Science Park-2003 Cyrillic

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ 2003 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдөр

Дугаар 54

Улаанбаатар хот

Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулж, хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай Монгол Улсын Их Хурлаас ТОГТООХ НЬ: Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулж, хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг хавсралтаар баталсугай. Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулж, хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд олон улсын байгууллага, хандивлагч орнууд, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдыг татан оролцуулах ажлыг зохион байгуулахыг Засгийн газар /Н. Энхбаяр/-т даалгасугай. МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА

С.ТӨМӨР-ОЧИР

Улсын Их Хурлын 2003 оны 54 дүгээр тогтоолын хавсралт ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ТЕХНОЛОГИЙН ПАРК БАЙГУУЛЖ, ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛ 1. Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулах зорилго 1.1. Үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвартай экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих, оюуны багтаамж өндөртэй технологийг хөгжүүлэх, бүс нутгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад дэмжлэг үзүүлэх, дэлхийн зах зээлд Монгол улсын оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор үйлдвэрлэл, технологийн паркийг байгуулна. 2. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн тодорхойлолт 2.1. Үйлдвэрлэл, технологийн

парк гэж макро эдийн засгийн бодлогын

хүрээнд үйлдвэрлэл, технологийн хөгжлийн тодорхой зорилтыг хэрэгжүүлэх, бизнесийн тааламжтай орчныг бүрдүүлэх зорилгоор байгуулах дэд бүтцийн хангамж бүхий тусгайлан заагласан газарт байрлах үйлдвэрлэл, технологийн цогцолборыг хэлнэ.

1

2.2. Паркт үйлдвэрлэл, технологийн хэд хэдэн нэгж байрлаж болно. үйлдвэрлэл,

технологийн

технологийн

инкубатор,

нэгж эрдэм

гэдэгт

бие

даасан

шинжилгээний

үйлдвэр,

байгууллага,

үйлдвэрлэл,

түүний

салбар,

туршилтын лаборатори зэргийг ойлгоно. Үйлдвэрлэл, технологийн парк нь чөлөөт бүсийн хилийн цэсийн дотор байрлаж болно. 3. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн зориулалт 3.1. Шинэ техник, технологи нэвтрүүлэх замаар бүтээгдэхүүний гадаад зах зээлд өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зориулалтаар үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулна. 3.2. Бүс нутгийн болон гадаад зах зээлд тодорхой байр суурь эзлэх, улс орны эдийн засагт дорвитой хувь нэмэр оруулах бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх зориулалтаар хөгжлийн парк байгуулна. 3.3. Үйлдвэрлэлээс хүрээлэн байгаа орчинд үзүүлж байгаа сөрөг нөлөөллийг бууруулах, байгаль орчинд халгүй үйлдвэрлэлийг

хөгжүүлэх зориулалтаар

үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулж болно. 4. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн үйл ажиллагааны хэлбэр 4.1. Үйлдвэрлэл, технологийн парк нь дараах үйл ажиллагааны хэлбэртэй байна. 4.1.1. “Холимог” - өөр хоорондоо

технологийн хувьд харилцан уялдаагүй

хэд хэдэн чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг

үйлдвэрлэл, технологийн

нэгжээс бүрдсэн; 4.1.2. “Дагнасан” - нэг чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг, технологийн том үйлдвэрт үйлчилдэг олон жижиг, дунд үйлдвэрүүдээс бүрдсэн; 4.1.3. “Тенант” - иргэдийг ажлын байраар хангах, өрхийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ,

жижиг

бизнесийг

хөнжүүлэх

зорилгоор

нэг

байршилд

төвлөрүүлсэн. 5. Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулах зарчим 5.1.

Үйлдвэрлэл,

технологийн

парк

байгуулахад

дараах

зарчмыг

баримтална: 5.1.1. макро-эдийн засгийн бодлого, бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалтай уялдуулан бүсийн тулгуур төв хотууд, орон нутагт байгалийн баялаг, түүхий эдийн төрөл, нөөцийг харгалзан паркийн зориулалт, хэлбэр, чиглэлийг тогтоох;

2

5.1.2. дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн түвшин, үйлдвэрлэлийн бий болсон бүтэц болоэ эдийн засгийн салбаруудын хөгжлийн хэтийн төлөвийг харгалзан паркийн байршлыг тогтоох; 5.1.3. паркт эрхлэх үйлдвэрлэл нь оюуны өндөр багтаамж бүхий дэвшилтэт техник, технологи болон мэдээллийн технологийн ололтод суурилсан байх; 5.1.4. паркт байрших үйлдвэрлэл, технологийн нэгж нь гадаад зах зээлд өрсөлдөх чадвартай экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх чадавхи бүхий эдийн засаг, санхүү, технологи, хүний нөөц, маркетингийн чадварлаг менежментээр хангагдсан байх. 6. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийг хөгжүүлэхэд төрөөс үзүүлэх дэмжлэг 6.1. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийг хөгжүүлэхэд төрөөс дараах дэмжлэг үзүүлнэ: 6.1.1. паркт зориулан олгох газрын хил заагийг тогтоож, газар эзэмшигчийг тодорхойлох; 6.1.2. газрын төлбөрийн хэмжээг тогтоож, хөнгөлөлт үзүүлэх; 6.1.3. парк байгуулах зориулалт, хэлбэр, чиглэлийг байршил бүрээр тогтоох; 6.1.4. парк байгуулах үнэлгээ хийлгэх, төлөвлөгөө, төсөл боловсруулах ажлыг зохион байгуулж, эдгээрт шаардагдах санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх; 6.1.5. паркт үйл ажиллагаа эрхлэх журмыг тогтоох; 6.1.6. паркт өндөр мэргэшлийн гадаад, дотоодын менежер, мэргэжилтэн ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх; 6.1.7. Засгийн газрын олон улсын хамтын ажиллагааны хүрээнд паркт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих; 6.1.8. паркт үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүний экспортыг дэмжих. Тухайлбал, татварын бус техникийн хориг саадыг багасгах, чөлөөт худалдааны хоёр талт хэлэлцээр байгуулах, бүс нутгийн хүрээнд

чөлөөт худалдааны

хэлэлцээрт нэгдэн орох арга хэмжээ авах; 6.1.9. паркт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжийг хөнгөлөлттэй зээл, тусламжийн төсөлд тэргүүн ээлжинд хамруулах; 6.1.10.паркийг дэмжих хөгжлийн сан байгуулах асуудлыг олон улсын байгууллага, хандивлагч орнуудын хамтын ажиллагааны хүрээнд шийдвэрлэх; 6.1.11. тенант хэлбэрийн паркийн үйл ажиллагааны чиглэлийг тогтоож, парк байгуулах ажлыг төсвийн болон бусад эх үүсвэрээр санхүүжүүлэх.

3

7. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн дэвсгэр нутагт үйлчлэх эрх зүй, татварын орчин 7.1. Чөлөөт бүсийн нутаг дэвсгэрт байрлах үйлдвэрлэл, технологийн паркт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжид Чөлөөт бүсийн тухай хуульд заасан эрх зүй, татварын орчин үйлчилнэ; 7.2. Үйлдвэрлэл, технологийн паркт үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгжид татварын дор дурдсан хөнгөлөлт үзүүлэх асуудлыг хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ: 7.2.1. үйлдвэр барих болон технологийн шинэчлэлт хийх хугацаанд аж ахуйн нэгжийг газрын төлбөрөөс чөлөөлөх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхэлсэнээс хойш тодорхой хугацаанд газрын төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх; 7.2.2. экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа аж ахуйн нэгжийг тодорхой хугацаанд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх; 7.2.3. экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд зориулан импортлож байгаа түүхий эд, материал сэлбэг, тоног төхөөрөмжийг импортын гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх; 7.2.4. тенант хэлбэрийн парк болон технологийн инкубаторыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн болон орлогын албан татвараас чөлөөлөх: 8. Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулах байршил, зориулалт, хэлбэр, чиглэл, Үйлдвэрлэл, технологийн паркийг дараах байршил, зориулалт, хэлбэр, чиглэлээр байгуулж, хөгжүүлнэ. Монгол Улсын Засгийн газар

энэхүү үндсэн

чиглэлд тусгагдсан паркийн чиглэлийг өөрчилж болох бөгөөд паркийн байршлыг өөрчлөх, шинээр парк байгуулах санал гаргаж болно. 1/ Байршил:

Дархан хот

Паркийн нэр:

“Дархан” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Дагнасан болон холимог

Чиглэл:

а) хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн экспортлох бүрэн мөчлөг бүхий үйлдвэрлэл; б) экспортод зориулсан мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл;

4

в) электрон техник, компьютер, гэр ахуйн цахилгаан барааг угсрах үйлдвэрлэл; г) хөдөө аж ахуйн техник угсрах үйлдвэрлэл. 2/ Байршил:

Зуунмод хот

Паркийн нэр:

“Зуунмод” хөгжлийн парк

Зориулалт:

Хөгжлийн парк

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а)

мал,

амьтны

гаралтай

ховор

түүхий

эдийг

боловсруулан энзиминологи, гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологийг хөгжүүлэх инкубатор; б) мэдээллийн технологи; в) биотехнологийг хөгжүүлэх инкубатор; г) өндөр зэрэглэлийн савхин жижиг эдлэл, ноолууран нэхмэл бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл. 3/ Байршил:

Багахангай дүүрэг

Паркийн нэр:

Багахангай “Эйрсервис интернэйшнл” парк

Зориулалт:

Үйлчилгээний экспорт

Хэлбэр:

Дагнасан

Үйлдвэрлэл:

а) олон улсын нислэгийг дамжин өнгөрүүлэх үйлчилгээ /онгоцны буудал, нислэгийн зурвас, агаарын хөлөгт техникийн үйлчилгээ хийх, нислэгийг удирдах цогцолбор/; б) агаарын хөлгийн зорчигчдод зориулсан хоол хүнсний үйлдвэрлэл;

4/ Байршил:

Чойбалсан хот

Паркийн нэр:

“Дорнод” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) эрдэс баялгийг гүнзгий боловсруулах үйлдвэрлэл. Тухайлбал, өндөр цэвэршилтэй нунтаг, металл, давхар исэл үйлдвэрлэх; б) хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн экспортлох бүрэн мөчлөг бүхий үйлдвэрлэл;

5

в) экспортод зориулсан мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл. 5/ Байршил: Паркийн нэр:

Чойр хот “Алтан говь ” хөгжлийн парк

Зориулалт:

Хөгжлийн парк

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) эрдэс баялгийг гүн гүнзгий боловсруулах үйлдвэрлэл. Тухайлбал, зэс хайлах, зэсийн цувимал, хавтан, зэс утас болон

кабель зэрэг

зэс хоолой, бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэх; б) мэдээллийн технологи; в) нүүрс-химийн технологи. 6/ Байршил:

Эрдэнэт хот

Паркийн нэр:

“Эрдэнэт” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулж, экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх бүрэн мөчлөг бүхий үйлдвэрлэл; б) экспортод зориулсан мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл.

7/ Байршил:

Ховд хот

Паркийн нэр:

“Ховд” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн экспортлох бүрэн мөчлөг бүхий үйлдвэрлэл; б) экспортод зориулсан мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

8/ Байршил:

Налайх хот

Паркийн нэр:

“Налайх” бизнесийн инкубатор парк

Зориулалт:

Өрхийн үйлдвэрэл, жижиг бизнесийг дэмжих

Хэлбэр:

Тенант

6

Чиглэл:

а) Өрхийн амьжиргааг

дэмжих

зорилго бүхий жижиг

үйлдвэрлэл, үйлчилгээ. 9/ Байршил

Сүхбаатар хот

Паркийн нэр:

“Сэлэнгэ” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) модон бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл; б) хөдөө аж ахуйн машин механизм угсрах үйлдвэр; в) бордоо, био тэжээлийн үйлдвэрлэл; г) мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл.

10/ Байршил

Улиастай хот

Паркийн нэр:

“Завхан” үйлдвэрлэл, технологийн парк

Зориулалт:

Экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл

Хэлбэр:

Холимог

Чиглэл:

а) бордооны үйлдвэрлэл; б) хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн экспортлох бүрэн мөчлөг бүхий үйлдвэрлэл; в) экспортод зориулсан мах, махан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл;

9. Үйлдвэрлэл, технологийн паркийг байгуулж хөгжүүлэх үе шат Үйлдвэрлэл,

технологийн

паркийг

дараах

үе

шаттайгаар

байгуулан

хөгжүүлнэ: Нэгдүгээр үе шат: 2004-2008 он. 1/ Дархан, Эрдэнэт, Чойр, Сүхбаатар, Ховд хотод үйлдвэрлэл, технологийн парк, Налайх дүүрэгт “Тенант” парк байгуулах ажлыг эхлүүлнэ. 2/ Зуунмод, Чойбалсан, Улиастай хот, Багахангай дүүрэгт парк байгуулах ажлын бэлтгэл ажлыг хангаж, техник, эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах, гадаад орнуудад сурталчлах, хөрөнгө оруулагчдад танилцуулах, хөрөнгийн эх үүсвэрийг

гадаад, дотоодын

хөрөнгө

оруулалт,

зээл

тусламжийн

хүрээнд

шийдвэрлэх цогцолбор арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ. Хоёрдугаар үе шат.

