Small Satmar Yeshivas

‫בס”ד‬

‫אונזערע‬ ‫ישיבות‬ ‫א מעלה אדער א פראבלעם?‬ ‫יו”ל תמוז תשס”ט‬

‫ע”י ועד ההורים‬

‫שע”י מוסדות סאטמאר‪-‬וויליאמסבורג‬

‫• נאר פאר עלטערן •‬ ‫ביטע נישט צולאזן אז דער קונטרס‬ ‫זאל אנקומען אין די הענט‬ ‫פון א בחור אדער א קינד‬

‫יו”ל תמוז תשס”ט‬ ‫ע”י ועד ההורים‬ ‫שע”י מוסדות סאטמאר‪-‬וויליאמסבורג‬ ‫‪320 Roebling Street, Suite 518‬‬ ‫‪Brooklyn NY 11211‬‬

‫פאר סיי וועלכע הערות אדער קאמענטארן‪,‬‬ ‫ווי אויך זיך משתתף צו זיין אין די הוצאות פונעם ועד‬ ‫קענט איר שיקן צו דעם דערמאנטן אדרעס‬

‫פארווארט‬ ‫אין די פאלגענדע שורות ווילן מיר אויפברענגען א ווייטאגליכן ּפראבלעם‪ ,‬וואס‬ ‫אסאך אנשי שלומינו בלוטיגן דערויף‪ ,‬אבער צוליב פארשטענדליכע (און אפילו‬ ‫אומפארשטענדליכע‪ )...‬סיבות‪ ,‬איז דאס דערווייל נישט געהעריג אויפגעברענגט‬ ‫געווארן אין דער עפענטליכקייט‪.‬‬ ‫איידער מיר שרייבן ווייטער‪ ,‬זאל עס גאנץ קלאר ארויסברענגט ווערן‪ .‬אונזער ציל‬ ‫איז “נישט” קריטיק‪ ,‬און ניטאמאל זענען מיר אזוי קלאר אז אין אלגעמיין זענען מיר‬ ‫גערעכט איבער דעם ענין‪ .‬אונזערע שורות זענען אבער יא געצילט ארויסצוברענגן‬ ‫כאטש די איין זייט פון די מטבע‪ ,‬און אדרבה‪ ,‬אויב נאכן דורכליינען די שורות בכובד‬ ‫ראש‪ ,‬און עס אויסשמועסן מיט א געהעריגן דעת תורה – א זאך וואס איז דערווייל‬ ‫נאכנישט געטון געווארן – וועט מען באשליסן אז מיר זענען נישט גערעכט‪ ,‬וועלן‬ ‫מיר באלד אויפגעבן אלע אונזערע טענות‪.‬‬ ‫עס נויטיגט זיך אבער בפירוש א קלארער דעת תורה‪ ,‬וואס מעג מען טון‪ ,‬וואס‬ ‫דארף מען טון‪ ,‬און וועלכע זאך אויב מען טוט עס גרעניצט זיך עס מיט רשעות און‬ ‫שפיכות דמים‪.‬‬ ‫דער פראבלעם ווערט גערופן ביי אונזער ציבור מיטן נאמען “תורה ישיבות”‪ ,‬דאס‬ ‫זענען די ישיבות “באר התורה”‪“ ,‬היכל התורה”‪“ ,‬מבצר התורה” און “קרן התורה”‪.‬‬ ‫מאנכע וועלן דאס זיכער אנקוקן מיט פארוואונדערטע אויגן‪“ ,‬א פראבלעם”?‬ ‫די ישיבות שמ’ן אלע מיט זייערע גוטע נעמען‪ .‬פארוואס עפעס רופן מיר דאס אן‬ ‫“פראבלעם”?‬ ‫מיר לייקענען אויך נישט דעם פאקט‪ ,‬אז אין די ישיבות זענען דא געוויסע גוטע‬ ‫חלקים‪ .‬אבער פון די אנדערע זייט זענען מיר קלאר איבערצייגט אז דער איצטיגער‬ ‫סיסטעם וויאזוי די ישיבות ארבעטן‪ ,‬איז א “פראבלעם”!‬ ‫און נישט בלויז א מינדערוויכטיגער‪ ,‬נאר ליידער גאר א גרויסער און פארצווייגטער‬ ‫פראבלעם‪ ,‬וואס דארף אנצינדן א רויט לעמפל ביי יעדן איינעם וועמענ’ס קינדער‬ ‫לערנען אין אונזערע הייליגע מוסדות און עווענטועל וועט אנקומען די צייט ווען ער‬ ‫וועט זיך אויך זען אין דעם “פראבלעם”‪.‬‬ ‫מיר וועלן אין די פאלגענדע שורות פרובירן זיך צו האלטן צו א גלייכע ליניע‪ ,‬און‬ ‫ארויסברענגן די כלליות’דיגע פראבלעמען וואס איז נוגע דעם גאנצען סיסטעם‬ ‫אויפאמאל‪ ,‬און נישט פארקריכן צו זייטיגע פראבלעמען וואס ּפלאגן טייל פון די‬ ‫ישיבות (א זאך וואס דארף אויך אויסגעשמועסט ווערן‪ ,‬אבער נישט דאס איז אונזער‬ ‫ציל‪ ,‬און עס איז נישט דא דאס ארט דערצו‪).‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫ג‬

‫בקשה נחוצה‬ ‫איידער אלעם דארפן מיר מקדים זיין א בקשה נחוצה‪ .‬דער ציל פון די‬ ‫פאלגענדע שורות איז‪ ,‬אז עס זאל בעזהשי”ת ברענגן דעם בעסטן תכלית‬ ‫פאר אונזערע קינדער‪ ,‬איצטיגע און צוקונפטיגע בחורי חמד שיחי’‪ .‬עס‬ ‫איז אין שארפסטן קאנטראסט פון חינוך הבנים‪ ,‬אויב דער קונטרס קומט‬ ‫אן צו די הענט פון יונגע בחורים אדער קינדער‪ .‬מיר בעטן זייער אז די‬ ‫עלטערן זאלן חס זיין אויף זייער פלאג‪ ,‬און בשום אופן נישט צולאזן אז‬ ‫קינדער און בחורים זאלן דאס ליינען‪.‬‬ ‫בכלל בעטן מיר זייער‪ ,‬אז מען זאל ליינען די שורות מיטן ריכטיגן כובד‬ ‫ראש‪ ,‬און נישט בלויז מן השפה ולחוץ‪ .‬אין יעדע שורה איז טובא גניז‬ ‫בגווי’‪ ,‬עס רעדט זיך פון יסודות’דיגע ענינים וואס איז באמת נוגע דעם‬ ‫עתיד פון אונזערע מוסדות און אונזער קהלה‪ ,‬עס איז דעריבער כדאי אז‬ ‫מען זאל דורכליינען פון דעקל צו דעקל מיטן ריכטיגן שימת לב‪.‬‬

‫פרק א’‬ ‫גרינדונג פון די ישיבות‬ ‫ווי אזוי איז דער איצטיגער סיסטעם געבוירן געווארן?‬ ‫אויב עס זאל איצט אויפשטיין איינער וואס האט ביז היינט נישט געהאט קיין‬ ‫שייכות צו אונזערע קהלה‪ ,‬און ער זעט די שיינע גרויסע קהלה און די הערליכע‬ ‫מוסדות הק’ וואס מיר פארמאגן ב”ה דאהי אין וויליאמסבורג‪ ,‬וואלט ער זיך זיכער‬ ‫פארגעשטעלט אז דער סיסטעם פון די “תורה ישיבות” וואו די בחורים לערנען נאכן‬ ‫ארויסגיין פון די מוסדות‪ ,‬איז זיכער באשלאסן געווארן בכובד ראש אז דאס איז‬ ‫דער פאסיגסטער סיסטעם פאר תכלית פון יעדן תלמיד וואס קומט ארויס פון די‬ ‫מוסדות‪.‬‬ ‫דער מציאות איז אבער אז ס’איז נישט אזוי געווען‪.‬‬ ‫ווען די ערשטע ישיבה‪ ,‬און אזוי ווייטער די נאכפאלגענדע ישיבות זענען געגרינדעט‬ ‫געווארן‪ ,‬איז עס ווירקליך געווען א “ישועה” פאר קהלתינו הק’‪ .‬עס זענען דעמאלט‬ ‫געווען די שווערע און פיינפולע יארן וואס קהלתינו איז דורך‪ ,‬קיין פרישע מוסדות‬ ‫האט מען נאכנישט געקענט גרינדן‪ ,‬און אין די צייט זענען די בחורים‪ ,‬קינדער פון‬ ‫אנ”ש‪ ,‬במישרין ובעקיפין גע’רודפ’ט געווארן אין די ישיבות וואו זיי האבן דאן‬ ‫געלערנט‪ ,‬פאר דעם “חטא” פון נישט מיטגיין אין שפאן‪ .‬אזוי אז כדי די בחורים זאלן‬ ‫ד‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫האבן א געהעריג ארט וואו נתגדל צו ווערן אין א “היימישע” אטמאספערע‪ ,‬האט‬ ‫מען דאן געגרינדעט די ערשטע ישיבה‪.‬‬ ‫בימים ההם איז יעדער בחור וואס איז איינגעשריבן געווארן אין די ישיבה‪ ,‬געווען‬ ‫א געווינס‪ ,‬און ווער עס איז פארבליבן אינעם דעמאלסדיגן “סיסטעם” האט געקענט‬ ‫זיין א שטארקער פארלוסט‪ .‬אנ”ש האבן לייכטער אפגעאטעמט ווען זייערס א בחור‬ ‫האט זיך געפונען אין אן אייגענעם ראם פון א ישיבה‪.‬‬ ‫עס האט יעדער פארשטאנען אז דאס גרינדן די ישיבה האט געהאט “בלויז”‬ ‫דעם דערמאנטן ציל‪ ,‬און בשעתו האט עס פיל אויפגעטון אויף דעם געביט‪ .‬צוליב‬ ‫שפעטערע יארן געווען מער בחורים פון‬ ‫פארשידענע סיבות (שאכמ”ל) זענען אין די ּ‬ ‫וויפיל די ערשטע ישיבה האט אריינגענומען‪ ,‬און דאן האט מען כסדר געגרינדעט די‬ ‫נאכפאלגענדע ישיבות‪ .‬אזוי ארום איז כסדר צוגעקומען נאך ישיבות‪ ,‬ביז מען האלט‬ ‫היינט ביי ‪ 4‬סאטמארער ישיבה קטנות דאהי אין וויליאמסבורג‪.‬‬

‫א נייער מצב ב”ה‬ ‫כהיום יום האלט מען ב”ה‪ ,‬אז מען האט שוין יא געגרינדעט אייגענע מוסדות‪,‬‬ ‫וועלכע זענען לשם ולתפארת אין די גאנצע שטאט און אומעטום איבער די וועלט‪.‬‬ ‫פארשטייט דעריבער יעדער איינער‪ ,‬אז ווען א קינד איז אויפגעצויגן געווארן אינעם‬ ‫זעלבן מוסד אנגעהויבן פון ווען ער איז צוויי‪-‬א‪-‬האלב יאר ביז ווען ער ווערט דרייצן‪-‬‬ ‫פערצן יאר‪ ,‬קען דער מוסד נישט זאגן‪ ,‬אז ביז איצט האב איך געהאט אן אחריות‬ ‫אויף דיר‪ ,‬און פון איצט און ווייטער האב איך מער מיט דיר גארנישט‪ ,‬גיי סעטל דיך‬ ‫אליינס‪ .‬עס איז אזא סדר נישט דא אין די גאנצע וועלט!‬ ‫יעדע תלמוד תורה פון די קלענסטע חסידות‪ ,‬ווערט נאכגעפאלגט מיט א ישיבה‬ ‫קטנה‪ ,‬און אפטמאל אויך א ישיבה גדולה וואו די תלמידים קענען שטייגן ביז די‬ ‫חתונה‪ ,‬אדער לכה”פ ביז מען קומט צום עלטער פון ישיבה גדולה‪.‬‬ ‫נארמאל וואלט טאקע יעדער פארשטאנען‪ ,‬אז די “תורה ישיבות” זענען טאקע‬ ‫דאס‪ .‬עס איז טאקע נישט דער זעלבער מוסד‪ ,‬אבער עס פאלגט נאך אלס ישיבה‬ ‫קטנה פון אונזער תלמוד תורה דא אין וויליאמסבורג‪.‬‬

‫איז עס אזוי?‬ ‫אזוי וואלט געדארפט זיין‪ .‬אבער ווער עס האט שוין געהאט א זון וואס איז אריין‬ ‫לערנען אין די ישיבות‪ ,‬ווייסט דעם ביטערן פאקט‪ ,‬אז עס איז דייקא נישט אזוי‪ .‬יעדע‬ ‫ישיבה איז א ישיבה פאר זיך‪ ,‬און קיין איינע פון די ישיבות האט נישט דעם אחריות‬ ‫אנצונעמען די תלמידים וואס קומען ארויס פון אונזער תלמוד תורה‪.‬‬ ‫אדרבה‪ ,‬אויב וואלט טאקע דאס געווען דער פאל‪ ,‬אז די ישיבות זענען ווי די ישיבה‬ ‫קטנה פון די מוסדות‪ ,‬פארשטייט יעדער באזעצענער מענטש‪ ,‬אז עס דארף זיין א‬ ‫יושר’דיגער סיסטעם‪ .‬דהיינו‪ ,‬אז עס זאל זיין איינער וואס זאל האבן דעם תפקיד‪ ,‬צי‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫ה‬

‫זאל עס זיין דער מנהל רוחני פון תלמוד תורה‪ ,‬צי דער ועד החינוך פון די מוסדות‪,‬‬ ‫וואס זאל איינטיילן יעדן תלמיד פון תלמוד תורה אין וועלכע ישיבה צו לערנען‪ ,‬און‬ ‫וואו ער זאל ממשיך זיין צו שטייגן ווייטער בימי בחרותו‪ ,‬ווי עס איז דער סדר ביי‬ ‫געווענליכע מוסדות התורה‪.‬‬ ‫און אפילו אויב האט מען באשלאסן אז דער געווענליכער שטייגער פון א “ישיבה‬ ‫קטנה” איז נישט אויסגעהאלטן‪ ,‬איז אבער אמאל זיכער‪ ,‬אז דער מוסד וואו א קינד‬ ‫לערנט ביז די דרייצן יאר‪ ,‬דארף ווייטער זארגן אז ער זאל האבן א געהעריג ארט וואו‬ ‫צו לערנען ווייטער‪.‬‬ ‫ווער עס האט שוין מיטגעהאלטן דעם סיסטעם ווייסט אבער (און ווער נישט‪,‬‬ ‫זאל אוודאי נישט וויסן וואס דאס מיינט‪ )...‬אז דער סיסטעם איז ליידער זייער‬ ‫א ווייטאגליכער און פיינפולער‪ .‬שוין פון אנהייב זומער זמן(!) הייבט זיך אן די‬ ‫רעגיסטראציע צו די ישיבות‪ ,‬און עס הייבט זיך אן א גאנצער געיעג פון די ישיבות‪,‬‬ ‫ווער עס “כאפט” דעם בחור‪ ,‬און ווער עס לאזט איבער דעם אנדערן בחור‪.‬‬

‫דריי דרגות ביי בחורים‬ ‫וועמען כאפט מען?‬ ‫עס איז באקאנט דער מאמר חז”ל” כשם שאין פרצופותיהם שוות כך אין דיעותיהם‬ ‫שוות”‪ ,‬און אויב זענען דא הונדערט תלמידים אין כתה ט’ פון די מוסדות‪ ,‬זענען דא‬ ‫הונדערט ערליי בחורים‪ ,‬איינער נישט גלייך צום צווייטן‪ .‬אבער אין אלגעמיין זענען‬ ‫די בחורים איינגעטיילט אין דריי קאטעגאריעס‪ ,‬עס זענען דא מצויינים‪ ,‬בינונים און‬ ‫שוואכערע‪.‬‬ ‫איידער מיר גייען ווייטער‪ ,‬פארריכטן מיר שוין אונזערע ווערטער‪ .‬עס איז א טעות‬ ‫גמור און אפילו א שקר מוחלט וואס מיר האבן געשריבן אז עס איז זענען דריי דרגות‬ ‫בחורים‪ .‬נעמט אין באטראכט‪ ,‬עס איז די רעדע פון יונגע בחורים‪ ,‬וואס זענען קוים‪,‬‬ ‫אדער אפילו נאכנישט‪“ ,‬בר מצוה”‪ .‬א גרויס חלק פון זיי זענען נאכנישט קיין דרייצן‬ ‫יאר אלט!‬ ‫אדרבה זאגט אליין‪ ,‬אין דעם יונגען עלטער‪ ,‬ווער האט אפגעמאכט אז דער בחור‬ ‫איז א “מצוין” און דער א “שוואכער”? דער “בחור” האט נאך געהאט קוים צייט‬ ‫אנצוהייבן צו שטייגן‪ .‬דער וואס איז היינט א מצוין קען גאר זיין אז מארגן ‪ -‬ויש מחר‬ ‫לאחר זמן ‪ -‬גאר א “שוואכער” און ווער עס איז איצט א בינוני קען ביז א קורצע צייט‬ ‫שטייגן אלס מצוין שבמצוינים‪ ,‬ווי דער מציאות באווייזט דאס טאג טעגליך‪ .‬איז‬ ‫ווי אזוי איז בכלל שייך אפצושאצן די “בחורים” אין וועלכע דרגה דער בחור ווערט‬ ‫אריינגעשטעלט?‬ ‫און אפילו מען זאל זאגן אז מען קען יא שוין איצט וויסן ווער עס איז א מצוין‪ .‬וואס‬ ‫אבער ברענגט דערצו אז א בחור זאל פארצייכנט ווערן אלס מצוין? איינער איז מער‬ ‫ירא שמים און האט אבער א שוואכערן קאפ‪ ,‬א צווייטער האט א שארפן מח‪ ,‬אבער‬ ‫ו‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫זיינע מדות זענען ווייט נישט ווי עס דארף צו זיין‪ .‬איינער איז א מקבל‪ ,‬א צווייטער‬ ‫א מתמיד‪ ,‬א דריטער סתם א וואויל קינד‪ .‬ווער האט אפגעמאכט וואס פאר א סארט‬ ‫קינד מען באצייכנט אלס מצוין‪ ,‬און וועמען אלס בינוני צי גאר שוואך?‬ ‫אבער לאמיר דאס איצט לאזן אין די זייט‪ .‬פאקט איז‪ ,‬אז באשר הוא שם טיילט מען‬ ‫איין די בחורים אין די דריי דרגות‪ ,‬און עס דארף צו הייסן‪ ,‬אז יעדע ישיבה באקומט‬ ‫א דריטל מצוינים‪ ,‬א דריטל בינונים און א דריטל שוואכע‪.‬‬ ‫אזוי “דארף עס צו עס צו הייסן” און מען קען זיך נישט פארהוילן פונעם פאקט‪ ,‬אז‬ ‫טיילווייז איז טאקע דאס דער סדר‪ ,‬אז ווען טייל פון די ישיבות הייבן אן א נייעם זמן‪,‬‬ ‫זענען אהין אריינגעקומען א פרישער מספר פון בחורים לויט דעם דערמאנטן סדר‬ ‫פון בחורים פון אלע דריי דרגות‪.‬‬ ‫אבער וואס טוט זיך ביז אהין? וואס געשעט ביז די תלמידים ווערן מסודר איש איש‬ ‫על מקומו ודגלו?‬ ‫קודם הייבט זיך אן דער געיעג צווישן די ישיבות‪ .‬די בחורים וואס מען האט‬ ‫אפגעמאכט אז זיי זענען “מצוינים” ווערן גלייך צעכאפט צווישן די ישיבות‪ ,‬און מען‬ ‫רייסט זיך נאך זיי‪ .‬יעדע פון די ישיבות זוכט נאכצומאכן איינער דעם צווייטן‪ ,‬און אויב‬ ‫האט איין ישיבה באשלאסן אז מיר זענען בעיקר פאר מצוינים‪ ,‬זוכט יעדער דייקא‬ ‫אריינצונעמען “נאר” מצוינים‪ .‬אזוי אז אין די צייט וואס אמאל האט מען געוואוסט‬ ‫אז א ישיבה איז “בלול מכולם” פון אלע סארט תלמידים‪ ,‬איז היינט דער געדאנקן‬ ‫גאנג‪ ,‬אז ארייננעמען נעם איך “בעיקר” מצוינים‪ ,‬כ’האב אבער נישט קיין ברירה‪ ,‬נעם‬ ‫אריין “אויך” בינונים‪ ,‬און בלית ברירה ממש‪ ,‬אויך אביסל שוואכע‪.‬‬ ‫אזוי ארום רייסן זיך אלע ישיבות ארום איבער די מצוינים‪ ,‬און עס פארבלייבן די‬ ‫בינונים און שוואכע‪ .‬די בינונים וואס זייערע עלטערן זענען פארמעגליך‪ ,‬און די‬ ‫הנהלה רישט זיך אז מען וועט מען זיי נישט האבן קיין שוועריגקייטן ביים באקומען‬ ‫געלט‪ ,‬אדער קינדער פון עלטערן וואס האבן סיי וועלכע “פראטעקציע” ביי איינס‬ ‫פון די ישיבות‪ ,‬ווערן נאך ווי‪-‬נישט‪-‬ווי מסודר אין א ישיבה‪.‬‬ ‫און די אנדערע בחורים?‬

‫כגלגל החוזר‬ ‫מיט די פארבליבענע בחורים הייבט מען אן זיך ארומצושטויסן ווי מען קערט מיט‬ ‫א בעזעם‪ ...‬יעדער שיקט אים צום צווייטן‪ ,‬און ווען ער איז שוין אנגעקומען צום‬ ‫לעצטן‪ ,‬שיקט מען אים פון דארט צוריק צום ערשטן‪ ,‬און אזוי ווארפט מען זיך ארום‬ ‫מיט’ן בחור וואו ער וואלט געווען א שפילצייג ר”ל‪ .‬דער סך הכל איז‪ ,‬אז יעדע פון‬ ‫די ישיבות שרייט “פארוואס עפעס פונקט איך דארף אים אריינעמען‪ ,‬זאל דער‬ ‫צווייטער זאל ‘פלאגן’ מיט אים”‪.‬‬ ‫עס איז נישט דא קיינער וואס טראגט דעם אחריות אז היות דאס קינד איז ביז איצט‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫ז‬

