Mongolbank-2007 Cyrillic

2

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊÍÛ ÅЪÍÕÈÉ˪Ã×ÈÉÍ ¯Ã Ýðõýìñýã íî¸ä õàòàãòàé íàðàà, Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãûí àðãà õýìæýý, ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã òóñãàñàí æèëèéí òàéëàíã òà á¿õýíä òîëèëóóëæ áàéíà. Òºðººñ 2007 îíä ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä èíôëÿöèéã æèëèéí 5 õóâèàñ õýòð¿¿ëýõã¿é ãýñýí çîðèëò òàâèãäñàí õýäèé ÷ ãàäààä, äîòîîäûí õ¿÷èí ç¿éëñýýñ øàëòãààëàí èíôëÿöè æèëèéí 15.1 õóâüòàé áàéâ. Ýíý íü íåôòü áîëîí óëààí áóóäàé, ãóðèë, öàãààí áóäàà çýðýã õ¿íñíèé ãîë á¿òýýãäýõ¿¿íèé äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý ºññºí, äîòîîäîä íèéãìèéí õàëàìæèéí çàðäàë, òºðèéí àëáàí õààã÷äûí öàëèí íýìýãäñýí, óëèðëûí øèíæ ÷àíàðòàé çàðèì áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëòèéí õîìñäîë ¿¿ññýí çýðãýýñ ãîë÷ëîí øàëòãààëñàí þì. Òàéëàíò îíû õî¸ðäóãààð õàãàñààñ ýõëýí Ìîíãîëáàíê ¿íèéí ºñºëòèéí õàíäëàãàòàé óÿëäóóëàí èíôëÿöèéí ýñðýã ÷èãëýñýí áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí áèëýý. ̺íãºíèé áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ õýëáýðèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ã äîòîîäûí çàõ çýýë äýýð àíõ óäàà íýâòð¿¿ëýâ. Èíôëÿöèàñ ñýðãèéëæ ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ã 10, 11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä òóñ á¿ð 1 íýãæýýð íýìýãä¿¿ëæ 8.4 õóâüä õ¿ðãýâ. ̺íãº, çýýëèéí àãðåãàòóóäûí ºñºëòèéí õóðäûã ñààðóóëàõ çîðèëãîîð çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâèéã 2008 îíû 12 äóãààð ñàðä 0.5 íýãæýýð ºñãºæ 5.5 õóâüä õ¿ðãýí 2008 îíû ýõíýýñ ìºðä¿¿ëëýý. Íèéò àêòèâûí õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 51.2 õóâü, õàðèëöàõ 75.7 õóâü, õàäãàëàìæ 46.0 õóâèàð, ººðèéí õºðºí㺠27.6 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí íü áàíêíû ñàëáàð óëàì ºðãºæèæ, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ã¿íçãèéðñíèéã èëýðõèéëæ áàéíà. Íèéò çýýëèéí õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 68.1 õóâèàð ºñ÷, ò¿¿íèé ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ íèéò çýýëä ýçëýõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí õóâèéí æèí 1.5 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. Áàíêóóäûí òºãðºãèéí çýýëèéí æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 2007 îíä 4.6 íýãæýýð áóóð÷ 19.9 õóâüä õ¿ð÷ýý. ̺í áàíê õîîðîíäûí õî¸ðäîã÷ çàõûí ¿éë àæèëëàãàà èäýâõæñýí, èïîòåêèéí õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýõýëñýí çýðýã àõèöòàé îëîí ¿ð ä¿í áàíêíû ñàëáàðò ãàðëàà. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýð àëò, çýñèéí ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí íü ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëæ, äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºñºëò æèëèéí 9.9 õóâüä õ¿ðýâ. Ìîíãîë óëñûí íýãäñýí òºñºâ 102.0 òýðáóì òºãðºãèéí àøèãòàé ãàðñàí íü ÄÍÁ-èé 2.2 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö ºìíºõ îíûõîîñ 41.9 õóâèàð íýìýãäýæ 975.3 ñàÿ àìåðèê äîëëàð áîëñîí íü ìàíàé óëñûí èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîãèéí õýðýãöýýã õàíãàõààð áàéíà. Òàéëàíò îíä Äýëõèéí áàíê, ÎÓÂÑ õàìòðàí Ìîíãîë óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí áàéäëûã äýëõèéí áóñàä îðíóóäòàé õàðüöóóëàí øèíæëýýä òîãòâîðòîé ýðñäýë áàãàòàé ãýñýí ¿íýëýëò ºã뺺. Ò¿¿í÷ëýí ìºíãºíèé áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ áàéäàë íü õàðüöàíãóé íýýëòòýé, ýð¿¿ë îð÷èíä ÿâàãäàæ áóé áºãººä òîìîîõîí äýâøèë ãàðñàí áàéíà ãýæ ä¿ãíýæýý. Ýíý íü ìàíàé õàìò îëíû àæëûã îëîí óëñûí õýìæýýíä õàðüöóóëàí àâ÷ ¿çñýí ¿íýëãýý þì. Öààøèä áàíêóóäûí õºðºíãºæèõ áîëîí ýðñäýë äààõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ, îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä ãàðàõ, ñòðàòåãèéí õºðºí㺠îðóóëàã÷äûã òàòàí îðóóëàõ òààòàé íºõöºë¿¿äèéã á¿ðä¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áàíêíû ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èíã ñàéæðóóëàõ, áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûã èë¿¿ ¿ð àøèãòàé ýðõëýõ, òºëáºð òîîöîîíû øèíý òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ çýðýã îëîí çîðèëòûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõýýð àíõààð÷ áàéíà. Áèäíèé ºìíº îéðûí õóãàöààíä òóëãàð÷ áóé õàìãèéí ãîë àñóóäàë áîëñîí ¿íèéí ºñºëòèéã ñààðìàãæóóëàõ óëìààð áóóðóóëàõàä ìºíãºíèé áîäëîãûã ÷èãë¿¿ëýí àæèëëàõ áîëíî.

À. Áàòñ¿õ Ìîíãîëáàíêíû åðºíõèéëºã÷

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

3

4

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

ÌÎÍÃÎËÁÀÍêÍÛ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉãÓÓËÀËÒûí á¯òýö

ÇÀÕÈÐËÓÓÄÛÍ ÇªÂ˪Ë

Õÿíàëò øàëãàëòûí õýëòýñ Õßíàëò øàëãàë­­­ò­ûí ãàçàð

ÝÐÑÄËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÛÍ ÀËÁÀ

Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû õýëòýñ Áîäëîãî çîõèöóóëàë­ òûí õýëòýñ

Õóóëèéí õýëòýñ ÒÝÐï¯Í ÄÝÄ ÅЪÍÕÈÉ˪Ã×

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÀËÁÀ

¯éë÷èëãýý, àæ àõóéí õýëòýñ Ëîíäîí äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàð ªð áàðàãäóóëàõ àëáà