2008-2012 он.

1/ / Дархан, Эрдэнэт, Чойр, Сүхбаатар, Ховд хот, Налайх дүүргийн парк дахь үйлдвэрлэлийн цогцолборыг бүрэн хүчин чадлаар нь ажиллуулна.

7

2/ Зуунмод, Чойбалсан, Улиастай хот, Багахангай дүүрэгт парк байгуулах бэлтгэл ажлыг хангаж, техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах,

гадаад

орнуудад сурталчлах, хөрөнгө оруулагчдад танилцуулах, хөрөнгийн эх үүсвэрийг гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт, зээл тусламжийн хүрээнд шийдвэрлэх цогцолбор арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ.. 10. Үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулж хөгжүүлэх эдийн засаг, нийгмийн үр дүн 10.1. Монгол улсын ирээдүйн хөгжил, дэвшлийг хангах экспортын чиглэлтэй эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үйлдвэрлэлийн бүтэц бий болно. 10.2. Экспортын хэмжээ нэмэгдэж, эдийн засаг өөрийгөө тэтгэн хөгжих боломж бүрдэж, Монгол улс даяаршиж байгаа дэлхийн зах зээлд тодорхой нэрийн бүтээгдэхүүнээр өөрийн байр суурийг эзэлнэ. 10.3. Үйлдвэрлэлийн хөгжлийг даган дэд бүтэц, үйлчилгээний тогтолцоо эрс сайжирч, ажил эрхлэлт нэмэгдэн, хүн амын амьжиргааны түвшин дээшилнэ. 10.4. Орчин үеийн технологи, менежмент нэвтэрч, үндэсний боловсон хүчний чадавхи дээшилнэ. 10.5. Үндэсний шинжлэх ухаан, техник, технологийн түвшин дээшилж, эрдэм, шинжилгээ, судалгааны ажил арилжааны тогтолцоонд шилжиж, боловсрол, шинжлэх ухааны үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, практикт чиглэгдэх тогтолцоо бий болно.

8

1 дүгээр хавсралт Дэлхийн улс орнуудын аж үйлдвэрийн паркууд /АҮП/ -ын үйл ажиллагаа, зорилго Аж үйлдвэрийн паркийн үндсэн үзүүлэлт А 1. Нэр томьёо

Хятад улс

Гана

Тайвань

1 Өндөр технологи хөгжүүлэх чөлөөт бүс

2 Чөлөөт бүс

3 Шинжлэх ухаанд суурилсан аж үйлдвэрийн парк

2. Зорилго Аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх ;

Аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх

Аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх

Нутгийн хойд, өмнөд хэсгийн эдийн засгийн бүс нутгийг тэнцвэртэй хөгжүүлэх

Өндөр технологи нэвтрүүлэх ;

Өндөр технологи нэвтрүүлэх

Экспортын зориулалттай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх ; Зах зээлд өрсөлдөх чадвартай үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ;

Румын

БНСУ

4 Аж үйлдвэрийн парк

5 Шинжлэх ухаанд суурилсан аж үйлдвэрийн парк

Шинжлэх ухаан, технологийг хөгжүүлэх

Өндөр технологитой үйлдвэрийг хөгжүүлэх

Индонез 6 Аж үйлдвэрийн парк

Экспортын зориулалттай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх Зах зээлд өрсөлдөх чадвартай үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх 9

3. Чиглэл

Өндөр технологитой аж үйлдвэрийн болон хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

Дотоод ба импортын түүхий эд боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, экспортлох

Хагас дамжуулагч, компьютер, харилцаа холбооны тоног төхөөрөмж, биотехнологи

Шинжлэх ухааны судалгаа хийх, технологийг хөгжүүлэх

4. Хэлбэр

Холимог буюу дагнасан

Холимог буюу дагнасан

Холимог

Холимог

5. АҮП –ийн байршил сонгох үндсэн шаардлага Хүн олноор суурьшсан, Далайд гарцтай байх, Далайн боомт, Нисэх онгоцны буудлын ойролцоо байх

Хүн олноор суурьшсан, Далайд гарцтай, Нисэх онгоцны буудлын ойролцоо байх

Хурдны замтай холбогдсон байх

Эдийн засгийн дэд бүтэц хөгжсөн байх

Хими, эмийн Компьютер, холбооны тоног бэлдмэл, цахилгаан төхөөрөмж, цахилгаан бараа, бараа, барилгын биотехнологи материал, хүнсний бүтээгдэхүүн, мод боловсруулах Холимог Холимог

Хурдын замтай холбогдсон байх

Эдийн засгийн дэд бүтэц хөгжсөн байх

Үр ашигтай эдийн засгийн үйл ажиллагаа 10

Далайн боомт ойр дөт,нисэх онгоцны буудлын ойролцоо байрлах Үндэсний хурдны ба Европын замтай холбогдсон

явуулах нөхцөлийг хангасан дэд бүтэц хөгжсөн байх Шинжлэх ухааны байгууллагыг түшиглэсэн байх

6. АҮП –ийг хэрэгжүүлэх пүүс, компанид тавих шаардлага Өндөр мэргэжлийн боловсон хүчинтэй байх,

Шинжлэх ухааны байгууллагыг түшиглэсэн байх

Өндөр мэргэжлийн боловсон хүчинтэй байх

Шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээний байгууллагуудтай нягт хамтран ажилладаг байх Шинийг санаачлагч, байгаль орчныг хамгаалахад түлхүү анхаардаг

Шинжлэх ухаан, эрдэм шинжилгээний байгууллагуудтай нягт хамтран ажилладаг байх Шинийг санаачлагч, байгаль орчныг хамгаалахад түлхүү анхаардаг

Өөрийн бүтээг-

Өөрийн бүтээг11

дэхүүнээ олон улсын стандартын шаардлагад нийцүүлсэн байх

дэхүүнээ олон улсын стандартын шаард-лагад нийцүүлсэн байх Дэлхийн зах зээлд экспортлох

Дэлхийн зах зээлд экспортлох Өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх Үйлдвэрийн бааз суурьтай байх

Өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх Үйлдвэрийн бааз суурьтай байх Чөлөөт бүсэд үйл ажиллагаа явуулах лицензтэй байх

7. Төрийн оролцоо

Чөлөөт бүсэд үйл ажиллагаа явуулах лицензтэй байх Төрөөс судалгаа, шинжилгээнд зарцуулж байгаа нийт зардлын 2/5 –ийг чөлөөт бүсийг хөгжүүлэхэд зориулж байна.

Чөлөөт бүсэд импортлож байгаа бараа, бүтээгдэхүүн ийг гаалийн албан татвар, хураамж ба орлогын

Засгийн газраас АҮП –ийг хөгжүүлэхэд жил бүр ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийдэг

12

Аж үйлдвэрийн паркт үйл ажиллагаа явуулах зөвшөөрөл авч гэрээ байгуулсан байх Орлогын албан татвараас чөлөөлж байгаа

Төрөөс жил бүр тэргүүний технологитой бүтээгдэхүүн шалгаруулж, шалгарсан компанид буцалтгүй тусламж үзүүлдэг.

Газрыг хөнгөлөлттэй тарифаар түрээслэдэг.

албан татвараас 10 жилийн хугацаанд чөлөөлнө.

13

2 дугаар хавсралт ТАЙЛАНД УЛСАД АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКТ ҮЙЛЧИЛДЭГ ТАТВАРЫН ХӨНГӨЛӨЛТ Хотод

Төвийн бүс

Алслагдсан бүс

ОРЛОГЫН АЛБАН ТАТВАР Аж үйлдвэрийн бүс \ Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс \ Худалдааны чөлөөт бүс 8 жилийн хугацаанд татвараас 100 хувь 3 жилийн хугацаанд татвараас 100 7 жилийн хугацаанд татвараас 100 хувь чөлөөлж байна чөлөөлж дараагийн 5 жилд 50 хувь хөнгөлж хувь чөлөөлж байна байна. ҮНДСЭН ХӨРӨНГИЙН ТАТВАР \Машин, тоног төхөөрөмж, сэлбэг хэрэгсэл болон бусад материал\ Аж үйлдвэрийн бүс 50 хувийн хөнгөлөлт

50 хувийн хөнгөлөлт Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс

Татвараас чөлөөлж байна

Татвараас чөлөөлж байна. Татвараас чөлөөлж байна. Татвараас чөлөөлж байна. ИМПОРТООР ОРУУЛЖ ИРЖ БАЙГАА ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ЗОРИУЛАЛТЫН ТҮҮХИЙ ЭДЭД НОГДУУЛАХ ТАТВАР Аж үйлдвэрийн бүс Экспортын хэмжээ 30 хувиас доошгүй байгаа тохиолдолд татвараас 1 жилийн хугацаанд чөлөөлнө

Татвараас чөлөөлж байна

Экспортын хэмжээ 30 хувиас доошгүй байгаа тохиолдолд татвараас 5 жилийн хугацаанд чөлөөлж, дотоодын зах зээлд бүтээгдэхүүн борлуулах тохиолдолд татварын 25 хувийг төлнө Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс

Экспортын хэмжээ 30 хувиас доошгүй байгаа тохиолдолд татвараас 1 жилийн хугацаанд чөлөөлнө

Татвараас чөлөөлж байна 14

Татвараас чөлөөлж байна.

НӨТ, ОНЦГОЙ ТАТВАР, НЭМЭГДЭЛ ТАТВАР, ИМПОРТ, ЭКСПОРТЫН ТАТВАР Аж үйлдвэрийн бүс Хөнгөлөлтгүй

Хөнгөлөлтгүй

Хөнгөлөлтгүй

Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс – ТАҮГ-аас үзүүлэх хөнгөлөлт Татвараас чөлөөлж байна

Татвараас чөлөөлж байна

Татвараас чөлөөлж байна

ТЭЭВЭР, ЦАХИЛГААН, УСАН ХАНГАМЖ Орлогын татварын зардалд үзүүлэх давхар хөнгөлөлт Аж үйлдвэрийн бүс \ Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс Хөнгөлөлтгүй

Хөнгөлөлтгүй

10 жилийн хугацаанд чөлөөлнө

ДЭД БҮТЭЦ Орлогын татварын зардалд үзүүлэх давхар хөнгөлөлт Аж үйлдвэрийн бүс \ Экспортын бүтээгдэхүүн боловсруулах бүс Хөнгөлөлтгүй

Хөнгөлөлтгүй

25 хувиар хөнгөлж байна.

15

“ДАРХАН” ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ТҮҮХИЙ ЭДИЙГ ГҮНЗГИЙ БОЛОВСРУУЛАХ БОЛОН БЭЛЭН БҮТЭЭГДЭХҮҮН УГСРАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК (АҮП) Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Дархан-Уул, Төв аймгуудын нутгийг хамруулан тэдгээрийн мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд арьс шир, махыг боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. Дархан хотод одоо арьс шир боловсруулах 2, мах комбинат 1 ажиллаж байна. АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, эрдэс түүхий эдийн нөөц, ордын байршил, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд: Дэд бүтэц Д/ д 1

Аймгийн нэр Дарханы АҮП- Дархан-Уул ийн хамрах хүрээ

Төв

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Эрчим хүч, дулаан Зам тээвэр Холбоо хангамж Цагт 48.0 мянган Сүхбаатар – Замын - Үүдийг Тоон системийн автомат цахилгаан эрчим хүч холбосон олон улсын төмөр телефон болон үүрэн үйлдвэрлэдэг дулааны зам дайран өнгөрдөг. Улсын телефон станцтай. Радио шугамтай. автозамын релейн цахилгаан станцтай. чанартай сүлжээ холбогдсон. Интернетийн Аймгийн хэрэгцээнд сүлжээнд голын аймгийн холбооны төв дутагдалтай цахилгаан, Дархан-Шарын эрчим хүчний хэрэгцээг хооронд 75 км шороон, Орхон дээр байрладаг. Улаанбаатар хот, ОХУ-ын сумын хооронд 35 км хатуу Дорнод Сибирийн эрчим хучилттай, 10 км шороон хүчийг холбосон 220 квт- автозамтай. Агаарын тээвэр ын дэд станцаас хангадаг. үйлчилдэггүй. Аймгийн цахилгаан, эрчим Хатуу хучилттай автозамтай. Тоон системийн автомат хүчний хэрэгцээний 91.2 Агаарын тээвэр үйлчилдэггүй. телефон болон сансрын холбооны станцтай. хувийг төвийн эрчим Радио релейн шугамтай. хүчний сүлжээгээр, 8.8 Интернетийн сүлжээ хувийг дизель станцаар аймгийн холбооны төв хангадаг. дээр байрладаг. 16