‫אויפגעצויגן געווארן אין אונזערע מוסדות‪ ,‬דארף מען זען אים צו האלטן ווייטער‬ ‫אין ראם פון די מוסדות‪.‬‬ ‫און “דאס” דארף צו הייסן די נאכפאלגענדע ישיבה קטנה פון די מוסדות!‬ ‫און נאכאמאל‪ ,‬עס איז נישט די רעדע פון ‪ 16-17‬יעריגע בחורים וואס האבן שוין‬ ‫געהאט די מעגליכקייט צו צייגן וואס עס איז זייער ציל אין לעבן‪ ,‬און אז ‪ -‬לאמיר‬ ‫זאגן ‪ -‬ער האלט נישט דערביי ביים שטייגן צי אין תורה‪ ,‬צי אין יראת שמים‪ .‬ניין‬ ‫און ניין‪ .‬עס איז די רעדע פון יונגע בחורימלעך וואס “קיינער” ווייסט נישט וואס‬ ‫עס קען פון דעם בחור אויסשטייגן‪ ,‬ווייל דער בחור האט נאך ניטאמאל געהאט די‬ ‫מעגליכקייט עס אויפצוצייגן‪ .‬ער איז נאך אין קיין ישיבה נישט געווען‪ ,‬ער ווייסט‬ ‫אפילו נישט וואס עס איז אנדערש די ישיבה אטמאספערע פון דעם חדר וואו ער איז‬ ‫אויפגעוואקסן ביז היינט‪ ,‬און שוין‪ ,‬נאך אין דעם פריען עלטער‪ ,‬ווען דער בחור איז‬ ‫נאך כמעט אן אפרוח שלא נפתחו עיניו‪ ,‬איז ער שוין ווי אפגעסטעמפלט‪ ,‬אז ניין‪ ,‬פון‬ ‫אים וועט שוין גארנישט אויפוואקסן‪.‬‬ ‫האט מען שוין טאקע אזוי ווייט ארויס דעם בחור‪ ,‬אז מען קען שוין אפמאכן אז עס‬ ‫לוינט שוין אפילו נישט אים אריינצונעמען אין די ישיבה?‬ ‫איז דאס יושר? איז דאס גערעכט? איז דאס א הנהגה כפי התורה? דאס מיינט חינוך?‬ ‫קען מען אויף דעם מהלך ערציען צוקונפטיגע דורות?‪.‬‬

‫א ישיבה אדער א כולל?‬ ‫און מיר ערלויבן זיך עס צו פרעגן אפן‪ .‬לו יצויר אז מען ווייסט יא‪ ,‬אז דער און‬ ‫דער בחור איז ריכטיג א “בינוני” צי גאר אמת’דיג “שוואך”‪ .‬פארוואס איז א ישיבה‬ ‫געמאכט געווארן אויב נישט מגדל צו זיין יונגע בחורים?! א ישיבה איז עפעס א‬ ‫“כולל” וואו די בחורים קומען זיך צוזאם לערנען אין אן ארגאניזירטן ראם? א ישיבה‬ ‫איז דאך געמאכט פאר “דעם” אז מען זאל דארט “ארבעטן” מיט די בחורים‪ ,‬מ’זאל‬ ‫פון א שוואכן בחור מאכן א בינוני‪ ,‬פון א בינוני א מצוין‪ ,‬און צו פארזיכערן בעזהשי”ת‬ ‫אז דער “מצוין” בלייבט מצוין אדער גאר שטייגן נאך העכער‪.‬‬ ‫ווי ווייטאגליך איז וואס א חשוב’ער מרביץ תורה האט זיך אויסגעדרוקט איבער‬ ‫דעם מצב‪ ,‬אז עס איז געווארן אזא מצב אז פון די אמאליגע “דראפ‪-‬אוטס” וואס‬ ‫מען האט צוליב פארשידענע סיבות געמוזט אוועקשיקן אן ערוואקסענעם בחור פון‬ ‫די ישיבה צוליב פראבלעמען וואס ער האט אנגעמאכט‪ ,‬איז היינט געווארן “פוש‪-‬‬ ‫אוטס”‪ .‬מען זוכט ארויסצושטופן וואס מער בחורים (לייען‪ :‬אינגלעך!) פון די ישיבה‪,‬‬ ‫אן קיין שום בארעכטיגטע סיבה‪.‬‬

‫דער חורבן אין כתה ט’‬ ‫אלענפאלס האלטן מיר ביי דעם‪ ,‬אז מען הייבט אן זיך צו ווארפן מיט די בחורים‪,‬‬ ‫וואס לאמיר נישט פארגעסן‪ :‬עס איז די רעדע פון צוועלף‪-‬דרייצן יעריגע בחורים;‬ ‫ח‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫קינדער וואס קומען קוים לכלל דעת‪.‬‬ ‫אין א זייטיגן נאטיץ מעג‪ ,‬און עס דארף‪ ,‬ארויסגעברענגט ווערן דעם גרויסן סייעתא‬ ‫דשמיא צו וואס די הנהלת המוסדות האט זוכה געווען‪ ,‬אז אויף די עלטסטע כתה אין‬ ‫די תלמוד תורה‪ ,‬וועלכע ווערט גערופן מיט’ן נאמען “כתה מכינה לישיבה קטנה” איז‬ ‫אויפגענומען געווארן אזא ענערגישער און טאלאנטפולער מנהל רוחני ווי הרה”ח ר’‬ ‫יודא בער טעלער שליט”א‪ ,‬וואס זיין הצלחה דארף מען קיינעם נישט פארשטעלן‪.‬‬ ‫עס רעדט פאר זיך אליינס‪ .‬הר”ר יודא בער שליט”א לייגט אריין אזעלכע כחות וואס‬ ‫ווערט באוואונדערט דורך די ערפארענסטע מחנכים און מרביצי תורה שליט”א‪.‬‬ ‫זאל אים השי”ת געבן ווייטערדיגע כוחות צו קענען אנגיין מיט זיין עבודת הקודש‪.‬‬ ‫עס ווייסט אבער יעדער אז עס איז דייקא נישט קיין לייכטע ארבעט‪ .‬יעדער מלמד‬ ‫און מרביץ תורה ‪ -‬אפילו פון גאר יונגע כתות ‪ -‬ווייסט‪ ,‬אז פון ווען די תלמידים הייבן‬ ‫אן צו לערנען ביי אים‪ ,‬נעמט א שטיק צייט ביז דער מחנך באקענט זיך מיט די קינדער‪.‬‬ ‫אנהייב יאר קען ער נאכנישט די תלמידים‪ .‬ביסלעכווייז הייבט ער אן ארויסצוהאבן‬ ‫דעם מהות פונעם תלמיד‪ ,‬דאן נעמט א שטיק צייט ביז ער האט ארויס דעם “על פי‬ ‫דרכו” פון יעדן תלמיד באזונדער‪ ,‬וואס און ווי אזוי מען דארף מיט אים ארבעטן‪ ,‬און‬ ‫אזוי ווייטער גענוי אלע פרטים‪ ,‬וואס דאס אלעס דויערט עטליכע חדשים‪ ,‬ביז מען‬ ‫קען געהעריג אנהייבן צו ארבעטן אויף דעם התעלות פון יעדן תלמיד‪.‬‬ ‫וכך הוא דרכה של תורה‪ ,‬איז אזוי דער אנגענומענער סיסטעם אין אלע מוסדות‬ ‫התורה‪ ,‬און עס וואלט זייער גוט געקענט ארבעטן אויך ביי אונז אין די מוסדות‪,‬‬ ‫ובפרט מיט אזא געראטענעם מנהל ווי הר”ר יודא בער שליט”א‪.‬‬ ‫איז אבער די מעשה‪ ,‬אז דער איצטיגער סיסטעם איז ממש א “חורבן” פאר די‬ ‫תלמידים‪ .‬קוים קוים וואס די מרביצי תורה קענען זיך שוין אביסל אויס מיט די‬ ‫תלמידים‪ ,‬מען ווייסט שוין ווי אזוי מען קען און מען דארף האנדלען מיט יעדן תלמיד‬ ‫באוזנדער‪ ,‬און שוין דערזעען זיך די תלמידים אין א “פארמעסט” ווער פון זיי עס‬ ‫וועט געפעלן ווערן פאר די הנהלה פון איינס פון די ישיבות‪ ,‬און ווער נישט‪ .‬כמעט א‬ ‫גאנצן זומער זמן זענען די תלמידים פון כתה ט’ פארנומען מיט דעם איינעם פרט‪ ,‬צו‬ ‫בין איך יא אנגענומען אין איינס פון די ישיבות צו נישט‪.‬‬ ‫די עטליכע מיוחסים וואס זענען אנגענומען געווארן אין די ישיבות צוליב זייער‬ ‫“נאמען” אלס מצוין‪ ,‬מיט זיי קען מען ווייטער ארבעטן‪ .‬און די פארבליבענע תלמידים?‬ ‫נישט בלויז ווען זיי מאכן דעם ערשטן טריט אין עולם הישיבות‪ ,‬נאר נאך דאן ווען‬ ‫זיי געפונען זיך אין זייער בעסטן יאר אין תלמוד תורה‪ ,‬זיי קענען אין דעם האלבן‬ ‫יאר אזויפיל שטייגן און נתעלה ווערן‪ ,‬ווערט פאקטיש די צייט פאר’תכל’עוועט פאר‬ ‫אזעלכע פוסטע שטותים – אלעס צוליב דעם אז די און יענע ישיבה זאל נישט טראגן‬ ‫דעם נאמען‪ ,‬אז זיי האבן ח”ו לייכטערהייט אריינגענומען אין אירע ראמען א בחור‬ ‫וואס מען וועט אביסל מער זיך דארפן פלאגן מיט אים‪...‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫ט‬

‫על משכבי בלילה‬ ‫וואס פאסירט מיט די תלמידים?‬ ‫עס רייסט ביים הארץ צו הערן די אויפטרייסלענדע עפיזאדן וואס מען הערט‬ ‫ליידער טאג טעגליך‪ .‬גאנצע חדשים וואס די קינדער האבן נישט קיין מנוחה‪ ,‬זיי‬ ‫קענען נישט שלאפן ביינאכט אלעס צוליב דעם פחד אז מען וועט זיי נישט אננעמען‬ ‫אין קיין ישיבה‪.‬‬ ‫א טאטע וואס האט מיט בלויז דריי יאר צוריק זיך מוסר נפש געווען‪ ,‬און‬ ‫ארויסגענומען זיין זון פון די ארגאניזירטע מוסדות‪ ,‬מיטן ציל אז ער זאל פון קינדווייז‬ ‫אן אויפגעצויגן ווערן אין די היימישע אטמאספערע‪ ,‬איז איצט באזארגט‪ ,‬ווער ווייסט‬ ‫צו מען וועט אים איצט בכלל אננעמען אין איינס פון די “סאטמארער” ישיבות?‬ ‫ער זארגט זיך נישט צי מען וועט אים אננעמען אין אלכסנדר‪ ,‬צי אין פאפא‪ .‬ניין!‬ ‫ער זארגט זיך צי מען וועט זיין זון פון די סאטאמרער תלמוד תורה‪ ,‬אננעמען אין א‬ ‫סאטמארער ישיבה!‬ ‫א פחד!‬ ‫און די תלמידים אליינס? וויפיל בערד זענען שוין ווייס געווארן פון דעם פאקט‪ ,‬אז‬ ‫עלטערן דערזעען זיך בין יום ובין לילה‪ ,‬ווי דאס טייערעסטע וואס זיי פארמאגן‪ ,‬די‬ ‫כתה ט’ תלמידים‪ ,‬ווערן פארוואנדלט אין צובראכענע שארבענס‪ .‬די יונגע קינדער‬ ‫פארלירן זיין לעבנס‪-‬לוסט‪ .‬זיי ווערן צעבראכן און פארטרויערט‪ ,‬אסאך תלמידים‬ ‫נעמען זיך דאס אזוי שטארק צום הארצן‪ ,‬אז זיי ווערן גענצליך מוטלאז‪ .‬זיי קענען‬ ‫נישט עסן בייטאג און נישט שלאפן ביינאכט‪ ,‬און אויב איז נישט גענוג די טרערן‬ ‫וואס זייערע עלטערן פארגיסן טאג טעגליך‪ ,‬קומט דערצו צו דער וויי‪-‬געשריי פון‬ ‫די יונגע קינדער וואס ווייסן נאך ניטאמאל ווי אזוי מען באגייט זיך צו סיי וועלכע‬ ‫דורכלעבעניש‪ .‬עס איז ביי זיי עק וועלט!‬ ‫דאס אלעס איז מעשים בכל יום‪ ,‬ווי עלטערן דערציילן דאס מיט אויסטערלישן‬ ‫ווייטאג‪ .‬און נישט בלויז די עלטערן דערציילן עס‪ .‬עס איז ליידער הארצרייסנד‬ ‫די שוידערליכע פאקטן וואס היימישע טעראפיסטן גיבן איבער‪ ,‬אז זיי האבן שוין‬ ‫געהאט פעלער פון תלמידי מוסדותינו הק’ וואס האבן געדארפט צוקומען צו‬ ‫ספעציעלע הילף‪ ,‬אז מען זאל זיי צוריק אויפבילדן‪ ,‬נאך די עטליכע שווערע און‬ ‫פיינפולע חדשים וואס זיי זענען אריבער‪ .‬עס האט אויף די תלמידים איבערגעלאזט‬ ‫א שטארקן עפעקט‪ ,‬פון וואס זיי האבן זיך שווער געקענט ערהוילן‪.‬‬ ‫און אויב איינער זאגט אז ער נעמט אויף זיך דעם אחריות אז דער איצטיגער‬ ‫סיסטעם איז אויסגעהאלטן‪ ,‬ווער נעמט אבער “דעם” אחריות‪ ,‬מצער צו זיין און‬ ‫צוגרינד צולייגן אזעלכע יונגע בחורים?!‬

‫מי ומי ההולכים?‬ ‫י‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫און דאס איז אלעס קינער פון עלטערן משופרא דשופרא‪ ,‬עלטערן וועלכע פירן די‬ ‫שענסטע הייזער‪ ,‬וואס “קיינער” קען אויף זיי נישט אנצייגן אז צוליב זיין פראסטקייט‬ ‫אדער ענליכע סיבות וויל מען נישט אננעמען זיין זון אין די ישיבה‪ .‬עס איז נישט‬ ‫דער פאל אז מען האט זיך “דערוואוסט” אז ביי יענעם אין שטוב געפונט זיך דער‬ ‫טריפה’נער אינטערנעט‪ ,‬צו אז דער טאטע האט אמאל בטעות איבערגעגעבן פאר‬ ‫זיין זון אין די הענט א “בלעקבערי”‪ .‬עס זענען אזעלכע עלטערן וואס זענען נאך‬ ‫בטעות נישט נכשל געווארן אין קיין איינס פון די דערמאנטע זאכן‪.‬‬ ‫עס איז פשוט‪ ,‬ווייל דער בחור טראגט דעם נאמען אלס עטוואס שוואכער פון א בחור‬ ‫הארעלע בעסער פון אים‪ ,‬און צוליב דעם איז דער טאטע אפגעסטעמפלט‬ ‫וואס איז א ָ‬ ‫אלס איינער וואס דארף איצט פיר‪-‬פינף חדשים נאכאנאנד זיין אויסגעשטעלט צום‬ ‫פחד‪ ,‬צי דעם זון פאר וועלכע ער האט שוין אזויפיל געאפפערט‪ ,‬וועט אלס יונגער‬ ‫בחור פון דרייצן יאר קענען ממשיך זיין צו לערנען אין א “סאטמארער ישיבה”‪.‬‬ ‫מעג דאס זיין אזוי?‬

‫פארהערן די תלמידים‬ ‫דער סיסטעם האט זיך אזוי איינגעשטעלט‪ ,‬אז שוין אזוי פרי ווי גלייך נאך פסח‪,‬‬ ‫גיט מען אריין “אפליקאציעס” פאר די ישיבות‪ ,‬און די הנהלות הישיבות הייבן אן צו‬ ‫רופן בחורים זיי צו “פארהערן” אויף זייערע לימודים‪ ,‬וואס כלומר’שט רופט מען די‬ ‫בחורים צו מעסטן זיינע קענטעניסן‪ ,‬און צו דערשמעקן אויב דער בחור איז פאסיג‬ ‫אריינצוקומען אין די ישיבה‪.‬‬ ‫איז עס וואר? איז עס ווירקליך?‬ ‫לאמיר כאפן א בליק‪“ ,‬וועמען” רופט מען פארהערן? ווער זענען די וואס זענען זוכה‬ ‫אז זיי זאלן גערופן ווערן צו א פארהער? אלץ ווייטער די זעלבע עטליכע בחורים‬ ‫אפגעסטעמפעלט געווארן אלס “מצוינים”! דאס הייסט אזוי‪ .‬מען‬ ‫ּ‬ ‫וועלכע זענען‬ ‫“וויל” געוואויר ווערן אויף א בחור אויף וועמען מען האט שוין פונקטליך אפגעמאכט‬ ‫פון פאראויס אז ער איז א “מצוין”‪ .‬טא פארוואס רופסטו אים? פארוואס אים פייניגן‬ ‫אומזיסט מיט א פארהער‪ ,‬וואס ער גייט סיי ווי דורכמאכן? און אויב וועט ער נישט‬ ‫קענען וועסטו אים דען נישט אננעמען?‬ ‫וואס טוען יא די פארהערנס אויף? עס גיט די מעגליכקייט פאר די בחורים וועמען‬ ‫מען האט נאך נישט גערופן‪ ,‬אז ער זאל זיך קענען דערוויסן דעם פאקט‪ ,‬אז “איך בין‬ ‫א בחור וואס טראג א נאמען אלס “בינוני” צו גאר אלס שוואכער”‪ .‬און אז איך בין‬ ‫א שוואכער‪ ,‬פארוואס עפעס זאל דער בחור נאך טראכטן פון וועלן אויסנוצן דעם‬ ‫זומער זמן אויף צו שטייגן העכער?‬ ‫עס גייט דורך א וואך נאך א וואך‪ ,‬א חודש נאך א חודש‪ ,‬און א געוויסע מספר בחורים‬ ‫האט מען שוין גערופן צום פארהער‪ ,‬וואס פאר א געפילן האט א בחור וועמען מען‬ ‫האט נאכנישט גערופן? עס הייבט זיך אן א סעריע פון גייסטישע פייניגונגען וואס‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫אי‬

‫דער בחור מאכט מיט! מיט יעדע קריץ וואס דער טיר גיט‪ ,‬און יעדע קלינג וואס דער‬ ‫טעלפאן גיט‪ ,‬שפרונגט ער אויף‪ ,‬אה‪ ,‬זיכער קומט מען מיך שוין רופן‪ ,‬זיכער קלינגט‬ ‫מען שוין פון די ישיבה‪ ,‬אפצושמעסן א צייט ווען איך זאל קומען צום פארהער‪ ,‬און‬ ‫ווי אנטוישט ווערט ער טאג נאך טאג‪ ,‬ווען דער אזוי לאנג‪-‬ערווארטעטער טאג קומט‬ ‫נישט אן‪ .‬דער “בחור” (אויב מען קען אזוי אנרופן א דרייצן יעריג אינגל) ווערט ביי זיך‬ ‫אלץ מער און מער צובראכן‪ .‬ער ווערט אראפגעקלאפט ביי זיך‪.‬‬ ‫מיר אליינס ווייסן פון בחורים וואס דער סיסטעם האט זיי אזוי שטארק עפעקטירט‪,‬‬ ‫אז זיי האבן גענצליך נאכגעלאזט‪ .‬פיינע איידעלער קינדער וואס פלעגן אויפשטיין‬ ‫אפילו פריער ווי פארטאגס‪ ,‬זיי האבן זיך באמת אנגעשטרענגט זיך אויפצופירן‬ ‫מיט אלעם ווי עס דארף צו זיין‪ ,‬און אפילו בעסער ווי פארלאנגט‪ ,‬אבער ווען עס איז‬ ‫געקומען דער אומגליקליכער מאמענט‪ ,‬עס איז אריבער נישט מער ווי בלויז דריי‪-‬‬ ‫פיר טעג פון ווען מען האט אנגעהויבן צו רופן בחורים פארהערן‪ ,‬און זיי האבן געזען‬ ‫אז זיי זענען נישט צווישן די וואס מען רופט‪ ,‬האבן זיי זיך גענצליך נאכגעלאזט‪.‬‬ ‫זייערע עלטערן זענען פשוט אויסגעגאנגען פון צער צוזעענדיג מיט די אייגענע‬ ‫אויגן ווי טאג נאך טאג פאלן זיי אין די דרגות‪ .‬עס איז געווארן ביי זיי “לא איכפת‬ ‫לי’” ס’האט זיי מער נישט פאראינטרעסירט צו זיין ספעציעל גוט‪ .‬זיי האבן דאס‬ ‫געשפירט אלס שרעקליכער פאטש אין פנים; א ביטערער פיל וואס זיי קענען זייער‬ ‫שווער אראפשלונגן‪.‬‬ ‫דאס הייסט אז מען גענומען קינדער מצוינים‪ ,‬וואס עפ”י סיבה האבן זיי עפעס נישט‬ ‫נושא חן געווען ביי די ישיבות צו באקומען דעם נאמען מצוינים‪ ,‬און וואס האט מען‬ ‫געטון מיט זיי? מ’האט זיי באמת געמאכט אויס מצוינים‪ ,‬און נאכדעם שרייט מען‪,‬‬ ‫וואס ווילסטו‪ ,‬ער איז דאך א שוואכער?‬ ‫ער איז שוואך? “דו” האסט אים שוואך געמאכט! “דו” האסט אים‬ ‫אוועקגע’הרג’ט!‬ ‫קומט עס אזוי‪ ,‬אז ווייל יענעמ’ס טאטע איז נישט אזוי פארמעגליך ווי א צווייטענס‪,‬‬ ‫דארף מען זיין בחור אויסשטעלן צו אזעלכע שרעקליכע עינוים קשים ומרים?‬ ‫און וואס איז מיטן פשוט’ן איסור פון “לשון הרע” און “רכילות” ווען עס איז נישט‬ ‫לתועלת? יעדער בחור ווערט עקסטער אויסגעשמועסט דורך לכה”פ פופצן מענטשן‬ ‫פון אלע ישיבות אויפאמאל‪ ,‬פארוואס? פארוואס קומט זיך פאר א בחור וואס איז‬ ‫נישט באשאנקן געווארן מיט אזא גוטן קאפ‪ ,‬אז מען זאל אזוי ברייט אויסשמועסן‬ ‫זיינע פראבלעמען?‬

