Tai Nguyen Dat N11

Tµi nguyªn ®Êt

:

HiÖn tr¹ng vµ ®Þnh h­íng sö dông ®Êt ®åi nói T©y Nguyªn H­íng dÉn: Th.S TrÇn ThÞ TuyÕt Thu Nhãm 11:

Hoµng Minh Tïng Ng« Ngäc Tó NguyÔn ThÞ Kim Tó NguyÔn ThÞ Kim Vui TrÇn V¨n Vinh Vò ThÞ Hång V©n

Lêi nãi ®Çu  T©y nguyªn lµ mét vïng cã lo¹i ®Êt rÊt ®Æc tr­

ng, ®ã lµ ®Êt ferralit víi diÖn tÝch lín ®ñ ®Ó cã mÆt trªn b¶n ®å ®Êt thÕ giíi. Cã ý nghÜa trong n«ng l©m ng­ nghiÖp. Ngoµi ra vïng cã 1 diÖn tÝch lín ®Êt x¸m.  Trong qu¸ tr×nh sö dông, khai th¸c, ®Êt ®ai sÏ kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc sù tho¸i hãa, b¹c mµu do nhiÒu lý do.  Trong khu«n khæ bµi luËn giíi h¹n, chóng t«i còng xin tr×nh bµy hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt còng nh­ ®Þnh h­íng sö dông ®Êt hîp lý h¬n cña vïng.

I. Tổng quan về Tây Nguyên Vị trí địa lý; Địa hình; Khí hậu; Kinh tế- Xã hội II. Các loại đất chính ở Tây Nguyên 1.Đất Ferralit 2. Đất Xám III. Hiện trạng sử dụng đất ở Tây Nguyên 1.Đất sử dụng trồng rừng 2. Đất sử dụng cho nông nghiệp IV. Mốt số vấn đề gặp khi sử dụng đất đồi núi Tây Nguyên 1. Ảnh hưởng của khai thác rừng đến đai 2. Ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp đến đất đai V. Định hướng sử dụng đất đai ở Tây Nguyên 1. Về mặt quản lý 2. Về mặt nghiên cứu, sử dụng đất Tây Nguyên 3. Chống xói mòn 4. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp phù hợp với đất đai TN 5. Một mô hình nông lâm kết hợp có thể áp dụng cho TN 6. Đất mất sức sản xuất 7. Một số kết quả đạt được

Nguyªn 1. Vị trí địa lý N»m ë vÜ ®é 11,8o Bawcs Diện tích 55,6 nghìn km2 Đây là vùng duy nhất ở nước ta không giáp biển. Khối các cao nguyên xếp tầng đồ sộ này nằm sát dảo duyên hảo Nam Trung Bộ dài và hẹp, lại giáp với miền Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia. 2. Địa hình T©y Nguyªn cao trung b×nh 1000m Vùng cao nguyên khoảng 2.637,7 nghìn ha (chiếm 47%), vùng núi có độ cao từ 800m tới 2.598m có diện tích khoảng 1.536,14 nghìn ha (chiếm 34,5%), thung lũng giữa núi khoảng 1037,8 nghìn ha (chiếm 17,5%) Địa hình phân hoá tạo ra những mặt bằng tương đối bằng phẳng, thuận lợi cho phát triển kinh tế xã hội nhất là phát triển nông lâm nghiệp