Ажиллах хүчний нөөц Аймгийн нэр

Нийт хүн ам, мян.хүн

Д/д

1

Дархан АҮП- Дархан-Уул ийн паркийн Төв хамрах хүрээ

Ажиллагчдын тоо, мян.хүн

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам, мян.хүн

Нийт

22.3 38.9

20.6 37.6

84.8 98.0

Үүнээс үйлдвэр, аж ахуйн байгууллагад Хүний тоо Эзлэх хувь,% 2.9 28.0

14.1 74.5

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо,мян.хүн Нийт Эдийн дүн засгийн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь,% 1.5 6.7 1.2 3.1

Байгалийн баялаг, эрдэс, түүхий эдийн нөөц Д/ д

Аймгийн нэр Алт

Зэс

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц, ордын тоо Төмөр Нүүрс Бусад

17

Бүгд

1

Дархан АҮП-ийн хамрах хүрээ

Дархан-Уул Төв

18 83

-

1 -

1 10

12 91

32 184

Усны нөөц, түүний ашиглалт Д/ д

Аймгийн нэр

Гадаргын ус, шоо км Нийт

1

Дархан Дарханы АҮП- Уул ийн Төв хамрах хүрээ

0.004 4 1.91

Ашиг лаж болох

Газрын доорхи ус, шоо км Нийт Ашиг лаж болох

0.01

0.01

0.003

0.20

0.59

0.20

Хэрэглээ, сая шоо метр Ашигл ах болом ж той нийт нөөц 13

Хүн ам

Үйлдвэрлэл

ний т

Эргэ лт гүй

Ний т

Эргэл т гүй

4.4

3.1

35.1

24.3

Газар тариа лан, бэлчээ р усжуу лалт 50.4

Ашиг лаж буй нийт нөөц 77.8

Батлагдсан ашиглалтын нөөц Ор Ашиглал -тын дын тоо нөөцийн нийлбэр дүн, м3/хоног 1

257400.0

5

575900.0

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Д / д 3 Дархан

Аймгийн нэр Ноолуу р ДарханУул

19.6

Түүхий эдийн төрөл Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Арьс, ширэн түүхий эд, мян шир ДҮН Хонин Ямаан Үхрий Адуун Тэмэ Хонин Тэмээн Хялгас Бусад, ы шир э-ний н ы , ы ий ы шир шир арьс хөөвө арьс ноос ноос р 186.5 2.3 4.0 3.5 215.9 21.5 5.7 4.7 1.1 18

ДҮН

33.0

АҮПийн хамрах хүрээ

Төв

123.4

1608.1

41.0

102.8

8.7

1884.0

179.0

93.9

45.2

28.0

0.6

346.7

Аймгуудын газар тариалангийн талбайн нөөц, ашиглалт Д/д

1

Аймгийн нэр

Дархан АҮП- Дархан-уул ийн хамрах хүрээ Төв

19921996 оны дундаж, га 17617.9 114048. 5

Үр тариа 12861. 0 28049. 0

Тариалалт ,га Төмс Хүнсни Бусад й Ногоо 428.6

619.7

588.0

2631. 1

1615.4

333.0

ДҮН

Ашиглалт,%

14497. 3 32628. 5

Үр тариа

Төмс, хүнсний ногоо

82.3

8565.6

12201.6

28.6

17747. 0

19690.3

Махны нөөц №

Аймаг

Бүгд Тэмээний

1

Дархан АҮП-ийн Дархан-Уул хамрах хүрээ Төв

1.74 15.92

0.05

Махны нөөц, мян. тонн үүнээс Адууны Үхрийн 0.13 0.44 2.27 5.20

Хонины 0.97 6.52

Ямааны 0.20 1.88

а Хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг гүнзгий боловсруулах аж үйлдвэрийн цогцолбор Тус паркт Дархан-уул, Төв аймгуудад жилд бэлтгэгдэх бололцоотой 214.5 мянган хонины арьс, 115.8 мянган ямааны арьс, 66.1 мянган үхрийн шир, 34.1 мянган адууны шир, 600 тэмээний шир тус бүр боловсруулж, эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргахаар тооцсон болно. Дархан хотын мах комбинатыг түшиглүүлэн тус бүс нутагт жилд бэлтгэх бололцоотой 9.41 мянган тн хонины мах, 2.69 мянган тн ямааны мах, 8.36 мянган тн үхрийн мах, 2.83 мянган тн адууны мах, 0.05 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. б. Өндөр технологийн бэлэн бүтээгдэхүүн угсрах үйлдвэр 19

Өндөр технологийн бэлэн бүтээгдэхүүн угсрах үйлдвэрийг Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр, Дарханы Техникийн их сургуулийн салбарын нөөц бололцоонд түшиглүүлэн байгуулах боломжтой юм. Ийнхүү парк зохион байгуулснаар тус бүс нутагт буй 3.8 мянган ажилгүйчүүдийн тоог бууруулах бололцоо бүрдэх болно.

20

“ЭРДЭНЭТ” ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ТҮҮХИЙ ЭД ГҮНЗГИЙ БОЛОВСРУУЛАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Хөвсгөл, Баянхонгор, Булган, Орхон аймгуудын мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд арьс шир, махыг боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. Эрдэнэт хотод ноос угаах 2, ноолуур угаах, самнах 1, эсгий, эсгий гутлын 3, нэхмэлийн 2, мах комбинат 1 ажиллаж байна. АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, эрдэс түүхий эдийн нөөц, ордын байршил, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд: Дэд бүтэц Д/ д 1

Аймгийн нэр ЭрдэнэтАҮП– Хөвсгөл ийн хамрах хүрээ

Баянхонгор

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Эрчим хүч, дулаан Зам тээвэр Холбоо хангамж хөрсөн Тоон системийн Тариалан, Их-Уулаас Сайжруулсан телефон бусад сумд, аймгийн автозамтай. Төмөр зам автомат төвд дизель цахилгаан байхгүй. Нисэх онгоц буух станцтай. Интернетийн хучилттай сүлжээ аймгийн үүсгүүр ажиллаж, хатуу төв дээр цахилгаан, эрчим зурвастай. Шөнийн нислэг холбооны байрладаг. хүчний хэрэгцээг хийх боломжтой. хангадаг. системийн хөрсөн Тоон Аймгийн эрчим хүчний Сайжруулсан хэрэгцээг 11 дизель автозамтай. Нисэх онгоц автомат телефон болон холбооны станц бүхий эрчим буух хатуу хучилттай сансрын хүчний нэгдсэн үйлдвэр зурвастай. Шөнийн нислэг станцтай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн хийх боломжтой. хангадаг. сүлжээний бие даасан төвтэй.

21

Булган

Аймгийн төв болон Тэшиг сумаас бусад сумд төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Аймгийн Эрчим хүчний үйлдвэр нь хүч чадлынхаа 78.2 хувийг ашигладаг. Жилд 78.9 квт.цаг цахилгаан, эрчим хүч үйлдвэрлэдэг дулааны цахилгаан станцтай. ОХУ-аас 328.7 сая квт.цаг цахилгаан эрчим хүч авч, аймгийн хэрэгцээг хангадаг. Аймгийн хэмжээнд 376 гкал. Цаг дулаан үйлдвэрлэдэг 2 дулааны станц ажилладаг.

Орхон

системийн Сайжруулсан хөрсөн Тоон автозамтай. Нисэх онгоц автомат телефон болон үүрэн телефон буух шороон зурвастай. станцтай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг. системийн Улаанбаатар хот, Дархан- Тоон Уул аймаг, Сэлэнгэ автомат телефон болон холбооны аймагтай холбогдсон сансрын хатуу хучилттай станцтай. Радио релейн Үүрэн автозамтай. Олон улсын шугамтай. станцтай. төмөр замтай. Агаарын телефон Интернетийн сүлжээ тээвэр үйлчилдэггүй. аймгийн холбооны төв дээр байрладаг.

Ажиллах хүчний нөөц Д/д

Аймгийн нэр

Нийт хүн ам, мян.хүн

Ажиллагчдын тоо, мян.хүн

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам, мян.хүн

Нийт

1

Эрдэнэтий Хөвсгөл н АҮП-ийн Баянхонгор

119.8 85.3

47.6 36.6

46.3 34.6 22

Үүнээс үйлдвэр, аж ахуйн байгууллагад Хүний Эзлэх тоо хувь,% 0.8 1.7 0.2 0.6

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо,мян.хүн Нийт Эдийн засгийн дүн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь,% 1.7 3.6 1.8 4.9

хамрах хүрээ

Булган Орхон

62.6 76.0

24.0 28.5

22.7 27.0

1.4 1.5

6.2 5.5

1.3 2.2

5.4 7.7

Байгалийн баялаг, эрдэс түүхий эдийн нөөц Аймгийн нэр Д/д 1

Эрдэнэт АҮП-ийн хамрах хүрээ

Хөвсгөл Баянхонгор Булган Орхон

Алт

Зэс

1 24 9 -

1

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц, ордын тоо Төмөр Нүүрс Бусад 3 1 -

6 4 3 -

40 18 18 3

Бүгд 50 46 31 4

Усны нөөц, түүний ашиглалт Д/ д

Аймгийн нэр

Гадаргын ус, шоо км

Газрын доорхи ус, шоо км

Хэрэглээ, сая шоо метр

23

Батлагдсан ашиглалтын нөөц

Эрдэнэ т АҮПийн хамрах хүрээ

Хөвсгөл Баянхонг ор Булган Орхон

Ашиг лаж болох

Ашигла х болом ж той нийт нөөц

Хүн ам

Үйлдвэрлэл

Ордын тоо

Ашиглалтын нөөцийн нийлбэр дүн, м3/хоног

Ний т

Ашиглаж буй нийт нөөц

1

Ашиг лаж болох

Газар тариалан, бэлчээр усжуулалт

Ний т

6.59 0.45

0.16 0.05

2.49 0.10

1.95 0.05

2110 100

3.8 2.1

3.3 2.0

27.4 0.8

26.3 0.5

15.1 35.7

44.7 38.2

3 24

7329.0 61912.5

1.75 0.00 5

0.94 0.001

0.50 0.00 1

0.15 0.001

1090 1.1

2.0

2.0

35.5

34.9

22.7

59.6

1 1

4907.0 247500. 0

Ний т

Эргэлтг үй

Ний т

Эргэлтгү й

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Д/ д

187.6 320.2

Түүхий эдийн төрөл Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Арьс, ширэн түүхий эд,с мян шир ДҮН Хонин Ямаан Үхрий Адуун Тэмэ ДҮН Хонин Тэмээн Хялгас Бусад, ы шир э-ний н ы ы , ий ы шир шир арьс арьс хөөвө ноос ноос р 1066.3 43.3 136.8 49.9 1483.9 178.0 99.8 62.2 18.2 0.2 358.4 996.0 196.3 192.8 73.1 1778.4 139.0 178.3 28.1 10.9 2.6 358.9

73.5 15.4

862.6 272.0

Аймгийн нэр Ноолуу р

1

Эрдэнэ т АҮПийн хамрах хүрээ

Хөвсгөл Баянхонг ор Булган Орхон

8.9 1.9

65.1 4.2

22.4 1.1

1032.5 294.6

130.1 5.0

45.1 4.8

Махны нөөц №

Аймаг

Махны нөөц, мян. тонн үүнээс

Бүгд 24

25.6 4.3

12.0 3.1

0.1 0.1

212.9 17.3

1 Эрдэнэт АҮП- Хөвсгөл ийн хамрах Баянхонгор хүрээ Булган Орхон

20.37 21.18 13.98 1.43

Тэмээний 0.27 1.52 0.02 -

Адууны 2.05 3.66 1.66 0.12

Үхрийн 12.78 4.98 6.51 0.65

Хонины 2.47 5.78 4.44 0.47

Ямааны 2.80 5.24 1.35 0.19

Хөдөө аж ахуйн түүхий эд гүнзгий боловсруулах үйлдвэрлэлийн цогцолбор Тус паркт Хөвсгөл, Баянхонгор, Булган, Орхон аймгуудын малын гаралтай түүхий эдийг боловсруулж экспортод гаргах бололцоотой юм. Жилд 332,1 мянган хонины арьс, 328 мянган ямааны арьс, 120,2 мянган үхрийн шир, 44,2 мянган адууны шир, 3 мянган тэмээний шир бэлтгэж, боловсруулах, 596,7 тн ноолуур, 3196,9 тн хонины ноос, 250,4 тн тэмээний ноос, 398,9 тн хялгас, хөөврийг боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргахаар тооцсон болно. Эрдэнэтийн мах боловсруулах үйлдвэрийг түшиглүүлэн тус бүс нутагт жилд бэлтгэх бололцоотой 13,16 мянган тн хонины мах, 9,58 мянган тн ямааны мах, 24,92 мянган тн үхрийн мах, 7,49 мянган тн адууны мах, 1,81 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. Ийнхүү парк зохион байгуулснаар тус бүс нутагт буй 7 мянган ажилгүйчүүдийн тоог бууруулах бололцоо бүрдэх болно.