‫זאל ער זיך באפלייסן‬ ‫איינס פון די טענות וואס די ממליצים אויפן איצטיגן סיסטעם איז‪ ,‬אז איז כדאי אז‬ ‫די ישיבות זאלן אליינס זיך קענען קלויבן בחורים‪( ,‬לייען‪ :‬זיך ארומווארפן מיט יונגע‬ ‫‪ 12-13‬יעריגע קינדער!) כדי אז דער “בחור” זאל וויסן אז ער דארף זיך צושטעלן‪,‬‬ ‫בי‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫און אז תלמידים וועלן אזוי ארום אלעמאל זוכן צו שטייגן הויך‪ ,‬ווייל זיי ווייסן אז‬ ‫באחד מן הימים וועלן זיי דארפן שטיין פארן “יום הדין” ווען מען וועט פונקטליך‬ ‫באטראכטן זייער גאנצע מהות‪ ,‬צו זען אויב מען קען אים אננעמען אין די ישיבה‪ ,‬און‬ ‫דאס דארף לכאורה ברענגן אן התעלות צווישן די תלמידים‪.‬‬ ‫הייסט אזוי‪ :‬א קינד וועלכער איז נאכנישט קיין דרייצן יאר אלט‪ ,‬דארף ארבעטן‬ ‫(ווען?!) אויף דעם אז מען זאל וועלן טראכטן פון אים אריינעמען אין א ישיבה?‬ ‫דער מורא פון אז מען וועט מעגליך אים נישט וועלן אריינעמען אין א ישיבה‪ ,‬איז‬ ‫“אפשר” גוט פאר עלטערע בחורים פון זעכצן‪-‬זיבעצן יאר‪ ,‬וואס ער פארשטייט אז‬ ‫צוליב וואס אפשר וועט ער באקומען א “לא נתקבל” דארף ער אין די יונגע ישיבה‬ ‫יארן זיך באפלייסן ביים לערנען‪ .‬אבער א צוועלף יעריג אינגל? ווען זאל ער ארבעטן‬ ‫צו באקומען דעם גוטן נאמען? ער האט דאך ניטאמאל קיין צייט ווען צו צייגן אז ער‬ ‫איז ראוי צו באקומען דעם “נתקבל” צו דעם “לא נתקבל”‪.‬‬ ‫די טבע פון קינדער איז פונקט פארקערט‪ .‬ווען מען איז א קינד האט מען נאך ווייט‬ ‫נישט די רצוניות וואס אן ערוואקסענער האט‪ .‬אן ערוואקסענער לעבט שוין מיט א‬ ‫שטיקל חשבון‪ .‬אויב איך וועל טון אזוי און אזוי וועט זיין גוט‪ ,‬און פון טון אזוי מוז איך‬ ‫מיך צוריקהאלטן ווייל עס קען מיר שאטן‪ .‬א יונג קינד טראכט נישט אזוי טיף‪ .‬זיין‬ ‫מהלך המחשבה גייט נישט אויף ווייט‪ .‬אויב טראכט ער בכלל‪ ,‬וועט ער נאר טראכטן‬ ‫וואס עס איז אים גוט אויף איצט‪ ,‬און עס וועט זיך כמעט נישט מאכן אז א קינד זאל‬ ‫אין כתה ח’‪ ,‬צי אפילו אין ערשטן זמן אין כתה ט’ ‪,‬זיך וועלן באפלייסן צו לערנען‪ ,‬כדי‬ ‫ער זאל נישט האבן קיין פראבלעם אריינגענומען צו ווערן אין די ישיבה‪.‬‬ ‫ולו יהא אז די גדולי המחנכים האבן זיך געהאט צוזאמגעזעצט און האבן דאן‬ ‫מחליט געווען‪ ,‬אז יא‪ ,‬אויך אזעלכע יונגע בחורים דארפן שוין דורכגיין דעם גאנצען‬ ‫טראמא פון נישט אנגענומען ווערן אין א ישיבה‪ ,‬איז נישט קיין צייט פון נאכאמאל‬ ‫איבערטראכטן אויב עס איז ווירקזאם? מען זעט דאך בחוש אז היי‪-‬יאר אליינס איז‬ ‫דא אזויפיל ווי דרייסיג קינדער וואס מען קען זיי נישט אזוי לייכט אננעמען אין די‬ ‫ישיבות‪ .‬הייסט דאך דאס אז דער סיסטעם איז אינגאנצען נישט ווירקזאם! ניין?‬ ‫און בכלל‪ ,‬וואס מאכט זיך אויב א בחור פאר וועמען עס האט יא געהאלפן‪ .‬ער‬ ‫האט געהאט דעם אזוי‪-‬שטארק‪-‬געוואונטשענעם פחד‪ ,‬און ער האט זיך שטארק‬ ‫באפלייסט אין אלע ענינים‪ ,‬און ער איז א ריכטיגער מצוין בכל המובנים‪ ,‬נאר צוליב‬ ‫אן אנדערע זייטיגע סיבה האט איין ישיבה אים נישט אנגענומען‪ ,‬צי ווייל די ישיבה‬ ‫איז שוין אנגעפילט און ענליך‪ .‬וואס פאסירט דאן מיט דעם בחור? האט די ישיבה‬ ‫וואס קען אים נישט אננעמען דעם “אחריות” אז ער זאל מסודר ווערן אין אן אנדערע‬ ‫ישיבה? האט סיי ווער אין די מוסדות אן “אחריות” אז מען זאל אים ערגעץ‪-‬וואו‬ ‫אננעמען?‬ ‫דער ווייטאגליכער תירוץ איז אז‪ ...‬ניין‪ .‬נו‪ ,‬מה הועילו חכמים בתקנתם? וואס האט‬ ‫מען אויפגעטון מיט דעם קאמפעטישאן‪ ,‬אויב דער בחור האט סיי ווי גארנישט‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫גי‬

‫עפעס מער מיט דעם וואס ער שטעלט זיך צו געהעריג?‬

‫ווער ברענגט דעם מעסעדזש‬ ‫אבער‪ ,‬לאמיר זאגן אז איז אויסגעהאלטן דער שריט‪ ,‬אז א קינד דארף ביי די ‪10-11‬‬ ‫יאר שוין לעבן מיט דעם פרעשור‪ ,‬אז אפשר וועט מען אים נישט אננעמען אין קיין‬ ‫ישיבה‪ .‬גוט‪ ,‬עס איז אבער זיכער אז דאס מוז גיין מיט א געהעריגן פלאן פון פאראויס‪.‬‬ ‫נאך איידער מען שיקט דעם מעסעדזש‪ ,‬דארף מען פריער וויסן “מיט וועמען” גיי‬ ‫איך שיקן דעם מעסעדזש‪ .‬מ’מוז דאך פריער וויסן ווער עס זענען די קינדער וועלכע‬ ‫דארפן א צו וזירוז‪ ,‬וואס פאר זיי וועט מען מאכן פראבלעמען‪ ,‬כדי מיט זיי צו שיקן‬ ‫דעם מעסעדזש אויך פאר די אנדערע קינדער‪.‬‬ ‫אויב דאס וואלט געווען דער ציל‪ ,‬וואלט דאך געדארפט זיין אז אינמיטן יאר זאלן‬ ‫די מנהלים פון די ישיבות זיך אראפזעצן מיט די מנהלים אין תלמוד תורה‪ ,‬און נעמען‬ ‫פון זיי א פונקטליכע רשימה‪ ,‬די און די קינדער זענען שוואך‪ ,‬און זיי דארף מען אביסל‬ ‫שווערער מאכן‪ ,‬כדי אז אנדערע קינדער זאלן זען אז מען דארף זיך צושטעלן ווי‬ ‫געהעריג צו אלע פארלאנגן פון די ישיבה‪.‬‬ ‫ולא עוד‪ ,‬די אפיציעלע ליניע וואס די ממליצים אויף דעם איצטיגן סיסטעם נוצן‬ ‫כסדר איז דאך‪ ,‬אז “סוף כל סוף ווערן אלע קינדער מסודר אין א ישיבה”‪ .‬וואלט דאך‬ ‫געדארפט זיין‪ ,‬אז אפילו די קינדער פאר וועלכע מען מאכט שוועריקייטן‪ ,‬און מיט‬ ‫זיי שיקט דעם מעסעדזש פאר אנדערע קינדער‪ ,‬וואלטן נאך איידער מען נעמט זיך‬ ‫צו זייערע ביינער זיי צו נוצן אלס “בעזעם שטעקן”‪ ,‬שוין געדארפט זיין פון פאראויס‬ ‫מסודר מיט א ישיבה וואו זיי וועלן עווענטועל לערנען‪ ,‬ווייל מ’מיינט דאך דאס‬ ‫נישט גאנץ ערנסט אז מען וויל זיי טאקע נישט אננעמען‪ .‬מען וויל זיי נאר עטוואס‬ ‫דערשרעקן‪.‬‬ ‫עס וועט אבער יעדער מודה זיין אז דאס אלעס איז נאר “דאמירן בעלמא”; גערעדט‬ ‫אין די וועלט אריין‪ .‬ס’איז נישט קיין פלאן און נישט קיין ציל‪ .‬עס איז א פשוט’ע‬ ‫פא ּפעריי‪ .‬יעדער כאפט אויס די גוטע בחורים‪ ,‬און מען קימערט זיך גאנץ ווייניג‬ ‫ָ‬ ‫מיט די בחורים וועלכע זענען אפגעסטעמפעלט געווארן אלס בינונים און שוואכע‪.‬‬ ‫ווייל‪ ...‬דאס איז “קיין” ישיבה קטנה פון די סאטמארער מוסדות‪ .‬עס איז מעגליך‬ ‫פיינע ישיבות פאר זיך‪ ,‬אבער וואס טוט זיך מיט סאטמאר? דארפן דען די היזיגע‬ ‫סאטמארער מוסדות נישט האבן קיין ישיבה קטנה פאר די תלמידי המוסדות?‬ ‫והי’ כי יאמר עליכם‪ ,‬אפשר איז עס טאקע אזוי? אפשר רעדט מען זיך יא פאר דעם‬ ‫דורך מיט די מנהלים?‬ ‫פארוואס טראכטן אויב מען קען זיי אליינס פרעגן? די מנהלים און די מלמדים‬ ‫זאגן עס אלע‪ ,‬אז עס איז נישט דא אזא זאך‪ ,‬קיינער פרעגט נישט‪ ,‬און קיינעם‬ ‫אינטערעסירט זיך נישט פאראויס אויף גארנישט‪ .‬אויף קיין שום קינד איז נישט דא‬ ‫קיין געהעריגער פלאן ווי אזוי אים מסדר צו זיין אין א ישיבה!‪.‬‬ ‫די‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫“כ’האב אים שוין אריינגעקוועטשט”‬ ‫וואס דארף מען מער פון דעם ווי זיך אביסל גרונטליכער אומקוקן אויפן סיסטעם‪.‬‬ ‫ערשט נאכדעם ווי אלע גוטע בחורים זענען שוין איינגעטיילט אין א ישיבה‪ ,‬און‬ ‫ערשט נאכדעם וואס די בחורים וואס זייערע עלטערן קענען באצאלן ווערן‬ ‫מאמענטאל “מצוינים” און זענען שוין אויך מסודר אין א ישיבה‪ ...‬הייבט זיך ערשט‬ ‫אן דער גאנצער איבערקערניש‪ .‬דעם בחור “קוועטשט” מען אריין אהער‪ ,‬און דעם‬ ‫בחור “קוועטשט” מען אריין אהין‪ ,‬וואו נאר עס געלונגט אים אריינצושטופן אהין‪,‬‬ ‫אן קיין שום פאראויס‪-‬באשטימטער פלאן אז די און די בחורים וועלן מסודר ווערן‬ ‫אין די און די ישיבה‪.‬‬ ‫דאס הייסט אז מען האט געהאט אן “אחריות” פאר די בחורים?‬ ‫לאמיר א מינוט פארקירווערן פונעם ענין און דערציילן א קורצע עובדא‪ .‬עס איז‬ ‫אמאל געקומען א חשובער רב צו מרן רביה”ק בעל דברי יואל זי”ע און דערציילט‬ ‫פארן רבי’ן אז ער פלאנט צו עפענען א ישיבה‪ .‬דער רב איז געווען באקאנט אלס זייער‬ ‫פונקטליכער מענטש‪ ,‬און ער האט פארגעשטעלט פארן רבי’ן דעם סדר היום וואס‬ ‫ער פלאנט איינצושטעלן אין זיין ישיבה‪ .‬דער רבי האט אים געלאזט אויסרעדן‪ ,‬און‬ ‫אים געוואונטשן הצלחה‪ .‬ווען דער רב איז ארויסגעגאנגען רופט זיך דער רבי אן צו די‬ ‫מקורבים‪ ,‬אז דער רב האט באמת זייער א גוטן פלאן‪ ,‬ער ווייסט אבער נישט איין זאך‪,‬‬ ‫אז בחורים זענען נישט קיין ציגל‪ ...‬אז מען בויט א בנין מיט ציגל‪ ,‬לייגט מען איין ציגל‬ ‫העכער די אנדערע מיט א פונקטליכער גלייכקייט‪ ,‬און די ציגל פאלגן‪ ...‬עס בלייבט‬ ‫אזוי און עס רירט זיך נישט פון פלאץ‪ ...‬א בחור אבער קען מען נישט אויסשטעלן‬ ‫ווי א ציגל‪.‬‬ ‫אט די ווערטער האט אונז דערמאנט דאס באקאנטע וואס חז”ל דערציילן אונז‬ ‫אין מסכת סנהדרין דף קי”א‪“ .‬תניא אמר ר’ אלעזר ברבי יוסי פעם אחת נכנסתי‬ ‫לאלכסנדריא של מצרים מצאתי זקן אחד ואמר לי בא ואראך מה עשו אבותי‬ ‫לאבותיך‪ ,‬מהם טבעו בים מהם הרגו בחרב מהם מעכו בבנין”‪ ,‬אסאך פון זיי האט מען‬ ‫דערטרונקן אין ים‪ ,‬אסאך פון זיי האט מען גע’הרג’ט מיט א שווערד‪ ,‬און אסאך פון זיי‬ ‫האט אריינגעקוועטשט אין א בנין‪ .‬זאגט דארט רש”י “מעכו בבנין ‪ -‬היו בונין אותם‬ ‫במקום לבנים”‪ .‬איז דאך באקאנט‪ ,‬אז די מצרים האבן געהאט א פונקטליכן סכום‬ ‫פון ציגל וואס יעדער איד דארף בויען יעדן טאג‪ ,‬ווי דער ּפסוק דערציילט אין ּפרשת‬ ‫שמות‪ ,‬און אויב האט מען נישט געענדיגט דעם צאל‪ ,‬האט מען גענומען די קליינע‬ ‫קינדער‪ ,‬און זיי אריינגעבויט אינעם בנין אנשטאט ציגל ר”ל‪.‬‬ ‫קומט איינער און ער זאגט פאר א טאטן “וואס פארפירסטו‪ ,‬כ’האב שוין‬ ‫‘אריינגעקוועטשט’ דיין בחור אין א ישיבה” זיי צופרידן!‬ ‫אזוי האלט מען בחורים? מ’האט אים אריינגעקוועטשט? מ’האט מיט אים אנגעפילט‬ ‫א לאך? האלט מען עפעס די בחורים פאר “ציגל” וואס דארט וואו עס איז נישט דא‬ ‫גענוג בחורים “קוועטשט” מען אריין נאך בחורים?‪.‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫וט‬

‫און בכלל‪ ,‬וואס הייסט אז דו האסט אים אריינגעקוועטשט? וואס איז געווען דיין‬ ‫פלאן פאר דעם? האסט עפעס נישט קיין אחריות אויף אים?‬ ‫ניין! א בחור איז “נישט” קיין ציגל! קיינער דארף נישט אז מען זאל אים אריינקוועטשן‬ ‫דארט וואו מען האט נישט משלים געווען גענוג בחורים‪ .‬יעדער בחור איז בארעכטיגט‬ ‫אז מען זאל אים געהעריג מסדר זיין אין א ישיבה‪.‬‬

‫די עלטערן דארפן באקומען א מעסעדזש‬ ‫אנדערע זענען דא וואס טענה’ן אז אין הכי נמי‪ ,‬דער סיסטעם איז נישט געצילט‬ ‫צו באפלייסן די קינדער זעלבסט‪ ,‬עס מיינט נאר גאר עפעס אנדערש‪ .‬עס איז אזא‬ ‫סארט מעסעדזש פאר די עלטערן‪ .‬דער טאטע זאל וויסן אז ער האט אן אחריות‬ ‫פאר זיין קינד‪ ,‬ער דארף אריינלייגן אין אים כוחות און זיכער מאכן אז ער שטייגט‬ ‫אין לערנען און אין יראת שמים‪ ,‬ווייל אז נישט וועט ער שפעטער האבן פראבלעמען‬ ‫מיט זיין זון‪.‬‬ ‫יתכן אז עס איז אמת‪ .‬עס איז מעגליך אז עס זענען דא טאטעס וואס אויב גייט‬ ‫אלעס סיסטעמאטיש ווייסן זיי ניטאמאל אז זיי האבן א קינד‪ ...‬אבער ווער זאגט אז‬ ‫צוליב דעם אומזיניגן טאטן איז דאס קינד חייב מיתה? ווער האט געגעבן רעכט שופך‬ ‫דם צו זיין פארן קינד ווייל זיין טאטע האט נישט דעם דעת זיך געהעריג אפצוגעבן‬ ‫מיט אים?‬ ‫און בכלל דארף מען אין באטראכט נעמען‪ ,‬האט עס טאקע גענוצט? איז מען טאקע‬ ‫אנגעקומען צו דעם ציל? אדרבה‪ ,‬וויפיל קינדער פון אזעלכע עלטערן וואס האבן זיך‬ ‫נישט געהעריג אומגעקוקט אויף זיי‪ ,‬זענען פארט אויסגעשטיגן מצוינים‪ ,‬און פון‬ ‫די אנדערע זייט‪ ,‬קינדער וואס זייערע עלטערן האבן יא אריינגעלייגט כוחות זענען‬ ‫נישט אויסגעשטיגן גענוי ווי זייערע עלטערן האבן געוואלט‪ .‬עס קען זיין דערביי‬ ‫פארשידענארטיגע סיבות וואס איז נישט דא דאס ארט אריינצוגיין דערין‪ ,‬אבער סך‬ ‫הכל איז‪ ,‬אז פון דעם סיסטעם וואס איז איינגעשטעלט כדי צו שיקן א מעסעדזש‬ ‫פאר די עלטערן וואס קוקן זיך נישט אום אויף די קינדער‪ ,‬ליידן גאר די עלטערן די‬ ‫עלטערן וואס קוקן זיך יא אום אויף די קינדער‪.‬‬ ‫האט עס ווייטער נישט געברענגט דעם ריכטיגן תכלית‪ ,‬טא פארוואסזשע אומזיסט‬ ‫פייניגן די קינדער?‬

‫איז עפעס איינעם מחייב?‬ ‫אדרבה‪ ,‬אויב “דער” סיסטעם איז אנשטאט די ישיבה קטנה פון אונזערע מוסדות‪,‬‬ ‫פארשטייט דאך יעדער אז די ישיבות ארבעטן אלע מיט’ן זעלבן ציל‪ ,‬און מיט’ן‬ ‫איינעם תכלית‪ :‬ווייטער אויפצוציען די תלמידים וועלכע האבן ביז היינט געלערנט‬ ‫אין די מוסדות‪.‬‬ ‫אויב אזוי מעג עס דער ציבור וויסן‪ :‬עס איז שוין עטליכע מאל געווען וואס מען האט‬ ‫זט‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫פרובירט צונויפגעברענגן די רוחניות’דיגע הנהלות פון די ישיבות ארום איין טיש‪ ,‬און‬ ‫אפמאכן פארשידענע באשלוסן‪ ,‬רוחניות’דיגע ווי גשמיות’דיגע‬ ‫מען האט געזאלט ּ‬ ‫צוגלייך‪ .‬מען האט שוין אפילו באשטימט פארשידענע באשלוסן אויף וואס די‬ ‫הנהלה רוחני האט דן געווען בכובד ראש‪ ,‬און עקסטער איז באשלאסן געווארן דער‬ ‫פונקטליכער סיסטעם פון אריינעמען בחורים אין די ישיבות‪.‬‬ ‫האט זיך איינער פון די ישיבות געהאלטן דערצו?‬ ‫ניין! יעדע ישיבה טענה’ט אז קיין שום באשלוס איז אים נישט מחייב‪ .‬ער האט א‬ ‫התחייבות בלויז צו זיין ישיבה‪ ,‬און ער איז גענצליך נישט פארפליכטעט‪ ,‬נישט צו די‬ ‫אלגעמיינע מוסדות און נישט נישט צו קיין איינע פון די אנדערע ישיבות‪.‬‬ ‫און מיר זענען מודה‪ ,‬אז לויט ווי עס ארבעט איצט דער סיסטעם‪ ,‬זענען זיי ‪100%‬‬ ‫גערעכט‪ .‬אויב איז עס איז א פריוואטע ישיבה‪ ,‬האט דער ראש ישיבה דעם פולסטן‬ ‫רעכט צו זאגן‪ ,‬דאס און דאס וויל איך‪ ,‬און דאס און דאס וויל איך נישט‪.‬‬ ‫אבער אויב איז דאס דער סיסטעם‪ ,‬וואלט געווען מן הדין אז די הנהלה פון אזא‬ ‫ישיבה זאל מכריז ומודיע זיין אז די ישיבה האט מיט “סאטמאר” קיין שום שייכות‪,‬‬ ‫און דערקעגן‪ ,‬זאל די הנהלת המוסדות מכריז ומודיע זיין‪ ,‬אז מיר האבן קיין שום‬ ‫אחריות אויף די תלמידים ווען זיי ווערן דרייצן יאר אלט!‬ ‫וואס עס איז אמאל זיכער‪ ,‬אז קיין ערזאץ אלס ישיבה קטנה איז עס “נישט”!‬

‫הזאת סאטמאר?‬ ‫מעגליך גאר אז ס’איז א גוטער סיסטעם‪ ,‬און מעגליך אז אנדערע ראשי ישיבות‬ ‫האבן מצליח געווען מיט דעם סיסטעם פון זיך אומקוקן נאר אויף די מצוינים‪ .‬קען‬ ‫זיין‪ .‬אבער מיט “סאטמאר” האט עס קיין שייכות‪ .‬פינטל‪“ .‬נישט” דאס איז ישיבות‬ ‫וואס דארף זיין נאכפאלגענד פון א סאטמארער תלמוד תורה‪.‬‬ ‫אדרבה‪ ,‬פרעגט זיך אליינס‪ .‬רביה”ק בעל דברי יואל זי”ע ווען ער האט געגרינדעט‬ ‫זיינע מוסדות‪ ,‬האט ער איז אדעתא דהכי געגרינדעט אז בחורים פון צוועלף יאר‬ ‫זאלן ארויסגעווארפן ווערן אויף די גאסן על לא דבר? דאס איז געווען זיין געדאנקן‬ ‫גאנג?‬ ‫יעדער ווייסט צו דערציילן אז ביים רבי’ן זי”ע איז דאס ארויסווארפן א בחור פון‬ ‫די ישיבה געווען ממש די סאמע לעצטע זאך‪ ,‬און אויך דאן נאר בלית ברירה‪ .‬ביי‬ ‫א געלעגענהייט ווען מען האט גערעדט ביים רבי’ן זי”ע אז מען דארף מרחק זיין‬ ‫א “בחור” פון די ישיבה צוליב פארשידענע מעשים אשר לא יעשו‪ ,‬האט דער רבי‬ ‫זי”ע נישט מסכים געווען דערצו‪ ,‬ארויפגעלייגענדיג זיין האנט אויף זיין הייליג הארץ‪,‬‬ ‫זאגענדיג “כ’האב אמאל פארשיקט א בחור פון די ישיבה‪‘ ,‬דא’ ליגט ער מיר נאך עד‬ ‫היום הזה”‪.‬‬ ‫און דאס איז געווען די רעדע פון עלטערע בחורים וואס האבן באמת געקענט שאפן‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫זי‬

‫ּפראבלעמען פאר די ישיבה‪ ,‬דאך האט דער רבי געהאלטן אז מען טאר זיי נישט‬ ‫מרחק זיין‪ .‬גייט מען היינט און מען נעמט “קינדער” פון צוועלף‪-‬דרייצן יאר‪ ,‬און מען‬ ‫לאזט זיי זיך וואלגערן אויפן גאס? פאר בחנם בלא דבר?‬ ‫עס קומט דאך איצט דער זומער סעזאן‪ ,‬לאמיר זיך אויף א מינוטקעלע דערמאנען‬ ‫ווי רביה”ק זי”ע איז געווען דער וועלכער האט אין די שווערסטע מאמענטן‪ ,‬ווען זיינע‬ ‫הייליגע מוסדות האבן זיך קוים געהאט געגרונדעט‪ ,‬באשלאסן‪ ,‬אז ער גייט נעמען‬ ‫אויף זיך א פרישן עול‪ .‬ער האט דאן געגרינדעט די סאטמארער זומער קעמפס‪ ,‬א‬ ‫גענצליך נייער באגריף פון א מוסד התורה אין ניו יארק‪ .‬פארוואס האט דאס דער‬ ‫רבי געגרינדעט? ווייל ער האט געוואלט אז זיינע תלמידים זאלן אויף די צוויי זומער‬ ‫חדשים נישט בלייבן אן קיין חדר‪ .‬ניין‪ ,‬ער האט נישט געזאגט אז גענוג וואס איך האב‬ ‫זיי צוגעשטעלט א חדר אויף צען חדשים‪ .‬ער האט געוואלט א שלימות’דיגער מוסד‬ ‫אויף גאנצע צוועלף חדשים‪.‬‬ ‫קען היינט א מוסד וועמענס טויערן עס פארשליסן זיך פאר די קינדער אין עלטער‬ ‫פון בערך בר מצוה‪ ,‬ווערן אנגערופן א סאטמארער מוסד?‬

‫ופקודת הקודש‬ ‫און אויב זאגט איינער אז דער איצטיגער סיסטעם איז אזא גוטער‪ ,‬זאל ער מוחל זיין‬ ‫און מסביר זיין‪ ,‬פארוואס איז די רוחניות’דיגע הנהגה פון קהלתינו ומוסדותינו הק’‬ ‫דייקא נישט צופרידן דערפון? עס ווייסט יעדער איינער אז דעת קדשו פון מאורינו‬ ‫ומדרכינו כ”ק מרן רבינו הגה”ק שליט”א איז דאס זעלבע‪ ,‬אז דער “סיסטעם”‬ ‫איז דייקא נישט קיין אויפריכטיגע‪ .‬רבינו שליט”א האט שוין אין דעם הינזיכט‬ ‫אריינגעלייגט צענדליגער שעות און פארארבעט מעשים צו פארבעסערן דעם מצב‪.‬‬ ‫עס געדענקט זיך נאך די דברות קודש וואס מרן רבינו שליט”א האט משמיע געווען‬ ‫ביום כ”ו ניסן תשס”ח‪ ,‬ווען ער האט עפענטליך אויפגעפאדערט אז עס זאל קומען א‬ ‫תיקון אויף דעם געביט‪.‬‬ ‫דער רבי שליט”א האט ביי דער געלעגענהייט ספעציעל געבעטן פון בנו כבוד הגה”צ‬ ‫אבד”ק שליט”א צו טון אין דעם נושא‪ ,‬ופקודתו שמרה רוחו האט דער רב שליט”א‬ ‫אויך שוין זייער אסאך צייט אינוועסטירט אין דעם נושא‪.‬‬ ‫אבער ליתר שאת‪ ,‬ווייסט אפשר איינער ווער עס זענען די שארפסטע קעגן דעם‬ ‫איצטיגן סיסטעם? נישט טאטעס וואס האבן א נגיעה דערצו‪ ,‬נישט דרויסענדע‬ ‫מחנכים וועלכע קענען מעגליך נישט גענוג ארויסהאבן אן ענין ווי איינער וואס איז‬ ‫אינעווייניג בתוך הענינים‪ .‬ניין‪ ,‬טאקע דייקא די הנהלה רוחניות‪ ,‬די וואס ארבעטן מיט‬ ‫די קינדער טאג‪-‬טעגליך‪ ,‬די וואס האבן ארויס יעדעס קינד דורך און דורך‪ ,‬די זענען‬ ‫עס די וואס שרייען אז דער סיסטעם איז א חורבן‪ .‬א חורבן פארן חינוך בכלליות‪ ,‬און‬ ‫א חורבן פאר די בחורים בפרטיות‪.‬‬ ‫אבער ליידער איז עבר קיץ וכו’ ואנחנו לא נושענו‪ .‬יעדעס יאר ווען עס גייט‬ ‫חי‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אריבער דער זומער דערזעט מען זיך ווייטער ביים אלטן‪ ,‬און די הייליגע מוסודת‬ ‫וואס זייער הויפט‪-‬זכות קיום איז דאס אז עס ווערט געפירט אונטער די הדרכה פון‬ ‫רבינו שליט”א‪ ,‬האלט זיך נישט צו אזא יסודות’דיגע הדרכה וואס דער רבי שליט”א‬ ‫פאדערט אויסדריקליך‪.‬‬

‫“עלטערן זענען צופרידן”?‬ ‫דאס איז דער ווייטאגליכער מצב וואס שרייט פון זיך אליינס‪ .‬איי מען הערט נישט‬ ‫דעם געשריי?!‬ ‫ערשטענס איז עס נישט ריכטיג‪ .‬עס “שרייט” דייקא יא‪ ,‬און דייקא בקול גדול‪.‬‬ ‫צענדליגער עלטערן ווערן יעדעס יאר פריש פארווייטאגט און צובראכן‪ ,‬יעדעס יאר‬ ‫איבערן זומער קומען פריש צו נאך און נאך עלטערן וואס אפילו זיי זענען אפשר‬ ‫מודה אז דער אמאליגער סיסטעם איז נישט אזוי גוט געווען‪“ ,‬בענקן” זיי זיך פארט‬ ‫צוריק צו די אמאליגע יארן ווען מען האט פון די סארט אייגן‪-‬געמאכטע פראבלעמען‬ ‫נישט געוואוסט‪.‬‬ ‫און עס זענען נאך פארהאן אזעלכע וואס טענה’ן גאר‪ ,‬אז דער סיסטעם איז דייקא‬ ‫יא אויסגעהאלטן‪ ,‬ווייל מען זעט אז די עלטערן “זענען צופרידן” און קיינער רעדט‬ ‫זיך נישט אפ‪ .‬און אפשר זאגט איר מיר‪ ,‬ווער פון די עלטערן זאל זיך אפרעדן? ער‬ ‫איז דאך העכסט גליקליך אז מען האט ענדליך אנגענמען זיין זון אין א ישיבה‪ ,‬עס‬ ‫איז אים ב”ה געלונגען “אריינצושטופן” זיין זון אין איינס פון די ישיבות‪ ,‬קען ער‬ ‫איצט האבן סיי וועלכע טענה? ער האט אפילו דעם מוט ארויסצורוקן סיי וועלכע‬ ‫פארווארף? זאל ער נאר עפענען דעם מויל‪ ,‬וועט מען אים גלייך ווייזן דעם לאנגן‬ ‫פיינפולן וועג פון וועלכע ער קומט איצט צו גיין‪.‬‬ ‫און בכלל ממה נפשך‪ ,‬האט א טאטע א וואוילער בחור וועלכער האט נישט געהאט‬ ‫קיין פראבלעמען מסודר צו ווערן אין א ישיבה‪ ,‬פארוואס זאל ער פארפירן? ווידער‬ ‫אויב איז ער א טאטע וואס זיין בחור האט געהאט שוועריקייטן אז מען זאל אננעמען‬ ‫אין א ישיבה‪ ,‬וואס זאל ער איצט טון? זאל ער גיין לויפן אין די גאסן דערציילן אז ער‬ ‫האט א בחור וואס דער און יענער האט באשלאסן אז ער הייסט א שוואכער בחור?‬ ‫ס’איז דאך גענוג זיין אייגענעם ווייטאג אז זיין זון איז אפגעסטעמפעלט געווארן‬ ‫אלס שוואך‪ ,‬זאל ער נאך גיין דאס מפרסם זיין אין די גאסן?‬ ‫דאס הייסט אז מען איז צופרידן‪ ,‬אדער הייסט דאס ענדערש ַא הילכיגער‬ ‫ווייטאגליכער געשריי וואס איז פשוט דערשטיקט?!‬

‫מ’האט אויפגענומען א מתווך‬ ‫וועלן מאנכע קומען דערציילן‪ ,‬וואס הייסט? מ’האט שוין די טענות אויפגעברענגט‬ ‫מיט עטליכע יאר צוריק‪ ,‬און מטעם די הנהלה איז אויפגענומען געווארן א ספעציעלער‬ ‫ממונה‪ ,‬א “מתווך” אויף וועמען עס ליגט דאס אחריות‪ ,‬אז ער זאל זיכער מאכן אז‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫טי‬

‫יעדער בחור ווערט איינגעטיילט אין איינס פון די ישיבות‪.‬‬ ‫איז אבער די מעשה‪ ,‬אז עס איז שוין אריבער צוויי יאר פון ווען דער ממונה איז‬ ‫אויפגענומען געווארן‪ ,‬און מיר ווילן עס קלאר פרעגן‪ :‬איז אריינגעקומען סיי וועלכע‬ ‫שינוי לטובה? האט מען אויפגעהערט זיך ארומצואווארפן מיט בחורים? דארף נישט‬ ‫יעדער טאטע פון א בינוני בחור האבן גאנצע וואכן שלאפלאזע נעכט‪ ,‬ביז זיין בחור‬ ‫ווערט מסודר אין א ישיבה?‬ ‫מיר מיינען ח”ו נישט צו מינימיזירן די געטרייע ארבעט פון דעם חשוב’ען ממונה‪,‬‬ ‫וועלכער טוט באמת זיין ארבעט בשלימות‪ ,‬און פרובירט דאס מערסטע וואס איז‬ ‫“אין זיין מעגליכקייט” אין דעם געביט‪ ,‬מסדר צו זיין יעדן בחור‪ .‬די פראגע איז אבער‪,‬‬ ‫וואס איז “זיין” ארבעט‪ ,‬בעסער געזאגט‪ ,‬וויפיל כח האט מען אים געגעבן אז ער זאל‬ ‫קענען אויספירן זיין תפקיד?‬ ‫דער תירוץ איז‪ ...‬גארנישט!‬ ‫יעדער באזעסענער בר דעת וואלט פארשטאנען‪ ,‬אז דער תפקיד פון דעם ממונה‬ ‫איז‪ ,‬דאס וואס מיר האבן פריער דערמאנט‪ .‬ער זאל נעמען די תלמידים פון כתה‬ ‫ט’‪ ,‬ער זאל יעדן אפשאצן‪ ,‬און דערנאך איינטיילן יושר’דיג‪ ,‬אז יעדער בחור זאל זיין‬ ‫מסודר מיט א ישיבה‪ .‬אין קורצן‪ :‬זיין תפקיד דארף זיין‪ ,‬אז “ער” זאל פאר יעדן זמן‬ ‫איינטיילן פאר די ישיבות‪ ,‬וועלכע פון די בחורים וואס לערנען איצט אין תלמוד‬ ‫תורה‪ ,‬עס וועלן דארט לערנען קומענדיגן זמן‪.‬‬ ‫האט מען דאס געטון? ליבערשט געפרעגט‪“ :‬קען ער דאס בכלל טון?” די הנהלת‬ ‫התלמוד תורה‪ ,‬צי די הנהלה פון סיי וועלכע פון די ישיבות זענען עפעס געבינדן צו‬ ‫זיינע החלטות? איז דא אפילו איינער וואס דארף זיך רעכענען מיט אים?‬ ‫ניין און ניין! דאס איינציגסטע וואס דער ממונה קען טון איז‪ ,‬אביסל בייהילפיג זיין‬ ‫פאר די עלטערן‪ .‬אנשטאט זיי אליינס זאלן דארפן מאכן דרייסיג‪-‬פערציג טעלפאן‪-‬‬ ‫רופן ביז איינער פון די הנהלות הישיבות איז ברוב טובו זיך מרחם אים צוריק אנצורופן‪,‬‬ ‫העלפט ער אויך אביסל צו דערצו‪ .‬ער שתדל’ט ביי דעם‪ ,‬און בעט ביי יענעם‪ ,‬אז מען‬ ‫זאל אננעמען דעם און דעם בחור‪ ,‬אבער ער האט נישט קיין שום כח אריינצורעדן ביי‬ ‫סיי וועלכע פון די הנהלות הישיבות‪.‬‬ ‫און “דאס” דארף הייסן אז מען געלעזט דעם פראבלעם?!‪...‬‬

‫פרק ב’‬ ‫איז פארהאן נאך אזא באגריף?‬ ‫מיר האבן ביז אהער ארויסגעברענגט ווי אזוי דער סיסטעם גייט היינט‪ ,‬וועלכע איז‬ ‫ליידער זייער א ווייטאגליכער‪.‬‬ ‫כ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫מיר פארהוילן זיך אבער נישט פונעם פאקט‪ ,‬אז די הויפט טענה וואס די ממליצים‬ ‫פאר דעם איצטיגן סיסטעם איז‪ ,‬אז צווישן די ישיבות איז דא אזא סארט “קאנקורענץ”‬ ‫וואס דאס איז א שטארק געזונטע זאך פאר די ישיבות‪ ,‬ווייל אזוי זוכט יעדער איינער‬ ‫צו בלייבן אויף א הויכן סטאנדארט‪ .‬די אלע ממליצים ברענגן זיך א “תנא דמסייע”‬ ‫פון געוויסע חסידישע געמיינדעס וואס אויך ביי זיי זענען די ישיבות איינגעטיילט‬ ‫אין עטליכע חלקים‪ ,‬מיטן זעלבן ציל‪ ,‬כדי עס זאל זיין א קאמפעטישאן צווישן די‬ ‫ישיבות‪.‬‬ ‫עס איז אבער ווייט פון אמת‪ .‬די אלע פלעצער וואו די ישיבות זענען צוטיילט‪ ,‬איז עס‬ ‫ווי פריערדערמאנט‪ :‬עס איז די ישיבה פון די מוסדות און די “מוסדות” צעטיילט מען‪.‬‬ ‫סיי וועלכע פון די ישיבות עס איז צוטיילט‪ ,‬האט דעם זעלבן שיעבוד אריינצונעמען‬ ‫בחורים אין די ישיבה‪ .‬די הנהלה פון די מוסדות מיט א ספעציעלע ועד זענען די‬ ‫וואס טיילן איין יעדן פון די בחורים וואו מען זאל לערנען‪ .‬מען טיילט איין די בחורים‬ ‫דורך א גורל‪ ,‬צו דורך אנדערע אופנים‪ ,‬עס איז אבער אלץ דאס זעלבע‪ ,‬אז “נישט” די‬ ‫ישיבות זענען די וואס קענען זיך וועלן וועלכן בחור אריינצונעמען און וועמען נישט‪,‬‬ ‫נאר די הנהלה טיילט איין פאר יעדע ישיבה וועלכע בחורים אריינצונעמען‪.‬‬ ‫אבער אזוינס אז יעדע ישיבה מאכט שבת פאר זיך‪ ,‬קיינער האט נישט קיין שייכות‬ ‫מיטן אנדערן‪ ,‬און קיינער האט נישט קיין “אחריות” פאר די תלמידים און קיין‬ ‫התחייבות פאר די מוסדות‪ ,‬אזוינס איז נישט דא אין ערגעץ נישט‪ ,‬ווייל עס איז‬ ‫פארשטענדליך פאר יעדן‪ ,‬אז דאס איז א “חורבן” פאר א מוסד‪.‬‬ ‫בכלל איז אומפארשטענדליך‪ .‬עס איז דאך די אפיציעלע ליניע פון די ‪ 4‬תורה‬ ‫ישיבות‪ ,‬אז לכתחילה ווערן נאר די גוטע בחורים אנגענומען‪ ,‬און נאר העכסט‬ ‫בדיעבד נעמט מען אויך אריין שוואכע און בינונים‪ .‬נו‪ ,‬פאר די מצוינים דארף מען‬ ‫מאכן א קאמפעטישאן?‪...‬‬

‫נערים דוחפים‬ ‫עס איז הימל און ערד און‪“ ...‬קאמפעטישאן”‪ .‬דאס ראטעוועט דעם עולם הישיבות‪,‬‬ ‫און נאר אזוי קען מען היינט מצליח זיין ‪ -‬טענה’ן די ממליצים‪ ,‬ווייל ווען איין ישיבה‬ ‫וועט נישט טויגן‪ ,‬וועלן די עלטערן נישט וועלן שיקן דארט די קינדער‪.‬‬ ‫וואס? די עלטערן?‬ ‫עס קוקט אויס אז איר האט שוין לאנג נישט געהאט קיין בחור אין די יארגאנג פון‬ ‫בר מצוה‪ ...‬זענען עס עפעס היינט די עלטערן די וואס מאכן אפ וואו זייער בחור זאל‬ ‫גיין לערנען? זענען עס עפעס די עלטערן וואס זעצן זיך אראפ און קוקן בכובד ראש‬ ‫די מעלות און חסרונות פון אלע ישיבות‪ ,‬און לויט דעם מאכן “זיי” אפ וואו צו שיקן‬ ‫זייער קינד?‬ ‫ניין! ליידער נישט! די בחורים זענען עס די ביי וועמען עס ווערט אזא “ווינט”‪ .‬איין‬ ‫יאר איז דא א צפון ווינט וואס בלאזט צו די ישיבה‪ ,‬און א צווייט יאר איז דא דרום‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫אכ‬

‫ווינט וואס בלאזט פארקערט‪ .‬ס’האט אינגאנצען נישט מיט דעם צי די ישיבה בעצם‬ ‫איז יא גוט ציו נישט‪ ,‬און עס ווענדט זיך בכלל נישט אויב די ישיבה איז צוגאפסט‬ ‫פארן מהות פון דעם בחור‪.‬‬ ‫צי איר גלויבט עס יא צי נישט‪ ,‬צי איר פארשטייט עס יא צי נישט‪ ,‬איז דער פאקט‬ ‫אז די אפליקאציעס וואס ווערן אריינגעגעבן אין די ישיבה‪ ,‬גייט געווענליך אויף‬ ‫דעם אופן‪ ,‬אז די בחורים! פארלאנגן וואו צו גיין‪ .‬איז וואס האט מען דעמאלט‬ ‫אויפגעטון?‬

‫באקומען די ישיבות דעם מעסעדזש?‬ ‫ולו יהא אז עס איז יא אזוי‪ .‬דער חשבון שטימט יא‪ ,‬אז א ישיבה וואס טויג נישט צוליב‬ ‫סיי וועלכע סיבה‪ ,‬וועלן די עלטערן נישט וועלן אריינשיקן אהין קיין בחורים‪ .‬וואס‬ ‫וועט דעמאלט זיין מיט די ישיבה? מ’וועט עס פארמאכן? עס וועט פארמאגן נאר‬ ‫ווייניג בחורים? א נעכטיגן טאג! מ’וועט נעמען די אלע בחורים וואס זענען נאכנישט‬ ‫מסודר‪ ,‬און מען וועט צווינגן טאטעס דארט אהינצושיקן די בחורים‪ ,‬טראץ וואס‬ ‫דער בחור וויל נישט‪ .‬ומאי הועילו? וואס האט דער קאמפעטישאן אויפגעטון?‬ ‫און אויב דארף מען סיי וועלכע באווייז אז אזא סארט “קאמפעטישאן” איז ווייט‬ ‫פון זיין עפעקטיוו‪ ,‬דארף מען נישט ווי זיך נענטער באקענען מיט דעם איצטיגן‬ ‫סיסטעם‪ ,‬און זיין אויפריכטיג מיט זיך אליינס‪ ,‬אז נישט “דער” סיסטעם איז דאס‬ ‫וואס ברענגט אז די ישיבות זאלן זיין גוט‪ .‬ווער עס האלט מיט דעם סדר הדברים‬ ‫אין לויף פון די יארן האט שוין זיכער אליינס באמערקט דעם “גלגל החוזר” (ראולי‪-‬‬ ‫קאסטער בלע”ז)‪ .‬די ישיבה וואס איז היינט אויבן‪ ,‬קען מארגן זיין אונטן‪ ,‬און די‬ ‫ישיבה וואס איז איצט אונטן קען שפרונגן ביז צום סאמע העכסטע שטאפל‪ .‬עס קען‬ ‫זיין א ישיבה וואס טראגט היינט אן אויסטערליש‪-‬גוטן נאמען‪ ,‬אז יעדער רייסט זיך‬ ‫אריינצוגיין אהין‪ ,‬און נישט מער ווי בלויז א יאר שפעטער‪ ,‬וועט די ישיבה ניטאמאל‬ ‫באקומען איין אפליקאציע‪.‬‬ ‫און וואס איז געווארן מיט דעם אויפטו פון קאמפעטישאן? איז טאקע די ישיבה‬ ‫אזוי שטארק שוואך געווארן‪ ,‬אז עלטערן האלטן אז א בחור קען נישט דארט‬ ‫אויסשטייגן? עס איז גאנץ פארשטענדליך אז די ישיבה זעלבסט האט זיך נישט‬ ‫צופיל געטוישט איין יאר פונעם פריערדיגן יאר‪ ,‬עס איז פשוט דא אזא פאקטאר‬ ‫וואס רופט זיך “ווינט”‪ .‬איין יאר איז דער ווינט צווישן די בחורים אז מען גייט נאר אין‬ ‫די ישיבה‪ ,‬און א צווייט יאר איז אן אנדערע ישיבה זוכה צו דעם “ווינט”‪ ,‬אבער דער‬ ‫עצם קאמפעטישאן איז נישט די זאך וואס האט אזויפיל אויסגעמאכט‪ ,‬אז די ישיבה‬ ‫זאל זיך דארפן הייבן‪.‬‬ ‫עס איז גאנץ פשוט‪ ,‬אז אויב איז דא א טויגליכער סטעף מיט אן אחריות פאר יעדן‬ ‫בחור‪ ,‬וועלן זיי בעזהשי”ת מצליח זיין מגדל צו זיין פיינע ערליכע תלמידים אויך אן‬ ‫דעם שיין‪-‬קלונגענדיגן נאמען “קאמפעטישאן”‪.‬‬ ‫בכ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אוודאי איז דא א סארט קאמפעטישאן וואס איז נוצבאר און טויגלעך פאר‬ ‫ישיבות‪ ,‬אבער לויט דעם איצטיגן אופן וואס איז אויסגעשטעלט אז איין ישיבה‬ ‫האט נישט קיין שום שייכות מיט די אנדערע‪ ,‬עס איז פיר עקסטערע ישיבות‪ ,‬און‬ ‫קיינער קאנטראלירט נישט דעם קאמפעטישאן‪ ,‬האט עס נאר די חסרונות וואס‬ ‫קאמפעטישאן ברענגט זיך‪ ,‬אן די געוואונטשענע רעזולטאטן‪.‬‬