ÒÀÌÃÛÍ ÃÀÇÀÐ

Íóóöûí àëáà

̺íãºíèé áîäëîãûí õýëòýñ ̪ÍêÍÈÉ ÁÎÄ­ ËÎÃÎ, ÑÓÄÀËÃÀÀ­ÍÛ ÃÀÇÀÐ

ÅЪÍÕÈÉ˪Ã×

Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ

Ñóäàëãààíû õýëòýñ ̺íãºí òýìäýãòèéí õýëòýñ

Òóñãàé òàñàã

ÄÎÒÎÎÄ ÀÓÄÈÒ

ÄÝÄ ÅЪÍÕÈÉ˪Ã×

ͺºöèéí àëáà Ãàäààä õàðèëöààíû àëáà Âàëþòûí ãàçàð

Á¯ðòãýë òîîöîî, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ãàçàð

Òºëáºðèéí òýíöýë, ñóäàëãààíû àëáà Á¿ðòãýë òîîöîîíû õýëòýñ

Òºëáºð òîîöîîíû òºâ Ìîíãîëáàíêíû ñàëáàðóóä (17)

Ñóäàëãààíû àëáà Äîòîîä òºëáºð òîîöîîíû àëáà Ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû àëáà Áàíê ñàëáàð õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíû àëáà

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õýëòýñ

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

5

6

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

T

ÀÐ×ÈÃ

1. ̪íãªíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¯¯íèé õýðýãæèëò 1.1 1.2 1.3 1.4

9

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò ̺íãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãà Òºãðºãèéí õàíøèéí õºäºë㺺í

9 31 38 40

2. Áàíêíû ñàëáàðûí õªãæèë

43

2.1 Áàíêíû 2.2 Áàíêíû 2.3 Áàíêíû 2.4. Áàíêíû

ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ñàëáàðûí õºðºí㺠áîëîí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿òýö ñàëáàðûí çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õÿíàëò øàëãàëò

43 48 48 53

3. Òªâ áàíêíû áóñàä ¯éë àæèëëàãàà

59

4. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì 4.1 Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì 4.2 ¯íý 4.3 Õºäºëìºðèéí çàõ çýýë, á¿òýýìæ 4.4 Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿ 4.5 Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õºãæèë 4.6. Òºëáºðèéí òýíöýë

73 73 83 88 92 94 97

5. Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíä õýðýã毯ëñýí áîäëîãûí áà òåõíèêèéí øèíæòýé àðãà õýìæýýíèé õóðààíãóé

115

8. ÀÓÄÈÒOÐÛÍ ÒÀÉËÀÍ

117

9. ÑÒÀÒÈÑÒÈêÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒÓÓÄ

173

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

7

m

ªíãªíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¯¯íèé õýðýãæèëò

1.1

1

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð 2007 îíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñýýð èëýðõèéëýãäýõ èíôëÿöèéã æèëèéí 5 õóâèàñ õýòð¿¿ëýõã¿é ãýæ ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí çîðèëòûã òîäîðõîéëñîí õýäèé ÷ ãàäààä, äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñýýñ øàëòãààëàí èíôëÿöèéí ò¿âøèí 2007 îíä 15.1 õóâüä õ¿ðñýí íü ñ¿¿ëèéí 10 æèëèéí õàìãèéí ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò áºãººä çîðèëòîä ò¿âøíýýñ 10.1 íýãæýýð ºíäºð áàéâ. Èíôëÿöèéí æèëèéí ò¿âøèí 2007 îíû 6, 7 äóãààð ñàðûí áàéäëààð õàðãàëçàí 6.3, 7.1 õóâüòàé áàéñàí áîë 8 äóãààð ñàðä îãöîì ºñ÷ 11.3 õóâüä õ¿ð÷ óëìààð îíû ýöýñò 15.1 õóâü áîëæ ºññºí áàéíà. Èíôëÿöèéí ýíýõ¿¿ ºñºëòºä äîòîîä ýäèéí çàñãèéí ºíäºð ýðýëòèéí áîëîí ãàäààä ýäèéí çàñãèéí íèéë¿¿ëýëò øóóä íºëººëºâ. Óëààí áóóäàé, íåôòü, óðãàìëûí òîñ, ãóðèë, öàãààí áóäàà çýðýã á¿òýýãäýõ¿¿íèé äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí ºñºëò, ãàäààä õóäàëäààíû ãîë ò¿íø îðíóóäûí èíôëÿöèéí ºñºëò çýðýã íü ºðãºí õýðýãëýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé äîòîîäûí çàõ çýýëèéí ¿íý ºñºõºä íºëººëñºí ãàäààä õ¿÷èí ç¿éë áîëîâ. Ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëººëºë íü äîòîîäûí çàõ çýýë äýýð ºðãºí õýðýãëýýíèé èìïîðòûí áàðààíû ¿íý ºñºõºä øóóä íºëººëñºí íü ìàíàé èíôëÿöèä ãàäààä ¿íèéí ºñºëò õ¿÷òýé íºëººëäãèéí ¿ð äàãàâàð þì. ̺í òºðèéí àëáàí õààã÷äûí öàëèí, íèéãìèéí õàëàìæèéí çàðäàë, äîòîîä äàõü òºìºð çàìûí òýýâðèéí ñààòàë, Çàñãèéí ãàçðûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºñºëò, ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äèéí ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëò, ýäèéí çàñàã äàõü çýýë îëãîëòûí ºíäºð ºñºëò çýðýã íü ¿íý ºñºõºä íºëººëñºí äîòîîä ýäèéí çàñãèéí ýðýëòèéí õ¿÷èí ç¿éë áîëæ áàéâ. 2006 îíû 10 äóãààð ñàðààñ 2007 îíû 7 äóãààð ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä ìàø òîãòâîðòîé áàéñàí òºãðºãèéí àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø 8 äóãààð ñàðä 1.4 õóâèàð ñóëàðñàí áàéíà. Òºãðºãèéí àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø ñóëàðñàí 8 äóãààð ñàðä èíôëÿöèéí ò¿âøèí 3.3 íýãæýýð îãöîì ºññºí íü ºðãºí õýðýãëýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé ñàãñíû 30 ãàðóé õóâü íü èìïîðòîîð õàíãàãääàã ìàíàé óëñûí õóâüä âàëþòûí õàíø èíôëÿöèéí ººð÷ëºëòºíä íºëººòýé áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà. Ìîíãîëáàíê 2007 îíä ÒÁ¯Ö-íû àðèëæàà, çààâàë áàéëãàõ íººö, áîäëîãûí õ¿¿ çýðýã õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàí ìºíãºíèé áîäëîãîî õýðýãæ¿¿ëýâ. “Çààâàë áàéëãàõ íººö òîãòîîæ, õÿíàëò òàâèõ æóðàì”-ûã øèíý÷ëýí ººð÷èëæ 2007 îíû 3 äóãààð ñàðûí 28-íû ºäðººñ ìºðäºæ ýõýëëýý. Ýíýõ¿¿ æóðìûí ººð÷ëºëòººð çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâèéã 14-ººñ 5 õóâü áîëãîæ (áîäèòîîð 2 îð÷èì íýãæýýð) áóóðóóëñàí. Ýíý íü àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí ºðòãèéã áóóðóóëæ, çýýëèéí õ¿¿ä øèíãýæ áóé òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí àëäàãäñàí áîëîìæèéí çàðäëûã áóóðóóëàõ çîðèëãîòîé áàéâ. Ò¿¿íèé çýðýãöýý “ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààíû æóðàì”-ûã øèíý÷ëýí 2007 îíû 7 äóãààð ñàðûí 2-íû ºäðººñ ýõëýí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý. Æóðìûí ýíýõ¿¿ ººð÷ëºëòººð 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ã ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ áîëãîæ çàðëàäàã áîëîâ. Áàíêóóäûí ýðýëòèéã 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû íèéë¿¿ëýëòýýð á¿ðýí õàíãàõ, 7-ãîîñ äýýø õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-ûã õ¿¿íèé õÿçãààð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

