Shaheed Bilaas - Sant Jarnail Singh Bhindranwale

 

1 

ôÔÆç-ÇìñÅà ÿå ÜðéËñ ÇÿØ

2 

¶ö Õñî 寺 : * Sikhism: An Oecumenical Religion (1993) – Edited * ÇÕÛ¹ ùäÆÁË ÇÕÛ¹ ÕÔÆÁË (1994) Episodes from the Lives of the Gurus (1995) – Co-authored * * Tandav of the Centaur (1997) * Chakravyuh : Web of Indian Secularism (2000) * ÇÃ¼Ö Ú¶åéÅ å¶ í×å ÇÃ¿Ø (2001) - ÿêÅÇçå * ÇÿØéÅç (2002)

3 

ôÔÆç-ÇìñÅà ÿå ÜðéËñ ÇÿØ

ÿêÅçÕ :

×¹ðå¶Ü ÇÃ¿Ø (êz¯ëËÃð Á½ò ÇüÖÇÂ÷î) âÅÕàð ÃòðéÜÆå ÇÿØ

ÇÃ¿Ø ìzçð÷ Á¿ÇîzåÃð

4 

SHAHEED BILAS – SANT JARNAIL SINGH Edited by GURTEJ SINGH (Professor of Sikhism) Dr. SWARANJEET SINGH

ISBN81-7205-278-2 êÇÔñÆ òÅð ÜÈé 2001 çÈÜÆ òÅð Ãå¿ìð 2002 åÆÜÆ òÅð îÅðÚ 2005 î¹¼ñ : 120-00 ð¹ê¶ êzÕÅôÕ : ÇÃ¿Ø ìzçð÷ ì÷Åð îÅÂÆ Ã¶ò», Á¿ÇîzåÃð - 143006 S.C.O. 223-24, ÇÃàÆ Ã˺àð, Á¿ÇîzåÃð - 143001 E-mail : [email protected] Website : www.singhbrothers.com ÛÅêÕ : Çêz¿àò˼ñ, 146, Ç¿âÃàzÆÁñ ø¯Õñ ê¹ÁÅÇ¿à, Á¿ÇîzåÃð

This PDF version is provided by Bhindranwale.Net Website http://www.bhindranwale.net

5 

Ãîðêä ôÔÆç» ç¶ ÇÃðåÅÜ Ã¼Ú¶ êÅåôÅÔ ×¹ðÈ ÁðÜé Áå¶ À¹Ôé» ç¶ éÕô¶-Õçî ’å¶ Ú¼ñä òÅñ¶ ç¶ ÃîÈÔ ôÔÆç» é¿È

6 

ÜÀ¹ åÀ¹ êz¶î Ö¶ñä çÅ ÚÅÀÈ ÍÍ ÇÃð¹ èÇð åñÆ ×ñÆ î¶ðÆ ÁÅÀ¹ ÍÍ ÇÂå¹ îÅðÇ× êËð¹ èðÆÜË ÍÍ ÇÃð¹ çÆÜË ÕÅÇä é ÕÆÜË ÍÍ (×¹ðÈ ×¿zæ ÃÅÇÔì, ê¿éÅ 1412)

7 

ååÕðÅ - î¹Ö-ì¿è

11

- ÔæñÆ ÛÅê ìÅð¶

17

- Õñ×ÆÁ» òÅñ¶ ç¶ Çòï¯× Çò¼Ú

íÅÂÆ òÆð ÇÿØ

18

- ç¶Ã é¿È ÁÃÆà ÃÅâÆ öðÆì» çÆ

êz¯. êÈðé Çÿ¿Ø

20

- éÆç» çÅ Õåñ Áå¶ ôÔÆç çÅ ö÷ð

ÔÇð¿çð ÇÃ¿Ø îÇÔìÈì

21

- úóÕ î¹¼Õ¶×Æ ÇÂÔ ðÅå

ÁøÜñ ÁÇÔÃé ð¿èÅòÅ

23

- òÕå

ÃòðéÜÆå ÇÿØ

27

* ñ¯Õ ÇçzôàÆ ’Ú Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø - ÇÂ¼Õ Ã¿Õñé

ÃòðéÜÆå ÇÿØ

29

* òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ ô¯zîäÆ ÇüÖ

êz¯. Ç¿çð ÇÃ¿Ø Ø¼×Å

45

* Çüֻ çÅ îÃÆÔÅ

î¿ÜÈ Õ¹ðËôÆ

50

* ÇüÖÆ-××é çÅ èðÈ-åÅðÅ

Õ¿òð ô¶ð ÇÿØ

54

* ÇÃ¼Ö Õ½î ç¶ Ô¼Õ» çÅ ðÅÖÅ

ñÖòÆð ÇÃ¿Ø Õ¯îñ

57

* ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ìÅð¶

ÔðÇî¿çð ÇÿØ

58

* ÿå Çí¿âð»òÅñ¶ çÅ åðÕ-ôÅÃåð

ðÅÇÜ¿çð ÇÿØ

60

* Õåñ¶ÁÅî ç¶ î¹ÜÇðî Ç×zëåÅð Õð¯

ÿå ÜðéËñ ÇÿØ

72

* í¶ç íÇðÁÅ êz×àÅòÅ

À¹ÜÅ×ð ÇÿØ

74

* ôÔÆç Üéðñ ô¹ì¶× ÇÿØ

åòñÆé ÇÿØ

77

* ôÔÆç ÇÕÔð ÇÿØ

ÁÅÚÅðÆÁÅ ðÜéÆô

82

* À¹Ô ÁÅõðÆ ×¯ñÆ Áå¶ ÁÅõðÆ ÃÅÔ åÕ ñó¶

ÁËÃ.Õ¶. ÇÃéÔÅ

84

* ôÔÅçå çÆ ÚôîçÆç ×òÅÔÆ

ÁêÅð ÇÿØ

87

8  90

* ôÔÅçå çŠüÚ

éðÅÇÂä ÇÿØ

* ÇÂ¼Õ õå

ÿå ÜðéËñ ÇÿØ

124

* Çí¿âð»òÅñŠÿå-ÇÃêÅÔÆ

×¹ðå¶Ü ÇÿØ

125

* ÇÃð¹ èÇð åñÆ ×ñÆ î¶ðÆ ÁÅÀ¹

×¹ðå¶Ü ÇÃØ

130

* Çí¿âð»òÅñ¶ çÆ ôîôÆð

×¹ðå¶Ü ÇÿØ

139

* àÈàÆ òÅñÆ ê¼× çÅ ô½ÕÆé ùèÅÃð çÅ ÇÂ¼Õ Ô¿Ã ×¹ðå¶Ü ÇÿØ

147

* Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÿØ-ÖÅñÆ Úñ¶ èäÆ ÇÃÀ¹

×¹ðå¶Ü ÇÿØ

150

* ÜðéËñ» çÅ ÜðéËñ

ÃòðéÜÆå ÇÿØ

152

* ÇÂ¼Õ Ô¯ð ö¹ñÅîÆ

ÃòðéÜÆå ÇÿØ

155

* ÇÂÇåÔÅà 寺 ò¼âÅ ÜðéËñ

ÁîðÆÕ ÇÃ¿Ø î¹ÕåÃð

159

* ÇÜù îðé¶ å¶ Ü×¹ âðË

êz¯. Õ¹ñìÆð ÇÿØ

166

* õÅñÃÅ

êz¯. çÇò¿çð ÇÿØ

175

* ñËøàÆé˺à Üéðñ ÔðÖìô ÇÿØ

âÅ. ðÅÇÜ¿çð Õ½ð

182

9 

è³éòÅç óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ì¶é÷Æð ôÔÅçå Áå¶ À°Ôé» çÆ Ç÷³ç×Æ ç¶ ì¶ÇîÃÅñ êñ» é³± À°ÜÅ×ð Õðé òÅñ¶ ÇòÚÅð» òÅñÆ ÇÂà ê°ÃåÕ é³± êÅáÕ» åÕ êÔ°³ÚÅÀ°ä ñÂÆ ÃÇÔï¯×Æ ÃμÜä» ç¶ ÁÃÆ ì¶Ôμç ô°Õð×°÷Åð Ô» Í òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé ÇÃμÖôÔÆç óì³èÆ ÁÅÂÆÁ» ÇÚμáÆÁ» î°ÔμÂÆÁÅ ÕðòÅÀ°ä ñÂÆ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø ç¶ Çòô¶ô è³éòÅçÆ Ô» Í ê©¯ëËÃð Õ°ñìÆð ÇóØ, ꩯëËÃð ÔðêÅñ ÇóØ, ÃðçÅð òÆðêÅñ ÇóØ, ÜÃò³å Áå¶ ìÆìÆ ×°ðê©Æå Õ½ð ç¶ Á³×ð¶÷Æ å¯º ê³ÜÅìÆ Áé°òÅç Õðé ñÂÆ Ççμå¶ ÃÇÔï¯× ñÂÆ è³éòÅçÆ Ô» Í ÇÜé·» ÁõìÅð», ðÃÅÇñÁ» Áå¶ ÇÕåÅì» ÇòμÚ¯º ÁÃƺ Ãîμ×ðÆ ñÂÆ þ, À°Ôé» ç¶ òÆ è³éòÅçÆ Ô» Í Ãî°μÚ¶ Öðó¶ é³± àÅÂÆê Õðé ñÂÆ ÜÃò³å Áå¶ êð±ø ðÆÇâ³× ñÂÆ ê©¯øËÃð Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø ç¶ è³éòÅçÆ Ô» Í ÁÃƺ À°Ôé» ñ¯Õ» ç¶ òÆ è³éòÅçÆ Ô» ÇÜé·» çÆÁ» ç±ð ìËÇáÁ» çÆÁ» ç°ÁÅò» ÇÂà ê°ÃåÕ é³± î°Õ³îñ ð±ê ÁõÇåÁÅð ÕðòÅÀ°ä ÇòμÚ ÃÔÅÂÆ Ô¯ÂÆÁ» Í

10 

11 

î°Ö-ì³è óå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ çÆ ôÔÅçå é³± ÁμÜ ÃåÅð» ÃÅñ Ô¯ üμÕ¶ Ôé Í ÇÂÔ ÇéÔÅÇÂå ÁøïÃéÅÕ þ ÇÕ Â¶Ã ÃÅð¶ Ã Á³çð éÅ å» Õ½îÆ êμèð À°μå¶ À°Ôé» çÅ ôÔÆçÆ Ççé îéÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÇÕÁÅ þ, éÅ À°Ôé» çÆ Á³åî ÁðçÅà ԯ ÃÕÆ þ Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» çÆ ïÅç ÇòμÚ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ ÇÂîÅðå Ô¶á ìäÆ ÃçÆòÆ ôÔÆçÆ ïÅç×ÅðÆ ×ËñðÆ é³± Õ½î é³± ÃîðÇêå ÕÆåÅ ÜÅ ÃÇÕÁÅ þ Í ÇÂà ԯäÆ ç¶ Áé¶Õ» ×°μÞ¶ ÕÅðä Ôé ê©³å± ê©åμÖ ìÔÅéÅ ÇÂÔ ìäÅÇÂÁÅ Ü»çÅ þ ÇÕ Ã³å» ç¶ Áܶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÆ ÔÅîÆ çîçîÆ àÕÃÅñ, ÇÜÃç¶ À°Ô î°ÖÆ Ãé, Áå¶ À°Ôé» ç¶ êðòÅð òÅñ¶ íðç¶ Ôé Í Õ½î 状à ìÔÅé¶ ìäçÆ Ç÷³î¶òÅðÆ å¯º î³±Ô î¯óéÅ ÇÕò¶º òÆ ÜÅÇÂ÷ éÔƺ ÃÆ Í Ã³å ìÅÇìÁÅ ç¶ ÁÃñ Ôîçðç» é³± ÇÂÔ ÔÅñå ìóÆ ç°μÖçÅÂÆ ñμ×çÆ ÃÆ ê©³å± Â¶Ã ÇòμÚ¯º À°íðé çÅ ðÅÔ é÷ð éÔƺ ÃÆ ÁÅ ÇðÔÅ Í ÇêÛñ¶ ÃÅñ, ê©Úμñå ðòÅÇÂå Áé°ÃÅð Õ°μÞ Ã°ÇÔðç ñ¯Õ» é¶ Çîñ Õ¶ ìÆåÆ ÃçÆ çÆ ê©î°μÖ ôõÃÆÁå çÆ Ú¯ä ñÂÆ ÇÂμÕ Ã³ÃÅð êμèð çÅ ïåé ÕÆåÅ Í ç±ð-ç°ðÅâ¶ ç¶ î°ñÕ» 寺 ñË Õ¶ ê³ÜÅì ç¶ Çê³â» åÕ ç¶ ñ¯Õ» é¶ Â¶Ã ÇòμÚ ÇÔμÃÅ ÇñÁÅ Í Â¶Ã ÇÃñÇÃñ¶ ÇòμÚ ê©Åêå ԯ¶ Áé¶Õ» êμåð» ÇÂÇåÁÅÇç 寺 Ãêôà Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ ÃÅð¶ óÃÅð À°μå¶ Ã³å» ê©åÆ ê©Ã³ÃÅ çÆÁ» íÅòéÅò» çÆ íðîÅð þ Í Â¶Ã À°åÃò ç¶ ê©ì³èÕ» é¶ À°ç¯º ÔÆ ÁËñÅé Õð ÇçμåÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å» çÆ Á³åî ÁðçÅà ܶ Ô¯ð Õ¯ÂÆ éÔƺ Õð¶×Å å» À°Ô ÇÃμÖ Õ½î òμñ¯º Õðé׶ Í Â¶Ã ç¶ ìÅòܱç Ã³å» çÆ Á³åî ÁðçÅà ÇòμÚ êμÕÆ ð°ÕÅòà ìä¶ À°Ôé» ç¶ ê©òÅð òÅñ¶ Áå¶ àÕÃÅñÆ ÁÅêäÅ Çòð¯è Öåî éÅ Õð ÃÕ¶ Í Ü篺 寺 êÇÔñ¶ êÅåôÅÔ Ô÷±ð é¶ ÁÅêäÅ ÇóØéÅç – ÜÀ° åÀ° ꩶî Ö¶ñä ÕÅ ÚÅÀ° ÍÍ ÇÃð° èÇð åñÆ ×ñÆ î¶ðÆ ÁÅÀ° ÍÍ - ê³ÜÅì çÆ ÷ðÖ¶÷ èðåÆ À°μå¶ ìÆÇÜÁÅ þ, Â¶Ã é¶ ñμÖ» ÁܶԶ îé°μÖ êËçÅ ÕÆå¶ Ôé ÇÜé·» é¶ ×°ð-ìÚé» ç¶ Ôð ÁμÖð ç¶ Á³åðÆò íÅò é³± î±ðåÆîÅé Õð Õ¶ ÇòÖÅÇÂÁÅ þ Í ÇÃμÖÆ ÁÅçðô çÅ ÇÂÔ ê©îÅä þ ÇÕ ÇÂÔé» À°μåî îé°μÖ» ÇòμÚ ÃÅè±Á» çÆ Ç×äåÆ ÕÅøÆ ðÔÆ þ Í Ü¶ ìÔ°å ÇêμÛ¶ éÅ ÜÅÂƶ, å» òÆ ìÅìÅ ìÆð ÇÃ³Ø é½ð³×ÅìÅçÆ, ìÅìÅ ðÅî ÇÃ³Ø Õ±ÕÅ, íÅÂÆ îÔÅðÅÜ ÇóØ, ìÅìÅ òÃÅÖÅ ÇÃ³Ø ÁÅÇç Áé¶Õ» îÔÅåîÅ Ô¯ üμÕ¶ Ôé ÇÜé·» ñ¯Õ» ç¶ çðç é³± êðî-Ç´êŬ ÁÕÅñ ê°ðÖ ð±ê Ô¯ Õ¶ êÛÅÇäÁÅ Í úö çÆ Á³ô ìä Õ¶ úà çðç é³± ÁÅêäÆ Ô¯ºç ÇòμÚ Ãî¯ÇÂÁÅ Áå¶ úà çÆ ÁÃÆî ÃîðμæÅ é³± ê©×à ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ìó¶ ÚÅÁ éÅñ ôÔÆçÆÁ» ÇçμåÆÁ» Í î½Ü±çÅ êÆó·Æ òÆ íÅ×ôÅñÆ þ ÇÕ À°Ô ÁÅêä¶ ÃÇîÁ» ÇòμÚ Øμà¯-Øμà ÇÂμÕ ÁܶԶ ÃÅè± ç¶ çðôé Õð ÃÕÆ Ü¯ ÇÕ ÁÅêäÆ Áç°μåÆ ÕðéÆ ç°ÁÅðŠ¶à ׽ðò-îÅñÅ çÅ ÁÅíÅ-ê±ðä ðμÚÅ î¯åÆ Ô¯ ÇéμìÇóÁÅÍ

12  ÇÃμÖ-ÇÂÇåÔÅà òÅÃå¶ ×½ðò çÆ ×μñ þ ÇÕ Â¶Ãç¶ Ã˺Õó¶ êÅåð êðîÇ´êŬ êðîÅåîÅ ç¶ Ãðò-ÕÇñÁÅäÕÅðÆ Ã°íÅÁ é³± óÃÅð ç¶ åÖå¶ À°μå¶ ð±êîÅé Õðé çÆ ×ÇÔð ׳íÆð Ç÷³î¶òÅðÆ ÇéíŪÇçÁ» ôÔÆçÆÁ» ç¶ üμÕ¶ Ôé Í ôÅÇÂç ÇÃμÖ èðî çÆ ÇòñμÖäåÅ çÅ òÆ Â¶Ô¯ ðÅ÷ þ ÇÜà ðÅÔƺ ÇÕ ÃÇå×°ð± êñ»-ÇÖé» ÇòμÚ îÅéà 寺 ç¶òå¶ Õðé ç¶ ÁÅêä¶ êÇòμå© ÕÀ°ñ Áå¶ Çìðç é³± êÅñç¶ Ôé Í çóìð 1992 ÇòμÚ î˺ ÇÂμÕ ñ¶Ö ‘ÇÂñμÃ੶Çàâ òÆÕñÆ Á½ë dzâÆÁÅ’ ç¶ Ã³êÅçÕ ç¶ Áé°ð¯è À°μå¶ ÇñÇÖÁÅ Í Â¶Ã ÇòμÚ î˺ Ãêôà ê¶ôÆéׯÂÆ ÕÆåÆ ÇÕ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÅ Þ×óŠóå Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ ôÔÆçÆ åÕ êÔ°³Ú¶×Å Áå¶ À°Ã 寺 òÆ ìÔ°å Á×»Ô åμÕ å°ð¶×Å Í ÇÜé·» ç¶ ÇèÁÅé ÇòμÚ Õ¶òñ ç°μè-êÆä¶ îÜé³± ÃîŶ ԯ¶ Ãé, å¶ Ãó Õ¶ îðé òÅñ¶ Ú³éä ÇóØ-øåÇÔ ÇÃ³Ø çÆÁ» ÇîÃÅñ» ç¶ ç¶ Õ¶ ÃîÞÅÇÂÁÅ ÇÕ Â¶æ¶ Õ篺 Õ¯ÂÆ ÇÃÁÅÃÆ ÁÅçîÆ ñ¯Õ-ÇÔå» ñÂÆ Õ°ðìÅé Ô¯ÇÂÁÅ þ Í êð À°Ã Ã åμÕ î˺, åÕðÆìé ÚÅð ÃÅñ 寺, Õç¶ ç±ð¯º Õç¶ é¶Çóª, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ òðåÅðÅ ò¶Ö üμÇÕÁŠû Í îËé³± ÃÅø é÷ð ÁŪçÅ ÃÆ ÇÕ À°Ã òÅÃå¶ çÃî¶ô ç¶ éÆñ¶ ÜÅéíÅÂÆ çÅ ðÕÅì ÛμâäÅ Áóíò þÍ À°Ô À°Ôé» Ú³ç ÁÃñÆ Ã³å» ÇòμÚ¯º Ãé ܯ ðμì-ð±ê Ô¯ Õ¶ îé°μÖåÅ çÅ çðç ò³âÅÀ°ä ç¶ ðμìÆ Ô°Õî é³± ÇéíÅÀ°äÅ î°ÕåÆ çÅ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÃÅèé ÃîÞç¶ Ãé Í îËé³± À°Ô Ǫ ÜÆòéî°Õå Ô¯ Õ¶ óÃÅð çÆ ÕÅð-ÇòÔÅð Õðç¶ ÜÅê¶ Í ÁܶԶ ñ¯Õ» çÅ å» ÁÅð³í ÔÆ “ÃÆà òãÆÕË ìËÃä’’ ñËä 寺 Ô°³çÅ þ Áå¶ À°Ô ¶èð êÇÔñÅ Õçî èðé 寺 êÇÔñ» ÔÆ ÇÃð ç¶ä çÆ ÕÅä ×°ÁÅ üμÕ¶ Ô°³ç¶ Ôé Í ê©åμÖ Ã³ÃÅð ÇòμÚ À°Ôé» çÆ ôÔÅçå é³± ð±êîÅé Ô¯ä ÇòμÚ Ü¯ Ãî» ñμ×çÅ þ À°Ô å» Õ¶òñ ÕÅñÅèÆé îé°μÖÆ ÜÆòé çÆ Ö¶â þ Í î¶ðÆ À°Ã ê¶ôÆéׯÂÆ çÅ ÁÅèÅð ÇÂÔ ïÕÆé ÃÆ ÇÕ ÇÕö òÆ Ç÷³çÅ ôÔÆç ñÂÆ ÜÆòé ç¶ Á³åî ÃμÚ é³± ×°êå ðμÖ ÃÕäŠóíò éÔƺ Ô°³çÅ Í À°ç¯º åÕ íÅÂÆ ø½ÜÅ ÇÃ³Ø çÅ ÁμÖ» Ö¯ñ·ä òÅñÅ òðåÅðÅ ÃÅðŠóÃÅð ò¶Ö üμÇÕÁÅ ÃÆÍ ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ çÅ Ãî°μÚÅ ÜÆòé ÇÂμÕ ÁäÖÆ ÇÃμÖ, ÃÅè±, ÇÃêÅÔÆ çÅ ÁÅçðôÕ ÜÆòé ÃÆ Í Ã³ï¯×òμà ‘Ã³å’ Áå¶ ‘ÜðéËñ’ ôìç À°Ôé» ç¶ é»Á ÇòÚ ÔÆ ôÅîñ Ãé Í À°Ô ÇÂμÕ ÁÇå-óò¶çéôÆñ îé°μÖ Ãé ÇÜé·» çÅ ð¯îð¯î îé°μÖåÅ ç¶ íñ¶ é³± ÃîðÇêå ÃÆ Í Ôð çðç À°Ôé» çÅ ÁÅêäÅ ÃÆ Áå¶ Ôð ç°ÖÆ éÅñ À°Ô â³±ØÆ Ã»Þ êÅ ñËä ç¶ ÚÅÔòÅé Ãé Í Á½ðå ç¶ ç°μÖ ê©åÆ À°Ôé» çÅ ðòμÂÆÁÅ ãμÕ» Û°âòÅÀ°ä òÅñ¶ ê°ðÅåé Çóػ òÅñÅ ÃÆ Í ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ ÁÅªç¶ «ÔÅðÆ ç¶ ÇÕμö ò»× À°Ôé» ÇÂμÕ éòƺ ÇòÁÅÔÆ ÇÔ³ç± ñóÕÆ é³± Þμà ÁÅêäÆ ì¶àÆ ìäÅ ÇñÁÅ Áå¶ À°Ã ç¶ çÅÜ î³×ç¶ ñÅñÚÆ Çðôå¶çÅð» é³± ì°ñÅ Õ¶ ÇÂμÕ é¯à» çÅ íÇðÁÅ æÅñ í¶à ÕðÇçÁ» ñóÕÆ ç¶ Ã°ÖÆ òμÃä çÆ ÕÅîéÅ ÕÆåÆ Í Çðôå¶çÅð ôðÇî³çŠԯ¶, î°ÁÅëÆ î³×ç¶ Ô¯Â¶ Úñ¶ ׶ Áå¶ ñóÕÆ é³± ë¶ð Õç¶ Õ¯ÂÆ åÕñÆë éÅ ÇçμåÆ Í ÇÂμÕ ÃÅÇ÷ôÆ ÕÅåñ ñóÕÆ é³± ìÚÅÀ°ä ñÂÆ åðñ¯îμÛÆ Ô°³ÇçÁÅ 14¤ Á©êËñ, 1984 é³± î˺ ÁÅê À°Ôé» é³± ò¶ÇÖÁÅ Í À°Ôé» ç¶ ÃîÅÜ ÇòμÚ ÇòÚðä ç¶ Á³çÅ÷ ò»× À°Ôé» ç¶ Ã°íÅÁ Áå¶ ÜÆòé-ñÆñ·Å ÇòμÚ ÇÃμÖÆ ç¶ Áé¶Õ» À°μåî îé°μÖ î±ðåÆîÅé Ô°³ç¶ Ãé Í ÇÕö èðÅåñ À°μå¶ À°Ôé» é³± ÕÂÆ Ô¯ ×°÷ðÆÁ» ÁÇå-ÃÇåÕÅðå ÔÃåÆÁ» çÅ Ãð±ê ÃîÞäÅ Õ°æ» éÔƺ Ô¯ò¶×Å Í ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð çÆ ôõÃÆÁå éÅñ å» ÕÂÆ

13  êμÖ» 寺 À°Ôé» çÅ Õ¯ÂÆ ×±ó·Å ÇðôåÅ ê©åÆå Ô°³çÅ þ Í ì³ç¶ ò»× ÔÆ À°Ôé» Ã Áé°ÃÅð ê©òÅäå ÇòèÆ ç¶ Áé°Õ±ñ ì×Åòå çÅ â³ÕÅ òÜÅÀ°ä é³± ÇÂμÕ ÃÅè± çÆ ÕðäÆ çÅ ÁÇÔî Á³× ÜÅÇäÁÅ Í ì³ç¶ ò»× (1710-1716) À°é·» çÅ ÇÃÁÅÃÆ ÜÆòé (1978-1984¤) Û¶ Õ° ÃÅñ» çÅ ÔÆ ÃÆ Í À°Ã¶ ò»× ÇÃÁÅÃå çÆ ê½óÆ À°μå¶ êÇÔñÅ êËð ðμÖÇçÁ» ÔÆ Ú³ç Ççé» ÇòμÚ À°Ô ê³ÜÅì çÆ ÇÃÁÅÃå çÅ è°ðÅ ìä ׶ Í ì³ç¶ çÆ àμÕð ÇçμñÆ çÆ î°×ñ èÅðÇîÕ ÕμàóåÅ éÅñ ÃÆ Í Ã³å» ò¶ñ¶ dzçðÅ ×»èÆ ÇÔ³ç± ÕμàóòÅç é³± À°ÜÅ×ð ÕðÕ¶ ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ ÇÃÁÅÃå ç¶ 1947 寺 Úμñ¶ ÁÅªç¶ Ã³ê©çÅÇÂÕ êμÖ é³± ê©êμÕ Õðé ç¶ ïåé ÇòμÚ ÃÆ Í ÇÂÔéÆ Ççéƺ À°Ã é¶ ÁܶԶ Çç©ó· ÇÂðÅç¶ ç¶ Ã³Õ¶å ç¶ä ñÂÆ ð°ç©ÅÕô çÆ îÅñÅ êÇÔéäÆ ô°ð± Õð ÇçμåÆ ÃÆ; ìå½ð ê©èÅé î³åðÆ Çåð°êåÆ Áå¶ ÜòÅñÅî°ÖÆ ç¶ ÇÔ³ç±-î³çð» çÆ À°Ô ïÅåðÅ Õð üμÕÆ ÃÆ Áå¶ Ü³î±-ÕôîÆð çÆÁ» Ú¯ä» ÇòμÚ À°Ô ÁÅêäÆ ôÖÃÆÁå ç¶ Ã³ê©çÅÇÂÕ êμÖ çÅ ÖÅà î°÷ÅÔðÅ Õð üμÕÆ ÃÆ Í Á×ñÆÁ» Ú¯ä» À°Ã çÆ ÇÃÁÅÃÆ ÜîÅå é¶ ÇÔ³ç±åò ç¶ ìñì±å¶ ÇÜμåäÆÁ» Ãé Í ÇÂåøÅÕ éÅñ ì³ç¶ çÅ Çòð¯èÆ ìÔÅçð ôÅÔ òÆ ÕôîÆð éÅñ êðòÅðÕ Ã³ì³è çμÃçÅ ÃÆ Í ì³ç¶ Çòð°μè ÜÔÅç ñÅîì³ç Õðç¶ Ã ÇÂμÕ òÅð ÇÃμÖ» ê©åÆ â³±ØÆ éøðå ÷ÅÔð Õðé ñÂÆ úÃ é¶ ñÅÔ½ð ôÇÔð ç¶ ÃÅð¶ Õ°μå¶ îðòÅ Ççμå¶ Ãé ÇÕªÇÕ ÇØðäÅ éÅñ ÃÅð¶ ÜÔÅçÆ ÁðìÆ ÁμÖð» ÇòμÚ ÇñÖ¶ ‘ÇÃμÖ’ ôìç çÆ ‘ÕÅø Ô¶’ é³± ×Åø éÅñ ìçñ Õ¶ Ã× (Õ°μåÅ) ìäÅ ñËºç¶ Ãé Í Ç³çðÅ ç¶ ðÅÜ ÇòμÚ òÆ ÇÃμÖ» ê©åÆ Üé³±éÆ éøðå ç¶ ÕÂÆ Õó à°μà¶Í À°Ã çÆ ê©¶ðéÅ Ô¶á îÆâÆÁÅ é¶ òÆ í³âÆê©ÚÅð çÆ ÁÅõð ÇñÁÅ ÇçμåÆ Í Á³å ÇòμÚ ÇÜò¶º øðÖ°ÃÆÁð é¶ ÇÃμÖ» ç¶ Õåñ¶ÁÅî çÅ øðîÅé ÜÅðÆ ÕÆåÅ ÃÆ, Áܯն ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ òÆ ÇÃμÖ» ç¶ Õåñ¶ÁÅî ç¶ ÕÂÆ ç½ð Úμñ¶ Í ÁÃðÅÇð ÃîçÆ Áé°ÃÅð ì³çÅ ìÔÅçð é³± ضð Õ¶ ëóé ñÂÆ ç±Ãð¶ î°ñÕ» çÆ îμçç ñÂÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ Ã òÆ ÇÂÔ¯ Õ°Þ Ô¯ÇÂÁÅÍ ìÅÔðñ¶ î°ñÕ» ÇòμÚ ÇÃμÖ» ê©åÆ éøðå ëËñÅÀ°ä ç¶ ðÅÜéÆåÕ Áå¶ Õ±àéÆåÕ Ãåμð À°μå¶ òμⶠïåé ÕÆå¶ ×¶ Í ÕÂÆ î°ñÕ» çÅ Ãîðæé Ü°àÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅÍ çðìÅð ÃÅÇÔì À°μå¶ Ôîñ¶ ç½ðÅé ÷¯ðçÅð ÁøòÅÔ» Ãé ÇÕ Ôîñ¶ çÆ ï¯ÜéÅ ð±Ã çÆ ÃñÅÔ éÅñ ÇåÁÅð ÕÆåÆ ×ÂÆ þ Áå¶ ð±ÃÆ îÅÇÔð» çÆ ÇÂμÕ òμâÆ à¯ñÆ ÇçμñÆ ÇòμÚ î½Ü±ç çμÃÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ÕÅðòÅÂÆ ç½ðÅé ÇÜà åð·» çÅ Ãîðæé î°×ñ ÔÕ±îå é³± ÇÔ³ç± ÜéåŠ寺 ÇîÇñÁÅ ÃÆ úö åð·» çÅ Ãîðæé dzçðÅ ×»èÆ é³± ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çòð°μè À°Ôé» Õ¯ñ¯º ê©Åêå Ô¯ÇÂÁÅ Í ÇÜé·» ÇÔ³ç±Á» é¶ ì³çÅ ìÔÅçð Çòð°μè ñÅî çÅ ÃÅðÅ õðÚÅ ÞμÇñÁÅ ÃÆ À°Ôé» ç¶ êóê¯ÇåÁ» é¶ à˺ջ À°μå¶ Úó·-Úó· Õ¶ í³×ó¶ êŶ, ñμâ± ò³â¶ Áå¶ ÇØÀ° ç¶ çÆò¶ ìÅñ¶ Í ÔÅÁ çÅ éÅÁðÅ îÅðé òÅñÅ Õ¯ÂÆ ÇÂμÕ Áμè ÔÆ ÇéμåÇðÁÅ Í Ã³å» é³± À°ò¶º ÔÆ ÇÔ³ç±-Çòð¯èÆ ê©ÚÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜò¶º ÇÕ ì³ç¶ é³± î°ÃñîÅé-Çòð¯èÆ ÃÅìå Õðé çÅ ïåé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÁÅõð øðÖ°ÃÆÁð é³± ÇÃÁÅÃÆ Çòð¯èÆÁ» Ôðî» ÇòμÚ «Õ¶ é³± ÜÅ ÇשëåÅð ÕÆåÅ; À°Ã çÆ êμ× ñÅÔ Õ¶ ê𷶠ðμà ÇçμåÆ, ððîÚ± éÅñ À°Ã çÆÁ» ÁμÖ» Õμã Õ¶ À°Ã é³± Çå©ê°ñÆÁÅ ÇòμÚ ÕËç Õð ÇñÁÅ Áå¶ åÃÆÔ¶ ç¶ Õ¶, Õåñ Õð Õ¶ ÖÅÂÆ ÇòμÚ Ã°μà ÇçμåÅ Í Â¶Ô¯ Õ°Þ À°Ã é¶ ì³ç¶ ìÔÅçð éÅñ ÕÆåÅ ÃÆ Í Â¶Ã ÃîÅéåŠ寺 ê©íÅòå Ô¯ Õ¶ ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð

14  ÇñÖç¶ Ôé ÇÕ Ü篺 ì³ç¶ é³± øðÖ°ÃÆÁð é¶ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ À°Ã é³± ÇÕÔ¯-ÇÜÔÆ î½å îÅÇðÁÅ ÜÅò¶ å» À°Ã çÅ Ü°ÁÅì ÃÆ, “ÇÜÔ¯-ÜÔÆ å³± ÁÅê îðéÅ ÚÅÔ°³çÅ þºÍ Á³åî ñóÅÂÆ å¯º ìÅÁç ì³çÅ ìÔÅçð Õ¯ñ¯º ëó¶ ׶ ܳ×Æ ÃÅîÅé çÅ ò¶ðòÅ ÕÅîòð õÅé ç¶ ð¯÷-éÅîÚ¶ ÇòμÚ Çª çðÜ þ - 1000 Ç´êÅé», 278 ãÅñ», 173 åÆð ÕîÅé Áå¶ íμæ¶, 180 ì³ç±Õ», 114 ÇÕðÚ», 217 òμⶠÚÅձ͒ ÃÅðÆ ç°éÆÁÅ þðÅé ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶ ÃÅ÷¯-ÃÅîÅé éÅñ ñËà Çóػ é¶ ê±ð¶ Û¶ ÃÅñ î°×ñ Ãñåéå éÅñ àμÕð ñÅÂÆ ðμÖÆ Í çðìÅð ÃÅÇÔì À°μå¶ Ôîñ¶ ÇêμÛ¯º Ã³å» ç¶ ôÔÆç ÃÅæÆÁ» Õ¯ñ¯º òÆ Ü¯ ÔÇæÁÅð ìðÅîç ԯ¶ Ãé À°Ôé» çÅ ò¶ðòÅ òÆ Õ°Þ ÁÇÜÔÅ ÔÆ þ Í ç°éÆÁÅ ë¶ð þðÅé ÃÆ ÇÕ ÁÇÜÔÆÁ» ×°ñ¶ñ» éÅñ Ã³å» é¶ Øμà¯Øμà ìÔμåð سචå¯ê», à˺ջ,ÔòÅÂÆ-ÜÔÅ÷» éÅñ ñËà ø¯Ü é³± áμñ· êÅÂÆ ðμÖÆ Áå¶ Ô°ä ê©Åêå Á»ÕÇóÁÅ Áé°ÃÅð Øμà¯-Øμà 3700 ÔîñÅòð ضð ðμÖ¶ Í Ã³å ÜÆ ÃμÚ ÔÆ ÇÕÔÅ Õðç¶ Ãé, “ÇÜé·» é¶ Â¶èð ÁÅÀ°äÅ þ ÇÃð À°μå¶ Õøé ì³é· Õ¶ ÁÅÀ°äÍ ÜðéËñ ìÅìÅ ì³çÅ é³± 9 ܱé, 1716 é³± ôÔÆç ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± 6 ܱé, 1984 é³±Í ÇÜé·» çðìÅðÆÁ» é¶ ìÅìÅ ì³ç¶ é³± ôÔÆç ÕðòÅÇÂÁÅ ÃÆ, À°Ôé» çðìÅðÆÁ» ÔÆ øðÖ°ÃÆÁð é³± Õåñ ÕÆåÅ Í ÇÜé·» ÃðÕÅðÆ ×¯ñÆÁ» çÆ ì¯ÛÅó é¶ ÁÕÅñ åõå ç¶ êðÛÅò¶º óå ìÅì¶ ç¶ ÃðÆð é³± ÛñäÆ ÕÆåÅ ÃÆ, À°Ôé» ÃðÕÅðÆ ×¯ñÆÁ» çÆ À°Ã¶ ÷ìðçÃå ì¯ÛÅó é¶ ÇçμñÆ åõå çÆ åÅéÅôÅÔ é³± åÕðÆìé Ççé ç¶ À°Ã Ã À°Ã¶ åð·» îÅð Ç×ðÅÇÂÁÅ Í ì³çÅ ìÔÅçð ç¶ ÇÂμÕ Ô°ÕîéÅî¶ å¯º Ãêôà þ ÇÕ À°Ô ÇÃμÖ» é³±, í³×ÁøÆî ÁÅÇç, À°Ã Ã ç¶ ê©Úñå éÇôÁ» é³± ÇåÁÅ×ä, ×°ð± ÕÆ ðÇÔå ðμÖä çÆ ê©¶ðéÅ Çç³ç¶ Ãé Í Â¶Ô¯ ê©ÚÅð ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÕðÇçÁ» ÁÅê» ÃÅÇðÁ» é¶ Ã°ÇäÁÅ þ Í ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ò»×³± ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ é³± òÆ ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ ÇÂμÕ Ã³ê±ðé ê©í±ÃμåŠóê³é çðÜÅ Áå¶ ð°åìÅ ÔÅÃñ þ Í ÇÜà åð·» ÇçμñÆ ú篺 ìÅì¶ ì³ç¶ é³± ìÅöÆ ×ðçÅé Õ¶ õåî Õðé ñÂÆ ÇÂμÕ òμâÆ Ôé¶ðÆ ò»× Þ°μñÆ ÃÆ, ÇçμñÆ çŠdzé-Çì³é ¶ԯ òðåÅðŠܱé, 1984 ÇòμÚ ÃÆÍ Ü篺 óÃÅð ç¶ íñ¶ ÇÔå ÇÃμÖðÅÜ çÆ ê©ÅêåÆ çÆ ×μñ Úμñ¶×Æ, ÇÂÔé» ç¯Ô» îÔÅé ÃÅè±Á», ÜðéËñ», ÇÃçÕòÅé», ôÔÆç», ìÅçôÅÔ» çÆÁ» Õ°ðìÅéÆÁ» é³± è°ðÅ ìäÅ Õ¶ Úμñ¶×ÆÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ çÅ ÃÅðÅ ÜÆòé Õ¶òñ ôÔÅçå çÆ ÇåÁÅðÆ çÆ ê©ÇÕÇðÁÅ îÅåð ÔÆ ÃîÇÞÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þÍ ÇÂÔ îÔÅåîÅ ê±ðä ÃμåòÅçÆ Ãé ܯ ÇÕ Ç÷³çÅ ôÔÆç çÆ ê©î°μÖ ÇéôÅéÆ Ô°³çÆ þÍ Ãí ÜÅäç¶ Ôé ÇÕ À°Ôé» Õç¶ òÆ ÁÅêäÅ ÇìÁÅé éÔƺ ÃÆ ìçÇñÁÅÍ î¯ðÚ¶ ç½ðÅé ìÇÔà Úμñ ðÔÆ ÃÆ ÇÕ ê³ÜÅì ç¶ çÇðÁÅÂÆ êÅäÆÁ» çÅ îÃñŠðêðÆî Õ¯ðà Õ¯ñ ÜÅò¶ Ü» ÕÇîôé Õ¯ñÍ ÕÂÆ ê©î°μÖ ôõÃÆÁå», ÇÜé·» ÇòμÚ ÃðçÅð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Áå¶ ÃðçÅð çñÜÆå ÇÃ³Ø ôÅîñ Ãé, é¶ ÇòÚÅð Õð Õ¶ éåÆÜÅ ÕμÇãÁÅ ÇÕ ÇÕªÇÕ Ã°êðÆî Õ¯ðà çÅ øËÃñÅ ìÅÕÆ ÇÔ³ç¯ÃåÅé ç¶ çÇðÁÅò» À°μå¶ òÆ ñÅ×± Ô¯äÅ þ, ¶à ñÂÆ èμÕÅ Õð ÃÕäÅ î°ôÕñ þÍ Â¶Ã ÃñÅÔ é³± ÃðçÅð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêä¶ Ôμæ éÅñ ÇñÇÖÁÅ Í î¶ðÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ñμ×Æ ÇÕ î¯ðÚÅ ÚñÅ ðÔ¶ ç¯é» Ã³å» é³± çμà ն ÁÅò»Í îËé³± ò¶ÖÇçÁ» ÔÆ

15  ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÕÇÔä ñμ׶, “ñÀ° ÁŠ׶ ÇÃ³Ø ! çμï íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø êÅäÆ ìÅð¶ ÕÆ ëËÃñÅ Õðƶ ? ÁõìÅð» òÅñ¶ êðïº ç¶ Õ³é ÖÅÂÆ Ü»ç¶ ÔéÍ î˺ î±³Ô Ö¯ñ·ä ÔÆ ñμ×Å ÃÆ ÇÕ îËé³± ð¯Õ Õ¶ ÕÇÔä ñμ׶, “íÅÂÆ Ã¯Ú Õ¶ çμÃä»Í ܶ Áܶ éÔƺ ÇòÚÅÇðÁÅ å» Õμñ· ×μñ Õð ñò»×¶ Í Ü¯ ÁμÖð ÃÅⶠԯº ÇéÕñ Ç×ÁÅ, ÁÃƺ ë¶ð À°Ã 寺 ÇêμÛ¶ éÔƺ Ôà ÃÕä»Í ç±Ü¶ êÅö ç¶ ìÅÇìÁ» é¶ òÆ ÃñÅÔ î³é ñÂÆ Áå¶ ÇìÁÅé ç¶ ÇçμåÅÍ Õ°Þ Ççé» ìÅÁç ìñò³å ÇÃ³Ø çÅ ÇìÁÅé À°ñà ÁÅ Ç×ÁÅÍ î˺ ñ½º×¯òÅñ éÅñ ×μñ ÕÆåÆÍ À°Ôé» ç°ìÅð¶ ÷¯ðçÅð ôìç» ÇòμÚ Ã°êðÆî Õ¯ðà çÆ ×μñ ç°ÔðÅÂÆÍ ðμÖó ê°³ÇéÁÅ ç¶ î¶ñ¶ À°μå¶ ë¶ð ìñò³å ÇÃ³Ø Áå¶ ê©ÕÅô ÇÃ³Ø ìÅçñ é¶ ÕÇîôé é³± î°ÁÅîñŠýºêä çÅ éÅÁðÅ ñÅÇÂÁÅÍ î˺ ë¶ð êÔ°³Ú ÕÆåÆÍ Ã³å» é¶ î¶ðÆ î½Ü±ç×Æ ÇòμÚ Ãõå ÇìÁÅé ÇñÖÅÇÂÁÅ ÇÕ Ü¯ ÕÇîôé çÆÁ» ×μñ» Õðç¶ Ôé, ê³ÜÅì ç¶ ç°ôîä ÔéÍ î˺ ÃÇÔï¯×Æ ÃμÜä» çÆÁ» òèÅÂÆÁ» Õì±ñä ñÂÆ Ö°ôÆ-Ö°ôÆ Ú³âÆ×ó· êðÇåÁÅÍ ÁÅõð ñ½º×¯òÅñ-ðÅÜÆò ÃîÞ¯åÅ ÛÇêÁÅ å» êÇó·ÁÅ ÇÕ ìÅÇìÁ» îÃñÅ ÕÇîôé ç¶ ÔòÅñ¶ Õð Õ¶ ê³ÜÅì ç¶ ì³Üð Ô¯ä çÅ ðÅÔ Ö¯ñ· ÇçμåÅ þÍ ôÅÇÂç ÁμÜ ÇÂÔ ØàéÅ òÅêðé ç¶ é¶ó¶-å¶ó¶ ÁŪçÆ Ôð îé°μÖ é³± îÇÔñà ԯ ðÔÆ þÍ ÇÜμæ¶ Ã³å ×ÇÔð-׳íÆð Áå¶ Ã³ò¶çéôÆñ ÁÇåÁ³å Ãé, À°μæ¶ ÁËé ÁÅêä¶ çÃî¶ô ÇêåÅ ò»× ⱳض ÔÅÃ-ðÃƶ òÆ ÃéÍ ×μñ À°Ôé» Ççé» çÆ þ Ü篺 î¯ðÚÅ Áܶ ÚŬ ÔÆ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ê³Ü ÇÃÁÅÃÆ ÜîÅå» ç¶ ×μáܯó é¶ ìóÅ åðμçç Õð Õ¶ ê³ÜÅì ÁÃ˺ìñÆ çŠضðÅÀ° ÕÆåÅ, ê°ñÆà éÅñ ܱÞÇçÁ» À°Ã é³± Ãëñ ìäÅÇÂÁÅ Áå¶ Ø¶ðÅ êËä À°êð³å å°ð³å ÁÅ×±Á» çÅ ÁÅç¶ô ÁÅÇÂÁÅ, “À°μéÆ ÃËÕàð ç¶ ×°ðç°ÁÅ𶠦×ð ÇåÁÅð þ, Ãí úæ¶ êÔ³°Ú¯Í’ ÇÂμÕ Ççé ôÅî é³± Ã³å» é¶ ÇÂà çÅ ê©ÇåÕðî ç¶äÅ ÃÆ Áå¶ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÜÅä çÆÁ» ÇåÁÅðÆÁ» Õð ðÔ¶ ÃéÍ ÃñÅÔ îôòðÅ Úμñ ÇðÔÅ ÃÆÍ ÁÅêäÆ òÅðÆ ÇÃð î˺ ÇÕÔÅ, “ìÅìÅ ÜÆ, ¶éÅ ÔÆ ÁÅÖ¯ê³Ü ê¯ÃåÆ Úó·¶ ÇôÕÅð, îμÖÆ Ø¶ðÆ ÇòμÚ ì÷Åð; îÅðÆ éÔƺ êð ¦×óÆ ÕÆéƺ ÇÂÔ òÆ øåÇÔ Ö°çÅ é¶ çÆéÆºÍ ÇÂÔ Ã°ä Õ¶ óå ÇÖóÇÖóÅ Õ¶ ÔμÃ¶Í ÕÇÔä ñμ׶,“î³ÜÆ ÃÅÇÔì êÔ°³Úä åμÕ îËé³± ïÅç ÕðòÅ ÇçÀ°Í’ òμâÆ Çå³é ø°μàÆ Ç´êÅé ×Ååð¶ êÅÂÆ, ÕîðÕμÃÅ ÕÆåÅ Áå¶ éÅñ-éÅñ î°ÔÅòðÅ ç°ÔðÅªç¶ ðÔ¶Í úéÆ ç¶ð îËé³± éÅñ-éÅñ ðμÇÖÁÅ Áå¶ ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà çÆÁ» ê½óÆÁ» À°åðÇçÁ» ÃÅð ÕÇÔä ñμ׶, Ô°ä ÇøÕð éÅ Õð Áå¶ Ã°äçÅ ðÔÆºÍ ÇÂμÕ Ççé óå ñ½º×¯òÅñ Õ¯ñ Ç÷ÁÅçÅ Ãî» ñμ× Ç×ÁÅÍ î˺ î³ÜÆ ÃÅÇÔì çÆòÅé 寺 êÇÔñ» óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± Çîñ éÅ ÃÇÕÁÅÍ Ü篺 ôÅî é³± Çîñä Ç×ÁÅ å» ì¯ñ¶, å±³ ñ½º×¯òÅñ é³± Çîñ Õ¶ ÔÆ Õ³î ÃÅðé ñμ×Å ÃÆÍ î˺ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ À°Ôé» é³± ÇÕò¶º êåÅ ñμÇ×ÁÅ ? ÕÇÔ³ç¶,“Ã³å» ç¶ íÅôä å¯ºÍ ÁÃƺ ÃÅð¶ Üμæ¶ òÅñ¶ ð¯÷ Á³çÅ÷Å ñÅªç¶ Ô» ÇÕ ÁμÜ ÁõÆðÆ Ã³å» é³± Õ½ä ÇîÇñÁÅ Ô¯ò¶×ÅÍ Ü¯ ×μñ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÜÅä 寺 êÇÔñ» Ô°³çÆ þ úÔ¯ óå ÜÅ Õ¶ ì¯ñ Çç³ç¶ ÔéÍ ÁμÜ ÃÅð¶ Üμæ¶

16  çÆ ðÅÇ ÃÆ ÇÕ íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø Ã³å» é³± ÇîÇñÁÅ þÍ î˺ ÁÅÖ ÇðÔŠû íðÅ å» î¶ðÅ þ, îËé³± Çîñ¶ ÇìéÅ ÇÕò¶º ÚñÅ Ü»çÅÍ ×³íÆð 寺 ׳íÆð ÔÅñÅå» ÇòμÚ òÆ ÔÅö-îõ½ñ çÅ Õ¯ÂÆ î½ÕÅ ÇÃðÜ ÔÆ ñËºç¶ ÃéÍ 6 ܱé, 1984 é³± åÕðÆìé ÁÅõðÆ Ã åÕ Ü¯ éÅñ Ãé, çμÃç¶ Ôé ÇÕ ÕÇÔ³ç¶ ðÔ¶, íÅÂÆ ÜÆÔé¶ ÜÅäÅ þ Úñ¶ ÜÅÀ°, ë¶ð éÅ ÁÅÇÖÀ° ÃÅè é¶ ÁËò¶º îðòÅ ÇçμåÅÍ ÇÂÔ À°Ôé» ç¶ îõ½ñÆÁŠðíÅÁ çÅ ê©×àÅòÅ ÔÆ éÔƺ ÃÆ ìñÇÕ ÇÂμÕ ì¶ê©òÅÔ ôÔÆç çÅ î½å éÅñ ÕÆåÅ ÇÂÇåÔÅÃÕ îõ½ñ òÆ ÃÆÍ ÁÅõðÆ Ã å» êËö³ìð åÕ òÆ Õ³ìç¶ ì°μñ·» éÅñ ìÚä çÆÁ» ÁðçÅû Õðç¶ ÇÂÇåÔÅÃ é¶ ò¶Ö¶ ÔéÍ À°Ã¶ ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ ÃÆé¶ Óå¶ À°Õð¶ ׶ Áñì¶ñ¶ ÃÅè ç¶ À°Ô ÇéðíË ì¯ñ ܯ Üμ× ÷ÅÔð Õðç¶ Ãé ÇÕ éÆñ¶ çÅ ôÅÔ-ÁÃòÅð ¶èð çÆ Ô¯ ×°÷ÇðÁÅ þÍ î¶ðÆ éÅéÆ òμⶠåóÕ¶ ×ŪçÆ Ô°³çÆ ÃÆ, “ÇÜμ毺 î¶ðÅ ×°ð± ¦ØçÅ, úæ¶ ÇÕμÕð» é³± ñμ×ç¶ î¯åÆÍ Ã³å ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ ÇÃμÖ íÅòéÅò» Áé°ÃÅð ìÆåÆ ÃçÆ çÆ ê©î°μÖ ôõÃÆÁå Ôé Áå¶ ÇÃμÖ ê©³êðÅ Áé°ÃÅð ôÔÆçÆ ð°åì¶ ç¶ èÅðäÆ ÔéÍ ÃîÕÅñÆÁ» ç¶ î±³Ô» é³± ÕÅñõ ñμ×ä 寺 ìÚÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂÔé» çÆÁ» Á³åî ðÃî» çŠóê³é ÕÆå¶ ÜÅäÅ ÇéÔÅÇÂå ñÅ÷îÆ ÃÆÍ ÔμæñÆ ÇÕåÅì çÅ î³åò, ÁäÜÅä¶ ç°ôîä çÆ ×¯çÆ ÇòμÚ Ö¶â ðÔ¶ éÅçÅé ç¯Ãå» ç¶ ×Çåð¯è é³± ç±ð ÕðÕ¶, Á³åî ÁðçÅÃ ç¶ åðÕ é³± ìñòÅé ÕðéÅ þÍ Â¶Ã êμÖ¯º êÅáÕ îÇÔñà Õðé׶ ÇÕ ÇÂÔ ÁÅêä¶ îé¯ðæ ÇòμÚ Ãëñ þÍ Á³å ÇòμÚ î¶ðÆ ÁðçÅà þ ÇÕ Ü¶ ê³ÜÅì çÆ Ô¯äÆ ÇòμÚ Ôé¶ðÆÁ» çÅ Þ±ñç¶ ðÇÔäÅ ÔÆ ÇñÇÖÁÅ þ å» ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø òð׶ ñðî¶ òÆ ÞμÖó» çÅ î±³Ô î¯óé ñÂÆ Â¶æ¶ Ü³îç¶ ðÇÔä, ÇÃμÖÆ ç¶ Ã¶òÅ-íÅò é³± î±ðåÆîÅé Õðç¶ ðÇÔä Áå¶ Ãðì³ÃçÅéÆ ç¶ ÇÃμÖ ÁÖòÅÀ°ä òÅÇñÁ» ç¶ ÇÃð, ÇÂÔé» çÆ ô¯íŠðä Õ¶ ÃçÅ Ç×μáÇ×μá Ô¯ð À°μÚ¶ Ô°³ç¶ ðÇÔäÍ Ã¯Ç ðä³çóÆ î¶ðÅ åé° îé° îÀ°ñÅ éÅî° Üê³çóÆ ñÅñÆ ÍÍ ê³Çè Ü°¦çóÆ î¶ðÅ Á³çð° á³ãÅ ×°ð çðÃé° ç¶ÇÖ ÇéÔÅñÆ ÍÍ

(ðÅîÕñÆ òÅð îÔñÅ 5,ê³éÅ 964) îÂÆ 15, 2001 ¢

×°ðå¶Ü ÇóØ, 782, ÃËÕàð 8, Ú³âÆ×ó·

17 

ÔæñÆ ÛÅê ìÅð¶ ÇÃμÖ-Ü×å òμñ¯º Ô¯ÂÆ íðòƺ ôñÅØÅ, ÇòÖÅÂÆ ×ÂÆ íðê±ð ÇçñÚÃêÆ, òμÖ-òμÖ òð×» ç¶ êÅáÕ» òμñ¯º Çîñ¶ íðò¶º Ô³°×Åð¶ Áå¶ ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ ê°ð÷¯ð î³× ç¶ îμç¶é÷ð ÁÃÆ Ã³å ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ ôõÃÆÁå, ÇÂÇåÔÅÃÕ ð¯ñ Áå¶ Áç°μåÆ ôÔÅçå ç¶ ÇòÇí³é êÇÔ¬Á» é³± ð½ôé ÕðçÆ, ܱé 2001 ÇòμÚ ÛêÆ, ¶à ê°ÃåÕ çÅ ç±ÜŠóÃÕðä ÛêòÅÀ°ä çŠðíÅ× ê©Åêå Õð ðÔ¶ Ô»Í Â¶Ã ÛÅê ÇòμÚ ÁÃÆ ÇÂÔ ïåé ÕÆåÅ þ ÇÕ ñ×»-îÅåð», ôìç-÷¯ó», òÅÕ-ìäåð Áå¶ Ô¯ð Û¯àÆÁ»-Û¯àÆÁ» öñåÆÁ» é³± ç±ð ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕ¶Í Õ°Þ Õ° «óƺçÆ ÁçñÅ ìçñÆ å¯º ÇÂñÅòÅ êÇÔñÆ ÛÅê ÇòμÚ ôÅîñ ÇÂμÕ ñ¶Ö é³± ÇòÃæÅð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ (ê³é¶ 168-174 )Í Â¶Ã Ãî°μÚÆ Ã¯è-ðèÅÂÆ ñÂÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÇîÔéå ñÂÆ Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø ÜÆ çÅ è³éòÅç þÍ Çëð òÆ, ðÇÔ ×ÂÆÁ» öñåÆÁ» ñÂÆ ÁÃƺ ÇÖîÅ ç¶ ÜÅÚÕ Ô»Í Â¶Ã éò¶º óÃÕðä çÆ êÇÔñ» éÅñ¯º òÆ òè¶ð¶ îÕì±ñÆÁå çÆ À°îÆç éÅñ ÁÃƺ ÇÂà 鳱, ÃμÚ-îÅð× ç¶ ê»èÆÁ» é³± Áå¶ ÃμÚ é³± ÜÅäé ç¶ ÁÇíñÅÖÆÁ» ç¶ Ãéî°Ö, ðÇÔ ×ÂÆÁ» ÕîÆÁ» çÆ ÜÅäÕÅðÆ ÇòμÚ¯º À°êÜÆ ÇéðîÅäåÅ éÅñ ê¶ô Õð ðÔ¶ Ô»Í ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø Ã³êÅçÕ 27 Ü°ñÅÂÆ 2002

18 

ÕñöÆÁ» òÅñ¶ ç¶ Çòï¯× ÇòÚ - íÅÂÆ òÆð ÇÃ³Ø ê³ÜÅì Õ½ð çÆ Áð÷¯ÂÆ— ðä ÕñöÆÁ» òÅÇñÁÅ ò¶! î˺ Áð÷ Õð» Ôæ ܯó Õ¶ î°ó ÁÅ ÜÅ ÇòÔó¶ ò¶! دó¶ çÆÁ» òÅ×» î¯ó Õ¶ Í Ã°ä ûÂÆÁ»! î˺ⶠê°å ÁòËó¶, ÇÜé·» âÅã¶ è©¯Ô ÕîŶ, Á½ÖÆÁ» ò¶ñ¶ ÇñÖ¶ ÇìçÅò¶, å¶ é ÕÆå¶ Õ½ñ ÕîŶ, êð ìÖôä òÅÇñÁÅ ò¶! î˺ Áð÷ Õð» Ôμæ ܯó Õ¶ î°ó ÁÅ ÜÅ ÇòÔó¶ ò¶! دó¶ çÆÁ» òÅ×» î¯ó Õ¶ Í Ã°ä ûÂÆÁ»! î¶ðÆ ÇîμàÆ îÅóÆ, ÇÜé ÷Åñî êËçÅ ÕÆå¶, å¶ð¶ ÇÜÔ» å¶ Úó· Úó· ÁŶ, íð ÷ÇÔð ÇêÁÅñ¶ êÆå¶ Í å˺ ÃÅð é ÜÅäé ò¶! î˺ Áð÷ Õð» Ôμæ ܯó Õ¶ î°ó ÁÅ ÜÅ ÇòÔó¶ ò¶! دó¶ çÆÁ» òÅ×» î¯ó Õ¶ Í ìÖô¶º êÅê å±³ ÷°ñî ÃÔÅð¶º, ÕçÆ Á½×°ä éÔƺ ÇÚåÅð¶º, å±³ ìõÇô³ç Áé¯ÖÅ çÅåÅ! î±³Ô¯º ìõô¶º å¶ î鯺 ÇòÃÅð¶º Í Ãç ðÇÔîå òÅÇñÁÅ ò¶! î˺ Áð÷ Õð» Ôμæ ܯó Õ¶ î°ó ÁÅ ÜÅ ÇòÔó¶ ò¶! دó¶ çÆÁ» òÅ×» î¯ó Õ¶ Í

19  ÕñöÆÁ» òÅñ¶ çÆ Ãμç— å³± ðä èðå ðÔÅòÆ Ã°ÇÔäÆ! î˺ û ÷ÇÔð À°åÅðä ÁÅÇÂÁÅ, ç¶ ç¶ Á³Çî©å å¶ð¶ ñÅñ ÇÜòŶ, ÇÜé·» ð³× å°è¶ é³± ñÅïÅ Í Ã°ä Õðî» òÅñƶ éÆ! Ôμæ ÃÅÂƺ Áμ׶ ܯó Õ¶ ðÇÔ éÅî Üê³çÆ å³±, îé îÅïÅ òμñ¯º î¯ó Õ¶ Í ê³ÜÅì Õ½ð— å» òÆ Ã°ä ÕñöÆÁ» òÅÇñÁÅ ò¶! î˺ Áð÷ Õð» Ôμæ ܯó Õ¶ î°ó ÁÅ ÜÅ ÇòÔó¶ ò¶! دó¶ çÆÁ» òÅ×» î¯ó Õ¶ Í

20 

ç¶Ã é±³ ÁÃÆà ÃÅâÆ ×ðÆì» çÆ - ꩯ. ê±ðé ÇÃ³Ø îÅäƺ îÅäƺ å±³ ÁÅêäÅ ÇÃçÕ å¶ ÇÃμÖÆ îÅäƺ å±³ ÁÅêäÅ ÇêÁÅð À°μÚÅ À°Ô ×°ð» òÅñÅ ÃçÕ¶Í ×³ã êÅÂƺ ÇÂÔ å±³ êÆâÆ ðμÖÆ à¶Õ å±³ ÃÅðÆ ÁÅäÆ ÃμÚÆ ÃðÕÅð Óå¶ Ü×ÅÂƺ Ü×ÅÂƺ À°Ô ñÅà, ò¶ ñÅñÅÍ ì°Þä çÂƺ é»Ô ܯå ÇÜÔóÆ ×°ð» ÁÅä ÃæÅêÆ å¶ð¶ ÇòμÚ, ç¶Ö ÇÜÔóÆ ìñ ðÔÆ å¶ð¶ çÇðÁÅò» å¶ Ççñ ÇòμÚ, À°Ô ç¶Ö ÇÜÔóÆ ÚîÕ ðÔÆ ÇÔîÅñÅ çÆÁ» Ü¯å» ÇòμÚ, À°Ô ç¶Ö, Ö¯ñ· Ççñ çÅ ì±ÔÅ, ÇÜÔóÆ ×°ð» çÆ ÇîÔð òÅñÅ, ñà ñà, ìÿ ÔðÆ å¶ð¶ ÁÅêä¶ Á³çðÍ

21 

éÆºç» çÅ Õåñ Áå¶ ôÔÆç çÅ öÜì - ÔÇð³çð ÇÃ³Ø îÇÔì±ì Õ½î ôÔÆç ×°ð± ç¶ ì±Ô¶ Õð ðμåÆ ÁðçÅÃ»Í âËä ÃðÅñ Ú¯ð Çܪ ÃðÕÆ ñË Õ¶ دð ÇêÁÅû Í Ôμæ ì¶Á³å Ã ç¶ âÅ㶠կÔä Õ°êμåÆÁ» âËä», ñÔ± ôÔÆç çÅ ñà ñà ìÇñÁÅ ÕÅñ ç¶ Õ°ñ Á×Åû Í î¶ð¶ ôÔÆç îÅÔÆ ç¶ Ççé å³± ðäƺ Õê°μåƶ éÅð¶ Í Õ½î î¶ðÆ ç¶ ìμÚó¶ í¯ñ¶ â³±ØÆ éƺç ÓÚ îÅð¶ Í Ü¯ ÜðéËñ îÅÔÆ ç¶ çð å¶ êÇÔð¶çÅð ê°ðÅäÅ Í îÔ»ìñÆ Ã å¶ ìËáÅ À°Ô ÁÃòÅð éÅ ÔÅð¶ Í éƺç ÓÚ éƺç ÜÔ¶ ìμÚó¶ ÖÅò¶º ðä ì¶ÇÕðÕ üó¶ñ¶ Í Ãî» ê°ðÃñÅå Çܪ, ԶỠçö¶ìÅ÷ é˺ î·¶ñ¶ ! ðμà ç¶ò¶×Å ÕÆà Çܪ åËé³± ÕÇÔð ì¶Á³å çÅ Þ°μñ¶, å¯ó å¶ð¶ ðÅÜ ç¶ ì±Ô¶

22  éðÕ é·¶ð ÇòÚ á¶ñ·¶ Í ÕàÕ ÁÇ´åØä» ç¶ èîÕ¶ ÔðÇî³çð ç¶ ì±Ô¶ Í îÆÁ» îÆð çÅ Ö±é òÆà Õ¶ Õð¶ Ãð¯òð ñԶ Í ç±ð Ã ç¶ ×ðí ÓÚ Ã°μå¶ ìÆÜ îÅñî òä» ç¶, ¬ä-ÔðÅî çÆ é÷ð ê˺ÇçÁ» ׶ êñ» ÇòÚ ¬Ô¶ Í éÅð ÃðÅñ ÃðÕçŠضðÅ ÔÇðî³çð é³± êÅÇÂÁÅ Í Çð÷Õ øÕÆð» òÅñŠðμÚÅ ÁÅ åÕçÆð ÜñÅÇÂÁÅ Í ì°μå-ê±Ü» ç¶ ÃÆé¶ ç¶ ÇòÚ ëë¶Õ°μàéÆ Ã°μåÆ, ÇÜà çÆ Çòà 鳱 íÃî Õðé ñÂÆ åÆð ì¶Á³å çÅ ÁÅÇÂÁÅ Í ØÅÇÂñ ԯ¶ ÔÇðî³çð Õ¯ñ¶ ÇÕó» ì¶Á³å é³± êÂÆÁ» åμåÆ åòÆ ç¶ ò»× ç°êÇÔð» éÅñ éÅñ ìñ ðÔÆÁ» Í îÆÁ» îÆð ç¶ Ã°êé¶ ç¶ ÇòμÚ ò׶ ò׶ êÂÆ ðÅòÆ, òÇÔä ÓÚ Ôμæ À°á¶, Ãí ñÇÔð» À°ñð ì¶Á³å å¶ êÂÆÁ» Í

23 

úóÕ î°μÕ¶×Æ ÇÂÔ ðÅå - Áø÷ñ ÁÇÔÃé ð³èÅòŠðä ðÅÔÆÁÅ Õðî» òÅÇñÁÅ î˺ ì¶ÕðîÆ çÆ ìÅå î¶ðÅ Úó·çŠñðÜ â°μÇìÁÅ î¶ð¶ Ççé é³± ÖÅ ×ÂÆ ðÅå Í î¶ðÆ ÃÅòÆ Õ°Ö ÜéîÅ üÕÆ ÇÜÔóÆ ×°ð± ÇÃÁÅä¶ òÆð ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ å¶ À°ÔçÆ ò¶Ö ÁÃÆð Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ðÆ ÃÅòÆ Õ°Ö ÁõÆð ÇòÚ ë°ÇñÁ» ò»×± ÇÖó ê¶ î¶ð¶ ô¶ð ÜòÅé å¶ êÆð Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ðÆ îÇÔÕ» ò³âçÆ Õ°μÖ ÁμÜ î¶ð¶ æä» ÓÚ¯º ü³Øç¶ î¶ð¶ ìμÚ¶ ñÔ± å¶ ç°μÖ Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ðÆ Ãμå Ãî°³çð ÁμÖ ÁμÜ ÞμñÆ ÜŶ éÅ Ü× å¯º î¶ð¶ ôÔÆç» òÅñÆ çμÖ Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ðÆ Ú±ó¶ òÅñÆ ì»Ô Áܶ ÇòÚ ôÔÆçÆ Þ³ÇâÁ» þ î¶ðÅ Þ³âÅ å»Ô Í

24 

ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä Ç×ÁÅ î¶ðÅ Ã×ñ¶ òÅñÅ êËð ÁμÜ òËðÆÁ» Õμã ÇòÖÅÇñÁÅ ÔË ê³Ü ÃçÆÁ» çÅ òËð Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ðÆ ç°μè» ò³âçÆ ÛÅå î˺ ÁÅêäÆ ðå ÇòÚ â°μì ×ÂÆ ê°μåð ìÅÔð éÅ îÅðÆ ÞÅå Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä Ç×ÁÅ î¶ðÅ îμÖä ÇÜÔÅ ÃðÆð î˺ Õ°Ö ÃóÆ ÇòÚ Ãó îð¶ î¶ðÅ ð»ÞÅ î¶ðÆ ÔÆð Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä Ç×ÁÅ î¶ðÅ âñÕ» îÅðçÅ ð³× î˺ îð ÜÅäÆ ÇòÚ Ãó Ç×ÁÅ ÁμÜ î¶ðÅ ÇÂÕ ÇÂÕ Á³× Í ÁμÜ åêçÆ íμáÆ ìä ×ÂÆ î¶ð¶ ÇòÔó¶ çÆ Ôð ÇÂμà ÇÜæ¶ ç°éÆÁ» îμæÅ à¶ÕçÆ À°Ô ì±àÅ ÛμâÆ Çíμà Í î¶ð¶ ì°ðÜ î°éÅð¶ ãÅÔ Ççμå¶ ãÅÔ ÇçμåÅ åõå ÁÕÅñ î¶ð¶ Ã¯é¶ ð³×Å ð³× ÁμÜ î¶ð¶ ñÔ± éÅñ ñÅñ¯ ñÅñ Í

25  î¶ðÆÁ» Ö°μæÆÁ» à˺ջ îÆâÆÁ» î¶ðÆ ¬ÔÆ ì³ì» ×°μå î¶ð¶ Õ°Ûó Á³é·ÆÁ» ׯñÆÁ» í°³é ðμචî¶ð¶ ê°μå Í î¶ðÅ ÃŬ ðÅå ðÔÅ× çÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂμç» ñÆð¯ ñÆð ÇÜò¶º ÇÕðÚÆ ÇÕðÚÆ Ô¯ ×ÂÆ î¶ðÆ ôÆô¶ çÆ åÃòÆð Í î¶ðÅ ô¶ð ìÔÅçð ñðîÅ ÜðéËñ» çÅ ÜðéËñ À°Ã î½å ÇòÁÅÔÆ Ôμà ն À°Ãç¶ Ççñ å¶ ðåÅ éÅ îËñ Í êð Õ¯ÂÆ éÅ À°Ôé³± ì½ÔÇóÁÅ À°Ôé³± òËðÆÁ» îÅÇðÁŠضð ªÜ âμÕ¶ ðÇÔ ×¶ Øð» ÇòÚ î¶ð¶ ñμÖ» ê°μåð ô¶ð Í Ã°ä ðÅÔÆÁÅ Õðî» òÅÇñÁÅ ÇÂà ì¶ÕðîÆ çÆ ìÅå î¶ðÅ Úó·çŠñðÜ â°μÇìÁÅ î¶ð¶ Ççé é³± ÖÅ ×ÂÆ ðÅå Í î¶ð¶ ¦± ¦± ÓÚ¯º êÂÆ òμ×çÆ íÅò¶º ñÔ± çÆ ÇÂÕ ÇÂÕ éÇÔð î˺ Áܶ ÇÜÀ±ºçÆ ÜÅ×çÆ î˺ Þμñ ×ÂÆ ÃÅðÅ ÕÇÔð Í î˺ îð éÔƺ ÃÕçÆ ÕçÆ òÆ íÅò¶º òμãä ÁμᶠêÇÔð íÅò¶º ç¶ä åÃÆÔ¶ ðμÜ Õ¶ íÅò¶º ðμÜ ÇêÁÅòä ÷ÇÔð Í

26 

î¶ð¶ ê°μåð ÃÅ×ð ÷¯ð çÅ Ôð ì»Ô ÇÂÕ ÇÂÕ ñÇÔð î¶ð¶ ê°μåð Çê³â¯ Çê³â é¶ î¶ð¶ ê°μåð ôÇÔð¯ ôÇÔð Í ÇîðÆ À°îð ÇÕåÅì çÅ ò¶Ö ñË å³± Ôð ÇÂÕ òðÕÅ êó· Ü篺 íÅðÆ ìäÆ þ î» å¶ î¶ð¶ ê°μåð ÁŶ Úó· Í êó·! ÇÕ³éÆ òÅðÆ î» å¯º À°Ôé» òÅðÆ ÁÅêäÆ ÜÅé êó·! ÇÕà Ççé ÁÅêäÆ î» çÅ À°Ôé» éÔƺ ÃÆ ðμÇÖÁÅ îÅé Í Ã°ä ðÅÔÆÁÅ ðÅÔ¶ Ü»ÇçÁÅ å³± ÇñÖ ðμÖƺ ÇÂÔ ìÅå î¶ðÅ â°μÇìÁŠñðÜ Úó¶·×Å úóÕ î°μÕ¶×Æ ÇÂÔ ðÅå Í

27 

òÕå - ÃòðéÜÆå ÇÃ³Ø íÅò¶º ÕÅñ çÆ Õ°ñ Ôé¶ðÆ é¶, ìä ÞμÖó ÇÜÃî Óå¶ Þ°μñäÅ þÍ ç°ôîä çÆÁ» å¶÷ ÕàÅð» é¶, ÃÅâÅ ÇÜÃî î°ìÅðÕ ü³îäÅ þÍ éÆÔ» ÇòÚ ñÔ± îÅÃ±î» çÅ, ÷Åñî åõå» é¶ Ú¯ÇÂÁÅ þÍ ÇÂμà éÅñ ÇÂμà ÖóÕÅòä ç¶, Áܶ òÕå çŠ׶óÅ Ø°³îäÅ þÍ

28 

29 

ñ¯Õ ÇçzôàÆ ‘Ú Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø -- ÇÂ¼Õ Ã¿Õñé - ÃòðéÜÆå ÇÃ¿Ø Ü篺 ÃçÆ Õðòà ìçñçÆ ÔË å» Õ½î ç¶ çÅéôòð ñ¯Õ ìÆå¶ Ã ç¶ Ãî¹¼Ú¶ òðåÅÇðÁ» ’å¶ é÷ð îÅðç¶ íÇò¼Ö çÆ é¹ÔÅð é¿È ÇÃðÜä ñÂÆ ìÆåÆ ÃçÆ ç½ðÅé Õ½î çÆ ÃÔÆ ðÈê ’Ú Á×òÅÂÆ Õðé òÅñ¶ ÃçÆ ç¶ îé¹¼Ö çÆ ÇéôÅéç¶ÔÆ Õðç¶ Ôé Í Ãî¹¼ÚÆ ÇüÖ-Õ½î é¶ Çòôò ê¼èð ’å¶ ÃçÆ ç¶ îé¹¼Ö Ã¿ì¿èÆ ÁÅêäÅ øåòŠÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ç¶ Ô¼Õ Çò¼Ú Çç¼åÅ ÔË Í ÇÂà ÿì¿èÆ ÃðçÅð ×¹ðå¶Ü ÇÃ¿Ø Áå¶ êz¯ëËÃð ÔÇð¿çð ÇÃ¿Ø îÇÔìÈì ò¼ñ¯º ÇÂ¼Õ ÇÂôÇåÔÅð ò¼Ö¯-ò¼Öð¶ ÁõìÅð» Çò¼Ú Çç¼åÅ Ç×ÁÅ, ܯ ÇÕ Ãî¹¼ÚÆ ÇüÖ-Õ½î ò¼ñ¯º ÃçÆ çÅ îé¹¼Ö Ú¹äé ñÂÆ Çç¼åÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÂà ÿì¿èÆ Çòôò ê¼èð ’å¶ Çüֻ ò¼ñ¯º ÇÚ¼áÆÁ», ÂÆ-î¶ñ, øËÕà Áå¶ àËñÆë¯é ðÅÔƺ ÁÅêäÆ ðŶ í¶ÜÆ ×ÂÆ ÇÜÔóÆ ÇòÁÕåÆ×å ê¼èð Áå¶ Üæ¶ì¿çÆÁ» ò¼ñ¯º ÕðòŶ ׶ Ãðò¶Öä ’å¶ ÁÅèÅðå ÃÆ Í ÇÂÔé» ðÅò» Çò¼Ú¯º ÔÆ Õ¹Þ ðÅò» ÇÂ¼æ¶ Çç¼åÆÁ» ÜÅ ðÔÆÁ» Ôé Í Ãî¹¼ÚÆ ÇüÖ-Õ½î é¶ ÇÜÔóÆ ðŶ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Ã¿ì¿èÆ ‘ÃçÆ çÅ îé¹¼Ö’ ñÂÆ í¶ÜÆ ÔË, À¹Ã Çò¼Ú Ãêôà å½ð ’å¶ ÇÃ¼Ö îÅéÇÃÕåÅ é¶ Ã¿å ÜÆ é¿È ôÔÆç çÅ ð¹åìÅ ç¶ Õ¶ À¹Ôé» çÆ ôÔÅçå êzåÆ êŶ ÜÅ ðÔ¶ í¹ñ¶ÇÖÁ» é¿È çÈð Õð Çç¼åÅ ÔËÍ Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñÅ òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ ôz¯îäÆ ÇÃ¼Ö ôÔÆç ÔË ÇÜÃ é¶ ÇüÖÆ çÆ õÅñà é¹ÔÅð é¿È Çòç¶ôÆ Áå¶ Çìêð øñÃø¶ éÅñ ÖÅ ðÔÆÁ» Õ¼ÚÆ çñÆñ çÆÁ» î¹ÔåÅÜ îÅéÇÃÕåÅò» çÆÁ» ìÅðÆÕ, ÃÈÖî Áå¶ ÃÅÇÜôÆ êðå» é¿È Çìé» ÇÕö ç¹ÇéÁÅòÆ ÁÕñ ç¶ öðÈð éÅñ ñ¼çÆÁ» ÕÅö÷Æ Çâ×ðÆÁ» ç¶ Á¿é¶· ÷¯ð 寺 Çìé» ÔÆ ×¹ðÈ ç¶ ìõô¶ ðÈÔÅéÆ ÷¯ð éÅñ õåî ÕÆåÅ Í À¹Ô Ã¼Ú ç¶ ðÅÔ å¹ðÆÁ» ÇÜ¿çóÆÁ» ’å¶ à¹¼àä òÅñ¶ Áäîé¹¼ÖÆ åô¼çç çÆÁ» ÇÜÃîÅéÆ Áå¶ ðÈÔÅéÆ êðå» ç¶ çðç é¿È Á¿åðÆò ðÈê ’Ú À¹åÅð Õ¶ êÆó ç¶ î¹Õ¿îñ òÜç é¿È ÁÅêä¶ ’å¶ Þ¼ñ Õ¶ šîÇé ÜÆåË Ü×¹ ÜÆå¹’ çÆ ÁòÃæÅ ’å¶ êÔ¹¿Ú Ç×ÁÅ Í À¹Ã é¶ îé¹¼ÖåÅ é¿È ÇüÖÆ ç¶ À¹Ã ì¶é÷Æð ì¹ðÜ çÆ À¹¼ÚÆ ôÅé 寺 ò¶ÇÖÁÅ, ܯ Ãðì¼å ç¶ íñ¶ çÆ é¹ÔÅð é¿È ÇÃðÜçÅ ÔË Í òÕå çÆ Á¿é·Æ êz˼Ã, ç¹ÇéÁÅòÆ Ã¼åÅ çÆ Ôòà çÆÁ» ÇôÕÅð ì¶ê¼å ÁÕñ» é¶ À¹Ã ç¶ Çòð¹¼è ÕÈó ç¶ åÈøÅé é¿È ÇÃðÇÜÁÅ ÇÜÔóÅ À¹Ã é¿È ×¹ðÈ ç¶ ìõô¶ å¶Ü ÃçÕÅ â¼Õ Õ¶ éÔƺ ð¼Ö ÃÇÕÁÅ Áå¶ Ãî¹¼ÚÆ ÇÃ¼Ö Õ½î ò¼ñ¯º À¹Ã é¿È Çüֻ çÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ Ü¿× ñóé òÅñ¶ ÇÂ¼Õ ìÔÅçð ÜðéËñ, çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ðÅÖÆ Õðé òÅñ¶, Çüֻ ç¶ îé» Áå¶ åé» å¯º ð¹õÃå Ô¯ ðÔÆ ÇüÖÆ é¿È ç¹ìÅðÅ Ü×Å Õ¶ Á¿ÇîzåèÅðÆ ÇÃ¿Ø ÃÜÅ Õ¶ ×¹ðÈ-ñó ñ×ÅÀ¹ä òÅñ¶ Áå¶ ÇÃ¼Ö ÇÔå» ñÂÆ ñóé Áå¶

30  ÇÔ¿ç¹ÃåÅé ç¶ ÁÖ½åÆ ñ¯Õå¿åð çÅ Ãî¹¼Ú¶ Çòôò Á¼×¶ í»âÅ í¿éä òÅñ¶ òܯº À¹Ã é¿È ÃçÆ çÅ ì¶é÷Æð ÇÃ¼Ö ôÔÆç åÃñÆî ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÔË Í À¹Ôé» çÆ ÇÂõñÅÕÆ Úó·å çÅ êz×àÅòÅ Õðç¶ ê¼åð» Çò¼Ú¯º Õ¹Þ Ççzôà»å ÇéîéÇñÖå Ôé : 1.

Çòç¶ôÆ Çüֻ Áå¶ Ã¿ÃæÅò» çÆ é÷ð ’Ú : ÇÂà ÃçÆ Çò¼Ú ìÔ¹å ÃÅð¶ îÔÅé ÇÃ¼Ö Ôé êð ÿå ÜÆ é¶ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆ ÷îÆð é¿È ðÈÔÅéÆ å½ð ’å¶ Ü×ÅÀ¹ä ñÂÆ ìÔ¹å Ç÷ÁÅçÅ îÔ¼åòêÈðé öòÅ ÇéíÅÂÆ Í Ç¿àðéËôéñ ÇÃ¼Ö ïÈæ ëËâð¶ôé, ïÈ.Õ¶. ¯ ¯ ¯ ÿå Çí¿âð»òÅñ¶ é¶ Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ çÆ Úó·å ç¹ìÅðÅ ê¶çÅ ÕÆåÆ ..... ÿå Çí¿âð»òÅñ¶ é¶ ÇÃ¼Ö íÅÂÆÚÅð¶ Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇÂéÕñÅì ÇñÁ»çÅ.... ÿå Çí¿âð»òÅñÅ ÇÂ¼Õ Ã¼ÚÅ ÇÃ¼Ö ÃÆ ÇÜÃ é¶ À¹Ô¯ Õ¹Þ ÕÇðÁŠܯ ÇÕÔÅ.... À¹Ã é¶ ÁÅêäÆ ÂÆîÅéçÅðÆ, ÇòôòÅÃ, öòÅ Áå¶ Ã¼ÚÅÂÆ ÃçÕÅ õÅñÃÅ ê¿æ çÆ íñÅÂÆ ñÂÆ õÅñÃÅ ê¿æ çÅ îÅä êzÅêå ÕÆåÅ Í À¹Ã é¶ ê¿ÜÅì Çò¼Ú Çüֻ ç¶ Ô¼Õ» çÆ ðÅÖÆ ÕÆåÆ, ÇÜà Çò¼Ú çÈܶ ÁÕÅñÆ ÁÅ×È ÁÃëñ Ô¯ ׶ Ãé Í À¹Ã é¶ ÁÅêäÆ Ç÷¿ç×Æ ÇÃ¼Ö Õ½î ñÂÆ Õ¹ðìÅé ÕÆåÆ Í âÅÕàð ×¹ðîÆå ÇÃ¿Ø Á½ñÖ Õ½ºÃñ Á½ë ÖÅÇñÃåÅé, ÁîðÆÕÅ ¯ ¯ ¯ À¹Ôé» Ã¹¼åÆ Õ½î é¿È Ü×ÅÇÂÁÅ Í Ô¼Õ Áå¶ Ã¼Ú ñÂÆ ÜÈÞä òÅÃç¶ ññÕÅð Çç¼åÆ Í ÁÅê Õ½î õÅåð ôÔÆç êzòÅé Úó·¶ Í ×¹ðÚðé ÇÃ¿Ø (Üéðñ ÃÕ¼åð) Ç¿àðéËôéñ ÇÃ¼Ö ïÈæ ëËâð¶ôé, ÁÅÃàz¶ñÆÁÅ ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ é¿È ÃçÆ çÅ ÇüÖ, À¹Ã ç¶ Ãîðêä, ÇüÖÇÃè»å ’å¶ Áîñ Áå¶ Çéâð Ô¯ä ÕðÕ¶ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÔË Í À¹Ã çÆ Ã¶òÅ ÃÅé¿È ñ×ÅåÅð Ôð ð¯÷ êzíÅÇòå ÕðçÆ ðÔ¶×Æ Í îËé¶Üî˺à Õî¶àÆ, ×¹ðç¹ÁÅðÅ ÇÃ¿Ø ÃíÅ, éÅðæ àËÕÃÅà ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇüÖ, ÁÅêä¶ Áà¼ñ ÇòôòÅô, ê¼Õ¶ ÇÂðÅç¶, êÆâÆ Ç¼ÕùðåÅ Áå¶ ìÔÅçðÅéÅ Á×òÅÂÆ ÃçÕÅ ÔË Í îËé¶Üî˺à Á½ë ÇÃ¼Ö ïÈæ ×ð¹¼ê Á½ë éÅðæ àËÕÃÅà ¯ ¯ ¯

31  ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ Çí¿âð»òÅñ¶ çÆ õÅñÃÅ ê¿æ ñÂÆ ÇéíÅÂÆ ì¶é÷Æð Áå¶ ì¶ÔåðÆé öòÅ ÃçÕÅ ÃðìÿîåÆ éÅñ é» êzòÅé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í úéàÅðÆú ×¹ðç¹ÁÅðÅ Õî¶àÆ, úéàÅðÆú ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ Çí¿âð»òÅñ¶ é¶ Õð¯ó» ñ¯Õ» é¿È Á¿ÇîzåêÅé Õðé ñÂÆ êz¶ÇðÁÅ Í À¹Ã é¶ Çüֻ é¿È îÇÔÃÈà ÕðòÅÇÂÁÅ ÇÕ À¹Ô ÇÔ¿ç¹ÃåÅé Á¿çð ÁÅ÷Åç éÔƺ Ôé Í Ô÷Åð» ÇÃ¼Ö ê¹ðô», Á½ðå» Áå¶ ì¼ÇÚÁ» é¶ ÁÅêäÆÁ» ÜÅé» À¹Ã çÆ ÕæéÆ ’å¶ Õ¹ðìÅé Õð Çç¼åÆÁ» Áå¶ ÇÃ¼Ö Õ½î Çéð¿åð ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ é¿È ÁêäÅ ðÔÆ ÔË Í Çðòðñ˺â ÇÃ¿Ø Ã¹ÃÅÇÂàÆ ÁÅÂÆ.ÁËé.ÜÆ., ÃÅÀÈæ ÁÅÃàz¶ñÆÁÅ ¯ ¯ ¯ î¶ð¶ ÇòÚÅð Çò¼Ú ÃÅâÅ Õ½îÆ ôÔÆç, ÿå-ÇÃêÅÔÆ, íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñÅ ÔÆ ÇÂà ÃéîÅé çÅ Ãí 寺 ò¼âÅ Ô¼ÕçÅð ÔË--À¹Ã çÆ ê¿ÜÅìÆ õÅñÃÅ Õ½î é¿È éƺç 寺 Ü×ÅÀ¹ä çÆ ç¶ä ñÂÆ, Ü篺 À¹Ã é¶ Ã¹Ú¶å ÕÆåÅ ÇÕ ê¿æ é¿È ÃîÅÇÜÕ, ÇÃÁÅÃÆ, ÁÅðæÕ, üÇíÁÅÚÅðÕ Áå¶ ø½ÜÆ ê¼èð ’å¶ éôà ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔË Í Çí¿âð»òÅñ¶ Áå¶ À¹Ôé» ç¶ ÃÅæÆ Õ½î-êzÃå» é¶ 19ä4 Çò¼Ú Õ½î çÆ ÁÅ÷ÅçÆ é¿È ÔÇæÁÅðì¿ç åðÆÕ¶ éÅñ ìÚÅÀ¹ºÇçÁ» ÁÅêäÆÁ» ÜÅé» òÅð Çç¼åÆÁ» Í ÇÂà íÅðåÆ ÃðÕÅð çÆÁ» ÔÇæÁÅðì¿ç ø½Ü» ç¶ ôÕåÆôÅñÆ ê¿ÜÅìÆ Çòð¯è é¶ ê¿æ é¿È Çòôò-ê¼èð ’å¶ ÜÅ×ðÈÕ ÕÆåÅ, éÅ ÇÃðø ì½ÇèÕ Ãׯº ÃðÆðÕ ê¼èð ’å¶ òÆ, ÇÜÃ é¶ À¹Ôé» é¿È ç¶Ã ê¿ÜÅì é¿È î¹ó Ö¯Üä, À¹Ã ç¶ ÁåÆå éÅñ ܹóé Áå¶ ÇÂà çÆ ×¹ÁÅÚÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ê¹éð-êzÅêåÆ î¿× Õ¶ ÇÂÃ ç¶ íÇò¼Ö ç¶ ÇéðîÅä ò¼ñ å¯ÇðÁÅÍ ÁÜÆå ÇÃ¿Ø ê¿ÜÅìÆ ÇÂéøðî¶ôé Ã˺àð, ïÈ.Õ¶. ¯ ¯ ¯ ÃÅⶠկñ Õ¹Þ ÇÃ¼Ö ôõÃÆÁå» î½ÜÈç Ôé, ÇÜé·» é¶ òÆÔòƺ ÃçÆ ’Ú ÃÃ ÇÃð ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È êzíÅÇòå ÕÆåÅ êð ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Õ¶òñ Ǽկ Ôé ÇÜé·» é¶ îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ ÇüÖ-ÇÃè»å é¿È ÁêäÅÇÂÁÅ Í ÃðçÅð ×¹ðå¶Ü ÇÃ¿Ø (î˺ìð) òðñâ ÇÃ¼Ö Õ½ºÃñ, ÁîðÆÕÅ (Ö¶åð) ¯ ¯ ¯ 2. íÅðåÆ Çüֻ Áå¶ Ã¿ÃæÅò» çÆ é÷ð ’Ú òÆÔòƺ ÃçÆ Çò¼Ú Çüֻ Áå¶ À¹é·» ç¶ ñÆâð» é¶ ÕÂÆ ñóÅÂÆÁ» ô»åîÂÆ ã¿× éÅñ ñóÆÁÅ Áå¶ ÇܼåÆÁ» Ôé Í ÇÂÔé» Çò¼Ú Ôé: ×¹ðç¹ÁÅÇðÁ» é¿È îÔ¿å» å¯º ÁÅ÷Åç ÕðÅÀ¹ä Áå¶ ñ¿ìÆ ÇÕðêÅé èÅðé Õðé ç¶ Ô¼Õ çÆÁ» ñóÅÂÆÁ» Í êð Õ¯ÂÆ òÆ ñóÅÂÆ Çüֻ ç¶ ÇÂ¼Õ ÁÅ÷Åç, õ¹çî¹õåÅð ðÅÜ ñÂÆ éÔƺ ÃÆÍ ÇÂÔ

32  ñóÅÂÆ Õ¶òñ ’å¶ Õ¶òñ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø é¶ ÔÆ ñóÆ Í ÇÂÔ êÈðÆ ÇåÁÅðÆ éÅñ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ð¼ÇÖÁÅ çÆ ñóÅÂÆ, ÿÃÅð çÆ Ú½æÆ Ãí 寺 ò¼âÆ ø½Ü, ÇÜÔóÆ À¹Ã ò¶ñ¶ òÆ ÇÂ¼Õ ÁËàîÆ ôÕåÆ ÃÆ, éÅñ ñóÆ Áò¼ô ÔÆ ìÅÂÆìñ òÅñ¶ â¶Çòâ Áå¶ ×¯ñÆÁæ çÆ ñóÅÂÆ ÃÆ Í ........ ÇÂà ñÂÆ, ñÆâðÇôê ç¶ ×¹ä», ÇÂ¼Õ é¶Õ êð ÁäÇéìó¶ ÕÅðÜ ñÂÆ ÜÅé òÅðé ñÂÆ, î˺ êÈðÆ ÇéîðåÅ éÅñ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø é¿È ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃ¼Ö Ú¹äçÅ Ô» Í ÇÃîðéÜÆå ÇÃ¿Ø îÅé êzèÅé ôz¯îäÆ ÁÕÅñÆ çñ (Á¿ÇîzåÃð) ¯ ¯ ¯ îË Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¿È òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ Ãðò¯åî ÇÃ¼Ö åÜòÆ÷ ÕðçÅ Ô» Í ×¹ðÚðé ÇÃ¿Ø à½ÔóÅ êzèÅé, Ãðì ÇÔ¿ç ÁÕÅñÆ çñ Áå¶ î˺ìð, ðÅÜ ÃíÅ ¯ ¯ ¯ òËðÅ×Æ, ÇåÁÅ×Æ, ÔáÆ, åêÆ, ÜêÆ, À¹¼Ú ÜÆòé òÅñ¶ èðîÆ, ÇçÁÅñÈ, Õ½î-êzÃå, éÆåÆòÅé, Ççzó· ÇÂðÅç¶ éÅñ šÇéÃÚË Õð ÁêéÆ ÜÆå Õð¯’ ç¶ èÅðéÆ, ÕÇÔäÆ-ÕðéÆ ç¶ êÈð¶, ÁÃÈñ» å¶ âàä òÅñ¶, ×¹ðìÅäÆ ’å¶ Áâ¯ñ ÇéôÚËòÅé, Ã ç¶ ÔÅäÆ, ÇüÖÆ-ç¹ôîä» ç¶ êÅðÖÈ, Ã¼Ú é¿È Ã¼Ú ÕÇÔä ç¶ Ãîð¼æ, ÇüÖÆ ÁÅé-ôÅé ç¶ òÅðà նòñ ’å¶ Õ¶òñ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ ÔÆ 2 òƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé ÇÃ¼Ö ÕÔ¶ ÜÅ ÃÕç¶ Ôé Í ÜÃòÆð ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ ôz¯îäÆ ÁÕÅñÆ çñ (ê¿æÕ), Á¿ÇîzåÃð ¯ ¯ ¯ ÿå-ÇÃêÅÔÆ çÅ ÇÕðçÅð Çéí»òÇçÁ» ÿå ìÅìÅ Çí¿âð»òÅñ¶ é¶ ×¹ðìÅäÆ çÅ êzÚÅð òÆ ÕÆåÅ Áå¶ ñ¯ó êËä ’å¶ îÈÔð¶ Öó·¶ Ô¯ Õ¶ Ô÷ÅðÅ é½ÜòÅé Çüֻ ñÂÆ êz¶ðéÅ-Ãð¯å ìä Õ¶ èðî-ÁÃæÅé» çÆ ð¼ÇÖÁÅ Áå¶ ê¿æ ç¶ Ô¼Õ», ÇÔå» ñÂÆ ôÔÆçÆ êÅÂÆ Í Ãåò¿å ÇÃ¿Ø ÁÅé¿çê¹ðÆ êzèÅé, õÅñÃÅ ÕÅéøð¿Ã, Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ èÅðîÕ Ã¿ÃæÅò» : ×¹ðîÇå ÇÃè»å êzÚÅðÕ Ã¿å ÃîÅÜ ÃîÞçÅ ÔË ÇÕ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ÁõÆðñ¶ çÔÅÇÕÁ» Çò¼Ú ÇéØÅð çÆ ÔÅñå Çò¼Ú ÜÅ ðÔ¶ ÇÃ¼Ö ê¿æ é¿È ޿ܯó ç¶ä Áå¶ Çüֻ çÆ Úó·çÆ ÕñÅ ñÂÆ Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¶ Áç¹¼åÆ Õ¹ðìÅéÆ ÕðÕ¶ ÇÂà ÃçÆ ç¶ îÔÅé ÇÃ¼Ö òܯº ÁÇî¼à ÛÅê Û¼âÆ ÔË Í ìÅìÅ Ãðìܯå ÇÃ¿Ø ì¶çÆ êzèÅé, ×¹ðîÇå ÇÃè»å êzÚÅðÕ Ã¿å ÃîÅÜ, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯

33  òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ Ãí 寺 îÔÅé ÇÃ¼Ö Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ ÔÆ Ô¯Â¶ Ôé, ÇÜé·» é¶ ×¹ðÈ ×¿zæ ÃÅÇÔì ÜÆ Çò¼Ú ÇòôòÅà ð¼ÖÇçÁ» Ô¯ÇÂÁÅ, šÃ¶òÕ ÕÆ ±óÇÕ ÇéìÔÆ êzÆÇå’’ ç¶ î¹åÅìÕ, ÁÅêä¶ ì¯ñ» é¿È ê¹×ÅÀ¹ºÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÁÅêä¶ êzÅä» é¿È Õ½î 寺 ÇéÛÅòð ÕðÕ¶, ÷Åñî ÃðÕÅð çÆÁ» ø½Ü» ç¶ ç¿ç ּචÕÆå¶ Áå¶ Ãî¹¼ÚÆ Õ½î ç¶ Çò¼Ú èÅðÇîÕ, ÃîÅÇÜÕ, ðÅÜéÆåÕ Ú¶åéåÅ êËçÅ ÕðÕ¶ ÁÅ÷ÅçÆ Áå¶ ÃòËîÅä éÅñ ÇÜÀÈä çÅ ÁÇÔÃÅà êËçÅ ÕÆåŠܯ ÃçÅ ÔÆ Õ½î ç¶ ÚÅéä-î¹éÅð¶ ìä¶ ðÇÔä׶ Í íÅÂÆ ÁÜËì ÇÃ¿Ø ÁÇíÁÅÃÆ çîçîÆ àÕÃÅñ(î¯×Å) ¯ ¯ ¯ ÇòêðÆå êðÃÇæåÆÁ» Ô¯ä ç¶ ìÅòÜÈç òÆ (ÚîÕ½ð çÆ ×ó·Æ ç¶ ÃÅÕ¶ ò»×) êðÃÇæåÆÁ» ç¶ ÃÅÔîä¶ ×¯â¶ éÔƺ à¶Õ¶ Áå¶ éÅ ÔÆ ØàéÅò» ç¶ ö¹ñÅî ìä¶ Ãׯº ×¹ðÈ ç¶ Ô¹Õî ç¶ ö¹ñÅî ìä Õ¶ ØàéÅò» Áå¶ êðÃÇæåÆÁ» é¿È ÁËÃÅ î¯óÅ Çç¼åÅ ÇÜà éÅñ ÇÃ¼Ö îÅéÇÃÕåÅ Çò¼Ú Õz»åÆÕÅðÆ åìçÆñÆ ÁÅÂÆ Í Õ½î çÆ Ã¹¼åÆ ÁäÖ é¿È Ü×Å Õ¶ ܹÞÅðÈ ôÕåÆ é¿È ùðÜÆå ÕÆåÅ ÇÜà éÅñ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ òÇÔä é¿È Çéò¶ÕñÅ î¯ó êzÅêå Ô¯ÇÂÁÅ Í Ãí 寺 ò¼âÆ ØàéÅ ÇÂÔ òÅêðÆ ÇÕ ÃzÆ ÁÕÅñ åÖå ÃÅÇÔì çÆ Á÷îå ÃÅð¶ ÿÃÅð Çò¼Ú ÃÈðÜ çÆ ð¯ôéÆ ò»× êzÕÅôîÅé Ô¯ÂÆ Í Ã¯ ÇÂà 2 òƺ ÃçÆ ç¶ ÇÂÇåÔÅà é¿È ÇÂõñÅÕÆ î¯óÅ ç¶ä òÅñ¶ ÁäÖ, Õ¹ðìÅéÆ, Çî¼åðíÅò, ÇéîðåÅ Áå¶ Ü¹ðÁå ç¶ î¹Ü¼Ãî¶ šÃðì¹ñ¿çÆ, Ãðøð¯ôÆ, ÇÂéÕÃÅðÆ ÁÅôåÆ Í ÇÂéÔÆ ÕÆ ïÕ÷ÅÂÆ ÕÅ éÅî 寺 ÔË õÅñÃÅ’’ êÈðé õÅñà ðÈê îÔÅé Ççòï ÁÅåîÅ Ãé ÿå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ Í ÕÇñÁÅä ÇÃ¿Ø î˺ìð, åõå ÃzÆ ÔÇðî¿çð ÜÆ, êàéÅ ÃÅÇÔì, ÇìÔÅð ¯ ¯ ¯ À¹é·» é¶ Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ ç¶ îÅð× ’å¶ Ú¼ñÇçÁ» èÅðÇîÕ Ö¶åð Çò¼Ú òÆ Á×òÅÂÆ ÕÆåÆ Áå¶ Õ½î é¿È ÁÅêä¶ Ô¼Õ» ñÂÆ òÆ ÜÅ×ðÈÕ ÕÆåÅ Í À¹Ôé» é¶ ÁÅêäÆ Õ¯ÂÆ òÆ Çé¼ÜÆ ÜÅÇÂçÅç éÔƺ ìäÅÂÆ Í ÁÅêäÅ Ãí Õ¹Þ Õ½î ñÂÆ ÁðÇêå Õð Çç¼åÅ Í Ã¯Ôä ÇÃ¿Ø êzèÅé, ×¹ðç¹ÁÅðÅ êzì¿èÕ Õî¶àÆ, ñó¯ÁÅ, Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ ÿå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ Çí¿âð»òÅñÅ, ÇÜÃé¶ ÁÅêä¶ ×¹ðíÅÂÆÁ», Çÿػ é¿È ×¹ðÈ-Úðé» éÅñ ܯÇóÁÅ Í ÇÃ¿Ø ô¶ð ò»× ×ðÇÜÁÅ Í ×ðÜ Ã¹ä Õ¶ ò¼â¶-ò¼â¶ éÅãÈ Ö» Õ¿ì¶ Í ÁÅõð ÃÅæÆÁ» Ãî¶å èðî, ê¿æ, Õ½î çÆ ôÅé òÅÃå¶ ôÔÆçÆÁ» êzÅêå Õð ׶ Í ÕðåÅð ÇÃ¿Ø ×ðÆì î¹¼Ö Ã¶òÅçÅð, ×¹ðÈ ×¯Çì¿ç ÇÃ¿Ø Ã¶òÕ ÜæÅ, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯

34  ÇòÇçÁÕ Ö¶åð : ÇÜ¼æ¶ ×¼çÅð, î¼ÕÅð Áå¶ îÔ»-êÅÖ¿âÆ ÁÖ½åÆ ÁÕÅñÆÁ» (?) é¶ Õ½î é¿È Çê¼á Çç¼åÆ (Áå¶ ç¶ ðÔ¶ Ôé ) À¹¼æ¶ ÇÂÔ ÃÈðîÅ Áå¶ ÇÂÃ ç¶ ÃÅæÆ âචðÔ¶ Í ÁÅêäÅ õÅñÃÂÆ êzä êÈðÅ ÕÆåÅ Í ÃîÈÔ ÇòÇçÁÅðæÆ, ×¹ðîÇå ÕÅñÜ , êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ ÇÃ¼Ö Õ½î ç¶ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ Ãí 寺 îÔÅé ÇÃ¼Ö Ôé, ÇÜé·» çÆ ôÔÅçå ç¶ ì¯è-Çòò¶Õ çÅ Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ ÃÅéÆ éÔƺ Í ×¹ðåðé ÇÃ¿Ø ê¿ÜÅìÆ ÇòíÅ×, ê¿ÜÅìÆ ïÈéÆòðÇÃàÆ, êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ î¶ð¶ Áå¶ î¶ð¶ ÃàÅø ç¶ Áé¹ÃÅð ÇÂà ÃçÆ çÆ ôõÃÆÁå, ÇÜÃ é¶ ÇüÖèðî, ÇüÖ-ðÅÜéÆåÆ Áå¶ ÇüÖ-îÅéÇÃÕåÅ é¿È Ãí 寺 ò¼è êzíÅÇòå ÕÆåÅ ÔË, À¹Ô îÔÅé ôõÃÆÁå Ãé ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ Çí¿âð»òÅñ¶, ÇÜé·» é¶ ì¼Ú¶, 칼㶠Áå¶ é½ÜòÅé êÆó·Æ é¿È ÇüÖÆ ÇÃè»å» ñÂÆ êz¶Çðå ÕÆåÅ Áå¶ ÇüÖ-ÇÂÇåÔÅà é¿È éò» î¯ó ÇçåÅ Í Çêz¿. ÁîðÜÆå Õ½ð ïîñ, îËé¶Üð Ã: ìñÇÜ¿çð ÇÃ¿Ø Ã¯îñ Áå¶ ÃîÈÔ ÃàÅë, ìÅìÅ çÆê ÇÃ¿Ø ÜÆ ×ðñ÷ ÕÅñÜ, îñ½ç, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ñÅÃÅéÆ ÇÃ¼Ö ÜðéËñ çÅ ð¹åìÅ, ÇÃðø å¶ ÇÃðø ÿåÇÃêÅÔÆ, ÕÇÔäÆ å¶ ÕðéÆ ç¶ êÈð¶, ì¯ñ ç¶ ÃÈð¶, ÇéðíË ï¯è¶, èÅðÇîÕ ÁÅ×È, Ã¼Ú ç¶ êÇÔð¶çÅð, òåé ç¶ êðòÅé¶ Áå¶ Õ¹ðìÅéÆ çÆ îÈðå îÔÅé ôÔÆç ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ é¿È ÔÆ Çîñ ÃÕçÅ ÔË, ÇÕö Ô¯ð é¿È éÔÆºÍ éðÅÇÂä ÇÃ¿Ø êzèÅé, ÁÕÅñ øËâð¶ôé ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ å» Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ çÅ êzå¼Ö ðÈê Ãé; ÇÜ¼æ¶ ÁÇèÁÅåîÕ ê¼Ö¯º êÈðé ìzÔî-Ç×ÁÅéÆ Ã¿å Ãé, À¹¼æ¶ À¹é·» Çò¼Ú ÇÂ¼Õ Çé깿é Áå¶ ÇÕzôîÂÆ ñÆâð» òÅñ¶ Áé¯Ö¶ ×¹ä î½ÜÈç Ãé Í ÇÃ¼Ö èðî ’å¶ Ô¯ä òÅñ¶ ÔîÇñÁ» çÆ êÆóÅ é¿È îÇÔÃÈà ÕðÇçÁ» ç¯ÖÆÁ» é¿È ã¹Õòƺ Ã÷Å ç¶ Õ¶ ÃÅÔ ñËäÅ À¹Ôé» ç¶ ÜðéËñÆ Ã¹íÅ çÅ ÇÔ¼ÃÅ ÃÆ Í ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ ÃðòÀ¹¼ÚåÅ Ççzó· ÕðÅÀ¹äÅ Áå¶ ÁÕÅñÆ ñÆâð» é¿È ÇÂà åõå ç¶ Ãéî¹Ö ÇÃð Þ¹ÕÅÀ¹ä çÆ ÜÅÚ òÆ Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø é¶ ÇÃÖÅÂÆ Í ÔÅñÅå» ç¶ òÇÔä Çò¼Ú ò×äÅ ÁÅî ñÆâð» çÆ Çøåðå Ô¹¿çÆ ÔË êð ÿå

35  Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¶ ×¹ðÈ-â¿î·,ç¶ÔèÅðÆ êÅÖ¿âÆÁ» ÇõñÅø ÜÔÅç Öó·Å ÕðÕ¶ ×¹ðÇòÚÅðèÅðÅ ’å¶ ÇÕ¿åÈ Õðé òÅÇñÁ» ç¶ î¿ÈÔ ì¿ç ÕðÕ¶ ð¼Ö Çç¼å¶ Í ....... À¹é·» ç¶ Ççé ðÅå ÕÆå¶ êzÚÅð Áå¶ ÕÇÔäÆ-ÕðéÆ ç¶ Ã¹î¶ñ ÃçÕŠÿå Çí¿âð»òÅÇñÁ» ç¶ Ã ÇÃ¼Ö é½ÜòÅé ïÔäÆ çÃåÅð ÃÜÅÀ¹äÆ, çÅó·Å Ö¹¼ñ·Å Û¼âäÅ Áå¶ Á¿Çîzå ÛÕäÅ ÁÅêäÅ øð÷ ÃîÞä ñ× ê¶ Ãé Í šíË ÕÅÔÈ Õ¯ ç¶å éÇÔ, éÇÔ íË îÅéå ÁÅé’’ ç¶ Áðæ» é¿È òÆ ÁÃñ ðÈê Çò¼Ú ÿå Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¶ ÔÆ À¹ÜÅ×ð ÕÆåÅ Í 2 òƺ ÃçÆ ç¶ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ À¹Ãð¼Âƶ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¶ ’ÇÃ¼Ö -ÇÂ¼Õ Õ½î’ çŠÿÕñê Ôð¶Õ ÇÃ¼Ö ÇÔðç¶ åÕ êÔ¹¿ÚÅÇÂÁÅ Í ...... Á¼Ü À¹é·» çÆ ôÔÆçÆ é¿È ÇÂ¼Õ ì¹ÞÅðå ìäÅ Õ¶ À¹é·» ç¶ ÇòÛ¯ó¶ é¿È ùíÅô Ú¿çð ì¯Ã çÆ ×ÅæÅ òð×Å ìäÅ Õ¶ À¹é·» çÆ ôõÃÆÁå é¿È Û¹ÇàÁÅÀ¹ä çÆÁ» ÕÅðòÅÂÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ôé êð À¹é·» çÆ îÔÅé ôÔÆçÆ çÆ Õ½óÆ ÃÚÅÂÆ é¿È î¿éÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÁÅñ Ç¿âÆÁÅ ÇÃ¼Ö ÃàÈâ˺àà øËâð¶ôé ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅÇñÁ» é¿È ÔÆ òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ ‘îÔÅé Çü֒ î¿éçÆ ÔË Í ÔðÇî¿çð ÇÃ¿Ø Ç×¼ñ êzèÅé, ÁÅñ Ç¿âÆÁ» ÇÃ¼Ö ÃàÈâ˺àà øËâð¶ôé, Á¿ÇîzåÃð ¯ ¯ ¯ êzËà : ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø é¶ Çܼæ¶-ÇüÖ-ê¿æ çÆ êÆó é¿È ÁÅêä¶ ñÔÈ çÆ ÔðÕå éÅñ ܯó Õ¶ ÜÆòé ìåÆå ÕÆåÅ, À¹¼æ¶ À¹é·» ê¿æ ç¶ öðÕ Ú¹¼Õ¶ ÃòË-îÅé é¿È òÆ Ü×ÅÇÂÁÅ Í Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ ÇÂ¼Õ ÁÇÜÔÅ ÇÃ¼Ö ñÆâð ÃÆ ÇÜÃ é¶ À¹ñà ÔÅñå» Çò¼Ú òÆ Ãìð çÅ ê¼ñÅ éÅ Û¼ÇâÁÅ Áå¶ Õ½î ç¶ Ü÷ÇìÁ» é¿È ÇÂ¼Õ î½ÇñÕåÅ êzçÅé ÕÆåÆ Í Ü¶ Ãêôà ðÈê Çò¼Ú ÁÅÖäÅ Ô¯ò¶ å» ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÔË ÇÕ Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÔÆ òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃ¼Ö ÔË ÇÜÃ é¶ Õ½î é¿È ö¹ñÅîÆ çÅ ÁÇÔÃÅà ÕðòÅÀ¹ä ç¶ éÅñ-éÅñ ìzÅÔîä-ìÅäÆÁ» çÅ ÜÈñÅ ñÅÔ ç¶ä çÅ òÆ ðÅÔ ÇçÖÅÇÂÁÅ Í ÁîðÆÕ ÇÃ¿Ø î¹ÕåÃð, ìÆìÆ ÃåéÅî Õ½ð õÅñÃÅ, ×¹ðìÚé ÇÃ¿Ø (ÿêÅ: ç¶ô ê¿ÜÅì), ÁòåÅð ÇÃ¿Ø (Ãì-ÁËâÆàð, ð¯÷ÅéÅ ÁÜÆå), ÜÃòÆð ÇÃ¿Ø ÃÆðÆ (ÿêÅ: Çéðîñ ç¶ÔÆ), ð¹Çê¿çð ÇÃ¿Ø Ã¿èÈ (êzåÆÇéè, ê¿ÜÅì ðÅÂÆàð÷ Ç¿àðéËôéñ.ïÈ.Õ¶.), ×¹ðÇò¿çð ÇÃ¿Ø Ã¿ØÅ (êzèÅé, ï¹òÕ Ã¶òÅò» Õñ¼ì, ðÃÈñê¹ð Õñ»), éÇð¿Üé ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ (Õ½îÆ êzèÅé, ÇÃ¼Ö ïÈæ øËâð¶ôé), Ç¿çðêÅñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ (Õ½îÆ Üéðñ ÃÕ¼åð, ÇÃ¼Ö ïÈæ øËâð¶ôé), îñÕÆÁå ÇÃ¿Ø ìðÅó (ð¯÷ÅéÅ Á¼Ü çÆ ÁÅòÅ÷)

* *

¯ ¯ ¯ ÃzÆ ÔÇðî¿çð ÃÅÇÔì çÆ êÇò¼åðåÅ ç¶ ÷ÅîÅé; ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ Á÷îå ç¶ êÇÔð¶çÅð;

36  *

ÃzÆ ×¹ðÈ ×¿zæ ÃÅÇÔì çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ é¿È Ãîðêå Áå¶ À¹ÃçÅ ÃçÅ ±àÁÅÃðÅ ñËä òÅñ¶, ÇéîðåÅ ç¶ ê¹¿Ü, ÿ×å ç¶ Ã¶òÕ Áå¶ ÇüÖÇÃè»å(çðôé) Áå¶ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà ’å¶ êÇÔðÅ ç¶ä òÅñ¶, Ççzó· Ç×ÁÅéòÅé, íË-î¹Õå, î¯Ô-î¹Õå, åê¼ÃòÆ Áå¶ ÇåÁÅ×Æ, ÁÅêä¶ À¹êð¯Õå øð÷» é¿È ÇÃÖð å¼Õ ôÔÅçå ç¶ Õ¶ ÇéíÅÀ¹ä òÅñ¶; * ìÅäÆ-ìÅä¶, ÇÃ¿Ø ÃÜÅÀ¹ä Áå¶ îÅéòåÅ çÆÁ» Õçð»-ÕÆîå» ç¶ î¹¼çÂÆ; * ÃîÈÔ èðî» ç¶ ÃÇåÕÅðå, çñÆñ ÁèÅðå, ðÈÔÅéÆ åÅ÷×Æ ç¶ ê¹¿Ü; * Çéïî-ì¼è îðïÅçÅ ç¶ Áé¹ÕÈñ Üæ¶ì¿çÆ ç¶ ÇÃðÜÕ; * îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ ÇÃè»å é¿È Áܯն ÇìêðòÅçÆ Ã Ççzó·åÅ éÅñ ÇéíÅÀ¹ä òÅñ¶ îÔÅé ï¯è¶; * ÁܯÕÆ êzÚñå ðÅÜéÆåÆ å¯º ÁÇí¼Ü, ÕÇÔäÆ å¶ ÕðéÆ ç¶ ÃÈð¶; * èÆÁ»-íËä» Áå¶ öðÆì» çÆ Ç¼÷å ç¶ ðÖòÅñ¶, çÈôà» ç¶ éÅôÕ Áå¶ Çüֻ é¿È ôÃåð èÅðé ÕðÅÀ¹ä ç¶ ÚÅÔòÅé, øð¶ìÆÁ» ç¶ êÅðÖÈ, À¹äåÅÂÆÁ» òÅñ¶ ÇéÕàòðåÆÁ» é¿È ÖðÆÁ»-ÖðÆÁ» ùäÅÀ¹ä ç¶ ÁÅçÆ Áå¶ ÇÃ¼Ö îÅéÇÃÕåÅ ç¶ êÅðÖÈ Í ÇÂà ñÂÆ Ç¼կ-ÇÂ¼Õ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ï¹¼×-ê¹ðô, ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ ÔÆ Ôé Í çñìÆð ÇÿØ, ÃÆéÆÁð ê¼åðÕÅð, Çê¿â ׿éÅ, åÇÔÃÆñ Çøñ½ð, ÇÜñ·Å Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ 20òƺ ÃçÆ ç¶ Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ, ×¹ðÈ-ÁÅô¶ ç¶ èÅðéÆ, ÇÃ¼Ö îÇðÁÅçÅ ’Ú ê¼Õ¶ Áå¶ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È ÃÔÆ Á×òÅÂÆ ç¶ä òÅñ¶ ñÆâð ԯ¶ Ôé - ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ Í ê¿æÕ ÇÃè»åÅ Áé¹ÃÅð À¹Ôé» çÆ Ã¯Ú À¹¼å¶ êÇÔðÅ Çç¿ÇçÁ» ÇÃ¼Ö Õ½î â¿Èض ÿÕà ’Ú¯ ÇéÕñ ÃÕçÆ ÔË Í êzÆåî ÇÿØ, ê¼åðÕÅð, î¹ÔÅñÆ ¯ ¯ ¯ Ô¯ð ÿÃæÅò» : ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ 2 òƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé ÜðéËñ, îÔÅé ôÔÆç, ÿå-ÇÃêÅÔÆ, ìÅäÆ Áå¶ ìÅä¶ ç¶ èÅðéÆ Áå¶ À¹Ã çÆ ñÅÜ ð¼Öä òÅñ¶, ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðéÆ ç¶ êÈð¶, îÆðÆ Áå¶ êÆðÆ ç¶ Ã¿Õñê Áé¹ÃÅð Ú¼ñä òÅñ¶ îÔÅé ÇÃ¼Ö Ô¯Â¶ Ôé Í íÅÂÆ Õ¿òð ÇÃ¿Ø èÅîÆ, î¹¼Ö ÃðêzÃå, ×¹ð ÁÅÃðÅ àðÃà (ðÇÜ:), î¹ÔÅñÆ ¯ ¯ ¯¯

37  À¹Ã èðî çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ íÅðåÆ ø½Ü éÅñ à¼Õð ñÂÆ Áå¶ ÁÅêä¶ 6 /65 ÇÃðñ¼æ ÃÅæÆÁ» Ãä¶ ôÔÆç Ô¯ Ç×ÁÅ Í À¹Ã ù¼åÆ Õ½î é¿È Ü×ÅÇÂÁÅ Í À¹Ô ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðéÆ çÅ êÈðÅ ÃÆ Í ìñìÆð ÇÃ¿Ø ÃÈÚ ÁËâò¯Õ¶à, ÇÃ¼Ö ÇòÚÅð î¿Ú, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯ òÆÔòƺ ÃçÆ Çò¼Ú ÇÃ¼Ö ñÆâð» çÆÁ» ×¼çÅðÆÁ» ÕÅðé Çìêð» çÆ îè¯ñÆ Áå¶ ñÅÜÔÆä Ô¯ Ú¹¼ÕÆ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È ÁÅêäÆ Õ¹ðìÅéÆ ç¶ Õ¶ ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ÁÇÔÃÅà ÇçòÅÇÂÁÅ Áå¶ Õ½î é¿È ò¼âÅ ÔñÈäÅ Çç¼åÅ Í ×¹ðíÜé ÇÃ¿Ø Ç×¼ñ ÇÃ¼Ö ÇòÚÅð î¿Ú, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯ ÇÜ¿éÆ Õz»åÆ ÇÃ¼Ö Õ½î Çò¼Ú ÿå Çí¿âð»òÅÇñÁ» ç¶ Ã ç½ðÅé ÁÅÂÆ, ¶éÆ ÇÕö òÆ ÁÅ×È ç¶ Ã Çò¼Ú éÔƺ ÁÅÂÆ Í ...... ÇÜ¿éÆ Ãêôà Áå¶ Çé¼×ð öè ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ é¶ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È Çç¼åÆ, À¹Ô¯ ÇÜÔÆ Ã¶è ÇÂà ÃçÆ çÅ Õ¯ÂÆ ñÆâð òÆ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È éÔƺ ç¶ ÃÇÕÁÅÍ ñÖòÆð ÇÃ¿Ø Õ¯îñ, êz˼à ÃÕ¼åð, í×å ÇÃ¿Ø Ãê¯ðàà Õñ¼ì (ðÇÜ:), ÇÜñ·Å î¯×Å ¯ ¯ ¯ ܶñ· ’Ú¯º : 1947 寺 ìÅÁç ܯ ÇÃ¼Ö Õ½î éÅñ á¼×Æ ò¼ÜÆ ÔË, À¹Ã 寺 êðçŠÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ Çí¿âð»òÅÇñÁ» Õð»åÆÕÅðÆ ðÈê Çò¼Ú Ú¹¼ÇÕÁÅ Í Õ¶òñ âƺ׻ éÔƺ îÅðÆÁ», ܯ Õ½î éÅñ ìÚé ÕÆåÅ, Ôð î¹ôÕñ çÅ î¹ÕÅìñÅ ÕðÕ¶ êÈðÅ ÕÆåÅ Í èÅðÇîÕ, ðÅÜéÆåÕ ê¼Ö¯º Ôð êzÕÅð éÅñ Ãëñ Çüè ԯ¶ Í ..... ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ õÅñÃÅ é¶ Ôð Õ½î, Ôð î÷·ì é¿È ÃÔÆ ÇÃè»å ’å¶ Úñä ñÂÆ êz¶Çðå ÕÆåÅ Í ×¹ðéÅî ÇÃ¿Ø ì¿¹âÅñÅ é÷ðì¿ç, îËÕÃÆîî ÃÇÕ±ÇðàÆ Ü¶ñ·, éÅíÅ ¯ ¯ ¯ ÇÂ¼Õ Ã¿å ÇÃêÅÔÆ êËçÅ Ô¯ÇÂÁÅ, ÇÜÃ é¶ Ã çÆÁ» êËó» À¹¼å¶ Õ¹Þ ÁÇÜÔ¶ éÕô ۼⶠÔé ÇÕ À¹é·» êËó» éÅñ ÁÅêäÆ êËó ÇîñÅÀ¹ºçÆ Ô¯ÂÆ ÁÅêä¶ íÇò¼Ö çÆ À¹ÃÅðÆ ñÂÆ ÇÃ¼Ö Õ½î ÁÅêäÅ Ãøð ÜÅðÆ ð¼Ö¶×Æ Í ñÅñ ÇÃ¿Ø ÁÕÅñ×ó·, ÃîÈÔ àÅâÅ ì¿çÆ ÇÿØ, Ã˺àðñ ܶñ·, Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ ÿå-ÇÃêÅÔÆ, ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðéÆ ç¶ êÈ𶠑ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶’ ÇÜé·» é¶ ×¹ðÇüÖÆ îÇðÁÅçÅ Çò¼Ú ðÇÔ Õ¶ ÃÅⶠ׹ðÈÁ» ç¶ çðÃŶ îÅð× ’å¶

38  Ú¼ñÇçÁ» ÇÃ¼Ö Õ½î ñÂÆ ÁÅêä¶ ÜÆòé çÅ ìñÆçÅé Çç¼åÅ Áå¶ ÁÅÀ¹ä òÅñÆ êÆó·Æ ñÂÆ ðÅÔ çðÃÅÇÂÁÅ Í Çì¼Õð ÇÃ¿Ø îÅé, èðÇî¿çð ÇÿØ, í¯ñÅ ÇÃ¿Ø îÅéÃÅ (ÔòÅñÅåÆ), Õ¶ºçðÆ Ü¶ñ·, ìÇá¿âÅ ¯ ¯ ¯ éÅîÆ ñ¯Õ» çÆ é÷ð ’Ú : ÿå-ÇÃêÅÔÆ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶ éÅ ÇÃðø ‘òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ôz¯îäÆ Çü֒ Ôé, ìñÇÕ À¹Ô ‘òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ êðî îé¹¼Ö’ Ôé Í âÅÕàð Õ¹ñçÆê ÇÃ¿Ø ÃÅìÕÅ î¹ÖÆ, ÃðÜðÆ ÇòíÅ×, êÆ.ÜÆ.ÁÅÂÆ., Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ òÆÔòƺ ÃçÆ Çò¼Ú Ãí 寺 ò¼è ÁÅõðÆ ÃòÅà å¼Õ ×¹ðìÅäÆ, ×¹ðîÇå Áå¶ ÇüÖÆ ÁÃÈñ» ’å¶ êÇÔðÅ ç¶ä òÅñÅ Áå¶ ÇüÖÆ ÁÃÈñ» Áé¹ÃÅð ÜÆòé ÜÆä òÅñÅ, Ãí 寺 ò¼è ÃîÞçÅð Áå¶ çÈð-Á¿ç¶ô, ÃÈÞòÅé, ê¿æ-çðç ð¼Öä òÅñÅ, À¹¼Ú ê¼èð ç¶ ÁÅÚðä òÅñÅ, îé¿ÈòÅç» Áå¶ ìzÅÔîäÆ ÁÃð 寺 ìöËð Áå¶ êÈðé ×¹ðÇÃ¼Ö ôÔÆç ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ ÔË Í Ã¿å¯Ö ÇÃ¿Ø Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö ðòÅÇÂå» Áé¹ÃÅð çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ÔîñÅ Õðé òÅÇñÁ» ç¶ Ôîñ¶ çÅ î¹ÕÅìñÅ ÕÆåÅ, ôÔÆçÆ êÅÂÆ Í Áîð ÇÃ¿Ø ÚÅÔñ ÁËâò¯Õ¶à Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ õ¹ôÆ éÅñ î½å ÕìÈñ ÕÆåÆ; Õ½î ñÂÆ, ÇüÖÆ ñÂÆ, èðî ñÂÆ ÁÅêÅ òÅð ׶ Í å¹ÔÅâÆ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È À¹Ã çÅ ô¹ÕðÆÁÅ ÁçÅ Ôî¶ôÅ Õðç¶ ðÇÔäÅ Ô¯ò¶×Å ÇÕÀ¹ºÇÕ À¹Ã é¶ Ôð ÚÆ÷ Çüֻ ç¶ ÇÔå ñÂÆ ÕÆåÆ Í À¹Ô Çüֻ Çò¼Ú ×¹ðÈ ×¯Çì¿ç ÇÃ¿Ø ÜÆ òÅñÆ ÇÔ¿îå íðéÆ ÚÅÔ¹¿ç¶ Ãé Í ÇÂà ÕðÕ¶ À¹Ô î½Õ¶ çÆ ÃðÕÅð é¿È ÇÕ¿é¶ òÆ ì¹ð¶ ÇÕÀ¹º éÅ ñ¼×ä êð À¹Ô üÚî¹¼Ú ÔÆ Çüֻ ç¶ îÃÆÔÅ Ãé Í î¿ÜÈ Õ¹ð¶ôÆ êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ ñ¯Õ ÇçzôàÆ ’Ú Ã¿å ÜðéËñ ÇÿØ-ÇÂ¼Õ Ã¿Õñé À¹Ô üÚî¹Ú ÔÆ õÅñö çÅ êzåÆÇéè ðÈê Ãé Í ..... íÇò¼Ö Çò¼Ú Ü篺 òÆ Õç¶ õÅñö ’å¶ íÆó ìäÆ å» õÅñÃÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¿zæ ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ åÅÇìÁÅ ðÇÔä

39  òÅñ¶ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø õÅñÃÅ çÆ ÕðéÆ å¯º ð½ôéÆ ÇñÁÅ Õð¶×Å Í À¹Ô ÇüÖÆ ××é çÅ èðÈ åÅðÅ Ãé Í Õ¿òð ô¶ð ÇÃ¿Ø âÆ.âÆ.êÆ.±., êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ ÁÅî ñ¯Õ» çÆ ðŶ ê¿ÜÅì : À¹Ô ÇÃ¼Ö ê¿æ çŠöòÕ ìä Õ¶ ÇðÔÅ Í í¹Çê¿çð Õ½ð, ìñìÆð Õ½ð õÅñÃÅ, Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ Õ¶òñ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÔÆ ÇÂ¼Õ Ã¼ÚÅ ÇÃ¼Ö ÃÆ...... ÇÜà Çò¼Ú ÇÃ¼Ö ìäé òÅñÆÁ» Õ¹¼ñ ÇÃøå» î½ÜÈç Ãé Í À¹Ô Õ¶òñ ÇÂÕ¼ñÅ ÔÆ ÃÆ ÇÜÃ é¶ éòƺ êéÆðÆ é¿È ÁÅêä¶ Ô¼Õ» é¿È êÛÅäé ñÂÆ êzíÅÇòå ÕÆåÅ Áå¶ ÇÂîÅéçÅð Áå¶ Ã¼ÚÅ ÇÃ¼Ö ìäé òÅñÆÁ» ÇÃøå» ìÅð¶ ÇüÇÖÁÅ Çç¼åÆÍ ÃÆðå, Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà çÆÁ» î¹¼ãñÆÁ» êzÅêåÆÁ» é¿È ÕÅÇÂî ð¼ÇÖÁÅ Í ÜðéËñ Áå¶ èðî-é¶åÅ ìä Õ¶ èðî ç¶ ÁÃÈñ» é¿È ÚÅð Õçî Á¼×¶ ñË ×¶ Í ÜÃò¿å ÇÿØ, Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö èðî ç¶ ÁÃÈñ» ’å¶ êÇÔðÅ ç¶ä ñÂÆ À¹é·» é¶ ÁîñÆ Õ¿î ÕÆå¶ Í Õ¹ðìÅéÆ ç¶ Ü÷ì¶ é¿È Õ¹ðìÅéÆ ç¶ Õ¶ êz×àÅÇÂÁÅ Í À¹Ã Ã ܯ ÇÔ¿çÈ ç¹ÕÅéçÅð» é¿È èîÕÅ Õ¶ èðî ç¶ é» ’å¶ òÃÈñÆ Õðç¶ Ãé À¹é·» é¿È ÇÃ¼è¶ ðÃå¶ êÅÇÂÁÅ Í ÕÂÆ ñóÕÆÁ» é¿È òÅêà À¹é·» ç¶ ØðÇçÁ» Õ¯ñ êÔ¹¿ÚÅÇÂÁÅ Í ç¹ôà» é¿È ï¯× ç¿â Çç¼åÅÍ À¹Ô ÃÅⶠկñ ÇÃ¼Ö èðî ç¶ ÚÅéä-î¹éÅð¶ Ãé Í ÃåÇò¿çð Õ½ð ê¿ÜÅì ïÈéÆòðÇÃàÆ, Ú¿âÆ×ó· ¯ ¯ ¯ Ü×ÆðÈ ÇÕÃî ç¶ éÅÁÇðÁ» Áå¶ ÇÔå» éÅñ ñËà ÇüÖ-ðÅÜéÆåÆ ç¶ ì¹÷Ççñ î¹ÔÅä é¿È ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ é¶ ÇÜà ÇÕÃî çÅ ÇÂéÕñÅìÆ î¹ÔÅòðÅ Áå¶ î¹Ô»çðÅ ìõÇôÁÅ, À¹Ô ÁÅêäÆ ÇîÃÅñ ÁÅê ÔÆ ÃÆ Í 1947 寺 ìÅÁç Çüֻ ç¶ éÅñ ÇÜà ÇÕÃî çÅ ò¼ÖòÅçÆ ÃñÈÕ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ, À¹Ã é¿È Ã¿å» ç¶ Ãî¹¼Ú¶ òÜÈç é¶ ìÔ¹å ÃÈÖî å½ð ’å¶ îÇÔÃÈà ÕÆåÅ Í Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ð¼ÇÖÁÅ Õðç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆç Ô¯ ׶ Áå¶ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆÁ» ðòÅÇÂå» Çò¼Ú À¹Ô ôÔÆç çÆ êçòÆ ÔÅÃñ Õð ׶ Áå¶ Çòð¯èÆ ÔÅñÅå» ÃÅÔîä¶ ÔÅð éÔƺ î¿éÆ Í ÇêzåêÅñ ÇÿØ, î¹ÔÅñÆ ¯ ¯ ¯

40  î˺ ÁÅêäÆ ÇÂà À¹îð (63 ÃÅñ) Çò¼Ú ܯ ÇÃ¼Ö Õ½î ñÂÆ îð-Çîàä òÅñÅ ï¯èÅ, ÿå-ÇÃêÅÔÆ, Õ½î Áå¶ èðî ÁÃæÅé» ’å¶ îð Çîàä òÅñÅ ÇÃ¿Ø ò¶ÇÖÁÅ å» À¹Ô ÇÃ¿Ø ÃÅÇÔì ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñÅ ÔÆ ç¶ÇÖÁÅ ÔË Í çñ¶ð ÇÿØ, ð¯êó ¯ ¯ ¯ ÕÅîð¶âÆ Ã¯Ú éòƺ êéÆðÆ é¿È êó·ÅÕÈ Ã 寺 ÁÅêä¶ ë¯Õ¶ ÇÃè»åòÅç çÅ êÅá êó·Å ðÔÆ ÃÆ Í Ã¿å ÜÆ çÆ Ã¯Ú Áå¶ Á×òÅÂÆ é¶ ÁÇÜÔÅ êÅÃÅ êñÇàÁÅ ÇÕ éò¶º ï¹¼× çÅ ÇÂÇåÔÅà ÇÃðÇÜÁÅ Ç×ÁÅ Í ÜÃìÆð ÇÿØ, êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ À¹Ã é¶ Ã¹¼åÆ Õ½î é¿È Ü×ÅÇÂÁÅ Í Ü篺 òÕå çÆ êzèÅé î¿åðÆ (ÃzÆ îåÆ Ç¿çðÅ ×»èÆ) é¶ ×¹ðÈ ÁðÜé ç¶ò ÜÆ ç¶ ôÔÆçÆ ÇçÔÅó¶ ’å¶ ò¼è 寺 ò¼è ÇÃ¼Ö ôðèÅñÈÁ» é¿È ôÔÆç Õðé ñÂÆ ÔîñÅ ÕÆåÅ å» À¹Ã é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ðÅÖÆ ÕÆåÆ Í À¹Ô ÇÂ¼Õ îÔÅé êz¶ðÕ ÃÆ Í À¹Ô ðÇÔé¹îÅÂÆ Õðé òÅñÆ ôõÃÆÁå ÃÆ Í À¹Ô ìÅçñ, à½ÔóÅ òð×Å ðÅÜéÆåÕ éÔƺ ÃÆ, êð ÇÂ¼Õ ìóÅ ÃÅçÅ êzÚÅðÕ ÃÆÇÜà çÅ ÇòôòÅà ÃÆ ÇÕ Çüֻ éÅñ Ç÷¿ç×Æ ç¶ Ôð Ö¶åð Çò¼Ú ÇòåÕðÅ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔË Í êðîòÆð ÇÃØ, êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ ÁÃƺ ìÅð-ìÅð ÇÂÔ¯ ÔÆ ÕԻ׶ ÇÕ Ü¶ 2 òƺ ÃçÆ Çò¼Ú Õ¯ÂÆ èÅðÇîÕ, ðÅÜéÆåÕ, ÃÈÞòÅé, Õ¹ðìÅéÆ òÅñÅ é¶åÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË å» À¹Ô ÔË Ã¿å ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ Çí¿âð»òÅñÅ Í îéÜÆå ÇÿØ, êÇàÁÅñÅ ¯ ¯ ¯ ÇÂÔ Ã¿å ÔÆ Ãé ÇÜé·» é¶ éÇôÁ» Çò¼Ú ×zÃå Áå¶ êÇåå Ô¯ ðÔÆ ÇÃ¼Ö ÜòÅéÆ é¿È ÁÅêä¶ Çòðö éÅñ ܯÇóÁÅ Í Ü篺 ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê Ã ç¶ ÔÅÕî» éÅñ ׿ã-å¹¼ê Õð Õ¶ Çüֻ Áå¶ ê¿ÜÅì ç¶ ÇÔå ò¶Úä çÆÁ» ׯºçÅ ×¹¿ççÆ ðÔÆ å» À¹Ã Ã Ã¿å» é¶ êÈðÆ êÇÔð¶çÅðÆ éÅñ ÇÃ¼Ö ÇÔå» çÆ ðÅÖÆ ÕÆåÆ Í èðî-ï¹¼è î¯ðÚ¶ ç½ðÅé ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê éÅñ î¼åí¶ç» ç¶ Ô¹¿ç¶ ԯ¶ òÆ À¹é·» é¶ Ôî¶ôŠ¶ÕåÅ ìäÅÂÆ ð¼Öä çÆ ÁêÆñ ÕÆåÆ Í..... ‘Áêz¶ôé ìÇñÀÈ ÃàÅð’ ò¶ñ¶ ÇÜà ðäéÆåÆ Áå¶ ìÔÅçðÆ éÅñ ÿå ÜÆ Áå¶ À¹é·» ç¶ ÃÅæÆÁ» é¶ ø½Ü ç¶ ç¿ç ּචÕÆå¶ À¹Ã é¿È ò¶Ö Õ¶ ‘ÚîÕ½ð çÆ ×ó·Æ’ ç¶ ï¹¼è çÆ ïÅç åÅ÷Å Ô¯ Ü»çÆ ÔË Í ðÅÇÜ¿çð ÇÃ¿Ø Ã¶Ô, ñ¹ÇèÁÅäÅ ¯ ¯ ¯

41  À¹Ôé» é¶ èðî Áå¶ ðÅÜéÆåÆ çÅ îÅð×, ܯ Û¶ò¶º êÅåôÅÔ ÃÅÇÔì ÃzÆ ×¹ðÈ ÔðׯÇì¿ç ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ ç¼ÇÃÁÅ ÃÆ, À¹Ã é¿È ÁêäÅÇÂÁÅÍ ÜÃêzÆå ÇÿØ, Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ À¹Ô ÔÆ ÁÇÜÔ¶ ï¯è¶ Áå¶ ÇÃ¼Ö Ãé ܯ ÕÇÔäÆ å¶ ÕðéÆ ç¶ ê¼Õ¶ Ãé, ÇÜé·» é¿È éÅ å» ðÅÜéÆåÕ åÅÕå âðÅ ÃÕÆ Áå¶ éÅ ÔÆ À¹é·» çÅ î¿ÈÔ ×¯ñÆÁ» î¯ó ÃÕÆÁ» Í ×¹ðîÆå Õ½ð, Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ À¹Ô ÿå Áå¶ ÇÃêÅÔÆ çŠùî¶ñ ÃÆ Í ÃÅé¿È À¹Ã ’å¶ îÅä ÔË Áå¶ ÃÅé¿È ÇÂÔ òÆ îÅä ÔË ÇÕ ÃÅⶠկñ ÚîåÕÅðÆ Áå¶ ÃÈÞòÅé ôõÃÆÁå çÅ îÅñÕ ñÆâð ÃÆ Í ìÇÚ¼åð ÇÿØ, Üñ¿èð ¯ ¯ ¯ òÆÔòƺ ÃçÆ Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÁÇÜÔÅ ÇÃ¼Ö êËçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÜÃ é¶ ÔÕÈîå çÆÁ» Üó·» ÇÔñÅ Çç¼åÆÁ» Áå¶ é½ÜòÅé ÇÜà ðÅÔ¶ å¹ð¶ Ãé À¹¼æ¯º À¹é·» é¿È òÅêà ÇñÁÅ Õ¶ ÇÂ¼Õ éòƺ ðÈÔ À¹Ôé» Á¿çð ëÈÕ Çç¼åÆ Í ÇÂ¼Õ ÁÇÜÔÅ îÅÂÆ çÅ ñÅñ ܯ ×¹ðÈ ×¯Çì¿ç ÇÃ¿Ø çŠüÚÅ ÇÃ¼Ö ÃÅìå Ô¯ÇÂÁÅ, À¹Ô ÃÆ ‘ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñ¶’ Í ÜÃòÆð Õ½ð, Á¿ÇîzåÃð ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆ Ã¶òÅ Áå¶ Á×òÅÂÆ Õð Õ¶ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà Çò¼Ú ÕÂÆ ÃçÆÁ» ÇÜ¿éÆ ÜÅé êÅ Çç¼åÆ Í Ã¹Çð¿çðêÅñ ÇÿØ, ìÇá¿âÅ ¯ ¯ ¯ À¹Ôé» ç¹ÁÅðŠܯ í×åÆ Áå¶ ôÕåÆ çÆ ñÇÔð ÚñÅÂÆ ×ÂÆ, À¹Ã ÃçÕÅ ÇÃ¼Ö Ü¹ÞÅðÈÁ» é¶ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñÇÔð é¿È À¹Ôé» å¯º ìÅÁç òÆ Õ¹ðìÅéÆÁ» ç¶ Õ¶ 12-13 ÃÅñ ñ×ÅåÅð ÜÅðÆ ð¼ÇÖÁÅ Áå¶ Ô¹ä òÆ ÇÕö éÅ ÇÕö ðÈê Çò¼Ú ÜÅðÆ ÔË Í Á¼Ü òÆ Õ½î À¹Ôé» çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ çÆ ÕÅÇÂñ ÔË ÇÕÀ¹ºÇÕ À¹Ôé» çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ÃzÆ ×¹ðÈ ×¿zæ ÃÅÇÔì çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ é¿È ÃîðÇêå ÃÆ Í ìñÇÜ¿çð ÇÿØ, ìÇá¿âÅ ¯ ¯ ¯ ÇÂà ÇÃðóÆ ï¯è¶ é¶ ÇÃ¼Ö ÇÃè»å» é¿È õåî Õðé ç¶ ïåé Õðé òÅñ¶ éËôéñ ÇÃÁÅÃåçÅé» Áå¶ ê¿ÜÅì ç¶ ÃæÅéÕ ðÅÜéÆåÆòÅé» é¿È ÁÇÜÔÅ ÃìÕ ÇÃÖÅÇÂÁÅ ÇÕ çÃî êÅåôÅÔ çÅ çðÃÅÇÂÁÅ îÅð× ÇÂ¼Õ òÅðÆ ðÈêîÅé Ô¯ Ç×ÁÅ Í ê¿ÜÅì ð¿×î¿Ú À¹¼å¶ ÿå ÜÆ é¶ À¹Ô ÚîåÕÅðÆ êzíÅò êÅÇÂÁÅ ÇÕ ÁÅêä¶ Áå¶ Çì×Åé¶ ÇòÚñÅ Á¿åð Ãêôà ÇçÖÅÂÆ ç¶ä ñ¼×Å Í À¹Ã é¶ ÁÅêä¶ ÜÆòé-ÕÅñ Çò¼Ú ê¿ÜÅì çÆ Çî¼àÆ éÅñ î¯Ô ÕðéÅ ÇÃÖÅÇÂÁÅ Í Õ½î Çò¼Ú îð Ú¹¼ÕÆ ÇüÖÆ ÃÇêðà é¿È Çëð 寺 íÇðÁÅ Í...... ÿå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ é¶ ÃèÅðé ÇÃ¼Ö çÆ Ã¯Ú é¿È ๿ÇìÁÅ; ×ÇÔðÅ êzíÅò êÅÇÂÁÅ Í éËôéñ ê¼èð ç¶ é¶åÅ Áܶ å¼Õ ïÅç