25

“ЧОЙБАЛСАН” ЭРДЭС БАЯЛАГ БОЛОН ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ТҮҮХИЙ ЭДИЙГ ГҮНЗГИЙ БОЛОВСРУУЛАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий аймгуудын нутагт орших холимог металлын ордоос гарах түүхий эдийг боловсруулах мөн мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд арьс шир, махыг боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, эрдэс түүхий эдийн нөөц, ордын байршил, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд: Дэд бүтэц Д/ д 1

Чойбалса н АҮП-ийн хамрах хүрээ

Аймгийн нэр Дорнод

Сүхбаатар

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Эрчим хүч, дулаан хангамж Зам тээвэр Холбоо хөрсөн Тоон системийн автомат Аймгийн төвд жилдээ 550.0 Сайжруулсан мянган гкал дулаан, 131.0 автозамтай. Нисэх онгоц буух телефон болон сансрын хучилттай зурвастай. холбооны станцтай. Радио сая квт.цаг цахилгаан, эрчим хатуу хүч үйлдвэрлэх дулааны Шөнийн нислэг хийх боломжтой. релейн шугамтай. Өндөр хурдны шилэн кабель цахилгаан станц ажилладаг. суурилуулж байгаа. Цагаан-Овоо, Хөлөнбуйр, Интернетийн сүлжээний бие Баяндун, Баян-Уул, даасан төвтэй. Чулуунхороот, Дашбалбар, Матад, Сэргэлэн, Сүмбэр зэрэг 9 суманд дизель станц ажилладаг. Халзан, Асгат сум төвийн Сайжруулсан шороон хөрсөн Тоон системийн автомат эрчим хүчний нэгдсэн автозамтай. Нисэх онгоц буух телефон болон сансрын холбооны станцтай. Радио сүлжээнд холбогдсон. шороон зурвастай. релейн шугамтай. Өндөр Аймгийн төв болон сумдад хурдны шилэн кабель дизель станц ажилладаг. суурилуулж байгаа. Аймгийн төв, сумдад усан Интернетийн сүлжээ халаалтын зуух төвлөрсөн аймгийн холбооны төв дээр болон хэсэгчилсэн байдлаар байрладаг. дулаанаар хангадаг. 26

Хэнтий

хөрсөн Батширээт, Биндэр, Баян- Сайжруулсан Адарга, Норивлин, Дадал, автозамтай. Нисэх онгоц буух Галшар, Баян-Овоо зэрэг 7 шороон зурвастай. сумдаас бусад нь төвийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон.

Тоон системийн автомат телефон болон сансрын холбооны станцтай. Радио релейн шугамтай. Өндөр хурдны шилэн кабель суурилуулж байгаа. Интернетийн сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг.

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц нь тогтоогдсон орд Д/ д

1

Аймгийн нэр Алт Чойбалсан АҮП- Дорнод ийн хамрах хүрээ Сүхбаатар Хэнтий ДҮН

9 13 22

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц тогтоогдсон ордын тоо Зэс Төмөр Нүүрс Холмиог металл -

1 1 2

11 7 4 22

43 28 58 129

Бүгд 63 36 76 175

Үүний дотор холимог металлын нөөц Орд

Орших аймаг сум

27

Ашиглаж эхлэх боломжит хугацаа

Чойбалсан АҮП- Мардай–Цав-Улааны үйлдвэрийн ройон ийн хамрах хүрээ Мардайн ураны хүдэр олборлон баяжуулах үйлдвэр Цавын холимог металлын хүдэр олборлох уурхай

Мардайн орд Дорнод, Гурванзагал

2006 он

Цавын орд, Дорнод, Чойбалсан

2007 он

Улааны холимог металлын хүдэр олборлон Улааны орд, баяжуулах үйлдвэр Дорнод, Гурванзагал

2008 он

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Д/ д

1

Аймгийн нэр

Чойбалса н АҮП-ийн хамрах хүрээ

Дорнод Сүхбаатар Хэнтий ДҮН

Түүхий эдийн төрөл Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Арьс, ширэн түүхий эд, мян шир Ноолуу Хонин Тэмээни Хялга Бусад, ДҮН Хонин Ямаан Үхрий Адуун Тэмээни ы шир й шир н ы ы с, й ы р шир арьс арьс хөөвө ноос ноос р 25.3 432.6 31.5 17.9 8.7 516.0 45.2 19.0 23.3 15.6 0.2 78.4 712.4 79.6 50.2 15.0 935.6 79.2 43.2 21.7 10.0 0.1 176.3 629.9 29.5 37.1 8.9 881.7 77.3 47.6 28.8 11.4 280.0 1774.9 140.6 105.2 32.6 2333. 201.7 109.8 73.8 37.0 0.3 3

Махны нөөц № 1

Аймаг Дорнод

Бүгд 7.07

Махны нөөц, мян. Тонн үүнээс Тэмээний Адууны Үхрийн 0.11 0.87 3.25 28

Хонины 2.34

Ямааны 0.50

Чойбалсан АҮП-ийн хамрах хүрээ

Сүхбаатар Хэнтий Дүн

12.60 12.71 32.38

0.27 0.34 0.72

1.56 1.66 4.09

5.07 5.30 13.62

4.28 4.00 10.62

1.42 1.41 3.33

Ажиллах хүчний нөөц Д/д

Аймгийн нэр

Нийт хүн ам, мян.хүн

Ажилчдын тоо, мян.хүн

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам, мян.хүн Нийт

1

Чойбалсан АҮП-ийн хамрах хүрээ

Дорнод Сүхбаатар Хэнтий Дүн

Үүнээс үйлдвэр, аж ахуйн байгууллагад Хүний тоо Эзлэх хувь,%

74.2 55.9 71.4

19.1 23.4 25.4

16.7 22.4 23.6

0.7 0.3 0.3

201.5

67.9

62.7

1.3

4.2 1.3 1.3

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо,мян.хүн Нийт Эдийн дүн засгийн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь,% 2.3 12.0 0.8 3.4 1.5 5.9 4.6

Усны нөөц, түүний ашиглалт Д/ д

Аймгийн нэр

Гадаргын ус, шоо км Нийт

Ашиг

Газрын доорхи ус, шоо км Ний Ашиг

Хэрэглээ, сая шоо метр Ашигл

29

Хүн ам

Үйлдвэрлэл

Газар

Аши

Батлагдсан ашиглалтын нөөц Ор Ашигла

1

Чойбалса Дорнод н АҮП-ийн хүрээ Сүхбаата р Хэнтий ДҮН

лаж болох

т

лаж болох

ах болом ж той нийт нөөц

ний т

Эргэл т гүй

Ний т

Эргэл т гүй

тариа лан, бэлчээ р усжуу лалт

г лаж буй ний т нөө ц

дын тоо

1.51

0.15

0.30

0.20

350

2.2

1.2

4.3

4.2

66.0

71.4

8

0.14

-

0.03

0.01

10

1.8

1.8

11.1

10.4

6.9

19.1

5

6.69 8.34

0.40 0.55

2.70 3.03

0.80 1.01

1200 1560

1.5 5.5

1.4 4.4

3.2 18.6

2.7 17.3

44.4 117.3

48.5 139. 0

3 16

л тын нөөций н нийлбэ р дүн, м3/хоно г 185021. 2 13873.6 74480.0 273374. 8

а. Холимог металл боловсруулах аж үйлдвэрийн цогцолбор Тус паркт Мардайн ураны хүдэр олборлон баяжуулах үйлдвэр, Цавын холимог металлын хүдэр олборлох уурхай, Улааны холимог металлын хүдэр олборлох баяжуулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнийг боловсруулан.эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр төлөвлөв. Эдгээр үйлдвэүүдийг ашиглалтад оруулснаар жилд Мардайн ураны хүдэр олборлон баяжуулах үйлдвэр нь 100-200 тонн ураны исэл гаргаж 1.5 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, Цавын холимог металлын хүдэр олборлох уурхай нь 100 мянган тонн хүдэр (15 мянган тонн цайрын баяжмал) гаргаж 3.5 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, Улааны холимог металлын хүдэр олборлон баяжуулах үйлдвэр нь 25 мянган тонн цайр, хар тугалганы баяжмал гаргаж 4.5 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн гаргах бололцоотой байна. Мөн Сүхбаатар аймаг дахь төмрийн 1, нүүрсний 7, холимог металлын 28 орд, Хэнтийн аймаг дахь алтны 13, төмрийн 1, нүүрсний 4, холимог металлын 58 ордоос гарах бүтээгдэхүүнийг тус паркад боловсруулах болно. б. Хөдөө аж ахуйн түүхий эд гүнзгий боловсруулах үйлдвэрийн цогцолбор Тус паркт Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар аймгуудад жилд бэлтгэгдэх бололцоотой 201,7 мянган хонины арьс, 109,8 мянган ямааны арьс, 73,8 мянган үхрийн шир, 37 мянган адууны шир, 300 тэмээний шир тус бүр боловсруулж,эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргахаар тооцсон болно.Чойбалсан хотын мах комбинатыг түшиглүүлэн тус бүс нутагт жилд бэлтгэх бололцоотой 30

10,6 мянган тн хонины мах, 3,3 мянган тн ямааны мах, 13,6 мянган тн үхрийн мах, 4,0 мянган тн адууны мах , 0.72 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. Ийнхүү парк зохион байгуулснаар тус бүс нутагт буй 4,6 мянган ажилгүйчүүдийн тоог бууруулах бололцоо бүрдэх болно.

31

“ЧОЙР” ХӨГЖЛИЙН ПАРК Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Говьсүмбэр, Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь аймгуудын нутагт орших өнгөт металлын ордоос гарах түүхий эдийг боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, эрдэс түүхий эдийн нөөц, ордын байршил, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд: Дэд бүтэц Д/ д

Бүсийн нэр

Аймгийн нэр

1

Говьсүмбэр АҮП-ийн хамрах хүрээ

Говьсүмбэр

Дорноговь

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Эрчим хүч, дулаан Зам тээвэр Холбоо хангамж Аймгийн бүх сум төвийн Сүхбаатар Замын- Тоон системийн автомат эрчим хүчний системд Үүдийг холбосон олон телефон станцтай. холбогдсон. Аймгийн улсын төмөр зам дайран Интернетийн сүлжээ хэмжээнд инженерийн өнгөрдөг. Сайжруулсан аймгийн холбооны төв хийц бүхий 25 зуух хөрсөн автозамтай. дээр байрладаг. ажиллаж, дулааны Агаарын тээвэр хэрэгцээг хангадаг. үйлчилдэггүй. Хөвсгөл, Хатанбулаг, Сүхбаатар-Замын-Үүдийг Тоон системийн автомат станцтай. Мандах, Сайхандулаан, холбосон олон улсын телефон зам дайран Радио релейн шугамтай. Дэлгэрэх, Улаанбадрах төмөр Сайжруулсан Замын -Үүд, Сайншанд зэрэг 6 сумдаас бусад өнгөрдөг. те-лефон авто замтай. үүрэн нь төвийн эрчим хүчний хөрсөн тээвэр станцтай. Интернетийн нэгдсэн сүлжээнд Агаарын сүлжээ аймгийн үйлчилдэггүй. холбогдсон. холбооны төв дээр байрладаг.

32

Дундговь

Өмнөговь

Өлзийт, Өндөршил, Баянжаргалан, Адаацаг, Дэлгэрхангай зэрэг 5 сумдаас бусад нь төвийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон. Аймгийн төв, сумд дизель цахилгаан станцтай. Жилд 8500.0 мянган квт.цаг цахилгаан эрчим хүч, 47.5 мянган гкал дулаан үйлдвэрлэдэг.

Сайжруулсан хөрсөн Тоон системийн автомат автозамтай. Нисэх онгоц телефон болон сансрын холбооны станцтай. буух шороон зурвастай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг. Сайжруулсан хөрсөн Тоон системийн автомат автозамтай. Нисэх онгоц телефон болон сансрын холбооны станцтай. буух шороон зурвастай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн сүлжээний бие даасан төвтэй.