9

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

òîãòîîëã¿é, õýìæýýã õÿçãààðëàí, áàíêóóäûí èð¿¿ëñýí õ¿¿íèé ñàíàëààð ºðñºëä¿¿ëýõ çàð÷ìààð ÿâóóëàõ áîëñíîîð çàõ çýýë äýýð ¿íýí áîäèò õ¿¿íèé ìýäýýëëèéã çàðëàõ, áàíê õîîðîíäûí çàõûí èë¿¿äýë íººöèéã áóóðóóëàõ çýðýã áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà. Ìîíãîëáàíê àíõ óäàà ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ çàðëàæ, ò¿¿ãýýðýý äàìæóóëàí áàíê õîîðîíäûí çàõûí õ¿¿ä íºëººëºõ, óëìààð ýäèéí çàñàã äàõü çýýë, õàäãàëàìæèéí õ¿¿ä íºëººëºõ áîäëîãûí ¿íäýñ ñóóðèéã á¿ðä¿¿ëæ ýõýëñýí íü ìºíãºíèé áîäëîãûí øèíý àðãà õýëáýðò äóíä õóãàöààíä øèëæèõ áýëòãýë àæëûã ýõë¿¿ëñýí îíöëîã æèë áàéëàà. Ìîíãîëáàíê ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õýðýãæ¿¿ëæ èðñýí ìºíãºíèé “çººëºí” áîäëîãîî 2007 îíû ñ¿¿ëèéí õàãàñààñ “õàòóóðóóëàõ” ÷èãëýëä ººð÷èëñºí íü 2007 îíû áàñ íýãýí îíöëîã áàéâ. Ýíý õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíê 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí äàðààõü áîäëîãûí àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëëýý. ¯¿íä: 1.

2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ õýðýãæèæ ýõýëñýí Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñ / ÒÁ¯Ö/ -íû àðèëæààíû øèíý÷èëñýí æóðìààð 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ã ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ áîëãîæ çàðëàâ. Ìîíãîëáàíê ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ãýý àíõ óäàà 6.4 õóâèàð òîãòîîñîí áºãººä ýíý íü 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû ºìíºõ àðèëæààíóóäûí æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿íýýñ ºíäºð áàéâ. Ìîíãîëáàíê òóõàéí ¿åèéí áîëîí èðýýä¿éí èíôëÿöèéí õ¿ëýýëòòýé óÿëäóóëàí ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãîî ¿ðãýëæë¿¿ëýõ çîðèëãîîð 10 äóãààð ñàðä 1 íýãæýýð íýìýãä¿¿ëæ 7.4 õóâü, 11 ä¿ãýýð ñàðä äàõèí 1 íýãæýýð íýìýãä¿¿ëæ 8.4 õóâü áîëãîñîí;

2.

Ìîíãîëáàíê ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ãýý íýìýãä¿¿ëñíýýð ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ áîëîí áàíê õîîðîíäûí çàõûí õ¿¿ 2007 îíû 7 ñàðààñ òàñðàëòã¿é ºññººð îíû ýöýñò õàðãàëçàí 9.85 õóâü, 8.25 õóâüä òóñ òóñ õ¿ð÷ýý. Ýíý ºñºëòèéã 2007 îíû 6 äóãààð ñàðòàé õàðüöóóëàõàä ÒÁ¯Öíû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 6.19 íýãæýýð, áàíê õîîðîíäûí çàõûí õ¿¿ 2.99 íýãæýýð ºññºí áàéíà;

3.

Áàíê õîîðîíäûí çàõûí èë¿¿äýë íººö 2007 îíû ýõíýýñ ºññººð 6 äóãààð ñàðä 81.1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðýâ. Ìîíãîëáàíê ìºíãºíèé áîäëîãûã “õàòóóðóóëàõ” çîðèëãîòîé óÿëäóóëàí 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ áîëîí áîðëóóëàõ õýìæýýã íýìýãä¿¿ëñýí. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä áàíê õîîðîíäûí çàõûí èë¿¿äýë íººöèéí ºäðèéí äóíäàæ õýìæýý 7 äóãààð ñàðä 25.7 òýðáóì óëìààð òàñðàëòã¿é áóóðñààð 10 äóãààð ñàðä õàìãèéí áàãà ò¿âøèíä áóþó 10.1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí. Õàðèí îíû ýöýñò áàãà çýðýã ºñ÷ 15.7 òýðáóì òºãðºã áîëîâ.

4. Çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâèéã 2007 îíû 3 äóãààð ñàðä 5 õóâü áîëãîí áóóðóóëñàí õýäèé ÷ 2007 îíû äóíä ¿åýñ àæèãëàãäñàí ¿íèéí ºñºëò öààøèä ¿ðãýëæëýõ õàíäëàãàòàé áàéñàí òóë ìºíãºíèé áîäëîãûã õàòóóðóóëàõ çîðèëãîîð çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâèéã 5.5 õóâü áîëãîæ ºñãºõ øèéäâýðèéã 2007 îíû 12 äóãààð ñàðä ãàðãàñàí áîëíî. Ýíýõ¿¿ øèéäâýð íü 2008 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íû ºäðººñ õýðýãæèæ ýõýëñýí áºãººä òóõàéí ¿åèéí òîîöîîãîîð çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýý 1 ä¿ãýýð ñàðä 8.0 îð÷èì òýðáóì òºãðºãººð ºñºõººð õ¿ëýýãäýæ áàéñàí þì.