42  Õðç¶ Ôé ÇÕ ÁÃÆ ÇÕÔóÆ Õ½î éÅñ î¼æÅ ñÅ ìËá¶ Í Ã¿å ìÅìÅ ÜÆ Çç¼ñÆ çðìÅð ç¶ ñÅÇðÁŠ寺 ìÅöÆ Ô¯Â¶ ÇÃ¼Ö Õ½î ç¶ ÁÅ×È Ãé Í ×¹ðîÆå ÇÿØ, øÅÇ÷ñÕÅ ¯ ¯ ¯ ÇÜ¿éÅ Ç÷ÁÅçÅ ÇÃ¼Ö èðî çÅ êzÚÅð À¹Ôé» é¶ ÕÆåÅ, ÇÕö Ô¯ð é¶ éÔƺ ÕÆåÅ Í ÇÜ¿éÆ Ç÷ÁÅçÅ ÇÃ¼Ö èðî çÆ ðÅÖÆ À¹Ôé» é¶ ÕÆåÆ, Õ¯ÂÆ Ô¯ð éÔƺ Õð ÃÇÕÁÅ Í Ãí 寺 ò¼âÆ ×¼ñ, ÇÜ¿é¶ ÷¯ð éÅñ À¹Ôé» é¶ Õ¶Ã» çÅ Õåñ¶ÁÅî ð¯ÇÕÁÅ, Õ¯ÂÆ éÔƺ ð¯Õ ÃÇÕÁÅ Í ÇÜÔóÅ åðÆÕÅ òÆ áÆÕ ñ¼Ç×ÁÅ, À¹Ôé» é¶ À¹ÔÆ òðÇåÁÅ Í À¹Ôé» ç¶ òÕå Çò¼Ú À¹Ôé» ç¶ ÚÅð¶ êÅö ÇüÖÆ çÅ áÅá» îÅðçÅ Ãçð ÷ðÈð é÷ð ÁÅÀ¹ºçÅ ÃÆ, ܯ Á¼Ü-Õ¼ñ· éÔƺ ÁÅÀ¹ºçÅ Í êðîÜÆå Õ½ð, î¹ÕåÃð ¯ ¯ ¯ À¹Ã îÔÅé ï¯è¶ é¶ Çüֻ ç¶ ç¹ôîä» é¿È ñ¯Ô¶ ç¶ Úä¶ ÚìÅ Çç¼å¶ Í ×¹ðçÅà ÇÃ¿Ø îÅé, î¹ÕåÃð ¯ ¯ ¯ ÁÅ×ðÅ : À¹é·» çÆ ÇÂîÅéçÅðÆ Áå¶ Çüֻ ç¶ Ô¼Õ» é¿È ÃîðÇêå Ç÷¿ç×Æ ñÂÆ ç¹éÆÁÅ-íð ç¶ Çüֻ é¶ À¹é·» é¿È ÃÅðÆ ÇÂõñÅÕÆ Áå¶ ç¹ÇéÁÅòÆ ÔîÅÇÂå Çç¼åÆ Í íÅðå ÃðÕÅð ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È ÇîàÅÀ¹ä ’å¶ å¹ñÆ ÃÆ Áå¶ Çüֻ é¿È ÃìÕ ÇÃÖÅÀ¹äÅ ÚÅÔ¹¿çÆ ÃÆ å» Ü¯ ÇÃ¼Ö ×¹ðÈ ç¶ ìÖô¶ šðÅÜ Õð¶×Å õÅñÃÅ’’ ç¶ Ô¼Õ ñÂÆ ÕçÆ ÁÅòÅ÷ éÅ Ú¹¼Õä Í À¹é·» çÆ ôÔÅçå é¶ Çüֻ ç¶ Ô¼Õ» ñÂÆ Ú¼ñç¶ Á¿ç¯ñé Çò¼Ú éòƺ ðÈÔ ëÈÕ Çç¼åÆ ÇÜÃ ç¶ éåÆܶ òܯº Á÷ÅçÆ çÅ ÁËñÅé Õð Çç¼åÅ Í êzíêzÆå ÇÿØ, ÁÅ×ðÅ ¯ ¯ ¯ ñ¯Õ ÇçzôàÆ ’Ú Ã¿å ÜðéËñ ÇÿØ-ÇÂ¼Õ Ã¿Õñé ÇÔîÅÚñ êzç¶ô : Ü篺 ÇÃ¼Ö Õ½î ÇÂ¼Õ éÅ÷Õ î¯ó À¹êð ÃÆ, À¹ç¯º ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø ÜÆ é¶ ÇÂ¼Õ ÁÇÔî ÜðéËñ ÇÃ¿Ø òܯº À¹¼íð Õ¶ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È âðÅ ðÔÆÁ» ôÕåÆÁ» é¿È î¿ÈÔå¯ó ÜòÅì Çç¼åÅ Áå¶ ÃîÈÔ ÇüÖ-ÿ×å é¿È ÇÂ¼Õ Þ¿â¶ æ¼ñ¶ ÇÂռᶠÕð Õ¶ éÅ÷¹Õ Ã çÅ ÁÇÔÃÅà ÇçòÅÇÂÁÅ Áå¶ î½ÜÈçÅ ÃðÕÅð é¿È ÇÃ¼Ö Õ½î ’å¶ ×Æå¶ ×¶ دð ÷¹ñî» çÅ àÅÕðÅ ÕðÇçÁ» ÃìÕ ÇÃÖÅÇÂÁÅ Í...... ÇÃ¼Ö Õ½î À¹Ôé» çÆÁ» êËó» éÅñ ÁÅêäÆ êËó ÇîñÅÀ¹ºçÆ Ô¯ÂÆ ÁÅêä¶ éò¶º íÇò¼Ö çÆ À¹ÃÅðÆ Õð ÃÕçÆ ÔË Áå¶ ÇÂà Õæé é¿È òÆ çðÃÅ ÃÕçÆ ÔË : šðÅÜ Õð¶×Å õÅñÃÅ, ÁÅÕÆ ðÔË éÅ Õ¯ÇÂÍ ’ ×¹ðîÆå ÇÃ¿Ø îÆå, ÀÈéÅ (ÇÔîÅÚñ êzç¶ô) ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆ ìçÇÕÃîåƶ! ÿå ÜÆ ÇÃÁÅÃÆ ñÆâð» çÆ Ã½óÆ Ã¯Ú çÅ ôÕÅð Ô¯ ׶ Í ÇüÖÆ-ÇÃçÕ ÇéíÅÀ¹ºç¶ ԯ¶ ÇÔ¿ç¹ÃåÅé çÆ ÇøðÕÈ ÃðÕÅð Áå¶ À¹Ã çÆ ø½Ü çÅ âà Õ¶ î¹ÕÅìñÅ Õðç¶ Ô¯Â¶ ôÔÅçå çÅ ÜÅî êÆ ×¶ Í òÆÔòƺ ÃçÆ çÆ ÇÂ¼Õ Áç¹¼åÆ ôÔÆçƶ! ÇÂ¼Õ êÅö ç¶ô çÆ êÈðÆ ø½Ü Áå¶ ÇÂ¼Õ êÅö î¹¼áÆ íð Çÿػ é¶ Ã¿å» çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á î¹ÕÅìñÅ Õðç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆçÆÁ» êÅ Õ¶ ÇÃ¼Ö ÇÂÇåÔÅà çÅ ÇÂ¼Õ êzåÆÇéè ðÈê ÇÃðÇÜÁÅÍ Ã¿å» Çò¼Ú Ã¼Ú çÆ ðÅÔ ’å¶ Ú¼ñä Áå¶ Ã¼Ú ì¯ñä çÆ Ü¹ðÁå ÃÆ Í Ã¼Ú¶ Áðæ» Çò¼Ú òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ‘îÔÅé Çü֒ Áå¶ Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ Ãé Í ÜÃòÆð ÇÿØ, ÀÈéÅ (ÇÔîÅÚñ êzç¶ô) ¯ ¯ ¯

43  Çòç¶ÃÆ : ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Çí¿âð»òÅñÅ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃ¼Ö ÃÆ ÇÕÀ¹ºÇÕ À¹Ô ÷¹ìÅé çÅ ê¼ÕÅ ÃÆ Í Ü¯ Õ¹Þ òÆ À¹Ã é¶ ÇÕÔÅ, À¹ÔÆ Õð ÇòÖÅÇÂÁÅ Í À¹Ô üÚŠÿå-ÇÃêÅÔÆ ÃÆ Í Õ¹ñçÆê ÇÿØ, Ôð Õ½ð, ÕËé¶âÅ ¯ ¯ ¯ À¹Ã é¶ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È Ü×ÅÇÂÁÅ Í [email protected] ¯ ¯ ¯ À¹Ã çÆ Ç÷¿ç×Æ ÇÂ¼Õ ÇÂéÕñÅìƶ òÅñÆ ÃÆ Í Lindachang ¯ ¯ ¯ ÇÃ¼Ö Õ½î é¿È èÅðÇîÕ Áå¶ ðÅÜéÆåÕ å½ð ’å¶ Ã¹Ú¶å ÕÆåÅ Áå¶ Ã ç¶ ò×ç¶ åÈøÅé» éÅñ à¼Õð ñË Õ¶ ÃÅð¶ ÿÃÅð ç¶ ðÅÜéÆåÕ» é¿È çðÃÅ Çç¼åÅ ÇÕ ÇÃ¼Ö Õ½î Çò¼Ú ÁËö ï¯è¶ ÕñöÆèð é¶ êËçÅ ÕÆå¶ Ô¯Â¶ Ôé Í ÇÃ¿Ø ÃÅÇÔì íÅÂÆ ÜÃò¿å ÇÿØ, úéàÅðÆú ¯ ¯ ¯ ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Ã (ÃçÆ çÅ ÁÅÖðÆ ÇÔ¼ÃÅ) ÇüÖ, ìÔ¹Ç×äåÆ ç¶ ÁÃð ÁèÆé èÅðÇîÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ ôÕåÆ Ö¯ ðÔ¶ Ãé Í Ã¿å ÜðéËñ ÇÿØ, ÇÂ¼Õ èÅðÇîÕ ôõÃÆÁå, é¶ ÔÅñÅå é¿È ÃîÇÞÁÅ Áå¶ ÇÃ¼Ö îÅéÇÃÕåÅ é¿È êzíÅÇòå ÕÆåÅ Í À¹Ã é¶ ÃîÕÅñÆ îÅÔ½ñ ’Ú¯º Çüֻ é¿È ÁÅ÷Åç ÕðòÅÀ¹ä ñÂÆ ÇÂ¼Õ éòƺ ñÇÔð çÅ ìÅé·äÈ ì¿Çé·ÁÅ Í Çüֻ é¶ Ô¹ä å¼Õ ìÔ¹å Õ¹Þ ×òÅÇÂÁÅ êð ÃÅðÆ ç¹éÆÁÅ ç¶ ÃÈÞòÅé êó·¶-ÇñÖ¶ ÇÃ¼Ö é½ÜòÅé» ’Ú éòƺ ÜÅÇ×zåÆ ÁÅ ×ÂÆ ÇÜÔóÆ ÇÕö Ççé éò» êzì¿è î¹Ô¼ÂÆÁÅ Õð¶×Æ, ܯ ÇÃ¼Ö Õ½î çÆ íñÅÂÆ ñÂÆ Õ¿î ÁÅò¶×Å Í ÃÇå¿çð î»×à, Ãƶ ¯ ¯ ¯ À¹Ôé» ðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê ò»× ê¿æ éÅñ ×¼çÅðÆ éÔƺ ÕÆåÆ, Ãׯº Ô¼Õ-Ã¼Ú Áå¶ èðî ìÚÅÀ¹ä õÅåð ÷Åñî çÅ âà Õ¶ àÅÕðÅ ÕÆåÅ Í ×¹ðéÅî ÇÃ¿Ø ÷õîÆ, ìËñÜÆÁî ¯ ¯ ¯ À¹Ô öðÆì Áå¶ ì¶ÃÔÅð¶ çÅ ÃÔÅðÅ Ãé ܯ ÇÕ ×¹ðÈ ×¯Çì¿ç ÇÃ¿Ø ÜÆ ò¼ñ¯º ç¼ÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ðÅÔ ÔË Í ×¹ðî¶ñ ÇÿØ, îÅñàé ¯ ¯ ¯ Ã-Ã.... ÁÅÀ¹ºç¶ åÈøÅé» éÅñ à¼Õð ñË Õ¶ ÁÅÀ¹ä òÅñÆ éòƺ êÆó·Æ é¿È ÇÂ¼Õ éò» î¯ó ç¶ Õ¶ ÁÅêäÆ Ô¯ºç Çò¼Ú ÇñÁÅ Õ¶ Á¿ÇîzåèÅðÆ Áå¶ Ã¿å-ÇÃêÅÔÆ ìäÅÇÂÁÅ Í íÅÂÆ ×¹ðÇò¿çð ÇÿØ, úéàÅðÆú * ÇÂà ñ¶Ö ÇòÚ ôÅîñ Õ¹Þ ÇÚ¼áÆÁ» çÅ Á¿×ð¶÷Æ îÈñ 寺 ê¿ÜÅìÆ ÇòÚ Áé¹òÅç Ã. òÆðêÅñ ÇÃ¿Ø é¶ ÕÆåÅÍ

44 

;

45 

òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ ô©¯îäÆ ÇÃμÖ - ꩯ. dzçð ÇÃ³Ø Øμ×Å ×μñ ç°ÁÅêð ï°μ× çÆ þ ܯ ÕñÜ°× éÅñ¯º ÇìÔåð ðäƺçÅ þ Í ÇÂμÕ¯ çÅç¶ ç¶ ê¯åÇðÁ» çÅ ÷îÆé Áå¶ Øð ò³âä 寺 Þ×óÅ Ô¯ Ç×ÁÅÍ ÇÃÁÅÇäÁ» ç¯Ô» Çèð» é³± óå°ôà Õðé òÅÃå¶ Õ¯ÂÆ ï¯× À°êðÅñÅ éÅ ÕÆåÅ Í åñõÆ ìÔ°å òè ×ÂÆ Í ÇÂö ×°μö ÇòμÚ Õ½ðò Çèð é¶ ÁÅêäÆ íðÜÅÂÆ çð¯êåÆ é³± ×³ç¶ îõ½ñ Õð Ççμå¶ Í ×μñ öÅñÆ-×ñ¯Ú 寺 òè Õ¶ îÅð ÕÅà åÕ êÔ°³Ú ×ÂÆ Í ç¯ò» Çèð» é¶ ÇéôÇÚå Ççé ’å¶ ê±ðÆ ø½ÜÆ åÅÕå éÅñ ÷¯ð-Á÷îÅÂÆ Õðé çÅ ÁËñÅé Õð ÇçμåÅ Í ø½Ü» çÅ Áå¶ ï¯ÇèÁ» çÅ ÃîÆÕðä Ô¯ÇÂÁÅ, ܳ×Æ ÃîÅé ÇÂÕμáÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ç¯ºò¶ åÅÕå» ÁÅÔî¯-ÃÅÔîä¶ Ô¯ Õ¶ Áμ× òð·ÅÀ°ä ñμ×ÆÁ» Í ÇÂμÕ ì³é¶ ê»âò-ÃËéÅî°ÖÆ ÁðÜé ÃËéÅêåÆ êð ܳ×Æ ê˺åó¶ ìÅð¶ ÃÅð¶ ÁÇèÕÅð ðæòÅÔÆ Ç´ôé Õ¯ñ Í ç¯ò» Çèð» ç¶ ÇÃêÅÔÆ Áå¶ ÃËéÅêåÆ îðé ñμ׶ Í Ü³× Çéå Ççé Ô¯ð íÖçÆ ÜÅ ðÔÆ ÃÆ Í Õ½ðò» é¶ ÕÂÆ Ççé» çÆ ÜμÕ¯åμÕÆ ìÅÁç ÁÅêäÆ ÔÅð ðÔÆ ÃËéÅ é³±, îÔÅé ñðî¶, éÆåÆ-Çéê°³é, Õðä ç¶ Ãê°ðç Õð ÇçμåÅ Í ÃÅÇðÁ» ÇÂμÕ ÷°ìÅé ÇÕÔÅ, “Õðä çÅéòÆð! å³± ÃÅâÆ ÔÅð é³± ÇÜμå ÇòμÚ ìçñ ÃÕçÅ þº Í ÁÃƺ åËé³± ÁÅêäÅ î°μÖ ÃËéÅêåÆ ÃòÆÕÅð Õðç¶ Ô» Í Õðä é¶ ø½Ü é³± ÁÅêä¶ ã³× éÅñ Üμæ¶ì³ç ÕÆåÅ Í ê±ðÆ ÇåÁÅðÆ Õð Õ¶ Õðä Ü³× ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ÜÅ ×μÇÜÁÅ Í òÅðÆ-òÅðÆ Õðä éÅñ ñóé òÅÃå¶ ÕÂÆ ÁŶ Áå¶ ÕμÖ»ÕÅÇéÁ» ò»× À°μâç¶ ×¶ Í ê»âò ÃËéÅ ÇòμÚ í×çó îμÚ ×ÂÆ Í Õ¯ÂÆ ê¶ô éÅ Ü»çÆ ò¶Ö Õ¶, Õðä ç¶ àÅÕð¶ ñÂÆ, ÁðÜé é³± òμâÆ ø½Ü Ãî¶å îËçÅé ÇòμÚ À°åÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Í ç¯ò¶º ÁÅÔî¯-ÃÅÔîä¶ ì°μÕä ñμ×¶Í Ü³× ô°ð± Õðé ñÂÆ Çì×ñ òμÜ Ç×ÁÅ Í ç¯ò¶º Çèð» é¶ ÇÜμå ê©ÅêåÆ ñÂÆ Õ¯ÂÆ ÕÃð éÅ ÛμâÆ Í õ±ì Á×éÆ òð·ÅÂÆ ×ÂÆ Í øËÃñÅÕ°³é ÇÃμච’å¶ ê°μÜä ñÂÆ ÁðÜé é¶ ÁÅêä¶ íμæ¶ ÇòμÚ¯º, ÇÂμÕ ÖÅà åÆð ÕμÇãÁÅ Í Ç´ôé ðæòÅÔÆ é³± ê©äÅî ÕÆåÅ; ç¶òå¶ ÇèÁŶ; ×»âÆò (èé°μô) é³± ê±ðÆ åÅÕå éÅñ Õ³é åÆÕ ÇÖμÇÚÁÅ Í Õðä é³± îËçÅé Ûμâ Õ¶ íμÜä ñÂÆ îÜì±ð Õðé òÅÃå¶, åÆð ÇéôÅé¶ òμñ Ûμâ ÇçμåÅ Í ô±ÕçÅ Ô¯ÇÂÁÅ åÆð Õðä òÅñ¶ ðμæ ç¶ îμæ¶ ’å¶ ÜÅ òμÇÜÁÅ Í Õðä ðμæ Ãî¶å í°Á»àäÆÁÅ Ö»çÅ Ô¯ÇÂÁÅ ç¯ Ã½ ×Ü çÆ ç±ðÆ å¶ ÜÅ ÇêÁÅÍ ë°ðåÆ éÅñ Õðä óíÇñÁÅ, ðμæ áÆÕ ÕÆåÅ, دó¶ òμñ ÕÆå¶, ðæòÅÔÆ Ãñμî é³±, ðμæ Çëð êÇÔñ¶ ÃæÅé ’å¶ ÇñÜÅä ñÂÆ Ô°Õî ÇçμåÅ Í ÁμÖ ç¶ ë¯ð ÇòμÚ, ÃÔÆ ÃñÅîå, Çìé» õ½ë, Õðä, ÁðÜé ç¶ ÃÅÔîä¶ çÔÅó ÇðÔÅ ÃÆ Í Ô°ä åÆð çÅöä çÆ òÅðÆ Õðä çÆ ÃÆ Í À°Ã é¶ íμæ¶ ÇòμÚ¯º ÇÂμÕ åÆð

46  ÕμÇãÁÅ, ÇÚμñÅ ÚÅÇó·ÁÅÍ ÕîÅä çÆÁ» ÔμâÆÁ» ÕóÕ ×ÂÆÁ», å³çÆ é³± Õ³é 寺 ÇêÛ»Ô åμÕ ÇÖμÇÚÁÅ; ÇéôÅéŠöè Õ¶ åÆð çÅö ÇçμåÅÍ ÁðÜé ç¶ ðμæ ç¶ ÃÅÔîä¶ îμæ¶ ô±ÕçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂÔ åÆð ÜÅ àÕðÅÇÂÁÅ Í Áμ× çÆÁÅ ñÅà» ÇéÕñÆÁ», èðåÆ Õ³ìÆ, ðμæ ç¶ êÔƶ ÚðîðŶ, Ç´ôé â¯ÇñÁÅ, ÁÅÕÅô ÇòμÚ¯º ÇíÁÅéÕ ÚÆÕ» ðäÅÂÆ ÇçμåÆÁ», è±ó Õ¶ ìμçñ À°μᶠÁå¶ ÁðÜé ðμæ Ãî¶å çÃ-ìÅð» ×÷ À°ñà Õ¶ ÇêÛ»Ô ÜÅ ÇêÁÅ Í Û¶åÆ Ç´ôé óíÇñÁÅ Í À°Ã À°μáÇçÁ» ÔÆ Õðä çÆ À°ÃååÆ ÇòμÚ ÜËÕÅðÅ ñÅ ÇçμåÅ, “îÔ»ìñÆ Õðä çÆ ÜË Ô¯ò¶, ÜË Ô¯ò¶....... Í ’ ÇÂÃ ç¶ éÅñ ÔÆ ÁÅÕÅô ÇòμÚ¯º ÷¯ðçÅð ê©Ã³ÃÅîÂÆ ÁÅòÅ÷Š׳±Ü À°μáÆÁ», “Õðä ï¯è¶ çÆ ÜË Ô¯ò¶, çÅéòÆð Õðä! å¶ðÆ ÜË Ô¯ò¶ ..... Í’’ ÁÅÕÅô ÇòμÚ¯º Õðä ’å¶ ê°ôê-ìðõÅ Ô¯ä ñμ×Æ Í ÁðÜé ÇÂÔ Ãí ò¶Ö Õ¶ í½ÚμÕÅ ðÇÔ Ç×ÁÅ Áå¶ À°Ã é¶ ð¯Ã òܯº ñóé 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ Í ÔÇæÁÅð ÷îÆé ’å¶ ðμÖ ÇÃð Çêμà Õ¶ ìËá Ç×ÁÅ Í Ç´ôé é¶ ê°μÇÛÁÅ, “ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ ÁðÜé! îËçÅé ÇòμÚ ï¯è¶ ÁÅêä¶ ÔÇæÁÅð ÇÂà åð·» ÷îÆé ’å¶ éÔƺ ðμÖç¶, À°μá! î°ÕÅìñÅ ÕðÍ ÒÒéÔƺ ê©í±! î˺ éÔƺ ñó»×Å; î¶ðÅ ÁÅêäÅ ðæòÅÔÆ ç°ôîä òμñ¯º îÅð± òÅð Õðé ’å¶ ÜËÕÅð¶ ×ÜÅò¶, îË毺 ìðçÅôå éÔƺ Ô°³çÅ Í ÁμÜ-Õμñ· å» ìËÕ°³á ç¶ ç¶òå¶ íÆ êμÖêÅåÆ Ô¯ ׶ ñμ×ç¶ é¶ÍÓÓ ÒÒ“ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ ÁðÜé, Û¶åÆ çμà ?ÓÓ ÒÒê©í±, ÇÂÔ Õ¯ÂÆ çμÃä òÅñÆ ×μñ þ ? ÕÆ å°ÃÆ éÔƺ ÜÅäç¶ ÕÆ Ô¯ÇÂÁÅ þ ? î˺ åÆð ÚñÅÇÂÁÅ, Õðä ç¶ ÛμÕ¶ Û°óÅ Ççμå¶ Í í°Á»àäÆÁ» Ö»çÅ ðμæ Ãî¶å ç¯ Ã½ ×÷ çÆ ç±ðÆ ’å¶ ÜÅ Çâμ×Å ÃÆ Í ÇÕ³éÆ ç¶ð ÇêμÛ¯º, îÃƺ óíÇñÁÅ Í å篺 ÇÕö ç¶òÆ-ç¶òå¶ é¶ î¶ðÆ ô¯íÅ éÔƺ ÕÆåÆ Í ÇÕö é¶ ê°ôê-ìðÖÅ éÔƺ ÕÆåÆ Í å°Ãƺ õ°ç íÆ Õ¯ÂÆ ê©Ã³ÃéÆï ôìç éÔƺ ì¯ÇñÁÅ Í Ü篺 Õðä é¶ åÆð éÅñ î¶ðÅ ðμæ Õ¶òñ çà ×÷ ÇêÛ»Ô èμÇÕÁÅ-ÇÂÔ ç¯ Ã½ ×÷ ç¶ î°ÕÅìñ¶ Õ°Þ òÆ éÔƺ þ-êð Áøïà ! å°Ãƺ Çìé» Ã¯Ú¶, Õðä çÆ ô¯íÅ ÇòμÚ ÜËÕÅðÅ ñÅÇÂÁÅ Í ç¶òÇåÁ» é¶ ÁÅÕÅô ÇòμÚ¯º ê°ôê-ìðÖÅ ÕÆåÆ Í ÜË-ÜËÕÅð Ô¯ÂÆ, سචòμܶ Í ÕÆ å°ÔÅâÆ ç¶òåÅ-ÃíÅ çÅ ÇÂÔ¯ ÇÜÔÅ ÇÂéÃÅø þ ? îËé³± Ü°ÁÅì ÚÅÔÆçË; Ô°ä¶, ÇÂö òÕå, òðéÅ î˺ éÔƺ ñó»×ÅÍ’ÓÓ ÒÒéÔƺ ÁðÜé, Ç÷μç éÅ Õð, ÔÇæÁÅð óíÅñ, ÇÂÔ Ãî» øܱñ ìÇÔà Õðé çÅ éÔƺ þ Í Ü³× Ã ï¯è¶ ÕÅÇÂðåÅ ÇòÖÅªç¶ îÅä éÔƺ êÅªç¶ ÍÓÓ ÒÒÜÆ éÔƺ, îË åÆð-åñòÅð éÔƺ üμÕ»×Å; êÇÔñ» î¶ðÆ åÃμñÆ ÕðòÅÀ° Í òðéÅ î˺ ÃîÞ»×Å ÇÕ å°Ãƺ Á³çðÖÅå¶ Õ½ðò» çÅ êμÖ ê±ð ðÔ¶ Ô¯ ÍÓÓ ÒÒáÆÕ þ, ÇÜò¶º å¶ðÆ îð÷Æ, îËé³± ÁÃñÆÁå å¶ð¶ ÃÅÔîä¶ ðμÖäÆ ÔÆ êò¶×Æ Í ÁÅêä¶ Ççñ ’å¶ Ôμæ ðμÖ ñË Í ÇÕå¶ ÃμÚ Ã°ä Õ¶ å³± ×ô ÖÅ Õ¶ Çâμ× ÔÆ éÅ êò¶º ÍÓÓ Ç´ôé í×òÅé é¶ ÁÅêäÆ ÕñÅ êðåÅÂÆ; æ¯ó·¶ Ã ñÂÆ ÁðÜé çÅ åÆÜÅ é¶åð Ö¯Çñ·ÁÅ Í ÒÒÁÅÔ ò¶Ö ÇèÁÅé éÅñ ÁðÜé, å¶ð¶ ðμæ ç¶ êÔƶ èðåÆ îÅåÅ é¶ ê±ðÆ åð·» ÜÕó¶ ԯ¶ é¶ Í Ô¯ð ×½Ô éÅñ ò¶Ö, ô¶ô éÅ× é¶ ðμæ ç¶ êÔƶ é³± òñ¶ò¶º êŶ ԯ¶ Ôé Í î˺ ì¶éåÆ Õð Õ¶ ÃÅð¶ ç¶òÇåÁ» é³± å¶ðÆ ÃÔÅÇÂåÅ Õðé ñÂÆ îéÅ

47  ÇñÁÅ ÃÆ Í À°Ôé» íÆ ê±ðÆ òÅÔ ñÅÂÆ Í î˺ õ°ç Çòôé³± çÅ ÁòåÅð, ïñ·» Õñ» óê±ðé, ÁÅêäÆ ÃÅðÆ ÁòåÅðÆ ôÕåÆ éÅñ å¶ðÆ îμçç Õð ÇðÔÅ Ô» Í å¶ð¶ ðμæ é³± Á×éÆ å¯º ìÚÅÀ°ä òÅÃå¶ Ç³çð ÁÅêä¶ ÕðîÚÅðÆÁ» Ãî¶å Áμ× ì°ÞÅ ÇðÔÅ þ êð ÇÂà Ãí ç¶ ìÅòܱç, Õ°ðìÅé ÜÅò» çÅéòÆð ï¯è¶ Õðä 寺, òÅÔ-òÅÔ å¶ð¶, Õðä, òÅÔ ! å³± ÁÅêä¶ ÇÂμÕ¯ åÆð éÅñ èðåÆ çÅ îÅé å¯ó ÇçμåÅ Í ô¶ô éÅ× çÆÁ» ÔμâÆÁ» Ú±ðÅ Õð ÇçμåÆÁ» Í ÃÅð¶ ç¶òÇåÁ» çÆ öËìÆ ôÕåÆ ÔòÅ ÇòμÚ À°âÅ ÇçμåÆ Í î˺ ÁÅêäÆ ÃÅðÆ Á׳îÆ ôÕåÆ ñÅ Õ¶ íÆ å¶ð¶ ðμæ é³± ð¯Õ éÔƺ ÃÇÕÁÅ; ì¶òμà ԯ Ç×ÁŠû î˺ Í Õðä é¶ Õ¶òñ ÁðÜé ç¶ ðμæ é³± çà ×÷ ÇêÛ»Ô éÔÆ èμÇÕÁÅ ìñÇÕ åîÅî åË©ñ¯ÕÆ é³± ÇÔñÅ Õ¶ ðμÖ ÇçμåÅ Í ÃÅð¶ ç¶ò-ñ¯Õ ’å¶ Õðä íÅð± Ô¯ ÇéμìÇóÁÅ Í Ü¶ ÁÃƺ Áé¶Õ åÅÕå» òðå Õ¶ ðμæ é³± éÅ ð¯ÇÕÁÅ Ô°³çÅ å» å³± Áå¶ å¶ðÅ ðμæ ÇîμàÆ ÇòμÚ Çîñ ÜÅäÅ ÃÆ; åÆñÅ-åÆñÅ Ô¯ Õ¶ ÇìÖð ÜÅäÅ ÃÆ Í Õðä é¶ ÃÅâÅ ÃÅÇðÁ» çÅ îÅé í³× ÕÆåÅ þ Í À°Ã çÆ ÇÂà ÁæÅÔ ôÕåÆ é³± ò¶Ö Õ¶ ÔÆ Ãí é¶ À°Ã çÆ À°êîÅ ÕÆåÆ þÍ å±³ ç¯ Ã½ ×÷ Õðä çÅ ðæ ÇêÛ»Ô ð¶ó· Õ¶ Õ¯ÂÆ ÇÔîÅñÅ êðìå éÔƺ ÚμÕ ÇñÁÅ å±³ ÇÂÕμñ¶ Õðä éÅñ ñó ÇðÔÅ þº Áå¶ Õðä Áé¶ÕÅ ôÕåÆÁ» ’å¶ ÇÂÕμñÅ íÅð± þ Í Ô¯ð ðä ÁðÜé Í î˺ ðÅå ç¶ Ã Õðä é³± ÇêÁÅð éÅñ çμà ÁÅÇÂÁŠû ÇÕ ê»âò å¶ð¶ ÔÆ íðÅ é¶; åË毺 Û¯à¶; À°Ôé» çÆ ÜÅé ìõô ç¶òƺ Í å°Ãƺ ÃÅð¶ Õ°³åÆ ç¶ ê°μåð Ô¯ Í Çëð î˺ ÇÃÖÅñ Õ¶, å¶ðÆ îÅåÅ Õ°³åÆ é³± Õðä Õ¯ñ í¶ÇÜÁÅÍ À°Ã é¶ ð¯-ð¯ Õ¶ ÃÅðÆ Ô¯ÂÆ ìÆåÆ ÕÇÔ Ã°äÅÂÆ Í î» çÆ îîåÅ çÅ òÅÃåÅ êÅÇÂÁÅ Í Þ¯ñÆ Áμâ Õ¶ Õ°³åÆ é¶ ê³Ü» ê°μåð» çÆ ÜÅé ìõôÆ ñÂÆ åðñÅ ÕÆåÅ Í À°Ô ÇÕÔóÆ ÚÅñ þ ܯ î˺ éÅ ÚμñÆ Ô¯ò¶-åËé³± ìÚÅÀ°ä ñÂÆ Áå¶ Õðä é³± õåî ÕðòÅÀ°ä ñÂÆ Í åËé³± å» ÇÂÕñμòï é¶ ÔÆ Õç¶ çÅ êÅð ì°ñÅ ç¶äÅ ÃÆ, ܶ è¯Ö¶ éÅñ ×°ð± çð¯ä, À°Ã çÅ Á³×±áÅ éÅ ÕàòÅ Çç³çÅÍÓÓ ÇÂà 寺 ìÅÁç çÆ Ü³× ÇòμÚ ÁðÜé ÇÜμå Ç×ÁÅ Áå¶ Õðä ÇÜμå Õ¶ íÆ ÃðÆð ñ¶Ö¶ ñÅ Ç×ÁÅ Í ÕÇÔ³ç¶ Ôé ÇÂà îÔ»-íÅðå çÆ Ü³× å¯º ìÅÁç Õ°ðÖ¶åð ‘ê°³é-í±îÆ’ ÕÇÔñÅÀ°ä ñμ× ÇêÁÅ ÇÕªÇÕ ÇÂμæ¶ ìÔ°å òμâÆ Ö±éÆ Ü³× ñóÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ÇÂÇåÔÅà ÁÅêä¶ ÁÅê é³± ç°ÔðŪçÅ þ Í ÁÅÀ° ÕñÜ°× ÇòμÚ êðåƶ Áå¶ ò¶Öƶ ÇÕ ÁÇÜÔÆ Ü³× Çëð ÇÕμæ¶ ñóÆ ×ÂÆ ? ÇÕÔóÆ ÃÆ ‘ê°³é-í±îÆ’ Áå¶ Õ½ä ÃÆ ÇÂÃ æ» Õðä ìñÆ ? ÇÂÔ ‘èðî-èðåÆ’ ×°ð± éÅéÕ çÆ Úðé-Û¯Ô éÅñ êÇòμåð Ô¯ÂÆ Í ×°ð± éÅéÕ ÃÅÇÔì Áμá» ÜÅÇîÁ» ðÅÔƺ ÇÂμæ¶ (Á³Çî©åÃð) êèÅð¶ Í ÇÂμæ¶ ÔÆ çû ÃÇå×°ð» çÆ ÁÅåîÕ Ü¯å ‘ê¯æÆ ÃÅÇÔì’ çÆ Ã³ê±ðäåÅ Ô¯ÂÆ Áå¶ êÇÔñÅ ê©ÕÅô Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÂμæ¶ ÔÆ ‘îÆðÆ-êÆðÆ’, ‘í×åÆ Áå¶ ôÕåÆ’ çŠðî¶ñ ê©×ÇàÁÅ Í ÔðÆ ç¶ î³çð ÃÅÔîä¶ ÔÆ, ÁÕÅñ çÅ åõå íÆ À°ÃÅð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔé» òÆ êÅòéåÅ ñÂÆ ÁäÇ×äå óå», í×å» Áå¶ Ã±ðÇîÁ» é¶ ÁÅêä¶ ê©Åä» çÆ ÁÅÔ±åÆ ÇçμåÆ Í ÇÂö çð ’å¶ ÔÅ÷ð Ô¯ Õ¶, ÃÅæÆÁ» Ãî¶å, ÇÂμÕ ÇÃμÖ é¶ ÁðçÅÊïÇèÁÅ ÇÕ ÁÅêä¶ íðÅò» éÅñ Ô¯ ðÔÆ ì¶ÇÂéÃÅëÆ õåî ÕðòÅ Õ¶ ÔÆ ÃÅÔ ñò»×Å Í ÇÃμÖ-ê³æ ç¶ ÃòË-îÅä ñÂÆ èðî-ï°μè ô°ð± Õð ÇçμåÅ Í é³×¶ èó, Õ°Þ íÆ éÅ Ô³°ÇçÁ», Õ¶òñ ÃÇå×°ð± ÜÆ ’å¶ íð¯ÃÅ ðμÖ Õ¶, Ü³× çÅ Çì×ñ òÜÅ ÇçμåÅ Í ÇÂμÕ êÅö ÇÂÕμñÅ Õðä þ (ìÅìÅ ÜðéËñ ÇóØ); Õ½ðò íðÅ òÆ ÃÅæ éÔƺ ÇéíÅ ðÔ¶ (ÁÕÅñÆ çñ); ç°ÁÅêð òÅñÅ ØàéÅ-ÚμÕð òÆ ô°ð± Ô¯ Ç×ÁÅ þ Í íÅÂÆ Ãׯº åîÅôìÆé» ÇòμÚ ÜÅ Öñ¯Â¶ Í ê»âò» çÆ ÃËéÅ (ÃðÕÅðÆ Çèð) Áå¶ Õ½ðò íðÅ (ÁÕÅñÆ) òÆ ‘ñç-ê°μåð’

48  Áå¶ Ô¯ð ÕÂÆ ÇÕÃî çÆÁ» å¯Ôîå» ñÅÀ°ä¯º ôðî éÔƺ Õðç¶ Í ì¶×ÅÇéÁ» 寺 å» ÕÆ ÁÅà ÃÆ, ÁÅêä¶ íÆ êðÅÇÂÁ» éÅñ ÜÅ ðñ¶ Í ÕçÆ ê©ÕðîÅ ÇòμÚ¯º ÇéÕñ ÜÅä çÆ Ú¶åÅòéÆ, ÕçÆ âÅÕ±Á»-«à¶ÇðÁ» çÅ î°ÖÆ ÁÅÇÖÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í ÇÂÃ ç¶ ×°μÞ¶ í¶ç êÇÔñ» ÔÆ ç°ôîä é³± çμà Ççμå¶ Ü»ç¶ é¶ Í éòÆé ܳ×Æ ÁÃåð ÁÅ ÜÅä Õð Õ¶ Ô°ä Ç´ôé é³± ðæòÅÔÆ ìä Õ¶ ÁðÜé ç¶ éÅñ ÁÅÀ°ä çÆ ÷ð±ðå éÔƺ þ Í Ç´ôé (dzçðÅ ×»èÆ) ÁðÜé (òËÇçÁÅ) é³± Õðä (ìÅìÅ ÜðéËñ ÇóØ) ç¶ Çòð°μè ÃÅðÆÁ» ôÕåÆÁ» ç¶ Õ¶ í¶ÜçÅ þ Í À°Ã Áμׯº Üéðñ ÇçÁÅñ Áå¶ ìðÅó ÁÅÇç é³± Ãí Õ°Þ Ã³íÅñ ÇçμåÅ Í Á³é·Å Çè·åðÅôàð (Ç×ÁÅéÆ ÜËñ ÇóØ) óܶ (ñÔƶ) 寺 Ü³× ìÅð¶ ÜÅäÕÅðÆ ê©Åêå ÕðçÅ þ Í ÇÂà òÅðÆ Ã³Ü¶ íÆ è¯Ö¶ìÅ÷ ÇéÕÇñÁÅ; ܳö çÆ ÃÔÆ ÃÇæåÆ éÔƺ çμÃçÅ Í ÃÅð¶ îÅð± Á×éÆ-ôÅÃåð Áå¶ ÁÃåð ÇÂÕμᶠÕð ñ¶ ׶; à˺Õ, å¯ê» Áå¶ ‘À°μâäÖà¯ñ¶’ íÆ Í ÇÂÕμñ¶ ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ë°³âä òÅÃå¶ îÔÅé íÅðå òðô çÆ ôÕåÆôÅñÆ ÃËéÅ é³± Þ¯Õ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ Í À°Ã é³± Õî÷¯ð Õðé òÅÃå¶ êÇÔñ» ìÅÔò» (ÁÕÅñÆ) å¯ó ÇçμåÆÁ», Çëð ‘ñç-ê°μåð’ ÁÅÇÖÁÅ, ÇÂñ÷Åî ñŶ; ìÅÔðñÆ ÃÔÅÇÂåÅ ð¯Õä òÅÃå¶ ÃðÔμç» ’å¶ Ú½ÕÃÆ òèÅ ÇçμåÆ; ÁÖìÅð, ð¶âÆú, àÆ.òÆ. ’å¶ Ú¯ð þ, ÕÅåñ þ, ç¶ô ÕÅ ç°ôîä þ, çÅ Þ±áÅ ô¯ð êÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í ìÔ°å ÚÅñ» ÚμñÆÁ» êð Õðä ñðî¶ é¶ ÔÅð éÅ î³éÆ Í çà ñμÖ ø½Ü ÚÅñÆ Õ° í°μÖ¶-íÅä¶ Çóػ é³± îÅð Õ¶ Çëð ìÔÅçðÆ çÅ ã³â¯ðÅ ÇêμàäÅ ÚÅÔ°³çÆ þ Í î°ó 寺 ÚîÕ¯ð çÆ ×ó·Æ çÅ Çç©ô ÁμÖ» Áμ׶ ÁÅ Ü»çÅ þ Í Ô³ÕÅðÆ Ô¯ÂÆ ø½Ü çÅ Ü篺 ìÔ°åÅ é°ÕÃÅé Ô¯ä ñμ×Å å» ÇÂμÕ¯ òÅðÆ ÃÅð¶ ì³Çéú ÃÅð¶ åð·» ç¶ ÔÇæÁÅð» éÅñ ÔμñÅ ì¯ñ ÇçμåÅ Ö±é çÆÁ» éçÆÁ» òÇÔ à°ðÆÁ»; Áμ× ç¶ ñ»ì± À°μá¶; ØîÃÅä çÅ Ü³× îμÇÚÁÅ; å¯ê», à˺ջ, ׯñÆÁ» Áå¶ Çóػ ç¶ ÜËÕÅÇðÁ» é¶ ÇíÁÅéÕ éÅç òÜÅÇÂÁÅ Í ÁðÜé Õ¯ñ ÃÅðÆÁ» åÅÕå» Ãé-Õðä ÇéÔμæÅ Õð ÇçμåÅ Í ÁäÇ×äå ÕîÆäÆÁ» ÚÅñ» Úμñ Õ¶, íÅò¶º Õðä é³± ÃðÆðÕ å½ð ’å¶ Öåî Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ êð Ç´ôé é¶ õ°ç Õðä ç¶ Ã±ðî×åÆ ç¶ Ã¯Ôñ ×Ŷ Í Ôð ø½ÜÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ À°Ã é³± ‘òμâÅ ï¯èÅ’ Õð Õ¶ ÇñÇÖÁÅÍ ÃÅðÆ ê»âò ÃËéÅ é¶ Õðä é³± îÅð Õ¶ ÇÂμ÷å éÔƺ ÖμàÆ êð Õðä é¶ çà ×÷ ðμæ ÇêÛ»Ô èμÕ Õ¶ óÃÅð ÇòμÚ ê©ÇÃμèÆ ê©Åêå Õð ñÂÆ Í ÇÃμÖ» ç¶ Ççñ» ’å¶ À°Ã çÅ ÃçÅ ðÅÜ ðÔ¶×Å Í Õðä ’å¶ Ü³× ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ÔÆ ê°ôê-òðÖÅ Ô¯ ×ÂÆ ÃÆ êð ÇÂμæ¶ ê³ÜÅì ÇòμÚ å» Áܶ íÆ õ½ø ÛÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ÇÂà òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé ï¯è¶, ô©¯îäÆ ÇÃμÖ’ çÅ À°μÚÆ ÁÅòÅ÷ éÅñ Õ¯ÂÆ éÅî íÆ éÔƺ ñË ÇðÔÅ Í ÇÂμÕ Çèð òÅÃå¶ Ç³çðÅ ×»èÆì¶ç¯ÇôÁ» çÆ ÕÅåñ, èðî ÁÃæÅé çÆ ì¶ÁçìÆ Õðé òÅñÆ-îðé À°êð³å ‘ôÔÆç’ ìä ×ÂÆ þ Í ç±ÜÆ Çèð òÅÃå¶ ÃòË-îÅä ÇêμÛ¶ ÜÅé» Õ°ðìÅé Õðé òÅñ¶ ï¯è¶ íÆ ôÔÆç éÔƺ Ôé Í ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ Øμචð°ñçÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í ì¶Á³å ÇóØ, Ãåò³å ÇóØ, Õ¶Ôð ÇÃ³Ø ì¶êÛÅä Ô°³ç¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé Í ‘ðμÖÅ-ÇܳçÅ’ Áå¶ Ô¯ð ñðî¶ ïÅç çÆÁ» êðå» ’Ú¯º ÇÕðç¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé Í Ã³é 1984¤ ç¶ ç¯ò¶º Øμ¬ØÅð¶ ñ×í× Ç÷³î¶òÅð ÇòÁÕåÆÁ» òμñ¯º í°ñÅ Ççμå¶ ×¶ Ôé Í

49  ÒÒçÅòÅ Á×Çé ìÔ°å Çå©ä ÜÅñ¶ Õ¯ÂÆ ÔÇðÁÅ ì±à ðÇÔú ðÆ’ÓÓ ç¶ îÔ»òÅÕ î°åÅìÕ ÃÅð¶ êÅö çÇÔôå çÆ Á×éÆ þ Í ÃÅðÅ ÇÃμÖ ð±êÆ ð°μÖ, ܳ×ñ, ìÅ×, ÃÅó Õ¶ ðÁÅÔ Õð ÇçμåÅ þ Í Õ¯ÂÆ ÔÇðú ì±àÅ ÇÕå¶ ÇòðñÅ ÔÆ ìÇÚÁÅ þÍ è³éòÅç þ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø (ê©ëËÃð Á½ë ÇÃμÖÇÂ÷î) Áå¶ ÃÅæÆÁ» çÅ, ÇÜé·» òμⶠÇÜ×ð¶ éÅñ ’òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃμÖ’ ñμíä òÅÃå¶ ÁõìÅð» ÇòμÚ ÇÂôÇåÔÅð ç¶ Õ¶ ÇÃμÖ» é³± ò³×ÅÇðÁÅ-ÁÅêäÆ ðŶ í¶Üä ñÂÆ Í Çìé» ôμÕ ìÔ°Ç×äåÆ ÇÃμÖÅ é¶ ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ À°μåî ÇÃμÖ ÃòÆÕÅð ÕÆåÅ þ Í ÇÂÔ Ãåð» ÇñÖ¶ ÜÅä åÕ å°ÔÅⶠòμñ¯º ÕÆåÆ ×ÂÆ ÇÂà گä é³± ÕÅîð¶â» é¶ å» í³âäÅ ô°ð± íÆ Õð ÇçμåÅ þ Í ÔÅñÆ Ô¯ð ñ¯ÕÆ íÆ í³âÆ ÷ð±ð Õðé׶ Í ò¶ÖäÅ ÇÕå¶ â¯ñ éÅ ÜÅäÅ Í ÔÅñÆ Ô¯ð ìÔ°å Õ°Þ òÅêðé çÆ Ã³íÅòéÅ þ Í ÇÂà åð·» ç¶ ÕÅðÜ Úñç¶ ðÇÔä Í ìÔ°å ôñÅØÅï¯× À°μçî þ Í ×°ð± ÷ð±ð øÇðÁÅç ðä¶×Å!

50 

ÇÃμÖ» çÅ îÃÆÔÅ - î³Ü± Õ°ðËôÆ Ôð ÇÂéÃÅé À°Ã ÚÆ÷ é³± ÇêÁÅð ÕðçÅ þ, ÇÜà 寺 À°Ã é³± Õ¯ÂÆ ÇÃñÅ Çîñ ÃÕ¶ Í Û¯àÅ ÇÜÔÅ ê½çÅ ñ×ÅÀ°ä òÅñÅ ÇÂéÃÅé ïÚçÅ þ ÇÕ Õç¶ ÇÂÔ ê½çÅ òμâÅ Ô¯ Õ¶ î¶ð¶ Øð çÆ Ö±ìñðåÆ é³± òèŶ×Å Í Õç¶ Õ¯ÂÆ ñóÕÅ î˺ ÇÂÔ ÕÇÔ³çÅ éÔƺ ðÇäÁÅ ÇÕ îËé³± Ö±ìñðå Á½ðå éÔƺ ÚÅÔÆçÆ, ÇÂμÕ ÃμÚÆ ç¯Ãå åÆòƺ îËé³± ÚÅÔÆçÆ þ, ÇÜà çÆ Ã¯Ú, ÃÅèéÅ î¶ðÆ Á³åð-ÁÅåîÅ é³± êÇÔÚÅä ÃÕ¶ Í À°Ô ÁÅêäÆ Áå¶ î¶ðÆ ÔÃåÆ é³± í°ñÅ Õ¶ ÇÂμÕ ç±Ü¶ ÇòμÚ ÇÂà åð·» Ö¯ ÜÅä òÅñÆ Ô¯ò¶ ÇÜà åð·» “ç±ðÆ éÅ ðÔ¶ Õ¯ÂÆ ÁÅÜ ÇÂåé¶ ÕðÆì ÁÅú, î˺ å°Þ î˺ ÃîÅ ÜÅÀ±º å³± î°Þ î˺ ÃîÅ ÜÅú Í’’ ðäé ñÂÆ íÅò¶º ÇÂÔ ñÅÂÆé» ÔñÕÆÁ» ÇÜÔÆÁ» Ô¯ä êð ÇÂé·» çÅ ÁÅêä¶-ÁÅê ÇòμÚ ÇÂμÕ ìÔ°å òμâÅ îåñì þÍ ×μñ À°é·» Ççé» çÆ þ ÇÜé·» Ççé» ÇòμÚ À°×ðòÅç ÁÅêä¶ ê±ð¶ ÷¯ð» ’å¶ ÃÆ Áå¶ ÇÂμÕ ÁËö óå çÅ éÅî ÇÂé·» ÃÅðÆÁ» âÕËåÆÁ» ç¶ ÇêμÛ¶ ÇñÁÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÕ Á×ð Õ¯ÂÆ ÇÃμÖ Ü» ÇÃμÖ» éÅñ óì³è ðμÖä òÅñÅ Ô¯ð ÇÕö íÅÂÆÚÅð¶ çÅ ÁÅçîÆ Ü» Á½ðå À°Ã óå çÅ éÅî òÆ ÁÅêäÆ ÷°ìÅé À°μå¶ ñË Õ¶ ÁŪçÅ ÃÆ å» À°Ã é³± ìÔ°å ì°ðÆ åð·» åÃÆÔ¶ Ççμå¶ Ü»ç¶ Ãé Í ÁμÜ î¶ðÆ À°îð (î¶ðÅ Üéî AD îÂÆ, AIFG ÇòμÚ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ, À°Ã ÇÔÃÅì éÅñ) CB Õ° ÃÅñ ìäçÆ þ Í ÇÂà ÕÅðä ÁÅêäÆ À°îð çÆ ×μñ ÕÆåÆ þ ÇÕªÇÕ ÁÅêä¶ ÔμÕ ÇêμÛ¶ ñóé òÅÇñÁ» é³± Ü篺 ÖÅóÕ± ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÃÆ À°Ã òÕå î˺ ìÔ°å Û¯àÆ ÃÆ, î¶ðÅ ÇòÁÅÔ òÆ éÔƺ ÃÆ Ô¯ÇÂÁÅ Í î˺ Õ°ÁÅðÆ ÃÆ Áå¶ êó·çÆ ÃÆ Í ÇÜà î°Ôμñ¶ ÇòμÚ ÁÃƺ ðÇÔ³ç¶ ÃÆ À°Ô ÃÅðÅ î°ÔμñÅ ÇÃμÖ» çÅ ÃÆ Í î¶ðÅ ìÚêé ÇÃμÖ» Áå¶ ÇÔ³ç±Á» ÇòμÚ ìÆÇåÁÅ Í î˺ ÇÂé·» çÆÁ» ÁÅçå» Áå¶ ÇÂé·» çÆÁ» ÃμÚÅÂÆÁ» é³± ìóÅ é¶Çóú ç¶ÇÖÁÅ Í ÇÂé·» ñ¯Õ» ç¶ Øð ÇòμÚ Ôð êðç¶ òÅñÆ ×μñ Ü篺 Ô°³çÆ ÃÆ å» î˺ Ç÷ÁÅçÅåð À°é·» çÆÁ» ×μñ» ÇòμÚ ôðÆÕ (ôÅîñ) Ô°³çÆ ÃÆ, ÇÕªÇÕ Û¯àÆ-À°îð ìμÚÆ Ô¯ä ÕÅðé î¶ðÆ Õ¯ÂÆ ÁÇÔîÆÁå éÔƺ ÃÆ Áå¶ ìμÇÚÁ» ç¶ ÇòμÚ ìμÚÅ ÔÆ ÃîÞÆ Ü»çÆ ÃÆ Í À°Ã òÕå óå ÜÆ çÆÁ» ×μñ» ñ¯Õ» ç¶ Øðƺ Ô¯ÇÂÁÅ ÕðçÆÁ» Ãé Í î¶ð¶ Õ³é ìóÆ À°åðÕåÅ ç¶ éÅñ À°Ôé» ×μñ» é³± ÃîÞä çÆ Õ¯Çôô Õðç¶ Ãé êð Ü篺 î˺ Øð ÁÅ Õ¶ À°Ã ìÅð¶ Õ¯ÂÆ ×μñ Õðé çÆ Õ¯Çôô ÕðçÆ å» î¶ð¶ Øð ç¶ î¶ðÅ î±³Ô ì³ç Õð Çç³ç¶ Ãé ÇÕ ÇÂμæ¶ ÇÕö óå»-ð³å» çÅ éÅî éÅ ÇñÁÅ Õð, ܶ åËé³± Ç÷ÁÅçÅ ÔÆ ÇêÁÅð þ å» ÚñÆ ÜÅ À°Ôé» ç¶ Øð ÇÜé·» ç¶ Ø𯺠峱 ÇÂÔ Ãí Õ°Þ Ã°ä Õ¶ ÁŪçÆ þÍ Ü¶ î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ À°Ô ìóÅ ÃμÚÅ-ðμÚÅ ÇÂéÃÅé þ å» î¶ð¶ ØðÇçÁ» é¶ ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ Ü¶ À°Ô ÁËéÅ ÔÆ ÃμÚÅ þ å» Çëð À°Ôé» ç¶ ÁÅêä¶ ÔÆ ÇÃμÖ À°Ã çÆ ÃμÚÅÂÆ çÅ ÃÅÔîäÅ Õðç¶ âðç¶ ÇÕª Ôé? î˺ üμê Õð Ü»çÆ Í Çëð î˺ ÇÂμÕ òÅð ÁÅêä¶ éÅéÕ¶ ×ÂÆ Í À°μæ¶ ÜÅ Õ¶ Õ°Þ î°ÃñîÅé íÅÂÆÚÅð¶ ÇòμÚ¯º, ܯ ÇÕ î¶ð¶ îÅÇîÁ» çÆ æ»

51  ñ×ç¶ Ãé, é¶ ×μñ ðäÅÂÆ ÇÕ “ÁÃÆ Ã°ä¶-ðäŶ Ã³å» é³± Çîñä Úñ¶ ׶ êð âðç¶-âðç¶Í éÅñ¶ À°Ô ÔμÃä Áå¶ éÅñ¶ î¶ðÆ éÅéÆ î», ÃÅð¶ ×μñ» ÕðÆ ÜÅä Í “íÅÂÆ-íËä ÁÃƺ ׶ ÃÆ Ã³å» ç¶’ , À°Ôé» é¶ î¶ðÆ î» é³± ÇÕÔÅ, “ÜÅ Õ¶ îμæÅ à¶ÇÕÁÅ å¶ ÃÅé³± À°Ã é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ å°ÔÅâÅ éÅî ÕÆ þ? ÁÃƺ ÇÕÔÅ ìôÆð ÖÅéÍ Ã³å» é¶ Ü°ÁÅì ÇçμåÅ ÇÕ “å¶ðÅ éÅî ìôÆð ðÅî Ü» ìôÆð Õ°îÅð Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ þÍ’ À°Ã é¶ ÇÕÔÅ, “ÇÂÔ ÇÕÀ°?’ å» Ã³å» é¶ ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ “À°Ô ÇÂà ÕðÕ¶ ÇÕ å±³ ÁÅêä¶ î÷·ì çÅ éÅî å» ðμÖ ÇñÁÅ êð å±³ ÁÅêäÆ Ã±ðå ç¶Ö Í ÕÆ å³± ñ×ç˺ î°ÃñîÅé ?’’ À°Ô ÁÅêä¶ ÁÅê ÇòμÚ ôðÇî³çÅ Ô¯ ׶ Áå¶ À°Ô ì³ç¶ ÁμÜ òÆ Ç÷³çÅ Ôé Í î˺ ÇÂÔé» ×μñ» é³± ìó¶ ÇèÁÅé éÅñ ðäçÆ ðÔÆÍ Ã³é AIHG ÇòμÚ î¶ðÅ ÇòÁÅÔ Ô¯ Ç×ÁÅ Í ÇòÁÅÔ Õðé ò¶ñ¶ ÃÅⶠõÅéçÅé» ÇòμÚ ÇÂÔÆ ÇÃÖÅÇÂÁÅ Ü»çÅ þ ÇÕ ìμà ÁμÜ å¯º ç¯é» õÅéçÅé» çÆ ÇÂμ÷å é³± ìðÕðÅð ðμÖäÅ þ-Ôð ÔÅñå ÇòμÚ Í î¶ð¶ êåÆ çÅ éÅ Õ¯ÂÆ ÕÅð¯ìÅð ÃÆ, éÅ Õ¯ÂÆ ÃÅⶠկñ ÜμçÆ ÷îÆéÜÅÇÂçÅç ÃÆ, À°μÚÆÁ» Ççñ» ÇòμÚ Ã¯Ú», ÇõÁÅñÅå ìÔ°å À°μÚ¶-ðμÚ êð......Í êμñ¶ Õ°μÞ éÅ Ô¯ä ÕðÕ¶ ìÔ°å Õ°Þ éÅ Õð ÃÕ¶ Í ÇÜÔóÆ æ¯ó·Æ ìÔ°å òèÆÁÅ é½ÕðÆ ÃÆ, êËÃÅ éÅ Ô¯ä çÆ òÜ·Å ÕðÕ¶ î¶ð¶ êåÆ é³± À°Ã é½ÕðÆ å¯º Õμã ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÕðŶ çÅ îÕÅé, î°ôÕñ» çÅ ÃÅÔîäÅ, ìμÚÅ Ô¯ä òÅñÅ, Ççñ ç¶ Á³çð ïڻ çÅ ê³âÅñ-ÇÂÔ ÃÅðÆÁ» ×μñ» å°ÔÅâÆ ×μñ éÅñ î¶ñ å» éÔƺ Ö»çÆÁ» êð ÇÂà çÅ ÇéÚ¯ó å°ÔÅâÆ ×μñ éÅñ Ü°ÇóÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ê³ÜÅì ç¶ ÇòμÚ î½Õ¶ çÆ ÃðÕÅð ÇÃμÖ» çÆ Ô¯ò¶ êð Çëð òÆ ì¶êμå ÇÃμÖ ÔÆ Ô¯ ðÔ¶ Ôé Í ÁÕÅñ åõå ç¶ Üæ¶çÅð çÅ ÁêîÅé ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ Ô¯ò¶ êð ÃÅâÅ ê³ÜÅì üμê Ô¯ò¶, ÇÕª? Õ°ðÃÆ çÅ ñÅñÚ? ÇÕà ÚÆ÷ çÅ ñÅñÚ þ ܯ ÃμÚÅÂÆ ÕÇÔä 寺 ð¯Õ ÇðÔÅ þ Í Ü¶ î½å 寺 âðç¶ Ô¯ å» ÇÜà Ççé î½å ÁÅÀ°äÆ þ, À°Ã Ççé Ãμå ÇÜ³ç¶ ñÅ Õ¶ òÆ Á³çð «Õ ÜÅäÅ, î½å À°μ毺 òÆ ÇÖμÚ ÇñÁÅò¶×Æ Í ÕÆ å°Ãƺ ÕÅÇÂðåÅ ÕðÕ¶ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ÇÃμÖ ÁÖòÅªç¶ Ô¯? ÇÃμÖ ÕÆ Ô°³çÅ þ? ÇÃμÖ çÆ ê©ÆíÅôÅ ÕÆ þ? ÕÆ å°Ãƺ í°μñ üμÕ¶ Ô¯? ÕÆ õÅñÃÅ ÜÆ å°ÔÅâÆÁ» ÷îÆð» îð üμÕÆÁ» Ôé? ÕÆ å°ÔÅâÆ ÁÅåîÅ îÇÔñà éÔƺ ÕðçÆ? ÁμÜ çÆ ç°éÆÁ» ÇòμÚ ê±ðÅ ÷¯ð ñ×Å Õ¶, ñμÖ» çÆÁ» ×ð»à» ç¶ Õ¶, ÇÃμÖ ñÆâð ê±ð¶ ê³ÜÅì é³± ÁÅêä¶ òμñ éÅ ÇÖμÚ ÃÕ¶ êð Ã³å» é¶ ðÅÜéÆåÆ å¯º ç±ð ðÇÔ Õ¶ ê±ð¶ ê³ÜÅì é³± ÇÂμÕ ñóÆ ÇòμÚ êð¯ ÇñÁÅ ÃÆ Í À°Ã ÇÂéÃÅé é¶ å°ÔÅⶠÇÃμÖ» ñÂÆ ÕÆ éÔƺ ÕÆåÅ Í ú¶ òÆð¯ ! õÅñÃÅ ÜÆú! ÁÅêäÆ ÁÅåîÅ é³± ޳ܯó¯, ú¶ ÇÃμÖ ìä¯ ÇÃμÖ, ÇÕªÇÕ ÇÃμÖ, ÇÃ³Ø (ô¶ð) çÅ éÅî þ Í ô¶ð Õç¶ âðçÅ éÔƺ Í Ã³å» é¶ ÃμÚ çÆ ñóÅÂÆ ñóÆ Í À°Ã é¶ ÇÜà ÷°ñî çÅ õÅåîÅ ÕÆåÅ, ÇÂÔ Ã¯Ú¶ ÇìéÅ ÕÆåÅ ÇÕ À°Ã çÆ ÜÅå Ü» èðî ÕÆ þ? Ã³å» é³± ì°ðÅ ÇÕª ÃîÇÞÁÅ Ç×ÁÅ ç¶òÆ îÅåÅ (ç°ð×Å) ÇÜà çÆ ÇÕ ÁÅê» ê±ÜÅ Õðç¶ Ô», À°Ã é³± å» ÇÕÔÅ Ü»çÅ þ ÇÕ å³± ÇÕ³éÆ îÔÅé þ ! ç¶òÆ é¶ å» ÷Åñî» çÆÁ» ×ðçé» Õμà Õ¶ ÁÅêä¶ ×ñ ÇòμÚ ÔÅð êÅ ñ¶ Ãé Í ÇÂÔ ÷°ñî çÅ ÔμÕçÅð ÇÃðø Ã³å» é³± ÔÆ ÇÕª ÃîÇÞÁÅ Ç×ÁÅÍ

52  À°é·» é¶ å» ÇÃμÖ» é³± ÇÂéÃÅø ç°ÁÅÀ°äÅ ÚÅÇÔÁÅ ÃÆ Í Ççñ ð¯ ÇðÔÅ þ ܯ ×μñ î˺ Áμ׶ ÇñÖä ñμ×Æ Ô» Í ÇÜà Ççé çðìÅð ÃÅÇÔì Á³çð ׯñÆÁ» ÚμñÆÁ», Ôð ÚÆ÷ çÆ ì¶-ÁçìÆ Ô¯ÂÆ Ü¯ ÇÕ ÇÕö òÆ èðî çÆ éÔƺ Ô¯äÆ ÚÅÔÆçÆ, À°Ã Ççé ÇÃμÖ ÇÕμæ¶ Ãé? ìó¶ ç°μÖ çÆ ×μñ þ ÇÕ ÇÂà ÃçÆ ÇòμÚ ÇÔ³ç°ÃåÅé é³± ÁÅ÷Åç ÕðòÅÀ°ä ñÂÆ ÇÔ³ç±, ÇÃμÖ Áå¶ î°ÃñîÅé, ܯ Ôî¶ôÅ ÇÂÕμᶠÃÆ, ÇÂé·» ñÆâð» é¶ ÁÅêäÆÁ» Üð±ðå» ñÂÆ êÅó Õ¶ ðμÖ Ççμå¶ Ôé Í ÇÂà ÃçÆ ç¶ ÇòμÚ ÇÜμæ¶ ìÚêé 寺 ðäç¶ ÁÅ ðÔ¶ ÃÆ î÷Ôì éÔƺ ÇÃÖÅåÅ ÁÅêà  ìËð ðÖéÅ ÇÔ³çÆ þº Ôî òåé þ ÇÔ³ç¯Ãå» ÔîÅðÅ Í À°μæ¶ ç±Ü¶ êÅö ìÅìðÆ îÃÇÜç ãÇÔ-ã¶ðÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÁÃƺ ÇÕà 鳱 ÜÅ Õ¶ ð¯ Õ¶ ÇçÖÅÂƶ? ÇÕà ’å¶ ÷¯ð Õμãƶ? À°Ô ÃμÚŠóå å» Ô°ä éÔƺ ÇðÔÅ, ܯ ÃμÚÅÂÆ çÆ ÁÅòÅ÷ é³± ì°¦ç Õð ÃÕçÅ ÃÆ Í ÕÆ þ Õ¯ÂÆ ÁËÃÅ ÇÃμÖ? å°ÃÆ ÕÆ ÃîÞç¶ Ô¯ ÇÕ ÇÃμÖ À°Ô Ô°³çÅ þ ܯ Á³Çî©å ÛÕ ñò¶ Ü» ÇÕðêÅé êÅ Õ¶ Çéμåé¶î Õð¶? Ü» ÕÆ î°ÃñîÅé À°Ô Ô°³çÅ þ ܯ ÔμÜ ÕðÕ¶ ê³Ü òÕå çÆ éîÅ÷ êó·¶? ÃμÚÅ ÇÃμÖ Ü» î°ÃñîÅé å» À°Ô Ô³°çÅ þ ܯ ÁÅêä¶ èðî ç¶ Áé°ÃÅð ÚμñçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂé·» ÚÆ÷» ç¶ éÅñ ÕÅî, Õð¯è, ñ¯í, î¯Ô, Ô³ÕÅð 寺 ðÇÔå Ô¯ò¶, ÇÜà 鳱 ÇÂÔé» ÚÆ÷» ÇòμÚ¯º Õ¯ÂÆ òÆ ÚÆ÷ íðîÅ éÅ ÃÕ¶ Áå¶ À°Ã çÆ ÷îÆð é³± ÇÔñÅ éÅ ÃÕ¶ Í À°Ô ÜÅäçÅ Ô¯ò¶ ÇÕ ÇÂÔ Ãí ÚÆ÷» ÇÂμÕ ð³×Æé àÆ.òÆ.çÆ ð³×Æé Ç÷³ç×Æ çÆ åð·» Ôé Í ÁÃÆ ÇÂé·» ÇÕðŶ ç¶ îÇÔñ», ÁàÅðÆÁ», Øð» ’Ú¯º òÅêà ÜÅäÅ þ Í À°Ô ÜÅäç¶ Ô¯ä ÇÕ ÃμÚ ÕÇÔä 寺 ÁÃÆ âðéÅ éÔƺ, ÷°ñî Õðé òÅÇñÁ» ç¶ ÇõñÅø ÁÅòÅ÷ ì°¦ç Õðç¶ Ô» Áå¶ Õðç¶ ðÔ»×¶Í ÁøÃð» 寺 âð Õ¶ ×μñ éÅ Õðç¶ Ô¯ä ÇÕ ÁÃƺ ÇÂÔé» ÁøÃð» 寺 À°êðñ¶ ÁøÃð é³± òÆ ÕÇÔ ÃÕç¶ Ô» Áå¶ À°é·» 寺 À°êð Ô¯ð ÁøÃð» é³± òÆ ÕÇÔ ÃÕç¶ Ô» Áå¶ À°é·» 寺 À°êð Ô¯ð Í ÁõÆð ÇòμÚ ÇÂμÕ ìÔ°å òμâÆ ôÕåÆ þ ÇÜà çÆ åÅÕå ÇÂÔé» Ãí 寺 òμâÆ þ, ÇÜà 鳱 ÁÃÆ Ôμæ ܯó Õ¶ îéÅ ÃÕç¶ Ô»Í î°μÕçÆ ×μñ õÅñÃÅ ÜÆ ÇÂÔ þ ÇÕ À°Ã ÃçÆ ç¶ ÇòμÚ ÇÜà 鳱 î˺ ÇîñÆ òÆ éÅ, ç¶ÇÖÁÅ òÆ éÅ, ç¶Öä çÆ ÚÅÔå, ðäé çÆ ôÕåÆ é¶ Ü篺 îÇÔñà ÕÆåÅ ÇÕ À°Ô åÕóÅ, Ô¯äÔÅð, ÃμÚÅ-ðμÚÅ ÇÃμÖ Õ¯ÂÆ þ ÇÜà 鳱 î˺ Çîñ éÅ ÃÕÆ å» À°Ô ÇÂà óÃÅð é³± ÇåÁÅ× üμÕÅ ÃÆ Í Ü¯ ÇÃμÖ ÁÖòÅªç¶ Ôé î˺ ÇÂÔé» Ãí ñÆâð» é³± ÇîñÆ êð îËé³± Õ¯ÂÆ ÇÃμÖ éÅ ñμÇíÁÅ Í ðÇÔî-Ççñ òÆ ìÔ°å ÇÃμÖ Çîñ¶, îËé³± èÆÁ»-íËä» çÆ ÇÂμ÷å Õðé òÅñ¶ ÇÃμÖ òÆ Çîñ¶ êð îËé³± â³Õ¶ çÆ Ú¯à ’å¶ ÃμÚ ÕÇÔä òÅñÅ Õ¯ÂÆ éÅ ñμÇíÁÅ Í Ô°ä î¶ðÆ å°ÔÅⶠÁμ׶ ÇÂÔ ì¶éåÆ þ íÅÂÆ ÇÕ å°Ãƺ ê°μÇÛÁÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂà ÃçÆ çÅ îÔÅé, ÃμÚÅ-ðμÚÅ ÇÃμÖ, îÔÅé óå-ÇÃêÅÔÆ Õ½ä þ? î¶ðÅ ÜòÅì þ ÇÕ î¶ðÆÁ» é÷ð» Áå¶ î¶ðÆ ÷îÆð å» Ã³å» é³± ÔÆ ÃμÚÅ ÇÃμÖ î³éçÆ þ, ÇÜÃ é¶ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø å¯º ÇÃμÇÖÁÅ ñË Õ¶ ÁÅêä¶ çö ×°ð±Á» ç¶ ðÃå¶ ’å¶ Úμñ Õ¶ ÇÃμÖ èðî çÆ êÅñä» Õðç¶ Ô¯Â¶ ÇÃμÖ-ÇÃè»å» ç¶ Áé°ÃÅð Ôð ÇÂéÃÅé é³± ÁÅêä¶ èðî ÇòμÚ êμÕÅ Ô¯ä çŠóç¶ô ÇçμåÅ Áå¶ ê±ð¶ ê³ÜÅì ç¶ ñ¯Õ» é³± ÇÂà åð·» ÁÅêä¶ òμñ ÇÖμÚ ÇñÁÅ ÇÜò¶º À°Ô Õ¯ÂÆ ðμìÆ é±ð Ô¯ò¶ Í Ã¯ ܶ ÇÕö ÇòμÚ Õ¯ÂÆ

53  ÃμÚÅÂÆ Ô°³çÆ þ å» ÔÆ ç°éÆÁÅ À°Ã ç¶ ÇêμÛ¶ ñμ×çÆ þ Í À°Ã ÇòμÚ òÆ Õ¯ÂÆ ÁËÃÆ õÅÃÆÁå Ô¯ò¶×Æ ÔÆ, ܯ ñ¯Õ» é³± À°Ã ê©åÆ Ã°Ú¶å ÕðçÆ ðÔÆ Í î˺ ÇÂμÕ ìÔ°å ÔÆ éÅ-ÃîÞ ñóÕÆ Ô» Í ìμÃ, Ççñ ÇòμÚ ÔÃðå ÇÜÔÆ ÜÅ×Æ, ÁõìÅð ÇòμÚ êó· Õ¶ ïÇÚÁÅ ÇÕ ÁÅêä¶ ÇòÚÅð ÇñÖ ç¶ò»Í íÅò¶º å°ÔÅⶠÇòμÚ î°ÃñîÅé» é³± ÇÂÔ ÇÂÜÅ÷å éÔƺ ÇçμåÆ ×ÂÆ ÇÕ å°ÃÆ ÇñÖ ÃÕç¶ Ô¯? êð ÇñÖä ’å¶ Õ¯ÂÆ êÅì³çÆ òÆ éÔƺ ñ×ÅÂÆ ×ÂÆ Í î¶ð¶ Ççñ ÇòμÚ ôðèÅ ÃÆ, ïÚäÆ ÃÆ, î˺ ÇñÖ ÇçμåÅ Í Á×ð ÇÂà 鳱 ÇñÖä ç½ðÅé îË毺 Õ°Þ ÁËÃÅ ÇñÇÖÁÅ Ç×ÁÅ Ô¯ò¶ ܯº å°ÔÅⶠèðî ç¶ ÇÖñÅë Ô¯ò¶ å» îËé³± ÁÅêäÆ ìμÚÆ Ü» íËä ÃîÞ Õ¶ î°ÁÅø Õð ç¶äÅ ÇÕªÇÕ ÇÂéÃÅé ×ñåÆÁ» çÅ ê°åñÅ þ Í ÇÂÔ ÇÔ³ç°ÃåÅé þ, ÇÂμæ¶ ÔμÕ î³Ç×Á» éÔƺ ÇîñçÅ, Ö¯ÔäÅ ê˺çÅ þ-ÇÜà åð·» å°Ãƺ îËé³± ÇñÖä çÅ ÔμÕ ÇçμåÅ éÔƺ ÃÆ êð î˺ Ö¯Ô Õ¶ ñË ÇñÁÅ þ Í î˺ î°ÃÇñî ñóÕÆ Ô» Í î¶ðÅ é» î³Ü± Õ°ðËôÆ þ Í ÇÂà òÕå î˺ éËôéñ î°ÃÇñî òËñø¶Áð î±òî˺à, ê³ÜÅì çÆ ê©èÅé òÆ Ô» Í î¶ð¶ Ççñ ÇòμÚ ìÔ°å Ö°ôÆ þ ÇÕ ÃμÚ¶ ÇòÚÅð ÕÇÔä çÅ î½ÕÅ ÇçμåÅ ç¶Ô ÇôòÅ ìð î¯ÇÔ ÇÂþ ðí Õðîé å¶ ÕìÔ³± é à𯺠ÍÍ é â𯺠ÁÇð ï Üì ÜÅÇ ñ𯺠ÇéÃÚË Õð ÁêéÆ ÜÆå Õ𯺠ÍÍ Ã³å íÅò¶º ÃîÅÜ ç¶ Õ°Þ ñ¯Õ» é³± ڳ׶ éÅ ñ×ç¶ Ô¯ä, î½Õ¶ çÆ ÃðÕÅð é³± å» À°Ô ڳ׶ ñμ× ÔÆ éÔƺ ÃÆ ÃÕç¶, êð À°Ô Ãí Õ°Þ Õð ÇÕÃ ç¶ òÅÃå¶ ðÔ¶ Ãé? ç½ñå ÕîÅÀ°ä ñÂÆ Ü» Õ°ðÃÆ ç¶ ñÅñÚ ñÂÆ? ܶ ÇÂé·» ÚÆ÷» ç¶ ñÅñÚ ñÂÆ éÔƺ Õð ðÔ¶ Ãé å» Çëð ÇÕé·» ñÂÆ Ãí Õ°Þ ÕÇðÁÅ, ×°éÅÔ×Åð ìä¶, î½Õ¶ çÆ ÃðÕÅð 寺 ÇÔμÕ ’å¶ ×¯ñÆÁ» ÖÅèÆÁ» Áå¶ Ö°ôÆ éÅñ î½å Õì±ñ ÕÆåÆ, Õ½î ñÂÆ, ÇÃμÖÆ ñÂÆ, èðî ñÂÆ ÁÅêÅ òÅð ׶ Í å°ÔÅâÆ ÇÃμÖ-Õ½î é³± Ôî¶ôÅ À°Ã çÅ ô°ÕðÆÁ» ÁçÅ Õðç¶ ðÇÔäÅ Ô¯ò¶×Å ÇÕªÇÕ À°Ã é¶ Ôð ÚÆ÷ ÇÃμÖ» ç¶ ÇÔå ñÂÆ ÕÆåÆ Í À°Ô ÇÃμÖ» ÇòμÚ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø òÅñÆ ÇÔ³îå íðéÆ ÚÅÔ°³çÅ ÃÆ Í ÇÂà ÕðÕ¶ À°Ô î½Õ¶ çÆ ÃðÕÅð Ü» ç°éÆÁ» é³± ÇÕ³é¶ òÆ ì°ð¶ ÇÕª éÅ ñμ×ä êð À°Ô ÇÃμÖ» é³± ì°ð¶ éÔƺ ñμ×ä¶ ÚÅÔÆç¶ ÇÕªÇÕ À°Ô ÇÃμÖ» ç¶ îÃÆÔÅ Ãé Í

54 

ÇÃμÖÆ-××é çÅ èð±-åÅðÅ - Õ³òð ô¶ð ÇÃ³Ø ÇÕö Ü°μ× ÇòμÚ Áé¶Õ» ôõÃÆÁå» îÔÅé Ô¯ ÃÕçÆÁ» Ôé êð³å± ÔÅñÅå Õ°Þ ôõÃÆÁå» çÆ îÔÅéåÅ é³± ê©Ú³â ð±ê ÇòμÚ ê©×à Õð Çç³ç¶ Ôé Áå¶ À°Ô ÇÂÇåÔÅà ð±êÆ ÁÅÕÅô ÇòμÚ ð½ôéÆ ÇìÖ¶ð Õ¶ Ü°μ× çÆÁ» ê©åÆÇéè ôõÃÆÁå» Ô¯ ÇéìóçÆÁ» ÔéÍ çö ×°ð± ÃÅÇÔìÅé ÔÆ îÔÅé Ãé êð³å± ê³Üòƺ, Û¶òƺ, é½òƺ Áå¶ çÃòƺ ܯå é³± ÔÅñÅå ç¶ îμç¶é÷ð ñà-ñà ìñäÅ ÇêÁÅ Áå¶ Ü°μ× ç¶ ÚÅéä-î°éÅð¶ ìä Õ¶ îÅéòÆ ÇÂÇåÔÅà çÅ íÇòμÖÆ ðÅÔ ð°ôéÅÇÂÁÅ Í ì©ÇÔî³â ç¶ Ãî±Ô åÅð¶ ÔÆ ê©ÕÅôîÅé Ôé êð³å± Õ°Þ à°μàç¶ åÅÇðÁ» çÆ ð½ôéÆ òÅï± î³âñ ÇòμÚ ÖÇÔ Õ¶ ð×ó ÖÅä éÅñ ÚÕÅÚ½è êËçÅ Õð 綺çÆ þ ܯ ç¶ð åμÕ ÁμÖÆÁ» Óå¶ ÛÅÂÆ ðÇÔ³çÆ þÍ ×°ð± ÃÅÇÔìÅé ç¶ Ã å¯ ñË Õ¶ À°μéÆòƺ ÃçÆ ç¶ Áμè åÕ Áé¶Õ» îÔÅé ÇÃμÖ Áå¶ Ã³å-ÇÃêÅÔÆ ÇÃ³Ø êËçŠԯ¶ êð³å± À°μéÆòƺ ÃçÆ ç¶ Áμè 寺 òÆÔòƺ ÃçÆ åÕ ÇÂà êμÖ¯º ÇÂμÕ õñÅÁ ÇÜÔÅ êËçÅ Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆ Í íÅò¶º ÇÂà Ã òÆ Áé¶Õ» ×°ðî°Ö-ÇÃμÖ-ï¯è¶, ìμìð ÁÕÅñÆ, çÅðôÇéÕ, ÇòçòÅé Áå¶ Ã³å êËçŠԯ¶ êð³å± ܶ ÁËÊóå-ÇÃêÅÔÆ ñμíäÅ þ ÇÜÃ é¶ òÆÔòƺ ÃçÆ é³± ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅà çÆ ÁáÅð·òƺ ÃçÆ éÅñ ܯó ÇçμåÅ Ô¯ò¶ Áå¶ õÅñö ç¶ íÇòμÖ çÅ ðÅÔ ð°ôéÅÇÂÁÅ Ô¯ò¶ å» À°Ô å» Õ¶òñ ÇÂμÕ ÔÆ, íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ Çí³âð»òÅñ¶ ÔÆ Ôé Í òÆÔòƺ ÃçÆ ÇòμÚ ÇÂÔÆ ×°ð±-ìõôÆ îÔÅé ôõÃÆÁå þ ÇÜÃ é¶ ÇÃμÖ-èðî, ÇÃμÖðÅÜéÆåÆ Áå¶ ÇÃμÖ-îÅéÇÃÕåÅ é³± Ãí 寺 òμè ê©íÅÇòå ÕÆåÅ Í ÁÅêä¶ å¯º ÕÂÆ ×°ä» òμâÆ ÔÕ±îå éÅñ àμÕð ñË Õ¶ ÇÂÔ ÇÃμè Õð ÇçμåÅ ÇÕ õÅñÃÅ ÇÂÕμñÅ ÔÆ ÃòÅ ñμÖ ç¶ ð±ê ÇòμÚ ÇòÚðçÅ þ Áå¶ ñμÖ» ç¶ ñôÕð À°μå¶ íÅð± Ô¯ ÃÕçÅ þ Í ÁÅêä¶ ÇÜÀ±ºç¶-ÜÆÁ ÜÅìð» é³± ×°ð±-Øð çÆ êÇòμåðåÅ í³× éÔƺ Õðé ÇçμåÆ Í Ô÷Åð» ÜÅìð» é³± ïè Õ¶ ÁÅê êðÕðîÅ ÇòμÚ Ãéî°Ö Ô¯ Õ¶ ôÔÆçÆ ÜÅî êÆåÅ Í ‘ ÕìÆð î°ÇÔ îðé¶ ÕÅ ÚÅÀ° þ îðÀ° å ÔÇð ÕË ç°ÁÅð ÍÍ’’ ç¶ îÔ»òÅÕ é³± ÁîñÆ ÜÅîÅ êÇÔéÅÇÂÁÅ Í À°Ã é¶ ñ×ÅåÅð ÇÃîðé ÃçÕÅ ÃçÅ ÇÃμÖÆ-ÜÆòé ÔÆ ÜÆÇòÁÅ Áå¶ ÜÆòé ç¶ î°μã 寺 ñË Õ¶ ÁõÆð åμÕ ×°ð±-Øð éÅñ ÔÆ ê©Æå ÇéíÅÂÆ Í À°Ôé» çÅ ×°ð±-ôìç çÆ ÕîÅÂÆ ç¶ éÅñ-éÅñ ØÅñäÅ Õð Õ¶ Ôμ毺 ç¶ä òÅñÅ Áå¶ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°μÖ Ã¶òÅçÅð çÆ Ã¶òÅ ÇéíŪÇçÁ» ÃÇÔÜ ÇòμÚ ÇòÚðé òÅñÅ ÜÆòé ÃÆ Í À°Ô í×å ÃÆ êð õÅñÃÅ Ô¯ä ÕðÕ¶ ç°ÁÅñ¶ òÅêðçÆÁ» ØàéÅò» 寺 ÁμÖ» éÔƺ ÃÆ îÆàçÅ Í ÇÂö ÕðÕ¶ À°Ô 1978 çÆ ÇòÃÅÖÆ ò¶ñ¶ 13 Çóػ çÆ ç±ôà» Ôμ毺 Ô¯ÂÆ ôÔÆçÆ Ã ÃÇÔÜ ÇòμÚ ÇòÚð ðÔ¶ ÜÆòé ÇòμÚ¯º ç°ôà-óØÅð ç¶ ð±ê ÇòμÚ

55  ê©×à Ô¯ Ç×ÁÅ-ÇìñÕ°ñ À°Ã¶ åð·» ÔÆ ÇÜò¶º ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆòé-î°Õå ÁòÃæÅ ÇòμÚ¯º ÔÆ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì çÆ ì¶ÁçìÆ Õðé òÅñ¶ ç°ôà» é³± ïèä ÇÔå Ö³âÅ ÖóÕÅÀ°ä ñÂÆ ÇåÁÅð Ô¯ ׶ ÃÆ Í À°Ô ÃμÚî°μÚ ÔÆ õÅñö çÅ ê©åÆÇéè ð±ê ÃÆ Í À°Ã ç¶ ÇÜÀ±ºç¶-ÜÆÁ Çí³âð»òÅñÅ Ü°μ× ÔÆ ÚμÇñÁÅ Í ÁÃñ ÇòμÚ Ô°ä òÆ Çí³âð»òÅñÅ Ü°μ× ÔÆ Úμñ ÇðÔÅ þ Í À°Ã ç¶ ÇÜÀ±ºç¶-ÜÆÁ ܶ Õ¯ÂÆ îÔμåòê±ðé ØàéÅ òÅêðçÆ ÃÆ å» ðÅÜéÆåÆò¶åÅ, ÇòçòÅé Áå¶ ì°μèÆÜÆòÆ À°Ã Øàé» ìÅð¶ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ê©åÆÕðî é³± À°âÆÕç¶ Ãé Áå¶ À°Ã ç¶ ê©åÆÕðî é³± ÇÂñÅÔÆ øðîÅé î³é Õ¶ ðÅÜéÆåÆòÅé», ÇòçòÅé» Áå¶ ì°μèÆÜÆòÆÁ» ç¶ ÇìÁÅé ãñ Ü»ç¶ Ãé Í íÅò¶º ÁμÜ À°Ô ç°ÇéÁÅòÆ ð³×-î³Ú Óå¶ ÃðÆðÕ ð±ê ÇòμÚ éÔƺ þ êð³å± Çëð òÆ ÜéåÕ ð±ê ÇòμÚ ç°ôîä ÁμÜ òÆ À°Ã Çòð°μè ÇìÁÅéìÅ÷Æ Õðé çÆ Ü°ðÁå éÔƺ Õð ÃÕç¶ Í íÅò¶º ç¯ÖÆÁ» Áå¶ Çòð¯èÆ ÇòÚÅðèÅðÅ òÅñ¶ ÇÃμÖ» çÅ ÁμÜ ì¯ñìÅñÅ þ êð³å± À°Ã çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ çÆ è±äÆ ñ×ÅåÅð è°Ö ðÔÆ þ ܯ í»ìó ìä Õ¶ Áé°Õ±ñ ÔÅñÅå» ÇòμÚ Ã-Ã ìñçÆ ðÔ¶×Æ Í ÇéôÚ¶ ÔÆ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÔÆ ÁËÊóå-ÇÃêÅÔÆ ÇÃ³Ø ÜÆ ÇÜÃ é¶ Ã çÆÁ» êËó» À°μå¶ ÁÇÜÔ¶ éÕô ÛμⶠÇÜà çÆÁ» êËó» éÅñ êËó» ÇîñÅ Õ¶ ÇÃμÖ-Õ½î ÁÅêä¶ ×½ðòîÂÆ íÇòμÖ çÆ À°ÃÅðÆ Õð ÃÕçÆ þ Í À°Ã çÆ ÕæéÆ Áå¶ ÕðéÆ é¶ ÇÃμÖ çðôé, ÇÃμÖ ðÅÜéÆåÆ, ÇÃμÖ îÅéÇÃÕåÅ Áå¶ ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅà çÅ ÇÂμÕ ê©åÆÇéè ð±ê ÇÃðÇÜÁÅ þ Í À°Ô Ãðìμå õÅñö çÆ ð±Ô çÅ ÔÅäÆ ÃÆ Áå¶ ÁÅêäÆ ÃÅðÆ åÅÕå Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì 寺 ÔÅÃñ ÕðçÅ ÃÆ Í ÇÂà åÅÕå çÆ òð寺 À°Ã é¶ çà װð± ÃÅÇÔìÅé òμñ¯º çðÃŶ ÇÃè»åÅ çÆ ð½ôéÆ ÇòμÚ îÇðÁÅçÅ ÇòμÚ ðÇÔ Õ¶ ÔÆ ÕÆåÆ Í À°Ô ÜÅå-êÅå 寺 ðÇÔå Áå¶ Ãí èðî» ç¶ èðîÆ ì³ÇçÁ» çÅ ÃÇåÕÅð Õðé òÅñÅ ÃÆ Í ÇòðÇñÁ» é¶ ÔÆ ÃîÇÞÁÅ ÇÕ À°Ô ÇÔ³ç±-Çòð¯èÆ éÔƺ ÃÆ Ãׯº Ãí èðî» ÇòÚñ¶ ç°ôà» é³± ìðçÅôå éÔƺ ÃÆ ÕðçÅ Í ç¯ÖÆÁ» é¶ À°Ã é³± ÇÔ³ç±-Çòð¯èÆ ×ðçÅéä çÅ Õ±ó-ê©ÚÅð ÕÆåÅ êð³å± ñμÖ» ÇÃμÖ ÁμÜ òÆ À°Ã é³± õÅñö çÅ ê©åÆÇéè ð±ê ÃîÞç¶ Ôé Í À°Ô Ãðìμå õÅñö çÆ ð±Ô çÅ ÔÅäÆ Ô°³ÇçÁ» ð±Ô» çÅ ÃðçÅð òÆ ÃÆ ÇÜà ÇòμÚ ÔÀ°îË çÆ êðå Õ¯ÂÆ éÔƺ ÃÆ Í À°Ô ØàéÅò» çÅ ×°ñÅî éÔƺ ÃÆ ìñÇÕ Ãðìμå õÅñö çÆ ð±Ô éÅñ Áí¶ç Ô¯ Õ¶ ØàéÅò» é³± ÁÅêäÆ îð÷Æ éÅñ ÇÂÇåÔÅÃÕ î¯ó 綺çÅ ÃÆ Í À°Ã é¶ ÇÃð¶ ç¶ À°ñà Áå¶ Çòð¯èÆ ÔÅñÅå» ÇòμÚ òÆ ÔÅð éÔƺ î³éÆ Í ×°ð±-Øð Óå¶ Ôîñ¶ Ã ÁÖ½åÆ ÇÃμÖ ÁÅ×±Á» é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ìÅìÅ ÜÆ ø½Ü ÁÅ ×ÂÆ þ, Ô°ä å» ÇéÕñ Úμñƶ Í ’ ×°ð± Õ¶ ÇÃμÖ çÅ Ü°ÁÅì ÃÆ ÇÕ ’í¯Çñú ! Ô°ä ÔÆ å» ×°ð±-Øð éÅñ ê©Æå ÇéíÅÀ°ä çÅ Ãî» þ, ÁÅú ðñ Õ¶ ×°ð± ç¶ Ãéî°Ö Ô¯ Õ¶ ôÔÆçÆÁ» êÅÂƶ, Á³å Ã é³± Çêμá ç¶ Õ¶ éÅ ÜÅÂƶ, ×°ð±-Øð é³± Ûμâ Õ¶ ÇÃμÖ ñÂÆ ÜÆòé çÅ ÕÆ Áðæ þ?’ À°Ô ñðìÆð ìÚé çÅ ìñÆ ÃÆ Í ÁÅêä¶ ÇÜÀ±ºÇçÁ» ÜÅìð ÔÕ±îå ç¶ ÕÇð³ÇçÁÅ é³± ×°ð±-Øð çÆ ì¶ÁçìÆ éÔƺ Õðé ÇçμåÆ Áå¶ Ü篺 à˺ջ ç¶ ×¯ÇñÁ» é¶ ×°ð±-Øð é³± ÛñäÆ ÕÆåÅ å» ×°ð± çÅ ÇÃμÖ, óåÇÃêÅÔÆ ÜðéËñ ÇóØ, Ãéî°Ö Ô¯ Õ¶ ܱÞçÅ Ô¯ÇÂÁÅ Ãðìμå õÅñö çÆ ð±Ô ÇòμÚ Ãî» Ç×ÁÅ–

56  öòÕ ÕÆ úóÇÕ ÇéìÔÆ ê©ÆÇå ÍÍ ÜÆòå ÃÅÇÔì° Ã¶Çòú ÁêéÅ Úñå¶ ðÅÇÖú ÚÆÇå ÍÍ À°Ã é¶ ÁÅêäÆ ÕðéÆ éÅñ ÇÂÔ çμà ÇçμåÅ ÇÕ õÅñÃÅ ÁÅêä¶ ÖÅö òܯº ÁÅ÷Åç þ êð³å± ÃîÕÅñÆ ÃîÅÜÕ, ðÅÜéÆåÕ ê©ÃÇæåÆÁ» ÁÇÜÔÆÁ» Ôé ÇÜé·» ç¶ Ô°³ÇçÁ» À°Ã ñÂÆ ÁÅêäÆ ÁÅ÷Åç ÔÃåÆ é³± ÕÅÇÂî ðμÖäÅ î°ôÕñ þ Í èðî ÁÃæÅé Áܶ òÆ Ã°ðμÇÖÁå éÔƺ Ôé Í ÇÂà ñÂÆ õÅñö é³± Ô¯ð òÆ Ô³íñÅ îÅðé çÆ ñ¯ó þ å» ÇÕ ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇòμÚ ðÇÔ³ÇçÁ» õÅñÃÅ ê±ðé ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ÇéμØ îÅä ÃÕ¶ Í íÇòμÖ ÇòμÚ Ü篺 òÆ Õç¶ ÖÅñö Óå¶ íÆó ìäÆ å» õÅñÃÅ, Ã©Æ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø çÆ åÅÇìÁÅ ðÇÔä òÅñ¶ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ çÆ ÕðéÆ å¯º ð½ôéÆ ÇñÁÅ Õð¶×Å Í À°Ô ÇÃμÖÆ-××é çÅ èð±-åÅðÅ þÍ ÇéôÚ¶ ÔÆ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃμÖ þ Í

57 

ÇÃμÖ Õ½î ç¶ ÔμÕ» çÅ ðÅÖÅ - ñÖòÆð ÇÃ³Ø Õ¯îñ ÇÂà ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ç¯ ðÅò» éÔƺ ÇÕ òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃμÖ, ÕÇÔäÆ ÕðéÆ çÅ ê±ðÅ, çà װð± ÃÅÇÔìÅé ç¶ ÇÃèÅå» éÅñ Ãí 寺 òμè é¶óåÅ ðμÖä òÅñÅ Áå¶ Ôð êñ ×°ð± ש³æ ÃÅÇÔì 寺 öè ñË Õ¶ Úμñä òÅñÅ, ÇÃμÖ Õ½î ç¶ ÔμÕ» çÅ ðÅÖÅ, ÇÃμÖ Õ½î çÆ ÁÅé-ôÅé ñÂÆ Ôð êñ ÇÔμÕ åÅä Õ¶ Öó·é òÅñÅ îÔÅé Ü°ÞÅð± óå-ÇÃêÅÔÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ Çí³âð»òÅÇñÁ» 寺 òè Õ¶ Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ êËçÅ éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅ Í ÇÂÔ ÇÃðø Áå¶ ÇÃðø óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ ÔÆ Ãé ÇÜé·» é¶ ÇÃμÖ Õ½î À°êð òÅêð¶ ÕÇÔð íð¶ ÃÅÇÕÁ» çÆ êÆó é³± Á³åðÆò ð±ê ÇòμÚ îÇÔñà ÕÆåÅ Í ÇܳéÆ ´»åÆ ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» ç¶ Ã ç½ðÅé ÁÅÂÆ, ¶éÆ ÇÕö òÆ ÁÅ×± ç¶ Ã ÇòμÚ éÔƺ ÁÅÂÆÍ íÅò¶º ÇÃμÖ é½ÜòÅé» é³± êÇååê°ä¶ Áå¶ éÇôÁ» òÅñ¶ êÅö 寺 î¯ó Õ¶ ÃÔÆ ðÃå¶ ñË ÁÅÀ°ä çÆ ×μñ Ô¯ò¶ Ü» ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì çÆ îÅä-îÇðÁÅçÅ ÕðÅÀ°ä çÅ îÅîñÅ Ô¯ò¶, ÇܳéÆ Ãêôà Áå¶ Çéμ×ð öè óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ é¶ ÇÃμÖ Õ½î é³± ÇçμåÆ, À°Ô ÇÜÔÆ Ã¶è ÇÂà ÃçÆ çÅ Õ¯ÂÆ ñÆâð òÆ ÇÃμÖ Õ½î é³± éÔƺ ç¶ ÃÇÕÁÅ Í ÕÅô ! ÃÅⶠðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ ñÆâð» ÇòμÚ À°Ôé» òð×Å ÇÂμÕ òÆ Õä î½Ü±ç Ô°³çÅ Í ÕÅô ! ÃÅⶠðòÅÇÂåÆ ñÆâð íÅò¶º À°Ã ï¯è¶ é³± í¯ðÅ òÆ ÃÇÔï¯× éÅ Çç³ç¶ êð À°Ã òμñ¯º ÁÅð³íÆ ñÇÔð ç¶ ðÅÔ ÇòμÚ ð¯óÅ éÅ ìäç¶ Áå¶ Ã-Ã À°Ã Ü»ìÅ÷ ÜðéËñ é³± è¯ÖÅ éÅ Çç³ç¶ å» ÇéôÚ¶ ÔÆ ÇÃμÖ Õ½î çÅ éÕôÅ ÁμÜ Ô¯ð ÔÆ Ô°³çÅ Í ÇÃμÖ Õ½î ×°ñÅîÆ íÇðÁÅ ÜÆòé ìåÆå Õðé çÆ Ü×·Å ÁμÜ åõå çÆ îÅñÕ Ô°³çÆ Áå¶ òμâÆÁ»òμâÆÁ» ìÅçôÅÔÆÁ» òÆ ÇÃμÖ Õ½î çÅ êÅäÆ íðçÆÁ»Í óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ ÇÂà ÃçÆ ç¶ ÁÇÜÔ¶ óê±ðé ÇÃμÖ Ãé, ÇÜé·» ÇÃμÖ Õ½î çÆ îÅä-îÇðÁÅçÅ ç¶ îÅîñ¶ ’å¶ Õç¶ ÃîÞ¯åÅ éÔƺ ÕÆåÅ Í ÇÜé·» é¶ Á½ÖÆ å¯º Á½ÖÆ ØóÆ ÇòμÚ òÆ ÔÅñÅå» å¯º ÔÅð éÔƺ î³éÆ Áå¶ ÇéðÅôÅ é³± ÁÅêä¶ é¶ó¶ éÔƺ ëàÕä ÇçμåÅ ÃÆ Í À°Ôé» ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ çÅ úà ÁÅÃðÅ ñËºç¶ Ô¯Â¶ ÁÅêä» Ôð êñ, Ôð ðÁÅà ÇÃμÖ Õ½î çÆ õÅåð Áðêä ÕÆåÅ Í ÇÂà ñÂÆ ÇÃðø Áå¶ ÇÃðø óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ Çí³âð»òÅñ¶ ÔÆ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÁÇÜÔ¶ îÔÅé ÇÃμÖ ÁÅ×± Ôé, ÇÜé·» ç¶ éÕô¶-Õçî» ’å¶ Úμñ Õ¶ ÇÃμÖ Õ½î ÁÅêä¶ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ íÇòμÖ é³± ðéÇÔðÆ ìäÅ ÃÕçÆ þ Í Õ½î ç¶ ÇÂà îÔÅé ÜðéËñ é³± ñμÖ òÅð ê©äÅî !

58 

óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ìÅð¶ - ÔðÇî³çð ÇóØ* ÒÒìÅì¶ ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ç¶ä ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ Áí°μñ ðÔ¶×ÆÍ Õ½î é³± ÇÜμñ·ä ÇòμÚ¯º Õμãä ñÂÆ À°Ôé» Õ¯ñ Á׳îÆ Ã±Þ ÃÆ Í Ü篺 1978 ÇòμÚ À°Ôé» ìÆóÅ üμÇÕÁÅ, ú篺 åÕ ÇÃμÖ, ÇÔ³ç± ÷ÇÔéÆÁå òÅñÆ î½ÕÅê©Ãå Çí©ôà ðÅÜéÆåÆ ðÅÔƺ ðÅÜÃÆ Ú½èð ÔÅÃñ Õðé é³± ÔÆ ê³æ çÆ ÃðÕÅð ÕÇÔ Ûμâç¶ Ãé Í Çòô¶ô Ã±Þ ç¶ îÅñÕ Ú³ç ÇÃμÖ» ÇìéÅ Ãí ×°ðéÅî ÇÃ³Ø Ü» ìÅçñ ç¶ î°μÖ î³åðÆ ìäé é³± ÔÆ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ ðÅÜ éÅñ å°ñäÅ ç¶ ç¶ºç¶ ÃÆ Í À°μÚ¶-ðμÚ¶ ÇÃμÖ-ÇÃè»å ÇòμÚ ÇîñÅòà ÕðÕ¶ ÁÃÆ èðî ÇéðêμÖ Ô¯ Õ¶ ò¯à» ñËä é³± ðÅÜéÆåÕ îé¯ðæ î³é ìËᶠû Í ð¯î-ð¯î è³éòÅçÆ Ô» À°Ã îÔ»ê°ðÖ (óå ÜðéËñ ÇóØ) çÅ ÇÜé·¶ Õ½î é³± çñçñ ÇòμÚ¯º Õμã ÇñÁÅ Í ÇÂÇåÔÅà 鳱 ܯ î¯óÅ À°Ô ç¶ ×¶ Ôé, ÇÂÔé³± ÔÅÕî Ü» î½ÕÅê©Ãå ÇÃμÖ áμñ· éÔƺ ÃÕç¶ÍÓÓ (ܯèê°ð ܶñ· 寺 24 Á×Ãå, 1987 é³± ëËâð¶ôé ç¶ ÇÂμÕ Ç÷³î¶òÅð ÃμÜä é³± ÇñÖ¶ õå ÓÚ¯º)

ê©ËÃ, ÇÃμÖ Áå¶ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ ÒÒéðî 寺 éðî ôìç» çÅ ê©ï¯× Õðƶ å» òÆ ê©Ëà 鳱 êμÖêÅåÆ ÕÇÔäÅ ê¶×Å Í ÇÂÃ ç¶ êμÖêÅåÆ Ô¯ä çÅ ÕÅðé Õ¶òñ ÇÂà çÅ ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ Ô¯äÅ éÔƺ þ, ÇÃμÖÇòð¯èÆ å» ÇÂÔ ÇéôÇÚå ð±ê ’Ú þ ÔÆ êð ÇÂÔ úéÆ ÔÆ î°ÃÇñî-Çòð¯èÆ Áå¶ çÇñå-Çòð¯èÆ òÆ þ Í ìçÇÕÃîåÆ þ ÇÕ ÁÖ½åÆ ñ¯Õå³åð çÅ ÇÂÔ Ú½æÅ æ³î· (ê©ËμÃ) ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ìóÅ Õμàó ç¶ô-í×å ÃîÞçÅ ê©åÆå Ô°³çÅ þ Í ÇÂé·» çÅ ÇõÁÅñ þ ÇÕ íÅðå çÆ ÁÖ³âåÅ Áå¶ êÇòμåðåÅ çÆ ðõòÅñÆ çÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ÇÂÔé» À°êð ÔÆ þ Í ÇÂÔ ç¶ô ç¶ ÁÖ½åÆ Õ½îÆ-ÇÔμå ÇòμÚ ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ êμÖêÅå é³± ÁÅêä» øð÷ ÃîÞç¶ Ôé Í ê³ÜÅì ç¶ ÇÔ³ç±Á» é³± ÚÆÕ-ÇÚÔÅóÅ êÅÀ°ä ñÂÆ ÇÕö åÕμ«ø çÆ ñ¯ó éÔƺ ê˺çÆ ÇÕª Ü° Þ±áÆ ÔÅñ-êÅÔÇðÁÅ Áå¶ ìÅå çÅ ìå³×ó ìäÅÀ°ä ñÂÆ Çà©ÇìÀ±é ÁçÅðÅ î½Ü±ç þ Í Õ»×ðÃÆ êμåðÕÅð ïô ÕÇÔ³çÅ þ ÇÕ ÇÕªÇÕ å°ÃÆ (ÇÃμÖ) ܶñ·» ’Ú Ãó ðÔ¶ ÇòÁÕåÆÁ» ñÂÆ ÁÅî-î°ÁÅøÆ çÆ ×μñ Õðç¶ Ô¯ å» Çëð å°ÃÆ ÁËÚ.Õ¶.ÁËñ. í×å Áå¶ àÅÂÆàñð ÇÜÇÔÁ» é³± Û±Ô åÕ òÆ éÔƺ ÃÕç¶ Í ÁÃƺ éò³ìð 84 ÇòμÚ îÅð¶ ׶ ñ¯Õ» é³± í°ñÅ ç¶Âƶ Í ÇÂÔ Õ¶òñ * óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÕðÆìÆ ÃÅæÆ Áå¶ ÇÃμÖ Ãà±â˺àà ëËâð¶ôé ç¶ îðÔ±î Üéðñ ÃÕμåð Í

59  ÇîñÅê Ü» ÇÔ³ç ÃîÅÚÅð ÔÆ éÔƺ, ìñÇÕ àÅÂÆî÷ Á½ò dzâÆÁÅ, ÇÔ³ç°ÃåÅé àÅÂÆî÷ Áå¶ Áé¶Õ» Ô¯ð ÇÂμÕ¯ ÔÆ Çèð ’Ú ôÅîñ Ôé Í ÇÜÔóÆ ×μñ î¶ð¶ Á³çð êÆóÅ Áå¶ ×°μÃÅ À°åê³é ÕðçÆ þ À°Ô þ óå Çí³âð»òÅñ¶ Çòð°μè ê©Ëà çÆ ÃÅÇÜô Í òμè 寺 òμè ðÅÖôé°îÅ Áå¶ éÆÚ ñÕì» çÆ ì½ÛÅó À°Ôç¶ À°êð ÕÆåÆ ×ÂÆ þ Í Çëð òÆ ÇÂÔé» çÆ Ã³å°ôàÆ éÔƺ Ô¯ÂÆ Áå¶ ÇÂÔé» é¶ À°Ã çÆ ôõÃÆÁå é³± Û°ÇàÁÅÀ°ä çÆ Õ¯ôô ÕÆåÆ Í ÁÃñ ’Ú å°ÔÅé³± ×°³îðÅÔ Õð ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø å¯º ÇêμÛ¯º êËçŠԯ¶ îÔÅé ÇÃμÖ é³± ìçéÅî Õðé ñÂÆ ôÇÔ ÇçμåÆ ×ÂÆ Í å°ÃÆ À°Ã ç¶ éÅî éÅñ¯º ‘Ã³å’ çÆ À°êÅèÆ ÔàÅ ÇçμåÆ Í ÇðôÆÕ¶ô ç¶ ÇÕö â¶ð¶ çÅ Ôð ÃÅè± å°ÔÅⶠñÂÆ ‘ìÅìÅ’ þ, ÇÃÁÅÃÆ ×»èÆ ‘îÔÅåîÅ’ þ; ÜËñ ÇÃ³Ø åμÕ ‘Ç×ÁÅéÆ’ þ êð óå Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ éÅî éÅñ¯º ÁõìÅð» ÇòμÚ¯º óå Á׶åð Õμà ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÖËð, Õ¯ÂÆ ×μñ éÔƺ, å°Ãƺ À°Ã é³± ÃÅⶠÇçñ» ’Ú¯º éÔƺ Õμã ÃÕç¶ Í (éò³ìð Ó89 ÇòμÚ ÔðÇî³çð ÇÃ³Ø Ã³è± òμñ¯º ÇñÖ¶ ÇÂμÕ ñ¶Ö ÒÇÃμÖðÅÜéÆåÆ çÆÁ» ÃîμÇÃÁÅò»Ó ç¶ Á³×ð¶÷Æ-î±ñ 寺 ꩯ: Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø òμñ¯º ê³ÜÅìÆ ’Ú ÕÆå¶ Áé°òÅç ’Ú¯º è³éòÅç ÃÇÔå)

60 

óå Çí³âð»òÅñ¶ çÅ åðÕ-ôÅÃåð - ðÅÇܳçð ÇÃ³Ø ? óå ÜÆ, êÇÔñ» ÇÂÔ çμï ÇÕ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°μÖ À°ç¶ô ÕÆ Ôé ? - ÕæÅ ÕðéÅ, Á³Çî©å ÛÕÅÀ°äÅ, ê±ðé ×°ð-îÇðÁÅçÅ ÓÚ ðÇÔäÅ Í ? çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°ÖÆ Ô¯ä ç¶ éÅå¶ íÅðå ÇòμÚ å°Ãƺ ÇÕμæ¶-ÇÕμæ¶ ê©ÚÅð Õðé Ü»ç¶ Ô¯ ? - ÇÜμæ¶-ÇÜμæ¶ Ã³×å Ãμç¶ Í ? å°ÔÅâÅ èðî-ê©ÚÅð ô©¯îäÆ Õî¶àÆ ç¶ èðî-ê©ÚÅð éÅñ¯º ÇÕ³éÅ Õ° òμÖðÅ þ ? - çîçîÆ àÕÃÅñ Çéð¯ñ èðî-ê©ÚÅð ÕðçÆ þ Üç ÇÕ ô©¯îäÆ Õî¶àÆ èðî-ê©ÚÅð ç¶ éÅñ ÇÃμÖ-ðÅÜéÆåÆ çÅ ê©ÚÅð òÆ ÕðçÆ þ Í ? ÃÅð¶ íÅðå ÇòμÚ ÁÅê ÜÆ ç¶ ÇÕ³é¶ ôðèŬ Ôé ? - Õç¶ Ç×ä¶ éÔƺ Í ? ÕÆ å°ÔÅâÅ Õ¯ÂÆ òμÖðÅ ðÇÔåéÅîÅ þ ? - éÔƺ, ÃÅâÅ Õ¯ÂÆ òμÖðÅ ðÇÔåéÅîÅ éÔƺ Í ðÇÔåéÅîÅ ÃÅÇÔì Ã©Æ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ òμñ¯º ìõÇôô ÕÆåÅ ðÇÔåéÅîÅ ÔÆ þ Í Ôð æ» À°ÔÆ ðÇÔåéÅîÅ ñÅ×± þ Í ? èÅðÇîÕ é¶åÅ Ô°³ÇçÁ» å°ÃÆ ðÅÜÃÆ î¯ðÚ¶ ÇòμÚ ÇÕò¶º ôÅÇîñ ԯ¶ ? - Ãí 寺 êÇÔñ» å» î¯ðÚÅ èÅðÇîÕ êμÖ å¯º ÔÆ ô°ð± ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í î×𯺠ÁÕÅñÆ çñ é¶ ÇÂé·» î³×» éÅñ ÁÅêäÆÁ» ðÅÜéÆåÕ î³×» òÆ Ü¯ó ñÂÆÁ» Í ? ÇÃμÖÆ ÇòμÚ èðî Áå¶ ÇÃÁÅÃå çÅ ÁÅêÃÆ ÕÆ ÇðôåÅ þ ? - ÇÃμÖ èðî ÇòμÚ èðî Áå¶ ÇÃÁÅÃå Õ¯ÂÆ òμÖ¯-òμÖ éÔƺ Ãׯº ÇÂÕμᶠÚμñç¶ Ôé Í ÇÃμÖÆ ÇòμÚ èðî é³± ÇÃÁÅÃå éÅñ¯º òμÖðÅ éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í èðî Áå¶ ÇÃÁÅÃå ÇÂμÕ þ Í ÇÂÔ îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ îÅñÕ ÃÅÇÔì Ã©Æ ×°ð± ÔÇðׯÇì³ç ÜÆ çÆ ÇÃμÖ ê³æ é³± Áç°μåÆ ç¶ä þ Í ? ÇêμÛ¶ ÇÜÔ¶ ÁËñÅé Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ ÇÕ Õ¶ºçð ÃðÕÅð é¶ ÇÃμÖ» çÆÁ» èÅðÇîÕ î³×» î³é ñÂÆÁ» Ôé, Üç ÇÕ ÇÃÁÅÃÆ î³×» ’å¶ ×μñìÅå ÁóÆ Ô¯ÂÆ þ? - èÅðÇîÕ î³×» î³é ñËä çÅ ÁËñÅé ÇéðÅ øðÅâ þ Í Ü¶Õð î³é ñÂÆÁ» Ôé å» À°é·» ’å¶ Áîñ ÇÕª éÔƺ Ô³°çÅ Í ÇÂÔ ÁËñÅé Õ¶òñ øðÜÆ ÁËñÅé þ Í éÅ ÃÅé³± ÇñÖåÆ ð±ê ÇòμÚ Õ°Þ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ éÅ ÁËñÅéÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ×μñ» çÅ Õ¯ÂÆ ÁÃð Ô¯ÇÂÁÅ Í

61  ? èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ ÕÅðé ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ Â¶ÕåÅ é³± íÅðÆ Ãμà òμÜÆ þ Í ÁÅê çÆ ðŶ ÇòμÚ ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ Â¶ÕåÅ é³± ÇÕò¶º ìðÕðÅð ðμÇÖÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ? - ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ Â¶ÕåÅ é³± íÅðÆ Ãμà òμÜÆ þ êð ÇÂà Ãμà ñÂÆ ÁÃƺ éÔƺ, ÃðÕÅð Ç÷³î¶òÅð þ Í Â¶ÕåÅ ðμÖÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ ÇÃμÖ» é³± ÇÔ³ç±Á» ç¶ ìðÅìð ôÇÔðÆ î³é Õ¶ Í ÇܳéÅ ÇÚð ÃðÕÅð ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ» ÇòÚÅñ¶ ÇòåÕðÅ ðμÖ¶×Æ, ¶ÕåÅ é³± Ãμà òμÜçÆ ðÔ¶×Æ Í ÇÃμÖ» é³± ìðÅìð ç¶ ôÇÔðÆ î³é Õ¶ ÔÆ Â¶ÕåÅ î÷ì±å ðμÖÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í ? ÁμÛŠóå ÜÆ, èÅðÇîÕ î³×» ìÅð¶ ÷ðÅ ÇòÃæÅð éÅñ çμï׶-ÇÜò¶º ÇÃμÖ» é³± ÇÕðêÅé ñË Õ¶ ÔòÅÂÆ ÜÔÅ÷ çÅ Ãøð ÁÅÇç Õðé çÆ î³× î³é ñÂÆ ×ÂÆ þ ? - î˺ å°ÔÅé³± êÇÔñ» ÔÆ çμà üμÇÕÁÅ Ô» ÇÕ èÅðÇîÕ î³×» î³é¶ ÜÅä çÅ ÁËñÅé ÇéðÅ øðÅâ þ Í ÔòÅÂÆ ÜÔÅ÷ çÅ Ãøð Õðé òÅÇñÁ» çÆ ÇÕðêÅé çÅ ÃÅÂÆ÷ ÇîæäÅ ÇÃμÖ» éÅñ ÇÂéÃÅø éÔƺ Í Ã³ÇòèÅé ÇòμÚ ÇÕö òÆ èÅðÇîÕ ÇÚ³é· çÆ Õ¯ÂÆ Ç×äåÆ-ÇîäåÆ éÔƺ Í ÇÕðêÅé ÇÃμÖ» çÅ èÅðÇîÕ ÇÚ³é· þ Í À°Ã é³± ÇÕö òÆ ë°μචéÅñ éÅêäÅ ÇÃμÖ» ç¶ èÅðÇîÕ Ü÷ìÅå» éÅñ Ö¶âäÅ þ Í ÃðÕÅð é¶ ÔòÅÂÆ ÜÔÅ÷ ç¶ Ãøð ñÂÆ ÇÃμÖ» ñÂÆ é½ ÇÂ³Ú ÃÅÂÆ÷ çÆ ÇÕðêÅé êÇÔéä çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ÇçμåÆ þ, ܯ ÇÃμÖ» é³± î÷ÅÕ Õðé ç¶ ìðÅìð þ Í ÕÆ ÔòÅÂÆ ÷ÔÅ÷ ’å¶ ÃòÅð Ô¯ä ñμÇ×Á» ÇÕö ÇÔ³ç± ç¶ Ü³ß± Ü» ì¯çÆ çÆ ¦ìÅÂÆ é³± Õç¶ îÅÇêÁÅ Ç×ÁÅ þ? ÕÆ ÇÂÔ çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ þ ÇÕ ÇÔ³ç± ÁÅê ç¶ îμæ¶ ’å¶ ÇåñÕ ÇÕ³é¶ ÇÂ³Ú çÆ ¦ìÅÂÆ òÅñÅ ñÅ ÃÕçÅ þ Áå¶ À°Ã 寺 òμè ¦ìÅÂÆ òÅñ¶ ÇåñÕèÅðÆ ÇÔ³ç± é³± ÔòÅÂÆ ÜÔÅ÷ ÇòμÚ Ãøð éÔƺ Õðé ÇçμåÅ ÜÅò¶×Å Í ç±ÜÅ ÁËñÅé ÇÂÔ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þ ÇÕ Á³Çî©åÃð é³± êÇòμåð ôÇÔð ÕðÅð ç¶ ÇçμåÅ þ Í ÕÆ À°Ã ’å¶ Õ¯ÂÆ Áîñ Ô¯ÇÂÁÅ ? ÕÆ ð¶âÆú 寺 ×°ðìÅäÆ çÅ Çðñ¶Á ô°ð± Ô¯ÇÂÁÅ ? ? ×°ðìÅäÆ-Çðñ¶Á ìÅð¶ ÁÅÕÅôòÅäÆ òÅñ¶ ÁÅÖç¶ Ôé ÇÕ ÁÕÅñÆ çñ òÅñ¶ ìÔ°åÅ Ãî» î³×ç¶ Ôé, ÇÂà ñÂÆ ÁÕÅñÆ çñ òÅñ¶ ÁÇóμÕÅ êÅªç¶ Ôé ? - ÁÇóμÕ¶ çÆ ×μñ ÃðÕÅð ÔÆ ÕÇÔ³çÆ þ éÅ Í ÁÃÆ ÕÇÔ³ç¶ Ô» ÃðÕÅð ÁÇóμÕÅ êŪçÆ þ Í ×μñ ÇÂÔ þ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì 寺 ×°ðìÅäÆ ôìç ÕÆðåé çÆ î³× Çòç¶ô» ÇòμÚ òμÃç¶ ÇÃμÖ» ñÂÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆ, å» Ü° Çòç¶ô» ÇòμÚ ìËᶠÀ°Ô ÁÅêä¶ èÅðÇîÕ ÁÃæÅé ÇòμÚ Ô°³ç¶ ÕÆðåé é³± ðä Õ¶ ÁÅêä¶ ÇÂôà éÅñ Ü°ó ÃÕä êð ÁÅñ dzÇâÆÁÅ ð¶âÆú òÅñ¶ ܦèð ç¶ àð»ÃîÆàð 寺 ×°ðìÅäÆ ÕÆðåé Çðñ¶Á Õðé å» À°Ô Øμ×ð çÇðÁ» 寺 êÅð ð¶âÆú 寺 ðäÅÂÆ éÔƺ ç¶äÅ Í ÁÇÜÔ¶ ×°ðìÅäÆ-ÕÆðåé-ê©ÃÅðé çÅ Çòç¶ô ìËᶠÇÃμÖ» é³± ÕÆ ñÅí Ô¯ò¶×Å ? ? êð ôÕåÆôÅñÆ àð»ÃîÆàð ÃæÅêå Õðé ÇòμÚ Ãî» å» ÚÅÔÆçÅ þ ? - ÇÂÔ ÚñÅÕÆ þ, üÃåÆ þÍ À°Ô çμÃä ÇÕ ÇÕ³éÅ Ãî» ÚÅÔÆçÅ þ Í ×μñÆ-ìÅåƺ ÃÅðÆ Ü»ç¶ Ôé, ÇñÖåÆ ð±ê ÇòμÚ Õ°Þ éÔƺ Õðç¶ Í Ü¶ ò¶ç» ç¶ ê©ÃÅðé òÅÃå¶ ì³ìÂÆ, ÕñÕμåÅ Áå¶ Ô¯ð ôÇÔð» 寺 ôÕåÆôÅñÆ àð»ÃîÆàð ñ×Å ÃÕç¶ Ôé å» Ü¦èð 寺 ×°ðìÅäÆ ÕÆðåé Çðñ¶Á Õðé ñÂÆ Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ ôÕåÆôÅñÆ àð»ÃîÆàð ÇÕª éÔƺ ñ×ÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ?

62  ? ÕÆ Ã©Æ Á³Çî©åÃð ôÇÔð é³± êÇòμåð ðμÖä ñÂÆ ÃðÕÅð çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ñËäÆ Üð±ðÆ þ? - Üð±ðÆ ÇÕª éÔƺ ? ܶÕð îûðÅ ôÇÔð é³± êÇòμåð ÕðÅð ç¶ä çÅ ÁËñÅé ÃðÕÅð Õð ÃÕçÆ þ å» ÁÇî©åÃð ôÇÔð ìÅð¶ ÁËñÅé ÇÕª éÔƺ ÕðçÆ ? ? êð ÇÂÔ òÆ å» Ô¯ ÃÕçË ÇÕ îûðÅ òÅñ¶ ÁÅê ÁÅêä¶ ôÇÔð é³± êÇòμåð ðμÖä çÆ ÃîðμæÅ éÅ ðμÖç¶ Ô¯ä Áå¶ À°é·» ÃðÕÅð çÅ ÃÔÅðÅ ÇñÁÅ Ô¯ò¶ ? - ÇÂÔ ×μñ éÔƺ Í ÃðÕÅð òμñ¯º ÇÕö òÆ ôÇÔð é³± êÇòμåð ðμÖä çÅ ÁËñÅé Üð±ðÆ þ Í Ü¶Õð ÃðÕÅð ÁËñÅé ÕðçÆ þ å» êÅé-å³ìÅÕ± òÅñ¶ ÇÂà 鳱 ÃðÕÅðÆ Ô°Õî ÃîÞ Õ¶ êÅñäÅ Õðé׶ Í Ü¶Õð ÁÃƺ À°é·» é³± îé·» Õðç¶ Ô» å» êÅéå³ìÅÕ± çÆ ÇòÕðÆ Õðé òÅñ¶ ÁÅÖç¶ Ôé ÇÕ ÇÃμÖ ÃÅé³± îÅðç¶ Ôé Í ÇÂà ñÂÆ ÃðÕÅðÆ ÁËñÅé Ô¯äÅ ìóÅ Üð±ðÆ þ Í ? ÁÅÇÖÁÅ Ü»çÅ þ ÇÕ ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ» çÅ ÁÅêÃÆ éÔ³°-îÅà çÅ ÇðôåÅ þ Í ÇÔ³ç±ÇÃμÖ» çÆÁ» ûÞÆÁ» ðòÅÇÂå» òÆ Ôé ? - ÁÅÇÖÁÅ å» ÇÂÔÆ Ü»çÅ þ ÇÕ ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ» çÅ ÁÅêÃÆ éÔ³°-îÅà çÅ ÇðôåÅ þ êð å°Ãƺ çμï ÇÕ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÆÁ» î³×» Õ¶òñ ÇÃμÖ» ñÂÆ Ôé ÇÕ ê³ÜÅìÆÁ» ñÂÆ ? ? Ãî°μÚ¶ ê³ÜÅìÆÁ» ñÂÆ Ôé Í - Çëð çμï ÇÕ éÔ°³-îÅà çÅ ÇðôåÅ ðμÖä òÅñ¶ ÇÔ³ç±Á» é¶ ÇÂÔé» î³×» çÆ ÔîÅÇÂå ñÂÆ ÇÃμÖ» çÅ ÃÅæ ÇçμåÅ ? ? êÇÔñ» å» ÔîÅÇÂå éÔƺ ÕÆåÆ êð Ô°ä ÃòÅîÆéÅæé Áå¶ Ã©Æ Áàñ ÇìÔÅðÆ òÅÜêÅÂÆ é¶ òÆ ÁÕÅñÆ î¯ðÚ¶ çÆ ÔîÅÇÂå ÕÆåÆ þ Í - ×°ðî°ÖÅ, å³± å» ÇÃÁÅäÅ ñ×ç˺ êð ñ×çË å¶ðÆ ÇÃÁÅäê ’Ú øðÕ þ Í ÇÃÁÅ䊶º, ÇÃμÖÆ Ãð±ê þ Í å°Ãƺ ÁõìÅð ÇòμÚ ÇñμÖ Çç³ç¶ Ô¯ ÇÕ øñÅä¶ çÆÁ» î³×» ÜÅÇÂ÷ é¶, ëÅñä¶ éÅñ èμÕÅ Ô¯ÇÂÁË Í î˺ ÁõìÅð ÇòμÚ ÇñÖ ç¶é» ÇÕ î˺ ÇÂà ×μñ éÅñ ÃÇÔîå Ô» Í À°Ã çÅ èμÕÅ Ô¯ä òÅñ¶ é³± ÕÆ ñÅí ? ÇÕö ÃμÜä é³± ñμ×Æ Ô¯ò¶ ë»ÃÆ, éÅ å°ÃÆ ÁêÆñ Õð¯, éÅ òÕÆñ Õð¯, éÅ êËÃÅ ñÅÀ°, ë¯ÕÆ ÔîÅÇÂå ÕðÆ ÜÅÀ°, å» ÕÆ À°Ô ë»ÃÆ å¯º ñμæ ÜÅÀ± ? ÇÂÔ çμï ÇÕ ÕçÆ ê³ÜÅì çÆÁ» î³×» ñÂÆ òËôé³± ç¶òÆ å¯º Õ¯ÂÆ ÁËÜÆà¶ôé ÚμñÆ Â¶ ? ÕÆ Õç¶ ÇÔ³ç± òÆð» é¶ ê³ÜÅì éÅñ Ô°³ç¶ èμÇÕÁ» Ü» ÇòåÕÇðÁ» ñÂÆ ÇÔ³ç±Á» ç¶ Üμæ¶ ÇשëåÅðÆ ñÂÆ í¶Ü¶ ? Ü篺 òÆ ê³ÜÅì ç¶ ÇÔå» ñÂÆ î¯ðÚÅ ñÅÇÂÁÅ, ÇÃμÖ» é¶ ñÅÇÂÁÅ Í Ô°ä åμÕ ÕÂÆ î¯ðÚ¶ ê³ÜÅì ç¶ ÇÔå» ñÂÆ ñμ× üμÕ¶ Ôé Í ÕÆ ÕçÆ ÇÕö ÇÔ³ç± òÆð é¶ î¯ðÇÚÁ» Ü» Õ°ðìÅéÆ Õðé ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ÇÔμÃÅ êÅÇÂÁÅ ? Õ¶òñ ÁõìÅðÆ ÇìÁÅé» ðÅÔƺ ë¯ÕÆ ÔîÅÇÂå é³± ÁÃƺ ÕÆ Õðƶ ? ܶÕð À°Ô éÔ³°-îÅà çÅ ÇðôåÅ ðμÖç¶ Ôé å» ÃÅⶠî¯ã¶ éÅñ î¯ãÅ âÅÔ Õ¶ Õ¶ºçð Çòð°μè ñóé, å» å¶ Ô¯ÂÆ ÃÅâÆ ÇÔîÅÇÂå Í ÁÃƺ ÁõìÅð» ÇòμÚ ÇìÁÅéìÅ÷Æ ÇòμÚ ïÕÆé éÔƺ ðμÖç¶ Í ÕæéÆ éÅñ¯º Õ°Þ ÕðéÅ Üð±ðÆ þ Í Ü¶Õð À°Ô ÇÔîÅÇÂå Õðç¶ Ôé å» À°Ô òÆ ÃÅⶠî¯ðÚ¶ ÇòμÚ ôÅîñ Ô¯ Õ¶ ÇשøåÅðÆÁ» ç¶ä Í ? ÕÆ Áé³çê°ð çÅ îåÅ õÅÇñÃåÅé çÆ î³× ÕðçÅ þ ? - éÔƺ, Áé³çê°ð îå¶ ÇòμÚ õÅÇñÃåÅé çÆ Õ¯ÂÆ î³× éÔƺ Í

63  ? ÕÆ å°ÃÆ õÅÇñÃåÅé çÆ ÔîÅÇÂå Õðç¶ Ô¯ ? - é» î˺ ÔîÅÇÂå ÕðçÅ Ô» éÅ Çòð¯è Í ÁÃÆ ÇÔ³ç°ÃåÅé éÅñ ðÇÔäÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ô» Í ÃÅé³± Õ¶ºçð ÃðÕÅð çμö ÇÕ À°Ã é¶ ÃÅé³± éÅñ ðμÖäÅ þ Ü» éÔƺ, êð ÁÃƺ ×°ñÅî ìä Õ¶ éÔƺ ðÇÔäÅ Ãׯº ìðÅìð ç¶ ôÇÔðÆ ìä Õ¶ ðÇÔäÅ ÚÅÔ³°ç¶ Ô» ÇÕªÇÕ ÁÃƺ ÇÔ³ç¯ÃåÅé çÆ ÁÅ÷ÅçÆ òÅÃå¶ 93 øÆÃçÆ ÇÃð Ççμå¶ Ôé Í 93 øÆÃçÆ ÇÃð ç¶ Õ¶ ×°ñÅî ðÇÔäÅ ÃÅé³± îé÷±ð éÔƺ Í ÇÂÔ Õ¶ºçð ÃðÕÅð çμö ÇÕ À°Ã é¶ ÃÅé³± ×°ñÅî ôÇÔðÆ ìäÅ Õ¶ ðμÖäÅ þ Ü» ìðÅìð ç¶ ôÇÔðÆ ìäÅ Õ¶ Í õÅÇñÃåÅé ÁÃƺ î³×ç¶ éÔƺ êð ܶ Õ¶ºçð é¶ ÃÅé³± ìðÅìð çÅ ôÇÔðÆ éÅ î³éÇçÁ» ÃÅé³± òμÖðÅ õÅÇñÃåÅé ç¶äÅ ÔÆ þ å» ÇÃð îμæ¶; é»Ô Õ¯ÂÆ éÔƺ Í ? ÇÃμÖ ñÆâð» é³± ÇÂÔ íÅðÆ ÇôÕÅÇÂå þ ÇÕ ÇÃμÖ» éÅñ ÁÅ÷Åç íÅðå ÇòμÚ íÅðÆ ÇòåÕðÅ ÕÆåÅ Ü»çÅ þ Üç ÇÕ ÃðÕÅð ÕÇÔ³çÆ þ ÇÕ ÁÅ÷Åç íÅðå ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ìðÅìð ç¶ î½Õ¶ Ççμå¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé Áå¶ Çìé» ÇÕö ÇòåÕð¶ ç¶ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇóØ, ÃðçÅð çðìÅðÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ÃðçÅð ðäÜÆå ÇÃ³Ø ÃðÕÅðÆÁÅ ÁÅÇç ÇÃμÖ òμâ¶-òμⶠÁÔ°ÇçÁ» ’å¶ Õ³î Õð ðÔ¶ Ôé ? - ÇÂÇåÔÅà êÇó·ÁÅ å°Ãƺ ÇÕ éÔƺ ? î°×ñ» ò¶ñ¶ ÕÂÆ ÇÔ³ç± ðÅܶ î°×ñ» é³± â¯ñ¶ ç¶ Õ¶ À°é·» 寺 ÇÃÁÅÃÆ ñÅí ê©Åêå Õðç¶ ðÔ¶ Í ðÅÜÅ îÅé ÇÃ³Ø ÇÕé·» ÇòμÚ¯º ÃÆ ? ? ÇÔ³ç± ðÅÜê±å» ÇòμÚ¯º Í - À°Ã é¶ ÁÕìð é³± â¯ñ¶ ç¶ Õ¶ ðÅÜ ÕÆåÅ Í Ú³ç± ÇÕé·» ÇòμÚ¯º ÃÆ ? ? ÇÔ³ç±Á» ÇòμÚ¯ Í - ÜÔ»×Æð é³± Ö°ô Õðé ñÂÆ À°Ã é¶ ÁÅêä¶ ç¶ô é³± ÇÕ³éÅ é°ÕÃÅé êÔ°³ÚÅÇÂÁÅ Í ÇÂμÕ ÇÃμÖ é³± Õ°ðÃÆ ç¶ Õ¶, À°μÚÅ ÁÔ°çÅ ç¶ Õ¶, ìÅÕÆ ÇÃμÖ» çÅ Ö±é êÆ ñËäÅ ÇÕμèð çÆ ÂÆîÅéçÅðÆ þ Í ? ê³ÜÅì çÆ î½Ü±çÅ ÃÇæåÆ ñÂÆ Õ½ä Ç÷³î¶òÅð þ ? - ÃðÕÅð Í ? ܶÕð ê³ÜÅì ÇòμÚ ÇÔ³ÃÅ íóÕ À°μáçÆ þ å» Ã³å Ô¯ä ç¶ éÅå¶ ô»åÆ ÃæÅêå ÕðéÅ å°ÔÅâÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ìäçÆ þ? - ÃÅâÆ Ç÷³î¶òÅðÆ éÔƺ ìäçÆ Í ÇÜé·» Áμ× ñÅÂÆ þ, Ç÷³î¶òÅðÆ À°é·» çÆ ìäçÆ þ Í ÇÜÔó¶ ñ¯Õ ô»åÆ í³× Õðç¶ Ôé, À°é·» çÆ ÔÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ìäçÆ þ ÇÕ ÇÔ³ÃÅ çÆ Áμ× é³± ô»å Õðé Í ? êð À°Ã î½Õ¶ å°Ãƺ ÕÆ Õð¯×¶ ? - ÇÂÔ î½Õ¶ ’å¶ çμû׶ Í ? øðÜ Õð¯ ô»åîÂÆ ðÇÔ³ÇçÁ» Áé³çê°ð îå¶ ’Ú çðÜ ÃÅðÆÁ» î³×» éÔƺ î³éÆÁ» Ü»çÆÁÅ, À°Ã Ã ÕÆ Õð¯×¶ ? - À°ç¯º ÃðÕÅð ÜòÅìç¶Ô Ô¯ò¶×Æ Í

64  ? ê³ÜÅì ÃðÔμçÆ Ã±ìÅ Ô¯ä ÕðÕ¶ ñ¯Õ ÇÂÔ îÇÔñà Õðç¶ Ôé ÇÕ Ü¶Õð ÃÇæåÆ ’å¶ ÕÅì± éÅ êÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ å» ç¶ô çÆ ÁÖ³âåÅ é³± õåðÅ êËçÅ Ô¯ ÃÕçÅ þ Í å°ÔÅⶠÕÆ ÇòÚÅð Ôé ? - ñ¯Õ» çÅ ÇÂÔ õçÃÅ ÇìñÕ°ñ áÆÕ þ Í ? ê³ÜÅì çÆ ÇòÃø¯àÕ ÃÇæåÆ ’å¶ ÇÕò¶º ÕÅì± êÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ? - ÇÃμÖ» é³± óå°ôà Õð Õ¶ Áå¶ À°é·» é³± ìðÅìð çÅ ôÇÔðÆ î³é Õ¶ Í ? ÇÔ³ç±, ÇÃμÖ Áå¶ î°ÃÇñî èðî» ’Ú¯º ÇÕÔóÅ Ãðò-é¶ôà þ ? - ÇÃμÖ èðî Í ? ÇÕò¶º ? - ÇÂμÕ, ó×å ÇÃμÖÆ ÇòμÚ þ, Ô¯ð ÇÕö èÅðÇîÕ ÁÃæÅé ’å¶ Ã³×å éÔƺ ñμ×çÆ Í ÇÕö Ô¯ð ׳©æ ÇòμÚ ÇÕö ç±Ü¶ ÇòÁÕåÆ ç¶ À°èÅð çÅ ÃÅèé Õ¯ÂÆ éÔƺ Í Õ°ðÅé ÇòμÚ ÇÕö ÇÔ³ç± ç¶òÆ-ç¶òå¶ çÅ Ç÷Õð éÔÆºÍ ÇÔ³ç± ×³©æ» ÇòμÚ ÇÕö î°ÃÇñî êÆð øÕÆð çÆ ô¯íÅ éÔƺ Í ×ÆåÅ ç¶ 18 ÁÇèÁÅÇÂÁ» ’Ú¯º ÇÕö ÇòμÚ î°ÃñîÅé ìÅð¶ ÇñÇÖÁÅ éÔƺ ÇîñçÅ Í ÃÇå×°ð± ÃμÚ¶ êÅåôÅÔ Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÇòμÚ Ü°ñÅÔÅ ÕìÆð ÜÆ ìËᶠÁÅ Áå¶ ðÇòçÅà ÜÆ ìËᶠÁÅ; ÛƺìÅ éÅîç¶ò òÆ ìËáÅ þ Í Á½×°ä» çÅ ÇåÁÅ× Ü¶ ÕÆåÅ þ å» ÇÂμæ¶ ×ÇäÕÅ òÆ ìËáÆ þÍ Ü¶ êÅê» çÅ êôÚÅåÅê Õð Õ¶ ×°ðîÇå òμñ ñμ×Å þ å» ÁÜË îμñ òÆ ìËáÅ þ Í ÃèéÅ ÕÃÅÂÆ òÆ ÇÂμæ¶ ìËáÅ þ Í ÇÂà òÅÃå¶ ÃÅÇðÁ» çŠûÞÅ ÇÂôà ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì þ : å³± ÃÅÞÅ ÃÅÇÔì° ìÅê° ÔîÅðÅ ÍÍ éÀ° ÇéÇè å¶ðË ÁÖ°à í³âÅðÅ ÍÍ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÇÃμÖ» çÅ ×°ðç°ÁÅðÅ þ ÇÜμæ¶ Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆ, ÇìéÅ ÇÕö îÜ·ìÆ ÇòåÕð¶ Áå¶ ÜÅå êÅå ç¶, ÁÅêäÆ ôðèÅ ç¶ ë°μñ í¶ºà Õð ÃÕçÅ þÍ ìÅÕÆ ÇÕö îÜ·ì ÇòμÚ ÇÂà åð·» éÔƺ Í ‘ éÅéÕ éÅî Úó·çÆ ÕñÅ å¶ð¶ íÅä¶ Ãðìμå çÅ íñÅ’’ çŠñÚÕ þ å» Õ¶òñ ÇÃμÖ þÍ ÇÂà ÕðÕ¶ ÇÃμÖ èðî Ãí 寺 é¶ôà î³ÇéÁÅ Ü»çÅ þÍ ? Ã³å» çÅ ÇÕö éÅñ Õ¯ÂÆ òËð-Çòð¯è éÔƺ Ô°³çÅ Í À°Ôé» é³± ÔÇæÁÅð ñË Õ¶ Úμñä çÆ ñ¯ó éÔƺ Ô°³çÆ Í å°Ãƺ ÁÅêä¶ êÅÃ Â¶é¶ ÔÇæÁÅð ÇÕª ðμÖ¶ Ôé ? - ÔÇæÁÅð» ìÅð¶ î¶ðÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ ÇÜÔóÅ ê°μåð ÁÅêä¶ ÇêÀ° éÅñ ðñçÅ éÔƺ, À°Ã é³± ÕÆ ÁÅÖç¶ Ôé ? ? ÔðÅî çÅ Í Ô¯ð ÕÆ ÁÅÇÖÁÅ ÜÅ ÃÕçË? - Óå¶ î˺ ÔðÅî çÅ ìäéÅ éÔƺ ÚÅÔ°³çÅ, ÇÕªÇÕ î¶ðÅ ÇêåÅ Ã©Æ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø þ-ÇÜà 鳱 ÕÕÅð» Áå¶ ÔÇæÁÅð» éÅñ Á³å» çÅ î¯Ô ÃÆ Í êÇÔñ» ÇÂÔ çμï ÇÕ ÔÇæÁÅð îðç ðμÖç¶ Ôé Ü» Ö°Ãð¶ ? òÇÔ ê©×Çàú îðç Á׳îóÅ òðÆÁÅî ÇÂÕ¶ñÅ ÍÍ òÅÔ° òÅÔ° ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÁÅê¶ ×°ð Ú¶ñÅ ÍÍ î˺ À°ÔçÅ ê°μåð Ô» Í À°ÔçÆ ÚñÅÂÆ Ô¯ÂÆ àÕÃÅñ þ å¶ î˺ À°Ã çŠöòÅçÅð Ô», Ú½èòƺ æ» Óå¶Í ×°ð± ÃÅÇÔì é¶ øðîÅÇÂÁÅ þ : ÁÇà ǴêÅé ֳ⯺ Öó× å°ê°Õ åìð Áð-åÆð ÍÍ ÃËë ÇÃð¯ÔÆ ÃËÔæÆ ïÔÆ ÔîÅð¶ êÆð ÍÍ

65  ÇÃμÖ òÅÃå¶ ÔÇæÁÅð ðμÖä¶ ìÔ°å ÷ð±ðÆ Ôé Í ÇÜÔóÅ ÇÃμÖ çÅ ê°μåð ÔÇæÁÅð éÔƺ ðμÖçÅ À°Ô í¶â òð×Å ñ×çË, ÇÕþ ×°ð± ÜÆ é¶ : ÇìéÅ ôÃå© Õ¶Ã³ éð³ í¶â ÜÅé¯ Í ×þ ÕÅé åÅ Õ¯ ÇÕåË ñË ÇÃèÅé¯ Í ÇÂþ î¯ð ÁÅÇ×ÁÅ Ã°ä¯ Ô¶ ÇêÁÅð¶ Í Çìé» å¶× նó ç¶Ô³± é ÇççÅð¶ Í ÇÂà òÅÃå¶ ôÃåð ðμÖç¶ Ô» Í ôÃåð ðμÖ Õ¶ ÇÕö éÅñ è¯ÖÅ ÕðéÅ ìÔ°å òμâÅ êÅê þ, ÇÕö ÇÃμÖ òÅÃå¶ Áå¶ ôÃåð ðμÖ Õ¶ ÁÅêäÅ ÔμÕ éÅ ñËäÅ òÆ ìóÅ òμâÅ êÅê þ Í ÁÃƺ éÅ å» ÇÕö çÅ ÇØðÅú Õðç¶ Ô», éÅ Õ¯ÂÆ ì³çÅ îÅðç¶ Ô», éÅ ÇôÕÅð Ö¶âç¶ Ô» Áå¶ é» ÇÕö é³± ÇìéÅ ÕÅðä çìÅªç¶ Ô» Í ôÃåð ðμÖ¶ Ôé å» ÁÅêäÆ ðμÇÖÁÅ òÅÃå¶ ðμÖ¶ Ôé ÇÕªÇÕ Ã³é 1978 çÆ ÇòÃÅÖÆ ç¶ Ççé 13 ÇÃ³Ø ôÔÆç ԯ¶ Áå¶ 78 ÷ÖîÆ Ô¯ ׶, 8 ÕÅéê°ð ’Ú ôÔÆç Ô¯ ׶, Çå³é ÇçμñÆ ôÔÆç Ô¯ ׶, â¶ã çðÜé Ú½Õ îÇÔåÅ ôÔÆç Ô¯ ׶, ç¯ îè±ìé ôÔÆç Ô¯ ׶ Í ÇÂà òÅÃå¶ ÇÂÔ ÔÇæÁÅð ðμÖ¶ Ôé Í Ü¶ ÁÅêäÆ ðμÇÖÁÅ ÕðéÆ îÅóÆ þ å» î˺ êÅê ÕðçÅ Ô» Í Ü¶Õð ×ðÆì», î÷¬î» Áå¶ ÃòË-ðμÇÖÁÅ ñÂÆ ÔÇæÁÅð ðμÖä¶ ê°³é þ å» î˺ ÔÇæÁÅð ðμÖ Õ¶ ê°³é ÕðçÅ Ô» Í ? ÕÆ î÷¬î» çÆ ðμÇÖÁÅ Õðé ñÂÆ å°ÔÅé³± Õç¶ ÔÇæÁÅð» çÆ ñ¯ó êÂÆ þ ? - Ô» êÂÆ þ Í øÅÇ÷ñÕÅ Ç÷ñ·¶ ç¶ Çê³â ÜñÅñÅìÅç êÂÆ ÃÆ Í À°μæ¶ ÇÂμÕ ÇÔ³ç± çÆ ñóÕÆ ÇÕö é¶ ÷ìðçÃåÆ ÁÅêä¶ Øð êÅ ñÂÆ ÃÆ; À°Ô Û°âÅ Õ¶ ÇçμåÆ Í ñÅñ Ú³ç é» ÃÆ À°Ã çÅ; îÅÇðÁÅ éÔƺ ÃÆ, À°Ã¶ åð·» ÔÆ Û°âÅ ÇñÁŶ ÃÆ Í ? ÕÆ Á×é ôÃåð ñË Õ¶ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ÜÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ? ÇÂà çÆ îÇðÁÅçÅ ÕÆ þ ? - îÇðÁÅçÅ þ ÇÕ ôÃÅåð ñË Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ÜÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ Í Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ç¶ òÅñÆ Ã©Æ ×°ð± ÔÇðׯÇì³ç ÜÆ é¶ ÁÅê ÇÃμÖ» é³± ôÃåð Áå¶ Ø¯ó¶ ÇñÁÅÀ°ä çÅ Ô°Õî ÇçμåÅ ÃÆÍ ÁμÜ òÆ Ã©Æ ×°ð± ÔÇðׯÇì³ç ÃÅÇÔì ç¶ ôÃåð, ÇÜé·» ÇòμÚ À°Ôé» ç¶ ç¯-ÚÅð ÇêÃå½ñ òÆ Ôé, ðô¯Çíå Ôé Áå¶ ÇÃμÖ Ã³×å» é³± À°é·» ç¶ çðôé ÕðŶ Ü»ç¶ Ôé Í ? ܶÕð å°ÃÆ ÔÇæÁÅð ñË Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà ’Ú ðÇÔ ÃÕç¶ Ô¯ å» ÇÂÔ çμï ÇÕ ê°ñÆà ÔÇæÁÅð ñË Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÅõñ ÇÕª éÔƺ Ô¯ ÃÕçÆ ? - ê°ñÆà Ôμç» ’å¶ ìËáÆ þ Í ñ¯Õ ÁÅÖç¶ Ôé ÇÕ ÔÇæÁÅð» éÅñ ô»åÆ í³× Ô°³çÆ þ Í Ôμç» ’å¶ å¯ê» ìÆóÆÁ», ì³ì ðμÖ¶ Ôé Í ðÅÂÆøñ», Ãà¶é-׳é», îôÆé-×³é» ðμÇÖÁ» ܶ ô»åÆ í³× Ô°³çÆ þ ÁÅ å» ÔÇæÁÅð Ãî°³çð ÇòμÚ ð¯ó· ç¶ä¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé ÃÅð¶ Í ôÃåð ðÅÖÆ òÅÃå¶ ðμÖ¶ ÁÅ éÅ ? å» ÇÕ Õ¯ÂÆ ìÅÔ𯺠ÁÅ Õ¶ ç¶ô çÆ ô»åÆ í³× éÅ Õð¶ Í ÇÂö åð»· ðÃîÆ ÔÇæÁÅð ÇÂà ñÂÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ Ôç±ç ÇòμÚ ðμÖ¶ Ôé ÇÕ Õ¯ÂÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÇòμåðåÅ Ü» ô»åÆ é³± í³× éÅ Õð¶ Í ? êð ܶ Õ¯ÂÆ ê°ñÆà ÕðîÚÅðÆ ÔÇæÁÅð Ãî¶å çðôé» é³± ÁŪçÅ þ å» ÕÆ ô»åÆ í³× Ô°³çÆ þ? - ܶÕð Õ¯ÂÆ ê°ñÆà ÕðîÚÅðÆ ÇìéÅ òðçÆ ç¶ ÔÇæÁÅð ñË Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ÁŪçÅ þ å» À°Ã é³± Õç¶ ÇÕö é¶ éÔƺ ð¯ÇÕÁÅ êð ܶÕð À°Ô ×°ðç°ÁÅð¶ çÆ

66  ì¶ÁçìÆ Õðé Ü» ×°ðç°ÁÅð¶ çÆ ôÅåÆ í³× Õðé ÁŪçÅ þ å» À°Ã é³± ÁÅÇ×ÁÅ éÔƺ ÇçμåÆ ÜÅ ÃÕçÆ Í ôðèŬ ê°ñÆà ÕðîÚÅðÆ é³± çðìÅð ÃÅÇÔì ÁÅÀ°ä çÆ Ö°μñ· þ êð ê°ñÆà ÕÅðòÅÂÆ ñÂÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ Ôç±ç ÇòμÚ ÁÅÀ°äÅ îé·Å þ Í ? å°Ãƺ Ú½Õ îÇÔåŠ寺 ÁÅêäÆÁ» Ãð×ðîÆÁ» ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà ÇÕª åìçÆñ ÕÆåÆÁ» ? - êÇÔñ» Ãð×ðîÆÁ» ÁμÖð ÔÆ å°ÔÅâÅ ×ñå þ Í êÇÔñ» ÁÅêäÅ ê©ôé ÃÔÆ Õð¯Í ? î¶ðÅ îåñì þ ÁÅêäÆÁ» öòÅò» éÅéÕ ÇéòÅà ÇÕª åìçÆñ ÕÆåÆÁ» ? - Ú½Õ îÇÔåŠ寺 ÁÃƺ ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà ÁŶ ÃÆ Çóػ çÆ ÇðÔÅÂÆ òÅÃå¶ Í î˺ ìÔ°å ìÆîÅð ÃÆ Í ê°ñÆÃ é¶ êÇÔñ» ÃÅâÆ ÜÆê ëóÆ Í ÜÆê ÇòμÚ ëó¶ Çóػ çÆ ÇðÔÅÂÆ ñÂÆ êËðòÆ Õðé ñÂÆ Ü篺 íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Áå¶ ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø é³± í¶ÇÜÁÅ å» ê°ÇñÃ é¶ À°é·» é³± òÆ ÇשëåÅð Õð ÇñÁÅ Í ç¯ ðÃå¶ Ôé-ÇÂμÕ ô»åÆ çÅ Ü» Çëð ×ðîÆ çÅ Í ÁÃÆ ô»åÆ çÅ ðÅÔ ÁêéÅÀ°äÅ òè¶ð¶ Ú³×Å ÃîÇÞÁÅ Í ÇÂà ñÂÆ ÁÃƺ î¯ðÚÅ ñ×ÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂμæ¶ ÁŠ׶ Í ? å°ÃÆ Ô¯ð ÇÕ³éÅ ÇÚð ÇÂμæ¶ áÇÔð¯×¶ ? - ÇܳéÅ ÇÚð î¯ðÚÅ ÚμñçÅ þ Í ? ÕÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà éÅñ¯º òè¶ð¶ ððμÇÖÁå éÔƺ? - ððμÇÖÁÅ å» ÇÜμæ¶ òÆ ×°ð±-ÁÃæÅé þ, À°Ô áÆÕ þ êð ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ÇÂà ÔÅñå ÇòμÚ Ãí 寺 îÔÅé þ ? ? ÕÆ å°Ãƺ ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà 寺 ìÅÔð Õ¯ÂÆ õåðÅ îÇÔñà Õðç¶ Ô¯ ? - éÔƺ, ÇÜÔóÅ õåðÅ îÇÔñà ÕðçË À°Ô ÇÃμÖ ÔÆ éÔƺ Í ÇÃμÖ ÕÆ Áå¶ âð ÕÆ ! ? ÕÆ ÁÇÜÔÅ Õ¯ÂÆ õçôÅ þ ÇÕ ÃðÕÅð å°ÔÅé³± Õ¯ÂÆ é°ÕÃÅé êÔ°³ÚÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³çÆ þ Ü» îðòÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³çÆ þ ? - é°ÕÃÅé êÔ°³ÚÅÀ°ä ìÅð¶ ÕÆ å°ÔÅé³± Õ¯ÂÆ ôμÕ þ ? ? ÇÂà çÅ ÃðÕÅð é³± ÕÆ ñÅí þ? - ÇÂÔ ×μñ ÃðÕÅð é³± ê°μÛ¯, îË毺 ÇÕª ê°μÛç¶ Ô¯ ? 7 Ô÷Åð çŠضðÅ Ú³ç¯ Õñ» êÅÀ°äÅ, 15 Ô÷Åð ê°ñÆà ÕðîÚÅðÆÁ» çŠضðÅ Ú½Õ îÇÔå¶ êÅÀ°äÅ, 30 Ô÷Åð ê°ñÃÆÁ» çŠضðÅ ì³ìÂÆ ’Ú êÅÀ°äÅ, À°Ô ÇÕà òÅÃå¶ êÅÇÂÁÅ ÃÆ ? ÕÆ À°é·» ëó Õ¶ î¶ðÅ Áé³ç-ÕÅðÜ Õðé» ÃÆ? ? Çòð¯èÆÁ» çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ èðî-ï°μè î¯ðÚÅ ÁÕÅñÆÁ» é¶ ÁÅêäÆ Õ°ðÃÆ ñÂÆ ñÅÇÂÁÅ þ, ÇÃμÖ» ñÂÆ éÔƺ Í ÕÆ ÇÂÔ ÃμÚ þ? - ÁÕÅñÆ çñ ÔÆ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÇÃμÖ» çÆ é°îÅdzçÅ ðÅÜéÆåÕ Üæ¶ì³çÆ þ Í î˺ ê°μÛçÅ Ô» ÁÕÅñÆÁ» òμñ¯º ܯ î³×» ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» Ôé À°Ô ÁÕÅñÆÁ» ñÂÆ Ôé Ü» Õ¶òñ ÇÃμÖ» ñÂÆ Ôé Ü» Ãî°μÚ¶ ê³ÜÅìÆÁ» ñÂÆ ? ܶ Ãî°μÚ¶ ê³ÜÅìÆÁ» ñÂÆ î³×» Ôé å» ÇÂÔ ê©ôé ÔÆ ×ñå þ Í ? ÃðÕÅð çÅ ÇÂÔ ç¯ô þ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñÅ ÕÅé³±é é³± ÁÅêä¶ Ôμæ ÇòμÚ ñ˺çÅ þ Üç ÇÕ ìÅÕÆ ñÆâðÇôê ’å¶ ÇÂÔ ç¯ô éÔƺ ñμ×çÅ ?