3. Khí hậu KhÝ hËu nhiÖt ®¬Ý Èm thùc sù Môt mùa mưa và một mùa khô kéo dài (có khi tới 4 – 5 tháng ). Về mùa khô, mực nước ngầm hạ thấp NhiÖt ®é trung b×nh th¸ng ®¹t thÊp nhÊt 18-20oC ë nh÷ng vïng tròng vµ cao nguyªn d­íi 800m, lªn cao h¬n, nhiÖt ®é gi¶m xuèng d­íi 18oC. 4. Kinh tế - Xã hội Trong vùng thiếu lao động lành nghề, các cán bộ khoa học – kỹ thuật. Tây Nguyên là vùng thưa dân nhất nước ta. Co nhiều dân tộc ít người với hơn 40 dân tộc anh em ( Xê Đăng, Ba Na, Gia Rai, Ê đê, Cơ Ho, Mạ, M'nông…) với các truyền thống canh tác đất khác nhau và điều này cũng gây ra nhiều vấn đề về canh tác sử dụng đất. Mức sống của nhân dân còn thấp, tỷ lệ chưa biết đọc biết chữ cao. Cơ sở hạ tầng còn thiếu thốn, trước hết là mạng lưới giao thông, các cơ sở dịch vụ y tế, giáo dục, dịch cụ kỹ thuật. Công nghiệp trong vùng là các trung tâm công nghiệp nhỏ và điểm công nghiệp.

II. Các loại đất chính ở Tây Nguyên P: GL: RK: R: X: F: A: E:

Đất phù sa Đất Glây trung tính và ít chua Đất đá bọt Đất đen Đất xám Đất đỏ Đất mùn alit núi cao Đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá

1. §Êt feralit Đất có màu đỏ hoặc lẫn đỏ. Tầng tích luỹ chất hữu cơ (tầng A) mỏng, hàm lượng chất hữu cơ trong đất thấp, trong thành phần của mùn, axít fulvônic chiếm ưu thế. Thường có tầng tích tụ Fe và Al (tầng B) trong phẫu diện. Hàm lượng các khoáng vật nguyên sinh rất thấp, trừ các khoáng vật rất bền. Trong thành phần keo sét của đất, chủ yếu là khoáng sét Kaolinít, bên cạnh còn có một số keo dương: hydrôxít Fe, Al và Titan. Khả năng trao đổi của khoáng sét thấp. Đoàn lạp của đất có tính bền tương ®èi cao

§Êt feralit (tiÕp) 1. Đất nâu đỏ trên đá mác ma bazơ và trung tính (Rhodic Ferralsols) S=1.311.416 ha chiếm tới 50% diện tích đất này trên toàn quốc. 2. Đất đỏ vàng trên đá sét và đá biến chất (biến hình) 647.454 ha. Chiếm khoảng 1% diện tích toàn lãnh thổ. 3. Đất vàng đỏ trên đá mác ma chua (Granite, Riolite) [Ferric Acrisols] 991.981 ha. Chiếm khoản 2 % diện tích cả nước 4. Đất vàng nhạt trên đá cát (Ferralic Acrisols) 92.133 ha trong số 2.190.278 ha (cả nước) 5. Đất nâu vàng trên phù sa cổ (Ferric Acrisols) 48.066 ha. Chiếm khoảng 20% diện tích cả nước.

2. §Êt x¸m Đất có màu xám nhạt và kém màu mỡ, phẫu diện toàn cát, thành phần cơ

giới nhẹ, nghèo dinh dưỡng.

Độ no bazơ <50; Hàm lượng Ca2+, Mg2+ trao đổi thấp. Do đất dốc nên dễ

bị rửa trôi Ca, do đó phải chú trọng đến vấn đề nâng cao hiệu quả bón vôi cho loại đất này. Những tính chất "nghèo, chua, khô, rắn" dần dần được cải thiện. Do địa

hình cao, đất nhẹ, dễ thoát nước nên cũng dễ tăng vụ, dễ đưa các cây trồng khác vào, hiệu quả kinh tế.

III. Hiện trạng sử dụng đất ở Tây Nguyên  Đất ở Tây nguyên được sử dụng vào các mục đích chính là đất nông nghiệp, đất

lâm nghiệp có rừng, đất chuyên dùng, đất ở, đất chưa sử dụng và sông suối núi đá.