10

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.1. Èíôëÿöè

Çóðàã 1.2. Áàíê õîîðîíäûí çàõûí èë¿¿äýë íººö áà õ¿¿í¿¿ä

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

11

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Øèãòãýý 1. ̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò Ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãàà çºâ ÿâàãäàõàä ìºíãºíèé ¿¿ðýã ìàø ÷óõàë. Òºâ áàíê ìºíãºíèé áîäëîãîîð äàìæóóëàí èíôëÿöèéã òîãòâîðòîé áàãà ò¿âøèíä áàðüæ òºãðºãèéí õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàðûã õàìãààëäàã. Èíôëÿöèéã òîãòâîðòîé áàãà ò¿âøèíä áàéëãàõ (¿íèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí òóõàé ¿çýë áàðèìòëàëûã èíãýæ îéëãîäîã) çîðèëãî íü ýíãèéí íýãýí õóóëèéí çààëò òºäèé áóñ óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéã á¿ðýí àæèë ýðõëýëòýýð õàíãàõ, Ìîíãîë÷óóäûí ÷èíýýëýã àæ àìüäðàë, õºãæèë äýâøèë á¿õèé òîãòâîðòîé õºãæëèéí çàìä õ¿ðýõ ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé çîðèëãîä ÷èãëýãääýã. Òºâ áàíêíû ç¿ãýýñ óëñ îðíû õºãæèë äýâøèëä îðóóëæ áóé õàìãèéí òîì òóñ íýìýð íü õ¿ì¿¿ñèéí èðýýä¿éäýý èòãýõ èòãýëèéã òîãòâîðòîé ¿íýýð òºñººë¿¿ëýí áèé áîëãîäîãò îðøèíî. Ýíýõ¿¿ òîãòâîðòîé áàéäàë íü õàäãàëàìæ, õºðºí㺠îðóóëàëò, á¿òýýìæýýñ îëîõ àøãèéã óðàìøóóëäàã áºãººä òýäãýýð íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòòýé ñàëøã¿é õîëáîîòîé áèëýý. ¯¿ãýýð ÷ çîãñîõã¿é, òîãòâîðòîé áàãà èíôëÿöè íü îðëîãûí õóâààðèëàëò òàëààñàà àæèë ýðõëýëòèéí ò¿âøèíã ºñãºõ, íèéãìèéí ýìçýã á¿ëãèéíõíèé áîäèò îðëîãûã õàìãààëäàã òóñòàé ç¿éë þì. ̺íãºíèé áîäëîãî ¿íèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çàìààð óðò õóãàöààíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä íºëººëäºã. Ýäèéí çàñàã áîëîí àæèë ýðõëýëòýä ¿ç¿¿ëýõ áîãèíî áîëîí äóíä õóãàöààíû íºëººëºë íü ìºíãºíèé áîäëîãûí øèëæèõ ìåõàíèçìûí ñóâãóóäààñ õàìààðàõ áºãººä òýäãýýðýýð äàìæèæ áóé ìºíãºíèé áîäëîãûí ººð÷ëºëò íü ýöñèéí ä¿íäýý èíôëÿöèä íºëººëºõºä ÷èãëýãääýã. Èéìýýñ ìºíãºíèé áîäëîãî íü ¿íèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí ñàöóó ýäèéí çàñãèéí ìº÷ëºãèéí ñºðºã íºëººã 纺ëð¿¿ëýõ áóþó ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë, ýäèéí çàñãèéí óíàëò, àæèëã¿éäëèéã äàãóóëàõ äîòîîäûí ýðýëòèéí öî÷ìîã ñàâàëãààíààñ çàéëñõèéõ çàð÷èì áàðèìòàëäàã. Ìîíãîëáàíêíû ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí ÷èãëýë íü ýäèéí çàñàã, àæèë ýðõëýëòýä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ áîãèíî áîëîí äóíä õóãàöààíä íºëººëëèéã õàðãàëçàí ¿çýõ çàìààð óðò õóãàöààíû ¿íèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõàä îðøèíî. Çàðèì ñóäëàà÷äûí1 ä¿ãíýñíýýð ýäèéí çàñãèéí ò¿ðãýí ºñºëòºä õàðãàëçàõ èíôëÿöèéí õóâü õºãæèíã¿é îðíóóäûí õóâüä 1-3, õàðèí õºãæèæ áóé îðíóóäûí õóâüä 7-11 õóâü áàéäàã. Çóðàã 1-ò èíôëÿöè áîëîí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí õîîðîíäîõ õàìààðëûã ¿ç¿¿ëýâ. Òºâ áàíê óðò õóãàöààíû çîðèëãûã õàíãàõûí òóëä îéðûí õóãàöààíû çîðèëòóóäûã òîìú¸îëäîã. Çàâñðûí çîðèëòóóä áîëîõ ìºíãºíèé àãðåãàòóóä (òóõàéëáàë Ì2) áîëîí óðò õóãàöààòàé ñàíõ¿¿ãèéí õýëöëèéí õ¿¿ íü Òºâ áàíêíû øóóä áóñ õÿíàëòàíä áàéíà. Õàðèí íººö ìºí㺠áîëîí áîãèíî õóãàöààíû õ¿¿ íü Òºâ áàíêíû áîäëîãûí øèéäâýðèéã áîãèíî õóãàöààíä ìýäðýí ººð÷ëºãääºã. Èéìýýñ Òºâ áàíêíû ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãñýë íü ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëòóóäààð äàìæèí çàâñðûí çîðèëòóóäàä, óëìààð ýöñèéí çîðèëãûí õóâüñàã÷èä íºëººëäºã. ¯¿íèéã äàðààõü áàéäëààð õàðóóëæ áîëíî: 1

12

Khan & Senhadji (2000)

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

ͺºö ìºíãºíèé ººð÷ëºëò

⇒

ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò (Ì2)

Áîãèíî õóãàöààíû õ¿¿íèé ººð÷ëºëò

⇒

⇒ èíôëÿöè

áóñàä õ¿¿íèé ò¿âøèí

⇒ èíôëÿöè

̺íãºíèé áîäëîãûí øóóä õýðýãñë¿¿ä íü õ¿¿ áîëîí çýýëèéí õýìæýýíä íºëººëäºã áºãººä ìºíãº, ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéí õºãæëèéí ¿ð àøèãã¿é áàéäëûã áèé áîëãîäîã. Çàõèðãààäàëòûí àðãààð õ¿¿ áîëîí áàíêíààñ îëãîõ çýýëèéí õýìæýýíä äýýä õÿçãààð òîãòîîõ, çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâü, õýìæýýã ººð÷ëºõ çýðýã íü øóóä õýðýãñë¿¿äèéí æèøýý þì. Õàðèí “çàõ çýýëä ñóóðèëñàí” áóþó øóóä áóñ õýðýãñë¿¿äýä íýýëòòýé çàõûí ¿éë àæèëëàãàà (ÒÁ¯Öíû àðèëæàà, ðåïî àðèëæàà ãýõ ìýò) áîëîí Òºâ áàíêíû çýýëèéí áîäëîãî (îâåðíàéò çýýë, õÿìäðóóëàëòûí çýýë) îðîõ áºãººä òýäãýýð íü áàíêíû íººöèéí çàõ çýýëýýð òîäîðõîéëîãäñîí ¿íý (õ¿¿)-ä íºëººëäºã. Çóðàã 1. Èíôëÿöè áîëîí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò

ͺºö ìºí㺠ͺºö ìºí㺠áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëîõ áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºí㺠ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä 2007 îíä íýëýýä ºíäºð õóâèàð ºññºí áîë áàíêóóäûí íººöèéí õýìæýý áàãà õóâèàð ºññºí áàéíà. ͺºö ìºíãºíèé õýìæýý 2007 îíä æèëèéí 40.1 õóâèàð ºñ÷, 381.8 òýðáóìààñ 535.0 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí äèéëýíõ áóþó 64.1 õóâèéã áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº, 22.4 õóâèéã áàíêóóäûí Òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ, 13.5 õóâèéã áàíêóóäûí êàññûí ºñºëò òóñ òóñ ýçëýâ. ªìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä íººö ìºíãºíèé ºñºëòºä áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áîëîí áàíêóóäûí êàññûí ýçëýõ õóâü õàðãàëçàí 24.5, 7.0 íýãæýýð òóñ òóñ áóóðñàí áîë áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºí㺠31.5 íýãæýýð ºññºí áàéíà. ͺºö ìºíãºíèé ºñºëòèéí äèéëýíõ õóâèéã 2006 îíä áàíêóóäûí íººöèéí ºñºëò ýçýëæ áàéñàí áîë 2007 îíä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºí㺠áîëæ ººð÷ëºãäñºí áàéíà. Ýíý íü Ìîíãîëáàíê ìºíãºíèé áîäëîãûí ãîë õýðýãñýë áîëîõ “ÒÁ¯Ö-