67  - ÃðÕÅð Õ¯ÂÆ á¯Ã Ãì±å ç¶ò¶, ÇÜà ÇòμÚ î˺ ÕÅé³±é é³± ÁÅêä¶ Ôμæ ÇñÁÅ Ô¯ò¶ Í Ü¶Õð îËé³± ìçéÅî Õðé ñÂÆ ç¯ô ñ×ŪçÆ þ å» î˺ ÕÆ Õð ÃÕçÅ Ô» ? ? ÕÆ å°Ãƺ ÁçÅñåÆ ÇéÁ» ÇòμÚ ÇòôòÅà ðμÖç¶ Ô¯ ? - ÁçÅñåÆ ÇéÁ» ÇòμÚ ÇòôòÅà ðμÖç¶ Ô» ܶÕð ÁçÅñå Ô¯ò¶ Í ÇÂμæ¶ ÁçÅñå þ ÔÆ éÔƺ Í íÅðåÆ ÇéÁ» ÇÃμÖ» ñÂÆ éÔƺ Í ? ÃðÕÅð çÅ ÇÂÔ ç¯ô þ ÇÕ å°ÃÆ ê³ÜÅì Áå¶ ê³ÜÅì 寺 ìÅÔð Õ°Þ Õåñ» ñÂÆ Ç÷³î¶òÅð Ô¯ Ü» ÇÂ³Þ ÕÇÔ ñò¯ ÇÕ À°é·» ’Ú å°ÔÅâÅ Ôμæ þÍ ÕÆ ÇÂÔ ÃμÚ þ ? - î˺ êÇÔñ» ÕÇÔ üμÇÕÁ Ô» ÇÕ ÇÂÔ ç¯ô ÃðÕÅð ÔÆ ñŪçÆ þ éÅ Í Ô¯ð å» Õ¯ÂÆ éÔƺ ñŪçÅÍ ÃðÕÅð ÇÃμè Õð¶ Í Ü¶ Õåñ ñÂÆ Ç÷³î¶òÅð ÃÆ å» îËé³± ñÅñÅ Ü×å éÅðÅÇÂä Õåñ նà ’Ú¯º ìðÆ ÇÕª ÕÆåÅ ? îËé³± ÛμÇâÁÅ ÇÕª ? ܶ î˺ î°ÜÇðî ÃÆ, ç¯ôÆ ÃÆ å» îËé³± ë»ÃÆ ñÅÀ°ä Í î˺ å» ÕÇÔ Õ¶ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ îËé³± ÇòÁÅÔ* ÇçÀ° Í ? ê³ÜÅì çÆ ÇÃÁÅÃå ÇòμÚ å°ÃÆ ÇÂà Ã ìÔ°å ÚðÇÚå ÇòÁÕåÆ Ô¯ Í Õ¯ÂÆ å°ÔÅé³± ÁμåòÅçÆ ÁÅÖçÅ þ Áå¶ Õ¯ÂÆ òμÖòÅçÆ....... ÁÃñ ÇòμÚ å°Ãƺ ÕÆ Ô¯....... ? - î˺ å» Õ¶òñ ×°ð± çÅ ÇÃμÖ Ô» Í ÇÂÔ ÁõìÅð-éòÆû çÆÁ» Õñî» çÆ ÇîÔðìÅéÆ þ ÇÕ À°Ô îËé³± åð·»-åð·» çÆÁ» À°êÅèÆÁ» éÅñ ÇéòÅÜç¶ Ôé Í î¶ðÅ Õ³î þ Á³Çî©å ÛÕÅÀ°äÅ, î¶ðÅ Õ³î þ ÕæÅ ÕðéÆ Áå¶ ÕÆðåé ðäéÅ, Õ³î þ ì¶×°ÇðÁ» é³± Á³Çî©å ÛÕÅ Õ¶ ×°ð± òÅñ¶ ìäÅÀ°äÅ, Ãî±Ô éÇôÁÅ çÅ ÇåÁÅ× ÕðÅÀ°äÅ, ÇÃμÖ é³± (ÇÃ³Ø é» òÅñ¶ é³±) Õ¶ÃðÆ ÇéôÅé æμñ¶ ÇÂÕμåð ÕðéÅ, ê³æ çÆ âà Õ¶ ÔîÅÇÂå ÕðéÆ, ÃÇå×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ç¶ ñó ñÅÀ°äÅ, ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Áå¶ Ã©Æ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì éÅñ ܯóéÅ, ÇÃμÖ é³± êμÕÅ ÇÃμÖ å¶ ÇÔ³ç± é³± êμÕÅ ÇÔ³ç± Áå¶ î°ÃñîÅé é³± êμÕÅ î°ÃñîÅé ìäé çÆ ê©¶ðéÅ ÕðéÆ î¶ðÅ î°μÖ Õ³î þ Í ÁËÃÅ Õ³î Õðé òÅñ¶ é³± ×½ðÇî³à ܯ òÆ ÇõåÅì ç¶ò¶ î˺ ÃÇòÕÅð ÕðçÅ Ô» Í Ô°ä å°Ãƺ çμï ÇÕ ÁÇÜÔÅ Õ³î Õðé òÅñ¶ éÅñ å°ÃÆ ÃÇÔîå Ô¯ ? ? Ô», ÇìñÕ°ñ ÃÇÔîå Ô» Í - Çëð å°ÃÆ òÆ ÁμåòÅçÆ Ô¯Â¶ éÅ ? ? ÇÂà ÇÔÃÅì éÅñ å» Ôð À°Ô ÇÃμÖ, ÇÔ³ç± î°ÃÇñî Áå¶ ÂÆÃÅÂÆ ÁμåòÅçÆ þ ܯ ÁÅêä¶ èðî-îÅð× ’å¶ ÚμñçÅ þ Áå¶ ÇÜÔóÅ À°Ã çÆ ÔîÅÇÂå ÕðçÅ þ, À°Ô òÆ ÁμåòÅçÆ þ Í - Çëð òÆ Ü¶Õð ÃðÕÅð îËé³± ÁμåòÅçÆ ÁÅÖçÆ þ, ÇÕÀ° ?..... ÇÂà ñÂÆ ÇÕ ÃðÕÅð é³± ÇÃμÖ-Ãð±ê Ú³×Å éÔƺ ñ×çÅ Í ÇÂà çÅ Ãì±å þ ¶ôÆÁÅÂÆ Ö¶â» Í ÇÃμÖ, ÚÅÔ¶ À°Ô ÇÕö òÆ êÅðàÆ éÅñ óì³è ðμÖçÅ ÃÆ Ü» Õ¯ÂÆ ÕÅð¯ìÅð ÕðçÅ ÃÆ, ÇÕö é³± òÆ Â¶ôÆÁÅÂÆ Öâ» ç¶ î½Õ¶ ’å¶ ÇçμñÆ éÔƺ ÜÅä ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ð¯Õ» ñÅ Õ¶ ìμû Öó·ÆÁ» ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» Áå¶ êμ×» òÅÇñÁ» é³± üä-üä Õ¶ ìμû 寺 À°åÅÇðÁÅ Áå¶ À°é·» çÆ ì¶ÇÂ÷åÆ ÕÆåÆ êð ÇÕö à¯êÆ êÇÔéä òÅñ¶ é³± éÔƺ ð¯ÇÕÁÅ Ç×ÁÅ Í ? êð ¶ôÆÁÅÂÆ Ö¶â» ÇòμÚ å» ÇÃμÖ» çÅ ì¯ñ-ìÅñÅ ÇðÔÅ Í

68  - ÕÅÔçÅ ì¯ñ-ìÅñÅ ÇðÔÅ Í ÇÜé·» ÇÃμÖ» çÆ å°Ãƺ ×μñ Õðç¶ Ô¯, À°Ô Úμêñ» ÞÅóé òÅñ¶ ÇÃμÖ Ôé Í ÕÆ À°é·» é³± éÔƺ ÃÆ ê劶ôÆÁÅÂÆ Ö¶â» ç¶Öä 寺 ÇÃμÖ» é³± ìËðÆÁð ñÅ Õ¶ ð¯ÇÕÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í ÕÆ À°Ôé» ÇÃμÖ» ÇÂà ×μñ çÅ Çòð¯è ÕÆåÅ? ? éÔƺ......... ? - éÔƺ ÕÆåÅ å» À°Ô ÇÃμÖ ÕÅÔç¶ ? ? ÇÂà Ã å°ÔÅâÆ ñóÅÂÆ Õ¶ºçð ÃðÕÅð éÅñ þ Ü» ê³ÜÅì ÃðÕÅð éÅñ ? - ç¯Ô» éÅñ Í ? ܶÕð ê³ÜÅì ÇòμÚ ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ øÃÅç Ô¯ ÜÅä å» ê³ÜÅ쯺 ìÅÔð ðÇÔ³ç¶ ÇÃμÖ» çÆ ÃÇæåÆ ÕÆ Ô¯ò¶×Æ ? - À°Ô î½Õ¶ ’å¶ çμû׶ Í ? ÕÆ ìÅÔðñ¶ ñÇìÁ» ç¶ Øμà-Ç×äåÆ ÇÃμÖ» é³± é°ÕÃÅé éÔƺ ê°μܶ×Å ? - ô¶ð» é³± é°ÕÃÅé Øμà ÔÆ Ô°³çÅ þ Í é°ÕÃÅé í¶â» ìμÕðÆÁ» çÅ Ô°³çÅ þ, ܯ îÇÔñà ÕðçÆÁ» Ôé Í ? À°Ã ÃÇæåÆ ’Ú ñ¯Õ ÕÆ Õðé׶ ? - ÇÂÔ î½ÕÅ ÁŶ×Å å» çμû׶ ÇÕ À°é·» é¶ ÕÆ ÕðéÅ þ Í ? ÇÜμæ¶ ÇÕèð¶ òÆ ‘ì³ì-èîÅÕÅ’ Ü» Áä-ÚμÇñÁÅ ì³ì ìðÅîç Ô°³çÅ þ, À°Ã é³± óå Çí³âð»òÅñÅ Ü» Ú½Õ-îÇÔåÅ ì³ì -ØàéÅ éÅñ ܯó ÇçμåÅ Ü»çÅ þ Í ÇÂà çÅ ÕÆ ÕÅðé þ ? - Õ¶òñ îËé³± ìçéÅî Õðé ñÂÆ Í ? êð ÃðÕÅð å°ÔÅé³± ÔÆ ÇÕª ìçéÅî ÕðçÆ þ, Ô¯ð ÇÕö é³± ÇÕª éÔƺ ? - Ô¯ð ¶éÅ Á³Çî©å éÔƺ Õ¯ÂÆ ÛÕŪçÅ, ÇÃμÖ» é³± ×°ð± òÅñ¶ éÔƺ ìäŪçÅ Í ÇÜÔóÅ ÇòÁÕåÆ ÇÃμÖÆ ê©ÚÅð ÕðçÅ Áå¶ Á³Çî©å ÛÕŪçÅ þ, ÃðÕÅð À°Ã ’å¶ åð·»-åð·» ç¶ ç¯ô ñ×Å Õ¶ À°Ã é³± ìçéÅî ÕðçÆ þ Í ÇÃμÖÆ ê©ÚÅð ÔÆ î¶ðÅ Ãí 寺 òμâÅ ×°éÅÔ þ-ÃðÕÅð çÆÁ» é÷ð ÇòμÚÍ ? ÕÆ å°Ãƺ ÇÖÁÅñ Õðç¶ Ô¯ ÇÕ ê°ñÆà Õç¶ òÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ çÅÖñ Ô¯ ÃÕçÆ þ ? ܶÕð Ô°³çÆ þ å» å°Ãƺ ÕÆ Õð¯×¶ ? - Ü篺 çÅõñ Ô¯ò¶×Æ, ò¶Ö»×¶ ÕÆ ÕðéÅ þ Í ? îÅé»òÅñÅ-Õ»â ìÅð¶ å°ÔÅâÅ ÕÆ ÇòÚÅð þ ? - À°Ô ïÚÆ-ÃîÞÆ ÃÅÇÜô ÁèÆé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÁÖìÅð» ÇòμÚ ÁŶ ÇìÁÅé å°Ãƺ êó·¶ ÔÆ Ô¯ä׶ Í ê°ñÆà ÁøÃð Õ°Þ ÕÇÔ³ç¶ Ôé Áå¶ çðìÅðÅ ÇÃ³Ø Õ°Þ ÁÅÖçÅ þ Í ×μâÆ ÇòμÚ¯ éÅ Õ¯ÂÆ ì³çÅ ëÇóÁÅ, éÅ Õ¯ÂÆ ÔÇæÁÅð Áå¶ éÅ ×μâÆ çÅ ÇêμÛÅ ÕÆåÅ, Çëð Õñ¶ð» òÅñ¶ Ã³å» çÆ ×μâÆ ’å¶ ÇìéÅ ÇÕö ÕÅðé ׯñÆ ÚñÅ ÇçμåÆ Í ÁÃñ ’Ú ÃÅðÆ Ö¶â îËé³± Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì é³± ìçéÅî Õðé ñÂÆ Ö¶âÆ ×ÂÆ Í ? îðÜÆòÇóÁ» çÆ íðåÆ ÷¯ð-ô¯ð éÅñ ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í ÇÂé·» êÅïº ÕÆ Ã¶òÅ ñò¯×¶ ? - ÇÂÔ ×μñ î˺ éÔƺ, Ãî» ÔÆ çμö×Å ÇÕ ÇÂé·» 寺 ÇÕÔóÆ Ã¶òÅ-ñËäÆ þ Í

69  ? ÕÆ å°ÔÅâÆ ÁÅêäÆ òμÖðÆ íðåÆ òÆ ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ ? - òμÖðÆ éÔƺ, ûÞÆ íðåÆ ÕÔÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í ÇÜÔó¶ À°μæ¶ éÅî éÔƺ ÇñÖÅªç¶ À°Ô î¶ð¶ êÅà éÅî ÇñÖÅ Ü»ç¶ Ôé Í ÇÂà 鳱 òμÖ-òμÖ íðåÆ éÔƺ ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅÍ ? óå ñ½×¯òÅñ çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ ÁÅêÅ-òÅð± çñ ô»åîÂÆ ðÇÔ³ÇçÁ» î¯ðÚ¶ ’Ú ÇÔμÃÅ ñò¶×Å Í îðÜÆòó¶ Áå¶ ô»åîÂÆ-ç¯ò¶º ×μñ» ÁÅêÅ-Çòð¯èÆ Ôé Í å°ÔÅâÅ ÕÆ ÇòÚÅð þ ? - ÇÂÔ ×μñ å°ÃÆ Ã³å ñ½×¯òÅñ é³± ê°μÛ¯ ÇÕ îðÜÆòó¶ ô»åîÂÆ ÇÕò¶º ðÇÔä׶ ? î˺ å» À°é·» ìÅð¶ Õ°Þ éÔƺ ÇÕÔÅÍ ? Ô°ä åÕ î¯ðÚ¶ 寺 ÕÆ ê©ÅêåÆ Ô¯ÂÆ þ Í Ü¶ Õ°Þ ê©ÅêåÆ Ô¯ÂÆ þ å» ÕÆ å°ÃÆ À°Ã 寺 óå°ôà Ô¯ ? - Ô», ìóÆ á¯Ã ê©ÅêåÆ Ô¯ÂÆ þ Í ÇÂμÕ å» Ãî°μÚÆ ÇÃμÖ Õ¯î ÇÂμÕ Þ³â¶ æμñ¶ î÷ì±åÆ éÅñ ÇÂÕμåð Ô¯ÂÆ þ Í Ãî±Ô ÇÃμÖ» ÇòμÚ ÇÂà ×μñ çÆ ÜÅÇשåÆ ÁÅÂÆ þ ÇÕ ÁÅ÷Åç íÅðå ÇòμÚ ÁÃÆ ×°ñÅî Ô» Í ÇÂÔ ê©ÅêåÆ ìóÆ òμâÆ ê©ÅêåÆ ÁÅÖÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í ÇÕö Õ½î çÅ Õ½îÆ ÁÇÔÃÅà ÜÅ×äÅ Û¯àÆ ÇÜÔÆ ×μñ éÔƺ Í ? 4 Áê©Ëñ é³± ðÃåÅ ð¯Õ± Á³ç¯ñé çÅ ÇÃμÖ» é³± ÕÆ ñÅí Ô¯ÇÂÁÅ ? - ÇÃμÖ-Õ½î é¶ Â¶ÕåÅ çÅ Ãì±å Çç³ÇçÁ» ÇÂà ꩯ×ðÅî é³± é¶êð¶ ÚÅÇó·ÁÅ Í ÃðÕÅð é³± ÁÅêäÆ îôÆéðÆ Áå¶ ÇÃμÖ-Õ½î é³± ÁÅêäÆ Â¶ÕåÅ ç¶ ìñ çÅ Á³çÅ÷Å Ô¯ÇÂÁÅ Í ÇÂà Ãëñ Á³ç¯ñé é¶ Õ¶ºçð é³± ê³ÜÅì ÃîμÇÃÁÅ ìÅð¶ ׳íÆðåÅ éÅñ ïÚ-ÇòÚÅð Õðé ñÂÆ îÜì±ð ÕÆåÅ Í ? ÁõìÅð» ÇòμÚ ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ ê©ä-êμåð íðòÅ Õ¶ óå ñ½×¯òÅñ é¶ å°ÔÅé³± ÁÅêäÆ êÕó ÇòμÚ ñË ÇñÁÅ ? - ÁõìÅð» ÇòμÚ ÔÆ þ Í îËé³± êÕó ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì çÆ ÔÆ þ, Ô¯ð ÇÕö çÆ êÕó éÔƺ Í ê©ä-êμåð ÇòμÚ ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ î˺ ô©¯îäÆ ÁÕÅñÆ çñ ç¶ ê©èÅé ç¶ Ô°Õî Áé°ÃÅð ê³æ çÆ Úó·çÆ ÕñÅ ñÂÆ Ôð Õ°ðìÅéÆ Õð»×Å Í ÇÜÔó¶ ÁõìÅð ÕÇÔ³ç¶ Ôé êÕó ÇòμÚ ñË ÇñÁÅ, î˺ À°Ôé» ÁÖìÅð» é³± ÕÇÔé» ÇÕ î˺ ê©ä-êμåð êó·é ñμÇ×ÁÅ å» ñ½×¯òÅñ é³± ÁÅêäÅ ê©èÅé î³ÇéÁÅÍ êð À°ÔÆ ê©ä-êμåð ñ½×¯òÅñ é¶ î¶ð¶ Öμì¶ êÅö Öó· Õ¶ êÇó·ÁÅ, Çëð ñ¯×¯òÅñ é¶ ÇÕà 鳱 ÁÅêäÅ ê©èÅé î³ÇéÁÅ ? ? ÃÅÇÔì Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì é³±, ÁÅêä¶ ÇÂôà é³± Í - Õƺ î˺ ÁÅêä¶ ÇÂôà 寺 ì¶î°Ö Ô» ? ÇÂôà Õ¶òñ ÁÕÅñÆ çñ çÅ ÔÆ éÔƺ, Ãî°μÚ¶ ÇÃμÖ-Ü×å çÅ ê©èÅé þ Í ÇÂà ñÂÆ î˺ å» Ã³å ñ½×¯òÅñ é³± ÁÅêäÅ ê©èÅé î³ÇéÁÅ, óå ñ½×¯òÅñ é¶ ÁÅêä» ê©èÅé ÇÕà 鳱 î³ÇéÁÅ ? ìμà ¯ ÇÂÔÆ å» ÃîÞä çÆ ×μñ þ.... Í ? Õ°Þ ñ¯Õ ÃîÞç¶ Ôé ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñÅ Õ¶ºçð-ÁÕÅñÆ ÃîÞ½å¶ ÇòÚÅñ¶ òμâÆ ð°ÕÅòà þ Í ÇÂÔ ÇÕμ毺 åμÕ ÃμÚ þ ?

70  - ÇÜÔó¶ ÃîÞç¶ é¶ ÇÂÔ À°é·» ç¶ ÇçîÅ× çÆ ÕÅã ÔÆ þ Í î˺ Õ¯ÂÆ ÁÇóμÕÅ éÔƺ Í î³×» Ãî°μÚ¶ ÇÃμÖ-ê³æ çÆÁ» Ôé Í î¶ðÆ Õ¯ÂÆ òμÖðÆ î³× éÔƺ Í ÃîÞ½å¶ ñÂÆ å» Õ¶ºçð ÃðÕÅð ÁÅê ð°ÕÅòà þ, î˺ éÔƺ Í ? õÅÇñÃåÅé ç¶ î°çμÂÆ âÅÕàð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø ìÅð¶ å°ÔÅâÅ ÕÆ ÇòÚÅð þ ? - î˺ ÃîÞçÅ À°Ô ÇÃμÖ þ Áå¶ ÇÃμÖÆ çÆ Úó·çÆ ÕñÅ ñÂÆ ÁÅêä¶ å½ð ’å¶ À°μçî Õð ÇðÔÅ þ Í ? ÕÆ å°Ãƺ À°Ã é³± Õ¯ÂÆ ÇÚμáÆ ÇñÖÆ þ ? - ÷ð±ð ÇñÖÆ ÃÆ Í ? À°Ã ÇÚμáÆ çÅ ÁõìÅð» Áå¶ Õ¶ºçð ÇòμÚ ìóÅ ô¯ð-ôðÅìÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í - Ô», î˺ Õ¶ºçð é³± ç¯ ñÅÂÆé» çÅ ÜòÅì í¶ÇÜÁÅ ÃÆ, À°Ô üμê Õð ׶ Í î˺ ÇñÇÖÁÅ ÃÆ ÇÕ çμï å°ÔÅⶠÇòèÅé ÇòμÚ ÇÕμæ¶ ÇÂÔ ×μñ ÇñÖÆ þ ÇÕ ÇÂμÕ ÇÃμÖ ÇÕö Ô¯ð ÇÃμÖ é³± õå éÔƺ ÇñÖ ÃÕçÅ ? dzçðÅ êÅà ÇÂà çÅ Õ¯ÂÆ À°μåð éÔƺ Í ? ÃðÕÅðÆÁÅ ÕÇîôé ìÅð¶ å°ÔÅâÅ ÕÆ ÇòÚÅð þ ? - À°Ã ìÅð¶ î˺ Õ°Þ éÔƺ ÕÇÔ³çÅ Í ? èðî-ï°μè î¯ðÚÅ å°Ãƺ ô°ð± ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ ÁÕÅñÆ çñ é¶ ? - î˺ ÇÂà Á³ç¯ñé é³± èðî-ï°μè çÅ é» éÔƺ ÃÆ ÇçμåÅ Í î˺, å» Õ¶òñ ð¯Ã ê©×à Õðé ñÂÆ ÇשëåÅðÆÁ» ç¶ä çÅ ÇÃñÇÃñÅ ô°ð± ÕÆåÅ ÃÆ, ÇÜà 鳱 ÁÕÅñÆ çñ é¶ ÁêäÅ Õ¶ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÅ é» ÇçμåÅ Í î¶ð¶ 寺 êÇÔñ» Üæ¶çÅð åñò³âÆ é¶ ÇçμñÆ ÇòμÚ Áé³çê°ð îå¶ ’å¶ ÁÅêäÆ ÇשøåÅðÆ ç¶ä çÅ ÇÃñÇÃñÅ ô°ð± ÕÆåÅ ÃÆ Í Ô°ä î¯ðÚŠûÞÅ þ Í ? å°Ãƺ ÇÂÔ çμï ÇÕ å°Ãƺ Ú³ç¯ Õñ» 寺 Ú½Õ îÇÔå¶ ÇÕò¶º ÁŶ ÃÆ ? - ÁÃƺ Ú³ç¯ Õñ» 寺 Ú½ºÕ îÇÔå¶ ×°ð± ÇÕðêÅ ð±êÆ ÃòÅðÆ çÆ ÃòÅðÆ ÕðÕ¶ ÁŶ; ðÃå¶ ÁŶ Á» èðåÆ ç¶, ðμÕ¶-ðμÕ¶, êÅäÆ ÇòμÚ ÇÕå¶ éÔƺ ׶ Í ê°ñÆÃ é¶ îË毺 ê°μÇÛÁÅ ÃÆ ÇÕ å°ÃÆ ÇÕÔó¶ àÅÂÆî éÅñ Úμñ¶ ÃÆ ? À°Ã çÅ À°μåð þ : êÇÔñÆ ðÅå çÅ À°Ã ò¶ñ¶ çÅ àÅÂÆî ÃÆ, À°Ã ò¶ñ¶ ÚμÇñÁŠû Í À°é·» ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂÔ ÕÆ À°μåð þ ? î˺ ÇÕÔÅ ÇÜò¶º å°ÔÅâÅ ê©ôé þ Í ? ì³ìÂÆ ç¶ ê°ñÆà ضð¶ ÇòμÚ¯º å°Ãƺ ÇÕò¶º ÇéÕñ¶ ÃÆ ? - ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ ÇÕðêÅ éÅñ Í ? ñÅñ Ü×å éÅðÅÇÂä Õåñ նà ÇòμÚ å°ÔÅé³± ÇÕ³é¶ Ççé Áå¶ ÇÕ³éÆÁ» ðÅå» ê°μÛ-Ç×μÛ ÕÆåÆ ×ÂÆ Áå¶ ÕÆ-ÕÆ ÃòÅñ ê°μÛ¶ ׶ ? - î˺ Ç×ä¶ éÔƺ Õç¶, êð ê°μÛ-Ç×μÛ ¢á Ççé åμÕ Ô°³çÆ ðÔÆ Áå¶ ÃòÅñ ÕÆå¶ ×¶ Õ¯ÂÆ ÚÅð ý Í ÇÂà ìÅð¶ ÇòÃæÅð éÅñ î¶ðÆ ÜÆòéÆ êó· ñËäÅ Í ? íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø ç¶ ëóé ’å¶ î¯ðÚÅ ÇÕª ñÅÇÂÁÅ, ìÅÕÆÁ» é³± ëóé ’å¶ ÇÕª éÔƺ ñμ×Å?

71  - êÇÔñ» ÇשøåÅðÆÁ» Ã ÃðÕÅð é¶ ÃÅé³± նû çÆ êËðòÆ Õðé 寺 éÔƺ ð¯ÇÕÁÅ êð ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÆ ÇשøåÅðÆ çÅ îåñì ÃÅé³± նû çÆ êËðòÆ å¯º ð¯ÕäÅ ÃÆ Í ÇÂà ÕðÕ¶ î¯ðÚÅ ñÅÀ°äÅ ÇêÁÅ Í ? ñÅñÅ Ü×å éÅðÅÇÂä Õåñ նà ’Ú¯º ìÅÇÂμ÷å ìðÆ Õðé ç¶ ìÅòܱç òÆ ÃðÕÅð å°ÔÅé³± ôμÕ çÆ Çé×ÅÔ éÅñ ÇÕª ò¶ÖçÆ þ ? - ÃðÕÅð çÆ ÁμÖ õðÅì Ô¯ÂÆ Ô¯äÆ þ Í ÃðÕÅð é³± ÚÅÔÆçË, À°Ô ÇÂà ìÅð¶ ïڶ Í Ü¶Õð À°Ô éÔƺ ïÚçÆ å» î˺ ÕÆ Õð ÃÕçÅ Ô» Í ? Ô°ä Ãí 寺 ÁÅõðÆ ÃòÅñ ÇÕ âÆ.ÁÅÂÆ.ÜÆ. ÃðçÅð ÁòåÅð ÇÃ³Ø ÁàòÅñ éÅñ å°ÔÅâÆ ÕÆ ç°ôîäÆ ÃÆ ? À°Ã çÆ ÔμÇåÁÅ ìÅð¶ å°Ãƺ ÕÆ ÕÇÔäÅ ÚÅԯ׶ ? - î¶ðÆ ÁàòÅñ éÅñ Õ¯ÂÆ ÜÅåÆ ç°ôîäÆ éÔƺ ÃÆ Í À°Ô ÃðÕÅð çÅ ÇÂμÕ Ú³×Å ÁøÃð ÃÆ Í À°Ã çÆ ÔμÇåÁÅ ìÅð¶ î˺ êÇÔñ» ÁõìÅð» ÇòμÚ çμà üμÕÅ Ô» ÇÕ ÇÃμÖ Õç¶ òÆ ÇÔ³ÃÅ ÇòμÚ ÇòôòÅà éÔÆ ðμÖçÅ, ÖÅà Õð Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ Ôμç ÇòμÚ ÁÇÜÔÆ ØàéÅ çÆ ÇܳéÆ òÆ ÇéÖ¶èÆ ÕÆåÆ ÜÅò¶ æ¯ó·Æ þ Í ÇÂÔ ØàéÅ ÃðÕÅð çÆ â³±ØÆ ÃÅÇ÷ô çÅ ÇÃμàÅ þ Áå¶ Õ¶òñ ÇÃμÖ-ê³æ Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ îÔÅéåÅ é³± Û°ÇàÁÅÀ°ä Áå¶ ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» òμñ¯º ñŶ î¯ðÚ¶ é³± ìçéÅî Õðé ñÂÆ Õ¯ÞÆ ÔðÕå þ Í ? óå ÜÆ, ÇÂμÕ ê©ôé î˺ å°ÔÅⶠÇéμÜÆ ÜÆòé ìÅð¶ ê°μÛäÅ ÚÅÔò»×Å Í À°îÆç þ å°ÃÆ ÇÕðåÅðæ Õð¯×¶ Í ÕÆ å°ÔÅâÆ ÁÅêäÆ èðî-êåéÆ Áå¶ ìμÇÚÁ» ìÅð¶ Õ°Þ ÚÅéäÅ êÅÀ°ä çÆ Ö¶Úñ Õð¯×¶ ? - óֶê ÇòμÚ î˺ ÇÂÔ ÔÆ çμÃäÅ ÚÅÔ»×Å ÇÕ ÇóØäÆ å¯º ÇÂñÅòÅ ç¯ í°Þ³×Æ Áå¶ íðÅ Ôé Í À°Ô ÕÆ Õðç¶ Ôé, ÇÕμæ¶ ðÇÔ³ç¶ Ôé Áå¶ ÕÆ Ö»ç¶ Ôé, ÇÂÔ å» ÃμÚ¶ êÅåôÅÔ é³± ÔÆ êåÅ þ Í ? ÁÅõð ÇòμÚ ÕÆ å°Ãƺ Ãî±Ô ÇÃμÖ-Ü×å Áå¶ êÅáÕ» é³± Õ°Þ ÕÇÔäÅ ÚÅԯ׶ ? - î¶ðÆ Ãî±Ô ÇÃμÖ-Ü×å, Çòô¶ô Õð ê³ÜÅìÆ êμåðÕÅð» Áå¶ ÁËâÆàð» é³± ÁêÆñ þ ÇÕ À°Ô Á³Çî©å ÛÕ Õ¶ óê±ðé ÇÃ³Ø ÃÜ ÜÅä Áå¶ Ø¯ñ ñÂÆ ÇåÁÅð-ìð-ÇåÁÅð ðÇÔä Í òÕå çÆ ÇÂÔ¯ î³× þ Í

72 

Õåñ¶ÁÅî ç¶ î°ÜÇðî ÇשøåÅð Õð¯* - óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇòμÚ ì¶Á³å èðî Ôé Áå¶ Ãí èðî ÁÅêä¶-ÁÅêä¶ Áññ» çÅ ê©ÚÅð Õðç¶ Ôé ÇÜà ÇòμÚ ÇÕö ç±Ãð¶ é³± Õ¯ÂÆ ð¯Ã éÔƺ Ô¯ ÃÕçÅ Í ÇÂμÕ âËî¯Õð¶ÇàÕ ç¶ô ÇòμÚ ÇÂμÕ-ç±Ãð¶ ç¶ èðî ’Ú çõñ ç¶ä çÅ Õ¯ÂÆ ÔμÕ éÔƺ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ Í ç±Ü¶ èðî» å¯º ÇÂñÅòÅ Çéð³ÕÅðÆ ÇÂμÕ ÁËÃÅ îμå þ ܯ ÇÕ ×°ð± ÃÅÇÔì» çÆ ðÚÆ Ô¯ÂÆ ×°ðìÅäÆ çÆÁ» ê³ÕåÆÁ» ñË Õ¶ ê©ÚÅð Õðç¶ Ôé Í Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ ÇòμÚ¯º À°Ô ê³ÕåÆÁ» ܯ ÃÇå×°ð± ôìç 寺 ô°ð± Ô°³çÆÁ» Ôé, ñË Õ¶ ×°ðìÚé ÇÃ³Ø À°μå¶ ã°ÕÅÂÆÁ» Ü»çÆÁÅ Ôé Áå¶ ÁÅêä¶ îåñì Áé°ÃÅð Áðæ Õμã¶ Ü»ç¶ Ôé Í 1 Ò‘ê¯æÆ êðî¶Ãð ÕÅ æÅé°Ó, Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ ÃÅⶠװð± Ôé Í Ã©Æ ×°ð± ÁðÜé ç¶ò ÜÆ îÔÅðÅÜ, ÇÜé·» é¶ ÃÅðÆ ×°ðìÅäÆ ÇÂÕμåð Õð Õ¶ Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì çÅ Ãð±ê ÇåÁÅð ÕÆåÅ, ÁÅê Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì 寺 éÆò¶º ìËáç¶ ðÔ¶ Í Ô°ä Çéð³ÕÅðÆ ÁÅ×± ÁÅê ÚÅð ë°à À°μÚ¶ åõå ’å¶ ìËá Õ¶ êËð» ÇòμÚ éÆò¶º æ» ê¯æÆ ê©ÕÅô ÕðŪçÅ þ Áå¶ ×ñå Áðæ Õμã Õ¶ ó×å» é³± Õ°ðÅÔ¶ êŪçÅ þ Í 2 Û¶ò¶º êÅåôÅÔ ÜÆ é¶ îÆðÆ Áå¶ êÆðÆ çÆÁ» ç¯ Ã©Æ ÃÅÇÔì» êÇÔéÆÁ» êð ÁÅê îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ îÅñÕ éÔƺ ÁÖòÅÇÂÁÅ Í ÇÂé·» çÆ ÇÂμÕ ÁòåÅð ìÅäÆ éÅîÆ ê°ÃåÕ ÇòμÚ ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ ×°ðìÚé ÇÃ³Ø îÆðÆ-êÆðÆ çÅ îÅñÕ þ Í 3 Ãð¯òð çÆ ÕÅð-öòÅ é³± ×°ðìÚé ÇÃ³Ø é¶ ì¶ÕÅð öòÅ ÁÅÇÖÁÅ Í 4 ×°ðìÚé ÇÃ³Ø ç¶ Øð òÅñÆ, ÇÜà 鳱 ðÅÜ-îÅåÅ ÕÇÔ³ç¶ Ôé, é¶ ÁÅÇÖÁÅ ÇÕ ×°ðìÅäÆ êó·é çÆ Áå¶ Á³Çî©å ÛÕä çÆ Õ¯ÂÆ ñ¯ó éÔÆºÍ 5 çà װð± Úñ¶ ׶ Ôé, î˺ å°ÔÅⶠÃÅÔîä¶ êðåμÖ Áå¶ ÇÜÀ±ºçÅ ×°ð± Ô», îËé³± î³é¯Í 6 ×°ð±-Øð ç¶ Ãð¯òð» é³± Ûμêó çμÃçÅ þ ܯ ÇÕ ê±ð ç¶ä¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé Í 7 Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ Õ¶òñ ÕÅ×÷ Ôé, ÇÂà 鳱 éÅ î³é¯ Í 8 ÁÅêä¶ Ú¶ÇñÁ» ç¶ éÅî íÅÂÆ ×°ðçÅà ÜÆ, íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø ÜÆ, íÅÂÆ îåÆ çÅà ÜÆ, íÅÂÆ ÇçÁÅñ çÅà ÜÆ Áå¶ ìÅìÅ ì°μãÅ ÜÆ ðμÖ Õ¶ À°Ô êçòÆÁ» ç¶ Õ¶ ÁÅêä¶ çðìÅð ÇòμÚ ðμÖçÅ þÍ 9 Õ¯ÂÆ èðî ÁÅêä¶ êËð¯ÕÅð» é³± ìçëËñÆÁ» Ü» ÁÅÚðäÔÆä ÕÅðòÅÂÆÁ» Õðé çÆ ÇÂÜÅ÷å éÔƺ Çç³çÅ ê³©å± ÇÂé·» òμñ¯º Ãí Õ°Þ Õðé ñÂÆ Ö°μñ· ÇçμåÆ Ü»çÆ þÍ * ÇÂÔ ñ¶Ö ð¯÷ÅéÅ ÁÕÅñÆ êμå©ÕÅ ’Ú Áê©Ëñ 20, 1978 é³± ÛÇêÁÅ Í

73  10 Çéð³ÕÅðÆÁ» ÇòμÚ¯º ÇÂμÕ ÁÅçîÆ êμàÆ ÇòμÚ ‘Ã©Æ ×°ð± ׯÇì³ç Çóؒ ìä ìËáÅ, À°μæ¶ åõå ñŪçÅ ÇðÔÅ-ÇÜà 鳱 óå ìÅìÅ ÕðåÅð ÇÃ³Ø ÜÆ ‘õÅñÃÅ’ (Çí³âð»îÇÔåÅ òÅÇñÁ») é¶ ð¯ÇÕÁÅ ÃÆ Í ÁõÆð ÔÆ Ô¯ ×ÂÆ ÇÕ òËÃÅÖÆ òÅñ¶ Ççé, ÇÜà Ççé Ã©Æ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ é¶ ê³Ü ÇêÁÅð¶ ÃÅÜ Õ¶ õÅñÃÅ ê³æ çÆ ÇÃðÜéÅ ÕÆåÆ ÃÆ, À°Ã¶ Ççé Çéð³ÕÅðÆ ÁÅ×± é¶ ÁÅÇÖÁÅ ÇÕ î˺ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø å¯º òμâÅ Ô» å» Ãμå ÇêÁÅð¶ ÃÅܶ Ôé Í ÃÅð¶ ê³ÜÅì ÇòμÚ À°Ô æÅ-ê°ð-æ» ÃîÅ×î Õðç¶ Áå¶ Ü¬Ã Õμãç¶ Ôé êð³å± ìÔ°å Áøïà çÆ ×μñ þ ÇÕ ÇêÛñÆ òËÃÅÖÆ ’å¶ ÃÅð¶ ñÆâð Á³Çî©åÃð, ÜæÅ òÆ Á³Çî©åÃð ÃÆ Áå¶ ÇÂé·» é¶ Áé³çê°ð ÃÅÇÔì, Õ¶Ã×ó· ç¶ ÇìñÕ°ñ éÅñ ÔÆ ÃîÅ×î ÕÆåÅ Áå¶ ×°ð±-Øð çÆ Çé³ÇçÁÅ ÕÆåÆÍ Üæ¶ ç¶ Õ°Þ Çóػ é¶ ÇÂé·» é³± ÜÅ Õ¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂÔ Áé³çê°ð, ‘Õ¶Ã×ó ÃÅÇÔì’, Çóػ çÆ Üéî í±îÆ þ, ÇÂà ÇçÔÅó¶ å¶ å°Ãƺ ÃÅé³± ÇÚóÅÀ°ä òÅÃå¶ ÃîÅ×å ÕÆåÅ þ, å°ÔÅé³± ×°ð± ÃÅÇÔì çÆ Çé³ÇçÁ» éÔƺ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ, êð ÇÂÔ éÅ ð°Õ¶ Í Ô°ä ÇÂà òËÃÅÖÆ ’å¶ ÇÂé·» é¶ Á³Çî©åÃð ÃîÅ×î ðμÇÖÁÅ, ÃÅð¶ íÅðå ÇòμÚ¯º ÁÅêä¶ ÁÅçîÆÁ» ç¶ àðμÕ íð-íð Õ¶ î³×òŶ, ìÔ°å òμâÅ ÇÂÕμá ÕÆåÅ Í Á³Çî©åÃð ÇòμÚ êÇÔñ» îÆÇà³× Õð Õ¶ ÁÅêä¶ òŦàÆÁð» é³± ÔÇæÁÅðì³ç Ô¯ Õ¶ ê±ðÆ ÇåÁÅðÆ ñÂÆ ÁÅÀ°ä òÅÃå¶ Ô°Õî ÕÆåÅ Í ìÔ°å òμâÅ ê³âÅñ ñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔ ÃÅðÅ Õ°Þ ÇÃμÖ» Àμ°å¶ ìÔ°å òμâÅ ê©íÅò êÅÀ°ä òÅÃå¶ ÕÆåÅ ÇÕ ÇÃμÖ¯ ¯ ÁÃƺ Ççμñƪ ê³ÜÅì ç¶ Çê³â» ÇòμÚ, òμÖ-òμÖ ôÇÔð» ÇòμÚ Áå¶ Ô°ä ÇÜμæ¶ å°ÔÅâÅ Øð þ, å°ÔÅâÅ Ãí 寺 òμâÅ Õ¶ºçð Áå¶ ÇÃμÖ» çÅ ×ó· þ, ÇÂμæ¶ êÔ°³Ú ׶ Ô»-ÇÂÔ çμÃä ñÂÆ ÇÕ ÁÃƺ å°ÔÅⶠêÅô¯º âðç¶ éÔƺ Í Ü¶Õð ÇÂÔ ÃîÅ×î Áå¶ ÇÂé·» é³± ð¯Õä çÅ À°êðÅñÅ éÅ ÕÆåÅ Ü»çÅ å» ÇÂé·» é¶ Á×ñÆ òËÃÅÖÆ ’å¶ ÁÅêäÅ ÃîÅ×î ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì Õðé çÆ Õ¯Çôô ÕðéÆ ÃÆ Í ÃÅâÆ ñóé çÆ Õ¯ÂÆ ÃñÅÔ Ô°³çÆ å» Ã©Æ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ñμÖ» ó×å» çÅ ÇÂÕμá ÃÆ, íóÕÅ Õ¶ À°Ô òÆ éÅñ ÇñÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÃÆÍ ÇÂà òÅÃå¶ è³é Ôé À°Ô ÇÃ³Ø Ü¯ ×°ð± ÃÅÇÔì çÆ ÇéðÅçðÆ é³± éÅ ÃÔÅðç¶ Ô¯Â¶ ÔμÃç¶, ô»åîÂÆ ðÇÔ Õ¶ ôÔÆçÆÁ» êŠ׶ Í À°Ô ÇÃμÖ Õ½î òÅÃå¶ ÁÅêä¶ øð÷ ÁçÅ ÕðÕ¶ ððÖð± Ô¯ ׶ Í Ô°ä ÃÅðÆ ÇÃμÖ Õ½î çÅ øð÷ ìäçÅ þ ÇÕ À°é·» ôÔÆç» ç¶ ê±ðÇéÁ» ’å¶ Úμñ Õ¶ ×°ð± ÃÅÇÔì ç¶ Áçì ÃÇåÕÅð é³± ÕÅÇÂî ðμÖä òÅÃå¶ òμè 寺 òμè ÃÇÔï¯× ç¶Âƶ Í ÁμÜ ÃÅðÆ ÇÃμÖ Õ½î Õ¶ºçð ÃðÕÅð Áå¶ ê³ÜÅì ÃðÕÅð 寺 î³× ÕðçÆ þ ÇÕ òËÃÅÖÆ ’å¶ Ô¯Â¶ Ö±éÆ ÃÅÕ¶ ç¶ î°ñÅ÷î ×°ðìÚé ÇÃ³Ø é³± Áå¶ Ô¯ð ç¯ôÆÁ» é³± ÇשëåÅð ÕðÕ¶ Õåñ çÅ î°ÕμçîÅ ÚñÅÇÂÁÅ ÜÅò¶ Í

74 

í¶ç íÇðÁÅ ê©×àÅòÅ* - À°ÜÅ×ð ÇÃ³Ø î˺ ÇÂà îÔÅé êÇòμåð ÔÃåÆ, ÇÜà 鳱 ÇÔ³ç± ðÅî Ü» í×òÅé Áå¶ î°ÃñîÅé íðÅ ÁμñÅ Áå¶ ÇÃμÖ òÆð òÅÇÔ×°ð± ÕÇÔ³ç¶ Ôé Áå¶ Çéð³ÕÅðÆ Çéð³ÕÅð ÕÇÔ³ç¶ Ôé, çÆ ÕÃî Ö»çÅ Ô» ÇÕ Ü¯ Õ°Þ ÁμÖ» éÅñ ò¶ÇÖÁÅ þ, À°Ô ÇìñÕ°ñ ÃμÚ ÇñÖ ÇðÔÅ Ô» Í Çëð òÆ ÇÜà óÃæÅ é³± î¶ð¶ ’å¶ ÇÂåìÅð éÅ ÁÅò¶, À°Ô íðÆ Ã³×å ÇòμÚ î¶ð¶ êÅïº îéîð÷Æ çÆ ÕÃî ñË ÃÕçÅ þ Í ÇÜμæ¶ ÇÂé·» Çéð³ÕÅðÆÁ» é¶ ×°ðìÚé ç¶ Ô¶á» ìÇÔ Õ¶ ÃåÃ³× ÕðéÅ ÃÆ À°μæ¶ î˺ Ö°ç î½Ü±ç ÃÆ Í î¶ð¶ ÃÅÔîä¶ ÁËÃ.âÆ.ú. (ÇìÜñÆ) òÅÃç¶ò ÇóØ, î³âÆ ×¯Çì³ç×ó·, ÇÜÔó¶ ÇÕ Çéð³ÕÅðÆ Ôé Áå¶ ×°ðìÚé çÆ íËä ðÅÜ éÅñ ÇòÁÅÔ¶ ԯ¶ Ôé, é¶ ÃÅð¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ ÇÃμÖ ÔîñÅ Õðé ñÂÆ ÁÅ ðÔ¶ Ôé Í îËé³± ÇÕö Çéð³ÕÅðÆ é¶ ÇÂÔ ÇÂåñÅÔ ÇçμåÆ þ Áå¶ å°ÃÆ Ãí Çéð³ÕÅðÆ ê³âÅñ ÇòμÚ ÜÅ ìËá ÜÅú Í’’ ÇÂÔ òÅÃç¶ò Ö°ç òÆ ê³âÅñ ÇòμÚ ÜÅ Õ¶ ìËá Ç×ÁÅ ê©³å± ÇÂÔ Þ×ó¶ ÇòμÚ ôÅîñ éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅÍ î˺ ò¶ÇÖÁÅ ÇÕ ¢ 20-25 ÇÃ³Ø ìÅÔð ÃóÕ ç¶ À°êð ê³âÅñ 寺 åÕðÆìé 400 ×÷ ç±ð Öó·¶ Ãé Áå¶ ÇÂÔ éÅÁð¶ ñ×Å ðÔ¶ Ãé : ì¯ñ¶ ï ÇéÔÅñ ÃÇå Ã©Æ ÁÕÅñ; ç¶× å¶× ëåÇÔ; ê³æ ÕÆ ÜÆå; ìÅäÆ çÆ ì¶ÁçìÆ Õðé òÅÇñú ìÅÜ ÁÅÀ° Áå¶ Ç³çðÅ Õ»×ðÃ ç¶ Â¶Ü³à¯ Ô¯ô ÇòμÚ ÁÅú, ñ¶ÇÕé À°é·» Çóػ é¶ Õ¯ÂÆ ÔîñÅ éÔƺ ÕÆåÅ Í À°Ô ÇìñÕ°ñ ê°ðÁîé Ãé Í î¶ðÆÁ» ÁμÖ» ç¶ ÃÅÔîä¶ ÖÅÕÆ òðçÆ êÇÔé¶ Ô¯Â¶ ÇÂμÕ Ô÷Åð ç¶ ÕðÆì Çéð³ÕÅðÆ ò¦àÆÁð ñÅñ â»×» Áå¶ åñòÅð» éÅñ ê©åÅê ÇóØ, Õî»âð-ÇÂéÚÆø Çéð³ÕÅðÆ çÆ Á×òÅÂÆ ç¶ æμñ¶ Çóػ À°μå¶ ÔîñÅòð ԯ¶ Áå¶ éÅñ ÔÆ å³ì±Á» ÇòμÚ Û°ê Õ¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» é¶ ç¯ ðÅÂÆøñ» ç¶ éÅñ øÅÇÂÇð³× ÕÆåÆ, éÅñ ÔÆ ÇêÛñ¶ êÅÇÃú Çóػ ç¶ À°μå¶ Ô³Þ± ׯñ¶ ê°ñÆÃ é¶ Õ°çðåÆ Ûμâ Ççμå¶ Í ÇÃμÖ è¯ÖÅ ÖŠ׶ ÇÕ Ãí Õ³î ÃÅⶠÀ°êð ê°ñÆÃ é¶ ÕÆåÅ þ Í À°é·» é¶ À°Ã òÕå Õ¯ÂÆ î°ÕÅìñÅ éÔƺ ÕÆåÅ Í Çëð ÇÃμÖ îð òÆ ×¶ Áå¶ ì°ðÆ åð·» ØÅÇÂñ òÆ Ô¯Â¶ Í ÇÂà 寺 ìÅÁç ÇÜÔóÆ ç±ÃðÆ êÅðàÆ ÇêμÛ¯º ÇÃμÖ» çÆ ÃÆ, À°é·» é³± êåÅ ñμ×Å ÇÕ ÇÂÔ ê°ñÆà éÔƺ þ, ÇÂÔ Çéð³ÕÅðÆ ò¦àÆÁð Ôé Áå¶ î°ÕÅìñÅ ÁÅÔî¯-ÃÅÔîä¶ Ô¯ÇÂÁÅ þ, ÕÅëÆ ÷õîÆ Ô¯Â¶ Ôé Áå¶ ç¯-Çå³é Çéð³ÕÅðÆ îð¶ òÆ Ôé Áå¶ ÷õîÆ òÆ Ô¯Â¶ Ôé Áå¶ éÅñ ÔÆ ÇÃμÖ, ÇÂμÕ-ç¯, îð¶ òÆ Ôé Áå¶ ÷õîÆ òÆ Ô¯Â¶ Ôé Í Ü¯ ÇÂμÕ * ÇÂÔ ñ¶Ö ð¯÷ÅéÅ ÁÕÅñÆ êμå©ÕÅ ÇòÚ Áê©Ëñ BB, AIGH é±³ - ÇÂμÕ ÃÅìÕÅ Çéð³ÕÅðÆ çÅ í¶ç íÇðÁÅ ê©×àÅòÅ - ÇÃðñ¶Ö Ô¶á ÛÇêÁÅÍ

75  Çéð³ÕÅðÆ ×¯ñÆ éÅñ îÇðÁÅ þ À°Ô ׯñÆ ê°ñÆà çÆ øÅÇÂÇð³× çÆ þ Üç ÇÕ À°Ô àðμÕ ÇòμÚ Öó·Å ÃÆÍ ÇÃμÖ» Õ¯ñ Õ¯ÂÆ òÆ ì³ç±Õ» éÔƺ Ãé-ÇÂÔ Ãí Þ±á þ, ìðÛ¶ Áå¶ ÇÕðêÅé» Üð±ð Ãé Áå¶ Çéð³ÕÅðÆ ò¦àÆÁð î˺ Ö°ç ÁÅêä¶ Õ³é éÅñ ÇÂÔ ÕÇÔ³ç¶ Ã°ä¶ Ôé ÇÕ ÁμÜ ÁÃƺ ÃÅð¶ ìçñ¶ ñË Õ¶ ðԻ׶, êñÅÇé³× ìÔ°å ÕÅîïÅì þ Í Ô¯ÇÂÁÅ òÆ ÃμÚ þ ÇÕ ÇÃμÖ» é³± ÚÅð¶ êÅÇÃúº ضð ÇñÁÅ ÃÆ Í Çéð³ÕÅðÆÁ» ç¶ ÇÂÔ ò¦àÆÁð ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇòμÚ Ô÷Åð» çÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ Ôé Í ÇÂÔ ÃÅð¶ ÔÆ àð¶Çé³×ô°çÅ Ôé Í ÇÂÔ ñóÅÂÆ Çéð³ÕÅðÆÁ» é¶ ìÕÅÇÂçŠïÚÆ-ÃîÞÆ ÃÕÆî ç¶ æμñ¶ ñóÆ þ Í ÇÂÔ Çîôé óå Çîôé éÔƺ þ ìñÇÕ ÇÃÁÅÃÆ Çîôé þ Í î˺ ÇÂÔé» ÇòμÚ Û¶ ÃÅñ 寺 Çéð³ÕÅðÆ Ô» Í ÇÂà Çîôé ÇòμÚ Õ»×ðà (ÁÅÂÆ) ç¶ 90 øÆÃçÆ ñ¯Õ Ôé Áå¶ éÅñ ÔÆ ÁËö î˺ìð òÆ Ôé ܯ Õ»×ðÃ ç¶ ÇàÕà ’å¶ Öó¶· Ãé Í î˺ 1972 寺 Çéð³ÕÅðÆ Çîôé çÅ î˺ìð ÚμÇñÁÅ ÁÅ ÇðÔÅ Ô» Í î˺ õ°çŶ òÅÇÔç çÆ ÕÃî Ö»çÅ Ô» ÇÕ ÁμÜ åÕ î˺ ÇÂé·» Çéð³ÕÅðÆÁ» çÅ ÃμÚÅ î˺ìð ÇðÔÅ Ô» êð ÇÂÔ ìÔ°å ׳çÆ ÔðÕå ò¶Ö Õ¶, ÇÜÔóÆ ÇÕ ÇÂé·» Á³Çî©åÃð ÇòμÚ ÕÆåÆ þ, î˺ ÇÂà Çîôé 寺 ÁÃåÆøÅ Çç³çÅ Ô» Í î¶ðÅ ÇÂÔé» Õ°ÕðîÆÁ» ’寺 ÇòôòÅà À°μá Ç×ÁÅ þ ÇÕªÇÕ ÇÂÔ Ãà¶Ü ’å¶ ì¯ñç¶ Õ°Þ Ôé Áå¶ ÁÃñ Õ°Þ Ô¯ð ÔÆ Õðç¶ Ôé Í î˺ Ãî°³çðÆ ø½Ü ÇòμÚ Á½øÆÃð û Í î¶ðÅ é³ìð 32625 ÃÆÍ ÇÔîÅñÆÁÅ Ü÷ÆðÅ, ÕðÅÚÆ ç¶ Á³çð Ãî°³çðÆ ø½Ü çÆ ì×Åòå ç¶ ò¶ñ¶ ï±éÆÁé ÜËÕ Þ³â¶ é³± À°åÅð Õ¶ Õ»×ðÃ ç¶ Þ³â¶ é³± Úó·ÅÀ°ä çÅ øÖð îËé³± ÔÅÃñ Ô¯ÇÂÁÅ Í Ü¯ î°ÃÆìå» î˺ ìðçÅôå ÕÆåÆÁ» Ôé À°Ô î¶ðÆ ÁÅåîÅ é³± ÔÆ êåÅ þ Í ÁμÜ åμÕ øðÆâî øÅÂÆàð÷ çÆ êËéôé éÔƺ ñÂÆÍ êÅðñÆî˺à ÇÂñËÕôé ç¶ Á³çð î˺ ÁÕÅñÆ-ÜéåÅ êÅðàÆ çÅ òμâÅ Ãê¯àð (ÃîðæÕ) ÇðÔÅ Ô» Í Ú½èðÆ ìñìÆð ÇÃ³Ø Áå¶ îÅè¯ ÇÃ³Ø çÆ åé-îé éÅñ îçç ÕÆåÆ þ Í ÔñÕ¶ ç¶ ÁËî.ÁËñ.¶., î˺ìð êÅðñÆî˺à Áå¶ îÇéÃàð ÃÅÇÔìÅé ÜÅäç¶ Ôé Í ÁËîðÜ˺ÃÆ Ã ê°ñÆà çÆ òÜ·Å éÅñ 55 Ççé ð±ê¯ô ÇðÔÅ Ô» Í î˺ ÇÂÔé» Çéð³ÕÅðÆÁ» ç¶ À°μå¶ ‘ôËåÅéÆ ê³æ’ ç¶ é» ’å¶ ÇÂμÕ ÇÕåÅì ÇñÖÆ ÇÜÔóÆ ÇÕ 200 Ãø¶ çÆ þ Í î˺ ÇÂà ÇÕåÅì ÇòμÚ ÃÅø ÃÅìå Õð ÇçμåÅ þ ÇÕ ÇÔ³ç±, î°ÃñîÅé, ÇÃμÖ éÅñ ÇÂÔ ÇÕò¶º òÅèÅ Õð ðÔ¶ Ôé, î˺ ×°ðìÅäÆ ðÅÔƺ Áå¶ çÃî ׳©æ ðÅÔƺ ÃÅìå Õð ÇçμåÅ þ ÇÕ ÇÂÔ ôËåÅé Ü» ÕÅñ çÅ ÁòåÅð þ Áå¶ ÇÂÔ Õ°ÕðîÆÁ» Áå¶ ì¶×°ÇðÁ» çÆ ×μçÆ þ Í î¶ð¶ êÅà Ãì±å ç¶ å½ð ’å¶ ÇÂé·» Çéð³ÕÅðÆÁ» çÆ ÁòåÅð ìÅäÆ ÇÕåÅì î½Ü±ç þ ÇÜÃ ç¶ ÇòμÚ ÇÂé·» é¶ òÅÇÔ×°ð± éÅî çÆ, ðÅî-éÅî çÆ, ÁμñÅ çÆ, ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì çÆ, Õ°ðÅé çÆ, ò¶ç» çÆ, ×°ðìÅäÆ çÆ, ðÇÔðÅà çÆ, ðÖîéÆ ÃÅÇÔì çÆ, ÁÖ³â êÅá çÆ, Á³Çî©åÃð åÆðæ çÆ, åðé åÅðé çÆ Ô÷±ð ÃÅÇÔì çÆ ì¶ÁçìÆ ÕÆåÆ Ô¯ÂÆ þ Áå¶ éÅñ ÔÆ ÇñÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÕ ÇÂÔ Õ°Þ òÆ éÔƺ, Õ¶òñ ÁòåÅð ÇÃ³Ø ÔÆ Ãí 寺 òμâÅ þ ܯ ÇÕ ÇÂà װðìÚé çÅ ìÅê ÃÆ Í Ü¯ ÇÂÔ Ö°øÆÁÅ îÆÇà³× Á³çð ×°ð» çÆ ì¶ÁçìÆ Õðç¶ Ôé À°Ôé» ÃÅðÆÁ» ×μñ» çÆ òÅÕøÆÁå òÆ îËé³± þ Í ÇÂÔ ÔîñÅ ìÅÕÅÇÂçŠóå Çéð³ÕÅðÆ î³âñ Áå¶ Õ»×ðà (ÁÅÂÆ) Áå¶ ×°ðìÚé ç¶ ÃîÞ½å¶ éÅñ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í Á×ð å°Ãƺ îË毺 ÇÂÔ ×μñ ê°μÛ¯ ÇÕ åËé³± ÇÕò¶º êåÅ ñμ×Å å» î˺ çμà ÃÕçÅ Ô»Í

76  ÇÂÔ òÅÇÕÁÅ Ô¯ä Ã Çéð³ÕÅðÆ òŦàÆÁð», ܯ ÇÕ ìÔ°å ÔÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ Ãé, é¶ ÁõìÅðÆ éÅîÅÇé×Åð» ç¶ êÔ°³Úä 寺 êÇÔñ» ÔÆ ÁÅêä¶ à˺໠À°μå¶ Ö°ç Ô÷Åð» çÆ åÅçÅç ÇòμÚ êμæð ÁÅê ðμචÃé å» Ü¯ ÇÂ³Þ ñμ× ÃÕ¶ ÇÕ ÇÃμÖ» é¶ ÔîñÅ ÕÆåÅ þ Í ÇÂÔ ÇìÁÅé ÁμÖƺ ç¶ÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í

77 

ôÔÆç Üéðñ ô°ì¶× ÇóØ* (ÇÂμÕ í¶ºà-òÅðåÅ) - åòñÆé ÇÃ³Ø ÃòÅñ : å°Ãƺ ø½Ü ÇòμÚ¯º ÇÕª Õμ㶠׶ ? ÜòÅì : ÇÂÔ å°Ãƺ ø½Ü ç¶ ê©ôÅÃé é³± ê°μÛ¯ Í Ô¯ð ÕÂÆ òμⶠÁøÃð» é³± Ü篺 òÆ ÕμÇãÁÅ Ç×ÁÅ, À°Ôé» ’å¶ ç¯ô ñ×Å Õ¶ նà ÚñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ êð î¶ð¶ À°μå¶ å» Õ¯ÂÆ î°ÕμçîÅ òÆ éÔƺ ÚñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í ÃòÅñ : À°é·» é¶ î°ÕμçîÅ ÇÕª éÔƺ ÚñÅÇÂÁÅ ? ÜòÅì : ÇÕªÇÕ À°é·» êÅà î¶ð¶ ÇõñÅø Õ¯ÂÆ Ãì±å éÔƺ ÃÆ Í À°é·» îËé³± ÇÃðø ìÅÔð ÕμãäÅ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ ÕÅé³±é ÇòμÚ ÇÂμÕ ÃêËôñ ‘îμç’ þ, ÇÜà Áé°ÃÅð ÁøÃð é³± ø½Ü ÇòμÚ¯º ìÅÔð Õμãä çÆ ÇòòÃæÅ þ Í ÇÂà ‘îμç’ çÆ òð寺 Á³×ð¶÷ ÃðÕÅð ç¶ Ã òÆ ÇÕö ÁøÃð ’å¶ Õç¶ éÔƺ ÕÆåÆ ×ÂÆ Ãׯº ÃÅâÆ íÅðå ÃðÕÅð òμñ¯º êÇÔñÆ òÅð î¶ð¶ À°μå¶ ÔÆ ÇÂà ÕÅé³±éÆ îμç çÆ ç±ðòð寺 ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇÂà ÕÅé³±é Áé°ÃÅð ø½Ü ç¶ î°ÖÆ Õ¯ñ ÔÆ ÇÂÔ ÇòòÃæÅ þ Í î¶ðÆ ÁÅêäÆ Ã¶òÅ-î°ÕåÆ å¯º Õ¶òñ ÇÂμÕ Ççé êÇÔñ» ÔÆ ÇÂö ‘îμç’ Áé°ÃÅð îËé³± öòÅ-î°Õå Õð ÇçμåÅ Í ÇÂμæ¶ ÔÆ ìμà éÔƺ, ÇÂé·» é¶ î¶ð¶ ÇõñÅø ç¯ î°Õμçî¶ Ô¯ð çðÜ Õð Ççμå¶ Í êÇÔñÅ ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ‘î˺ ÇÕö Ô¯ð é» ’å¶ àðμÕ õðÆç ðμÇÖÁÅ ÃÆ’, ç±ÜÅ î°ÕμçîÅ ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ‘î˺ é½ ñμÖ çÅ ÇÂμÕ îÕÅé ìäÅÇÂÁÅÍ’ î˺ À°é·» é³± Ãêôà ÕÆåÅ ÇÕ î˺ îÕÅé ÇÃðë 1.75 ñμÖ çÅ ìäòÅÇÂÁÅ ÃÆ êð ÇòÜÆñ˺à ÇòíÅ× é¶ ÇÂà çÆ ÕÆîå 1.80 ñμÖ ñ×ÅÂÆ Í ÁõÆð ÕÚÇÔðÆ ÇòμÚ òÆ ÇÂÔ îÕÅé 1.75 ñμÖ çÅ ÃÅìå Ô¯ÇÂÁÅ Í ÃòÅñ : ï å°Ãƺ նà ÇÜμå ׶ ? ÜòÅì : Ô», î˺ նà ÇÜμå ñ¶ êð ÇÂÔ Ãí Õ°Þ î¶ð¶ é½ÕðÆ Ûμâä î×𯺠ԯÇÂÁÅ Í êð îËé³± é½ÕðÆ å¯º Õμãä ç¶ ÇÂÔ ÕÅðé éÔƺ ÃéÍ Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂ³Þ ÇÕ À°é·» é¶ Çå³é ÃÅñ ìÅÁç î¶ðŠնà ÇòÜÆñ˺à 鳱 ç¶ ÇçμåÅ Í ÇÂà åð·» åÕðÆìé ê³Ü ÃÅñ î˺ ÕÚÇÔðÆ ç¶ ÚμÕð ÇòμÚ ÇðÔÅ Áå¶ îËé³± ÷ñÆñ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í î˺ ÃîÞ Ç×ÁÅ ÇÕ À°Ô ÜÅä-ì°μÞ Õ¶ î°Õμçî¶ ÇòμÚ ç¶ðÆ Õð ðÔ¶ Ôé Í î˺ À°Ã ò¶ñ¶ ç¶ ×©ÇÔ î³åðÆ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø Õ¯ñ Ç×ÁÅ Áå¶ À°Ã é¶ îËé³± ÇÂéÃÅø ç¶ä çÅ òÚé ÕÆåÅ Í î˺ À°Ã Ã ç¶ ÁÅêä¶ Çîμåð ÁËâò¯Õ¶à Üéðñ é³± éÅñ ñË Õ¶ Ç×ÁÅ ÃÆ Í À°Ã é¶Ç×ÁÅéÆ ÜÆ é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂà ÇòÁÕåÆ é¶ ç¶ô ñÂÆ ìÔ°å Õ°Þ ÕÆåÅ þ Í

78  À°Ã é¶ ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂÔ å°ÔÅâÆ ø½Ü çÅ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ Üéðñ þ ÇÜÃ é¶ ç¶ô çÅ îÅä òèÅÇÂÁÅ þ Áå¶ ÇÂÔ å°Ãƺ ç¶Ö¯ ÇÕ å°Ãƺ À°Ã ñÂÆ ÕÆ Õð ðÔ¶ Ô¯ Í Ç×ÁÅéÆ ÜÆ Õ¶òñ ïÕÆé ÇçòÅÀ°ä ñÂÆ ÔÆ ô¶ð ÃéÍ À°é·» Õ¯ñ¯º Õ°Þ òÆ éÅ Ô¯ ÃÇÕÁÅ Í Õ¶Ã òÅÇêÃ å» ç±ð çÆ ×μñ, ÕÅé³±éÆ ÕÅðòÅÂÆ ÇòμÚ òÆ Ãׯº ç¶ðÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÜμÜ é¶ ÇòÜÆñ˺à ÇòíÅ× é³± ÇÚμáÆ ÇñÖÆ ÇÕ ÃÅâÅ Ãî» éôà éÅ Õð¯ Áå¶ ×òÅÔ é³± ÕÚÇÔðÆ ÇòμÚ ê¶ô ÕÆåÅ ÜÅò¶ Í ÇÂåéÅ Ô¯ä ’å¶ òÆ Õ¶Ã é³± ñîÕÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇòÜÆñ˺à ÇòíÅ× é³± ê°μÛä ’å¶ À°é·» îËé³± ÇÕÔÅ ÇÕ À°Ô ÚÅÔ°ä å» ÇÂà նà 鳱 Ô¯ð òÆÔ ÃÅñ ñîÕÅ ÃÕç¶ Ôé Í ÃòÅñ : ì³×ñÅ ç¶ô ÇòμÚ ÔÆð¯ ìäé î×𯺠å°Ãƺ ÇÂμÕçî ԶỠÇÕò¶º Çâμ× ×¶? ÜòÅì : ÇÕªÇÕ î˺ ÇÂμÕ ÇìÁÅé ÇçμåÅ ÃÆ ÇÕ ÁËîðÜ˺ÃÆ ÇòμÚ ç¶ô ñÂÆ Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆ ‘õÅà ÇòÁÕåÆ’ éÔƺ ÕÇÔñÅ ÃÕçÅ Í î¶ð¶ ñÂÆ ÇÂÔ ÇÂμÕ òøÅçÅð ÇÃêÅÔÆ òÅñÅ ÇìÁÅé ÃÆ êð î¶ð¶ ÇìÁÅé é³± ×ñå ð³× ç¶ Õ¶ ø½Ü ç¶ î°ÖÆ Áå¶ ê©èÅé î³åðÆ åμÕ êÔ°³ÚÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í ðμì ÜÅä¶ À°é·» î¶ð¶ ìÅð¶ ÕÆ Ã¯ÇÚÁÅ Í À°é·» çÅ ÁÃñÆ ÇéôÅéÅ î¶ðÆ åðμÕÆ ð¯ÕäÅ ÃÆ, ÇÕªÇÕ î˺ ÇÂμÕ ÇÃμÖ Ô» Í ø½Ü ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ÁÇÜÔÅ ÔÆ ç°ðÇòÔÅð ÇîñçÅ þ Í ÃòÅñ : ÕÆ å°ÃÆ Ã¯Úç¶ Ô¯ ÇÕ ø½Ü ÇòμÚ Ô¯ð ÇÃμÖ ÁøÃð» éÅñ ÁÇÜÔÅ ÔÆ ç°ðÇòÔÅð Ô°³çÅ Ô¯ò¶×Å ? ÜòÅì : ì¶ôμÕ Í ÇéðÅ ç°ðÇòÔÅð ÔÆ éÔƺ, Ãׯº ÁÃƺ Ôî¶ôÅ ôμÕÆ ÁøÃð ÃîÞ¶ Ü»ç¶ Ã» Í ÇÂÔ¯ ×μñ ¶Áð ÚÆø îÅðôñ ÁðÜé ÇÃ³Ø é³± àÆ.òÆ. ’å¶ ÕÇÔäÆ êÂÆ ÇÕ ÇÃμÖ» ’å¶ ôμÕ éÅ ÕÆåÅ ÜÅò¶Í ÃòÅñ : å°Ãƺ ÃÅé³± î°ÕåÆ-ìÇÔäÆ ìÅð¶ Õ°Þ çμï׶ ? å°Ãƺ ÇÂà çŠóÚÅñé ÇÕò¶º ÕÆåÅ? ÜòÅì : ÇÂÔ ìóÆÁ» õ°øÆÁ» ×μñ» Ôé ÇÜé·» ìÅð¶ î˺ å°ÔÅé³± éÔƺ çμà ÃÕçÅ Í ÃÅé³± ÇÂà ìÅð¶ ÇÕåÅì ÇñÖä çÆ îéÅÔÆ þ Í Ü¶ î˺ ×μñ ÕÆåÆ å» î˺ ç¶ôèð¯ÔÆ ÕÇÔñÅò»×Å Áå¶ î˺ ÁËÃÅ éÔƺ ÚÅÔ°³çÅ Í ÃòÅñ : êð ÕÆ å°ÃÆ ÃÅé³± ÇÂà 鳱 ô°ð± Õðé ìÅð¶ çμà ÃÕç¶ Ô¯? ÜòÅì : ÇÂÔ ×μñ å°Ãƺ Üéðñ Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Áð¯óÅ é³± ê°μÛ ÃÕç¶ Ô¯ Í À°Ô î¶ðÅ ÁøÃð ÃÆ, êð î˺ ÁÇÜÔÆÁ» ×μñ» Õðé çÅ ÁÅçÆ éÔƺ Í ÃòÅñ : ÔÅñ¶ òÆ éÔƺ, Üç ÇÕ å°ÔÅé³± Ã÷Å ÇçμåÆ ×ÂÆ þ? ÜòÅì : ì¶ôμÕ îËé³± Ã÷Å ÇçμåÆ ×ÂÆ þ, î³Ëº dzçðÅ ×»èÆ é³± ÁêÆñ ÕÆåÆ ÃÆ ÇÕ î¶ðÅ Õ¯ðà-îÅðôñ ÕÆåÅ ÜÅò¶ Ü» Ö°μñ·Æ ÕÚÇÔðÆ ÇòμÚ î¶ð¶ ’å¶ î°ÕμçîÅ ÚñÅÇÂÁÅ ÜÅò¶ Í ÇÂμÕ Ôμñ î˺ ÇÂÔ çμÇÃÁÅ ÇÕ î¶ð¶ նà çÆ êóåÅñ ÇÕö ÇÂîÅéçÅð ÁÅçîÆ å¯º ÕðòÅÂÆ ÜÅò¶ Í î˺ ÁêÆñ ÇòμÚ ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ ÇÕ î˺ áÆÕ éÔƺ ðÇÔ³çÅ Áå¶ î¶ðÆ êåéÆ òÆ ÇìîÅð þ Í Û¶ îÔÆé¶ ç¶ òÕø¶ éÅñ î¶ðÆ 13 ÃÅñ çÆ é½ÕðÆ ÃÆ Í ÚÆé çÆ Ü³× Ã î˺ ܳî±-ÕôîÆð ÇòμÚ Ã» Í Üéðñ ìÆ.ÁËî.Õ½ñ é¶ ÁÅêäÆ ê°ÃåÕ The Untold Story ÇòμÚ î¶ðÆ À°Ãåå ÕÆåÆ ÃÆ Í ÃòÅñ : À°Ã Ã å°ÔÅâÅ ÕÆ ðËºÕ ÃÆ ?

79  ÜòÅì : î˺ À°Ã Ã ñËëàÆé˺à Õðéñ ÃÆ Í î˺ ÃàÅë ÁøÃð ÃÆ êð îËé³± ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Õ³î ÁøÃð» òð×Å éÔƺ ÃÆ Í ÇÂμÕ Ô¯ð ÁøÃð ÇÜà 鳱 ܳî±-ÕôîÆð 寺 ÚÆé çÆ Ü³× ÇòμÚ êÔ°³Úä ñÂÆ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ å» À°μæ¶ êÔ°³Úä ñÂÆ À°Ã é¶ 20 Ççé ñ×Ŷ Í À°Ô ÇÂμÕ ÇÔ³ç± ÃÆ Ü篺 ÇÕ î˺ À°μæ¶ êÔ°³Úä ñÂÆ ÇÃðø ÇÂμÕ Ççé ñ×ÅÇÂÁÅ Í ÇÂÔ î¶ðÆ òøÅçÅðÆ ÃÆ êð î˺ ÇÂμÕ ÇÃμÖ Ô», À°Ô ÇÂμÕ ÇÔ³ç± þ Í À°Ã é³± ñËøàÆé˺à Üéðñ ìäÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ êð îËé³± ÇòμÚ¯º Õμã ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ îËé³± ìäçÆ åðμÕÆ òÆ éÔƺ ÇçμåÆ ×ÂÆ Áå¶ ÕÂÆ åð·» ç¶ î°Õμçî¶ îó· Ççμå¶ ×¶ Í îËé³± ÇÂÔ òÆ çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ î˺ ï±.êÆ. ç¶ Õμ㶠׶ î°μÖ-î³åðÆ ìÔ°×°äÅ çÅ Çîμåð û Í î˺ À°Ã òÕå ÇÂÔ ÇÕÔÅ ÇÕ î¶ðÅ ÇÃÁÅÃå éÅñ Õ¯ÂÆ Ã³ì³è éÔƺ þ Í å°Ãƺ çμï ÇÕ Ü篺 À°Ô î°μÖ-î³åðÆ ÃÆ å» Ü¶Õð À°Ã é¶ îËé³± î°ôÅÇÂð¶ ÇòμÚ íÅ× ñËä ñÂÆ ÇÕÔÅ å» î˺ ÇÕò¶º éÅ Ü»çÅ Í ì¶ôμÕ âÆ.ÁÅÂÆ.ÜÆ. Áå¶ ê°ñÆà ÕÇîôéð é¶ îËé³± çμÇÃÁÅ ÇÕ î¶ð¶ ìÅð¶ ÇçμñÆ é³± Çðê¯ðà» í¶ÜÆÁ» ÜÅ ðÔÆÁ» Ôé Í î¶ðÅ î°ôÅÇÂð¶ ÇòμÚ ÜÅäÅ, ÇÂμÕ ç¶ô-Çòð¯èÆ ÕÅðòÅÂÆ çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ Í ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ ïÚç¶ Ô¯ ÇÕ À°é·» çÅ ÁËÃÅ ÕðéÅ ÇÂà ñÂÆ ÃÆ ÇÕªÇÕ å°Ãƺ ÇÃμÖ ÃÆ ? ÜòÅì : ÇìñÕ°ñ ÁËÃÅ ÔÆ þ Í ÃòÅñ : êð Üéðñ ÔðìÖô Áå¶ Üéðñ Áð¯óÅ å» ÕÅëÆ À°êð åðμÕÆ Õð ׶ Ãé? ÜòÅì : êð îËé³± åðμÕÆ éÔƺ ÇçμåÆ ×ÂÆ ÇÕªÇÕ ÇÂà åð·» å» ÕÂÆ ÇÃμÖ Üéðñ Ô¯ ÜÅä¶ Ãé Í ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ À°é·» Ççé» ÇòμÚ ÇÃμÖ î°øÅç ç¶ ÃîðæÕ ÃÆ ? ÜòÅì : ò¶Ö¯, î˺ ÇÃ×ðà Áå¶ ôðÅì éÔƺ êƺçÅ Áå¶ î˺ ôÅÕÅÔÅðÆ òÆ Ô» Áå¶ î¶ðÆ Ã³×å Ôî¶ôÅ ÃÅè±Á» Áå¶ Ã³å» éÅñ ðÔÆ þÍ ÇÂμÕ òÅð îËé³± çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ ÇÂà ÇòÁÕåÆ çÆ Ã³×å ÇíÖÅðÆÁ» éÅñ þ Í î¶ðÅ Þ°ÕÅÁ Ôî¶ôÅ èÅðÇîÕ ÇòÚÅð» òμñ ÇðÔÅ þ Í Ü篺 î˺ ê³Ü ÃÅñ çÅ ÃÆ å» î¶ðÆ îÅåÅ ÜÆ é¶ îËé³± Üê°ÜÆ ÃÅÇÔì çÅ êÅá ÇÃÖÅÇÂÁÅ, ë¶ð ÇÜμæ¶ ÇÕå¶ òÆ î˺ Ç×ÁÅ, À°μæ¶ ÁÖ³â-êÅá çÅ ê©ì³è ÕðçÅ ÇðÔÅÍ Ü篺 Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø é¶ Õ¯ÂÆ åÃòÆð ÇÖÚÅÂÆ, ÇÜà ÇòμÚ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ ÃòÅðÆ ÜÅ ðÔÆ Ô¯ò¶ å» À°Ã é³± ÇÂμÕ èÅðÇîÕ ÇÃμÖ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ êð Ü篺 Üéðñ Ô°³ç¶ ԯ¶ î˺ ÁÇÜÔÅ ÕÆåÅ å» îËé³± ÇÂμÕ èÅðÇîÕ Ü÷ìÅåÆ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ Í ÃòÅñ : Ü篺 å°Ãƺ ì³×ñÅ ç¶ô ׶, ÕÆ À°Ã Ã å°Ãƺ Ô÷Åîå ÕðòÅÂÆ ÃÆ ? ÜòÅì : î¶ðÆ çÅó·Æ Û¯àÆ ÃÆ Áå¶ î¶ð¶ òÅñ òÆ Ç÷ÁÅçÅ ¦î¶ éÔƺ Ãé êð Çëð òÆ À°é·» é³± æ¯ó·Å ØàÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ À°μæ¶ î°ÃñîÅé ìä Õ¶ ׶ ÃÆ? ÜòÅì : Ô» ÜÆ, ÇÕªÇÕ Ô¯ð åðÆÕÅ éÔƺ ÃÆ Í î˺ Üéðñ îÅÇäÕ ôÅÔ é³± òÆ ÇÕÔÅ ÇÕ å°ÃÆ îËé³± ÇÕª í¶Ü ðÔ¶ Ô¯ ? À°Ã é¶ ÇÕÔÅ, ÒÒîËé³± ÇòôòÅà þ ÇÕ å°ÃÆ À°Ã ÇòμÚ ê±ð¶ À°åð¯×¶ ÍÓÓ éÅ×Åñ˺â ÇòμÚ Ø°μÃêËá Õðé 寺 ìÅÁç îËé³± ì³×ñÅ ç¶ô ÇòμÚ Ø°μÃêËá ÕðéÆ êÂÆ Í ÇÂÔ ñ¯Õ, ܯ íÅðåÆ ø½Ü ÇòμÚ ìó¶ ÚñÅÕ Áå¶

80  îμÕÅð Ôé ÁÇÜÔÅ Õ³î Õðé ñÂÆ Õç¶ ÇåÁÅð éÔƺ ÃÆ Ô°³ç¶ Í Çëð òÆ À°Ô òμⶠÜéðñ ìä ׶ Í î˺ ÜÅäéÅ ÚÅÔ»×Å ÇÕ Üéðñ Õ½ñ, ܯ Ô°ä ÚÆø ìäé òÅñÅ þ, é¶ ÕçÆ ×¯ñÆ çÆ ÁÅòÅ÷ òÆ Ã°äÆ þ ? Ü篺 Ü³× ô°ð± Ô¯ÂÆ å» À°Ã çÆ ìçñÆ ìóÆ Ã°ðμÇÖÁå Ü×·Å Õð ÇçμåÆ ×ÂÆ Í Ü篺 óé 1965 ÇòμÚ Ü³× Öåî Ô¯ä ñμ×Æ å» À°Ã çÆ ìçñÆ ÇÂμÕçî Ü³î± Õð ÇçμåÆ ×ÂÆ Í ÃòÅñ : å°Ãƺ ÇÕ³éÆ ç¶ð 寺 ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ðÇÔ ðÔ¶ Ô¯? ÜòÅì : åÕðÆìé 3 Ôëå¶ å¯º Í å°Ãƺ ÇÂÔ ç¶Ö ñò¯ ÇÕ ÇÂÔ ç¯é¯º նà ÇÜμåä 寺 ìÅÁç ÁÃƺ ê©ÅðæéÅ Õð Õ¶ ÇÂμÕ ê©ä ÇñÁÅ Í ÇÂà ñÂÆ Ôð îÔÆé¶ åÆܶ ÁËåòÅð òÅñ¶ Ççé ÁÃƺ ×°ðç°ÁÅðÅ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÅ Õ¶ Û¶ سචñÂÆ ÇÃîðé Áå¶ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì çÅ êÅá Õðç¶ Ã», Çëð ÁÃƺ çðìÅð ÃÅÇÔì òÆ ÁÖ³â êÅá ÕÆåÅ, ÔÅñ¶ òÆ ÃÅâÅ ÇÂμÕ ÁÖ³â êÅá Áå¶ ¦×ð ìÅìÅ ìÕÅñÅ ÇòÖ¶ ÕðéÅ ìÅÕÆ þ Áå¶ ÇÂμæ¶ Õ°Þ Ô¯ð ÁðçÅû òÆ ÕðéÆÁ» Ôé Í î˺ ð¯÷ Ãò¶ð¶ Çå³é òܶ À°μáçÅ Ô» Áå¶ ÇÂôéÅé êÅäÆ Õð Õ¶ ÃÅ㶠ÚÅð òܶ ð¯÷ êÅñÕÆ ÃÅÇÔì çÆ Ã¶òÅ ÕðçÅ Ô» Í Ü篺 ÃòÅðÆ ÃÅÇÔì Á³çð Ü»çÆ ÃÆ å» À°Ã Ã î˺ ÁÅêäÅ êÅá Õð ñ˺çŠû Í Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì çÅ êÅá ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì Ü» ÇÂμæ¶ Õð ñ˺çŠû, Çëð î˺ ðÇÔðÅà ÃÅÇÔì çÅ êÅá Õðé ñÂÆ Ü»çŠû Í ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ ÕÂÆ îÔÆÇéÁ» 寺 ÇÂμæ¶ áÇÔð¶ Ô¯ ? ÜòÅì : éÔƺ, ÇÃðë Çå³é Ôëå¶ å¯º î˺ ÇÂμæ¶ Ô» Í î¶ðÅ Çê³â ÇÖÁÅñÅ ÇÂμ毺 çà îÆñ çÆ ç±ðÆ ’å¶ þ Í å°ÃÆ ÃÅð¶ ÇÂÔ ôμÕ Õðç¶ Ô¯ ÇÕ î˺ ÁÅêäÅ Çê³â é¶ó¶ Ô¯ä Õð Õ¶ ÇÂμæ¶ ðÇÔ ÇðÔÅ Ô» Í î˺ å» ÇÂμæ¶ êÅá Áå¶ ÁðçÅà Õðé ñÂÆ Áå¶ ÁÅêäÆ êåéÆ çÆ ÇìîÅðÆ ÕÅðé ðÇÔ ÇðÔÅ Ô» Í ÇÂÔ ÇìîÅðÆ Ç³çðÅ ×»èÆ òμñ¯º å¯Ôø¶ ÇòμÚ ÇîñÆ þ Í î˺ ÁÅêäÆ é½ÕðÆ Ã ÅÆ¢ ÃÅñ åÕ ìÔ°åÅ ÕðÕ¶ À°³æ¶ ÔÆ ÇðÔÅ Ô» ÇÜμæ¶ êÇðòÅð ðμÖä çÆ ÃÔ±ñå éÔƺ ÃÆ Í î¶ðÆ êåéÆ ç¶ ê¶à ÇòμÚ ðýñÆ ÃÆ Í î˺ dzçðÅ ×»èÆ é³± ÁêÆñ ÕÆåÆ ÇÕ Ü¶ î¶ð¶ ñÂÆ éÔƺ å» Øμà¯-Øμà î¶ðÆ êåéÆ ñÂÆ îËé³± ÇÂéÃÅø ç°ÁÅÀ°, ÇÜÃ é¶ ç¶ô çÆ ÕÅøÆ Ã¶òÅ ÕÆåÆ þ Í ÃòÅñ : ÕÆ å°ÔÅâŠնà ‘éËÃÅ’ ÇòμÚ çðÜ þ? ÜòÅì : ÇÂà ìÅð¶ îËé³± êåÅ éÔƺ ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ÃîðæÕ Ô¯ ? ÜòÅì : ÇÜμ毺 åÕ î¶ð¶ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ Ã³ì³è çÅ ÃòÅñ þ, ÇÂà ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ôμÕ çÆ ×°³ÜÅÇÂô éÔƺ þ Í î˺ å°ÔÅé³± çμà üμÕÅ Ô» ÇÕ î˺ ê©èÅé î³åðÆ éÅñ¯º òÆ Ç÷ÁÅçÅ ç¶ô í×å Ô» Í î˺ Çí³âð»òÅÇñÁ» é³± ÇîÇñÁÅ Ô», ÇÂà ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ôμÕ éÔƺ, êð À°é·» çÅ ÇòÁÕåÆåò Çéð¯ñ èÅðÇîÕ þ Áå¶ À°Ô ÃÚÅÂÆ ’å¶ Öó·é òÅñÅ îé°μÖ þ Í ÃÅâÆ ÃðÕÅð À°é·» é³± ÜÅä-ì°μÞ Õ¶ ÇÂμÕ ×μçÅð çÆ À°êÅèÆ ç¶ ðÔÆ þ ÇÕªÇÕ À°é·» çÆ ÇÃÁÅÃå ÃðÕÅð é³± î°ÁÅøÕ éÔƺ Í ñ¶ÇÕé ÇÂÔ ÃμÚÅÂÆ þ ÇÕ ç°éÆÁÅ ÇòμÚ ôÅÇÂç ÔÆ Õ¯ÂÆ ÇÃμÖ Ô¯ò¶, ܯ À°Ã é³± ÁÅêäÅ ñÆâð éÔƺ î³éçÅ Í î˺ òÆ À°Ã é³± ÁÅêäÅ ñÆâð î³éçÅ Ô» Í î¶ðÅ êμÕÅ ÇòôòÅà þ ÇÕ ×°ð± ׯdzì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ å¯º ìÅÁç À°Ô ÇÂμÕ¯ ÔÆ ÇÃμÖ Ü³ÇîÁÅ þ, ܯ ÇÃμÖ-Õ½î é³± ÇÂéÃÅø ÇçòÅ ÃÕçÅ þ Í

81  ÃòÅñ : ÕÆ å°Ãƺ ÇÔ³ÃÅ ç¶ ÃîðæÕ Ô¯ ? ÜòÅì : éÔƺ, ÁÃÆ ÇÔ³ÃÅ ÇòμÚ ÇòôòÅà éÔƺ ðμÖç¶ Áå¶ î˺ ÇêÛñ¶ Çå³é îÔÆé¶ Ü¶ñ· ÇòμÚ ðÇÔ Õ¶ ÇÂÔ ÇÃμè Õð ÇçμåÅ Í ÇÂÔ¯ ÕÅðé ÃÆ ÇÕ îËé³± êËéôé çÆ æ» Ã÷Å ÇçμåÆ ×ÂÆ Í Üç îËé³± ÇÂÔ Ô°Õî ÇîÇñÁÅ å» À°Ã Ã î˺ ܶñ· ÇòμÚ ÃÆ Í ÇÂÔ ÃðÕÅð ÇÂö ×μñ é³± ÇÂéÃÅø ÃîÞçÆ þ ÇÕ ÇÂμÕ ìÔÅçð Áå¶ Õ°ðìÅéÆ òÅñ¶ ÇòÁÕåÆ çÆ êËéôé ì³ç Õð ÇçμåÆ ÜÅò¶ Í î˺ ÁÅêä¶ ç¶ô ñÂÆ ì³×ÅñÆ ìÇäÁÅ Áå¶ ç¶ô ñÂÆ ÔÆ çÅó·Æ ÕàòÅÂÆ Áå¶ ÇÂà ñÂÆ îËé³± ç°ìÅðÅ Á³Çî©å òÆ ÛÕäÅ ÇêÁÅ Í î˺ Üéðñ Ç÷ÁÅ-À°ñ-ðÇÔîÅé é³± ÇÃÖñÅÂÆ ÇçμåÆ Í À°Ô Áå¶ À°Ã çÆ êåéÆ ÖÅÇñçÅ Ü篺 ÇÂμæ¶ ÁŶ å» ÇÂÕμñ¶ îËé³± ÔÆ Ü¶ñ· ’Ú¯º ìÅÔð ÕμÇãÁÅ Í Üéðñ ðÇÔîÅé î¶ð¶ æμñ¶ ÃËÕôé Õî»âð ÃÆ Áå¶ ‘ÇÚμàÅ×»×’ ñÂÆ Ç÷³î¶òÅð ÃÆ Í ÇÂÔ¯ ÇÜÔÅ ç°ðÇòÔÅð ÃÇÔä òÅñÅ î˺ ÇÂÕμñÅ ÔÆ Üéðñ Ô» Í î˺ çòÅÂÆÁ» òÆ éÔƺ õðÆç ÃÕçÅ Áå¶ îËé³± ÇêÛñ¶ ÃÅñ Ççñ çÅ ç½ðÅ ÇêÁÅ ÃÆ Í

82 

ôÔÆç ÇÕÔð ÇÃ³Ø - ÁÅÚÅðÆÁÅ ðÜéÆô* ç¯Ã寺! ÇÂμÕ ÇìñÕ°ñ Çéðç¯ô ÇòÁÕåÆ é³± ë»ÃÆ ñÅ ÇçμåÅ Ç×ÁË Í ÔÅÂÆ-Õ¯ðà Õ¯ñ À°Ã Çòð°μè Õ¯ÂÆ Ãì±å éÔƺ ÃÆ; ÇÂμ毺 åÕ ÇÕ Õ¯ÂÆ òÆ ÔÅñÅåÆ Ãì±å òÆ éÔƺ ÃÆ Í À°Ã é³± ÇÂà ñÂÆ î½å çÆ Ã÷Å ÇçμåÆ ×ÂÆ ÇÕªÇÕ À°Ô dzçðÅ ×»èÆ é³± Õåñ Õðé òÅñ¶ ÇÂμÕ ÁμåòÅçÆ çÅ ÚÅÚÅ ÃÆ Í ÇÂà ×μñ ’å¶ ÇìñÕ°ñ ïÕÆé éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÇÕ ÇÕö ÁÅçîÆ é³± ÇÃðø ÇÂà ÕðÕ¶ ÔÆ ëÅÔ¶ ñÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Ô¯ò¶ ÇÕ À°Ô ÇÕö ÁμåòÅçÆ çÅ ÚÅÚÅ ÃÆ Í Ã°êðÆî Õ¯ðà é¶ À°Ã çÆ î°ó-é÷ðÃÅéÆ çÆ çðõÅÃå ÇìéÅ Õ¯ÂÆ ÕÅðé çμÃä 寺 ðμç Õð ÇçμåÆ Í ÇÜà òÕÆñ é¶ À°Ã é³± ìÚÅÀ°ä çÆ íðê±ð Õ¯Çôô ÕÆåÆ, À°Ô î¶ðÅ òÕÆñ òÆ þ Í À°Ã é¶ î¶ð¶ ÕÂÆ Õ¶Ã ÕÂÆ ÁçÅñå» ’Ú ñó¶ Í À°Ô ðÅî ܶáîñÅéÆ þ Í î˺ À°Ã çÆ ÇÂîÅéçÅðÆ, ÇçÁÅéçÅðÆ ìÅð¶ Ú³×Æ åð·» ÜÅäçÅ Ô» Í À°Ã é¶ Ôð óíò åðÆÕ¶ éÅñ íðê±ð Õ¯ôô ÕÆåÆ ÃÆ Í å°Ãƺ ÇÕö òÆ Çéðç¯ô ÁÅçîÆ é³± Õåñ éÔƺ Õð ÃÕç¶ ÇÜÃ ç¶ ÇÖñÅø Õ¯ÂÆ Ãì±å éÅ Ô¯ò¶ êð ÃμåÅ Á³é·Æ Ô°³çÆ þ Í Ü篺 Á³é·Æ ÃμåÅ ìçñÅ-ñÀ± ð°Ö ÁõÇåÁÅð Õð ñ˺çÆ þ å» ÇÂÔ ê±ðÆ åð·» ÇòéÅôÕÅðÆ ìä Ü»çÆ þ Í îËé³± ÇÂà ×μñ çÆ ÇÚ³åÅ éÔƺ ÇÕ ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ é³± ëÅÔ¶ ñÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ êð íÅðåÆ éÅ×ÇðÕ Ô¯ä ç¶ éÅå¶ îËé³± ÇÚ³åÅ ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÂμÕ Çéðç¯ô ÇòÁÕåÆ é³± ëÅÔ¶ ñÅ Õ¶ ÇéÁ» é¶ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ëÅÔ¶ ñÅ ÇñÁÅ þ Í ÇÂà éÅñ ÜîÔ±ðÆÁå, ÇòÁÕåÆ×å ÁÅ÷ÅçÆ, ÇòÚÅð» ç¶ ê©×àÅò¶ çÆ ÁÅ÷ÅçÆ, ÇÂμ毺 åμÕ ÇÕ Çéðç¯ô Ô¯ºç çÆ ÁÅ÷ÅçÆ é³± òÆ ëÅÔ¶ ñÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þÍ ÇÂÔ ÇÃÁÅÃåçÅé ÇéÁ» Áå¶ ÜîÔ±ðÆÁå çÆÁ» ×μñÅ Õðç¶ Ôé Áå¶ ÇÂé·» õ±ìñðå éÅò» çÆ ÁÅó Ô¶á Ôð Çí©ôà Áå¶ Áäîéμ°ÖÆ ×μñ õ±ìñðåÆ éÅñ Ô°³çÆ Ü»çÆ þ Í ÇÕö ÇÂμÕ òÆ ì°μèÆÜÆòÆ, ÇÂμÕ òÆ ÁÅ÷ÅçÆ-êóç ÇòÁÕåÆ, Õ¯ÂÆ òÆ ÁÇÜÔÅ ÇòÁÕåÆ ÇÜÔóÅ ÃÅÇðÁ» ñÂÆ ìðÅìð ÇéÁ» çÅ ÔÅîÆ þ, é¶ ÇÂÃ ç¶ ÇõñÅø ð¯Ã ÷ÅÔð éÔƺ ÕÆåÅ Í ðÅî ܶáîñÅéÆ é¶ ÁÅõðÆ Õ¯Çôô òܯº Ãðì-À°μÚ Õ¯ðà Õ¯ñ êÔ°³Ú ÕÆåÆ êð ÃðìÀ°μÚ Õ¯ðà é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ðÅôàðêåÆ ÔÆ Õ°Þ Õð ÃÕçÅ þ Í Õ°μÞ ì°μèÜÆòÆÁ» é¶ ðÅôàðêåÆ ç¶ ÃÕμåð é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ðÅôàðêåÆ éÅñ ×μñ ÕðòÅÂÆ ÜÅò¶ Í ðÅôàðêåÆ ç¶ ÃÕμåð é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ Ô°ä ìÔ°å ç¶ð Ô¯ üμÕÆ þ êð À°Ã ò¶ñ¶ ÇÃðø ôÅî ç¶ ÃÅ㶠Áμá òμܶ Ãé Í ÃÕμåð é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ À°Ô dzéÆ ç¶ð ×ÂÆ ðÅôàðêåÆ * ÇÂÔ ÇìÁÅé ÜéòðÆ 7, 1994¤ é³± ÁÅÚÅðÆÁÅ ðÜéÆÃ é¶ ÁÅêä¶ ôðèŬÁÅ ÃÅÔîä¶ ê©×à ÕÆåÅ, ÇÜà çÅ Ô±-ì-Ô± À°åÅðÅ, Ãê¯ÕÃîËé, øðòðÆ, 1994 ç¶ Á³Õ ÇòμÚ ‘ÇÕÔð ÇÃ³Ø é³± ë»ÃÆ ç¶ä ìÅð¶ ÁÅÚÅðÆÁÅ ðÜéÆô ç¶ ÇòÚÅð’ ÇÃðñ¶Ö ÁèÆé ÛÇêÁÅ Í

83  é³± éÔƺ Ü×Å ÃÕçÅ Üç ÇÕ ÇòÁÕåÆ é³± Á×ñ¶ Ççé Ãò¶ð¶ ë»ÃÆ Ô¯ ÜÅäÆ ÃÆ Í Ü篺 ÇòÁÕåÆ é³± ë»ÃÆ ç¶ ÇçμåÆ ×ÂÆ å» ðÅÜÆò ×»èÆ ÇÂà èðåÆ ’å¶ ÇÂà åð·» ÇòÚð ÇðÔÅ ÃÆ ÇÜò¶º Õ°Þ òÆ éÅ Ô¯ÇÂÁÅ Ô¯ò¶ Í ÇÂÔ ç¶ô ÁÅ÷ÅçÆ ñÂÆ ñóçÅ ÇðÔÅ þ êð ÇÂà åð·» çÆ ÁÅ÷ÅçÆ ñÂÆ éÔƺ Í ÇÂÔ ÇÂéÃÅë ñÂÆ ñóçÅ ÇðÔÅ êð ÇÂà åð·» ç¶ ÇÂéÃÅø ñÂÆ éÔƺ Í Ü¶Õð å°ÔÅⶠկñ ÇÕö ÇòÁÕåÆ Çòð°μè ÇÕö òÆ åð·» çÅ Õ¯ÂÆ Ãì±å éÔƺ þ Áå¶ å°Ãƺ Çëð òÆ À°Ã é³± Ã÷Å Çç³ç¶ Ô¯ å» å°ÃÆ ç¶ô ç¶ Ã³ÇòèÅé Áå¶ ÇÂÃ ç¶ ÇÂéÃÅø çÅ Õåñ Õðç¶ Ô¯ Í å°ÃÆ ÇÂà çÆ ÁÅ÷ÅçÆ é³± åìÅÔ Õðç¶ Ô¯ êð Çëð òÆ Õ¯ÂÆ ÇÂà Çòð°μè ð¯Ã éÔƺ Ô°³çÅ ÇÕªÇÕ ñ¯Õ ö°ñÅîÆ ç¶ ÇÂ³é¶ ÁÅçÆ Ô¯ üμÕ¶ Ôé ÇÕ ÇÂà åð·» ÜÅêçÅ þ ÇÜò¶º Ãîμ°ÚÅ ç¶ô ÖμÃÆ Ô¯ Ç×ÁÅ þ Í î˺ åÇÔ Ççñ 寺 ÇÂÃ ç¶ ÇÖñÅø Ô» Í ÇÕö çÆ ÜÅé ñËäÅ ÇÕö é³± Ã÷Å ç¶ä çÅ áÆÕ åðÆÕÅ éÔƺ, íÅò¶º ÇÕö ÇòÁÕåÆ é¶ Õåñ òÆ ÇÕª éÅ ÕÆåÅ Ô¯ò¶ Í ÇÂÔ Ü³×ñ çÅ ÕÅé³±é þ ÇÜà ÇòÚ ÁμÖ ìçñ¶ ÁμÖ ñÂÆ Ü»çÆ þ Í ÇÂÔ Õ¯ÂÆ ÇÂéÃÅø éÔƺ ÇÕ ÇÕö ÇòÁÕåÆ é¶ ÇÕö ç±Ãð¶ ÇòÁÕåÆ çÅ Õåñ ÕÆåÅ þ å» å°Ãƺ À°Ã çÅ Õåñ Õð ÇçÀ° Í ÕÆ å°ÔÅⶠÔμæ ÇÜÔó¶ ÇÕ Ö±é éÅñ Çíμܶ Ô¯ä, À°é» é³± Ö±é éÅñ ÔÆ è¯ÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ? ÇÜμæ¶ åÕ ×μñ» Õðé çÆ ×μñ þ, ÃÅð¶ ÇÃÁÅÃåçÅé Áå¶ é¶åÅ, ñ¯Õ» é³± ޱᶠÇçñÅö ç¶ä ñÂÆ õ±ìñðå ÚÆ÷» ìÅð¶ ×μñ» ÕðÆ Ü»ç¶ Ôé êð ÇÂÔ ÔÕÆÕå þ ÇÕ å°Ãƺ ÇÕö Çéðç¯ô ÇòÁÕåÆ éÅñ ܯ îð÷Æ Õð ñú, ÃÅðÅ î°ñÕ õÅî¯ô ÔÆ ðÔ¶×ÅÍ êð î˺, ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ òܯº, ÇÂÕμñÅ ÇÂà Çéðç¯ô ÇòÁÕåÆ ç¶ Õåñ Çòðμ°è âà Õ¶ ð¯Ã ê©×à ÕðçÅ Ô» Í

84 

À°Ô ÁÅõðÆ ×¯ñÆ Áå¶ ÁÅõðÆ ÃÅÔ åÕ ñó¶* - ÁËÃ. Õ¶. ÇÃéÔÅ Ã©Æ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ’å¶ ÇîåÆ 5 寺 7 ܱé é³± ø½ÜÆ çñ ç¶ Ôîñ¶ Çòð°μè ñóÅÂÆ ÕðÕ¶ ÇÃμÖ ÁÅêä¶ ìÚÅÀ° ç¶ òÅÜìÆ ÔμÕ çÆ òð寺 Õð ðÔ¶ Ãé Í ÇÂÔ ÇéðäÅ ñËøàÆé˺à Üéðñ ÁËÃ.Õ¶.ÇÃéÔÅ ç¶ ÇòÁÕåÆ×å åμæ» ç¶ ÁÅèÅð ’å¶ ê©×àÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ, ܯ À°ç¯º êμÛîÆ Õî»â ç¶ GOC-in-C (Üéðñ Á½øÆÃð Õî»Çâ³× ÇÂé ÚÆø) Ãé Í ÇÂÔ ø½ÜÆ ÕÅðòÅÂÆ ÁÅõðÆ òÅÔ éÔƺ ÃÆ ÇÜò¶º ÇÕ ê©èÅé î³åðÆ Ã©ÆîåÆ Ç³çðÅ ×»èÆ ÚÅÔ³°çÆ ÃÆ ÇÕ ÁÃƺ ÇÂÔ ïÕÆé Õð ñÂƶ ÇÕ ÇÂÔ øËÃñÅ îÂÆ Á³å ÇòμÚ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔ å» À°Ã é¶ ÇçîÅö ÇòμÚ 18 îÔÆé¶ å¯º òμè Ã 寺 ÃÆ Í Üéðñ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ Ü篺 À°Ô êμÛîÆ Õî»â ÇòμÚ GOC-in-C (Üéðñ Á½øÆÃð Õî»Çâ³× ÇÂé ÚÆø) ÃÆ, À°Ã é³± 10 òܶ ÇÕö çÅ ÇçμñÆ å¯º ë¯é ÁÅÇÂÁÅ ÇÕ À°μÚ êμèð ’å¶ ÇÂÔ øËÃñÅ ÇñÁÅ Ç×ÁÅ þ ÇÕ ø½Ü é³± óå Çí³âð»òÅñ¶ é³± ÇשëåÅð ÕðéÅ ÚÅÔÆçÅ þ Í À°Ô À°Ã 寺 Áμ׶ Õ°Þ éÔƺ ì¯ÇñÁÅ Í Üéðñ é¶ À°Ã é³± çμÇÃÁÅ ÇÕ À°Ô ÇÂÔ øËÃñÅ ø½Ü ç¶ î°ÖÆ Ü» ðμÇÖÁÅ î³åðÆ å¯º ðäéÅ ÚÅÔ°³çÅ þÍ ÇÂÔ îÅîñÅ 1981 ç¶ Á³å, Ü篺 çðìÅðÅ ÇÃ³Ø î°Ö-î³åðÆ ê³ÜÅì ÃÆ Áå¶ Á³Çî©åÃð ’å¶ Ôîñ¶ 寺 ñ×í× 30 îÔÆé¶ êÇÔñ», çÅ þÍ Üéðñ ÇÃéÔÅ é¶ Áμ׶ ÇÕÔÅ, “ÇÂμÕ òÅðÆ Çëð, Ü篺 óå Çí³âð»òÅñÅ îÇÔåÅ Ú½Õ Ç×ÁÅ, ê°ñÆà òμñ¯º óå é³± ëóé ñÂÆ ìÕåðì³ç ×μâÆÁ» í¶Üä ñÂÆ ø½Ü é³± ì¶éåÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇÂÔ ×μñ ÁÕÅñÆÁ» ç¶ 1982 ÇòμÚ î¯ðÚÅ ñÅÀ°ä 寺 ìÔ°å êÇÔñ» çÆ þ Í î¯ðÚ¶ 寺 Û¶åÆ ìÅÁç, ø½Ü ç¶ Õî»â¯Á» é¶ ç±é ØÅàÆ ÇòμÚ ÚÕðÅåÅ ø½ÜÆ Õ˺ê ç¶ é¶ó¶ Ôîñ¶ çÅ ÁÇíÁÅà ô°ð± ÕÆåÅ, ÇÜμæ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà çÅ îÅâñ ìäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÂμÕ Ô¯ð ÜוÅ, ÃðîÅòÅ Ö¶åð ÇòμÚ Õî»â¯÷ êÅÂÆñà ÇðÃðÚ Ã˺àð ÇòÖ¶ àð¶Çé³× ÇçμåÆ ÜÅ ðÔÆ ÃÆ Áå¶ ÜîéÅ ÇòÖ¶ þñÆÕÅêàð» é³± ×³é» éÅñ ñËà Õð Õ¶ ܳ×Æ ÜÔÅ÷» ÇòμÚ ìçÇñÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ Í ÇÂà ï¯ÜéÅ é³± íÅò¶º ÇêÛñ¶ ÃÅñ Á×Ãå Áå¶ Çëð ÇÂà ÃÅñ Áê©Ëñ ÇòμÚ Áîñ ÇòμÚ ÇñÁÅÇÂÁÅ ÜÅäÅ ÃÆ êð ÖÅóÕ±Á» ÇòμÚ ñÆÕ Ô¯ ÜÅä ÕÅðé ÇÂà 鳱 ÛμâäÅ ÇêÁÅ Í ÇÂé•» ø½ÜÆ ÇåÁÅðÆÁ» é³± îμç¶é÷ð ðμÖç¶ Ô¯Â¶, ܶÕð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ Áå¶ À°Ã ç¶ ÁÅçîÆ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì çÆ ðμÇÖÁÅ ÁÅêä¶ ìñ éÅñ * ÇÂÔ ñ¶Ö Ü°ñÅÂÆ 16, 1984 é³± Ãê¯ÕÃîËé òÆÕñÆ ÇòμÚ ‘ÜÃàÆÇøÕ¶ôé Á½ë ÁÅðîâ ðÇ÷Ãà˺à Á׶ºÃà dzâÆÁé ÁÅðîâ ë¯ðÃ’ ÷ ÁÃÅñà ÁÅé ׯñâé à˺êñ’ ÇÃðñ¶Ö Ô¶á ÛÇêÁÅ, Áé°òÅç ìÆìÆ ×°ðê©Æå Õ½ð Áå¶ ÜÃò³å é¶ ÕÆåÅ Í

85  Õðé çÅ øËÃñÅ Õð ñËºç¶ Ôé å» Õ¯ÂÆ òÆ À°é•» é³± ç¯ô éÔƺ ç¶ ÃÕçÅ Áå¶ éÅ ç¯ô ç¶äÅ ìäçÅ ÔÆ þ Í å°Ãƺ À°Ô Ãí Õ°Þ Õðé çÆ ÁÅêäÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ÃîÞç¶ Ô¯ Ü篺 å°ÔÅé³± êåÅ ñμ×çÅ þ ÇÕ Õ¯ÂÆ å°ÔÅⶠØð ’å¶ ÔîñÅ Õðé ÜÅ ÇðÔÅ þ Áå¶ ÇÂà îÅîñ¶ ÇòμÚ å» Øð ÇÃμÖ» çŠóÃÅð ÇòμÚ Ãí 寺 êÇòμåð èÅðÇîÕ ÁÃæÅé ÃÆ Í ñóÅÂÆ çÅ ÇÂÔ î³ÇéÁÅ Ç×ÁÅ ÇÃè»å þ ÇÕ å°ÔÅé³± ÃÅÇðÁ» é³± ÁÅêä¶ ÔÇæÁÅð» çÆ å°ñéÅ ÁÅêä¶ Çòð¯èÆ ç¶ ÔÇæÁÅð» éÅñ Áå¶ À°Ã çÆ ×¯ñÆìÅðÆ åÅÕå éÅñ ÕðéÆ Ô°³çÆ þ Í Ã©ÆîåÆ ×»èÆ çÆ ÇÂÔ çñÆñ ÃÆ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ é¶ ÇêÛñ¶ ÇÂμÕ ÃÅñ 寺 ÔÇæÁÅð ÇÂÕμᶠÕÆå¶ Ô¯Â¶ Ãé êð ÕÅøÆ ìÅÁç ÇòμÚ ÇÕÔÅ-Ü篺 À°Ã é¶ ÁÅêä¶-ÁÅê ÔÆ çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ Ô¯ð ×°ðç°ÁÅÇðÁ» å¶ ÔîñÅ Õðé çÆ ï¯ÜéÅ ìäÅÂÆ Í ÇêÛñ¶ ÃÅñ (1983) ç¶ çóìð ÇòμÚ Ã³å ÜÆ ç¶ ÃÅæÆÁ» é¶ å¶ÜÅ ÇÃ³Ø Ãî°³çðÆ ÔÅñ ç¶ ÃÅÔîä¶ êÇòμåð Õ³êñËÕÃ ç¶ Á³çð ç¯ î¯ðÚ¶ ê°μචêð ÜñçÆ ÔÆ À°é•» é³± ÇÂÔé» î¯ðÇÚÁ» é³± íðé ñÂÆ îéÅ ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Í ÒÒÇÂà 寺 ÃÅìå Ô°³çÅ þ ÇÕ À°ç¯º åÅÂƺ Õ¯ÂÆ òÆ Ç÷³î¶òÅð ÁÕÅñÆ é¶åÅ ÃðÕÅð éÅñ ÔÇæÁÅðì³ç àÕðÅú ñÂÆ ÇåÁÅð éÔƺ ÃÆ ÍÓÓ ÁË.ÜÆ.êÆ.ÃÆ. ç¶ ÃÕμåð íÅé ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð Õ³êñËÕà çÆ ÇÕñ•Åì³çÆ ÇÂà éÅñ 17 øðòðÆ å¯º ô°ð± Ô¯ ×ÂÆ ÃÆ Áå¶ À°Ô òÆ Ü篺 ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËë. Áå¶ ìÆ.ÁËÃ.ÁËë. ç¶ ï±Çéà» òμñ¯º ÇÂμÕåðøŠׯñÆìÅðÆ çÆ ÕÅðòÅÂÆ ô°ð± Ô¯ ×ÂÆ Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ÚÅð-çÆòÅðÆ é³± ì³Õð Áå¶ ÇÕñ•¶ ç¶ ð±ê ÇòμÚ åìçÆñ Õð ÇçμåÅ Í ÇÂÔ ÕÅðòÅÂÆ ÇÃμÖ» òμñ¯º ÃðÕÅð ç¶ Áðè-ÃËÇéÕ ìñ» çÆ ÇÂμÕåðøÅ ÃËÇéÕ ÕÅðòÅÂÆ çÅ ÜòÅì ÃÆÍ ÇÂμÕ òÅð ë¶ð ÃÆ.ÁÅð.êÆ.ÁËë. Áå¶ ìÆ.ÁËÃ.ÁËë. ç¶ ÜòÅé» òμñ¯º ÇÂà ÃÅñ îÂÆ ç¶ Á³å ÇòμÚ ÜÅä-ì°μÞ Õ¶ Ôð ð¯÷ 10,000 ׯñÆÁ» ×°ðç°ÁÅðÅ ÃÅÇÔì ÇòμÚ îÅðÆÁ» ×ÂÆÁ» ܯ ÇÕ ÇÂμÕ Ôøå¶ å¯º Ç÷ÁÅçÅ ÚμñÆÁ», ÇÜà çÅ îÕÃç ÖÅóÕ±Á» ç¶ ÃÔÆ ÇàÕÅä¶ çÅ êåÅ ñ×ÅÀ°äÅ Áå¶ ÇÕà ÇÕÃî ç¶ ÔÇæÁÅð À°é•» ñË ðμÖ¶ é¶, À°Ã çÅ êåÅ À°Ôé» çÆ ÜòÅìÆ ×¯ñÆìÅðÆ å¯º ñ×ÅÀ°äÅ ÃÆ, ÇÜÔóÅ ÇÕ ìÅÁç ÇòμÚ ÃðÕÅð é¶ ÃÇòÕÅð Õð ÇñÁÅ Í Õ¯ÂÆ òÆ ÇÃμÖ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ ÃËé»òÅ çÅ çÅõñÅ ÁÅÃÅéÆ éÅñ ìðçÅôå éÔƺ Õð ÃÕçÅ Í ÇÂÔ À°é•» çÅ êÇòμåð Õðåμò þ ÇÕ À°Ô ç°ôîä ç¶ ç³ç ÖμචÕðé Áå¶ ÇÂà îÕÃç ñÂÆ ñóç¶-ñóç¶ ÁÅêä¶ ÜÆòé çÅ ìñÆçÅé ç¶ ç¶ä Í ÇÂÔ¯ óå ÜÆ Áå¶ À°é•» ç¶ ÃÅæÆÁ» é¶ ÕÆåÅ Í ÇÃμÖ ÁÅêäÆ ìÔ°å ÔÆ òèÆÁÅ ìÔÅçðÆ çÆ îÇðÁÅçÅ é³± ÕÅÇÂî ðμÖç¶ Ô¯Â¶ ÁÅõðÆ ×¯ñÆ Áå¶ ÁÅõðÆ ÃÅÔ åÕ ç°ôîä éÅñ ñó¶Í ÇÂö ÕÅðé Ã˺Õó¶ ÁÅçîÆ, Á½ðå» Áå¶ ìμÇÚÁ», ÇÜÔó¶ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ çðôé Õðé ÁŶ ÃÆ, é¶ ø½Ü é³± êÇòμåð çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Á³çð Ø°μÃêËá ÕðÇçÁ» ç¶Ö Õ¶, ÁÅêäÅ ÜÆòé ìÚÅÀ°ä ñÂÆ ÷îÆé ’å¶ ñ¶àä çÅ øËÃñÅ Õð ÇñÁÅ Í

86 

ø½Ü ç¶ ×¯ñÅìÅðÆ Õðé 寺 êÇÔñ», À°μæ¶ î°ôÕñ éÅñ 5 ê©åÆôå ÔÆ ÇÃμÖ Ãé ÇÜé•» é¶ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ÇÂà ÕÅðòÅÂÆ é³± ÃÔÅðÅ ÇçμåÅ êð Ô°ä ÃðÕÅð é¶ À°Ã é³± ÃÅð¶ ÇÃμÖ» çÆÁ» é÷ð» ÇòμÚ ÇÂμÕ éÅÇÂÕ ìäÅ ÇçμåÅ Í Ô°ä Ôð Õ¯ÂÆ, ÇÜÔóÅ êÇÔñ» À°Ã çÆ Ã¯ÚäÆ é³± êóç éÔƺ òÆ ÃÆ ÕðçÅ, À°Ã çÆ Õ°ðìÅéÆ å¯º ìÅÁç À°Ã é³± ìÅìÅ çÆê ÇóØ, ÇÜÃ é¶ ÇÕ ÁÇÔîç ôÅÔ ÁìçÅñÆ ç¶ ÇÃμÖÕåñ¶ÁÅî Çòð°μè Ü³× ñÇóÁÅ ÃÆ, ç¶ çðìÅð çÅ ôÔÆç î³éä ñμ× ÇêÁÅ Í Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ÇÂà é¶Õ Õ³î ñÂÆ ÁÅêä¶ ÜÆòé çÆ ÕÆåÆ Õ°ðìÅéÆ ç¶ ìñì±å¶ À°Ã ç°ÁÅðÅ ÕÆå¶ ×¶ ڳ׶ Ü» ì°ð¶* Õ³î òÆ À°Ã çÆ ô¯íÅ çÅ ÕÅðé ìä¶Í î½Ü±çÅ ÃðÕÅð é³± ÁÅêäÅ íÇòμÖ Ü±é 5, 1984¤ ç¶ ØàéÅ´î ç¶ êôÚÅåÅê ÇòμÚ ÇìåÅÀ°äÅ ÚÅÔÆçÅ þ Í

* îé°μÖ ç¶ Õ³î» çÆ Ú³Ç×ÁÅÂÆ-ì°ÇðÁÅÂÆ À°Ã ç¶ Çîôé çÆ êÇòμåðåÅ Ü» ÁêÇòμåðåÅ ç¶ ê©Ã³× ’Ú ÇéðèÅðå Ô°³çÆ þÍ

87 

ôÔÅçå çÆ ÚôîçÆç ×òÅÔÆ - ÁêÅð ÇóØ* íÅò¶º ÇÕ çîçîÆ àÕÃÅñ ÇÂÔ çÅÁòÅ ÕðçÆ þ ÇÕ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°ÖÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ôé, ÇÜμæ¶ òÆ Ôé Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé, Áå¶ î½ÕÅ ÁÅÀ°ä ’å¶ ÃÅÔîä¶ ÁÅÀ°ä׶ êð ÃðÕÅðÆ ÇðÕÅðâ À°é•» ç¶ çÅÁò¶ é³± Ö¯ÖñÅ ÃÅìå ÕðçÅ þ-ÇÜà ÇòμÚ çðÜ þ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ ÇÂà ç°éÆÁÅ ÇòμÚ éÔƺ Ôé Í åμæ ÇÂÔ çðÃÅªç¶ Ôé ÇÕ éÆñÅ åÅðÅ ÃÅÕ¶ ç½ðÅé 6 ܱé, 1984 é³± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÃÅæÆ-Üéðñ ô°ì¶× ÇóØ, ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ÁÅñ dzâÆÁÅ ÇÃμÖ Ãà±â˺àà øËâð¶ôé ç¶ ê©èÅé íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇóØ-ø½Ü çÆÁ» ׯñÆÁ» çÅ ÇôÕÅð Ô¯ ׶ Ãé Í Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ Çî©åÕ ç¶Ô çÆ ôéÅõå À°é•» ç¶ íðŠñì¶çÅð î¶Üð ÔðÚðé ÇÃ³Ø ð¯â¶, ÇÜÔó¶ ÇÕ ÕËêàé òܯº öòÅ-î°Õå ԯ¶ Ãé, é¶ Ã°Çꩳà˺â˺à ê°ñÆÃ, ÇÃòñ ÁÇèÕÅðÆÁ» Áå¶ ø½ÜÆ ÁøÃð» çÆ ÔÅ÷ðÆ ÇòμÚ ÕÆåÆ ÃÆ Í Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ î½å ìÅð¶ òÅç-ÇòòÅç é¶ À°ç¯º éò» ð°õ ÁõÇåÁÅð ÕÆåÅ ÃÆ Ü篺 ÇêÛñ¶ Ççéƺ Õ°Þ ×ðî-ÇõÁÅñÆ ÇÃμÖ Üæ¶ì³çÆÁ» é¶ ÇÂÔ ÁËñÅé ÕÆåÅ ÇÕ éÆñÅ-åÅðÅ ÃÅÕ¶ çÆ 17òƺ òð•¶×³ã î½Õ¶ 6 ܱé é³± ÁÕÅñ åõå À°μå¶ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ Á³åî ÁðçÅà ÕÆåÆ ÜÅò¶×Æ êð ç±Ü¶ êÅö çîçîÆ àÕÃÅñ é¶ ÇÂÔ î°ó çÅÁòÅ Õð ÇçμåÅ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ ôÔÆç éÔƺ ԯ¶, ÇÜÀ±ºç¶ Ôé Í Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» ç¶ êÇðòÅð é¶ òÆ ÇÂÔ î°μçÅ ÁÕÅñ åõå Áå¶ çîçîÆ àÕÃÅñ À°μå¶ Ûμâ ÇçμåÅ ÃÆ, ÇÜà ÕÅðé ÇÂμÕ òÅð ë¶ð ÇÂà î°μç¶ é¶ ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ í³ìñí±ÃÅ êËçÅ Õð ÇçμåÅ þ Í ÃÅÕÅ éÆñÅ åÅðÅ Ã âÆ.ÁËÃ.êÆ. (ÇÃàÆ) ðÔ¶ Áå¶ ÁËÃ.êÆ. òܯº öòÅî°Õå ԯ¶ Ã©Æ ÁêÅð ÇÃ³Ø ìÅÜòÅ é¶ À°Ã ò¶ñ¶ ÕÅøÆ ÁÇÔî í±ÇîÕÅ ÇéíÅÂÆ ÃÆ, ÇÜà ÇòμÚ çðìÅð ÃÅÇÔì Ãî±Ô ÇòμÚ¯º 800 寺 òμè ñÅô» ÔàÅÀ°äÅ òÆ ôÅîñ ÃÆ Í ÇÂé•» Õ¯ñ ø½ÜÆ ÕÅðòÅÂÆ ìÅð¶ òÆ ÁÇÔî ÜÅäÕÅðÆ ÃÆ Í ÜÅäÕÅðÆ ñËä óì³èÆ Ü篺 Ã©Æ ìÅÜòÅ éÅñ óêðÕ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ å» êÇÔñ» å» À°é•» é¶ ÇÂà ׳íÆð î°μç¶ ’å¶ Õ°Þ òÆ ÕÇÔä 寺 ÃÅø é»Ô Õð ÇçμåÆ êð ìÅÁç ÇòμÚ ÜÅäÕÅðÆ ç¶ä ñÂÆ ÃÇÔîå Ô¯ ׶ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ íÅò¶º ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ ôéÅõå À°é•» ç¶ íðÅ é¶ ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ ÃðÕÅðÆ å½ð ’å¶ Ã°Çꩳà˺â˺à ê°ñÆÃ é¶ ÕÆåÆ ÃÆ êð öËð* ÁêÅð ÇÃ³Ø ìÅÜòÅ, ÃÅìÕÅ ÁËî.êÆ. éÅñ î°ñÅÕÅå çÅ ò¶ðòÅ îéî¯Ôé ÇÃ³Ø Çãñ¯º é¶ ÇÂÕμåð ÕÆåŠܯ ê³ÜÅìÆ Çà©ÇìÀ±é îÂÆ 19, 2001 ç¶ Á³Õ ÇòμÚ ‘óå Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ñÅô ð¯â¶ Áå¶ ÁËÃ.êÆ. é¶ êÛÅäÆ ÃÆ’ çÆ Ã°ðÖÆ Ô¶á ÛÇêÁÅ Í

88  ÃðÕÅðÆ å½ð ’å¶ À°é•» êÅïº òÆ Ã³å» çÆ ç¶Ô çÆ êÛÅä ÕðòÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ Í Ã©Æ ìÅÜò» é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ À°Ô 13 ÁêðËñ, 1978 é³± òÅêð¶ Çéð³ÕÅðÆ Õ»â ç¶ Ü»ÚÁÇèÕÅðÆ Ãé, ÇÜà ÕÅðé À°Ô óå Çí³âð»òÅÇñÁ» Áå¶ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ ÃÅð¶ ÁÅ×±Á» é³± ÜÅäç¶ ÃéÍ À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ À°Ô Ã³å» é³± ÕÂÆ òÅð Çîñ¶ ԯ¶ Ãé Í À°Ôé» ÇÕÔÅ ÇÕ ÃðÕÅðÆ ÇðÕÅðâ ÇòμÚ çðÜ þ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ ÔéÍ Ã©Æ ìÅÜòÅ é³± 1980 ÇòμÚ òèÆÁÅ ê°ñÆà öòÅò» ñÂÆ ðÅôàðêåÆ îËâñ ÇîÇñÁÅ ÃÆ Í À°Ô 1995 ÇòμÚ ÁËÃ.êÆ. òܯº öòÅ-î°Õå ԯ¶ Ãé Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» é¶óñ¶ ôîôÅéØÅà ÇòμÚ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÅ ÃÃÕÅð ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í À°μæ¶ À°Ã ò¶ñ¶ Õ¶òñ ø½Ü çÅ Õ³àð¯ñ ÃÆ, ê°ñÆà Áå¶ ÇÃòñ ÁÇèÕÅðÆÁ» é³± À°μæ¶ ÜÅä çÆ ÁÅÇ×ÁÅ éÔƺ ÃÆ Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ À°Ã ò¶ñ¶ ÇâêàÆ ÕÇîôéð Ã©Æ ðî¶ôdzçð ÇóØ, ÇÜÔó¶ ÇÕ Ô°ä î°μÖ-î³åðÆ ç¶ ÇꩳÃÆêñ ÃÕμåð Ôé, Çì©×¶âÆÁð åñòÅó, Çì©×¶âÆÁð ÚμãÅ, ÁËÃ.êÆ. (ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ê³Çâå ÔðÜÆå ÇÃ³Ø Áå¶ Ô÷Åð» çÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ ÃËÇéÕ î½Ü±ç Ãé Í À°é•» ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ, “ÇÂà î³åò ñÂÆ îËé³±§ 7 ܱé é³± Ãò¶ð¶ Çòô¶ô å½ð ’å¶ ÃμÇçÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í î˺ Ã³å» çÆ Çî©åÕ ç¶Ô çÆ êÛÅä ÕÆåÆ, ÇÜé•» ç¶ î³±Ô ç¶ Ãμܶ êÅö Áå¶ ñμÕ ’å¶ ×¯ñÆÁ» òμÜÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ãé ÍÓÓ Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ ÇÕÔÅ, ÒÒî˺ ø½ÜÆ ÁøÃð» é³± ì¶éåÆ ÕÆåÆ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» Áå¶ À°é•» ç¶ ÃÅæÆÁ» çÅ òμÖð¶ å½ð ’å¶ ÃÃÕÅð Õðé ÇçμåÅ ÜÅò¶ ÇÕªÇÕ ìÅÕÆ ñÅô» çÅ ÃÃÕÅð ÇÂμÕ æ» ’å¶ ÔÆ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆÍ ø½ÜÆ ÁøÃð» é¶ î¶ðÆ ì¶éåÆ ê©òÅé Õð ñÂÆ ÃÆ ÍÓÓ Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ À°é•» é¶ ÇÃμÖ ðÔ°-ðÆå» Áé°ÃÅð À°é•» çÅ ÃÃÕÅð ÕÆåÅ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ À°é•» ç¶ Ã³å» çÆ Çî©åÕ ç¶Ô À°μå¶ ÚÅçð Áå¶ ç¶ÃÆ ÇØÀ° òÆ êÅÇÂÁÅ ÃÆ, ÇÜà ’å¶ ÇÂåðÅ÷ òÆ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶, Üéðñ ô°ì¶× ÇóØ, áÅÔðÅ ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÅ ÃÃÕÅð òμÖ¯-òμÖ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ ÃÃÕÅð ò¶ñ¶ ÕðÇøÀ± ñμÇ×ÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ Ôð êÅö ø½Ü ÔÆ ø½Ü é÷ð ÁÅ ðÔÆ ÃÆ Í À°é•» çðç íð¶ ñÇÔܶ ÇòμÚ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇâÀ±àÆ ç½ðÅé À°é•» ò¶ÇÖÁÅ ÇÕ ø½ÜÆ ÁÅåî-Ãîðêä Õðé òÅñ¶ ÇòÁÕåÆÁ» Áå¶ Á½ðå» éÅñ ìÔ°å îÅóÅ ÇòÔÅð Õð ðÔ¶ Ôé Áå¶ À°é•» ç¶ Õμêó¶ êÅó ðÔ¶ Ôé Í À°é•» ÃÅÇðÁ» é³± ªÞ ÔÆ ÛÅÀ°äÆ ÇòμÚ ÃÇæå ÃÕ±ñ ÇòμÚ Ã°μà ÇçμåÅ ÃÆ Í ÇÂÔ Ãí Õ°Þ ò¶Ö Õ¶ î˺ ÇâêàÆ ÕÇîôéð Ã©Æ ðî¶ôdzçð é³± ì¶éåÆ ÕÆåÆ ÇÕ ÇÂé•» ñÂÆ ÕμêÇóÁ» çÅ ê©ì³è ÕÆåÅ ÜÅò¶ å» À°é•» é¶ Õ°Þ ÔÆ Ã ÇòμÚ ÕμêÇóÁ» çÅ ê©ì³è Õð ÇçμåÅ Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ ÇêÛñ¶ Çå³é Ççé» å¯º êÅäÆ éÅ Çîñä ÕÅðé ñ¯ÕÆ ×³çÅ êÅäÆ ÔÆ êÆ ðÔ¶ Ãé Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ ÇÂμÕ ø½ÜÆ ÁøÃð é³± ì¶éåÆ ÕðÕ¶ î˺ ìÅö òÅñÆ ×ñÆ ÇòμÚ¯º êÅäÆ çÅ ê©ì³è ÕÆåÅ Áå¶ À°é•» é³± êÅäÆ ÇêÁÅÇÂÁÅ, ÇÜà çÅ Õ°Þ ø½ÜÆÁ» òμñ¯º Çòð¯è òÆ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ Çå³é ܱé é³± À°é•» é¶ Üéðñ ÁÅð.ÁËÃ.