1. §Êt sö dông trång rõng Phần lớn diện tích đất của vùng hiện nay và trước đây là rừng,

S=3140 nghìn ha rừng các loại chiếm tới 31,9% diện tích và 36,3% trữ lượng rừng toàn quốc

Việc khai thác rừng không hợp lí đã làm cho diện tích rừng tự

nhiên giảm Rừng giàu chỉ còn 192 nghìn ha (6,0%), rừng trung bình còn khoảng 600ha chiếm 18,7% còn lại 75,3% là rừng nghèo, rừng non, rừng cằn, rừng hỗn giao và tre nứa. Tính đến hết năm 2003, tỉnh có nhiều rừng chủ yếu nằm ở khu vực

Tây Nguyên (Gia Lai: 758.975 ha, Lâm Đồng 632.760 ha, Kon Tum: 629.942 ha, Đăk Lăk: 608.919 ha).

2. §Êt sö dông cho n«ng nghiÖp Cơ cấu đất nông nghiệp (trồng màu - khoai, sắn và trồng lúa) của vùng:

+ Đất ruộng trồng màu chiếm 16,19% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng. + Đất nương rẫy chiếm 41,19% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng. + Đất cây công nghiệp lâu năm chiếm 32.57% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng. Các loại cây khác chiếm 9,60% so với diện tích nông nghiệp của cả vùng. Trong ®ã C©y l­¬ng thùc lµ ng«, lóa C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy; B«ng, mÝa, ®Ëu nµnh, ®Ëu l¹c C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy: cµ phª, cao su, ®iÒu Thùc phÈm c¸c läai rau qu¶ Diện tích đất canh tác nương rãy ở Tây Nguyên ( 1999 ) chỉ khoảng

176.268 ha trong đó KonTum 18.923 ha; Daklak 87.704 ha; Gia Lai 49.650 ha; Lâm Đồng 42.539 ha => Đất ruộng trồng màu chiếm quá ít so với toàn vùng => chặt phá rừng tự nhiên => góp phần xói mòn, rửa trôi đất.

2. §Êt sö dông cho n«ng nghiÖp (TiÕp) Các loại cây công nghiệp lâu năm và chăn nuôi gia súc là thế mạnh

của Tây Nguyên. Diện tích cây công nghiệp lâu năm năm 1985 mới có 238 nghìn ha tăng lên 618 nghìn ha năm 2000 và 633 nghìn ha năm 2004 và ước 640 nghìn ha năm 2005. Diện tích cà phê từ 147 nghìn ha tăng lên 468 nghìn ha, 450 nghìn ha và 452 nghìn ha; Diện tích cao su từ 41 nghìn ha tăng lên 82 nghìn ha, 85 nghìn ha và 88 nghìn ha; Diện tích chè (Lâm Đồng) từ 11 nghìn ha lên 18 nghìn ha; 20,5 nghìn ha và 22 nghìn ha trong 4 năm tương ứng. Chăn nuôi gia súc, gia cầm có bước phát triển mới: đàn bò năm 2004 đạt trên 50 vạn con gấp 2 lần, đàn lợn 1,4 triệu con gấp 3 lần so với năm 1985

IV. Một số vấn đề gặp khi sử dụng đất đồi núi Tây Nguyên 1. ¶nh h­ëng cña khai th¸c rõng ®Õn sù xãi mßn ®Êt. Số người có thu nhập thấp này chiếm 80% dân số của vùng nên họ

buộc phải chặt phá rừng làm nông nghiệp. Từ năm 1976 – 1990 mất 30.400 ha. Từ năm 1991 – 1999 mất 25.200 ha Đăc biệt là ở Gia Lai.Từ năm 1987 – 1997 mất khoảng 176.268 ha trong đó 48% là để lấy đất làm nông nghiệp

1. ¶nh h­ëng cña khai th¸c rõng ®Õn sù xãi mßn ®Êt. (TiÕp) Diện tích rừng bị cháy và bị chặt phá khiến quá

trình xói mòn diễn ra nhanh chóng làm thoái hóa đất biểu hiện: + Cường độ xói mòn đất trở nên gay gắt hơn. + Hàm lượng mùn và các chất dinh dưỡng trong đất cũng mất đi mỗi năm khoảng 15 – 20% khối lượng vốn có trong đất. + Lý tính đất bị thoái hóa mạnh. + Quá trình rửa trôi các chất khoáng dinh dưỡng và keo sét theo dòng chảy ngày càng mạnh + Quá trình hình thành tầng kết von Fe2O3 + Al2O3 và tầng đá ong, diễn ra mạnh hơn

2. ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn ®Êt ®ai Do phong tục tập quán của bà con dân tộc thiểu số với cơ chế quản

lý của nước ta hiện nay: quản lý và phong tục trồng cây du canh du cư làm đất chưa kịp phục hồi đã sử dụng lại. Diện tích đất canh tác toàn vùng hàng năm là 200.000 ha nhưng diện tích đất bị hoang hóa lên đến 400.000 ha khiến tổng diện tích đất sử dụng cho mô hình rừng – nương rẫy lên đến 600.000 ha Ảnh hưởng của các loại thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học làm thiệt hại nguồn dinh dưỡng từ 700.000 – 900.000 đồng

2. ¶nh h­ëng cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn ®Êt ®ai (tiếp) Phần lớn diện tích đất ở đây nằm trên đất dốc, thường xuyên chịu

ảnh hưởng của khí hậu nóng ẩm, khô hạn hoặc mưa nhiều tập trung, do kết cấu đất ở đây có khả năng trao đổi và hấp phụ các chất dinh dưỡng kém, đất có cấu tạo kém và ít bền vũng. Qu¸ tr×nh sö dông ®Êt cßn béc lé nhiÒu bÊt hîp lý. §éc canh c©y ng¾n ngµy bãn ph©n kh«ng c©n ®èi, bãn qu¸ nhiÒu ph©n hãa häc, sö dông thuèc trõ s©u kh«ng ®óng kÜ thuËt dÉn ®Õn tho¸i hãa ®Êt. 

DiÔn biÕn ®é ph× x¶y ra theo chiÒu ©m, hµng tr¨m

ngh×n ha ®Êt bÞ mÊt mÇu, thiÕu n­íc tr¬ cøng, chÆt dÝ, mÊt søc s¶n xuÊt.

VI. Định hướng sử dụng đất đai ở Tây Nguyên 1. Về mặt quản lý Quan trắc môi trường đất, dự báo ô nhiễm môi trường và

xây dựng bổ sung hệ phân loại đất toàn vùng, soạn thảo ra hệ phân loại đất chi tiết cho các cấp phân vị nhằm sử dụng định lượng hóa được các chỉ tiêu phân cấp, dễ hiểu và dễ áp dụng trong quá trình quản lý đất. Hoàn thành việc định cư cho người dân thiểu số địa phương. Công tác định cư cho người dân sẽ giúp làm giảm tình trạng du canh du cư, chặt phá rừng gây xói mòn đất. Tổng kết kinh nghiệm của Việt Nam và khu vực về quản lý và kiểm soát phân bón

1. Về mặt quản lý (tiếp) Tăng cường hợp tác với các dự án phát triển đất và phát triển nông

nghiệp trong và ngoài nước để tranh thủ vốn vào cải tạo đất Chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học kĩ thuật chuyên ngành đất. Nâng cao mức sống của người dân, từ đó tăng nhận thức của người dân

về ý nghĩa của việc bảo vệ và sử dụng đất hợp lý. Giúp đỡ người dân tộc thiểu số có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;

tiến hành giao đất giao rừng của các nông trường quốc doanh không sử dụng hết cho các nông hộ sử dụng để tiết kiệm quỹ đất.