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

13

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

íû àðèëæààíû æóðàì”-ä ººð÷ëºëò îðóóëæ, áàíêóóäûí íººöèéã óäèðäàõ áîëñîíòîé õîëáîîòîé þì. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä íººö ìºíãºíèé á¿òöýä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé ýçëýõ õóâü áóóð÷, áàíêóóäûí íººöèéí ýçëýõ õóâü ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéñàí. Õàðèí òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-ûã áàíêóóäûí ýðýëòèéí õýìæýýãýýð, òîãòìîë õ¿¿ãýýð, 12 áîëîí 28 äîëîî õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-ûã õ¿¿íèé äýýä õÿçãààð òîãòîîëã¿é, õýìæýýã íü õÿçãààðëàõ çàð÷ìààð àðèëæààëäàã áîëñíîîð áàíê õîîðîíäûí çàõûí èë¿¿äýë íººö áóóð÷, íººö ìºíãºíä áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ýçëýõ õóâü 35.8 õóâèàñ 32.0 õóâü õ¿ðòýë áóóðñàí áàéíà. Ìîíãîëáàíê çààâàë áàéëãàõ íººöèéí æóðìàà øèíý÷èëæ, çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õàíãàëòàíä áàíêóóäûí êàññûã òîîöäîãã¿é áîëñíîîð áàíêóóäûí êàññäàà ìºí㺠áàéðøóóëàõ ñîíèðõîë áàãàññàí þì. Èíãýñíýýð áàíêóóäûí êàññûí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü 15.7 õóâèàñ 15.1 õóâü áîëæ áóóðàõàä íºëººëñºí áàéíà. Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿äèéí óëìààñ áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü 48.5 õóâèàñ 53.0 õóâü áîëæ ºññºí áàéíà. Ýíý íü ýäèéí çàñãèéí ºíäºð èäýâõæèëò, áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîíû õºãæèëòýé õîëáîîòîéãîîð ýäèéí çàñàã äàõü áýëýí ìºíãºíèé ýðýëò ºíäºð õýâýýð áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Òàéëàíò îíä íººö ìºíãºíèé õºäºë㺺íèéã äàðààõü 4 ¿åä õóâààæ áîëîõîîð áàéíà. ¯¿íä: 2006 îíû ñ¿¿ë ¿åýñ 2007 îíû 2 äóãààð ñàð. Òàéëàíò îíû 1, 2 äóãààð ñàðóóäàä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé õýìæýý áóóðñàí õýäèé ÷ áàíêóóäûí íººö ºññºí òóë íººö ìºíãºíèé õýìæýý íýìýãäýâ. 2007 îíû 3-5 äóãààð ñàðóóäàä. 2007 îíû 3 äóãààð ñàðààñ áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé õýìæýý ºñ÷ 167.6 òýðáóìààñ 267.4 òýðáóì òºãðºã áîëñîí íü íººö ìºíãèéã 401.3 òýðáóìààñ 521.6 òýðáóì òºãðºã áîëæ ºñºõºä ãîëëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëýâ. 2007 îíû 6-11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä. Áàíêíààñ ãàäóóðõè áýëýí ìºíãºíèé õýìæýý 6-11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéñàí õýäèé ÷ íººö ìºíãºíèé õýìæýý 415.1 òýðáóì òºãðºã áîëæ áàãàññàí íü áàíêóóäûí Òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 198.8 òýðáóìààñ 91.4 òýðáóì òºãðºã áîëæ áóóðñíààñ øàëòãààëæýý. Ýíý íü Ìîíãîëáàíêíû ç¿ãýýñ 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí ìºíãºíèé áîäëîãûã õàòóóðóóëàõ ÷èãëýëä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä ÒÁ¯Ö-íû áîðëóóëñàí õýìæýý 119.5 òýðáóìààñ 168.1 òýðáóì òºãðºã áîëæ 48.6 òýðáóì òºãðºãººð ºññºí, ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ã 3.68-ààñ 9.19 õóâü áîëæ íýìýãäñýíòýé õîëáîîòîé áàéíà. 2007 îíû 12 äóãààð ñàð. 2007 îíû 12 äóãààð ñàðä íººö ìºíãºíèé õýìæýý ºìíºõ ñàðààñ 120.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 28.9 õóâèàð ºññºí. Ýíý íü øèíý æèëèéí áàÿðòàé õîëáîîòîéãîîð áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé õýìæýý 21.6 òýðáóì òºãðºãººð, áàíêóóäûí êàññ 18.9 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ ºññºíòýé õîëáîîòîé. Ãýõäýý íººö ìºíãºíèé ýíýõ¿¿ ºñºëòºä õàìãèéí õ¿÷òýé íºëººëñºí

14

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.3. ͺºö ìºíãºíèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä áà òýäãýýðèéí íººö ìºíãºíä ýçëýõ õóâü

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

15

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

õ¿÷èí ç¿éë íü áàíêóóäûí Òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëò þì. Áàíêóóäûí Òºâ áàíê äàõü õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 12 äóãààð ñàðä 79.6 òýðáóì òºãðºãººð ºññºí íü íººö ìºíãºíèé ºñºëòèéí 66.3 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Áàíêóóäûí íººö, ã¿éëãýýíä áàéãàà ìºíãºíèé ýíýõ¿¿ ºñºëò íü ÒÁ¯Ö ºìíºõ ñàðààñ 168.5 òýðáóìààñ 102.7 òýðáóì òºãðºã áîëæ áóóðñàí, Òºâ áàíê äàõü Çàñãèéí ãàçðûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 724.0 òýðáóì òºãðºãººñ 606.6 òýðáóì òºãðºã áîëæ, Çàñãèéí ãàçðûí çàðäàë 117.4 òýðáóì òºãðºãººð ºññºíòýé õîëáîîòîé. ͺºö ìºí㺠áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äýä óëèðëûí õýëáýëçýë ºíäºð àæèãëàãääàã. Áàíêóóäûí íººöèéí óëèðëûí õýëáýëçëèéí äàëàéö 2006 îíîîñ áóóð÷ ýõýëñýí õàíäëàãà òàéëàíò îíä ÷ ¿ðãýëæëýâ. Õýäèéãýýð áàíêóóäûí íººöèéí óëèðëûí õýëáýëçëèéí äàëàéö áóóðñàí ÷ íººö ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí äàëàéö áàãà çýðýã ºññºí íü áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíººñ øàëòãààëñàí áàéíà. Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà 2002 îí õ¿ðòýë áóóðñàí áîëîâ÷ 2003 îíîîñ ýðãýýä ºñ÷ ýõýëñýí þì. Ýíýõ¿¿ õàíäëàãà òàéëàíò îíä ¿ðãýëæèëëýý.