89  ÇçÁÅñ é³± ì¶éåÆ ÕÆåÆ ÃÆ ÇÕ À°é•» é³± ׯñÆìÅðÆ ô°ð± Õðé 寺 êÇÔñ» ÇÂμÕ î½ÕÅ ÇçμåÅ ÜÅò¶ å» Ü¯ À°Ô Á³ç𯺠Çéðç¯ô» é³± ìÅÔð Õμã ÃÕä Í À°é•» ÇÕÔÅ, Üéðñ ÇçÁÅñ é¶ îËé³± î½ÕÅ ÇçμåÅ Áå¶ î˺ ÜμÇñ•Á»òÅñÅ ìÅö ñÅ׶ Öó•¶ Ô¯ Õ¶ ÁéÅÀ±ºÃ ÕÆåÅ ÃÆ, ÇÜà éÅñ ãÅÂÆ Ã½ 寺 òμè Á½ðå» Áå¶ îðç» é¶ ÁÅåî-Ãîðêä ÕÆåÅ ÃÆ Í åøåÆô Õðé 寺 ìÅÁç Õ°Þ é³± Ûμâ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ ôμÕÆÁ» é³± ø½Ü ç¶ ÔòÅñ¶ Õð ÇçμåÅ ÃÆ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ 7 ܱé é³± ÔÆ Üæ¶çÅð ×°ðÚðé ÇÃ³Ø à½Ôó» Áå¶ Ã³å ÔðÚ³ç ÇÃ³Ø ñ½×¯òÅñ ×°ð± éÅéÕ ÇéòÅà 寺 ìÅÔð ÁŶ Ãé, ÇÜé•» é³± ø½Ü ÁËî.ÂÆ.ÁËÃ. ç¶ ì³×ñ¶ ÇòμÚ ñË ×ÂÆ ÃÆ Í À°é•» çμÇÃÁÅ ÇÕ À°Ã¶ Ççé ÔÆ íÅÂÆ ÔðÇî³çð ÇÃ³Ø Ç×μñ, íÅÂÆ ÔðÇî³çð ÇÃ³Ø Ã³è±, íÅÂÆ îéÜÆå ÇóØ, ÁîðÜÆå ÇÃ³Ø ÚÅòñÅ Áå¶ íÅÂÆ ðÅÇܳçð ÇÃ³Ø îÇÔåÅ é³± òÆ ø½Ü é¶ Ø¶ð¶ ÇòμÚ ñË Õ¶ ÇשøåÅð Õð ÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ ìÅÁç ÇòμÚ À°é•» é³± ìäÅÂÆ ÁÅð÷Æ Ü¶ñ• ÇòμÚ ðμÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í À°é•» é¶ ÇÂÔ òÆ Ãêôà ÕÆåÅ ÇÕ ÇÂé•» ÇòμÚ¯º ÇÕö òÆ ÁÅ×± é¶ ÁÅåîÃîðêä éÔƺ ÃÆ ÕÆåÅ Áå¶ éÅ ÔÆ Õ¯ÂÆ Ôμæ Öó•¶ Õð Õ¶ ÔÆ ìÅÔð ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Í Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ î½å ìÅð¶ Ãμå ܱé é³± ÔÆ àÆ.òÆ. 寺 õìð ÁÅ ×ÂÆ ÃÆÍ Ã©Æ ìÅÜòÅ é¶ ÇÂÔ òÆ Ç³ÕôÅø ÕÆåÅ ÇÕ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ Õ°Þ ÁÅ×± òÆ Ã³å» ìÅð¶ ÁÃñÆÁå ÜÅäé ñÂÆ À°é•» Õ¯ñ ÁŶ Ãé Áå¶ À°Ôé•» é¶ À°é•» ÁÅ×±Á» é³± òÆ Ãêôà çμà ÇçμåÅ ÃÆ Í À°é•» ÇÕÔÅ ÇÕ Ã³å» ç¶ êÇðòÅð ç¶ ÇÕö î˺ìð é¶ Ã³å» ìÅð¶ ê°μÛä ñÂÆ À°é•» åÕ Õç¶ êÔ°³Ú éÔƺ ÕÆåÆ Í

90 

ôÔÅçå çÅ ÃμÚ - éðÅÇÂä ÇÃ³Ø Ü±é 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ é³± ÃåÅð» ÃÅñ ¦Ø üμÕ¶ Ôé êð çîçîÆ àÕÃÅñ é¶ ÇÂà ï°μè ç¶ éÅÇÂÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ ôÔÅçå ìÅð¶ Áܶ òÆ ç°ÇìèÅ êÅÂÆ Ô¯ÂÆ þ Í ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø å» ÇÂÔ ×μñ ðäé é³± ÇåÁÅð ÔÆ éÔƺ ÇÕ Ã³å ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ôé Í À°Ô å» ÇÂμÕ¯ ðà ÔÆ ñÅÂÆ Ü»ç¶ Ôé ÇÕ Ã³å Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé Áå¶ áÆÕ Ãî» ÁÅÀ°ä ’å¶ ÇÂμÕ éÅ ÇÂμÕ Ççé ÷ð±ð ÁÅÀ°ä׶ Í àÕÃÅñ òμñ¯º ê©ÕÅôå Çéμåé¶î ç¶ ×°àÕ¶ ’å¶ çðÜ ÇÂÔ ôìç ÇÕ ÒÒÇÃμÖ Ã³×å ê©åÆ ÃÇéîð ì¶éåÆ þ ÇÕ Ã³å Ç×ÁÅéÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ Úó•çÆ ÕñÅ ñÂÆ ÁðçÅà Õð¯ÓÓ òÆ À°Ôé» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÅ ê©íÅò ÔÆ Çç³ç¶ Ôé Í çîçîÆ àÕÃÅñ çÆ å» èÅðéÅ ÔÆ ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÕªÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°ÖÆ Ãé, ÇÂà ñÂÆ À°Ôé» ìÅð¶ ×μñ Õðé çÅ ÁÇèÕÅð ÇÕö Ô¯ð é³± éÔƺ, ÇÃðø Áå¶ ÇÃðø çîçîÆ àÕÃÅñ é³± ÔÆ þ, êð ç±Ü¶ êÅö Ã³å» çÆ ôÔÅçå ç¶ ÃμÚ é³± ÜÅäé ç¶ ìÅòܱç Õ°Þ ÇÃμÖ Ã³ÃæÅò» òÆ ÕÔÆ Ü»çÆÁÅ Ôé ÇÕ ÇÂÔ îÅîñÅ òÅÇÕÁÅ ÔÆ çîçîÆ àÕÃÅñ çÅ Á³çð±éÆ îÅîñÅ þ Áå¶ ÇܳéÅ ÇÚð çîçîÆ àÕÃÅñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ çÅ ÁËñÅé éÔƺ Õð Çç³çÆ, úéÅ ÇÚð À°Ôé» ç¶ ôÔÆç Ô¯ä çÆ ×μñ ÕðéÆ ÔÆ éÔƺ ÚÅÔÆçÆ Í ÇÂÔé» ÇÃμÖ Ã³ÃæÅò» ÇòμÚ Øð Õð üμÕÆ ÇÂÔ ÇÂμÕ ÁÇÜÔÆ Õî÷¯ð ê©ÇòðåÆ þ ÇÜÃ é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ îÔÅé ôÔÆçÆ é³± Ô°ä åÕ ÁμÖ¯º êð¯Ö¶ ÕðÕ¶ ð¯ÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Áå¶ ÇÂà ÇÃðñμæ ÜðéËñ é¶ ÇÜà սî ñÂÆ ÁÅêäÅ ÃÆà òÅð Õ¶ ðéÇÔðÆ ÇÂÇåÔÅà ÇÃðÇÜÁÅ ÃÆ, À°Ã é¶ ÁÅêäÆÁ» èÅðÇîÕ ðòÅÇÂå» Áé°ÃÅð ÇÂà ï¯è¶ çÆ Á³åî ÁðçÅà Õðé çÅ ÁÅêäÅ øð÷ òÆ ê±ðÅ éÔƺ ÕÆåÅ Í ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø å» Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå çÆ ×μñ Õðé é³± ÔÆ êÅê ÃîÞçÅ þ Áå¶ À°Ãç¶ ôðèŬ À°Ãç¶ ÃðÅê 寺 âðç¶ Ô¯Â¶ üμê Ôé Í ìÅìÅ áÅÕ°ð Çó³Ø çÅ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ÇòôòÅà ÇÕ³éÅ êμÕÅ þ, ÇÂà çÆ Ô¶á ÇñÖÆ ÇÂμÕ À°çÅÔðä ÔÆ ÕÅøÆ þ Í Üéðñ éÇð³çð ÇÃ³Ø çÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ Üæ¶çÅð òܯº Çéï°ÕåÆ çÅ îÅîñÅ Úμñ ÇðÔÅ ÃÆ Í ÇÂà óì³è ÇòμÚ î˺ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø éÅñ ×μñ Õðé ñÂÆ 12 Ãå³ìð, 1990 é³± ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô, îÇÔåÅ ÇòÖ¶ Ç×ÁÅ êð ÇÂà îÅîñ¶ ’å¶ ÁÅêäÅ øËÃñÅ Çç³ÇçÁÅ ìÅì¶ é¶ ÇÕÔÅ, ‘ÇÂÔ îÅîñÅ îÔ»ê°ðÖ Ã³å Üðé˳ñ ÇÃ³Ø ÜÆ ÁÅê ÔÆ ÁÅ Õ¶ Ôμñ Õðé׶ Í Ô°ä Ç÷ÁÅçÅ ç¶ð éÔƺ, Û¶ îÔÆé¶ çÆ ÔÆ ×μñ þ, îÔ»ê°ðÖ ÁÅ ÔÆ ðÔ¶ ÔéÍ’ î×ð ÁμÜ å» îÔ»ê°ðÖ ì©ÔîÇ×ÁÅéÆ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ ÇÂà êÇòμåð íÇòμÖìÅäÆ é³± òÆ ÃÅ㶠çà ÃÅñ ìÆå üμÕ¶ Ôé êð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ éÔƺ ÁŶ Í ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ç¶ ÇÂÔ êÇòμåð ìÚé Üç î˺ íÅÂÆ ×°ðç¶ò ÇÃ³Ø ÕŪն, ÃÅìÕÅ Üæ¶çÅð ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì é³± çμö å» À°Ô Õ°Þ êñ ׳íÆð ðÇÔä 寺 ìÅÁç ì¯ñ¶, ‘ܶÕð

91  ÁÇÜÔÅ Ô¯ ÜÅò¶ å» òÅÇÔ×°ð± çÆ ÁêÅð ÇÕðêÅ, êð ÇÂÔ ÇÕò¶º Ô¯ ÃÕçÅ þ ? óå ÜÆ å» Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÇòμåðåÅ ñÂÆ Ü±Þç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆçÆ êÅ üμÕ¶ Ôé, òÅÇÔ×°ð± ç¶ íÅä¶ é³± î³é¯Í’ ð¯Ô ÇòμÚ ÁŶ Üæ¶çÅð ÃÅÇÔì é¶ ÇÂà óì³èÆ Ô¯ð òÆ ÕÂÆ ÖðÆÁ» ÖðÆÁ» ðäŪÇçÁ» ÇÕÔÅ ÇÕ 16 øðòðÆ, 1986 é³± ÇÂà ìÅì¶ é¶ çÆòÅé ÔÅñ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ î¶ð¶ 寺 òÆ Þ±á ì°ñÅÇÂÁÅ ÃÆ Í çîçîÆ àÕÃÅñ ÇòμÚ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ìä üμÕÆ ÇÂà èÅðéÅ ÕÅðé Üç òÆ ÇÕö Ãà¶Ü 寺 Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ çÆ ×μñ ÚμñÆ å» àÕÃÅñ òμñ¯º À°Ã Çòð°μè å±øÅé Öó•Å Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í Üç 26 ÜéòðÆ, 1986 é³± Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ Ô¯Â¶ ‘Ãðìμå õÅñÃÅ’ ÃîÅ×î ÇòμÚ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» é³± ôÔÆç ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆ îËâñ éÅñ ÃéîÅéå ÕðÕ¶, îËâñ À°Ôé» çÆ Ã°êåéÆ ìÆìÆ ê©Æåî Õ½ð é³± ÇçμåÅ Ç×ÁÅ å» ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ ê©òÅé Õð ñËä ç¶ ê¶ ÇÂà ê©íÅò é³± Öåî ÕðÅÀ°ä ñÂÆ ìÔ°å ÷¯ð ñÅÇÂÁÅ Í Üç íÅÂÆ ÁÜÅÇÂì ÇóØ, íÅÂÆ î¯ÔÕî ÇóØ, íÅÂÆ è³éÅ ÇóØ, íÅÂÆ îéìÆð ÇÃ³Ø ÚÔ¶ó± Áå¶ íÅÂÆ ×°ðìÚé ÇÃ³Ø îÅé¯ÚÅÔñ ÕÂÆ Ççé ÇÂà ìÅð¶ üμê ÔÆ ðÔ¶ å» Çëð ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÁËÕÇà³× Üæ¶çÅð íÅÂÆ ×°ðç¶ò ÇÃ³Ø ÕŪն 寺 16 øðòðÆ, 1986 é³±, îμÇÃÁÅ òÅñ¶ Ççé, Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ éò-À°ÃÅðÆ çÆ ÁÅð³íåÅ ç¶ Ã³ì³è ÇòμÚ çÆòÅé ÔÅñ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ԯ¶ ÃîÅ×î ’Ú ÇÂà îÔÅé ï¯è¶ çÆ ôÔÆçÆ çÅ Ö³âé ÕðòÅÇÂÁÅ Áå¶ À°Ã ê©íÅò é³± õåî ÕÆåŠܯ Ãðìμå õÅñÃÅ ÇòÖ¶ îËâñ ç¶ä éÅñ ÇêÁÅ ÃÆ Í Ü±é 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ ç½ðÅé ԯ¶ ôÔÆç» çÆ Á³åî ÁðçÅà ñÂÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô, Ú½Õ îÇÔåÅ ÇòÖ¶ Üç 14¤ ܱé, 1984 é³± ÁÖ³â êÅá ðμÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ å» À°Ã ò¶ñ¶ ÁÅð³í Áå¶ îμè çÆ ÁðçÅÃ å» Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ôÔÆçÆ çÆ ÔÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆ êð 16 ܱé 1984 é³± Üç í¯× êËäÅ ÃÆ å» ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ À°Ú¶ÚŠðé¶ÔÅ ØμÇñÁÅ ÇÕ ÇÂÔ ÁðçÅà Úó•çÆ ÕñÅ çÆ ÕÆåÆ ÜÅò¶ Í ìÅì¶ çÅ ÇÂÔ Ô°Õî î³é Õ¶ í¯× À°êð³å Ã³å» çÆ Úó•çÆ ÕñÅ çÆ ÁðçÅà ÕÆåÆ ×ÂÆ Í À°Ã Ã ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø îÇÔå¶ é¶ó¶ ÇÕö Çê³â ÇòμÚ «Õ¶ ԯ¶ ÃéÍ ÇÂà åð•» ÇÂà îÔÅé ÜðéËñ çÆ ôÔÆçÆ ìÅð¶ ô°ð± 寺 ÔÆ ç°ÇìèÅ êË ×ÂÆ Ü¯ Áܶ òÆ Çܪ çÆ Çåª ìäÆ Ô¯ÂÆ þ Áå¶ À°Ôé» çÅ ôÔÆçÆ ÇçÔÅóÅ îéÅÀ°ä* çÅ ÔÆÁÅ ÁμÜ åÕ ÇÕö é¶ òÆ éÔƺ ÕÆåÅ, êð ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ Ã³å» çÆ ôÔÅçå é³± ÁμÖ¯º êð¯Ö¶ Õðé ÕÅðä çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ Çòð°μè ÁŶ Ççé ÇÕö éÅ ÇÕö êÅÇê ÁÅòÅ÷ À°μáçÆ ÔÆ ðÔÆ þ Í ÇÂà ÕðÕ¶ çîçîÆ àÕÃÅñ ÇòμÚ òÆ ç¯ ÇòÚÅðèÅðÅò» êËçÅ Ô¯ ×ÂÆÁ»Í ÁÖÆð, çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ Õ°Þ Çóػ é¶ 1991 ÇòμÚ ÁÕÅñ * ôÔÆç ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø Ø¾ñ±ØÅðÅ ïÅçÇ×ðÆ Õî¶àÆ ò¾ñ¯º 6 ܱé 2001 鱿 ÿå ÜðéËñ ÇÃ¿Ø éÇîå ÁÖ¿â êÅá çÅ í¯× êÅ Õ¶ ÃzÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ Ãéî°Ö À°Ôé» çÆ Á¿åî ÁðçÅà Õð Çç¾åÆ ×ÂÆ ÔËÍ

92  åõå ÃÅÇÔì ’å¶ Ü°ó Õ¶ ëËÃñÅ ÕÆåÅ ÇÕ Ü¶Õð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø 31, çóìð, 1997 åÕ ÁÅ ÜÅä å» À°Ôé» é³± ôÔÆç î³éä çÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ÇòμÚ ôÅîñ íÅÂÆ î¯ÔÕî ÇÃ³Ø çÅ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ ÇÃð ÕμÇàÁÅ ÜÅò¶×Å Áå¶ Ü¶Õð ÇÂà Ççé åÕ éÅ ÁŶ å» Çëð Ã³å» é³± Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ î³éä òÅñÆ ÇòÚÅðèÅðÅ ’Ú ôÅîñ íÅÂÆ ÇççÅð ÇÃ³Ø çÅ ÇÃð ÕμÇàÁÅ ÜÅò¶×Å Í ÇÃð òμãä ñÂÆ íÅÂÆ îñÕÆÁå ÇóØ* é³± üÇäÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ Çóػ òμñ¯º ÇÃð ç¶ Õ¶ øËÃñÅ ÇéíÅÀ°ä ç¶ Çç©ô é³± ò¶Öä ñÂÆ î˺ Áå¶ îÇÔ³çð ÇÃ³Ø ð³èÅòÅ, Üéðñ ÃÕμåð, ÁÕÅñ øËâð¶ôé 31 çóìð, 1997 é³± ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ ìËᶠðÔ¶ êð À°μæ¶ Õ°Þ òÆ éÅ Ô¯ÇÂÁÅ Í çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ ÇÃ³Ø ÇÂà ëËÃñ¶ ’å¶ ê±ð¶ ÇÕª éÅ À°åð¶ Áå¶ øËÃñÅ å¯ó ç¶ä ’å¶ çîçîÆ àÕÃÅñ Áå¶ Ã°îμÚÅ ê³æ ÇÕª üμê þ, ìÅð¶ å» òÅÇÔ×°ð± ÔÆ ÜÅäçÅ þ, êð çîçîÆ àÕÃÅñ é¶ ÇÂÔ Ççé ¦Ø ÜÅä ’å¶ òÆ Ã³å» çÆ ôÔÅçå é³± ÁμÜ åÕ ê©òÅé éÔƺ ÕÆåÅ, Ãׯº Üç òÆ ÇÕö é¶ Ã³å ÜðéËé ÇÃ³Ø é³± ôÔÆç ÇÕÔÅ å» çîçîÆ àÕÃÅñ òμñ¯º å±øÅé Öó•Å Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í Ãå³ìð 1995 ÇòμÚ Ô¯Â¶ Çòôò ÇÃμÖ Ã³î¶ñé ÇòÖ¶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» é³± îÔÅé ôÔÆç çÅ ÃéîÅé ç¶ä éÅñ òÆ ÇÂÔ îÅîñÅ î°μÕÅ éÔƺ, Ãׯº ÁõìÅð» çÆÁ» ððõÆÁ» ÇòμÚ À°μíð Õ¶ ÃÅÔîä¶ ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ åñõÆ íðÆ ÇìÁÅéìÅ÷Æ òÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆ Í çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ ÇÂà Çòð¯è ç¶ ÕÅðé ÔÆ å» òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ÇÂà îÔÅé ê³æÕ ÜðéËñ çÅ ôÔÆçÆ ÇçÔÅóÅ îéÅÀ°ä çÆ æ» ÁÕÅñÆ çñ Á³Çî©åÃð é¶ Ôð ÃÅñ 11 øðòðÆ é³± øåÇÔ×ó• ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ Üéî Ççé îéÅÀ°äÅ ÔÆ ô°ð± ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ ç¶ ÇÜÔé» ÁÇèÕÅðÆÁ» é¶ Ã³å» ç¶ Çî©åÕ ÃðÆð çÆ ôéÅõå ÕÆåÆ ÃÆ, À°Ô òÆ ÇÂà սîÆ ÜðéËñ é³± ôÔÆç ÕÇÔä òÅÇñÁ» ç¶ ÒÒî³±Ô ÇòμÚ ÕÆó¶ êË ÜÅäÓÓ ç¶ â𯺠üμê ÔÆ Ô¯ ׶ ÃéÍ À°Ôé» é¶ ÃμÚ çμà ն Õ½î é³± ç°ÇìèÅ ÇòμÚ¯º Õμãä çÆ éÅ å» Õ¯ÂÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ þ Áå¶ éÅ ÔÆ ÇÂà ÇÃðñμè ï¯è¶ òμñ¯º õÅñÃÅ ê³æ ñÂÆ ÕÆåÆ îÔÅé Õ°ðìÅéÆ ìÅð¶ ÔÆ Õ¯ÂÆ ôìç ì¯ÇñÁÅ Í çîçîÆ àÕÃÅñ ÇêÛñ¶ 17 ÃÅñ 寺 Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÆ ÔÆ ×μñ ÕðçÆ ðÔÆ þ Áå¶ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ê³æ çÆÁ» é°îÅdzçÅ ÁÖòÅÀ°ä òÅñÆÁ» óÃæÅò» Áå¶ Üæ¶ì³çÆÁ» òÆ ÇÂà ñÅÃÅéÆ ôÔÆç óå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå é³± ê©òÅé Õðé ÇòμÚ ÁÃëñ ðÔÆÁ» Ôé Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º ÇÕö é¶ òÆ À°Ôé» çÆ Á³åî ÁðçÅà Õðé çÅ ÔÆÁÅ éÔƺ ÕÆåÅ Í ÇÂà ÃÅðÆ ÃÇæåÆ é³± î°μÖ ðμÖ Õ¶ Õ°Þ ê³æÕ ôõÃÆÁå» Áå¶ Ã³ØðôôÆñ Üæ¶ì³çÆÁ» é¶ 8 îÂÆ, 2001 é³± íÅÂÆ ×°ðçÅà ÔÅñ, Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ îÆÇà³× ÕÆåÆ Áå¶ Ã³å» çÆ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ Á³åî ÁðçÅà ÕðÕ¶ ôÔÆçÆ ÇçÔÅóÅ îéÅÀ°ä çÅ øËÃñÅ ñË ÇñÁÅ Í ÇÂà øËÃñ¶ 寺 ìÅÁç òÆ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ Ã³å» çÆ ôÔÅçå é³± * íÅÂÆ îñÕÆÁå ÇÃ¿Ø é¿È Üç ÇÂà ëËÃñ¶ ÿì¿èÆ ê¹¼ÇÛÁÅ Ç×ÁÅ å» À¹Ã é¶ ÇÂà çÆ ê¹ôàÆ ÕðÇçÁ» ÇÕÔÅ ÇÕ Çòç¶ô ÜÅä çÅ òÆ÷Å Çîñ ÜÅä ÕÅðé î˺ Çòç¶ô ÜÅä 寺 êÇÔñ» íÅÂÆ î¯ÔÕî ÇÃ¿Ø é¿È ÕÇÔ ÇÕ Ç×ÁŠû ÇÕ Ü¶Õð î˺ î½Õ¶ À¹¼å¶ êðå éÅ ÃÇÕÁÅ å» ÇÃð ò¼ãä çÆ ÇâÀ¹àÆ å¿È (íÅÂÆ î¯ÔÕî ÇÿØ) ÇéíÅÀ¹äÆ ÔËÍ íÅÂÆ îñÕÆÁå ÇÃ¿Ø çÅ ÕÇÔäÅ ÔË ÇÕ î˺ Á¼Ü òÆ À¹Ã¶ ëËÃñ¶ Áé¹ÃÅð ÇÃð ò¼ãä é¿È ÇåÁÅð Ô», ܶÕð íÅÂÆ çÆçÅð ÇÃ¿Ø Áå¶ íÅÂÆ î¯ÔÕî ÇÃ¿Ø ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì À¹¼å¶ êÔ¹¿Ú Õ¶ ÿ×å» é¿È ÇÂà ëËÃñ¶ 寺 ÜÅä¿È ÕðÅÀ¹ä Áå¶ éÅñ ÔÆ ÕÇÔä ÇÕ ÇÃð ò¼ãä çŠնà կÂÆ òÆ éÔƺ Õð¶×ÅÍ

 

 

 

 

 

 

 

 

93  ê©òÅé éÔƺ ÕÆåÅ, Ãׯº Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÅ î°ó çÅÁòÅ ÕðÇçÁ» ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô, îÇÔå¶ ÇòÖ¶ ‘Úó•çÆ ÕñÅ ÇçòÃ’ îéÅÀ°ä çÅ ÁËñÅé Õð ÇçμåÅ Áå¶ ôÔÆçÆ ÇçÔÅóÅ îéÅÀ°ä çÅ ÁËñÅé Õðé òÅÇñÁ» À°êð öñå å°Ôîå» òÆ ñÅÀ°äÆÁ» ô°ð± Õð ÇçμåÆÁ» Í ÇÂà Áμå-ç°ÖçÅÂÆ ÃÇæåÆ ’Ú¯ Õ½î é³± Õμãä ñÂÆ ÷ð±ðÆ þ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÅ ê©ÚÅð Õðé òÅñÆ ÃÅÇ÷ô 寺 ê±ðÆ åð•» êðçÅ üμÇÕÁÅ ÜÅò¶ Áå¶ ÁÃñÆÁå Õ½î ç¶ ÃÅÔîä¶ ÇñÁ»çÆ ÜÅò¶ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÆ ×μñ ÇÕμ毺, ÇÕò¶º Áå¶ ÇÕª ô°ð± Ô¯ÂÆ, é³± ÃîÞä çÆ ñ¯ó þ Í Ü±é 1984 ç¶ ç°ÖçÅÂÆ ÃÅÕ¶ éÅñ ÇÃμÖ-ÇÔðç¶ ò¦±èð¶ ׶ Ãé Í ÇÔ³ç ÃðÕÅð Çòð°μè ÇÃμÖ» ç¶ Ççñ» ÇòμÚ ×°μö ç¶ í»ìó ìñ ðÔ¶ Ãé Í ÇÃμÖ Ã³×å» Ãõå ÕðÇøÀ± ç¶ ìÅòܱç òÔÆð» Øμå Õ¶ Á³Çî©åÃð é³± Úμñ êÂÆÁ» Ãé Í é½Ü°ÁÅé» ÇòμÚ îðé-îÅðé çÅ Ü÷ìÅ À°ìÅñ¶ ÖÅ ÇðÔÅ ÃÆ Í íÅðåÆ ø½Ü ÇòÚñ¶ ÇÃμÖ Ü°ÁÅé» é¶ ìöÅòå Õð ÇçμåÆ ÃÆ Í òμâ¶-òμⶠÇÃμÖ ÁøÃð ÁÅê¯-ÁÅêä¶ ÁÔ°ÇçÁ» 寺 ÁÃåÆø¶ ç¶ ðÔ¶ Ãé Í ÇÔ³ç ÃðÕÅð òμñ¯º Çîñ¶ ÁòÅðâ Áå¶ ÃéîÅé òÆ ÇÃμÖ» é¶ òÅêà Õð Ççμå¶ Ãé Í ñ¯Õ ÃíÅ ç¶ Õ°Þ Õ»×ðÃÆ ÇÃμÖ î˺ìð» é¶ òÆ ÁÃåÆø¶ ç¶ Õ¶ Õ»×ðà éÅñ¯º éÅåÅ å¯ó ÇñÁÅ ÃÆÍ ÇçμñÆ ÃðÕÅð ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ìÔ°å ÔÆ ÕñåÆ ÃÇæåÆ ÇòμÚ ëÃÆ Ô¯ÂÆ îÇÔñà Õð ðÔÆ ÃÆ Áå¶ À°Ô Ôð åðÆÕ¶ éÅñ ÇÃμÖ ÇÔðÇçÁ» ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ÷÷ì¶ é³± á³âÅ ÕðéÅ ÚÅÔ°³çÆ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ À°Ã é¶ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ ÇÔðÇçÁ» é³± Ú³×Æ åð•» êÇó•ÁÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ ÇÃμÖ» ñÂÆ ÁÃÇÔ ÃÆ Í Ã³å» çÆ ôÔÅçå çÆ õìð Þ±áÆ Ô¯ò¶, Ôð ÇÃμÖ ÇÔðç¶ çÆ À°î³× ÃÆ Í Ôð ÇÃμÖ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆ õìð ðäé ñÂÆ åóê ÇðÔÅ ÃÆ Í ÃðÕÅð é¶ ÇÃμÖ» çÆ ÇÂà íÅòéÅ çÅ øÅÇÂçÅ À°áÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂμÕ ÃÅÇ÷ô ØóÆ Í ÇÂμÕ ø½ÜÆ ×μâÆ Ãî¶å Õ°Þ ÇÃμÖ ÁøÃð» ç¶ ñÅêåÅ Ô¯ä Áå¶ ìÅÁç ÇòμÚ ÇÂà ×μâÆ ç¶ êÅÇÕÃåÅé ÃðÔμç 寺 Çîñä çÆ ÁøòÅÔ, ÁÃñ ÇòμÚ ÇÂà ÃÅÇ÷ô çÆ î°μãñÆ ÕóÆ ÔÆ ÃÆ Í ÇÂà ÃÅÇ÷ô é³± ÇÃð¶ Úó•ÅÀ°ä ñÂÆ ÚÅð ÇÃμÖ ø½ÜÆ ÁøÃð ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø êÅà À°Ôé» ç¶ Çê³â ð¯â¶ í¶Ü¶ ׶, ܯ À°μæ¶ ÇòÛÆ Ô¯ÂÆ Ãø ’å¶ ìËáÆ Ã³×å ÇòμÚ ìËá ׶ Í À°Ôé» é¶ Õ°Þ ÇÚð ìËáä 寺 ìÅÁç ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø éÅñ òμÖÇðÁ» ×μñ ÕðÕ¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ Ã³å Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé Áå¶ ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø Ãî¶å ÁÃƺ Ö°ç À°Ôé» é³± ÃðÔμç êÅð ÕðÅ Õ¶ êÅÇÕÃåÅé í¶Ü ÁŶ Ô» Í ÇÂà ðé¶Ô¶ éÅñ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é³± ÁÅêä¶ ê°μåð Áå¶ Õ½î ç¶ ÇéèóÕ ÁÅ×± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ êμÕÅ ÇòôòÅà ԯ Ç×ÁÅ Í À°Ã Ã ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ ÁÅî ðäé é³± ÇîñçÆ ðÔÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å ø½ÜÆ ÁøÃð çÆ òðçÆ êÅ Õ¶ ø½Ü ç¶ Ø¶ð¶ ÇòμÚ¯º ÃÔÆÃñÅîå ìÅÔð ÇéÕñ ׶ Ôé êð ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø êÅà ׶ ÚÅð ÇÃμÖ ø½ÜÆ ÁøÃð» òμñ¯º ÕÔÆ ×ÂÆ ÇÂà ×μñ ÇòμÚ ÁμÜ åÕ Õ¯ÂÆ ÃÚÅÂÆ é÷ð éÔƺ ÁÅÂÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø êÅÇÕÃåÅé êÔ°³Ú ׶ Ôé Í ÁÃñ ÇòμÚ ÇÂÔ ÁøÃð À°Ã ÃðÕÅðÆ ÃÅÇÜô åÇÔå ׶ Ãé ܯ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ ìÚ ÇéÕñä çÅ ê©ÚÅð ÕðÕ¶ ÇÃμÖ» ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ×°μö, ܯô Áå¶ Ü÷ì¶ é³± á³âÅ Õðé, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ é»Á é³± ÇÃμÖ ÇÔðÇçÁ» ’Ú¯º Õμãä Áå¶ ê³ÜÅì ÇòμÚ ìñä òÅñ¶ í»ìó ç¶ õåð¶ 寺 ìÚä ñÂÆ ìäÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ Í

94  ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø ç¶ ÇÂà ÇòôòÅà 鳱 Ã³å» ç¶ íðÅ ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø ð¯â¶ ç¶ îé ÇòμÚ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå ìÅð¶ ø½Ü ç¶ ÇÂμÕ Ã±ì¶çÅð Áå¶ ÇÂμÕ Ü°ÁÅé é¶ ç°ÇìèÅ êÅ Õ¶ Ô¯ð òÆ êμÕÅ Õð ÇçμåÅ Í ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, “Üç î˺ ÇîåÆ 7-6-1984 é³± Ãò¶ð¶ ð¶âÆú 寺 õìð ðäÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ ôò Çîñ Ç×ÁÅ þ å» î˺ ÁÅêäÆ ðËÜÆî˺à ç¶ Õî»âð ñËøàÆé˺à ¶.ìÆ. ôðÔàÆ å¯º Á³Çî©åÃð ÜÅä çÆ ÁÅÇ×ÁÅ î³×Æ Í Õ¯ð Õî»âð ñËøàÆé˺à Üéðñ ×½ðÆ ô³Õð Áå¶ î¶Üð Üéðñ ðäìÆð ÇóØ, ܯ À°Ã Ã ܦèð ÇòÖ¶ ÔÆ Ãé, é¶ å» é»Ô-é°μÕð ÕÆåÆ, êð ÇÂμÕ íðÅ ñÂÆ íðÅ çÆ íÅòéÅ é³± ÃîÞ Õ¶ Õðéñ ¶.ìÆ. ôðÔàÆ é¶ îËé³± Á³Çî©åÃð ÜÅä çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ñË ÇçμåÆ Í îËé³± ñì¶çÅð Ô³ÃðÅÜ çÆ Çé×ðÅéÆ Ô¶á Õ°Þ Ô¯ð ÇÔ³ç± Ü°ÁÅé» çÆ ×Åðç ñÅ Õ¶ Á³Çî©åÃð ñË ×¶ Í î˺ ÕðÆì ìÅÁç ç°êÇÔð 3-00 òܶ سàÅ-Øð çðòÅ÷¶ ’å¶ ê°μÜÅ Í êÇÔñ» ÜμÇñ•Á» òÅñ¶ ìÅö 寺 æ¯ó•Å Áμ׶ ð¯Õ Õ¶ î¶ðÆ Ãà¶é-׳é Üî•» Õð ñÂÆ Í î˺ Áܶ À°μæ¶ ÔÆ Öó•Å û ÇÕ ú. ×ð°ê* ç¶ ÃÅð¶ ÜðéËñ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º Ô¯ Õ¶ òÅêà ¦Ø¶ Í Üç î˺ سàÅ-Øð çðòÅ÷¶ ’å¶ êÔ°³Ú Ç×ÁÅ å» À°μæ¶ Çå³é ñÅôÅ, çðòÅ÷¶ ç¶ Ãμܶ êÅö, êËð ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì òμñ é³± ÕðÕ¶ ðμÖÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ÃéÍ ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ñÅô ìðø ç¶ ç¯ òμⶠã¶ÇñÁ» ’å¶ ðμÖÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Áå¶ Üéðñ ðì¶× ÇÃ³Ø çÆ ìðø 寺 Çìé» ÔÆ Í î˺ Ã³å» ç¶ ×¯ÇâÁ» é³± Ôμæ ñÅ Õ¶ Õ¯ñ ìËá Ç×ÁÅ Í î¶ð¶ ÇÂà åð•» Õðé ’å¶ Õ¯ñ Öó•¶ Ã±ì¶çÅð é¶ þðÅé Ô¯ Õ¶ ê°μÇÛÁÅ, ‘ÇÂÔ ÕÆ ? î˺ Áμׯº ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ ‘ÇÂÔ î¶ð¶ íÅÂÆ ÔéÍ’ ÇÂÔ Ã°ä Õ¶ À°Ô ñì¶çÅð üμê Ô¯ Ç×ÁÅ Í Ã³å» çÅ î³±Ô é³×Å Áå¶ ìÅÕÆ ÃðÆð ãμÇÕÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ, ×ñ ÇìÃÕ°àÆ Ú¯ñÅ ÃÆ Áå¶ Õ¶Ã ÇêÛ»Ô é³± ÇÖμñð¶ ԯ¶ Ãé Í îËé³± êÇÔñÆ åμÕäÆ ’å¶ ÔÆ ÇÂÔ ÃðÆð Ã³å» çÅ ÔÆ ñμ×Å Í ÇÂà ñÂÆ î¶ð¶ îé ÇòμÚ À°Ôé» çÆ ôéÅõå Õðé ñÂÆ ÃðÆð çÅ Õ¯ÂÆ Ô¯ð ÇéôÅé ç¶Öä çÅ ÇõÁÅñ ÔÆ éÅ ÁÅÇÂÁÅ Í ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶ Ã ÁÇÜÔÅ ÇõÁÅñ ÁŪçÅ òÆ éÔÆºÍ Ã³å» çÆ Ü¯ ë¯à¯ ñðÆÁÅ (SURYA) ðÃÅñ¶ ÇòμÚ ÛêÆ ÃÆ, î˺ ÇìñÕ°ñ À°Ô¯ Çç©ô ÔÆ Ø³àÅ-Øð çðòÅ÷¶ ç¶ øðô ’å¶ ç¶ÇÖÁÅ ÃÆ Í íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÅ ð³× ׯðÅ Ô¯ä ÕÅðé À°Ôé» çÆ ñÅô å» ç±ð¯º ÔÆ êÇÔÚÅäÆ Ü»çÆ ÃÆ êð çÅó•Æ ìμÞÆ Ô¯ä ÕÅðé î˺ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÆ ñÅô êÇÔÚÅä éÅ ÃÇÕÁÅ Í ÇÕªÇÕ î˺ À°Ôé» é³± êÇÔñ» Ö°μñ¶• çÅó¶• ÇòμÚ ÔÆ ò¶ÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í Õ¯ñ Öó•¶ îçðÅÃÆ Ã±ì¶çÅð é¶ î¶ð¶ Õ¯ñ¯º Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÆ ñÅô ìÅð¶ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ‘ÇÂÔ ÇÕà çÆ þ ?’ î˺ ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ ÇÂÔ î¶ðÆ êÇÔÚÅä ÇòμÚ éÔƺ Í î˺ 3-00 òܶ 寺 ñË Õ¶ 6-00 òܶ åÕ ÕðÆì Çå³é سචçðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà ÇòμÚ ÇðÔÅ Áå¶ ø½ÜÆ Ôîñ¶ éÅñ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÅðÅ é°ÕÃÅé ÁÅêäÆÁ» ÁμÖ» éÅñ åμÇÕÁÅ Í î˺ ê±ðÆ êÇðÕðîÅ ÕÆåÆ, ×°ð± ðÅîçÅà Ãð», Ãî°³çðÆ ÔÅñ, éÅéÕ ÇéòÅÃ, ×°ð± ðÅîçÅà ¦×ð Áå¶ î³ÜÆ ÃÅÇÔì ÔÅñ ç¶ÇÖÁÅ Í éÅéÕ ÇéòÅÃ,Ãî°³çðÆ ÔÅñ Áå¶ ÇÃμÖ ðËøð˺à ñÅÇÂìð¶ðÆ é³± À°Ã Ã Áμ× ñμ×Æ Ô¯ÂÆ ÃÆ êð ø½Ü òñ¯º À°Ã é³± ì°ÞÅÀ°ä çÅ Õ¯ÂÆ ïåé éÔƺ ÃÆ Ô¯ ÇðÔÅ Í æ»-æ» ñÅô» ç¶ ã¶ð ñμ׶ ԯ¶ Ãé Áå¶ ëó¶ ׶ 22 Çóػ é³± é±ó Õ¶ سàÅ-Øð çðòÅ÷¶ é¶ó¶ ðμÇàÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í À°Ô ÇÃ³Ø í°μÖ¶-íÅä¶ Áå¶ ÇêÁÅö åóê-åóê Õ¶ îð ðÔ¶ * ÁÅðâð (ORDER) íÅò Ô°Õî ç¶ä òÅñÅ (ÁøÃð» çÅ) ×ð°μê Í

95  ÃéÍ î˺ ÇâÀ±àÆ ’å¶ Öó•¶ ø½ÜÆ ÁøÃð» é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂÔ À°Ã ÃîÞ½å¶ çÆ À°¦ØäÅ þ ÇÜà ÇòμÚ ÇשøåÅð» éÅñ ÁÇÜÔÅ òðåÅÀ° Õðé çÆ îéÅÔÆ þ Í î˺ ÇÂà 寺 ìÅÁç òÅêà ܦèð ÚñÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Á×ñ¶ Ççé Çëð ÁÅÇ×ÁÅ ñË Õ¶ ÃÃÕÅð ÇòμÚ ôÅîñ Ô¯ä ñÂÆ Úμñ ÇêÁÅ êð ÇìÁÅà կñ ÁÅ Õ¶ ×μâÆ õðÅì Ô¯ ×ÂÆ Áå¶ À°μæ¶ ð°ÕäÅ ÇêÁÅ Í À°Ã Ççé Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø çðìÅð ÃÅÇÔì ÁÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ ÇìÁÅà ê°ñ ’å¶ éÅÕÅ ñ×Å Õ¶ àðËÇëÕ ð¯ÕÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ, ÇÜà ÕðÕ¶ îËé³± òÆ Áμ׶ éÅ ÜÅä ÇçμåÅ Ç×ÁÅÍ î˺ ìóÅ ÷¯ð ñÅÇÂÁÅ ÇÕ î¶ðÆ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø éÅñ ë¯é ’å¶ ×μñ ÕðÅÀ°, î˺ ÃÃÕÅð ÇòμÚ ÷ð±ð ôÅîñ Ô¯äÅ þ, êð ÁÇÜÔÅ éÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ îËé³± À°μæ¶ ÔÆ ð°ÕäÅ ÇêÁÅ Í î˺ À°μæ¶ ÃóÕ ’å¶ ÔÆ Öó•Å û ÇÕ ÇÂμÕ ÜÅà ñì¶çÅð 寺 ÇÂÔ Ã°ÇäÁÅ, ‘óå é³± Õ½ä îÅð ÃÕçÅ þ Í ò¯Ô òÔ» ö ÇéÕñ Ç×ÁÅ þ Í ’ î˺ À°Ã ñì¶çÅð é³± ÇÕÔÅ ÇÕ å³± ÇÂÔ ÇÕò¶º ÕÇÔ ÇðÔÅ þ, å» À°Ã é¶ Áμׯº ÜòÅì ÇçμåÅ, ‘ÃðçÅð Ô¯ Õð íÆ ÁÅê Õ¶ îÅéé¶ îº¶ éÔƺ ÁÅ ðÔÅ ? óå Õ¯ Õ¯ÂÆ íÆ îÅð éÔƺ ÃÕÅ, ò¯Ô åÆé ×ó•òÅñ Õ¶ ÜòÅ鯺 ö Çîñ Õð ÇéÕñ Ç×ÁÅ þÍ òÔ» À°é ÕÆ ôÕñ Õ¶ ÇÕÃÆ Á½ð ÁÅçîÆ Õ¯ îÅð Õð óå Õ¯ îÅðé¶ ÕÅ çÅÁòÅ ÕÆÁÅ ÜÅ ðÔÅ þ Í’ î˺ Áܶ À°μæ¶ ÔÆ Öó•Å û ÇÕ Á³Çî©åÃð òμñ¯º ÇÂμÕ ø½ÜÆ ÁøÃð ÁÅÇÂÁÅ Áå¶ À°Ãé¶ îËé³± çμÇÃÁÅ ÇÕ ‘Ã³å» çÅ ÃÃÕÅð ê±ðÆÁ» èÅðÇîÕ ðÆå» éÅñ Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ Í’ î˺ ÇÂÔ Ã°ä Õ¶ òÅêà ܦèð ÁÅ Ç×ÁÅ Í ÷ÖîÆ Ô¯ Õ¶ ÁŶ ø½ÜÆ Ü°ÁÅé» çŠܦèð ÇÂñÅÜ Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆ Í îËé³± ÇÕö é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂμæ¶ ÇÂμÕ ÜÖîÆ Ü°ÁÅé þ; å³± À°Ã é³± Çîñ Áå¶ À°Ã çÆ ×μñ ðäÍ ×°ðçÅÃê°ð Ç÷ñ•¶ çÅ ÇÂÔ ÷õîÆ Ü°ÁÅé 10 ×Åðâ çÅ éÇð³çð ÇÃ³Ø ÃÆ, ÇÜà çÆ ñμå ׯⶠ寺 Õμà ÇçμåÆ ×ÂÆ ÃÆ Í Üç î˺ À°Ã é³± ÇîÇñÁÅ å» À°Ã é¶ çμÇÃÁÅ, ‘ðÅå ÕðÆì 3-00 òܶ ð½ñÅ ÇêÁÅ ÇÕ Ã³å îÅð ñ¶ Ôé Í ÁÃƺ íμÜ Õ¶ êÇðÕðîÅ ÇòμÚ ×¶ êð À°Ô Ã³å» òð×Å Õ¯ÂÆ Ô¯ð ì³çÅ ÃÆ ÇÜà çÆ çÅó•Æ Ô½ñÆ ÃÆ Üç ÇÕ Ã³å» çÆ çÅó•Æ íÅðÆ ÃÆ, ÁËò¶º ÔÆ Ã³å» ç¶ íðŠ寺 ôéÅõå ÕðÅ Õ¶ Ã³å» é³± îÅðé çÅ Þ±áÅ çÅÁòÅ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í À°Ã ÜðéËñ é³± Õ¯ÂÆ òÆ îÅð éÔƺ ÃÕçÅ Í î˺ òÆ ìÅÕÆ Ç÷³ç×Æ À°Ã ÜðéËñ éÅñ ðÇÔ Õ¶ ÔÆ ñó»×Å Í ÃÅâÆ ÇÂμÕ òÆ ×¯ñÆ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì òμñ éÔƺ ÚμñÆ Í ÃðÕÅð é¶ íðŠ寺 ôéÅõå ÕðÅÀ°ä çÅ Þ±áÅ ÇìÁÅé ñÅ ÇçμåÅ þ êð óå ÇéÕñ ׶ Ôé Í’ À°Ã ÜòÅé é³± éÔƺ ÃÆ êåÅ ÇÕ î˺ ÔÆ Ã³å» çÅ íðÅ Ô» Í ÇÂà åð•» î˺ êÇÔñ» ÇìÁÅà կñ ÜÅà ñì¶çÅð 寺 Ã³å» ç¶ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ×μñ ðä Õ¶ Áå¶ Çëð ܦèð ø½ÜÆ ÔÃêåÅñ ÇòμÚ ÷õîÆ Ü°ÁÅé éÇð³çð ÇÃ³Ø çÆ ×μñ ðä Õ¶ ç°ÇìèÅ ÇòμÚ êË Ç×ÁÅ Áå¶ î¶ð¶ Õ¯ñ Ã³å» çÆÁ» ܯ ë¯à¯ Ãé, À°Ôé» é³± Õμã Õ¶ ìó¶ ×½ð éÅñ ò¶ÇÖÁÅ Í Ã³å» çÆ çÅó•Æ òÅÇÕÁÅ ÔÆ íÅðÆ ÃÆ Áå¶ Ü¯ ñÅô î˺ ç¶ÖÆ ÃÆ, À°Ã çÆ çÅó•Æ Ô½ñÆ ÃÆ Í ÇÂà Ã åÕ ÇÂÔ òÆ ÁÅî ÔÆ ÇÕÔÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÇéÕñ ׶ Ôé Í î˺ ܯ Õ°Þ ç¶ÇÖÁÅ Áå¶ Ã°ÇäÁÅ ÃÆ À°Ô ÁÅêä¶ ÇêåÅ, ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é³± êÇÔñ» ðé¶ÔÅ í¶Ü Õ¶ Áå¶ Çëð ÁÅê Çîñ Õ¶ çμà ÇçμåÅ êð À°Ôé» é¶ ÇÕÔÅ, ‘óå î¶ð¶ ê°μåð Ãé, ܶÕð À°Ô ôÔÆç Ô¯ ׶ Ô°³ç¶ å» î¶ð¶ Ççñ é³± òÆ À°ò¶ ÔÆ îÇÔñà ԰³çÅ ÇÜò¶º Ôð ìÅê é³± ÁÅêä¶ ê°μåð çÆ î½å îÇÔñà ԰³çÆ þ êð î¶ð¶ Ççñ é³± ÁÇÜÔÅ Õ°Þ òÆ îÇÔñà éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅ Í ÇÂà ñÂÆ îËé³± ê±ðÅ ïÕÆé þ ÇÕ À°Ô ÷ð±ð ÇéÕñ ׶ Ôé Áå¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ ÔéÍ’ “ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ ÃÆ ÇÕ îËé³± ÇÕö é¶ Ã³å» çÆ ñÅô çÆ ôéÅõå ÕðÅÀ°ä ñÂÆ éÔƺ ÃÆ

96  ÖÇó•ÁÅ, Ãׯº î˺ õ°ç ÁÅê êÔ°³Ú ÕðÕ¶, ÁÅÇ×ÁÅ ñËä À°êð³å Ã³å» é³± ç¶Öä ñÂÆ Á³Çî©åÃð Ç×ÁŠû Í ÇÂà ñÂÆ ÃðÕÅð çÅ ÇÂÔ çÅÁòÅ Þ±áÅ þ ÇÕ î¶ð¶ Õ¯ñ¯º Ã³å» çÆ ñÅô çÆ ôéÅõå ÕðÅÂÆ ×ÂÆ þ Í Ã³å» ç¶ íðÅ ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø ç¶ À°êð¯Õå ÇìÁÅé ’å¶ ÇòÚÅð Õðé 寺 ÇÂÔ ôêÃà Ô°³çÅ þ ÇÕ ÇìÁÅà ê°ñ ’å¶ Öó•¶ ø½Ü ç¶ ÇÂμÕ Ã±ì¶çÅð Áå¶ Ü¦èð ø½ÜÆ ÔÃêåÅñ ÇòμÚ ÷¶ð¶ ÇÂñÅ÷ ø½ÜÆ éÇð³çð ÇÃ³Ø é¶ Ã³å» ç¶ Ç÷³çÅ Ô¯ä Áå¶ ìÚ ÇéÕñä çÅ Õ¯ÂÆ òÆ á¯Ã Ãì±å éÔƺ ÃÆ ÇçμåÅ Í ÇÂÔ ç¯ò¶º Ü» å» õ°ç ÁøòÅÔ» ÇòμÚ ëö ÇÂÔ Õ°Þ ÕÇÔ ðÔ¶ Ãé Áå¶ Ü» Çëð ÃðÕÅðÆ ÃÅÇ÷ô åÇÔå ÁøòÅÔ ëËñÅÀ°ä ñÂÆ ÕÔÆ Ü»ç¶ Ãé Í Ã³å» çÆ çÅó•Æ íÅðÆ Áå¶ ÕËêàé òμñ¯º ò¶ÖÆ ñÅô çÆ çÅó•Æ Ô½ñÆ Ô¯ä çÅ ÕÅðé òÆ Ã³å» çÅ â°μñ•Å ñÔ± ÔÆ ê©åÆå Ô³°çÅ þ, ÇÜà éÅñ ÇíμÜ Õ¶ çÅó•Æ ç¶ òÅñ ÇÂÕμᶠԯ Õ¶ ÁÕÃð Ô½ñ¶ ÔÆ ÜÅêä¶ Ãé Í ÇÜμ毺 åÕ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø ç¶ Ççñ é³± Ã³å» çÆ ôÔÅçå ìÅð¶ Õ°Þ òÆ éÅ îÔÇñà ԯä çŠóì³è þ, ÇÂà çÅ ÕÅðä Ã³å» çÆ Áç°μåÆ ôÔÅçå çÅ øõð ÃÆ Í íÅÂÆ ÔðÇܳçð ÇÃ³Ø ÇܳçÅ Áå¶ íÅÂÆ Ã°Öç¶ò ÇÃ³Ø Ã°μÖÅ ç¶ îÅÇêÁ» é¶ òÆ å» ÁÅêä¶ ê°μåð» çÆ ôÔÅçå ’å¶ øõð îÇÔñà ÕðÇçÁ» ÃÃÕÅð Ã ÇÂö Õ½îÆ Ü÷ì¶ éÅñ ÔÆ ñμâ± ò³â¶ Áå¶ ÜËÕÅð¶ ÛμⶠÃéÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÁøòÅÔ ëËñä çÅ ÇÂμÕ Ô¯ð òμâÅ ÕÅðé ÃðÕÅðÆ îÆâƶ 寺 Ã³å» ìÅð¶ ÇçμåÆÁ» ×ÂÆÁÅ ôμÕÆ ÇÕÃî çÆÁ» õìð» òÆ Ãé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ñÅô Çîñä çÆ ÜוŠÕçÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÅ åÇÔõÅéÅ Áå¶ ÕçÆ Õ¯ÂÆ Ô¯ð ÜוŠçμÃÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ð¶âÆú é¶ ÃÃÕÅð Õðé çÆ ÜוŠçμÃä çÆ æ» ÇÃðë dzéÆ Öìð ÔÆ ÇçμåÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ ÃÃÕÅð ê±ðÆÁ» èÅðÇîÕ ðòÅÇÂå» éÅñ Áå¶ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÅ ÃÃÕÅð ê±ð¶ ø½ÜÆ ÃéîÅé» éÅñ Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ Í ð¶âÆú 寺 ÇÂμÕ êÅö å» ÇÂÔ õìð ÇçμåÆ ×ÂÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å» çÆ ôéÅõå À°Ôé» ç¶ íðÅ ÔðÚðé ÇóØ, ܯ ø½Ü ÇòμÚ Ã±ì¶çÅð Ôé, 寺 ÕðÅÂÆ ×ÂÆ þ Áå¶ ç±Ü¶ êÅö ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ À°Ôé» çÆ ñÅô ñËä ñÂÆ Õ¯ÂÆ òÆ éÔƺ ÁÅÇÂÁÅ, ÇÜà ÕðÕ¶ À°Ôé» çÅ ÃÃÕÅð Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÁøòÅÔ ëËñä çÅ ÇÂμÕ ÕÅðé ÁÇÜÔÅ ÃÆ, ÇÜÃ é¶ íÅðåÆ ø½Ü Áå¶ ÃðÕÅð é³± òÆ ç°ÇìèÅ ÇòμÚ êÅ ÇçμåÅ Í ÁÕÅñÆ êμÇå©ÕÅ ç¶ Á³Çî©åÃð ÃÇæå êμåðÕÅð ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø é³± Üç êåÅ ñμ×Å ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ñÅô çÆ ë¯à¯ ÁËÃ.êÆ. (ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ê³Çâå ÔðÜÆå ÇÃ³Ø Õ¯ñ þ å» À°Ô ÇÂÔ ë¯à¯ ç¶Öä ñÂÆ À°Ã ç¶ Õ¯ñ Ç×ÁÅ Í ÁËÃ.êÆ. ÔðÜÆå ÇÃ³Ø é¶ îÇÔ³çð ÇÃ³Ø é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ‘îËé³± Ô°Õî þ ÇÕ ÇÂÔ ë¯à¯ ÇÕö é³± òÆ ÇòÖÅñäÆ éÔƺ êð ÇÕªÇÕ å³± óå çÅ ïÅð Ã˺, ÇÂà ñÂÆ åËé³± ÇòÖÅñ Çç³çÅ Ô» Í’ ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ ÇÂà ÁËÃ.êÆ. é¶ ÁÅêä¶ à¶ìñ ç¶ çðÅÜ ÇòμÚ¯º ÇÂμÕ òμⶠÁÕÅð çÆ ë¯à¯ ÕμãÆ Áå¶ ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø òμñ ò×ÅÔ Õ¶ ðμàÇçÁ» éøðå íð¶ ñÇÔܶ ÇòμÚ ÇÕÔÅ, ‘ÇÂÔ¯ ÃÆ å°ÔÅâÅ íñòÅé’Í ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, ÁËÃ.êÆ. çÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ê©åÆ éøðå íðÆ ê°ñÃÆÁÅ ì¯ñÆ Ã°ä Õ¶ î¶ð¶ Ççμñ ÇòμÚ ÇÃμÖ Ü÷ìÅå ÜÅ× ê¶ Áå¶ î˺ ÁÅêä¶ Ççñ ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ö°μö é³± ÇòμÚ¶-ÇòμÚ êƺÇçÁ», ë¯à¯ ç¶Ö Õ¶, ÇìéÅ Õ°Þ ì¯ñ¶ ÇÂÕçî À°μá Õ¶ ìÅÔð ÁÅ Ç×ÁÅ Í Üç ÁËÃ.êÆ. é¶ î¶ðÅ ÁÇÜÔÅ

97  òðåÅÀ° ç¶ÇÖÁÅ å» À°Ã é¶ âÆ.ÁËÃ.êÆ. ìñìÆð ÇÃ³Ø ð³èÅòÅ é³± ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂà 鳱 ð¯Õ Õ¶ ê°μÛ ÇÕ ÕÆ ×μñ þ Í çðòÅ÷¶ ÇòμÚ Öó•Å âÆ.ÁËÃ.êÆ. ìñìÆð ÇóØ, ܯ ÇÂÔ Ãí Õ°Þ êÇÔñ» ÔÆ Ã°ä Áå¶ ç¶Ö ÇðÔÅ ÃÆ, ÁËÃ.êÆ. ç¶ ÕÇÔä ’å¶ î¶ð¶ î×ð ÁÅÇÂÁÅ Áå¶ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ÕÆ ×μñ Ô¯ÂÆ þ Í î˺ À°Ãé³± Áμׯº ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ ÇÕ Õ½ä ÕÇÔ³çÅ ÇÂÔ Ã³å» çÆ ë¯à¯ þ, å¶÷Æ éÅñ òÅêà ÁÅ Ç×ÁÅ Í Üç âÆ.ÁËÃ.êÆ. ìñìÆð ÇÃ³Ø é¶ î¶ðÅ ÇÂÔ ÜòÅì ÁËÃ.êÆ. (ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ×°ðìÚé Ü×å é³± ÇÂà ×μñ 寺 ÜÅä³± ÕðÅÇÂÁÅÍ ÇÂà 寺 ìÅÁç ÇÂÔ ×μñ Ô¯ð òÆ ø½ÜÆ Áå¶ ê°ñÆà ÁøÃð» åÕ êÔ°³Ú ×ÂÆ Í ×°ðìÚé Ü×å é¶ Áμׯº ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ Ü¶Õð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø ÕÇÔ³çÅ þ ÇÕ ÇÂÔ ë¯à¯ Ã³å» çÆ éÔƺ å» Çëð Õ¯ÂÆ ×μñ ÷ð±ð þ, ÇÕªÇÕ îÇÔ³çð ÇÃ³Ø å¯º òμè óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± Ô¯ð Õ½ä ÜÅäçÅ þ, êð ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ î˺ å» ÁËÃ.êÆ. (ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ê³Çâå ÔðÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ À°êð¯Õå ì°ð¶ òðåÅú Áå¶ Ã³å» ê©åÆ ÇçÖÅÂÆ éøðå ç¶ ÕÅðé Ççñ ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ×°μö é³± Û°êÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂÔ ôìç ÕÔ¶ Ãé, ÇÜà éÅñ ÃðÕÅð, ø½Ü Áå¶ ê°ñÆà ÇòμÚ òÆ Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ ê©åÆ ô³Õ¶ êËçÅ Ô¯ ׶ Í ÇÂà åð•» Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÆ ÁøòÅÔ é³± Ô¯ð òÆ ìñ ÇîÇñÁÅ, Üç ÇÕ îÇÔ³çð ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ òμⶠÁÕÅð çÆ À°Ô ë¯à¯, ܯ îËé³± ÇçÖÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ, ôÔÆç óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ÔÆ ÃÆ, ÇÕö Ô¯ð çÆ éÔƺ Í Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ Õ¶ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÇÂμÕ ÁøòÅÔ ÇÂÔ òÆ ÁÅî ÔÆ Ã°ä Ü»çÆ ÃÆ ÇÕ ê°ðÅä¶ ðÅܶ-îÔÅðÅÇÜÁ» ò»× Ã³å» é¶ òÆ ÁÅêäÆ ôÕñ Áå¶ À°îð çÅ ô¶ð ÇÃ³Ø é»Á çÅ ÁÅçîÆ ÁÅêä¶ éÅñ ðμÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ À°Ã é³± óå ÃîÞ Õ¶ îÅð¶ ׶ ÕðÅð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ, êð ÇÂà ÁøòÅÔ ÇòμÚ òÆ Õ¯ÂÆ ÃÚÅÂÆ éÔƺ Í ô¶ð ÇÃ³Ø é»Á çÅ ÇÂÔ ÇÃ³Ø Áܶ òÆ ÇÜÀ±ºçÅ þ Áå¶ ¦ îÔÆé¶ ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ð± Ãð îÇÔðÅÜ å¶ ¦ îÔÆé¶ Ô¶îÕ°³à ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ öòÅ ÕðçÅ þ Í ÃÅìÕÅ ø½ÜÆ Ô¯ä ÕÅðé À°Ã é³± ܯ êËéôé ÇîñçÆ ÃÆ À°Ô À°Ã ÇòμÚ¯º ÁμèÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ÁÅñÆÁð ÃÅÇÔì Áå¶ ÁμèÆ ÁÅêä¶ îÅåÅ ç¶ é»Á êÇÔñ» ÔÆ «ÁÅ üμÕÅ þ Áå¶ ÁÅê öòÅ ÇòÚ ÔÆ ñμ×Å Ô¯ÇÂÁÅ þ Í Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÇÂμÕ ÁøòÅÔ êÅÇÕÃåÅé 寺 ôÔÆçÆ ê°ðì îéÅ Õ¶ î°ó¶ Üæ¶ éÅñ òÆ Ü¯óÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ÇÂà Üæ¶ é¶ 4 ܱé é³± òÅêà êðåäÅ ÃÆ êð Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ø½ÜÆ Ôîñ¶ ÕÅðé ÇÔ³ç ÃðÕÅð é¶ Üæ¶ é³± òÅêà ñËä 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ Áå¶ ÇÂà åð•» ÇÂà 鳱 6 ܱé åÕ ñÅÔ½ð ÔÆ ð°ÕäÅ ÇêÁÅ Í 6 ܱé é³± Üç ÇÂÔ ÜæÅ òÅêà ÁÅÇÂÁÅ å» ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ Ü³×ñ çÆ Áμ× ò»× ëËñ ×ÂÆ ÇÕ Üæ¶ ÇòμÚ ×ÂÆ Ã³×å é¶ ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ Ã³å» ç¶ çðôé ÕÆå¶ Ôé Í ÇÂà ÁøòÅÔ é³± ÃμÚÆ ìäÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ ÜÅä ñμ× ÇêÁÅ ÇÕ Ã³å Üç ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ êÔ°³Ú¶ å» Üæ¶ é³± ÇÂÕçî À°μ毺 ìÅÔð Õμã Õ¶ ×°ðç°ÁÅðÅ Üéî ÁÃæÅé õÅñÆ ÕðÅ ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Çëð óå îμæ¶ à¶Õä ñÂÆ Á³çð ׶ Í ÁÇÜÔÅ ÇÂà ñÂÆ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÇÕªÇÕ Ã³å» é¶ Øμ¬ØÅð¶ ÇòμÚ¯º ÃÔÆ ÃñÅîå ÇéÕñ Õ¶ êÅÇÕÃåÅé êÔ°³Úä ’å¶ Ãí 寺 êÇÔñ» ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ îμæÅ à¶Õä çÆ ÁðçÅà ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ îμæ¶ à¶Õä 寺 ìÅÁç ÔÆ ¦×ð-êÅäÆ ÛÕäÅ ÃÆ, êð ÁÃñ ÇòμÚ ç±ÜÆÁ» ÁøòÅÔ» çÆ åð•» ÇÂÔ òÆ ÇÂμÕ ÁøòÅÔ ÔÆ

98  ÃÆ, ÇÜÃ ç¶ Þ±áÆ Ô¯ä çÆ ê°ôàÆ Üæ¶ ÇòμÚ ×¶ ÇꩳÃÆêñ ê©ÕÅô ÇóØ, ôÔÆç ÇÃμÖ ÇîôéðÆ ÕÅñÜ Áå¶ ô©¯îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÁÇèÕÅðÆ Ã: Õ°ñò³å ÇÃ³Ø ìμè¯òÅñ Ãî¶å Ôð À°Ã ÇÃμÖ é¶ ÕÆåÆ, ÇÜà 寺 ÇÂà ìÅð¶ ê°μÇÛÁÅ Ç×ÁÅÍ ÁÃñ ÇòÚ ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ôÔÆçÆ ê°ðì îéÅÀ°ä ׶ Üæ¶ çÆÁ» ó×å» òμñ¯º óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ×°ðç°ÁÅðÅ Üéî ÁÃæÅé ÇòÖ¶ ò¶Öä çÆ ÁøòÅÔ ªÞ òÆ åðÕÔÆä þ ÇÕªÇÕ ÜæÅ å» ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì 寺 2 ܱé é³± ÔÆ ×°ðç°ÁÅðÅ â¶ðÅ ÃÅÇÔì, ñÅÔ½ð ÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ 4 ܱé 寺 6 ܱé åÕ â¶ðÅ ÃÅÇÔì, ñÅÔ½ð ÇòÖ¶ ÔÆ ÇðÔÅ ÃÆÍ ñÅÔ½ð 寺 6 ܱé é³± òÅêà íÅðå êðå ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ ×μâÆ é³± ê³ÜÅì ÇòμÚ éÅ ð°Õä Ççμå¶ ÜÅä ÕÅðé ÇÃμèÅ Á³ìÅñ¶ ê°μÜÅ ÃÆ, Üç ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø 6 ܱé é³± 800 òܶ Ç×ÁÅéÆ ê©Æåî ÇóØ, þμâ ׳©æÆ, Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì é¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÇòÖ¶ ç¶Ö¶ Ãé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ êÅÇÕÃåÅé êÔ°³Úä ñÂÆ ÇÂμÕ ×°êå ðð³× çÆ ÚðÚÅ òÆ Ôð ÇÕö çÆ ÷°ìÅé ’å¶ ÃÆ Áå¶ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ Ã°ð³× îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø é¶ ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ•¶ ÇòμÚ¯º ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì åÕ ìäÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í À°Ô çðìÅð ÃÅÇÔì îμæÅ à¶Õä ñÂÆ ÇÂà ðð³× ðÅÔƺ ÁÅªç¶ Ô°³ç¶ Ãé Í ÇÂà ðð³× çÅ î³±Ô ìÅÁç ÇòμÚ ì³ç Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ êð ðð³× À°Ã¶ åð•» ÕÅÇÂî ÃÆ Í ø½ÜÆ Ôîñ¶ Ã óå ÇÂà çÅ î³±Ô Ö¯ñ• Õ¶ ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ•¶ ÇòμÚ êÔ°³Ú ׶ Ôé, êð ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ ê±ðÆ åð•» ÁèÅð ðÇÔå þ ÇÕªÇÕ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì 寺 ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ•¶ é³± ÜÅä òÅñÆ Õç¶ òÆ Õ¯ÂÆ Ã°ð³× éÔƺ ÃÆ Áå¶ éÅ ÔÆ ÁÇÜÔÆ Ã°ð³× çÅ À°μæ¶ Õ¯ÂÆ Ãì±å ÔÆ þ Í Ã³å» ç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆ ÁøòÅÔ çÅ ÇÂμÕ Ô¯ð ÕÅðé ÁÕÅñÆÁ» òμñ¯º Ã³å» ê©åÆ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ éøðå íÇðÁÅ ê©ÚÅð òÆ þ ÇÕªÇÕ ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» À°êð ÜÅé» ìÚÅÀ°ä ñÂÆ ìÅÔ» Öó•ÆÁ» ÕðÕ¶ ø½Ü çÆÁ» ×μâÆÁÅ ÇòμÚ Úó• ÜÅä çÅ èμìÅ ñμ× üμÕÅ ÃÆ Áå¶ ÇÃμÖ» ç¶ Ççñ» ÇòμÚ À°Ôé» ê©åÆ éøðå êËçÅ Ô¯ ×ÂÆ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ À°Ô ÁÅ×± ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ÇòμÚ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÆ ×μñ çÅ ê©ÚÅð ÕðÕ¶ ÇÂÔ ê©íÅò ç¶ä» ÚÅÔ°³ç¶ Ãé ÇÕ î»òÅ ç¶ ê°μå îðòÅ Õ¶, ÁÕÅñ åõå ãÇÔ-ã¶ðÆ ÕðòÅ Õ¶ Áå¶ ê³æ é³± óÕà ç¶ î±³Ô ÇòμÚ êÅ Õ¶ óå òÆ å» ÁÅê íμÜ ÔÆ ×¶ Ôé Í ÁÕÅñÆ é¶åÅ å» Ü¶ñ•» ÇòμÚ¯º ÇðÔÅÁ Ô¯ Õ¶ î°ó îËçÅé ÇòμÚ Ôé êð é½Ü°ÁÅé» ç¶ Ü÷ìÅå íóÕÅÀ°ä òÅñŠóå Ô°ä ÇÕèð¶ «Õ Õ¶ ÔÆ ìËá Ç×ÁÅ þ Í ÇÕªÇÕ ÁÕÅñÆ ÁÅ×± ÜÅäç¶ Ãé ÇÕ ñ½×¯òÅñ é¶ å» ÇÂμÕ éÅ ÇÂμÕ Ççé ÇðÔÅÁ Ô¯äÅ ÔÆ þ êð ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ óå å» ç°ìÅðÅ ÁÅÀ°ä ÔÆ éÔƺ ñμ׶ Í ÁÕÅñÆÁ» òμñ¯º ÇÂà î³åò åÇÔå Ãí 寺 êÇÔñ» ÃμÕ¯Úò¶º Áå¶ Ã°ñÞ¶ ôìç» ÇòμÚ Ã³å» ç¶ Øμ¬ØÅð¶ ÇòμÚ¯º ìÚ Õ¶ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ×μñ ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ ç¶ ÃÕμåð ÃðçÅð íÅé ÇÃ³Ø é¶ Ü°ñÅÂÆ 1984 ÇòμÚ ×°ð± ðÅîçÅà ÔÃêåÅñ, Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ ì°ñÅÂÆ ê©ÚÅðÕ» çÆ îÆÇà³× ÇòμÚ ÕÆåÆ ÃÆ Í ÇÂÔ îÆÇà³× À°Ã Ççé ì°ñÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ ÇÜà Ççé ìÅìÅ ÖóÕ ÇÃ³Ø é³± ÕÅð öòŠýêä ñÂÆ ×°ð± ðÅîçÅà ÔÅÇÂð ÃËÕ³âðÆ ÃÕ±ñ, Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ ÇÂμÕ Û¯àÅ ÇÜÔÅ ÃîÅ×î ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ê©ÚÅðÕ» çÆ îÆÇà³× é³± ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÁËÕÇà³× ê©èÅé, ÃðçÅð ðÇܳçð ÇÃ³Ø ÁËâò¯Õ¶à, Áå¶ ÇÂμÕ Ô¯ð ê©î°μÖ ÇÃμÖ òÕÆñ é¶ òÆ Ã³ì¯èé ÕÆåÅ ÃÆ Í ÃðçÅð íÅé ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêäÆ åÕðÆð ÇòμÚ ÇÕÔÅ ÃÆ ÇÕ êÇÔñ»

99  å» ÃðÕÅð é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ çÆ õìð ÇçμåÆ ÃÆ êð Ô°ä ÃðÕÅðÆ Â¶Ü³ÃÆÁ» ç¶ Õ°Þ Ã±åð À°Ã ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÆ ×μñ òÆ î³é ðÔ¶ Ôé Í ê©ÚÅðÕ» çÆ ÇÂà îÆÇà³× ÇòμÚ î˺ õ°ç ôÅîñ û Í ê©ÚÅðÕ» é³± ôÔÆç» çÆ ÇñÃà ÇåÁÅð Õðé Áå¶ ÇשøåÅð ÇòÁÕåÆÁ» ç¶ êÇðòÅð» é³± Õé³±éÆ é°Õå¶ ÃîÞÅÀ°ä çÆ Ç÷³î¶òÅðÆ Ã½êÆ ×ÂÆ ÃÆ Í Õé³±éÆ é°Õå¶ îÆÇà³× é³± óì¯èé Õðé òÅñ¶ ÇÃμÖ òÕÆñ é¶ ÃîÞŶ Ãé Í À°Ã ðÅå ÁÃƺ ×°ð± ðÅîçÅà ÔÃêåÅñ ÇòμÚ ÔÆ áÇÔð¶ û Í ÃîÅ×î ÇòμÚ ôÅîñ ԯ¶ ìÔ°å ÃÅð¶ ÁÕÅñÆ òðÕð òÆ ×°ð± ðÅîçÅà ÔÃêåÅñ ÇòμÚ ÔÆ ðÔ¶ Ãé Í Á×ñ¶ Ççé ÇÂà ÔÃêåÅñ ÇòμÚ Ø°³îç¶ ÁÕÅñÆ òðÕð Ã³å» ìÅð¶ åð•»-åð•» çÆÁ» ×μñ» Õðç¶ Ã°ä¶ ÜÅ ðÔ¶ Ãé Í Õ¯ÂÆ ÕÇÔ ÇðÔÅ ÃÆ, ‘Ã³å» çÅ ìÚ Õ¶ ÇéÕñäÅ ê³æ ñÂÆ Úó•çÆ ÕñÅ òÅñÆ ×μñ þ’ Áå¶ Õ¯ÂÆ ÕÇÔ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ ‘îÅò» ç¶ ê°μå îðòÅ Õ¶ Áå¶ ê³æ é³± åìÅÔÆ ç¶ ðÃå¶ ’å¶ êÅ Õ¶ ÁÅê ÇéÕñ ÜÅäÅ ÕÅÔçÆ ìÔÅçðÆ þ Í’ Õ¯ÂÆ ÕÇÔ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ ‘óå ç¶ Ç÷³î¶ ÃðÕÅð é¶ Ü¯ ÇâÀ±àÆ ñ×ÅÂÆ ÃÆ, À°Ô À°Ã é¶ ê±ðÆ ÕÆåÆ Áå¶ ø½Ü çÆ ×μâÆ ÇòμÚ ìËá Õ¶ ÇéÕñ Ç×ÁÅ Í’ ÇÂà ԯ ðÔÆ ÚðÚŠ寺 ÇÂ³Þ ñμ× ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ ÇÕö Ç×äÆ-ÇîæÆ ÃÅÇ÷ô åÇÔå Ô¯ ðÔÆ þ Í ì¶ôμÕ À°μæ¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ìÔÅçðÆ çÆÁ» åÅðÆø» Õðé òÅñÆ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä ’å¶ õ°ô Ô¯ä òÅñÆ Ã°ð íÅðÆ ÃÆ, êð î¶ðÆ þðÅéÆ çÆ À°Ã Ã Õ¯ÂÆ Ôμç éÅ ðÔÆ Üç î˺ îÅÃàð åÅðÅ ÇÃ³Ø çÆ ì¶àÆ ðÇܳçð Õ½ð ç¶ î³±Ô ÇòμÚ¯º òÆ ÁÇÜÔ¶ ÔÆ ôìç Ã°ä¶ Í ìÆìÆ ÜÆ ×°ð± ðÅîçÅà ÔÃêåÅñ ç¶ ÇÂμÕ Õîð¶ ÇòμÚ ÃðçÅð î¶Üð ÇÃ³Ø À°μì¯Õ¶ éÅñ ×μñ» Õð ðÔ¶ Ãé Í î˺ Áå¶ Ç×ÁÅéÆ ÇÂÕìÅñ ÇÃ³Ø îÆð»Õ¯à þμâ ê©ÚÅðÕ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ÃðçÅð À°μì¯Õ¶ é³± Çîñä ׶ û Í ø½Ü òμñ¯º ÃÅⶠÇÂñÅÕ¶ ÇòμÚ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» çÆ ëó¯-ëóÆ ÷¯ð» ’å¶ ÃÆ Í Ç×ÁÅéÆ ÇÂÕìÅñ ÇÃ³Ø îÆð»Õ¯à îËé³± ÃðçÅð À°μì¯Õ¶ Õ¯ñ ÇÂà ñÂÆ ñË Õ¶ ׶ Ãé ÇÕªÇÕ ÇÂμÕ å» îËé³± òÆ ÇשøåÅð Õðé ñÂÆ ø½Ü ÛÅê¶ îÅð ðÔÆ ÃÆ Áå¶ ç±ÜÅ ÇÂà òÅÃå¶ ÇÕ î˺ À°Ã é³± ÁÅêä¶ ÇÂñÅÕ¶ ç¶ ÔÅñÅå» ìÅð¶ çμû Í Üç ÁÃƺ À°Ôé» êÅà Õîð¶ ÇòμÚ ×¶ å» ìÆìÆ ðÇܳçð Õ½ð ÕÇÔ ðÔÆ ÃÆ ÇÕ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ÕÅð öòÅ õ°ç ÇÕª éÔƺ ÕðçÆ ? ìÅÇìÁŠ寺 ÇÕª ÕðòÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³çÆ þ ? ÁÃƺ Õ°Þ ÇÚð ÃðçÅð î¶Üð ÇÃ³Ø À°μì¯Õ¶ éÅñ ×μñìÅå ÕÆåÆ Áå¶ ìÆìÆ ðÇܳçð Õ½ð Õ¯ñ ÔÆ ìËáÆ ðÔÆ Í ìÆìÆ éÅñ î¶ðÆ òÅÕøÆ 1976 寺 ÔÆ ÃÆ Í î˺ 1978 寺 1978 åμÕ ÇîôéðÆ ÕÅñÜ, Á³Çî©åÃð çÅ ÇòÇçÁÅðæÆ ÇðÔŠû Áå¶ îÅÃàð åÅðÅ ÇÃ³Ø çÆ Õ¯áÆ, ÇÜà çÆ Õ³è ÕÅñÜ éÅñ ûÞÆ þ, ÇòμÚ ÁÕÃð Ü»çÅ ðÇÔ³çŠû Áå¶ ìÆìÆ òÆ ÁÕÃð ÕÅñÜ ÁŪçÆ Ü»çÆ ðÇÔ³çÆ ÃÆ Í ×°ð± ðÅîçÅà ÔÃêåÅñ ÇòμÚ ÁÚÅéÕ Çîñ êËä ÕÅðé î˺ ìÆìÆ éÅñ òÆ Õ°Þ ÇòÚÅð ÕðéÆ ÚÅÔÆ Í Üç À°Ô Õîð¶ ÇòμÚ¯º ìÅÔð ÁÅÂÆ å» î˺ À°Ã é³± ÇÕÔÅ ÇÕ å°ÔÅé³± ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» çÆ êËðòÆ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ þ Í êð À°Ã é¶ ÇÂà ×μñ çÅ Ô°³×ÅðÅ íðé çÆ æ» Áμׯº ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ ÇÂÔ î°³â¶ Áܶ òÆ àñç¶ éÔƺ, ÃðÕð Çòð°μè îÆÇà³×» Õðç¶ é¶ Í ìÆìÆ ç¶ Ã³å» ìÅð¶ ÇòÚÅð ðä Õ¶ å» îËé³± ìÔ°å ÔÆ ÇéðÅôåÅ Ô¯ÂÆ Í À°Ã çÅ ÕÇÔäÅ ÃÆ ÇÕ ’ÁÃÆ ìæ¶ðÅ ÷¯ð ñÅÇÂÁÅ ÃÆ ÇÕ é½ìå ÇÂμ毺 åÕ éÅ ÁÅò¶ êð ÇÂÔ Ãí Õ°Þ Ã³å» ç¶ ÁÕÅñ åõå ’å¶ â¶ð¶ ñÅÀ°ä ÕÅðé ÔÆ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í Ü¶Õð À°Ô ÇÂà åìÅÔÆ ìÅð¶ êÇÔñ» ïÚç¶ å» Õ½î çÆ ÇÂÔ åìÅÔÆ éÅ Ô°³çÆ Í Ô°ä õìð» Çîñ ðÔÆÁ» Ôé ÇÕ Ã³å ÁÅê ÇéÕñ ׶ Ôé Í Ü¶Õð ÇÂÔ ÃμÚ þ å» Çëð ÕÅÔçÆ ìÔÅçðÆ ! î»ò» ç¶

100  ê°μå îÅð¶ ׶, ÁÕÅñ åõå ãÇÔ Ç×ÁÅ, Ãí Õ°Þ Ãó Õ¶ ðÁÅÔ Ô¯ Ç×ÁÅ Áå¶ Ã³å ÇéÕñ ׶ ¯ ÁÃƺ ÇÂà ÃÅðÆ åìÅÔÆ çÅ ç¯ô ÇÂÕμñÅ ÃðÕÅð é³± ÔÆ å» éÔƺ ç¶ ÃÕç¶ Í ìÆìÆ ç¶ ÇÂÔ ÇòÚÅð ðäé 寺 ìÅÁç î˺ ÃðçÅð íÅé ÇÃ³Ø ÃÕμåð ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ é³± ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ÕÆ ÃμÚ-î°μÚ Ã³å» ç¶ ìÚ ÇéÕñ ÜÅä çÅ Õ¯ÂÆ á¯Ã Ãì±å þ Í À°Ã é¶ ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ ÁÃƺ êåÅ Õð ðÔ¶ Ô» Í î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ ÕÆ ÇÂÔ î³ÇéÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ÇÕ Ã³å Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º ÇéÕñä ñÂÆ ÇåÁÅð Ô¯ ׶ Ô¯ä׶ ? å» ÃðçÅð íÅé ÇÃ³Ø é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÁÃñÆÁå ÜñçÆ ÔÆ ÃÅÔîä¶ ÁÅ ÜÅò¶×Æ, ÁÃƺ Çòç¶ô» ÇòμÚ¯º òÆ êåÅ Õð ðÔ¶ Ô» Í êð ÁÕÅñÆÁ» ç¶ À°êð¯Õå ê©ÚÅð çÆ Ø¯Ö Õðé 寺 ÇÂÔ ×μñ ÔÆ ÃÅÔîä¶ ÁŪçÆ þ ÇÕ À°Ôé» é¶ ÇÂÔ ê©ÚÅð ÁÅêä¶ À°êð ñμ׶ ìÅÔ» Öó•ÆÁ» ÕðÕ¶ ñÅô» À°μ寺 ¦Øä Áå¶ ÁÅåîÃîðêä Õðé ç¶ èμì¶ å¯º ìÚä ñÂÆ ÕðéÅ ô°ð± ÕÆåÅ ÃÆ Í ÁÃñ ÇòμÚ ÁÕÅñÆ ÁÅ×± ÇÂÔ ê©ÚÅðéÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ãé ÇÕ Ü¶Õð ÁÃƺ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º ÇéÕñ ׶ Ô» å» Ã³å òÆ å» î»ò» ç¶ ê°μå îðòÅ Õ¶ íμÜ ÔÆ Ç×ÁÅ þ ! Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÇÂμÕ Ô¯ð Þ±áÆ ÁøòÅÔ âÅÕàð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Ú½ÔÅé çÆ ê©Ëμà ÇòμÚ ÁÅÂÆ À°Ô dzàðÇòÀ± ÃÆ, ÇÜà ÇòμÚ À°Ã é¶ çÅÁòÅ ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ î˺ Ã³å» é³± ÁÕÃð ÇîñçÅ ðÇÔ³çÅ Ô» êð ÇÂÔ éÔƺ çμû×Å ÇÕ À°Ô ÇÕμæ¶ ðÇÔ³ç¶ Ôé Í Üç êμåðÕÅð» é¶ âÅÕàð Ú½ÔÅé çÅ ÇìÁÅé ê©Ëμà ÇòμÚ ÛêÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ñÅô çÆ ë¯à¯ òμñ ÇçòÅÇÂÁÅ å» À°Ã é¶ ÜòÅì ÇçμåÅ, ‘ÇÂÔ ë¯à¯ ÁÃñÆ éÔÆºÍ Ã³å å» ÇÃ𯺠׳ܶ Ãé Áå¶ ÇÂÔ ë¯à¯ òÅñ» òÅñÆ þ Í’ âÅÕàð Ú½ÔÅé é¶ Ã³å» é³± Çîñä çÅ ÇÂÔ çÅÁòÅ õ°ç ÕÆåÅ Ü» ÁÕÅñÆ é¶åÅò» ç¶ ÕÇÔä ’å¶ Ü» Çëð íÅðåÆ ÔÕ±îå ç¶ ÇÂôÅ𶠒å¶, ÇÂÔ å» Ú½ÔÅé ÔÆ ÜÅäçÅ þ, êð ñ½×¯òÅñ òμñ¯º ÃðÕÅð é³± ÇñÖÆ ÇÚμáÆ ÇòμÚ Ú½ÔÅé ç¶ é»Á çÅ Ç÷Õð Ô¯äÅ ÇÂà dzàðÇòÀ± ÇòμÚ ÁÕÅñÆÁ» Áå¶ ÃðÕÅð çÆ ÇîñÆí°×å çÅ ôμÕ ÷ð±ð êŪçÅ þ Í Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁøòÅÔ é³± ìñ ç¶ä òÅñÆ À°Ô ÁéÅÀ±ºÃî˺à òÆ ÃÆ, ܯ 2 Ãå³ìð, 1984 é³± ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç», Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ ì°ñŶ ׶ Ãðì óÃÅð ÇÃμÖ Ã³î¶ñé ç¶ Ã³ì³è ÇòμÚ, óî¶ñé 寺 4-5 Ççé êÇÔñ» ìÆ.ìÆ.ÃÆ. ¦çé 寺 ÁÅÀ°ä òÅñÆÁ» ôÅî çÆÁ» õìð» ç¶ éÅñ ÔÆ ×°ð± øåÇÔ ì°ñÅ Õ¶ ê³ÜÅìÆ ÇòμÚ ìÅð-ìÅð ÁÅ ðÔÆ ÃÆ Í ÇÂà ÇòμÚ ÇÕÔÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ, ‘ÖÅñÃÅ ÜÆ! 2 Ãå³ìð é³± ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç», Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ Ô¯ ðÔ¶ îÔÅé ê³æÕ ÃîÅ×î ÇòμÚ ì©ÅÔîä ÃðÕÅð çÆÁ» Ãí ð°ÕÅòà» å¯ó Õ¶ Ô°³î-Ô°îÅ Õ¶ êÔ°³Ú¯ Áå¶ ÇÔ³ç± ÃÅîðÅÜ ç¶ Õ°øð çÅ í»âÅ í³é ðμ௠͒ ÇÂÔ ÁéÅÀ±ºÃî˺à Õ¯ÂÆ Û¶-Ãμå Çî³à ñ×ÅåÅð ÁŪçÆ ðÔÆ ÃÆ Áå¶ Çëð èÆîÆ Ô°³çÆ-Ô°³çÆ ì³ç Ô¯ ×ÂÆÍ Ã°äé òÅñ¶ Ãí ÜÅäç¶ Ãé ÇÕ ÇÂà ÁéÅÀ±ºÃî˺à çÆ ÁÅòÅ÷ Ã³å» çÆ éÔƺ, êð ìÔ°å ÃÅð¶ ñ¯Õ» é¶ ÜÅäì°μÞ Õ¶ ÇÂà ×μñ çÅ ê©ÚÅð ÕÆåÅ ÇÕ Ã³å ï±.Õ¶. êÔ°³Ú ׶ Ôé Áå¶ À°Ôé» é¶ À°μ毺 2 Ãå³ìð ç¶ ÃîÅ×î ÇòμÚ êÔ°³Úä çÅ ð¶âÆú ðÅÔƺ Ô°Õî ÕÆåÅ þ, êð ìÆ.ìÆ.ÃÆ çÆÁ» ôÅî çÆÁ» õìð» éÅñ ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ ÇÂà ÁéÅÀ±ºÃî˺à çÆ ÁÅòÅ÷ Ã³å» çÆ ÇìñÕ°ñ éÔƺ ÃÆ Í î˺ õ°ç 19 Ô¯ð ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» éÅñ ÇÂÕμᶠìËá Õ¶ ÇÂà ÁéÅÀ±ºÃî˺à é³± ðÇäÁÅ ÃÆ Í

101  óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆ ÁøòÅÔ é³± Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇÃ³Ø ×³©æÆ, Ã©Æ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì, Á³Çî©åÃð çÆ À°Ã åÕðÆð é¶ òÆ ìñ ÇçμåÅ, ÇÜÔóÆ À°Ã é¶ ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» ÇòÖ¶ 2-9-1984 é³± ԯ¶ ÇÃμÖ Ã³î¶ñé Ã ÇçμåÆ ÃÆ Í Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêäÆ åÕðÆð ÇòμÚ ÇÕÔÅ ÃÆ, ‘î¶ð¶ òμñ¯º ÷¯ð ç¶ä ’å¶ òÆ ø½Ü é¶ Ã³å» çÅ ÃðÆð éÔƺ ÇçÖÅÇÂÁÅ, ÇÜà 寺 êåÅ ñμ×çÅ þ ÇÕ Ã³å» ç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆ Õ¯ÂÆ ×μñ ÷ð±ð þ Í Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇÃ³Ø òμñ¯º ÇÂÔ ñø÷ ÕÇÔä ’å¶ ÇÃμÖ-ó×å» é¶ Ö°ôÆ ÇòμÚ ÜËÕÅð¶ Ûμâä¶ ô°ð± Õð Ççμå¶ ÃéÍ Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇÃ³Ø ø½ÜÆ Ôîñ¶ ç½ðÅé ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ÇòμÚ ÃÆ Áå¶ À°Ã é¶ Ü³× çÅ ÃÅðÅ Çç©ô ÁÅêäÆÁ» ÁμÖ» éÅñ ç¶ÇÖÁÅ Áå¶ Çê³â¶ ’å¶ Ô³ãÅÇÂÁÅ ÃÆ Í ø½Ü é¶ À°Ã é³± ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º ÔÆ ÇשøåÅð ÕÆåÅ ÃÆ Í Ç×ÁÅéÆ Ç´êÅñ ÇóØ, Üæ¶çÅð, Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Áå¶ Ç×ÁÅéÆ ÃÅÇÔì ÇóØ, þμâ ×ð³æÆ, ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì òμñ¯º ì°÷ÇçñÆ ÇòÖÅÀ°ä ÕÅðé À°Ã Ã Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇóØ* çÅ ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ ìÔ°å ÔÆ ÃÇåÕÅð ÃÆ Áå¶ À°Ôé» òμñ¯º ÁÅêäÆ åÕðÆð ÇòμÚ ÕÔ¶ ׶ À°êð¯Õå ôìç ÇÃμÖ Õ½î ñÂÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ìÔ°å òμâÆ ×òÅÔÆ Ãé , ÇÜà ’å¶ ÇÃμÖ» é¶ ÇòôòÅà Õð ÇñÁÅ êð Ç×ÁÅéÆ ê±ðé ÇÃ³Ø çÆ ÇÂà åÕðÆð ÇòμÚ òÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ Õ¯ÂÆ Ãì±å éÔƺ ÃÆ ÇÕªÇÕ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÇÂéøðî¶ôé ÁøÃð éÇð³çðÜÆå ÇÃ³Ø é³çÅ, ðÅ×Æ ÔðÚðé ÇÃ³Ø Áå¶ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ îËé¶Üð ðäÜÆå ÇÃ³Ø Ãî¶å ìÔ°å ÃÅð¶ î°ñÅ÷î» é¶ Ã³å» çÆ ç¶Ô çÆ ôéÅõå ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ ø½Ü é¶ ÇשøåÅð ÕÆå¶ ×¶ ìÔ°å ÃÅð¶ Çóػ é³± Ã³å» çÆ ñÅô ñÅ׶ ÕÅøÆ Ãî» ÇìáÅÂÆ ðμÇÖÁÅ ÃÆ Í À°Ôé» Ççé» ÇòμÚ ÇÂμÕ ÁøòÅÔ ÇÂÔ òÆ Ã°äÆ ×ÂÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å í¶Ã ìçñ Õ¶ ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» ÇòÖ¶ Ã¯é¶ çÅ ìÔ°å òμâÅ ÔÅð Úó•Å Õ¶ ׶ Ôé Í Ã³å» ç¶ ÁîðÆÕÅ, Õé¶âÅ, ï±.Õ¶. Áå¶ ÚÆé ÁÅÇç ç¶ô» ÇòμÚ ÜÅä çÆÁ» ÁøòÅÔ» òÆ ÁÅî ÔÆ Ã°äÆÁ» Ü»çÆÁ» Ãé Áå¶ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å» çÅ î°μÖ þμâÕ°ÁÅàð êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ þ Áå¶ À°μ毺 À°Ô õÅÇñÃåÅé çÆ ÁÅ÷ÅçÆ ñÂÆ îçç ñËä ñÂÆ ÃêËôñ ÔòÅÂÆ ÜÔÅ÷ ðÅÔƺ ÕÂÆ î°ñÕ» çÅ ç½ðÅ Õð ðÔ¶ Ôé Í Çòç¶ô» 寺 ê³ÜÅì êðå¶ ÕÂÆ ÇòÁÕåÆÁ» ç¶ é»Á òÆ ÁÅî ÔÆ ñÂÆ Ü»ç¶ ðÔ¶ Ãé, ÇÜÔé» ìÅð¶ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÕ À°Ôé» é¶ ìÅÔðñ¶ ç¶ô» ÇòμÚ Ã³å» ç¶ çðôé ÕÆå¶ Ôé Í ÇÂμ毺 åÕ ÇÕ ÕÂÆ Õ»×ðÃÆ î³åðÆÁ» Áå¶ ÁÅ×±Á» ç¶ Çðôå¶çÅð» òμñ¯º Ã³å» ç¶ Çòç¶ô ÇòμÚ çðôé Õðé çÆÁ» ×μñ» òÆ Ã°äé ÇòμÚ ÕÂÆ ÇÚð ÁŪçÆÁ» ðÔÆÁ» Ãé êð âÅÕàð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Ú½ÔÅé òμñ¯º Ã³å» é³± Çîñä çÅ ÃðÅÃð Þ±áÅ çÅÁòÅ Õðé 寺 ÇìéÅ ÁμÜ åÕ ÁÇÜÔÅ Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆ ÃÅÔîä¶ éÔƺ ÁÅÇÂÁÅ ÇÜÃ é¶ Ã³å» é³± õ°ç Çîñä çÅ çÅÁòÅ ÕÆåÅ Ô¯ò¶ Í ÇÜà ÇòÁÕåÆ ìÅð¶ òÆ ÁÇÜÔÆ * ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ. çÆÁ» ÕéòËéôé» ÇòμÚ ôÅîñ Ô¯ä, ÇÃμÖ» é³± ñò Õ°ô çÆ Á½ñÅç çμÃä Áå¶ Ô°ÕîéÅî¶ çÆ êð³êðÅ ç¶ À°ñà ðÃå¶ ÇòÚ¯º Ô°ÕîéÅî» ÜÅðÆ ÕðÕ¶ Ç×: ê±ðé ÇÃ³Ø çÅ Ô°ä Õ½î ÇòμÚ êÇÔñ» òð×Å ÃÇåÕÅð éÔƺ ÇðÔÅ Í

102  ÁøòÅÔ À°μâçÆ ÃÆ ÇÕ À°Ô Ã³å» é³± ÇîÇñÁÅ þ, À°Ã çÅ êåÅ Õðé ’å¶ ÁÃñÆÁå Õ°Þ Ô¯ð ÔÆ ÇéÕñçÆ ÃÆ Í Ü» å» ÁÇÜÔ¶ é»Á çÅ Õ¯ÂÆ ÁÅçîÆ Ô°³çÅ ÔÆ éÔƺ ÃÆ Áå¶ Ü» Çëð À°Ô ÁÅçîÆ ÕÇÔ³çÅ ÃÆ ÇÕ î˺ õ°ç å» Ã³å» é³± éÔƺ ÇîÇñÁÅ, ÇÃðø ðÇäÁÅ ÔÆ þ Í ÁÃñ ÇòμÚ Ã³å» òμñ¯º éÅ å» ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» ÇòÖ¶ í¶Ã ìçñ Õ¶ ܱé 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ 寺 ìÅÁç Õ¯ÂÆ ìÔ°å òμâÅ ÔÅð Úó•ÅÀ°ä çÅ ÔÆ Õ¯ÂÆ Ãì±å ÇîÇñÁÅ þ, éÅ ÔÆ Ã³å» ç¶ Çòç¶ô ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁμÜ åÕ Õ¯ÂÆ À°μØ-ðμØ ÔÆ ÇéÕñÆ þ Áå¶ éÅ ÔÆ Õ¯ÂÆ ÁÇÜÔÅ ÇòÁÕåÆ ÔÆ ÃÅÔîä¶ ÁÅÇÂÁÅ þ ܯ Ã³å» é³± Ö°ç ÇîÇñÁÅ Ô¯ò¶ Í êÅÇÕÃåÅé 寺 Úμñ ðÔ¶ ê³ÜÅìÆ çðìÅð ꩯ×ðÅî 寺 Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÜÅäÕÅðÆ ñËä ñÂÆ ×ÂÆÁ» ìÔ°å ÃÅðÆÁ» ÇÚμáÆÁ» çÅ ÜòÅì Çç³ÇçÁ» ÇÂà ꩯ×ðÅî çŠꩯÇâÀ±Ãð ÇðÁÅ÷ îÇÔî±ç ÕÂÆ òÅð Ãêôà Õð üμÕÅ þ ÇÕ Ã³å ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ôé Í ÇÂà åð•» ÇÂÔ Ã³íÅòéÅ òÆ î±ñ¯º ÔÆ ðμç Ô¯ üμÕÆ þ ÇÕ Ã³å êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ ÔéÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ Á×ñÅ Ãì±å Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÃÅìÕÅ Üæ¶çÅð íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø çÆ Ã³å» éÅñ ø¯é ’å¶ Ô¯ÂÆ ×μñìÅå éÅñ Ü°ÇóÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø çÆ Ã³å» éÅñ ø¯é å¶ Ô¯ÂÆ ×μñ Áå¶ À°Ã òμñ¯º êÅÇÕÃåÅé 寺 ê©Åêå ÕðÕ¶ í¶ÜÆ òÆÇâú ÕËöà çÆ ÕÅøÆ ÚðÚÅ ðÔÆ þ Í ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÇðÔÅ þ ÇÕ íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø é³± Ã³å» éÅñ ÇîñÅÀ°ä ñÂÆ êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÇÂμÕ ÇÕñ•¶ ç¶ ×¶à Áμ׶ ÇñÜÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ êð ÁÇèÕÅðÆÁ» é¶ Ã³å» çÅ í¶ç ×°êå ðμÖä ñÂÆ ÇîñÅÀ°ä 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ, î×ð íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø é¶ À°Ã ÇÕñ•¶ ÇòμÚ¯º Çóػ ç°ÁÅðÅ ÛμⶠÜÅ ðÔ¶ ÜËÕÅÇðÁ» çÆ ÁÅòÅ÷ ÁÅêäÆ Õ³éÆ Ã°äÆ Í Üç ÇÂà óì³èÆ íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø éÅñ ×μñìÅå ÕÆåÆ ×ÂÆ å» À°Ôé» çμÇÃÁÅ ÇÕ î˺ ÁÕå±ìð 1983 ÇòμÚ À°Ôé» Ççé» ’Ú íÅðå ÁÅÇÂÁŠû, Üç óå ÁÅî ÔÆ ÇÕÔÅ Õðç¶ Ãé ÇÕ Ü¶Õð çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ÔîñÅ Ô¯ÇÂÁÅ å» î±³Ô-å¯ó ÜòÅì ÇçμåÅ ÜÅò¶×Å Í’ ÁÃƺ êÇðòÅð ÇòμÚ ìËá Õ¶ îÇÔñà ÕÆåÅ ÇÕ Ã³å Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ÔîñÅ Ô¯ä çÆ Ã±ðå ÇòμÚ íÅðåÆ ø½Ü éÅñ ñóÇçÁ» ôÔÆç Ô¯ä çÅ îé ìäÅ üμÕ¶ ÔéÍ Üç î˺, ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø éÅñ ÃñÅÔ ÕÆåÆ ÇÕ Ã³å» é³± Çîñ Õ¶ ê°μÇÛÁÅ ÜÅò¶ ÇÕ Ü¶Õð Õ¯ÂÆ íÅä» òðå Ü»çÅ þ å» êÇðòÅð ñÂÆ ÕÆ Ô°Õî þ Í ÁÃÆ Çå³é» é¶ ÔÆ Ã³å» éÅñ ÇÂà Çòô¶ ’å¶ òμÖ-òμÖ ×μñ ÕÆåÆ Í Üç î˺, ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø é³± ê°μÇÛÁÅ ÇÕ å°ÔÅé³± Ã³å» é¶ ÕÆ ÜòÅì ÇçμåÅ þ å» À°Ôé» é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÁÃÆ Ã³å» òμñ¯º Ççμå¶ ÜòÅì éÅñ óå°ôà Ô» êð À°Ôé» é¶ ÃÅé³± ÇÕÔÅ þ ÇÕ å°ÔÅⶠéÅñ î¶ðÆ Ü¯ ×μñ Ô¯ÂÆ þ, À°Ô ÇÕö é³± òÆ éÔƺ çμÃäÆ Í ÇÂà ñÂÆ ÁÃƺ À°Ôé» éÅñ Ô¯ÂÆ ×μñ éÔƺ çμà ÃÕç¶ Í Ã³å» é¶ î¶ð¶ éÅñ ܯ ×μñìÅå ÕÆåÆ ÃÆ, À°Ã é³± ÇÕö Ô¯ð éÅñ Õðé ’å¶ êÅì³çÆ éÔƺ ÃÆ ñ×ÅÂÆÍ À°Ôé» é¶ îËé³± ÇÕÔÅ ÃÆ ÇÕ å³± ìÅÔð Úñ¶ ÜÅÔ Í Üç î˺ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ÔîñÅ Ô¯ä çÆ Ã±ðå ÇòμÚ ÕÆ Ô¯ò¶×Å å» À°Ôé» ÜòÅì ÇçμåÅ ÃÆ ÇÕ òÅÇÔ×°ð± é¶ ì³ì¶ (ì³ìÂÆ) Áå¶ Ú³ç¯ Õñ» 寺 Ôμæ ç¶ Õ¶ Õμã ÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ ÇÂà Ôîñ¶ ÇòμÚ òÆ Ã°ðõð± Ô¯ Õ¶ ÔÆ ÇéÕñ»×Å, êð î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ î¶ðÆ åÃμñÆ éÔƺ Ô¯ÂÆ, ÇÕªÇÕ î˺ ïÇÚÁÅ ÃÆ ÇÕ ôÔÆç Ô¯äÅ òÆ Ã°ðõð± Ô¯äÅ ÔÆ þ Áå¶ ìÚ ÇéÕñäÅ òÆ Í Ã³å» é¶ îËé³± ÇÕÔÅ ÇÕ ‘å³± Ãò¶ð¶ ÔÆ ìÅÔð (Çòç¶ô) ÚñÅ ÜÅÔ Í î˺ å¶ð¶ éÅñ àËñÆë¯é ’å¶ ×μñ Õð»×Å Í å³± î¶ðÆ ÁÅòÅ÷ å» êÇÔÚÅä ÔÆ ñò¶×Å ? å³± î¶ðÆ ÁÅòÅ÷ êÇÔÚÅäÆÍ’ î˺ 18 îÅðÚ é³± òÅêà Çòç¶ô

103  ÚñÅ Ç×ÁÅÍ Üç ܱé 1984 çÅ Øμ¬ØÅðÅ òÅêÇðÁ» å» î˺ â°ìÂÆ å¯º dz×ñ˺â ÚñÅ Ç×ÁÅ Í Øμ¬ØÅð¶ 寺 Õ°Þ Ççé ìÅÁç Ã³å» ç¶ ìÚ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÚðÚÅ ÁÅî ÃÆ Áå¶ ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å êÅÇÕÃåÅé êÔ³°Ú ׶ Ôé Í î˺ ïÇÚÁÅ ÇÕ î¶ð¶ dz×ñ˺â ÇòμÚ ÁÅ ÜÅä ÕÅðé ܶ Ã³å» é¶ î¶ð¶ éÅñ óêðÕ ÕðéÅ Ô¯ò¶ å» ÇÕò¶º Õðé׶ Í ÇÂÔ Ã¯Ú Õ¶ î˺ ÁÅêä¶ ë¯é é³ìð êÅÇÕÃåÅé çÆ Ü³× ÁõìÅð Ãî¶å ÕÂÆ Çòç¶ôÆ ÁõìÅð» ÇòμÚ ç¶ Ççμå¶ Í ÁÚÅéÕ 24-25 ÁÕå±ìð çÆ ðÅå é³± ø¯é çÆ Ø³àÆ òμÜÆ Í ðÅ×Æ ×°ðî¶ñ ÇÃ³Ø é¶ ø¯é üμÇÕÁÅ Í ø¯é Õðé òÅñ¶ é¶ î¶ð¶ éÅñ ×μñ ÕðÅÀ°ä ñÂÆ ÇÕÔÅÍ Üç î˺ þñ¯º ÕÆåÅ å» Áμׯº ÁÅòÅ÷ ÁÅÂÆ, ‘êÇÔÚÅÇäÁ» ÂÆ ?’ Üç î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ å°Ãƺ ÇÕμ毺 ì¯ñ ðÔ¶ Ô¯ å» Áμׯº ÜòÅì ÁÅÇÂÁÅ, ‘êÇÔÚÅÇäÁ» éÔƺ ?’ Áå¶ ÇÂà 寺 ìÅÁç ø¯é ÕμÇàÁÅ Ç×ÁÅ Í î¶ð¶ îé ÇòμÚ Ã³å» çÆ ÕÔÆ ×μñ ïÅç ÁÅ ×ÂÆ Áå¶ î˺ ÇÂÔ Ã¯Ú Õ¶ ÇÕ Ã³å êÅÇÕÃåÅé Ô¯ä׶, Çå³é îÔÆé¶ çÅ òÆ÷Å ÇñÁÅ Áå¶ êÅÇÕÃåÅé ÁÅ Ç×ÁÅ Í êÅÇÕÃåÅé êÔ°³Ú Õ¶ Ã³å» é³± Çîñä çÆ Õ¯Çôô Õðé ñμ×Å Í ÇÂμÕ Ççé ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ•¶ ÇòμÚ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇÕñ•¶ ç¶ ÇòμÚ ÇÂμÕ æ» ×°ðìÅäÆ çÆ å°Õ ÒÒÁÅòÔ° ÇÃÖ ÃÇå×°ð± Õ¶ ÇêÁÅÇðÔ¯ÓÓ ÇñÖÆ Ô¯ÂÆ ç¶ÖÆ Í î˺ À°Ô å°Õ ð°Õ Õ¶ êó•Æ êð îËé³± À°μèð ÜÅä éÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Áμ׶ ñË ×¶ Í ÇÂμÕ Ççé ÇÂö ÇÕñ•¶ ç¶ ìÅÔð Öó•¶ Ã» ÇÕ Á³ç𯺠ÜËÕÅð¶ Ûμâä çÆ ÁÅòÅ÷ ðäÆ Í ÇÂμÕ Ççé îËé³± ÇÂμÕ Ô¯ð ÇÕñ•¶ Áμ׶ ñË Õ¶ ׶, À°μ毺 òÆ Çóػ ç¶ ÜËÕÅÇðÁ» çÆ ÁÅòÅ÷ ðäÆ Í ÇÂμÕ Ççé ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ ÇÂÃñÅîÅìÅç ñË Õ¶ ׶ ÇÕ ÁμÜ åËé³± À°Ã ì³ç¶ éÅñ ÇîñÅÀ°äÅ þ ÇÜÔóÅ å°ÔÅâÅ òμâÅ ñÆâð þ êð Üç À°μæ¶ êÔ°³Ú¶ å» Õ°Þ Ãî» ìÅÁç À°Ôé» é¶ ÕÇÔ ÇçμåÅ ÇÕ À°Ã ì³ç¶ é¶ ÇÕö é³± òÆ Çîñä 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ þ Í î˺ ïÇÚÁÅ, ܶ Ã³å» é¶ í¶ç (Secrecy) ÔÆ ðμÖäÅ þ å» À°Ô îËé³± òÆ ÇÕª Çîñä׶ Í Ü¶ Çîñ ê¶ Çëð ÃÆÕð¶ÃÆ ÕÅÔçÆ ¯ êð îËé³± ÇÂμÕ òÆÇâú ÕËöà ÇòÖÅÂÆ ×ÂÆ, ÇÜà ÇòμÚ Ã³å» é¶ ÇÃð ’å¶ Õ¶ÃÕÆ ÃÜÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Áå¶ ÇÂμÕ ñμå ’å¶ êμàÆ ì³é•Æ Ô¯ÂÆ ÃÆ Áå¶ ÕÇÔ ðÔ¶ Ãé ÇÕ ÔÕ±îå é¶ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ’å¶ Ü¯ ÔîñÅ ÕÆåÅ þ ÇÂà çÅ î³±Ô-å¯ó ÜòÅì ÇçÁ»×¶ Í ÇÂà 寺 Áμׯº ÕËÃà õåî Ô¯ Ü»çÆ þ Í íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø ç¶ ÇÂà ÇìÁÅé ’å¶ ÇòÚÅð Õðé 寺 Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòÚ Ô¯ä çÅ Õ¯ÂÆ òÆ î³éä ï¯× á¯Ã Ãì±å ÃÅÔîä¶ éÔƺ ÁŪçÅ Í çðÁÃñ, íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø òμñ¯º ø¯é Õðé òÅñ¶ é³± óå ÃîÞäÅ ÇÂμÕ í°ñ¶ÖÅ ÔÆ ñμ×çÅ þ ܯ À°Ãé³± Ã³å» éÅñ Øμ¬ØÅð¶ 寺 êÇÔñ» Ô¯ÂÆ ×μñìÅå ÕÅðé ìäÆ èÅðéÅ ÕÅðé ñμ×Å ÜÅêçÅ þÍ àËñÆø¯é Õðé ñμÇ×Á» Ôð ì³çÅ ÁÕÃð ÔÆ ÕÇÔ Çç³çÅ þ ÇÕ ‘êÛÅÇäÁ» ÂÆ ?’ Áå¶ ø¯é òÆ ÁÕÃð ÕÂÆ òÅð þñ¯ Õðé 寺 ìÅÁç ÔÆ ÕμÇàÁÅ Ü»çÅ þ Áå¶ Çëð Õ¯Çôô Õðé ’å¶ òÆ éÔƺ ÇîñçÅ Í íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø éÅñ Ô¯ÂÆ ø¯é òÅñÆ ØàéÅ òÆ ÁÇÜÔÆ ÔÆ ÇçÖÅÂÆ Çç³çÆ þ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅ å» êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ ×¶ Ãé Áå¶ éÅ ÔÆ Çóػ ç¶ ÜËÕÅÇðÁ» çÆ ÁÅòÅ÷ òÅñÅ Õ¯ÂÆ ÇÕñ•Å ÔÆ ÃÆ Í ÁÃñ ÇòμÚ øËÃñÅìÅç ܶñ• ÃÆ, ÇÜμæ¶ 387 ç¶ ÕðÆì ÃðÔμç êð ÕðÕ¶ ׶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé öËð-ÕÅé³±éÆ åðÆÕ¶ éÅñ êÅÇÕÃåÅé çÅÖñ Ô¯ä ç¶ Ü°ðî ÇòμÚ é÷ðì³ç ÕÆå¶ ×¶ Ãé Í ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» çÆ é÷ðì³çÆ ìÅð¶ ìÆ.ìÆ.ÃÆ. ð¶âÆú Áå¶ ÁõìÅð» ÇòμÚ òÆ õìð ÁÅ üμÕÆ ÃÆ Áå¶ Çòç¶ôÆ ÇÃμÖ ÁÅêäÆ êÅÇÕÃåÅé ïÅåðÅ Ã ÇÂÔé» é³± Çîñä çÆ ÁÕÃð Õ¯Çôô òÆ Õðç¶ ÔÆ ðÇÔ³ç¶ Ãé, êð ܶñ• ÁÇèÕÅðÆÁ» òμñ¯º éÅ ÇîñÅÀ°ä

104  çÆ Ã±ðå ÇòμÚ À°Ô ÇÕñ•Å-é°îÅ øËÃñÅìÅç ܶñ• ç¶ ×¶à Áμׯº ÔÆ ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» ç¶ ÜËÕÅÇðÁ» çÆ ÁÅòÅ÷ ðä Õ¶ ÔÆ òÅêà êðå ÁÅªç¶ Ãé Í ñÅÔ½ð çÅ ÇÕñ•Å å» ÃËñÅéÆÁ» ñÂÆ Ôî¶ôÅ Ö°μñ•Å ÔÆ ðÇÔ³çÅ þ Áå¶ êÅÇÕÃåÅé ÜÅä òÅñÅ Ôð ÇÃμÖ ÇÂà ÇÕñ•¶ é³± õÅñÃÅ ðÅÜ çÆ ÇéôÅéÆ ÃîÞ Õ¶ Áå¶ ìÅìÅ ÇìèÆ Ú³ç ç¶ Ø¯ÇóÁ» çÆ ÃÅÖÆ éÅñ óì³èå Ô¯ä ÕðÕ¶ ò¶ÖäÅ ÷ð±ðÆ ÃîÞçÅ þ Í ñÅÔ½ð ç¶ ÇÂà ÇÕñ•¶ ÇòμÚ ×°ðìÅäÆ çÆÁ» å°Õ» òÆ ìÔ°å æÅÂƺ ÇñÖÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ôé Áå¶ îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÅ îÇÔñ ç¶Öç¶ Ã ïÅåðÅ ñÂÆ ×¶ ÇÃμÖ Ü÷ì¶ ÇòμÚ ÁÅ Õ¶ ÕÂÆ òÅðÆ ÜËÕÅð¶ òÆ Ûμâ Çç³ç¶ Ôé Í çðÁÃñ íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø é¶ òÆ ÁÇÜÔ¶ ÇÃμÖ ïÅåð±Á» ç¶ ÜËÕÅð¶ ÔÆ ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ•¶ Áå¶ øËÃñÅìÅç ܶñ• ÇòμÚ¯º Ã°ä¶ Ô¯ä׶, éÅ ÇÕ Ã³å» Áå¶ À°Ôé» éÅñ ðÇÔ ðÔ¶ Çóػ ç¶ Í íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø òñ¯º ÇÜà òÆâÆú ÕËöà çÅ Ç÷Õð ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þ, À°Ô êÇÔñÆ Ü±é é³± ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì ’å¶ ÚμñÆ ×¯ñÆ å¯º ìÅÁç À°Ã Ççé ÇðÕÅðâ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆ ÁøòÅÔ é³± Üμ×ìÅäÆ Ãî¶å Õ°Þ ÁõìÅð» é¶ òÆ ê±ðÆ ÔòÅ ÇçμåÆ ÃÆ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ 19 ܱé é³± ÇÂμÕ õìð ÁÅÂÆ ÃÆ ÇÕ 30 Ü•±é, 1984 é³± êÅÇÕÃåÅé àÆ.òÆ. 寺 éÕñÆ Çí³âð»òÅñ¶ çÆ åÕðÆð ðäÅÂÆ ÜÅò¶×Æ Í ÁõìÅð» õÅà ÕðÕ¶ Üμ×ìÅäÆ òμñ¯º òðå¶ ×¶ ‘éÕñÆ’ ôìç é¶ ÇÃμÖ» ç¶ ÇòôòÅà 鳱 Ô¯ð òÆ î÷ì±å ÕÆåÅ Í ÇÃμÖ» é¶ ÃîÇÞÁÅ ÇÕ Ã³å ÃμÚî°μÚ ÔÆ ÇÜÀ±ºç¶ Ôé Áå¶ ÁõìÅð ‘éÕñÆ’ ôìç ÇÃμÖ» é³± è¯ÖÅ ç¶ä ñÂÆ ÜÅäì°μÞ Õ¶ òðå ðÔ¶ Ôé Í Õ°Þ ÁõìÅð» òμñ¯º ëËñÅÂÆ ×ÂÆ ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ Ü³×ñ çÆ Áμ× ò»× ëËñ ×ÂÆ Í ÇÃμÖ êÅÇÕÃåÅé àÆ.òÆ. 寺 Ã³å» çÆ åÕðÆð ðäé ñÂÆ À°åðÕåÅ éÅñ À°âÆÕ Õðé ñμ׶ Í ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ éÅñ ÔÆ ëËñ ×ÂÆ ÇÕ ÇÂà Ççé ÃðÕÅð ÇìÜñÆ ì³ç ðμÖ¶×Æ Í ÇÃμÖ» é¶ ÇìÜñÆ ç¶ ìçñ ñÂÆ ìËàðÆÁ» çÅ À°Ú¶ÚÅ ê©ì³è òÆ Õð ÇñÁÅ Áå¶ ÁõìÅð» òμñ¯º çμö Ççé À°Ô ÃÅðÆ ðÅå àÆ.òÆ. ç¶Öç¶ ðÔ¶ Í Á×ñ¶ Ççé ÇÂÔ ÁÅî ÔÆ Ã°ÇäÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ êÅÇÕÃåÅé àÆ.òÆ. 寺 ðÅå ÕðÆì 1-30 òܶ Ã³å» é¶ åÕðÆð ÕÆåÆ þ Í À°Ôé» Ççé» ÇòμÚ Çê³â» ’Ú Çòðñ¶-Çòðñ¶ àÆ.òÆ. ÔÆ Ãé Í ÇÜé•» Õ¯ñ àÆ.òÆ. éÔƺ Ãé, À°Ôé» é¶ ÇÂà ÁøòÅÔ é³± ê±ðÆ åð•» ÃμÚ î³é ÇñÁÅ Áå¶ õ°ôÆ ÇòμÚ ÜËÕÅð¶ Ûμâä¶ Áå¶ ñμâ± ò³âä¶ ô°ð± Õð Ççμå¶ Í Á³Çî©åÃð Áå¶ ×°ðçÅÃê°ð Ç÷ñ•¶ ÇòμÚ ñÅÔ½ð àÆ.òÆ. ç¶Ö¶ ÜÅä ÕÅðé ÇÂÔé» ç¯Ô» Ç÷Çñ•Á» ÇòμÚ å» Ã³å» çÆ åÕðÆð Ã°ä¶ ÜÅä çÅ ÃðÅÃð Þ±áÅ ê©ÚÅð ÇÃðø ôðèÅ-íÅòéÅ åÇÔå ÔÆ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ, Üç ÇÕ ÇÂà Ççé óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ Õ¯ÂÆ òÆ åÕðÆð ñÅÔ½ð àÆ.òÆ. 寺 éÔƺ ÃÆ Ã°äÆ ×ÂÆ Í î˺ õ°ç 28, 29 Áå¶ 30 ܱé, 1984 é³± ñ×ÅåÅð Çå³é Ççé ñÅÔ½ð àÆ.òÆ. çÅ ê±ðÅê±ðŠꩯ×ðÅî ò¶ÇÖÁÅ ÃÆ êð î˺ Ã³å» çÆ Õ¯ÂÆ òÆ åÕðÆð éÔƺ ÃÆ Ã°äÆ Í Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì å¶ ÔîñÅ Õðé òÅñ¶ Üéðñ ìðÅó Ãî¶å ÕÂÆ ø½ÜÆ ÁøÃð» òμñ¯º ÇÂà Ççé ñÅÔ½ð àÆ.òÆ. ç¶Öä ñÂÆ ÇòÖÅÂÆ ×ÂÆ ÇçñÚÃêÆ çÆ õìð é¶ òÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁøòÅÔ é³± Ôμ篺 òμè ìñ ÇçμåÅ ÃÆ, ÇÕªÇÕ ÇÃμÖ» é¶ ÇÂÔ ê©íÅò ÇñÁÅ ÃÆ ÇÕ Ü¶Õð Ã³å» é³± îÅð-î°ÕÅÀ°ä çÅ çÅÁòÅ Õðé òÅñ¶ ø½ÜÆ ÜðéËñ òÆ õ°ç ç°ÇìèÅ ÇòμÚ Ôé å» Çëð Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ õìð ÇìñÕ°ñ ÃμÚÆ þ Í ÁÃñ ÇòμÚ ÁõìÅð» ’Ú Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ

105  åÕðÆð ðäŶ ÜÅä çÆ õìð ÇÃμÖ» é³± è¯ÖÅ ç¶ä òÅñÆ ÇÂμÕ ôðÅðå ÃÆ, êð Ã³å» é³± Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ ò¶Öä çÆ ÇÃμÖ ÇÔðÇçÁ» çÆ åóê é¶ 30 ܱé 寺 ìÅÁç, Çìé» åÕðÆð ðäé ç¶ ÔÆ ÇÂà 鳱 ðäé çÅ ê©ÚÅð ÕðéÅ ô°ð± Õð ÇçμåÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁøòÅÔ çÅ ÇÔ³ç°ÃåÅéÆ ÃðÕÅð òμñ¯º ÇçåÅ Ç×ÁÅ ÇÂÔ ÜòÅì ÇÕ Ü¶Õð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÀ±ºçÅ þ å» Çëð ÷°ñëÕÅð ÁñÆ í°μ௠òÆ ÇÜÀ±ºçÅ þ, ìóÅ ö½ðåñì þ ÇÕªÇÕ Ç÷Á» ÔÕ±îå òμñ¯º ÷°ñøÕÅð ÁñÆ í°μ௠鳱 ë»ÃÆ Ççμå¶ ÜÅä Ã òÆ ÇÂÔ ÁøòÅÔ ëËñÆ ÃÆ ÇÕ À°Ã é³± ë»ÃÆ ç¶ä çÆ æ» âðÅîÅ ÔÆ Ö¶ÇâÁÅ Ç×ÁÅ þ Áå¶ Á³åð-ðÅôàðÆ çìÅÁ ÕÅðé À°Ã é³± îÅðé çÆ æ» Û°êÅ Õ¶ ðμÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Áå¶ Ãî» ÁÅÀ°ä ’å¶ À°Ã é³± ÃÅÔîä¶ ñË Á»çÅ ÜÅò¶×Å Í ÇÔ³ç ÃðÕÅð é¶ ÇÂÔ òÆ çÅÁòÅ ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ Ü¶Õð êÅÇÕÃåÅé óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± àÆ.òÆ. å¶ ÇçÖŶ×Å å» ÁÃƺ í°μ௠鳱 ê¶ô Õð ÇçÁ»×¶ Í ÇÂà õìð é¶ òÆ ÇÃμÖ» ’å¶ À°ñàÅ ÁÃð ÕÆåÅÍ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñ ÜÅä çÆÁ» À°êð¯Õå ÁøòÅÔ» 寺 ÇÂñÅòÅ êÅÇÕÃåÅé éÅñ Ü°óÆÁ» Õ°Þ Ô¯ð ØàéÅò» é¶ òÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁøòÅÔ é³± ìñ ÇçμåÅÍ êÅÇÕÃåÅé ÜÅä òÅñ¶ é½Ü°ÁÅé» ÇòμÚ¯º Õ°Þ ÃðÔμç êÅð ÕðÕ¶ ÕðåÅðê°ð ÃÅÇÔì ç¶ é¶óñ¶ ç¯ Çê³â» Õ¯áÅ Áå¶ â¶ðÅ ÇòÖ¶ ׶ Í ÇÂé•» Çê³â» ç¶ êÅÇÕÃåÅéÆÁ» é¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» é³± çμÇÃÁÅ ÇÕ ‘óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çå³é Ô¯ð Çóػ Ãî¶å ÇÂμ毺 çÆ ÔÆ ¦Ø Õ¶ Ü»ç¶ ÁÃƺ ç¶Ö¶ Ôé Í À°Ôé» ç¶ éÅñ ÇÂμÕ ìÆìÆ òÆ ÃÆ Í Ã³å æ¯ó•Å ÇÜÔÅ ¦×óÅ Õ¶ å°ðç¶ Ãé Í ôÅÇÂç À°Ôé» çÆ ñμå ÇòμÚ ×¯ñÆ ñμ×Æ Ô¯ÂÆ ÃÆÍ’ À°Ôé» é½Ü°ÁÅé» é¶ ÇÂÔé» Çê³â» ç¶ ñ¯Õ» çÆ ×μñ ÃμÚ î³é ñÂÆ Áå¶ êÅÇÕÃåÅé ׶ Ô¯ð ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» é³± òÆ çμÃÆ Í øËÃñÅìÅç ܶñ• 寺 ÇðÔÅÁ Ô¯ Õ¶ Üç ÇÂÔ é½Ü°ÁÅé òÅêà ê³ÜÅì êðå¶ å» ÇÂÔé» é¶ ÇÂμæ¶ òÆ ÇÂà ×μñ çÅ õ±ì ê©ÚÅð ÕÆåÅ Í ÁÃñ ÇòμÚ ¦×óÅ Õ¶ å°ðé òÅñŠóå ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÔƺ ìñÇÕ íÅÂÆ Õ³òð ÇÃ³Ø èÅîÆ ÃÆ, ܯ ìÆìÆ Õ°ñìÆð Õ½ð èÅîÆ Áå¶ Çå³é Ô¯ð Çóػ Ãî¶å êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÇÂÔé» Çê³â» ÇòμÚ Ç×ÁÅ ÃÆ Í íÅÂÆ Õ³òð ÇÃ³Ø ç¶ êËð ÇòμÚ Üî»çð± é°Õà ԯä ÕÅðé À°Ô æ¯ó•Å ¦×óÅ Õ¶ ÔÆ å°ðçÅ ÃÆ Í êÅÇÕÃåÅé ÜÅä òÅñ¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» çÆ êÅÇÕÃåÅéÆ ÁÇèÕÅðÆ ê°μÛÇ×μÛ Õðç¶ Ãé Í Üç À°Ô ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» é³± ê°μÛç¶ ÇÕ ’å°Ãƺ êÅÇÕÃåÅé ÇÕª ÁŶ Ô¯ ?’ å» ìÔ°å¶ é½Ü°ÁÅé ÜòÅì Çç³ç¶, ‘ÁÃƺ Ã³å» é³± Çîñä ÁŶ Ô», ÃÅé³± À°Ôé» éÅñ ÇîñÅ ÇçÀ°Í’ êÅÇÕÃåÅé ÁÇèÕÅðÆ Áμׯº Ôμà ն ÕÇÔ³ç¶, ‘ÇÂéÛÅ ÁμñÅ Í’’ êÅÇÕÃåÅéÆ ÁøÃð» ç¶ ÇÂà ÇøÕð¶ çÅ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» ’å¶ ìÔ°å Ç÷ÁÅçÅ ÁÃð Ô¯ÇÂÁÅ Áå¶ À°Ôé» é¶ ÃîÇÞÁÅ ÇÕ Ã³å ÃμÚî°μÚ ÇÜÀ±ºç¶ Ôé Áå¶ êÅÇÕÃåÅéÆ ÁÇèÕÅðÆ í¶ç ×°êå ðμÖä ÕÅðé ÃÅé³± ÇîñÅ éÔƺ ðÔ¶ Í é÷ðì³ç ÕðÕ¶ ܶñ• ÇòμÚ Ã°μà Ççμå¶ ÜÅä ÕÅðé ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» ÇòμÚ ÇéðÅôåÅ ëËñ ×ÂÆ êð ܶñ• ÁÇèÕÅðÆ ÇÂÔé» é³± ÁÕÃð ÇçñÅÃÅ ç¶ä çÆ Õ¯Çôô òÆ Õðç¶ ðÇÔ³ç¶ Ãé Í ÇÂμÕ Ççé ܶñ• ç¶ Ã°Ç곩àËâ˺à é¶ ÇÂÔé» é½ÜÁÅé» òμñ¯º üäÆ ×ÂÆ Õî¶àÆ é³± ÁÅêä¶

106  çøåð ÇòμÚ ì°ñÅÇÂÁÅ Áå¶ Ô½ºÃñÅ ç¶ä çÆ Õ¯Çôô òܯº ÇÕÔÅ ÇÕ ‘óå ìó¶ îÔÅé ÁÅçîÆ Ãé, À°Ôé» çÅ â°μñ•Å ñÔ± ÷ð±ð ð³× ÇñÁÅò¶×Å, å°ÔÅé³± ÇéðÅô éÔƺ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ Í’ Õ¯ñ ìËáÅ ÇâêàÆ Ã°ÇꩳàËâ˺à Þμà ì¯ñ ÇêÁÅ Áå¶ À°Ã é¶ ÇÕÔÅ, ‘Ãð, óå ôÔÆç éÔƺ ԯ¶, Ç÷³çÅ Ôé Í’ ÁÃñ ÇòμÚ ÇâêàÆ Ã°ÇꩳàËâ˺à ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» é³± ð½÷ ÇîñçÅ ðÇÔ³çÅ ÃÆ Áå¶ À°Ôé» ç¶ Ü÷ìÅå» é³± ðÇ곩àËâ˺à éÅñ¯º Ç÷ÁÅçÅ ÃîÞçÅ ÃÆ Í À°Ãé³± êåÅ ÃÆ ÇÕ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» é³± Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ éÅñ¯º À°Ôé» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÆ õìð Ç÷ÁÅçÅ Ô½ÃñÅ Çç³çÆ ÃÆ Í ìμÃ, À°Ã 寺 ¶éÆ ×μñ ðäé çÆ ÔÆ ç¶ð ÃÆ ÇÕ Õî¶àÆ ÇòμÚ¯º ÇÂμÕ é½Ü°ÁÅé, íÅÂÆ ÁòåÅð ÇÃ³Ø á¶áðÕ¶ é³± êμÕÅ ÇòôòÅà ÔÆ Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ Ã³å ÃμÚ-î°μÚ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé Áå¶ ÇâêàÆ é³± ÃÅðÅ êåÅ þ Í À°Ã é¶ ìËðÕ ÇòμÚ êÔ°³ÚÇçÁ» ÔÆ ìÅÕÆ é½Ü°ÁÅé» é³± Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ õìð ðäÅÂÆ, ÇÜÃé³± ðäç¶ ÃÅð ÔÆ ÃÅð¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé ÇÂÕμᶠԯ ׶ Í ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é»Á ç¶ ÇÂμÕ é½Ü°ÁÅé é¶ åÕðÆð ô°ð± Õð ÇçμåÆ Áå¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ÁμÜ Ãêôà Ô¯ Ç×ÁÅ þ ÇÕ Ã³å Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé Áå¶ Ôé òÆ êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ ÔÆ Í Ü¶Õð ÃÅé³± ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ç¶ çðôé ÕðÅÀ°ä çÅ òÅÁçÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þ å» Çëð ÃîÞ¯ Ã³å» ç¶ çðôé òÆ Ô¯ä׶ Í’ êÅÇÕÃåÅé éÅñ Ü°óÆÁ» À°êð¯Õå ÕÔÅäÆÁ» ’å¶ ÃðÃðÆ ÇÜÔÆ é÷ð îÅðé 寺 ÔÆ Ãêôà þ ÇÕ ÇÂÔé» ÇòμÚ Ã³å» ç¶ êÅÇÕÃåÅé Ô¯ä çÅ ÷ðÅ ÇܳéÅ òÆ Ãì±å éÔƺ ÇîñçÅ Í çðÁÃñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ À°æ¶ Ô¯ä çÆÁ» Ãí õìð» êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÁÇèÕÅðÆÁ» òμñ¯º ÃðÔμç êÅð ÕðÕ¶ ׶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» çÅ Ççñ ðμÖä ñÂÆ òðå¶ Ü»ç¶ òÅÕ ‘ÇÂéÛÅ ÁμñÅ’ éÅñ Ü°óÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ôé, ÇÜÃ ç¶ í¶ç é³± ÃîÞä 寺 Çìé» ÔÆ ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» é¶ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ Ã³íÅòéÅ é³± ÇÔðç¶ ÇòμÚ òÃÅ ÇñÁÅ Áå¶ ÇìéŠïڶÃîÞ¶ ÔÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ê©ÚÅð Áå¶ À°Ôé» é³± Çîñä ç¶ ÃðÅÃð ޱᶠçÅÁò¶ Õðé¶ ô°ð± Õð Ççμå¶ Í Ü¶ñ• ç¶ ÇâêàÆ Ã°ÇꩳàËâ˺à é¶ òÆ ÇÂÔé» é½Ü°ÁÅé» çÅ Ççñ ðμÖä ñÂÆ ÔÆ Ã³å» ç¶ Ç÷³çÅ Ô¯ä çÆ ×μñ ÕÆåÆ ÃÆ, éÅ ÇÕ ÇÕö á¯Ã Ãì±å ç¶ ÁèÅð ’å¶Í øËÃñÅìÅç ܶñ• ÇòμÚ ÔÆ ÇÂà ÁøòÅÔ é³± ìñ ç¶ä òÅñÆ ÇÂμÕ Ô¯ð ØàéÅ òÅêðÆ Í ÇÂμÕ Ççé ðÅå ÕðÆì 8-00 òܶ ìñç¶ò ÇÃ³Ø Ô¯áÆÁ», ܯ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ ìÅâÆ×Åðâ çμÃçÅ ÃÆ, ç°ìÅðŠܶñ• ÇòμÚ ÁÅ Ç×ÁÅ Í À°Ã é¶ ÁŪÇçÁ» ÔÆ çÅÁòÅ ÕÆåÅ ÇÕ ÇÜà ÁÅçîÆ é¶ Ã³å» ç¶ çðôé ÕÆå¶ Ôé, À°Ã é³± Çîñ Õ¶ ÁÅÇÂÁÅ ÇÃ³Ø îËé³± ÇîÇñÁÅ þ Í ìμÃ, ÇÂÔ Ã°äé çÆ ç¶ð ÃÆ ÇÕ ìËðÕ ÇòÚñ¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé¶ é¶ ÜËÕÅð¶ Ûμâä¶ ô°ð± Õð Ççμå¶, Üç ÇÕ ÁÃñÆÁå ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ìñç¶ò ÇÃ³Ø é¶ ÇÂÔ ×μñ ܶñ• ÇòÚñ¶ ÃÅð¶ é½Ü°ÁÅé» é³± ÁÅêä¶ éÅñ ׳ãä ñÂÆ ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ À°Ã é¶ ÁÇÜÔÅ çÅÁòÅ ÕðÕ¶ ÁÅêä¶ éÅñ 80% é½Ü°ÁÅé» é³± ܯó òÆ ÇñÁÅ ÃÆÍ øËÃñÅìÅç ܶñ• ÇòÚñ¶ Õ°Þ é½Ü°ÁÅé» é¶ å» ç±Ãð¶ é½Ü°ÁÅé» é³± ìóÆ ÷¯ðçÅð ÇÔçÅÇÂå ÕÆåÆ ÃÆ ÇÕ íÅò¶º ÃÅé³± Ã³å» éÅñ éÔƺ ÇîñÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ, êð ê³ÜÅì òÅêà êÔ°³Ú Õ¶ Ãí é¶ ÇÂÔ¯ ÔÆ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ Ã³å Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé Í Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ ìÅð¶ ÇÕö é¶ ×μñ éÔƺ ÕðéÆ Í ê³æ çÆ Úó•çÆ ÕñÅ ñÂÆ Ü¶Õð å°ÔÅé³± ÇÂÔ òÆ ÕÇÔäÅ ê¶ ÇÕ ÁÃÆ Ã³å» é³± Çîñ¶ Ô» å» Ã³Õ¯Ú éÔƺ ÕðéÅ Í Ü¶ñ• 寺 ÇðÔÅÂÆ À°êð³å òÅêà ÁÅ Õ¶ ÕÂÆ é¯Ü°ÁÅé» é¶ Ã³å» é³± Çîñä çÅ ÃðÅÃð Þ±áÅ Áå¶ ×°³îðÅÔÕ°é ê©ÚÅð ÕÆåÅ Í 1985-86 ÇòμÚ êÅÇÕÃåÅé 寺

107  êðå¶ é½Ü°ÁÅé» çÆÁ» ×μñ» é³± ìÔ°å ÔÆ íð¯Ã¶ï¯× î³ÇéÁÅ Ü»çÅ ÃÆ êð À°Ôé» ÇòμÚ¯º Õ°Þ Õ° å» ÜÅä ì°Þ Õ¶ ÔÆ ÇÂÔ ÃðÅÃð Þ±áÅ ê©ÚÅð Õð ðÔ¶ Ãé, Õ°μÞ ×³°îðÅÔ Ô¯ Õ¶ ÕðÆ ÜÅ ðÔ¶ Ãé Áå¶ Õ°Þ ôðèÅ íÅòéÅ éÅñ ÕðÆ Ü»ç¶ Ãé Í êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ Ã³å» ç¶ î½Ü±ç Ô¯ä çÆ ×μñ é³± Ô¯ð òÆ ò÷éçÅð ìäÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ ëËñÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ ÇÕ êÅÇÕÃåÅé ç¶ Ãçð, Üéðñ Ç÷ÁÅ À°ñ ÔμÕ, é¶ ÇÕÔÅ þ ÇÕ ‘î˺ ÜñçÆ ÔÆ ÇÃμÖ Õ½î é³± ÇÂμÕ ìÔ°å òμâÅ å¯ÔøÅ ç¶ò»×Å Í’ Õ°Þ ÇÃμÖ å» ÃîÞä ñμ× ê¶ ÇÕ À°Ô å¯ÔøÅ þ, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ÇÃμÖ Õ½î é³± çðôé ÕðÅÀ°ä¶ Í Üéðñ Ç÷ÁÅ ç¶ ÔòÅÂÆ ÔÅçö ÇòμÚ îÅð¶ ÜÅä î×ð¯º Õ°Þ ôðèÅòÅé ÇÃμÖ å» ÇÂÔ ×μñ» òÆ Õðç¶ ðÔ¶ Ôé ÇÕ Ü¶Õð Ç÷ÁÅ æ¯ó•Å Ãî» Ô¯ð ÇÜÀ±ºçÅ ðÇÔ³çÅ å» Ã³å» ç¶ çðôé Ô¯ ÜÅä¶ Ãé Í ÜçÇÕ ÁÃñÆÁå ÇÂÔ þ ÇÕ êÅÇÕÃåÅé ç¶ îðÔ±î Ãçð, Ç÷ÁÅ À°ñ ÔμÕ é¶, ÁÅêä¶ ÕÅðÜÕÅñ ç½ðÅé éÅ å» Õç¶ ÇÃμÖ» é³± å¯Ôø¶ ç¶ å½ð ’å¶ Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» éÅñ ÇÃμÖ Ã³×å» é³± ÇîñÅÀ°ä çÆ ×μñ ÔÆ ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ éÅ ÔÆ ÁÇÜÔÆ õìð Õç¶ ÇÕö ÁõìÅð ÇòμÚ ÔÆ ÛêÆ ÃÆ å¶ éÅ ÔÆ À°Ã òμñ¯º ÁÇÜÔÆ Õ¯ÂÆ ×μñ ÇÕö ÇÃμÖ é¶åÅ éÅñ ÔÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í ÇÂÔ ÁøòÅÔ ÃðÅÃð Þ±áÆ Áå¶ îéØóå ÃÆ, ܯ ÇÕö é¶ ÜÅäì°μÞ Õ¶ ÇÃμÖ Õ½î é³± ×°³îðÅÔ Õðé ñÂÆ ëËñÅÂÆ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ìÅð¶ ÇÂμÕ ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ ÕÅøÆ ÇÚð ëËñÆ ðÔÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å» çÅ ÇÂñÅÜ ÁîðÆÕÅ ÇòμÚ ÕðòÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Áå¶ úéÅ ÇÚð ÚμñçÅ ðÔ¶×Å ÇÜ³é» ÇÚð À°Ôé» çÆ ê°ðÅäÆ ïÅç-ôÕåÆ, ܯ ÇçîÅö ÇòμÚ ×¯ñÆ ñμ×ä éÅñ ÚñÆ ×ÂÆ þ, ê±ðÆ åð•» òÅêà éÔƺ ÁÅ Ü»çÆ, Áå¶ ÇÂÔ ÇÂñÅÜ âÅÕàð Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Ú½ÔÅé çÆ Çé×ðÅéÆ Ô¶á ÁîðÆÕÅ, ÕËé¶âÅ Áå¶ ï±.Õ¶. ç¶ âÅÕàð» çÆ àÆî Õð ðÔÆ þ Í ÁÃñ ÇòÚ ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ À°Ã¶ åð•» ÔÆ Þ±áÆ ÃÆ ÇÜà åð•» Ã³å» é³± Çîñç¶ ðÇÔä çÅ Ü×ÜÆå ÇÃ³Ø Ú½ÔÅé çÅ çÅÁòÅ Í Ã³å Çí³âð»òÅÇñÁ» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ ÁøòÅÔ é³± Ô¯ð ò÷éçÅð ìäÅÀ°ä ñÂÆ ÇÂà ×μñ çÅ ê©ÚÅð òÆ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÇÕ ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø çÆ êÅÇÕÃåÅé ÇòÖ¶ ÔÅðà-ÁàËÕ éÅñ î½å Ô¯ ×ÂÆ þ Í ÇÂÔ ê©ÚÅð ÇÃðø ÇÂà ñÂÆ ÔÆ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ ÃÅìå ÕÆåÅ ÜÅò¶ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ Áå¶ ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇóØ, ç¯ò¶º ÔÆ êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ Ôé Í ÃðÔμç êÅð ÕðÕ¶ êÅÇÕÃåÅé ÜÅä òÅñ¶ Çóػ é³± ÇÂμÕ ÁÅçîÆ å» ÇÂμæ¯ åμÕ ÕÇÔ³çÅ ÇðÔÅ ÃÆ ÇÕ î˺ Ãí 寺 êÇÔñ» ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø é³± ÃðÔμç êÅð ÕðÅÂÆ þ Í ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø é³± ò¶Öä çÆ ØàéÅ ìμìð õÅñÃÅ ç¶ ÇÂμÕ ÇÃ³Ø éÅñ òÆ Ü¯óÆ ×ÂÆ ÃÆ Áå¶ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ Øμ¬ØÅð¶ 寺 Õ°Þ Ççé ìÅÁç ìÅìÅ áÅÔðÅ ÇÃ³Ø é³± ÃÅÂÆÕñ ’å¶ Ü»çÅ ò¶ÇÖÁÅ Ç×ÁÅ þ, êð Üç ìμìð õÅñÃÅ Üæ¶ì³çÆ å¯º ÇÂà ×μñ çÆ ê°ôàÆ ÕÆåÆ ×ÂÆ å» ÇÂÔ ×μñ òÆ ç±ÜÆÁ» ÁøòÅÔ» çÆ åð•» ÃðÅÃð Þ±áÆ ÔÆ ÇéÕñÆ Í ÃðÕÅðÆ îÆâƶ òμñ¯º Ã³å» çÆ ñÅô Çîñä ìÅð¶ òμÖ-òμÖ ÜוŠçÆÁ» ÇçμåÆÁ» ×ÂÆÁ» õìð» Áå¶ À°êð¯Õå ÃÅðÆÁ» ÁøòÅÔ» é¶ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ ìÚ ÇéÕñä ç¶ ÇòôòÅà 鳱 Ô¯ð òÆ êμÕÅ Õð ÇçμåÅ êð ÁÇÜÔÅ í°ñ¶ÖÅ êÅÀ°äÅ ÔÆ å» ÃðÕÅð çÆ éÆåÆ ÃÆ Í ÇÔ³ç ÃðÕÅð ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ ÇÂà Øμ¬ØÅð¶ ÕÅðé êËçŠԯ¶

108  Ü÷ì¶, ܯô Áå¶ ×°μö é³± á³âÅ ÕðéÅ ÚÅÔ°³çÆ ÃÆ Áå¶ À°Ã Ã À°Ô ÁÅêä¶ ÇÂà î³åò ÇòμÚ Ãëñ òÆ ðÔÆ Í À°Ôé» Ççé» ÇòμÚ ÇÃμÖ ÇÂÔ ×μñ» Õðé ñμ× ê¶ Ãé ÇÕ Õ¯ÂÆ òÆ Õçî üμÕä 寺 êÇÔñ» Ã³å» ç¶ Á×ñ¶ Ô°Õî çÆ À°âÆÕ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ þ Í ÃðÕÅð å» ÚÅÔ°³çÆ ÔÆ ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ÇÃμÖ ¦ìÅ Ãî» Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ À°âÆÕ Õðç¶ ðÇÔä Áå¶ Ô½ñÆ-Ô½ñÆ À°Ôé» ç¶ Ççñ» ÇòμÚ êËçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ×°μÃÅ Áå¶ Ü¯ô á³âÅ Ô¯ ÜÅò¶ Áå¶ ÁõÆð À°Ô ÔÅñÅå éÅñ ÃîÞ½åÅ ÕðÕ¶ üμê-ÚÅê ìËá ÜÅä Í éÅ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ã³å» òμñ¯º Õ¯ÂÆ Ô°Õî Çîñ¶ Áå¶ éÅ ÇÃμÖ Õ¯ÂÆ Õçî üμÕä Í ÃðÕÅð íÅò¶º ÇÃμÖ» ç¶ Ü÷ì¶ é³± ÇÂà éÆåÆ ðÅÔƺ Ç÷ÁÅçÅ ÇÚð çìÅÀ°ä ÇòμÚ å» Ãëñ éÅ Ô¯ ÃÕÆ êð À°Ã òμñ¯º ðÚÆ ×ÂÆ ÇÂà ÃÅÇ÷ô ÇòμÚ ëà ն ÇÃμÖ Õ½î é¶ ÁÅêä¶ ÇÂà ñÅÃÅéÆ ÜðéËñ çÆ îÔÅé Õ°ðìÅéÆ Áå¶ ôÔÅçå é³± ÁμÜ åμÕ ÁμÖ¯º-êð¯Ö¶ ÷ð±ð ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ÁÕå±ìð 1985 ÇòμÚ êËð» 寺 é³×¶ Áå¶ ëÇàÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ Ú¯ñÅ êÇÔéƺ ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô, Ú½Õ îÇÔåÅ ÇòÖ¶ êÔ°³Ú¶ 20 Õ° ÃÅñ ç¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé é¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ ‘ìÅìÅ ÜÆ, îËé³± ÕðåÅðê°ð ÃÅÇÔì 寺 Ã³å» é¶ ÇÂÔ Ã°é¶ÔÅ ç¶ Õ¶ í¶ÇÜÁÅ þ ÇÕ î˺ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô», î¶ðÅ ÇøÕð éÔƺ ÕðéÅ, ï¯× Ã ’å¶ ÁÅê¶ êÔ°³Ú»×Å, å°ÃÆ àÕÃÅñ çÅ Õ³î ÚñÅÀ°äÅ,’ À°êð¯Õå ÃÅðÆÁ» ÁøòÅÔ» é³± Áàμñ ÃμÚ ìäÅ ÇçμåÅ Í ÇÂà ðé¶Ô¶ é¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ç¶ ‘Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä’ ç¶ ÇòôòÅà 鳱 dzéÅ êμÕÅ Õð ÇçμåÅ ÇÕ À°Ô Ô°ä Ã³å» çÆ ôÔÅçå ç¶ Õ½ó¶ ÃμÚ é³± ÁÅêäÆ Ç÷³ç×Æ ÇòμÚ Õç¶ òÆ éÔƺ î³é ÃÕç¶ Í ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ñÂÆ å» ÇÂà é½Ü°ÁÅé ç¶ ÕÔ¶ ԯ¶ À°êð¯Õå ôìç» ç¶ ÃÅÔîä¶ Ô°ä ê©åμÖ Áå¶ á¯Ã Ãì±å òÆ Õ¯ÂÆ ÕÆîå éÔƺ ðμÖç¶ Í êð À°Ô é½Ü°ÁÅé Õ½ä ÃÆ, ÇÕÃ é¶ í¶ÇÜÁÅ ÃÆ Áå¶ À°Ãé¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔ Ã°é¶ÔÅ ÇÕª ÇçμåÅ ? ìÅìÅ áÅÕ°ð Çì³Ø é¶ Õç¶ ÜÅäé çÆ Õ¯Çôô ÔÆ éÔƺ ÕÆåÆ Í ô©¯îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ê©èÅé Üæ¶çÅð ×°ðÚðé ÇÃ³Ø à½ÔóÅ é¶ òÆ Ü¶ñ• 寺 ÇðÔÅÁ Ô¯ Õ¶ ìÅÔð ÁÅÀ°ä Ã Ã³å» çÆ ôÔÅçå ê©åÆ êË üμÕÆ ç°ÇìèÅ é³± õåî ÕðÕ¶ ÁÃñÆÁå çμÃä çÅ ÁÅêäÅ Õ½îÆ øð÷ ê±ðÅ Õðé çÆ æ» Ãׯº ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ ÇÕ ‘ÃÅé³± Õ³êñËÕÃ ç¶ êðñ¶ êÅö (Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì òμñ) ìÅð¶ Õ°Þ òÆ êåÅ éÔÆ ÃÆ ñμ×Å, ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø ÜÆ ÕÇÔ³ç¶ Ôé ÇÕ Ã³å ôÔÆç éÔƺ ԯ¶, ìå½ð ÇêåÅ À°Ôé» é³± òμè êåÅ Ô¯ò¶×Å Í ‘Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÆÁ» ÁøòÅÔ» é³± Ô¯ð ìñ ÇçμåÅ Í À°êð¯Õå ÁøòÅÔ» ÕÅðé ÃðèÅòÅé ÇÃμÖ» ç¶ îé» ÇòμÚ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ÇòôòÅà dzéÅ êμÕÅ Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ ×°ðç°ÁÅðÅ íÅÂÆ ÕÆ âð¯ñÆ ÇòÖ¶ Ã³å» çÆ Úó•çÆ ÕñÅ ñÂÆ Çéð³åð ÁÖ³â êÅá çÆ ñóÆ ÔÆ ÚñÅ ÇçμåÆ ×ÂÆ Áå¶ í¯× Ã³å» ç¶ ÁÅÀ°ä ’å¶ êÅÀ°ä çŠóÕñê ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Í À°Ô ñóÆ Ô°ä ÇÕà ð±ê ÇòμÚ ÚμñçÆ þ, ìÅð¶ å» ÕÆ ÇÕÔÅ ÜÅò¶, êð ÇÃμÖ» é¶ ÇÂÔé» ÁøòÅÔ» ÕÅðé òÅÇÔ×°ð± ç¶ íÅä¶ é³± ÇÖó¶ îμæ¶, ÒÒå¶ðÅ ÕÆÁÅ îÆáÅ ñÅ×ËÓÓ ç¶ ðμìÆ Ô°Õî Áé°ÃÅð, ê©òÅé Õðé çÆ æ» íÅä¶ é³± À°ñàÅÀ°ä ñÂÆ ÔÆ ÁðçÅû ÕðéÆÁ» ô°ð± Õð ÇçμåÆÁ» Áå¶ ×°ðîÇå ç¶ îÔÅé ÇÃè»åÅ ç¶ ÇðòÅÇÂå»