2. Về mặt nghiên cứu, sử dụng đất đồi núi Tây Nguyên Sử dụng phương pháp canh tác nông nghiệp hợp lý : Đặc điểm chung của

phương pháp là kết hợp san ủi nhẹ với việc tạo ra các băng chắn để đất tích luỹ ở phía dưới. Tạo ra độ che phủ mặt đất bằng các tán rừng càng cao càng tốt, đặc biệt vào mùa mưa. Hạn chế công việc cày bừa, xới xáo , làm đất trong mùa mưa. Rễ các cây công nghiệp và nông nghiệp cần phân bố hợp lý từ tầng đất mặt đến tầng đất sâu. Canh tác các cây trồng ngắn ngày ở vùng đồi núi , nhất thiết phải bố trí các băng cây xanh chạy theo đường đồng mức để chặn dòng chảy và giữ đất giữ nước. Cố gắng dử dụng tập đoàn cây họ Đậu Tiến hành mô hình "nông lâm kết hợp", tức là các hệ canh tác trên một diện tích đất bao gồm nhiều loại cây. Sắp xếp mô hình theo hướng không gian rộng, dựa trên các yêu cầu khác nhau về tính chất đất, độ phì của đất, mức độ đầu tư và tác dụng phòng hộ bảo vệ đất.

3. Chèng xãi mßn Sd 10% -20% ®Êt ®Ó trång c©y thành b¨ng ch¾n

giã võa lµ c©y chÞu h¹n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao chèng xãi mßn t¹o thµnh m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp hiÖu qu¶ øng dông réng r·i c¸c m« h×nh trång trªn ®Êt dèc T¹o nguån vèn hç trî cho nh©n d©n tù th©m canh Cñng cè x©y dùng c«ng tr×nh thñy lîi.

4. C¸c loại h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp phï hîp víi ®Êt ®ai T©y Nguyªn Trong ®ã, S1: RÊt thÝch nghi, S2: ThÝch nghi, S3: KÐm thÝch nghi C¸c lo¹i h×nh SD ®Êt n«ng Smax S1 S2 S3 nghiÖp (ha) (ha) (ha) (ha) 1. SD ®Êt 2 vô (1 ®Ëu tu¬ng, 1 vô b«ng) 2. SD ®Êt trång ®iÒu trrªn ®Êt x¸m 3. SD ®Êt chuyªn mÝa

18.03 6.325 _ _ 3 18.83 4.656 8.076 6.06 8 14.43 10.06 1.075 3.295 9 9

4. SD ®Êt chuyªn cµ phª

7.965

336

5. SD ®Êt chuyªn mµu vµ c©y ng¾n ngµy

17.88 9.562 5.559 2.764 5

6. SD ®Êt lóa 2 vô

2.104

0

4.835

1.406

_

698

5. Một mô hình nông lâm kết hợp có thể áp dụng cho Tây Nguyên Canh tác và trồng các loại hoa màu dọc theo các đường đồng mức

để chống xói mòn, giữ đất và giữ nước. Sử dụng toàn bộ chất hữu cơ dư thừa có sẵn (các phẩm vật dư thừa sau thu hoạch, phân động vật) để bón cho đất, chất hữu cơ có tác dụng cải tạo đất làm cho đất tơi xốp và tăng độ phì của đất. Đa dạng hoá cây trồng bao gồm cả trồng cây lâu năm. Cây lâu năm có giá trị phòng hộ đặc biệt trên đất dốc. Cây ăn quả và cây công nghiệp có thể được trồng thành các vườn nhỏ hoặc xen lẫn cây nông nghiệp Bảo vệ đất trong giai đoạn bỏ hoá. Sử dụng các chất liệu che phủ mặt đất bảo vệ đất khỏi phơi ra nắng gắt, bị bào mòn do gió và mưa. Nuôi gia súc nhốt trong chuồng hay buộc tại chỗ. Vì chăn thả tự do có thể là nguyên nhân gây ra xói mòn ở vùng cao.