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñ (ÒÁ¯Ö) ̺íãºíèé áîäëîãûí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààíû õýëáýðýý ººð÷ëºí, àðèëæààíû øèíý æóðìûã áîëîâñðóóëæ 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí ìºðäëºã áîëãîí àæèëëàâ. ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààã òîãòìîë õ¿¿òýé áîëîí õ¿¿ãýýð ºðñºëäºõ ãýñýí õî¸ð ¿íäñýí òºð뺺ð ÿâóóëæ áàéíà. Èíãýõäýý 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñûã òîãòìîë õ¿¿òýé áóþó àðèëæààíû õ¿¿ã çàðëàæ õýìæýýã õÿçãààðëàõã¿éãýýð, õàðèí 12, 28 äîëîî õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñûã õ¿¿ãýýð ºðñºëä¿¿ëýõ çàð÷ìààð òóñ òóñ àðèëæààëæ áàéíà. Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê íèéò 58 óäàà ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààã ÿâóóëæ 4124.6 òýðáóì òºãðºãèéí ¿íýò öààñ áîðëóóëñàí. Ìîíãîëáàíêíààñ õóäàëäñàí ¿íýò öààñíû õýìæýý îíû ýöýñò 104.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý. Ýíý íü ºìíºõ óëèðàëòàé õàðüöóóëàõàä 18.9 õóâèàð áóóðñàí, ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 22.7 õóâèàð ºññºí ¿ç¿¿ëýëò þì. Ìîíãîëáàíê 2007 îíä ºäºðò äóíäæààð 121.2 òýðáóì òºãðºãèéí ÒÁ¯Öûã áàíêóóäàä áàéðøóóëæ áàéñàí íü 2006 îíû ÒÁ¯Ö-íû ºäðèéí äóíäàæ ¿ëäýãäëýýñ 1.6 äàõèí ºññºí áàéíà. ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð 9.85 õóâü áàéãàà íü ºìíºõ óëèðëûíõààñ 1.10 íýãæýýð, 2006 îíû ýöñýýñ 3.43 íýãæýýð òóñ òóñ ºíäºð áàéíà. Òàéëàíò îíä ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿íèé çàðäàëä Ìîíãîëáàíê 7.9 òýðáóì òºãðºã áàíêóóäàä òºëºâ. Ýíý íü ºìíºõ îíûõîîñ 1.8 äàõèí ºññºí ¿ç¿¿ëýëò þì. Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàëä áàíêóóäûí íººöèéã áóóðóóëàí, íººö ìºíãºíèé ºñºëòèéã áàãàñãàí óëìààð ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéí õóðäûã ñààðìàãæóóëàõ çîðèëãîîð 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñíûõàà õ¿¿ã 6.4 õóâèàñ 7.4 õóâü, óëìààð 8.4 õóâü áîëãîæ ºñãºâ. ̺í òàéëàíò îíä áàíêóóäûí èë¿¿äýë íººöèéã òàòàõ çîðèëãîîð 12, 28 äîëîî õîíîãèéí

16

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.4.à ͺºö ìºí㺠áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà

* ¯ç¿¿ëýëò¿¿äèéí äèíàìèêààñ óëèðëûí õýëáýëçëèéã àðèëãàñàí óòãà

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

17

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-ûã ãàðãàæ àðèëæààëàâ. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð 12 äîëîî õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñíû ¿ëäýãäýë 50 òýðáóì, 28 äîëîî õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñíû ¿ëäýãäýë 6.3 òýðáóì òºãðºã, òýäãýýðèéí æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ íü õàðãàëçàí 11.5, 12.62 õóâüòàé áàéâ.

Òºâ áàíêíû ñàíõ¿¿æèëò Òàéëàíò îíä Ìîíãîëáàíê àðèëæààíû 6 áàíêèíä ñàíõ¿¿æèëò îëãîâ. Ìîíãîëáàíê 2007 îíä õÿìäðóóëàëòûí ñàíõ¿¿æèëò îëãîõûã çîãñîîñîí áºãººä ðåïî ñàíõ¿¿æèëò áîëîí îâåðíàéò çýýë îëãîñîí áàéíà. Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíä 10 òýðáóì òºãðºãèéí îâåðíàéò çýýëèéã 23 õóâèéí õ¿¿òýé, 53.1 òýðáóì òºãðºãèéí ðåïî ñàíõ¿¿æèëòèéã 18 õóâèéí õ¿¿òýé òóñ òóñ îëãîâ. Îäîîãèéí ìºðäºæ áóé æóðìààð Òºâ áàíêíààñ îëãîõ îâåðíàéò çýýëèéí õ¿¿ íü ÒÁ¯Ö-íû õàìãèéí ºíäºð õ¿¿ äýýð 5 õ¿ðòýë íýãæ õóâèéã íýìñýíòýé, ðåïî ñàíõ¿¿æèëòèéí õ¿¿ íü ÒÁ¯Ö-íû õàìãèéí ºíäºð õ¿¿íèé õóâüòàé òóñ òóñ òýíö¿¿ áàéâ. Òàéëàíò îíä 7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ¿íýò öààñíààñ áóñàä ¿íýò öààñíû àðèëæàà íü õ¿¿ãýýð ºðñºëäºõ õýëáýðýýð ÿâàãääàã áîëñíîîñ ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ õàðüöàíãóé ºíäºð ò¿âøèíä òîãòîæ áàéâ.

Çààâàë áàéëãàõ íººö (ÇÁÍ) Ìîíãîëáàíê çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâü õýìæýýã òîãòîîí ìºðä¿¿ëæ áàéãàà íü ìàíàé îðíû õóâüä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã õÿíàõ ÷óõàë õýðýãñëèéí íýã áàéñààð áàéíà. Èíôëÿöèéí íàì ò¿âøèíä áàéñàí 2007 îíû ýõíèé õàãàñò ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ, àæèëã¿éäýë, áàíêóóäààñ îëãîæ áóé çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð õàðüöàíãóé ìºíãºíèé “çººëºí” áîäëîãî ÿâóóëæ, ÇÁÍ-èéí õóâèéã áóóðóóëàí 5 õóâüä õ¿ðãýñýí. Ãýâ÷ ãîëäóó ãàäíû õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëººãººð 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí èíôëÿöèéí ò¿âøèí ºññºíººð Ìîíãîëáàíê ìºíãºíèé áîäëîãîäîî ººð÷ëºëò îðóóëàí ÇÁÍ-èéí õóâü õýìæýýã 0.5 íýãæýýð ºñãºæ 5.5 õóâü áîëãîí 2008 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ ìºðä¿¿ëæ áàéíà. Øèíý÷èëñýí “ÇÁÍ òîãòîîõ, õÿíàëò òàâèõ” æóðìûí äàãóó íèéò 24 óäàà çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã òºãðºãººð áîëîí âàëþòààð áàíê òóñ á¿ðýýð òîãòîîæ, ò¿¿íèé õàíãàëòûã òîîöîæ õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâ÷ èðýâ. ͺºöºº õàíãààã¿é áàíê 2007 îíä öººõºí áàéñàí áºãººä áàíêíû ñàëáàðûí õýìæýýãýýð íèéò 10.3-49.9 òýðáóì òºãðºãººð íººöèéí èë¿¿äýëòýé áàéâ. 2006 îíû 12 äóãààð ñàðä ÇÁÍ-èéí èë¿¿äýë 26.1 òýðáóì òºãðºã áàéñàí áîë òàéëàíò îíû ýöýñò 14.9 òýðáóì òºãðºã áîëæ áóóð÷ýý.