109  çÆ ÇìéÅ ÃÚÅÂÆ ÜÅäé ç¶ ÔÆ òð寺 ÕÆåÆ ×ÂÆ, òÆ î³é ñÂÆ Í ÕÂÆÁ» é¶ å» ÇÂÔ òÆ ÕÇÔäÅ ô°ð± Õð ÇçμåÅ ÇÕ Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ ê³Ü» ÇêÁÅÇðÁ» çÅ Ô°Õî î³é Õ¶ ÇÂà Øμ¬ØÅð¶ ÇòμÚ¯º ÇéÕñ Õ¶ ððμÇÖÁÅå æ» ’å¶ êÔ°³Ú ׶ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä ñÂÆ ëËñÆÁ» ÇÜÔé» ÁøòÅÔ» çÅ À°êð Ç÷Õð ÁÅÇÂÁÅ þ À°Ôé» ’å¶ ÇòÚÅð Õðé 寺 Ãêôà Ô¯ Ü»çÅ þ ÇÕ ÇÕö ÇòμÚ òÆ Õ¯ÂÆ á¯Ã, ÃμÚÆ Áå¶ çñÆñ çÆ ÕÃòμàÆ ’å¶ ê±ðÆ À°åðé òÅñÆ ÁÇÜÔÆ Õ¯ÂÆ òÆ ×òÅÔÆ éÔƺ ÇîñçÆ, ÇÜà ’å¶ ÇÂåìÅð ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕ¶ Í À°êð¯Õå ÁøòÅÔ» 寺 ÇÂñÅòÅ Õ°Þ îÅÇÃÕ ðÃÅÇñÁ» Áå¶ ÇÕåÅì» é¶ òÆ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ÃèÅðé ÇÃμÖ» ç¶ îé» ’å¶ ÁÃð êÅÇÂÁÅ Áå¶ ê©ÚÅð ÕÆåÅ Í ìÔ°å ÃÅð¶ îÅÃÕ êμåð» ç¶ àÅÂÆàñ çÆ Ã°ðÖÆ ‘óå Ç÷³çÅ Ôé ?’ ç¶ ÃòÅñÆÁÅ ÇÚ³é• é³± éÅ ÃîÞä òÅÇñÁ» ç¶ îé» ’å¶ Ç³éÅ Ç÷ÁÅçÅ ÁÃð ÕðçÆ ÃÆ ÇÕ À°Ô ÇÂà óì³èÆ ê±ðÅ ñ¶Ö êó•é çÆ Ö¶Úñ ÔÆ éÔƺ Ãé Õðç¶ Áå¶ Ö°ô Ô¯ Õ¶ ê©ÚÅð ÕðéÅ ô°ð± Õð Çç³ç¶ Ãé ÇÕ Ã³å Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ôé, ÇÂà óì³èÆ ëñÅä¶ ðÃÅñ¶ ÇòμÚ õìð ÁÅÂÆ þ Í ê³ÜÅì ç¶ ìÔ°å¶ ê¶ºâ± ÇÃμÖ» ÇòμÚ ÁμÜ òÆ ÃòÅñÆÁÅ ÇéôÅé ç¶ Áðæ» é³± ÃîÞä çÆ Ã¯ÞÆ éÔƺ þ Í éÇð³çð ÇÃ³Ø í°ñ¶ð çÆ ÇñÖÆ Ô¯ÂÆ ÇÕåÅì é¶ å» ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ ÇÂà ÜðéËñ é³± ÃμÚ-î°μÚ ÔÆ ÇÜÀ±ºçÅ ìäÅ ÇçμåÅ ÃÆ Í í°ñ¶ð é¶ ÁÅêäÆ ÇÕåÅì ÇòμÚ ø¯ÜÆ é÷ðƶ éÅñ çñÆñ ÇçμåÆ ÃÆ ÇÕ ÇÜÔóÅ ÜðéËñ dzéÆ òμâÆ ÃðÕÅðÆ åÅÕå éÅñ ÁÅêäÆ Õ½î ç¶ ÇéôÅé¶ é³± ê©Åêå Õðé ñÂÆ àμÕð ñ˺çÅ þ, À°Ã çÅ ÇéôÅéÅ ÇéôÅé¶ çÆ ê©ÅêåÆ Ô°³çÅ þ, îðéÅ éÔƺ Í À°Ã é¶ ÁÇÜÔÆ ÃÇæåÆ, ÇÜÔ¯-ÇÜÔÆ Ü±é 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ Ã ÁÅÂÆ ÃÆ, ç¶ ÁÅ ÜÅä ’å¶ òÆ Ã°ðμÇÖÁå ÇéÕñ ÜÅä çÅ ðÃåÅ êÇÔñ» ÔÆ ìäÇÂÁÅ Ô°³çÅ þ Áå¶ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø é¶ òÆ Ã³å» é³± ÁÇÜÔ¶ ððμÇÖÁå ðÃå¶ ÃÔÆ-ÃñÅîå ÇàÕÅä¶ êÔ°³ÚÅ ÇçμåÅ ÃÆ Í í°ñ¶ð é¶ ÁÅêäÆ ÇÂà çñÆñ ç¶ éÅñ íÅÂÆ òÆð Õ³òð ÇÃ³Ø èÅîÆ çÆ ÇîÃÅñ Çç³ÇçÁ» ÇÕÔÅ ÃÆ ÇÕ Ü¶Õð À°Ô ÇéÕñ ÃÕçÅ þ å» Ã³å ÇÕª éÔƺ ÇéÕñ ÃÕç¶ Í ÁÇÜÔ¶ ðÃÅÇñÁ» Áå¶ ÇÕåÅì» ’å¶ ÇòÚÅð Õðé 寺 òÆ ÇÂÔ ÔÆ ×μñ ÃÅÔîä¶ ÁŪçÆ þ ÇÕ ÁÃñ ÇòμÚ ‘óå Ç÷³çÅ Ôé ?’ çÆÁ» ððõÆÁ» òÅñ¶ îÅÇÃÕ ðÃÅÇñÁ» Áå¶ éÇð³çð ÇÃ³Ø í°ñ¶ð çÆ ÇÕåÅì ÇòÚ Ã³å» ç¶ Ç÷³çÅ ÇéÕñ ÜÅä ç¶ ÁàÕñ êμÚ±Á» 寺 ÇìéÅ Õ¯ÂÆ òÆ ê©åμÖ Ãì±å éÔƺ, Ãׯº ÇÂÔ çñÆñ» ÇÃðø ÇÕåÅì» ò¶Úä ç¶ é÷ðƶ éÅñ ÔÆ ÇçμåÆÁ» ×ÂÆÁ» Ãé, á¯Ã Ãì±å» Áé°ÃÅð éÔƺ Í À°Ôé» Ççé» ÇòμÚ å» ÇÂÔ ÁøòÅÔ òÆ ê±ð¶ ÷¯ð» ’å¶ ÃÆ ÇÕ Ã³å å» ÕðÇøÀ± ñμ×ä Áå¶ ø½ÜÆ ÔîñÅ Ô¯ä 寺 êÇÔñ» ÔÆ Ã°ðμÇÖÁå ÇàÕÅä¶ êÔ°³Ú üμÕ¶ Ãé Í À°êð¯Õå ÃÅðÆÁ» ÁøòÅÔ» é³± çñÆñ Áå¶ Ã³å» ç¶ ôÔÆç Ô¯ä ñÂÆ ìä üμÕ¶ Çç©ó• ÇÂðÅç¶ çÆ ÕÃòμàÆ ’å¶ êðÇÖÁ» Ãêôà Ô¯ Ü»çÅ þ ÇÕ ôÔÆç Ô¯äÅ Ã³å» çÅ êÇÔñ» 寺 ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Áàμñ øËÃñÅ ÃÆ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ ìÚ ÇéÕñä çÆÁ» ÁøòÅÔ» Çéð¯ñ ÁøòÅÔ» 寺 òμè Õ°Þ éÔƺ Í ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇóØ, ꩯëËÃð Á½ò ÇÃμÖÇÂ÷î, Áé°ÃÅð, ÒÒÜç î˺ 29 ÁêðËñ, 1984¤ é³± õÅñÃÅ ê³æ ç¶ ÇÂà ñÅÃÅéÆ ÜðéËñ é³± ×°ð± ðÅîçÅà ¦×ð çÆ Ûμå À°μå¶ ÇîÇñÁÅ å» Ã³å ÜÆ îËé³± éÅñ ñË Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ ðÅî×ó•ÆÁÅ

110  ì°³Ç×Á» òÅñ¶ Ö³±Ü¶ À°μå¶ Úñ¶ ׶ Áå¶ ÕÇÔä ñμ׶, ‘íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇóØ, Õç¶-Õç¶ î¶ðÅ ÜÆÁ ÕðçÅ þ ÇÕ î˺ å¶ð¶ ò»× à±àÆ òÅñÆ êμ× ì³é• Õ¶, ê˺à-Õ¯à êÅ Õ¶, å¶ð¶ éÅñ ÔÆ ÇÂμ毺 ÇéÕñ Úμñ» Í’ î˺ ÇÕÔÅ, ‘óå ÜÆ, ܶ å°ÔÅⶠîé ÇòμÚ ÇÂÔ ×μñ ÁÅ ×ÂÆ þ å» Ú³×Æ åð•» Ø¯Ö ñò¯ Íñî¶ðÆ ÕÅð çÆ êóåÅñ òÆ ìÔ°åÆ Ú³×Æ åð•» éÔƺ Õðç¶ Áå¶ ÇÕö é³± ÕμÖ êåÅ éÔƺ ñμ×äÅ Í î¶ðÅ Çê³â òÆ ÇÂμÕ êÅö ÜÔ¶ ÔÆ þ Í å°ÔÅâÆ Ã³×å çÅ ñÅí À°áÅò»×¶ Í éÅñ¶ õìð¶ À°ç¯º åμÕ Õ½î çÆ ×μâÆ òÆ ÇÕö ñÆÔ À°μå¶ ÁÅ ÜÅò¶ Í’ óå ÜÆ Áμׯº ÕÇÔä ñμ׶, ‘þ å» å¶ðÆ ×μñ áÆÕ êð êÇÔñ» ÇÂÔ çμà ÇÕ Ü¶ Ãî» ÁÅ ÔÆ ìä¶ å» ÇÕÔóÆ æ» ÇÃð ñÅÀ°ä ñÂÆ Ãí 寺 òèÆÁÅ ðÔ¶×Æ ?’ íð¶ îé éÅñ î˺ ÁÅ ðÔ¶ ÇòÚÅð» ç¶ Ôó• é³± ÇÂμÕ ì³Çéª âμÕ Õ¶ ç±Ü¶ êÅö î¯ÇóÁÅ Í ç¶Ô°ðÅ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆ òμñ ÇÂôÅðÅ ÕðÕ¶ î˺ ÁÅÇÖÁÅ, ‘ìÅìÅ ÜÆ é¶ å» ÃÆÃ Â¶æ¶ ÁÅ Õ¶ ðμÇÖÁÅ ÃÆ Áå¶ ÕîðÕμÃÅ Ö¯Çñ•ÁÅ ÃÆ Í’ óå ÜÆ ÕÇÔä ñμ׶, ‘ÇÂμ毺 åμÕ å» ÇÕö é¶ êÔ°³Úä éÔƺ ç¶äÅ, Õ¯ÂÆ Ô¯ð æ» çμà ͒ Ô°ä åÕ î˺ Çòô¶ çÆ ×³íÆðåÅ é³± Ú³×Æ åð•» ÃîÞ üμÇÕÁÅ ÃÆ Í ÁÅõð Ü³× çÅ Õ¶ºçð -Çì³ç± å» ÁÕÅñ åõå ÔÆ Ô¯äÅ ÃÆ Í ÔîñÅòð» ç¶ ÔÇæÁÅð» ç¶ î°ÕÅìñ¶ Ã³å» ç¶ ÇêÃå½ñ Áå¶ ÕÅðìÅÂÆé» å» ×°ñ¶ñ» îÅåð ÔÆ Ãé Í ÷ÅÔð ÃÆ ÇÕ ìÅì¶ åõå 寺 ìÔ°åÆ ç±ð éÔƺ ÜÅ ÃÕä׶ Í Üç î˺ ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ¯º ÕÂÆ ÇîÃÅñ» ç¶ Õ¶ ê°ðÅåé Çóػ ç¶ ôÔÆç Ô¯ä çÆÁ» æÅò» çÅ Ç÷Õð ÕÆåÅ Áå¶ ñ¶ÖÅ-ܯÖÅ ÕðÕ¶ ÁÅÇÖÁÅ, ‘óå ÜÆ, ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ç¶ ç¶Ô°ð¶ 寺 ñË Õ¶ çðôéÆ ÇâúãÆ åÕ ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ÔÆ ìÅìÅ ÜÆ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÃÅæÆÁ» é¶ ÇÕö ÇÂÔ¯-ÇÜÔ¶ ÁÃÅò¶º ï°μè ÇòμÚ ôÔÆçÆ êÅÂÆ ÃÆ Í’ À°Ôé» Çëð ê°μÇÛÁÅ, ‘ÇÂÔ ÇÕÔóÆ Õ° æ» ìä¶×Æ íñÅ ?’ î˺ ÇÕÔÅ, ‘ÜÆ, ÁÕÅñ åõå, îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì Áå¶ çðôéÆ çðòÅ÷¶ 寺 ÇåÕ¯ä ÇÜÔÆ ìäÅ Õ¶ ÇÕå¶ ÇòÚÅñ¶ çÅ ÃæÅé ìä¶×Å Í’ ðäç¶ ÃÅð óå ×ç-×ç Ô¯ ׶ Áå¶ ÕÇÔä ñμ׶, ‘ÇÕ³éÆ òèÆÁÅ æ» þ ¯ ÇÃð çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ç¶ÔñÆ À°μå¶ Áå¶ Û» Õ¶ÃðÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì çÆ Áå¶ ÃÅÔîä¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Í’ î˺ ê°μÇÛÁÅ, ‘óå ÜÆ, à±àÆ òÅñÆ êμ× ì³é• Õ¶ Çê³â ÜÅä òÅñ¶ ꩯ×ðÅî çÅ ÕÆ ìÇäÁÅ ?’ å» Ã³å ÜÆ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø Áå¶ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ç¶ ç¶Ô°ÇðÁ» òμñ ÇÂôÅðÅ ÕðÕ¶ ÕÇÔä ñμ׶, ‘íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇóØ, ÃÅð¶ ì÷°ð× å» Â¶æ¶ ÁÅ Õ¶ ÃîŶ, ÁÕÅñ åõå ¶æ¶, çðìÅð ÃÅÇÔì ¶æ¶, îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ Õ¶ÃðÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì ¶æ¶, å» î˺ ÇÂÃ æ» é³± Ûμâ Õ¶ Ô°ä Ô¯ð ÇÕμæ¶ ÜÅä» ?ÓÓ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø éÅñ Øμ¬ØÅð¶ 寺 æ¯ó•Å Ãî» êÇÔñ» Ô¯ÂÆ ÇÂà î°ñÅÕÅå 寺 óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» ç¶ ôÔÆç Ô¯ä ç¶ Áàμñ Áå¶ Çç©ó• ÇéÃÚ¶ çÅ ê©×àÅòÅ ÁÅê-î°ÔÅð¶ À°ÛÅñ¶ îÅðçÅ Ãêôà Ô¯ Ü»çÅ þ Í Ã³å ÁÅêä¶ ÇÂà Çç©ó• ÇéÃÚ¶ çÅ ê©×àÅòÅ ÁŶ Ççé ÁÅêäÆÁ» åÕðÆð» ðÅÔÆ Õðç¶ ÔÆ ðÇÔ³ç¶ Ãé Í À°Ôé» çÆÁ» ÇÂÔ åÕðÆð» ÕËÃà» ÇòμÚ ÁμÜ òÆ Ã³íÅñÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ôé Í Üç ø½Ü ç¶ Ôîñ¶ 寺 Õ°Þ Ø³à¶ êÇÔñ» ÔÆ ÇÕö êμåðÕÅð é¶ Ã³å» é³± ÃòÅñ ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ êÇÔñ¶ î°ÖÆ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø å» åñÆ ’å¶ ÃÆà ÇàÕÅ Õ¶ ñó¶ Ãé, å» å°Ãƺ.......? å» Ã³å» é¶ Áμׯº À°Ã êμåðÕÅð é³± ÜòÅì ÇçμåÅ ÃÆ, ‘ÇÂÔ Ãî» ÁÅÀ°ä 寺 ìÅÁç ò¶Öƺ Í Ãêôà þ ÇÕ Õ½î ç¶ ÜðéËñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÇòμåðåÅ, ÇÃμÖ Õ½î çÆ öËðå, îÅé-ÃéîÅé Áå¶

111  ÁÅ÷ÅçÆ ñÂÆ Ü±ÞÇçÁ» ÃÆà åñÆ’ å¶ ÇàÕÅÂÆ ôÔÆç Ô¯ä çÅ ÇéÃÚÅ èÅð üμÕ¶ Ãé Áå¶ À°Ôé» çÅ ÇÂà ÇéÃÚ¶ 寺 ÇêμÛ¶ Ôàä çÅ ÃòÅñ ÔÆ êËçÅ éÔƺ ÃÆ Ô°³çÅ Í Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ î½Ü±çÅ þμâ ×ð³æÆ, Ç×ÁÅéÆ í×òÅé ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð Ü篺 ø½Ü é¶ 4 ܱé, 1984 é³± Ãò¶ð¶ ÕðÆì 4-30 òܶ ׯñ¶ òð•ÅÀ°ä¶ ô°ð± ÕÆå¶ å» À°Ã Ã óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ çøåð òÅñ¶ Õîð¶ ÇòμÚ Õ°Þ Ô¯ð Çóػ Ãî¶å ÇòÚÅð Õðé ñÂÆ ìËá ׶ Í Ç×ÁÅéÆ í×òÅé ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ ‘î˺ Áå¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ Õ°Þ Ô¯ð öòÅçÅð òÆ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ çøåð ÇòμÚ Úñ¶ ׶ Í’ Ã³å» é³± ÇÂμÕ ÇÃ³Ø é¶ ÇÕÔÅ, ‘óå ÜÆ, ܶÕð ÃÇæåÆ ÁÇÜÔÆ ìä ÜÅò¶ ÇÕ ÃÅé³± îÜì±ðé ø½Ü Áμ׶ ÔÇæÁÅð Ãμ°àä¶ êËä..........? å» À°Ã ÇÃ³Ø òμñ¯º Õ¯ÂÆ Ô¯ð ôìç ì¯ñä 寺 êÇÔñ» ÔÆ Ã³å ܯô Áå¶ ×°μö ÇòμÚ ì¯ñ¶, ‘ÇÂÔ ÃÇæåÆ ÁŶ×Æ ÔÆ ÇÕò¶ ? ÇÜà 鳱 ÜÅé ÇêÁÅðÆ þ À°Ô Ô°ä¶ íμÜ ÜŶ, îËé³± Õ¯ÂÆ ÇÂåðÅ÷ éÔƺ Í î˺ å» ÇÂà ÁÃæÅé ’å¶ ÇÃð èó çÆ ìÅ÷Æ ñÅÀ°äÆ þ Í Ü¶Õð î¶ð¶ éÅñ Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ éÅ ÇðÔÅ å» òÆ î˺ ÇÂÕμñÅ ÔÆ ñóçÅ Ô¯ÇÂÁÅ îð»×Å Í’ Ã³å» çÆ ÇÂà Çç©óåŠ寺 Ãêôà þ ÇÕ À°Ô íÅðåÆ ø½Ü éÅñ ÁÅõðÆ çî åÕ àμÕð ñËä Áå¶ ÁõÆð Ãéî°μÖ Ü±Þç¶ ôÔÆç Ô¯ä çÅ Çç©ó• óÕñê ñË üμÕ¶ Ãé Í À°Ôé» é¶ À°μ毺 ìÚ ÇéÕñä çÅ Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÚÅð ÁÅêä¶ îé ÇòμÚ ìÅÕÆ éÔƺ ÃÆ ðμÇÖÁÅ Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» é³± À°μ毺 ìÚ ÇéÕñä ñÂÆ Õ¯ÂÆ îÜì±ð ÔÆ Õð ÃÕçÅ ÃÆ Í íÅÂÆ Õ³òð ÇÃ³Ø èÅîÆ Áé°ÃÅð Üç î˺ ø½Ü çŠضðÅ êË ÜÅä 寺 ìÅÁç 3 ܱé çÆ ôÅî é³± ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ Ã³å» é³± Çîñ Õ¶ çñÆñ ÇçμåÆ ÇÕ ê³æ é³± Á×òÅÂÆ ç¶ä ñÂÆ å°ÔÅâÅ ÇéÕñ ÜÅäÅ ÷ð±ðÆ þ å» Ã³å Áμׯº ܯô ÇòÚ ì¯ñ¶, ‘ê³æ çÆ Á×òÅÂÆ òÅÇÔ×°ð± ç¶ Ôμæ þ, å±³ îËé³± ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÃñÅÔ ç¶ Õ¶ ôÔÆçÆ çÅ ÇîÇñÁÅ î½ÕÅ ×òÅÀ°äÅ Áå¶ îËé³± ì°÷Ççñ ìäÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³çÅ þ Í’ íÅÂÆ Õ³òð ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð î˺ Ã³å» çÆÁ» ÖðÆÁ» ÖðÆÁ» ðä Õ¶ ÇÕÔÅ ÇÕ Úñ¯ å°Ãƺ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é³± ÔÆ ìÅÔð í¶Ü Õ¶ ÃËÇÕ³â ñÅÂÆé ÔÆ ç¶ ÇçÀ° å» Ã³å» é¶ Õ¯ñ ìËᶠíÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø òμñ ÇÂôÅðÅ ÕðÕ¶ ÇÕÔÅ, ‘ÁÅÔ ìËáÅ ÁîðÆÕ ÇóØ, å³± ÁÅê ÔÆ ÕÇÔ ñË Í’ íÅÂÆ Õ³òð ÇÃ³Ø ç¶ Áé°ÃÅð íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é¶ òÆ ÇéÕñä 寺 ÃÅë é»Ô ÕðÇçÁ» ôÔÆçÆ é³± ÔÆ åðÜÆÔ ÇçμåÆ Í ìÆìÆ ÁîðÜÆå Õ½ð ðêåéÆ ôÔÆç íÅÂÆ ø½ÜÅ ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ Üç ø½Ü ç¶ Ø¶ð¶ 寺 ìÅÁç Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø î¶ð¶ Õîð¶ ÇòμÚ ÁÅÇÂÁÅ å» î˺ À°Ã é³± ê°μÇÛÁÅ ÇÕ å°ÔÅâÅ ÕÆ ê©¯×ðÅî þ å» À°Ã é¶ ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ ÁÃƺ ôÔÆç Ô¯ä çÅ Çç©ó• ÇéÃÚÅ Õð ÇñÁÅ þ Í ÁÅõðÆ çî åÕ î°ÕÅìñÅ Õð»×¶ Áå¶ ôÔÆçÆ êÅò»×¶ Í Á×Ãå 1981 ç¶ íÅç𯺠îÔÆé¶ çÆ 10 åðÆÕ é³± ó×å» ç¶ íð¶ çÆòÅé ÇòμÚ ÕÆåÆ ×ÂÆ Ã³å» çÆ åÕðÆð çÆ ÁÅâÆú ÕËöà* òÆ Ãêôà ÕðçÆ þ ÇÕ À°Ô å» ÁÅÀ°ä òÅñ¶ ÇíÁÅéÕ Ã çÅ Á³çÅ÷Å ñ×Å Õ¶ ÇÔ³ç ÃðÕÅð éÅñ àμÕð ñ˺ÇçÁ» ÇÃð èó çÆ ìÅ÷Æ ñÅÀ°ä çÅ Ãêôà ÁËñÅé ܱé 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ 寺 òÆ 3 ÃÅñ êÇÔñ» ÔÆ Õð üμÕ¶ Ãé Í ÁÅêäÆ ÇÂà åÕðÆð ÇòμÚ éÅ ÇÃðø ÇÂà * ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø Ã³å» çÆ ÕËöà é³± À°Ôé» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòÚ Ô¯ä ç¶ Ãì±å òܯº ê¶ô Õðç¶ Ôé Í

112  ×μñ çÅ Ãêôà óնå ÔÆ Çç³ç¶ Ôé ÇÕ À°Ôé» çÆ ôÔÅçå ÇÕö êñ òÆ Ô¯ ÃÕçÆ þ, Ãׯº À°Ô, ÁÅêä¶ ÃðÆð éÅñ î¯Ô Õðé 寺 ó×å» é³± òðÜç¶ Ô¯Â¶ ÁÅêä¶ ÜÅéôÆé çÆ Çéï°ÕåÆ Õðé çÅ Çéðç¶ô òÆ Çç³ç¶ Ôé Í À°êð¯Õå ÃÅðÆ ÇòÚÅð 寺 ÇÂÔ ÔÆ ÇÃμàÅ ÇéÕñçÅ þ ÇÕ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ÇÕö Õ¯ñ Õ¯ÂÆ òÆ á¯Ã Ãì±å éÔƺ Í Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÅ ê©ÚÅð Çéð¯ñ ÃðÕÅðÆ ÃÅÇ÷ô ÃÆ Í ÇÂÔ ÃÅÇ÷ô ÃðÕÅð é¶ ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ í°ñ¶ÖÅ êÅÀ°ä ñÂÆ ÜÅä-ì°μÞ Õ¶ ØóÆ ÃÆ Í ÁÕÅñÆ ñÆâð» é¶ ìÅÔ» Öó•ÆÁ» ÕðÕ¶ ÇéÕñ ÜÅä çÆ ÁÅêäÆ Õî÷¯ðÆ Áå¶ ì°÷ÇçñÆ é³± ãμÕä ñÂÆ ÇÂà ÃÅÇÜô åÇÔå ëËñÆÁ» ÁøòÅÔ» é³± Ô¯ð òÆ ÔòÅ ÇçμåÆ Í âÅÕàð Ú½ÔÅé é¶ ÃðÕÅð Áå¶ ÁÕÅñÆÁ» ç¶ ÕÇÔä À°μå¶ Áå¶ ë¯ÕÆ ô°Ôðå ñËä ñÂÆ Ã³å» é³± Çîñä çÅ ÜÅäì°μÞ Õ¶ ÃðÅÃð Þ±áÅ çÅÁòÅ ÕÆåÅ Í Ã³å» ç¶ íðÅ ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø ð¯â¶ ø½Ü ç¶ ÜÅà ñì¶çÅð Áå¶ ø½Ü ç¶ ÜõîÆ ÇÃêÅÔÆ éÇð³çð ÇÃ³Ø ç¶ ÕÇÔä ’å¶ ç°ÇìèÅ ÇòμÚ êË ×¶ Í ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é³± ÃðÕÅðÆ ÃÅÇ÷ô åÇÔå ׶ ÚÅð ø½ÜÆ ÁøÃð» é¶ Ã³å» ç¶ êÅÇÕÃåÅé êÔ°³Ú ÜÅä çÅ ïÕÆé ç°ÁÅ ÇçμåÅ Áå¶ À°êð¯Õå ×μñ» é³± ðä Õ¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø çÅ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ÇòôòÅà ìä Ç×ÁÅ Í îÇÔå¶ êÔ°³Ú¶ é½Ü°ÁÅé é¶ ìÅì¶ ç¶ Õ³é ÇòμÚ ÕðåÅðê°ð ÃÅÇÔì 寺 Ã³å» çŠðé¶ÔÅ ç¶ä çÅ Þ±á ì¯ñ Õ¶ À°Ôé» çÅ ïÕÆé ê±ðÆ åð•» êμÕÅ Õð ÇçμåÅ Áå¶ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ ÇÔðÇçÁ» ÇòμÚ Ã³å» ê©åÆ êËçŠԯ¶ ÁæÅÔ ÇêÁÅð, ÃÇåÕÅð Áå¶ À°Ôé» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ õìð ðäé çÆ åóê é¶ ÇÃμÖ» é³± ç°ÇìèÅ ÇòμÚ êÅ ÇçμåÅ Í ÇÂà åð•» ÃðÕÅð òμñ¯º ÇÃμÖ Õ½î é³± ×°³îðÅÔ Õðé çÆ ÇåÁÅð ÕÆåÆ ×ÂÆ ÇÂÔ ÃÅÇ÷ô Ãëñ Ô¯ ×ÂÆ Í ÃðÕÅð Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÅ ê©ÚÅð ÕðÕ¶ Ô¶á ÇñÖ¶ î³åò ÔÅÃñ ÕðéÅ ÚÅÔ³°çÆ ÃÆ : 1 Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆ õìð ðä Õ¶ ÇÃμÖ» çÅ ö°μÃÅ ÕÅøÆ Ôμç åμÕ á³âÅ Ô¯ ÜÅò¶Í 2 ÇÃμÖ Õ½î Ã³å» ç¶ Á×ñ¶ Ô°Õî çÆ À°âÆÕ ÕðçÆ ðÔ¶ Áå¶ ÇÃμÖ é½Ü°ÁÅé» ÇòμÚ êËçÅ Ô¯ÇÂÁÅ îðé-îÅðé ’å¶ À°åð ÁÅÀ°ä çÅ Ü÷ìÅ ÇÂà À°âÆÕ ÇòμÚ ÔÆ õåî Ô¯ ÜÅò¶ Í 3 ÇÃμÖ Õ½î ÇòμÚ Ã³å» ê©åÆ ô³Õ¶ êËçÅ Ô¯ ÜÅä Áå¶ À°Ôé» çÅ é»Á ÇÃμÖ ÇÔðÇçÁ» ’Ú¯º ÇéÕñ Õ¶ ÇÂÇåÔÅà ’Ú¯º Çîà ÜŶ Í 4 çîçîÆ àÕÃÅñ Ã³å» ç¶ À°μåð-ÁÇèÕÅðÆ çÆ Çéï°ÕåÆ Õðé çÅ ÇõÁÅñ Ûμâ ç¶ò¶ Áå¶ ì¶ÁÃð Ô¯ Õ¶ ðÇÔ ÜŶ å¶ ÇÃμÖ Õ½î óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÔÆ Ü°ÞÅð± ñÆâðÇôê 寺 ÃμÖäÆ Ô¯ ÃÕ¶ Í 5 ÁÕÅñÆÁ» é³± Ã³å» ê©åÆ éøðå íÇðÁÅ ê©ÚÅð Õðé ñÂÆ À°åôÅÔ Çîñ¶ Áå¶ À°Ô À°Ôé» ’å¶ Õ½î çÆ åìÅÔÆ ÕðÅ Õ¶ íμÜ ÜÅä ç¶ ç¯ô ñÅÀ°ä Í Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆÁ» Ãí ÕÔÅäÆÁ» ÇÜμæ¶ Çéð¯ñ ÁøòÅÔ» ÃÅìå Ô°³çÆÁ» Ôé, À°μæ¶ ç±Ü¶ êÅö Ã³å» çÆ ôÔÅçå ç¶ Ô¶á ÇñÖ¶ Ãì±å ÇÂ³é¶ á¯Ã Ôé ÇÕ ÇÂé•» é³± Õ¯ÂÆ òÆ Þ°áñÅ éÔƺ ÃÕçÅ: 1 ÁÅâÆú ÕËö໠ÇòμÚ Ã³íÅñÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆÁ» åÕðÆð» ÇÜé•» ÇòμÚ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ Úó• Õ¶ ÁÅÀ°ä òÅñÆ ø½Ü é³± Úä¶ ÚìÅÀ°ä Áå¶ Ãéî°μÖ

113  ܱÞÇçÁ» ÃÆà ñ¶Ö¶ ñÅÀ°ä çÅ ÚÅÀ° Áå¶ Ü÷ìÅ ÁÅê-î°ÔÅð¶ À°Ûñ-À°Ûñ ê˺çÅ þÍ 2 íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇÃ³Ø Ãî¶å ÕÂÆ ÚôîçÆç ×òÅÔ», ܯ ÇÂà Øμ¬ØÅð¶ ÇòμÚ¯º ìÚ Õ¶ ÇéÕñ¶ Ãé, é¶ Ã³å» é³± ôÔÆç Ô¯ä çÆ ÁðçÅà ÕðÕ¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì 寺 ԶỠÀ°åðç¶ Áå¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì é¶ó¶ Ü»ç¶ Áå¶ ôÔÆç Ô°³ç¶ ç¶ÇÖÁÅ ÃÆ Í 3 ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø òμñ¯ 7 ܱé, 1984 é³± ÕðÆì 3-00 òܶ, ìÅÁç ç°êÇÔð, Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ î°μÖ ç°ÁÅð سàÅ-Øð çÆ ÇâúãÆ ç¶ øðô ’å¶ ðμÖ¶ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ã³å» ç¶ ÃðÆð é³± õ°ç ç¶ÖäÅ Áå¶ êÇÔÚÅäéÅ Í 4 óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇêÃå½ñ Ãî¶å À°Ôé» ç¶ ôÔÆç ԯ¶ ÃðÆð çÆ ë¯à¯ ܯ ÁõìÅð» Áå¶ ÇÕåÅì» ÇòμÚ Ûê üμÕÆ þ Í 5 ÇîåÆ 7-6-1984 é³± Ã³å» ç¶ ÃðÆð ç¶ ÕÆå¶ ×¶ ê¯Ãà-îÅðàî çÆ Çðê¯ðà Áå¶ ª×ñÆÁ» ç¶ ÇéôÅé Í 6 ø½Ü ç°ÁÅðÅ íÅÂÆ ÔðÚðé ÇÃ³Ø ðÅ×Æ, ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÇÂéøðî¶ôé ÁøÃð ÃðçÅð éÇð³çðÜÆå ÇÃ³Ø é³çÅ Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ îÆå-îËé¶Üð ÃðçÅð ðäÜÆå ÇÃ³Ø å¯º Ã³å» çÆ ôéÅõå ÕðÅÀ°äÆ Í 7 ê³ÜÅì ê°ñÆÃ ç¶ ÁËÃ.êÆ. (ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ÔðÜÆå ÇÃØ, âÆ.ÁËÃ.êÆ. Õ¯åòÅñÆ ÁêÅð ÇÃ³Ø ìÅÜòÅ Áå¶ ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ. dzÃêËÕàð çðôé ÇÃ³Ø Ú³±âÆ òμñ¯º Ã³å» ç¶ Çî©åÕ ÃðÆð çÆ ôéÅõå ÕðéÆ Áå¶ ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º dzÃêËÕàð çðôé ÇÃ³Ø Ú³±âÆ òμñ¯º ÃéÅõåÆ ê°ñÆà ÇîÃñ ’å¶ çÃåõå Õðé¶ Í 8 Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ þμâ ׳©æÆ Ç×ÁÅéÆ ê©Æåî ÇÃ³Ø òμñ¯º óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç°ÁÅðÅ ôÔÆç Ô¯ä ñÂÆ ÇéôÇÚå ÕÆå¶ ÇîåÆ 6-6-1984 ç¶ 9-30 òܶ Ççé ç¶ òÕå çÅ ê©×àÅòÅ ÕðéÅ Í 9 ×°ðç°ÁÅðÅ êåÅñê°ðÆ, ÕÆðåê°ð ÃÅÇÔì ç¶ ‘ðÇÜÃàð ÁÃæÆÁ»’ ÇòμÚ Ã³å» ç¶ ë°μñ êðòÅÔ Õðé çÅ ÇðÕÅðâ Ô¯äÅ Í 10 ìÆ.ìÆ.ÃÆ., òÅÇÂà Á½ò ÁîðÆÕÅ, òÅÇÂà Á½ò ÜðîéÆ ÁÅÇç ç°éÆÁ» íð çÆÁ» íð¯Ã¶ ï¯× Áå¶ ÃæÅêå õìð ¶ܳÃÆÁ» òμñ¯º óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ôÔÆç Ô¯ä çÆ õìð ç¶äÆ êð À°Ôé» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ ìÚ ÇéÕñä çÆ Õç¶ Õ¯ÂÆ ×μñ ÔÆ éÅ ÕðéÆ Í 11 ø½Ü ç°ÁÅðÅ ÇשëåÅð ÕðÕ¶ Õ°Þ Ãî» Ã³å» ç¶ Çî©åÕ ÃðÆð Õ¯ñ ÇéôÅé ÃÅÇÔì é¶ó¶ ÇìáÅÂÆ ðμÖ¶ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÕÂÆ î°ñÅ÷î» Áå¶ Çóػ òμñ¯º ôÔÆç ԯ¶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± õ°ç ç¶ÖäÅ Áå¶ êÇÔÚÅäéÅ Í 12 æÅäÅ ìÆ âòÆ÷é, Á³Çî©åÃð ç¶ ÔòÅñçÅð ÃðçÅð ×°ñ÷Åð ÇóØ, Çê³â ܽóÅ, Ç÷ñ•Å Á³Çî©åÃð òμñ¯º ÇÂö æÅä¶ ç¶ ç¯ Ô¯ð ÔòÅñçÅð», åðñ¯Õ ÇÃ³Ø Áå¶ ÁðÜé ÇÃ³Ø Ãî¶å Á³Çî©åÃð ç¶ î°ðçÅ-Øð ÇòÖ¶ ê¯Ãà-îÅðàî ÕðÅÀ°ä Ã Ã³å» é³± êÇÔÚÅäéÅ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÃðÆð ’å¶ ñμ×ÆÁ» ׯñÆÁ» ç¶ ÇéôÅé ç¶Öä¶ Í 13 ìÅìÅ ì°μè ÇÃ³Ø òμñ¯º ôîôÅé ØÅà, ôÔÆç» ÇòÖ¶ ÇîåÆ 7-6-84 é³± ðÅå ÕðÆì 10-00 òܶ Ã³å» çÅ ÃÃÕÅð Ô°³çÅ ò¶ÖäÅ Í 14 6 ܱé, 1984 寺 ìÅÁç ÇÕö òμñ¯º òÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± õ°ç Çîñä Ü» ç¶Öä çÅ ÃμÚÅ çÅÁòÅ éÅ ÕðéÅ Í

114  15 óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÆ ÇêÛñ¶ 17 ÃÅñ» ÇòμÚ ÇÕÇåúº Õ¯ÂÆ À°μØ-ðμØ éÅ ÇéÕñäÆ Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» çÅ ÇÕÇåúº Õ¯ÂÆ Ã°é¶ÔÅ Ü» ÇÚμáÆêμåð ÔÆ ÁÅÀ°äÅ Í 16 óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇêåÅ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø çÆ ÷îÆé-ÜÅÇÂçÅç À°Ôé» å¯º ìÅÁç Ã³å» ç¶ é»Á dzåÕÅñ Ô¯ä çÆ æ» Ã³å» ç¶ ñóÇÕÁ» ç¶ é»Á Ô¯ ÜÅäÆ Í 17 åÇÔÃÆñ ìÅìÅ ìÕÅñÅ ç¶ ÇðÕÅðâ Áé°ÃÅð çîçîÆ àÕÃÅñ çÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ é»Á òÅñÆ ÃÅðÆ Úμñ Áå¶ ÁÚμñ ÷îÆé-ÜÅÇÂçÅç ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ç¶ é»Á åìçÆñ ÕðòÅ ñÂÆ ÜÅäÆ Í 18 Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÆÁ» Ãí ×μñ» Çéð¯ñ ÁøòÅÔ» ÃÅìå Ô¯ÂÆÁ»Í 19 íÅðå ÃðÕÅð òμñ¯º æÅäÅ ìÆ âòÆ÷é, Á³Çî©åÃð ç¶ ÇðÕÅðâ Áé°ÃÅð êÅðñÆî˺à ÇòμÚ Ã³å» ç¶ ì¬-ÃàÅð ÁËÕôé ÇòμÚ îÅð¶ ÜÅä çÅ ÇìÁÅé ç¶äÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå ç¶ À°êð¯Õå Ãì±å ÇÂ³é¶ á¯Ã Áå¶ ê©åμÖ Ôé ÇÕ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÆ Õ¯ÂÆ ×°³ÜÅÇÂô ÔÆ éÔƺ ìÚçÆÍ ÇÂÔé» Ãì±å» Áå¶ ÚôîçÆç ×òÅÔÆÁ» ç¶ Ô°³ÇçÁ» òÆ Ü¶Õð Õ¯ÂÆ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÅ çÅÁòÅ Õð¶ å» À°Ã é³± Õç¶ òÆ ÃμÚ éÔƺ î³ÇéÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇÂ³Þ Ãêôà Ô°³çÅ þ ÇÕ Ã³å» é³± Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ çμÃä òÅñ¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø êÅà կÂÆ òÆ á¯Ã Ãì±å éÔƺ Áå¶ éÅ ÔÆ íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø éÅñ ø¯é ’å¶ ×μñ Õðé òÅñ¶ ÔÆ õÅñÃÅ ê³æ ç¶ îÔÅé ÜðéËñ óå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ Ãé Í ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø çÆ ÇÂÔ èÅðéÅ ÃðÕÅðÆ ÃÅÇ÷ô é³± éÅ ÃîÞ ÃÕä, ܳ×ñ çÆ Áμ× ò»× ëËñÆÁ» ÁøòÅÔ» ’å¶ ÇòôòÅà Õð ÜÅä, ޱᶠðé¶ÇÔÁ» é³± ÃμÚ î³é ñËä Áå¶ ÇéðÆ ôðèÅ ç¶ ôðèŬ Ô¯ ÜÅä ÕÅðä ìäÆ Ô¯ÂÆ þ Áå¶ íÅÂÆ ÜÃìÆð ÇÃ³Ø òÆ Ü±é 1984 寺 êÇÔñ» óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅñ àËñÆø¯é ’å¶ ÁÅòÅ÷ êÇÔÚÅä ñËä çÆ Ô¯ÂÆ ×μñ ÕÅðé ÔÆ ôμÕ ÇòμÚ êË ×¶ ÜÅêç¶ Ôé Í Ü¶Õð ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø êÅÃ Ã³å» ç¶ ÇÜÀ±ºçÅ Ô¯ä çÅ Õ¯ÂÆ á¯Ã Ãì±å Ô°³çÅ å» À°Ô ‘ìñËÕ-æ³âð’ òÅñ¶ íÅÂÆ Ü×Æð ÇÃ³Ø å¯º 1987 ÇòμÚ ÇÂÔ éÅ ê°μÛç¶, ‘íÅÂÆ Ü×Æð ÇóØ, Ã³å» çÅ ÕÆ ÔÅñ þ ?’ Ãõå ðíÅÁ òÅñ¶ íÅÂÆ Ü×Æð ÇÃ³Ø é¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é³± Áμׯº ÜòÅì ÇçμåÅ ÃÆ, ‘ÇÕÔó¶ Ã³å» çÅ ? óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø å» Ü±é 1984 ÇòμÚ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ôé Áå¶ ÃðÕÅð é¶ Õ½î ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ܯô Áå¶ ×°μö é³± á³âÅ Õðé ñÂÆ À°Ôé» ç¶ êÅÇÕÃåÅé ÇòμÚ êÔ°³Ú ÜÅä çÆ ÁøòÅÔ ëËñÅÁ ÇçμåÆ ÃÆ Í ÇÂà ÁøòÅÔ ÇòμÚ ÁÅ Õ¶ Ã˺Õó¶ é½Ü°ÁÅé õ°ÁÅð ԯ¶ Ôé Í ÕÆ å°Ãƺ ÚÅÔ°³ç¶ Ô¯ ÇÕ Ô°ä ÇÂÔ é½Ü°ÁÅé Ã³å» é³± ÇÜÀ±ºçÅ ÃîÞ Õ¶ ÚÆé òμñ å°ð êËä Áå¶ ÇÂμÕ òÅðÆ Çëð õ°ÁÅð Ô¯ä ?’ íÅÂÆ Ü×Æð ÇÃ³Ø å» ìñËÕ-æ³âð çÆ í¶à Úó• üμÕÅ þ êð ÇÂà ×μñìÅå Ã ÔÅ÷ð íÅÂÆ ìñÇò³çð ÇÃ³Ø ê³Ü ×ðÅÂƺ î½Ü±ç ÔéÍ ÇÂà ×μñ 寺 Ãêôà þ ÇÕ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø êÅà óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÅ Õ¯ÂÆ Ãì±å éÔƺ Í ÇÂà ×μñ çÆ ê°ôàÆ ÁÕÅñÆ êμÇå©ÕÅ ç¶ Á³Çî©åÃð ÃÇæå êμåðÕÅð ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø òÆ Õðç¶ Ôé Í ÃðçÅð îÇÔ³çð ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ “î˺ Ü°ñÅÂÆ 1984 ÇòμÚ ÁËâò¯Õ¶à ê±ðé ÇÃ³Ø Ô°³çñ éÅñ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é³± Çîñä ×°ðç°ÁÅðÅ ×°ðçðôé ê©ÕÅô, Ú½Õ îÇÔåÅ ÇòÖ¶ Ç×ÁÅ êð ìÅìÅ áÅÕ°ð

115  ÇÃ³Ø ×°ðçÅÃê°ð Ç÷ñ•¶ ç¶ Ø°îÅä é¶ó¶ ÇÂμÕ Çê³â ÇòμÚ ÇÛê¶ Ô¯Â¶ Ãé Í îÇÔå¶ å¯º êåÅ ÕðÕ¶ ÁÃƺ À°Ã Çê³â êÔ°³Ú ׶ Í Ô°³çñ ÃÅÇÔì éÅñ ×μñìÅå î°ÕÅÀ°ä 寺 ìÅÁç ìÅì¶ é¶ îËé³± ê°μÇÛÁÅ, ‘îÇÔ³çð ÇóØ, Ã³å» ìÅð¶ ÕÆ ÇÖÁÅñ þ ?’ î˺ ÇÕÔÅ, ‘Çëð å°ÃÆ ÕÔ¯ ÇÕ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é³± ê°μÛ¯ Í’ ’ .... ÇÂà ×μñ 寺 Ãêôà Ô°³çÅ þ ÇÕ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔ Ã°é¶ÔÅ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é¶ ÚÅð ÇÃμÖ ø½ÜÆ ÁøÃð» 寺 Ã³å» é³± êÅÇÕÃåÅé êÔ°³ÚÅ ÁÅÀ°ä çÆ ×μñ ðäé 寺 ìÅÁç ÔÆ í¶ÇÜÁÅ ÃÆ Áå¶ ÇÂÔé» ø½ÜÆÁ» é¶ ìÅìŠܯÇ׳çð ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔ Ã°é¶ÔÅ ÃðÕÅðÆ ÃÅÇ÷ô åÇÔå ÔÆ ç°ÇìèÅ Öó•Æ Õðé ñÂÆ ÇçμåÅ ÃÆ Í Ãéî°μÖ Ü±Þç¶ Ô¯Â¶ Õ½î çÆ Úó•çÆ ÕñÅ, ÁÅ÷ÅçÆ Áå¶ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÇòμåðåÅ ñÂÆ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ êÅÇÕÃåÅé Ü» ç°éÆÁÅ ç¶ ÇÕö Ô¯ð Õ¯é¶ ÇòμÚ 17 ÃÅñ «Õ Õ¶ Áå¶ î¯é èÅð Õ¶ ìËᶠðÇÔä çÅ ÃòÅñ ÔÆ êËçÅ éÔƺ Ô°³çÅ Í ÁÇÜÔŠïÚäÅ Õ½î ç¶ ÇÂà îÔÅé ÜðéËñ ç¶ Ã°éÇÔðÆ ÇÂÇåÔÅà 鳱 Çò×Åóé òÅñÆ öñåÆ Áå¶ À°Ô¯ ÇÜÔÆ Ã¯Ú þ ÇÜÃ é¶ ìÅìÅ ðÅî ÇÃ³Ø Áå¶ Ã°íÅô Ú³çð ì¯Ã é³± òÆ ÁμÜ åμÕ ÇÜÀ±ºçÅ ìäÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ì¯àÆ-ì¯àÆ å°óòÅ Õ¶ ñðìÆðåÅ éÅñ ôÔÆç Ô¯ä òÅñ¶ ê³æ ç¶ ÜðéËñ ìÅìÅ ì³çÅ ÇÃ³Ø ìÔÅçð ìÅð¶ òÆ ÁÇÜÔÅ àêñÅ ÖÅ üμÕ¶ ÇñÖÅðÆÁ» é¶ ÇÂà åð•» ÔÆ ÇñÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ôÔÆç Ô¯ä ñÂÆ Çç©ó• ÇÂðÅçÅ èÅð üμÕ¶ Ãé Í À°Ôé» é¶ À°μ毺 ÇéÕñä çÅ ÇòÚÅð î±ñ¯º ÔÆ ÇåÁÅ× ÇçμåÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í À°Ôé» é¶ ÁÅêä¶ ÜÆòé ÇòμÚ Ü¯ ÇéÃÚÅ èÅÇðÁÅ, À°Ã é³± ê±ðÅ ÕðÕ¶ ÇòÖÅÇÂÁÅ Í Üç ø½Ü é¶ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì é³± ضðÅ êÅ ÇñÁÅ å» Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà ÇòÚñ¶ ÇÃ³Ø Ã³å» çÅ Ô°Õî ñËä ñÂÆ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ ÁŶ Í ÇÂà Ã óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ Ãí é³± óì¯èé Ô¯ Õ¶ ìóÆ ÇéîðåÅ éÅñ ÇÕÔÅ, ‘ÇÂÇåÔÅà óÃÅð ’Ú Õç¶-Õç¶ ìäç¶ ÁÅ Áå¶ ×μñ îðç» òÅñÆ ÕðéÆ Á» Í Ü¶ î¶ð¶ Õ¯ñ¯º ÇÕö ÇÃ³Ø çÅ Ççñ ç°ÇÖÁÅ Ô¯ò¶ å» î°ÁÅø Õð ç¶äÅ, î˺ å°ÔÅâÅ ç¶äçÅð Ô» Í å°Ãƺ î¶ðÅ ìóÅ ÃÅæ ÇçμåÅ Í Áμ׶ ÜÅ Õ¶ éÅ îË毺 ÇÔÃÅì î³×ç¶ ÇðÔ¯ Í ÇÂμæ¶ ÔÆ î°ÁÅø Õð ÇçÀ° Í’ ÇÂà Ã óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêäÅ ÇÂÔ Çç©ó• ÇÂðÅçÅ Çëð ç°ÔðÅÇÂÁÅ ÇÕ ø½Ü ÃÅâÆÁ» ñÅô» 寺 ¦Ø Õ¶ ÔÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ’Ú çÅõñ Ô¯ò¶×Æ Í ÇÂà 寺 Ãêôà þ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÁõÆð Ãéî°μÖ Ü±Þç¶ Ô¯ä çÅ ÇéÃÚÅ èÅÇðÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ À°Ôé» é¶ ÇÂà ÇéÃÚ¶ é³± ÜÅé çÆ ìÅ÷Æ ñÅ Õ¶ ê±ðÅ ÕÆåÅ Í 4 ܱé, 1984 é³± Ãò¶ð¶ 4-40 òܶ íÅðåÆ ø½Ü é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» é³± îÅð-î°ÕÅÀ°ä ç¶ ÇéôÅé¶ éÅñ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà ’å¶ íÅðÆ ÔîñÅ Õð ÇçμåÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ Á×òÅÂÆ Áå¶ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÆ Õî»â Ô¶á ÇÃðñμæ ÇÃμÖ ï¯ÇèÁ» é¶ Ôð î¯ðÚ¶ ’å¶ ÇÔ³ç°ÃåÅéÆ ø½Ü ç¶ à˺ջ, å¯ê» Áå¶ Ô¯ð éòÆé îÅð± ÔÇæÁÅð» çÅ ÃèÅðé ôÃåð» éÅñ ÁÅõðÆ çî åÕ î°ÕÅìñÅ ÕÆåÅ Áå¶ ìÔÅçðÆ ç¶ Ü½Ôð ÇçÖŪÇçÁ» òËðÆÁ» ç¶ ÛμÕ¶ Û°âÅ Õ¶ ñÅô» ç¶ Ãμæð ÇòÛÅ Ççμå¶ Í 4-6 ܱé çÆ çðÇîÁÅéÆ ðÅå é³± Üç ÕðÆì 10-30 òܶ êÇòμåð êÇðÕðîÅ ÇòμÚ ÇÔ³ç ø½Ü ç¶ à˺ջ é¶ çÅõñ Ô¯ä çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ å»

116  Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø é¶ Á˺àÆ-àËºÕ ðÅÕà-ꩯêËñâ ׳é À°áÅ Õ¶ ð¯Õä çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ Áå¶ à˺ջ ç¶ Áμ׶ ñμ×Æ ÁÅð.êÆ.ÃÆ. é³± åìÅÔ Õð ÇçμåÅ Í Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø ç¶ Õ¯ñ ÇÜ³é¶ ×¯ñ¶ Ãé À°Ô à˺ջ ’å¶ òð•Å Ççμå¶ Í ÇÂà ÇíÁÅéÕ àμÕð ç½ðÅé Õ½î ç¶ ÇÂà ñðìÆð ÜðéËñ ÃðçÅð ô°ì¶× ÇÃ³Ø é³± ðÅå ÕðÆì 11-30 òܶ ÕóÅÔ ê©ôÅç çÆÁ» êðÚÆÁ» Õμàä òÅñÆ ÜוŠé¶ó¶ òËðÆ çÆÁ» ׯñÆÁ» çÅ ìðμÃà òμÜ Ç×ÁÅ Í ÷õîÆ Ô¯Â¶ ÇÂà ÜðéËñ é³± Õ°Þ ÇÃ³Ø Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø êÅà ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ ñË ×¶ Í ÁÅõðÆ ÃÅÔ» ’å¶ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø é¶ ÇÕÔÅ, ‘óå ÜÆ, î¶ðÆ å» Çéí ×ÂÆ î¶ð¶ ñÂÆ ÁðçÅà Õð¯, òÅÇÔ×°ð± ÁÅêä¶ Úðé» ÇòμÚ ÇéòÅà ìõô¶ Í’ ÷õîÆ Ô¯Â¶ ÇÂà ÜðéËñ é³± Ã³å» é¶ ÁÅêäÆ ÇÔμÕ éÅñ ñ×ÅÇÂÁÅ Áå¶ ÇÃð ÁÅêäÆ ×¯ç ÇòμÚ ñË Õ¶ ÇñàÅ ÇçμåÅ Áå¶ ÇÕÔÅ, ‘çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÇòμåðåÅ ñÂÆ òÅÇÔ×°ð± ç¶ çð ’å¶ òËðÆÁ» ç¶ ÛμÕ¶ Û°âÅÀ°ä ñÂÆ Ãéî°μÖ Ü±Þä òÅñ¶ ê³æ ç¶ ÜðéËñ ÃðçÅð ô°ì¶× ÇÃ³Ø é³± î¶ð¶ òð׶ ÃÅè çÆ ÁðçÅà çÆ ÕÅÔçÆ ñ¯ó Í ÇÂà ÜðéËñ ñÂÆ å» òÅÇÔ×°ð± çÆ çð×ÅÔ çÅ çð ÃçÅ ÔÆ Ö°μñ•Å þ Í’ Ã³å» é¶ ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ òÅÇÔ×°ð±-òÅÇÔ×°ð± ÇÕÔÅ Áå¶ ÜðéËñ é³± òÆ òÅÇÔ×°ð± Üêä ñÂÆ ÁÅÇÖÁÅ Í Õ°Þ Çî³à» ìÅÁç ÔÆ òÅÇÔ×°ð±-òÅÇÔ×°ð± ÕðçÅ Ô¯ÇÂÁÅ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø Úó•ÅÂÆ Õð Ç×ÁÅ Áå¶ Ã³å» é¶ ÜËÕÅðÅ Ûμâ Õ¶ ÇÂà ñðìÆð ÜðéËñ À°êð ÚÅçð êÅ Õ¶ åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ ÇñàÅ ÇçμåÅÍ Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ Ã óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Áå¶ Çóػ òμñ¯º ÛμⶠÜËÕÅÇðÁ» é³± ðä Õ¶ ÇÔ³ç ø½Ü é¶ ÃîÇÞÁÅ ÇÕ ôÅÇÂç ÁÃƺ î¯ðÚÅ îÅð ÇñÁÅ þ Áå¶ Ã³å õåî Ô¯ ׶ Ôé Í ø½Ü ç¶ Õî»â¯ Üç ÇÂà í°ñ¶Ö¶ ÇòμÚ Áμ׶ òè¶ å» Çóػ é¶ À°Ôé» ç¶ ÁÅÔ± ñÅÔ Ã°μà¶ Í ÕðÆì 12-00 òܶ ÇÂμÕ ÇÃ³Ø Ã³å» êÅà åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ ê°μÜÅ Áå¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÅ ×°³ìç å¯ê» ç¶ ×¯ÇñÁ» éÅñ À°μâ Ç×ÁÅ þ Í ÇÂÔ Ã°ä Õ¶ Ã³å» é¶ ÇÕÔÅ, ‘ñÀ° íÅÂÆ ¯ Çëð ôÔÆçÆÁ» êÅÀ°ä çÅ ò¶ñÅ ÁÅ Ç×ÁŠܶ Í’ Ã³å» é¶ ÇÂμÕ òÅðÆ ÃÅð¶ î¯ðÇÚÁ» çÅ ç°ìÅðÅ ÜÅÇÂ÷Å ÇñÁÅ Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Áå¶ Ô¯ð Çóػ éÅñ ÃñÅÔ ÕðÕ¶ 6 ܱé é³± Ãò¶ð 7-30 òܶ åÕ î°ÕÅìñÅ Õðé Áå¶ Çëð ìÅÔð ÇéÕñ Õ¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì Ô¶á ôÔÆç Ô¯ä çÅ øËÃñÅ ñË ÇñÁÅ Í Üéðñ ô°ì¶× ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ å¯º ìÅÁç ÕðÆì 12-00 òܶ Ã³å» é¶ À°Ã îÕÅé, ÇÜμæ¶ Õç¶ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÃÅìÕÅ Üæ¶çÅð Ç×ÁÅéÆ ÃÅè± ÇÃ³Ø í½ðÅ ÁÅêä¶ ÕÅðÜÕÅñ ç½ðÅé ÇðÔÅÇÂô ðμÖç¶ Ô°³ç¶ Ãé, ç¶ ×°ÃñÖÅé¶ ÇòμÚ ÇÂôéÅé ÕÆåÅ Áå¶ òÅêà åÇÔõÅé¶ ’Ú Úñ¶ ׶ Í åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ Çéμåé¶î Õðé À°êð³å Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ À°êð ÁÅ Õ¶ ÁðçÅà ÕÆåÆ Áå¶ ÁÅêäÅ åÆð ÇÃμÖ Õ½î çÆ ÇÂÇåÔÅÃÕ ÇòðÅÃå ÃîÞ Õ¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ Ã°ô¯Çíå ÇÂÇåÔÅÃÕ ôÃåð» ç¶ ñÅ׶ ðμÖ ÇçμåÅ Í åÆð ðμÖä 寺 ìÅÁç Çëð åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ Úñ¶ ׶ Áå¶ ÚÅçð À°êð ñË Õ¶ ÇÂà åð•» ì¶ÇøÕð Ô¯ Õ¶ ýº ׶, ÇÜò¶º À°μæ¶ Õ¯ÂÆ Ü³× Ô¯ ÔÆ éÅ ðÔÆ Ô¯ò¶ Í ÕðÆì ê½äŠسàÅ ìÅÁç óå À°μᶠÁå¶ À°μæ¶ ÔÅ÷ð Çóػ é³± ÇÂμÕ òÅðÆ Çëð ÇÕÔÅ, ‘ÇÜÔóÅ ÜÅäÅ ÚÅÔ¶ ÜÅ ÃÕçÅ þ Í Õ¯ÂÆ ÇÂÔ éÅ ÕÔ¶ ÇÕ ÃÅè é¶ îðòÅ ÇçμåÅ þÍ ÇÂμæ¶ Ô°ä À°Ô¯ ÔÆ ðÔ¶ ÇÜÃ é¶ ôÔÆçÆ êÅÀ°äÆ þ Í’ Ã³å» é¶ îõ½ñÆÁ» ñÇÔܶ ÇòμÚ ÔμÃÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ, ‘ÇÕö çÆ ÇóØäÆ òÆ îËé³± ×Åñ•» éÅ Õμ㶠ÇÕ ÃÅè é¶ î¶ðÅ ì³çÅ îðòÅ ÇçμåÅ Í ÇÜà 鳱 êÇðòÅð çÆ ÇÖμÚ þ À°Ô ÚñÅ ÜÅò¶ Í’ ÇÂà Ã

117  ÇíÁÅéÕ Ü³× ÜÅðÆ ÃÆ Áå¶ ÇÔ³ç°ÃåÅéÆ àËºÕ Áå¶ å¯ê» Áμ× ç¶ ×¯ñ¶ òð•Å ðÔ¶ Ãé Áå¶ ÚÅð-üë¶Çðª ø½Ü çÆÁ» ׯñÆÁ» çÅ îÆºÔ òð• ÇðÔÅ ÃÆ êð ìÔÅçð ÇÃ³Ø íÅðÆ é°ÕÃÅé ç¶ ìÅòܱç íÅðåÆ ø½Ü çÅ î°ÕÅìñÅ Õð ðÔ¶ Ãé Í Çóػ Áå¶ ø½Ü çðÇîÁÅé Úμñ ðÔÆ ÇÂÃ Ü³× é³± Üç Ççé Úó• Ç×ÁÅ å» Ã³å» é¶ Ü³× çÅ ÜÅÇÂ÷Å ñËä ñÂÆ ÇÂμÕ òÅð î°ó Çóػ éÅñ ÇòÚÅð ÕÆåÆ Áå¶ 7-30 òܶ ôÔÆçÆÁ» êÅÀ°ä ç¶ ñ¶ øËÃñ¶ é³±, ÇÂÔ ç¶Ö Õ¶ ÇÕ Áܶ Ô¯ð Ãî» Ü³× ñó ÃÕç¶ Ô», 9-30 òܶ åÕ òèÅ ÇçμåÅ Í Ç×ÁÅéÆ ê©Æåî ÇÃ³Ø þμâ ×ð³æÆ, Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Áé°ÃÅð, íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Ãò¶ð¶ 8-30 òܶ ç¶ ÕðÆì Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ç¶ À°êð ÁŶ Áå¶ îËé³± ԶỠìËᶠ鳱 ç¶Ö Õ¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ÇÃ³Ø ÃÅÇÔì ÜÆ, å°Ãƺ ÇÂà åð•» ìËᶠڳ׶ éÔƺ ñμ×ç¶, ÇÕö Õîð¶ ÇòμÚ Úñ¶ ÜŪ Í’ å» î˺ Áμׯº ÇÂÔ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ÇÂμæ¶ Ã°ðμÇÖÁÅ ÃîÞ Õ¶ ÔÆ ìËáÅ Ô», ìÅÕÆ ÕîÇðÁ» ÇòμÚ å» ×¯ñÆÁ» òð• ðÔÆÁ» Ôé Í’ Üç î˺ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é³± ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ‘å°ÔÅâÅ ÕÆ ê©¯×ðÅî þ ?’ å» À°Ã é¶ Áμׯº çμÇÃÁÅ ÇÕ ‘ÁÃƺ êÇÔñ» 7-30 òܶ ìÅÔð ÇéÕñ Õ¶ ôÔÆç Ô¯ä çÅ øËÃñÅ ÕÆåÅ ÃÆ êð Ô°ä 9-30 òܶ åμÕ ñó»×¶ Áå¶ Çëð 9-30 òܶ ìÅÔð ÇéÕñ Õ¶ ôÔÆç Ô¯ ÜÅò»×¶ Í Ç×ÁÅéÆ ê©Æåî ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø å¯º êÇÔñ» Õ¯ÂÆ 8-00 òܶ ç¶ ÕðÆì óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ òÆ ×°ÃñÖÅé¶ ÇòμÚ ÁŶ Ãé Áå¶ à±àÆÁ» 寺 î±³Ô-Ôμæ è¯ Õ¶ éÅñ ÁŶ Çóػ éÅñ ×μñ» Õðç¶ Ô¯Â¶ òÅêà åÇÔõÅé¶ ÇòμÚ Úñ¶ ׶ Ãé Í Üç 6 ܱé, 1984 ç¶ 9-30 òμܶ, å» Ã³å» é¶ ÇÂÕçî ÇÕÔÅ, ‘ÁÅÀ° Çóد Úμñƶ’ Áå¶ Áμ׶ ñμ× Õ¶ åÇÔõÅé¶ çÆÁ» ê½óÆÁ» Úó•é ñμ× ê¶ Í íÅÂÆ ×°ðî°μÖ ÇÃ³Ø ×óòÂÆ (í±ð¶ Õ¯é¶), íÅÂÆ ðÅî ÇÃ³Ø ÕÅñÅ ×óòÂÆ, íÅÂÆ Çå©ñ¯Úé ÇÃ³Ø ñμè±òÅñ, íÅÂÆ Áé³ç ÇóØ, íÅÂÆ ÜÃÇò³çð ÇÃ³Ø îéÅò», íÅÂÆ î¶Üð ÇÃ³Ø éÅׯն, íÅÂÆ î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø î°ÖÆ, íÅÂÆ ×°ðôðé ÇÃ³Ø ðÅ×Æ, íÅÂÆ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ÕæÅÕÅð, íÅÂÆ ×°ðí¶Ü ÇÃ³Ø ÁÅÇç Ãî¶å À°μæ¶ î½Ü±ç 30-32 ÇóØ, Ã³å» ç¶ î×ð å°ð ê¶ ÍáÇÂÔ ê½óÆÁ» ìÔ°å Û¯àÆÁ» Ô¯ä ÕðÕ¶ ÇÂμÕ ì³çÅ ÔÆ ÇÂμÕ òÅðÆ Úó• ÃÕçÅ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ Ã³å» ç¶ ÇêμÛ¶ Çóػ çÆ ÇÂμÕ ÕåÅð ÇÜÔÆ ìä ×ÂÆ Í Ã³å ÜÆ ÇÂÔé» ê½óÆÁ» çÆ ÇÃÖðñÆ ê½óÆ ’å¶ Öó•¶ Ô¯ Õ¶ ÁðçÅà Õðé ñμ× ê¶ Áå¶ Çóػ çÆ ÃÅðÆ ÕåÅð òÆ ÇêμÛ¶ Öó•Æ Ô¯ ×ÂÆ Í Üç ÇêμÛ¯º ÇÂμÕ ÇÃ³Ø é¶ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ Öó• ÇÕª ׶ Ô¯ ? å» Ã³å» å¯º ÇêμÛñ¶ åÆܶ ÇÃ³Ø é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ Ã³å ÜÆ ÁðçÅà Õð ðÔ¶ Ôé Í ÇÂà Ã Ã³å» ç¶ ×ñ ÇòμÚ À°Ôé» çÅ ÇêÃå½ñ ÃÆ Áå¶ Ôμæ ÇòμÚ åÆð çÆ æ» ÃËîÆ-îôÆé׳é ¶.Õ¶.DG ÃÆ Í Ã³å ÜÆ ÁðçÅà Õðé À°êð³å ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì 寺 ԶỠÀ°åð¶ Áå¶ Çëð å¶÷Æ éÅñ çðôéÆ ÇâúãÆ òμñ é³± Õ°Þ Õçî òè¶ Í çðìÅð ÃÅÇÔì òμñ ÇÃð ÇéòÅ Õ¶ îμæÅ à¶ÇÕÁÅ Áå¶ ÇÂÕçî ÇéôÅé ÃÅÇÔì òμñ î°ó ê¶ Í íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é³± ê½óÆÁ» 寺 À°åðÇçÁ» ÔÆ ×¯ñÆ ñμ× ×ÂÆ ÃÆ Áå¶ À°Ô ÷õîÆ Ô¯ Õ¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì 寺 Áμ׶ ìð»â¶ ÇòμÚ ÇÂμÕ Õ½ñ¶ çÆ ÁÅó Ô¶á Õ³è é³± ã¯Á ñÅ Õ¶ ìËá Ç×ÁÅ ÃÆ Í Ã³å» ç¶ î×ð ÁÅ ðÔ¶ Çóػ ÇòμÚ¯º ÕÂÆ å» ê½óÆÁ» ç¶ ÇòμÚ ÔÆ ×¯ñÆÁ» ñμ×ä éÅñ ôÔÆç Ô¯ ׶ Í ÇÂà Ã ØîÃÅé çÅ Ü³× Ô¯ ÇðÔÅ ÃÆ Áå¶ ×¯ñÆÁ» îÆºÔ ò»× òð• ðÔÆÁ» Ãé Í Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì, Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì ç¶ çðÇîÁÅé òÅñÆ Ö°μñÆ ÜוŠÇòμÚ ×¯ñÆÁ» ñμ×ä éÅñ ó×îðîð çÆÁ» ÇÂμà»

118  à°μà Õ¶ å±øÅé ò»× À°μâ ðÔÆÁ» Ãé Í ÇÂà ÃæÅé ’å¶ ×¯ñÆÁ» Áå¶ ì³ì» çÅ è³±Á» ÔÆ è³±Á» ëËÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í íÅÂÆ î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø î°ÖÆ, íÅÂÆ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø ÕæÅÕÅð Áå¶ íÅÂÆ ×°ðôðé ÇÃ³Ø ðÅ×Æ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÇêÛñ¶ êÅö òμñ¯º çÆ Ô¯ Õ¶ Õ°ÁÅàð» ÇòμÚ Úñ¶ ׶ Áå¶ À°èð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ôμæ ÇòμÚ ëóÆ Â¶.Õ¶.DG éÅñ ç°ôîä ’å¶ ×¯ñÆÁ» òð•ÅÀ°ä ñμ× ê¶ Í íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇóØ, ê©èÅé ÇÃμÖ Ãà±â˺àà ëËâð¶ôé Áé°ÃÅð, À°Ô (×°ðÜÆå ÇóØ) õ°ç òÆ À°Ã ìð»â¶ ÇòμÚ ÔÆ Úñ¶ ׶, ÇÜμæ¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Áå¶ Ã³å» ç¶ íðÅ íÅÂÆ Ü×Æð ÇÃ³Ø ÷õîÆ Ô¯ Õ¶ ìËᶠԯ¶ Ãé Í íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, Üç Ã³å» é³± ø½Ü çÆÁ» ׯñÆÁ» çÅ ìðμÃà òμÜÅ å» ÇÂà ÇÂÇåÔÅÃÕ Çç©ô é³± ç¶Ö Õ¶ ìð»â¶ ÇòμÚ ÷õîÆ ÔÅñå ÇòμÚ ê¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø é¶ ÇÕÔÅ, ‘ñÀ° íÅÂÆ ¯ íÅäÅ òðå Ç×ÁŠܶ, óå ôÔÆç Ô¯ ׶ Í’ íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ ÃÆ ÇÕ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø ç¶ î³±Ô ’Ú¯º Ã³å» ç¶ ôÔÆç Ô¯ä ç¶ ôìç Ã°ä¶ å» ÇÂÕçî À°Ã êÅö òμñ ò¶ÇÖÁÅ êð À°Ã Ã ÇéôÅé ÃÅÇÔì Ô¶á è³±Á» Áå¶ ØμàÅ ÛÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ ìÔ°å ÃÅð¶ Çóػ çÆ ñÅô» êÂÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ãé Í ×¯ñÆÁ» Áå¶ ì³ì» çÅ îÆºÔ òð• ÇðÔÅ Ô¯ä ÕÅðé, î˺ Õ¯Çôô Õðé ’å¶ òÆ Ã³å» é³± ç¶Ö éÅ ÃÇÕÁÅ Í Ã³å» é³± ÇÂÔ ìðμÃà ÕóÅÔ ê©ôÅç òÅñ¶ êÅö êÔ°³Ú üμÕ¶ ÇÔ³ç ø½Ü ç¶ Ü°ÁÅé» é¶ îÅÇðÁÅ ÃÆÍ Ã³å ÜÆ À°Ã Ã ÇÂà êÅö é³± î³±Ô ÕðÕ¶ êÇðÕðîÅ ÇòμÚ êÔ°³Ú¶ òËðÆÁ» ’å¶ ÁÅêäÆ ÁÃÅñà ðÅÂÆøñ ’Ú¯º ׯñÆÁ» ÚñÅ ðÔ¶ Ãé Í íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ ÃÆ, ‘Üç î˺ íÅÂÆ Ü×Æð ÇÃ³Ø é³± ìð»â¶ ÇòμÚ Ã½º ðÔ¶ ç¶ÇÖÁÅ å» ê°μÇÛÁÅ ÇÕ ÇÂμèð ׯñÆ òð• ðÔÆ þ Áå¶ å°ÃÆ Ã½º ðÔ¶ Ô¯ ?’ å» À°Ã é¶ Áμׯº ì¶êðòÅÔ Ô¯ Õ¶ ÔμÃÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» ÜòÅì ÇçμåÅ ÇÕ Ô°ä å» æ¯ó•Æ ç¶ð ìÅÁç ×±ó•Æ éƺç ýò»×Å Í Ã³å» éÅñ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì 寺 Ü±Þ îðé ç¶ ÚÅÀ° éÅñ ÇÂà ְμñ•Æ ÜוŠòμñ À°åð¶ ìÅÕÆ ÃÅð¶ ÇÃ³Ø å» ôÔÆç Ô¯ ׶ êð íÅÂÆ ×°ðÜÆå ÇóØ, íÅÂÆ áÅÕ°ð ÇóØ, íÅÂÆ ×°ðôðé ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ î°ÖÇåÁÅð ÇóØ* ìÚ ÇéÕñ¶Í ìÚ ÇéÕñ¶ À°êð¯Õå Çóػ ÇòμÚ¯º î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø î°ÖÆ ø½Ü ç¶ ÕÅì± ÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Ü¯èê°ð ܶñ• ÇòμÚ ì³ç Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔ ÃÅð¶ ÇÃ³Ø Ã³å» çÆ ôÔÅçå ç¶ ÚôîçÆç ×òÅÔ Ôé êð ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø çÅ ÃÇåÕÅð Õðç¶ Ô¯Â¶ * íÅÂÆ îñÕÆÁå ÇÃ³Ø çÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ À°Ã é³± íÅÂÆ î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ ÇÂÕ òÅðÆ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ’å¶ À°Ã é³± ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ Ã³å» ìÅð¶ çμï Í î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø é¶ Ã³å» ôÔÆçÆ ìÅð¶ ÃμÚ¯ ÃμÚ ÁμÖÆ ÇâμáÅ ÔÅñ ðäÅ ÇçμåÅ Áå¶ ìÅìÅ áÅÕ°ð ÇÃ³Ø é¶ üμê ÕðÕ¶ ðä ÇñÁÅ å¶ î°ÖÇåÁÅð ÇÃ³Ø î°ÖÆ ç¶ î³±Ô ’Ú¯º Ã³å» çÆ ôÔÆçÆ ìÅð¶ ðä Õ¶ À°Ã é³± ×°μö òÆ éŠԯ¶ Í

119  ÁËñÅéÆÁÅ å½ð ’å¶ ÁÃñÆÁå çμÃä 寺 ÁÃîðæ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ å» ÁÅêä¶ øËÃñ¶ Áé°ÃÅð ÕðÆì 9-30 òܶ Õ¶ÃðÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì çÆ Ûåð-ÛÅÇÂÁÅ Ô¶á Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÇòÚÕÅð Ãéî°μÖ Ü±Þç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆçÆ êŠ׶ êð Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ Üæ¶çÅð, Ç×ÁÅéÆ Ü¯Ç׳çð ÇóØ, ܯ À°Ã Ã çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ ×³©æÆ Ãé, Áé°ÃÅð, òμÖ-òμÖ î¯ðÇÚÁ» ’å¶ âචԯ¶ Çóػ é¶ 6 ܱé ìÅÁç ç°êÇÔð 2-00 òܶ åμÕ Ü³× ÜÅðÆ ðμÖÆÍ 2-00 òܶ 寺 ìÅÁç òÆ ÇòðñÆ-ÇòðñÆ ×¯ñÆ ÚμñçÆ ÔÆ ðÔÆ êð ø½Ü é³± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå çÅ Áܶ òÆ ïÕÆé éÔƺ ÃÆ ÁÅÇÂÁÅ Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» çÆ ñÅô çÆ Áܶ ôéÅõå ÔÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í ø½Ü ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ Õ°Þ î°ñÅ÷î» Áå¶ ÇשøåÅð ÕÆå¶ Çóػ 寺 Çí³âð»òÅñ¶ Ã³å» çÅ æÔ°-êåÅ ê°μÛçÆ ðÔÆ êð ÇשøåÅð ÕÆå¶ Ô¯Â¶ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ î°ñÅ÷î» Áå¶ Çóػ ÇòμÚ¯º ÇÕö é¶ òÆ ÁÅêä¶-ÁÅê ø½Ü é³± Ã³å» ìÅð¶ Õ°Þ éÅ çμÇÃÁÅ- íÅò¶º ÇÂÔé» é³± ÕÅøÆ Ãî» ÇéôÅé ÃÅÇÔì é¶ó¶, ÇÜμæ¶ Ã³å Ãéî°μÖ Ü±ÞÇçÁ» ôÔÆç ԯ¶ ê¶ Ãé, ÇìáÅÂÆ ðμÇÖÁÅ ÃÆ Í ÁõÆð Üç 6 Áå¶ 7 ܱé çÆ çðÇîÁÅéÆ ðÅå é³± åóÕ¶ ÕðÆì 2-30 òܶ ø½Ü é¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ ÇêÛñ¶ êÅÇÃú Çå³é Çóػ é³± ìÚ Õ¶ ÇéÕñä çÆ Õ¯Çôô ÕðÇçÁ» ç¶ÇÖÁ» å» À°Ôé» ÇòμÚ¯º ç¯ é³± ׯñÆÁ» çÅ ÇéôÅéÅ ìäÅ ÇñÁÅ Áå¶ ÇÂμÕ é³± ÷õîÆ ÔÅñå ÇòμÚ ÕÅì± Õð ÇñÁÅ Í íÅÂÆ ÔðêÅñ ÇÃ³Ø êÅáÆ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Áé°ÃÅð, “ø½Ü ç¶ ÕÅì± ÁŶ ÇÂà 18-19 ÃÅñ ç¶ é½Ü°ÁÅé é³± î¶ð¶ êÅà ìÅìÅ ì°μãÅ ÃÅÇÔì çÆ ì¶ðÆ Õ¯ñ ÇñÁ»çÅ Ç×ÁÅ, ÇÜμæ¶ îËé³± ÇÂμÕ ì³×ÅñÆ ÃÆ.ú. çÆ Çé×ðÅéÆ Ô¶á Õ³è éÅñ Çêμá «ÕÅ Õ¶ Öó•Å ÕÆåÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í À°Ã ø½ÜÆ ÃÆ.ú. é¶ îËé³± ÇÕÔÅ ÇÕ å³± ÇÂà é½Ü°ÁÅé Õ¯ñ¯º Ã³å» ìÅð¶ ê°μÛ ÇÕªÇÕ À°Ô é½Ü°ÁÅé ø½Ü é³± Ã³å» ìÅð¶ Õ°Þ òÆ éÔƺ ÃÆ çμà ÇðÔÅ Í Üç î˺ ê°μÇÛÁÅ å» À°Ã é¶ çμÇÃÁÅ ÇÕ Ã³å ÇéôÅé ÃÅÇÔì é¶ó¶ ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ Ôé Í Çëð îËé³± Áå¶ À°Ã é½Ü°ÁÅé é³± ÇéôÅé ÃÅÇÔì êÅà ñË Õ¶ ׶ Áå¶ ÃÅé³± À°μæ¶ êÂÆÁ» ñÅô» ÇòμÚ¯º Ã³å» çÆ ñÅô êÇÔÚÅäé ñÂÆ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ Í Üç î˺ Áå¶ À°Ã é½Ü°ÁÅé é¶ Ã³å» çÆ ñÅô êÇÔÚÅä ñÂÆ å» ø½ÜÆÁ» é¶ Ô¯ð Çóػ çÆÁ» ñÅô» ÇòμÚ¯º Ã³å» çÆ ñÅô òμÖ Õð ñÂÆ Í Ã³å» çÆ ÇÂμÕ ñμå ׯñÆÁ» éÅñ ñîÕ üμÕÆ ÃÆ Áå¶ ÇÚÔð¶ çÅ ÇÂμÕ êÅÃÅ À°μÇâÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í ÇÂà 寺 ìÅÁç ø½Ü ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ î°ñÅ÷î» Áå¶ ÇÔðÃå ÇòμÚ ñ¶ Õ°Þ Ô¯ð Çóػ é³± Ã³å» çÆ ôéÅõå Õðé ñÂÆ Á³çð ÇñÁÅÂÆ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ îËé¶Üð ÃðçÅð ðäÜÆå ÇÃ³Ø òÆ Ãé Í ÇÂé•» ÃÅÇðÁ» 寺 Ã³å» çÆ ñÅô çÆ ôéÅõå ÕðòÅ ñËä 寺 ìÅÁç Üç ø½Ü é³± ê±ðÆ åÃμñÆ Ô¯ ×ÂÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ô°ä ÇÜÀ±ºç¶ éÔƺ ðÔ¶ å» î½Õ¶ ’å¶ î½Ü±ç ø½ÜÆ ÁøÃð» é¶ 7 ܱé é³± ÕðÆì 7-00 òܶ ÇÂÔ Öìð òÅÇÂðñËμà ðÅÔƺ ÁÅêä¶ Õ³àð¯ñ ð±î ’å¶ êÔ°³ÚÅÂÆÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ôÔÆç Ô¯ä çÆ ÇÂÔ õìð Þμà ÇçμñÆ êÔ°³Ú ×ÂÆ Áå¶ æ¯ó•Æ ç¶ð ìÅÁç Áμá òܶ Ãò¶ð¶ ð¶âÆú 寺 ÁÅÀ°ä òÅñÆÁ» õìð» ÇòμÚ çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» çÅ ôò Çîñ Ç×ÁÅ þ Í Ã³å» çÆ ñÅô çÆ ôéÅõå Õðé çÅ Õ³î Üç ê³ÜÅì ê°ñÆÃ ç¶ ÔòÅñ¶ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ å» Á³Çî©åÃð ç¶ âÆ.ÁËÃ.êÆ. Õ¯åòÅñÆ, ÃðçÅð ÁêÅð ÇÃ³Ø ìÅÜòÅ, ê°ñÆà ø¯ðà éÅñ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ êÔ°³Ú¶Í Üç ÇéôÅé ÃÅÇÔì é¶ó¶ ÜÅ Õ¶ À°Ã çÆ é÷ð ôÔÆç Ô¯ üμÕ¶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÃðÆð

120  ’å¶ êÂÆ å» íÅò°Õ Ô¯ Õ¶ À°Ã çÆÁ» ÁμÖ» ÇòμÚ Áμæð± ÁŠ׶ Í âÆ.ÁËÃ.êÆ. ìÅÜò¶ ç¶ ÇÂ³Þ íÅò°Õ Ô¯ä ’å¶ À°μæ¶ î½Ü±ç ÇÕö ÇéðçÂÆ ø½ÜÆ ÁøÃð é¶ À°Ã é³± ø½ÜÆ ñÇÔ÷¶ ÇòμÚ çÅìÅ îÅðÇçÁ» ÇÕÔÅ, ‘åËé³± ôéÅõå Õðé ñÂÆ ÇñÁ»çÅ þ, ð¯ä ñÂÆ éÔƺ Í’ ÇÃ³Ø ÃÅÇÔì Ç×ÁÅéÆ Ü¯Ç׳çð ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, 7 ܱé é³± ÕðÆì 8-00 òܶ ø½ÜÆ ÁøÃð» çÆÁ» ÕÅð» çðìÅð ÃÅÇÔì òμñ ÁÅÀ°äÆÁ» ô°ð± Ô¯ÂÆÁ» Í ôÅÇÂç À°Ôé» é³± Ô°ä óå Çí³âð»òÅÇñÁ» çÅ âð éÔƺ ÃÆ ÇðÔÅ Í Ç×ÁÅéÆ Ü¯Ç׳çð ÇÃ³Ø Üæ¶çÅð Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Áé°ÃÅð, ÇÂà 寺 ìÅÁç ÇÚμචÕμêÇóÁ» ÇòμÚ ç¯ ñÅô», ø½ÜÆ ÁøÃð» çÆÁ», êÇðÕðîÅ ÇòμÚ¯º ìÅÔð ÇñÁ»çÆÁ» ×ÂÆÁ» Áå¶ Õ°Þ Ãî» ìÅÁç óå Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ ñÅô òÆ ÇñÁÅ Õ¶ سàÅ-Øð ׶à çÆ ÇâúãÆ ç¶ øðô* À°êð ìðø ’å¶ ðμÖ ÇçμåÆ ×ÂÆ Í Çëð ÇÔðÅÃå ÇòμÚ ñ¶ ׶ ô¯©îäÆ Õî¶àÆ ç¶ ÇÂéøðî¶ôé ÁøÃð ÃðçÅð éÇð³çðÜÆå ÇÃ³Ø é³çÅ Áå¶ íÅÂÆ ÔðÚðé ÇÃ³Ø ðÅ×Æ, ܯ ø½Ü çÆ ÇÔðÅÃå ÇòμÚ Ãé, é³± Ã³å» çÆ ôéÅõå ÕðÅÀ°ä ñÂÆ ÖÇó•ÁÅ Í À°Ôé» é¶ òÆ Ã³å» çÆ ôéÅõå Õð ÇçμåÆ Í ÃðçÅð é³çÅ Áå¶ íÅÂÆ ÔðÚðé ÇÃ³Ø ðÅ×Æ Áé°ÃÅð, Ã³å» ç¶ ÇÚÔð¶ çÅ Õ°Þ ÇÔμÊׯñÆÁ» éÅñ À°μÇâÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ êð ôÕñ À°Ôé» çÆ ÔÆ ÃÆ Í ÇÂà 寺 ìÅÁç ôéÅõå çÆ ÇîÃñ ìäÅÀ°ä ñÂÆ ê³ÜÅì ê°ñÆÃ ç¶ ÁËÃ.êÆ.(ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ.) ÔðÜÆå ÇÃ³Ø ê³Çâå é³± ÇñÁ»çÅ Ç×ÁÅ, ÇÜÃ ç¶ éÅñ ÃÆ.ÁÅÂÆ.âÆ. dzÃêËÕàð çðôé ÇÃ³Ø Ú³±âÆ òÆ ÃÆ Í ÁËÃ.êÆ. ÔðÜÆå ÇÃ³Ø ê³Çâå é¶ ôéÅõå çÆ ÇîÃñ ’å¶ ÁÅêä¶ çÃåõå Õðé çÆ æ» Ç³ÃêËÕàð çðôé ÇÃ³Ø Ú³±âÆ ç¶ çÃåõå ÕðòÅ Õ¶ Ã³å» çÆ ôéÅõå çÆ ÇîÃñ ÇåÁÅð ÕÆåÆ Í Ø³àÅ-Øð çðòÅ÷¶ çÆ ÇâúãÆ ç¶ øðô ’å¶ ÔÆ Ã³å» ç¶ íðÅ ÕËêàé ÔðÚðé ÇÃ³Ø ð¯â¶, ܯ À°Ã Ã ø½Ü ç¶ Ã±ì¶çÅð Ãé Áå¶ Ü¦èð ÇòÖ¶ åÅÇÂéÅå Ãé, é¶ ôÔÆç ԯ¶ Ã³å» ç¶ ÃðÆð é³± ç¶ÇÖÁÅ (ÇÂÃçÅ êÇÔñ» Ç÷Õð ÕÆåÅ ÜÅ üμÕÅ þ) Í ø½Ü é¶ êÇÔñ» ÁÅêäÆ ÕÅðòÅÂÆ é³± ÜÅÇÂ÷ çðÃÅÀ°ä Áå¶ ÇÔ³ç±Á» ÇòμÚ ÁÅêäÆ ìμñ¶-ìμñ¶ ÕðÅÀ°ä ñÂÆ âÅÕàð ìñç¶ò ê©ÕÅô, ÃÅìÕÅ ÁËî.êÆ. çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á ÇÔ³ç±Á» ç¶ ÜÇæÁ» é³± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶, íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø Áå¶ Üéðñ ô°ì¶× çÆÁ» ñÅô» ÇçÖÅÀ°ä çŠꩯ×ðÅî ìäÅÇÂÁÅ ÃÆ êð ÇÃμÖ» ç¶ òμâ¶-òμⶠÜÇæÁ» çÆ Á³Çî©åÃð òμñ ðòÅé×Æ Ô¯ÂÆ ç¶Ö Õ¶ ø½Ü À°èð ð°μÞ ×ÂÆ Áå¶ ÇÔ³ç±Á» é³± õ°ô Õðé çÅ ÇÔ³ç ø½Ü Áå¶ ÇçμñÆ ÃðÕÅð ç¶ ÇøðÕ± ÁøÃð» Áå¶ ÁÇèÕÅðÆÁ» çÅ ÇòÚÅð ÇòμÚ¶ ÔÆ ðÇÔ Ç×ÁÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» çÆ ñÅô çÅ ÕðÆì 8-00 òܶ Á³Çî©åÃð ç¶ î°ðçÅ-Øð ÇòÖ¶ âÅÕàð Õ³× çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á ê¯Ãà-îÅðàî ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ê¯Ãà-îÅðàî çÆ Çðê¯ðà Áé°ÃÅð Ã³å» ç¶ ÃðÆð ’å¶ Ú½ç» ×¯ñÆÁ» ñμ×ÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ÃéÍ ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º Ãμå ÇÃð ç¶ ÇÂμÕ êÅö, ç¯ ÛÅåÆ ÇòμÚ, ÇÂμÕ â½ñ¶ ÇòμÚ, Çå³é êËð» ÇòμÚ Áå¶ ÇÂμÕ Çê³éÆ ÇòμÚ Ãé Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º Ç×ÁÅð» ׯñÆÁ» ÃÅÔîä¶ Áå¶ ç¯ ÃÅÂÆâ ’å¶ ñμ×ÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» Ãé Í ÇÂà Çðê¯ðà 寺 Ãêôà þ ÇÕ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ ÁäÖÆñ¶ ÜðéËñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ * ñÇðÁÅ ðÃÅñ¶ ÇòμÚ ÛêÆ Ã³å» ç¶ ôÔÆçÆ ÃðÆð çÆ ë¯à¯ ÇÂ毺 ÔÆ ÇÖμÚÆ ×ÂÆ ÃÆ Í

121  Ãéî°μÖ Ü±ÞÇçÁ» ÛÅåÆ åÅä Õ¶ ׯñÆÁ» ÖÅèÆÁ» Áå¶ ôÔÆçÆ êÅÂÆ Í ê¯Ãà-îÅðàî Ã ìÆ-âòÆ÷é æÅä¶ ç¶ Çå³é ÔòÅñçÅð-×°ñ÷Åð ÇóØ, Çê³â ܽóÅ, åðñ¯Õ ÇÃ³Ø Áå¶ ÁðÜé ÇÃ³Ø î½Ü±ç Ãé Í ÔòÅñçÅð ×°ñ÷Åð ÇÃ³Ø Ü½óÅ, ܯ ìÅÁç ÇòμÚ Â¶.ÁËÃ.ÁÅÂÆ. òܯº ÇðàÅÇÂð Ô¯ÇÂÁÅ, Áé°ÃÅð, À°Ã é¶ Ã³å» é³± Ú³×Æ åð•» êÇÔÚÅÇäÁÅ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ôðÆð ’å¶ ñμ×ÆÁ» ׯñÆÁ» ç¶ ÇéôÅé ò¶Ö¶ Í À°Ôé» çÆ ÇÂμÕ ñμå ׯñÆÁ» òμÜä éÅñ ñîÕ üμÕÆ ÃÆ Í ×°ñ÷Åð ÇÃ³Ø é¶ íÅò°Õ Ô¯ Õ¶, ôðèÅ òܯº, Ã³å» ç¶ ç°ÁÅñ¶ êÇðÕðîÅ ÕÆåÆ Í Ã³å» ç¶ À°êð âμìÆÁ» òÅñÆ ÚÅçð ÇçμåÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í Ô½ñçÅð ×°ñ÷Åð ÇÃ³Ø Ü½óÅ é³± Üç ÇÂÔ ê°μÇÛÁÅ ÇÕ å°Ãƺ Ã³å» é³± ÇÕò¶º êÇÔÚÅÇäÁÅ ÃÆ å» À°Ã çÅ ÜòÅì ÃÆ ÇÕ î¶ð¶ íðÅ ìõôÆô ÇÃ³Ø é³± ì¬-ÃàÅð 寺 êÇÔñ» ÁËé.ÁËÃ.¶. åÇÔå ÇשøåÅð ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ î˺ ÁÅêä¶ íðÅ ç¶ ÕÇÔä ’å¶ Õ¶Ã çÆ êËðòÅÂÆ ñÂÆ òÕÆñ Õðé ñÂÆ Ã³å» é³± ÁÕÃð ÇîñçÅ ðÇÔ³çŠû Í ÕÅð öòÅ òÅñ¶ ìÅìÅ ì°μè ÇóØ, Ôò¶ñÆ ð»Þ¶ òÅñÆ, é¶ó¶ ôîôÅé ØÅà, ôÔÆç», Á³Çî©åÃð, Áé°ÃÅð, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÆÁ» ñÅô» ÕðÆì 10-00 òܶ ðÅå ÇÂμÕ ×μâÆ ÇòμÚ ÇñÁ»çÆÁ» ×ÂÆÁ» Í ÇÂà Ã 150 ç¶ ÕðÆì ø½ÜÆ ÜòÅé Áå¶ ÕÅøÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ ê°ñÆà òÆ î½Ü±ç ÃÆ Í ìÅìÅ ì°μè ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð î˺ À°Ã Ã îÃåÅéÅ ìä Õ¶ Áå¶ êÅචÕêó¶ êÇÔé Õ¶ Áå¶ òÅñ ÇÖñÅð Õ¶ ôîôÅé ØÅà ç¶ é¶ó¶ îμñ» ç¶ ÁÖÅó¶ ÇòμÚ î½Ü±ç ÃÆ Áå¶ ÁÖÅó¶ ç¶ ÇÂμÕ Õîð¶ çÆ Õ³è ôîôÅé ØÅà ç¶ é¶ó¶ îμñ» ç¶ ÁÖÅó¶ ÇòμÚ î½Ü±ç ÃÆ Áå¶ ÁÖÅó¶ ç¶ ÇÂμÕ Õîð¶ çÆ Õ³è ôîôÅé ØÅà éÅñ ûÞÆ ÃÆ Í î˺ ÇÂà ճè ÇòÚñ¶ ððÅõ ðÅÔƺ Ã³å» ç¶ ÃÃÕÅð çÅ ÃÅðÅ Çç©ô ç¶Ö ÇðÔÅ ÃÆ Í îó•ÆÁ» ÇòμÚ î½Ü±ç ç¯ î°ñÅ÷î», ׳×Å ðÅî Áå¶ ìÅÀ± ðÅî, é¶ ×μâÆ ÇòμÚ ÔÆ Ã³å» Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÆÁ» ç¶Ô» çÅ ÇÂôéÅé ÕðÅÇÂÁÅ Í ø½Ü çÆ ×μâÆ í¶Ü Õ¶ ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» å¯º îéÜÆå ÇÃ³Ø ×ð³æÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ðÅîÃð, é³± ÁðçÅà Õðé ñÂÆ ÇñÁ»çÅ Ç×ÁÅ Í À°Ô ÇÚÖÅ ’å¶ êÅÀ°ä ñÂÆ ÁÅêä¶ éÅñ ×°ðç°ÁÅðÅ ôÔÆç» å¯º Çت òÆ ñË Ç×ÁÅ Í À°Ã é¶ ÁðçÅà Õðé 寺 êÇÔñ» ÇÂÔé» çÅ î³±Ô ÇòÖÅñä ñÂÆ ÇÕÔÅ êð ø½Ü é¶ ÁÇÜÔÅ Õðé 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ Áå¶ ÁðçÅà òÆ, îÇðÁÅçÅ Áé°ÃÅð ÇÚÖÅ ÇÚäé 寺 ìÅÁç Õðé çÆ æ», À°Ã Ã ÔÆ ÕðòÅ ñÂÆ, Üç ÇÕ ñÅô» Áܶ ×μâÆ ÇòμÚ ÔÆ ÃéÍ ×³×Å ðÅî Áå¶ ìÅÀ± ðÅî Áé°ÃÅð, êÇÔñ» ø½Ü é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ å¶ñ êÅ Õ¶ å°ð³å ÃÃÕÅð Õð ÇçÀ° êð ÁÃƺ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘ÃÅé³± ìóÆ ç¶ð Ô¯ ×ÂÆ þ ÇÂà ôîôÅé ØÅà ÇòμÚ, ÁÇÜÔÅ å» ÇÂμæ¶ Õç¶ ÇÕö ñÅòÅðà ñÅô éÅñ òÆ éÔƺ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂμæ¶ Ôð ê©ÅäÆ ’å¶ îÇðÁÅçÅ Áé°ÃÅð ê±ðÅ ìÅñä, Õøé Áå¶ Çت êÅÇÂÁÅ Ü»çÅ þ Í’ âÆ.ÁËÃ.êÆ. ÁêÅð ÇÃ³Ø ìÅÜòÅ é¶ òÆ Ã³å» çÅ ÃÃÕÅð îÇðÁÅçÅ Áé°ÃÅð Õðé ’å¶ ÷¯ð ÇçμåÅ Í ÃÃÕÅð Ã î½Ü±ç ÁËÃ.êÆ. (ÇÃàÆ) ÃÆåñ çÅÃ é¶ òÆ ÇÕÔÅ ÇÕ ‘Çí³âð»òÅñ¶ óå ÇÃμÖ» ç¶ é¶åÅ Ãé, ÇÂÔé» çÅ ÃÃÕÅð ÇÃμÖ-ðÇÔå-îÇðÁÅçÅ Áé°ÃÅð éÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ å» ÃÅⶠÇõñÅø ÕÅðòÅÂÆ òÆ Ô¯ ÃÕçÆ þ Í’ ÇÂà Ã ç¯ ê°ñÆà dzÃêËÕàð, ðÇð³çðêÅñ ÇóØ, ÁËÃ.ÁËÚ.ú. æÅäÅ ìÆ âòÆÜé Áå¶ Ç³ÃêËÕàð Çéðîñ ÇÃ³Ø òÆ î½Ü±ç Ãé Í ÁËÃ.êÆ. ÃÆåñ çÅÃ ç¶ ÇÂÔ ÕÇÔä ’å¶ À°Ôé» é¶ ê°ñÆà î°ñÅ÷î ÇÚ³î» íñòÅé, æÅäÅ ìÆ âòÆ÷é, Ãî¶å Õ°Þ ê°ñÆà î°ñÅ÷î» é³± Õøé Áå¶ ÇØÀ° ÇñÁÅÀ°ä ñÂÆ ÇÕÔÅ Í ÕðÇøÀ± Ô¯ä ÕÅðé Ãí

122  ç°ÕÅé» ì³ç Ãé êð À°Ôé» é³± Ô°Õî ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÇÕ Õ¯ÂÆ ç°ÕÅé Ö°ñò•Å Õ¶ ÇÂÔ ÚÆ÷» ÷ð±ð ÇñÁÅÀ° Í ÇÂÔ î°ñÅ÷î ê°ñÆÃ ç¶ ÜÅä³± ÁòåÅð ÇÃ³Ø åÅðÆ (ðñåÅéÇò³â) ç¶ Øð ׶ Áå¶ À°Ã çÅ Õ°³âÅ ÖóÕÅÇÂÁÅ Í À°Ã 寺 ÇØÀ° ÇñÁ»çÅ Ç×ÁÅ Í ×³×Å ðÅî Áå¶ ìÅÀ± ðÅî é¶ Ã³å» Áå¶ íÅÂÆ ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø çÆÁ» ç¯ òμÖðÆÁ»-òμÖðÆÁ» ÇÚÖÅ ÇÚäÆÁ» Í Ã³å» çÆ ÇÚÖÅ é³± ׳×Å ðÅî é¶ Á×éÆ ÇçÖÅÂÆ Í ìÅìÅ ì°μè ÇÃ³Ø Áé°ÃÅð, Ã³å» ç¶ ÃðÆð 寺 À°åÅð¶ ÕμêÇóÁ» ÇòμÚ¯º Õ¶ÃðÆ ð³× çÆ Õ¶ÃÕÆ, ÇÜà éÅñ Ã³å» ç¶ ñÔ± éÅñ Çñìó¶ Õ°Þ òÅñ ÇÚ³ìó¶ ԯ¶ Ãé, ø½Ü ç¶ ÜÅä 寺 ìÅÁç î¶ð¶ Ôμæ ÁÅ ×ÂÆ êð À°μæ¶ åÅÇÂéÅå êÆ.¶.êÆ. çÆ ×Åðç ç¶ Ç³ÚÅðÜ é¶, ÇéôÅéÆ òܯº ÁÅêä¶ Õ¯ñ ðμÖä ñÂÆ, ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ î¶ð¶ 寺 ñË ñÂÆ ÇÕ ’î˺ åËé³± Ã³å» ç¶ ë°μñ ü× Õ¶ ç¶ ç¶ò»×Å, å³± À°Ôé» é³± ÁÅêä¶ Øð ñË ÜÅòƺ Áå¶ ìÅÁç ÇòμÚ Ã³å» ç¶ Çê³â ð¯â¶ êÔ°³ÚÅ ç¶òƺ Í’ ÇÂÔ Õ¶ÃÕÆ Ã³å» ç¶ ÇÃò¶ ç¶ êËð» òμñ ðμàÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í î˺ ÇÂÔ Ã¯Ú Õ¶ Õ¶ÃÕÆ éÅñ ÇÚ³ìó¶ Ã³å» ç¶ òÅñ Ã³å» å¯º êÇÔñ» ÃÃÕÅð ÕÆå¶ ×¶ ¦¤ Çóػ ç¶ ìñ ðÔ¶ ÇÃÇòÁ» ’å¶ Ã°μà Ççμå¶ ÇÕ Ã³å» çÆ Û¯Ô ÇÂÔé» ôÔÆç Çóػ é³± òÆ ê©Åêå Ô¯ ÜÅò¶ Í Á×ñ¶ Ççé Üç î˺ êÆ.¶.êÆ. çÆ ×Åðç ç¶ Ç³ÚÅðÜ ç¶ ÕÇÔä ’å¶ ë°μñ» òÅÃå¶ Ø𯺠װæñÆ ñËä òÅÃå¶ Ç×ÁÅ å» î¶ð¶ î×𯺠ðî¶ô dzçð ÇÃ³Ø âÆ.ÃÆ., çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á ÁŶ ÕÅøñ¶ é¶ Ã³å» ç¶ ë°μñ ÇÂÕμᶠÕð ñ¶ Áå¶ î¶ðÆ Áå¶ êÆ.¶.êÆ. ×Åðç ç¶ ÇÃμÖ Ç³ÚÅðÜ çÆ ï¯ÜéÅ ÇòμÚ¶ ÔÆ ðÇÔ ×ÂÆ Í Ã³å» ç¶ ë°μñ 14 ܱé, 1984 é³± ÕÆðåê°ð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ÜñêðòÅÔ ÕÆå¶ ×¶, ÇÜÔé» çÅ ÇðÕÅðâ ×°ðç°ÁÅðÅ êåÅñê°ðÆ ç¶ ðÇÜÃàð ÇòμÚ î½Ü±ç þ Í ìÅìÅ ì°μè ÇÃ³Ø ÇÂÔ çμÃÇçÁ» ÁÅêä¶-ÁÅê é³± íÅ×» òÅñÅ ÃîÞçÅ þ ÇÕ ‘îËé³± ì¶ôμÕ Ã³å» ç¶ ÃðÆð ç¶ ÁÅõðÆ òÅð Ö°μñ•¶ çÆçÅð å» éÔƺ ԯ¶ êð À°é•» ç¶ ÃðÆð ’Ú¯º Õ½î çÆ Úó•çÆ ÕñÅ ñÂÆ â°μñ•¶ ñÔ± çÆ îÇÔÕ éÅñ î¶ðÅ ð¯î ð¯î îÇÔÕ À°μÇáÁÅ ÃÆ Í’ ÕÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º ìÅÔð ÜÅä ñÂÆ ðÅ÷Æ Ô¯ ÃÕç¶ Ãé ? ÇÂÔ ÃòÅñ òÆ ÇòÚÅðé òÅñÅ þ Í Ã³å òÆÔòƺ ÃçÆ ÇòμÚ êËçŠԯ¶ ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðéÆ ÇòμÚ ê±ð¶, ÃμÚ¶-ðμÚ¶ Áå¶ Çç©ó• ÇÂðÅç¶ òÅñ¶ îÔÅé ê³æÕ ÜðéËñ Ãé Í À°Ôé» é¶ Õ½î éÅñ ܯ òÆ òÅÁçÅ ÕÆåÅ, À°Ã é³± ê±ðÅ ÕðÕ¶ ÇçÖÅÇÂÁÅ Í ì¶ôμÕ ø½Ü ç¶ ÇÂà ضð¶ ÇòμÚ¯º ÇéÕñäÅ À°Ôé» ñÂÆ Õ¯ÂÆ î°ôÕñ éÔƺ ÃÆ Áå¶ Çóػ é¶ À°Ôé» ç¶ ÇéÕñ ÜÅä ñÂÆ ÷¯ðçÅð ÁÅòÅ÷ òÆ ì°¦ç ÕÆåÆ Ô¯ò¶×Æ, êð ÕÆ À°Ô À°Ã êÇòμåð ÁÃæÅé ÇÜà çÆ êÇòμåðåÅ ñÂÆ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆ Çìðè ÁòÃæÅ ÇòμÚ Ö³âÅ òÅÔ°³ç¶ ԯ¶ ìÅÔ𯺠ÁÅ Õ¶ ôÔÆç ԯ¶ Ãé, é³± íÅðåÆ ø½Ü» ç¶ êñÆå ì±à» ñÂÆ Ûμâ Õ¶ ÇÜÀ±ºç¶-ÜÆÁ ìÅÔð Úñ¶ ÜÅä ñÂÆ î³é ÃÕç¶ Ãé ? Õç¶ òÆ éÔƺ, ÔðÇ×÷ éÔƺ Í Ã³å ÁÇÜÔÅ Õðç¶, î³ÇéÁÅ ÔÆ éÔƺ ÜÅ ÃÕçÅ Í Ã³å» ñÂÆ ôÔÆç Ô¯ä çÅ ÇÂÔ ìÔ°å ÔÆ Ã°éÇÔðÆ î½ÕÅ ÃÆ Áå¶ ÇÂà î½Õ¶ é³± À°Ô Õç¶ òÆ ×°ÁÅ éÔƺ ÃÆ ÃÕç¶ Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» é¶ ×òÅÇÂÁÅ Í À°Ôé» é¶ ÇÂà êÇòμåð ÁÃæÅé ç¶ ÇÜÃ æ» ’å¶ ôÔÆç Ô¯ä çÅ ÇéÃÚÅ èÅÇðÁÅ ÃÆ, òÅÇÔ×°ð± é¶ À°Ôé» é³± À°Ã¶ æ» ’å¶ ÔÆ ôÔÆç Ô¯ä çÅ îÅä ìõÇôÁÅÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÇéÕñ ÜÅä ñÂÆ ê³Ü» ÇêÁÅÇðÁ» òμñ¯º ÕÆå¶ Ô°Õî çÆ ×μñ òÆ åðÕÔÆä Áå¶ ×Ëð-ÇÃè»åÕ þ Í ê³Ü ÇêÁÅð¶ ÇÕö ñðî¶ òμñ¯º ÕÆåÆ

123  ×ÂÆ ÁðçÅà 鳱 ÇéíÅÀ°ä ñÂÆ å» ÁðçÅà Õð ÃÕç¶ Ôé ÇÕ òÅÇÔ×°ð± À°Ã é³± ÁðçÅà ê±ðÆ Õðé çÅ ìñ ìõô¶ êð ÇÕö ï¯è¶ é³± ÕÆåÆ ×ÂÆ ÁðçÅà 鳱 å¯óé ñÂÆ îÜì±ð ÕðÕ¶ ×°ðîÇå Çòð¯èÆ ×μñ éÔƺ Õð ÃÕç¶ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ çμÃäÅ, ÇÂÔ ç¯ô ñÅÀ°ä òÅñÆ ×μñ þ ÇÕ À°Ô ÇêÛñ¶ ÃåÅð» ÃÅñ» 寺 «Õ Õ¶ õÅî¯ô ìËᶠԯ¶ Ôé, Áå¶ ÇÂà Áðö ÇòμÚ Õ½î ’å¶ Ô¯Â¶ ÷°ñÇÃåî Áå¶ à°μචÕÇÔð é¶ òÆ À°Ôé» é³± éÔƺ ޳ܯÇóÁÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÀ±ºç¶-ÜÆÁ Õ½î ’å¶ à°μචÇÂà ÕÇÔð é³± ç¶Ö Õ¶ Õç¶ òÆ üμê ÕðÕ¶ éÔƺ Ãé ìËá ÃÕç¶ Í ÷°ñî çÅ éÅà Õðé ñÂÆ é½Ü°ÁÅé» ç¶ â½ñ¶ ëðÕÅÀ°ä òÅñ¶ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé ÜðéËñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ü¶Õð ÇÜÀ±ºç¶ Ô³°ç¶ å» ÷°ñî çÅ éÅà Õðé Áå¶ Õ½î ç¶ ÇéôÅé¶ é³± ê±ðÅ Õðé ñÂÆ îËçÅé ÇòμÚ ×ðÜç¶ Í Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ çÅÁòÅ Õðé òÅñÆ Çèð Õ¯ñ ÇÃðø ìä üμÕÆ ôðèŠ寺 Çìé» Ô¯ð Õ¯ÂÆ òÆ á¯Ã Ãì±å éÔƺ Í Ü¶Õð À°Ã Õ¯ñ Õ¯ÂÆ á¯Ã Ãì±å Ô³°çÅ å» À°Ô Õ½î é³± ÷ð±ð çμÃçÆ Í êð³å± ÇìéÅ á¯Ã Ãì±å ç¶ Ã³å» ç¶ Úó•çÆ ÕñÅ ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ê©ÚÅð ÕðÆ ÜÅäÅ Áå¶ À°Ôé» çÆ ôÔÅçå ç¶ á¯Ã Ãì±å» é³± î³éä 寺 ÇÂéÕÅð ÕðÕ¶ Þ°áñÅÂÆ ÜÅäÅ ÃðÕÅð òμñ¯º Ã³å» ìÅð¶ í°ñ¶Ö¶ Áå¶ ôμÕ êËçÅ Õðé Áå¶ Õ½î ÇòμÚ êËçÅ Ô¯ÂÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ Ú³Ç×ÁÅóÆ é³± ì°ÞÅÀ°ä ñÂÆ ìäÅÂÆ ×ÂÆ ÃÅÇ÷ô ÇòμÚ íÅÂÆòÅñ ìäé òÅñÆ ìμÜð öñåÆ þ Áå¶ ÁÇÜÔÆ öñåÆ Õðé òÅÇñÁ» é³± ÇÂÇåÔÅà Õç¶ òÆ î°ÁÅø éÔƺ Õð¶×Å Í

124 

125 

Çí³âð»òÅñŠóå-ÇÃêÅÔÆ* - ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ (Üéî 1947) ç¶ éÅî é³± ÇÔ³ÃÅ, ÁðÅÜÕåÅ Áå¶ òμÖòÅç ç¶ ÔÆ ç±Ü¶ é» òܯº ê©Úμñå Õðé ñÂÆ î°μÖ ð±ê ÇòμÚ îÆâƶ çÆ ÃéÃéÆ ëËñÅÀ°ä ñÂÆ îôÕÅ åñÅôä çÆ õ±ìÆ çÆ çÅç ç¶äÆ ìäçÆ þ Í Ôð ØàéÅ, ÚÅÔ¶ À°Ã éÅñ À°ÃçÅ Õ¯ÂÆ Ã³ì³è Ô¯ò¶ Ü» éÅ Ô¯ò¶, é³± À°Ã ç¶ é» îó• Õ¶ À°Ã çÅ Ö³±ÖÅð Çì³ì À°ÃÅðéÅ îÆâƶ òμñ¯º À°Ã óì³èÆ ÇÕö òÆ ÚðÚÅ ñÂÆ î°μãñÆ ê±ðò-èÅðéÅ þ Í ÇÕö òÆ ÇÃÁÅÃÆ ÇòÚÅðèÅðÅ é³± ¶éÆ ×ðî-ÇõÁÅñÆ éÔƺ ÃîÇÞÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜÔóÆ À°Ôç¶ é» îó• Õ¶ Õ¶òñ Â¶é¶ Õ° éÅñ ÔÆ îÆâƶ çÆ ÇÔðà ê±ðÆ Ô¯ ÃÕ¶ Í èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÅ ÃÇÔ-óÚÅñÕ Ô¯ä çÆ þÃÆÁå ÕÅðé À°êÜÆ ñ¯ó 寺 À°Ã ç¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ éÅñ Ü°óò¶º ðËÃà-ÔÅÀ±Ã ÇòμÚ òÃ¶ì¶ Ã³ì³èÆ òÆ ÕÂÆ öñå-øÇÔîÆÁ» êËçÅ Õð ÇçμåÆÁ» ×ÂÆÁ» Ôé Í ÁÅêä¶ é» ÜðéËñ (ܯ Á³×¶©÷Æ ç¶ ôìç ‘Üéðñ’- (General) çÅ ê³ÜÅìÆ ð±ê»åð þ) é³± Ô±-ì±-Ô± ÃÅÕÅð ÕðçÅ, ÚÆðòƺ ÇéוŠÁå¶ ÇÂÇåÔÅà ÇòÚñ¶ ï°μ×êñàÅÀ± îé°μÖ» ò»× ÇÂÕÇÔð¶ ÃðÆð Áå¶ À°μÚ¶-¦î¶ Õμç-ÕÅá òÅñÅ ÇÂÔ Ã³å, ÇÂμÕ Üî»çð± é¶åÅ þ Í îÇÔ÷ ê³Ü Õ° ÃÅñ çÆ Áðè-ÇÃÁÅÃÆ Ãð×ðîÆ å¯º ÇêμÛ¯º À°Ô Á³åð-ðÅôàðÆ ÔÃåÆ ìä Õ¶ À°μíÇðÁÅ þ Í ÇÂμÕ ê±ðé ð±ÔÅéÆ ôõÃÆÁå òܯº îÕì±ñ Ô¯ä 寺 ÇÂñÅòÅ À°Ô ê±ð¶ óÃÅð ç¶ ÇÃμÖ» ÇòμÚ ÃÇåÕÅðÆ Ü»çÆ Ã³ÃæÅ çÅ î°ÖÆ òÆ þ Í Ã³å ÇÂμÕ ÃμåòÅçÆ, åðÕôÆñ Áå¶ ÁññÆ îé°μÖ þ Í À°Ã òμñ¯º ÁÅêä¶ ÇÕö ÜéåÕ ÇìÁÅé çÆ åðçÆç Õðé Ü» åðîÆî Õðé çÅ Õ¯ÂÆ òÆ îôÕÅ Õç¶ ò¶Öä-ðäé ÇòμÚ éÔƺ ÁÅÇÂÁÅ Í À°Ãç¶ Ãí ê©òÚé à¶ê-ÇðÕÅðâ Áå¶ ÇøñîÆ ð±ê ’Ú ê©Åêå Ôé êð À°Ôé» ç¶ ÁÅèÅð ’å¶ Õç¶ òÆ À°Ã é³± ÇÕö öËð-ÕÅé³±éÆ ÕÅðòÅÂÆ, òμÖòÅç Ü» ÇÔ³ÃÅ é³± ôÇÔ ç¶ä ç¶ ç¯ô åÇÔå ÜòÅì-åñìÆ ñÂÆ éÔƺ ì°ñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í À°Ã çÅ ôÃåðèÅðÆ Ô¯äÅ, õÅñö Áå¶ íÅðåÆ-ÁÅðÆÁé ÃÇíÁÅÚÅð ç¶ ê°ðÅåé é¶åÅò» çÆÁ» À°μåî ꩳêðÅò» ç¶ Áé°Õ±ñ þ, ܯ ôÃåð» é³± îðçÀ±ê°ä¶ ç¶ ê©×àÅò¶ Áå¶ ÁÅêä¶ ÃòË-îÅé Áå¶ Ãðì-ê©òÅäå ÁÅçðô» À°êð ÇÕö òÆ Ôîñ¶ çÅ î³±Ô î¯óé ç¶ Çç©ó• ÇÂðÅç¶ ñÂÆ ã°Õò» ÃÅèé î³éç¶ Ãé Í À°Ô ðڶå ð±ê ’Ú ×°ð± ׯÇì³ç ÇóØ, ܯ ôÃåð» é³± ðμìÆ íË ÇòμÚ ÇòÚðé òÅñ¶ ÃÅè±-ðíÅÁ ðå³åð îé°μÖ» ç¶ êÛÅä-ÇÚ³é• Áå¶ ÃμÚ ç¶ ì¯ñìÅñ¶ ç¶ ôÕåÆôÅñÆ ÷Åîé òܯº ÃÇåÕÅð * À°êð¯Õå ñ¶Ö î±ñ ð±ê ÇòμÚ çóìð, 1982 ÇòμÚ ÇñÇÖÁÅ Ç×ÁŠܯ ÇÂñμÕඩÇàâ òÆÕñÆ Á½ë dzâÆÁÅ ç¶ 10 Áê©Ëñ, 1983 òÅñ¶ Á³Õ ÇòμÚ ÛÇêÁÅ Í ÇÂà çÅ Áé°òÅç ꩯ: ÔðêÅñ ÇÃ³Ø é¶ ÕÆåÅ þ Í

126  ç¶ Ãé, òμñ¯º ÃæÅêå ÕÆåÆ ÇÂμÕ Çéμ×ð îÇðÁÅçÅ çÅ êÅñä Õð ÇðÔÅ þ Í À°Ãç¶ ÇìñÕ°ñ ñÅ×ñ¶ ÃÅæÆÁ» òμñ¯º ÇÕö ÔÇæÁÅð» çÆ òð寺 çÆ Õ¯ÂÆ ØàéÅ Áܶ åÕ ÃÅÔîä¶ éÔƺ ÁÅÂÆ-íÅò¶º ÇÕ ÇÂà ÇòμÚ í¯ðÅ ôμÕ éÔƺ þ ÇÕ Ü¶ ÔÅñÅå î³× Õðç¶ Ô¯ä å» À°Ô ÇÂÔé» çÆ òð寺 ç¶ ÇõñÅø éÔƺ Ôé Í Çí³âð»òÅñÅ-òðåÅð¶ çÅ áÆÕ Áå¶ ï¯× î°ñ»Õä Õðé ñÂÆ ê³ÜÅì ’Ú êÃð¶ ԯ¶ îé¯-ÇòÇ×ÁÅéÕ òÅåÅòðä çÅ Ç×ÁÅé Ô¯äÅ ÇéÔÅÇÂå ÷ð±ðÆ þ Í Ã³é 1966 ÇòμÚ Ô¯ÂÆ Ãμåòƺ Ãðì íÅðåÆ ÁÕÅñÆ ÕÅéøð³Ã ÇòμÚ ÕÅøÆ Ôμç åÕ ÇÂà çÅ À°ÇÚå ÃÅð»ô ê¶ô ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ, ܯ “Ãî°μÚÆ ÃÇæåÆ çÅ ê±ð¶ ×Ô° éÅñ ÇéðÆÖä Õðé À°êð³å ÇÂà Áàμñ Çéðä¶ ’å¶ ê°μÜÆ ÇÕ ÇÔ³ç±Á» çÆ ÇÂμÕ ðÅÜÃÆ ÜîÅå, ܯ íÅðåÆ ðÅÜéÆåÕ ã»Ú¶ ÇòμÚ ôÕåÆôÅñÆ ÁÔ°ÇçÁ» ’å¶ ÕÅì÷ þ, é¶ ÇÃμÖ» ç¶ ð°åì¶ é³± ãÅÔ ñÅÀ°ä Áå¶ Ã°å³åð íÅðå çÆ î°μÖ èÅðŠ寺 ÇÂé•» çÅ éÅî¯ÇéôÅé ÇîàÅÀ°ä çÆ êμÕÆ áÅäÆ Ô¯ÂÆ þ Í’’ ÇÂÔ Ôî¶ôÅ ïÅç ðμÇÖÁÅ ÜÅäÅ ÚÅÔÆçÅ þ ÇÕ ÁÅêä¶ èðî ç¶ ÃμÚ é³± îÇÔø±÷ ðμÖä ÇÔå çÃò¶º ×°ð± é³± î°öñ» éÅñ¯º ÇÕå¶ òμè ÇÔ³ç± ‘ðÅÇÜÁ»’ éÅñ ï°μè ñóé¶ ê¶ Ãé Í ñÅÔôð ç¶ ÁáÅð•òƺ ÃçÆ ç¶ Ã°±ì¶çÅð çÅ ÇÂμÕ ÇÔ³ç± çÆòÅé, ñÖêå, ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÁÇÜÔÅ ôÅÔÆ ÁÇèÕÅðÆ Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÜÃé¶ ÇÃμÖ» çÅ Ö°ðÅ-Ö¯Ü ÇîàÅÀ°ä çÆ ‘ êÅÕ-êÇòμåð’ ÃÔ°³ ÖÅèÆ Í À°Ã é¶ ÇÃμÖ» ç¶ Õåñ¶ÁÅî ç¶ øðîÅé ÜÅðÆ ÕÆå¶ Áå¶ À°Ôé» ç¶ èðî-׳©æ» é³± ÷ìå ÕðÕ¶ À°é•» é³± éôà Õðé çÅ Ô°Õî ÇçμåÅ Í ÇÃμÖ» é¶ ÇÂà ձà-éÆåÆ ç¶ î±ñ-åμå» é³± ê³âå ×°ð± çμå òð׶ Õμàó ÁÅðÆÁÅ ÃîÅÜÆÁ» çÆÁ» ÕÅðòÅÂÆÁ» 寺 êÇÔÚÅä ÇñÁÅ, ÇÜé•» ç¶ ÇÃμචòܯº ê³ÜÅìÆ ÇÔ³ç± 1951 Áå¶ 1961 çÆ Üé-×äéÅ Ã Ãî±ÔÕ ð±ê ’Ú ê³ÜÅìÆ é³± ÁÅêäÆ îÅå-íÅôÅ òܯº çðÜ ÕðÅÀ°ä 寺 î°éÕð ԯ¶ Í Úðé ÇÃ³Ø (ÁμÜ-Õμñ• ñ¯Õ-çñ é¶åÅ) òð׶ ÇòÁÕåÆÁ» òμñ¯º À°ÕÃŶ ÜÅä Áå¶ îμçç åÕ ÔÅÃñ Õðé òÅñÅ ÇÂÔ î³±Ô-ëà òð× Ã°å³åð-ÇÃμÖ êÇÔÚÅä é³± Áê©òÅé Õðé ÇòμÚ î¯ÔðÆ ÇðÔÅ þ Í çðÁÃñ, ÇÂÔé» é¶ ÇÃμÖ» çÆ ðÅÜÃÆ ÇìÔåðÆ ÇÔå ÕÆåÆ ÜÅä òÅñÆ ÇÕö ÇéμÕÆ-î¯àÆ Õ¯Çôô åÕ çÅ òÆ Çòð¯è Õðé çÅ åÔμÂÆÁÅ ÕðÆ ðμÇÖÁÅ þ Í ÇéÁÅðÆ Ô¯ºç ÔÆ ÇÃμÖÆ çÅ ì°ÇéÁÅçÆ ÇÃè»å þ Í ÇÃμÖ êËö³ìð» Ü» ×°ð± ÃÅÇÔìÅé» é¶ ÇÃμÖ-èðî é³± ÇÂμÕ ÁÇÜÔŠóê³é èðî-ê©ì³è ÁËñÅÇéÁÅ þ, ÇÜÃ ç¶ À°êç¶ô ÁÕÅñ ê°ðÖ êðîÅåîÅ çÆ ÇÃμèÆ À°êÜ Ôé (ÒÒè°ð ÕÆ ìÅäÆ ÁÅÂÆÓÓ)Í ÇÃμÖ ×°ð± ÃÅÇÔì» é¶ ÁÅðÆÁé» Áå¶ éÅñ ÔÆ ÃÅîÆ èðî-׳©æ» çÆ ê©í°åÅ é³± éÅ-îé÷±ð Õð ÇçμåÅ; ì©ÅÔîäÆ ÇÔ³ç± ç¶òÇåÁ» é³± ÇåÁÅ× ÇçμåÅ; Çé³çäï¯× ÜÅå-ê©æÅ é³± ðμç Õð ÇçμåÅ Áå¶ Õðî-ÕÅâ» çÅ Ö³âé ÕÆåÅ Í ÇÃμÖ» é³±, ÇÂμÕ ê±ðò-ÇéðèÅðå î³åò ÇÔå î³ç-íÅòéÅ åÇÔå, À°Ôé» é³± ìÅð-ìÅð ÇÔ³ç± ÕÇÔä ç¶ ÕÆå¶ Ü»ç¶ çÅÁò¶ 寺 ì¶Ôμç ÇÚó þ Í ÇÂÔ À°Ã ÇçôÅ çÅ òÆ Ãêôà ñÚÕ þ ÇÜà ÇçôÅ ’Ú ì©ÅÔîäÆ Ã¯Ú ÇÕÇðÁÅôÆñ þ Í Çí³âð»òÅñ¶ àÕÃÅñ (ÁÃñ èÅðÇîÕ Ã¯ÚäÆ Øóé òÅñÆ àÕÃÅñ) ÜÅÇÂ÷ åôð ’å¶ ÇÃμÖ-èðî ç¶ ÁÃñ ð°åì¶ é³± ׳íÆð Ö¯ðÅ ñÅÀ°ä é³± éÅ-îéܱð ÕðçÆ þ Í ÇÂÔÆ Çí³âð»òÅñ¶ Áå¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» ç¶ ÇÃμÖ-èðî-Çòð¯èÆ òð× çðÇîÁÅé Þóê» çÆ ÁÃñ Üó• þ Í Çéð³ÕÅðÆ ÁÅêä¶ Õ°øð é³± ñ¯Õ -Çê©ï ìäÅ Õ¶ Áå¶ ÜéåÕ åôð ’å¶ ÇÃμÖÆ çÆ ÇÖμñÆ À°âÅÀ°ä òÅñ¶ ã³× åðÆÕ¶ ÁêäÅ Õ¶-ܯ

127  ÕÅé³±éÆ çÅÇÂð¶ ÇòμÚ ÁÅªç¶ Ôé êð ÕÅé³±é ñÅ×± ÕðÅÀ°ä òÅñÆÁ» ¶ܳÃÆÁ» çÆ ÇîñÆí°×å éÅñ ÇÂé•» ÕÅé³±éÅ çÅ À°¦Øä ÕÆåÅ Ü»çÅ þ-ÇÃμÖ êÇÔÚÅä é³± õåî Õðé ç¶ ÇÂμÛ°Õ Ôé Í Çéð³ÕÅðÆÁ» é³± ïÕÆéé åôð ’å¶ ÃðÕÅðÆ Ãðê©ÃåÆ ÔÅÃñ þ Í ê³ÜÅì ç¶ ÇÂμÕ ÃÅìÕÅ î°μÖ-î³åðÆ é¶ À°Ôé» ç¶ ÚÔ¶ÇåÁ» é³± ê©ôÅÃé ÇòμÚ ÁÇÔî ÁÔ°ÇçÁ» ’å¶ Çéï°Õå ÕðÕ¶ ÇÕðåÅðæ ÕÆåÅ þ Áå¶ îôܱçÅ î°μÖ-î³åðÆ çðìÅðÅ ÇÃ³Ø é¶ À°é» ç¶ î°ÖÆ Áå¶ ÕÂÆ éÅîòð Çéð³ÕÅðÆÁ» ÇõñÅø Ãî±ÔÕ Õåñ¶ÁÅî çÅ çðÜ î°ÕμçîÅ òÅêà ñË ÇñÁÅ þÍ Ô°ä¶ ÇÜÔ¶ ÔÆ Üç Çéð³ÕÅðÆ î°ÖÆ Çòç¶ô» ç¶ çô𶠒 å¶ Ç×ÁÅ ÃÆ å» íÅðåÆ ÃøÅðåÖÅÇéÁ» é³± ÃðÕÅðÆ õðÚ¶ ’å¶ À°Ãç¶ ð°åì¶ çÆ ô°Ôðå é³± ìó•ÅòÅ ç¶ä ç¶ ÁÅç¶ô Ççμå¶ ×¶ Ãé Í Ô°ä¶ ÇÜÔ¶ ê©Ëà ÇòμÚ ÁÇÜÔÅ ç¯ô òÆ À°íÇðÁÅ ÃÆ ÇÕ Õ¶ºçðÆ ÃðÕÅð ÇòμÚ ôÕåÆôÅñÆ ÁÔ°ÇçÁ» ’å¶ ìËᶠôÅòéòÅçÆ ì©ÅÔîäÆ ÇÔ³ç± åμå» òμñ¯º Çéð³ÕÅðÆÁ» é³± ÇÃμèÆ Ãðê©ÃåÆ ÇçμåÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í ÇÂà Çðê¯ðà çÅ Ö³âé éÔƺ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔ ÚðÚÅ òÆ ÚÅðüë¶ð¶ þ ÇÕ ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ åÅÕå» çÆ À°Ôé» é³± íðê±ð ÔîçðçÆ ÔÅÃñ þ Í Çª À°åôÅÇÔå Ô¯ÇÂÁ» é¶ À°é•» ÕÂÆ òÅð Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ ÁéïÅÂÆÁ» éÅñ àμÕð ñÂÆ, õÅÃÕð ×°ðçÅÃê°ð Ç÷ñ•¶ Á³çð, ÇÜμæ¶ ÇÔ³ç± ìÔ°-Ç×äåÆ ’Ú Ôé Áå¶ ÇÜμæ¶ ÇÂμÕ Çéð³ÕÅðÆ ÁøÃð ÇâêàÆ ÕÇîôéð ç¶ åôð ’å¶ Áîé-ÕÅé³±é ç¶ ðÖòÅñ¶ òܯº åÅÇÂéÅå ÃÆ Í êð Ãí 寺 ç°Ö»åÕ Ö±éÆ àÕðÅú 1978 çÆ ÇòÃÅÖÆ ç¶ Ççé Á³Çî©åÃð ’Ú Ô¯ÇÂÁÅ ÇÜà ÇòμÚ 13 ÇÃμÖ Áå¶ Õ°Þ é¶ó¶ Öñ¯å¶ ÇòÁÕåÆ îÅð¶ ×Â¶Í ÕÂÆ éÅîòð Çéð³ÕÅðÆÁ» Áå¶ À°Ôé» ç¶ î°ÖÆ Ãî¶å, ÇÜÃé¶ ×¯ñÆ ÚñÅÀ°ä çÅ Ô°Õî ÇçμåÅ ÃÆ, À°μå¶ Õåñ çÅ î°ÕμçîÅ ÚñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇÂμÕ ÁÇåÁ³å ÇòòÅçשÃå ÁçÅñåÆ øËÃñ¶ ðÅÔƺ À°Ôé» é³± ìðÆ Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂà øËÃñ¶ é³± À°μÚ ÁçÅñå ’Ú üäôåÆ ç¶ä 寺 ÕÆå¶ ×¶ ÇÂéÕÅð é¶ ÔÅñÅå» é³± ÇòÃë¯àÕ ð±ê ç¶ ÇçμåÅ Áå¶ åç 寺 ê³ÜÅì é¶ ÇÂμÕ Ççé òÆ Áîé-ÚËé çÅ éÔƺ ç¶ÇÖÁÅ Í 25 ç¶ ÕðÆì öËð-ÇÃμÖ Áå¶ Ã˺Õó¶ 寺 òμè ÇÃμÖ ÇÃμචòܯº Ô¯ÂÆ ÇÔ³ÃÅ ÇòμÚ õåî Ô¯ ׶ Í ÇêÛñ¶ Õ°Þ Õ° Ã ç¶ ÇÂÇåÔÅà 寺 òÅÕø Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆ ÇÃμÖ» ç¶ Ã³íÅòå ê©åÆÕðî çÆ ÃÔÆ íÇòμÖìÅäÆ Õð ÃÕçÅ ÃÆ Í ìμìð ÁÕÅñÆ ÖÅóÕ± ñÇÔð óé 1921 ÇòμÚ ééÕÅäÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ÇÃμÖ» ç¶ Ãî±ÔÕ Õåñ¶ÁÅî ñÂÆ Ç÷³î¶òÅð ñ¯Õ» é³± ìðÆ Õðé çÅ ÇÃμàÅ ÃÆ Í ÁÃñ ÇòμÚ ÖÅóÕ± Áå¶ ÇÔ³ÃÕ ÕÅðòÅÂÆÁ» ÇÂéÃÅø éÅ Çîñä ’å¶ ÇÃμÖ» ç¶ ÜòÅìÆ ê©åÆÕðî çÅ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ êËîÅéÅ ÇðÔÅ þ ÇÕªÇÕ ÇÃμÖ íñÆ-í»å ÜÅäç¶ Ôé ÇÕ Õ¶òñ ö°ñÅî ÔÆ ÇìéÅ ÔÆñ-Ô°μÜå ÕÆÇåÁ» ÁÇéÁ» ÃÇÔä Õðç¶ Ôé Í Õåñ -Õ»â çÅ î°μÖ ç¯ôÆ Çéð³ÕÅðÆ î°ÖÆ Áå¶ Ôμæ è¯ Õ¶ ÇÃμÖ» ç¶ ÇêμÛ¶ ê¶ Ô¯ä ÕÅðé ê©ÇÃμè Ü×å éÅðÅÇÂä, ܯ ÇòÃÅÖÆ Õåñ-Õ»â ç¶ î°Õμçî¶ ’Ú ìÚÅú êμÖ çÅ î°μÖ ×òÅÔ ÃÆ, 篺ò¶ Û¶åÆ ÔÆ À°êð¯æñÆ Õåñ Õð Ççμå¶ ×¶ Í í³ìñí±Ã¶ ’Ú ê¶ ÁÇèÕÅðÆÁ» é¶ ÃÇæåÆ çÅ ñÅí À°áÅÀ°ä çÅ ÇéðäÅ ÇñÁÅ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔé» Õåñ-նû çÆ ñê¶à ’Ú ñË ÇñÁÅ Í À°Ã ’å¶ ÃÅÇÜô Øóé çÅ ç¯ô ñÅ Õ¶ Áå¶ øôÜçÅðÆ ç³â-ÇòèÅé ç¶ Ãí Çéïî» çÆ À°¦ØäÅ ÕðÕ¶ À°Ãç¶ òÅð³à ÇשøåÅðÆ ÜÅðÆ Õð Ççμå¶ ×¶ Í ÇÂÔ ÕÅðòÅÂÆ, ÜÅäÕÅðÆ Ü» îÇÔ÷ ôμÕ ç¶ ÁÅèÅð ’å¶,

128  éÅî÷ç ÕÆå¶ î°Üðî» é³± ÕÅì± Õðé 寺 òÆ êÇÔñ» ÔÆ Õð ÇçμåÆ ×ÂÆ Í Ã³å é³± ÇשøåÅð Õðé ñÂÆ î°Õ³îñ öËð-ÕÅé³±éÆ ã³×-åðÆÕÅ ÁêäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í Áé°îÅéå ÜוŠÀ°μå¶ éÅ Çîñä ’å¶ ê°ñÆÃ é¶ À°Ãç¶ òÅÔé» é³± Áμ× ñÅ ÇçμåÆ Áå¶ À°Ãç¶ ê©ÚÅð-î°ÕÅî 寺 ÇîñÆÁ» Ãí èÅðÇîÕ ÇñÖå» ÃÅó ÇçμåÆÁ» Í ÇÂÔ ê¶ôÆéׯÂÆ Õðé ñÂÆ Õ¯ÂÆ Ç÷ÁÅçÅ ÕñêéÅ çÆ ñ¯ó éÔƺ ÇÕ Ü¶ óå À°μæ¶ Çîñ Ü»çÅ å» À°Ã éÅñ ÕÆ Ô¯äÆ òÅêðçÆ Í À°Ã 寺 î×ðñ¶ Ã çôðÅé ÕÂÆ éôÜòÅé ÇÂò¶º ÔÆ ç¯ô ñÅ Õ¶ ޱᶠê°ñÆà î°ÕÅìÇñÁ» ÇòμÚ îÅð¶ ׶ Ôé Í ÕÂÆ Ô¯ðé» ’å¶ Þ±á¶ øôÜçÅðÆ Õ¶Ã êŶ ׶ ÔéÍ À°ÇÚå Ã ç¶ Á³çð-Á³çð óå é³± ÇשøåÅð Õð ÇñÁÅ Ç×ÁÅ êð î°ÜðîÅéÅ ÕÅÔñÆ éÅñ Í À°Ã çÆ ê±ðÆ ìÅðÆÕÆ éÅñ ê°μÛ-êóåÅñ ÕÆåÆ ×ÂÆ Áå¶ ÁõÆð ÇðÔÅÁ Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ ÇÕªÇÕ À°Ãç¶ Çòð°μè ÇÕö ÷°ðî çÅ Õ¯ÂÆ òÆ Ã°ðÅ× éÅ Çîñ ÃÇÕÁÅ Í ÁÇèÕÅðÆÁ» çÆ ôÇÔ ’å¶ èÅðÇîÕ ÇñÖå» çÆ ì¶ÁçìÆ Áå¶ À°é»• ç¶ ÇéÔÅÇÂå öËð-ÕÅé³±éÆ òðåÅú é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± â³±ØÅ ç°μÖ êÔ°³ÚÅÇÂÁÅ þ Í ÁÇÜÔÆ ÃÇæåÆ å¯º ÇÕö òÆ ÃμÇíÁÕ îé°μÖ é¶ åËô ÇòμÚ ÁÅ ÜÅäÅ ÃÆ Í ÇÂÔ ÃÅðÅ Õ°Þ ÁμÖƺ ç¶Öä À°êð³å ÇÃμÖ» é³± êμÕÅ ïÕÆé Ô¯ Ç×ÁÅ þ ÇÕ Ã³å» é³± îÅð-î°ÕÅÀ°ä çÆ ×μñ Ô°ä ç±ð éÔƺ Í À°Ô ÁÅêä¶-ÁÅê çÆ Ôμ篺 òμè ðμÇÖÁÅ å» Õð ÔÆ éÔƺ ÃÕçÅ Í ÔÅñÅå, ÃîÞçÅðÆ Áå¶ ô°íÇÚ³åÕ» ç¶ ñ×ÅåÅð ÷¯ð êÅÀ°ä é¶ Ã³å é³± ÔÇæÁÅðì³ç ððμÇÖÁÅ ðμÖä ñÂÆ îÜì±ð Õð ÇçμåÅ þ Í ÇÂò¶º ÔÆ îôܱçŠóÇòèÅé Áå¶ ÕÅÇÂç¶-ÕÅé³±é» çÆ Çéð³åð دð À°¦ØäÅ é³± îÔμåòê±ðä ÇÃμÖ-ÃîμÇÃÁÅò» çÆ Üó• ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ Í Ôμ篺 òμè ìçéÅî ÕÆåÅ Ç×ÁÅ òμÖòÅçÆ Çí³âð»òÅñÅ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÆ Ôð¶Õ î³× çÅ ÇéÁ»ê±ðä Áå¶ Ã³ÇòèÅéÕ Ôμñ ê©òÅé Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð þ êð Õ¯ÂÆ ÇéÁ»ê±ðä Ôμñ Õðé 寺 ñ×ÅåÅð é»Ô-é°μÕð Ô¯ ðÔÆ þ Í ÇÃμÖ» é³± ÁÃñ¯º ÔÆ ÁñÇÔç¶, ÔÆä¶ Áå¶ ØÇÃÁÅð¶ ìäÅÀ°ä çÆ ÇÂà 寺 òèÆÁŠñðå¶ÔÅñ Ô¯ð ÕÆ ìäÅÂÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í îôÕ¶ çÆ ÃðÕÅð Ççé ðÅå ÇÃμÖ» é³± ‘ÇÃμÖ-ÇÂμÕ Õôî’ ç¶ ÇÃè»å ç¶ ÃîðæÕ ìäÅÀ°ä ñÂÆ ÇÃðå¯ó ïåé Õð ðÔÆ þ Í ÇÂà ֶâ ÇòμÚ îÅå éÅ ÖÅä òÅñ¶ Çç©ó•-óÕñê ÇÔ³ç± (ÇÜé•» çÅ À°êð Ç÷Õð þ) ÷¯ð-ô¯ð éÅñ ÇÂÔ çñÆñ ç¶ ðÔ¶ Ôé ÇÕ íÅðå çÆ Â¶ÕåÅ Áå¶ Ã°ðμÇÖÁÅ ñÂÆ ÇÕö ÃæÅÂÆ Ã³ê©çÅÇÂÕ ìÔ°Ç×äåÆ çÅ êμÕ¶ åôð ’å¶ ÇÃÁÅÃÆ öñìÅ êÇÔñÆ Áå¶ ì°ÇéÁÅçÆ ôðå þ Í ÇÂÔ ÜîÔ±ðÆÁå-Çòð¯èÆ Áå¶ îμèÕÅñÆ é÷ðÆÁÅ ÇÃμÖ èðî ç¶ Çòôò-ÃÇíÁÅÚÅð Áå¶ ìÔ°-Õ¶ºçÇðå ðÅÜÃÆ ÃîÅÜ À°ÃÅðé ç¶ Ô°ÃÆé ðêé¶ çÅ Çòð¯èÆ þ Í Ãð Çò³Ãàé ÚðÚñ òð×Æ Ã³ÜÆçÅ ôõÃÆÁå òμñ¯º dz×ñ˺â ç¶ ÔÅÀ±Ã Áôë ÕÅîé÷ ÇòμÚ 2 çóìð, 1946 é³± ÇçμåÆ ÇÚåÅòéÆ òÆ Áä×ôñÆ Õð ÇçμåÆ ×ÂÆ þ Í À°Ãé¶ ÇÕÔÅ ÃÆ, “îËé³± êμÕÅ ïÕÆé þ ÇÕ Õ»×ðà êÅðàÆ é¶ Ü¶Õð êμÛîÆ ÃÇíÁåÅ ç¶ ìÔ°Ç×äåÆ ÇÃè»å çÅ êËîÅéÅ ñÅ Õ¶ ÇÔ³ç± ðÅÜ ÃæÅêå Õðé çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ, ÇÜò¶º ÇÕ ÁÃÅⶠÇÂμæ¶ ÚñçÅ þ, å» ÇÂÔ ÚÅñ Û¶åÆ ÔÆ íÅðå ç¶ Â¶ÕåÅ ç¶ ÇÃè»å ñÂÆ ØÅåÕ ÇÃμè Ô¯ò¶×Æ ÍÓÓ (Hansard Vol. 431, No. 23, p. 16) ÔÅñÅå ÁÅêäÅ ð³× Ô°ä ÁÅê ÇçÖÅ ðÔ¶ Ôé Í ÇÃè»åÕ é°Õå¶ å¯º ç¶ÇÖÁ» Çí³âð»òÅñÆ àÕÃÅñ ðÅÜéÆåÆ é³± èðî çÆ ê©ë°μñåÅ ÇÔå òðåä ç¶ ÇõñÅø éÔƺ þ Í ÇÂà óÃæÅ ç¶ ìÅéÆ íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø é¶