Ажиллах хүчний нөөц Д/д

Аймгийн нэр

Нийт хүн Эдийн засгийн ам, мян.хүн идэвхтэй хүн ам, мян.хүн

Ажиллагчдын тоо, мян.хүн

Нийт

1

Говьсүмбэр АҮП-ийн хамрах хүрээ

Говьсүмбэр Дорноговь Дундговь Өмнөговь

12.3 51.1 51.3 46.9

3.9 17.9 22.6 20.8

3.6 17.4 21.8 20.1 33

Үүнээс үйлдвэр, аж ахуйн байгууллагад Хүний Эзлэх хувь, тоо % 0.3 0.5 0.5 0.2

8.3 2.9 2.3 1.0

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо, мян.хүн Нийт Эдийн дүн засгийн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь, % 1.7 43.5 0.5 2.8 2.3 10.1 0.7 3.4

Байгалийн баялаг, эрдэс, түүхий эдийн нөөц Д/ д 1

Аймгийн нэр

Говьсүмбэр АҮП-ийн хамрах хүрээ

Алт

Зэс

4

1 1

Говьсүмбэр Дорноговь Дундговь Өмнөговь

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц, ордын тоо Төмөр Нүүрс Бусад 2 1 -

6 3 8

Бүгд

51 14 45

60 18 58

Үүний дотор холимог металлын нөөц Орших аймаг сум

Орд Говьсүмбэр АҮП- Цагаан суваргын катодын зэсийн үйлдвэр ийн хамрах хүрээ “Оюу” толгойн зэс молибдений үйлдвэр Тавантолгойн коксжих нүүрсний уурхай Зэс хайлуулах үйлдвэр

Цагаан суваргын орд, Дундговь, мандах “Оюу” толгойн орд, Өмнөговь, Ханбогд Тавантолгойн орд, Өмнөговь, Цогтцэций Дорноговь, Мандах

Ашиглаж эхлэх боломжит хугацаа 2004 он 2008 он 2008 он 2010 он

Усны нөөц, түүний ашиглалт Д/ д

Аймгийн нэр

Гадаргын ус, шоо км Ний

Ашиг

Газрын доорхи ус, шоо км Ний Ашиг-

Хэрэглээ, сая шоо метр Ашиг34

Хүн ам

Үйлдвэрлэл

Газар

Ашиг

Батлагдсан ашиглалтын нөөц Ор Ашигла

1

Д /д

Говьсүмбэр АҮП-ийн хамрах хүрээ

Говьсүмб эр Дорногов ь Дундговь Өмнөговь

т

-лаж боло х

т

лаж болох

лах болом жтой нийт нөөц

ний т

Эр гэлт гүй

Ний т

Эргэл т гүй

тариалан, бэлчээ р усжуулалт

лаж буй нийт нөөц

дын тоо

0.01

-

2.6

2.6

37.3

36.3

7.7

46.6

2

-

0.000 1 0.005

0.1

0.05

0.00 1 0.01

0.12 0.03 8

-

0.08 0.01

0.01 0.001

10 1

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Аймгийн нэр

Говьсү мбэр АҮПийн хамра х хүрээ

Говьсүмб эр Дорногов ь Дундговь Өмнөговь

15 1.6 1.4

1.6 1.4

4.5 2.7

4.2 2.7

4.8 9.5

10.6 13.6

12 22

Түүхий эдийн төрөл

ДҮН

Хонин ы арьс

Арьс, ширэн түүхий эд, мян шир Ямаан Үхрий Адуун Тэмэ ы н ы шир э-ний арьс шир шир

7.9

125.1

6.8

3.7

1.2

0.6

-

12.3

89.8

546.3

139.7

38.3

16.7

830.8

57.6

49.4

12.0

5.7

2.6

127.3

258.6 259.8

1065.7 512.2

147.9 479.8

47.6 25.1

6.4 69.0

1526.2 1345.9

260.5 62.4

185.5 88.8

23.5 3.5

27.6 4.6

3.5 5.6

500.6 164.9

Газар тариалангийн талбайн нөөц, ашиглалт Д/д

205016. 2 11538.8 137924. 6

Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Хонин Тэмээн Хялгас Бусад, ы ий , ноос ноос хөөвө р 112.1 1.8 2.0 1.3

Ноолуу р 1

5

л-тын нөөций н нийлбэр дүн, м3/хоно г 15379.0

Тариалалт ,га 35

Ургац хураалт

ДҮН

Аймгийн нэр 1

Говьсүмбэр АҮП-ийн хамрах хүрээ

Говьсүмбэ р Дорноговь Дундговь Өмнөговь

Үр тариа

Төмс

5.9

-

9.3

30.6 137.4 124.8

-

17.0 38.7 94.2

Хүнсни Бусад й Ногоо 5.8 14.6 13.4 49.8

-

ДҮН

Ашиглалт ,%

Үр тариа

15.1

255.9

-

Төмс, хүнсний ногоо 23.3

31.6 52.1 144.0

103.2 37.9 115.3

-

187.2 153.0 1277.0

Махны нөөц №

Аймаг

Махны нөөц, мян. тн үүнээс Адууны Үхрийн

Бүгд Тэмээний

1 Говьсүмбэ р АҮП-ийн хамрах хүрээ

Говьсүмбэр Дорноговь Дундговь Өмнөговь

0.82 7.97 10.19 10.09.

0.61 0.25 1.15

0.12 1.09 1.17 0.89

0.28 2.30 1.64 0.93

Хонин ы 0.27 2.47 4.90 2.94

Ямааны 0.15 1.49 2.23 4.17

а. Мэдээллийн технологийн цогцолбор ƒ ƒ ƒ

Өндөр хурдтай мэдээлэл дамжуулах сүлжээ байгуулах; Мэдээлэл, өгөгдөхүүний солилцоог хангах өртөг нэмэгдүүлсэн үйлчилгээ; Программ хангамжийн үйлдвэрлэлийг дэмжих инкубатор байгуулах.

б. Өнгөт металл боловсруулах аж үйлдвэрийн цогцолбор Тус паркт Эрдэнэтийн уулын баяжуулах үйлдвэр, Цагаан суваргын катодын зэсийн үйлдвэр, “Оюу” толгойн зэс молибдений үйлдвэр, Таван толгойн коксжих нүүрсний уурхай, зэс хайлуулах үйлдвэрийн бүтээгдэхүүнийг боловсруулан эцсийн 36

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зориулалтаар байгуулахаар төлөвлөв. Үйлдвэрүүдийг ашиглалтад оруулснаар жилд Цагаан суваргын катодын зэсийн үйлдвэр нь 5000 тн катодын зэс гаргаж 7.5 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, Оюуттолгойн зэс молибдений үйлдвэр нь 30000 тн катодын зэс гаргаж 45 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, Таван толгойн коксжих нүүрсний уурхай нь 1 сая тн коксжих нүүрс гаргаж 35 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, Зэс хайлуулах үйлдвэр нь 100 мянган тн цэвэр зэс гаргаж 150 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн гаргах бололцоо бүрдэнэ. Зэс утас, зэс хоолой, зэс кабель зэрэг эцсийн бэлэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ. Мөн Дорноговь аймаг дахь төмрийн 2, нүүрсний 6, холимог металлын 51 орд, Дундговь аймаг дахь төмрийн 1, нүүрсний 6, холимог металлын 14 орд, Өмнөговь аймаг дахь алтны 4, зэсийн 1, нүүрсний 8, холимог металлын 45 ордоос гарах бүтээгдэхүүнийг тус паркад боловсруулах болно. в. Малын гаралтай түүхий эд боловсруулах аж үйлдвэрийн цогцолбор Тус паркт Говьсүмбэр, Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь аймгуудын малын гаралтай түүхий эдийг боловсруулж экспортод гаргах бололцоотой юм. Энэхүү паркад ноолуур угаах, самнах 1, эсгий, эсгийн гутлын 3, мах боловсруулах 1 үйлдэр одоогоор ажиллаж байна. Говьсүмбэрийн АҮПаркт жилдээ 387.3 мянган хонины арьс , 327.4 мянган ямааны арьс, 40.2 мянган үхрийн шир, 38.5 мянган адууны шир, 11.7 мянган тэмээний шир тус бүр боловсруулах, 616.1 тн ноолуур, 2236.3 тн хонины ноос, 769.2 тн тэмээний ноос, 113 тн хялгас, хөөврийг боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргахаар тооцсон болно. Дорноговь аймгийн мах боловсруулах үйлдвэрийг түшиглүүлэн тус бүс нутагт жилд бэлтгэх бололцоотой 10,58 мянган тн хонины мах, 8.04 мянган тн ямааны мах, 5.15 мянган тн үхрийн мах, 3.27 мянган тн адууны мах , 2.01 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. Ийнхүү парк зохион байгуулснаар тус бүс нутагт буй 5.2 мянган ажилгүйчүүдийн тоог бууруулах бололцоо бүрдэх болно. ХОВД ХОТ ДАХЬ МАЛ АЖ АХУЙН ГАРАЛТАЙ ТҮҮХИЙ ЭД ГҮНЗГИЙ БОЛОВСРУУЛАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК Тус бүс нутагт геологи хайгуулын судалгаа бүрэн хийгдэж, эрдсийн нөөц нь гүйцэт тогтоогдоогүй учир зөвхөн мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд боловсруулах парк байгуулах санал боловсруулсан. Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд аймгуудын мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд арьс шир, махыг боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. 37

Тус бүс нутагт ноос угаах 1, ноолуур угаах, самнах 1, арьс боловсруулах 3, мал нядлах 2, мах консервийн үйлдвэр 1, цементийн үйлдвэр 1 үйл ажиллагаагаа эрхэлж байна. Ховд хот нь Улаанбаатар хотоос 1425 км зайтай, Ховдоос Ярантын хилийн боомт 300 гаруй км, Ховдоос Цагааннуурын боомт хүртэл 301км байна. Ховд хотод АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, эрдэс түүхий эдийн нөөц, ордын байршил, мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон дээр дурьдсан усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд:

Дэд бүтэц Д/ д 1

Аймгийн нэр Ховд АҮП-ийн Баян-Өлгий хамрах хүрээ

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Эрчим хүч, дулаан Зам тээвэр хангамж Аймгийн төв болон Авто, төмөр замын босоо 1636 км Бугат, Сагсаа, Цэнгэл, тэнхлэгээс улсын Буянт зэрэг 4 сум ОХУ- алслагдсан, аас цахилгаан, эрчим баталгаагүйд тооцогдох хүч импортлох баруун 1391 км авто тээврийн зам, модон бүсийн өндөр хүчдлийн шороон шугамд холбогдсон. хийцийн гүүр зонхилсон Бусад сумдад дизель зам, гүүрийн сүлжээтэй. Нисэх онгоц буух шороон станц ажилладаг. зурвастай.

38

Холбоо Тоон системийн автомат телефон болон сансрын холбооны станцтай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг.

Говь-Алтай

Завхан

Увс

системийн Аймгийн эрчим хүчний Сайжруулсан хөрсөн авто Тоон хэрэгцээг 10 дизель замтай. Нисэх онгоц буух автомат телефон болон сансрын холбооны станцтай эрчим хүчний шороон зурвастай. станцтай. Радио релейн нэгдсэн үйлдвэр шугамтай. Интернетийн хангадаг. сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг. системийн Аймгийн цахилгаан, Сайжруулсан хөрсөн авто Тоон Аймгийн төв автомат телефон болон эрчим хүчний хэрэгцээг замтай. холбооны Тосонцэнгэл сансрын 9 дизель станц бүхий болон эрчим хүчний нэгдсэн суманд нисэх онгоц буух станцтай. Интернетийн сүлжээ аймгийн шороон зурвастай. үйлдвэр хангадаг. холбооны төв дээр байрладаг. хөрсөн Тоон системийн Аймгийн төв болон Сайжруулсан Зүүнговь, Зүүнхангай, автозамтай. Аймгийн төв автомат телефон болон Баруунтуруун сансрын холбооны Малчин, Тэс, болон Цагаанхайрхан, Хяргас, суманд нисэх онгоц буух станцтай. Интернетийн шороон зурвастай. сүлжээ аймгийн Баруунтуруун, холбооны төв дээр Бөхмөрөн, Давст, Ховд, байрладаг. Өндөрхангай, Завхан сумдаас бусад сумд нь ОХУ-ын цахилгаан, эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон.

39

Ховд

Аймгийн төв, Буянт, Мянгад, Дуут, Эрдэнэбүрэн сумд ОХУын цахилгаан, эрчим хүчний төвлөрсөн сүлжээнд холбогдсон. Бусад сумдын хэрэгцээг дизель станцаар хангадаг.

Сайжруулсан хөрсөн автозамтай. Нисэх онгоц буух хатуу хучилттай зурвастай. Шөнийн нислэг хийх боломжтой.

Тоон системийн автомат телефон болон сансрын холбооны станцтай. Радио релейн шугамтай. Интернетийн сүлжээний бие даасан төвтэй.