‫געזונטע קאמפעטישאן‬ ‫לאמיר אבער אויף א מינוט צוריקגיין צו די טענה‪ ,‬אז דער קאמפעטישן צווישן די‬ ‫ישיבות איז א געזונטע זאך‪ .‬לו יצוייר אז עס איז יא קאמפעטישאן‪ .‬דאס הייסט דען‬ ‫קאמפעטישאן?‬ ‫אדרבה כאפט א בליק אויף די ישיבות וואס זענען “נישט” צוטיילט‪ .‬איז דען‬ ‫דארט נישט דא דער מושג פון קאמפעטישאן? פרעגט יעדן ערפארענעם מחנך‬ ‫און אפילו יעדן פשוט’ער מלמד‪ ,‬וועט איר הערן‪ ,‬אז ביי יעדן איז דא אזא מושג ווי‬ ‫קאמפעטישאן!‬ ‫לדוגמא‪ ,‬אין א ישיבה קטנה וואו עס זענען דא פיר כתות פונעם זעלבן עלטער‪,‬‬ ‫אין יעדע פון די כתות לערנען בערך ‪ 25‬בחורים‪ ,‬און אין יעדער פון די כתות לערנט‬ ‫די זעלבע מסכת און זעלבע מקצוע אין שולחן ערוך‪ .‬איצט ווען עס מאכט זיך‪ ,‬אז‬ ‫אין איינע פון די כתות האבן ‪ 22‬בחורים מצליח געווען דורכשניטליך צו קענען אלע‬ ‫לימודים ווי עס דארף צו זיין‪ ,‬דאקעגן אין א צווייטע כתה האבן בלויז ‪ 18‬בחורים‬ ‫מצליח געווען‪ ,‬אט דאס צינדט אן א רויט לעמפל ביים מנהל פון די ישיבה‪ ,‬און ער‬ ‫הייבט אן פארצוהאלטן פארן מגיד שיעור‪ ,‬וואס איז דאס? פארוואס דער צווייטער‬ ‫מגיד שיעור האט יא מצליח געווען אז אזויפיל בחורים האבן געקענט‪ ,‬און דו האסט‬ ‫נישט מצליח געווען? אזא קאמפעטישאן איז דייקא נוצליך‪ .‬עס פארשטייט יעדער‪,‬‬ ‫אז עס ברענגט א רוחניות’דיגן תועלת סיי פאר די מגידי שיעור און סיי פאר די‬ ‫בחורים‪.‬‬ ‫און אויב שוין יא קאמפעטישאן‪ ,‬איז כדאי ארויסצוברענגן לשבח דעם סיסטעם ביי‬ ‫אונז אין די מוסדות‪ ,‬ווען די תלמידים פון כתות ד’ ביז כתה ח’ זענען איינגעטיילט אין‬ ‫צוויי עקסטערע אפטיילונגען אונטערן אויפזוכט פון צוויי חשוב’ע מנהלים רוחניים‬ ‫שליט”א‪ .‬איין אפטיילונג איז אונטער די הנהלה פון הר”ר יואל שטערן שליט”א‪,‬‬ ‫און איין אפטיילונג אונטער די הנהלה פון הר”ר משה אלי’ גרין שליט”א‪“ .‬דאס”‬ ‫ברענגט געווענליך די געוואונטשענע רעזולטאטן‪ .‬ביידע זענען צוזאמען‪ ,‬ביידע‬ ‫האבן דעם זעלבן אחריות פאר די תלמידים‪ .‬די מנהלים טוישן אויס צווישן זיך עצות‬ ‫און הדרכות‪ ,‬און אויב איז איינער מער מצליח ברענגט עס דעם “קנאת סופרים”‬ ‫וואס איז “תרבה חכמה”‪.‬‬ ‫איצט איז די ריי אז איינער זאל מסביר זיין “פונקטליך” וואס עס איז דער תועלת פון‬ ‫דעם סארט ישיבות קאמפעטישאן‪ .‬און לאמיר עס קלארער צולייגן‪.‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫גכ‬

‫דער סיסטעם איז איינגעטיילט אז עס זענען דא פיר ישיבות‪ .‬יעדע פון די ישיבות‬ ‫האט בערך הונדערט בחורים איינגעטיילט אין פיר יארגענג‪ .‬דאס הייסט אז פאר‬ ‫יעדע יארגאנג איז דא איין כתה‪ .‬ווער איז אחראי אז די כתה זאל מצליח זיין? לויט‬ ‫די פריערדיגע דוגמא אז אין א כתה איז דא ‪ 25‬בחורים‪ ,‬און נאר ‪ 18‬בחורים אין זיין‬ ‫כתה זענען מצליח‪ ,‬ווער איז דער קאמפעטישאן פאר “דעם” מגיד שיעור? אויף‬ ‫וועמען דארפן די מרביצי תורה פון די כתה קוקן און זען אז זיי האבן מיט וואס זיך‬ ‫צו פארבעסערן אז מער בחורים זאלן מצליח זיין? ווער פארציילט פאר די ישיבה אז‬ ‫דער און דער מרביץ תורה איז נישט אזוי מצליח?‬ ‫איר האט א תירוץ? מיר נישט! ווייל מיט וויפיל מיר זענען באקאנט ווייסן מיר קלאר‬ ‫דעם פאקט‪ ,‬אז‪ ...‬עס איז טאקע נישט דא דער אזוי געוואונטשענער קאמפעטישאן!‬ ‫קיינער איז נישט משועבד צום צווייטן‪ .‬אויב זעט מען אז איין ישיבה איז מער מצליח‪,‬‬ ‫האט קיינער פון די אנדערע ישיבות נישט א שיעבוד צו וועלן זיין בעסער‪ ,‬און צו‬ ‫פארבעסערן די ישיבה‪ .‬ער דארף בעיקר זארגן אז די ישיבה זאל “אויך” טראגן א גוטן‬ ‫נאמען‪ ,‬איבעריגס איז שוין נישט אזוי וויכטיג‪...‬‬

‫כתר שם טוב עולה על הכל?‬ ‫איין זאך וואס דער קאמפעטישאן האט אויפגעטון‪ ,‬אז יעדע ישיבה זוכט בלויז דאס‬ ‫צו טראגן דעם “בעסטן” נאמען אויף די גאס; עס זאל הייסן אז די ישיבה איז גוט און‬ ‫פיין‪ .‬צוליב דעם טעם וועט מען טון אלעס אויף דער וועלט‪ ,‬אפילו אזעלכע זאכן‬ ‫וואס איז אינגאנצען נישט צוגעפאסט פארן תועלת פון די בחורים‪ .‬לדוגמא‪ ,‬מ’וועט‬ ‫מאכן אז בחורים זאלן זיך פארהערן א שווערע מסכת‪ ,‬אפילו אזא מסכת וואס איז‬ ‫כמעט נישט במציאות אז די בחורים זאלן דאס דערגרייכן‪ ,‬און כדי דאס צו עררייכן‬ ‫וועלן די בחורים לערנען די מסכת נאר אזוי אויבערפלעכליך‪ ,‬כדי אז אויף די גאס זאל‬ ‫מען קענען פאמפען‪ ,‬אז ביי אונז אין די ישיבה האט מען זיך פארהערט כך וכך‪.‬‬ ‫איז דאס אבער דער תכלית פון די בחורים? איז דען דער תכלית אז מען זאל זיך‬ ‫“פארהערן” כך וכך (מער ווי די מעגליכקייט פון די בחורים) צי דער תכלית איז אז‬ ‫מען זאל גרונטליך לערנען (לויט די מעגליכקייט פון די בחורים)?‬ ‫ווי פארשטענדליך איז דאס בלויז א דוגמא‪ ,‬אבער אזוי איז דאס מיט אסאך אנדערע‬ ‫זאכן אין די ישיבות‪ .‬ווי זאגט די וועלט? “דער ציל פארהייליגט דעם מיטל”‪ .‬און אויב‬ ‫דער ציל איז אז די ישיבה זאל קענען קאנקורירן מיט דעם גוטן נאמען‪ ,‬ווערן אלע‬ ‫מיטלען פארהייליגט‪ ,‬אפילו ווען עס איז גענצליך אין קעגנגזאץ מיטן תכלית פון די‬ ‫בחורים‪.‬‬ ‫און אויב דאס איז דער ציל‪ ,‬זוכט מען איינצופירן אזעלכע מנהגים וואס די בחורים‬ ‫אליינס האלטן נישט דערביי‪ ,‬און עס איז ווייט פון זייער השגה און גייסט‪ ,‬אלעס נאר‬ ‫כדי זיי זאלן אויסזען “אנדערש” (דיפרענד בלע”ז)‪ .‬עס זאל הייסן אז די בחורים פון‬ ‫די ישיבה גרייכן אזעלכע מעלות‪ ,‬אז “מרצונם הטוב” טוען זיי דאס און דאס‪ ,‬אזעלכע‬ ‫דכ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫זאכן וואס יעדער ווייסט אז א בחור קען קיינמאל נישט האלטן דערביי‪ ,‬און באחד‬ ‫מן הימים וועט דאס אויסוועפן פון אים‪ .‬אבער וואס טוט מען דען נישט פאר דעם‬ ‫הויפט ציל‪ ,‬נעמליך‪ ,‬דער גוטער נאמען‪...‬‬

‫“קאמפעטישאן” במלא מובן המלה‬ ‫מ’קען עס אבער נישט אינגאנצען אוועקמאכן‪ ,‬אז אויב האט מען געוואלט מאכן‬ ‫אזא סארט “קאמפעטישאן” צווישן די ישיבות‪ ,‬האט מען עס דערגרייכט‪ ,‬אבער ‪-‬‬ ‫ליידער ‪ -‬אויף זייער נישט אויף א געוואונטשענעם אופן‪.‬‬ ‫עס קומט אויפן געדאנק א טיף ווארט וואס כ”ק מרן רבינו שליט”א האט אמאל‬ ‫געזאגט אויפ’ן פסוק “כי טוב סחרה מכל סחורה” אז די תורה איז די בעסטע סחורה‬ ‫פון אלע סחורות‪ .‬מיט וואס איז עס בעסער? האט דער רבי שליט”א ערקלערט‪ ,‬אז‬ ‫געווענליך ווען איינער פירט א געשעפט‪ ,‬קוקט ער נישט מיט קיין גוטן בליק אויף אן‬ ‫אנדערער וואס פירט דעם זעלבן סארט געשעפט‪ ,‬ווי עס איז גילט דער כלל “אומן‬ ‫שונא בן אומנתו”‪ .‬אנדערש איז אבער די תורה הק’‪ .‬ווען איינער איז א מרביץ תורה‪,‬‬ ‫האט ער נישט קיין שלעכט אויג אויפן א צווייטן מרביץ תורה‪ ,‬איין ישיבה האט נישט‬ ‫גארנישט קעגן אן אנדערן מקום תורה‪ ,‬ישיבות און מקומות התורה קענען לעבן גוט‬ ‫איינער מיטן צווייטן‪ ,‬אן דעם וואס איינער זאל שפירן אז דער צווייטער באקריוודעט‬ ‫אים‪ .‬מיט דעם איז בעסער די סחורה של תורה ווי יעדע אנדערע מין סחורה‪.‬‬ ‫אזוי וואלט עס “געדארפט” זיין אויך מיט די תורה ישיבות‪ .‬עס איז דאך דא אזויפיל‬ ‫וואס מען קען אויפטון מיט א צוזאמענארבעט פון אלע ישיבות אויפאמאל‪ ,‬מען קען‬ ‫אויפטון ברוחניות און מען קען אויפטון בגשמיות‪ .‬ליידער אבער איז געווארן אזא‬ ‫סארט ריכטיגע “קאמפעטישאן”‪ .‬יעדער איז פאר זיך‪ ,‬און מען קען אין קיין פאל נישט‬ ‫צוזאמעברענגן די ישיבות אין קיין שום הינזיכט‪ .‬מען העלפט זיך נישט ארויס איינער‬ ‫דעם צווייטן‪ ,‬און עס הערשט א שטארקע מחיצה המפסקת צווישן די ישיבות‪.‬‬ ‫א קליינע דוגמא וואס האט לעצטענס פאסירט‪ .‬א בחור אין ערשטן יאר נאכן‬ ‫ארויסגיין פון תלמוד תורה איז אריין אין איינס פון די ישיבות‪ .‬צי דער בחור אליינס‪,‬‬ ‫צי זיין טאטע האט באשלאסן אז דארט וועט פאר אים זיין דאס בעסטע‪ ,‬און געווען‬ ‫איז ער א “מצוין” נאך וועמען די ישיבה האט זיך געריסן אז ער זאל אריינקומען צו‬ ‫זיי‪ .‬למעשה אבער האט זיך ארויסגעשטעלט‪ ,‬אז עס איז אריבער א יאר און דער‬ ‫טאטע האט איינגעזען אז דאס פלאץ פאר דעם בחור איז נישט אין די ישיבה‪ .‬עפעס‬ ‫האט נישט געקלאפט‪ ,‬נישט קיין גרויסער נפקא מינה וואס‪ .‬דער בחור איז ווייטער‬ ‫דער זעלבער מצוין‪ .‬א פיינער וואוילער בחור מיט פארשידענע מעלות‪ ,‬נאר פשוט‪,‬‬ ‫ער לערנט נישט אויפן ריכטיגן ארט‪.‬‬ ‫איז דאך די עצה פשוט‪ .‬נעם אים ארויס פון איין ישיבה‪ ,‬און לייג אים אין די‬ ‫צווייטע‪...‬‬ ‫לאמיר אבער זיין אויפריכטיג מיט זיך‪ ,‬האט דער טאטע געהאט סיי וועלכע שאנסן‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫הכ‬

‫ארויסצונעמען זיין בחור פון איין תורה ישיבה און אים אריינלייגן אין אן אנדערע‬ ‫תורה ישיבה?‬ ‫‪ 100%‬אז נישט! דער טאטע וועלכער האט אין זיין וויסטן חלום נישט געטראכט אז‬ ‫ער וועט אמאל דארפן שיקן זיינס א קינד לערנען אין א מוסד וואס טראגט נישט‬ ‫דעם נאמען סאטמאר‪ ,‬האט צו זיין גרויסן ווייטאג געמוזט ארויסנעמען זיין בחור‪,‬‬ ‫און אים שיקן אין א פרעמדע ישיבה‪ .‬פארוואס?‬ ‫און דאס איז באמת זאכן וואס מאכט זיך יעדן זמן‪ .‬א טאטע זעט אז דאס פלאץ‬ ‫פון זיין בחור איז נישט אין די ישיבה וואו ער לערנט איצט‪ .‬עס קען דערצו זיין‬ ‫פארשידענארטיגע סיבות‪ ,‬אמאל צוליב א נישט‪-‬גוטן חבר‪ ,‬אמאל איז דער מגיד‬ ‫שיעור נישט צוגעפאסט פאר דעם בחור‪ ,‬און אמאל צוליב אנדערע סיבות‪ .‬אבער‬ ‫קיין מעגליכקייט אריבערצוטוישן איין בחור פון די ישיבה צו אן אנדערע איז נישט‬ ‫דא‪ ,‬פארוואס?‬ ‫אלעס ווייל עס איז נישט דא קיין שום צוזאמענארבעט צווישן די ישיבות‪ .‬קיינער‬ ‫האט נישט מיטן אנדערן גארנישט‪.‬‬ ‫דאס זעלבע איז אויך די בחורים צווישן זיך‪ .‬עס האט זיך געשאפן אזא סארט פירוד‬ ‫לבבות צווישן די בחורים פון צוויי ישיבות‪ .‬מיט א ווארט אהער און א קרום מיט די‬ ‫נאז אהין וואס א בחור האט אויפגעכאפט אויף א צווייטע ישיבה‪ ,‬כאפט ער אויפן‬ ‫ווינק‪ ,‬אז “ער” איז פיל העכער פון זיין חבר וואס לערנט אין אנדערע ישיבה‪ ,‬און מען‬ ‫קוקט זיך אן מיט א ביטול איינער דעם צווייטן‪.‬‬ ‫פארוואס זאל דאס אזוי זיין? כולנו בני איש אחד נחנו‪ ,‬און אויב שוין יא עקסטערע‬ ‫ישיבות‪ ,‬פארוואס זאל עס נישט זיין ווי איין ישיבה צוטיילט אין עקסטערע‬ ‫סניפים?‬

‫דער “חינוך” פון די בחורים‬ ‫א טריט ווייטער‪ .‬וויפיל שנאה און קנאה ברענגט דאס צווישן די יונגע תלמידים?‬ ‫וויפיל שטאלץ און גאוה ברענגט מען אריין אין א בחור וועלכער קען חודש אייר (!)‬ ‫קומען דערציילן אז אים האט מען שוין אנגענומען אין די ישיבה‪ ,‬און וויפיל קנאה‬ ‫געפילן ברענגט מען אריין אין די בחורים וואס צוליב סיי וועלכע אומברעכטיגטע‬ ‫סיבה איז ער מיט עטליכע חדשים שפעטער נאכנישט מסודר אין קיין ישיבה?‬ ‫און ליידער איז דאס שוין געווארן א גאנצע שפראך צווישן די יונגע בחורים וואס‬ ‫זענען ‪ -‬ווי דערמאנט ‪ -‬קוים אלט געווארן דרייצן יאר‪ .‬ווי פאסיג האט זיך אויסגעדרוקט‬ ‫איינער פון די עלטערן‪ ,‬אז דאס וואס ער האט זיך ניטאמאל געטרויעט צו רעדן אין‬ ‫זיינע שידוכים יארן‪ ,‬הערט ער איצט רעדן פון זיין אינגל וואס איז נאכנישט בר מצוה!‬ ‫דהיינו‪ ,‬אמאל האט מען געוואוסט אז ווען עס קומט צו שידוכים איז א רעדע צווישן‬ ‫די עלטערן‪ ,‬צי דער צד השני איז פארמעגליך‪ ,‬צי דער בחור קען לערנען‪ ,‬און צי די‬ ‫מדוברת האט גוטע מדות וכדומה‪ ,‬וואס ווי פארשטענדליך איז דאס אלץ געווען‬ ‫וכ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫שמועסן ביי עלטערן צווישן זיך‪ ,‬וועלכע האבן איבערגעשמועסט די מעלות פון די‬ ‫שידוכים וואס מען האט זיי אנגעטראגן‪.‬‬ ‫היינט שטעלט זיך ליידער ארויס‪ ,‬אז מען נעמט יונגע קינדער‪ ,‬וואס “קיינער”‬ ‫ווייסט נישט זייער עתיד‪ ,‬און מען רעדט שוין דאס זעלבע איבער זיי‪ .‬דער קינד איז‬ ‫א מצוין‪ ,‬דער א שוואכער‪ ,‬זיין טאטע האט מער געלט‪ ,‬און זיין טאטע ווייניגער‪ ,‬און‬ ‫דאס אלעס איז נישט די רעדע בלויז ביי ערוואקסענע מענטשן צווישן זיך‪ .‬עס איז‬ ‫געווארן א גאנגבארע שפראך ביי די יונגע קינדער צווישן זיך‪ .‬די קינדער דערשמעקן‬ ‫עס גלייך‪ ,‬אז דעם האט מען שוין אנגענומען ווייל ער הייסט א “מצוין” און דעם‬ ‫האט מען אנגענומען ווייל זיין טאטע האט געלט‪ ,‬און דעם דריטן האט מען נאכנישט‬ ‫אנגענומען ווייל ער איז א שוואכער און זיין טאטע האט נישט קיין געלט‪.‬‬ ‫וואס פאסירט צווישן די קינדער? א קינד וואס ווייסט ביי זיך‪ ,‬אז אים האט מען שוין‬ ‫אנגענומען אין די ישיבה‪ ,‬אבער זיין חבר מוטשעט זיך דערווייל נאך‪ ,‬ווייסט ער שוין‬ ‫גלייך אז ער איז פון די “עליטע” ער איז נישט אזא אפגעריסענער‪ ,‬און נישט אזא “תם‬ ‫קאפ” ווי דער חבר‪ ,‬והא ראי’‪ ,‬קוק ווי לייכט מען האט מיך אנגענומען‪ ,‬און קוק ווי דער‬ ‫צווייטער דארף זיך מוטשען‪.‬‬ ‫איר קענט עס אנרופן ווי אזוי איר ווילט‪ ,‬אבער קיין בעסערן אויסדרוק טרעפן מיר‬ ‫נישט דערפאר ווי “גאוה סרוחה”! מען נעמט א דרייצן‪-‬יעריג קינד‪ ,‬און אנשטאט מען‬ ‫זיך פון אים אויסרייסן זיינע שלעכטע מדות‪ ,‬איז מען אים גאר “מחנך” מיט גאוה און‬ ‫שטאלצקייט וואס קיינער קען עס פון אים נישט אויסרייסן!‬ ‫און דאס איז נישט זאכן וואס מען “שטעלט זיך פאר” אז לויט דעם סיסטעם דארף‬ ‫עס אזוי זיין‪ .‬ניין‪ .‬אדרבה‪ ,‬גייט הערט דעם שפראך פון א יונג בחור’ל וואס מ’האט‬ ‫אים גיך אנגענומען אין א גוטע ישיבה‪ .‬עס איז ממש א גרויל צו הערן דעם שטאלצן‬ ‫שפראך וואס ער רעדט‪ .‬מען קען הערן פון בחורים אזא שפראך‪ ,‬וואס אין פרידנס‪-‬‬ ‫צייטן וואלט אן ערפארענער מחנך אראפגעלאזט פאר דאס קינד צוויי אזעלכע‬ ‫קלינגעדיגע פעטש‪ ,‬אז עס זאל פארגיין דער אפעטיט פון ארויסזאגן אזעלכע‬ ‫ווערטער אויף א צווייטן חבר‪.‬‬ ‫און היינט? אלעס איז גוט‪ ,‬אלעס איז מותר‪ ,‬צוליב דעם אז עס זאל ח”ו נישט‬ ‫פארמינטערט ווערן א האר פון דעם כבוד וואס די און די ישיבה האט זיך דערווארבן‬ ‫(שלא ביושר!)‬ ‫ולא עוד‪ .‬דער בחור’ל האט נישט בלויז ארויס “גדלות עצמו” נאר נאך פיל מער האט‬ ‫ער ארויס דעם “שפלות חברו”‪ .‬ער זעט דאך שוין אז זיין חבר נעמט מען נישט אזוי‬ ‫לייכט אן‪ ,‬און ווי פאסט דאס דען אז איך דער “‪ ...‬התורה בחור” זאל זיך חבר’ן מיט‬ ‫יענעם בחור וואס ווייסט נאך ניטאמאל איצט (חודש תמוז!!!) אין וועלכע ישיבה ער‬ ‫וועט לערנען‪ ...‬ער קלאפט אראפ דעם חבר מיט זיין שטאלצן בליק‪ ,‬און דערנידערט‬ ‫אים עד לעפר ר”ל‪.‬‬ ‫אומאנגענומענער בחור אליינס? ווען מען זאל נעמען אן ערוואקסענעם‬ ‫ָ‬ ‫און דער‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫זכ‬

‫בעל הבית פון פערציג יאר אלט‪ ,‬און מען זאל זיך אזוי ארומווארפן מיט אים ביי די‬ ‫ארבעט‪ ,‬וועט ער בלי שום ספק ווערן אראפגעקלאפט און דערפרעסט‪ ,‬ומה יעשה‬ ‫הבן? וויפיל בחורים ווערן פשוט צוקלאפט אויף א שרעקליכן פארנעם‪ ,‬אז מען‬ ‫דארף דערנאך אריינגלייגן עקסטערע כחות צוריקצוברענגן זייער קאנפידענץ צום‬ ‫“געווענליכן” שטאפל!‬ ‫אפגערעדט פון דעם פאקט‪ ,‬אז די בחורים דערשמעקן טאקע פונקטליך וואס עס‬ ‫גייט פאר ביי זייער חבר‪ ,‬אבער זיי האבן ווייט נישט דעם דעת זיך אכט צו געבן‪ ,‬אז‬ ‫נישט אלעס וואס מען ווייסט און מען הערט מעג מען איבערפארציילן אין חדר‪.‬‬ ‫עס קומען קינדער אין חדר און צעלייגן הויך אויפן קול יעדן חבר באזונדער‪ ,‬די‬ ‫פונקטליכע מעלות און “חסרונות” עס שאפט זיך אזעלכע מחיצות צווישן די קינדער‪,‬‬ ‫וואס אנשטאט איינצואווארצלען אין די קינדער מדות טובות וישרות‪ ,‬געוואוינט‬ ‫מען זיי איין צו שלעכטע מדות‪ ,‬וואס גרעניצט זיך אפט מאל מיט הלבנת פנים און‬ ‫אפילו רציחה ממש!‬ ‫עס מאכן זיך קינדער וואס הערן זיך אן אין חדר דאס וואס זייערע חברים האבן‬ ‫צוליב דעם ישיבה‪-‬דעזעסטער געהערט אין שטוב‪ ,‬אזעלכע זאכן וואס זיי וואלטן אין‬ ‫לעבן נישט געוואוסט אז זייערע עלטערן טראגן אזא נאמען אויף די גאס‪.‬‬ ‫מען קען קיינמאל נישט וויסן וויפיל קינדער מען האט שוין פשוט אוועקגע’הרג’ט‬ ‫צוליב אזעלכע שמועסן!‬ ‫ועל כולם איז ליידער געווארן א פרישע “שווערע תקופה” וואס א בחור גייט דורך אין‬ ‫לעבן‪ .‬ביז היינט האט מען געוואוסט אז אין די שידוכים יארן קען זיך מאכן שווערע‬ ‫דורכגענג פאר א מענטש ביז מען דערזעט זיך נאך א שידוך‪ .‬דא האט מען גענומען‬ ‫יונגע בחורים‪ ,‬און מען פייניגט זיי על לא דבר‪ ,‬מען מאכט אז זיי זאלן דארפן דורכגיין‬ ‫א זעלטן שווערע תקופה אין לעבן‪ ,‬מיט פחד און פיין‪ ,‬וועט מען מיך אננעמען אין‬ ‫ישיבה צו נישט?‬ ‫און עס איז בכלל א וואונדער אז די קינדער ווערן אזוי מוטלאז? עס איז דען א‬ ‫וואונדער פארוואס אן ערוואקסן קינד ביי וועמען מען האט שוין אין די לעצטע‬ ‫פינף‪-‬זעקס יאר נישט געקענט ארויסדערווישן קיין טרער‪ ,‬ווערן זיינע אויגן נאכט‪-‬‬ ‫נאך‪-‬נאכט באנעצט מיט הייסע טרערן און יאמערליכע בכיות?‬ ‫עס איז קיין וואונדער! א וואונדער איז ווי אזוי אזא יונג קינד ראנגעלט זיך אליינס‬ ‫מיט אזעלכע פיינפולע געדאנקן‪ ,‬אן קיין שום בארעכטיגטע סיבה‪ .‬און א וואונדער‬ ‫איז‪ ,‬ווי אזוי אזא יונג קינד טראגט עס בכלל דורך‪.‬‬

‫אפגעסטעמעפלט א בחור‬ ‫נאך ווייטער‪ .‬ווען עס ענדליך אנגעקומען דער געוואונטשענער מאמענט‪ ,‬און איינס‬ ‫פון די ישיבות האט ברוב טובו זיך “מרחם געווען” און אריינגענומען דעם צו יענעם‬ ‫בחור אין די ישיבה‪ .‬מיט וועלכע געפילן קומט אריין דער בחור וואס האט אליינס‬ ‫חכ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫מיטגעהאלטן ווי שווער מען האט אים אנגענומען אין די ישיבה?? ווי אזוי טראכט‬ ‫מען אפילו אז דער בחור זאל האבן א געפיל צו וועלן מקבל זיין דאס וואס זיין מגיד‬ ‫שיעור לערנט מיט אים‪ ,‬נאכדעם וואס נישט לאנג צוריק האט דער זעלבער זיך‬ ‫געווארפן מיט אים אלס ווי מיט א שפילצייג‪ ,‬ווי ער וואלט געווען גארנישט מיט‬ ‫נישט‪.‬‬ ‫אפגערעדט פון דעם פאקט‪ ,‬אז ווען דער בחור קומט אריין אין איינס פון די ישיבות‪,‬‬ ‫איז ער שוין אן “אפגעסטעמעלטער”‪ .‬נישט בלויז דער מגיד שיעור ווייסט אז דער‬ ‫בחור איז א בינוני צי א שוואכער‪ ,‬נאר דער בחור אליינס האט אלעס מיטגעהאלטן‪,‬‬ ‫ער אליינס ווייסט עס‪ ,‬און ער ווייסט אז אלע זיינע חברים ווייסן שוין פונקטליך וואס‬ ‫פאר א סארט בחור ער איז‪ .‬ער ווייסט גענוי וואס דער מגיד שיעור האלט אויף אים‪.‬‬ ‫ער האט דאך פונקטליך מיטגעהאלטן ווי עטליכע חדשים נאכנאנד איז ער נישט‬ ‫געווען מסודר אין קיין ישיבה‪ ,‬ווידער זיין חבר דער מצוין איז שוין גלייך אום חודש‬ ‫אייר געווען מסודר מיט א ישיבה‪ ,‬הייסט דאך אז איך בין סייווי א שוואכער‪ .‬נו‪ ,‬אויב‬ ‫ער איז שוואך האט ער דעם פולן רעכט זיך צו פירן שוואך‪ .‬ער באקומט די גרינע‬ ‫ליכט צו טון אויך אזעלכע זאכן וואס עס וואלט אים נישט געפאסט אויב וואלט‬ ‫ער געוואוסט אז ער איז א מצוין‪ ,‬צו אויב ער וואלט סתם אזוי נישט געוואוסט אין‬ ‫וועלכע קאטעגאריע ער איז‪.‬‬ ‫און וואס דארף למשל דער בחור טון זיך געהעריג מסדר צו זיין אין די ישיבה?‬ ‫זיין חבר וועמען מען האט שוין אנגענומען פיר‪-‬פינף חדשים צוריק‪ ,‬און האט שוין‬ ‫פונקטליך געוואוסט וועלכע בחור מען האט שוין אנגענומען אין זיין ישיבה‪ ,‬האט‬ ‫זיך שוין דעמאלט מסדר געווען מיט חברותות פאר אלע לימודים‪ ,‬אין די צייט‬ ‫וואס זיין שוואכער חבר האט נאך ניטאמאל גע’חלומ’ט וועלכע ישיבה עס וועט‬ ‫אים אננעמען‪ ,‬און ווען עס קומט ענדליך די צייט וואס מען האט דעם שוואכן בחור‬ ‫“אריינגעקוועטשט” אין די ישיבה‪ ,‬וועמען זאל ער דעמאלט נעמען פאר א חברותא?‬ ‫וואספארא חברים קען ער שוין דעמאלט טרעפן?‬

‫איינשרייבן די בחורים‬ ‫און דער אמת איז‪ ,‬אז דער עצם סיסטעם אז מען דארף “איינשרייבן” די בחורים‪ ,‬און‬ ‫אזוי פרי ווי גלייך נאך פסח אריינגעבן אן אפליקאציע אין איינס פון די ישיבות‪ ,‬צייגט‬ ‫ווי דורכגעפוילט דער סיסטעם איז‪ ,‬און אז די תורה ישיבות זענען אין קיין פאל נישט‬ ‫קיין נאכפאלגערשאפט פון א ישיבה קטנה פאר די מוסדות‪.‬‬ ‫לאמיר זיך פארשטעלן אז דער זעלבער פאל זאל זיין ביי כתה ד’‪ .‬מיר האבן עס שוין‬ ‫פריער דערמאנט‪ ,‬אז ביי אונז אין די מוסדות‪ ,‬איז פון כתה ד’ ביז כתה ח’ איינגעטיילט‬ ‫אין צוויי אפטיילונגען‪ .‬זאל איינער אויפקומען מיט א פארשלאג‪ ,‬אז היות די צוויי‬ ‫אפטיילונגען זענען דאך קאמפעטישאנס צווישן זיך‪ ,‬זאל יעדער טאטע פון היינט און‬ ‫ווייטער‪ ,‬ווען זיין קינד דארף אריינגיין אין כתה ד’ דארפן אריינגעבן אן “אפליקאציע”‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫טכ‬

‫אין וועלכע פון די אפטיילונגען ער וויל אז זיי זון זאל גיין‪ ,‬און די צוויי מנהלים זאלן זיין‬ ‫די וואס וועלן זיך קלויבן‪ ,‬דער תלמיד קען גוט אפטייטשן א פסוק חומש‪ ,‬דעריבער‬ ‫וויל איך אים אננעמען‪ ,‬און דער תלמיד קען נישט קיין תוספות‪ ,‬דעריבער וויל איך‬ ‫אים נישט נעמען‪ ...‬און די תלמידים וואס קיינער פון די צוויי מנהלים ווילן אים נישט‬ ‫נעמען‪ ,‬זאלן די עלטערן זיך ספראווען מיט זיי‪...‬‬ ‫יעדער פארשטייט אז עס איז נישט מער ווי א ווערטל‪ ,‬אבער מיט וואס איז דאס‬ ‫אנדערש פון דעם איצטיגן סיסטעם מיט די ישיבות? איז דער צייט אפשניט פון‬ ‫צווישן זיבן ביז צוועלף יאר אזא גרויסער מרחק אז מען זאל שוין קענען זיך ווארפן‬ ‫מיט תלמידים?‬ ‫אדרבה‪ ,‬גיט א קוק דא נישט ווייט‪ ,‬אין קרית יואל האט מען אויך געוואוסט פון‬ ‫דעם אויסטערלישן “סוד” וואס רופט זיך “קאמפעטישאן”‪ .‬דארט איז דער סדר אז‬ ‫פון כתה ט’ גייט מען אריין אין ישיבה קטנה וואו מען לערנט איין יאר‪ ,‬און נאכדעם‬ ‫ווערן די בחורים צוטיילט אין צוויי ישיבות‪“ .‬קיינער” פון די תלמידים דארפן “נישט”‬ ‫אריינגעבן קיין אפליקאציעס‪ ,‬און קיינער “קען נישט” אויסוועלן אין וועלכע ישיבה‬ ‫מען וויל שיקן די קינדער‪ .‬ביים ענדיגן דאס יאר‪ ,‬מאכט מען א יושר’דיגן גורל‪ ,‬דריי‬ ‫כתות זאלן גיין אין די ישיבה‪ ,‬און דריי כתות אין די ישיבה‪ ,‬און אזוי בלייבט דאס‪.‬‬ ‫אדרבה‪ ,‬פרעגט אייך נאך‪ ,‬דער סיסטעם ארבעט וואונדערבאר‪ ,‬טראץ דעם וואס מען‬ ‫האט נישט געצוואונגען די תלמידים צו זיין פארנומען א גאנצען זמן‪ ,‬אז מען זאל‬ ‫דארפן טראכטן‪ ,‬צי מען האט אים יא אדער נישט אנגענומען אין א ישיבה‪...‬‬

‫ואל ארבעה לו אשיבנו‬ ‫און וויפיל מאל האט זיך שוין געמאכט אז עלטערן שרייבן איין זייערע תלמידים‬ ‫אין דריי צו גאר אין פיר ישיבות (וואס דאס אליינס צייגט ווי ווייט די (צופרידענע‪)...‬‬ ‫עלטערן האבן מורא פון דעם נייעם שרעקענדיג ווארט דמתקריא “ישיבה” אז‪,‬‬ ‫מ’טראכט שוין נישט פון וועלכע ישיבה עס איז דער בעסטער תכלית פאר זיין זון‪.‬‬ ‫העיקר איינער וועט אים אננעמען‪ )...‬אלענפאלס‪ ,‬דער טאטע האט “אונטערגשאצט”‬ ‫זיין בחור’ל‪ ,‬ער האט נישט געוואוסט אז זיין בחור איז גאר אויסדערוועלט געווארן‬ ‫און אלע ישיבות צי עטליכע ישיבות האבן אים אנגענומען‪ .‬דער בחור ווערט איצט‬ ‫“דריי מאל” גערופן צו פארהערן פאר קיין שום סיבה נישט‪ ,‬און דאס איז אין די צייט‬ ‫וואס די הנהלות הישיבות זאגן “שלום עלי נפשי”‪ .‬איך האב דאך שוין אנגענומען‬ ‫היי‪-‬יאר כך וכך בחורים‪ ,‬נישט האבנדיג קיין שום מושג אז א גרויסן מספר פון די‬ ‫בחורים וואס דו האסט אנגענומען‪ ,‬האבן שוין אויך אנדערע ישיבות אנגענומען‪,‬‬ ‫און אינדרויסן אויף די גאס דרייען זיך צענדליגער פארווייטאגטע הערצער פון יונגע‬ ‫קינדערלעך שלא טעמו טעם חטא מימיהם!‬ ‫אזוי ארום אז אפילו אין פאל אלע עקספערטן וועלן באשליסן אז דער איצטיגער‬ ‫סיסטעם דארף יא בלייבן פאר יעדן פרייז‪ ,‬איז אמאל זיכער אז דער סדר פון‬ ‫ל‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫איינשרייבן בחורים איז א חורבן נורא‪ ,‬און אז דער סדר דארף זיין גאנץ אנדערש‪,‬‬ ‫אדער אז מען זאל זיך בכלל נישט דארפן איינשרייבן‪ ,‬און אפילו אויב יא‪ ,‬זאל מען זיך‬ ‫איינשרייבן ביי די הנהלת התלמוד תורה‪ ,‬צו ביים מתווך‪ ,‬און “ער” אדער “זיי” זאלן‬ ‫זיי די וואס טיילן איין פאר די ישיבות וועלכע כתה מיט בחורים זיי באקומען‪ ,‬אזוי‬ ‫אז קיינער פון די ישיבות זאל נישט קענען וועלן קיין בחורים‪ ,‬וועמען יא און וועמען‬ ‫נישט צו נעמען‪.‬‬

‫מ’זעט די פירות‬ ‫ווידער זענען דא וואס טענה’ן אז נאך אלעם איז דער סיסטעם גוט‪ ,‬והא ראי’‪ ,‬מען‬ ‫זעט די גוטע פירות וואס עס קומען ארויס פון די ישיבות‪ ,‬וואס דאס איבערצייגט אז‬ ‫דער סיסטעם איז ווירקזאם‪ ,‬און אזוי דארף דאס צו זען‪.‬‬ ‫און מיר פרעגן זיי‪ ,‬לאמיר זאגן אז עס איז טאקע אזוי‪ ,‬אבער צו זענען נאר די ישיבות‬ ‫בעסער געווארן? איז דען נישט אונזער תלמוד תורה היינט אין א פיל העכערן‬ ‫סטאנדארט ווי עס פלעגט זיין אמאל? האט דען אונזער בית חינוך לבנות “בית‬ ‫רחל” זיך נישט פארבעסערט פי כמה אויף פארשידענע הינזיכטן? איז דען נישט‬ ‫אנטשטאנען א געוואלדיגער שינוי לטובה אינעם ענין פון “קביעת עתים לתורה”‬ ‫צווישן אנ”ש? האט דען די “התאחדות אברכים” נישט דורכגעפירט א געוואלדיגע‬ ‫רעוועלוציע אויף פארשידענע געביטן? איז דען נישט דא היינט ממש א דורכברוך‬ ‫אינעם געביט פון מורי הוראות‪ ,‬זינט עס איז אויפגעשטעלט געווארן דער “בית‬ ‫הוראה”? זענען דען די “חתנים שיעורים” נישט פארבעסערט געווארן פילפאכיג‬ ‫זינט עטליכע יאר צוריק‪.‬‬ ‫און אזוי נאך כהנה וכהנה פארשידענע ענינים וואס ווערט אלס בעסער‪ .‬פארוואס‬ ‫ווערט עס בעסער? ווי אזוי ווערט עס בעסער? פשוט‪ ,‬ווייל מ’טוט דערין‪ .‬עס זענען‬ ‫דא די פעאיגע עסקנים‪ ,‬און די צוגאפסטע ממונים אויף יעדן ענין באזונדער‪ ,‬און אזוי‬ ‫טוט מען ב”ה אויף גרויסע זאכן‪.‬‬ ‫נו‪ ,‬קען מען דען נישט דאס זעלבע בעסער מאכן מיטן חינוך פון די בחורים אן די‬ ‫אלע ווייטאגליכע קאנסקעווענצן וואס דער איצטיגער סיסטעם ברענגט מיט זיך?‬ ‫קען מען דען דאס זעלבע בעסערקייט האבן פאר פיל ווייניגער עגמת נפש און אן‬ ‫וואס מען זאל דארפן אוועק’הרג’נען בחורים?‬ ‫און דאס איז אלעס אויב עס איז טאקע אמת‪ ,‬אז דער איצטיגער סיסטעם האט‬ ‫גורם געווען צו פארבעסערן דעם חינוך פון די בחורים‪ ,‬וואס דאס אליינס איז ‪ -‬ווי‬ ‫דערמאנט ‪ -‬אונטער א גרויסע פראגע צייכן‪.‬‬

‫איבערגעטריבענע הוצאות‬ ‫און וואס איז מיט דעם אויסטערלישער גשמיות’דיגער עול וואס דער סיסטעם‬ ‫ווארפט ארויף אויפן ציבור?‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫אל‬

‫עס איז גאנץ קלאר‪ ,‬אז “יעדער” פון די עלטערן זוכט דעם בעסטן תכלית פאר זיינע‬ ‫קינדער‪ ,‬הא ראי’‪ ,‬די עלטערן זענען געווען גרייט ארויסצונעמען קינדער פון העכסט‬ ‫ארגאניזירטע מוסדות‪ ,‬און זיי אריינשטעלן אין פריש‪-‬געגרינדעטע מוסדות‪,‬‬ ‫פארשטייענדיג אז עס לוינט זיך די שוועריקייטן און די אויסטערלישע הוצאות‪,‬‬ ‫ווייל עס איז א תכלית פאר די קינדער‪.‬‬ ‫אזוי ארום‪ ,‬אז אויב וואלט געווען קלאר און עס וואלט געווען א קראנטע זאך אז‬ ‫דער סיסטעם איז דאס מערסטע צוגעפאסט פארן תועלת פון די תלמידים‪ ,‬וואלט‬ ‫דער פאקטאר פון “געלט” אינגאנצן נישט אריינגעקומען דא‪ .‬עס וואלט קיין רעדע‬ ‫נישט געווען‪ ,‬אז יעדער טאטע איז גרייט צו צאלן דאס מערסטע וואס נאר שייך‪ ,‬אז‬ ‫זיין קינד זאל אויסשטייגען דאס בעסטע וואס מעגליך‪.‬‬ ‫דאס איז התינח ווען עס איז קלאר און קראנט אז דער סיסטעם איז דאס מערסטע‬ ‫צוגעפאסט פאר די תלמידים‪ .‬אויב נישט‪ ,‬ווער נעמט אויף זיך דעם אחריות צו נעמען‬ ‫אויסגעפלאגטע און אויסגעהארעוועטע עלטערן‪ ,‬און ארויסרייסן ביי זיי געלט פאר‬ ‫א חינוך וואס לכה”פ דאס זעלבע קען מען האבן פאר פיל ביליגער? ווער איז אחריות‬ ‫צו שלעפן געלט ביים ציבור פאר א סיסטעם וואס מען קען פאר פיל ביליגער גאר‬ ‫האבן אפילו א בעסערן סיסטעם?!‬ ‫איז עס איז דען נישט ביליגער ווען אנשטאט צו האלטן איין מנהל‪ ,‬צי איין ראש‬ ‫ישיבה‪ ,‬איין קעכער‪ ,‬איין רוימער אויף א מספר פון צווישן הונדערט‪-‬פופציג און‬ ‫צוויי‪-‬הונדערט בחורים‪ ,‬ווי צוויי מנהלים‪ ,‬צוויי קעכער‪ ,‬צוויי רוימער אויף א מספר‬ ‫פון צווישן פינף‪-‬און‪-‬זיבעציג און הונדערט תלמידים‪ ,‬אדער גאר נאך ווייניגער?‬ ‫איז עס דען נישט ביליגער אז אנשטאט אויפצוהאלטן “פיר” עקסטערע בנינים פאר‬ ‫פיר ישיבות‪ ,‬זאל מען אויפהאלטן בלויז צוויי בנינים? איז עס דען נישט ביליגער אז‬ ‫אנשטאט אויפהאלטן פיר עקסטערע זומער קעמפס‪ ,‬מיט די אלע ריזיגע הוצאות‬ ‫וואס דאס ברענגט מיט זיך‪ ,‬זאל מען אויפהאלטן בלויז צוויי?‬ ‫דאס איז פאר די הנהלות‪ ,‬און וואס איז מיט די עלטערן? א טאטע וואס האט צוויי‬ ‫צו דריי בחורים‪ ,‬און דער “סיסטעם” האט אזוי צוגעברענגט אז ער דארף זיי האלטן‬ ‫אין דריי באזונדערע ישיבות‪ ,‬דארף ער פאר אלע דריי עקסטער צאלן “שכר לימוד”‬ ‫“קרן הבנין” “דינער געלט” “קעמפ הוצאות” און נאך און נאך‪ .‬קיין הנחה קען ער‬ ‫נישט באקומען‪ ,‬ווייל וואס האט דען די ישיבה וואו זיין דריטער זון איז אריין לערנען‬ ‫מיט די ישיבה וואו זיין ערשטער זון לערנט?‬ ‫וואס ווען עס וואלט געווען א יושר’דיגער סיסטעם‪,‬‬ ‫און דאס אלעס אין א צייט ווען‪ָ ,‬‬ ‫וואלט מען זייער אסאך דערפון געקענט פארשפארן‪ ,‬און דער רוחניות’דיגער תכלית‬ ‫וואלט געווען לכה”פ דאס זעלבע‪ ,‬אויב נישט מער ווי דאס וואס דער איצטיגער‬ ‫סיסטעם שטעלט מיט זיך פאר‪.‬‬