129  õÅñÃÅ ðÅÜ ç¶ Ã°êé¶ é³± èðî çÆ ðμÇÖÁÅ Áå¶ ÕÅÇÂîÆ ñÂÆ ê©íÅòôÅñÆ ã³× éÅñ òðÇåÁÅ Í ÔÅñ»ÇÕ À°Ô çðìÅð ÃÅÇÔì, Á³Çî©åÃð çÅ ÃðìðÅÔ îÅåð ÃÆ êð À°Ãé³± ÇÃμÖ» çÆÁ» ÇÃÁÅÃÆ Ãð×ðîÆÁ» çÅ î°ÖÆ üä ÇñÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ ÇÂö þÃÆÁå ÇòμÚ À°Ã é³± ÁÕÅñ åõå çÅ Üæ¶çÅð æÅÇêÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÂÔÆ Ã°ð ÃÅìÕÅ øôÜÆÁ» çÆ Á³Çî©åÃð ÇòμÚ Ô¯ÂÆ ÕéòËéôé ÇòμÚ¯º ðäÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ ÇÜμæ¶ Ã³å é³± ÁÕÅñ åõå çÅ Üæ¶çÅð ìäÅÀ°ä çÆ î³× ÕÆåÆ ×ÂÆ ÃÆ Í îôܱçÅ ÁÕÅñÆ î¯ðÚ¶ çÅ ÇâÕà¶àð óå ÔðÚ³ç ÇÃ³Ø ñôׯòÅñ, íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø ç¶ ê©ÇÃμè Üéî-ÁÃæÅé ñôׯòÅñ çÅ ðÇÔä òÅñÅ þ Áå¶ íÅÂÆ ÃÅÇÔì çÆ ïÅç ÇòμÚ À°³æ¶ ìä¶ ×°ðç°ÁÅð¶ çÅ î°ÖÆ òÆ þ Í íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÆçÆ õÅñö ç¶ Ãî°μÚ¶ óÕñê çÅ Õ¶ºçð ìä ×ÂÆ ÃÆ Í À°Ô Ççé Ç×ÁÅ Áå¶ ÁÅçðô ÇÃμÖ ðÅÜ ÃæÅêå Õðé åÕ õÅñÃÅ ÚËé éÅñ éÔƺ ìËÇáÁÅ Í ÇÕå¶ Çª å» éÔƺ ÇÕ ÇÂÇåÔÅà ÁÅêä¶ÁÅê é³± î°ó ç°ÔðÅ ÇðÔÅ þ ? ÇÃμÖ-ÃòËîÅä é³± Øμචð¯ñä ç¶ î°ó-î°ó ïåé ÕÆå¶ ×¶ Ôé Áå¶ Çòªåìμè åðÆÕ¶ ðÅÔƺ À°é•» ç¶ ðÅÜ é³± ÁÅðÇæÕ Áå¶ ÇÃÁÅÃÆ åôð ’å¶ ÇéåÅäÅ ìäÅ ÇçμåÅ Ç×ÁÅ þ Í À°é•» ê©åÆ éðîÆ, ÃÇÔéôÆñåÅ Áå¶ î°Õ³îñ ÇÂéÃÅø Ã çÆ î³× þ Í ì¶ÇçñÆ ÇÜÔÆ éÅñ À°é•» çÆÁ» Çé×±äÆÁ» èÅðÇîÕ î³×» î³é ñËä Ü» Çëð ì¶Áññ¶ êËÕ¶Ü ç¶ Ãôç¶ çÆ ê¶ôÕô éÅñ ×μñ éÔƺ ìäéÆ Í ÔÅòÆ ÃæÅÂÆ ìÔ°Ç×äåÆ é³± ÚÅÔÆçÅ þ ÇÕ Û¯àÆ ìÔ°Ç×äåÆ Ã³ì³èÆ ì¶ì°ÇéÁÅçÆ âð Áå¶ ì¶ÇòôòÅôÆ é³± ÃçÅ-ÃçÅ ñÂÆ ÁÅêä¶ îé ÇòμÚ¯º Õμã ç¶ò¶ Í ÇÃμÖ Õôî ìæ¶ð¶ å±øÅé» ÇòμÚ¯º ¦ØÆ þ Áå¶ ÇÃμÖ îôܱçÅ èμÕÅôÅÔÆ ’å¶ òÆ Á³å øåÔ êÅ ñËä׶ Í À°é•» çÆ Ô¯äÆ éÅñ¯º òÆ ÇÕå¶ òμè Á÷îÅÇÂô ÇÔ³ç± ìÔ°Ç×äåÆ çÆ ðÅÜéÆåÕ ÇÃÁÅäê çÆ þ Í Áîð õÅñö çÆÁ» ðòÅÇÂå» çÆ êÅñäÅ Õðé òÅñ¶ Çí³âð»òÅñ¶ Áå¶ À°Ãç¶ êËð¯ÕÅð» é³±, ÇÜé•» é¶ ÃμÚ çÅ êμñÅ ëóÆ ðμÖä çÆ ÕÃî ÖÅèÆ Ô¯ÂÆ þ, Ô°ä ñÅÇðÁ»-ñμÇêÁ» éÅñ éÔƺ êðÚÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í Ü¶ Çí³âð»òÅñ¶ é³± ôÔÆç Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ, ÇÜò¶º ÇÕ ñμ×çÅ þ ÇÕ ÇÂÔ Ô¯ Õ¶ ðÇÔäÅ þ, å» ÇÂÔ ç°Ö»å íÅðåÆ ðÅÜ-ìäåð ’å¶ ñμ×Å ÇÂμÕ Õç¶ éÅ Çîàä òÅñÅ Õ¦Õ Ô¯ò¶×Å Áå¶ ÇÂÔ ÇÂÃ ç¶ Á³å çÆ ô°ð±ÁÅå Ô¯ò¶×Æ Í

130 

ÇÃð° èÇð åñÆ ×ñÆ î¶ðÆ ÁÅÀ°* - ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø À°Ô ôõô ܯ óå ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ Çí³âð»òÅñ¶ ç¶ éÅî Áå¶ Á³çÅ÷ éÅñ ÇòÚÇðÁÅ, 1947 ÓÚ ê³ÜÅì ç¶ øðÆçÕ¯à Ç÷ñ•¶ ç¶ òÃéÆÕ ÇÂμÕ Û¯à¶ ÇÕÃÅé ç¶ êÇðòÅð ÇòμÚ ÜéÇîÁÅ Í À°Ô ÁÅêä¶ ÇêåÅ çÅ Ãμåò» ê°μåð ÃÆ Áå¶ ñÅâ-ÇêÁÅð éÅñ Ú³íñÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇìñÕ°ñ éÔƺ ÃÆ Í Ãμå ÃÅñ çÆ À°îð ç¶ ÕðÆì À°Ô ÇÂμÕ ÇÃμÖ Ã³ÃæÅ (çîçîÆ àÕÃÅñ) ÇòμÚ ôÅîñ Ô¯ÇÂÁÅ, ܯ 18òƺ ÃçÆ ç¶ ô°ð± ÇòμÚ íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø ÜÆ òμñ¯º ÁÅð³íÆ ×ÂÆ ÃÆ Áå¶ ÇÜμæ¶ Ãõå ÇÃÖñÅÂÆ Áå¶ î°ôμÕå íðÆ Ç÷³ç×Æ ÇìåÅÀ°äÆ ê˺çÆ þ Í ô°ð± ÇòμÚ ÇÂμÕ ìÅñó¶ òܯº À°Ãé³± Ô¯ð Õ³î» å¯º ÇÂñÅòÅ ÇÃμÖ èðî-׳©æ ç¶ ê©îÅÇäÕ Ãð±ê çÆ ÇåÁÅðÆ ÇòμÚ îçç Õðé çÆ Ç÷³î¶òÅðÆ Ã½ºêÆ ×ÂÆ ÃÆ-ÇÜà ÕÅðÜ ÇòμÚ À°ç¯º À°Ã ç¶ ê±ðò-òðåÆ Ã³å îôð±ø Ãé Í À°Ã é¶ Áé¶Õ» òÅð ê©îÅäÕ ôìç» òÅñ¶ êÇòμåð ê³ÇéÁ» Ãî¶å ÕðåÅðê°ð ÁÅÀ°ä-ÜÅä çÅ Ãøð åÇÔ ÕÆåÅ Í À°Ô ÇÂμÕ Ç÷³î¶òÅð ñóÕÅ ÃÆ Áå¶ ÁÅêä¶ Ã³êðÕ ’Ú ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ôð ÇòÁÕåÆ é³± À°Ã é¶ ê©íÅÇòå ÕÆåÅ Í Ãí 寺 òμè àÕÃÅñ ç¶ î°ÖÆ Ã³å ÕðåÅð ÇÃ³Ø ê©íÅÇòå ԯ¶ ܯ õ°ç ÇÂμÕ ÇéôáÅòÅé óå òܯº ê±ð¶ ÇÃμÖ-Ü×å ÇòμÚ ÃÇåÕÅð¶ Ü»ç¶ Ãé Í Ã³å ÕðåÅð ÇÃ³Ø íÅò¶º õ°ç À°îð ç¶ ÚÅñÆÇòÁ» 寺 À°êð éÔƺ Ãé, å» òÆ À°Ôé» ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÁÅêäÅ ÜÅéôÆé ÁËñÅé ÇçμåÅ Í 1977 ÇòμÚ ÇÂμÕ ÃóÕ ÔÅçö À°êð³å À°Ôé» ç¶ ÁÕÅñ-ÚñÅä¶ î×𯺠óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ À°Ôé» çÆ ÜוŠñÂÆ Í ÇÂà 寺 ÇêμÛ¯º ê³Ü ÃÅñ 寺 òÆ Øμà Ã ÇòμÚ ê±ðŠóÃÅð àÕÃÅñ ÇòÚñÆÁ» ØàéÅò» çÆ êËó éÅê ÇðÔÅ ÃÆ Í Ã˺åÆ ÃÅñ çÆ À°îð ÇòμÚ 6 ܱé, 1984 é³± ÕðÆì Ãò¶ð¶ 9-10 òܶ ç¶ çðÇîÁÅé À°Ô À°Ã ç¶ô çÆ åÅÕå çÅ ÇôÕÅð Ô¯ Ç×ÁŠܯ î°ñÕ çÆ òμïº ç¶ ç¯ øÆÃçÆ å¯º òÆ Øμà-Ç×äåÆ òÅñ¶ òð× ç¶ ñ¯Õ» çÆ ðÅÜÃÆ-éÅðÅ÷×Æ ç¶ ð¯Ã-ê©×àÅò¶ é³± Õ°Úñä ’å¶ å°ÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í çîçîÆ àÕÃÅñ çÅ Ú½èò» î°ÖÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ À°Ã¶ êðÕðîÅ ÇòμÚ ôÔÆç Ô¯ÇÂÁÅ ÇÜμæ¶ ñ×í× ç¯ ÃçÆÁ» êÇÔñ» àÕÃÅñ ç¶ ê±ðìñ¶ î°ÖÆÁ» ’Ú¯º ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆ ÇÂμÕ Ô¯ð ÃÅîðÅÜòÅçÆ çÆ ø½Ü çÅ àÅÕðÅ Õðç¶ ôÔÆç ԯ¶ ÃéÍ ÇÃμÖ-ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ À°Ôé» çÅ Ç÷Õð ðéÇÔðÆ ôìç» ’Ú ÕÆåÅ Ü»çÅ þ Áå¶ À°Ôé» ç¶ éÅî éÅñ Áé¶Õ» ñ¯Õ-ÕæÅò» Ü°óÆÁ» Ôé Í Ô°ä ÇÂÇåÔÅÃ é¶ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ç¶ ÕÅðéÅÇîÁ» ÇÜÔÅ ÔÆ ÇÂμÕ Ô¯ð ÕÅðéÅîŠðéÇÔðÆ ôìç» ÇòμÚ * ÇÂÔ ñ¶Ö ܱé, 1993 ç¶ ÇÃμÖ ðÆÇòÀ± ’Ú ÛÇêÁÅ, ÇÜà çÅ ê³ÜÅìÆ ’Ú Áé°òÅç ꩯ: Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø é¶ ÕÆåÅ þ Í

131  ÁÅêä¶ ê³ÇéÁ» çÅ Çô³×Åð ìäÅ ÇñÁÅ þ Í ï±éÅéÆ éÅÇÂÕ Ô¯ð¶ôÆÁà 鳱 Á³×©¶÷Æ ç¶ ÇÂμÕ ÕòÆ òμñ¯º í¶ºà ÕÆåÆ ôðè»ÜñÆ òÅñ¶ íÅò ê©×àŪçÆÁ» ÕÅÇò-å°Õ» ðÅÔƺ ÔÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± òÆ ôðè»ÜñÆ í¶ºà þ ܯ À°Ôé» çÆ ôÔÅçå çÅ Ãð¯ÕÅð Áå¶ ê©¶ðéÅ-é¯å ÃÆ Áå¶ À°Ôé» çÆ îËçÅé-¶-Ü³× ÇòμÚ ôÔÆçÆ ñÂÆ çñ¶ðÆ éÅñ ñóé çÅ Çç©ô òÆ ÇÚåðçÆÁ» Ôé : Çëð àÕÃÅñÆ ì°μÇÕÁÅ, À°Ô ÇÃðñμæ» çÅ ÃðçÅð, ܯ ØÇóÁŠï íμÜäÅ, Ãí Üμ× ÚμñäÔÅð, êð ÁôÕ¶ ÁËÃÆ î½å ç¶! ñμÖ» é» ñó¶ ò³×Åð, ìä Çêåð» çÆ õÅÕ ’å¶ ×°ðèÅî» çÅ êÇÔð¶çÅð Í ** Á³×¶©÷Æ-ÕòÆ òμñ¯º ï±éÅéÆ ÔÆð¯ ê©åÆ ôðè»ÜñÆ íðê±ð î±ñ-Ãåð» Ǫ Ôé : Out spake brave Horatious, captain of the gate, To every man on this earth, death cometh soon or late, Who can die better, than facing fearful odds, For the ashes of his fathers, for the temples of his Gods. óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÇÂà 寺 À°μåî ôðè»ÜñÆ Ô¯ð ÕÆ Ô¯ ÃÕçÆ þ ÇÕ À°Ã òμñ¯º êËçÅ ÕÆåÆ Ú¶åéÅ ÇòμÚ Â¶éÅ ìñ þ ÇÕ À°Ã çÆ ôÔÅçå 寺 ÇêμÛ¯º òÆ À°Ã ç¶ ÇêÁÅð¶ ê³ÜÅì ç¶ ð¯÷îμðÅ ç¶ ê©ôÅÃé é³± Õ¶òñ ÁÅî ò»× ÚñÅÀ°ä õÅåð ÇÂμæ¶ Çéå-Ççé ÔÕ±îå é³± î°ÇÔ³î» Ãð ÕðéÆÁ» ê˺çÆÁ» Ôé Í À°Ô ÃÅð¶, ܯ ê³ÜÅì ç¶ Ü÷ì¶ å¯º òÅÕø Ôé, ÜÅäç¶ Ôé ÇÕ ÇÂÔ Ãí ÇòÁðæ ïåé Ôé Í ÃçÆÁ» 寺 ê³ÜÅì ç¶ ÁÅ÷ÅçÆ-êóç ñ¯Õ» çðÇîÁÅé ÇéÁ» Áå¶ ÃòË-îÅä 寺 ÇòÔ±äÆ ‘Áîéô»åÆ’ éÅî çÆ Õ¯ÂÆ ÜÅå éÔƺ ÇàÕ ÃÕÆ Í ÇéôÚ¶ ÔÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂÔé» Õçð»-ÕÆîå» Áå¶ ð±ÔÅéÆ ÇòÕÅà çÆ î°Õ³îñ ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ ÔμÕ é³± ìðÕðÅð ðμÖä ñÂÆ ôÔÆç Ô¯ÇÂÁÅ Í À°Ã ç¶ Ã³Ö¶ê ÇÜÔ¶ êð³å± ð½ôé ÜÆòé-Ãøð é³± ÃîÞä ç¶ ÇÕö òÆ ïåé ñÂÆ 1947 çÆ ç¶ô-ò³â ç¶ ÕÅðéÅ Áå¶ À°ç¯º 寺 ñË Õ¶ ÇÃμÖ» éÅñ Ô¯ ðÔ¶ ÇòÔÅð é³± ÇèÁÅé ÇòμÚ ðμÖäÅ ñÅ÷îÆ þ Í ÇÂà ñ¶Ö çÅ î³åò À°Ôé» ÕÅðé» é³± À°ÜÅ×ð Õðé» þ ÇÜé•» òμà À°Ã é³± ôÔÅçå ç¶äÆ êÂÆ Í ÇÂÔ åμæ Ô°ä ÇìñÕ°ñ Üμ×-÷ÅÔð þ ÇÕ ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ Ã°å³åðåÅ ç¶ ðÅÔ ÇòμÚ Ãí 寺 òμâÅ ÁÇóμÕÅ ÇÔ³ç±Á» çÆ ÇÂà À°ê-îÔ»çÆê (íÅðå) ÇòμÚ òμÃçÆÁ» Ô¯ðé» Õ½î» çÅ ÇòôòÅà ÇÜμåä ÇòμÚ Áï¯×åÅ ÃÆ Í ÇÔ³ç°ÃåÅé ’Ú À°Ôé» çÆ ÁÅìÅçÆ åÕðÆìé 70 øÆÃçÆ ÃÆ êð À°Ô Øμà-Ç×äåÆÁ» é³± ÇÂÔ åÃμñÆ éÅ ÇçòÅ ÃÕ¶ ÇÕ À°Ôé» ç¶ ÔμÕ Áå¶ ÇÔå ÇÂà ç¶ô ÇòμÚ îÇÔø±÷ ðÇÔä׶- ÇÜÃ ç¶ ðÅÜ-å³åð À°êð íÅòÆ ð±ê ’Ú ÇÔ³ç±Á» ÇòÚñ¶ À°μÚ ÜÅåÆ ç¶ èéÅã» é¶ ÕÅì÷ Ô¯äÅ ÃÆ Í ÇÔ³ç± ÇÚ³åÕ» 寺 ÇÂñÅòÅ Ô¯ð ïÚòÅé» çÅ òÆ ÇÂÔ ÁÅî Áé°íò ÃÆ ÇÕ Ü¶Õð ÇÔ³ç±Á» é³± ðÅÜÃÆ åÅÕå ‘ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ-ÇÂμÕ ò¯à’ ç¶ ÁÅèÅð ’å¶ (íÅò Ç×äåÆ ç¶ ÁÅèÅð ’å¶) ýºêÆ ×ÂÆ å» Ú¯ÖÆ ÇÔ³ÃÅ Áå¶ õ±é-õðÅìÅ * ÕÅÇò å°Õ» çÅ Áé°òÅç ê°ÃåÕ ç¶ Ã³êÅçÕ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø òμñ¯º ÕÆåÅ Ç×ÁÅÍ

132  Ô¯ ÃÕçÅ þ Í ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇÂμÕ ÁÇÜÔ¶ À°ê-îÔ»çÆê òܯº ÜÅÇäÁÅ Ü»çÅ ÃÆ ÇÜà çÆÁ» ÇòôÅñ Ôμç» Á³çð Áé¶Õ» êðÃêð Çòð¯èÆ ÃμÇíÁÅÚÅð î½Ü±ç Ãé Í ìÅ©ÔîäòÅç, ÇÜÃé³± ÇÔ³ç±Á» ç¶ òμⶠÇÔμö é¶ ÁÅêä¶ èðî òܯº ÁêäÅ ÇñÁÅ ÃÆ, ÁÅêä¶ î±ñ ðíÅÁ êμÖ¯º ÔÆ ò³âÆÁ» êÅÀ°ä òÅñÅ, Çòð¯è ê©åÆ ÁÃÇÔäôÆñ, çîéÕÅðÆ Áå¶ ÇÔ³ÃÅåîÕ ÃÆ Í ÇÂÃ ç¶ ÇêÛ¯Õó ’Ú ì°μè-îå çÅ, À°ÃçÆ Üéîí±îÆ ÇÔ³ç°ÃåÅé 寺, Ö°ðÅ-Ö¯Ü ÇîàÅ ç¶ä çÅ ÇÂÇåÔÅà òÆ î¯Ü±ç ÃÆ Í ÃçÆÁ» 寺 ì©ÅÔîäòÅç é¶ ì¶Ôμç ÁêîÅéÜéÕ ÜÅå-ê©æÅ Áå¶ Çíμà ç¶ Ã³Õñê Áé°ÃÅð éÅìðÅìðåÅ é³± ÁÅêäÅ ÁÅèÅð ìäÅÇÂÁÅ ÃÆ Áå¶ ñ¯Õ» ç¶ îé°μÖÆ ÁÇèÕÅð» çÅ Ôéé ÕðçÅ ÁÅ ÇðÔÅ ÃÆ Í Ã³ÇòèÅé-ØÅóéÆ-ÃíÅ ÇòμÚ Øμà-Ç×äåÆ ñ¯Õ» ç¶ ÇÔå îÇÔø±÷ ðμÖä ñÂÆ Õ°μÞ Á×ÅÀ±º ððμÇÖÁÅ-ê©ì³è», ôÕåÆ çÆ ç°ðòð寺 ð¯Õä Áå¶ ÇÂà çÅ åòÅ÷é ìäÅÂÆ ðμÖä Ãì³èÆ Õ°Þ ð¯Õ» Áå¶ ÷ÅìåÅ ÕÅé³±é ìäÅÀ°ä, óêðçÅÇÂÕ ê©åÆÇéèåÅ Áå¶ øËâðñ ÇÃÃàî çÆ ÇòòÃæÅ ñÂÆ ìÇÔà ÕÆåÆ, çðÁÃñ À°Ô ÇÂÔ îÇÔñà Õðç¶ Ãé ÇÕ ÁÇÜÔ¶ Á×ÅÀ±º Áå¶ ðÅÖò¶º ÷ÅìåÅê©ì³è» çÆ ÁäÔ¯ºç çÆ Ã±ðå ÇòμÚ Øμà-Ç×äåÆÁÅ ç¶ ðÅÜÃÆ Áå¶ èÅðÇîÕ ÔμÕ ×³íÆð õåð¶ ’Ú ëà ÜÅä׶ Í ÇÂμ毺 åμÕ òÆ Ã³ç¶Ô ÃÆ ÇÕ Øμà-Ç×äåÆ ñ¯Õ» ç¶ ÇÜÀ±ä ç¶ ÔμÕ À°êð òÆ ê©ôé-ÇÚ³é• ñμ× ÜÅò¶×Å Í î°Ô³îç ÁñÆ ÇÜéÅÔ ÇÕªÇÕ ÁÇÜÔ¶ õçô¶ ê©×àÅÀ°ä ÇòμÚ î¯ÔðÆ ÃÆ, ÇÂà ñÂÆ À°Ã é³±, Çéð³åð, òμⶠÇøðÕÅê©Ãå Áå¶ Áîé-Çòð¯èÆ ÖñéÅÇÂÕ òܯº í³ÇâÁÅ Ç×ÁÅ þ Í ÇòÁ³×ÅåîÕ åμæ ÇÂÔ þ ÇÕ 1946 寺 ÇêμÛ¯º À°Ã òμñ¯º ê©×àŶ õçô¶ ìÅð-ìÅð ÃÔÆ ÇÃμè ԯ¶ ÔéÍ ç¶ô çÆ èðî ç¶ ÁÅèÅð ’å¶ åÕÃÆî î°Õ³îñ ð±ê ’Ú Ôð êμÖ¯º ÇÔ³ç± Õ»×ðà òμñ¯º ÕðòÅÀ°äÅ ÇÂÃçÅ Ãí 寺 êÇÔñÅ Ãì±å þ Í Ôð¶Õ ÇøðÕ± àÕðÅú 寺 Øμà-Ç×äåÆ ñ¯Õ» çÅ íÅðÆ ÜÅéÆ é°ÕÃÅé ÇÂà ×μñ çÅ Ãêôà ñÚÕ þ ÇÕ ÇÂÔ ìÔ°-Ç×äåÆ ÇøðÕÅ Ô¯ðé» éÅñ ÃÇÔ-Ô¯ºç (íÅò, ‘ÜÆú Áå¶ ÇÜÀ±ä Ççú’) ç¶ ÇÕö òÆ åðÆÕÅÕÅð 寺 ÇòðòÅ þ Í ÇÜé•» çÆ ÇÂÔ Ã¯Ú ÃÆ ÇÕ Øμà¯-Øμà ÃÇíÁÅÚÅð é³± ÁÇÜÔÆ ÁÃÇÔäôÆñåŠ寺 î°Õå ðμÇÖÁÅ ÜÅäÅ ÚÅÔÆçÅ þ, À°Ôé» é³± íÅôÅÂÆ î°μÇçÁ» 寺 ԯ¶ ÇÔ³ÃÕ Þ×ÇóÁÅ é¶ ÇéðÅô ÕÆåÅ Í ØμàÇ×äåÆÁ» ç¶ èðî é³± òÆ ÷¯ðçÅð Ôîñ¶ çÅ ÃÅÔîäÅ ÕðéÅ ÇêÁÅÍ éòÆé Ãñåéå çÆ ø½ÜÆ ôÕåÆ ç°ÁÅðÅ ÁÕÅñ åõå çÆ åìÅÔÆ Áå¶ ÇÂÃçÆ ÇîñÆí°×å éÅñ ìÅìðÆ îÃÇÜç çÆ ìðìÅçÆ é¶ ÇÂà çÆ î³çÆ ÷ÇÔéÆÁå é³± Áñø é³×Å Õð ÇçμåÅ Í ÇìñÕ°ñ ÇÂÔé» ÔÆ õçÇôÁ» çÆ ê¶ôÆéׯÂÆ ÚðÇÚñ, ÇÜéÅÔ, ÃòÅîÆ èðî åÆðæ Áå¶ Ô¯ð ïÚòÅé» é¶ ÕÆåÆ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇòéÅô Áå¶ åìÅÔÆ ç¶ Üéî-çÅåÅò» òμñ¯º À°åôÅÇÔå Áå¶ ê©ë°μñå ÕÆåÆÁ» îé½å» Áå¶ ð°ÚÆÁ» é³± Áîñ ’Ú ÇñÁÅÀ°ä ñÂÆ ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ Ãñåéå é³± Ççé-ðÅå Ôμ篺 òμè Ãð×ðîÆ ’Ú Ü°ÇàÁ» ê©åμÖ êÇÔÚÅä ÇñÁÅ Í èÅðÇîÕ ÁÕÆÇçÁ» ç¶ ÇéíÅú ’Ú Öó•¶ ÕÆå¶ ×¶ ׳íÆð ÁÇóμÇÕÁÅ é¶ À°°Ã é³± Çòô¶ô ð±ê ’Ú âÅãŠꩶôÅé ÕÆåÅ Í À°Ô ÁÅêä¶ å¯º êÇÔñ¶ óå òμñ¯º ÇÃμÖ-èðî-Çòð¯èÆ Çéð³ÕÅðÆ î³âñ ç¶ ÇõñÅø ÇÜÔÅç éÅñ é¶Çóú Ü°ÇóÁÅ ÇðÔÅ ÃÆ Í ÇÂÔ ÁÅî ÃÇòÕÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ åμæ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ Çéð³ÕÅðÆ î³âñ Áå¶ ÁÇÜÔ¶ ÕÂÆ Ô¯ð ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ ðÅÜ-ôÕåÆ ’å¶ ÕÅì÷ ÜîÅå òμñ¯º ÔÆ Öó•¶

133  ÕÆå¶ ×¶ Ãé Í Áê©Ëñ 1978 ÇòμÚ Á³Çî©åÃð ç¶ ÇÃμÖ Õåñ¶ÁÅî ÇêμÛ¯º ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ òμñ¯º ÜÅðÆ òÅÂÆà ê¶êð ÇòμÚ ÇÂà Ãî°μÚÆ ÃÇæåÆ çÅ ÃÅð Á³ÇÕå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø À°êð¯Õå ÇÕÃî çÆÁ» ôðÅðå» é³± áμñ•ä çÅ ïåé Õðé òÅÇñÁ» ÇòμÚ î¯ÔðÆ ÃÆ Í ÇÂà À°ç¶ô éÅñ óì³èå ÕÅðòÅÂÆ ÇòμÚ À°Ã ç¶ Áé¶Õ» ÃÅæÆ ô»åîÂÆ î°÷ÅÔðÅ Õðç¶ ôÔÆç Ô¯ ׶ Ãé Í ÇÂà ×μñ¯º î°éÕð éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÇÕ ìå½ð çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ î°ÖÆ À°ÃçÆ ÇÂÔ ÕÅðòÅÂÆ ÔμÕìÜÅéì ÃÆ Í ÇÂà éÅñ ÇÃμÖ» òμñ¯º Ô³ãÅÂÆ ÜÅ ðÔÆ ðÅÜÃÆ ñÅÚÅð×Æ òÆ Ã³ÃÅð ç¶ Çç©ôàÆׯÚð Ô¯ ×ÂÆ Í î½ÇñÕ ÇÃμÖ-ÇÃè»å ç¶ Áé°Õ±ñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ñÂÆ ÜÆòé î°Õ³îñ ð±ê ’Ú ÃËÕ±ñÇð÷î Áå¶ ð±ÔÅéÆÁå ç¶ Áμâ¯-Áμâ õÅÇéÁ» ’Ú ò³âÆ ÜÅ ÃÕä òð×Æ Õ¯ÂÆ ôË éÔƺ ÃÆ Í ÜÆòé Ãî°μÚ¶ ð±ê ’Ú ÃÅð¶ êÇÔ¬Á» çÅ ÇÂμÕ Ã°î¶ñ ÃÆ Í À°Ãé¶ ÁÅêäÅ ÇèÁÅé õÅñÃÅ ÃÜä ò¶ñ¶ ìõÇôô Ô¯ÂÆ ðòÅÇÂåÆ ÇÕðêÅé ’å¶ Õ¶ºçðå ÕÆåÅ- ܯ Ôð Ã ÇÂÔ ÃμÚ ïÅç ÇçòÅÀ°ä òÅñÅ ÇÂμÕîÅåð ôÃåð þ ÇÕ Õ¯ÂÆ òÆ ÇÃμÖ úéÆ ç¶ð êðîÅé³ç çÆ ê©ÅêåÆ éÔƺ Õð ÃÕçÅ Ü篺 åÕ À°Ô ÁÅêä¶ Ã³ÃÅðÕ øð÷» çÆ ×³íÆðåÅ éÅñ êÅñäÅ éÔƺ ÕðçÅ Í À°Ô Ãêôà ÜÅäçÅ ÃÆ ÇÕ ÔÕ±îå é³± ÁÅêä¶ éÅ×ÇðÕ» ç¶ Ççñ¯-ÇçîÅ× À°êð î°Õ³îñ ÁÜÅð¶çÅðÆ òܯº ÔμÕ ÜîÅÀ°ä çÅ Õ¯ÂÆ ÁÇèÕÅð éÔƺ þ Áå¶ éËÇåÕåÅ, ÷îÆð Áé°ÃÅð ÇÜÀ±ä, ÇéÁ» Áå¶ ÃμÚÅÂÆ ç¶ ÔμÕ Ãí ñ¯Õ» ÇòμÚ Ãðì-é¶ôà Ôé, ÖÅÃÕð ÁÇÜÔ¶ ñ¯Õ» Á³çð ܯ õ°çî°õåÅð éÔƺ Ãé Í ÇÂà ñÂÆ Ü篺 øËÃñÅÕ°é ØóÆ ÁÅÂÆ å» À°Ã é³± ÁÅêä¶ òμñ¯º ÁõÇåÁÅð ÕÆå¶ ÜÅä òÅñ¶ ðÃå¶ çÆ êÇÔÚÅä Õðé ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ÇçμÕå éÅ ÁÅÂÆÍ À°Ã é¶ ìõ±ìÆ ÜÅä ÇñÁÅ ÃÆ ÇÕ ÇÔ³ç°ÃåÅéÆ ÃîÅÜÕ ã»Ú¶ çÆ ìÔ°ÃÇíÁÅÚÅðÕ Çòô¶ôåÅ é³± ÇèÁÅé ’Ú ðμÖ¶ ÇìéÅ ‘ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ-ÇÂμÕ ò¯à’ çÅ ÇÃè»å ÁÇÜÔ¶ ã³× éÅñ ÕÅðÜôÆñ ÃÆ Ü¯ ÇÃμÖ» é³± ÃòË-ðÅÜ ç¶ ÔμÕ å¯º ò»ÞÅ ÕðçÅ ÃÆ Í ÇÂÔÆ À°Ã òμñ¯º ÁÕÃð ç°ÔðŶ Ü»ç¶ ÇÂà Õæé ÇÕ ‘ÇÃμÖ ÁÅ÷Åç ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇòμÚ òÆ ×°ñÅî Ôé,’ çÅ åðÕó×å ÁÅèÅð ÃÆ Í À°Ã é³± ÁÅêä¶ ñ¯Õ» (ÇÃμÖ») çÅ ðÅÜÃÆ ÇòׯÚÅ ÇÂà ÕÅðé Ô¯ð òÆ ìÔ°åÅ ðóÕçÅ ÃÆ ÇÕªÇÕ ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ ÁÅ÷ÅçÆ-ê©ÅêåÆ Áå¶ ÇÂà çÆ Ã°ðμÇÖÁÅ ñÂÆ À°Ôé» é¶ Ôð î½Õ¶ òμâÅ ÇÔμÃÅ êÅÇÂÁÅ ÃÆ Í ÇÂò¶º ÔÆ À°Ôé» é¶ íÅðåÆ À°ê-îÔ»çÆê ’Ú ÇÂà èðåÆ ç¶ î±ñ ÃÇíÁÅÚÅð çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ ÇÂéÕñÅì çÆ Á×òÅÂÆ òÆ ÕÆåÆ ÃÆ Í ÇÃμÖ-ñÇÔð çÅ ÇÂμÕ î³åò ÇÔ³ç± èðî é³± À°Ã À°êð ì¶Ôμç ôÕåÆôÅñÆ ì©ÅÔîäòÅç òμñ¯º á¯ÃÆÁ» ×ÂÆÁ» é»Ô-êμÖÆ Áï¯×åÅò» Áå¶ Õî÷¯ðÆÁ» 寺 î°Õå ÕðéÅ òÆ ÇðÔÅ þ Í ÇÂà éÅñ èðî» ç¶ íÅÂÆÚÅð¶ ÇòμÚ ÇÔ³ç± èðî ÇÃð À°μÚÅ üμÕ ÃÕçÅ ÃÆ Í Ã³å é³± ÇÂÔ ÃîÞä ’Ú ìóÆ î°ôÕñ ÁÅÂÆ ÇÕ ÁÇÜÔ¶ êðÀ°êÕÅðÆ ÃÇíÁÅÚÅð é³± îñÆÁÅî¶à Õðé Áå¶ ÇÂÃ ç¶ èÅðéÆ ñ¯Õ» é³± ìðìÅç Õðé çÆÁ» Õ¯Çôô» ÇÕª Ô¯ ðÔÆÁ» Ãé ? ܶ ÁÇÜÔ¶ Ö±ìñðå ÃÇíÁÅÚÅð é¶ ì©ÅÔîäòÅçÆ ÇÔ³ç± ìÔ°-Ç×äåÆ å¯º ÇÂñÅòÅ ÇÕö Ô¯ð íÅÂÆÚÅð¶ çðÇîÁÅé ÁÅêä¶ ìÔ°-êμÖÆ ×°ä» çÆÁ» Çêðå» éÅñ ÁÇÜÔ¶ ÇÂéÕñÅìÆ ÕÅðéÅÇîÁ» é³± Á³ÜÅî ÇçμåÅ Ô°³çÅ å» íÅðå ç¶ Ôð Ã±ì¶ ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± íðÅò» çÆ åð•» ‘ÜÆ ÁÅÇÂÁÅ é³±’ ÇÕÔÅ Ü»çÅ Áå¶ À°é•» ç¶ ×°ðç°ÁÅÇðÁ» é³± ÃðÕÅðÆ õðÚ¶ ’å¶ ÚñŶ ÜÅä òÅñ¶ Õ½îÆ ÃîÅðÕ» òܯº åÃñÆî ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Ô°³çÅ Í

134  óå ÇÂà åμæ 寺 íñÆí»å ÜÅä³± ÃÆ ÇÕ 1947 ÓÚ ÇÃμÖ» é³± íÅðåÆ Ã³Ø ’Ú ôÅîñ Õðé ñÂÆ îéÅÀ°ä ç¶ ïåé òܯº À°é•» éÅñ ÇéÁ» íðê±ð Ã¬Õ çÅ òÅÁçÅ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÃðçÅð Õê±ð ÇÃ³Ø é¶ íÅôÅÂÆ ÁÅèÅð ’å¶ Áܯն ê³ÜÅì ç¶ ÇéðîÅä ñÂÆ Ô¯ÂÆ ìÇÔà ç½ðÅé À°êð¯Õå ê©Ã³× ’Ú ÇÃμÖ» éÅñ ðÃîÆ êμèð ’å¶ ÕÆå¶ ×¶ òÅÁç¶ î°ó Ç×äŶ Í À°Ã çÅ ÜÅéçÅð íÅôä åÆÃðÆ ñ¯Õ-ÃíÅ ç¶ ÇðÕÅðâ çÅ ÇÔμÃÅ þ Í ãÆéåÅÂÆ Áå¶ ÇÃåî çÆ Ç³åÔÅ þ ÇÕ À°Ã çÆÁ» ò÷éçÅð çñÆñ» çÅ éÅ À°ç¯º ÔÆ Áå¶ éÅ Õç¶ ìÅÁç ÇòμÚ ÔÆ Õ¯ÂÆ òÅÜì ÜòÅì ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÃðçÅð ÇÃÔå êμÖ¯º ÇìîÅð ÃÆ êð À°Ô ÁÅêä¶ ÜμçÆ Çê³â ÖÅÜÅ ìÅܱ 寺 Ãøð ÕðÕ¶ “À°Ã ê±ðé ðÇÔðç Áå¶ ÃÅø-ÃÅø ÖðÆÁ» ×μñ» Õðé òÅñ¶ é½ÜòÅé óå, ܯ Ô°ä çðìÅð ÃÅÇÔì ’Ú ÃÆ’’ Õ¯ñ À°êð¯Õå î°μÇçÁ» óì³èÆ ÇòÚÅð-ׯôàÆ Õðé ñÂÆ Ç×ÁÅ Í À°Ã é¶ Ã³å é³± ê±ðÅ Ãîðæé ÇçμåÅ-íÅò¶º ÇÕ À°Ã é³± À°ç¯º çÆ ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê ’å¶ ìÔ°å òμâŠóç¶Ô ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ Ã³å é³± Õ¯ÂÆ ÃÅðæÕ ÕÅðòÅÂÆ Õðé ç¶ò¶×Æ ? óå é³± õ°ç òÆ ÁÕÅñÆ é¶åÅò» Õ¯ñ¯º ÇÂà 寺 ÇÂñÅòÅ Õ¯ÂÆ Ô¯ð À°îÆç éÔƺ ÃÆ Í À°Ã ç¶ ðÅÜÃÆ ê©¯×ðÅî çÅ ÇÂμÕ ÇÔμÃÅ ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» ÇòÚñ¶ öËðóÜÆçÅ õ°çöð÷» é³± ñ»í¶ ÔàÅÀ°äÅ ÃÆ Í ÇÂà êμÖ¯º À°Ã é³± òμâÆ ÃëñåÅ ÇîñÆ Í À°Ã çÆ ôÔÅçå 寺 å°ð³å ìÅÁç ÁÇÜÔ¶ ÃÅð¶ ÁéÃð ÕμÖ¯º Ô½ñ¶ Ô¯ ׶ Í À°Ã ç¶ ðÅÜÃÆ òÅðû çÆÁ» Ö°éÅîÆÁ» ç¶ ÇÂμÕ ¦î¶ ÇÃñÇÃñ¶ ç¶ ëñÃð±ê ÇÂÔ ñ¯Õ ÔÅñ çÆ ØóÆ î°ó À°μíð ÁŶ Ôé Í ÁÕÅñÆÁ» 寺 ÇÂñÅòÅ, À°Ô ÁÅ÷Åç ÇÔ³ç°ÃåÅé ÇòμÚ ÇÃμÖ» çÆ ç°ðçôÅ ñÂÆ Õ¶ºçð ’å¶ ÕÅì÷ Õ»×ðà ÃðÕÅð é³± Ç÷³î¶òÅð ÃîÞçÅ ÃÆÍ À°Ã çÅ Áé°íò ÃÆ ÇÕ ì©ÅÔîäòÅç, ܦèð âòÆ÷é ç¶ ÁÅðÆÁÅ-ÃîÅÜÆÁ» Áå¶ éÇÔð±-êÇðòÅð çÅ ê©íÅò ÇÃμÖ» Áå¶ ÇÃμÖ-èðî óì³èÆ ÃðÕÅð çÆ àÕðÅúíðê±ð éÆåÆ ç¶ ê©¶ðÕ êÇÔ¬ Ãé Í ÁñìμåÅ, À°Ô ÜòÅÔð ñÅñ éÇÔð± é³± å» Ö¶óÆ ç¶ ×³×± ì©ÅÔîä, ÇÜÔóÅ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ç¶ Û¯à¶ ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» Áå¶ Çìðè îÅåÅ é³± ôÔÆç ÕðòÅÀ°ä ñÂÆ Ç÷³î¶òÅð ÃÆ, çÆ ÔÆ Á½ñÅç ÇîæçÅ ÃÆ Í ÇꩳÃÆêñ ׳×Å ÇÃ³Ø é¶ òÆ ÇÂÕ¶ð» ÁÇÜÔÆ ÇàμêäÆ ÕÆåÆ ÃÆ êð³å± ÇìéÅ ôμÕ ÇÂÔ åôìÆÔ òܯº ÔÆ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ éÇÔð± óì³èÆ À°êð¯Õå ÇòÚÅð óå ÔðÚ³ç ÇÃ³Ø ñ½×¯òÅñ ç¶ ÇÂμÕ ÇìÁÅé ’å¶ ÇàμêäÆ ÕðÇçÁ» ê©×à ÕÆåÅ ÃÆ ÇÜà ÇòμÚ ñ½×¯òÅñ é¶ Á³ç¯ñé ç½ðÅé ÇÂμÕ î½Õ¶ ’å¶ ‘éÇÔð± êÇðòÅð ÇòμÚ ê±ðé íð¯ÃÅ’ ê©×àÅÇÂÁÅ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± Ü篺 ÇÂÔ ê°μÇÛÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ ÕÆ À°Ã çÅ À°êð¯Õå Õæé îÇÔ÷ ê©åÆÕÅåîÕ ÃÆ å» À°Ã é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ éÇÔð± êÇðòÅð ׳ױ çÅ ÔÆ ÖÅéçÅé ÃÆ Áå¶ À°Ã ç¶ Õæé çÆ íÅòéÅ ÃμÚ-î°μÚ ÇÂÔ¯ ÔÆ ÃÆ Í Ã³å ÁÅêä¶ î³±Ô¯º Ôð ñø÷ ÃÅòèÅéÆê±ðòÕ éÅê-å¯ñ Õ¶ ÕμãçÅ ÃÆ Í ÃðÕÅð À°Ã ç¶ ÇõñÅø Õ¯ÂÆ òÆ ç¯ô ÁÅÇÂç éÔƺ ÃÆ Õð ÃÕÆÍ ÁõÆð åÕ À°Ã ç¶ ÇõñÅø ¶ܳÃÆÁ» òμñ¯º, ܯ À°Ã ç¶ î³±Ô¯º ÇéÕñ¶ ÇÂμÕ-ÇÂμÕ ñø÷ çÆ ÛÅä-ìÆä ÕðçÆÁ» Ãé, çðÜ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÇÂμÕîÅåð î°ÕμçîÅ ÇÂμÕ ÜéåÕ íÅôä ’Ú À°Ôç¶ òμñ¯º ÇÂμÕ Ü» ç¯ ×°ÃËñ¶ ôìç òðåä óì³èÆ ÃÆ Í ÇÂà նà óì³èÆ òÆ ÃðÕÅð òμñ¯º Õç¶ Õ¯ÂÆ êËðòÆ éÔƺ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇÜò¶º-ÇÜò¶º ÃÅñ 1983 çÅ Á³å é¶ó¶ ÁÅÇÂÁÅ, ÔÅÕî ÇÚ³åÅå°ð Ô¯ À°μ¶á¶ ÇÕªÇÕ Áܶ åÅÂƺ À°Ôé» çÆÁ» åçìÆð» ÇÃð¶ ÚÅó•é ñÂÆ «óƺçÅ îÅÔ½ñ ÁÅêäÆ ÇÃÖð é³± éÔƺ ÃÆ êÔ°³Ú ÃÇÕÁÅ Í ÇÂμÛå îÅÔ½ñ ÇÃðÜä çÆ ê©ÇÕÇðÁÅ é³± é¶êð¶ ÚÅó•é ñÂÆ Þ±á¶ ê©ÚÅð çÆ ñ×ÅåÅð î°ÇÔ³î

135  ðÅÔÆ Ã³å é³± ÔÇæÁÅðì³ç ìöÅòå çŠóÚÅñé Õð ðÔ¶ ÇÂμÕ òμⶠÁÅ×± òܯº í³ÇâÁÅ Ç×ÁÅ Í çðìÅð ÃÅÇÔì Ãî±Ô é³± ìÅöÆÁ» Áå¶ À°é•» ç¶ ÁÃñ¶õÅé¶ ç¶ þâÕ°ÁÅàð òܯº ê©ÚÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Í Ô°ä åÅÂƺ òÆ ÇÂÔ ÃμÚ þ ÇÕ À°Ã î½Õ¶ åÕ À°μæ¶ ìÔ°åÆ ÚðÚÅ ï¯× Õ¯ÂÆ ÔÇæÁÅð éÔƺ ÃéÍ Ã³å ç¶ ÁÅêä¶ õ³±-õÅð ÁÕà óì³èÆ îÆâƶ òμñ¯º Öó•¶ ÕÆå¶ ×¶ ÔÀ±Â¶ é³± À°Ã Ã ܯðçÅð ÞàÕÅ ñμ×Å Ü篺 óå é¶ ìμà ïÅåðÆÁ» çÆÁ» ÔμÇåÁÅò» òð×Æ * ÕÅÇò-å°Õ» çÅ Áé°òÅç ê°ÃåÕ ç¶ Ã³êÅçÕ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø òμñ¯º ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ì¶Ô±çÅ ÇÔ³ÃÅ çÆ Ö°μñ•¶ÁÅî Çé³çÅ ÕÆåÆ Í ÇÃμචòμܯº ÃÅÇ÷ô» ç¶ ðÚËåÅ ì°ðÆ åð•» ì°õñŠ׶ ê©åÆå ԯ¶ Í ðÚÆ ×ÂÆ ï¯ÜéÅ é³± Á×»Ô å¯ðé ñÂÆ Ô°ä ÷ð±ðÆ Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì é³± ÔÇæÁÅð» éÅñ éμÕ¯-éμÕ íÇðÁÅ ÜÅò¶ Í ÃÅÇ÷ôÆÁ» ñÂÆ ÃÇæåÆ Ô¯ð òÆ ìçåð Ô¯ ×ÂÆ Ü篺 ç±ð-Çç©ôàÆ ðμÖä òÅñ¶ ÇéðêμÖ çðôÕ», ÇÜé•» ÃÅðÆ ìçéÆå ÚÅñ é³± ì°μÞ ÇñÁÅ, é¶ êÇÔñ-ÕçîÆ ÕðÕ¶ ÇÂÔ ÃμÚÅÂÆ ÇðÕÅðâ ’å¶ ÇñÁŪÇçÁ» ÇÕÔÅ ÇÕ À°Ôé» òμñ¯º ìóÆ ìÅðÆÕÆ éÅñ ÕÆåÆ ×ÂÆ ÛÅä-ìÆä çðìÅð ÃÅÇÔì ’Ú ÔÇæÁÅð» çÆ î½Ü±ç×Æ Áå¶ Ãî±Ô ÇòÚñÆÁ» ×åÆÇòèÆÁŠóì³èÆ ÃðÕÅðÆ çÅÁò¶ é³± Þ°áñŪçÆ þ Í Ô°ä îÃñ¶ é³±• Â¶é¶ éÅ÷°Õ êμèð À°μå¶ ñË ÜÅä À°êð³å ‘ò¯àðÅÜéÆåÆ’ ç¶ ôËåÅé ÁÅÕÅò» ñÂÆ ÇÂà éò¶º ê©×à ԯ¶ òÃå±×å ïæÅðæ é³± ÇÂμÕçî åÃñÆî Õð ñËäÅ åìÅÔÕ°é Ô¯ ÃÕçÅ ÃÆ Í Þ±á¶ ÃðÕÅðÆ çÅÁÇòÁ» 寺 À°ñà ê©×à ԯ¶ ÃμÚ ç¶ ÚðÇÚå Ô¯ä ç¶ ÇÃμචòܯº óå ç¶ þâÕ°ÁÅàð ÇòμÚ ÔÇæÁÅð» çÆ ÇÂμÕ òμâÆ Ö¶ê Ãî×ñ Õðé çÅ ïåé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í À°Ã ç¶ é÷çÆÕ ÜÅä¶ Ü»ç¶ Õ°Þ ÇòÁÕåÆÁ» åÕ êÔ°³Ú ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇÂμÕ îÅîñ¶ ’Ú ÇÂÔ ÇÂμÕ Ã¶òÅèÆé ÇÃμÖ Çì©×¶âÆÁð ÃÆ Ü¯ ååÕÅñÆ ÃðÕÅð ç¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ÔîñÅ Õðé ç¶ ê©åμÖ ÇÂðÅç¶ å¯º ìÔ°å ö°μö ÇòμÚ Ô¯ä çÅ ã½º× Õð ÇðÔÅ ÃÆ Áå¶ À°Ã é¶ ÁÅêäÆ Çåμñ-ë°μñ öòÅ òܯº ñ¯ó êËä ’å¶ ÔÇæÁÅð» çÅ ê±ðÅ àðμÕ î°ÔμÂÆÁÅ Õðé çÆ ê¶ôÕô ÕÆåÆ Í ÇÜé•» é³± çÅñ ÇòμÚ ÕÅñÅ é÷ð ÁÅÇÂÁÅ, À°Ôé» ÇÂÔ Ú¯×Å ü×ä 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ Í ÇÂμÕ Ô¯ð ÇòÁÕåÆ é¶ À°Ã é³± ÇÕðåÅðæ ÕÆåÅ Áå¶ ÇÂò¶º êÅÇÕÃåÅé 寺 ðÅÜÃæÅé ÃðÔμç ðÅÔƺ Ãî×ñ ÕÆå¶ ÔÇæÁÅð çðìÅð ÃÅÇÔì Ãî±Ô ’Ú çÅõñ ÕÆå¶ ×¶ Í ÇÂÔ ã¯ÁÅ-ã°ÁÅÂÆ ÕÅð öòÅ ç¶ ÇÂμÕ àðμÕ ’Ú ÕÆåÆ ×ÂÆ Í î×𯺠ÜÅ Õ¶ ÇÂÔé» ÔÆ ÔÇæÁÅð» çÆ ìðÅîç×Æ ñÂÆ Ü¯ åÇñÃîÆ ÕÔÅäÆ ðÚÆ ×ÂÆ, À°Ã 寺 ÁμÜ ÃÅð¶ òÅÕø Ôé Í ø½ÜÆ Ôîñ¶ 寺 Õ°Þ Õ° îÔÆé¶ êÇÔñ» ÇÂμÕ î½Õ¶ ’å¶ Çª ê©åÆå Ô°³çÅ ÃÆ ÇÕ Áܶ òÆ îÃñ¶ éÇÜμᶠÜÅ ÃÕç¶ Ôé Í Ãî°μÚÅ éÅàÕ Ö¶â ðÔÆÁ» ôÕåÆÁ» é³± ÇÂÔ ÜÚÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ ×μñìÅå ÁÅð³íä çÅ ÇìÔåð ã³× ÇÂÔ Ô¯ò¶×Å ÇÕ êÇÔñ» óå Çí³âð»òÅñ¶ é³± ÇÂμÕ ÃμÚ¶-ðμÚ¶ óå òܯº îÅéåÅ ÇçμåÆ ÜÅò¶, ܯ ÇÕ À°Ô ÔÕÆÕå ÇòμÚ þ òÆ ÃÆ Í ÇÂà é°Õå¶ ’å¶ å°ð³å ÃÇÔîåÆ Ô¯ ×ÂÆ Áå¶ ÇÂμÕ Ôøå¶ å¯º òÆ Øμà Ççé» ç¶ Á³çð Õ»×ðà çÅ ååÕÅñÆ Üéðñ ÃÕμåð ðÅÜÆò ×»èÆ Ú³âÆ×ó• ÁÅÇÂÁÅ Áå¶ À°Ã é¶ Ã³å çÆ ôõÃÆÁå çÆ ÔÕÆÕå é³± êðòÅé ÕðçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÇìÁÅé ç¶ ÇçμåÅ ÇÕ ‘óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂμÕ ÃÇåÕÅðï¯× èÅðÇîÕ é¶åÅ þÍ’ ÁõÆð ÇÂà ÕÅðòÅÂÆ ’Ú¯º òÆ Õ¯ÂÆ ÃÅðæÕ éåÆÜÅ éÅ ÇéÕÇñÁÅ ÇÕªÇÕ ÇÂÔç¶ éÅñ ÔÆ ÇÂμÕ ê±ðò-ôðå ÇÂÔ ñ×ÅÂÆ ×ÂÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å Úμñ ðÔÆ Üμç¯-ÜÇÔç éÅñ¯º éÅåÅ å¯ó ñ¶ Í Ã³å òμñ¯º ÁÇÜÔÅ Õ°Þ òÆ Õðé çÅ ÃòÅñ ÔÆ éÔƺ ÃÆ

136  Àμ°áçÅ Çժܰ À°Ô ÇÂà 鳱 ÁÕÅñÆÁ», ÇÃμÖ» Áå¶ ê³ÜÅì ç¶ òÅÜì ÔμÕ» ç¶ î°μÇçÁ» é³± Çåñ»ÜñÆ ç¶äÅ ÃîÞçÅ ÃÆ Í ÇÂÔ ×μñ òμÖðÆ þ ÇÕ À°Ô Õ°Þ Çòô¶ô ÁÕÅñÆÁ» ìÅð¶ ÇòÁÕåÆ×å êμèð å¶ ÇÕò¶º ïÚçÅ ÃÆ êð À°Ô úéÆ ç¶ð À°Ôé» çÆ Ô¶áÆ Ô¯ä ç¶ä òÅñÅ éÔƺ ÃÆ Ü篺 åÕ À°Ô ñ¯Õ» çÆ é°î°Ç³ç×Æ Õðé çÅ çÅÁòÅ Õðç¶ Ãé Í ÁÇÜÔÆ î½ÕÅ-ê©ÃåÆ òð×Å ÁÇå-ÕîÆéÅ êμÖ À°Ã çÆ Çøåðå çÅ ÇÔμÃÅ éÔƺ ÃÆ ÁÅõðÕÅð À°Ô ÇÂμÕ èðîÆ ê°ðô ÃÆ Áå¶ ÁÕÅñ ê°ðÖ çÆ Á×òÅÂÆ ’Ú ÇÂμÕ éËÇåÕ Ü³× ñóé çÅ çÅÁò¶çÅð ÃÆ Í Ãí 寺 òμè À°Ô, êðÖ çÆ ØóÆ ’Ú, ÁÅêä¶ ñ¯Õ» éÅñ Öó•é é³± ÁÅêä» ð±ÔÅéÆ øð÷ ÃîÞçÅ ÃÆ Í ìÔ°å ÃÅð¶ ÁÕÅñÆ é¶åÅ ÁÅêäÆ òÅðÆ ÁÅÀ°ä ’å¶ À°Ôç¶ éÅñ éÔƺ Öó•¶ Í À°Ã çÅ Ãîðæé Õðé çÆÁ» ðÃîÆ ÃÔ°³Á» ÖÅä òÅñ¶ òÆ ÁõÆð À°Ã é³± Ûμâ ׶ Í ÇÂò¶º ÔÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ Ã°ðμÇÖÁÅ ñÂÆ ñóé çÆÁ» ÃÔ°³Á» üμÕä òÅñ¶ òÆ íμÜ ×¶; À°Ã ÕÅñ¶ ï°μ× çÆ ØàÆÁÅ Õ±àéÆåÆ ÇòμÚ ÇÂμÕ Ô¯ð ÁÇèÁÅÇ çðÜ Ô¯ Ç×ÁÅ Í 1984 ç¶ ÁÅð³í ’Ú ÇÂÔ Ãêôà Ô¯ üμÕÅ ÃÆ ÇÕ ÔæñÆÁ» Ãåð» ç¶ ñ¶ÖÕ òμñ¯º ÃÅñ 寺 òƺ òμè êÇÔñ» ê©×à ÕÆå¶ õçô¶ Áå¶ Ã³íÅòå ØàéÅò» é÷çÆÕ ê°μÜ ðÔÆÁ» Ôé Í ÕÇÔð ç¶ ÕÅñ¶ ìμçñ óØä¶ Ô¯ ðÔ¶ Ãé Í Ã³å Áé¶Õ» òÅð ⳱ض Á³åð-ÇèÁÅé çÆ ÁòÃæÅ ’Ú Úñ¶ Ü»çÅ Áå¶ ÁÕÃð Ǫ ê©åÆå Ô°³çÅ ÇÜò¶º À°Ô ÃðÆðÕ êμÖ å¯º Û°μà Ô¯ð Ãí êμÖ» 寺 îÔÅé ×°ð± ç¶ ÃÇîÁ» ’Ú ÇòÚð ÇðÔÅ Ô¯ò¶ Í ÃçÆÁ» çÆ Çòμæ ç¶ ìÅòܱç òÆ Çª ñμ×çÅ ÇÜò¶º À°Ã é¶ ×°ð± çÃî¶ô ç¶ éÅñ ÔÆ Áé³çê°ð ÃÅÇÔì 寺 Ô÷±ð ÃÅÇÔì åÕ À°Ã ç¶ ÔîðÕÅì ÇÃêÅÔÆ òܯº ÇÂÕμÇáÁ» ÔÆ Á³åî-ïÅåðÅ ÕÆåÆ Ô¯ò¶ Í ‘ÇÕÁÅ ôÅéçÅð ÇçÔÅóÅ ÃÆ.... ÇêåÅ î°öñ ìÅçôÅÔ ç¶ éÅñ ìËᶠÔé.... êð À°Ã ×°ÃåÅõ ÕÅ÷Æ òμñ ò¶Ö¯; À°Ô ÇÕò¶º ÁÅêä¶-ÁÅê é³± î±ðÖ ÇÃμè Õð ÇðÔÅ þ’, À°Ô çÃî ÇêåÅ çÆ ìÔÅçð ôÅÔ éÅñ î°ñÅÕÅå çÆ ØàéÅ é³± 򦌦 ÕðÇçÁ» ÕÇÔ³çÅ Í À°Ã ç¶ ìÚé» å¯º ÇÂÔ ïÕÆé ìμÞä ñμ×çÅ ÇÕ ÇÜò¶º À°Ã é¶ ÚîÕ½ð çÆ Ü³× òÆ õ°ç ñóÆ Ô¯ò¶; çÆéÅ Õ»×ó ÇòÖ¶ ×°ð± òμñ¯º î°öñ ðÅÜ çÆ Üó• ê°μàä çÅ îÔμåòê±ðé Çç©ô ÁμÖƺ åμÇÕÁÅ Ô¯ò¶; ÇÜò¶º À°Ô ðÅÜÃæÅé ç¶ ð¶åñ¶ ÇàμÇìÁ» ÇòμÚ ×°ð± çÃî¶ô ç¶ éÆñ¶ دó¶ ç¶ éÅñ-éÅñ ç½ÇóÁÅ Ô¯ò¶, ÇÜò¶º À°Ã é¶ çÃò¶º ×°ð± çÆ êÇòμåð ç¶ÔÆ ’å¶ ÁõÆðñ¶ ÜÅé-ñ¶òÅ ÷õî é³± õ°ç ç¶ÇÖÁÅ Ô¯ò¶; ÇÜò¶º çÃî ÇêåÅ çÆ Ã³çñ çÆ ÇÚÖÅ À°Ã çÆ ÁÅêäÆ ç¶Ö-ð¶Ö Ô¶á ÇåÁÅð ÕÆåÆ ×ÂÆ Ô¯ò¶ Áå¶ À°Ô çÃî ÇêåÅ òμñ¯º ÁÅêäÆ ÇÚÖÅ òÅñÅ å³ì± ì³ç Õð ñËä À°êð³å ÁÃîÅé Û³±ÔçÆÁ» é±ðÅéÆ ñÅà» éÅñ ê±ðŠóÃÅð ×°ð± ç¶ Üñ½ éÅñ ð°ôéÅ À°μáä åÅÂƺ À°μæ¶ Öó•Å ÇðÔÅ Ô¯ò¶ Í ÁÅêäÆ ÁÃÅèÅðé ÇÃîðåÆ ÇòμÚ¯º ÇÂÔé» ØàéÅò» çÅ òðäé ÕðçÅ À°Ô Ǫ ê©åÆå Ô°³çÅ ÇÜò¶º À°Ô À°Ã î½Õ¶ òÆ ÃðÆðÕ å½ð ’å¶ ÇÂÔé» é³± ÁμÖƺ åμÕ ÇðÔÅ Ô¯ò¶ Í ôÔÅçå çÆ ØóÆ ñÂÆ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ÇåÁÅð Õðé çÅ ÇÂÔÆ åðÆÕÅ ÃÆ À°ÃçÅ Í ôÔÅçå óì³èÆ ç°ÇéÁÅòÆ ò¶ðò¶ ÜÅäé ñÂÆ òÆ À°Ô âÅãÆ ìðÆÕÆ çÆ Ôμç åÕ À°åÃ°Õ ÃÆ Í À°Ô ê±ð¶ çðìÅð ÃÅÇÔì Ãî±Ô é³± ð±ÔÅéÆÁå ÇòμÚ ð³Ç×ÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ î³éçÅ ÃÆ Í êð Çëð òÆ À°Ã é¶ ðä-åμå¶ ÇòμÚ Ü±Þ îðé ñÂÆ ÇìÔåðÆé ÇàÕÅäÅ ÜÅäé çÆ ñ¯ÚÅ ê©×àÅÂÆÍ À°Ã é³± ðÞÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ ÇÂÇåÔÅÃÕ é÷ðƶ 寺 ÁÕÅñ åõå, çðôéÆ ÇâúãÆ Áå¶ îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ ç¯Ô» ÇéôÅé» ç¶

137  é¶ó¶, Çå³é» 寺 ìðÅìð çÆ ç±ðÆ òÅñÆ Õ¯ÂÆ ÜוŠÔÆ ôÇÂç Ãí 寺 ã°Õòƺ Ô¯ò¶×Æ Í ÇÂμæ¶ ÔÆ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø Áå¶ À°é•» ç¶ åÆÔ ÃÅæÆ 1762 ÂÆÃòÆ ’Ú ÁÇÔîç ôÅÔ ÁìçÅñÆ ç¶ èÅóòÆ çñ» çÅ ê©åÆÕÅåîÕ Çòð¯è Õðç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆç ԯ¶ Ãé Í Ã³å æ¯ó•Å Õ° Á³åð-ÇèÁÅé Ô¯ä À°êð³å Õ°Þ Ü¯ôÆñÆ ÁÅòÅ÷ ÇòμÚ ì¯ÇñÁÅ, ‘òÅÔ îðéÅ ¯ ×°ð± çÆ ç¶ÔñÆ ’å¶ ÇÃð Áå¶ ç¶ÔÆ íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø ò»× ì³ç-ì³ç Í’ ܶ À°Ã çÆ ôÔÅçå óì³èÆ ÇÂμÕ ò¶ðò¶ é³± î³éƶ å» ÃμÚÆ ÁÇÜÔÅ ÔÆ òÅêÇðÁÅÍ ÚÅð¶ êÅÇÃú ׯñÆÁ» ç¶ òð•ç¶ îÆºÔ ’Ú Ã³å ç°μè-ÇÚμàÅ ì¶çÅö Ú¯ñÅ êÇÔéÆ, ÇÃð ’å¶ Õ¶ÃðÆ çÃåÅð ÃÜÅÂÆ, Õ¶ÃðÆ ð³× çÅ ÕîðÕμÃÅ ÕÆåÆ, ÁÅêä¶ Õ°Þ ÃÅæÆÁ» Ãî¶å ìóÆ ô»å-ÇÚå ÁòÃæÅ ’Ú ÜËÕÅðÅ ×ÜŪÇçÁ» ÁÕÅñ åõå ç¶ Öμì¶ êÅö çÆÁ» ê½óÆÁ» À°åÇðÁÅ Í À°Ã é¶ ÁÅêä¶ Ôμæ ÇòÚñ¶ ôÃåð ’Ú¯º ׯñÆ ÚñÅ Õ¶ ÁÅõðÆ ÃñÅîÆ ÇçμåÆ Áå¶ å°ð³å ÔÆ îÆðÆ-êÆðÆ ç¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì» ç¶ é¶ó¶-å¶ó¶ ÇÜÔ¶ ÇòÁÅÕ°ñ ‘èðå° îÅåÅ’ é¶ À°Ã é³± ÁÅêäÆ ×¯ç ’Ú Ã³íÅñ ÇñÁÅ Í ÇÂò¶º À°Ô àÕÃÅñ ç¶ ê±ðìñ¶ î°ÖÆ ìÅìÅ çÆê ÇóØ, ÇÜà çÅ â¶ðÅ Ü» ÃçÆòƺ ÇòôðÅî ÁÃæÅé À°μ毺 Õ°Þ Ã˺Õó¶ ×÷ ÔÆ ç±ð þ, Áå¶ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇóØ, ÇÜà çÆ ×¯ç ’Ú À°Ô ôÔÆç Ô¯ÇÂÁÅ, çÅ ÃçÆòÆ ÃÅæÆ Ô¯ ÇéμìÇóÁÅ Í Çª ÇÂà ï°μ× çÅ Ãí 寺 ÂÆîÅéçÅð, Ãí 寺 òμè òÚéìμè, ÕæéÆ å¶ ÕðéÆ çÅ ê±ðÅ èéÆ Áå¶ çñ¶ð-îðç ÃÅé³± ÃçÆòÆ ÁñÇòçÅ ÕÇÔ Ç×ÁÅ Í À°Ã ç¶ À°ç¶ô, À°Ã çÆ ôÔÅçå çÆ ÜוŠÁå¶ À°Ã çÅ î½å é³± ×ñòμÕóÆ êÅÀ°ä çÅ Á³çÅ÷ ÇÂà ÇòôòÅà 鳱 êðêμÕ Õðç¶ Ôé ÇÕ ôÅÇÂç À°Ô ðμì çÅ òÆ êðî-ÇêÁÅðÅ ÃÆ Í À°Ã çÆ À°μåîåÅ çÅ ÇÂμÕ êËîÅéÅ À°Ô ×ÇÔðÅÂÆ ÃÆ ÇÜà ÇòμÚ¯º ò³éðò³éÆÁ» èÅðéÅò» ç¶ ÇÃμÖ À°Ã éÅñ ÁÅêäÅ õ±éÆ ÇðôåÅ Ô¯ä òð×Å Áé°íò Õðç¶ Ãé Í À°Ã ç¶ ÜÆòé-ÕÅñ ç½ðÅé À°Ôé» Ôî¶ôÅ À°Ã çÆÁÅ ÇÂμÛÅò» Áé°ÃÅð Úμñä çÅ ïåé ÕÆåÅ Í À°Ôé» çÆ òøÅçÅðÆ î½å 寺 òÆ êÅð åÕ ëËñÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ Í ÇÂμÕ Áé°îÅé î°åÅìÕ Øμà¯-Øμà çà Ô÷Åð ÇòÁÕåÆ À°Ôç¶ éÅñ îð ÇîචÁå¶ Ãî°μÚ¶ ê³ÜÅì ’Ú¯º Áé¶Õ» Ô¯ð» é¶ ÁÇÜÔÅ Õ°Þ Õð-×°÷ðé çÆ ð°ÚÆ çÅ ÷¯ðçÅð ê©×àÅòÅ ÕÆåÅ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º Õ¶òñ ¤á Õ° ÁÅçîÆ ÔÆ À°Ã ç¶ àÕÃÅñ ÇòÚñ¶ ÃÅæÆ ÃéÍ Ô÷Åð» ÔÆ ÇÃμÖ» é¶ À°Ã ç¶ ÁÅõðÆ êñ» ’Ú À°Ã ç¶ éÅñ Öó•é ç¶ î³åò éÅñ Á³Çî©åÃð òμñ òÔÆð» Øμåä çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º ìÔ°ÇåÁ» çÅ ðÅÔ ÇòμÚ ÔÆ Õåñ¶ÁÅî Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í î×ð¯º, À°Ã é³± ꩶðéÅ-Ãð¯å î³é Õ¶ îð-Çîàä òÅÇñÁ» çÆ Ç×äåÆ çÅ Á³çÅ÷Å 1,50,000 þ Í Á³çðÖÅå¶ ê©Åêå ÃðÕÅðÆ Áé°îÅé 1,23,000 þ Í å»Ø êËçÅ Ô°³çÆ þ À°êð¯Õå òðåÅð¶ çÆ å°ñéÅ À°ÃçÆ ê©î°μÖ Çòð¯èÆ, ÁÇåÁ³å ôÕåÆôÅñÆ ê©èÅé î³åðÆ Ç³çðÅ ×»èÆ çÆ ÃÇæåÆ éÅñ Õðé çÆ Í À°Ã 寺 êÇÔñ» À°Ã çÅ ÇêåÅ òÆ ê©èÅé î³åðÆ ÇðÔÅ ÃÆ Áå¶ À°Ôé» ç¯Ô» é¶ ÕÂÆ èðåÆ ’å¶ ðƺ×ä òÅÇñÁ» é³± À°μÚÅ üμÕ Õ¶ î°ñÕ ç¶ Ãí 寺 ôÕåÆôÅñÆ ÁÔ°ÇçÁ» ’å¶ êÔ°³ÚÅÇÂÁÅ ÃÆ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º Õ°Þ À°ç¯º À°Ã ç¶ éÅñ Ãé Ü篺 À°Ô ׯñÆÁ» çÅ ÇôÕÅð Ô¯ÂÆÍ À°Ã ç¶ À°êð åÅäÆ ÛåðÆ À°Ã ç¶ ÇÂμÕ Ãí 寺 òøÅçÅð öòÕ é¶ ëó ðμÖÆ ÃÆ êð ÇÂÔ À°Ã ç¶ Çâμ×ä òÅñÆ ÜוŠ寺 ê³çð» îÆàð

138  ê𕻠ðμàÆ Ô¯ÂÆ ÇîñÆ Í Çéðóç¶Ô, À°Ã é¶ ÇÂà øÅéÆ Ã³ÃÅð 寺 Õμñî-ÕμñÆ é¶ ÔÆ Õ±Ú ÕÆåÅ Í ÁÅêäÆ ôÔÅçå çÆ ØóÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇìñÕ°ñ À°Ã¶ ôÅé ÇòμÚ ðμå ÃÆ ÇÜÔóÆ ôÅé¯-ô¯Õå ÇÕö ÁÃñ ôÔÆç ñÂÆ Ã³ÃÅð 寺 ÁÅõðÆ ÇòçÅ ñËä Ã ñÅ÷îÆ Ô°³çÆ þ Í ÇÂμÕ Ô¯ð Õæé î°åÅìÕ À°Ã é³± ÷õîÆ ÔÅñå ’Ú ì¶Ô¯ô ê¶ é³± ëó ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇçμñÆ çðìÅð ç¶ Ô°Õî» ’å¶ À°Ã ç¶ îð ÜÅä åÕ À°Ã é³± òÇÔôÆÁÅéÅ åÃÆÔ¶ Ççμå¶ ×¶ Í ÃμÚÅÂÆ ê©×à Ô°³ÇçÁÅ êåÅ éÔƺ ÇÕ³éÅ ¦îÅ Ãî» ìÆå ÜÅò¶ ? ÇÜò¶º ÇÕ ç¯é» ÃÇæåÆÁ» ’Ú ÔÆ À°Ã çÆ À°Ã ôÅé é³± Õ¯ÂÆ Á»Ú éÔƺ ÁŪçÆ, ÇÜà ôÅé ’Ú ÇÕö ÁÃñ ôÔÆç çÅ ðμå Ô¯äÅ ñÅ÷îÆ Ô°³çÅ þ, ÇÂà ñÂÆ êÅáÕ ÁÅêäÆ õ°ôÆ Áé°ÃÅð ç¯Ô» ’Ú¯º ÇÜà îð÷Æ Õæé é³± ÃÇòÕÅð Õð ÃÕç¶ Ôé Í À°Ã Ççé ê³ÜÅì ç¶ ÁÅÕÅô ’å¶ ÇÂμÕ ×ðç íðÆ Ôé¶ðÆ ÛÅ ×ÂÆ Í îé°μÖåÅ Áå¶ ç¶ô ñÂÆ ÇÂÔ ÕÅñÅ Ççé ÃÆ ÇÜμæ¶ À°Ã îé°μÖ, ÇÜà 鳱 ðμì ç¶ ÇêÁÅð¶ òܯº ÃÇåÕÅÇðÁÅ ÜÅäÅ ÚÅÔÆçÅ ÃÆ, é³± Ǫ ññÆ Úó•Å ÇçμåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÁÇÜÔ¶ îé°μÖ Ã³ÃÅð ’å¶ ÁÅªç¶ Ôé, ÁÅêäŠóֶê ð¯ñ ÁçÅ Õðç¶ Ôé Áå¶ å°ð Ü»ç¶ Ôé Í ÁÃƺ ÁíÅ׶, ÇÜé•» é³± ÁÇÜÔ¶ Õ½îÆ ç°Ö»å çÆ îÅéÇÃÕ êÆóÅ Ô³ãÅÀ°ä çÆ Ã÷Å ÇîñÆ þ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÔ¶ ÃμåòÅçÆ îÔ»ê°ðÖ å¯º îÇÔð±î óÃÅð ÇòμÚ ÜÆäÅ êË ÇðÔÅ þ, ÁÖÆð ÇÂÔ ÁðçÅà ÔÆ Õð ÃÕç¶ Ô» ÇÕ: ÒÔ¶ ÁÕÅñ ê°ðÖ! î°ó ÁÇÜÔÅ Õç¶ éÅ òÅêð¶ ÍÓ

139 

Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ôîôÆð* - ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø ÇéÔÅÇÂå öñå ÃîÇÞÁÅ Ç×ÁÅ, Çò×Åó Õ¶ ê¶ô ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ìçéÅî ÕÆåÅ Ç×ÁŠóå Çí³âð»òÅñÅ, ÇÂμÕ ÃμÚÅ-ðμÚÅ, åðÕê±ðä Áå¶ ÁññÆ îé°μÖ þ ܯ Ú¯ð é³± Ú¯ð ÕÇÔä ’Ú Öð¶ ôìç ÇÂÃå¶îÅñ Õð鯺 ÇìñÕ°ñ éÔƺ ÇÞÜÕçÅ Í À°Ô Áܯն ðÅÜéÆåÕ» çÆ åð•» Ç×ðÇ×à ò»× ð³× éÔƺ ìçñçÅ Í À°Ãé¶ Õç¶ òÆ òμÖòÅç Ü» ÇÔ³ÃÅ çÅ ê©ÚÅð éÔƺ ÕÆåÅÍ Ô», êð À°Ô ÁÅêäÆ Õ½î ñÂÆ ìðÅìðåÅ Áå¶ ÇÂéÃÅø çÆ ê±ðé ð±ê ’Ú ê©ÅêåÆ çÆ ìÜŶ â³×-àêÅÀ± Áå¶ ðÃÆñ¶ ñÅð¶-ñμÇêÁ» é³± ê©òÅé éÔƺ ÕðçÅ Í - óêÅçÕ, ÇÃμÖ ðÆÇòÀ± Áܯն Ççé» ’Ú Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø õÅñÃÅ ç¶ ôÃåðèÅðÆ òðåÅð¶ é³± ñ×ÅåÅð ì¶Ô±çÅ ã³× éÅñ íÅðåÆ À°ê-îÔ»çÆê ÇòÚñÆ Ãí 寺 ÇíÁÅéÕ îð÷ ç¶ ð±ê ÇòμÚ ê©ÚÅÇðÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í À°Ã ç¶ ÇÃμè-êμèð¶ Áå¶ Ôî¶ôŠ⳱ض ÇÃîðé Ü» ÔÅðÇçÕ ôðèÅ-íÅò ÇòμÚ ñÆé ðÇÔä òÅñ¶ ÃÅæÆÁ» é³± îÆâƶ çÆ ÜÅç±ÂÆ ÛóÆ éÅñ îÇÔ÷ ÇÂà ÕÅðé ÇòéÅô Áå¶ åìÅÔÆ ëËñÅ ðÔ¶ ÇéμÜÆ ÖÅóÕ± ÔÇæÁÅðì³ç à¯ñ¶ çÅ ð±ê ÇçμåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÕªÇÕ À°Ô ôÃåð» ÃÇÔå ÇòÚðç¶ Ôé Í Ãî°μÚÆ ê©Ëμà òμñ¯º ÇÂà óì³èÆ Öó•¶ ÕÆå¶ ×¶ ÔÀ±Â¶, ÇÜé•» çÆ òÅÃåò ÇòμÚ ÇÕå¶ Õ¯ÂÆ Ô¯ºç éÔƺ þ, îÆâƶ çÆ Õç¶ éŠóå°ôà Ô¯ ÃÕä òÅñÆ ÃéÃéÆ-ëËñÅÀ± ÇÔðà çÅ ÇÔμÃÅ þ Í êð ÇÂà ×μñ é³± دÖä çÆ Ãõå ñ¯ó þ ÇÕ î½Ü±çÅ ì©ÅÔîäòÅçÆ ÇÔ³ç± îÅéÇÃÕåÅ é¶ ÇÂÔé» Þ±áÆÁ» ÁøòÅÔÅ é³± ÇìéÅ Õ¯ÂÆ ÁÅñ¯ÚéÅåîÕ é÷ðÆÁÅ ÁêäÅÇÂÁ» ÇÕª ÃÇòÕÅð Õð ÇñÁÅ ? ÇÂà òðåÅð¶ é³± ÃîÞä çÆ Õ°³ÜÆ ôÅÇÂç ÇÂà ÜÅå-ê©æÅ-èÅðÆ ÃîÅÜ ÇòμÚ ÇÕö ôÃåðèÅðÆ ÇòÁÕåÆ çÆ ÃîðμæÅ ê©åÆ î°Õ³îñ ì¶ÇÂåìÅðÆ Ô¯ä ÇòμÚ ÇòçîÅé þ Í ÇÂÔ ê©ÚÅð-ñÇÔð ¶éÆ ôÕåÆôÅñÆ þ ÇÕ ÇÃμÖ» ÇòÚñ¶ ÇÂμÕ òð× (ÇÜé•» é³± íðîÅÀ± ôìçÅòñÆ ÇòμÚ ‘éðî-ÇõÁÅñÆ’ ÇÕÔÅ Ü»çÅ þ) åÕ ç¶ òÆ êËð À°μÖó ׶ Ôé Í À°é•» ÃæÅÂÆ ÔÅÕî ìÔ°Ç×äåÆ çÆ ×Ëð – òÅÜì çòËå -íÅòéÅ çÅ * ÇÂÔ ñ¶Ö Á³×©¶÷Æ ÁÜÆå òμñ¯º ÕÇÔ Õ¶ ÇñÖòÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÂÔ 11 Á×Ãå, 1983 Ççé òÆðòÅð é³± ÇñÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í Ü篺 ÁÜÆå é¶ ÇÂà 鳱 Ûêä 寺 é»Ô Õð ÇçμåÆ å» î×𯺠ÇÂÔ ‘ÇÃμÖ ðÆÇòÀ±’, ÕñÕμåÅ òμñ¯º éò³ìð, 1983 ÓÚ ÛÅÇêÁÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂà çÅ Áé°òÅç ꩯ: Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø òμñ¯º ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þ Í

140  ö°ñÅî» ò»× êμÖ ê±ðé ç¶ ÕÂÆ ïåé ÕÆå¶ ×¶ Ôé Áå¶ ì¶ÁÕñÆê±ðòÕ ÔÅÕî ìÔ°Ç×äåÆ òμñ¯º ëËñÅÂÆ ÜÅ ðÔÆ ÇÂà èÅðéÅ çÅ ç¶ÖÅ-ç¶ÖÆ Ãîðæé ÕðéÅ ÁÅð³í ÇçμåÅ þ ÇÕ Ã³å çÅ ôÃåðèÅðÆ Ô¯äÅ èÅðÇîÕ å½ð ’å¶ ÁäÀ°ÇÚå þ-íÅò¶º ÇÕ ÇÂà óì³èÆ À°Ôé» Õ¯ñ Õ¯ÂÆ Ãêôà åðÕ éÔƺ þ Í ê°ðÅåé ÃÇîÁ» 寺 ñË Õ¶ ÁμÜ åÕ ç¶ ÔÇæÁÅð» åÕ, ÇÕðêÅé é¶, Çòô¶ô ð±ê ’Ú, ÇéμÜÆ áÅá-ìÅá ç¶ Çô³×Åð òܯº ÁÅêäÅ ð°åìÅ ìðÕðÅð ðμÇÖÁÅ þ Áå¶ ÇÂÔ ðÅÜÃÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ÃÅèé Áå¶ ê©åÆÕ þ Í ÃÇòà÷ðñ˺â ç¶ À°Ôé» ê©»å» ÇòμÚ, ÇÜμæ¶ ÇÃμèÅ ñ¯Õå³åð ê©Úμñå þ, éÅ×ÇðÕ ÁÅêäÆ ÁÅ÷Åç ÔÃåÆ çÅ çÅÁòÅ ÇÜåÅÀ°ä õÅåð ÇðòÅÜ ç¶ å½ð ’å¶ ÕàÅð» êÇÔé Õ¶ ÁÃ˺ìñÆ ÇòμÚ Ü»ç¶ Ôé Í åñòÅð ÔÅñ» òÆ ×½ðò Áå¶ ÃòË-îÅä çÅ ÁÅñîÆ ÇÚ³é• þ Í ÇÜÔó¶ òÆ ç¶ô» ÇòμÚ ê©ÅÚÆé ÁÅðÆÁé ñ¯Õ» é¶ òöìÅ ÕÆåÅ þ, À°μæ¶ Ã±ðìÆðåÅ çÅ ÁÅçðôÕ Çì³ì ÇÂμÕ ÃμÚ-î°μÚ ç¶ ÁÇÜμå ÔÆð¯ ç¶ Á³çÅ÷ ÇòμÚ Ü³×Æ Ø¯ó¶ çÆ ÃòÅðÆ Õð ðÔ¶ ÇÂμÕ ê±ðé ÔÇæÁÅðì³ç é½ÜòÅé çÆ åÃòÆð þ Í À°é•» çÆ ÁÅ÷ÅçÆ-êóç ê©Ú³â îÅéÇÃÕåÅ é¶ À°é•» ñÂÆ ÇÂÔ ñÅ÷îÆ ìäÅ ÇçμåÅ ÃÆ ÇÕ À°Ô ØÇÃÁÅÇðÁ» ò»× ÇòÚðé çÆ ìÜŶ ôÅÔÆ îðç» òÅñÆ ÇçμÖ éÅñ óÃÅð ÇòμÚ ÇòÚðé Í ê©ÇÃμè ï±éÅéÆ Ã±ðî¶ Ô¯ð¶ôÆÁà ò»× ê©ÅÚÆé ï±éÆéÆ Áå¶ ð¯îé ñ¯Õ ìÔ°-Ç×äåÆ çÆ èªÃ î±Ôð¶ òÆ Áâ¯ñ ðÇÔ³ç¶, î½å Õðç¶ êð éî¯ôÆ éÅñ îðé 寺 æð-æð Õ³ìç¶ Ãé Í ê©ÅÚÆé ê³ÜÅìÆÁ» éÅñ åñòÅð çÅ Çòô¶ô ÃÅæ ÇðÔÅ þ Áå¶ ÁñËμ×÷˺âð òμñ¯º ê³ÜÅì 寺 åñòÅð» î³×òÅÀ°äÅ ìóÅ ÜÅÇäÁÅ-êÇÔÚÅÇäÁÅ åμæ þ Í ôÃåð» ê©åÆ ÇÂôÕ Áå¶ ÇÂà 寺 ꩶÇðå Ô¯ä òÅñÆÁ» îÅéÇÃÕ ð°ÚÆÁ» é¶ ê©ÅÚÆé ÃÇîÁ» 寺 ÔÆ ê³ÜÅìÆÁ» ç¶ ÃîÅÜÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ åÅä¶-ê¶à¶ é³± òμⶠêËîÅé¶ ’å¶ ê©íÅÇòå ÕÆåÅ þ Í ìðÅìðåÅ çÆ ÇòÁÅêÕ åÆìð ê©ÇòðåÆ À°é•» ç¶ ÃîÅÜ çÆ Çòô¶ôåÅ ÃÆ Ü¯ À°é•» çðÇîÁÅé ÇÕö òÆ ÇÕÃî çÆ ÜÅå-ê©æÅ çÆ ÁäÔ¯ºç çÅ ïÕÆé ÇçòŪçÆ þ Í À°é•» çÆÁ» ê°ôå» å¯º ÁμÜ åÕ ê©Úñå ê©ÅðæéÅò» ê©×à ÕðçÆÁ» Ôé ÇÕ À°Ô ÁÅêä¶ ê±ÜéÆÕ ç¶òÇåÁ» À°êð òÆ ÁÅêä¶ õ±éÆ Çðôå¶ ò»× ÔμÕ ÇÜåÅªç¶ Ãé Í À°é•» çÅ ðÅÜÃÆ-ÃîÅÜÕ Ã³×áé ÁÅåî-Çéðíð ÇÂÕÅÂÆÁ» çÅ Ãî±Ô Ô°³çÅ ÃÆ, ܯ ÁÅêäÆ õ°çî°õåÅðÆ ê©åÆ Ôî¶ôÅ ååêð ðÇÔ³ç¶ Ãé Í ï±éÅéÆ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð» é¶ ê³ÜÅì ÇòμÚ Áé¶Õ» ðå³åð ×äðÅÜ» çÆ Ô¯ºç çÅ À°ñ¶Ö ÕÆåÅ þÍ Ãðìμå ç¶ íñ¶ çÅ ÇÃè»å À°é•» ÇòÚñ¶ åîÅî Ãî±ÔÕ ðÅÜÃÆ-ÃîÅÜÕ ÕÅðÜ» çÅ ÁÅèÅð ÃÆ Í ÇÂÔÆ ÕÅðé ÃÆ ÇÕ îÔÅïÅé ì°μè-îμå, ÁÅêäÆ À°çÅðòÅçÆ ÇçμÖ Áå¶ Çéð¯ñ Ãðì-û޶ Ãð¯ÕÅð» ÃçÕÅ, ê³ÜÅì ÇòμÚ â³±ØÆÁ» Üó•» ñÅ Ç×ÁÅ Í ê³ÜÅì é¶ ì°μè-îμå é³± ¶éÆ Çôμçå éÅñ ÃÇòÕÅÇðÁÅ ÇÕ ê³ÜÅì çÆ èðåÆ ì°μè èðî ç¶ ÇòôòÆÕðé ñÂÆ ê©ÚÅð Ãð×ðîÆÁ» ç¶ Ã³ÚÅñé çÅ ÕÅð×ð ×ó• Ô¯ ÇéμìóÆ; ÇÜμ毺 ÇÂÔ ì°μè-îμå ÚÆé, Áø×ÅÇéÃåÅé Áå¶ ÇÂà 寺 òÆ Á×»Ô åÕ ÜÅ ëËÇñÁÅ Í ååÕÅñÆ ì©ÅÔîäòÅç ÇÂà éð¯Â¶ ÃîÅÜ, ܯ îé°μÖåÅ çÆ ÃçÆòÆ Ö°ôÔÅñÆ é³± Ãîðêå ÷ìðçÃå éò¶º-éò¶ñ¶ ÇòÚÅð» é³± ÇéòÅÜä ç¶ Ãîðμæ ÃÆ, é³± ÕËðÆ ÁμÖ éÅñ ò¶Ö䯺 ÷ðÅ éÅ À°μÇÕÁÅ Í ÕÆ êðÀ°êÕÅðÆ ×°ð± ÃÅÇÔìÅé» òμñ¯º ê³ÜÅì é³± ÁÅêä¶ ÕÇñÁÅäÕÅðÆ Çîôé çÅ Õ¶ºçð ìäŶ ÜÅä çÅ åðÕ ÜÅäé ñÂÆ À°êð¯Õå ÚðÚÅ ÕÅøÆ éÔƺ þ ?

141  ÷¯ð ëó ðÔ¶ ì©ÅÔîäòÅç é¶ ÇÔ³ç± ÃîÅÜ é³± ÇÂà åìçÆñÆ ç¶ ç½ð 寺 ÇìñÕ°ñ ÁÇíμÜ ðμÖä ñÂÆ ê±ðÅ åÅä ñÅÇÂÁÅ Í ÁÅêä¶ öñì¶ é³± ÕÅÇÂî ðμÖä ÇÔå, ÃæÅÂÆ æ³î• òܯº, À°Ãé¶ ê©î°μÖ ð±ê ÇòμÚ ÜÅå-êÅå ç¶ Õμàó åÅä¶-ìÅä¶ çÆ úà ñÂÆ Í ÜÅå» é³± ðμìÆ Ô°Õî òܯº ÇéôÇÚå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÜÅå ò³â Áé°ÃÅð ÁÅêä¶ ÇÕμå¶ ÇéíÅÀ°ä Áå¶ î¯Öô-ê©ÅêåÆ ÇòÚÅñ¶ êðÃêð ó³ì³è Ô¯ä çÆ èÅðéÅ ê©Úñå ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇòÁÕåÆ×å îÅéÇÃÕåÅ é³± âÅò»-â¯ñ Õðé ñÂÆ Çíμà ç¶ Ã³Õñê é³± éÅñ ðñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í À°êð¯Õå ò³â-ê©äÅñÆ é³± î³éä 寺 éÅìð ÇòÁÕåÆÁ» Áå¶ Çòð¯èÆ òð×» ç¶ ÇÃð ’å¶ Ôî¶ôÅ À°é•» çÅ ÃîÅÜÕ ð°åìÅ ØàÅ Ççμå¶ ÜÅä çÆ åñòÅð ñàÕÅÂÆ ðμÖä çÆ ÇòòÃæÅ ÕÆåÆ ×ÂÆÍ Çª î°Õ³îñ ð±ê ÇòμÚ Õ¶òñ Áå¶ Õ¶òñ ì©ÅÔîä-ÕôμåðÆ ×μáܯó ç¶ øÅÇÂç¶ ÇÔå (ÇÜà ÇòμÚ ÃðçÅðÆ Çëð ìÅ©Ôîä çÆ ÔÆ ÃÆ) ñ¯Õ» ç¶ ÁäÇ×äå ÇòôÅñ Ãî±Ô é³± ÇéðçËåÅê±ðòÕ ö°ñÅîÆ çÆ åðÃï¯× ÔÅñå åÕ ç°ðÕÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Í ÕôμåðÆÁ» é³± òðä-ÁÅôðî Ü» ç±Ü¶ ôìç» ÇòμÚ ÜÅå-êÅå ç¶ åÜòÆ÷ô°çÅ Çéïî» çÆ ðÖòÅñÆ çÅ Õ³î óíÅÇñÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Õ¶òñ ÇÂà òð× ç¶ ñ¯Õ» é³± ÔÆ ê¶ô¶ òܯº ÃËÇéÕ ×åÆÇòèÆÁ» ñÂÆ ÔÇæÁÅð ê©ï¯× Õðé çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ÇçμåÆ ×ÂÆ Í ô±çð Ü» ÁܯÕÆ ôìçÅòñÆ ’Ú çÇñå, ÇÜà ÔμÕ åÕ éðÕ í¯×ä ñÂÆ îÜì±ð Ãé, À°Ã çÆ ÃÆîÅ ôÅÃåð» (èÅðîÕ-ÁÅÚÅð-óÇÔåÅ é³± ÇéðèÅðå Õðç¶ ÕÅé³±é) çÆÁ» ã°ÕòÆÁ» îμç» å¯º îÅêÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í ÇÂÔ (ôÅÃåð) îÇÔ÷ æ¯æÆ ôìçÅòñÆ ÔÆ éÔƺ ÃÆ ìñÇÕ ÇÂÃé³± ÇÔ³ç±-Ü×å òμñ¯º ðμì ç¶ ÁòåÅð» òܯº î³é¶ Ü»ç¶ Ã©Æ ÇÕôé Áå¶ Ã©Æ ðÅî çÅ Ãîðæé òÆ ê©Åêå ÃÆ Í Ã©Æ ðÅî é³± å» õÅà å½ð ’å¶ ÁμÜ åÅÂƺ ‘îÇðÁÅçÅê°ðô¯åî’ òܯº ê±ÇÜÁÅ Ü»çÅ þÍ ÇÂÔ ç¯ºò¶ ðμìÆ ÁòåÅð Ô¯ä ç¶ éÅñ-éÅñ ìÅçôÅÔ òÆ Ãé Í ÃæÅêå îé½å Áé°ÃÅð “êðÜÅêåÆ é¶ À°Ãé³± (ô±çð é³±) Ô¯ðé» ÜÅå» ç¶ ö°ñÅî òܯº êËçÅ ÕÆåÅ þ (îÔ»íÅðå 12, 2295, 2297)Í ÁÅÇÂåÇðÁÅ ìÅ©Ôîä ô±çð é³± ‘ÇìéÅ ç¯ô Õ¯ðó¶ îÅð¶ ÜÅä çÆ Ã÷Å çÅ ÁÇèÕÅðÆ’ ÕÇÔ³çÅ þ (ïæÅ éÅîÅòÅÇèÁÅ) Í ÁêÃå³íÅ (111, 10-27) ÇéðèÅðå ÕðçÅ þ ÇÕ ‘À°êðñÆÁ»’ Çå³é ÜÅå» ç¶ îé°μÖ» Çòð°μè ÁêîÅéÜéÕ ôìç òðåä òÅñ¶ ô±çð çÆ ÜÆí Õμà ÇçμåÆ ÜÅò¶ Í êÇÔñÆÁ» Çå³é ÜÅå» éÅñ ìðÅìðåÅ ÔÅÃñ Õðé çÆ ÇÔîÅÕå Õðé òÅñ¶ ô±çð é³± Õ¯ðó¶ îÅð¶ ÜÅä Í’’ ÇÂà 寺 òÆ Á×»Ô ÇòòÃæÅ ÃÆ ÇÕ Ü¶ Õ¯ÂÆ ô±çð Ççò ÜÅåÆÁ» ç¶ éÅî Áå¶ Üéî óì³èÆ ì¯ñ-Õ°ì¯ñ Õð¶ å» À°Ãç¶ î³±Ô ’Ú çà ª×ñ ¦îÅ ñ¯ºÔ¶ çÅ ÇÕμñ á¯Õ ÇçμåÅ ÜÅò¶Í ô±çð é³± èÅðÇîÕ ðÃî» ÁçÅ Õðé çÆ îéÅÔÆ ÃÆ Í À°Ã é³± èðî ç¶ Ç×ÁÅé 寺 ÇìñÕ°ñ ÁäÜÅä ðμÖ¶ ÜÅä çÅ Ô°Õî ÃÆ Í Ü¯ ô±çð Ççò ÜÅåÆÁ» ç¶ ÇÕö ÇòÁÕåÆ é³± ×ÅñÆ-×ñ¯Ú Õð¶ Ü» À°Ã ’å¶ ÃðÆðÕ ÔîñÅ Õð¶ å» À°Ã çŠóì³èå Á³× Õμà Ççú; ܶ ô±çð Ú¯ðÆ-ÇÛê¶ ò¶ç» çÅ À°ÚÅðé Ãðòä Õð¶ å» À°Ãç¶ Õ³é» ’Ú ÇêØñÆ Ô¯ÂÆ ñÅÖ Ü» ÇÃμÕÅ êÅ ÇçμåÅ ÜÅò¶; ܶ À°Ô ò¶ç» çÅ À°ÚÅðä Õð¶ å» À°ÃçÆ ÜÆí Õμà Ççμåƶ ÜÅò¶; ܶ À°Ô òËÇçÕ íÜé» é³± ÷°ìÅéÆ ïÅç Õð ñò¶ å» À°Ã ç¶ ÃðÆð ç¶ à°Õó¶ Õð Ççμå¶ ÜÅä (×½åî 12¢) Í îé³± é¶ Â¶ç³± òÆ Á×»Ô ÇéðèÅðå Õð ÇçμåÅ ÇÕ Ü¯ ô±çð ÁÇíîÅéê±ðòÕ ìÅ©Ôîä é³± èðî-À°êç¶ô ç¶ò¶ å» ðÅÜÅ À°Ãç¶ î³±Ô Áå¶ Õ³é» ’Ú

142  ×ðî å¶ñ ê°ÁÅ ç¶ò¶ Í ÃòÅîÆ èðî åÆðæ é¶ ìóÅ ì¶ÇÞÜÕ Ô¯ Õ¶ ÇÂà ÃÇæåÆ çÅ ÇéÚ¯ó ê¶ô ÕÆåÅ þ-“ÇÕö òÆ ÃÅîðÅÜÆ åÅÕå é¶ Õç¶ òÆ Õî÷¯ð ñ¯Õ» À°êð ¶éÅ ÇéðçÂÆ Áå¶ ÁÅåîÅ-ÇòéÅôÆ öñìÅ ÃæÅêå éÔƺ ÕÆåÅ ÇܳéÅ ì©ÅÔîä» é¶ Ô¯ðé» ÇÔ³ç±Á» À°êð ÕÆåÅ þ Áå¶ éÅ ÔÆ ÇÂÔé» ò»× é¶ôá îé°μÖ» çÆ ÇÕö ÜÅåÆ é¶ Õç¶ Â¶éÆ Ô³ÕÅð íðÆ ÃðìÀ°μÚåÅ Áå¶ Þ±áÆ îÔÅéåÅ çÅ ÔμÕ ÜîÅÇÂÁÅ þ Í’’ ÇÂÔ ÜÅäé ñÂÆ Õ¯ÂÆ è°ð³èð ÇòçòÅé Ô¯ä çÆ ñ¯ó éÔƺ þ ÇÕ ÇÕö òÆ ÃîÅÜ ÇòμÚ ÁÇÜÔÅ çîé Áå¶ ÁμÇåÁÅÚÅð ÃçÅ ñÂÆ ìðçÅôå éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÃÅðÅ Üμ× ÜÅäçÅ þ ÇÕ îÔÅåîÅ ì°μè é¶ ÁÇÜÔ¶ ÷°ñî é³± ÃøñåÅê±ðòÕ ò³×ÅÇðÁÅ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ ìÅ©ÔîäòÅç é¶ ÁÅêäÅ öñìŠððμÇÖÁå ÕÅÇÂî ðμÖä ÇÔå éÕñÆ-ÁÇèÁÅåîÕ Áå¶ ç°ÇéÁÅòƺ ÔμæճⶠÁêéÅÀ°ä ñÂÆ ì¶Ôμç åðμçç ÕÆåÅ Í ÜÅå-ò³â é³± ìó¶ ÷¯ð-ô¯ð éÅñ ðμì çÆ ð÷Å òܯº ê©ÚÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇÂà 鳱 Õðî ç¶ Ãðì-Ãîðμæ óÕñê ðÅÔƺ ܯðçÅð î÷ì±åÆ ê©çÅé ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ô±çð é³± ÇÂÔ ÜÚÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÕ À°ÃçÆ ÃçÆòƺ ÷ñÅñå íðÆ ö°ñÅîÆ ðμìÆ-ð÷Å Áé°ÃÅð ÃÆ Áå¶ Õ¶òñ À°Ã ç¶ ÁÅêä¶ ê±ðìñ¶ Õðî» çÅ ÇÃμàÅ ÃÆ Í ÁÅêäÆ ÜÅå ç¶ íÅ×» ÇòμÚ ÇñÖ¶ øð÷» é³± ÇéíŪÇçÁ» ÇܳéÆ ê©Ã³éåÅ éÅñ À°Ô ÇÂà ðμìÆð÷Å é³± î³é¶×Å, ÇÂà ’å¶ ÔÆ À°ÃçÆ î°ÕåÆ-ê©ÅêåÆ Çéðíð Õð¶×Æ Í üμê-ÚÅê Õôà ÃÇÔäÅ Áå¶ ÁÅêäÆ ö°ñÅîÆ çÆÁ» ÷³ÜÆð» é³± õ°ôÆ-õ°ôÆ Ú³°îäÅ ÔÆ À°ÃçÅ ÇÂμÕ¯ÇÂμÕ èÅðÇîÕ øð÷ ÃÆ Í ÇòôÅñ Üé-Ãî±Ô çÆ ÕÆîå ’å¶ Õ°Þ Õ° ñ¯Õ» çÆ ÁËô¯-ÇÂôðå ñÂÆ À°ÃÅð¶ ׶ ÃîÅÜ é³± îÇÔ÷ ÜÅÁñÆ ÁÇèÁÅåîÕ ÔμæÕ³ÇâÁ» éÅñ ÔÆ éÔƺ ÃÆ çìÅÂÆ ðμÇÖÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇÂà ñÂÆ, Ô¯ð Ú½ÕÃÆ ÇÔå, ÕÂÆ ç°ÇéÁÅòÆ ÔμæճⶠòÆ Áîñ ’Ú ÇñÁ»ç¶ ׶ Í èÅðîÕ ÷Åìå¶ çÆ ã°μÚð Ô¶á ô±çð òμñ¯º ÔÇæÁÅð» ç¶ ê©ï¯× Áå¶ Ü³×Æ Ô°éð ÇÃμÖä ’å¶ òÆ êÅì³çÆ ñÅÂÆ ×ÂÆ Í î°Õ³îñ å½ð ’å¶ ÇéÔμæ¶ ñ¯Õ» é³± ÔÆ ÁÇÜÔÆ ÷ñÅñå ÇòμÚ òÆ Ã³å°ôàÆ îÇÔñà Õðé ñÂÆ îÜì±ð ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÃÆ Í ÁÅêäÆ ÇÂà îéôÅ çÆ ïÕÆéÆ ê±ðåÆ ÇÔå Ãí 寺 ÃμÇíÁÕ ÁÖòÅÀ°ä òÅñÅ ì©ÅÔîä éÆÚåÅ çÆ ÇÜà Ôμç åÕ Ç×ÁÅ, ÇÂÔ îÔ»íÅðå ç¶ ÇÂμÕ Ç×ÁÅé-òèÅÀ± Çìðå»å ðÅÔƺ ÇìÔåð ÃîÞÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í ÇÂÔ ç°Ö»åÕ ÇÕμÃÅ ÇÂμÕ ×°äòÅé êð ÃÅçÅ-ðíÅÁ çÇñå é½ÜòÅé, ¶ÕñμÇòÁÅ, çÅ þ, ܯ ÃËÇéÕ ð°ÚÆÁ» çÅ îÅñÕ ÃÆ Í À°Ô ܳ×Æ ÕñÅìÅ÷Æ ÇòμÚ Çéê°³éåÅ ÔÅÃñ Õðé Áå¶ ôÃåð» ç¶ ê©ï¯× ÇòμÚ î°ÔÅðå ê©Åêå Õðé ñÂÆ åðÃçÅ ÇðÔÅ êð Õ¯ÂÆ òÆ À°ÃåÅç À°Ã é³± ÇÃμÇÖÁå Õðé ñÂÆ ÇåÁÅð éÔƺ ÃÆ Í Ãí 寺 òμè ÇòçòÅé ì©ÅÔîä çð¯äÅÚÅðÆÁÅ, ܯ Õ½ðò Áå¶ ê»âò ðÅÜÕ°îÅð» çŠûÞÅ À°ÃåÅç ÃÆ, é¶ ìóÆ ÇØðäÅê±ðòÕ À°Ã é³± ÁÅêäÅ Çôô ìäÅÀ°ä¯º ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ Í Õ¯ÂÆ òÆ ÔμåÕ-íðê±ð ÇÂéÕÅð ¶ÕñμÇòÁÅ é³± ÇéðÀ°åôÅå éÅ Õð ÃÇÕÁÅ Í À°Ô ô»å òÅåÅòðé ÇòμÚ ÇÃîðé Õðé, ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ÇÃμÇÖÁå Õðé Áå¶ ÁÇíÁÅÃ Ô¶å± Ü³×ñ» ÇòμÚ ÚñÅ Ç×ÁÅ Í Û¶åÆ ÔÆ ÇÂÔ Üμ×-÷ÅÔð Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ À°Ô (¶ÕñμÇòÁÅ) ܳ×Æ-ÕñÅ ÇòμÚ åÜðì¶ÕÅð ÇðôÆ çð¯äÅÚÅðÆÁÅ òμñ¯º ìóÆ î°ôμÕå éÅñ ÇÃμÇÖÁå ÕÆå¶ ÃÅð¶ ðÅÜÕ°îÅð» éÅñ¯º òμè Çéê°³é Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆ Í íËíÆå ԯ¶ ì©ÅÔîä é¶ Â¶ÕñμÇòÁÅ é³±

143  ÁÅêä¶ Õ¯ñ ê¶ô Ô¯ä ñÂÆ Ãμç í¶ÇÜÁÅ Áå¶ ÁÅêä¶ Á³çðñÆ ÖñìñÆ ç¶ ÁÅò¶ô ÇòμÚ À°Ã 寺 ÜìðÆ ÇÂÔ Õì±ñ ÕðÅÇÂÁÅ ÇÕ À°ÃçÆ ØÅñäÅ Ãëñ Ô¯ä çÅ ÕÅðä ç°ðÕÅð¶ ÜÅä ç¶ ìÅòܱç òÆ À°Ã òμñ¯º îÅéÇÃÕ å½ð ’å¶ çð¯äÅÚÅðÆÁÅ é³± ÁÅêäÅ ×°ð± î³éäÅ ÃÆ Í À°Ã é³± ÇÂà ޱá éÅñ ÃÇÔîå Õð ñËä î×𯺠Þàêà À°Ã (çð¯äÅÚÅðÆÁÅ) é¶ ÁÅêäÆ ÇîÔéå ìçñ¶ ×°ð±-çÕôäÅ çÆ î³× ÕÆåÆ ÇÜà ñÂÆ Â¶ÕñμÇòÁÅ ÇÂà À°îÆç éÅñ å°ð³å ðÅ÷Æ Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ ôÅÇÂç À°Ô Áܶ òÆ Çôô òܯº ÁêäÅ ÇñÁÅ ÜÅò¶×Å Í Çª ÜìðÆ òÚé ñËä À°êð³å À°Ã ç¶ Ãμܶ Ôμæ çÅ Á³×±áÅ Õμà Õ¶ ×°ð±-çÕôäÅ ñÂÆ ×ÂÆ Áå¶ Çª À°Ã é³± éÕÅðÅ ÕðÕ¶ Ôî¶ôÅ ñÂÆ ôÃåð» çÅ ê©ï¯× Õðé 寺 ÁÃîðæ Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í ïÕÆéé å½ð ’å¶ ÇÂÔ ðÅÜÕ°îÅð Áå¶ ÇðôÆ ç¶ ÇÔå ÇòμÚ, ê±ðÆ Ã¯Ú-ÇòÚÅð À°êð³å ÇÂÕμᶠԯ Õ¶, ÇÂμÕ çÇñå é³± ôÃåð-ê©ï¯× ÇòμÚ Çéê°³éåÅ ÔÅÃñ ÕðÕ¶ ðÅÜÃÆ å½ð å¶ åÅÕåòð Ô¯ä 寺 ð¯ÕÆ ðμÖä ñÂÆ ðÚÆ ×ÂÆ ê©åμÖ ÃÅÇÜô ÃÆ Í ÇÂÃ ç¶ î°ÕÅìñ¶ ’å¶ éÆñ¶ دó¶ ç¶ ôÅÔ-ÁÃòÅð é¶ ÁËñÅé ÔÆ ÇÂÔ ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ À°Ã çÆ ×°ð±åÅ çÅ î°μÖ-î³åò éÆò¶º Áå¶ çμì¶-Õ°Úñ¶ ñ¯Õ» é³± èÅðÇîÕ À°îÅÔ çÅ Üñ½ Áå¶ ðÅÜÃÆ åÅÕå çÅ ÇéμØ, î°ÔμÂÆÁÅ ÕðÅÀ°äÅ Ô¯ò¶×Å (ÇÜé ÕÆ ÜÅå òðé Õ°ñ éÅÔƺ, ÃðçÅðÆ íÂÆ éÔƺ ÕçÅÔÆ; Çåé å¶ Ç×Ô ÃðçÅð ìéÅÀ±º, ðÅÜ Õðé Õ¯ òñ ÃîÞÅÀ±ºÍÍ ÇÜé ÕÆ Õ°ñ î±ãé ÕÆ îÔ», ÁμÖð í¶ò éÅ ÜÅéå ÕÔ»; Çåé å¶ Ç×Ô ê³Çâå À°êÜÅÀ±º, ò¶ç êó•é Õ¯ òñ ÃîÞÅÀ±ºÍÍ) ÚîÕ½ð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ÇÂà êðîÇÕðêŬ ôÇÔéôÅÔ é¶ ÁÅê䶶 ÔμæÆ ÁÅêäÆ Õñ×Æ À°åÅð Õ¶ ìó¶ ÇêÁÅð éÅñ é¶ôà-×°äÆ íÅÂÆ Ã³×å ÇóØ-ÁܯÕÆ íÅôÅ ’Ú ÇÂμÕ çÇñå ÇÃμÖ-çÆ çÃåÅð ’å¶ ÃÜÅ ÇçμåÆ Í ÇÃμÖ èðî çÅ ìÅðÆÕÆê±ðòÕ ÁÇèÁé ÕÆåÅ ÜÅò¶ å» ÇÃμÖ èðî ÜÅåò³â é³± À°åôÅÔå Õðé òÅñ¶ ì©ÅÔîäòÅç ç¶ ê©åμÖ-Çòð¯èÆ ÇÃè»å òܯº ê©×à ԯ¶×Å Í ×°ð± ÃÅÇÔìÅé» é¶ ÁÅêäÅ À°êç¶ô ÇÂà î°μãñ¶ åðÕ ç¶ ÁÅèÅð ’å¶ ÁÅð³ÇíÁÅ ÃÆ ÇÕ Ôð ðÅÜÃÆ åÅÕå çÅ ÁÃñ Ãð¯å ñ¯Õ ÔÆ Ôé Áå¶ À°é•» é³± ì¶ð¯Õ ð±ÔÅéÆ Áå¶ êçÅðæÕ õ°ôÔÅñÆ (Úó•çÆ ÕñÅ) ç¶ ÇòÕÅà çÅ Üî»çð± ÔμÕ þ Í À°Ôé» ç¶ é÷ðƶ Áå¶ Áé°íò ’Ú ÃîÅÜ çÆÁ» Ãí Õ°ðÆåÆÁ» ç¶ ëËñä çÅ ÕÅðä ÇÂà ÇÃè»å é³± î³éä 寺 ÇÂéÕÅðÆ Ô¯äÅ þ Áå¶ Õ¶òñ ÇÂà ÇòÚÅð é³± åÃñÆî ÕÆÇåÁ» ÔÆ ê±ðŠóÃÅð õ°ôÔÅñ Ô¯ò¶×ÅÍ ×°ð± ÃÅÇÔìÅé» ç¶ À°êð¯Õå çÅÁò¶ çÆ Ü¶ ÇçÁÅéåçÅðÆ éÅñ Ãðì êμÖÆ ÇòÁÅÇÖÁÅ ÇìÁÅé Õðƶ å» À°Ô Õ°Þ Çª Ô¯ò¶×Æ : ‘ñ¯Õ» çÆ î°Õ³îñ ìðÅìðåÅ Áå¶ íñÅÂÆ, ܯ ÁÃÆî ð±ÔÅéÆ ÇòÕÅà ñÂÆ åÅÕå î°ÔμÂÆÁÅ ÕðçÆ Ô¯ò¶, ÔÆ À°Ô Õ¶ºçðÆ ÇòÚÅð Ôé ÇÜé•» ç°ÁÅñ¶ ÃîÅÜ çÆ éò-À°ÃÅðÆ ÕÆåÆ ÜÅäÆ ñÅ÷îÆ þ Í ÇÂà õÅåð, íÅðåÆ ê©Ã³× ÇòμÚ, ÜÅå-ê©æÅ ÇõñÅø Ãõå Ü³× «óƺçÆ þ Í ÇÂÔ ÇìÔåð Ô¯ò¶×Šܶ ÇÂÔ Ü³× ÇÂà èðåÆ ç¶ êÆóå» òμñ¯º ÁÅêä¶ Á³çð Çç©ó• ÇéôÚÅ èÅð Õ¶ Áå¶ éÅñ ÔÆ ÁÅêä¶ òμñ¯º À°áŶ ÜÅä òÅñ¶ ܯõî, ܯ ôñÅØÅï¯× Ô¯ò¶×Å, é³± ðμìÆ ÁÅç¶ô î³é Õ¶ õ°ç ñóÆ ÜÅò¶ Í ÁÅõðÕÅð î°Õ³îñ ÔÇæÁÅðì³ç, ð±ÔÅéÆ å½ð ’å¶ Ã°å³åð, ÜÅåÆ-êÅåÆ ÃîÅÜ å¯º ÁñÇÔçÅ õÅñÃÅ Áòμô ÃÅÇÜÁÅ ÜÅäÅ ÚÅÔÆçÅ þ-ܯ Ôð åð•» ç¶ ÁÇéÁ» Áå¶ èμÕ¶ôÅÔÆ Çòð°μè Ü³× çÆ Á×òÅÂÆ Õð¶ Í ÁÇÜÔ¶ õÅñö ñÂÆ Ãðìμå ç¶ íñ¶ ÇÔå ðÅÜÃÆ åÅÕå ê©Åêå ÕðéÆ ñÅ÷îÆ þ Í’

144  À°êð¯Õå Çîôé Áå¶ Ô¯ð ì¶Ôμç á¯Ã çÅðôÇéÕ ÕÅðé» ÕðÕ¶ ×°ð± ÃÅÇÔì é¶ Ô°Õî ÕÆåÅ ÃÆ ÇÕ À°é•» çÅ õÅñÃÅ Ôî¶ôÅ ÔÇæÁÅðì³ç ðÔ¶×Å Í Ãêôà ð±ê ’Ú ÁÇÔ³ÃÅ çŠóÕñê ÁÅêä¶ Á³åðÆò åðÕ ç¶ ìñì±å¶ Õ¯ÂÆ òÆ ÇÜμå ê©Åêå Õð鯺 ÁÃîðæ þ Í õ°ôÇÕÃîåÆ òμà çÃò¶º¶º ×°ð± çÆ ÇÂà ÇÃÖðñÆ åÜòÆ÷ óì³èÆ ê±ðÆ Ü»Ú-êðÖ À°êð³å ÇÔ³ç±Á» ç¶ Ô°³×Åð¶/ê©åÆÇÕÇðÁÅ çÅ ÇñÖåÆ Çìðå»å À°êñìè þÍ ÇÕðêÅ ðÅî çμå, ܯ ê©ÇÃμè ÇÔ³ç± åÆðæ» ç¶ Õ¶ºçð îμàé çÅ ê©íÅòôÅñÆ ì©ÅÔîä ÃÆ, é¶ é½ò¶º ×°ð± çÆ ÁçÅñå ÇòμÚ ÕôîÆðÆ ê³âå» ç¶ òøç çÆ Á×òÅÂÆ ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ ×°ð± å¶ö ìÔÅçð ÜÆ çÆ èðå-Õ³ìÅÀ± ôÔÅçå î×𯺠çÃò¶º ×°ð± ç¶ éÅñ ÔÆ ÇðÔÅ ÃÆ Í ÜÅêçÅ þ ÇÕ À°Ã é¶ õÅñö çÆ ÇÃðÜäÅ Áå¶ õÅà å½ð ’å¶ õÅñö òμñ¯º ÔÇæÁÅð» çÆ òð寺 óì³èÆ ÇÔ³ç±-íÅðå çÆ ÃÇÔîåÆ Ü°àÅÀ°ä ÇÔå êÇÔñ-ÕçîÆ ÕÆåÆ ÃÆÍ ÁÅé³çê°ð ÃÅÇÔì é¶ó¶ éËä» ç¶òÆ ÇòÖ¶ ÇÔ³ç± ÇòÚÅðèÅðÅ ç¶ ê©åÆÇéè é¶åÅò» çÅ ÇÂμÕ ÃîÅ×î ÁÅï¯ÇÜå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ À°êð¯Õå ç¯Ô» åÜòÆ÷» ç¶ Ãîðæé ÇòμÚ ÃðìóîåÆ ê©×àÅÂÆ ×ÂÆ Í ÇÂé•» øËÃÇñÁ» çÅ ÁËñÅé Õðé ñÂÆ Üé-óêðÕ çÅ Ãí 寺 ÕÅð×ð åðÆÕÅ ÁêäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ íÅò¶º ÕÂÆ ÇÂà 鳱 ÇòÚÅñ¶ ÔÆ Ûμâ ׶ êð òÚéìμè Áå¶ Çç©ó• ÇÂðÅç¶ òÅÇñÁ» é¶ ÇÂà 鳱 ÃîÅêåÆ åÕ ÜÅðÆ ðμÇÖÁÅÍ ÁÅõðÆ Ççé Ôòé-Õ³°â ÇòμÚ ìÔ°å Ç÷ÁÅçÅ îÅåðÅ ’Ú ÜñäôÆñ Ãî×ðÆ êÅ Õ¶ ìÔ°å À°μÚ¶ í»ìó îÚŶ ׶ Í ÁõðÆ ÕÆñ¶ ԯ¶ Ãð¯ÇåÁ» é³± ÇÂÔ Ã±ÚéÅ ç¶ ÇçμåÆ ×ÂÆ ÇÕ Ú³âÆ ç¶òÆ ê©×à Ô¯ ×ÂÆ þ Áå¶ À°Ã é¶ Ã³Õ¶å òܯº ÁÅêäÆ åñòÅð ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ç¶ Ôμæ ’Ú Ã½ºê Õ¶ ñ¯Õ» òμñ¯º ÔÇæÁÅð» çÆ òð寺 óì³èÆ ÁÅêäÆ ê©òÅé×Æ ç¶ ÇçμåÆ þ Í ÇÔ³ç±-íÅðå é³± ÇÂÔ ÜÚÅÀ°ä ñÂÆ ÇÕ õÅñÃÅ òðåîÅé ï°μ× ÇòμÚ ì°ðÅÂÆ ç¶ õÅåî¶ ñÂÆ ê©×à Ô¯ÇÂÁÅ ÁòåÅð þ, ÇÂà ÕÅðòÅÂÆ é³± ÕÅøÆ ÃîÇÞÁÅ Ç×ÁÅ Í îÅäï¯× ÇÕðêÅ ðÅî é¶ õ°ç ֳⶠçÆ êÅÔ°ñ ÛÕÆ (Á³Çî©å ÛÇÕÁÅ), ÇÕðêÅ ÇÃ³Ø ìÇäÁÅ Áå¶ ìóÆ ôÅé éÅñ ×°ð± çÆ õÅåð ñóçÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÚîÕ½ð ÇòÖ¶ ôÔÆç Ô¯ÇÂÁÅ Í ÁÇÜÔÅ é÷ðÆÁÅ ÇÔ³ç°ÃåÅé çÆ ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ î½Õ¶ åÕ Çܪ çÅ Çåª ÕÅÇÂî ÇðÔÅ ÇÕªÇÕ Ã°ÇÔðç ïÚòÅé» çÅ ÇÂμÕ ìÔ°-Ç×äåÆ òð× ÇÂà íðî ÇòμÚ ÃÆ ÇÕ À°Ô ÃμÚ-î°μÚ ÔÆ ÇÂμÕ ÁÃñ éòÆé ñ¯Õå³åÇðÕ ÃîÅÜ çÆ À°ÃÅðÆ ç¶ ê©ò¶ô ç°ÁÅð ’å¶ Öó•¶ Ôé ÇÜà ÇòμÚ ê°ðÅåé Õ°ðÆåÆÁ», õÅÃÕð ÜÅå-ê©æÅ, ÇÜÀ±ºçÆ éÔƺ ðÇÔ ÃÕ¶×Æ Í ÇÂà íÅòéÅ ç¶ ëñÃð±ê ÔÆ ÇÃμÖ» çÆ ÇÕðêÅé é³± رÇðÁÅ éÅ Ç×ÁÅ; ìñÇÕ Ãð å¶Ü ìÔÅçð Ãêð± Õî¶àÆ é¶ å» Ã³ÇòèÅé-ÃíÅ é³± ¶毺 åÕ ÇÃøÅðô ÕÆåÆ ÇÕ ÇÃμÖ» ç¶ ÇÕðêÅé êÇÔéä ç¶ ÔμÕ é³± Ôð ÔÅñå ÇòμÚ (îÇÔ÷ ÇÂμÕ ðÆåÆ çÆ ìÜŶ) ÇÃμÖ-îμå çÆ ÜÆòé-ÜÅÚ ç¶ ÇÔμö òܯº îÅéåÅ ÇçμåÆ ÜÅò¶ Í ÇÂö ñÂÆ ÔÆ Ã³ì³èå óÇòèÅéÕ îμç ÇòμÚ ÇÂÔ çðÜ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ “ÇÕðêÅé êÇÔéä Áå¶ éÅñ ñË Õ¶ Úμñä-Çëðé é³± ÇÃμÖ èðî çÆ ÜÆòéÜÅÚ ÇòμÚ ôÅîñ î³ÇéÁÅ ÜÅò¶ Í éËä» ç¶òÆ òÅñ¶ ØàéÅ´î ’Ú¯º ÁñÇÔçŠԯ¶ èó¶ çÆ Çòð¯èåŠ寺 òÆ Ãí ÜÅä³± Ôé Í ÇÂà Çòð¯è é³± êÔÅóÆ ðÅÇÜÁ» é¶ Á³ÜÅî ÇçμåÅ, ÇÜé•» é¶ é½ÜòÅé ×°ð± Áå¶ À°Ã òμñ¯º ÃμÜð¶ ÃÅܶ ׶ õÅñÃÅ ê³æ ç¶ õÅåî¶ ñÂÆ ÁÃëñ ïåé Õðé ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ÕÃð ìÅÕÆ éÔƺ ÃÆ ÛμâÆ Í À°Ô ÇÂà èÅðéÅ éÅñ ÔÆ ÇÚ³ìó¶ ðÔ¶ ÇÕ

145  ÜÅå-êÅåÆ ÃîÅÜ ÇÔ³ç°ÃåÅé ñÂÆ ÇìÔåðÆé ÃÆ Áå¶ ÇÂà çÆ ÃÇæðåÅ ñÂÆ Õ¶òñ ÕôμåðÆÁ» Áå¶ ÇòèÆòå îé÷±ðô°çÅ ðÅÜê±å» é³± ÔÆ ôÃåð ê©ï¯× Õðé Áå¶ ðÅÜÃÆ åÅÕå ÔÅÃñ Õðé çÅ ÁÇèÕÅð Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅ þ Í À°Ô õÅñö òμñ¯º ôÃåð ê©ï¯× Õðé ç¶ ê©ÃåÅò çÆ åÅÂÆç éÅ Õð ÃÕ¶ Í ÇÕªÇÕ ÇÂà éÅñ Áòμô ÔÆ çμì¶-Õ°Úñ¶ ñ¯Õ» é³± ê©í°åÅ ç¶ ÁÇèÕÅð ê©Åêå Ô¯ä¶ Ãé Áå¶ ÇÂÃç¶ éåÆܶ òܯº òðä-ÁÅôðî-èðî é¶ î±è¶-î³±Ô ãÇÔ êËäÅ ÃÆ Í À°êð¯Õå ð°ÚÆ ÁèÆé ÔÆ ÁμÜ-Õμñ• íÅðå é³± ÇÔ³ç± ÃÅîðÅÜ òܯº ê°éðó×áå Õðé ñÂÆ õåðéÅÕ ïåé ÜÅðÆ Ôé Í ðÅÜÃÆ ñÆâðÇôê çÅ Ú¯ÖÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ ÇÂμÕ òð×, õ°ç ê©èÅé î³åðÆ Ç³çðÅ ×»èÆ çÆ Á×òÅÂÆ ’Ú, ÁÇÜÔ¶ óնå ç¶ üμÕÅ þ Í ÁÇÜÔÅ Õ¯ÂÆ òÆ ÇÔ³ç± ÃîÅÜ Ô¯ºç שÇÔä éÔƺ Õð ÃÕçŠܯ ôÅÃåð» ’å¶ ÁèÅðå éÅ Ô¯ò¶ ÇÕªÇÕ ÇÔ³ç± ÃîÅÜ é¶ ê©åμÖ ð±ê ’Ú Õμàó ì©ÅÔîäÆ ÇòÚÅðèÅðÅ é³± ÁÅêä¶ îμå ç¶ ê©îμÖ ÜÆòé-çðôé òܯº ÁêäÅ ðμÇÖÁÅ þ Í ÃÔÆ îÅÁÇéÁ» ’Ú, Øμà Ç×äåÆÁ» çÆ ÇÂμÛŠ寺 À°ñà À°é•» À°êð úéÆ ç¶ð åÕ ÇÕö òÆ åð•» çÅ ÇÔ³ç± ÃÅîðÅÜ éÔƺ á¯ÇÃÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ Ü篺 åμÕ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø çÅ õÅñÃÅ ÇÂÃ ç¶ ÇÃμÇàÁÅ é³± ò³×Åðé ñÂÆ î½Ü±ç þ Í À°ç¯º åÅÂƺ Õ¯ÂÆ òÆ ÁÇÜÔÅ îéñìÅ Áîñ ’Ú éÔƺ ÇñÁ»çÅ ÜÅ ÃÕçÅ Ü篺 åÕ Ã°ÇÔðç ïÚäÆ òÅñ¶ ñ¯Õ» çÆ ñ¯óƺçÆ Ç×äåÆ ïæÅï¯× ÔÇæÁÅðì³ç þ Í ÇÂÔ ç¯ò¶º òðåÅð¶ îÇÔ÷ î½ÕÅ-î¶ñ éÔƺ Ôé ÇÕ ÔÇæÁÅð» Çòð°μè ÁÅî êμèð ’å¶ Áå¶ Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ôîôÆð Çòð°μè õÅà å½ð ’å¶ éëðå çÆ ÇòôÅñ ñÇÔð Áå¶ ÇÔ³ç± ÃÅîðÅÜ çŠóÕñê éÅñ¯-éÅñ À°μíð¶ Ôé Í ÅÆä§ä ç¶ íÅðåÆ ÁÃñÅ ÁËÕà çÆÁ» Ö°μñ•ÆÁ»-â°μñ•ÆÁ» èÅðÅò» é³± ïÇèÁÅ Ç×ÁÅ þ Áå¶ ÚÅð-üë¶ð¶ ñ¯Õ» é³± ÇòÁÅêÕ êμèð ’å¶ ÇéÔμæ¶ Õðé çÅ òμâÅ õçôÅ îÇÔñà ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í ÇÂà êμÖ¯º ÁμÖ» îÆÚÆ ÇÕ À°Ô ÇÕà ðÃå¶ ’å¶ å°ðé ÜÅ ðÔÆ þ, ÁÇ×ÁÅéÆ ÇÔ³ç± ÜéåÅ ì©ÅÔîäòÅçÆ ÇÔ³ç± Ãñåéå çÆ ê°éð-ððÜÆåÆ çÆ ÁÇíñÅôÅ Õð ðÔÆ þ Í ÃÅð¶ óì³èå ñ¯Õ ìó¶ èÅðÇîÕ À°åôÅÔ éÅñ À°Ã Çîôé-ê©ÅêåÆ ñÂÆ Ü°à¶ Ô¯Â¶ Ôé ܯ Ãêôà ð±ê ’Ú ÇÔ³ç± èðî ñÂÆ òμâÅ ç°Ö»å ÇÃμè Ô¯ò¶×Æ Áå¶ éåÆܶ òܯº Ô¯ðé» Õ½î», õÅÃÕð çÇñå», çÆ ìðìÅçÆ çÅ ÕÅðé ìä¶×Æ Í ÇÂà ç¶ô é³± ÃçÆòÆ å½ð ’å¶ êðÃêð éøðå ’Ú¯º À°êÜÆ ë°μà Áå¶ êÅà¯-èÅó ç¶ ðÃå¶ ’å¶ èμÕä çÆÁ» ÇåÁÅðÆÁ» ÷¯ð-ô¯ð éÅñ ÜÅðÆ Ôé Í ÇÔ³ç± ÃîÅÜ ìó¶ ÚÅÁ éÅñ ÁÅêçÅ ê±ðÅ åÅä ñÅ Õ¶ ÁÅêä¶ ÔÆ ÃðòéÅô òμñ òè ÇðÔÅ þ Í ÇÂà ÃÅðÆ Ã³íÅòéÅ çÅ åÃμòð Õðé ñÂÆ Õ¯ÂÆ ì©Ôî-Ç×ÁÅéÆ Ô¯ä çÆ ñ¯ó éÔƺ þ Í çðÁÃñ ÇÂö ê©Ã³× ÇòμÚ ÔÆ Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ôîôÆð òÆ ÁμÖ ç¶ ë¯ó¶ ò»× ðóÕ ðÔÆ þ Í ÇÂÃç¶ õÅåî¶ ñÂÆ õÅÔôî³ç Áå¶ õ°çöð÷ ñ¯Õ» òμñ¯º Çòò¶ÕÔÆäåÅê±ðòÕ ÚÆÕ-ÇÚÔÅóÅ êÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ Áå¶ ÇòÚÅðÔÆä ê©Ëμà ÇÂà 鳱 ðÅÂÆ çÅ êÔÅó ìäÅÀ°ä ò»× òèÅ-Úó•Å Õ¶ ê¶ô Õð ðÔÆ þ Í Çéðóç¶Ô, ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø çÆ ôîôÆð ÔÆ ÁÖ½åÆ À°μÚ ÜÅå» òμñ¯º ðÅÜÃÆ ÃμåÅ Ôóμêä ç¶ ðÃå¶ ÇòºμÚ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ òμâÅ ÁÇóμÕÅ þ Í Ãí ïÚòÅé îé°μÖ» é³± ÇÂà çÆ Ö°ôÆ îéÅÀ°äÆ ÚÅÔÆçÆ þ Áå¶ ÇÂÃ ç¶ ÕÅÇÂî ðÇÔä çÆ ñ¯ÚÅ ÕðéÆ ÚÅÔÆçÆ þ Í Çí³âð»òÅñ¶ ç¶

146  ×Ååð¶ ÇòÚñÆ ÇÕðêÅé À°Ã çÆ ÁÅêäÆ éÔƺ ìñÇÕ ÇÚμචìÅ÷» òÅñ¶ Õð°äÅÇéèÅé çÆ ÇÕðêÅé þ Í ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø çÆ ôîôÆð Áå¶ é¶÷Å çμì¶-Õ°Úñ¶ ñ¯Õ» çÅ úà-ÁÅÃðÅ Ôé ; Çå©ÃÕÅð¶ Áå¶ éÆò¶º ñ¯Õ» ñÂÆ ×¯òðèé êÔÅó Ôé Í ×°ð± çÆ Ûåð-ÛÅÇÂÁÅ ÁèÆé ÇÂÔ ôÃåð Õð°äÅîÂÆ ð±ê ’Ú êðîÅåîÅ ç¶ å¶Ü-ê©åÅê ê©åÆÕ ç¶ ê©åÆÕ Ôé ; îé°μÖåÅ ñÂÆ À°Ã çÆ ÁÃÆî ÇîÔð çÆÁ» ðÁ»åÆ ì³±ç» Ôé; Áå¶ ÇÂÃ ç¶ éÅñ ÔÆ À°Ã ç¶ ÁÇìéÅôÆ ÁçñÆ Ã°íÅÁ çÅ Çç©ó• ê©×àÅòÅ Ôé Í Ã³å Çí³âð»òÅñ¶ òμñ¯º ôÃåð» ç¶ ê©ï¯× ê©åÆ é»Ô-êμÖÆ ðòμÂÆÁÅ ÁêéÅÀ°äÅ, ÇÜÃçÅ ÇÃμèÅ íÅò õÅñö ç¶ ôÃåðèÅðÆ Ô¯ä é³± Áê©òÅé ÕðéÅ þ, ÇÔ³ç± ÃîÅÜ é³± ÇòÁÅêÕ åìÅÔÆ çÆ Ã³íÅòéÅ åÕ êÔ°³ÚÅ ÃÕçÅ þ Í ÕÆ ÇÔ³ç±Á» é³± ÇÂÔ ÁÇÔÃÅà ÕðÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ ÇÕ À°Ô ÁÅêäÆ ÃÇíÁåÅ é³± ÇÕ³éÅ òμâÅ é°ÕÃÅé êÔ°³ÚÅÀ°ä ÜÅ ðÔ¶ Ôé ? ÁÃƺ ÇÂà ÁÅÀ°ä òÅñ¶ óíÅòå õåð¶ çÆ ç°ÔÅÂÆ êÅ Õ¶ óå°ôà Áå¶ Ã°ðõð± Ô» Í

147 

à±àÆ òÅñÆ êμ× çÅ ô½ÕÆé ðèÅÃð* çÅ ÇÂμÕ Ô³Ã… - ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø Ã³å ìÅìÅ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ õÅñÃÅ éÅñ 29 Á©êËñ, 1984 çÆ î¶ðÆ î°ñÅÕÅå ÁÅõðÆ Ô¯ ÇéμìóÆ Í À°Ã Ççé 14 Áê©Ëñ ò»× ÔÆ î˺ À°Ôé» é³± ìÔ°å ׳íÆð ÇòÚÅð» ÇòμÚ â°μì¶ êÅÇÂÁÅ Í ÜÅêçŠǪ ÃÆ ÇÕ À°Ô ÇÕö ÁÇÔî îÃñ¶ é³± ÁÅõðÆ Û¯Ô» ç¶ä À°μå¶ ñμ׶ ԯ¶ Ãé Í À°Ôé» ç¶ ÔÅÇÃÁ» ÇòμÚ ÇéðÛñåÅ, ì¶ê©òÅÔÆ Áå¶ ÔîçðçÆ çÆ Ã°ð å» À°ò¶º ÔÆ ìðÕðÅð ÃÆ ê©³å± ÇÂμÕ ×³íÆð åÅä ÇÂé•» ÃÅðÆÁ» ÛäÕçÆÁ» ðð» À°μå¶ Õì÷Å ÕðçÆ ÜÅêçÆ ÃÆÍ À°Ôé» çÆÁ» Õ°Þ Õ° î°ôÕñ» çÅ ÁÇÔÃÅà îËé³± òÆ ÃÆ Í êÇÔñ» å» î˺ ïÇÚÁÅ ÇÕ ôÅÇÂç Á³çð±éÆ ÃîμÇÃÁÅò» ÇòÕðÅñ ð±ê èÅð ×ÂÆÁ» Ôé êð ×μñ Ǫ éÔƺ ÃÆ Í ¦×ð çÆ Ûμå À°μå¶ àÇÔñç¶ Ô¯Â¶ ÁÃƺ ÁÅõð çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ ðÅî×ó•ÆÁÅ ì°³Ç×Á» òÅñ¶ Ö³±Ü¶ À°μå¶ ÜÅ Öó•¶ Ô¯Â¶ Í Ã³å ÜÆ ÕÇÔä ñμ׶, ‘íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇóØ, Õç¶-Õç¶ î¶ðÅ ÜÆ ÕðçÅ þ ÇÕ î˺ å¶ð¶ ò»× à±àÆ òÅñÆ êμ× ì³é• Õ¶, ê˺à-Õ¯à êÅ Õ¶ å¶ð¶ éÅñ ÔÆ Â¶æ¯º ÇéÕñ Úμñ»Í ÃÅð¶ Þ³Üà Ûμâ Õ¶ å¶ð¶ Çê³â ÜÅÂƶ Áå¶ ç¯ò¶º íðÅ ìËá Õ¶ ìÔ°å ÃÅðÆÁ» ×μñ» Õðƶ Áå¶ ÇÂμÕ-ç¯ îÔÆé¶ ðμÜ Õ¶ íÜé-êÅá Õðƶ Í’’ ÕÅøÆ Ã 寺 î˺ ÇÂà ÇòÚÅð éÅñ ÃÇÔîå û ÇÕ ÇÃμÖ» çÆ ô»åîÂÆ ñóÅÂÆ ÚμñçÆ ðÇÔäÆ ÚÅÔÆçÆ þ Áå¶ ÇÂà ÕÅøñ¶ é³± îéÚÅÔÆ î³÷ñ À°μå¶ Õ¶òñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÔÆ êÔ°³ÚÅ ÃÕç¶ Ôé Í ÇÂà ÕÅðä î˺ À°Ôé» ç¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ÇòμÚ¯º Úñ¶ ÜÅä ç¶ ÔμÕ ÇòμÚ Ã» Í îËé³± êåÅ ÃÆ ÇÕ î½Ü±çÅ ç½ð ÁÅõðÆ ÃÅÔ» À°μå¶ þ Í ÁÇÜÔ¶ ê©ÃæÅé ñÂÆ ÇÂÔ¯ ã°Õò» Ãî» ÃÆ Í î˺ ÃÅð¶ À°åôÅÔ é³± ãμÕ Õ¶ ÇÕÔÅ, “óå ÜÆ, ܶ å°ÔÅⶠîé ÇòμÚ ÇÂÔ ×μñ ÁÅ ÔÆ ×ÂÆ þ å» Ú³×Æ åð•» Ø¯Ö ñò¯ Í ÕÅð» çÆ êóåÅñ òÆ ìÔ°åÆ Ú³×Æ åð•» éÔƺ Õðç¶ Áå¶ ÇÕö é³± ÕμÖ êåÅ éÔƺ ñμ×äÅ Í î¶ðÅ Çê³â òÆ ÇÂμÕ êÅö ÜÔ¶ çÆ þ Í å°ÔÅâÆ Ã³×å çÅ ñÅí À°áÅò»×¶; éÅñ¶ õìð¶ ú篺 åÕ Õ½î çÆ ×μâÆ òÆ ÇÕö ñÆÔ À°μå¶ ÁÅ ÜÅò¶Í’ ÇÂÔ ÃÅðÅ Õ°Þ ÕÇÔ³ÇçÁ»-ÕÇÔ³ÇçÁ» ÔÆ î˺ í»ê ÇñÁÅ ÇÕ ÇÂÔ Ã³å» ç¶ ÁÃñ ÇòÚÅð éÔƺ Ôé Áå¶ À°Ô Õ¶òñ Á×ñÆ ×μñ å¯ðé ñÂÆ ÇÂÔé» é³± í±ÇîÕÅ ç¶ å½ð À°μå¶ òðå ðÔ¶ Ãé Í ÕÇÔä ñμ׶, “þ å» å¶ðÆ ×μñ áÆÕ êð êÇÔñ» ÇÂÔ çμà ÇÕ Ü¶ Ãî» ÁÅ ÔÆ ìä¶ å» ÇÕÔóÆ æ» ÇÃð ñÅÀ°ä ñÂÆ Ãí 寺 òèÆÁÅ ðÔ¶×Æ ?’’ íð¶ îé éÅñ î˺ ÁÅ ðÔ¶ ÇòÚÅð» ç¶ Ôó• é³± ÇÂμÕ ì³Çéª âμÕ Õ¶ ç±Ü¶ êÅö î¯ÇóÁÅ Í * Á³Çî©å-Ãð¯òð Í * ñ¶ÖÕ çÆÁ» ÇÃÁÅÃÆ ïÅç» À°μå¶ ÁÅèÅðå Ûê ðÔÆ ê°ÃåÕ, åÅÇðÁ» íðÆ Ú³×¶ð ÇòμÚ Í