Ажиллах хүчний нөөц Д/д

1

Аймгийн нэр

Ховд АҮП- Баян-Өлгий ийн хамрах Говь-Алтай хүрээ Завхан Увс Ховд

Албан ёсоор бүртгүүлсэн Нийт хүн Эдийн засгийн Ажиллагчдын тоо, мян.хүн идэвхтэй хүн ажилгүйчүүдийн ам, ам, мян.хүн тоо,мян.хүн мян.хүн Нийт Эдийн засгийн Үүнээс үйлдвэр, аж Нийт дүн идэвхтэй хүн ахуйн байгууллагад амд эзлэх Хүний Эзлэх хувь,% тоо хувь,% 94.6 30.4 29.1 0.7 2.4 4.6 15.1 63.6 30.9 28.5 0.1 0.3 1.7 5.5 87.2 40.2 37.4 2.1 5.6 2.9 7.2 86.8 34.3 32.7 0.6 1.8 1.5 4.4 87.8 34.2 32.4 0.4 1.2 1.4 4.1

Байгалийн баялаг, эрдэс түүхий эдийн нөөц Д/д

Аймгийн нэр

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц, ордын тоо Алт Зэс Төмөр Нүүрс 40

Бусад

Бүгд

1

Ховд АҮП- Баян-Өлгий ийн хамрах Говь-Алтай хүрээ Завхан Увс Ховд

2 1 8 3

1 1 -

1 2 -

1 4 6 3

23 25 12 25 29

27 30 13 42 35

Усны нөөц, түүний ашиглалт Д/ д

1

Аймгийн нэр

Ховд АҮПийн хамрах хүрээ

БаянӨлгий ГовьАлтай Завхан Увс Ховд

Гадаргын ус, Газрын шоо км доорхи ус, шоо км Ний Ашиг- Ний Ашигт лаж т лаж болох болох

Хэрэглээ, сая шоо метр Ашиглаж буй нийт нөөц

1.6

Газар тариала н, бэлчээр усжуула лт 8.9

13.2

Батлагдсан ашиглалтын нөөц Ор- Ашиглалдын тын тоо нөөцийн нийлбэр дүн, м3/хоног 4 8327.44

2.39

0.29

1.05

0.52

Ашигла х болом ж-той нийт нөөц 810

0.05 8 3.16 1.20 1.10

0.01

0.10

0.03

130

2.1

2.1

3.4

3.4

16.9

22.4

4

37229.0

0.20 0.12 0.19

1.14 0.23 0.25

0.37 0.08 0.06

570 200 250

2.9 2.4 2.4

2.5 2.2 2.3

2.1 0.8 0.4

2.1 0.5 0.1

13.3 66.1 72.1

17.9 68.8 74.5

3 3 1

11859.8 8622.6 5356.0

41

Хүн ам

Үйлдвэрлэл

ний т

Эргэл т-гүй

Ний т

Эргэл т-гүй

2.7

2.7

3.6

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Д/ д

1

Аймгийн нэр

Ховд АҮПийн хамрах хүрээ

БаянӨлгий ГовьАлтай Завхан Увс Ховд

Түүхий эдийн төрөл Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Ноолуу Хонин Тэмээн Хялгас Бусад, , ий ы р хөөвө ноос ноос р 181.2 934.5 49.8 293.1 43.3

1501.9

118.6

76.9

16.5

6.7

0.2

218.9

294.3

1867.5

238.4

191.1

165.2

2756.5

220.0

195.1

16.0

9.4

3.1

443.6

223.5 176.2 284.1

1830.4 2113.0 1376.6

75.1 185.6 189.7

251.6 108.0 134.5

82.1 58.0 106.5

2462.7 2640.8 2091.4

307.9 180.2 198.0

173.7 105.0 145.6

62.1 43.0 18.6

28.4 12.4 7.0

0.9 1.4 0.9

573.0 342.0 370.1

ДҮН

Арьс, ширэн түүхий эд,с мян шир Хонин Ямаан Үхрий Адуун Тэмэ ы шир э-ний н ы ы шир шир арьс арьс

ДҮН

Махны нөөц №

Аймаг

1 Ховд АҮП-ийн Баян-Өлгий хамрах хүрээ Говь-Алтай Завхан Увс Ховд

Махны нөөц, мян. тонн Бүгд үүнээс Тэмээний 7.95 0.09 17.75 0.50 17.19 0.63 14.16 0.88 16.96 1.09

Адууны 0.66 0.90 2.24 3.01 3.97

Үхрийн 1.81 6.68 5.04 2.90 3.84

Хонины 3.34 5.35 6.66 5.15 4.80

Ямааны 1.96 4.32 2.62 2.22 3.26

Ховдын мал аж ахуйн гаралтай түүхий эд боловсруулах үйлдвэрлэлийн парк Тус паркт Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд, аймгуудын малын гаралтай түүхий эдийг боловсруулж экспортод гаргах бололцоотой юм. Ховдын АҮПаркт жилдээ 1024.7 мянган хонины арьс , 696.3 мянган ямааны арьс, 156.2 мянган үхрийн 42

шир, 63.9 мянган адууны шир, 6.5 мянган тэмээний шир бэлтгэж, боловсруулах, 1165.8 тн ноолуур, 8122 тн хонины ноос, 738.6 тн тэмээний ноос, 978.3 тн хялгас, хөөврийг боловсруулж эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргахаар тооцсон болно. Мах боловсруулах үйлдвэрийг түшиглүүлэн тус бүс нутагт жилд бэлтгэх бололцоотой 25.3 мянган тн хонины мах, 14.38 мянган тн ямааны мах, 20.27 мянган тн үхрийн мах, 10.78 мянган тн адууны мах, 3.19 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. Ийнхүү парк зохион байгуулснаар тус бүс нутагт буй 12.1 мянган ажилгүйчүүдийн тоог бууруулах бололцоо бүрдэх болно. Тус паркт боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг дотоодын хэрэгцээнд ашиглахаас гадна ОХУ, БНХАУ-д экспортлох зам тээврийн болон дэд бүтцийн бололцоотой юм.

43

“ЗУУН МОД” ХӨГЖЛИЙН ПАРК Энэхүү хөгжлийн парк нь мэдээлэлийн технологийг бий болгож хөгжүүлэх, бойжуулах инкубатор байгуулан хөгжүүлэх зорилготой байна. Зуун мод хот нь 15.1 мянган хүн амтай, Улаанбаатарын эрчим хүчний системд холбогдсон, 18 Мвт-ын хүчин чадалтай уурын зуухтай, одоогийн дулааны хэрэглээ нь 12 Мвт, Улаанбаатар хоттой 45 км хатуу хучилттай автозамаар холбогдсон. Төвийн бүс нь нийтдээ 486.6 мянган км2 нутагтай, үүнээс Төв аймаг 81 мянган км2 нутагтай, бүсийн хэмжээнд 481.1 мянган хүн амтай, үүнээс Төв аймаг 111.8 мянган хүнтэй. Бүсийн хэмжээнд 6.7 сая толгой малтай, үүнээс Төв аймаг 2 сая толгой малтай. Бүсийн хэмжээнд орон нутгийн төсвийн орлого 15 тэрбум төгрөг, зарлага 30 тэрбум төгрөг, үүнээс Төв аймгийн хувьд орлого 3.5 тэрбум төгрөг, зарлага 6 тэрбум төгрөг байна. Бүсийн хэмжээнд аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүн жилд 88 тэрбум төгрөг, үүнээс Төв аймаг 47 тэрбум төгрөгийн нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байна. Дэд бүтэц Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Аймаг, хотын нэр Эрчим хүч, дулаан Зам тээвэр хангамж эрчим хүчний Улаанбаатар хоттой 45 км хатуу “Зуунмод” Зуунмод хот Төвийн хучилттай автозамаар холбогдсон. системд холбогдсон. өндөр 18 Мвт-ын дулааны станц УБ хотын төмөрзамаас 55 км, технологи ажилладаг. Одоогийн онгоцны буудлаас 40 км зайтай. йн АҮПдулааны хэрэглээ 12 Мвт. ийн хамрах хүрээ Төв аймгийн Борнуур, Төвийн бүс нь өмнөөсөө умард Төвийн сум, хүртэл төмөр замаар холбогдон бүсийн төв Баянчандман болон өмнөт Дундговийн Мандалговь, улмаар хөрш ОХУ, БНХАУ-тай хэсэг /Төв, Чойр, Дорноговийн Айраг, холбогдсон. Зуунмод- МандалговьСайншанд 110 кВ-ын Даланзадгад- Гашуунсухайт, мөн Дундговь, шугамд холбогдсон, Төв Зуунмод- Баян- Чойр-СайншандДорноговь, 44

Харилцаа холбоо Тоон системийн автомат телефон болон сансрын холбооны станцтай. Радио релейн шугамтай. Өндөр хурдны шилэн кабель суурилагдсан. Интернетийн сүлжээтэй. Бүх аймгийн төвүүд Мобикомын станцтай, Тоон системийн автомат телефон болон сансарын холбооны станцад холбогдсон. Төмөр замыг дагсан төв, ссурингууд шилэн

Говьсүмбэр, Өмнөговь аймгийг хамруулав./

аймгийн ихэнхи сум, Дундговийн 8 сум 35 кВ-ын шугамд холбогдсон, Даланзадгад ДЦС-тай болно. Бусад сумуудад дизель станц ажилладаг. Аймгийн төвүүдэд дулааны станц, уурын зуухууд ажилладаг, зарим сумдад хэсэгчилсэн байдлаар / жижиг уурын зуух/ дулаанаар хангадаг.

Замын Үүд гэсэн гол шороон кабельд холбогдсон. замуудаас гадна аймгийн төв, сумад шороон замаар холбогдсон. Аймгийн төвүүд онгоцны буудалтай.

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Аймгийн нэр

Д / д

“Зуунмо д” хөгжлий н паркийн хамрах хүрээ

Төв Говьсүмбэ р Дундговь Дорноговь Өмнөговь Дүн

Түүхий эдийн төрөл Ноолуу р 100.4 7.8

Ноос, ноолууран түүхий эд (тн) Хонины Тэмээн Хялгас, Бусад ноос ий ноос хөөвөр 1479.4 20.9 60.2 81.1 83.9 2.3 2.4 3.2

Арьс, ширэн түүхий эд (мян. ш) Адууны Хонины Ямааны Үхрийн шир шир нэхий арьс 224.5 52.6 28.3 20.6 9.0 2.3 1.0 0.8

202.4 88.3 221.8

1128.4 598.5 568.9

148.7 152.8 464.7

41.9 22.0 20.4

56.5 29.7 27.5

151.6 87.2 62.4

110.6 49.4 95.4

9.5 10.7 1.5

11.2 8.0 4.0

620.7

3859.1

789.4

146.9

198.0

534.7

310.3

51.0

44.6

45

Зуунмод хөгжлийн парк Эрхэм зорилго:

“Мэдлэг оюунд тулгуурласан мэдээлжүүлсэн нийгмийг төлөвшүүлэхэд даацтай хувь нэмэр оруулж, малтимедиа орчны өндөр технологи нэвтэрсэн, нийгмийн хөгжилд манлайлах үүрэг гүйцэтгэх програм хангамж, мэдээллийн технологийн компаниудыг торниулан бойжуулахад үйл ажиллагаа нь чиглэнэ”. Энэхүү зорилгын дагуу АҮП-ийн ажил үүргийн гол чиглэлийг “мэдээллийн технологийн дагнасан инкубатор үйл ажиллагааг” эрхлэх явдал гэж үзэж байна. Үйлдвэрлэл нь: а) Програм, хангамжийн чиглэлээр ажиллаж байгаа пүүс, компаниудыг инкубацийн орчинд дасган торниулах бизнесийн голдрилдоо орж, биеэ даан цаашид хөгжихөд нь туслах үйлчилгээ б) Хувийн хэвшлийн инкубатор үүсгэн байгуулах үйл ажиллагааг дэмжих в) Жижиг, дунд бизнест тохирсон технологи олж, нийлүүлэх, үйлдвэрлэл, судалгаа шинжилгээний байгууллагуудын уялдаа холбоог сайжруулах г) Төрөлжсөн мэдээллийн бааз байгуулж, үйлчилгээ үзүүлэх д) Гадаад орноос өндөр зэрэглэл, стандартын технологи олж, нийлүүлэн дэмжлэг үзүүлэх е) Малын нойр булчирхай, мөгөөрс, адууны далангийн өөх зэрэг амьтны гаралтай ховор түүхий эдийг боловсруулан энзимилоги, гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх технологийг хөгжүүлэн бойжуулах инкубатор -үйлдвэр. Ажиллах хүчний нөөц: Төв аймгийн хүн ам 111.8 мянга, үүнээс Зуунмод хотод 15.1 мянган хүн оршин суудаг, ажилгүйдлийн түвшин 3.8 хувьтай. Улаанбаатар хотод ойр / 45 км / тул мэргэжилтэй боловсон хүчний хангамжийн асуудлыг шийдвэрлэхэд хялбар юм.

БАГАХАНГАЙ “ЭЙРСЕРВИС ИНТЕРНЭЙШНЛ” ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУДАЛДААНЫ ЭКСПОРТЫН ПАРК Энэхүү экспортын парк нь үйчилгээний худалдааг хөгжүүлэх зорилготой. Багахангай дүүрэг нь Улаанбаатар хотоос зүүн урагш 100 км зайтай, төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон, 2300 квтын хүчин чадалтай 4 дэд станцтай, 4.2 Гкал/цагийн хүчин чадалтай 4 халаалтын зуухтай, Улаанбаатар хоттой 100 км шороон замаар холбогдсон. 46

Багахангай төмөр замын өртөө нь Улаанбаатар - Замын-Үүд, Улаанбаатар – Багануур чиглэлийн төмөр зам дээр оршдог. ЗХУ-ын /хуучин нэрээр/ цэргийн ангийн ашиглаж байсан 2.8 км хос нислэгийн зурвас бүхий талбайтай бөгөөд үүнийг цаашид олон улсын нислэгийг дамжин өнгөрүүлэх зориулалт бүхий онгоцны буудлаар ашиглах бололцоотой. 1995 онд ашиглалтад орсон орсон мах боловсруулах үйлдвэр нь жилд 20.0 мянган толгой адуу, 6.0 мянган толгой үхэр, 20.0 толгой бог гнядалж 4200 тн мах үйлдвэрлэж, 400-500 тн шулсан мах хадгалах феронон хөргүүлтэй зоорьтой, 900 тн хиаман бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх цехтэй. Нүүрсний ил уурхай нь жилдээ 100.0 мянган тн хүрэн нүүрс олборлох хүчин чадалтай. Тус дүүрэг нь 14.0 мянган км2 нутагтай, 3600-гаад мянган хүн амтай, 6000-аад толгой малтай. Дүүрэгт 12 төсөвт байгууллага, 3 улсынүйлдвэрийн газар, 16 компани, 2 хоршоо, 2 нөхөрлөл, нийтдээ 35 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байна. Дэд бүтэц Аймаг, хотын нэр “Багаханга й” АҮПийн хамрах хүрээ

Улаанбаата р хот, Багахангай дүүрэг

Эрчим хүч, дулаан хангамж Төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. 35.0 квт-ын 200.0 км урт цахилгаан дамжуулах шугамтай, 2300 квт-ын хүчин чадалтай 4 дэд станцтай. Дулаан хангамжийг 4.2 Гкал/цагийн хүчин чадалтай 4 халаалтын зуухаар хангадаг.