6. §Êt n©u vµng trªn Bazan mÊt søc s¶n xuÊt §Æc ®iÓm cña ®Êt n©u vµng trªn bazan mÊt søc s¶n xuÊt. XuÊt hiÖn tÇng ph©n biÖt dµy tõ 3 – 5 cm BiÕn ®æi ®ét ngét mÇu s¾c PhÇn c¬ giíi thÞt nh­ng rÊ chÆt 40 -50 kg/cm2 Kh¶ n¨ng thÊm n­íc kÐm cña tÇng nµy lµm t¨ng dßng

ch¶y mÆt. §Êt MSSX cã l­îng cation K,Ca,Mg, l­îng h÷u c¬ nghÌo

DÊu hiÖu nhËn biÕt nh÷ng n¬i cã ®Êt mÊt søc s¶n xuÊt:  Cã cá l«ng lîn, cá gµ, cá tranh. Nh÷ng lo¹i nµy cã thÓ

mäc riªng thµnh tõng khãm hoÆc xen kÏ nhau. Vµo mïa m­a chóng ph¸t triÓn nhanh chãng tõ 10 – 15 t¸n/ha/6 th¸ng . Vµo mïa kh« chóng chÕt lµm lé ®Êt.

Cã thÓ sö dông ph©n h÷u c¬ ®Ó c¶i thiÖ ®é ph× cña ®Êt MSSX Ph©n chuång, ph©n xanh, l­îng tµn d­ thùc vËt. C¸c nguån ph©n h÷u c¬ chÝnh cña vïng tõ tr­íc ®Õn nay lµ

ph©n chuång, nh­ng hiÖn nay l¹i ®ang khan hiÕm. Kh¶ n¨ng trång xen canh c©y hä ®Ëu gi¶m. Khèi l­îng nµy gÊp 1,2 lÇn – 1,5 lÇn so víi tæng sinh khèi r¬m r¹

t­¬i cña 1 ha ruéng n­íc (t­¬ng ®­¬ng17 tÊn r¬m r¹/ha/n¨m) C©y che bãng vµ c©y ch¾n giã chñ yÕu lµ c©y Muång §en

(thuéchä ®Ëu) Lo¹i Cµnh l¸ cµ phª ® Êt

Cá trªn l«

Cá bê l«

C©y che bãng ch¾n giã

Tæng tÊn/ ha

TÊn

%

TÊn

%

TÊn

%

TÊn

%

Bazan

962

37.32

4.90

14.11

2.92

11.39

8.20

31.98

25.64

Granit

790

37.79

4.28

20.49

2.40

11.48

6.32

30.24

20.90

Hiệu qu¶ cña viÖc sö dông tµn d­ chÊt h÷u c¬ : T¨ng xèp, t¨ng ®oµn l¹p, ®é Èm, gi¶m cè ®Þnh

P2O5, t¨ng hÊp thô NH4+,t¨ng hiÖu lùc cña ph©n ®¹m, ph©n l©n. TËn dông nguån tµn d­ h÷u c¬ cã s½n trªn l«, vïi tr¶ l¹i cho ®Êt lµm t¨ng sù ph¸t triÓn cña bé rÔ vµ lµm gi¶m rông qu¶, t¨ng n¨ng suÊt cµ phª lªn 29 – 80%.

7. Kết quả bước đầu của một số mô hình kinh tế Nhiều nông dân Tây Nguyên từ chỗ thiếu ăn, thiếu ở nay đã no đủ

và giàu có. Sản xuất tăng, năm sau cao hơn năm trước.

 Tuy không phải là vùng có thế mạnh về sản xuất lương thực nhưng

sản lượng lương thực có hạt vẫn tăng nhanh: năm 1995: 542 nghìn tấn; năm 2000: 907 nghìn tấn và năm 2004 đạt trên 1,4 triệu tấn. Lương thực bình quân đầu người do đó cũng tăng nhanh theo thời gian, từ 160 kg lên 214 kg và 310 kg trong thời gian tương ứng. Từ năm 2003 đến năm 2004, Tây Nguyên đã đạt bình quân lương

thực đầu người trên 300 kg/năm nên về cơ bản tự túc được lương thực cho 4,66 triệu dân (2004), không còn phụ thuộc vào các tỉnh Nam bộ như trước đây dù cho dân số tăng thêm 2,73 triệu người so với năm 1985 (1,93 triệu người).

Ch©n thµnh c¶m ¬n sù theo dâi cña c¸c b¹n Nhãm 11