Çàñãèéí ãàçðûí öýâýð çýýë Òàéëàíò îíû ýöýñò áàíêíû ñàëáàðûí íýãäñýí ä¿íãýýð Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ àâëàãà 24.1 òýðáóì òºãðºã, òºâëºðñºí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñâèéí ýõ ¿¿ñâýð 750.6 òýðáóì òºãðºã áîëæ, Çàñãèéí ãàçðûí öýâýð çýýëèéí õýìæýý ñºðºã 726.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðýâ. Ýíý ä¿íã 2006 îíòîé õàðüöóóëáàë òºâëºðñºí

18

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.4.á ͺºö ìºí㺠áîëîí ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí óëèðëûí õýëáýëçëèéí õàíäëàãà

* ¯ç¿¿ëýëò¿¿äèéí äèíàìèêààñ óëèðëûí õýëáýëçëèéã àðèëãàñàí óòãà

* ¯ç¿¿ëýëò¿¿äèéí äèíàìèêààñ óëèðëûí õýëáýëçëèéã àðèëãàñàí óòãà

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

19

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâ 233.4 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷, Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ áàíêíû ñàëáàðûí àâëàãà 15.2 òýðáóì òºãðºãººð áóóð÷, íèéò öýâýð çýýëèéí õýìæýý 248.6 òýðáóì òºãðºãººð áàãàññàí áàéíà. ÎÕÓ-ä òºëñºí èõ ºðèéí òîîöîîãîîð ãàðãàñàí 23.7 òýðáóì òºãðºãèéí Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ (ÇïÖ) Ìîíãîëáàíêèíä áàéðøèæ áàéñàí áºãººä 2007 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàëä á¿ðýí òºëºãäºæ äóóñàâ. Çàñãèéí ãàçðààñ àâàõ áàíêóóäûí àâëàãûí 93.7 õóâèéã Çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààòàé ¿íýò öààñ, 4.1 õóâèéã áàíêóóäààñ óëñûí òºñºâò óðüä÷èëæ òºëñºí áà õîéøëîãäñîí òàòâàð, 2.2 õóâèéã õóðèìòëóóëæ òîîöñîí õ¿¿íèé àâëàãà òóñ òóñ ýçýëëýý. Áàíêóóä 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð íèéò 22.6 òýðáóì òºãðºãèéí ÇÃ¯Ö ýçýìøèæ áàéãààãààñ ÕÀÀÍ áàíê 5.1 òýðáóì òºãðºã, ÕÕÁàíê 1.1 òýðáóì òºãðºã, Ãîëîìò áàíê 4.0 òýðáóì òºãðºã, Àíîä áàíê 6.5 òýðáóì òºãðºãèéí áîãèíî õóãàöààíû ¿íýò öààñ òóñ òóñ ýçýìøèæ áàéíà. Áàíêíû ñàëáàð äàõü Çàñãèéí ãàçðûí òºñºâ áîëîí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ¿ëäýãäýë òàéëàíò îíû ýöýñò 750.6 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñíèé 80.8 õóâü íü Ìîíãîëáàíêèíä, 19.2 õóâü íü áàíêóóäàä áàéðøèæ áàéíà. Íèéò òºñâèéí õºðºíãèéí 84.7 õóâü íü òºðèéí ñàíãèéí íýãäñýí äàíñ áîëîí Çàñãèéí ãàçðûí õàðèëöàõ äàíñíû õºðºíãº, 6.9 õóâü íü õóãàöààã¿é áîëîí õóãàöààòàé õàäãàëàìæ, 7.4 õóâü íü Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿æèëòèéí õºðºíãº, 0.9 õóâü íü îðîí íóòãèéí òºñâèéí õºðºí㺠ýçýëæ áàéíà.

պ人 àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõ õºòºëáºð /ÕÀÀÑÕÕ/ Àçèéí õºãæëèéí áàíê (ÀÕÁ)-íû ÕÀÀÑÕ (1822-MOÍ) òºñºë 2001 îíîîñ õýðýãæèæ ýõýëñýí. Ýíýõ¿¿ òºñëèéí çîðèëãî íü òîãòâîðòîé õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëæ, èë¿¿ ¿ð àøèãòàé, çàõ çýýëä ÷èãëýñýí, á¿òýýìæ, àøèãò àæèëëàãààã ñàéæðóóëñíààð îðëîãûí ò¿âøèíã íýìýãä¿¿ëýí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ ÿâäàë þì. ÕÀÀÑÕ òºñëèéí õ¿ðýýíä îëãîñîí çýýëèéí 80 õóâèéã ÀÕÁ ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ, ¿ëäñýí 20 õóâèéã îðîëöîã÷ àðèëæààíû áàíêóóä ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çàìààð õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðò îðóóëàõ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýâ. Ìîíãîëáàíê 2007 îíä 3.5 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã ÕÀÀÍ, Çîîñ, Àíîä áàíêóóäàä äàìæóóëàí îëãîæ, îíû ýöýñò 2.2 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëòýé áàéíà. ÕÀÀÑÕ òºñºë íü Çàâõàí, Óâñ, Õîâä, Ãîâü-Àëòàé, Äàðõàí-Óóë, Ñýëýíãý, Áàÿíõîíãîð, Áàÿí-ªëãèé àéìãóóäàä Àíîä, ÕÀÀÍ, Çîîñ, Ìîíãîë øóóäàí, Õàäãàëàìæ, ÕÀÑ çýðýã áàíêààð äàìæèí àìæèëòòàé õýðýãæèí äóóñ÷ áàéãàà áºãººä òºñëèéí ýðãýëòèéí ñàíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã Äýëõèéí áàíêíû Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæëèéí õºòºëáºðò øèëæ¿¿ëýõ áýëòãýë àæëóóä õèéãäýæ áàéíà.

20

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.5. Òºâ áàíêíû áîäëîãûí õ¿¿ áà ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿

*7 õîíîãèéí õóãàöààòàé ÒÁ¯Ö-íû õ¿¿ã 2007 îíû 7 äóãààð ñàðààñ ýõëýí áîäëîãûí õ¿¿ áîëãîí àøèãëàæ ýõýëñýí.