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Зам тээвэр Улаанбаатар хоттой 100 км шороон замаар холбогдсон, Багахангай төмөр замын өртөө нь Улаанбаатар-Замын-Үүд, Улаанбаатар –Багануур чиглэлийн төмөр зам дээр оршдог. ЗХУ-ын /хуучин нэрээр/ цэргийн ангийн ашиглаж байсан 2.8 км хос нислэгийн зурвас бүхий талбайтай.

47

Харилцаа холбоо

Улаанбаатар хоттой шилэн кабелийн шугамаар холбогдсон, 400 номер бүхий багтаамжтай АТС-тай, GSM системийн үүрэн телефоны Мобиком станц ашиглагдаж байна.

Ажиллах хүчний нөөц Аймаг, хотын нэр

Нийт хүн ам

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам, хүн

Ажиллагчд ын тоо, хүн

Улаанбаатар хот, Багахангай дүүрэг

3600

2138

1130

Д/д

1

“Багахангай” АҮП-ийн хамрах хүрээ

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо Нийт Эдийн засгийн дүн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь,% 1008 47,1

Усны нөөц Дүүргийн ус суваг ашиглалтын товчоо нь гүний 5 худаг, цэвэр усны 3 насос бүхий 2 дугаар өргөтгөлийн станц, 375 м3 багтаамжтай усан сан, цэвэр усыг татан авах, бохир усыг татан зайлуулах шугамын хоолой цэвэрлэх байгууламжтай. Одоогийн байдлаар гүний 3 худаг ашиглан хоногт 1344 м3 ус шахаж бохир усны насос хоногт 920 м3 бохир ус цэвэршүүлж байна. Багахангай ”Эйрсервис интернейшнл” үйлчилгээний худалдааны экспортын парк ƒ ƒ ƒ ƒ

Нисэх онгоцны зурвасыг ашиглан олон улсын нисэх онгоцны буудал, агаарын хөлөгт үйлчилгээ хийх, нислэгийн удирдах цогцолборыг байгуулах Агаарын хөлгийн зорчигчдод зориулсан хүнсний үйлдвэрийг хөгжүүлэх Зорчигчид болон жуулчдад зориулсан зочид буудал, жуулчлалын цогцолборыг байгуулах Ашиглагдаагүй байгаа орон сууцны барилгууд болон бусад объектуудыг сэргээн ашиглах 48

“СЭЛЭНГЭ” МОД БОЛОВСРУУЛАХ, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН МАШИН МЕХАНИЗМ УГСРАХ, МАХ, МАХАН БҮТЭЭГДЭХҮҮН БОЛОВСРУУЛАХ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК (АҮП) Энэхүү үйлдвэрийн паркийн үйл ажиллагаа нь Сэлэнгэ аймгийн нутгийг хамруулан тэдгээрийн мод боловсруулах, мах, махан бүтээгдэхүүн боловсруулж экспортод гаргахад чиглэгдэнэ. АҮП байгуулах саналыг боловсруулахдаа дэд бүтцийн хөгжил, түүхий эдийн нөөц, ажиллах хүчний болон усны нөөцийн судалгаан дээр тулгуурласан болно. Үүнд: Дэд бүтэц

49

Д/ д 1

Аймгийн нэр Эрчим хүч, дулаан хангамж Сүхбаатар АҮП-ийн хамрах хүрээ

Сэлэнгэ

Дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал Зам тээвэр

Аймгийн төв болон бүх сумд төвийн эрчим хүчний нэгдсэн системд холбогдсон.

Хатуу хучилттай автозамтай. Сүхбаатар-Замын-Үүдийг холбосон олон улсын төмөр замтай. Агаарын тээвэр үйлчилдэггүй.

Холбоо

Тоон системийн автомат телефон станцтай. Радио релейн шугамтай. Үүрэн телефон станцтай. Интернетийн сүлжээ аймгийн холбооны төв дээр байрладаг.

Ажиллах хүчний нөөц Аймгийн нэр

Нийт хүн ам, мян.хүн

Д/д

1

Сүхбаатар АҮП- Сэлэнгэ ийн хамрах хүрээ

100.9

Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам, мян.хүн

Нийт

32.2

30.7

Ажиллагчдын тоо, мян.хүн

50

Үүнээс үйлдвэр, аж ахуйн байгууллагад Хүний тоо Эзлэх хувь,% 0.7

2.3

Албан ёсоор бүртгүүлсэн ажилгүйчүүдийн тоо,мян.хүн Нийт Эдийн дүн засгийн идэвхтэй хүн амд эзлэх хувь,% 1.1 3.4

Байгалийн баялаг, эрдэс, түүхий эдийн нөөц Д/ д 1

Аймгийн нэр

Сүхбаатар АҮП- Сэлэнгэ ийн хамрах хүрээ

Алт

Зэс

50

-

Эрдэс, түүхий эдийн нөөц, ордын тоо Төмөр Нүүрс Бусад 2

2

Бүгд

13

67

Усны нөөц, түүний ашиглалт

1

Сүхбаатар АҮП-ийн хамрах хүрээ

Аймгий н нэр

Ний т

Сэлэнг э

3.20

Газрын доорхи ус, шоо км Ашиг Нийт Ашиг лаж лаж боло болох х

Хэрэглээ, сая шоо метр

Гадаргын ус, шоо км

Д/ д

1.77

0.97

0.39

Ашиг лах болом жтой нийт нөөц 2160

Хүн ам ний т

Эргэл т гүй

Үйлдвэрлэл Ний т

Эргэл т гүй

Газар тариа лан, бэлчээ р усжуу лалт

Ашиг лаж буй нийт нөөц

Батлагдсан ашиглалтын нөөц Ор Ашиглал -тын дын тоо нөөцийн нийлбэр дүн, м3/хоног 8

51642.5

Мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийн нөөц Д

Аймгий н нэр

Түүхий эдийн төрөл Ноос, ноолууран түүхий эд, тонн Арьс, ширэн түүхий эд, мян шир 51

/д

3

Сүхбаатар АҮП-ийн хамрах хүрээ

Ноолуу р

Хонин ы ноос

Тэмээни й ноос

27.7

753.7

2.6

Сэлэнг э

Хялга с, хөөвө р 58.1

Бусад,

ДҮН

Хонин ы арьс

Ямаан ы арьс

Үхрий н шир

12.8

854.9

57.0

16.2

16.2

Адуун Тэмэ ы шир э-ний шир 5.0

-

Аймгийн газар тариалангийн талбайн нөөц, ашиглалт Д/д

1

Аймгийн нэр

Сүхбаатар АҮП-ийн хамрах хүрээ

Сэлэнгэ

19921996 оны дундаж, га 148167. 0

Үр тариа 98783. 0

Тариалалт ,га Төмс Хүнсни Бусад й Ногоо 967.6

748.0

150.0

ДҮН

Ашиглалт,%

100648 .6

67.9

Үр тариа 59829. 6

Төмс, хүнсний ногоо 17123.4

Махны нөөц №

Аймаг

Махны нөөц, мян. тонн үүнээс Адууны Үхрийн

Бүгд Тэмээний

52

Хонины

Ямааны

ДҮ Н 94. 4

1

Сүхбаатар АҮП- Сэлэнгэ ийн хамрах хүрээ

5.68

-

0.43

2.72

1.92

0.61

а. Мах, махан бүтээгдэхүүн боловсруулах аж үйлдвэрийн цогцолбор Сэлэнгэ аймагт жилд бэлтгэх бололцоотой 9.41 мянган тн хонины мах, 2.69 мянган тн ямааны мах, 8.36 мянган тн үхрийн мах, 2.83 мянган тн адууны мах, 0.05 мянган тн тэмээний махыг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан экспортод гаргаж болох юм. б. Хөдөө аж ахуйн машин, механизм угсрах үйлдвэр Тус паркт буй авто засварын зориулалттай материаллаг баазыг түшиглүүлэн хөдөө аж ахуйн машин, механизм угсрах үйлдвэр байгуулах боломжтой юм. в. Мод боловсруулах үйлдвэр Хуучнаар мод боловсруулах үйлдвэрийн барилга, одоогоор зүсмэлийн үйлдвэр, фанерийн үйлдвэр, мод боловсруулах, мебелийн үйлдвэрүүдийн бололцоонд түшиглүүлэн импортын модон түүхий эдийг ашиглан мод боловсруулах /бэлдэц/ үйлдвэр байгуулах боломжтой юм.

53

АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРК БАЙГУУЛЖ, ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛД ЯАМДЫН ӨГСӨН САНАЛЫГ ТУСГАСАН БАЙДАЛ

Яамдын өгсөн санал

Саналыг тусгасан байдал

БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга байгуулахад хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын Үйлдвэр байгаль орчинд нөлөөлөх төсөлтэй танилцаж дараахь саналтай байна. байдлын үнэлгээ хийлгэдэг 1. Засгийн газрын тогтоолын төсөлд аж тогтсон журамтай тул тусгах үйлдвэрийн паркийг байгуулахдаа Байгаль шаардлагагүй гэж үзэв. орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийлгэх 2. Төсөлд цэвэр үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх Биотехнологийн цэвэр талаар тусгах үйлдвэрийг байгуулахаар тусгасан. НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ, ХӨДӨЛМӨРИЙН ЯАМ 1. Төслийг зарчмын хувьд дэмжиж байна. БАТЛАН ХАМГААЛАХ ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төслүүдийг дэмжих саналтай байна. 1. “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх Чиглэл гэж өөрчлөв. концепци” гэснийг “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх үзэл баримтлал” гэх. 2. Аж үйлдвэрийн парк байгуулах үндсэн Саналыг хүлээн авлаа. зорилго, Аж үйлдвэрийн паркийн тодорхойлолтыг өгүүлбэр зүйн хувьд засах. 3. Засгийн газрын тогтоол, үзэл баримтлалын Засварлав. төсөлд байгаа үг үсгийн алдааг сайтар нягтлан үзэж засах. ХУУЛЬ ЗҮЙ, ДОТООД ХЭРГИЙН ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төсөл болон “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх концепц”-ийн төслийг зарчмын хувьд дэмжиж байна. 1. Аж үйлдвэрийн парк бий болгож, хөгжүүлэхийн тулд эхлээд эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх шаардлагатай. Саналыг хүлээн авч зохих өөрчлөлт оруулав.

Иймд холбогдох хууль тогтоомжид оруулах өөрчлөлтийн талаар төсөлд нэмж тусгах Төслийн 8.4-т аж үйлдвэрийн паркт үйл ажиллагаа явуулах аж ахуйн нэгжийг тодорхой хугацаагаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн, нэмэгдсэн өртгийн, импортын гаалийн болон орлогын албан татвар, газрын төлбөрөөс чөлөөлж, хөнгөлөлт үзүүлэхээр заажээ. Бодлогын баримт бичигт аж ахуйн нэгжүүдийг татвараас чөлөөлөх, хөнгөлөлт үзүүлэх хугацаа, хувь хэмжээг шууд зааж өгч байгаа нь Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 3-т “Татвар бий болгох, ногдуулах, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, төлүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зөвхөн татварын хуулиар зохицуулна” гэж заасантай нийцэхгүй байгаа тул төслийн 8.4-ийг дор дурдсанаар өөрчлөн найруулах 2. 8.4. Аж үйлдвэрийн паркт үйл ажиллагаа Саналыг тусгав. явуулах аж ахуйн нэгжид татварын дор дурьдсан хөнгөлөлт үзүүлэх асуудлыг зохих журмын дагуу шийдвэрлэнэ: 3. 8.4.1 Үйлдвэр барьж байгуулах болон Саналыг тусгав. технологийн шинэчлэлт хийх хугацаанд аж ахуйн нэгжийг газрын төлбөрөөс чөлөөлөх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхэлснээс хойш тодорхой хугацаанд газрын төлбөрийн зохих хэсгээс хөнгөлөх: 4. 8.4.2 Экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж Саналыг тусгав. байгаа аж ахуйн нэгжийг тодорхой хугацаанд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх: 5. 8.4.3 Экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд Саналыг тусгав. зориулан импортлож буй түүхий эд, материал сэлбэг, тоног төхөөрөмжийг импортын гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх: 6. 8.4.4 Оюуны багтаамж ихтэй шинэ Саналыг тусгав. технологийг нэвтрүүлэх үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгжийг үл хөдлөх хөрөнгийн болон орлогын албан татвараас чөлөөлөх: 7. төслийн нэрийг “Аж үйлдвэрийн парк Саналыг тусгав. байгуулж, хөгжүүлэх үндсэн чиглэл” гэж өөрчлөх, төслийн ихэнхи заалтын найруулгыг засварлах, гадаад үг/метрополитан/-ийг хэрэглэхгүй байх зэргээр төслийн хэллэг, найруулга, үг үсгийн алдааг бүхэлд нь эргэн нягталж цэгцлэх: ДЭД БҮТЦИЙН ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга Улиастай хотыг оруулсан.