‫הנהלות הישיבות‬ ‫בל‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אז מען רעדט שוין פונעם מצב הגשמי פרעגט זיך די ווייטאגליכע פראגע‪ .‬ווער איז‬ ‫אחראי אויף די ישיבות? וויפיל מאל האט זיך שוין געמאכט אז די אדער די ישיבה‬ ‫האט שוין געהאלטן ביים שוועל פון אונטערגאנג “בלויז” צוליב דעם וואס די ישיבה‬ ‫פארמאגט נישט קיין געהעריגע הנהלה‪ .‬און פארוואס זאל די ישיבה דען יא האבן‬ ‫א הנהלה‪ ,‬ווען די גאנצע ישיבה איז נאר געגרינדעט געווארן דורך א גרופע עלטערן‬ ‫וואס האבן פשוט נישט געהאט וואו אריינצושטעלן זייערע קינדער לערנען‪ ,‬און ווען‬ ‫עס איז געווען “עבר זמנו” זייער זון איז שוין געווען מסודר‪ ,‬צי עס איז געקומען די יארן‬ ‫וואס זייער זון איז שוין ארויס פון די ישיבה‪ ,‬איז געווען “בטל קרבנו”‪ ,‬אז דער טאטע‬ ‫האט שוין מער נישט געהאט קיין אינטרעס אין די ישיבה‪ ,‬האט ער אויפגעגעבן זיין‬ ‫עסקנות וואס ער האט געאפפערט פאר די ישיבה‪.‬‬ ‫גוט‪ ,‬עס האט זיך געטראפן א צווייטער עסקן וועלכער האט אויך “פונקט” געהאט‬ ‫דעם זעלבן פראבלעם‪ ,‬אז זיין זון האט נישט וואו צו לערנען‪ ,‬צו אז זיי זון לערנט שוין‬ ‫אצינד אין די און די ישיבה‪ ,‬און ער האט גענומען אויף זיך דעם עול פון די ישיבה‪.‬‬ ‫אבער ווער עס איז ערב אז בבא מן הימים וועט זיך נישט ווייטער טרעפן אז דער‬ ‫טאטע צו עטליכע עלטערן וועלן ווייטער מיד ווערן‪ ,‬און עס וועט נישט זיין ווער עס‬ ‫זאל איבערנעמען דעם עול פון די ישיבה‪ ,‬וואס וועט מען דאן טון מיט די הונדערט‬ ‫בחורים וואס לערנען אין די ישיבה? וואס וועט מען דאן טון מיט די פינף‪-‬און‪-‬‬ ‫צוואנציג כתה ט’ תלמידים וואס דארפן אריינקומען אין די ישיבה? וועלן זיי בלייבן‬ ‫אן קיין ישיבה?‬ ‫און בעצם הדבר‪ ,‬דאס אז עס זענען נישט דא קיין געהעריגע עסקנים און הנהלה‬ ‫אויף א ישיבה‪ ,‬איז א שטארקער גורם אז א ישיבה זאל פאלן פון איר מדריגה‪ .‬אויב‬ ‫איז נישט דא קיין הנהלה‪ ,‬פאלט א גרויס חלק פונעם גשמיות’דיגן עול נישט אויף‬ ‫קיין אנדערן ווי אויף די הנהלה רוחניות פון די ישיבה‪ ,‬וואס אנשטאט דער מנהל און‬ ‫די מגידי שיעור זאלן קענען זיין פריי פון יעדן עול‪ ,‬כדי זיך קענען אפגעבן מיט א כתה‬ ‫פון אזויפיל ווי פינף‪-‬און‪-‬צוואנציג בחורים‪ ,‬דארף ער נישט בלויז טראגן דעם עול פון‬ ‫וואו צו שפייזן זיין משפחה נאכן נישט באקומען אזויפיל וואכן אין א צי זיין ערליך‪-‬‬ ‫פארדינטן געהאלט‪ ,‬נאר ער דארף גאר זיין א חלק פונעם “פאנד‪-‬רעיזינג” אפאראט‬ ‫פון די ישיבה‪ .‬נו‪ ,‬וויפיל כח און מח בלייבט שוין איבער פארן חינוך פון די בחורים?‬ ‫דאס איז נישט בלויז א השערה‪ .‬עס איז א מציאות‪ ,‬אז סיי וועלכע ישיבה עס האט‬ ‫געהאט עליות און ירידות‪ ,‬איז דער גשמיות’דיגער חלק געווען א שטארקער גורם‬ ‫דערצו‪.‬‬ ‫(דער ענין פון איינציען איבעריגע הוצאות מיט וואס עלטערן ווערן ממש‬ ‫באלעסטיגט לויטן איצטיגן סיסטעם‪ ,‬פאדערט א באזונדערן אפהאנדלונג‪ ,‬און מיר‬ ‫האבן דאס איצט בארירט ממש נאר בקצה המזלג‪ ,‬ועוד חזון למועד ביי אן אנדערע‬ ‫געלעגענהייט)‪.‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫גל‬

‫פרק ג’‬ ‫די לעזונג‬ ‫גאפל‬ ‫ּ‬ ‫אונזערע שורות וואלט זיך שוין געקענט ענדיגן‪ .‬מיר האבן אויפן שפיץ‬ ‫ארויסגעברענגט דעם עומק פונעם פראבלעם וואס דער איצטיגער סיסטעם האט‬ ‫געברענגט מיט זיך‪ .‬איז אבער באקאנט דער דבר צחות וואס די וועלט זאגט אויף דעם‬ ‫וואס חז”ל זאגן‪ ,‬אז ווען שלמה המלך האט מתקן געווען עירובין און נטילת ידים‪ ,‬איז‬ ‫ארויסגעקומען א בת קול וואס האט אויסגערופן “אם חכם בני ישמח לבי גם אני”‪.‬‬ ‫א “חכם” איז דער ‪ -‬זאגט די וועלט – וואס ווען עס איז דא א פראבלעם‪ ,‬בלייבט‬ ‫ער נישט מיטן פראבלעם‪ .‬ער פרובירט אויפצוקומען מיט א לעזונג‪ ,‬דעריבער ווען‬ ‫שלמה המלך האט איינגעפירט אזא זאך ווי אן עירוב‪ ,‬צו נטילת ידים אלס א תיקון‬ ‫אז מען זאל נישט נכשל ווערן מיט סיי וועלכע איסור‪ ,‬אויף “דעם” איז געקומען דער‬ ‫דערמאנטער בת קול פון “אם חכם בני”‪ .‬אזוי ארום פילן מיר אז מיר האבן נישט גענוג‬ ‫יוצא געווען מיטן בלויז ארויסברענגן דעם פראבלעם‪.‬‬ ‫אבער אנדערש ווי געווענליך ווען מען דארף גריבלען און זיך דערגרונטעווען וואס‬ ‫עס איז די לעזונג צו א געשאפענעם פראבלעם‪ ,‬איז עס איז אין דעם פאל ‪ -‬דאכט‬ ‫זיך ‪ -‬גענצליך איבעריג‪.‬‬ ‫א לעזונג?‬ ‫גיי צוריק צום אלטן‪ .‬עס איז דאך דא אן אויסגעטראטענער וועג וואס איז אנגענומען‬ ‫ביי “אלע” מוסדות התורה אומעטום‪ ,‬און טוה דאס זעלבע‪ .‬אוודאי קען מען אלץ‬ ‫מאכן תיקונים און אויסבעסערונגען‪ ,‬אבער דער אלגעמיינער וועג פון א געהעריג‬ ‫נאכגעפאלגטע ישיבה קטנה‪ ,‬איז “בדרך כלל” דער פאסיגסטער און אנגענומענסטער‬ ‫וועג‪ ,‬ווי אזוי צו לייזן רוב רובם פון די דערמאנטע פראבלעמען‪.‬‬ ‫מיר געבן נאר עטליכע ביישפילן‪:‬‬ ‫א) מאכן א כתה י’ אז די תלמידים זאלן בלייבן נאך א יאר אין תלמוד תורה‬ ‫אונטער הר”ר יודא בער טעלער שליט”א‪ ,‬און נאכדעם מאכן צוויי ישיבה קטנות‬ ‫פאר די קומענדיגע דריי יארגענג‪ ,‬צוויי כתות פער יעדע יארגאנג‪.‬‬ ‫ב) פארקערט‪ ,‬מאכן צוויי ישיבות קטנות און איין צעירים‪ .‬אין די ישיבות קטנות‬ ‫זאל מען לערנען דריי יאר‪ ,‬פון גלייך ווען מען גייט ארויס פון תלמוד תורה‪ ,‬און‬ ‫יעדע ישיבה זאל פארמאגן צוויי כתות פער‪-‬יארגאנג‪ ,‬און אין די צעירים כתה‬ ‫זאלן לערנען אלע בחורים פון די פערטע יארגאנג‪.‬‬ ‫די צוויי ביישפילן האבן די מעלה‪ ,‬אז די ישיבות פארמאגן נישט מער ווי זעקס‬ ‫כתות פער ישיבה‪ ,‬גענוג קליין אז עס זאל נישט ווערן קיין צו גרויסע ישיבה‪ ,‬און‬ ‫גענוג גרויס אז עס זאל נישט זיין אזוי מצומצם ווי נאר איין כתה פער‪-‬יארגאנג‪.‬‬ ‫דל‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫ג) לאזן פיר ישיבות קטנות‪ ,‬אבער מיט א סיסטעם פון צוויי ישיבות וואו עס זאלן‬ ‫לערנען נאר יונגערע כתות‪ ,‬דער עלטער פון די ביז היינטיגע ישיבה קטנות‪ ,‬און‬ ‫דערנאך נאך צוויי ישיבות פאר די קומענדיגע צוויי יארגענג וואס ווערט גערופן‬ ‫“צעירים”‪ .‬אלע פיר ישיבות זאלן אויף אלע יארגענג האבן פאראלעל קלאסן‪,‬‬ ‫וואס איז א שטארקע מעלה‪ ,‬ווי שפעטער ערווערנט‪.‬‬ ‫אזוי קען מען טרעפן נאך פארשידענע ערליי אופנים וואס איז שייך עס‬ ‫אויסצוארבעטן על צד היותר טוב‪ ,‬ואטו כי רוכלא ניזל ונחשב? מיט אביסל מחשבה‬ ‫קען מען אויסארבעטן א געהעריגן סיסטעם וואס זאל זיין אויסגעהאלטן און קראנט‪,‬‬ ‫און גלייכצייטיג זאל מען נישט דארפן זיך אזוי ארומווארפן מיט בחורים‪.‬‬ ‫עס פארשטייט זיך אז דער נאמען וואס די ישיבות טראגן מאכט נישט אויס קיין שום‬ ‫חילוק‪ .‬אויב מען קען נישט מפני הכבוד צי צוליב אנדערע סיבות‪ ,‬בייטן דעם נאמען‬ ‫פון די ישיבות‪ ,‬קען מען רואיג בלייבן מיט סיי וועלכן נאמען די איצטיגע ישיבות‬ ‫טראגן‪ ,‬דער סיסטעם זאל אבער לכה”פ זיין בערך דאס וואס מיר האבן דערמאנט‪.‬‬ ‫עס איז איבעריג ארויסצוברענגן ווי אזוי די פראבלעמען וועלן בעזהשי”ת געלייזט‬ ‫ווערן‪ .‬וואס עס איז יא וויכטיג צו דערמאנען‪ ,‬כאטש אין קורצע שורות‪ ,‬די טיילווייזע‬ ‫מעלות יתירות פון דעם דערמאנטן סיסטעם‪ ,‬בנוסף צו דעם וואס עס וועט אי”ה‬ ‫לייזן די אלע פראבלעמען‪.‬‬

‫מעלה א’‬

‫אלץ א מעגליכקייט זיך טוישן‬

‫דער געווענליכער סיסטעם איז‪ ,‬אז איין אדער צוויי יאר לערנט מען אין איין ישיבה‪,‬‬ ‫דערנאך שטייגט מען אין ראם‪ ,‬מען גייט אלס העכער צו א נייעם מגיד שיעור‪ ,‬א‬ ‫נייעם מנהל און אין א נייער בנין‪.‬‬ ‫לאמיר זאגן אז עס מאכט זיך א בינוני בחור וואס ער באשליסט “מאי דהוה הוה‬ ‫מכאן ואילך חושבנא”‪ .‬איך וויל מיך נעמען אין די הענט אריין‪ ,‬און איך וויל אנהייבן‬ ‫צו שטייגן בתורה ויראת שמים‪ .‬איז אבער דא א יצה”ר וואס שוואכט אים אפ‪ .‬דער‬ ‫בחור האט נישט גענוג דרייסטקייט צו צייגן פאר זיין מגיד שיעור‪ ,‬ביי וועמען ער איז‬ ‫דאך שוין סיי ווי אפגעפרעגט אלס “בינוני”‪ ,‬אז ער וויל זיך באמת פארבעסערן‪.‬‬ ‫אינעם געווענליכן סיסטעם האט ער די מעגליכקייט דערצו‪ .‬אויב נישט היינט ווייל‬ ‫ער שעמט זיך פון זיין מגיד שיעור צו פון זיין מנהל‪ ,‬האט ער כמעט יעדעס יאר די‬ ‫פרישע מעגליכקייט דערצו‪ ,‬ווען ער שטייגט אין ראם אונטער א פרישן מנהל‪ .‬ווען‬ ‫ער וועט אריבערגיין צו א צווייטן מנהל‪ ,‬וועט ער זיך דעמאלט נעמען אין די האנט‬ ‫אריין‪ .‬האט ער אבער די זעלבע מעגליכקייט דערצו ווען ער לערנט פיר יאר אין איין‬ ‫צי אונטערן זעלבן מנהל? אין די זעלבע כתה?‬ ‫אמאל באשליסט א בחור אז ער וויל זיך בעסערן‪ ,‬אבער ער ווערט געשטערט דורך‬ ‫חברים און ארומיגע‪ .‬אויב איז איינגעטיילט עטליכע ישיבות קטנות‪ ,‬האט דאך א‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫הל‬

‫בחור א מעגליכקייט צו בייטן פון איין כתה צו די צווייטע‪ ,‬און אויב וויל ער נאך מער‪,‬‬ ‫האט ער די מעגליכקייט צו בייטן פון איין ישיבה צו די צווייטע מיט פרישע חברים‪.‬‬ ‫איז דאס מעגליך אינעם היינטיגן סיסטעם? פון איין כתה צו די צווייטע קען מען‬ ‫נישט טוישן‪ ,‬ווייל די ישיבה האט דאך נאר איין כתה אין זיין יארגאנג‪ .‬ווידער פון‬ ‫איין ישיבה צו די צווייטע‪ ,‬וועט דען א ישיבה אפילו אננעמען א בחור וואס קומט פון‬ ‫א צווייטע ישיבה? ער איז דען א “גארבידזש קאלעקטער” (כלשונם פון די הנהלות‬ ‫הישיבות!) צו נעמען א בחור וואס איז “ארויסגעפאלן” פון א צווייטע ישיבה?‬

‫מעלה ב’‬

‫מי בראש?‬ ‫נאך א נקודה למחשבה וואס מיר האבן שוין פריער דערמאנט אין קורצן‪ ,‬און מיר‬ ‫וועלן דא מער מרחיב בדיבור זיין‪ .‬עס זענען דא דריי סארט בחורים‪ ,‬מצוינים‪ ,‬בינונים‬ ‫און שוואכע‪.‬‬ ‫וואס הייסט א מצוין? ווער איז דער וואס איז זוכה צו באקומען דעם טיטל? וואס‬ ‫פאר א קוואליפיקאציעס דארף מען האבן דערצו אז מען זאל הייסן א מצוין? און‬ ‫בעיקר‪ ,‬זענען “אלע” מצוינים פון זעלבן טייג געקנאטן? זענען אלע מצויינים אייניג‬ ‫מצוין?‬ ‫דער ענטפער איז פשוט‪ ,‬ניין‪ .‬דער וואס טראגט דעם נאמען מצוין קען זיין צוליב‬ ‫פארשידענארטיגע סיבות‪ .‬עס קען זיין א מצוין וואס האט א שטארקע התמדה‪,‬‬ ‫אבער א קאפ האט ער דייקא א שוואכן‪ .‬ווידער קען זיין א בחור מיט א געזונטן “של‬ ‫ראש” אבער זיין חשק צום לערנען שטייט אויף גאר א שוואכן שטאפל‪ .‬ווידער איז‬ ‫דא א בחור וואס האט נישט דאס און נישט דאס‪ ,‬אבער פון די אנדערע זייט איז ער‬ ‫באקרוינט מיט זעלטענע מדות‪ ,‬צו אז ער איז א ירא שמים‪ ,‬א טייער אפגעהיטן קינד‪,‬‬ ‫וואס דייקא צוליב דעם קומט זיך אים דעם נאמען “מצוין”‪.‬‬ ‫אזוי אז דער מושג פון מצוינים אליינס‪ ,‬איז פארשידענארטיג‪ ,‬און דאס זעלבע איז‬ ‫ביי די אנדערע סארטן‪ ,‬ווי בינונים און שוואכע‪ ,‬זענען דען אלע די זעלבע סארט‬ ‫בינונים‪ ,‬צו די זעלבע סארט שוואכע?‬ ‫אויב איז דא דער געווענליכער סיסטעם פון א ישיבה קטנה‪ ,‬אז יעדע יארגאנג‬ ‫גייט ווייטער צוזאמען אין די זעלבע ישיבה‪ .‬דאס הייסט‪ ,‬אז ווען עס קומט ארויס‬ ‫פון כתה ט’ א מספר פון הונדערט תלמידים‪ ,‬און זיי לערנען ווייטער צוזאמען אין‬ ‫איין ישיבה‪ ,‬איז די ישיבה איינגעטיילט בערך אין דריי‪ ,‬ד‪ .‬ה‪ .‬בערך ‪ 33‬בחורים זענען‬ ‫מצוינים‪ ,‬בערך ‪ 33‬בחורים בינוניים‪ ,‬און בערך ‪ 33‬בחורים שוואכע‪ .‬עס קומט אבער‬ ‫אויס אז דער אויסוואל פון מצוינים איז גענוג ברייט‪ ,‬אז “יעדער” בחור זאל טרעפן‬ ‫זיינס גלייכן‪ ,‬און זאל זיך טרעפן דאס פלאץ אין די ישיבה‪ .‬ולא עוד‪ ,‬מיט אזויפיל‬ ‫בחורים מצוינים‪ ,‬באקומען די מצוינים א כח הרבים‪ ,‬און זיי קענען לייכט קריגן דעם‬ ‫אויבערהאנט אין די ישיבה‪ ,‬צוצושלעפן מיט זיך נאך און נאך בינונים און עווענטועל‬ ‫ול‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אויך שוואכע בחורים‪ ,‬זיי צו דערהייבן אין ראם‪.‬‬ ‫ווידער לויטן איצטיגן סיסטעם‪ ,‬קומט אויס אז די הונדערט תלמידים פון כתה ט’‪,‬‬ ‫ווערן איינגעטיילט אין פיר באזונדערע ישיבות‪ ,‬וואס אפילו לאמיר זאגן מען טיילט‬ ‫עס איין יושר’דיג‪ ,‬און יעדע ישיבה באקומט א דריטל מצוינים‪ ,‬א דריטל בינונים‬ ‫און א דריטל שוואכע‪ ,‬קומט אויס אז יעדע ישיבה האט אריינבאקומען א מספר‬ ‫פון ‪ 8‬מצוינים (וואס ווי דערמאנט מיינט דאס א געמיש פון ‪ 8‬סארט מצוינים‪ )...‬א‬ ‫מספר פון ‪ 8‬בינונים און א מספר פון ‪ 8‬שוואכע‪ .‬ווי דערמאנט איז דאס “אויב” עס איז‬ ‫איינגעטיילט יושר’דיג‪ ,‬אבער מיטן היינטיגן סיסטעם אז יעדער קען כאפן תלמידים‪,‬‬ ‫קען זיך לייכט מאכן‪ ,‬אז איין ישיבה זאל נאר אריינקומען פיר בחורים וואס הייסן‬ ‫מצוינים‪ ,‬און אין אן אנדערע ישיבה זאל זיין אביסל מער‪.‬‬ ‫דער מציאות איז‪ ,‬אז די שוואכע בחורים‪ ,‬און אפילו די בינונים פון אלע יארגענג‬ ‫אויפאמאל טרעפן זיך גאנץ שנעל א געמיינזאמע שפראך צווישן זיך‪ .‬די מצוינים זיצן‬ ‫געווענליך ביי די גמרא‪ ,‬וואס דארט טרעפט מען זיך נישט שנעל רעדן צו א פרעמדן‬ ‫בחור‪ ,‬און אינדרויסן אין האלוועי אדער אין לאבי‪ ,‬טרעפט מען זיך פיל לייכטער רעדן‬ ‫איינער צום צווייטן אפילו מען האט זיך פאר דעם נישט געקענט‪ .‬נו ווער זענען עס‬ ‫די וואס ווערן גיך נאנט? נאר די שוואכע און בינונים‪ .‬עס דארף נישט געדויערן קיין‬ ‫לאנגע צייט‪ ,‬נישט מער ווי צוויי‪-‬דריי טעג‪ ,‬און די שוואכע זענען שוין א כנופיא פאר‬ ‫זיך‪ ,‬אין די צייט ווען די מצוינים שעמען זיך נאך ארויסצוקוקן פון זייער ד’ אמות‪.‬‬ ‫האפן אז די‬ ‫אזוי ארום אז אנדערש ווי א געווענליכע ישיבה וואס עס איז צום ָ‬ ‫מצוינים זאלן מיט די צייט באקומען דעם אויבערהאנט‪ ,‬איז עס אנדערש דא‪ ,‬ווען‬ ‫די בינונים‪ ,‬און נאך מער די שוואכערע באקומען בליץ שנעל דעם אויבערהאנט‪,‬‬ ‫און עס איז אפטמאל א פסידא דלא הדרא‪ .‬אין די צייט וואס די מצוינים הייבן אן‬ ‫זיך צו באקענען איינער מיטן צווייטן‪ ,‬האבן די שוואכע שוין לאנג באקומען דעם‬ ‫אויבערהאנט‪ ,‬און מען קען עס דערנאך שוין זייער שווער צוריקדרייען‪.‬‬ ‫אפגערעדט פון דעם פאקט אז ווען א בחור לערנט שוין פיר יאר אויפן זעלבן פלאץ‪,‬‬ ‫פילט ער זיך שוין גענוג באקוועם און רואיג‪ ,‬אז ער זאל וואגן צו טון אזאנס וואס‬ ‫א בחור אין ערשטן יארגאנג איז ניטאמאל מעלה על הדעת דאס צו טון‪ ,‬און דער‬ ‫געמיינזאמער געזעלשאפט קען ברענגן צו זייער נישט גוטע פאלגן‪ .‬דאס זיין צוזאמען‬ ‫אין איין ישיבה און בחברותא‪ ,‬שלעפט צו דעם יונגן בחור צו די געוואוינהייטן און‬ ‫געדאנקן גאנג פון דעם עלטערן בחור‪ ,‬און ווען עס איז די רעדע פון אן עלטערן בחור‬ ‫וואס איז שוואך‪ ,‬באדייט דאס אז ער שלעפט צו דעם יונגן בחור אויך צו זיין שוואך‪.‬‬ ‫וואלט אבער אין די ישיבה געהערשט דער גייסט פון די מצוינים‪ ,‬וואלט דער בחור‬ ‫אויך צוגעשלעפט געווארן צום ערליכן און גוטן גייסט‪.‬‬

‫מעלה ג’‬ ‫שפה אחד לכולם?‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫זל‬

‫ווידער א נקודה למחשבה‪ .‬עס פארשטייט יעדער איינער‪ ,‬עס איז אינו דומה די כחות‬ ‫וואס מען דארף אריינלייגן אין א בחור פון דרייצן יאר אלט‪ ,‬צו די כחות וואס מען‬ ‫דארף אריינלייגן אין א בחור וואס איז שוין זעכצן יאר אלט‪ .‬א בחור ווערט דאך כסדר‬ ‫מער ערוואקסן און מער רייפער‪ ,‬און מען דארף אלץ רעדן צו אים גאנץ אנדערש ווי‬ ‫וואס מען האט גערעדט צו אים פאראיאר און פאר צוויי יאר צוריק‪.‬‬ ‫עס איז באקאנט דאס משל פון דעם וואס האט צוויי שטעקנעס וואס איינס איז‬ ‫גרעסער פון צווייטן‪ ,‬און ער וויל אז ביידע זאלן זיין די זעלבע מאס‪ .‬וואס קען ער‬ ‫טון? ער קען אדער אויסציען דעם קורצען שטעקן אז עס זאל זיין אזוי לאנג ווי דאס‬ ‫גרויסע‪ ,‬דאס איז דאך אבער נישט מעגליך‪ ,‬דארף ער דעריבער אונטערהאקן דעם‬ ‫גרויסן אז עס זאל זיין אזוי קורץ ווי דאס קליינע‪ .‬גענוי דאס פאסירט ווען א מנהל‬ ‫דארף זיך אויפשטעלן רעדן צו א ישיבה וואס פארמאגט פיר יארגענג אויפאמאל‪...‬‬ ‫ער רעדט דעם זעלבן שפראך פאר בחורים צו וועמען מען דארף רעדן פיר סארט‬ ‫שפראכן‪ .‬איז אדער קען ער רעדן צו די עלטערע בחורים א שפראך וואס פאסט פאר‬ ‫יונגע בחורים פון דרייצן יאר‪ ,‬אדער קען רעדן צו די יונגע בחורים א שפראך וואס מען‬ ‫דארף נאר פאר עלטערע‪...‬‬ ‫אנדערש איז ווען עס איז דא דער געווענליכער סיסטעם‪ ,‬אז יונגערע בחורים האבן‬ ‫אן עקסטערע ישיבה‪ ,‬צוויי יארגענג העכער האבן אן אנדערע ישיבה‪ ,‬א‪.‬א‪.‬וו‪ .‬דארט‬ ‫איז דער קאנטראסט צווישן די תלמידים שוין אינגאנצן נישט אזוי ווייט‪ ,‬און דער‬ ‫מנהל קען טרעפן א געמיינזאמע שפראך פאר אלע תלמידים אויפאמאל‪.‬‬

‫מעלה ד’‬ ‫ארומטוישן איינגעשטעלטע‬ ‫ווידער א תועלת וואס קען ארויסקומען פון א געמיינזאמען סיסטעם איז‪ ,‬אז מען‬ ‫קען כסדר ארומבייטן מיט די איינגעשטעלטע‪ .‬לדוגמא‪ ,‬דער מנהל פון כתה ח’ אין‬ ‫חדר זעט‪ ,‬אז עס איז דא א מלמד וואס האט גאר גוטע קוואליפיקאציעס‪ .‬ער טויג‬ ‫נישט בלויז פאר כתה ח’‪ ,‬נאר אויך און אפילו נאך בעסער אלס מגיד שיעור פאר‬ ‫בחורים‪ .‬מאכט זיך אז אין די ישיבה קטנה זוכט מען פונקט א מגיד שיעור‪ ,‬האט‬ ‫מען מיט’ן צוזאמענארבעט פון אלע רוחניות’דיגע כחות‪ ,‬די מעגליכקייט צו נעמען‬ ‫דעם מלמד און אים מאכן א מגיד שיעור‪ .‬ווי פארשטענליך‪ ,‬אז דאס זעלבע איז אויך‬ ‫פארקערט‪ .‬אויב מאכט זיך אן איינגעשטעלטער וואס באזיצט צו א הויכע פאזיציע‪,‬‬ ‫קען מען בדרך כבוד אים בייטן‪ ,‬און אים שטעלן אויף זיין ריכטיגע פאזיציע‪.‬‬ ‫אנדערש איז ווען עס זענען דא פיר באזונדערע ישיבות‪ ,‬וואס קיינע פון זיי האבן‬ ‫נישט קיין דירעקטע שייכות איינס מיטן אנדערן‪ ,‬און אוודאי האט קיין איין ישיבה‬ ‫נישט קיין דירעקטן שייכות מיט די תלמוד תורה‪ ,‬וואס טוט מען אין א פאל וואס מען‬ ‫דערזעט זיך מיט א מרביץ תורה מיט א העכערע פאזיציע ווי זיינע מעגליכקייטן?‬ ‫מיר האבן אין דעם פאל שטארק מקצר געווען‪ ,‬ודי לחכימא ברמיזא‪ ,‬אז דאס‬ ‫חל‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אלעס איז נישט בלויז השערות‪ ,‬וואס עס “קען זיין” אז עס איז אזוי‪ .‬דער פאקט‬ ‫איז‪ ,‬אז עס זענען דא פון ביידע סארט וואס מען וואלט רואיג געקענט מאכן דעם‬ ‫געוואונטשענעם טויש‪.‬‬

‫מעלה ה’‬ ‫קאנטראל אויף די בחורים‬ ‫עס פארשטייט יעדער איינער‪ ,‬אז כדי מצליח צו זיין אין חינוך‪ ,‬פעלט זיך אויס אז‬ ‫דער תלמיד זאל זיין א “מקבל” ער זאל פילן אז זיין מגיד שיעור איז גרעסער און‬ ‫העכער פון אים‪ ,‬ודברי תורה יורדים ממקום גבוה למקום נמוך‪ .‬ווען א בחור גייט אריין‬ ‫פון חדר אין ישיבה‪ ,‬און פון איין ישיבה צו די צווייטע‪ ,‬האט ער דעם נאטורליכער‬ ‫איבערצייג אז זיין מגיד שיעור שטייט העכער פון אים‪ ,‬און אים מוז ער פאלגן‪.‬‬ ‫אנדערש איז דער פאל ווען א בחור קומט אריין אין ישיבה גענצליך בא’גדול’ט ביי‬ ‫זיך‪ ,‬אז ער איז פון די מצוינים נאך וועמען די ישיבה האט זיך “געריסן” אז ער זאל‬ ‫אריינקומען דייקא אין די ישיבה‪ .‬האט ער א הכנעה פארן מגיד שיעור‪ ,‬צי האט ער‬ ‫דעם געפיל אז דער מגיד שיעור האט הכנעה פאר אים?‬ ‫און בכלל‪ ,‬דער איצטיגער סיסטעם גייט‪ ,‬אז נאכדעם וואס די מצוינים זענען שוין‬ ‫“אויסגעכאפט” הייבט מען זיך אן צו ווארפן מיט די אנדערע‪ .‬די תלמידים אליינס‬ ‫האבן דאך אויך זייער אגענדע‪ .‬דער וויל גיין דייקא דא‪ ,‬און דער נאר דא‪ .‬מאכט‬ ‫זיך אז איין ישיבה איז שוין צו איבערגעפולט‪ ,‬אדער מען דארף אנפולן א כתה פאר‬ ‫א נייע ישיבה‪ ,‬וואס טוט מען? מען הייבט אן זיך צו “בעטן” ביי די בחורים‪ ,‬פשוטו‬ ‫כמשמעו‪ ,‬דו גיי דא‪ ,‬עס וועט דיר זיין אזוי און אזוי גוט‪ .‬צוליב דעם זאגט מען אים צו‬ ‫גאלדענע בערג‪ ,‬וואס איז אינגאנצען נישט לפי רוחו פונעם חינוך וואס מען וויל און‬ ‫מען דארף געבן פאר די בחורים‪ ,‬אלעס נאר ווייל מען דארף אנפולן די “לעכער” אין‬ ‫אלע ישיבות‪.‬‬ ‫נו‪ ,‬וויפיל כח השפעה בלייבט שוין איבער פאר’ן מגיד שיעור? וואס קען ער נאך‬ ‫אויפטון ביי די בחורים אויב מען האט אים “מבטיח געווען” בכל לשון של הבטחה‪,‬‬ ‫אז ער וועט קענען טון וואס ער וויל?‬

‫מעלה ו’‬ ‫ווייניגער יאר אויף איין פלאץ‬ ‫לויטן איצטיגן סיסטעם איז דער סדר‪ ,‬אז יעדער בחור לערנט פיר יאר נאכאנאנד‬ ‫אין די זעלבע ישיבה‪ ,‬און ווי מיר האבן עס שוין פריער דערמאנט‪ ,‬איז ניטאמאל דא‬ ‫קיין מעגליכקייט פאר א בחור זייך איינצוטוישן צו א צווייטע ישיבה פון די תורה‬ ‫ישיבות‪ ,‬ווייל קיינער וויל דאך נישט ארייננעמען א בחור וואס איז ארויסגעפאלן פון‬ ‫ראם אין די ישיבה וואו ער האט געלערנט ביז דעמאלט‪ .‬אויב וויל מען טוישן צו אן‬ ‫אנדערע ישיבה האט מען איין ברירה‪ :‬צו גיין צו א פרעמדע ישיבה‪.‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫טל‬

‫וואס איז אבער אמאל זיכער‪ ,‬אז עס איז אין ערגעץ נישט דא אזא זאך‪ ,‬אז ישיבה‬ ‫קטנה בחורים זאלן פיר יאר נאכנאנד לערנט אין די זעלבע ישיבה‪ .‬א בחור איז א‬ ‫בחור‪ ,‬און מען קען דאס נישט טוישן‪ .‬ער דארף יעדע שטיק צייט האבן א פרישן‬ ‫התחדשות‪ ,‬און זיך טרעפן אין א נייעם בנין און אונטער א נייע סטעף‪ .‬נאך א צוויי‪-‬‬ ‫דריי יאר וואס ער געפונט זיך אין איין ישיבה‪ ,‬ווערט דאס פלאץ אים צוגעגעסן‪ ,‬ער‬ ‫איז שוין זאט צו הערן דעם מהלך הדרשות פון זיין מנהל וואס ער קען שוין כמעט‬ ‫אויסענווייניג‪( ,‬און אומאפיציעל מעג אויך געזאגט ווערן‪ :‬ער האט זיך שוין גענוג‬ ‫געקריגט מיטן קעכער‪ ,‬און גענוג מאל געהערט די וויצן אויפ’ן חשבון פון די מגידי‬ ‫שיעור‪ ).‬אזוי אז וואס א יאר שפעטער‪ ,‬אלץ ווייניגער ווערט די השפעה וואס דער‬ ‫רוחניות’דיגער סטעף האט אויף די בחורים‪.‬‬ ‫(ובדרך אגב‪ ,‬איז עס איז נישט בלויז פיר יאר נאכנאנד וואס דער בחור דארף‬ ‫הערן די זעלבע דרשות פון איין מנהל‪ ,‬ווייל דער איצטיגער סיסטעם אז מען כאפט‬ ‫בחורים‪ ,‬און יעדער מוז געבן פאר זיינע בחורים דעם געפיל אז ער קומט נישט אריין‬ ‫אין סתם א ישיבה‪ ,‬עס איז עפעס א ספעציעלע ישיבה‪ ,‬דאס האט צוגעברענגט א‬ ‫פרישן איינפיר‪ .‬ווען עס קומט שוין נאנט צו סוף זמן‪ ,‬בערך שוין דעמאלט ווען די‬ ‫קינדער קומען אהיים פון קעמפ‪ ,‬שוין דעמאלט רופן די ישיבות די קינדער וואס גייען‬ ‫לערנען ביי זיי‪ ,‬און מען האלט פאר זיי דרשות‪ .‬פארוואס? פארוואס האט ער נישט‬ ‫קיין צייט מיט עטליכע וואכן שפעטער‪ ,‬ווען דער נייער זמן וועט זיך אנהייבן? וואס‬ ‫ברענגט דאס‪ ,‬אויסער נאך מער הייבן דאס שטאלצקייט פון די בחורים‪ ,‬אז איך בין‬ ‫אויסגעקליבן געווארן צו לערנען אין די און די ישיבה?)‬ ‫נחזור לענינינו‪ ,‬איז טאקע נישט קיין סוד אז אלע הנהלות הישיבות‪ ,‬אפילו די וואס‬ ‫שטופן שטארק דעם וואגן פון דעם סיסטעם‪ ,‬און האלטן אז נאר דאס איז דער‬ ‫בעסטער וועג איז שייך‪ ,‬זענען אלע אבער אומצופרידן פון די פערטע כתה וואס מען‬ ‫האט אין די ישיבה‪ .‬און עס איז קיין וואונדער‪ .‬עס איז שוין דאס פערטע יאר וואס‬ ‫דער בחור גייט אין די זעלבע ישיבה‪ ,‬דער מנהל האט שוין אויף אים א גאנץ קנאפע‬ ‫השפעה‪.‬‬ ‫אפגערעדט פון דעם וואס מיר האבן שוין פריער ערווענט‪ ,‬אז א בחור וואס געפינט‬ ‫זיך פיר יאר אויפן זעלבן ארט‪ ,‬האט קיינמאל נישט די געלעגענהייט אנצוהייבן א‬ ‫פריש בלעטל‪ ,‬און ווערן א ברי’ חדשה‪ .‬נישט ער גייט אריבער פון איין מנהל צום‬ ‫צווייטן‪ ,‬און ער קען ניטאמאל אריבערגיין צו א צווייטע כתה‪ ,‬ווייל יעדע ישיבה האט‬ ‫דאך נאר די איינע כתה פאר זיין יארגאנג‪.‬‬

‫לסיום הענין‬ ‫נישט אזוי לייכט האבן מיר גענומען די פענע אין די האנט‪ ,‬אפצושרייבן די טרוקענע‬ ‫מ‬

‫אונזערע ישיבות‬

‫אבער העכסט ווייטאגליכע פאקטן‪ ,‬און והאמת‪ ,‬אז עוד הרבה נשאר בקולמוס‪ ,‬די‬ ‫טינט פון די פענע האט אסאך אסאך איבערגעלאזט אין זיך פון דעם ווייטאגליכן‬ ‫מצב‪ .‬דאס וואס מיר האבן ביז איצט געשריבן‪ ,‬איז בלויז וויפיל עס איז שוין‬ ‫איבערגערינען‪ ,‬און איז א ריכטיגער אפטייטש פון “כותב בדמע”‪ .‬די ווערטער זענען‬ ‫פיל מער געשריבן מיט טרערן און בלוט ווי מיט בלויזער טינט‪.‬‬ ‫מיר האבן ביז אהער פרובירט אראפצושטעלן א כלליות’דיג בילד איבער דעם‬ ‫ווייטאגליכן מצב‪ .‬עס איז יתכן אז בין השיטין זענען אריינגעפאלן פארשידענע‬ ‫אומפונקטליכקייטן‪ ,‬און מיר זענען אפילו גערישט אז די וואס מאיזה סיבה שהוא‬ ‫ווילן נישט איינזען דעם ריינעם אמת‪ ,‬וועלן זיך מעגליך ארויפכאפן אויף די איינצעלנע‬ ‫אומפונקטליכקייטן‪ ,‬און אפווענדען דערמיט אונזערע ווערטער‪ .‬מיר בעטן אבער‬ ‫זייער‪“ ,‬זייט אויפריכטיג” און קוקט אויפ’ן כלליות’דיג בילד‪ .‬באציט זיך אויך צו די‬ ‫הויפט פרינציפן‪ ,‬און זייט אליינס מודה אויב עס נישט דא קיין אמת דערין‪ ,‬וקבל את‬ ‫האמת ממי שאמרו‪.‬‬ ‫ומעין הפתיחה זענען מיר מסיים‪ .‬מיר זענען מודים על האמת‪ .‬מיר פארמאגן‬ ‫“נישט” קיין דעת תורה‪ ,‬און מיר זענען נישט דא ווער עס קען אפמאכן וואס עס איז‬ ‫גוט פארן תכלית פון די בחורים‪ .‬עס קען לייכט מעגליך זיין אז מיר האבן זיך טועה‬ ‫געווען‪ .‬וואס עס איז אבער יא זיכער‪ ,‬אז עס פעלט זיך אויס דערצו א דעת תורה‪.‬‬ ‫אנומעלט איז אונז אונטערגעקומען אן אפגעדרוקטע דרשה פון רביה”ק זי”ע וואס‬ ‫ער האט געזאגט כ”א כסלו תשי”ז‪ .‬זאגט דארט דער רבי צווישן אנדערן מיט א פלאם‬ ‫פייער‪ ,‬ובל”ק‪“ :‬קיינער האט נישט קיין רשות שופך צו זיין דמם של ישראל אן א‬ ‫דעת תורה‪ ,‬אן א דעת אמת”‪ .‬עס איז דא די רעדע פון “שופך זיין דמם של ישראל”‬ ‫במלא מובן המלה! עס איז “דמו ודם זרעותיו תלוים בו” מיט לייכטזיניגקייט קען מען‬ ‫אוועק’הרג’נען גאנצע דורות! ווי יעדער פארשטייט אליינס‪ ,‬און אויב האלט איינער‬ ‫אז נאך דעם אלעם דארף מען אזוי טון‪ ,‬דארף מען האבן א “דעת תורה” און א “דעת‬ ‫אמת”‪.‬‬ ‫אוודאי איז קיין שום סיסטעם נישט הונדערט פראצענט אויסגעהאלטן‪ .‬עס זענען‬ ‫אבער דא סיסטעמען וואס פארן רבים איז דאס בעסער און פארן יחיד נישט אזוי‬ ‫גוט‪ ,‬און עס זענען דא פארקערט‪ .‬און פאר דעם דארף מען א דעת תורה‪ ,‬איינער וואס‬ ‫פארשטייט גוט דעם ענין‪ ,‬וואס ער אדער זיי זאלן אפמאכן‪ ,‬מה לרחק ומה לקרב‪,‬‬ ‫אויף וואס און אויף וועמען דארף מען ענדערש קוקן אויפן חשבון פון אן אנדערן‪.‬‬ ‫אדרבה‪ ,‬אויב האלט מען אז מען האט נאך דעם ענין נישט גענוג קלאר אויסגעשמועסט‪,‬‬ ‫און מען דארף נאך הערן אין דעם ענין א דעת תורה‪ ,‬זאל מען פאררופען א גרויסע‬ ‫אסיפה‪ .‬עס זאלן זיך צונויפנעמען “אלע” מנחכים פון אלע ישיבות‪ ,‬צוזאמען מיט‬ ‫די הנהלה רוחני פון די תלמוד תורה‪ .‬עס זאל דערביי אנוועזענד זיין א מורה הוראה‬ ‫מובהק מיט א פארלעסליכן דעת תורה‪ ,‬און מיט א ברייטן בליק אויף עניני חינוך‪ ,‬און‬ ‫מען זאל דורכשמועסן אלע אלע פראבלעמען וואס דער סיסטעם ברענגט מיט זיך‪.‬‬ ‫אונזערע ישיבות‬

‫אמ‬

‫מען זאל פונקטליך דערציילן ווי אזוי עס ארבעט דער סיסטעם פון אננעמען בחורים‪,‬‬ ‫און וואס עס זענען די סיבות פאר וועלכע מען האט זיך ביז היינט ערלויבט זיך צו‬ ‫ווארפן מיט די בחורים‪ .‬מען זאל אנפרעגן א דעת תורה אמיתית וואס גענוי עס איז‬ ‫ערלויבט‪ ,‬און וואס נישט‪.‬‬ ‫דערנאך זאל מען גענוי פארלייגן אלע דעטאלן פאר כ”ק מרן רבינו שליט”א‪ ,‬און‬ ‫אנפרעגן חות דעת קדשו אויף יעדן ענין באזונדער‪.‬‬ ‫אויב וועט דעת קדשו פון רבי’ן שליט”א זיין אז דער איצטיגער סיסטעם איז יא‬ ‫אויסגעהאלטן‪ ,‬הייבן מיר אויף די הענט‪ .‬מיר זענען צו קליין אריינצורעדן אין‬ ‫אזעלכע האקעלע נושאים אויף וואס גדולי המורים והמחנכים זאגן אז עס איז גוט‬ ‫און אויסגעהאלטן‪.‬‬ ‫דערווייל אבער האט דאס ‪ -‬ליידער ‪ -‬נאך נישט פאסירט! מ’האט זיך‬ ‫דערווייל נאך קיינמאל נישט צוזאמגעזעצט אויסצולייגן די גענויע‬ ‫דעטאלן ארום איין רינדיכיגן טיש‪ ,‬און ווילאנג “דאס” וועט נישט פאסירן‪,‬‬ ‫וועלן מיר בעזהשי”ת שטורמען און האמערן‪ ,‬אז מען זאל אונזער בלוט‬ ‫און פלייש נישט מפקיר זיין צוליב סיי וועלכע ענגע אינטרעסן‪.‬‬ ‫מיר פארשטייען אליינס אז עס האלט נאך ווייט פון א תיקון‪ ,‬אבער מיר‬ ‫האפן אז די שורות וועט עטוואס מעורר זיין דעם דעת הציבור‪ ,‬און עפעס‬ ‫וועט געטון ווערן צו ראטעווען דעם מצב פון אונזער עתיד‪ ,‬אונזערע‬ ‫טייערע קינדער וועלכע זענען ליידער נתונים למרמס ולבזיון על לא עול‬ ‫בכפם‪.‬‬ ‫וה’ יעזרינו על דבר כבוד שמו יתברך‪ ,‬אבינו מלכינו חמול עלינו ועל עוללינו‬ ‫וטפינו‪ ,‬עס איז דאך אזוי אויך גענוג שווער אין היינטיגע צייטן מחנך צו‬ ‫זיין די צעירי הצאן‪ ,‬און נאר אויב מיר וועלן טון דאס בעסטע וואס איז‬ ‫שייך פאר “זייער” תכלית‪ ,‬קענען מיר האפן מצליח צו זיין מגדל צו זיין‬ ‫נטעי צאן קדשים‪ ,‬פירות מתוקים לשם ולתפארת‪.‬‬ ‫זאל השי”ת העלפן מיר זאלן האבן ברכה והצלחה בכל מעשי ידינו‪ ,‬אמן‪.‬‬ ‫החותמים בדמע ובצער‬

‫ועד ההורים‬ ‫(נ”ב‪ :‬ערשט האבן מיר ניטאמאל בארירט די פראבלעמען וואס געוויסע‬ ‫אינדיווידועלע ישיבות האבן‪ ,‬א זאך צו וואס עס וואלט זיך מעגליך‬ ‫יא געפאדערט א שטיקל אפהאנדלונג‪ .‬אבער ווי געזאגט‪ ,‬האבן מיר‬ ‫דא זיך געהאלטן צו א גלייכע ליניע פון די אלגעמיינע פראבלעמען‬ ‫וואס דער איצטיגער סיסטעם האט‪ ,‬ועוד חזון למועד ביי אנדערע‬ ‫געלעגענהייט אי”ה)‪.‬‬ ‫במ‬

‫אונזערע ישיבות‬