148  ç¶Ô°ðÅ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø ÜÆ òμñ ÇÂôÅðÅ Õð Õ¶ î˺ ÁÅÇÖÁÅ, “ìÅìÅ ÜÆ é¶ å» ÃÆÃ Â¶æ¶ ÁÅ Õ¶ ðμÇÖÁÅ ÃÆ Áå¶ ÕîðÕμÃÅ Ö¯Çñ•ÁÅ ÃÆÍ À°Ôé» ç¶ éÅñ ç¶ ìÔ°å¶ ÇÃ³Ø å» î³ÜÆ ÃÅÇÔì 寺 ñË Õ¶ À°Ôé» ç¶ ç¶Ô°ð¶ åÕ ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ôÔÆç ԯ¶ Ãé Í î³ÜÆ ÃÅÇÔì çÆ Ãî°³çðÆ ÔÅñ òÅñÆ ìÅÔÆ À°μå¶ úà ïÅç×ÅðÆ Õ¯áóÆ òÅñ¶ ÃæÅé ’å¶ ÔÆ À°Ôé» çÅ ÃÃÕÅð Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í’’ óå ÜÆ ÕÇÔä ñμ׶, “Â¶æ¶ åÕ å» ÇÕö é¶ êÔ°³Úä éÔƺ ç¶äÅ Í Õ¯ÂÆ Ô¯ð æ» çμï ?’’ Ô°ä åÕ î˺ Çòô¶ çÆ ×³íÆðåÅ é³± Ú³×Æ åð•» ÃîÞ üμÇÕÁÅ ÃÆ Í ÁÅõðÆ Ü³× çÅ Õ¶ºçð-Çì³ç± å» ÁÕÅñ åõå ÔÆ Ô¯äÅ ÃÆ Í ÔîñÅòð» ç¶ ÔÇæÁÅð» ç¶ î°ÕÅìñ¶ Ã³å» ç¶ ÇêÃå½ñ Áå¶ ÕÅðìÅÂÆé» å» ×°ñ¶ñ» îÅåð ÔÆ ÃéÍ ÷ÅÇÔð ÃÆ ÇÕ ìÅì¶ åõå 寺 ìÔ°åÆ ç±ð éÔƺ ÜÅ ÃÕä×¶Í ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Áå¶ çðôéÆ ÇâúãÆ çÆ ìÅÔÆ é³± Ûμâ Õ¶ ìÅÕÆ Çå³é» ìÅÔÆÁ» À°μå¶ æÅò» é³± ÇòÚÅðé» À°μÕÅ ÔÆ Çéðî±ñ ÃÆ Í ìÅìÅ Áàμñ çÅ çðìÅð ÃÅÇÔì òμñ çÆ ìÅÔÆ À°μå¶ Õç¶ êåò³å¶ Çóػ çÅ ôîôÅé ØÅà Ô³°çÅ ÃÆ Í éòÅì Õê±ð ÇÃ³Ø çÅ Á³×ÆáÅ òÆ ÇÂμæ¶ ÔÆ ÃÇÜÁÅ ÃÆ Áå¶ ÃîÅè òÆ ÇÂμæ¶ ÔÆ ìäÆ ÃÆ ÇÜÔóÆ ÇÕ ìÅÁç ÇòμÚ ÇÃ³Ø ÃíÅ ñÇÔð ò¶ñ¶ ãÅÔ ÇçμåÆ ×ÂÆ ÃÆÍ êðÕðîŠ寺 ìÅÔðòÅð ÃÅÇÔì» ç¶ ÃçÆòÆ ô»åÆ ç¶ ê©ÚÅð ÇÔå ðÚÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì ç¶ ðÚä òÅñÆ æ» òÆ ÇÂμÕ êμÖ¯º ìÔ°å ã°Õòƺ ÃÆ Í ç°Ö-í³ÜéÆ ì¶ðÆ òμñ À°Ô ÃæÅé ÃÆ ÇÜμæ¶ êÇÔÇðÁ» é³± å¯ó Õ¶ ÇÂôéÅé Õðé ÁŶ Áé¶ÕÅ ÇÃ³Ø ôÔÆç ԯ¶ Ãé Í Á³×©¶÷Æ ðÅÜ çÆ ÁÅîç À°μå¶ Õ±ÇÕÁ» é¶ ë»ÃÆ Úó•é 寺 êÇÔñ» ÇÂμæ¶ ÔÆ ÇÂôéÅé ÕÆåÅ ÃÆ Í ÜμÃÅ ÇÃ³Ø çÅ ÇñÁ»çÅ åõå òÆ æ¯ó•Å Ô¯ð Á×»Ô Ø³àÅ Øð òμñ é³± ÃÆ Í Ô¯ð Áμ׶ ìÅìÅ ì°μãÅ ÜÆ çÆ ÃçÆòƺ ïÅç ÃÆ Í çðôéÆ ÇâúãÆ é¶ó¶ Ãμܶ ì³é¶ À°Ô ì¶ðÆ ÃÆ ÇÜà éÅñ ðμÖÅ ÇóØ, îåÅì ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêä¶ Ø¯ó¶ ì³é•¶ Ãé Í ÁÅõð ÜÅ Õ¶ ÇéוŠÇàÕÆ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ç¶ ç¶Ô°ð¶ ç¶ ðÅÔ À°μå¶ Í Õç¶ êÅäÆêå ÇòμÚ îðÅáÅ ø½Ü» é³± îñÆÁÅî¶à Õðé òÅñŠ¶ôÆÁÅ çÅ òμâÅ Ü¶å± ÜðéËñ ÁÇÔîçôÅÔ ÁìçÅñÆ ì¶ô°îÅð ÕàÕ» éÅñ ÇÂμæ¶ êÔ°³ÇÚÁÅ ÃÆ Í ÇÃ³Ø ãÅÂÆ-ëμà ðäéÆåÆ Áé°ÃÅð êμåðÅ òÅÚ üμÕ¶ Ãé Í Õ¶òñ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ÇéÔ³× Áå¶ À°Ôé» ç¶ 30 ÃÅæÆ Ã³Õ¶åÕ î°ÕÅìñ¶ ñÂÆ ÇÂμæ¶ ÇåÁÅð-ìðÇåÁÅð Öó•¶ Ãé Í À°Ô Ç×äåÆ-ÇîäåÆ å¯º ì¶õìð, ñ¯Ôó¶ ç¶ ÚÅÁ éÅñ ôÔÆçÆ êÅÀ°ä ñÂÆ ðä-åμå¶ ÇòμÚ À°åð¶ Ãé Í ç°ôîä çÅ ÔîðÕÅì ÕÅ÷Æ é±ð î°Ô³îç òÆ çμÃçÅ þ ÇÕ À°Ôé» ç¶ ÇÚÔð¶ À°μå¶ íË çÆ ÕäÆ éÔƺ ÃÆ Í ÇÜÔó¶ îËçÅé ÇòμÚ Û¶ò¶º êÅåôÅÔ Õç¶ ÁÖÅó¶ Áå¶ ç³×ñ ðÚÅªç¶ Ãé, ÇÂÔ À°Ã¶ êÇòμåð æ» À°μå¶ âà ׶ Í ÇÂμæ¶ ÇÂÔé» ‘ÕÅìñÆ Çìμñ¶’ é³± ññÕÅÇðÁÅ ÃÆ Áå¶ Ã³ÃÅð çÆ Ãí 寺 ÁÃÅòƺ ñóÅÂÆ ñóç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆç ԯ¶ Ãé Í ñ¶ÖÅ-ܯÖÅ ÕðÕ¶ î˺ ÁÅÇÖÁÅ, “óå ÜÆ, ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ç¶ ç¶Ô°ð¶ 寺 ñË Õ¶ çðôéÆ ÇâúãÆ åÕ ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÃÅæÆÁ» é¶ ÇÕö ÇÂÔ¯-ÇÜÔ¶ ÁÃÅò¶º èðî-ï°μè ÇòμÚ ôÔÆçÆ êÅÂÆ ÃÆ Í’’ À°Ôé» Çëð ê°μÇÛÁÅ, “ ÇÂÔ ÇÕÔóÆ Õ° æ» ìä¶×Æ íñÅ ?’’ î˺ ÇÕÔÅ, “ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì, î¶ðÆ êÆðÆ ç¶ ÇéôÅé ÃÅÇÔì» Áå¶ çðôéÆ çðòÅ÷¶ 寺 ÇåÕ¯ä ÇÜÔÆ ìäÅ Õ¶ ÇÕå¶ ÇòμÚ-ÇòÚÅñ¶

149  çÅ ÃæÅé ìä¶×Å Í’’ ðä Õ¶ Ã³å» ç¶ ÇÚÔð¶ À°μ寺 ÇøÕð çÅ êðÛÅò» ãñ Ç×ÁÅ Í Ã³å ×ç-×ç Ô¯ ׶ Í ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÜò¶º À°Ôé» é¶ Õ¯ÂÆ òμâÆ ÃîμÇÃÁÅ Ôμñ Õð ñÂÆ Ô¯ò¶ Í ÕÇÔä ñμ׶, “ÇÕ³éÆ òèÆÁÅ æ» þ ¯ ÇÃð çðìÅð çÆ ç¶ÔñÆ À°μå¶ Áå¶ ÃðÆð íÅÂÆ îéÆ ÇÃ³Ø ò»× ì³ç-ì³ç Í’’ î˺ Áܶ òÆ ÁÅà çÆ ÇÕðé é³± ì°Þä éÔƺ ÃÆ ÇçμåÅ; ÔÅñ»ÇÕ ÇÂà 鳕± Ü×çÅ ðμÖä çÅ Õ¯ÂÆ ÕÅðé éÔƺ ÃÆ ìäçÅ Í Ô½ºÃñÅ ÇÜÔÅ Õð Õ¶ î˺ ÁÅÇÖÁÅ, “óå ÜÆ, à±àÆ òÅñÆ êμ× ì³é• Õ¶ Çê³â ÜÅä òÅñ¶ ꩯ×ðÅî çÅ ÕÆ ìÇäÁÅ?’’ ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø Áå¶ ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø ç¶ ç¶Ô°ÇðÁ» òμñ ÇÂôÅðÅ Õð Õ¶ ÁÅÖä ñμ׶, “íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇóØ, ÃÅð¶ ì÷°ð× å» Â¶æ¶ ÁÅ Õ¶ ÃîŶ; ÁÕÅñ åõå ¶æ¶, çðìÅð ÃÅÇÔì ¶æ¶; Ô°ä Â¶Ã æ» é³± Ûμâ Õ¶ Ô¯ð ÇÕå¶ ÕÆ ÜÅäÅ Ô¯ÇÂÁÅ ?’’ î˺ Çëð òÆ ãÆá» ò»× ÁÅÇÖÁÅ ÇÕ Ü¶ ÁÇÜÔŠꩯ×ðÅî Çëð òÆ ìä ÜÅò¶ å» îËé³± ïÅç ðμÖäÅÍ Ã°ä Õ¶ Áå¶ î¶ðÆ éÅçÅéÆ é³± ÇòÃÅð Õ¶ Ã³å» é¶ î¶ð¶ î¯ã¶ À°μå¶ Ôμæ ðμÇÖÁÅ Áå¶ Õ¶òñ îμáÅ-îμáÅ î°ÃÕðÅÂ¶Í îËé³± êåÅ ñμ× Ç×ÁÅ ÇÕ øËÃñÅ Ô¯ üμÇÕÁÅ ÃÆ Í Ã³å ìÅìÅ ÜÆ å» Á³åðîé ÇòμÚ ôÔÆçÆ ç¶ Õ¶ Áç°μåÆ çðìÅð çÆ Áç°μåÆ êðÕðîÅ ÇòμÚ ÇÂμÕ ÚîÕçÆ, åÅÇðÁ» ÜóÆ ÇÂμà ìä Õ¶ ÃîÅ òÆ üμÕ¶ Ãé Í î¶ð¶ Õ¯ñ å» À°Ôé» çÅ Õñì±å îÅåð ÔÆ Öó•Å ÃÆ Í ÇÂÔ ìÅÇìÁ» çÆ ÁÅõðÆ åμÕäÆ Áå¶ ÁÅõðÆ î°ÃÕÅé ÃÆ Ü¯ î˺ À°Ã Ççé âñ•Õ» îÅðç¶, ÔÆð¶ òÅÙ³± ÚîÕç¶, Á³Çî©åÃð¯òð ç¶ Õ³ã¶ åμÕÆ Í ÁμÜ òÆ Ã¯ÚçÅ Ô», ܶ ÇÕå¶ Ã³å ÜÆ à±àÆ òÅñÆ êμ× ì³é• ñËºç¶ å» ÕÆ ÇÂÇåÔÅà éò» î¯ó éÅ ñ˺çÅ ? êð Áܶ òÆ ÇÂÔ éÔƺ ÕÇÔ ÃÕçÅ ÇÕ À°Ô î¯ó ðÖÅò» ÔÆ Ô°³çÅ Í

150 

Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇóØ-ÖÅñÆ Úñ¶ èäÆ ÇÃÀ°* - ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø éò³ìð 29, 1994 é³± Ç×ÁÅéÆ ÜËñ ÇÃ³Ø Ã©Æ Áé³çê°ð ÃÅÇÔì îμæÅ à¶Õ Õ¶ òÅêà ÁÅ ðÔ¶ Ãé ÇÕ ð¯êó é¶ó¶ (×°ðç°ÁÅðÅ ÃÅÇÔì ç¶ ÃÅÔîä¶) ÇÂμÕ àðμÕ ÁÅ Õ¶ À°Ôé» çÆ ÕÅð ÇòμÚ òμÜÅ Í çóìð 25, 1994, 6 òμÜ Õ¶ 40 Çî³à åÕ ÇÂÔ Ç÷³ç×Æ î½å éÅñ Ú³âÆ×ó• êÆ.ÜÆ.ÁÅÂÆ. ÇòμÚ Ø°ñç¶ ðÔ¶ Í ÃåÅÂÆ Ççé» ç¶ Â¶Ã Ã ÇòμÚ ÇÕö ÇÂμÕ Ã³ÃæÅ Ü» ×°ðç°ÁÅð¶ é¶ ÇÂé•» çÆ ÇÃÔåïÅìÆ ñÂÆ êÅá éÅ ðμÇÖÁÅ; éÅ ÔÆ ÇÕå¶ ÁðçÅà ԯÂÆ Í ÇÂÔé» çÆ ç¶Ô 26 çóìð Ãò¶ð åÕ Ú³âÆ×ó• ï±.àÆ. ×ËÃà-ÔÅÀ±Ã ÇòμÚ Á³Çåî çðôé» ñÂÆ ðμÖÆ ×ÂÆ Í Á³Çåî çðôé» ñÂÆ Â¶é¶ Õ° ÁÅçîÆ òÆ éÅ Ü°ó ÃÕ¶ ÇÕ ÇÂμÕ-Áμè åÃòÆð ÔÆ ÁõìÅð ÇòμÚ Ûêäï¯× ìä ÃÕçÆ Í Õ¯ÂÆ Ú³×Å ÇÃμÖ ÁÖòÅÀ°ä òÅñÅ çðôé Õðé éÅ Ç×ÁÅ Í ÁÕÅñÆÁ» ÇòμÚ¯º Õ¶òñ ÃðçÅð ê©ÕÅô ÇÃ³Ø ìÅçñ Áå¶ À°Ôé» ç¶ Ãê°μåð ÔÆ êÔ°³Ú¶ Í ÇÂÔ â³±ØÅ Ôé¶ðÅ êËä À°êð³å ÃÅ㶠Áμá Õ° òܶ ï±.àÆ. ×ËÃà-ÔÅÀ±Ã ׶ Áå¶ ç¯ Õ° Çî³à ðÃîÆ îμæÅ-à¶ÕÆ å¯º ìÅÁç ìÅÔð ÁÅ Õ¶ ÁμèŠسàÅ ÇÂμÕ ÁøÃð, ÇÜé•» Õ¯ñ¯º ÇÂÔé» Õ¯ÂÆ ÜÅåÆ Õ³î ñËäÅ ÃÆ, éÅñ ÁÅêä¶ Õ³î-ÕÅð ìÅð¶ ×μñìÅå Õðç¶ ðÔ¶ Í Á×ñ¶ Ççé ç¶Ô ÇçμñÆ êÔ°³ÚÆ Í ìÔ°å¶ ñ¯Õ çðôé» ñÂÆ éÅ ÁŶ Í êðòÅð ç¶ î˺ìð» é¶ ÁÅê àËñÆë¯é ÕðÕ¶ ÃμÜä» Çîμåð» é³± ì°ñÅÇÂÁÅ Í À°Ôé» ç¶ ÜòÅÂÆ ÃðçÅð ðÇð³çð ÇÃ³Ø ÇòðçÆ é¶ àËñÆë¯é ÕðÕ¶ ÃÅⶠû޶ Çîμåð ÃðçÅð ÔðÚðé ÇÃ³Ø é³± ÁÅÀ°ä çÅ ÃμçÅ ÇçμåÅÍ ÚÅñÆ Õ° êÇðòÅð ç¶ Áå¶ Çê³â ç¶ ñ¯ÕÆ Ãé Í ÇÂÔé» é³± ÇîñÅ Õ¶ çðôé Õðé òÅÇñÁ» çÆ íÆó Ãμá 寺 À°μå¶ éÅ êÔ°³Ú ÃÕÆ Í ÃðÆð é³± ìðø À°μå¶ éÅ ðμÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ; ñ¯ó òÆ éÔƺ ÃÆ Í 27 çóìð é³± ÃÃÕÅð ÃÆ Í ÁðæÆ, 4-ÃðÕ±ñð ð¯â 寺 À°μá Õ¶ ׯñ î¶æÆ Ú½ºÕ, ÇòÜË Ú½ºÕ, dzâÆÁŠ׶à, ÁÅÂÆ.ÂÆ.ú. Ú½ðÃåÅ, Çð³×-ð¯â Ô°³çÆ Ô¯ÂÆ, 12 ÇÕñ¯îÆàð øÅÃñÅ åÇÔ Õð Õ¶ ÇòÜË ØÅà êÔ°³ÚÆ-Õ¶òñ Áμè¶ Ø³à¶ ÇòμÚ Í ÃÅð¶ ðÅÔ ç¶ À°μå¶ Û°μàÆ Ô¯ä ç¶ ìÅòܱç Õ¯ÂÆ ÁÅçîÆ çðôé» ñÂÆ éÅ êÔ°³ÇÚÁÅ Í ×³éÕËð¶Ü ìóÆ ÕÅÔñÆ éÅñ (40 îÆñ سචçÆ ðøåÅð éÅñ) ÚμÇñÁÅ Áå¶ ÕÂÆ ÜוŠÃóÕ õðÅì Ô¯ä ÕðÕ¶ ڳ׶ åÕó¶ ÞàÕ¶ ñμ׶ Í ÇÂμÕ-Áμè òÅð ÜÅÇêÁÅ ÇÕ î¯ó * ñ¶ÖÕ çÆÁ» ÇÃÁÅÃÆ ïÅç» À°μå¶ ÁÅèÅðå Ûê ðÔÆ ê°ÃåÕ, åÅÇðÁ» íðÆ Ú³×¶ð ÇòμÚ¯º Í

151  ÕμàÇçÁ» ÃðÆð àðμÕ À°μ寺 Çâμ× êò¶×Å Í ç±ðçðôé òÅÇñÁ» ÕËîðÅ À°Ôé» ç¶ ÃðÆð Áå¶ îÅåîÆ ÕÅøñ¶ À°μå¶ ÔÆ ðμÇÖÁÅ ÇÕªÇÕ ÁÅö-êÅö ÇçÖÅÀ°ä é³± Õ°Þ òÆ éÔƺ ÃÆ Í ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÕ ÇçμñÆ ÁÅêäÆ ÛÅåÆ À°μå¶ ê¶ ÇÂà ì¯Þ é³± ñÅÔ Õ¶ ê𕶠ò×ÅÔ îÅðé ñÂÆ ÕÅÔñÆ ÃÆ Í Ç×ÁÅéÆ ÜÆ ø½Ü» ç¶ Õî»âð-ÇÂé-ÚÆø ðÇÔ üμÕ¶ Ãé Í ÇÂà ñÂÆ ø¯÷ î°ÖÆÁ» çÅ êÔ°³Úä» ì¶Ôμç ÷ð±ðÆ ÃÆ Í ÁÅðîÆ ÚÆø ÁËÃ.ÁÅð. Ú½èðÆ éÅ êÔ°³Ú ÃÕ¶ ÇÕªÇÕ À°Ô çμÖä-ê±ðò òμñ ÃðÕÅðÆ ç½ð¶ À°μå¶ ×¶ ԯ¶ Ãé Í ÃÅìÕÅ Õî»âðÇÂé-ÚÆø å» ÁŶ Ççé îðç¶ ðÇÔ³ç¶ Ôé; ÃðÕÅðÆ ç½ð¶ çÆÁ» ÁÅêäÆÁ» ׳íÆð Ç÷³î¶òÅðÆÁ» Ô°³çÆÁ» Ôé Í Ç×ÁÅéÆ ÜÆ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± éÇÔð± í×å Ç×äç¶ Ãé Í ÜòÅÔð ñÅñ çÆ ïÅç ÇòμÚ À°Ô ÁÅêäÆ ÁÚÕé ÇòμÚ åÅ÷Å ×°ñÅì çÅ ë°μñ Çéμå à³°×ç¶ Ãé Í Ü篺 ܱé 1984 ç¶ Øμ¬ØÅð¶ 寺 ìÅÁç À°Ô çðìÅð ÃÅÇÔì ÁŶ å» ÇÂÔ Õ¯îñ ÕñÆ À°Ã¶ åð•» À°Ôé» çÆ ÁÚÕé ç¶ ÕÅÜ ÇòμÚ à³×Æ îÇÔÕ ðÔÆ ÃÆ Í ÇÂÃ é¶ À°Ôé» é³± ÚÅð¶ êÅö ëËñÆ ×ñÆÁ»-ÃóÆÁ» ñÅô» çÆ ìçì± å¯º ìÚÅÂÆ ðμÇÖÁÅÍ Ç³çðÅ ×»èÆ ç¶ çð À°μå¶ ÞÅó± ñÅÀ°ä ÇòμÚ øÖð îÇÔñà Õðç¶ Ãé Í ðÅÜÆò ×»èÆ é³±, ÇìéÅ ÇÕö ÕÅÇÂç¶-ÕÅé³±é ç¶, À°Ôé» ê©èÅé î³åðÆ ìäÅ Õ¶ ÇÃμÖ» ç¶ Õåñ¶ÁÅî ç¶ ï¯× ìäÅÇÂÁÅ ÇÕªÇÕ À°Ô éÇÔð± êÇðòÅð ç¶ ê©î°μÖ õËð-õÅÔ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ÃÅìå ÕðéÅ ñ¯Úç¶ Ãé Í Ã¯éÆÁÅ ×»èÆ ÇçμñÆ Ô³°ÇçÁ» òÆ À°Ã ç¶ ÃÃÕÅð À°μå¶ éÅ êÔ°³ÚÆ; éÅ ÔÆ Õ¯ÂÆ Ô¯ð éÇÔð± êÇðòÅð çÅ ÇéÕàòðåÆ ÔÅ÷ð Ô¯ÇÂÁÅ Í ÇÂà éÇÔð± êÇðòÅð çÆ òøÅçÅðÆ å¯º Ç×ÁÅéÆ ÜÆ é¶ ÁÅêäÆ Õ½î òÅðÆ, ÇÃμÖÆ òÅðÆ Áå¶ ê©÷Æâ˺à Ô°³ÇçÁ» À°Ã ç¶ çð À°μå¶ ÞÅó± Çç³ç¶ ðÔ¶ Í ÃðÕÅðÆ øð÷ ÁçÅ Õðé ñÂÆ êÔ°³Ú¶ ÃðÕÅðÆ î°ñÅ÷î» ÁÅÇç é³± Ûμâ Õ¶ Ãμá Õ° ì³ç¶ ÃÃÕÅð ñÂÆ êÔ°³Ú¶ Í ÇÂÔé» ÇòμÚ¯º 40 Õ° å» êðòÅð ç¶, Çê³â ç¶ Ãé Í ÇÂμÕ êÅö íÆó ÇòÖÅÀ°ä ñÂÆ íÅó¶ ç¶ ì³ÇçÁ» çŠdzå÷Åî òÆ ÃÆ Í ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÜò¶º ÇÕ éËôéñ ÇìñÇâ³× ÕÅðê¯ð¶ôé ç¶ î÷ç±ð ÇçÔÅóÆ ç¶ Õ¶ ÇñÁ»ç¶ ׶ Ãé Í ÇÂÔé» é³± ç¯-Çå³é Õ¯Çôô» ÕðÕ¶ òÆ ºç±ðçðôé À°μå¶ ÇòÖÅÇÂÁÅ éÅ ÜÅ ÃÇÕÁÅ ÇÕªÇÕ ÕËîð¶ çÆ ÁμÖ ÁÅêä¶ òμñ Ô°³çÆ ò¶Ö Õ¶ ÔÆ ÇÂÔ åîÅôìÆé-Á³çÅ÷ ÇòμÚ Ôμæ ÇÔñÅÀ°ä ñμ× êËºç¶ Í ÇÂÔ ÃÆ Ç×ÁÅéÆ ÷Ëñ ÇÃ³Ø í±åê±ðò ðÅôàðêåÆ çÅ ÃðÕÅðÆ ÃéîÅé» éÅñ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ôÅÔÆ ÃÃÕÅð ! î˺ Ã¯Ú ÇðÔÅ ÃÆ, ܶ ÇÕå¶ Ç×ÁÅéÆ ÜÆ, ÁõÆð Ã òÆ ×°ð± çÆ ôðä ÁÅ Ü»ç¶ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ðÅôàðêåÆ ðÇÔä Ã ÇÃμÖ» éÅñ ԯ¶ ÷°ñî» ñÂÆ ÔÅÁ çÅ éÅÁðÅ îÅðç¶ å» ÁμÜ ÇÃμÖ Õ½î é¶ À°Ôé» ñÂÆ ÜÅé ÇÛóÕ ç¶äÆ ÃÆ-“Ã×ñ êçÅðæ þ Ü× îÅÇÔ ÍÍ íÅ×ÔÆä éð êÅòå éÅÇÔ ÍÍ’

152 

ÜðéËñ» çÅ ÜðéËñ - ÃòðéÜÆå ÇÃ³Ø ÇÕö Õ½î çÆ ÃîÕÅñÆ Áå¶ íÇòμÖ çÆ é°ÔÅð Á×òÅÂÆ Õð ðÔÆ ñÆâðÇôê ’å¶ Çéðíð ÕðçÆ þ Í ÇÃμÖ åòÅðÆÖ ’Ú òμÖ¯-òμÖð¶ î½ÇÕÁÅ ’å¶ ï¯× ÁÅ×±Á» é¶ Õ½î é³± Á½Ö¶ Ã Øμ¬ØÅÇðÁ» ÇòμÚ¯º ÕμÇãÁÅ þ Áå¶ Õ½î é¶ ôÔÆçÆÁ» ç¶ ÷¯ð éÅñ ÇÃμÖÆ çÆ õÅñà é°ÔÅð é³± ÜÆòå ðμÇÖÁÅ Í ê³ÜÅì çÆ ò³â î×𯺠ì©ÅÔîäÆ ÃæÅêå Çé÷Åî ’Ú ÇòÁÅêÕ ÇøðÕÅê©Ãå ñ¯Õå³åð é¶ öËð- ì©ÅÔîä ñ¯Õ» çÅ éÃñÆ Õåñ¶ÁÅî ÇÃðø ÁÅêäÆ ðÅÜÃÆ åÅÕå é³± ìÚÅÀ°ä ñÂÆ Ôî¶ôÅ ÕÆåÅ Áå¶ Øμà-Ç×äåÆ èÅðîÕ Õ½î» ç¶ ÁÃñ¶ é³± î¶àä ñÂÆ À°Ôé» çÆ ê¯ôÅÕ ’Ú ÷ðõðÆç ñ¯Õ» é³± ×åÆôÆñ ÕÆåÅ Í ò³â î×𯺠ÁÇÜÔÅ ÕÇÔð ÔÆ éÕñÆ Çéð³ÕÅðÆÁ» ç°ÁÅðÅ ÁòåÅð ìÅäÆ Áå¶ ï°μ× ê°ðô é» çÆÁ» ÇÕåÅì» ðÚ Õ¶ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÇÜé•» ÇòμÚ î°μÖ å½ð ’å¶ ÇÃμÖ», ÇÃμÖ ×°ð± ÃÅÇÔìÅé Áå¶ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì é³± î°μÖ ÇéôÅéÅ ìäÅ Õ¶ Ô¯ð èðî» ÇõñÅø Õ°øð å¯ÇñÁÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂÔ Õ°øð çïÅé³ç çÆ ê°ÃåÕ ÃåïÅðæ ê©ÕÅô ç¶ êç Çڳ黕 ’å¶ Úñ Õ¶ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í ÇÂà հøð é³± áμñ• êÅÀ°ä ñÂÆ Ã³å ÕðåÅð ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» é¶ ìÆóÅ À°áÅÇÂÁÅ Áå¶ Ãî±Ô ÇÃμÖ ñÆâðÇôê é³± Õ¶ÃðÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì æμñ¶ ÇÃμÖ Çòð¯èÆ åÅÕå» Çòð°μè ñóé çŠðé¶ÔÅ ÇçμåÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇÃμÖ Õ½î çÆ òμÖðÆ Ô¯ºç é³± ÃæÅêå Õðé ñÂÆ Üμç¯ÜÇÔç é³± ê©Ú³â ÕÆåÅ Áå¶ çÇñå òð× çÆÁ» ÃîμÇÃÁÅò» ê©åÆ â³±ØÆ ðÆÞ éÅñ åμÕ Õ¶ À°Ôé» é³± ÇÃμÖÆ òμñ ꩶÇðå ÕÆåÅ Í À°Ôé» ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì çÆ ê©í±ÃμåŠóê³é Ô¯ºç é³± ÇçμñÆ çðìÅð ç¶ åõå éÅñ¯º À°ÇÚÁÅ Õ¶ À°íÅÇðÁÅ Í À°Ô ÇÂμÕ ÇÂÕμñÅ ôÖà ÃÆ ÇÜÃ é¶ ÇÃμÖ Ã³ÃæÅò» ç¶ Õμç é³± À°μÚÅ üμÕä ñÂÆ ×°ðìÅäÆ çÆ î°Õ³îñ é°ÔÅð é³± ÇÃμÖ ÜÆòé ÇòμÚ ãÅñä çÅ ÇÂéÕñÅìÆ Õçî ÃëñåÅê±ðòÕ ê°μÇàÁÅ, ÇÜÃ ç¶ ÇÃμචòܯº À°Ôé» é³± ôÔÅçå ç¶äÆ êÂÆ; ê³ÜÅì ç¶ ñ¯Õ» çÆÁ» èÅðîÕ å¶ ðÅÜÃÆ Áå¶ ÇÕÃÅé òð× çÆÁ» ÃîμÇÃÁÅò» çÆ âà Õ¶ òÕÅñå ÕðÇçÁ» Õ¶ºçð ÃðÕÅð ç¶ ñ¯Õå³åðÆ ÇñìÅà ÇòμÚ ÇøðÕÅê©Ãå ÇÚÔð¶ é³± é³×Å ÕÆåÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇÃμÖ-ñÇÔð é³± ÇÜÔóÅ ÇÂéÕñÅìÆ ð³× ×°ðìÅäÆ é³± ÇÃμÖ ÜÆòé ÇòμÚ ãÅñ Õ¶ ÇçμåÅ, À°Ã éÅñ çÇñå òð× ÇÃμÖÆ òμñ ꩶÇðå Ô¯ÇÂÁÅ, ÇÜà éÅñ ÜÅå-êÅå ðÇÔå ÇÃμÖ ÃîÅÜ çÆ õÅñà é°ÔÅð òÅñÆ ÇÃðÜäÅ ê©×à Ô¯ ðÔÆ ÃÆ êð ÃæÅêåÆ ç¶ ðÅÜÃÆ ÃμåÅ À°μå¶ ÕÅì÷ ðÇÔä ñÂÆ îé°μÖåÅ ÇòÚñÆÁ» ÜÅå-êÅå ÁÅèÅðå ò³âÆÁ» çÅ Ô¯äÅ ÷ð±ðÆ ÃÆ Í À°Ô ÃæÅêåÆ çÆ ðÅÜÃÆ ÃμåÅ é³± ãÅÔ ñÅÀ°ä òÅñÆ î°μÖ ôÕåÆ ÃÆ ÇÜÃ é¶ ÃæÅêå Çé÷Åî ç¶ ÜÅå-êÅå ÁÅèÅðå ê©ì³è é³± ÚÕéÅÚ±ð Õð ç¶äÅ ÃÆ Í ÇÂà ñÂÆ ÜÅåêÅå ç¶ ì³èé» çÆ î°æÅÜ Á³çð±éÆ Áå¶ ìÇÔð±éÆ îÅéÇÃÕåÅ é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇóØ

153  é³± ôÔÆç Õðé ç¶ ðÃå¶ é³± ÁÅêäÆ ÃÇæðåÅ çÅ î°μÖ ÁÅèÅð ÜÅä Õ¶ À°Ôé» é³± ôÔÆç ÕðòÅ ÇçμåÅ Í êð òÕå ç¶ ìçñä éÅñ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ Ôîñ¶ î×𯺠ê³ÜÅì ç¶ éò¶º ìä¶ ÁÕÅñÆ î°μÖ î³åðÆ Ã°ðÜÆå ÇÃ³Ø ìðéÅñÅ é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ’Ú Ã°ðμÇÖÁÅ ìñ í¶Ü Õ¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð çÆ ‘éÆñÅ åÅðÅ’ (Blue Star) ÕÅðòÅÂÆ é³± Çòôò çÆÁ» é÷ð» ’Ú ÜÅÇÂ÷ áÇÔðÅÇÂÁÅ Áå¶ ê³ÜÅì ’Ú Ô¯ÂÆ ×óìó çÆÁ» ØàéÅò» çÆ åÇÔÕÆÕÅå ñÂÆ ÇÂμÕ Õî¶àÆ ÜÃÇàà ÁÜÆå ÇÃ³Ø ì˺à çÆ ðÇÔé°îÅÂÆ Ô¶á ìäÅÂÆ ÇÜÃ é¶ ÇÂà ×óìó ’Ú Áîé Áå¶ ÕÅé³±é çÆ ðÖòÅñÆ ê³ÜÅì ê°ñÆÃ ç¶ ÇÃμè¶ å½ð ’å¶ ôÅîñ Ô¯ä çÆÁ» ×òÅÔÆÁ» é³± ê¶ô ÕÆåÅ êð Õ°ðÃÆ-î¯Ô ÕÅðé ìðéÅñÅ ÃÅÇÔì é¶ ÇÂÔ Çðê¯ðà ÔÆ ÜÅðÆ éÅ ÕÆåÆ Í ÃμÚ ÇÕéÅð¶ ’å¶ Öó•Å ðÇÔ Ç×ÁÅ Áå¶ Õ±ó ÇøðÕÅê©Ãå ñ¯Õ» çÆ ç°ÇéÁÅòÆ ÃμåÅ çÅ ÇêÛñμ× ìÇäÁÅ ÇðÔÅ Í ìÅÕÆ ðÇÔ³çÆ ÕÃð À°Ã ç¶ ê°μåð ××éçÆê ÇÃ³Ø é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà Á³çð ÁÅêä¶ ÃÅæÆÁ» éÅñ Çîñ Õ¶ ׯñÆ ÚñÅ Õ¶ ê±ðÆ Õð ÇçμåÆ Í íÅò¶º ÔðÚ³ç ÇÃ³Ø ñ½×¯òÅñ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÅ ÇâÕà¶àð òÆ ÇðÔÅ êð À°Ô Õ½î çÆ Á×òÅÂÆ Õðé ç¶ ÕÅìñ ÔÆ éÔƺ ÃÆ Í À°Ô êÇÔñ» ÔÆ ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ åÅÕå» éÅñ î¶ñ ðμÖçÅ ÁÅ ÇðÔÅ ÃÆÍ À°Ã é¶ 1949 ÂÆÃòƺ ’Ú ‘ñÇÔðÅ’ 寺 Ú¯ä ñóé Ã ò¯à» çÆ îçç òÅÃå¶ Ü¯ ÇÚμáÆ éÕñÆ Çéð³ÕÅðÆ ÁÅ×± é³± ÇñÖÆ, À°Ã ÇòμÚ éÕñÆ Çéð³ÕÅðÆ ÁÅ×± é³± ‘ÃÇå×°ð±’ ôìç éÅñ î°õÅåì Ô¯ Õ¶ ÇÃμÖ ×°ð± ÃÅÇÔìÅé çÆ Ô¶áÆ ÕÆåÆ Í ªÞ 1978 ç¶ ÇÃμÖ-Çéð³ÕÅðÆ Õ»â î×𯺠íÅò¶º éÕñÆ Çéð³ÕÅðÆÁ» çÅ ìÅÂÆÕÅà Õð ÇçμåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ êð ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» é¶ 1978 ÂÆÃòÆ ’Ú À°Ôé» éÅñ î°ó óì³è êËçÅ Õð ñ¶ Ãé Í ÃîÕÅñÆ ÚôîçÆç ×òÅÔ êμåðÕÅð ÔðìÆð ÇÃ³Ø í³òð å» ÁÅêäÆ ÇñÖå ’Ú ÇÂμ毺 åÕ ÕÇÔ³çÅ þ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Ôîñ¶ Ã ÁÕÅñÆÁ» Áå¶ ÕÂÆ Ô¯ð Üæ¶ì³çÆÁ» é³± êåÅ ÃÆ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Ãî±Ô Á³çð ÇÕÔó¶ÇÕÔó¶ ñ¯Õ ÃðÕÅðÆ Â¶Ü³ÃÆÁ» ç¶ Ãé Áå¶ À°Ôé» ÇòμÚ Á³çð±éÆ í¶ç» é³± ÜÅäé ñÂÆ Ã±Ôƶ ç¶ å½ð ’å¶ ÇÃμÖ ÇñìÅà ’Ú ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ. ç¶ ÚÅð òðÕð òÆ ÔÅ÷ð Ãé Í Üæ¶çÅð ÇÕðêÅñ ÇÃ³Ø çÆ ÇÂÔ ×òÅÔÆ íÇòμÖ çÅ ÇÂμÕ ìóÅ òμâÅ ÃòÅñ þ, ÇÜà ÇòμÚ À°Ôé» ÇÕÔÅ þ ÇÕ “Ôð ÇòÁÕåÆ é³± ÇÂμÕ ÁÇÜÔ¶ Õîð¶ ç¶ ÃÅÔîä¶ ÇñÜÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÇÜÃ ç¶ ôÆô¶ ÁõìÅð» éÅñ ãμÕ¶ ԯ¶ Ãé ; ÇÃðø ç¯ Ã°ðÅõ Ãé, ÇÜé•» ÇòμÚ¯º ç¯ ÁμÖ» ò¶Ö Õ¶ çμÃçÆÁ» Ãé ÇÕ Õ½ä ÖÅóÕ± þ Áå¶ Õ½ä Çéðç¯ô Í ÇÂÔ î°õìð Õ½ä ÇòÁÕåÆ ÃÆ, ÇÂà ìÅð¶ Õ°Þ êåÅ éÔƺ êð ÇÂÔ Ü¯ òÆ ÃÆ À°Ô Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Õ³êñËÕà Áå¶ ÖÅóÕ±Á» ìÅð¶ ê±ðÆ ÜÅäÕÅðÆ ðμÖçÅ ÃÆ Í’’ î½Ü±çÅ Ã ç¶ ÔÅÕî ÁÕÅñÆ çñ é¶ ÇÃμÖ èðî Áå¶ ÃîÅÜ çÆÁ» Ãî±Ô ÇòñμÖäåÅò» é³± ìÅ©ÔîäÆ î°μÖ-èÅðÅ ÇòμÚ ÇÃðø ÁÅêäÆ Õ°ðÃÆ îÇÔø±÷ ðμÖä Áå¶ ê°μåð-î¯Ô òμà öðÕ Õð ÇçμåÅ þ; ì©ÅÔîäòÅç é³± î°ó ê³ÜÅì ÇòμÚ ÜÆòå Õð Õ¶ ÇÃμÖÆ À°μå¶ ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ., ðÅôàðÆ ÇÃμÖ Ã³×å Áå¶ ì©ÅÔîäÆ ÃμåÅ ç¶ ÇÔ³ç±òÅç ç¶ Â¶Ü³â¶ é³± À°íÅðé ñÂÆ Ö°μñ• ê©çÅé ÕÆåÆ þ Áå¶ ê³ÜÅì çÆ ÇÕÃÅéÆ é³±

154  îðé-ÇÕéÅð¶ êÔ°³ÚÅ ÇçμåÅ þ; ÇÕÃÅé òð× Áå¶ ê³ÜÅì ç¶ ñ¯Õ» éÅñ Ãí 寺 òμâÅ è¯ÖÅ ê³ÜÅì çÆ õ°çî°õÇåÁÅðÆ ê©åÆ üμê òμàÆ ðμÖ Õ¶ ÕÆåÅ þ Áå¶ Ü¶ñ•» ÇòμÚ ð°ñç¶ é½ÜòÅé» çÆ ÃÅð åÕ éÔƺ ñÂÆ ×ÂÆ Í ç±Ü¶ êÅö Çòð¯è Õðç¶ ðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ çñ çÅ î°ÖÆ Çéð³ÕÅðÆ ò¯à» ÔÅÃñ Õðé ç¶ ÚμÕð» ’Ú ÇòòÅç-שÃå Ô¯ Õ¶ ÁÅêäÆ ÃÅÖ ×òÅ ìËáÅ êð À°Ã é¶ òÆ ÔÅÕî ÁÕÅñÆ çñ çÆ åð•» ÇÃμÖ ÇÃè»å é³± Ö¯ðÅ ñÅªç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆç» ç¶ ÇÃðåÅÜ ê³Üò¶º êÅåôÅÔ ÃÅÇÔì ×°ð± ÁðÜé ç¶ò ÜÆ ç¶ ìðÅìð í×å ÇÃ³Ø ç¶ ë»ÃÆ Ççòà ’å¶ ÁõìÅð» ’Ú Ûê¶ ÔÅÕî ÁÕÅñÆ çñ ç¶ ÇÂôÇåÔÅð» çÆ ðÆö ÁÅêä¶ ÇÂôÇåÔÅð» ÇòμÚ í×å ÇÃ³Ø é³± ôÔÆç-¶-ÁÅ÷î ÇñÖ Õ¶ ÁÅêäÆÁ» ë¯à¯Á» ÛêòÅÂÆÁ», Üç ÇÕ ÇÂà óì³èÆ æ¯ó•» Ãî» êÇÔñ» ÔÆ ÚμñÆ ìÇÔà ÇòμÚ ÇÂÔ ñ¯Õ ÇìñÕ°ñ õÅî¯ô ðÔ¶ Í ò¶Ö¯ ò¯à Ûóï³åð ’Ú ÁÕÅñÆÁ» çÆ ÇÃμÖÆ ¯ ÇÃμÖ Õ½î Áå¶ ÇÃμÖ-ÇÃè»å ç¶ êÇÔð¶çÅð ÇÃμÖ-ÇÃμè»å-í³ÜÕ ÁÅ×± ÇÃîðéÜÆå ÇÃ³Ø îÅé é¶ ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ. ç¶ ÇõñÅø î°ÇÔ³î ÇòμãÆ Áå¶ À°μÚÆ Ã°ð ÇòμÚ ÇÂÔé» çÆÁ» ÕÅðòÅÂÆÁ» é³± Çé³ÇçÁÅ-íÅò¶º ÇÕ ÇÂà ×μñ¯º ÇÂéÕÅð éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÇÕ ÇÔ³ç± ÜÅ×ðä Á³ç¯ñé é³± áμñ• êÅÀ°ä ñÂÆ ÔÅÕî-Çòð¯èÆ ðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ çñ é¶ òÆ çμìòÆ Ã°ð ’Ú ÁÅòÅ÷ À°áÅÂÆ Í ÇÃμÖ» ç¶ Ãî±ÔÕ å½ð ’å¶ Çòð¯è òܯº ÇÂÔ ê©¯×ðÅî ÇÔ³ç±-ì©ÅÔîäÆ ÃíÅ é¶ î°ñåòÆ Õð ÇçμåÅ êð ‘î°ñåòÆ’ ôìç 寺 Ãêôà þ ÇÕ ÇÂÔ ÇøðÕÅê©Ãå À°íÅð ÇÂμÕ òÅð ë¶ð ê³ÜÅì Á³çð óê©çÅÇÂÕ åäÅÀ° êËçÅ Õð¶×Å Í ÇÂà óê©çÅÇÂÕ åäÅÀ° çÅ àÅÕðÅ Õðé ñÂÆ Õ½ºî é³± óå-ÇÃêÅÔÆ ð±ê òÅñÅ ÇÂμÕ ÁÇÜÔŠܯôÆñÅ é½ÜòÅé ÁÅ×± ÚÅÔÆçÅ þ ÇÜÔóÅ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ îÃÇñÁ» é³± ê¶ô Õð ÃÕçÅ Ô¯ò¶Í ÁμÜ Õ½î ÇÂμÕ ÁÅ×± 寺 Çìé» ÃμÖäÆ þ êð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆÁ» ïÅç» ÁμÜ òÆ ê½ä» ç¶ ì°μÇñÁ» ’Ú ÇîμáÅ-ÇîμáÅ éÅç Û¶ó ðÔÆÁ» Ôé : À°Ô ìÅ÷ ÇÂñÅÔÆ ÃÆ, ÇÜÔóÅ ÃÅ毺 ç±ð Ç×ÁÅ Í ÇÃμÖÆ çÆÁ» å³ç» é³±, êμÕÆÁ» Õð ñå Ç×ÁÅ Í . ............. ç°éÆÁÅ î³éçÆ ÷¯ð» é³±, À°Ôé¶ ÷¯ð ÇòÖÅ ÇçμåÅ Í ç°ôîä ÇçÁ» ÕàÕ» é³±, ÇÂμÕ êñ ’Ú î°ÕÅ ÇçμåÅ Í

155 

ÇÂμÕ Ô¯ð ö°ñÅîÆ* - ÃòðéÜÆå ÇÃ³Ø Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅñ¶ ô°ð± 寺 ÔÆ ÇÂà ×μñ ç¶ î°çμÂÆ ðÔ¶ Ôé ÇÕ ÁÅñ dzâÆÁÅ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà ÇÃμÖ» é³± ÷ð±ð ÇîñäÅ ÚÅÔÆçÅ þ å» Ü¯ Ãî±Ô ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÆ ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ çÆ ç¶Ö-ð¶Ö ÁèÆé ðÚμÜÆ Ã¶òÅ-óíÅñ Ô¯ ÃÕ¶ êð î½Ü±çÅ Ã ÇòμÚ ÇÂà ÁËÕà çŠܯ ÖðóÅ ÇåÁÅð Õð Õ¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð Õ¯ñ í¶ÇÜÁÅ Ç×ÁÅ þ, À°Ã ÇòμÚ Áé¶ÕÅ åð°μàÆÁ» Ôé ܯ ÇÃμÖ» ç¶ íÇòμÖ ñÂÆ ìóÅ òμâÅ õåðÅ ÃÅìå Ô¯ä×ÆÁ» Í Ü¶ ÇÂÔ çð°Ãå éÅ ÕÆåÆÁ» ×ÂÆÁ» å» ÇÂÔ ÇÃμÖ» ñÂÆ ÇÂμÕ Ô¯ð éòƺ ö°ñÅîÆ Ô¯ò¶×Æ Í ÁÅ÷ÅçÆ å¯º êÇÔñ» 1925 ÂÆÃòÆ ’Ú ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÆ Ã°ÚμÜÆ Ã³íÅñ Áå¶ ÇÃμÖ» ç¶ Ôμæ» ÇòμÚ ÇÂÔé» é³± êμÕ¶ å½ð ’å¶ ç¶ä ñÂÆ ‘ÇÃμÖ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà 1925, ܯ ‘ê³ÜÅì ÁËÕà’ ç¶ é» éÅñ òÆ ÜÅÇäÁÅ Ü»çÅ þ, êÅà ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÃÆ êð Ô°ä ÁÅ÷ÅçÆ î×𯺠1999 ÂÆÃòƺ ’Ú ÜÃÇàà Ôðì³Ã ÇÃ³Ø Áå¶ Ç³ÃàÆÇÚÀ±à Á½ë ÇÃμÖ ÃàμâÆ÷ ç¶ Õ°Þ î˺ìð» òμñ¯º, ‘ÇÃμÖ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà, 1999 ç¶ é» Ô¶á Õ¶ºçð ÃðÕÅð é³± ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÆ Ã°ÚμÜÆ Ã³íÅñ ç¶ êðç¶ ’Ú Ü¯ Çìμñ çÅ ÖðóÅ êÅà ԯä ñÂÆ í¶ÇÜÁÅ Ç×ÁÅ þ, À°Ô ÁμÜ-Õμñ• ÚðÚÅ çÅ ÇòôÅ ìÇäÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ÇÂà Çìμñ é³± êó•é À°êð³å ÇÂà ÇòÚñÆ ÃÚÅÂÆ ÇìñÕ°ñ ÃÅø é÷ð ÁŪçÆ þ Í ÇÂà Çìμñ ÇòμÚ ÇÂμÕ ìóÅ òμâÅ ÇÃè»åÕ ÔîñÅ þ Í ÇÃμÖ çÆ êÇðíÅôÅ é³± å¯ÇóÁÅ Ç×ÁÅ þÍ Ü篺 1925 òÅñ¶ ÁËÕà ÇòμÚ Áå¶ ÇÃμÖ ðÇÔå îÇðÁÅçÅ ’Ú ÃÅø ÇñÇÖÁÅ þ ÇÕ ‘ÇÃμÖ À°Ô þ, ܯ ÇÕö Ô¯ð èðî é³± éÔƺ î³éçÅ’ å» ÇÂà Ãåð é³± ÇÕª éÔƺ ÇñÇÖÁÅ Ç×ÁÅ ? ÇÂà 鳱 ×ñåÆ Ü» í°μñ éÔƺ ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇÂÔ ìóÆ ï¯ÜéÅì³çÆ éÅñ ÕÆåÆ ÚñÅÕÆ þ, ܯ ñÅñÚÆ îÅéÇÃÕåÅ çÆ ÇÕö Ôòà 鳱 ê±ÇðÁ» ÕðçÆ þ Í ÇÂà ÁËÕà ÇòμÚ ÇÜà åð•» Ãí Õ°Þ êÅà ԯä ñÂÆ Õ¶ºçð ÃðÕÅð é³± í¶ÇÜÁÅ Ç×ÁÅ þ À°Ã ç¶ êÅà ԯä À°êð³å Ãí 寺 òμâÆ åÅÕå Ã˺àð ì¯ðâ Ô¯ò¶×Å, Ãà¶à ì¯ðâ Ü» ÇðÜéñ ì¯ðâ ÇÂÃ ç¶ ÁèÆé Ô¯ä׶ êð Õ¶ºçð ÃðÕÅð Ãí Õ°Þ Ã˺àð ì¯ðâ çÆ ÃñÅÔ éÅñ Õð¶×Æ Í ÇÂà ì¯ðâ ç¶ ÁèÆé ÔÆ Ãí Õî¶àÆÁ», Çà©ÇìÀ±éñ ÁÅÇç ìäé׶ Í ÇÃåî å» ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÃμÖ ÇìéÅ ÇÂÜÅ÷å 寺 Õ¯ÂÆ ×°ðç°ÁÅðÅ òÆ éÔƺ ìäÅ ÃÕä׶ Í íÅò¶º ÇÂà ì¯ðâ ç¶ ê³Ü¶ åõå» ç¶ Üæ¶çÅð ÃÅÇÔìÅé Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÅ þμâ-׳©æÆ î˺ìð Ô¯ä׶ êð À°Ô ÇÂà ÇòμÚ ÁÅêä¶-ÁÅê é³± Õ¯ÂÆ * ÇÂÔ ê¶êð dzÃàÆÇÚÀ±à Á½ë ÇÃμÖ ÃàμâÆ÷ òμñ¯º ‘ÁÅñ dzâÆÁÅ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà’ À°μå¶ ÕðòŶ ׶ ÃËîÆéÅð ’Ú ÜéòðÆ 22, 2000 é³± êÇó•ÁÅ Ç×ÁÅ Í

156  ÃñÅÔ ç¶ä åÕ ÔÆ ÃÆîå ðμÖä׶ Í À°é•» é³± ÇÕö ÇÕÃî çÆ ò¯à êÅÀ°ä çÅ ÁÇèÕÅð éÔƺ Ô¯ò¶×Å Í ÁÅõð ÁÇÜÔÅ ÇÕª ? ç±ÜÅ, ê³Ü¶ åõå» ç¶ Üæ¶çÅð ÃÅÇÔìÅé Ã˺àð ì¯ðâ ç¶ ÁèÆé ÇÕª ðÇÔä ? ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ÇÃμÖ» çÆ Ãðò-À°μÚ ôÕåÆ þ, ÇÜà çÅ Ô°Õî ìÅÕÆ åõå» ç¶ Üæ¶çÅð» é³± òÆ î³éäÅ ê˺çÅ þ Í Üæ¶çÅð ÃÅÇÔì çÆ ÔÃåÆ Õ½î ç¶ ÁÅ×± ð±ê ’Ú þ ܯ ÇÕ ê³Ü» ÇêÁÅÇðÁ» çÆ ÃñÅÔ éÅñ Ôð øËÃñ¶ é³± ó×å ÇòμÚ ÜÅ Õ¶ Õðç¶ Ôé Í ÁÇÜÔ¶ ì¯ðâ ÁÅÇç Üæ¶çÅð ÃÅÇÔì çÆ æ» ñË ñËä׶ Í ÇÂÃ å¯ ÇìéÅ Ã˺àð ì¯ðâ ç¶ ÁèÆé ìäé òÅñÆ Õ¶ºçðÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ çÆ ÕÆ ñ¯ó ? Ü篺 ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ êÇÔñ» ÔÆ î½Ü±ç þ Í ÁÇÜÔÆ ÃÇæåÆ ÇòμÚ ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ çÆ í±ÇîÕÅ ÕÆ Ô¯ò¶×Æ ? ÜòÅì, ÇìñÕ°ñ õåî Í ÇÂà Çìμñ ç¶ ñÅ×± Ô¯ä éÅñ ÇÃμÖ» çÆÁ» Ãî±Ô óÃæÅò» Áå¶ ×°ðç°ÁÅð¶ ÃÅÇÔìÅé ÇÂÔé» Õî¶àÆÁ» ÁèÆé Ã˺àð ì¯ðâ ç¶ æμñ¶ Çé×±ä¶ ÇÜÔ¶ ìä Õ¶ ðÇÔ ÜÅä׶ Í Õ¶ºçð ÃðÕÅð Ãà¶à Áå¶ ÇðÜéñ ì¯ðâ ÇòμÚ¯º ÁÅêäÆ îð÷Æ ç¶ Ü» ÇòÕÅÀ± ÇÕÃî çÆÁ» ð±Ô» ç¶ ð±ê ÇòμÚ 71 î˺ìð Çéï°Õå ÕðòÅ ñò¶×Æ Áå¶ ÁÅêäÆ îð÷Æ ÚñŶ×Æ, Üç ÇÕ ê³ÜÅ åõå» ç¶ Üæ¶çÅð ÃÅÇÔìÅé Áå¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÅ þμâ-׳©æÆ î˺ìð Ô°³ç¶ ԯ¶ òÆ ÁÅêäÆ ò¯à éÔƺ êÅ ÃÕä׶ íÅò¶º ÇÕ ê³Ü» åõå», çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ Á³Çî©åÃð ç¶ Ãî±Ô ÇÂÇåÔÅÃÕ ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÅ Õ³àð¯ñ ÇÂà ì¯ðâ ç¶ ÁèÆé ÔÆ Ô¯ò¶×Å Í ÁÇÃμè¶ å½ð ’å¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð Ã˺àð ì¯ðâ ðÅÔƺ ÇÃμÖ-×°ðç°ÁÅÇðÁ» é³± ÁÅêä¶ Ôμæ ÇòμÚ ñò¶×Æ Í ÇÂμ毺 ÇÂÕμᶠԯä òÅñ¶ èé é³± ÇÂμÕ ÇñÖå ÇòμÚ ÇñÁÅ Õ¶ ÇÂéÕî àËÕÃ ç¶ Ø¶ð¶ ÇòμÚ òÅó¶×Æ Áå¶ ÇÃμÖ ôÕåÆ é³± ÁÅðÇæÕ êμèð ’å¶ Õî÷¯ð ÕðÕ¶ éÃñØÅå òμñ ð°õ ÁõÇåÁÅð Õð¶×Æ Í ÃòÅñ êËçÅ Ô°³çÅ þ ÇÕ ÁÇÜÔ¶ ÁËÕà çÅ øÅÇÂçÅ ÇÃμÖ» é³± Ü» ÃðÕÅð é³± ? Õ¶ºçð ÃðÕÅð çÆ ÃîμÇÃÁÅ þ ÇÕ À°Ô Ãà¶à é³± Õì÷¶ ÁèÆé ðμÖäÅ ÚÅÔ°³çÆ þ Í À°Ô À°ç¯º ÔÆ Ô¯ ÃÕçÅ þ Üç À°Ô Ãà¶à çÆ ôÕåÆôÅñÆ Õ½î ç¶ À°Ôé» Ãð¯å» é³± Õì÷¶ ÇòμÚ Õð ñò¶ ÇÜμ毺 À°Ô ôÕåÆ ñËºç¶ Ôé Í ÇÃμÖ ×°ðç°ÁÅð¶ Áå¶ ÇÃμÖ Ã³ÃæÅò» ÁÇÜÔ¶ Ãð¯å Ôé ÇÜé•» 寺 ÇÃμÖ ôÕåÆ ñË Õ¶ ÁÅêä¶ Ü÷ÇìÁ» é³± ûíÆ ìËᶠÔé Í ÇÂÔé» Ãð¯å» é³± å¯óé ñÂÆ ÔÆ ÇÂÔ ÁËÕà ìäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ þ Í ÇÂÔ Ãí Õ°Þ ÇÂà ê©Ã³× ’Ú ò¶ÖäÅ ÚÅÔÆçÅ þ ÇÕ ÁÇÔîç ôÅÔ ÁìçÅñÆ çÅ Á³Çî©åÃð ÃÅÇÔì ç¶ êÇòμåð Ãð¯òð» é³± ê±ðéÅ, îμö ð³Øó çÅ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ êÅÕ-é°ÔÅð é³± Çí©ôà ÕðéÅ, Ãð¯òð ’å¶ êÇÔð¶ ñÅ Õ¶ ÷ÕðÆÁÅ Ö» çÅ ÇÃμÖ» é³± ÇÂôéÅé Õðé 寺 òðÜäÅ Áå¶ ç±Ü¶ êÅö ìÅìÅ ×°ðìõô ÇÃ³Ø çÅ õÅñö éÅñ Çîñ Õ¶ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ðÅÖÆ Õðç¶ Ô¯Â¶ ôÔÆçÆ êÅÀ°äÅ, ìÅìÅ çÆê ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå, íÅÂÆ Ã°μÖÅ ÇÃ³Ø Áå¶ íÅÂÆ îÇÔåÅì ÇÃ³Ø çÅ îμö ð³Øó çÅ ÇÃð òμãäÅ Áå¶ î½Ü±çÅ Ã ÇòμÚ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ Áé¶Õ» Çóػ Ã³× çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ êÇÔðÅ Çç³ç¶ ôÔÅçå êÅÀ°äÅ, ÇÃμÖ» é³± Õ°Þ ÃìÕ ÇÃÖÅªç¶ Ô¯Â¶ ïÚä ’å¶ îÜì±ð ÕðçÅ þ Í ÇÂÔ ÁËÕà ÇÃμÖ» çÆ éÃñÕ°ôÆ çÅ ê°¦çÅ þ ÇÜÃ ç¶ ðÅÔƺ Õ¶ºçð ÃðÕÅð ÇÃμÖ» é³± ÁÅÀ°ä òÅñ¶ ÃÇîÁ» ’Ú ì¯èÆÁ» òÅñÅ ÃìÕ ÃÇÔܶ ÔÆ ÇÃÖŶ×Æ Í Õ¶ºçð ÃðÕÅð ÜÅäçÆ þ ÇÕ ÇÃμÖ» é³± Áܯն Ã ’Ú Ã³ÚÅð îÅÇèÁî» çÆ Þ°μñ ðÔÆ Ôé¶ðÆ ÇòμÚ êÇÔñ» ò»×± ÇÕö åð•» î°ÕÅÇÂÁÅ éÔƺ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇÂà ñÂÆ ÇÂà ñ¯Õå³åðÆ ÕÅé³±é çÆ Û» Ô¶á ÇÂà ÁËÕà ðÅÔƺ ÇÂÔé» é³± î°ÕÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ Áå¶ éÅñ ÔÆ

157  À°Ô ÇÂÔ òÆ ÃÅìå Õð ç¶ò¶×Æ ÇÕ ÇÂÔ ÁËÕà À°Ôé» ’å¶ æ¯ÇêÁÅ éÔƺ Ç×ÁÅ Ãׯº ÇÂà çÆ î³× ÇÃμÖ õ°ç Õð ðÔ¶ Ôé Í ÇÂà éÅñ ðÅÜÃÆ å½ð ’å¶ ÇÃμÖÅ é³± Ôî¶ôÅ Õ¶ºçð çÆ ‘Ô»’ ÇòμÚ ‘Ô»’ îÜì±ðé ÇîñÅÀ°äÆ êò¶×Æ Áå¶ À°Ô ÔÅð î³é Õ¶ ÁõÆð ÁÅêä¶ÁÅê ÔÆ ðÅôàðÆ Ã³Õñê ç¶ ÁèÆé ÁÅ ÜÅä׶ Í ÇêÛñ¶ ÃÇîÁ» ’Ú Õ¶ºçð ÃðÕÅð é¶ ðÅÜ ÃðÕÅð ç¶ ðÅÔƺ ÇÃμÖ Ãð±ê òÅñÆ ñÅñÚÆ îÅéÇÃÕåÅ é³± òðå Õ¶ À°Ôé» ç¶ ðÅÔƺ ÔÆ Õ¶òñ ÇÃμÖ ÜòÅéÆ çÅ êô±Á» çÆ åð•» ÇôÕÅð ÕÆåÅ Áå¶ ç¯ôÆ ðÅÜ ÃðÕÅð é³± æÅê ÇçμåÅ Í ê³ÜÅì ’Ú ÃéÁåÆÕðé ç¶ ÇòÕÅÃ ç¶ êðç¶ Ô¶á øËÕàðÆÁ» ñ×òÅ Õ¶ ÇÃμÖ» é³± ò¯à ÇÃÃàî ÇòμÚ¯º êÛÅóé ñÂÆ ÇìÔÅð ç¶ ñ¯Õ» é³± ÇÂμæ¶ ÁÅÀ°ä çÅ ðÅÔ ÁÇÃμè¶ ð±ê ’Ú Ö¯ñ• ÇçμåÅ, å» Ü¯ ÇÃμÖ ìÔ°-Ç×äåÆ å¯º ØμàÇ×äåÆ ÇòμÚ ÁÅ ÜÅä Í ÇÂÔ ÁËÕà À°Ã¶ ÇÕÃî çÆ ÇÃμÖ îÅéÇÃÕåÅ é³± ÇÕö ÃîÞ½å¶ ÁèÆé òðå Õ¶ ìäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ, ÇÜà ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ØÅàÅ Áå¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð é³± øÅÇÂçÅ þ Í Ü¶ Õ¯ÂÆ ÁËÕà å°ÔÅé³± ØÅචÇòμÚ ñË Õ¶ Ü»çÅ þ å» À°Ã é³± êÅà ÕðòÅÀ°ä çÅ Õ¯ÂÆ ñÅí éÔƺ Í ÇÂà ÁËÕà é³± êÅà ÕðòÅÀ°ä ñÂÆ í¶Üä 寺 êÇÔñ» ÇÃμÖ» ç¶ Õ¶ºçðÆ ò÷Åðå éÅñ ÔÅñÅå» î°åÅìÕ Ã³ì³è» çÅ êåÅ Ô¯äÅ ÷ð±ðÆ þÍ ÇÃμÖ» ç¶ Ã³ì³è Õ¶ºçð (ÇÔ³ç±-ôÕåÆ) éÅñ ÁÅ÷ÅçÆ å¯º êÇÔñ» Ô¯ð åð•» ç¶ Ãé Áå¶ ÁÅ÷ÅçÆ î×𯺠çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì À°êð Ôîñ¶ Áå¶ ÇÃμÖ Õåñ¶ÁÅî 寺 ìÅÁç Ô¯ð åð•» ç¶ Ôé Í ÇÂÔ ÁËÕà À°Ã¶ ÕÅé³±éÆ ÇÕåÅì (óÇòèÅé) ÁèÆé ÇÃμÖ» ’å¶ ñÅ×± ÕðòÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÜà ’å¶ ç¯ ÇÃμÖ» é¶ ÇÂÃ ç¶ ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ Ô¯ä çÆ ÃÚÅÂÆ ÷ÅÔð Õð Õ¶ çÃåõå Õðé 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÇçμåÅ ÃÆ ÇÕªÇÕ ÇÂà ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ÇÔ³ç±Á» çÆ ÇÂμÕ ÃÅÖ çμÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ Áܯն ÁËÕà ÇòμÚ ÇÃμÖ çÆ êÇðíÅôÅ ’Ú ÇÕö Ô¯ð èðî é³± éÅ î³éä òÅñÅ éÅ ÇñÇÖÁÅ ÜÅäÅ ÇÂö èÅðÅ é³± ê±ÇðÁ» ÕðéÅ þ Í ÇÂÔ ÇÃμÖ» éÅñ èð¯Ô þ, ÇÂμÕ ìóÅ òμâÅ ÇòôòÅØÅå þ, ܯ éÅ ìõôäï¯× þ Í ÇÃåî ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÂÔ ÃÅⶠÁÅêä¶ ÔÆ ñ¯Õ» çÅ ÇÃðÇÜÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ Í ÇÂÔ ÁËÕà Õ°Þ ñ¯Õ» çÅ ÃæÅêåÆ éÅñ Çîñ Õ¶ ÇÃðÇÜÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÅÇ÷ô» çÅ ÇÂμÕ ÁÇÜÔÅ ê°¦çÅ þ, ܯ ðÅÜÆò-ñ½×¯òÅñ ÃîÞ¯å¶ å¯º ìÅÁç ÇÃμÖ» ñÂÆ Ãí 寺 îÅóÆ Ü» ÃçÆ çÆ ÇÃμÖ» éÅñ ÁÅêÇäÁ» òμñ¯º ÕîŶ èð¯Ô çÆ Ãí 寺 òμâÆ ØàéÅ þ Í ÇÂÃ ç¶ êÅà ԯä éÅñ ÁÅÀ°ä òÅñÆÁ» éÃñ» ñÂÆ Ã³Øðô ÕðéÅ ÷ð±ðÆ ìä ÜŶ×Å Áå¶ ÁÇÜÔ¶ éÅôÅ÷ ÔÅñÅå ìä ÜÅä׶ ܯ ôìç» çÆ ÇìÁÅéÕÅðÆ å¯º ìÅÔð Ô¯ä׶ Í ÇÂà ñÂÆ ÇÂà ÃÅð¶ ðÔμà çÆ ÔÕÆÕå ܶÕð óì³èå î˺ìð çμà ç¶ä å» ê³æ çÅ íñÅ Ô¯ò¶×Å Í Ç³ÃàÆÇÚÀ±à ç¶ ê©èÅé ÃÅÇÔì (âÅ: ×°ðçðôé ÇÃ³Ø Çãμñ¯º) çÅ øð÷ ìäçÅ þ ÇÕ À°Ô ÔÕÆÕå ÷ÅÔð Õðé Áå¶ Ã³ÃæÅ ç¶ ìçéÅî Ô¯ ðÔ¶ é» é³± ìÚÅÀ°ä ñÂÆ ÁÅêäÅ ìäçÅ øð÷ ÁçÅ Õðé Í ÕÅé³±éÆ å½ð ’å¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð ÇÕö Øμà-Ç×äåÆ Õ½î ’å¶ ÁÇÜÔÅ èÅðîÕ ê©ì³è éÔƺ á¯Ã ÃÕçÆ Í ÇÂà ñÂÆ À°Ôé» é¶ ÇÃμÖ» êÅïº ÔÆ ÁÅêäÆ îð÷Æ çÆÁ» èÅðÅò» òÅñÅ ÖðóÅ ê¶ô ÕðòÅ ÇçμåÅ þ å» Ü¯ ÃæÅêåÆ ñ¯Õå³åÇðÕ ê©äÅñÆ ÇòμÚ ÃÅø-ðæðÆ ðÇÔ³çÆ Ô¯ÂÆ ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ Û°μà ÜÅò¶ ÇÕ ÇÂÔ ÇòèÅé á¯ÇÃÁÅ éÔƺ ÜÅ ÇðÔÅ Ãׯº ÇÃμÖ» òμñ¯º ê¶ô ÕÆåÆ À°Ôé» çÆ î³× î°åÅìÕ ÇçμåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í Ô±-ìÔ± ÇÂö ôÕñ ÇòμÚ ÇÂÔ ÖðóÅ ê©òÅé Ô¯ä éÅñ ÁÅÀ°ä òÅñÆÁ» ÇÃμÖ éÃñ» ÇÂà åð•» Õ¶ºçð ÃðÕÅð ç¶ Çôճܶ ÇòμÚ ëà ÜÅä×ÆÁ» ÇÕ À°Ôé» Õ¯ñ ÔÇæÁÅðì³ç

158  óØðô Õðé 寺 ÇÂñÅòÅ Ô¯ð Õ¯ÂÆ ÚÅðÅ éÔƺ ðÇÔ ÜÅò¶×Å Áå¶ Õ¶ºçð ÃðÕÅð ìÅ©ÔîäÆ öñì¶ é³± ò¯à Ûóï³åð ÇòμÚ ÇÂÕμáÅ Õðé ñÂÆ ÃÇÔܶ ÔÆ ç¶ô çÆ Â¶ÕåÅ Áå¶ ÁÖ³âåÅ çÅ Þ±áÅ êÅÖ³â ÕðçÆ Ô¯ÂÆ éÃñÆ Õåñ¶ÁÅî Õð Õ¶ ÇÂμÕ Ô¯ð ÇÃμÖ êÆóÆ é³± ôÔÆç Õð ç¶ò¶×Æ Í

159 

ÇÂÇåÔà 寺 òμâÅ ÜðéËñ - ÁîðÆÕ ÇÃ³Ø î°ÕåÃð ÜòÅéÆ ’Ú êËð èðÇçÁ» ÇÜé•» ç¯ ð³×» é¶ î¶ð¶ ÁÛ¯Ô îé ’å¶ ÁÅêäÆ ÁÇîμà ÛÅê ÛμâÆ, À°Ôé» ’Ú¯º ÇÂμÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôõÃÆÁå çÅ ê©íÅò Áå¶ ç±ÜÅ Õ½îÆ ÁÅ÷ÅçÆ çŠóÕñê Ãé Í Çª ÜÅêçÅ ÇÕ ç°ÇéÁÅòÆ ÇðôÇåÁ» ç¶ ðû çÆ ÇÃÖð ÃÆ Ã³å ÜðéËñ ÇóØÍ À°Ãç¶ ÇòÛ¯ó¶ 寺 ìÅÁç ÇðôÇåÁ» ’Ú À°Ô ÇîáÅà Áå¶ ÇòôòÅà Õç¶ é÷ð éÔƺ ÁŶ Í ÁμÜ òÆ Ü篺 À°Ãç¶ ÇÂÔ ì¯ñ-“î¶ð¶ íðÅ ìä¯×¶ ?’’-Õ³é» ’Ú ×±³Üç¶ Ôé å» ÇÂÀ° ÜÅêçÅ þ ÇÕ À°Ã ç¶ ÇÂà íðÅ-ÇêÁÅð çÅ Õð÷ ÃÅ毺 ÇÂà Ç÷³ç×Æ ’Ú å» ôÅÇÂç ÔÆ À°åÅÇðÁÅ ÜÅò¶ Í ÁμÜ Ü篺 óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôõÃÆÁå çÆ ÚðÚÅ ÇÛóçÆ þ å» À°Ãç¶ ÃðÆðÕ ð±ê ’Ú ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä Ü» ôÔÆç Ô¯ ÜÅä çÆÁ» ×μñ» ÇòòÅç çÅ ð±ê èÅð Ü»çÆÁÅ Ôé Í ‘óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÀ±ºç¶ Ôé’--ÇÂÔ ×μñ À°Ãç¶ ÚÅÔ°ä òÅÇñÁ» é³± ôÅÇÂç Ú³×Æ ñμ×çÆ Ô¯ò¶ êð À°Ô ÇÂÔ éÔƺ ÜÅäç¶ ÇÕ ÇÂÔ ÕÇÔ Õ¶ À°Ô ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ ÇÂμÕ ìÔ°å òμⶠÜðéËñ çÆ ôõÃÆÁå é³± ì½ä¶ ð±ê ’Ú ê¶ô Õð ðÔ¶ Ô°³ç¶ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø òÅÇÕÁÅ ÔÆ ÇÜÀ±ºçÅ þ Áå¶ Ôî¶ôÅ ÇÜÀ±ºçÅ ðÔ¶×Å êð ÇÃμÖ ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ Ã°éÇÔðÆ ê³ÇéÁ» ç¶ ê©Ã³× ÇòμÚ ÕÂÆ-ÕÂÆ òÅð Ǫ òÆ ÜÅêçÅ þ ÇÕ À°Ãç¶ ÃðÆðÕ ð±ê ’Ú ÇÜÀ±ºç¶ Ô¯ä çÆ ÇÜμç Õðé òÅñ¶ À°ÃçÆ îÔÅé ôõÃÆÁå é³± ÜÅäé 寺 ê±ðÆ åð•» ÁÃîðæ ÔÆ ðÔ¶ Ô¯ä Í Ü±é 1984¤ ç¶ Øμ¬ØÅð¶ òð×Æ ÃÇæåÆ ’Ú¯º óå Üðé³Ëñ ÇÃ³Ø ÇÜÔÆ ôõÃÆÁå çÅ Õ¶òñ ÜÅé ìÚÅÀ°ä ñÂÆ ÃðÆðÕ ð±ê ’Ú ìÅÔð ÜÅäÅ åÃμòð ÕðÕ¶ ð±Ô Õ³ì À°μáçÆ þ Í ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðäÆ ç¶ Ã±ð¶ À°Ã îé°μÖ, ÇÜÃ é¶ ÁÅêäÆ ç±ð-Çç©ôàÆ ÃçÕŠܱé 1984¤ ç¶ Øμ¬ØÅð¶ ð±êÆ Õ½îÆ Ã³Õà é³± îÔÆÇéÁ» êÇÔñ» êÛÅä ÇñÁÅ Ô¯ò¶ Áå¶ ÁÇÜÔ¶ óÕàîÂÆ Ã ÁÅêäÆ ôÔÅçå ç¶ä ç¶ ê©ä é³± ÇÃμÖ Ã³×å» ÃÅÔîä¶ Áé¶Õ» òÅð ç°ÔðÅÇÂÁÅ Ô¯ò¶, òμñ¯º îé°μÖÆ éÅôòÅé ÃðÆð é³± ìÚÅ Õ¶ ÁÅåîÕ î½å çÆ ×μñ ïÚäÆ, À°ÃçÆ ôõÃÆÁå éÅñ ÇÃð¶ çÆ ì¶ÇÂéÃÅøÆ þ Í òËö å» Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå é³± ê©×àÅÀ°ä ñÂÆ Áé¶Õ» á¯Ã Ãì±å» çÆ À°çÅÔðä ÇçμåÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ êð³å± óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Á³ç𯺠սîÆ-ÕÅÜ ñÂÆ ôÔÅçå ç¶ä çÅ â°μñ•-â°μñ• ê˺çÅ Ü÷ìÅ À°ÃçÆ Áç°μåÆ ôÔÅçå é³± ê©×àÅÀ°ä òÅñ¶ ÃÅð¶ åμæ-Ãì±å» éÅñ¯º ÁμÜ òÆ Ãí 寺 á¯Ã ÜÅêçÅ þÍ Áܯն Ã çÆ ðÅÜÃÆ, èÅðÇîÕ Áå¶ ÃîÅÜÕ ÃÇæåÆ ìÅð¶ ÇÚ³åå Ô¯ Õ¶ Ü篺 À°Ô ÇÃμÖ» ç¶ Õ½îÆ Ã³Õà é³± óì¯èé Ô°³çÅ ÃÆ å» ÁÅê-î°ÔÅð¶ À°Ãç¶ î³±Ô å¯º ÇÂÔ ôìç òÇÔ å°ðç¶ Ãé ; ‘ÇÃð ÇçμÇåÁ» ìÅÞ éÔƺ ðÇÔäÅ, èðî ÇÃð ÇçμÇåÁ» ìÅÞ éÔƺ ðÇÔäÅ Í’ À°Ãç¶ ÇÂÔé» ì¯ñ» ÇêμÛ¶ Õ¶òñ À°Ãç¶ Ü÷ìÅå» çÅ ò¶× ÔÆ éÔƺ

160  ÃÆ, Ãׯº À°μÚ çðܶ çÆ çÅðôÇéÕ Ã¯ÞÆ ÞñÕ ðÔÆ Ô°³çÆ ÃÆ Í ÇÃμÖ» ’Ú êËçÅ Ô¯ üμÕ¶ ÇéØÅð 寺 À°Ô òÅÇÕø ÃÆ Í À°ÃçÆ ÔÅ÷ð-ÜòÅìÆ Áå¶ À°ÃçÆ ÃêôàåÅ ’Ú¯º òμÖòμÖ îÃÇñÁ» ìÅð¶ ê©×àŶ À°Ãç¶ ôìç» é³± å¯ó-îð¯ó Õ¶ ê¶ô Õðé çÆÁ» ÃÅ÷ô» çÅ ÇÃñÇÃñÅ ìÔ°å ¦ìÅ þ êð À°ÃçÆ ÔÅ÷ð-ÜòÅìÆ òμÇâÁ»-òμÇâÁ» é³± ÕÅÇÂñ Áå¶ ÇÃæñ Õð 綺çÆ ÃÆÍ À°Ã òμñ¯º ÕÔÆ Ôð¶Õ ×μñ ÇÃμÖ-ÇÃè»å Áå¶ ÇÂÇåÔÅà éÅñ î¶ñ Ö»çÆ ÃÆ êð ÃòÅðæ», õ°ç×ð÷ÆÁ» Áå¶ ñÅñÚ» éÅñ íð¶ Áå¶ ÇøðÕÅê©ÃåÆ éÅñ שÃå ÃîÅÜ çÅ ÁÅñî ÔÆ ÇéðÅñÅ þ Í ÇÕö À°Ãé³± ‘ÁμåòÅçÆ’, ‘òμÖòÅçÆ’ Áå¶ ‘ÕÅåñ’ ÇÕÔÅ Áå¶ ÕÂÆÁ» é¶ ‘Õ»×ðÃ ç¶ Â¶Ü³à’ ÕÇÔä çÆ ì¶ÔïÅÂÆ Õð ÇòÖÅÂÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø òμñ¯º ÇòÖŶ ÃμÚ ç¶ ôÆô¶ ÇòμÚ ÃæÅêåÆ ç¶ ÃÅð¶ òð× ÁÅêä¶ ì¶ÂÆîÅé, ÷Åñî, Õ°ðμêà Áå¶ ÇøðÕÅê©Ãå ÇÚÔÇðÁ» é³± ç¶Ö Õ¶ ì°ÖñÅ À°μá¶ Í ÇÂà éÆÚåÅ íðÆ ì°ÖñÅÔà ’Ú ÃæÅêåÆ ç¶ Ãí òð×» é¶ À°Ã ÃμÚ ç¶ ÚÅéä é³± è°³çñÅÀ°ä, Û°êÅÀ°ä Áå¶ ÇîàÅÀ°ä çÆÁ» ÃÅÇ÷ô» ×°³çäÆÁ» ô°ð± Õð ÇçμåÆÁ» Í ÇÂÔé» ÃÅÇ÷ô» çÅ ÇÃñÇÃñÅ Ççé¯-Ççé ¦ìÅ Ô³°çÅ ÚñÅ Ç×ÁÅ Í ðÅÜÃÆ ÁÅ×±Á» ç¶ éÅñ-éÅñ ÃðÕÅðÆ é½ÕðôÅÔÆ, ÇòÕÅÀ± Áå¶ ÇøðÕÅê©Ãå Õñî» é¶ òÆ ÁÅêäÅ ï¯×çÅé êÅÀ°äÅ ô°ð± Õð ÇçμåÅÍ Ü篺 ÇÂÔ ÃÅðÆÁÅ Õ¯Çôô» À°Ã ô¶ð¶-îðç é³± ÁÅêä¶ ÇÂðÅÇçÁ» 寺 ÇæóÕÅ éÅ ÃÕÆÁ» å» ÁÅõð À°Ãç¶ ç°ôîä» é¶ À°Ã ç¶ ÃðÆðÕ õÅåî¶ çÆÁ» ÃÅÇ÷ô» é³± Á³ÜÅî ç¶ä ñÂÆ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì Áå¶ Ã©Æ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì À°êð ë½Ü», å¯ê» Áå¶ à˺ջ Ãî¶å ÔμñÅ ì¯ñ ÇçμåÅ êð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÁÅêä¶ Á³åî ÇÂîÇåÔÅé ’Ú òÆ Ãëñ ÇðÔÅ Í Ã©Æ ÁÕÅñ åõå Áå¶ Ã©Æ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ îÅä-îÇðÁÅçÅ ñÂÆ ÁÅêäÆ ôÔÅçå ç¶ Õ¶ À°Ãé¶ ÇÃμÖ» ç¶ ÇÔðÇçÁ» ’Ú ÁÅêäÆ ÃçÆòÆ æ» ìäÅÂÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôÔÅçå 寺 ìÅÁç À°ÃçÆ ôõÃÆÁå Ô¯ð ç±ä-ÃòÅÂÆ Ô¯ Õ¶ èð± åÅð¶ ò»× ÚîÕä ñμ×Æ Áå¶ À°Ô ÇÃμÖ Ã³Øðô çÅ îÔ»-éÅÇÂÕ ìä Õ¶ À°μíÇðÁÅ Í ÇÂÔ ×μñ À°Ãç¶ ç°ôîä» é³± íñÅ ÇÕò¶º ê©òÅé Ô¯ ÃÕçÆ ÃÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ç°ôîä À°ÃçÆ ôÔÅçå 寺 ìÅÁç òÆ À°Ã éÅñ òËð ÕîÅÀ°ä 寺 ìÅ÷ éÅ ÁŶ Í ÇÃμÖ íÅÂÆÚÅð¶ ’Ú ÇÂμÕ îÔ»-éÅÇÂÕ òܯº À°μíð Õ¶ ÁÅ üμÕÆ À°ÃçÆ ôõÃÆÁå é³± è°³çñÅÀ°ä ñÂÆ ÇòÕÅÀ± Áå¶ ÇøðÕÅê©Ãå Õñî» é³± ÃðÕÅð òμñ¯º À°åôÅÔå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Í À°Ãç¶ ÚÅÔ°ä òÅÇñÁ» é¶ ÇÃμÖ-ç°ôîä» ÇõñÅø ÔÇæÁÅðì³ç ñóÅÂÆ çÆÁ» ÇÃÖð» é³± å» ÷ð±ð Û¯ÇÔÁÅ êð ñóÅÂÆ ç¶ ç±Ü¶ ëð³à» ’å¶ À°Ô Áò¶Ãñ¶ ÔÆ ðÔ¶ Í ÇÂà îÅîñ¶ ’Ú Ã³Øðô çÆ ñÆâðÇôê óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÔÆ ÕÅìñÆÁå çÆ ØÅà ÕÅðé Û¶åÆ ÔÆ ç°ôîä çÆÁ» ñÖî ÚÅñ» çÅ ÇôÕÅð Ô¯ ×ÂÆ Í ÖÅóÕ± ñÇÔð çì ÜÅä 寺 ìÅÁç Ôð ÁËð¶-×Ëð¶ é¶ ñÇÔð çÆÁ» Õî÷¯ðÆÁ» é³± ñË Õ¶ ÇÂÃ ç¶ ÁÅ×±Á» Áå¶ õÅà å½ð ’å¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇõñÅë ì¶åÔÅôÅ ÷ÇÔð À°×ÇñÁÅ Í Çª ÜÅêçÅ ÇÕ ÇÜò¶º ÇÂÔ ñ¯Õ ÁÇÜÔÅ Õðé ñÂÆ ÇÕö î½Õ¶ çÆ À°âÆÕ Õð ðÔ¶ Ãé Í ÁÇÜÔÅ Ô°³çÅ òÆ ÇÕª éÅ ? Ü篺 ÃðÕÅð» ÁÅê ÁÇÜÔ¶ à°μÕóì¯Ú» é³± À°åôÅÔå Õð ðÔÆÁ» Ô¯ä Áå¶ ç±Ü¶ êÅö ÁÇÜÔ¶ ñ¯Õ» çÅ î³±Ô í³éä òÅñÅ Õ¯ÂÆ Ã±ðîÅ é÷ðƺ éÅ ÁŪçÅ Ô¯ò¶ Í Õ°ñçÆê éÂÆÁð, Ö°ôò³å ÇóØ, Ú»ç ܯôÆ, Õ¶.ÁËÃ.ìðÅó, âÅÕàð ó×å ÇóØ, ÃåÆô ÜËÕì Áå¶ îÅðÕ àμñÆ òð׶ ÕÂÆ ÃðÕÅðÆ à°μÕóì¯Ú Áå¶ ÇøðÕÅê©Ãå ñ¶ÖÕ» é¶ Ã³å ÜðéËñ ÇóØ

161  ç¶ ÁÕà 鳱 Çò×Åó Õ¶ ê¶ô Õðé ñÂÆ åμæ» é³± ÁÅêäÆ îð÷Æ î°åÅìÕ åð¯ÇóÁÅîð¯ÇóÁÅ Í Áøïà çÆ ×μñ þ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅñ îðé Áå¶ À°Ã éÅñ ïÅðÆ ÇéíÅÀ°ä çÆÁ» ×μñ» Õðé òÅñ¶ ÕÂÆ ‘òμâ¶-òμⶒ òÕå ìçñÇçÁ» ÔÆ ç±ÜÆÁ» àÅÔäÆÁ» ’å¶ ÜÅ ÃòÅð ԯ¶ Í ÕÂÆÁ» ÜÅé ìÚÅÀ°ä ñÂÆ çó òμà ñÂÆ Í Õ¯ÂÆ òÕå ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ ñ¯Õ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅñ ÁÅêäÆ ìÆå¶ Ã çÆ é¶óåÅ çðÃÅ Õ¶ òμâÆÁ» ðÅÜÃÆ ê°÷Æôé» ç¶ çÅÁò¶çÅð Ãé Í ÇÂÇåÔÅÃ é¶ Áܶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅñ ÇÂéÃÅë ÕðéÅ þ Í À°ÃçÆ ôõÃÆÁå Áå¶ ÕðéÆ çÅ Ôð êÇÔ¬ ÁÅêä¶ ÁÅê ’Ú ÇÂμÕ î÷î±é þ, ܯ ìÔ°å ÔÆ Ö¯Ü Áå¶ ÇòÃæÅð íðÆ ÇòÁÅÇÖÁÅ çÆ î³× ÕðçÅ þ; êð Áܶ å» ÁÅêä¶-ÁÅê é³± ‘Ú½èðÆ’ ÁÖòÅÀ°ä òÅÇñÁ» çÆ ÇÂÔÆ Õ¯Çôô þ ÇÕ À°Ã çÆÁ» ïÅç» é³± ìÆå¶ çÆÁ» ×μñ» ÃîÞ Õ¶ í°ñÅ ÇçμåÅ ÜÅò¶Í ÁÇÜÔ¶ îÅÔ½ñ ’Ú Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± òÆÔòƺ, ÃçÆ çÅ îÔÅé ÇÃμÖ ÕðÅð ç¶ Õ¶ ÇÃμÖ Ú¶åéÅ ç¶ ÇÂμÕ Û¯à¶ ÇÔμö é¶ ÇÂμÕ òμⶠÃμÚ çÆ æÅÔ é³± êÅ ÇñÁÅ Í Úñ¯¯ Õ¯ÂÆ å» ÃμÚ ÕÇÔä ñÂÆ Áμ׶ ÁÅÇÂÁÅ Í òËö å» ÃμÚ Ç×äåÆÁ»-ÇîäåÆÁ» çÅ î°æÅÜ éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅ ÕðçÅ Í ÁÇÜÔÅ Õðé Ü» éÅ Õðé éÅñ íÅò¶º óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ôõÃÆÁå ç¶ òÅè-ØÅà ÇòμÚ Õ¯ÂÆ Á³åð éÔƺ ÁÅÀ°äÅ êð ÇÂà ÃμÚ é³± ê©òÅé Õðé éÅñ ÁÃƺ ÷ð±ð ÁÅêä¶ ÁÅê é³± òÆÔòƺ ÃçÆ ÇòμÚ¯º ððõð± ÕðÕ¶ Õμã ÇñÁÅ þ Í Ü篺 ‘ÇÃμÖ-ðÅÜÃÆ-î³âñ’ ÇòμÚ¯º Þ±á-øð¶ì Áå¶ Ã°ÁÅðæ» çÆ è°³ç Ôà ÜÅò¶×Æ å» Çëð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÜÆ çÆ îÔÅéåÅ é³± éÅêä ñÂÆ ÁõìÅðÆ ÇÂôÇåÔÅð» ðÅÔƺ ñ¯Õ-ðŶ ÜÅäé çÆ ñ¯ó éÔƺ ðÔ¶×Æ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ îÔÅéåÅ Áå¶ À°Ã çÆ ê³æ-ê©ÃåÆ ç¶ ðÅ÷ ê°μÛä¶ Ô¯ä å» ÇÃμÖ-ç°ôîä» é³± ê°μÛ¯ Í ÁÅêÇäÁ» é³± å» ÇÂà í¶ç çÅ À°ç¯º ÔÆ êåÅ ñμ׶×Å Ü篺 À°Ôé» ç¶ «μචÜÅä ñÂÆ À°Ôé» Õ¯ñ Õ°Þ òÆ éÅ ìÇÚÁÅ Í Õç¶ Ã¯ÇÚÁÅ þ ÇÕ ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ çÅ î°ÕÅìñÅ Õðé ñÂÆ ÇÕö ç¶ô çÆÁ» ø½Ü» ñóÅÂÆ ç¶ îËçÅé ÇòμÚ À°åðÆÁ» Ô¯ä Áå¶ ç¶ô òÆ À°Ô ܯ ç°éÆÁ» ÇòμÚ ÁÅêä¶-ÁÅê ìÅð¶ åÆܶ/Ú½æ¶ çðܶ çÆ ÇÃÁÅÃÆ Áå¶ ø½ÜÆ åÅÕå Ô¯ä ç¶ çÅÁò¶ ÕðçÅ Ô¯ò¶ Í ÁÅõð ÇÂà åð•» ÇÕª òÅêÇðÁÅ ? ÇÔç°³ÃåÅé ç¶ ÔÅÕî» é¶ ÃîÞ ÇñÁÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂμÕ ÇòÁÕåÆ éÔƺ ÇÂμÕ ñÇÔð þ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ Áðæ Ãé ÇÕ Ô°ä ÇÔ³ç°ÃåÅé Á³çð ÇñåÅó¶ Áå¶ ÇéîÅä¶ ñ¯Õ» é³± À°é•» ç¶ ðÅÜÃÆ Áå¶ îÅéòÆ ÔμÕ» 寺 Ç÷ÁÅçÅ ç¶ð ò»Þ¶ éÔƺ ðμÇÖÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇéîÅä¶ Áå¶ ÇñåÅó¶ ñ¯Õ» çÅ ÁÅêä¶ ÔμÕ» ê©åÆ ÜÅ×ð±Õ Ô¯äÅ Õ¶ºçð ÃðÕÅð ç¶ ÇÔå» ÇòμÚ éÔƺ ÃÆ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø å» Ô¯ÕÅ ÔÆ ÇÃðø ÔμÕ» çŠ綺çÅ ÃÆ Í Ü篺 À°Ô ÇÃμÖ» ç¶ ÃòË-îÅä éÅñ ÇÜÀ±ä çÆ ×μñ ÕðçÅ ÃÆ å» Çª éÔƺ ÇÕ À°Ô ç±ÇÜÁ» çÅ ç°ôîä Ô°³çÅ ÃÆ, ìñÇÕ À°Ô å» ìÔ°Ç×äåÆ ç¶ åÅéÅôÅÔÆ ð±ê é³± ‘îÅéà ÕÆ ÜÅÇå ÃíË Â¶ÕË êÇÔÚÅé쯒 ç¶ ÃÔÆ Áðæ» ÇòμÚ ò³×Åð Õ¶ À°Ã é³± îÅéòåÅ Çòð°μè ÁÅÕÆ ê˺åÇóÁ» 寺 òðÜ ÇðÔÅ Ô°³çÅ Í À°ÃçÆ ê³æ-ê©ÃåÆ ÔÆ À°ÃçÆ ÃμÚÆ îÅéòåÅòÅçÆ êÔ°³Ú çÅ Ãì±å ÃÆ Í ê³æ ñÂÆ ÇÜÀ±ä Áå¶ ê³æ ñÂÆ îðé ç¶ ÚÅÁ çÅ Ãî°³çð À°Ôé» ç¶ Á³çð áÅá» îÅðçÅ ê©åμÖ é÷ð ÁŪçÅ Í Ü篺 À°Ô õÅñÃÂÆ ÇÃè»å» éÅñ ÇÂμÕ-ÇîμÕ Ô¯ Õ¶ ÇÃμÖ ê³æ çÆ é°îÅdzç×Æ Õð ÇðÔÅ Ô°³çÅ ÃÆ å» ÇÂÔ ÕÇÔä ÇòμÚ ôÅÇÂç Õ¯ÂÆ ÇÃè»åÕ ÁòμÇ×ÁÅ éÔƺ Ô¯ò¶×Æ ÇÕ À°ç¯º À°Ãç¶ Á³ç𯺠ÔÆ õÅñÃÅ ê³æ ç¶ ð±ÔÅéÆ ð±ê ç¶ çðôé Ô¯ Ü»ç¶ Ãé Í Ã³å

162  ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêäÅ Õ°Þ òÆ ê³æ 寺 «ÕÅ Õ¶ éÔƺ ðμÇÖÁÅ Í òμÖ-òμÖ Ã õÅñÃÅ ê³æ ’å¶ ÁŶ ÇÃè»åÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ Ã³Õà» ê©åÆ À°Ã 寺 Ç÷ÁÅçŠðڶå Õ¯ÂÆ Ô¯ ÔÆ éÔƺ ÃÕçÅ Í À°Ô ÜÅäçÅ ÃÆ ÇÕ Õ±ó ç¶ é÷ð ÁÅªç¶ êÃÅð¶ éÅñ ç¯ Ôμæ Õðé ç¶ Áðæ ÕÆ Ôé Áå¶ À°Ã é³± ÇÂà ×μñ çÆ í°μñ éÔƺ ÃÆ ÇÕ Õ±ó çÅ ÇÂÔ êÃÅðÅ ÇÃμÖ Õ½î 寺 ÇÕö òμⶠî°μñ çÆ î³× Õð ÇðÔÅ þ Áå¶ Ô°ä õÅñÃÅ ê³æ çÆ Ô¯ºç ÇÃðø ÇÃð ÇçμÇåÁ» ÔÆ ìÚ ÃÕçÆ þ Áå¶ ÇÂà ճî ÇòμÚ À°Ôé» Á³çð î¯ÔðÆ ìäé çÅ ÚÅÁ ÞñÕÅð¶ îÅðçÅ ÃÆ Í åÅÔÆúº å» À°Ô õÅñÃÅ ê³æ çÆ Ô±Õ éÅñ ÇÂμÕ-ÇîμÕ Ô¯ÇÂÁ» ìÅð-ìÅð ÇÂÔ ç°ÔðŪçÅ ÃÆ ÇÕ ‘ÇÃð ÇçμÇåÁ» ìÅÞ éÔƺ ðÇÔäÅ, èðî ÇÃð ÇçμÇåÁ» ìÅÞ éÔƺ ðÇÔäÅ Í’ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇòÚñÅ ÇÂÔ Õ°ðìÅéÆ çÅ Ü÷ìÅ ÔÆ ÃÆ, ÇÜà 寺 ê©íÅÇòå Ô¯ Õ¶ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ é½ÜòÅé Ü°ÞÅð±Á» é¶ À°Ã ç¶ î×ð Õ°ðìÅéÆ ç¶ä ñÂÆ ÇÂμÕ ¦ìÆ Áå¶ Áàμ°à ÕåÅð ÇÃðÜ ÇçμåÆ Í ÇÃμÖ ÇÃÁÅÃå Áå¶ ÇÃμÖ ÇÃè»å» çŠܯ ðî¶ñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇÃðÜ Õ¶ ÇçÖÅÇÂÁÅ, ÇÂà 寺 êÇÔñ» ñ¯Õ ÇÕåÅì» ÇòμÚ ÔÆ êÇó•ÁÅ Õðç¶ Ãé Í õÅñö òμñ¯º ÁáÅð•òƺ ÃçÆ ÇòμÚ ì³ç-ì³ç ÕàòÅÀ°ä, Ö¯êðÆÁ» «ÔÅÀ°ä Áå¶ ÃÆà ÁÅÇðÁ» éÅñ ÇÚðòÅÀ°ä ç¶ ÇÂÇåÔÅà 鳱 ÁμÜ ç¶ êçÅðæÕ Ã³ÃÅð ÇòμÚ ê©åμÖ ÇÃðÜ ç¶ ÇçÖÅ ç¶äÅ, ÇÕö òÆ Ç´ôî¶ å¯º Øμà éÔƺ ÃÆ Áå¶ ÇÂÔ Ç´ôîŠóå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇÔμö ÔÆ ÁÅÇÂÁÅ Í À°Ôé» çÆ ÕðÅîÅåÆ ôõÃÆÁå ÔÆ ÃÆ ÇÜà 寺 õ½ø ÖÅ Õ¶ ìÅ©ÔîäÆ ÔÅÕî» é³± ÇÂÔ ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ Ô³°ÇçÁ» À°Ô õÅñÃÅ ê³æ òμñ¯º ÁÅÀ°ä òÅñÆÁ» üä½åÆÁ» 寺 Ôî¶ôÅ ñÂÆ Ã°ðõð± éÔƺ Ô¯ ÃÕç¶ Í À°Ô ÇÂÔ éÔƺ ÃÆ ÜÅäç¶ ÇÕ õÅñö ç¶ îé» Á³çð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø òμñ¯º Ü×ÅÂÆ Ô¯ÂÆ Ü¯å é¶ ÁõÆð õÅñÃÅ ê³æ çÆ ðÅÜÃÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ÷Åîé Ô¯ ÇéìóéÅ þ Í À°ÃçÅ ç¯ô Õ¶òñ ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ À°Ãé¶ ÇÃμÖ-ÇÃè»å» çÆ ×μñ é³± Û¶ÇóÁÅ Áå¶ ÇÃμÖ Õ½î é³± î½Ü±çÅ ðÅÜÃÆ-ê©ì³è òμñ¯º ÁÅ ðÔÆÁ» ÇÃè»åÕ üä½åÆÁ» ê©åÆ õìðçÅð ÕÆåÅ Í À°Ôé» ÁÇÔÃÅà ÕðòÅÇÂÁÅ ÇÕ ÇÃμÖ íÅðå Á³çð ö°ñÅî Ôé Áå¶ Ç÷³ç×Æ ç¶ Ôð Ö¶åð ÇòμÚ ÇÃμÖ» éÅñ ç±Ü¶ çðܶ ç¶ ôÇÔðÆÁ» òÅñÅ Ã¬Õ Ô¯ ÇðÔÅ þ Í À°Ôé» é¶ õÅñÃÅ ê³æ ÇòμÚ ÇÃμÖ ÔμÕ» ñÂÆ êÇÔð¶çÅð ìä Õ¶ Öó•é çÆ Ú¶åéÅ À°åê³é ÕÆåÆ Áå¶ À°Ô ÁÅê õÅñÃÅ ê³æ çÆ ÇÂà ڶåéÅ ç¶ êÇÔð¶çÅð ìä Õ¶ ÃÅÔîä¶ ÁŶ Í ÇÂÔ êÇÔñÆ òÅð Ô¯ÇÂÁÅ ÇÕ ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» é³± ÜÅêä ñμ×Å ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÃÅé³± ÇéμÜÆ ÇÔå» çÆ ê±ðåÆ ñÂÆ ÇÃμÖ ÔμÕ» éÅñ öçÅðÆ éÔƺ Õðé ç¶ä׶ Í ÁÜÆì ×μñ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅ å» ÁÕÅñÆ çñ Ü» ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ ç¶ ê©èÅé Ãé, éÅ ÔÆ æÅê¶ ×¶ î¯ðÚÅ ÇâÕà¶àð Áå¶ éÅ ÔÆ ÇÕö åõå ÃÅÇÔì ç¶ Üæ¶çÅð Ãé êð Çëð òÆ Çª ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÕ ÇÜò¶º ÇÂÔ ÃÅð¶ ð°åì¶ ÇÂμÕ Ô¯ Õ¶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ð±ê ÇòμÚ ÇòÚð ðÔ¶ Ô¯ä Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÃμÖ îÅéÇÃÕåÅ ç¶ ÁÅ×± Ãé Áå¶ À°Ôé» ÇÃμÖ-îÅéÇÃÕåÅ ’å¶ ðÅÜ ÕÆåÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÃμÖ-îÅéÇÃÕåÅ ’å¶ ÇÜà Õçð ÛŶ ԯ¶ Ãé À°Ã çÅ í¶å Ã ç¶ Ô°ÕîðÅé» é³± òÆ ÃÆ Í ÇÂà ÕðÕ¶ À°Ô ÃîÞç¶ Ãé ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ÃÇÔîåÆ ÇìéÅ ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê éÅñ ԯ¶ ÇÕö ÃîÞ¯å¶ (ýç¶) éÅñ ÇÃμÖ Õ½î é³± ÃÇÔîå éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÇÃμÖ Õ½î éÅñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ ÇêÁÅð çÆ ÃÆîÅ å» îÅêÆ ÔÆ éÔƺ ÜÅ ÃÕçÆÍ ÇÃμÖ Õ½î ç¶ çðç é³± À°Ôé» Ôî¶ôÅ ÁÅêäÅ

163  çðç ÃîÇÞÁÅ ÃÆ Í ÇÕö òÆ ÇÃμÖ é³± ԯ¶ é°ÕÃÅé çÆ õìð Üç À°Ôé» é³± ÇîñçÆ ÃÆ å» À°Ôé» çÅ ÇÚÔðÅ ò¶ÇÖÁ» êåÅ ñμ×çÅ ÃÆ ÇÕ À°Ôé» Á³çð ÇÕà åð•» çÆ ÚÆà À°μáçÆ ÃÆ Í ÇÂà ÇòμÚ Õ¯ÂÆ ÁÇåÕæéÆ éÔƺ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇÃμÖ ê³æ çÆ êÆóÅ é±³ ÁÅêä¶ ñÔ± çÆ ÔðÕå éÅñ ܯó Õ¶ ðμÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í Õ½îÆ Ü÷ìÅå» ç¶ êÔÅó» ÇÜμⶠÜòÅð-íÅÇàÁ» é³± ÁÅêä¶ Á³çð Ãî¯ÂÆ Çëðç¶ À°Ã îé°μÖ çÆ ÛÅåÆ Çª ÜÅêçÆ ÃÆ ÇÜò¶º ÇÕö ø½ñÅç çÆ ìäÆ Ô¯ò¶ Í ÕÂÆ òÅð Ǫ ÜÅêçÅ ÃÆ ÇÕ À°Ô ÇÃμÖ Õ½î é³± òÕå çÆÁ» Ôé¶ðÆÁ» 寺 ÇÂà åð•» ìÚÅ Õ¶ ðμÖäÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ãé, ÇÜò¶º Õ¯ÂÆ ê³ÛÆ ÁÅêä¶ ìμÇÚÁ» é³± ÁÅêä¶ Ö³í» Ô¶á» «ÕÅ Õ¶ ðμÖä çÆ Õ¯Çôô ÕðçÅ þ Í åðà ÁŪçÅ þ À°Ôé» ñ¯Õ» çÆÁ» ÁÕñ» ’å¶ Ü¯ ÇìéŠïڶ ÇÂÔ ÕÇÔ Çç³ç¶ Ôé ÇÕ “óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÁÅêä¶ ×ðî ðíÅÁ ÃçÕÅ ìÔ°å òμⶠé°ÕÃÅé çÅ ÕÅðä ìä¶ Ôé Í’’ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ô°ð» çÆ ðÅÜÃÆ Áå¶ ì½ÇèÕ Ã±Þ-ì±Þ ìÔ°å À°μÚ¶ êμèð çÆ ÃÆ Í À°Ôé» é¶ ÕÂÆ ÁÇÜÔÆÁ» ×°³Þñ» é³± Ö¯ñ• ÇòÖÅÇÂÁÅ ÇÜé•» é³± ÕÂÆ çÔÅÇÕÁ» 寺 òμⶠ寺 òμⶠÇòçòÅé òÆ Ö¯ñ•ä 寺 ÁÃîðμæ ðÔ¶ Ãé Í À°Ôé» ò»× øËÃñ¶ ñËä çÆ ï¯×åÅ ÇÕö ÇÃμÖ ÁÅ×± ç¶ é¶ó¶-å¶ó¶ òÆ ç¶Öä é³± éÔƺ ÇîñçÆ Í ÇÃð¶ ç¶ À°ñà ÔÅñÅå òÆ À°Ôé» ç¶ øËÃñÅ ñËä çÆ ÃîðμæÅ é³± ê©íÅÇòå éÔƺ Õð ÃÕ¶ Í ÇÜà ÇÂÇåÔÅÃÕ Áîñ é³± À°Ôé» ÇÃðÜ Õ¶ ÇòÖÅÇÂÁÅ, ÇìéÅ ôμÕ À°Ô ÇÕö À°μÚÆ ð±ÔÅéÆ ÁòÃæŠ寺 ìöËð óíò éÔƺ Ô¯ ÃÕçÅ êð ÇÂÔ ðî÷» å» Õ¯ÂÆ õ°ç À°μÚ¶-ðμÚ¶ ÜÆòé òÅñÅ ÔÆ ÃîÞ ÃÕçÅ þ Í ÇÂÔ ç¶Öä ÇòμÚ ÁÅÇÂÁÅ þ ÇÕ À°Ôé» çÆ ÇÂõñÅÕÆ ÇçμÖ çÅ ÁÃð ÔÆ ÃÆ ÇÜà éÅñ Áé¶Õ» ÇÃμÖÆ ÜÆòé 寺 ÇòÔ±ä¶ ñ¯Õ» çÆ ìóÆ À°μÚÆ ×°ðî°Ö ÁòÃæÅ Ô¯ ×ÂÆ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇòμÚ ÕîÅñ çÆ ÇéîðåÅ ÃÆ Í ÁÅêä¶ òμⶠԯä çÅ Ô³ÕÅð À°Ôé» ç¶ é¶ó¶-å¶ó¶ òÆ éÔƺ ¦ÇØÁÅ ÃÆ Í À°Ô ÁÅêä¶-ÁÅê é³± Ôî¶ôÅ ÇéîÅäÅ Áå¶ õÅñÃÅ ê³æ çÅ ÞÅó±-ìðçÅð ÔÆ ÃîÞç¶ Ãé Í ÁÅêäÆ ôõÃÆÁå ê©åÆ ÇÕö Çòô¶ôä çÆ òð寺 ç¶ À°Ô Ãõå ÇõñÅø Ãé Áå¶ Ü¶Õð Õç¶ Õ¯ÂÆ Ã³×å ÇòμÚ ÁÇÜÔÅ Õðé çÆ ×°ÃåÅõÆ Õð òÆ ç¶ºçÅ å» À°Ô ÁÇÜÔÆ ÇÕö òÆ Õ¯Çôô ê©åÆ ÁÅêäÆ éÅðÅ÷×Æ Ã³×å ÇòμÚ ÔÆ ÷ÅÔð Õð ç¶ºç¶ Ãé-íÅò¶º ÁÇÜÔÅ ÕÇÔä òÅñ¶ é³± ×°μÃÅ ÔÆ ÇÕª éÅ ñμ׶ Í ÃμÚÆ ×μñ é³± ì¶Ö½ø Ô¯ Õ¶ ÕÇÔä çÅ À°Ô Õ¯ÂÆ òÆ î½ÕÅ ÁÅÜÅÂƺ éÔƺ Ãé ÜÅä 綺ç¶-íÅò¶º À°Ôé» é³± ÇÂà çÅ ìÔ°å òμâÅ î°μñ ÇÕª éÅ åÅðéÅ ê˺çÅ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ü涶ì³çÕ ÷Åìå¶ çÆ ÁÅêä¶-ÁÅê ÇòμÚ ÇÂμÕ ÇîÃÅñ Ãé Í çîçîÆ àÕÃÅñ ç¶ ÇòÇçÁÅðæÆ Áå¶ ìÅÁç ÇòμÚ ÇÂÃ ç¶ î°ÖÆ òܯº ÇòÚðç¶ Ô¯Â¶ À°Ôé» òμñ¯º Çéïî» çÆ êÅñäÅ Áܶ åÕ ÚðÚÅ çÅ ÇòôÅ þ Í ÇÂμÕ Õ½îÆ ÁÅ×± òܯº À°Ôé» çÅ ÇÂμÕ Ã³ÃæÅ ç¶ î°ÖÆ Ô¯äÅ ê±ð¶ óØðô ç½ðÅé Õç¶ ðóÇÕÁÅ éÔƺ ÃÆ Í òμÖ-òμÖ Õ½îÆ îÃÇñÁ» Áå¶ ðÇÔå-îÇðÁÅçÅ ìÅð¶ À°Ôé» çÆ ÁÅêäÆ Ã³ÃæÅ (çîçîÆ àÕÃÅñ) çÆ íÅò¶º Õ¯ÂÆ òÆ ðŶ Ô¯ò¶, À°Ôé» À°Ã é³± ÕçÆ Õ½îÆ êμèð ’å¶ á¯Ãä çÆ Õ¯ÂÆ Õ¯Çôô éÔƺ ÕÆåÆ Í èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ ç½ðÅé À°Ôé» Üæ¶ì³çÕ Áññ» é³± Õç¶ Á»Ú íð éÅ ÁÅÀ°ä ÇçμåÆ Í íÅò¶º ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÅ ÇÕäÕÅÇÕäÕÅ Õ½îÆ ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ Ã³Õñê é³± êðäÅÇÂÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ êð À°Ôé» èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÆÁ» ðÅÜÃÆ î³×» 寺 ìÅÔð ÜÅ Õ¶ Õç¶ òÆ Õ¯ÂÆ î³× éÔƺ ÃÆ ÕÆåÆ Í êð ÇÂÃ ç¶ éÅñ ÔÆ À°Ô ÇÂà ×μñ ç¶ î°çμÂÆ Ãé ÇÕ ÇÜé•» ðÅÜÃÆ î³×» é³± î°μÖ ðμÖ Õ¶

164  èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÆ ÁðçÅà ÕÆåÆ ×ÂÆ þ À°Ôé» ç¶ ê±ð¶ Ô¯ä 寺 êÇÔñ» ÇÕö òÆ ðÅÜÃÆ ÃîÞ½å¶ é³± À°Ô Õ½î éÅñ öçÅðÆ ÃîÞä׶ Í Â¶Ã¶ ÕðÕ¶ À°Ô ÇÃμÖ Ã³×å» é³± ìÅð-ìÅð ÇÕÔÅ Õðç¶ ÇÕ “î˺ å» íÅÂÆ Ã³×å» çÅ Õ±Õð Ô», çÅà Ի; Áå¶ å°ÔÅâÅ êÇÔð¶çÅð ìä Õ¶ èðî-ï°μè î¯ðÚ¶ çÆÁ» î³×» ’å¶ êÇÔðÅ ç¶ò»×Å Í’’ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø òμñ¯º ÇÃμÖ» çÆÁ» ðÅÜÃÆ î³×» ’å¶ ÕÆåÆ êÇÔð¶çÅðÆ é³± Õ½î í°ñÅ éÔƺ ÃÕ¶×Æ Í ðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê òμñ¯º ÃðÕÅð éÅñ ÇîñÆ-í°×å ÕðÕ¶ À°Ôé» ÇõñÅø Ô°³çÆÁ» ÃÅÇ÷ô» 寺 À°Ô Õç¶ òÆ ì¶õìð éÔƺ ðÔ¶ êð ÇÂÔ ÜÅäç¶-ì°μÞç¶ Ô¯Â¶ òÆ À°Ôé» Õç¶ Ãìð çÅ êμñÅ éÅ ÛμÇâÁÅ Áå¶ Õ½î ç¶ òμⶠÇÔå» õÅåð ÁÕÅñÆ ñÆâðÇôê éÅñ¯º Üæ¶ì³çÕ Ã»Þ å¯º ÇÕéÅðÅÕôÆ éÅ ÕÆåÆ Í ÇÜμæ¶ ìÅìðÇÕÁ» é¶ À°Ôé» ç¶ ÇÂéÕñÅìÆ ê©¯×ðÅî é³± ìöÅòå ÃîÇÞÁÅ ÃÆ, À°μæ¶ ÁÕÅñÆ ÁÅ×±Á» é³± Ã³å» çÅ À°íÅð ò¶Ö Õ¶ Çêμñ êËä¶ ô°ð± Ô¯ ׶ Ãé Í ÇÃμÖ Ã³×å» òμñ¯º ÇîñÆ ÁæÅÔ ÇÔîÅÇÂå Áå¶ ÇòôòÅà ÃçÕÅ À°Ôé» çÆ ôõÃÆÁå çÅ À°íÅð ÇÂà Ôμç åÕ ê°μÜ Ç×ÁÅ ÇÕ ÇÂÃç¶ ÃÅÔîä¶ ðòÅÇÂåÆ ÁÕÅñÆ ÁÅ×± ìÔ°å ì½ä¶ Ô¯ Õ¶ ðÇÔ ×¶ Í ÇÜμæ¶ À°Ôé» ç¶ ÚÅÔ°ä òÅÇñÁ» çÆ Õ¯ÂÆ ÕîÆ éÔƺ ÃÆ, À°μæ¶ À°Ôé» ç¶ ç¯ÖÆÁ» çÆÁ» ÕåÅð» çÅ òÆ Õ¯ÂÆ Á³å éÔƺ ÃÆ Í ÃðÕÅð Áå¶ ÁÅêÇäÁ» òμñ¯º é÷ð ÁŪçÆÁ» üä½åÆÁ» ç¶ Ãéî°Ö ÔÆ ôÅÇÂç À°Ô ÁÕÃð òËðÅ× ÇòμÚ ÁÅ Õ¶ ÇÂÔ ÇÕÔÅ Õðç¶ Ãé-“ÇÂÔ ê³ÛÆ ÇÂÕμñÅ þ, ÇÂÔç¶ î×ð ÇôÕÅðÆ ìÔ°å¶ Í’’ ÇÂÔ ÃμÚ ÔÆ ÃÆ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇܳéÆÁ» òμâÆÁ» À°ÚÅÂÆÁ» é³± Û±Ô ÇñÁÅ, úé¶ òμⶠԯ Õ¶ À°Ôé» çÅ ÃÅæ ÇéíÅÀ°ä ç¶ å» Õ¯ÂÆ Ãîðμæ ÔÆ éÔƺ ÃÆ Í ÁμÜ ç¶ Ã, Ü篺 ÇÕ ÇÃμÖ Õ½î Á³çð Ã³å» çÆ ìÔ°å Ç÷ÁÅçÅ Ç×äåÆ å°ðÆ ÇëðçÆ þ; ÇîôéðÆ ÕÅñÜ», èðî ê©ÚÅðÕ Üæ¶ì³çÆÁ», ðÅ×ÆÁ», ãÅâÆÁ», ÇòçòÅé» çÆ Ç×äåÆ åÕ éÔƺ ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ; Çê³â-Çê³â Áå¶ ×ñÆ-î°Ôμñ¶ Á³çð ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÆ íðîÅð þ; Õð¯ó» ð°ê¶ çÅ èðî-ê©ÚÅð ÇÔå Çñàð¶Úð ÛÅÇêÁÅ Ü»çÅ þ Áå¶ ÇÂñËÕà©ÅÇéÕ îÆâƶ çÆ òÆ èðî-ê©ÚÅð ÇÔå òð寺 ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ; ô¯©îäÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ Áå¶ ÇçμñÆ ×°ðç°ÁÅðÅ ê©ì³èÕ Õî¶àÆ å¯º ÇÂñÅòÅ Ô÷Åð» ÇÃ³Ø ÃíÅò», ÚÆø õÅñÃÅ çÆòÅé Áå¶ Ô¯ð ê©î°μÖ Ã³ÃæÅò» ç¶ Õð¯ó» ð°ê¶ ç¶ ìÜà ÇÃμÖÆ ç¶ êÃÅð¶ ç¶ éÅî ’å¶ õðÚ ÕÆå¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé êð ÇÃμÖÆ ÇòμÚ ñ×ÅåÅð ÇéØÅð ÁÅ ÇðÔÅ þ; ÃÅⶠսîÆ ÇÂõñÅÕ ÇòμÚ Ççé¯-Ççé Ç×ðÅòà ÁÅ ðÔÆ þ; ÁÅõð ÇÕª ? Õç¶ Ã¯ÇÚÁÅ Õ½î ç¶ ÁÖ½åÆ á¶Õ¶çÅð» é¶ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂÔé» ÃÅðÆÁ» Õ¯Çôô» ç¶ î°ÕÅìñåé ÇÂÕμñÅ ÔÆ ÇÕò¶º íÅð± ÃÅìå Ô¯ÇÂÁÅ Í Ô°ä çÆ ÔÅñå çÆ å°ñéŠܶ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø Áå¶ À°Ã çÆÁ» êËó» ÇòμÚ Úμñ Õ¶ ×°÷Åð¶ Ã éÅñ Õðƶ å» ÇÂÀ° ÜÅêçÅ þ ÇÜò¶º ܯìé ð°μå çÆ ìÔÅð ç¶ ÃÅÔîä¶ êμåÞó çÆ å°ñéÅ ÕÆåÅ ÜÅ ðÔÆ Ô¯ò¶ Í ÕÆ ÕÅðé þ ÇÕ Ã³å», ÇòçòÅé», ê©ÚÅðÕ», ãÅâÆÁ», ðÅ×ÆÁ», ÇîôéðÆÁ» Áå¶ ÕæÅÕÅð» çÆ íðîÅð Áå¶ èÅðÇîÕ Ã³ÃæÅò» òμñ¯º èðî-ê©ÚÅð ÇÔå õðÚ¶ ÜÅ ðÔ¶ Õð¯ó»-Áðì» ð°ê¶ ÇÃμÖÆ ç¶ ëËñÅÁ ÇòμÚ ÃÔÅÂÆ éÔƺ Ô¯ ðÔ¶ ? ÇÃμÖÆ çÆ ÔÅñå Ççé¯-Ççé ÇÕª ÇéØðçÆ ÜÅ ðÔÆ þ ? ÕÂÆ òÅð Ǫ ÜÅêçÅ þ ÇÜò¶º ÇÃμÖÆ ç¶ ëËñÅÁ ç¶ é» ’å¶ ÇÂÔ ÃÅð¶ ïåé À°Ôé» ì©ÅÔîäÆ ÔÅÕî» çÆ Ã¶òÅ ÇòμÚ Ü°à¶ Ô¯Â¶ Ôé ܯ ÇÃμÖÆ çÅ éÅî¯-ÇéôÅé, ì°μè Áå¶

165  ÜËé èðî ò»×, ÇîàÅ ç¶ä» ÚÅÔ°³ç¶ Ôé, ÇÂà ×μñ çÅ ÁÇÔÃÅÃ, Õ¶òñ, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÔÆ ÃÆÍ ÁμÜ-Õμñ• ÃÅⶠÁÅêä¶ ÔÆ ÇÃμÖ, Ç÷³ç×Æ ç¶ Ôð Ö¶åð ÇòμÚ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ êÇÔÚÅä é³± îéøÆ Õðé çÆÁ» Õ¯Çôô» ÇòμÚ Ü°à¶ Ô¯Â¶ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø å¯º ÇìéÅ ÁäÖ éÅñ ÇÜÀ±äÅ ÁËéÅ î°ôÕñ Ô¯ ÜÅò¶×Å ¯ ÇÂà ×μñ çÅ ÁÇÔÃÅà ÕðÇçÁ» ð±Ô Õ³ì Ü»çÆ þ Í ÕÂÆ òÅð Ǫ ÜÅêçÅ þ ÇÕ À°Ôé» çÆ î½Ü±ç×Æ ç¶ ÇéμØ çÅ ÁÇÔÃÅà òÆ ÁÃƺ ñÅêðòÅÔÆ ÇòμÚ îÅÇäÁÅ ÃÆ Í Õ½îÆ Ã³Õà ìÅð¶ À°Ã òμñ¯º õìðçÅð ÕÆå¶ ÜÅä ç¶ êñ» 寺 ÁÃÆ Ãî» ì¶õìð ÔÆ ðÇÔ³ç¶ ðÔ¶ û Í ÁμÜ ÁÇÔÃÅà ԰³çÅ þ ÇÕ À°Ã òμñ¯º Õ½î é³± ìÅð-ìÅð ÇçμåÆ Ü»çÆ ò³×Åð ÇòμÚ ÇÕ³éÅ Ç÷ÁÅçÅ çî ÃÆ ÇÕ ÁÃÆ Õ°³íÕðéÆ éÆºç ’Ú¯º ÜÅ× Õ¶ À°éƺçÇðÁ» ò»× À°Ãç¶ Õçî» éÅñ Õçî ÇîñÅ Õ¶ Úμñ ê¶ Í ÇÂÔ À°Ã òμñ¯º Ççμå¶ ÃÔÅð¶ çÅ ìñ ÔÆ þ ÇÕ ÁÃƺ ìÅÁç ÇòμÚ òÆ ¦îÆÁ» òÅà» é³± Û¯ÇÔÁÅ Í ÇÂÔ òμÖðÆ ×μñ þ ÇÕ ÃÅⶠòμñ¯º åÇÔ ÕÆå¶ ðÃÇåÁ» ç½ðÅé ÃÅâÅ ÁÅêä¶ Õçî» À°μå¶ À°Ô ÷ÅìåÅ éÔƺ ÃÆ, ÇÜà ÷Åìå¶ çÆ ÇîÃÅñ óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ õ°ç ÇÃðÜÆ ÃÆ Í ÇÂÔ¯ ÕÅðä ÃÆ ÇÕ ÁÃƺ Õ°ðìÅéÆÁ» ç¶ ÇÂμÕ òμⶠÁ³ìÅð é³± Õ½îÆ ÁÅôÅò» ÇòμÚ Ö³±çä 寺 ÁÃîðμæ ðÔ¶ êð À°Ã éÅñ ÇéíŶ êñ» çÆ ïÅç ÇòμÚ Áܶ òÆ Â¶éÅ Ç÷ÁÅçÅ çî þ ÇÕ ÇÂÃ é¶ ÕÂÆ æμÕ¶-à°μචÁå¶ ÔÅð¶ ÇÂðÅç¶ òÅÇñÁ» ç¶ îé» Á³çð òÆ Áܶ ðêÇéÁ» çÆ å³ç é³± à°μàä éÔƺ ÇçμåÅ Í Ã çÆ ðÅÜÃÆ-è±ó ÚÅÔ¶ ñμÖ» Õ¯Çôô» Õð ñ¶, ÁÅõð ÇÂÔé» Ã°êÇéÁ» é¶ ÇÂμÕ ñóÆ ÇòμÚ êð¯Â¶ ÔÆ ÜÅäÅ þ Í ìÆå¶ Ã ç½ðÅé óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆÁ» êËó» ÇòμÚ êËó» êÅ Õ¶ åÇÔ ÕÆåÆÁ» òÅà» ç¶ Õ½ó¶-ÇîμᶠåÜðì¶ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø òμñ¯º ÇÃðÇÜÁÅ ÇÂÇåÔÅÃÕ Áîñ ÃÅⶠꩶðéÅ-é¯å ìä¶ ðÇÔä׶ Í

166 

ÇÜð îðé¶ å¶ Ü×° âðË - ꩯ. Õ°ñìÆð ÇÃ³Ø òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ ÁμÃÆÇòÁ» ç¶ ô°ð± ç¶ ÃÅñ» (1982-83) ÇòμÚ ÇÜà îÇÔì±ì é¶åÅ çÆÁ» åÃòÆð» ÇÃμÖ-ÁòÅî ç¶ åÕðÆìé Ôð Øð çÆÁ» Õ³è» çÅ Çô³×Åð ìäé ñμ× ×ÂÆÁ» Ãé, À°Ôé» çÆ åÃòÆð Ô¶áñ¶ ÔÅôƶ ÇòμÚ Á³×©¶÷Æ Ü» ê³ÜÅìÆ ’Ú ÁÅî åôð ’å¶ ÇÂÔ ç¯ Ãåð» À°ÕðÆÁ» Ô³°çÆÁ» Ãé ÇÕ “ÃðÆðÕ îôå çÅ îËé³± Õ¯ÂÆ âð éÔƺ êð ÷îÆð çÅ îð ÜÅäÅ ïÕÆéé îôå þ’’ (Physical death I do not fear, but, death of conscience is a sure death)Í çðÁÃñ, ÇÂÔ À°Ô ôìç Ãé ÇÜé•» é³± ÇÂÔ Ôð-Ççñ-Á÷Æ÷ é¶åÅ, óå ÜðéËñ ÇóØ, õ°ç ìÅð-ìÅð ç°ÔðÅÇÂÁÅ Õðç¶ ÃÆ Áå¶ ÁÅêä¶ ÜÆòé-ÕÅñ ÇòμÚ À°é•» é¶ ÇÂÔé» ôìç» é³± dzé-Çì³é ÁîñÆ ð±ê ’Ú ÁêäÅ Õ¶ ðμÇÖÁÅ Í Ã³ÃÅð çÆÁ» Áé¶Õ» òμâÆÁ» ÔÃåÆÁ» ÇÂà ÇòÚÅð é³± ÁÅçðôÕ î³éçÆÁ» ðÔÆÁ» Ôé Í éôðîé ÕÇ÷é÷ (Norman Cousins) îé°μÖÆ-öËðå ç¶ ÇÂà é÷ðƶ é³± Ǫ ê¶ô ÕðçÅ þ : “îôå Ç÷³ç×Æ çÅ Ãí 寺 òμâÅ ØÅàÅ éÔƺ Ô°³çÆ Ãׯº Ãí 寺 òμâÅ é°ÕÃÅé À°ç¯º Ô°³çÅ þ Ü篺 ÃÅⶠÜÆÀ±ºç¶-ÜÆÁ ÃÅⶠÁ³ç𯺠հÞ* îð Ü»çÅ þ Í’’ (Death is not the greatest loss of life, the greatest loss is what dies within us, while we live.) óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇéðíË îé°μÖ ÃÆ Áå¶ ÇÜò¶º ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇóØ, éËôéñ ꩯøËÃð Áôë ÇÃμÖÇÂ÷î, é¶ ÁÅêä¶ ÇÂμÕ ñ¶Ö…ÇòμÚ ÔòÅñÅ ÇçμåÅ þ, À°é•» é³± ê©ÅÚÆé ï±éÅéÆ Áå¶ ð¯îé ñ¯Õ» ò»× éî¯ôÆ çÆ îôå ×òÅðÅ éÔƺ ÃÆ Í ªÞ À°Ô îôå é³± ÇàμÚ ÔÆ ÃîÞç¶ ÃÆ Áå¶ À°Ôé» çÆ ôÔÅçå ç¶ ò¶ðò¶ À°Ôé» çÆ ôõÃÆÁå ç¶ ÇÂà ÁÃÅèÅðä êμÖ çÆ ê°ôàÆ Õðç¶ ÔéÍ À°Ôé» é¶ ÁÅêä¶ Á³çðñÅ éÔƺ îðé ÇçμåÅ Áå¶ ëñÃð±ê, ôÔÅçå 寺 î×𯺠À°Ô ÁμÜ òÆ ÇÃμÖ-ÇÃîðåÆ ÇòμÚ ÜÆò³å Ôé Í ÇÃμÖ-èðî 寺 ÇÂñÅòÅ ôÔÅçå çŠóÕñê ÂÆÃÅÂÆ îμå Áå¶ ÇÂÃñÅî ÇòμÚ òÆ ê©Úμñå þ êð ÇÜà ÇñòμÖäåÅ éÅñ ÇÃμÖÆ é¶ ÇÂà óÕñê é³± ê©ë°μñå ÕÆåÅ, À°Ã çÆ ìðÅìðåÅ ÇÕö Ô¯ð ÃÇíÁÅÚÅð ÇòμÚ éÔƺ ÇîñçÆÍ ÇÃμÖÆ ÇòμÚ ÇÂÔ ôìç ì¶Ôμç ÃÇåÕÅð çÅ êÅåð þ Í îé°μÖåÅ ñÂÆ À°μÚ¶-ðμÚ¶ Áå¶ òμâî°μñ¶ ÁÅçðô» çŠóÕñê ìõÇôô Õðç¶ ×°ðîÇå ç¶ èÅðÇîÕ, ðÅÜÃÆ Áå¶ ÃîÅÜÕ * ÷îÆð/öËðå/ÁäÖ Í * ÇÃðçÅð ÔðÇî³çð ÇÃ³Ø Ã³è± òμñ¯º ‘ðÅÜÆò ×»èÆ ç¶ é» Ö°μñ•¶ õå’ ÇòμÚ ÇçμåÅ ÔòÅñÅ Í *ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇóØ, éËôéñ ꩯøËÃð Á½ë ÇÃμÖÇÂ÷î ç¶ ÔμæñÆ ê°ÃåÕ ÇòμÚñ¶ ñ¶Ö ‘Çí³âð»òÅñ¶ çÆ ôîôÆð’ Ú¯ºÍ

167  øñÃø¶ é³± ê©äŶ îÔÅé ê°ðÖ» é¶ ÃçÅ îôå é³± îÇÔ÷ Ú¯ñÅ ìçñä òܯº ÔÆ ÜÅÇäÁÅ þ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ òÆ ÇìñÕ°ñ ÇÂö ÇéðíËåÅ Áå¶ ì¶êðòÅÔÆ éÅñ ôÔÅçå ÇçμåÆ Í ÇÂÔ îÇÔ÷ ÇÂåøÅÕ ÕÇÔ ñú Ü» ðμìÆ Ã³Ü¯× ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø 1947 ç¶ À°Ã¶ ò𕶠ÇòμÚ Üéî¶ Ü篺 ÇÃμÖ, ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ í°ñÅò¶ Ô¶á, ÇÂμÕ ÃÅîðÅÜ å¯º ç±Ü¶ éò¶º À°Ãðé ÜÅ ðÔ¶ ÃÅîðÅÜ ç¶ Ü±ñ¶ Ô¶á ÁÅêäÆ èôä ç¶ä çÆ ìμÜð í°μñ Õð ìËá¶ Í áÆÕ 37 ÃÅñ î×𯺠óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂà éò¶º ì©ÅÔîäÆ-ÇÔ³ç±ÃÅîðÅÜ çÆÁ» À°Ôé» ð°ÚÆÁ» ÇõñÅø Ü³× Õðç¶ ôÔÆç ԯ¶ ÇÜÔóÆÁ» ê±ðòÁÅ÷ÅçÆ-ÕÅñ 寺 ÔÆ ì©ÅÔîäÆ-ÇÔ³ç±-îÅéÇÃÕåÅ çÆ Õ°μÖ ÇòμÚ ×ðÇíå Ãé Áå¶ ðÅÜ-ÃμåÅ ’å¶ ÕÅì÷ Ô¯ä 寺 å°ð³å î×𯺠ÇÂÔé» ê©×à Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ ÜôÔð ÇçÖÅÀ°ä¶ ô°ð± Õð Ççμå¶ Ãé Í ÇÃμÖ» éÅñ ÕÆå¶ òμâ¶-òμⶠÇÂÕðÅð ì¶ÇÕðÕÆ éÅñ á°ÕðÅ Ççμå¶ ×¶ Áå¶ ÁÇ´åØäåÅ çÆ Ç³åÔÅ ÕðÇçÁ» ÇÃμÖ» é³± ‘÷ðÅÇÂî ê¶ôÅ’ Õôî ç¶ ÇõåÅì éÅñ ÇéòÅÇÜÁÅ Ç×ÁÅ Í Ã³ÇòèÅéÕ îμç (èÅðÅ 25) ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ÇÔ³ç± ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ Í Çòð¯èÅíÅà ç¶Ö¯ ÇÕ ÷ðÅÇÂî ê¶ôÅ ÕÇÔä ñμÇ×ÁÅ ÇÂÔ ÇøðÕÅ ‘ÇÃμÖ’ ÕÇÔ Õ¶ óì¯èå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ êð ÇÂÔé» çÆ ÕôîÆ Ô¯ºç é³± ÇîàÅÀ°ä ñÂÆ ÇÔ³ç± èðî ç¶ éÅñ éðó ÇçμåÅ Ç×ÁÅÍ ê³ÜÅì éÅñ èμÕ¶-çð-èμÕ¶ çÅ ÇÂμÕ ¦ìÅ ÇÃñÇÃñÅ ÜÅðÆ ÇðÔÅ ÇÜà çÅ ÇÂμÕ¯-ÇÂμÕ ÕÅðä ¶æ¶-ÇÃμÖ» çÆ ìÔ°-Ç×äåÆ Ô¯äÅ ÃÆ Í ê©ÅÚÆé ÃÇîÁ» 寺 ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ ê³ÜÅì çÅ Ç÷Õð ÇÂà íÅðåÆ À°êîÔ»çÆê çÆ Öó×-í°ÜÅ òܯº ÁŪçÅ ÇðÔÅ þ Í ÇÂà ñÂÆ, ÃËÕ±ñðÇð÷î ç¶ éÕÅì Ô¶á î°ñÕ é³± ì©ÅÔîäÆ-ÇÔ³ç± ÃÅîðÅÜ ’Ú åìçÆñ Õðé ’Ú Ü¶ ÇÕö ÇåμÖ¶ Çòð¯è çÆ Ã³íÅòéÅ ÃÆ å» À°Ô ê³ÜÅìÆÁ», Çòô¶ô ÕðÕ¶ ÇÃμÖ», 寺 ÔÆ ÃÆ Í ÇÂö ñÂÆ ê³ÜÅì é³± ÁÅðæÕ Áå¶ Ô¯ð Ãí êμÖ» 寺 ç¶ô ç¶ Ô¯ðé» Ã±ÇìÁ» éÅñ¯º òμÖð¶ ç°ðÇòÔÅð ðÅÔƺ Õ³×Åñ Õðé ç¶ ïåé ÕÆå¶ ÜÅä ñμ׶ Í Õ¶ºçð ÃðÕÅð çÆÁ» ÇÂé•» éÆåÆÁ» ÃçÕÅ ê³ÜÅìÆÁ», ÇÜé•» çÆ î°μÖ é°îÅdzç×Æ ÁÕÅñÆ çñ ç¶ ð±ê ’Ú ÇÃμÖ ÔÆ Õðç¶ Ãé, é³± Ôð ÇéμÕ¶-òμⶠîÃñ¶ ñÂÆ Üμç¯-ÜÇÔç çÅ ðÅÔ ÁêéÅÀ°äÅ ÇêÁÅ Í ÇÃμÖÁÅòÅî é¶ é³×¶ èó ÇÂÔ ñóÅÂÆÁ» ñóÆÁ» Áå¶ ÁÅêäÆ ÁÖ½åÆ ñÆâðÇôê é³± ÁæÅÔ Ãîðæé ÇçμåÅ Í ÇÂÔé» òμÖ-òμÖ Á³ç¯ñé» ’Ú À°Ôé» é³± ì¶Á³å ÜÅéÆîÅñÆ é°ÕÃÅé Þ¶ñäÅ ÇêÁÅ Í ÇÃμÖ-ôÕåÆ é³± ó×ÃÅð Õðé ñÂÆ ÇÃμÖ» ç¶ èÅðÇîÕ ÁÕÆÇçÁ» ’Ú åð¶ó» êÅÀ°äÆÁ» ÁÅð³íÆÁ» ×ÂÆÁ» Áå¶ åμæ ÇÂÔ çðÃÅªç¶ Ôé ÇÕ Çéð³ÕÅðÆÁ» Áå¶ ÁÇÜÔ¶ Ô¯ðé» é³± ÃðÕÅðÆ Ãðê©ÃåÆ Ô¶á ÇÃμÖ-èðî ç¶ î±ñÇÃè»å» Áå¶ ÇÂà çÆ Üé-ôÕåÆ é³± Ö¯ðÅ ñÅÀ°ä ÇÔå Öó•¶ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Ôð êμÖ¯º ÇÂé•» é³± îçç î°ÔμÂÆÁÅ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í ÇÃμචòܯº ÇÃμÖ» Áå¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» çðÇîÁÅé àÕðÅú ÁÅð³í ԯ¶ Í çîçîÆ àÕÃÅñ, ÇÜÃ ç¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇòÇçÁÅðæÆ Ãé, Çéð³ÕÅðÆ Ôîñ¶ é³± áμñ•ä ÇòμÚ Ãí 寺 î±Ôð¶ ÃÆÍ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ ç¶ Ã 寺 ÚμñçÆ ÁÅ ðÔÆ Ã³ÃæÅ Ô¯ä ÕÅðé ÇÕö òÆ ÇÃμÖ-èðî Çòð¯èÆ ÕÅðòÅÂÆ çÆ î°ÖÅñøå ÕðéÅ àÕÃÅñ çÆ î°μÖ éËÇåÕ Ç÷³î¶òÅðÆ ÃÆ ÇÜà 鳱 àÕÃÅñ ç¶ ååÕÅñÆ î°ÖÆ Ã³å ÕðåÅð ÇÃ³Ø ìõ±ìÆ ÇéíÅªç¶ ðÔ¶ Í ÇÃμÖ» çÆ é°îÅdzçÅ ÕÔÅÀ°ä òÅñÆ ðÅÜÃÆ Üæ¶ì³çÆ, ô¯©îäÆ ÁÕÅñÆ çñ, Ôμæ ’å¶ Ôμæ èð Õ¶ ìËáÆ åîÅôÅ ç¶ÖçÆ ðÔÆ Í Ã³å ÕðåÅð ÇóØ, ܯ àÕÃÅñ ç¶ å¶ð•ò¶º î°ÖÆ Ãé, 1977 ÓÚ ÁÕÅñ ÚñÅäÅ Õð ׶ Áå¶ Áμׯº óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± àÕÃÅñ çÅ Ú’¯èò» î°ÖÆ æÅÇêÁÅ Ç×ÁÅ Í ÇÃμÖ Çéð³ÕÅðÆ àÕðÅú ÜÅðÆ ðÔ¶ Áå¶ ÁõÆð ìÅçñ

168  ÃðÕÅð ç¶ ÕÅðÜ-ÕÅñ ç¯ðÅé Á³Çî©åÃð ÓÚ 1978 çÆ ÇòÃÅÖÆ ÇçÔÅó¶ ÇíÁÅéÕ õ±éÆ Õ»â òÅêÇðÁÅ Í î°μÖ î³åðÆ ê©ÕÅô ÇÃ³Ø ìÅçñ, ܯ ÁÅêä¶ Áܯն ðÅÜ-ÕÅñ ç¯ðÅé Ôð ÕÆîå ’å¶ ô»åÆ ìäÅÂÆ ðμÖä çÆ Çç©ó•åÅ ê©×àŪçÅ þ, é¶ À°ç¯º ÇÂö ÁÔ°ç¶ ’å¶ Ô°³ÇçÁ» ô»åÆ ìäÅÂÆ ðμÖä ñÂÆ Õ¯ÂÆ ë°ðåÆ Áå¶ À°Ú¶Ú éÅ ÇçÖÅÂÆ ÔÅñ» ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÇéμÜÆ ð±ê ’Ú ìÅçñ ÃðÕÅð é³± Çéð³ÕÅðÆ-óî¶ñé ÁÅï¯ÇÜå Õðé çÆ ÁÅÇ×ÁÅ ç¶ä 寺 òðÇÜÁÅ ÃÆ Í õ±é-õðÅìÅ Ô¯ä 寺 î×𯺠òÆ ìÅçñ çÆ ÁÖôåÆ ê³æÕ ÃðÕÅð é¶ ×°ð±-ê³æ çÆ åôÔÆé Õðé òÅñ¶ Áå¶ ê³æÇÔåËôÆÁ» ç¶ ÕÅåñ Çéð³ÕÅðÆ î°ÖÆ Áå¶ À°Ã ç¶ ÃÇÔï¯×ÆÁ» ç¶ ÇõñÅø Õ¯ÂÆ ÕÅé³±éÆ ÕÅðòÅÂÆ Õðé çÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ÇéíÅÀ°ä çÆ ìÜŶ ÃðÕÅðÆ Ûåð-ÛÅÇÂÁÅ Ô¶á À°Ôé» é³± ê³ÜÅì çÆ ÃðÔμ篺 êÅð ÕÆåÅ Í íÅò¶º ÇÂÔÆ Õ»â ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ñÂÆ ÇÂμÕ ÁÇÔî î¯ó ÃÅìå Ô¯ÇÂÁÅ êð óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÂμÕ ÕôîÆ ÁÅ×± òÅñ¶ Ãμí¶ ×°ä» ç¶ Ã°ÁÅîÆ Ô¯ä òܯº 1957 寺 ñË Õ¶ ÇÃμÖ» éÅñ òÅêðÆ Ô¯äÆ ç¶ ðÅÜÃÆ Áå¶ Ô¯ðé» êÇÔ¬Á» ç¶ ÇÂÇåÔÅÃÕ ÇêÛ¯Õó 寺 ÁäÜÅä éÔƺ Ãé Í ÇÂö ÇÂÇåÔÅÃÕ ÇêÛ¯Õó ç¶ Ã³çðí ’Ú¯º ÔÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø òðåÅð¶ é³± ò¶ÖäÅ ÇéÁ»ÇÂó×å Ô¯ò¶×Å Í íÅðåÆ ñ¯Õ» çÆ ÇÂÔ å©ÅÃçÆ ÔÆ þ ÇÕ ÇÂà î°ñÕ çÆ ê©Ëμà ÃæÅêå Çé÷Åî çÆ ×¯ñÆ ìä Õ¶ ÔÆ ÚμñçÆ þ Í õÅà Õð ÇÃμÖ» ç¶ ÇÕö îÃñ¶ ê©åÆ Ã³å°ñå ðòμÂÆÁÅ ÁõÇåÁÅð ÕðéÅ å» ÇÂÃ ç¶ ÇÕö ÷Åìå¶ Ü» éËÇåÕåÅ çÅ ÇÔμÃÅ ÔÆ éÔƺ þ Í ÇÂÔ ÁÅî ñ¯Õ-ê©òÅéå èÅðéÅ þ ÇÕ Ü篺 ÇÕö ØàéÅ, òðåÅð¶ Ü» î°μç¶ é³± À°Ã ç¶ ÇêÛ¯Õó òܯº Ç´ÁÅôÆñ ÁÃñ ÕÅðé» éÅñ¯º å¯ó Õ¶ ê¶ô ÕÆåÅ ÜŶ å» Áéðæ Ô¯ Ü»çÅ þ Í ê³ÜÅì ç¶ ç°Ö»å óì³èÆ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ã³ì³èÆ ÇìñÕ°ñ ÇÂÔÆ ã³× ÁêäÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í ê³ÜÅì ÃîμÇÃÁÅ ç¶ ÇÂÇåÔÅÃÕ ÕÅðé» é³± ÇìñÕ°ñ ñ¯Õ» çÆÁ» ÁμÖ» 寺 úÞñ ðμÖ Õ¶ ç¶ô íð ÇòμÚ ÇÃμÖ» é³± ÁÅî êμèð ’å¶ õÅÔîõÅÔ Á³³ç¯ñé Õðé òÅñ¶ ÇøðÕ¶ òܯº ê¶ô ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ Ôð ÇìÁÅé Ü» ê©åÆÕðî é³± À°Ã ç¶ ÃÇæåÆ-ÁÅèÅðå ê©Ã³× éÅñ¯º ÇéÖ¶ó Õ¶ ÇìéÅ òÜ•Å À°Ôé» é³± ‘ÇÔ³ç±-ÇÃμÖ Â¶ÕåÅ’ Áå¶ ‘ç¶ô çÆ Â¶ÕåÅ-ÁÖ³âåÅ’ ñÂÆ ÇÂμÕ ×³íÆð õåð¶ òܯº í³ÇâÁÅ Áå¶ ê©ÚÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Í ÔÅÕî» çÆÁ» Ö°ôÆÁ» ê©Åêå Õðé ç¶ òÃÆñ¶ òܯº ÕÂÆ ö°ñÅî êμåðÕÅð» Áå¶ ÃðÕÅð-ê©Ãå ì°μèÆÜÆòÆÁ» é¶ ÁÅêäÆ Õñî é³± Ã çÆ ÃðÕÅð ç¶ ÔμÕ ÇòÚ õ±ì òðÇåÁÅ Í Ã³å» é³± ì¶òÜ•Å òμÖòÅçÆ, ÁμåòÅçÆ, ÇøðÕ± Áå¶ ÇÔ³ÃÕ ÁÅÇç íμçÆ ôìçÅòñÆ éÅñ óì¯èé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÁÃñÆÁå é³± Õç¶ òÆ ñ¯Õ» ç¶ Çç©ôàÆׯÚð éÅ Ô¯ä ÇçμåÅ Ç×ÁÅ Í À°çÅÔðä òܯº ÇÂμÕ ïæÅðæÕ ØàéÅ çÆ ÇîÃÅñ ê¶ô ÕðéÆ åðÕó×å Ô¯ò¶×Æ Í Þ×óÅ ÇÃμÖ» Áå¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» çðÇîÁÅé ÃÆ Áå¶ ÇÂÔ Çéð¯ñ ÇÃμÖ-ÇÃè»å» Áå¶ ÇÃμÖ» ç¶ èÅðÇîÕ Ü÷ìÅå çÅ îÃñÅ ÃÆ Í ÔÅñÅå òμïº ìÅÔð Ô¯ä À°êð³å Áå¶ Ã³å» Áå¶ ÇÃμÖ-ó×å» òμñ¯º çìÅú êÅÀ°ä ’å¶ Çéð³ÕÅðÆ íòé ÃðÕÅðÆ Ô°Õî» éÅñ ì³ç Õð Ççμå¶ ×¶ êð ’å³± Õôä î˺ õÅÔîõÅÔ’ òÅñÆ ÕÔÅòå ò»× ÇÂμÕ åÆÜÆ Çèð ÇÂà í¶ó ÇòμÚ ÁÅä ôÅîñ Ô¯ÂÆ Í Á³Çî©åÃð ç¶ ÇÂμÕ Üé-Ã³Ø é¶åÅ Ôðì³Ã ñÅñ Ö³éÅ é¶ ê±ðÆ ÇÔμÕ á¯Õ Õ¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» çÆ Çêμá ê±ðÆ Áå¶ Øó³î-ÚôèðÆ ìä Õ¶ Çéð³ÕÅðÆ íòé» çÆ åÅñÅì³çÆ Ö°μñ•òÅÀ°ä ñÂÆ ÁÅêäÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á ÇÔ³ç±Á» Áå¶ Çéð³ÕÅðÆÁ» çŠûÞŠܬà Õμãä çÅ ÁËñÅé Õð ÇçμåÅ Í ÇÂà 寺 ÇÂñÅòÅ