55

хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төслийг зарчмын хувьд дэмжиж дараахи саналыг өгч байна. 1. Засгийн газрын тогтоолын төслийн 2 дугаар заалтад Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх концепцийн төслийн 10.7-д заасан Улиастай хотыг нэмж оруулах нь зүйтэй. 2. Мөн заалтын “… 2003 оны 4 дүгээр сард Саналыг хүлээн авч хугацааг багтаан …” гэдгийг “2003 оны эхний хагас жилд өөрчлөв. багтаан” гэж өөрчлөх. Учир нь судалгаа хийх, техник эдийн засгийн үндэслэл гаргахад зохих хугацаа шаардагдахыг бодолцох нь зүйтэй юм. 3. Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх Саналыг тусгав. концепцийн төсөлд 5.1-ийн “бүсийн төвүүд” гэснийг Улсын Их Хурлаас баталсан “бүсийн тулгуур төв” гэсэн нэр томъёогоор тусгах. 4. Концепцийн төслийн 5.3-ын “… эрчим хүч…” Саналыг тусгав. гэсний өмнө “барилга” гэж нэмж оруулах. 5. Концепцийн төслийн 10.1-д “Барилгын Эхний ээлжинд экспортын үйлдвэрүүдийг импорт орлох, экспортын бүтээгдэхүүний чиглэлээр аж баримжаатай болгох чиглэлээр сэргээн үйлдвэрийн парк байгуулах хөгжүүлэх” гэсэн заалт нэмж оруулах саналтай нь зүйтэй гэж үзэв. байна. БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга Зуунмод хотод байгуулах технологийн хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолоор өндөр үйлдвэрийн паркийн үйл батлах саналтай байна. Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх ажиллагааг үндсэндээ их, сургууль, шинжлэх концепцид аж үйлдвэрийн парк байгуулах дээд байгууллага, байршил, үйлдвэрлэлийн чиглэлийг авч үзэхдээ ухааны манайд хүн ам дээд зэргээр төвлөрч, шинжлэх ухаан технологийн үйлдвэрлэл, дэд бүтэц хөгжсөн, боловсрол, корпорациуд хийж гүйцэтгэнэ шинжлэх ухаан, технологийн хамгийн их гэж үзэж байна. чадавхи бүхий Улаанбаатар хотод зөвхөн Их сургуулиудад технологийн нь байрлаж, мэдээллийн технологийн үндэсний паркийг инкубатор технологи нэвтрүүлэх, байхаар тусгасан нь учир дутагдалтай. нутагшуулах үйл Монгол улсад аж үйлдвэрийн паркийг хөгжүүлэх ажиллагаа нь “Зуунмод” аж нэг гол чиглэл нь хөгжлийн стратегийн хүрээнд үйлдвэрийн паркт байрших шинэ технологи, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл үйлдвэрүүд дээр хийгдэнэ бий болгож хөгжүүлэх, судалгаа шинжилгээ, гэж тооцсон болно туршилтын ажлын үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, арилжааны хэлбэрт оруулах, технологи дамжуулах буюу нутагшуулах үүрэг, зорилго бүхий шинжлэх ухаан, технологийн паркуудыг түлхүү байгуулах явдал гэж үзэж байна. Ийм төрлийн паркийг цаашдаа Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль, Хөдөө аж ахуйн их сургууль, Анагаах ухааны их сургууль зэрэг төрийн өмчийн томоохон их сургуулиудад, мөн зарим эрдэм шинжилгээний хүрээлэн болон 56

Шинжлэх ухаан-технологи-үйлдвэрлэлийн корпорациудыг түшиглүүлэн байгуулах боломжтой. Аж үйлдвэрийн парк байгуулахтай холбогдсон судалгаа, шинжилгээ хийх, техник, эдийн засгийн үнэлгээ боловсруулах ажлыг шаардлагатай гэж үзвэл ҮХЯам тухай бүрд нь шинжлэх ухаан, технологийн төсөл хэлбэрээр захиалан гүйцэтгүүлэх боломжтой тул Засгийн газрын тогтоолын төслийн 3 дугаар заалтыг хасах саналтай байна.

Аж үйлдвэрийн паркийн техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах цаг хугацааны хүчин зүйл шинжлэх ухаан, технологийн төсөл дэвшүүлэх, захиалах хугацааны горимоос өөр байж болох талтайг харгалзан заалтыг хэвээр үлдээв. ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төсөлтэй танилцлаа. 1. Тогтоолын төслийн 1 дүгээр хавсралтын 8-р заалтын 8.4.2-ын “Экспортын бүтээгдэхүүн Саналыг тусгав. үйлдвэрлэж буй аж ахуйн нэгжийг үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвараас үйл ажиллагаа эхэлсэн өдрөөс 3 жилийн хугацаанд чөлөөлнө” гэсэн нь “Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хууль”-ийн Албан татвараас чөлөөлөх гэсэн 7 дугаар зүйлд хамаарахгүй байна. 2. “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хууль”- Дотоод, гадаадын хөрөнгө ийн 9 дүгээр зүйлийн 2.10-р заалт, “Гаалийн оруулагчид татварын ижил тарифын тухай хууль”-ийн 21 дүгээр зүйлийн орчин бүрдүүлэх шаардлагыг 1.1-р заалтын дагуу зөвхөн гадаадын хөрөнгө харгалзан хэвээр үлдээв. оруулалттай аж ахуйн нэгж татвараас чөлөөлөгдөж байгаа тул тогтоолын төслийн 8.4.3-ийн “экспортын бүтээгдэхүүн” гэсний өмнө “гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж” гэж нэмэх. 3. Тогтоолын төслөөр байгуулагдах Дархан, Хууль зүй, дотоод хэргийн Эрдэнэт, Чойбалсан, Чойр, Улиастай зэрэг аж яамны саналын томъёоллоор үйлдвэрийн паркууд нь бүгдээрээ малын тусгав. гаралтай түүхий эд боловсруулах чиглэлийн үйлдвэрүүд байгаа нь “Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хууль”-ийн Албан татвараас чөлөөлөх, хөнгөлөх гэсэн 7 дугаар зүйлийн 6-р заалтын “энэ зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаас бусад салбарт байгуулагдсан гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ 50-иас дээш хувийг экспортолж байвал тухайн аж ахуйн нэгжийг орлогын албан татвараас эхний 3 жилийн хугацаанд чөлөөлж, дараагийн 3 жилд 50 хувиар хөнгөлнө. Энэ нь ноос, ноолуур угаах, самнах, арьс ширний анхан шатны боловсруулалт хийдэг үйлдвэрт хамаарахгүй

57

гэсний дагуу орлогын албан татвараас чөлөөлөгдөхгүй болж байгаатай тогтоолын төслийн хавсралтын 8.4.5 дугаар заалт нийцэхгүй байгаа учраас дээрхи тогтоолын төсөлд нэмэлт оруулалт хийж, өөрчлөлт орох хуулийн төслийг хамтад нь боловсруулж шийдвэрлэх нь зүйтэй. ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төсөл болон “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж хөгжүүлэх концепц”-ийн төсөлтэй танилцаад Улиастай орсон. дараахь саналтай байна. 1. Тогтоолын төслийн 2-рт, … Дархан, Эрдэнэт, Чойр, Чойбалсан гэсний дараа Улиастай гэж нэмэх, 2. “Судалгаа шинжилгээ хийх, техник-эдийн Саналыг нягтлан үзэж хэвээр засгийн үнэлгээ боловсруулах ажлын зардлыг үлдээв. Шинжлэх ухаан, технологийн сангаас санхүүжүүлэх” тухай заалтыг нягтлах, 3. Аж үйлдвэрийн парк байгуулж хөгжүүлэх Хууль зүй, дотоод хэргийн концепцийн 8.4-д бичигдсэн татвар, төлбөрийн яамнаас өгсөн саналын дагуу хөнгөлөлт, чөлөөлөлттэй холбогдох заалтуудын өөрчлөв. эрхзүйн орчинг сайтар бодолцох, 4. Аж үйлдвэрийн парк байгуулах ажлыг Олон улсын байгууллага санхүүжүүлэх эх үүсвэрийн 9.3 дахь хэсгээс … гэдэг нэрээр өөрчлөн тусгав. Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк зэрэг гэсэн тодотголыг хасах, 5. “Зуунмод” өндөр технологийн аж үйлдвэрийн Саналыг хүлээн авч, төслөөс паркт “Жамц давсыг үйлдвэрлэлийн аргаар хасав. боловсруулан экспортлох үйлдвэр” хөгжүүлэх тухай заалтыг нягтлах, 6. Зуунмод, Чойбалсан, Чойр, Эрдэнэтэд ноос Ноосны экспортын хэмжээнд боловсруулах үйлдвэр гэж нэмэх, эзлэх хувь хэмжээ бага тул оруулах шаардлагагүй гэж үзэв. 7. Сүхбаатар хотыг саналтай байна.

уг

концепцид

58

тусгах Алтанбулагийн худалдааны чөлөөт бүс байгуулж, тодорхой үр дүн гарсны дараа Сүхбаатар хотод чөлөөт бүс буюу аж үйлдвэрийн парк байгуулах асуудлыг авч үзэх нь зүйтэй гэсэн саналыг Сэлэнгэ аймгийн удирдлага өгсөн. Тус аймгийн түүхий эдийн нөөцийн байдлыг харгалзан Сүхбаатар хотод аж үйлдвэрийн парк байгуулах боломжгүй гэж үзэв.

САНХҮҮ, ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЯАМ “Аж үйлдвэрийн парк байгуулж, хөгжүүлэх арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын тогтоолын төсөлтэй танилцаад дараахь саналыг өгч байна. Аж үйлдвэрийн парк нь эдийн 1. “Аж үйлдвэрийн парк гэдэгт эдийн засгийн засгийн тусгай бүсэд буюу бүс биш нутаг тусгай бүс эсвэл тусгай бүсэд байгуулагдсан тусгай үйлдвэрлэлийн цогцолборын алийг ойлгох нь дэвсгэрт байрлаж болох юм тодорхой биш, үзэл баримтлалд нэр томъёоны гэж ойлгож байна. орсон байдал болон тодорхойлолт нь агуулгын хувьд зөрчилдөөнтэй байгааг анхаарах, 2. Засгийн газрын үйл ажиллагааны Хууль зүй, дотоод хэргийн хөтөлбөрийн хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд яамны саналын томъёоллоор дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг тусгав. татварын бодлогоор дэмжин, үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, экспортыг нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ татварын ижил орчин бүрдүүлэхтэй уялдуулан татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг багасгах чиглэл барьж байгаатай холбогдуулан концепцийн төслийн 8.4-т заасан татварын хөнгөлөлтүүдийг дэмжих боломжгүй байна. Түүнчлэн татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн асуудал нь нэгэнт хуулиар зохицуулагддаг тул 8.1, 8.2 дахь заалтуудыг хасах, 3. Үзэл баримтлалын 7.4 дахь заалтад Саналыг тусгав. “…төсвөөс”, 7.7 дахь заалтад “…төсвийн” гэснийг хасах, 4. Төслийн 7.5-д “…албадыг байгуулж” гэсний Саналыг тусгав. дараа “…аж үйлдвэрийн паркт үйл ажиллагаа эрхлэх дэг журмыг тогтоож…” гэж нэмэх, 5. Төслийн 5.2-т “Хүн амын төвлөрөл үүсгэх Саналыг тусгав. зарчим” гэснийг “Хүн амын төвлөрөлд тулгуурлах зарчим” гэж өөрчлөх. 6. Аж үйлдвэрийн парк байгуулах шалгуур Саналыг нягтлан тусгав. үзүүлэлт болон баримтлах зарчмын хоорондын ялгаа тодорхой харагдахгүй байгааг нягтлах, 7. Үзэл баримтлалын Үндсэн зорилгын хэсэгт Тусгав. “…тодорхой нэрийн…” гэснийг хасч, “…үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх…” гэсний дараа “…гадаад худалдааг алдагдалгүй болгох, ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулах…” гэж нэмэх ГАДААД ХЭРГИЙН ЯАМ Санал өгөөгүй болно.

--------------- ооо О ооо ---------------

59