Temel Tasar

Nota ritim gibi işitsel veya çizgi, renk gibi görsel değerler; uyumlu olarak ve bir bütün oluşturacak biçimde bir araya getirildiklerinde beğeni ve estetik değer kazanırlar. Estetik; net olmayan bir bilginin sezgisel (sensitive) bilginin bilimidir.

TEMEL TASAR ÖĞELERİ

1. ÇİZGİ 2. YÖN 3. BİÇİM 4. ÖLÇÜ 5. ARALIK 6. DOKU 7. RENK 8. HAREKET 9. IŞIK ve GÖLGE 10.SES 11.KOKU

Çizgi: Tüm tasarlarda yer alır. Sınırlı bir uzunluk ve genişliği yoktur. Genişlik ve uzunluğu ne olursa olsun, eğer bir biçim çizgi etkisi yaratıyorsa, onu çizgi olarak tanımlarız. Yatay çizgi  Sakinlik, statik ve sağlamlık (pasif etki) Düşey çizgi  Kesinlik (aktif etki) Eğik çizgi  Yüzeysel hareket ve canlılık (dinamik etki) Düz çizgi  Durgunluk Eğri çizgi  Hareket Bir çizginin genel nitelikleri: • • • • • •

Kendi estetiğine sahiptir. Bir yüzeyi sınırlandırır ya da böler Bir cismin formunu belirler Belirgin bir duygu uyandırır Dikkatimizi belirli alan ve noktalara çeker Kontrast yüzeye fon özelliği kazandırır

Yön: Çizgiler, yüzeyler ve kütleler birbirlerine göre çeşitli açılarla konumlanırlar. Yatay ve düşey eksendeki bu açılar farklı etkiler yaparlar.

Düşey ve düşeye yakın olanlar daha çok dikkati çeker ve tutarlar. Yatay ve yataya yakın olanlar ise daha az dikkati çeker ve tutarlar; rahatlatıcı etki yaparlar. Birbirine yakın açılı yönlenmiş objeler daha uyumludur. Düşey (vertikal) çizgiler  Dikkati çeken, heybet ve azamet hissi verici ve düz olduğunda erkekliği sembolize eden çizgilerdir. Yatay (horizontal) çizgiler  Sakinleştirici, dinlendirici, huzur verici, yatıştırıcı etki yapar ve eğri olduğunda dişiliği sembolize eder.

Biçim (Yüzey): Bileşen çizgilerin oluşturduğu şeydir. Bir su yüzeyi, çim alan, parke döşeme, taş duvar, çit vb yüzey oluşturabilir. Düşey yüzeyler  Sınırlayıcı, durdurucu görsel etkiye sahip Yatay yüzeyler  Çekici, canlandırıcı etkiye sahip Kırık ve birbirine geçmiş yüzeyler  Huzursuzluk hissi verirler Oval yüzeyler  Neşe ve canlılık verir, dişilik sembolüdürler

Ölçü: Tasarımda yararlanılan objelerin büyüklüklerinin birbirleriyle uyumlu olması gereklidir. Biçimler farklı büyüklüklerde kullanılırsa farklı etkiler elde edildiğinden ölçü bir tasar unsuru olarak daima önemli rol oynar. Tasarımda ölçü birimi insandır. “Adam boyu, kulaç, ayak” gibi ölçütler kullanılır.

Aralık: Bir tasar içindeki elemanların birbirine olan uzaklıklarına aralık denir. Doğa incelendiğinde mekan ve objelerin her birinin farklı algılanışı yanında farklı bir aralık düzeni içinde olduğu görülür. Bu yapı içindeki tasarımlarda aynı ya da yakın olan aralıklı bir düzen uygunluk hissi verirken, çok değişik aralıklar zıtlık algısı yaratır.

Doku: Her cismin yüzeyi dokunulduğunda sert ya da yumuşak pürüzler içerir. Bu pürüzlere o cismin dokusu denir. Yüzeyin fiziksel sertliğine bağlı olmaksızın pürüzsüz olanlar yumuşak ya da ince dokulu, pürüzlü olanlar sert ya da kaba dokulu olarak tanımlanırlar. Yumuşak dokulu yüzeyler sakinleştirici, rahatlatıcı, gevşetici etkidedirler. Kaba dokulu yüzeyler ise canlandırıcı, hareketlendirici ve dikkat çekicidirler. Dokuları duygu organlarımıza göre ikiye ayırmak mümkündür:

1. Hem dokunma hem de görsel olarak algılanabilen dokular doğal dokulardır. 2. Sadece göz ile algılanabilen dokular yapay dokulardır.

Renk: Çeşitli cisimlerden yansıyarak gelen ışınların görsel olarak oluşturduğu duygudur. Doğada her şeyin kendine özgü bir rengi vardır. Her cisim kendine gelen ışığın bir kısmını tutar ve bizim renk olarak algıladığımız bir kısmını da yansıtır. Ana renkler  Kırmızı, Mavi ve Sarı Ara renkler  Yeşil, Turuncu ve Mor Tarafsız renkler  Beyaz, Gri ve Siyah Renkler psikolojik etkileri bakımından sıcak ve soğuk renkler diye ikiye ayrılırlar. Sıcak renkler: Kırmızı, turuncu, sarı  Bunlar ışıması güçlü renklerdir. Canlandırıcı, neşe verici, hareketli izlenim verirler. Soğuk renkler: Yeşil, mavi, mor  Titreşimleri, ışımaları daha az olan renklerdir. Durgunluk, serinlik ve dinlendiricilik hissi, sükunet hissi uyandırırlar. RENK SIRASI Kırmızı – Turuncu – Sarı – Yeşil – Mavi – Mor Monokrom Armoni => Tek Renk Armonisi Nüans Armoni => Uyumlu Armoni Kontrast Armoni => Zıt Armoni Hareket: Tasarımda sonucu doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Algılamayı kolaylaştırıcı bir fonksiyon içerir, vurgu ve dizi unsurlarının algılanmasını kolaylaştırır. Temel tasar ilkelerinden hareketin mimarideki yerini 4 başlık altında inceleyebiliriz: a) Manzara b) Güneş Kontrolü c) Tiyatro Sahneleri d) Mekan Düzenlemeleri

Işık ve Gölge: Işık değişken bir öğedir. Işığın şiddeti, yönü, açısı ve rengi değişebilir. Bu değişim dış mekanlarda daha fazladır. Işık artışıyla daha belirginleşen gölge cisimlerin dokusu, parlaklığı – matlığı, rengi ve biçimine bağlı olarak farklı etkiler oluşturur. Işıklı alanların ortaya çıkmaması tekdüzelik, sükunet hissi uyandırır. Aksi durumlarda ise ilgi çekici, canlılık

verici izlenimler oluşur. Işıklı alanlar olduğundan daha yakın, gölgeli alanlar uzak görünür, derinlik verir. Ses: Bazı mimari biçimleri etkilemesi yönünden ses önemli bir tasar öğesidir. Arzu edilen seslerin ön plana çıkarılması, arz edilmeyenlerin ise yok edilmesi veya kamuflaj ile etkilerinin azaltılması söz konusudur. Akustik düzenlemeler, gürültü kontrolleri gibi… Koku: Sadece peyzaj mimarlığına özgü bir tasar ilkesidir. Hoş kokular tasarımda ilgi odağı oluştururlar. Aynı ses öğesi gibi kokuda da arz edilen ve edilmeyen şekilde bir ayrım söz konusudur.