Teorijski Pristupi U Socijalnoj Psihologiji

TEORIJSKI PRISTUPI U SOCIJALNOJ PSIHOLOGIJI (ZNAČAJNI I ZA POLITIČKU PSIHOLOGIJU)

Pet osnovih dilema o ljudskoj prirodi (Temelj savremenih teorijskih pristupa u opštoj i socijalnoj psihologiji)

1.

Biološko – društveno

2.

Dobar – loš

3.

Automatizam-autonomija

4.

Urođeno – stečeno

5.

Rani determinizam - kontinuitet

Tri perioda u razvoju znanja o socijalnom ponašanju ljudi: 





Socijalna filozofija - od antičkog doba do druge polovine 19. veka Socijalni empiricizam - do 20. tih godina 20. veka Socijalna analiza - od 20. tih godina nadalje

Četiri osnovne teorijske orijentacije u savremenoj socijalnoj psihologiji

I II III IV

Teorija učenja Psihoanalitička teorija Geštalt teorija Teorija uloga

Teorija učenja

Karakteristike čoveka važne za socijalno ponašanje rezultat su učenja

Osnovne postavke na kojima se zasniva teorija učenja jesu: 

Bihejviorizam



Asocijacionizam



Hedonizam

Osnovne postavke: 





Naglasak na proučavanju spoljašnjeg ponašanja – BIHEJVIORIZAM Osnovna jedinica analize - povezanost između draži (S) i reakcije organizma na draž (R)- ASOCIJACIONIZAM Ponašanje ljudi je stečeno (naučeno) ponašanje – uloga nagrade i kazne HEDONIZAM

U okviru teorija učenja – dva osnovna principa učenja 

Klasično uslovljavanje (Pavlov)

Bezuslovna draž – bezuslovni odgovor Uslovna draž – uslovni odgovor 

Instrumentalno uslovljavanje

Potkrepljenje (nagrada ili kazna)

Formula učenja S–O–R O = “crna kutija”

Skinner, B.F. , 1971. 

Manifest bihejviorizma Izvan slobode i dostojanstva

(“Beyond freedom and dignity”)

Psihoanalitička teorija 



Sukob između biološke (nagonske) prirode čoveka i društva (predstavljenog porodicom) = određuje (socijalno) ponašanje čoveka Iskustva stečena u detinjstvu u porodici – ključna su za rešavanje konflikata i prilagođavanje društvu

Osnovne postavke      

Psihološki determinizam Psihodinamika Nesvesna mentalna aktivnost Seksualnost i agresija (nagoni) Psihoseksualni razvoj Topološka struktura ličnosti (mentalnih procesa)

Tri ključna pojma topologije ličnosti 

Id-načelo zadovoljstva



Ego-načelo realnosti



Super-ego –unutrašnja kontrola koja se razvija u procesu socijalizacije

Osnovne zamerke 





Više služi za interpretaciju stanja nego za predviđanje budućeg ponašanja Prenaglašena uloga instikata kao pokretača (biologizam i zanemarivanje viših kognitivnih procesa) Prenaglašavanje uloge rane socijalizacije (dete = otac čoveka)

GEŠTALTISTIČKI PRISTUP Geštalt = forma, oblik, obrazac, konfiguracija Osnovne postavke: Važnost celine i celovitosti pojava “Celina je više od svojih delova” 







Nužnost proučavanja saznajnog “polja” u kojem se psihički proces dešava Naglašena uloga unutrašnjeg stanja pojedinca u indukovanju ponašanja Interes za kognitivne faktore koji “intervenišu” – posreduju između stimulusa i odgovora) Kognitivističke teorije koje naglašavaju značenje

Geštaltistički pristup 

Naglašava se organizovani oblik iskustva: Psihološke fenomene treba posmatrati kao da se događaju u “polju” – kao deo sistema, delova koji su međusobno zavisni



Kognitivističko usmerenje: Određena stanja “psihološkog polja” su jednostavnija, skladnija; psihološki procesi teže da učine stanja što je moguće boljim, usklađenijim

Teorija uloga 



Pristup usmeren na uloge pojedinca u društvu – tj. na vidove ponašanja koji su povezani sa određenim položajem u socijalnoj strukturi Uloga je tačka susretanja psihološke i sociološke analize – kategorija koja povezuje šire socijalne odnose i ponašanje pojedinca koje je njima uslovljeno

Učenje uloga 





Imajući određen status koji njegova grupa zauzima pojedinac preuzima i određene uloge – načine ponašanja – koje su povezane sa tim statusom Proces socijalizacije je preuzimanje određenih oblika ponašanja povezanih sa položajem u strukturi društva Sa određenom ulogom povezana su određena društvena očekivanja, vrednovanja, motivi nagrađivanja i kažnjavanja i sl.

Tri moguća značenja uloge 

Propisana uloga



Subjektivna uloga



Glumljena uloga