169  À°Ã é¶ ÇÃμÖ» Çòð°μè ì¶Ôμç ÁêîÅéÜéÕ íÅôÅ ÇòμÚ Á³Çî©åÃð ç¶ ì÷Åð» ÇòμÚ éÅÁð¶ ñ×òŶ Áå¶ ÁÇÜÔ¶ íμç¶ ôìç» òÅñ¶ éÅÁÇðÁ» éÅñ íð¶ ÇÂôÇåÔÅð ôÇÔð çÆÁ» Õ³è» ’å¶ ñ×òŶ ܯ ôð•¶ÁÅî ÇÃμÖ» çÆ öËðå é³± ò³×Åðç¶ Ãé Í ÕÅé³±éÆ ÁêðÅè Ô¯ä ç¶ ìÅòܱç À°Ôç¶ ÇõñÅø Õ¯ÂÆ ÕÅðòÅÂÆ éÅ ÕÆåÆ ×ÂÆ Í* êÅáÕ õ°ç ÇéðäÅ Õðé ÇÕ ÇøðÕ± Õôä ÃÆ ? üÁÅåÆÁ» ñÅÀ°ä òÅñ¶ Õôä Ãé ? À°é•» çÆ ç¯ Çèð» çÆ ñóÅÂÆ ÇòμÚ õÅÔîõÅÔ Çèð ìäé çÆ ÕÆ å°Õ ÃÆ ? ÇÂà Ãí Õ°Þ é³± î±Õ-çðôÕ ìä Õ¶ ç¶Öç¶ ðÇÔäŠóå ÜðéËñ ÇÃ³Ø òð׶ õÅñÃÅÂÆ ×°ä» éÅñ íðê±ð öËðåî³ç îé°μÖ ñÂÆ Áóíò ÃÆ Í ÁÇÜÔÆÁ» Ô¯ð Áé¶Õ» ÇîÃÅñ» Ôé ܯ óå ÁÅêä¶ î³±Ô¯º ê¶ô Õðç¶ ðÔ¶ Áå¶ ÇÜé•» çÅ ÜòÅì ç¶ä ñÂÆ À°Ô ê©èÅé î³åðÆ åÕ é³± üäôåÆ Çç³ç¶ ðÔ¶ êð À°Ôé» ç¶ ÇÕö òÆ ÃòÅñ çÅ Õ¯ÂÆ åðÕê±ðä ÜòÅì ÇÕö Õ¯ñ éÔƺ ÃÆ Í Ô°ä Çëð À°Ôé» çÅ ÕÆ Õñð ? Á×ñ¶ ØàéÅ´î é³± å» íÅÂÆ ×°ðçÅà ÜÆ çÆ 28òƺ òÅð çÆ å¶ðò•Æº êÀ°óÆ ÇòμÚ ‘×°ð± ÇÃÖÆ çÆ Â¶Ô° éÆÃÅäÆ’ òܯº ê¶ô ÕÆå¶ êÅäÆ ç¶ åμåÅ Ô¯ä ç¶ Çç©ôà»å ðÅÔƺ ÃîÞäÅ ÔÆ òÅÜì Ô¯ò¶×Å Í Áܯն ê©Ã³× ÇòμÚ ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ. òμñ¯º ðÅôàðÆ ÇÃμÖ Ã³×å ðÅÔƺ ÇÃμÖ» é³± òð×ñÅÀ°ä ÇêμÛ¶ Õ³î ÕðçÆ ìçéÆÁåÆ À°êð¯Õå ê°ðÅäÆ ÇîÃÅñ ðÅÔƺ í»êÆ ÜÅ ÃÕçÆ þÍ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÃμÖ ÇÂõñÅÕ, ìÔÅçðÆ Áå¶ ÷Åìå¶ çÆ ÁÅçðôÕ ÇîÃÅñ Ãé Í Õ¯ÂÆ òÆ âð Ü» õåðÅ À°Ôé» é³± ÁÅêä¶ ÁÕÆç¶ å¯º ÇæóÕÅ éÅ ÃÇÕÁÅ; Ãׯº ܯ òÆ À°Ôé» ç¶ é¶ó¶ ÁÅÇÂÁÅ À°Ã ç¶ Ãí âð-íËÁ Ü»ç¶ ðÔ¶ : óåÆ î³å° çÆú î¯ÇÔ ÇéðíÀ° ..... ÍÍ - (×À°óÆ îÔñÅ á, Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì, ê³éÅ 206) À°Ôé» çÅ ÇÂμÕ¯ æÅêóÅ Õî÷¯ð îé òÅñ¶ îé°μÖ» ’Ú òÆ ô¶ð òð×Å ÔôÃñÅ íð 綺çÅ ÃÆ Í À°Ô íÇòμÖ ’Ú ÁÅÀ°ä òÅñ¶ õåÇðÁ» çÅ Áé°íò Ô°³ç¶ ԯ¶ òÆ ì¶õôø Ô¯ Õ¶ õÅñÃÅ ê³æ ñÂÆ ÜÆò¶ Áå¶ õÅñÃÅ ê³æ çÆ ðÖòÅñÆ ÇÔå ÔÆ ÁÅêÅ òÅð ׶ Í Õ°ðÃÆ çÆ õÅåð Ç×ðÇ×à ò»× ð³× ìçñä òÅñ¶ Áå¶ êËð-êËð ’å¶ î°μÕð ÜÅä òÅñ¶ ÇÃÁÅÃÆ é¶åÅò» ò»× À°Ôé» çÅ ‘îé Ô¯ð î°Ö Ô¯ð’ éÔƺ ÃÆ Í Ü¯ òÆ ×μñ ÇÜà îôÕ¶ ’å¶ ÕÇÔäÆ ìäçÆ ÃÆ À°Ôé» ÇéÞμÕ Ô¯ Õ¶ ÕÔÆ Í ÜéåÅ é³± î±ðÖ ìäÅÀ°ä òÅñ¶ ÇéðñμÜ ðÅÜÃÆ ÁÅ×±Á» ò»× Úó•¶ Ççé ÇìÁÅé ìçñä 寺 À°ñà À°Ô ÁÅêä¶ Á³åÔÕðä ÇòμÚ â³±ØÆ Ã¯Ú-ÇòÚÅð À°êð³å ÔÆ Õ¯ÂÆ ×μñ ÕÇÔ³ç¶ Áå¶ ÁÅêä¶ ÜÆòé-Ãøð çôðÅé À°Ôé» é¶ Ü¯ òÆ ÇÕÔÅ, À°Ã ’å¶ ÁõÆð åÕ êÇÔðÅ ÇçμåÅ Í À°Ô ñ¯Õ» é³± Áéêó• Áå¶ î±ðÖ ÜÅä Õ¶ Áܯն ê©èÅé î³åðÆ ò»× ‘ÃòËîöòÕ’ ç¶ Áðæ ìçñ-ìçñ Õ¶ ÜéåÅ é³± À°μ¬ éÔƺ ÃÆ ìäÅªç¶ Ãׯº À°Ô ×°ð±ÁÅô¶ Áé°ÃÅð ñ¯Õ» é³± Ç×ÁÅé ç¶äÅ, ÜÅÇשå ÕðéÅ Áå¶ òμⶠ寺 òμⶠÁÔ°ç¶ ç¶ îÅñÕ ÇÕö ÇòÁÕåÆ òμñ¯º Ççμå¶ ÜÅä òÅñ¶ è¯Ö¶ Ü» ÕÆå¶ ÜÅ ðÔ¶ ÁÇéÁ» çÅ Çòð¯è Õðé Áå¶ À°Ã é³± ñ¯Õ-ÕÚÇÔðÆ ÇòμÚ Ã÷Å ç¶ä çÆ ê©¶ðéÅ ç¶äÅ ÁÅêäÅ êðî-èðî ÃîÞç¶ ÃÆ Í ÁÇÜÔÆ ê©¶ðéŠ綺ÇçÁ» À°Ô ÁÅêä¶-ÁÅê é³± òÆ ñ¯Õ» Áμ׶ * ÇòÃæÅðê±ðòÕ ÜÅäÕÅðÆ ñÂÆ ç¶Ö¯ Ã©Æ Â¶.ÁÅð.çðÃÆ çÆ ê°ÃåÕ, Ü»ìÅ÷ ðÅÖÅ (The Gallant Defender) Í

170  ê¶ô Õð Çç³ç¶ Áå¶ è¯ÖÅ ç¶ä çÆ Ã±ðå ÇòμÚ Ã³×å» òμñ¯º ÇçμåÆ ÜÅä òÅñÆ Ã÷Å ÇÖó¶ îμæ¶ í°×åä çÆ ê¶ôÕô ÕðÇçÁ» ÇÂμ毺 åÕ òÆ ÕÇÔ Çç³ç¶ ÇÕ “ܶ î˺ òÆ ÁÇÜÔÅ Õð» å» å°ÃÆ Ã³×å» îËé³± òÆ î°ÁÅø éÅ ÕÇðú Í’’ À°Ô ÁÇÜÔ¶ ñ¯Õ-ÁÅ×± Ãé ܯ ÜéåÅ çÆ Áéêó•åÅ, ×ðÆìÆ Ü» ÁÇ×ÁÅéåÅ çÆ îÜì±ðÆ ÕÅðé À°Ôé» çÅ Ü÷ìÅåÆ Ü» ðÅÜÃÆ ô¯ôä ÕðÕ¶ À°Ôé» éÅñ è¯ÖÅ Õðé é³± éÅ-ÕÅìÇñ-î°ÁÅø ìμÜð-×°éÅÔ ÃîÞç¶ Ãé Í ÁÇÜÔÅ ô¯ôä ÁμÜ òÆ ìÅçÃå±ð ÜÅðÆ þ êð èðîï°μè î¯ðÚ¶ çôðÅé óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÁÇÜÔÆ ÇÕö òÆ è¯Ö¶ìÅ÷Æ çÆ Ã³íÅòéÅ éÅ ðÇÔä ÇçμåÆ Í À°Ôé» ç¶ ÇÂö ×°ä ÃÕçÅ À°Ô ÕÂÆ ñ¯Õ» çÆ Ã°ÁÅðæ-ÇÃμèÆ ç¶ ðÅÔ ’Ú ð¯óÅ ìä¶ ðÔ¶ Áå¶ ÇÂà ð°ÕÅòà 寺 Û°àÕÅðÅ êÅÀ°ä ñÂÆ ÇÜÃ-ÇÜÃ é¶ òÆ Õ¶ºçð ÃðÕÅð éÅñ ׳ã-å°μê ÕÆåÆ, À°Ô çÃåÅò¶÷Æ ð±ê ’Ú ÁμÜ Ã³ÃÅð Áμ׶ éôð Ô¯ üμÕ¶ ÔéÍ* óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ðÅÜÃÆ-Ú¶åéÅ Áå¶ ðÅÜÃÆ ç±ð-Çç©ôàÆ êμÖ¯º ï¯×åÅ Áå¶ Çéê°³éåŠ寺 ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ, õÅà Õð ÔÅÕî ÜîÅå, ê±ðÆ åð•» ÜÅä±³ Áå¶ Ã°Ú¶å ÃÆ Í ÃÅⶠ‘ÁÅêÇäÁ»’ é³± ÚÅÔ¶ ÇÂà óì³èÆ Õ¯ÂÆ í°ñ¶ÖÅ Ô¯ò¶ êð Çòð¯èÆ ÇÂÔ ÜÅäç¶ Ãé ÇÕ ÇÜà ðÅÜÃÆ-Ú¶åéÅ çÅ î°μã óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø ì³é• ÇðÔÅ þ ÇÂÔ À°Ôé» ç¶ À°Ã Çí©ôà, ÁÇéÁ»-íðê±ð Áå¶ ÇòåÕÇðÁ» íð¶ åÅä¶-ìÅä¶ é³± ñË â°μì¶×Æ ÇÜÃ ç¶ åÇÔå À°Ô ÃîÅÜ Áå¶ ç¶ô çÆ ÜéåÅ çðÇîÁÅé Áé¶Õ» ò³âÆÁ» êÅ Õ¶, ×°³îðÅÔÕ°é éÅÁÇðÁ» çÆ ÁÅó Ô¶á ÇøðÕ± ÁÅèÅð ’å¶ ñ¯Õ» é³± êÅó Õ¶, ñ¯Õ» ’Ú Þ±á¶ õåÇðÁ» çÅ âð êÅ Õ¶ Áå¶ ÁÅê À°Ôé» ç¶ ðÖòÅñ¶ ìäé çÅ ÇòôòÅÃ ç¶ Õ¶ À°Ôé» é³± ÃμÚÅÂÆ Ã³ì³èÆ Ôé¶ð¶ ÇòμÚ ðμÖ Õ¶ ÁÅêäÅ Çêμá± ìäÅÂÆ ðμÖ ðÔ¶ Ôé Áå¶ ÁÅêäÅ ÔñòÅ-î³âÅ ÚμñçÅ ðμÖ ðÔ¶ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø é¶ ÁÇÜÔÆ ÇÕÃî ç¶ ðÅÜÃÆ ÁÅ×±Á» ç¶ êÅÜ À°Ø¶ó Õ¶ ñ¯Õ» Á³çð ÇÂÔ ÁÇÔÃÅà Ü×ÅÇÂÁÅ ÇÕ ñ¯Õ ÔÆ ÁÃñ ôÕåÆ Ôé Í À°Ôé» ñ¯Õ» Á³çð ÇÂÔ ÜÅ×ð±ÕåÅ êËçÅ ÕÆåÆ ÇÕ ñ¯Õ» ç¶ ìñì±å¶ Áå¶ íð¯Ã¶ éÅñ (ò¯à» ðÅÔƺ) î°ñÕ ç¶ Ãðò-ê©æî Áå¶ Ô¯ð îÔμåòê±ðé ÁÔ°ÇçÁÅ ’å¶ êÔ°³Úä òÅñ¶ ÇòÁÕåÆ ÁÅî ÜéåÅ Áå¶ ÕÅé³±é 寺 À°êð éÔƺ Ôé Áå¶ éÅ ÔÆ À°Ôé» é³± ÕÅé³±éÆ êμÖ¯º óÇòèÅéÕ êμèð ’å¶ Õ¯ÂÆ ÇðÁÅÇÂå ÔÅÃñ þ Í Ü¶ ÁÇÜÔ¶ ÇòÁÕåÆ-Çòô¶ô ñ¯Õ-ôÕåÆ é³± À°Ã ç¶ ÔμÕŠ寺 ò»Þ¶ ðμÖä Ü» ç±Ôð¶ îÅê-ç³â ÁêäÅ Õ¶ ÕÅé³±é ÇÛμÕ¶ à³×ä å» ñ¯Õ ÁÅêä¶ ìÅÔ±-ìñ éÅñ ÁÅêä¶ ÔμÕ» çÆ ðÅÖÆ Õðé ç¶ Ãîðμæ Áå¶ ÔμÕçÅð Ôé Áå¶ À°Ôé» ÁÅê î¯ãÆ ìä Õ¶ ÇÂà ÃîðμæÅ çÆ ÇîÃÅñ ÇÃðÜÆ Í ÃðÕÅð çÆ ç¯×ñÆ êÔ°³Ú óì³èÆ ÜÔÅ÷ Á×òÅ çÆÁ» ØàéÅò» ÇòμÚ À°μåð ê©ç¶ô ç¶ ê»â¶ íðÅò» Áå¶ ÇÃμÖ Á×òÅÕÅð» éÅñ ÕÆå¶ ×¶ ÇòÔÅð ÇòÚñÅ ã¶ð-Á³åð Áå¶ ÁÇÜÔÆÁ» ÕÂÆ Ô¯ð êμÖêÅåÆ ØàéÅò» À°é•» çÆÁ» çñÆñ» é³± ê©êμÕ ÁÅèÅð ê©çÅé ÕðçÆÁ» Ãé Í À°Ôé» òμñ¯º êËçÅ ÕÆåÆ ÜÅÇשåÆ ÇÂμÕ ìÔ°å òμâÆ ÇÂÇåÔÅÃÕ ê©ÅêåÆ ÃÆ ÇÜÃ é¶ Ã³ÃÅð íð ç¶ ÇÃμÖ» Áå¶ ç¶ô çÆÁ» Ãî±³Ô Øμà-Ç×äåÆÁ» é³± Ô¬ä ðμÇàÁÅ Í Õ¯ÂÆ î³é¶ íÅò¶º éÅ î³é¶, ç¶ô ç¶ Áܯն ðÅÜÃÆ Çç©ô ’å¶ Øμà-Ç×äåÆÁ» Áå¶ çμì¶-Õ°Úñ¶ ñ¯Õ» ÇòμÚ À°μíð ðÔÆ ðÅÜÃÆ Ú¶åéÅ ç¶ î¯ãÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÔÆ Ôé Í Ü¶ ÇÃμÖ-èðî ç¶ À°ç¶ô» Áå¶ ê©ï¯Üé ç¶ îÅéòåÅòÅçÆ é÷ðƶ 寺 ç¶Öƶ å» À°Ô ì©ÅÔîäÆ ö°ñÅîÆ ç¶ Ü±ñ¶ Ô¶á * ÇòÃÇå©å ÜÅäÕÅðÆ ñÂÆ ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇóØ, ê©øËÃð Á½ë ÇÃμÖÇÂ÷î, çÆ ê°ÃåÕ ÚμÕðÇòÀ± ç¶Ö¯ Í

171  éêÆó¶ ÜÅ ðÔ¶ ñ¯Õ» çÆ Á÷ÅçÆ çÅ ÔðÕÅðÅ Ãé Í À°é•» òμñ¯º ö°ñÅîÆ çÆ ìÅð-ìÅð ÇçμåÆ Ü»çÆ ç°ÔÅÂÆ, çðÁÃñ, ÇêÛñ¶ Õ°Þ Ã 寺 Øμà-Ç×äåÆÁ» é³± ÁÅð.ÁËÃ.ÁËÃ. Áå¶ ìÅñ áÅÕð¶ ÁÅÇç é¶åÅò» òμñ¯º ÇçμåÆÁ» ÜÅ ðÔÆÁ» èîÕÆÁ» 寺 çðê¶ô õåð¶ óì³èÆ Á×ÅÀ±º ÇÚåÅòéÆ ÔÆ ÃÆ Í ÇêÛñ¶ Õ°Þ ÃÅñ» 寺 À°é•» òμñ¯º ê©×àŶ õçö ìÅð-ìÅð áÆÕ ÇÃμè Ô¯ ðÔ¶ Ôé Í ÇÃμÖ» çÆ éÃñÕ°ôÆ é³± Ãí é¶ ÁμÖÆ ÇâμáÅ þ Í î°ÃñîÅé» Áå¶ ÂÆÃÅÂÆÁ» À°êð Ôîñ¶ å» ÁμÜ-Õμñ• çÆÁ» ×μñ» ÔÆ Ôé Í ÇêÛñ¶ æ¯ó•¶ ÇÜÔ¶ Ã çôðÅé Áé¶Õ» ÂÆÃÅÂÆ ÇîôéðÆ Õåñ ÕÆå¶ ×¶ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çñÆñìÅ÷Æ ÇòμÚ òÆ òμâ¶-òμⶠç°ÇéÁÅòÆ ÇòçòÅé» é³± ÕÅÇÂñ Õðé çÆ ÃîðμæÅ ðμÖç¶ ÃÆ Í ÇÜμæ¶ ÁÅî ÇÃμÖ Áå¶ Ã°ÇÔðç ÇòçòÅé À°é•» çÆÁ» çñÆñ» 寺 ÕÅÇÂñ Ô¯ Õ¶ À°Ôé» éÅñ ÃÇÔîåÆ ê©×àÅ Õ¶ Ü»ç¶ Ãé, À°μæ¶ ÇÃÁÅÃÆ ñÅñÚ ðμÖä òÅñ¶ Áå¶ Çòð¯èÆ ñ¯Õ Õ³é ÞÅóç¶ Ô¯Â¶ ãÆá» ò»× À°Ôé» Õ¯ñ¯º À°μá Õ¶ å°ð Ü»ç¶ êð ñÅÜòÅì Ô¯ Õ¶ Í ÕÂÆ ÁÕÅñÆ Áå¶ öËð-ÁÕÅñÆ ÇÃÁÅÃÆ é¶åÅ À°Ôé» Õ¯ñ éÆòƺ êÅ Õ¶ ÇÂÔ ÕÇÔ³ç¶ ç¶Ö¶ Ü»ç¶ Ãé ÇÕ ‘óå ÜÆ, å°ÃÆ ÃμÚ¶ Ô¯, å°ÔÅâÆ Ôð ×μñ ÃÔÆ þ êð ÁÃÆ ÃμÚ éÔƺ ì¯ñ ÃÕç¶ Í ÃÅâÅ Þ±á 寺 Çìé» ×°÷ÅðÅ éÔƺ Í’ ÇÂÔÆ ì°ÇéÁÅçÆ Á³åð ÃÆ ÁÖôåÆ ñÆâð» Áå¶ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶ éÆåÆ-ê˺åó¶ ÇòμÚ Áå¶ ÇÂÔÆ òμâÅ ÕÅðé ÃÆ ÇÕ ÇÕö òÆ ðòÅÇÂåÆ ÇÕÃî ç¶ ÇÃÁÅÃÆ é¶åÅ çÆ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø éÅñ ðÅà éÅ ÁÅÂÆ-“ÇÜéÅ Á³çÇð Õ±ó° òðåË Ãü é íÅòÂÆ ÍÍ Ü¶ Õ¯ ì¯ñË Ãü Õ±óÅ ÜÇñ ÜÅòÂÆÍÍ’’* ÃμÚ¶ ÃÅÇÔì» ç¶ ÁÇîμà îÔ»òÅÕ Ôé Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ñ¯Õ-Çê©ïåÅ ç¶ ÇÂμÕ Ãí 寺 îÔμåòê±ðé êμÖ é³± ÇÃðçÅð ×°ðå¶Ü ÇÃ³Ø é¶ ÁÅêä¶ ñ¶Ö ‘ÇÃð° èÇð åñÆ ×ñÆ î¶ðÆ ÁÅÀ°’ ÇòμÚ ìÖ±ìÆ À°ñÆÇÕÁÅ þ êð îé ’Ú å»Ø À°μáçÆ þ ÇÕ À°é•» çÆ ñ¯Õ-Çê©ïåÅ ç¶ ÇÂμÕ Ô¯ð êμÖ ç¶ ÁμÖÆ Çâμᶠé÷Åð¶ çÅ Çç©ô ê¶ô ÕÆåÅ ÜÅò¶Í Üç À°Ô Ãà¶Ü 寺 ó×å é³± óì¯èé Õðé ñÂÆ Öó•é òÅÃå¶ Áܶ éÆò¶º ñμÕ ÔÆ Ô°³ç¶ å» Ã³×å» ÇòμÚ åóÕÃÅð òð×Æ üμê Áå¶ ô»åÆ êÃð Ü»çÆ Í Ô÷Åð»-ñμÖ» ç¶ ÇÂÕμá ÇòμÚ À°Ôé» ç¶ Ã³ì¯èé Ã Õ¯ÂÆ ÁÅê¯-ÇòμÚÆ Ø°Ãð-î°Ãð åÕ òÆ éÅ ÕðçÅ Í ñ¯Õ À°Ôé» ç¶ î³±Ô¯º ÇéÕñä òÅñ¶ ÇÂμÕ-ÇÂμÕ ôìç é³± Ǫ ÇàÕ-ÇàÕÆ ñÅ Õ¶ ðäç¶ ÇÕ Ü¶ Õ¯ÂÆ ×μñ ÁäðäÆ ðÇÔ ×ÂÆ å» êåÅ éÔƺ À°Ô ÇÕ³é¶ Õ° ØÅචÇòμÚ ðÇÔä׶ Í ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¶ éÅñ Ü°óòƺ ÇðÔÅÇÂô 寺 Üç À°Ô ×°ð± ðÅîçÅà ¦×ð çÆ ÇÂîÅðå ’å¶ ÜÅä ñÂÆ êðÕðîÅ ’Ú À°åðç¶ å» À°Ô é÷ÅðÅ ç¶Öä ï¯× ÔÆ Ô°³çÅ Í ÁÕÅñ åõå 寺 ñË Õ¶ سàÅ-Øð òÅñÆ ìÅÔÆ òÅñÆ êðÕðîÅ ÇòμÚ ¦×ð-ÇìñÇâ³× çÆ ÇâúãÆ åÕ Ã³×å» çÅ ÇÂμÕ áÅá» îÅðçÅ Ãî³°çð Ǫ ê©åÆå Ô°³çÅ ÇÜò¶º Õ¶òñ Ã³å» é³± ç¶Öä çÆ À°âÆÕ ÇòμÚ ÔÆ Ô¯ò¶ Í êðÕðîÅ çÆ ç±ÜÆ ìÅÔÆ òμñ ÇÂà Ã Õ¯ÂÆ àÅò»-àÅò» ÔÆ é÷ðÆ ê˺çÅ Áå¶ ñ¯Õ ÇÂμÕ ç±Ü¶ ç¶ À°μ寺 çÆ Ô¯-Ô¯ Õ¶ Ã³å» çÆ ÇÂμÕ ÞñÕ ò¶ÖäÆ ñ¯Úç¶ Í ¦×ð çÆ ÇÂîÅðå ’å¶ òÆ À°Ô ÇܳéÅ òÆ Ãî» áÇÔðç¶, À°μæ¶ À°Ôé» é³± ç¶Öä, ðäé Áå¶ Çîñä òÅÇñÁ» çÅ ÇÂμÕ Ã³ÃÅð ÔÆ À°îâ ê˺çÅ Í ôÅÇÂç ÔÆ Õç¶ Õ¯ÂÆ ðÅÜÃÆ ÁÅ×± Ü» ÇòÁÕåÆ ÇÕö óÇòèÅéÕ ÃμåÅ çŠðÁÅîÆ Ô¯ä 寺 * ðÅ× Ã¯ðÇá, òÅð îÔñ¶ ¤ ÕÆ, Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì, ê³éÅ 646

172  ÇìéŠǪ ñ¯Õ» çÆ ÇÖμÚ çÅ Õ¶ºçð ìÇäÁÅ Ô¯ò¶ Í À°Ôé» çÆ ÁÇÜÔÆ ×Ëð-îÅî±ñÆ ÇÖμÚ Áå¶ ÁÃÅèÅðé ñ¯Õ-Çê©ïåÅ òÆ À°Ôé» ÕÅðé» ’Ú¯º ÇÂμÕ òμâÅ ÕÅðé ÃÆ ÇÜà 寺 ÔÅÕî òð× õôø÷çÅ ÃÆ Áå¶ ÁõÆð À°Ôé» é³± ÇîàÅÀ°ä çÆ ÃÅÇ÷ô ðÚ ñÂÆ ×ÂÆ Í ðÅÜéÆåÆ çÅ æ¯ó•Å ÇÜÔÅ îμà ðμÖä òÅñÅ Ôð çÅÇéôòð òÆ ÜÅäçÅ þ ÇÕ Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ ðÅÜéÆåÆ òÆ ÃμÚ ’å¶ ÁÅèÅðå ÃÆ Ü篺 ÇÕ ÔÕ±îå çÆ ðÅÜéÆåÆ Þ±á, øð¶ì Áå¶ Ûñ ’å¶ ÁÅèÅðå Õ±àéÆåÆ éÅñ ÚμñçÆ ÃÆ Í À°Ô Ôð ÇÃμÖ-Çòð¯èÆ é³± Ö°ñ•¶ÁÅî Çé³çç¶ Áå¶ ò³×Åðç¶ ÃÆ Í À°Ô ÁÅêä¶ ê©¯×ðÅî Áå¶ éÆåÆÁ» òÆ Ãêôà ÁËñÅé Çç³ç¶ ÃÆ Í ÇÂà çÆ å°ñéÅ ø½ÜÆ Ôîñ¶ 寺 Õ°Þ ÔÆ Ççé êÇÔñ» ðÅÜÆò ×»èÆ òμñ¯º Ú³âÆ×ó• ë¶ðÆ Ã Ççμå¶ ÇìÁÅé éÅñ ÕðéÆ ìäçÆ þ ÇÜà ÇòÚ À°Ã é¶ Ã³å» é³± “ì¶Ôμç ÃÇåÕÅðï¯× èÅðÇîÕ é¶åÅ’’ çμÇÃÁÅ Í Ü篺 ÇÕ î×𯺠ÜÅ Õ¶ ÇÂÔ Üμ×-÷ÅÔð Ô¯ Ç×ÁÅ ÇÕ ÇÂà 寺 ÕÂÆ îÔÆé¶ êÇÔñ» ë½ÜÆ Ôîñ¶ ñÂÆ ×¯ºç» ×°³çÆÁ» ÜÅ üμÕÆÁ» Ãé Áå¶ ÚÕðÅåÅ (é¶ó¶ ç¶ÔðÅç±é, À°μåð ê©ç¶ô) çÆÁ» êÔÅóÆÁ» ÇòμÚ Ôîñ¶ ñÂÆ îôÕ» ÕÆåÆÁ» ÜÅ ðÔÆÁ» Ãé Í ìóÅ þðÅéÆÜéÕ þ ÇÕ îÔÆé¶ å¯º òÆ Øμà Ã ’Ú ÇÂö èÅðÇîÕ é¶åÅ ÇõñÅø øôÜÆ Úó•ÅÂÆ ÕðéÆ êË ×ÂÆ Í ê©èÅé î³åðÆ Ç³çðÅ ×»èÆ å» 5 ܱé, 1984 çÆ ðÅå 8 òܶ ç¶ ìÆ.ìÆ.ÃÆ. ê©ÃÅðä ðÅÔÆ òÆ ÇÂÔ ÇìÁÅé ç¶ ðÔÆ ÃÆ ÇÕ “øôÜ ÇÕö òÆ ÔÅñå ’Ú çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Á³çð çÅÖñ éÔƺ Ô¯ò¶×Æ Í’’ Ü篺 ÇÕ å¯ê» Áå¶ à˺ջ çÆ ì³ìÅðÆ À°μæ¶ åìÅÔÆ îÚÅ ðÔÆ ÃÆ; øôÜ çÅÖñ Ô¯ ðÔÆ ÃÆ Áå¶ ÇÂà 寺 Õ°Þ Ã ÇêμÛ¯º ÔÆ àËºÕ êðÕðîÅ ’Ú êÔ°³Ú Õ¶ Áμ× À°×ñ ðÔ¶ Ãé Í ÇÂÔ Ãí Õ°Þ ÇÂà î°ñÕ ç¶ ÇÃÁÅÃÆ é¶åÅò» Áå¶ ÔÅÕî» ç¶ ÇÂõñÅÕ Áå¶ íð¯Ã¶ï¯×åÅ À°êð òμâÅ ê©ôéÇÚ³é• ñŪçÅ þ Í Çª ÇçμñÆ çÆ ÔÕ±îå ÇõñÅø ÇÃμÖ» çÆ ðÅÜÃÆ éÅðÅ÷×Æ ê©×àŪçÅ èðî-ï°μè î¯ðÚŠóå ÜðéËñ ÇÃ³Ø çÆ Á×òÅÂÆ Ô¶á çÃî¶ô ÇêåÅ ç¶ õÅñö Áå¶ Ç³çðÅ ×»èÆ çÆ íÅðåÆ øôÜ ÇòÚÅñ¶ õ±éÆ Øμ¬ØÅðÅ Ô¯ ÇéìÇóÁÅ Í ÕÇÔäÆ Áå¶ ÕðéÆ ç¶ ê±ð¶ óå é¶ ÜÅé ìÚÅÀ°ä ç¶ Áé¶Õ» ÇòÕñê» ç¶ Ô°³ÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ»* òÆ ÁÅêä¶ ìÚé» ÇÕ ‘ܶ ÃðÕÅð é¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ’å¶ ÔîñÅ ÕÆåÅ å» î˺ ÇÃð-èó çÆ ìÅ÷Æ ñÅ ÇçÁ»×Å, Þ°Õ»×Å éÔƺ À°μå¶ ê±ðÅ À°åðÇçÁ» 6 ܱé, 1984 çÆ Ãò¶ð ð¯÷îμðÅ ò»× ÇÂôéÅé Áå¶ Çéμåé¶î Õðé À°êð³å Ãò¶ð¶ 9 òܶ 寺 ÇêμÛ¯º ÕÆðåé ïÇÔñ¶ çÅ êÅá Õðé À°êð³å ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì Á³çðñ¶ Õ¯áÅ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ×°ð± ç¶ Ãéî°μÖ ôÔÆçÆ ñÂÆ ÁðçÅà ÕÆåÆ Áå¶ ÁÅêä¶ Õ°Þ ÃÅæÆÁ» Ãî¶å ÜËÕÅðÅ ÛμâÇçÁ» ÁÕÅñ åõå çÆÁ» êôóÆÁ» À°åð Õ¶ à˺ջ ç¶ ×¯ÇñÁ» Áå¶ îôÆé×³é» çÆÁ» ׯñÆÁ» ç¶ òð•ç¶ îÆºÔ Áμ׶ ÛÅåÆ âÅÔ ÇçμåÆ Áå¶ ÁÅêäÆ ÇÂÔ Çç©ó•åÅ òÆ ÇéíÅÁ ׶ ÇÕ, “î¶ðÅ î³ÜÆ ’å¶ êË Õ¶ îðé çÅ Õ¯ÂÆ ÇÂðÅçÅ éÔƺ Í Ü¶ Ãî» ÁÅ ìÇäÁÅ å» ðä-åμå¶ ÇòμÚ Ü±Þ îðé çÅ ÚÅÀ° þ Í’’ ÇÂμÕ ÚôîçÆç ×òÅÔ, ܯ À°ç¯º àÕÃÅñ çÅ ÇòÇçÁÅðæÆ Ô°³çÅ ÃÆ Áå¶ ÁμÜ-Õμñ• çðìÅð ÃÅÇÔì, Á³Çî©åÃð ÇòÖ¶ Ô÷±ðÆ ðÅ×Æ þ, Áé°ÃÅð òμÜçÆÁ» ׯñÆÁ» éÅñ ÷õîÆ Ô¯Â¶ À°Ô Õ°Þ Õçî å°ðç¶ ×¶, ç¯Ô» ÇéôÅé ÃÅÇÔì» å¯º æ¯ó•Å Õ° Ôàò» ÇòμÚÕÅð ÇÜÔ¶ À°Ôé» ÁÅêä¶ Ôμæ ÇòÚñ¶ ôÃåð éÅñ ø¯Ü òμñ Õ°Þ ×¯ñÆÁ» ÚñÅÂÆÁ», çðìÅð ÃÅÇÔì * À°é•» ç¶ Áé¶Õ» ÃÅæÆ À°é•» çÆ îð÷Æ Áé°ÃÅð À°μ毺 ÇéÕñ¶, ÇÜé•» ’Ú¯º Õ°Þ ø¯Ü çÆ ×Çðøå ÇòμÚ ÁŠ׶ Áå¶ Õ°Þ Ã°ðμÇÖÁå ÇéÕñ ׶ Í

173  Áå¶ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ç¯Ô» òμñ î³±Ô ÕðÕ¶ îμæÅ à¶ÇÕÁÅ Áå¶ Ãéî°μÖ ôÔÆçÆ ê©Åêå Õð ׶ Í ÷ðÅ À°Ã Çç©ô çÆ ÕñêéÅ Õðƶ å» À°Ôé» çÆ ìÔÅçðÆ ’å¶ ÁÅê-î°ÔÅð¶ øõð Ô¯ä ñμ×çÅ þ Í ÇÕà øôñÅç ç¶ ÔôÃñ¶ òÅñ¶ îé°μÖ ÃÆ À°Ô ¯ ÁÇÜÔÆ îôå é³± ÔÆ ÃÇå×°ð» é¶ ×°ðìÅäÆ ÇòμÚ Çª òÇâÁÅÇÂÁÅ þ : îðä° é î³çÅ ñ¯ÕÅ ÁÅÖÆÁË Ü¶ îÇð ÜÅäË ÁËÊկǠÍÍ Ã¶ÇòÔ° ÃÅÇÔì° Ã³î©û ÁÅêäÅ ê³û ðԶñÅ ÁÅ×Ë Ô¯Ç ÍÍ - (òâԳð îÔñÅ 1, Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì, ê³éÅ 579) ÁμÜ Áé¶Õ» ÇÃÁÅÃÆ é¶åÅ Áå¶ ø¯Ü ç¶ ÃÅìÕÅ ÁøÃð ÇÂÔ ÕÇÔ üμÕ¶ Ôé ÇÕ ÇÂÔ øôÜÆ ÕÅðòÅÂÆ ðÅÜéÆåÆ å¯º ꩶÇðå ÃÆ êð Õ¶òñ ¶éÅ Õ° ÔÆ ÃÇòÕÅðéÅ Á³ôÕ ÇÜÔÅ ÃμÚ þ Í Ã³å ÜðéËñ ÇÃ³Ø Ã³ì³èÆ ÃμÚ ì¯ñ¶ ÇìéÅ ÇÂÔ î×ðîμÛ ç¶ Ô³Þ±Á» ò»× þ Áå¶ ò¯à-ðÅÜéÆåÆ å¯º ꩶÇðå ÔÆ ñμ×çÅ þ Í ÇÂÔé» ’Ú¯º ìÔ°å¶ À°ç¯º øôÜÆ ÕÅðòÅÂÆ ç¶ ÃîðæÕ Ãé Í ÇÂà ñÂÆ ÇÂÔé» ç¶ ÇìÁÅé» é³± òÆ Ç³çðÅ ×»èÆ Áå¶ ðÅÜÆò ×»èÆ òÅñÆ Õ±àéÆåÆ ò»× ÔÆ ò¶Öä çÆ ñ¯ó þ Í ÁÇÜÔÆÁ» Õ±àéÆåÆÁ» Áå¶ ç¯×ñÆÁ» ÚÅñ» ÕÅðé ÔÆ ÇÂÔ î°ñÕ ÇÂμÕ ÁÇÜÔ¶ ÃÅè±, îÔ»ìñÆ ï¯è¶ Áå¶ ÃμåòÅçÆ îÔ»ê°ðÖ å¯º îÇÔð±î Ô¯ Ç×ÁŠܯ ÇçμñÆ ç¶ ÃÅÀ±æ ìñÅÕ ç¶ çøåð» ÇòμÚ ìËÇáÁ» ÔÆ ÃðÔμç» ’å¶ öðÆì Áå¶ í¯ñ¶-íÅñ¶ ñ¯Õ» ç¶ ê°μåð» çÆ ìñÆ Õ¶ Õ¶ ç¶ô-í×å Áå¶ Õôî-ê©Ãå ÕÔÅÀ°ä òÅñ¶ øð¶ìÆ ÇÜÔ¶ ÁÅ×±Á» éÅñ¯º ÇìñÕ°ñ ÔÆ Çí³é ÃÆ Í À°Ô ×°ðìÅäÆ çÆ ×°ó•åÆ éÅñ òμⶠԯ¶ ÃÆ Áå¶ À°Ã ÁÅô¶ Áé°ÃÅð ÔÆ À°Ôé» õ°ç ÁÅêäÅ ÇÃð âÅÔ Õ¶ Õôî çÆ ÇÕÃîå ØóéÆ ÚÅÔÆ Í ×°ðìÅäÆ çÅ ø°ðîÅé þ ÇÕ : ÔÃåÆ ÇÃÇð ÇÜÀ° Á³Õð þ ÁÔðÇä Çܪ ÇÃð° ç¶Ç ÍÍ îé° åé° ÁÅ×Ë ðÅÇÖ ÕË À±íÆ Ã¶ò Õð¶Ç ÍÍ - (Ãñ¯Õ° îÔñÅ 3, Ã©Æ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì, ê³éÅ 647) ÃðÕÅð» Ü» À°Ôé» ç¶ í×å ÚÅÔ¶ Õ°Þ ÕÇÔä, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø À°é•» ç¶ øåò¶ ç¶ î°æÅÜ éÔƺ Í ñ¯Õ» çÆÁ» ïÅç» ç¶ ÇÚåðêà 寺 À°Ôé» çÆ åÃòÆð ç¶ ð³× Áܶ òÆ ÇëμÕ¶ éÔƺ ê¶ Áå¶ ÇÃμÖ-ó×å» ÁμÜ òÆ ÇÕö óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ã±³âçÆÁ» Ôé Í ÁÖôåÆ é¶åÅò» é³± ÇÂàñÆ ç¶ îÔÅé ÇñÖÅðÆ òËà¯ðÆú ÁñøÅÇÂðÆ òμñ¯º ê°ÃåÕ ÷°ñî ìÅð¶ (Of Tyrrany) ÇòμÚ ÇñÖ¶ ÇÂÔ ôìç êó•é¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé : “ÕÆ ÇÕö ÔÕ±îå òμñ¯º ÇçμåÅ ÃéîÅé ÇÚð-ÃæÅÂÆ Ô¯ ÃÇÕÁÅ þ ? ñ¯Õ é¶ÕÆ é³±, À°çÅðåÅ é³±, ÂÆîÅéçÅðÆ é³± ÇêÁÅð Õðç¶ Ôé Í ÇÂÔÆ ÕÅðä þ ÇÕ ÃçÆÁ» åÕ îÅé-ÃéîÅé À°Ôé» ï¯ÇèÁÅ é³± ÇîÇñÁÅ þ ÇÜÔó¶ ÔÕ±îå ç¶ êμÖ çÆ æ» ÔÕ±îå ç¶ Çòð°μè ñó¶, ÷ñÆñ ԯ¶, ìðìÅç ԯ¶ Áå¶ îð ׶ Í ÃéîÅé ç¶ ÔμÕçÅð ÃÔÆ îé°μÖ ÇÂÔÆ Ôé Í’’ Çéðóç¶Ô, óå ÜðéËñ ÇÃ³Ø é³± ÇÂÔ ÃéîÅé ê©Åêå þ Áå¶ Ôî¶ôÅ ÇîñçÅ ðÔ¶×Å Í ÇÜà îÅéà ç¶ÔÆ é³± îÇÔø±÷ ðμÖä ñÂÆ ÃÅⶠÇÜÔ¶ Áé¶Õ» èðåÆ ç¶ ÕÆó¶ Ççé-ðÅå ÇÚ³åÅå°ð Áå¶ ïåéôÆñ ðÇÔ³ç¶ Ôé, À°Ã ç¶ÔÆ é³± ×°ð±-Áçì Áå¶ ÕôîÆ-ÕÅÜ çÆ ìÇéÃìå å°μÛ ÜÅäÇçÁ» Õ°ðìÅé Õðé ÇòμÚ À°Ôé» í¯ðÅ ç°ÇÚμåÆ

174  éÔƺ ÇòÖÅÂÆ Í Õôî çÅ ÇÂÔ øð÷ ìäçÅ þ ÇÕ À°Ô Ôð ê©ÕÅð çÆ ç°ÇìèÅ ÇåÁÅ× Õ¶ ÃåÅð» ò𕶠êÇÔñ» Ô¯ÂÆ ÇÂà Áç°μåÆ Áå¶ ñÅÃÅéÆ ôÔÅçå ç¶ ÃμÚ é³± åÃñÆî Õð¶ Áå¶ ÁŶ ÃÅñ À°Ôé» çÆ ôÔÆçÆ ïÅç×Åð îéÅÀ°ä 寺 ÇÂñÅòÅ, ÇÜé•» ÁÕÆÇçÁ» Áå¶ Õ¯îÆ ÁÅôÅò» ñÂÆ À°Ôé» ÇçμñÆ ç¶ ÇÕ³×ð¶ ÇÔñÅÀ°ä ç¶ Ãîðμæ Ú¶åéÅ Ü×ÅÂÆ ÃÆ, À°Ôé» ÁÕÆÇçÁ» Áå¶ À°ç¶ô» 寺 î³±Ô î¯ó ðÔÆ Ã çÆ ñÆâðÇôê é³± éÕ¶ñ êÅò¶ Áå¶ ÇÂÔé» çÆ ê±ðåÆ ñÂÆ ÕÅðÜôÆñ Ô¯ò¶ Í ÇÂÔÆ À°Ôé» é³± ÁÃñ ôðè»ÜñÆ Ô¯ò¶×Æ Í ÁõÆð ÃÅâÆ ÇÂÔ¯ ÁðçÅà þ ÇÕ Ôð î°ñÕ, Ôð Ã±ì¶ Ôð îÜ•ì, Ôð ÇÃÁÅÃÆ êÅðàÆ é³± Áå¶ Ôð Õôî é³± ÁÕÅñ ê°ðÖ ÁÇÜÔ¶ ÂÆîÅéçÅð, ì¶ñÅ× Áå¶ ÁÅêÅ-òÅð± é¶åÅ ç¶ò¶ !

175 

õÅñÃÅ - ꩯ. çÇò³çð ÇÃ³Ø ðÅÜ Õð¶×Å õÅñÃÅ ÁÅÕÆ ðÔ¶ é Õ¯ÇÂ Í Ö°ÁÅð ԯ¶ Ãí ÇîñÇԳ׶ ìÚ¶ ôðé ܯ Ô¯ÇÂÍ èðå-ÁÅñ•ä¶ À°μå¶ ÁÃƺ Ô» Ãí¶ ÃÇÔíÅ×Æ’’ ÁòμÇ×ÁÅÕÅðÆ Áå¶ ×°ÃåÅõ ÁÅÕÆ, Áܯն ï°μ× ç¶ ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ ÕÅîïÅìÆ éÅñ, ñ×ÅåÅð, ê©åÆÇéèÆ-ê©æÅ çÅ ô¯ôä Áå¶ Õ°çðåÆ-òÅåÅòðä ç¶ òËðÆ ÕÅé³±é» çÆ À°ÃÅðÆ, èðåÆ Áå¶ ÁÅÕÅô À°μå¶ ÁÅêä¶ Õì÷¶ Áå¶ ÇÂà 鳱 ç½ñå ÇμòÚ ìçñä ðÅÔƺ Õð ÇðÔÅ þÍ ëñÃð±ê, èðåÆ ç¶ ÜÆòé-êÅñÕ Á³Çî©å é³± ñ×ÅåÅð Ã¯Ö ÇðÔÅ þ Í ÁÇÜÔ¶ ÕÅì÷ÕÅð» òÅñ¶ ÃæÅêå Çé÷Åî ç°ÁÅðÅ Ç÷ÔéÆ å½ð ’å¶ ö°ñÅî ÕÆåÆ ×ÂÆ õñÕå ÔÆ ÁÇÜÔ¶ ÇÃÃàî çÆ ðÅÖÆ ìäÅ ÇçμåÆ ×ÂÆ þ ÇÜÔóÆ ÇÕ ì©ÇÔî³âÆ-Ú¶åéÅ éÅñ ñìð¶÷, ôìç-ððå Áå¶ åòÅðÆÖÆ êμÖ¯º Ú¶å³é Ü°ÞÅð±Á» À°μå¶ ÁÅê¶ ÔÆ ÕàÕ» ò»×³± à°μà-à°μà ê˺çÆ þ Í Çòðñ¶ Ôé ÇÜÔó¶ Áîñ» ÇòμÚ Ç÷³ç×Æ ÇÜÀ±ºç¶ Ôé-ñÖî ÔÃåÆ ç¶ ÕÅÇÂéÅåÆ Ãð±ê òÅñÆ; Ô³é¶-Ô³é¶ îÆðÆ-êÆðÆ òÅñ¶ ìÔ°-èð°òÆ Ã³ÃÅð çÆ ê©ÅêåÆ çÆÁ» Õ¯Çôô» ÇòμÚ ñ×é-î×é-ÇÂà ¶ÕÅ-Õ¶ºçðÆ îÔ»-ÁÅÕð»åÅ* Õ¶ºçðå ìÔ°íÅÂÆÚÅðÕ ÇÂμÜó» òÅñÆ î³çÆ çñçñ ÇòÚÕÅð Í ÇÂà שÇÔ À°μå¶ Õ°çðå çÆÁ» ìõÇôô» ÇÃðø ÁÅêäÆ ÕÃì-ÇÕðå ðÅÔƺ í°³Úä ç¶ øðÜ éÅñ ñËà Ãî-ÃÇÔíÅ×Æ ÁÃƺ, Ãðì-ôÕåÆîÅé, ÷ÅÔðÅ-÷Ô±ð ÔÅ÷ðÅ-Ô÷±ð ÇéôàÆ çÆ îõ¬Õ Ô»Í Ü篺 ÇÕ ö°ñÅî ÕÆå¶ ×ÇÂÁ» çÆ ö°ñÅî îÅéÇÃÕåÅ ç¶ ÃæÅÂÆÕðä ÇÔå öèå ÇÃμÇÖÁÅ Áå¶ Ô¯ð óÚÅð-ÃÅèé» ðÅÔƺ, ÁÅÕÆ ç°ôîä éòƺ çÇÔÃçÆ ç¶ õ°îÅð é³±, ÁÅêäÆÁ» Õáê°åñÆÁ» é³±, çÇÔÃçÆ-ôõÃÆÁå ç¶ ð±ê ÇòμÚ ê¶ô Õðç¶ ÁÅ ðÔ¶ Ôé å» ÇÂà î½Õ¶ ÁÃÆ Çåñ íð Øμà-Ç×äåÆ ‘÷ÅÔðÅ-÷Ô±ð ÕÅÇÂéÅå ÇòÚñÆ ÃÇÚÁÅÂÆ’ ç¶ ê˺åó¶ òÅñ¶ èðå-ÁÅñ•ä¶ À°μå¶ Õ°çðå ç¶ òðåîÅé Ãð±ê ÇòÚñÆ ÃÅìå-ñðå åðéåÅðÆ åÅÕå, ÇÜÔóÆ ÇÕ òðí³âÆ Ô°Õî çÆÁ» ôÕåÆÁ» * îÔ» ÔîñÅòð

176  çÆ Ã³ÚÅñÕ ÷ÅÔð ÃÅèé þ, À°μå¶ â³±ØÅ ÂÆîÅé ðμÖä òÅñ¶ ÁÃƺ, ð±ÔÅéÆ åÃÕÆé» ÇòμÚ, íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø Çí³âð»òÅÇñÁ» é³± ‘òÆÔòƺ ÃçÆ çÅ îé°μÖ’ ÁËñÅéä À°μå¶ Ã°ÖçÅÂÆ Áé°íò çÆ ×¯ç ÇòμÚ îÇÔñà Õðç¶ Ô» Í õÅñÊ寺 åμå-Áðæ ÇÂÔ òÆ ÇéÕñçÅ þ ÇÕ Ãí ì³ç¶ Õ°çðå ç¶ Ôé Í Õ°çðå ç¶ ì³ç¶ À°Ô Ô°³ç¶ Ôé ÇÜÔó¶ ÜÅ׶ ԯ¶ Ôé-ÇÕ À°Ô Õ°çðå ç¶ Ôé ; ÇÜÔÇóÁ» é³± ÚÅéä þ ÇÕ À°Ô Õ°çðå ç¶ Ôé; éÅ À°Ô íÇñÁ» Áå¶ éÅ ÔÆ î³ÇçÁ» çÆ Çèð ÇòμÚ ôÅîñ Ôé* ÇÕªÇÕ Ú³×¶ î³ç¶ èó¶ îé°μÖÆ ÔÀ°îË çÆ ÕýàÆ À°μå¶ ìäç¶ Ôé Í ÁÇÜÔ¶ ÔÀ°îËòÅçÆ èó¶ å» Õ°çðå À°μå¶ øåÇÔ êÅÀ°ä ñÂÆ ñμÕ ì³é• ñËºç¶ Ôé Í ÕÆ ÃðîŶçÅðÆ, ÕÆ ÃîÅÜòÅçÆ Áå¶ ÕÆ åÅéÅôÅÔÆ ðÅÜ-ÃÅð¶ ÔÆ Õ°çðå é³± Õáê°åñÆ ò»× éÚÅÀ°äÅ ñ¯Úç¶ ðÔ¶ Ôé Í ÁÅè°ÇéÕ ï°μ× (modern Age) çÅ ÇÂÇåÔÅÃ å» îé°μÖ çÆÁ» ÇÂÔé» ÔÆ ô¶ÖÇÚμñÆ òÅñÆÁ» ÔðÕå» çÅ Ãì±å þ Áå¶ î¶ðÆ å°μÛ ì°μèÆ Áé°ÃÅð ÇÂÔ ÃÅðÆÁ» åÅÕå» ×°ðîÇå ÇòÚÅð» Áé°ÃÅð ‘ÁÅÕÆ’ åÅÕå» Ôé Í ÁÕÅñ-ê°ðÖ òÅÇÔ×°ð± ÜÆ çÅ õÅñÃÅ Õ½ä þ ? À°Ô ‘ÖÅñÃÅ’ þ ÇÜÔóÅ Õ°çðå ÇòμÚ íðê±ð òμà ðÔÆ Áå¶ Áé³å ÃμåŠóì³èÆ ÜÅ×ð±Õ þ; ÇÜÃ é¶ ÁÅêäÅ ÁÅêÅ ê±ð¶ Ô¯ô¯-ÔòÅà Áå¶ ÃÇÔÜ ÇéÃÚ¶ ÇòμÚ ÃÇæð Ô¯ Õ¶ ÇÂà ÁÕÅñÆ ÃμåÅ ç¶ íÅä¶ é³± ýÇêÁÅ þ Í ÁÇÜÔÅ îé°μÖ ÔÆ õÅñÃÅ þ, íÅò Õ°çðå çÅ ì³çÅ þ Í Õ°çðå çÅ Ôð ì³çÅ, ÜÆò, è°ð¯º ê©í±ÃμåÅ-èÅðÕ ÔÆ ÁŪçÅ þ Í À°Ã çÆ îð÷Æ þ ÇÕ ÁÅêäÆ ê©í±ÃμåÅ ê©Åêå ÔÃåÆ òμñ¯º ìõôÆ îÆðÆ-êÆðÆ, Ç×ÁÅé Áå¶ ×°ðåÅ ðÅÔƺ ç°ÇéÁÅòÆ ÁÅÕÅò» ïÅéÆ îÅñÕ» Ü» ÃòÅîÆÁ» ç¶ ìÅä¶ Áå¶ ðÚ¶ ޱᶠÜ× çÆ ôéÅõå Õð¶ Áå¶ ÇÂÔé» é³± ãÅÔ Õ¶ îËçÅé Õð¶ Í Ã³ÃÅð ç¶ ìÔ°å¶ ç¶ô» ÇòμÚ îé°μÖÆ Ã³ÃæÅò», ÇÜé•» é³± ÁÃƺ ÕÅé³±é, óÇòèÅé, Çé÷Åî, ÷ÅìåÅ Áå¶ æÅä¶-ÕÚÇÔðÆÁ» ÁÅÇç Ãμçç¶ Ô», ÇÂÔ ÁÅÕÆ ÇìðåÆÁ» ç¶ Ã¯î¶, êÅñäÔÅð¶, ØóéÔÅð Áå¶ ÷Åîé Ôé Áå¶ ÁÅÕÆÁ» ç¶ êÇÔð¶çÅð ÃÅìå ԯ¶ Ôé Í ÇÂÔé» Ü°×å» é¶ îé°μÖ çÆ è°ð¯º ìõôÆ ê©í±ÃμåÅ é³± ÁîñÆ å½ð À°μå¶ ç°éÆÁÅ Á³çð Ãð×ðî éÔƺ Ô¯ä ç¶äÅ Í ÇÂÔé» å¯º õ°ÁÅð Ô¯ Õ¶ ÁÅõð îé°μÖ Ã¯ÚçÅ þ ÇÕ Ü篺 åÆÕð ‘ÁÅÕÆ’ ÇÂà óÃÅð À°μå¶ ìÅÕÆ Ôé å» ÃîÅéåÅ, ìðÅìðÆ ç¶ ÇÃè»å Ü» Áμ׶ òèä ç¶ ìðÅìð ÔμÕ ÇÃðø ÇçÖÅò¶ ç¶ ÁÅâ³ìð Ôé ÇÕªÇÕ ÇéôÅéÅ å» Çëð òÆ ÁÅÕÆ (Õì÷ÅÕÅðÆ ÇìðåÆÁ» Áå¶ ê©ÅêåÆ) ìäéÅ ÔÆ þ Í èðåÆ îé°μÖ» Áå¶ Ô¯ð ÜÆò» çÅ ÁÅñ•äÅ þ Áå¶ ÁÃƺ ÃÅð¶ ÔÆ ÇÂà çÆÁ» ìõÇôôÅ í°³Úä òÅñ¶ ÃÇÔíÅ×Æ Ô» Í ÇÂÇåÔÅà ÇòμÚ Ãí 寺 êÇÔñ» ÃÇå×°ð êÅåôÅÔ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ ç°ÁÅðÅ ê©×à ÕÆå¶ ÁÕÅñ ê°ðÖ ÜÆ ç¶ ‘õÅñö’ é¶ èðå ç¶ ò³â¶ ԯ¶ ÇÂμÕ ÁÅñ•ä¶ À°μå¶ ÕÅì÷, îé°μÖ» çÆ ê©í°ÃμåÅ é³± ÜìðÆ ÔóμêÆ ìËáÆ, ÁÅÕÆ ðÅÜôÅÔÆ é³± ãÅÔ Õ¶ îËçÅé ÕÆåÅ Áå¶ Çëð ìÅÔðÆ ÁÅñ•ÇäÁ» (î°ñÕ») ç¶ ÁÅÕÅ, ÇÜÔó¶ ÁÅ÷Åç Áå¶ ÃîÅé ÃÇÔíÅ×ÆÁ» ç¶ ÁÅñ•ä¶ À°μå¶ Çìμñ¶ ò»×³± ÞêμàÅ îÅðé ÁŶ, é³± À°ñàÅ À°Ôé» ç¶ ÔÆ ÁÅñ•ÇäÁ» ÇòμÚ ÕËç Õð ÇçμåÅ Í ÇÂà êÆð» ç¶ êÆð Áå¶ îÆð» ç¶ îÆð ‘õÅñö’ é¶ îÆðÆ, ÇÜÔóÆ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ç¶ Ç×ÁÅé ÕÅðä ê©Åêå Ô¯ÂÆ þ, é³± ¦×ð ò»×³± Ô³é¶-Ô³é¶ òðåÅ ÇçμåÅ Í ê³ÜÅì ÁÅñ•ä¶ ç¶ Á³çð õÅñÃÅ-ðÅÜ ò¶ñ¶ îé°μÖ é¶ çÆòÅéÆ, ÷ÅìåÅçÅðÆ, ÁçñÆ Áå¶ ÇÕμåÅÕÅðÆ ÇòμÚ ê©í±ÃμåÅ, ÃÇÔíÅ×Æ ÃòË-ðÅÜ ðÅÔƺ í¯×Æ (AGEB-AHDI)-ÇÜà çÅ ðÅÖÅ õ°ç ×°ð±-ê³æ ‘õÅñÃÅ’ ÃÆ Í * ìÅÔðÆ (ì©ÅÔîäÆ) ê©íÅò ’Ú¯º ÇîñÆ Ô¯ä ÕÅðä Í

177  À°Ã 寺 ìÅÁç ÁîðÆÕÆ Áå¶ øð»ÃÆÃÆ ÇÂéÕñÅì (AGHC, AGHI©) ÁŶ Áå¶ ìÅÁç ÇòμÚ ð±ÃÆ (AIAG), ÚÆéÆ (AIE@) ÁÅÇç ÇÂéÕñÅì ÁŶ Í êÇÔñ¶ ÇÂéÕñÅì ðÅÜôÅÔÆ ÁÅÕÅ ç¶ ÇõñÅø ÃÆ å» Ü¯ ðÅÜÃÆ åÅÕå (îÆðÆ) ÁÅÕÅ çÆ Çשøå 寺 ÁÅ÷Åç Ô¯ Õ¶ ñ¯Õ» ÇòμÚ òðå¶ Í ìÅÁç ç¶ ñÅñ ÇÂéÕñÅì òܯº ÜÅä¶ Ü»ç¶ Ã³×©Åî Ôð ê©ÕÅð ç¶ ÃðîŶçÅðÆ ÁÅÕÅ Áå¶ ÁÅÕÅ ÇìðåÆÁ» ç¶ ÇõñÅø ÇÃð¶ Úó•Å¶ ׶ Ãé Í êð ÃÅð¶ ÇÂéÕñÅìÆ, ê©åÆÇéèÆ Ã³ÃæÅò» ç°ÁÅðÅ áμ׶ ׶ Í ÁÅÕÅ ÇìðåÆÁ» é¶ Ãí Õ°Þ ÖðÆç ÇñÁÅ Áå¶ ê©åÆÇéèÆ Ã³ÃæÅò» éòÆÁ» ÁÅÕÅåÅÕå» ç¶ ÇÔå» çÆ ê©åÆÇéèåÅ Õðé ñμ× êÂÆÁ»-ÇÂμ毺 åÕ ÇÕ Á³åð-ðÅôàðÆ Ã³ÃæÅò» òÆ À°Ôé» ç¶ ÇÔå ê±ðçÆÁ» ÇòÖÅÂÆ Çç³çÆÁ» Ôé Í Ô°ä Ãðì-óÃÅðÆ ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ» Áå¶ ÔÃåÆÁ» ç¶ ç½ð òÅñÅ À°μåð-ÁÅè°ÇéÕ ðÅÜ ô°ð± Ô¯ üμÕÅ þ êð ÔÅñ» åÆÕð õÅñÃÅ-ðÅÜ òÅñ¶ ìÔ°-èð°òÆ Ã³ÃÅð, ìÔ°-Õ¶ºçðÆ ÃîÅÜ, ÇÕμåÅê¶ôÅòðÆ-îÅñÕÆ ÇÂÇåÁÅÇçÕ ç¶ ìÆÜ ÇÂà À°μåð-ÁÅè°ÇéÕ ÕÅñ çÆ Õ°μÖ é¶ ÃÇòÕÅð éÔƺ ÕÆå¶ Í ñμ×çÅ þ ÇÕ À°μåð-ÁÅè°ÇéÕ ÕÅñ ç¶ îé°μÖ» é¶ Ö°ÁÅðÆ ç¶ ç½ð çŠðÁÅç ñËä 寺 ÇìéÅ ÃìÕ éÔƺ ÇÃμÖäÅ Í Ü¶ ÇÃμÖ¶×Å å» ÔÆ å» ‘ÇÃμÖ’ Ô¯ò¶×Å Áå¶ Ü¶ ÇÃμÖ Ô¯ Õ¶ ÇÃμÖ¶×Å å» ÔÆ À°Ô Õ°çðå-ÁÕÅñ çÅ ÷ÅÔðÅ-÷Ô±ð Ãð±ê þÍ ÇÂö ÕÅðä õÅñÃÅ-ÇìðåÆ Ôî¶ôÅ ÔÆ Õ°çðå Áå¶ îé°μÖ» À°μå¶ ÕÅì÷ÕÅðÆ-ÇìðåÆ çÆ èÅðäÆ ÁÅÕÅ-ÇìðåÆ éÅñ Ö³âÅ ÖóÕŪçÆ ðÇÔ³çÆ þ Í øðÕ ÇÂÔ þ ÇÕ ìÔ°åÆ òÅðÆ õÅñÊóì¯èé ç¶ èÅðÕ ÇÃðø í¶Ö èÅðä é³± ÔÆ ÇìðåÆ çÅ ìçñ ÃîÞ ñËºç¶ Ôé Áå¶ ÕÕÅð» é³± Üé¶À± òð×Æ íÅòéÅ Áå¶ ê©ï¯Üé ÃîÞ Õ¶ ÔÆ ÕμàóåÅ ÇòÖÅñç¶ Ôé Ü篺 ÇÕ ÕÕÅð å» ÁÅÕÅ ÁéÃð», ÇÜé•» çÆ îÅñÕÆ ÇòμÚ åìÅÔÕ°é åÅÕåòð-éÅôÕÅðÆ ÃÅèé-ôÃåð î½Ü±ç Ôé, ç¶ Çòð°μè ܱÞä Áå¶ îËçÅéÅ Õðä ÇÔå, õÅñö çÆ ÛÅêÅ-îÅð± Çܳç×Æ ç¶ Ã³ç Áå¶ ÔÇæÁÅð Ôé-ÇÜé•» ç¶ íð¯Ã¶ Ã³× À°Ô ‘ç³×Å-ê³×Å’ ðÚÅ Õ¶ ÁÅÕÆ ÇòòÃæÅ é³± À°æñ-ê°æñ ÇòμÚ êŪçÅ þ Áå¶ À°Ôé» é³± åìÅÔÕÅðÆ Áå¶ éÅôÕÅðÆ ôÃå©-ÃÅèé» å¯º î°Õå Õð Õ¶ óå-ÇìðåÆ é³± ýºêçÅ þ ÇÕªÇÕ Ã³å Ü× ÇòμÚ Ôî¶ôÅ ÔÆ ÃÔÅÂÆ Ô°³çÅ þ Í ê³æ-õÅñÃÅ ×°ð± çÆ êçòÆ ’å¶ Ã°ô¯Çíå þ-ÇÂà ÕÅðä ÇÜμæ¶-ÇÜμæ¶ ÁÅÕÅ Áå¶ ÁÅÕÅ ÇìðåÆÁ» ÇõñÅø Ü³× Ü» ó×Å©î Ô¯ ÇðÔÅ þ À°Ô ÜÅä¶ Ü» ÁäÜÅä¶ ‘õÅñÃÅêÅåôÅÔÆ’ ñÂÆ Ã³×©Åî ÇÕÔÅ ÜÅäÅ ìäçÅ þ Í ÇÔ³ç°ÃåÅé çÅ ÃîÅÜÆ Ãð±ê ‘ÁÇåÕ¶ºçðå ìÔ°-íÅÂÆÚÅðÅ’ ÁÅÇçÕ ôìç» ÇòμÚ ÇìÁÅÇéÁÅ ÜÅ ÃÕçÅ þ Í ÇÂÔ òðäê©æÅ À°μå¶ ÁÅèÅðå þ Áå¶ ¢ÅÆòƺ ÃçÆ çÆ ô°ð±ÁÅå ò¶ñ¶ À°êð¯Õå ÃîÅÜ ç¶ ê©ÅÚÆé-ÕÅñÆé ì°ÇéÁÅçÆ ÃÅÇÔå é³± ï±éÆòðÇÃàÆÁ» ç¶ ÇÃñ¶ìà ÇòμÚ ñÅ×± ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Ü篺 ÇÕ ìÔ°åÅ å» êÇÔñ» ÔÆ êó•ÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ å» Ü¯ ÁÇÜÔ¶ ÃîÅÜ é³± ÔÆ ÁÃƺ ðå¶-ÇÃμè ÔÆ Ã°íÅòÕ ð±ê ÇòμÚ, ÇÃμÇÖÁÅ-ÇÃÃàî ðÅÔƺ, Ãðì¯åî Áå¶ ÁÅçðô î³é Õ¶ ÔÀ°îË-ê©èÅé ôõÃÆÁå ìä¶ ðÔƶ Í ÁÇÜÔÆ ÇÃμÇÖÁÅ-çÆÇÖÁÅ ç¶ èÅðÕ ÇÔ³ç°ÃåÅé ç¶ ÃÅð¶ íÅÂÆÚÅÇðÁ» ÇòμÚ òμâÆ Ç×äåÆ ÇòμÚ î½Ü±ç Ôé ; îÅéÇÃÕ ð±ê ÇòμÚ ö°ñÅî Ôé Áå¶ ç°ÇéÁÅòÆ ê˺åó¶ ÇòμÚ À°Ô ÕàÕ» ò»×³± õÅñÃÅ-ÇìðåÆ-èÅðÕ» À°μå¶ à°μà êËä ñÂÆ ÇåÁÅð ðÇÔ³ç¶ Ôé Í ‘ÁÅñ•ä¶ ç¶ ÃîÅé ÃÇÔíÅ×Æ’ ÁÅÇçÕ ÇòÚÅð À°Ôé» ç¶ ê¶ôÅòð-î°ÕÅìÇñÁ» ç¶ ôÇÔðÆ ÁðæÚÅð¶ Áå¶ éÆåÆ ç¶ ç³×ñ, ÇÜé•» ÇòμÚ ÃÇÔíÅ×ÆÁ» çÆÁ» ñÅôÅ À°μå¶

178  êËð ðμÖ Õ¶ ¦ØäÅ ê˺çÅ þ ÁÅÇçÕ, ç¶ ÃÅÔò¶º À°Ôé» é³± ÃîÞ ÔÆ éÔƺ ê˺ç¶; Ãׯº À°ñàÅ ü³ÇèÁÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃîÞ ç¶ èÅðÕ À°Ô, ÇÂÔé» ÇòÚÅð» é³± éÅ ÃîÞç¶ Ô¯Â¶ òÆ, ÇÂÔé» ç¶ èÅðéÆÁ» é³± êÛó¶ ԯ¶ çμÃç¶ Ôé Í ÇÂà 鳱 ÕÇÔ³ç¶ Ôé, ‘êÅêÆ Õ¶ îÅðé¶ Õ¯ êÅê îÔ»ìñÆ Í’ ü³ÇèÁÅÂÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ÇÂÔ êÅêÆ ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ» êÅê óשÇÔ Õð ðÔÆÁ» Ôé Áå¶ ÁÃƺ ÜÅäç¶ Ô» ÇÕ Õ°çðå çÆ ñÅáÆ çÆ ÁÅòÅ÷ éÔƺ Ô°³çÆ, ç¶ð éÅñ ÁŪçÆ þ êð çð°Ãå ÁŪçÆ þ Áå¶ Ü篺 ÁŪçÆ þ å» êÅêÆ ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ» Á³é•ÆÁ»-ì¯ñÆÁ» Ô¯ Ü»çÆÁÅ Ôé Í ÇÂÔ ÃÇæåÆ ÁμÜ òÆ, ê³Ü ý ÃÅñ êÇÔñ» ÕÔÆ Ô¯ÂÆ, ÃμÚ þ ÇÕ ÇÔ³ç°ÃåÅé-ðåé ÇÂÔé» (ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ») é¶ Çò×Åó ÇñÁÅ þ Áå¶ Ô°ä ðÅÔ é÷ð éÔƺ ÁÅ ÇðÔÅ Í ôðî-èðî ç¯ò¶º Û°ê Öó•¶ Ôé; Üé¶À±èÅðÆ Áå¶ ÕñîÅèÅðÆ (î°ÃñîÅé) å» Ûμâ¯, Ô°ä å» õÅñÃÅ-í¶ÖÅèÅðÆ ÔÆ õÅñÃÅ-ÇìðåÆ-èÅðÕ» ç¶ ÁÅÔ± ñÅÔ°ä ñÂÆ éÅ ÇÃðø ÇåÁð-ìð-ÇåÁÅð ÔÆ þ, Ãׯº ÇêÛñ¶ ÕÅøÆ ÃÇîÁ» 寺 ÁÅÔ± ñÅÔ°³çÅ òÆ ÁÅ ÇðÔÅ þ Í ÇÂÔ ÕðÅîÅå óÚÅð Áå¶ ÇÃμÇÖÁÅ-ÃÅèé» Áå¶ ÇÕðå çÆ ö°ñÅîÆ ÁÅÇçÕ çÆ þ, ÇÜÔó¶ ê±ðì Áå¶ êμÛî é¶, ÁÅÕÅ îÕÃç» ñÂÆ, î¶ñ Õ¶ ÇÃμè Õð ñ¶ Ôé Í ÇÃμÖ ÇÔå» çÆ À°ÃÅðÆ Áå¶ ðμÇÖÁÅ ñÂÆ òÆ ÇÂÔ¯ ÃÅèé ÇÃμÖ» ç°ÁÅðÅ ÔÆ éÕñ Õð Õ¶ À°ÃÅð ñ¶ ׶ Ôé Áå¶ ñ×ÅåÅð ÇÃðܶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé Í ÇÂö ÕÅðä ÇÃμÖ-óÃæÅò», éåÆܶ òܯº, ÁÅÕÆ-ÇìðåÆÁ» çÅ Çòð¯è å» ÕÆ, ÁÅÕÆ-ÇìðåÆÁ» çÆ ôéÅõå òÆ éÔƺ Õð ÃÕçÆÁ» Í ×°ðç°ÁÅð¶ åμå-Áðæ Áé°ÃÅð ‘ÃÅèé-ç°ÁÅðÅ’ Ü» ’×°ðç°ÁÅðÅ’ ïÅéÆ ‘Ü°×åÆ-ç°ÁÅðÅ’ ç¶ ð±ê ÇòμÚ ÇÃμÖ-ÇÃμÇÖÁÅ ç¶ ÃÅèé Ô¯ä çÅ ÷ðÆÁÅ Ô¯äÅ ÚÅÔÆç¶ Ãé éÅ ÇÕ ê±ÜÅ Áå¶ ÁðÅèéÅ ç¶ Õ¶ºçð Í Ô°ä å» åõå» ç¶ Üæ¶çÅð ÔÆ ÇÂÔé» é³± ê±ÜÅ ç¶ ÁÃæÅé Ü» ×°ð±-Øð ÕðÅð ç¶ ðÔ¶ Ôé; ÕðÅð ç¶ä òÆ ÇÕª éÅ ? ÁÅõðÕÅð ÇÂÔ ê©åÆÇéèÆ Ã³ÃæÅò» ç¶ î°ñÅ÷î Ôé Áå¶ ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ» ç¶ ÇÔåÅ ç¶ êÇÔð¶çÅð Áå¶ ê©åÆÇéèÆ-Çé÷Åî ç¶ ñÅí-ê©Åêå-ÕðåÅ Á³× Ôé Í Ô°ä å» ÃÅð¶ ÇÔ³ç°ÃåÅé ç¶ ×°ðç°ÁÅÇðÁ» ç¶ Â¶ÕÆÕðä ç¶ ÕÅé³±é çÆ î³× ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í ÇÕé•» Õ¯ñ¯º ? ÇÕà îÕÃç ñÂÆ? îÇðÁÅçŠ状ÕÆÕðä Õðé ÇÔå ÇÕà åÅÕå çÅ ÇÂÃå¶îÅñ Ô¯ò¶×Å ? õÅñö ç¶ îÅñÕ ÁÕÅñ ê°ðÖ Õ¯ñ¯º å» ÕÅé³±é çÆ î³× Ô¯ ÔÆ éÔƺ ÃÕçÆÍ ×°ðç°ÁÅð¶ ç¶ô ç¶ ÕÅé³±é çÆ ÕìμâÆ Ö¶âä ç¶ ÁÃæÅé Áå¶ Üéî, îðé-êðé¶ ç¶ Õðî-Õ»âÆ ÁÃæÅé îÅåð Ô¯ Çéμìó¶ Ôé Í ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì çÆ ÕÅé³±éÆ-ÔÃåÆ ç¶ é» À°μå¶ Ô÷Åð» ¶Õó ÷îÆé» Ü» ÜÅÇÂçÅç» Ôé-ÇÜé•» 寺 ìÔ°å ñ¯Õƺ êÃÆéÅ òÔÅ Õ¶ Çð÷Õ êËçÅ Õðç¶ Ôé, èðî çÆ ÇÕðå Õðç¶ Ôé Í Õμñ• é³± ÃÅⶠÇòÚñÆÁ» ÁÅÕÅ-ÇìðåÆÁ» ÕÚÇÔðÆÁ» ÇòμÚ î°Õμçî¶ çðÜ Õð Õ¶ ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì é³± ÁÅÕÅ èó¶ ÇòμÚ ôÅîñ Õð ñËä׶; èðî çÆ ÇÕðå Õðé òÅÇñÁ» é³± ÷îÆé» å¯º çðìçð ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ç¶ éÅî À°μå¶ ÕÆåÅ ÜÅò¶×Å Í ÇÂà ê©ÕÅð Ú´Çòï± Ãëñ Ô¯ ÜÅò¶×Å, ÇÜÃ ç¶ ÇòμÚ, ÁÅð³í ò¶ñ¶, ÁÅ×±Á» çÆ öñåÆ ðÅÔƺ ÇÃμÖ-Ãî±Ô ÕÅé³±é ç¶ ÇÂμÕ òμⶠîÔ»-ÁÕÅðÆ ã»Ú¶ ÇòμÚ ÁËÃ.ÜÆ.êÆ.ÃÆ. ÁËÕà ðÅÔƺ ÁÅêäÆ îð÷Æ éÅñ Ø°Ã Ç×ÁÅ ÃÆ Í ÇÂà í±ñí°ñÂÆÁ» òÅñ¶ îÔ»-ÁÕÅðÆ ã»Ú¶ ÇòμÚ ÇÂÔ Ãî±Ô ×°ÁÅÇÚÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÕªÇÕ ‘ÇÃμÖÆ’ ×°ÁÅÚ ×ÂÆ þ Áå¶ *êðç¶Ãä-ê°ÜÅðÆ ÇìðåÆ å¶Ü-ê±ÜÅ çÆ íÅñ ÇòμÚ çà װð±Á» é³± Õç¶ ÁòåÅð, Õç¶ êËö³ìð, Õç¶ ç¶ÔèÅðÆ ×°ð±-â³î Áå¶ ç¶ÔèÅðÆ

179  ÃòÅîÆÁ», óå»-ÃÅè» ç¶ ð±ê ÇòμÚ ã³±âçÆ ÇòÁÅÕ°ñ Ô¯ÂÆ êÂÆ þ Í òμⶠíÅ× îé°μÖ ç¶, ‘ÔÇðܱ’ ç¶ îé°μÖÅ ç¶ÔÆ ’Ú ÔÇðî³çð ÇòμÚ ÁÅòä ç¶ ÕÅðä ÜÅ׶ Ãé Í ÁμÜ ìÅÔðî°ÖÆ Õðî-ջ⻠ÕÅðä ‘å¶Ü’ ç¶ÔÆ é³± ÇåÁÅ× Ç×ÁÅ þ Áå¶ íÅ× îμæ¶ å¯º Çîà üμÕ¶ Ôé Í À°êð¯Õå ÇìÁÅé¶ ×¶ ‘ÕÅé³±é’ é°Õå¶ ç¶ ÷¯ð éÅñ ÔÆ, Ãà¶à çÆ Áà³Õ åÅÕå ç¶ ÇÂÃå¶îÅñ ç°ÁÅðÅ ÔÆ ÃÅð¶ ÇÔ³ç°ÃåÅé ç¶ ×°ðç°ÁÅÇðÁ» çÆ îÇðÁÅçÅ, ÁÅñ dzâÆÁÅ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà ðÅÔƺ ÔÆ ÇÂμÕ Õðé çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í ÁÅ×±Á», ÁÖ½åÆ é½Ü°ÁÅé» Áå¶ ì°μèÆÜÆòÆ êðÅÜÆòÆÁ» ç°ÁÅðÅ ÁÅñ dzâÆÁÅ ×°ðç°ÁÅðÅ ÁËÕà î³Ç×ÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Áå¶ ÃðÕÅð ÇòÖÅò¶ çÅ Çòð¯è Ü» ‘ç¶ðÆ’ ÇÂÃå¶îÅñ Õð Õ¶, ÇÂà ÁËÕà óì³èÆ ÇÃμÖ ÇÔå» Áå¶ ÔμÕ» ç¶ ê©Ã³× ÇòμÚ, Ú´Çòï± ÇòμÚ ëö í°μñó ÇÃμÖ» é³± À°ÕÃÅ ðÔÆ þ, íóÕÅ ðÔÆ þÍ ‘ðéÇÔðÆ Çê³Üð¶ çÅ å¯åÅ ÖÅò¶ ÇîðÚ», ÁÅ÷Åç À°âÅðÆÁ» òÅñ¶ å¯ÇåÁ» é³± Õð¶ ÇàÚÕð» Í’ ÇÂà åð•» Õ¯ÂÆ òÆ îÜ•ìÆ-Ç×äåÆ Ü» íÅÂÆÚÅðÅ Ü» Ãî±Ô ÁÅêäÆ Çøåðå Áé°ÃÅð ÇÜÀ± éÔƺ ÃÕçÅ Áå¶ ÇÂà ÕÅðä åðμÕÆ òÆ éÔƺ Õð ÃÕçÅ ÇÕªÇÕ Çí³éåÅ ÇÃðø í¶Ö çÆ þ Ü篺 ÇÕ åÅÕå» ç¶ ÁÇå-Õ¶ºçðÆÕðé ÕÅðä, ÁÅÂÆéÆ (ÕÅé³±éÆ) ÷¯ð-Üìð ç°ÁÅðÅ, Ãà¶à é³± ÔîñÅòð ÜðòÅä¶ ç¶ ð±ê ÇòμÚ ÃæÅêå Õð Õ¶ À°Ã Áññ é³± ÇÜìÔ ÕÆåÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÜà Áé°ÃÅð Ãí ðÖÅñ¶ òà ÃÕç¶ Ôé Áå¶ Õ¯ÂÆ ìÅÔðÅ éÔƺ ÇçÃçÅ Í À°Ô Áññ þ ìÔ°-Õ¶ºçðå, ìÔ°-íÅÂÆÚÅðÕ ÃîÅÜ òÅñÅ Áññ, ÇÜÔóÅ ÇÃÁÅÃÆ Áå¶ Çé÷ÅîÆ ÃμåÅ çÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÅ ÇÃðø ÃòË-ê©ì³è ç¶ êμèð ’å¶ ÷Åîé þ-À°Ô òÆ ÃÇÔíÅ×Æ ð±ê ÇòμÚÍ Ü篺 óÃÅð íð ç¶ ÇÃðÕμã îé°μÖ À°μÚÆÁ» Õçð»-ÕÆîå» çÆÁ» ìÅå» êÅªç¶ Ôé å» À°êð¯Õå ÕýàÆ À°μå¶ êðÖä À°êð³å À°Ôé» çÆ ÔÕÆÕå ÃÅî•ä¶ ÁÅ Ü»çÆ þ Í ÁÅÕÆ ÇìðåÆÁ» é¶ ÁÅêäÅ Õì÷Å êμÕÅ Õðé ñÂÆ Ôð ‘òÃå’ Áå¶ Ôð ‘ÕÆîå’ ç¶ ìÅ÷Åð ÇÃðÜ ñ¶ Ôé Í ìÅ÷Åð ÇòμÚ ÇòÕä òÅñÆ êËçÅòÅð ÔÆ ñÅíÕÅðÆ êËçÅòÅð Ô¯ ×ÂÆ þ Í öËðìÅ÷ÅðÆ òÃå çÇðμçðåÅ ìä ×ÂÆ þ Í ÜÆòé-Á³Çî©å çÆ ìõÇôô òÅñÆ ÕçðÕÆîå çÅ Õ¯ÂÆ ìÅ÷Åð éÔƺ Ô°³çÅ Í Ôð ð³×, é³×-ã³×, ñÅíÕÅðÆ êËçÅòÅð ç¶ ìÅ÷ð é³± ×ðî Õðé ñÂÆ òðÇåÁÅ Ü»çÅ þ Í é³× çÅ ìÅ÷Åð å» ÇÂåéÅ íðê±ð Áå¶ á×À°ðÅ Áå¶ îÅïÅòÆ Ú´Çòï± ÇòμÚ ñË ÜÅä òÅñÅ îÅð× þ ÇÕ îé°μÖ ç¶ ÇéμÜÆ ÇÛä òÆ ÇÂÃ é¶ Ã³î¯ÇÔå Õð ñ¶ ÔéÍ ìÅ÷Åð é¶ èðåÆ ç¶ ÃÅìå-ñðå Ãð±ê é³± Ö³âå Õð ÇçμåÅ þ Áå¶ èðåÆ î°³é Õ¶ Ãðê-Ú³îÆ îÅâñ ìäÅ ÇçμåÆ ×ÂÆ þ Í À°êð¯Õå ÖÅÕÅ ‘ÁÅÕÆ’ Áå¶ ‘õÅñÃÅ’ Õçð»-ÕÆîå» çðÇîÁÅé ÁÅÇç-ÕÅñÆ ï°μè þ; ‘å³±’ Áå¶ ‘î˺’ çÆ ÃðìÕÅñÆ Ü³× þ, ‘ðð’ Áå¶ ‘Áðð’ çÆ åË©ñ¯ÕÆ Ü³× þ Í íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ÇÜÔóÆÁ» Õçð»-ÕÆîå» çÆ Çèð òÅñŠܳ×Æ ï¯èÅ ÃÆ À°Ô Õçð»ÕÆîå» Áå¶ À°Ôé» çÆ Çèð Ôî¶ôÅ ÔÆ ìÅ÷ÅðÆ Õçð»-ÕÆîå» çÆÁ» ÁμÖ» ÇòμÚ ðóÕçÆ ðÔÆ þ Í ÇÃÁÅÃå Áå¶ ÃðîŶçÅðÆ ç¶ ìÅ÷Åð ÇòμÚ, Ãî¶å À°Ôé» ç¶ ÇÜÔó¶ ÃðîŶ é³± ÔÇæÁÅÀ°äÅ ÚÅÔ°³ç¶ Ôé, î°éÅø¶ Ü» î°éÅø¶ çÆ ò³â òÅñ¶ ï°μè * ÁÕÃð ÁÃÆ, ç°ÇéÁÅòÆ é÷ð¶, î³ÇçÁ» ç¶ ìçñ òܯº ÇÕö Ô¯ð î³ç¶ é³± ÔÆ íñÅ ÃîÞ ìËáç¶ Ô» Í

180  ÇòμÚ íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø òðÇ×Á» é³± òμâÅ ð¯óÅ Ü» ÁóÚä ÃîÇÞÁÅ Ü»çÅ þ Í Ã¯ ÃçÅÚÅðÆ é°ÕåŠóÃÅð Áå¶ Õ°çðå ç¶ ÷ÖÆÇðÁ» À°μå¶ Õì÷¶ òÅñÅ éÔƺ Ô°³çÅ ÇÕ ÃÅðÅ Çé÷Åî ÔÆ À°μèð öèå Õð ÇñÁÅ ÜÅò¶ Í ‘õÅñÃÅ’ ÇòÚÅð Õ°çðå ç¶ ì³ÇçÁ» òÅñÅ þ ÇÕ Õ°çðå çÆÁ» ìõÇôô» é³± ÇîÔéå ç°ÁÅðŠöòé ÕÆåÅ ÜÅò¶ ïÅéÆ í°³ÇÚÁÅ ÜÅò¶, éÅ ÇÕ ìÅ÷ÅðÆ å½ð-åðÆÇÕÁ» òÅñÆ òð寺 ÕÆåÆ ÜÅò¶ Í ÇÂà ìÅ÷ÅðÆ òð寺 çÆ ÇÃÁÅÃÆ ÖÃîÅä¶ òÅñÆ ÚÅñ é¶ Ã³ÃÅð é³± ‘í¯Üé çÆ Ü³×’ ÇòμÚ À°ñÞÅ ðμÇÖÁÅ þ Ü篺 ÇÕ ‘õÅñÃÅ’ Õçð»-ÕÆîå» é¶ í¯Üé çÆ Ü³×, ‘ç¶×¯ å¶× øåÇÔ’, ó×å-ê³×å ðÅÔƺ ÇÜμåÆ Áå¶ ÇÂà 鳱 êμÇÕÁ» ÕðçÆ Ô¯ÂÆ åÅÕå ‘ê³æó×áé’ òÅñÆ ‘å¶×’ ðÅÔƺ ê³æ-êÅåôÅÔÆ ÃæÅêå Õð Õ¶ ð½ôé ÕÆåÆ Í îé°μÖ ÇÂà հçðå Ü» ÇéôàÆ çÆ îõ¬Õ þ, õÃî éÔƺ ÇÕ ÇÜò¶º ÚÅÔ¶ òðå¶ Í íÅò¶º À°Ô ÇÕö î°ñÕ çÅ üÇäÁÅ ÁÅ×± Ô¯ò¶, íÅò¶º åÅéÅôÅÔ, íÅò¶º ðÅÜÕÆ ÜîÅå, íÅò¶º ÃîÅÜòÅçÆ Ü» ÃÅîðÅÜòÅçÆ ÜîÅå Í Ü篺 ÇÂÔ í°μñç¶ Ôé ÇÕ À°Ô Õ°çðå çÆ îõ¬Õ Ôé (Ôî¶ôÅ ÔÆ í°μñç¶ Ôé) Áå¶ êÅê» ç¶ Øó¶ íð Õ¶ À°μÛñç¶ Ôé å» î½Õ¶ Áé°ÃÅð õÅñÃÅ Õçð»-ÕÆîå» íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø òð׶ Áé¶Õ» ÔÆ ‘Õ°çðå ç¶ ì³ÇçÁ»’ é³± Ü³× ÇòμÚ À°åÅðçÆÁ» Ôé Áå¶ ‘èðå-ÁÅñ䕶’ À°åñ¶ îé°μÖÅ-òÅà çÆÁ» Õ±ó ì°ÇéÁÅçÆ-ôðå» Áå¶ Çéïî» çÆÁ» èμÜÆÁ» À°âÅªç¶ Ô¯Â¶ ÁÅÕÆÁ» é³± ò³×ÅðçÆÁ» Ôé Áå¶ åòÅ÷é ÃæÅêå ÕðçÆÁ» Ôé Í ÃÅèÅðä îé°μÖ å» ÁÅÕÆÁ» ç¶ Çé÷Åî ç¶ Ã³ÚÅð, ÇÃμÇÖÁÅ, õìðéÅî¶ Áå¶ ÜìðéÅî¶ ç¶ ç°ìÅðÅ ÚñÅÇÂÁÅ Ü»çÅ ÔÆ ÚμñçÅ þ Í Ã¯ ÇÂÔ Ç×ÁÅé ÇòÔ±äÅ, íÅ×ÔÆä ðμïåÃî±Ô ÁÅÕÆ ç¶ å¶Ü çÅ ê°ÜÅðÆ ÁÅê³± ÔÆ ÁÅêä¶ î°ÕåÆçÅð» Çòð°μè Öó• Õ¶, Õ°çðå ç¶ ì³ÇçÁ» À°μå¶ ÁÅÕÆÁ» ç¶ Üìð Áå¶ ìÆÜ-éÅôÕ Ôîñ¶ é³± îÅéåÅ ç¶ Õ¶ Ãéçìμè ÕðçÅ þ Áå¶ î°ðçÅð, ïÅéÆ ì¶ÔμÕÆ Ã³êË, ç¶ ÔμÕ ÇòμÚ ôÅÔçÆ íðçÅ þ, ö°ñÅîÆ ÕðçÅ þÍ ÇÂÔ òÆ ÁÅÕÆÁ» çÆ ÃðçÅðÆ òÅñÅ òðåÅðÅ þ ÇÕ À°Ô Ôð ÃÅñ, Ôð çÇÔÃÅñ, Ôð ôåÅìçÆ Áå¶ Ôð çÇÔÃçÆ çÅ ê©åÆÇéèÆ îÔÅé îé°μÖ, ÁÅêä¶ èó¶ ÇòμÚ¯º ÔÆ üä Õ¶ ÁËñÅéç¶ Ôé, ÇÜò¶º ÇÕ ìÅ÷Åð çÆ Ãí 寺 ïÔäÆ éÅð Í õÅà Õð Õ¶ éò¶º ÁÅÕÆÁ» çÆ ‘îÔÅé.......’Ú¯ä å» Ô¯ð òÆ ñÅíÕÅðÆ þ Áå¶ ÇÂÔ ìÅ÷Åð çÅ Çéïî þ Áå¶ ÇÂÔ ðÅòÅÇÂå ÁÅêä¶ Õáê°åñ¶ öòÅçÅð», ì°èÆÜÆòÆÁ», ÕñÅÕÅð» Ü» Ô¯ð Ö¶åð» òÅñ¶ Áå¶ Þ¯ñÆ-üμÕ» é³± îé°μÖÆ îÅéÇÃÕåÅ ç¶ ñÂÆ ÁÅçðô» ç¶ å½ð ’å¶ ê¶ô ÕðçÆ Ô¯ÂÆ À°Ôé» é³± îÅñÅîÅñ ÕðçÆ þ Í èðå ÁÅñ•ä¶ À°μå¶ ê©×à ÷ÅÔðÅ-÷Ô±ð ÕÅÇÂéÅåÆ ÃμÚ ç¶ ÔμÕ ÇòμÚ ÁμÜ ÃÅð¶ óÃÅð ÇòμÚ ÜÅ׶ ԯ¶ îé°μÖ» çÆ Øμà-Ç×äåÆ Õ¯Çôôî³ç þ êð³å± À°Ôé» é¶ ×°ðìÅäÆ øñÃø¶ Áå¶ Ç×ÁÅé é³± ÁÅêäÅ ê³æ î³é Õ¶ ÔÅñ» óê±ðä î÷î±é é³± ÃîÞäÅ þ Í ÇÂÔ ÇÂμÕ ðÔμÃîÂÆ í¶çê±ðä Ü°×å þ ÇÜÔóÆ, ÁÅÕÆÁ» ç¶ ÇõñÅø ‘ܱÞä ç¶ çÅú’ òÅñÆ, ÃÇå×°ð éÅéÕ ÃÅÇÔì 寺 ÁÅð³í Ô¯ Õ¶ õÅñÃÅ-ÕÅñ åÆÕð ñ×í× ÃÅ㶠Çå³é ý ÃÅñ ÚμñÆÍ ÇÂÃ ç¶ ÇÜÀ±ºç¶ Áå¶ ê©Ã³×Õ Ô¯ä ç¶ Ãì±å À°ç¯º Çîñ Ü»ç¶ Ôé Ü篺 ÷ÅÔðÅ-÷Ô±ð, ÔÅ÷ðÅ-Ô÷±ð Õ°çðå ç¶ ï¯ÇèÁ» ç¶ òÔÆð, Ãî¶å íÅÂÆ ÜðéËñ ÇÃ³Ø ç¶, ÃòÅñμÖƶ Çéμåð Õ¶ ÁÅÕÆ ÕàÕ» Çòð°μè ÃμÚ ñÂÆ ôÔÅçå ç¶ Ü»ç¶ Ôé Í ÁÇÜÔÅ ôÅÔÕÅð ÕÅðéÅîÅ ÃÅⶠÇÜÇÔÁ» çÅ ÂÆîÅé Áå¶ ÔμÕ-ÃμÚ ÇòμÚ ïÕÆé ÕÅÇÂî ÕðŪçÅ þ Áå¶ ÃÅⶠîé Áå¶ ÇÔðÇçÁ» ç¶ Ã³åÅê é³± Ôðé ÕðçÅ Ô¯ÇÂÁÅ â³±ØÆ îÅéÇÃÕ ÇéÔÚñåÅ ìõÇôô ÕðçÅ þ Í ÁÇÜÔ¶ êðÀ°êÕÅðÆ,

181  ÇéÔÕ¦Õ, Çéðîñ-ì°μè À°Üμñ-çÆçÅð íÅÂÆ ÜðéËñ ÇóØ, îé°μÖÆ êÅê» é³± âÆÕ Õ¶ êÆä òÅñ¶ Áå¶ îé°μÖÆ îé Á³çð Á³Çî©å óÚÅð Õðé òÅñ¶-ÇÜé•» çÅ ÁÅêäÅ Õ¯ÂÆ òÆ ÃòÅðæ é÷ð éÔƺ ÁÅÀ°çÅ, ïÕÆéé ÔÆ òÆÔòƺ ÃçÆ ç¶ îÔÅé îé°μÖ Ô¯Â¶ Ôé Í ìÅÕÆ Ü¯Õ» é¶ å» ñ¯Õ» é³± îÔÅé éÔƺ ÁËñÅéäÅ; Ü篺 ÇÕ Ü¯Õ» é¶ ÜÆäÅ ñ¯Õ» ç¶ ñÔ± À°μå¶ ÔÆ þ-íÅò¶º ÇÕ ÕÂÆ Ü¯Õ» õ±é Ú±Ãä çÆÁ» ¶ÕÅÇèÕÅðÆ Ôé Áå¶ ç±ÜÆÁ», ÇÜÔóÆÁ» ÚÅÔ°³çÆÁ» Ôé ÇÕ ÃÅðÆÁ» ܯջ é³± Ö±é çÆ ÃîÅé ò³â Ô¯äÆ ÚÅÔÆçÆ þ Í

182 

ñËøàÆé˺à Üéðñ ÔðìÖô ÇóØ* (ÇÂμÕ í¶ºà òÅðåÅ) - âÅ. ðÅÇܳçð Õ½ð ÃòÅñ : ÁÅê ø½ÜÆ í×½ÇóÁ» ç¶ ÇÃñÇÃñ¶ ÇòμÚ Üìñê°ð ×òÅÔÆ ÇÕà åð•» ç¶ä ׶ ÃÆ Áå¶ ÁÅê çÅ î±ñ î°μçÅ ÕÆ ÃÆ ? Ü°ÁÅì : î˺ Ç÷³ç×Æ ç¶ ÇìÔåðÆé ÃÅñ ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à ç¶ ÜòÅé» éÅñ ×°÷Åð¶ Ôé Í î˺ ìå½ð ÇÂμÕ ÃËÕ³â ñËøàÆé˺à ç¶ ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à çÅ Õðéñ ÇðÔÅ Ô» Í ÇÂåéÅ Ãî» Õ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆ ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à çÅ Õðéñ éÔƺ ÇðÔÅ Í î˺ ÇÜåéÅ ÇÃμÖ ø½ÜÆÁ» çÆ îÅéÇÃÕ ÁòÃæÅ é³± ÃîÞçÅ Ô» À°åéÅ Õ¯ÂÆ Ô¯ð éÔƺ ÃîÞ ÃÕçÅ Í Ü篺 î¶ðÆ ×òÅÔÆ çÆ ×μñ Õ¯ðà îÅðôñ ÇòμÚ ÚμñÆ å» ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÇÕ À°Ô ×òÅÔÆ ç¶ä éÔƺ ÁÅ ÃÕçÅ ÇÕªÇÕ À°Ô å» À°μæ¶ ÔÅ÷ð éÔƺ ÃÆ êð Õ¯ðà îÅðôñ ç¶ ÕÅé³±é ÇòμÚ ÕñÅ÷(îμç) þ ÇÕ îÅÇÔð çÆ ðŶ Õ¯ðà îÅðôñ ÇòμÚ ñÂÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ Í î˺ ìå½ð ÇÂμÕ îÅÇÔð ç¶ Õ¯ðà îÅðôñ Áμ׶ ê¶ô Ô¯ÇÂÁÅ Ã»Í Ã°ÁÅñ : Çëð å°ÔÅâÆ îÅÇÔð-ðŶ ÕÆ þ ? Ü°ÁÅì : ÇÕö ÔÅñå ÇòμÚ òÆ ø½Ü çðìÅð ÃÅÇÔì Á³çð éÔƺ í¶ÜäÆ ÚÅÔÆçÆ ÃÆ Í Ü¶ ÇÂé•» é¶ ø¯ðà Á³çð í¶ÜäÆ ÔÆ ÃÆ å» ê°ñÆà í¶Ü Çç³ç¶ Í ÇÃðø ×°ðç°ÁÅð¶ ÔÆ éÔƺ, ÇÕö îÃÆå Ü» î³çð Á³çð òÆ ø½Ü éÔƺ í¶ÜäÆ ÚÅÔÆçÆ Í ÇÂÔ áÆÕ þ ÇÕ íÅðåÆ ø½Ü ÇìñÕ°ñ ÃËÕ±ñð þ êð ø½ÜÆ ÜòÅé» é³± ÁÃƺ ÁÅêä¶ÁÅêä¶ èðî» ÇòμÚ Çç©ó• Õðç¶ Ô» Í èðî ÇòμÚ Çç©ó• Õð Õ¶ ÔÆ ÁÃƺ ñóÅÂÆ ÇòμÚ À°é•» çÆ ÜÅé ñËºç¶ Ô» Í ÇÜé•» Ü°ÁÅé» é³± ÁÃƺ èðî ÇòμÚ Çç©ó• Õðç¶ Ô», ܶ À°é•» ç¶ èðî-ÁÃæÅé À°μå¶ ÔîñÅ Ô¯ò¶×Å å» À°Ô ìðçÅôå éÔƺ Õð ÃÕä׶ Í ÇÕÔóÅ ÇÃμÖ ÁÕÅñ åõå ÃÅÇÔì ãÇÔ-ã¶ðÆ ÕðéÅ ìðçÅôå Õð ÃÕçÅ þ ? Çøð À°é•» é³± õìð» ÇîñÆÁ» ø½Ü ê³ÜÅì ç¶ Çê³â-Çê³â òó ×ÂÆ þ Í ÇÂÔ À°Ô ÇÕà åð•» ìðçÅôå Õð ÃÕç¶ Ãé Í ÇÜé•» ÇÃμÖ» é³± ÁÃƺ èðî ÇòμÚ êðêμÕ Õðç¶ Ô»; èðî ÇòμÚ êðêμÕ Õð Õ¶ ÇÃμÖ èðî ç¶ éÅî æμñ¶ À°é•» çÆ ÜÅé ñËºç¶ Ô» Í ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à çÅ Çóìñ (ÇÚ³é•) ÔÆ ÚμÕð Áå¶ Ö³âÅ þ-ܯ ÇÃμÖ èðî çÅ Çóìñ þ Í ×°ð± ׳©æ ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ åÅÇìÁÅ À°Ô ÃÔ°³ ü°μÕç¶ Ôé Í ÃÅⶠÇÃμÖ ðËÜÆî˺à ç¶ ÚÅð ܳ×Æ îËî¯ðÆÁñ» À°μå¶ òÆ Â¶Ô¯ Ö³âÅ, ÚμÕð ñμ×Å Ô°³çÅ þ Í ÁÃÆ é½ÜòÅé» é³± ÁêÆñ ÔÆ ×°ð± ׯÇì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ Áå¶ õÅñÃÅ ê³æ çÆ Õðç¶ Ô» Í * óå ÇÃêÅÔÆ, Á×Ãå 1985 ÓÚ¯º è³éòÅç ÃÇÔå Í

183  ðÁÅñ : å°ÔÅâÆ ðŶ Áé°ÃÅð ÃðÕÅð é³± çðìÅð ÃÅÇÔì ø½Ü í¶Üä 寺 ð¯Õä çÆ ÃñÅÔ ç¶äÆ ÇÕà çÆ Ç÷³î¶òÅðÆ ÃÆ ? Ü°ÁÅì : ÇÂÔ Ç÷³î¶òÅðÆ ÚÆø-ÁÅø-ÁÅðîÆ ÃàÅø çÆ ÃÆ Í ÇÂé•» ðÅÜÃÆ ñ¯Õ» é³± ÕÆ êåÅ þ ÇÕ ø½Ü ÕÆ Ô°³çÆ þ Í ÚÆø-ÁÅø-ÃàÅø é³± Ãêôà ôìç» ÇòμÚ ÃðÕÅð é³± ÃîÞÅÀ°äÅ ÚÅÔÆçÅ ÃÆ ÇÕ çðìÅð ÃÅÇÔì ø½Ü í¶Üä éÅñ î¶ðÆ ø½Ü ÇòμÚ ì×Åòå À°μá¶×Æ Í î¶ðÆ ø½Ü õðÅì Ô¯ò¶×Æ Í ø½ÜÆÁ» çÆ ÁÅêà ÇòμÚ ÕôÆç×Æ òè¶×Æ Í Ü¯ ø½Ü» çðìÅð ÃÅÇÔì Á³çð ×ÂÆÁ» Ôé À°é•» çÆÁ» ÇÃμÖ ø½Ü» Çòð¯èÆ Ô¯ ÜÅä×ÆÁ» Í Ü¶ Õ¯ÂÆ Ü°ðÁå òÅñÅ ÚÆø Ô°³çÅ å» À°Ã é¶ ÃðÕÅð é³± áÆÕ ÇÂÃ ç¶ Çòð°μè ÕÇÔäÅ ÃÆ Í Ü篺 ÇÂé•» ç¶ çðìÅð ÃÅÇÔì ’Ú ø½Ü é³± í¶Üä çÅ øËÃñÅ Õð ÔÆ ÇñÁÅ ÃÆ å» À°é•» é¶ ÇÕö ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à ç¶ ï±Çéà Õî»âð, ìàÅñÆÁé Õî»âð Ü» ðËÜÆî˺à Õî»âð é³± çμÇÃÁÅ ÔÆ éÔƺ Í À°é•» é³± íð¯Ã¶ ÇòμÚ ÇñÁÅ Ü»çÅ å» ï±Çéà Õî»âð ÁÅêä¶ æμñ¶ òÅñ¶ ÜòÅé» çÆ ÇÕö åð•» åÃμñÆ ÕðÅÀ°ä çÆ Õ¯Çôô Õðç¶ Í Ã°ÁÅñ : ÕÆ å°ÔÅⶠÇòÚÅð Áé°ÃÅð ï±Çéà Õî»âð é¶ ÁÅêä¶ ÜòÅé» çÆ åÃμñÆ ÕðòÅÀ°äÆ Ô°³çÆ þ ? Ü°ÁÅì : ø½ÜÆ ðòÅÇÂå» ÔÆ Ô¯ð Ôé Í ø½ÜÆ ÁøÃð Áå¶ Ü°ÁÅé çÅ ÇðôåÅ ÁøÃð Áå¶ îÅåÇÔå òÅñÅ éÔƺ Ô°³çÅ; îÅÂÆ-ìÅê Áå¶ ìμÚ¶ òÅñÅ Ô°³çÅ þ Í ÜòÅé ÁÅêä¶ î»-ìÅê ò»×³± ÁÅêä¶ ÁøÃð òμñ Ôð ò¶ñ¶ ×ÅÂÆâ˺à ñÂÆ ç¶ÖçÅ þ Í ÜòÅé å» ÁÅêä¶ ÁøÃð» Õ¯ñ¯º ÁÅêä¶ ÷ÅåÆ îÃÇñÁ» ìÅð¶ òÆ Ôð Õçî À°μå¶ ÃñÅÔ ñËºç¶ Ôé-ìμÚÅ ÇÕμæ¶ êó•ÅÀ°äÅ þ; ÇòÁÅÔ ÇÕμæ¶ ÕðéÅ þ ÁÅÇç Í ÇÜμæ¶ ÁøÃð ÇÃÁÅä¶ Ãé À°μæ¶ À°é•» ÔÅñÅå ’å¶ ÕÅì± êÅ ÇñÁÅ Í ÇÃμÖ íóÕ¶ å» Ôð æ» Ãé Í ÁøÃð» é¶ ÃðÕÅð é³± Ú³×Å-î³çÅ ÁÅÇÖÁÅ Áå¶ ÜòÅé» çÆ åÃμñÆ ÕðòÅ ñÂÆ Áå¶ ÔÅñÅå Çò×óé éÔƺ Ççμå¶ Í êð ìÔ°åÆÁ» æÅò» À°μå¶ å» ÁøÃð ÔÆ ç½ó ׶ Í Ü¶ îÅÂÆ-ìÅê ÔÆ ç½ó ÜÅä å» Ü¶ ìμÚ¶ Õ¯ÂÆ öñåÆ Õðé å» À°é•» çÅ ÕÆ Õñð þ Í ðÅî×ó• ÇòμÚ 23 ÁøÃð» ÇòμÚ¯º 20 ÁøÃð ç½ó ׶ Áå¶ 10 ܱé é³± ÁËåòÅð ÃÆ Í ÇÃμÖ ø½Ü ÇòμÚ ÁËåòÅð ç¶ ÁËåòÅð ÇÂÕμá Ô°³çÅ þ Í À°Ô ×°ðç°ÁÅð¶ ÔÆ éÔƺ òó¶ Í À°é•» çÆ ÇâÀ±àÆ ìäçÆ ÃÆ ÇÕ ×°ðç°ÁÅð¶ ÁÅ Õ¶ ÜòÅé» é³± á³ÇâÁ» Õðé çÆ Õ¯Çôô Õðç¶ Í Õ¯ðà-îÅðôñ å» ÇÂé•» ÁøÃð» çÅ ÚÅÔÆçÅ þ ܯ ÁÅêäÆÁ» ÇâÀ±àÆÁ» Ûμâ Õ¶ ç½ó¶ Í ÇÃμÖ ÜòÅé å» ÇâÀ±àÆ Ûμâ Õ¶ éÔƺ ç½ó¶ Í Ã°ÁÅñ : ÇÕÔÅ Ü»çÅ þ ÇÕ ðÅî×ó• ÇòÖ¶ Çì©×¶âÆÁð ê°ðÆ ø½Ü é³± ð¯Õä Ç×ÁÅ å» À°Ã é³± ø½ÜÆÁ» é¶ ×¯ñÆ îÅð ÇçμåÆ ÃÆ ? Ü°ÁÅì : ø½ÜÆ Ü°ÁÅé» é¶ ÜÅä-ì°μÞ Õ¶ À°Ã é³± ׯñÆ éÔƺ îÅðÆ ÃÆ Í ÇÂÔ å» öñåÆ éÅñ òμÜ ×ÂÆ Í Çì©×¶âÆÁð ê°ðÆ ìóÅ òèÆÁÅ ÁøÃð ÃÆ Í î¶ð¶ æμñ¶ À°Ã é¶ ìå½ð ÃËÕ³â ñËøàÆé˺à ç¶ òÆ Õ³î ÕÆåÅ ÃÆ Í À°Ô î¶ðŠ¶.âÆ.ÃÆ. òÆ ÇðÔÅ ÃÆ Í À°Ã é³± ÇÃμÖ Ü÷ìÅå» çÆ ê±ðÆ Õçð ÃÆÍ ÜòÅé» éÅñ À°Ã ç¶ ìó¶ ڳ׶ óì³è Ãé Í ÜòÅé å» À°Ã À°μå¶ ÜÅé Çç³ç¶ Ãé Í À°Ô å» öñåÆ éÅñ îÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ Í ø½ÜÆ ÁøÃð Ü篺 ç½ó ׶ å» ÁøòÅÔ ëËñ ×ÂÆ ÇÕ ç±ÜÆ ï±Çéà 寺 ø½ÜÆÁ» òμñ¯º

184  À°é•» (ÇÃμÖ») À°μå¶ ÔîñÅ ÕÆåÅ ÜÅò¶×Å Í Çëð À°Ô òÆ ÁÅðîÆ ÇòμÚ¯º ÔÇæÁÅð Õμãä ñμ× ê¶ Í À°é•» é¶ ÇÂμÕ ÜòÅé é³± êÇÔð¶ ’å¶ Öó•Å Õð ÇçμåÅ Í Çì©×¶âÆÁð ê°ðÆ ÁÅêäÆ ÕÅð ñË Õ¶ Ç×ÁÅ Í ÜòÅé é¶ “ÔÅñà’’ ÇÕÔÅ; âðÅÂÆòð é¶ ì¶òÕ±øÆ ÕÆåÆ; À°Ã é¶ Ãμܶ êÅö ×μâÆ î¯ó ñÂÆ Í ÁéÅóÆ ÜòÅé ÃÆ; À°Ô ÚμñçÆ ÕÅð ÇòμÚ¯º Çì©×¶âÆÁð é³± êÛÅä éÅ ÃÇÕÁÅ Áå¶ À°Ã é¶ ìðμÃà îÅð ÇçμåÅ ÇÜà éÅñ Çì©×¶âÆÁð ê°ðÆ, À°Ã ç¶ éÅñ ÇÂμÕ Ô¯ð ÇÃμÖ ÁøÃð ÃÆ Áå¶ À°Ã çÅ âðÅÂÆòð, ܯ ÇÃμÖ ÃÆ, À°Ô îÅð¶ ׶ Í Ü¶ ÕÅð Öó•Æ Õð ñËºç¶ å» Çì©×¶âÆÁð ê°ðÆ ÁÅê ìÅÔð ÁÅ Ü»çÅ å» ÕçÆ Ã°ÁÅñ ÔÆ éÔƺ À°μá ÃÕçÅ ÃÆ ÇÕ Õ¯ÂÆ ÜòÅé À°Ã é³± ׯñÆ îÅð Çç³çÅ Í À°Ô å» ÜòÅé» ÇòμÚ þ ÔÆ ìóÅ é¶Õ-éÅî ÃÆ Í Ã°ÁÅñ : êð Ü°ÁÅé» é¶ ÁÅðîÆ ÇòμÚ¯º ÔÇæÁÅð ÇÕª Õμ㶠? Ü°ÁÅì : î˺ ÜòÅé» é³± ê°μÇÛÁÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÔ ÔÇæÁÅð Õμãä çÆ ÇÕª ì¶òÕ±øÆ ÕÆåÆ Í ÇÂà éÅñ å°Ã» ÃðÕÅð À°ñàÅ ñËäÆ ÃÆ ? À°é» ÇÕÔÅ ÇÕ ÃÅé³± õìð ÇîñÆ ÇÕ Ç³çðÅ ×»èÆ é¶ øËÃñÅ Õð ÇñÁÅ þ ÇÕ ÃÅð¶ ÇÃμÖ îÅð ç¶ä¶ Ôé Í éÅñ çÆÁ» ø½ÜÆ ï±Çéà» é¶ ÁÅ Õ¶ îôÆé-×³é» éÅñ å°ÔÅé³± í°³é ç¶äÅ þ Í Áû ÇÕÔÅ ÇÕ Õ°μÇåÁ» çÆ î½å ÇÕª îðƶ; ÁÃÆ òÆ ÔÇæÁÅð Õμã ñÂƶ; îð»×¶ å» ñó Õ¶ îð»×¶ Í Ã°ÁÅñ : ܶ ø½Ü é³± çðìÅð ÃÅÇÔì Á³çð ÜÅä çÅ Ô°Õî Çîñ Ç×ÁÅ ÃÆ å» ÕÆ ø½Ü çÅ ÚÆø ø½Ü é³± çðìÅð ÃÅÇÔì Á³çð í¶Üä 寺 ÇÂéÕÅð Õð ÃÕçÅ ÃÆ? Ü°ÁÅì : ÇÕª éÔƺ ? öËð-ÕÅé³±éÆ Ô°Õî, ÇÜà éÅñ ç¶ô çÆ Ã°ðμÇÖÁÅ é³± õåðÅ êËçÅ Ô¯ ÃÕçÅ þ, À°Ã ÇòμÚ ð°ÕÅòà êÅÀ°äÆ ÚÆø çÅ øð÷ ìäçÅ ÃÆ Í Üéðñ ÇçÁÅñ îËé³± ÇîÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ î˺ À°Ã é³± ÇÕÔÅ ÇÕ åËé³± çðìÅð ÃÅÇÔì À°μå¶ ÔîñÅ éÔƺ ÕðéÅ ÚÅÔÆçÅ ÃÆ Í À°Ô ÕÇÔä ñμ×Å ÇÕ îËé³± Ô°Õî ÇîÇñÁÅ ÃÆ; î˺ ÕÆ ÕðçÅ ? î˺ À°Ã é³± ÇÕÔÅ ÇÕ å³± çðìÅð ÃÅÇÔì À°μå¶ ÔîñÅ éÔƺ ÕðéÅ ÃÆ Í ÇÜÔóÅ Ô°Õî ç¶ô ç¶ ÇÔå» ÇòμÚ éÅ Ô¯ò¶, À°Ã 寺 ÇÂéÕÅð ÕðéÅ Õ¯ÂÆ öËðÕÅé³±éÆ éÔƺ Ô°³çÅ Í Ã°ÁÅñ : ܶ å°ÃÆ ÇÂé•» ÇòμÚ ÚÆø-Á½ë-ÃàÅø Ô°³ç¶ å» å°Ãƺ ÕÆ Õðç¶ ? Ü°ÁÅì : î˺ ÕçÆ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ Á³çð ø½Ü ¦Ë Õ¶ éÔƺ ÜÅäÅ ÃÆ Í î˺ ÃðÕÅð é³± ÃîÞÅ ç¶äÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÃ ç¶ ÇÃμචìÔ°å îÅó¶ ÇéÕñä׶ Í Ã°ÁÅñ : ÕÆ ÃÅð¶ ðÅÜÃÆ ñÆâð» é³± ø½Ü çÅ Õ¯ÂÆ êåÅ éÔƺ Ô°³çÅ ? Ü°ÁÅì : ÇÂÔ å» áÆÕ þ ÇÕ ÃÅⶠðÅÜÃÆ ñÆâð» ÇòμÚ¯º ìÔ°å Øμà Ôé ÇÜé•» é³± ø½Ü ìÅð¶ êåÅ þ Ü» À°é•» ç¶ êÇðòÅð» ÇòμÚ¯º ø½ÜÆ Ôé ÇÜé•» 寺 À°Ô ø½Ü Ãì³èÆ ÃîÞ ÃÕä êð ÕÂÆ ðÅÜÃÆ ñÆâð òÆ ÇÂåé¶ ÇÃÁÅä¶ Ô°³ç¶ Ôé ÇÕ ×μñ ëμà ÃîÞ Ü»ç¶ Ôé Í À°é•» ÇòμÚ¯º ÇÂμÕ ñÅñ ìÔÅçð ôÅÃåðÆ ÃÆ Í ôÅÃåðÆ ìÅð¶ å» î˺ ÇÕÔÅ ÕðçÅ Ô» ÇÕ Û¯à¶ ÇÜÔ¶ ÃÅÂÆ÷ ÇòμÚ ìÔ°å òμâÅ ÁÅçîÆ ðμì é¶ Ãî¶ÇàÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ Í À°Ô Ü篺 Ô¯î îÇéÃàð ÃÆ å» À°Ã é³± î¶ð¶ éÅñ òÅÔ ÇêÁÅ Í Çëð Ü篺 1964 ÇòμÚ ÕôîÆð ÇòμÚ ÇÂéǶð¶àð (Ø°ÃêËáƶ) ÁŶ å» îËé³± òËÃàðé (êμÛîÆ) Õî»â À°μå¶ ñ×ÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ Í îËé³± ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÇÕ î˺ ÇÂé•» ÇÂéǶð¶àð÷ çÅ ÃøÅÇÂÁÅ Õð» Í î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ “ÇÂÔ î¶ðÅ Õ³î éÔƺ å°ÃÆ ê°ñÆà 鳱 ÕÔ¯ Í À°Ô ÇÂÔ

185  Õ³î Õð¶ Í’’ î˺ å» ÇÜμ毺 ÇÂÔ ÇÂéǶð¶àð÷ ÁÅªç¶ Ôé À°Ô ðÃåÅ ì³ç ÕðÅ ÇçÁ»×Å å» ÇÂÔ ÁÅê¶ ÔÆ ÕÅì± ÁÅ ÜÅä׶ Í ÇÂéǶð¶àð÷ ÁÅªç¶ Ôé Áå¶ ñ¯Õ» ç¶ Øð» ÇòμÚ òó Ü»ç¶ Ôé Í ø½Ü çÅ ÇÂÔ Õ³î éÔƺ ÇÕ Øð» ÇòμÚ¯º ÇÂéǶð¶àð÷ ñμíçÆ Çëð¶ Í ÇÂÔ ê°Çñà çÅ Õ³î þ; À°Ô ÁÅêäÅ Õ³î Õð¶ Í î˺ ÔÅÜÆ êÆð êÅà À°μå¶ ÕÅì± êÅ ÇñÁÅ; ÁÅÀ°ä-ÜÅä çÅ ðÃåÅ ð°Õ Ç×ÁÅ Áå¶ ÇÂéǶð¶àð÷ ÇÜμæ¶ Ãé À°μæ¶ ÔÆ çì ׶ Áå¶ ê°ñÆÃ é¶ ÁÅêäÅ Õ³î ÕÆåÅ Í ÃòÅñ : ÕÆ ÕçÆ ÁËÃÅ òÆ Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÕ ø½ÜÆ ÔÅñÅå Áé°ÃÅð å°Ã» ÕçÆ À°åÇñÁ» çÅ Ô°Õî ìçñòÅÇÂÁÅ Ô¯ò¶ ? Ü°ÁÅì : 1965 çÆ ñóÅÂÆ ò¶ñ¶ êÅÇÕÃåÅé é¶ ÕôîÆð ç¶ Û³í-ܽóÆÁ» ÃËÕàð ÇòμÚ ÔîñÅ Õð ÇçμåÅ Í À°μæ¶ êÔÅóÆ ê°÷Æôé ÁËÃÆ þ ÇÕ Àμ°æ¶ ÃÅâÆ ø½Ü ñÂÆ ñóéÅ Á½ÖÅ ÃÆ Í î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ î˺ ÇÂμæ¶ éÔƺ ñó ÃÕçÅ; îËé³± ÇÃμèÅ ñÅÔ½ð ’å¶ ÔîñÅ Õðé Ççú å» ÇÕ êÅÇÕÃåÅé é³± ñÅÔ½ð ìÚÅÀ°ä òÅÃå¶ Â¶æ¯º ø½Ü ÇêμÛ¶ ì°ñÅÀ°äÆ êò¶ Í îËé³± À°åñ¶ ÕÇÔä ÇÕ ÃÅâÆ ÇÂåéÆ ÇåÁÅðÆ éÔƺ Í î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÂÔ î¶ðÆ Ç÷³î¶òÅðÆ þ; ÇÜμåäÅ î˺ þ Í ÁõÆð ñÅñ ìÔÅçð ôÅÃåðÆ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÜÃ é¶ ñóéÅ þ À°Ô ÕÇÔ³çÅ þ ÇÕ î˺ ñÅÔ½ð ÇÜμå ÃÕçÅ Ô» å» À°Ã é³± À°μ毺 ñóé Ççú Í î¶ðÆ ÃñÅÔ î³éÆ ×ÂÆ Áå¶ éåÆÜÅ ÃÅÇðÁ» ç¶ ÃÅÔîä¶ þ Í Ã°ÁÅñ : ÕÆ 1965 çÆ ñóÅÂÆ ÇòμÚ å°ÔÅé³± ÃðÕÅð òμñ¯º ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ å°ÃÆ ø½Ü» ÇìÁÅà 寺 À°ð¶ ì°ñÅ ñò¯ ? Ü°ÁÅì : éÔƺ, ÃðÕÅð òμñ¯º îËé³± ÁËÃÅ éÔƺ ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Í Ã°ÁÅñ : ÃðÕÅð òμñ¯º éÔƺ å» ÇÕö Ô¯ð òμñ¯º ÇÕÔÅ Ç×ÁÅ Ô¯äÅ þ ? Ü°ÁÅì : î˺ ÇÂμÕ ø½ÜÆ Ô¯ä ç¶ éÅå¶ ÇðàÅÇÂð Ô¯ä 寺 ìÅÁç òÆ Õ°Þ éÔƺ ÕÇÔäÅ ÚÅÔ°³çÅ ÇÕªÇÕ ÇÂÔ ø½Ü çÆ Á³çð±éÆ ×μñ þ Í Ã°ÁÅñ : ÇÂÔ Ô°ä Õ¯ÂÆ í¶å éÔƺ, ÇÂÔ ÃÅÇðÁ» é³± êåÅ þ Í ñÅñÅ Ü×å éÅðÅÇÂä (ÇÔ³ç ÃîÅÚÅð òÅñ¶) é¶ îËé³± À°é•» ÔÆ Ççé» ÇòμÚ ÇÂà ìÅð¶ çμÇÃÁÅ ÃÆ Í Ô°ä å°Ãƺ ÇÕÔóÆ ×μñ þ ܯ òÅè± çμÃäÆ þ ? ÇÜÔóÆ ×μñ ÃÅÇðÁ» é³± êåÅ þ À°Ô í¶å å» ðÇÔ ÔÆ Õ¯ÂÆ éÅ Ç×ÁŠܯ å°Ãƺ éÔƺ çμà ÃÕç¶? Ü°ÁÅì : ÃðÕÅð é¶ îËé³± ÇÂà ìÅð¶ Õ°Þ éÔƺ ÇÕÔÅ ÃÆ Í Üéðñ Ú½èðÆ é¶ ÇÕÔÅ ÃÆ êð î˺ ÇÕÔÅ ÇÕ î˺ ÔÇðî³çð ÃÅÇÔì Áå¶ åðé åÅðé ÃÅÇÔì ×°ðç°ÁÅð¶ Ûμâ Õ¶ ÇêμÛ¶ ÁÅ ÜÅò» ? ÇÂÔ î¶ð¶ Õ¯ñ¯º éÔƺ Ô¯ ÃÕçÅ Í Ã°ÁÅñ : å°Ãƺ 1935 ÇòμÚ íðåÆ Ô¯Â¶ ÃÆ Í Çëð å» ÕôîÆð ÇòμÚ Ü¯ ÅÆ©¤§ ÇòμÚ ñóÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆ, å°ÔÅé³± À°Ã ìÅð¶ òÆ ÜÅäÕÅðÆ Ô¯äÆ þ ? Ü°ÁÅì : Ô», ÕôîÆð À°μå¶ Ü篺 êÅÇÕÃåÅéÆÁ» é¶ ÔîñÅ Õð ÇçμåÅ ÃÆ å» Ãí 寺 êÇÔñ» À°μæ¶ Ú½æÆ ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à ×ÂÆ ÃÆ Í À°Ã 寺 ìÅÁç êÇàÁÅñÅ øÃà í¶ÜÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ÇÃμÖ ðËÜÆî˺à çÅ êÇÔñÅ Õî»âð îÅÇðÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆ Áå¶ î˺ À°Ã 寺 (ÇêμÛ¯º) ÜÅ Õ¶ Õî»â óíÅñÆ ÃÆ Í Ã°ÁÅñ : å°Ãƺ ÇÃμÖ ø½Ü ÇòμÚ ÔÆ ðÔ¶ Ô¯ ÇÕ ÇÕö Ô¯ð ø½Ü çÅ òÆ å°ÔÅé³± åÜðìÅ þ ?

186  Ü°ÁÅì : ÃÅⶠò¶ñ¶ ÇÜÔóÅ ÁøÃð ìäçÅ ÃÆ, À°Ã é³± Ãí å¯ êÇÔñ» ׯðÅ ø½Ü çÆ Õî»â ÕðéÆ ê˺çÆ ÃÆ Í îËé³± òÆ êÇÔñ» ÃÕÅàñ˺â ç¶ ÔÅÂÆñ˺âð çÆ ø½Ü çÆ Õî»â ÕðéÆ êÂÆ ÃÆ Í î˺ À°é•» çÆ ÔÅÕÆ çÆ àÆî ìäÅÂÆ ÃÆ (ÇÜà çÆ À°é•» é¶ ë¯à¯ òÆ ÇòÖÅÂÆ) Í î˺ Õ°Þ ç¶ð ê³ÜÅìÆ î°ÃñîÅé» çÆ ø½Ü çÆ òÆ Õî»â ÕÆåÆ þ Í Ã°ÁÅñ : ÇÃμÖ ø½ÜÆÁ» Áå¶ ç±ÇÜÁ» ÇòμÚ å°ÔÅé³± ÕÆ øðÕ îÇÔñà ԯÇÂÁÅ ÃÆ ? Ü°ÁÅì : ÇÃμÖ ø½ÜÆÁ» ç¶ î°ÕÅìñ¶ ’å¶ ç±Ü¶ ø½ÜÆ éÔƺ ÁÅªç¶ Í ÇÃμÖ í¯ñ¶íÅñ¶ Ô³°ç¶ Ôé Í ç°éÆÁ» ÇòμÚ ÇÂμÕ ÇÃðø ÇÃμÖ ø½ÜÆ þ ܯ ÇÕ ÁøÃð é³± ÁÅÖçÅ þ : ‘ÃÅÇÔì, å³± ÇêμÛ¶ Ôμà ÜÅ; åËé³± ׯñÆ éÅ ñμ× ÜŶ Í’ î¶ð¶ éÅñ ÁÅê Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÕ ñóÅÂÆ ç¶ îËçÅé ÇòμÚ ÇÂμÕ (ÇÃμÖ) ܶ.ÃÆ.ú. Áμ׶ Ô¯ Õ¶ ÕÇÔä ñμ×Å : ‘ÃÅÔì ÇêμÛ¶ Ôà¯; Áμׯº ׯñÆ ÁÅ ðÔÆ þ Í’ ÁÅêä¶ ÁøÃð çÆ ÜÅé ñÂÆ ÜÅé Õ°ðìÅé Õð ç¶äÆ Õ¯ÂÆ îÅî±ñÆ ×μñ éÔƺ Í ê©èÅé î³åðÆ çÆ ðμÇÖÁÅ ñÂÆ ðμÖ¶ ׶ Õî»â¯ òÆ Ü篺 ׯñÆ ÚμñÆ å» ÃÅð¶ ÁÅêäÆ ÜÅé ìÚÅ Õ¶ ç½ó ׶ Í ÇÕö ÇÂμÕ ì³ç¶ é¶ Áμ׶ Ô¯ Õ¶ ÁÅê ׯñÆ ÖÅ Õ¶ ê©èÅé î³åðÆ é³± ìÚÅÀ°ä çÆ Õ¯Çôô éÔƺ ÕÆåÆ Í ÇÃμÖ ø½Ü ç¶ ÜòÅé» é³± ÇêÁÅð éÅñ ðμÖ¯, À°Ô å°ÔÅⶠÁμ׶ Ô¯ Õ¶ ׯñÆ Ö»ç¶ Ôé Í ÇÂé•» é³± î½å å» Õ¯ÂÆ ÚÆ÷ ÔÆ éÔƺ ñμ×çÆ Í î¶ðÆ ðËÜÆî˺à çÅ Õ¯ÂÆ ÜòÅé ܶ Ô°ä òÆ ÁÅ ÜÅò¶, î˺ À°Ã é³± ê±ð¶ ÇêÁÅð éÅñ ÇîñçÅ Ô» Í Ã°ÁÅñ : Õ篺 Áå¶ ÇÕÃ-ÇÕà ò¶ñ¶ ø½ÜÆ øð³à 寺 í×½ó¶ ԯ¶ Ãé ? Ü°ÁÅì : 1962 Áå¶ 1965 çÅ å» îËé³± êåÅ þ ÇÕªÇÕ î˺ À°Ã ò¶ñ¶ ø½Ü ÇòμÚ Ã» Áå¶ 1971 ÇòμÚ òÆ Ã°ÇäÁÅ þ ÇÕ ø½Ü» ç½óÆÁ» Ãé Í 1962 ÇòμÚ ÚÆé çÆ ñóÅÂÆ ò¶ñ¶ å» ê±ðÅ Çì©×¶â Õî»Çâ³× ÁøÃð éÇð³Üé ê©ÃÅç Ãî¶å ç½ó Ç×ÁÅ ÃÆ Í 1965 ÇòμÚ å» î¶ðÆ Õî»â æμÇñú ÔÆ ìæ¶ðÆÁ» ø½Ü» ç½óÆÁ» Ãé Í î¶ðÅ Ô°ä Ô¯ ðÔ¶ Õ¯ðà-îÅðôñ òÅÇñÁ» é³± ÕÇÔäÅ ÔÆ ÇÂÔ ÃÆ ÇÕ ç¶ô ç¶ ø½ÜÆÁ» ñÂÆ òμÖð¶-òμÖð¶ ÇîÁÅð éÅ ðμÖ¯ Í Ü¯ ø½ÜÆ øð³à 寺 ÁÅêäÆ ÇâÀ±àÆ Ûμâ Õ¶ ç½ó¶ Ãé À°é•» é³± å» Õ¯ÂÆ Ã÷Å éÔƺ ÇçμåÆ ×ÂÆ ÃÆ Í ÇÂÔ ø½Ü ç¶ ÜòÅé å» íóÕ¶ ԯ¶ Ü÷ìÅå» ÕÅðé ç½ó¶ Ôé Ü篺 ÇÕ À°Ô ÁøÃð, ÇÜé•» é³± À°Ô ÁÅêäÅ îÅÂÆ-ìÅê ÃîÞç¶ Ãé, êÇÔñ» ÔÆ ç½ó ׶ Ãé Í Ã°ÁÅñ : ÇÃμÖ ø½ÜÆ å» ÇÃðø ÁÅêäÆÁ» ÛÅÀ°äÆÁ» Ûμâ Õ¶ ç½ó¶ Ãé Í ÇÂà ÇÔÃÅì ÇÃð å» À°é•» çÅ Õñð ÇÃðø ÇÂÜÅ÷å ÇìéÅ ÛÅÀ°äÆ ÛμâäÅ (ÁËìÃ˺à ÇòçÅÀ±à ñÆò) ÔÆ Ô¯ÇÂÁÅ Í ø½ÜÆ ÕÅé³±é çÆ òÆ Õ¯ÂÆ ÇÕåÅì Ô¯äÆ þ, ÇÜà ÇòμÚ øð³à À°μ寺 ÇâÀ±àÆ Ûμâ Õ¶ ç½óé òÅñ¶ Áå¶ ÇìéÅ ÇÂÜÅ÷å ç¶ ÛÅÀ°äÆ Ûμâä òÅÇñÁ» ñÂÆ Ã÷Åò» î°Õμðð Ô¯äÆÁ» Ôé ? Ü°ÁÅì : øð³à 寺 ÇâÀ±àÆ Ûμâ Õ¶ ç½óé òÅÇñÁ» ñÂÆ å» Ã÷Å ÇÃμèÅ ÔÆ øñÅÇÂ³× ÃÕ±ÁËâ Õ¯ñ¯º ׯñÆ éÅñ À°âòÅ ç¶äÅ þ Í ÇÂÔ¯ ÔÆ å» î¶ðÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ À°é•» í×½ÇóÁ» é³± å» ÇÕö Õ°Þ ÇÕÔÅ éÔƺ ÃÆ Í éÇð³Üé ê©ÃÅç é³± ÇÃðø êËéôé À°μå¶ í¶Ü ÇçμåÅ ÃÆ Í ç±Ü¶ ø½ÜÆÁ» Çòð°μè Õ¯ÂÆ ÕÅðòÅÂÆ ÇÕª éÔƺ ÕÆåÆ ÃÆ, ÇÂÔ å» ø½ÜÆ þμâ-Õ°ÁÅàð òÅñ¶ çμà ÃÕç¶ Ôé êð í×½ó¶ ÇÃμÖ ø½ÜÆÁ» À°μå¶ ì×Åòå

187  çŠնà ìäÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ Í ÇÂÔ ÇÂμÕ ÇòåÕð¶ íÇðÁÅ Ã¬Õ þ Í Û°μàÆ å¯º ÇìéÅ ï±Çéà Ûμâ ÜÅäÅ ì×Åòå éÔƺ ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅ Í ÁÅðîÆ ÁËÕà Áé°ÃÅð ÇÂà çÆ Ã÷Å Ô¯ð þ Í ÇÂÔ òÆ ÇÕÔÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÕ Õ°Þ Ü¶.ÃÆ.ú÷. é¶ ÇÂ黕 é³± íóÕÅ Õ¶ ì×Åòå ÕðòÅÂÆ þ Í Ã°ÁÅñ : ÇÂÔ ÇÕà åð•» Ô¯ ÃÕçÅ þ ? Ü°ÁÅì : ÇÂÔ¯ ÔÆ å» î¶ðÅ ÕÇÔäÅ þ ÇÕ Ôð æ» ø½ÜÆ À°μá Öñ¯å¶; ÇÕö é¶ ÇÂé•» ÇòÚÕÅð Õ¯ÂÆ ÃÅÇÜô éÔƺ ÕÆåÆ Í êð ÇÂé•» ÇÃμÖ ø½ÜÆÁ» é³± åÃÆÔ¶ ç¶ Õ¶ ÇÂÔ ÁÖòÅÇÂÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÕ øñÅä¶ Ã±ì¶çÅð Ü» ÔòÅñçÅð é¶ ÃÅé³± íóÕÅÇÂÁÅ Í À°é•» é³± åÃÆÔ¶ ç¶ Õ¶ ÇìÁÅé ÇñÖòÅ Õ¶ çÃåõå òÆ ÕðòÅ ñ¶ Í ø½ÜÆ Õ¯ðàîÅðôñ Áå¶ ÁÅî ÕÇÚÔðÆ ÇòμÚ øðÕ Ô°³çÅ þ Í Õ¯ðà îÅðôñ òÅñ¶ ÇÃðø ÜμÜ ÔÆ éÔƺ ÇÜÀ±ðÆ òÆ Ô°³ç¶ Ôé, ÇÜé•» é¶ î°ñ÷î çÅ íñÅ òÆ Ã¯ÚäÅ Ô°³çÅ þ Áå¶ ÇÂéÃÅéÆ éÅå¶ øËÃñÅ ç¶äÅ Ô°³çÅ þ Í êð ÇÂé•» ø½ÜÆÁ» éÅñ Ô¯ð ÔÆ Ã¬Õ ÕÆåÅ Ç×ÁÅ þ Í ì×Åòå çŠնà ÇÂé•» Çòð°μè ìäçÅ éÔƺ Áå¶ ç±ÜÅ Õ¶Ã-ï±Çéà ’Ú¯º Çìé» ÇÂÜÅ÷å Û°μàÆ Úñ¶ ÜÅä-çÆ Ã÷Å Õ¯ÂÆ õÅà éÔÆºÍ ÇÂö Õð Õ¶ å» î˺ ÕÇÔ³çÅ Ô» ÇÕ ÇÂé•» ø½ÜÆÁ» ç¶ Øμà Õñð ÕÅðé ÇÂé•» é³± òμè Ã÷Å ÇçμåÆ ÜÅ ðÔÆ þ Í Ã°ÁÅñ : å°ÔÅⶠÇòÚÅð Áé°ÃÅð ÃðÕÅð é³± ÕÆ ÕðéÅ ÚÅÔÆçÅ ÃÆ ? Ü°ÁÅì : î¶ð¶ ÇòÚÅð Áé°ÃÅð å» ÇÂà ø½ÜÆ ×óìó é³± ìÔ°åÆ ÔòÅ éÔƺ ç¶äÆ ÚÅÔÆçÆ ÃÆ Í Á³çð-Á³çð ÔÆ ×μñ õåî Õð ç¶äÆ ÚÅÔÆçÆ ÃÆ Í æ¯ó•ÆÁ»ìÔ°åÆÁ» Ã÷Åò» ç¶ Õ¶ ×μñ ðøÅ-çøÅ Õð Çç³ç¶ Í ×μñ òèÅÀ°äÆ ç¶ô ç¶ ÇÔå» ÇòμÚ éÔƺ ÃÆ Áå¶ éÅ þ Í Ã°ÁÅñ : Ô°ä ÕÆ Ô¯ ÃÕçÅ þ ? Ü°ÁÅì : Ô°ä ÇÃμÖ ×μñ í°ñÅ Õ¶ ÔÆ ×μñ î°ÕÅ ÃÕç¶ Ôé Í õÅÇñÃåÅé Õ¯ÂÆ òŶìñ (ÜÚò») éÔƺ þ Í ÇÃμÖ» é³± ÁÅêä¶ ÁÇèÕÅð ñËä¶ ÚÅÔÆç¶ Ôé Áå¶ ÇÂö ç¶ô ÇòμÚ ÁÅêäÆ ×μñ ìéÅÀ°äÆ ÚÅÔÆçÆ þ Í ×μñ» ÇòÃÅÇðÁ» ÔÆ Õ°Þ ìäéÅ þ éÔƺ å» ìÔ°å î°ôÕñ þ Í Ã°ÁÅñ : ÇçμñÆ ç¶ øÃÅç» Ã å°ÃÆ Â¶æ¶ ÔÆ Ã¯ Í å°ÔÅⶠéÅñ ÕÆ ìÆåÆ ? Ü°ÁÅì : Â¶æ¶ ìæ¶ð¶ Þ°μ×ÆÁ»-Þ½êóÆÁ» òÅñ¶ ìçîÅô ÇÂÕμᶠԯ Õ¶ ÁŶ Ãé Í Û¯àÆÁ»-Û¯àÆÁ» ïàÆÁ» Áå¶ Ãðƶ üμÕ¶ ԯ¶ “ÃðçÅ𯺠կ îÅð ç¯, ÃðçÅ𯺠կ îÅð ç¯ Í’’ Ç×ÁÅð»-Ç×ÁÅð»/ìÅð»-ìÅð» ÃÅñ» ç¶ î°³â¶ òÆ å°ð¶ Çëðç¶ Ãé Í î¶ð¶ Øð ç¶ é¶ó¶ Õ¯ÂÆ éÔƺ ÁÅÇÂÁÅ Í î¶ð¶ Õ¯ñ ÕÅðìÅÂÆé ÃÆ; î˺ կᶠ’å¶ ÚñÅ Ç×ÁÅ Áå¶ î˺ ÁÅêäÆ ñóÕÆ é³± ÇÂμÕ êÅö Áå¶ êåéÆ é³± ç±Ü¶ êÅö ì³ç±Õ» ç¶ Õ¶ ÇìáÅ ÇçμåÅ Í îËé³± ìæ¶ð¶ ë¯é ÁŶ ÇÕ ×¯ñÆ éÅ ÚñÅÇÂú Í î˺ ïÇÚÁÅ ÇÕ Õ°μå¶ çÆ î½å å» îðéÅ éÔƺ êð î¶ð¶ Õ¯ñ ÔÆ Õ¯ÂÆ éÔƺ ÁÅÇÂÁÅ Í øÃÅç» å¯º ìÅÁç îËé³± ÁËÃÕÅðà òÅñ¶ é³ç¶ çÅ ë¯é ÁÅÇÂÁÅ ÇÕ Ãí 寺 êÇÔñ» ×°ðç°ÁÅð¶ î°ð³îå Õð¯ å» ÇÕ Ü¯ ÇòèòÅ Ôé À°Ô ÇÃð å» «Õ¯ ÃÕä Áå¶ À°é•» é³± ¦×ð Çîñ ÃÕ¶ Í î˺ ê³çð» ñμÖ ÇÂà ճî ñÂÆ ç¶äÅ þ; å°Ãƺ ÁÅêä¶ éÅñ ÇÜÔóÅ îð÷Æ ðμÖ ñò¯ Í î˺ ÇÂμÕ Õî¶àÆ ÇÜÔÆ ìäÅ ñÂÆ; ç¯ ÇÔ³ç± òÆ éÅñ ñË ñ¶ Í Áû ÇÂμÕ Ôøå¶ ÇòμÚ ê³çð» ñμÖ

188  ð°ÇêÁÅ ò³â ÇçμåÅ Í ÇçμñÆ ÇòμÚ 287 ×°ðç°ÁÅð¶ ÃÅó¶ ׶ Ôé Í Áû 10-10 Ô÷Åð ç¶ é¶ó¶-å¶ó¶ ç¶ Õ¶ ÇÕÔÅ ÇÕ ÇÃð «ÕÅÀ°ä çÆ å» æ» ìäÅú Í

∗