Çóðàã 1.6. ÒÁ¯Ö-íû ¿ëäýãäýë áà õóãàöààíû á¿òýö

Çóðàã 1.7. Çààâàë áàéëãàõ íººö áà Èë¿¿äýë íººö

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

21

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Øèãòãýý 2. Èíôëÿöèéã òààìàãëàõ “SIMOM” çàãâàð, ò¿¿íèé á¿òýö ̺íãºíèé áîäëîãî íü ìºíãºíèé áîäëîãûí ñóâãóóäààð äàìæèí òîäîðõîé öàã õóãàöààíû õîöðîãäîëòîéãîîð èíôëÿöèä íºëººëæ áàéäàã. Òºâ áàíê íü èðýýä¿éãýý õàðñàí áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé òóëãàðäàã. ªºðººð õýëáýë èðýýä¿éí èíôëÿöèä íºëººëºõèéí òóëä Òºâ áàíê ºíººäºð ìºíãºíèé áîäëîãûí øèéäâýðýý ãàðãàõ õýðýãòýé áîëäîã áºãººä ýíýõ¿¿ øèéäâýð íü ºíãºðñºí ¿åèéí èíôëÿöèéí ìýäýýëýë äýýð áóñ èíôëÿöèéí èðýýä¿éí òààìàãëàë äýýð ¿íäýñëýí ãàð÷ áàéõ øààðäëàãàòàé áîëíî ãýñýí ¿ã þì. Òèéìýýñ èíôëÿöèéí òààìàãëàë íü Òºâ áàíêíû øèéäâýð ãàðãàëòàíä õàìãèéí ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí íýã áàéäàã áºãººä ìºí îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ íýã òîì õýðýãñýë áîëäîã. Òºâ áàíê èðýýä¿éí èíôëÿöèéã òààìàãëàõûí òóëä ìàø îëîí òîîíû ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàäàã. Èíãýõäýý îíîë áîëîí ïðàêòèê õîñëóóëñàí ýäèéí çàñãèéí îëîí òºðëèéí çàãâàðóóäûã àøèãëàí èíôëÿöèéí òààìàãëàëûã õèéäýã. ßëàíãóÿà èíôëÿöèéã îíèëñîí ìºíãºíèé áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëäýã òºâ áàíêóóäûí õóâüä èíôëÿöèä èõýýõýí íºëººëäºã õóâü õ¿ì¿¿ñèéí èíôëÿöèéí òàëààðõè õ¿ëýýëòèéí òóõàé ìýäýýëëèéã öóãëóóëæ áàéäàã. Ìîíãîëáàíê 2007 îíîîñ ìºíãºíèé áîäëîãûí øèéäâýð ãàðãàëòàíä àøèãëàãäàõ ìýäýýëëèéí áààçûã áýõæ¿¿ëýõ, ìºíãºíèé áîäëîãûí èðýýä¿éãýý õàðñàí áàéäëûã õàíãàõàä àíõààðëàà îíöãîéëîí õàíäóóëàí àæèëëàæ áàéíà. Ìîíãîëáàíêèíä õèéãäýæ áóé ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîëîîä ýêîíîìåòðèê çàãâàðóóä íü ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿éë õºäëºëèéã òààìàãëàõ ÷àäâàðûã óëàì ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëä õèéãäýæ áàéãàà áºãººä ò¿¿íèé íýã æèøýý íü Ìîíãîëûí èíôëÿöèéã òààìàãëàõ æèæèã çàãâàð (SIMOM) þì. SIMOM çàãâàðûí áîäèò ýäèéí çàñãèéí ¿éë õºäëºëòýé íèéöòýé áàéäàë íü õàìãèéí ÷óõàë áºãººä äàâóó òàëóóäûí íýã áàéäàã. SIMOM çàãâàð íü íèéòäýý 10 òýãøèòãýëýýñ á¿ðäýõ áºãººä ¿¿íä: òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿, ãàäààä âàëþòûí çýýëèéí õ¿¿, IS ìóðóéí òýãøèòãýë, LM ìóðóéí òýãøèòãýë, âàëþòûí õàíøèéí òýãøèòãýë, Ôèëëèïñèéí ìóðóéí òýãøèòãýë, õ¿íñíèé áàðààíû ¿íèéí òýãøèòãýë, øàòàõóóíû ¿íèéí òýãøèòãýë, ÄÍÁ áîëîí öàëèíãèéí òýãøèòãýë çýðýã áîëíî. Òóñ çàãâàðûí ¿íäñýí çîðèëãî áîë Ìîíãîë äàõü èíôëÿöèéí ¿éë ÿâö, ìºíãºíèé áîäëîãûí øèëæèõ ìåõàíèçìûã øèíæëýõ, ìàíàé îðíû ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ãîë ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü ýäèéí çàñãèéí òîäîðõîé ººð÷ëºëò¿¿äýä õýðõýí õàðèó ¿ç¿¿ëýõ âý ãýäãèéã äóíä õóãàöààíû äèíàìèêèéã ìºíãºíèé áîäëîãûí øèëæèõ ìåõàíèçìûí õóãàöààíû íèéöòýé áàéäëààð òîäîðõîéëîõîä îðøäîã. Ýíýõ¿¿ çàãâàðûí èòãýëö¿¿ð¿¿ä íü óëèðàë á¿ð øèíý÷ëýãäýí òîãòìîë ¿íýëýãäýæ áàéäàã áºãººä çàãâàðûí òààìàãëàëûã ãàäààä, äîòîîä ýêçîãåí õóâüñàã÷äûí ººð÷ëºëò, ñóäëàà÷äûí ìýðãýæëèéí ä¿ãíýëòýä ñóóðèëàí óëèðàë äîòîðõ ñàð á¿ð øèíý÷ëýí ã¿éöýòãýäýã. ªºðººð õýëáýë, ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí òààìàãëàë, òóõàéëáàë øàòàõóóí, õ¿íñíèé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èíôëÿöè íü ñóäëàà÷äûí áóñàä ýõ ñóðâàëæààñ àâñàí ìýäýýëýë, õ¿ëýýëòýýñ èëò çºð¿¿òýé ¿ð ä¿í ãàðàõ òîõèîëäîëä çàðèì ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí òààìàãëàëä íèéöòýé (òàéëáàðëàãäàõóéö) áàéäëààð ìýðãýæëèéí ä¿ãíýëò õèéãääýã.

22

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çàãâàðààð ¿íýëýãäñýí òýãøèòãýë¿¿äèéã äîð ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íä: • Òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿: òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿ íü: (1) ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿; (2) íººö ìºí㺠(M0); (3) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Ãàäààä âàëþòûí çýýëèéí õ¿¿: ãàäààä âàëþòûí çýýëèéí õ¿¿ íü: (1) ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿; (2) íººö ìºíãº; (3) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • IS ìóðóé: ÄÍÁ-èé àëäàãäàë íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) çýýëèéí áîäèò äóíäàæ õ¿¿; (3) òºãðºãèéí áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíø; (4) ãàäààä ýðýëò (Õÿòàäûí ýäèéí çàñãèéí ýðýëò); (5) ýêñïîðòûí áàðààíû ¿íèéí ººð÷ëºëò (àëò, çýñèéí ¿íý); (6) äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • LM ìóðóé: íººö ìºí㺠(M0) íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿; (3) Áîäèò ÄÍÁ; (4) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷; (5) ÒÁ¯Ö-íû àðèëæààíû æóðàì ººð÷ëºãäñºíòýé õîëáîîòîé äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Âàëþòûí õàíø: òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) ãàäààä áîëîí äîòîîä çýýëèéí õ¿¿íèé òýíöâýð; (3) PPP íºõöºëººñ çºðºõ çºð¿¿; (4) ýêñïîðòûí áàðààíû æèãíýñýí äóíäàæ ¿íý; (5) ÄÍÁ-òýé õîëáîîòîé çàñãèéí ãàçðûí çàðäàë (ýðñäýëèéí õýìæýýã òºëººë¿¿ëýí àâ÷ ¿çñýí); (6) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Ôèëëèïñèéí ìóðóé: öýâýð èíôëÿöè íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) øàòàõóóíû ¿íèéí èíôëÿöè; (3) ÄÍÁ-èé àëäàãäàë; (4) öàëèíãèéí ºñºëò; (5) èìïîðòûí áàðààíû ¿íèéí ºñºëò; (6) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý: õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí èíôëÿöè íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) øàòàõóóíû ¿íèéí èíôëÿöè; (3) òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí ººð÷ëºëò; (4) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Øàòàõóóíû ¿íèéí èíôëÿöè: øàòàõóóíû ¿íèéí èíôëÿöè íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ ãàçðûí òîñíû ¿íèéí ºñºëò; (3) òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí ººð÷ëºëò; (4) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Áîäèò ÄÍÁ: Áîäèò ÄÍÁ íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) ÄÍÁ-èé àëäàãäàë; (3) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. • Öàëèí: öàëèíãèéí õýìæýý íü: (1) ººðèéí ºìíºõ ¿åèéí óòãà; (2) çýñèéí ¿íý; (3) óëèðëûí äàììè õóâüñàã÷ çýðãýýñ õàìààðíà. Çàãâàðûí òýãøèòãýë¿¿äýýñ ¿íýëýãäñýí èòãýëö¿¿ð¿¿ä íü îíîëûí áîëîí ýäèéí çàñãèéí áîäèò áàéäàëòàé íèéöòýé, äèàãíîñòèê òåñòèéã á¿ðýí õàíãàñàí áîëíî. SIMOM çàãâàðûã áîëîâñðóóëàõàä Ïîëüøèéí òºâ áàíêíààñ ¿íýòýé òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñíèéã ýíä äóðüäàõ íü ç¿éòýé þì.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

23

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Øèãòãýý 3. Èíôëÿöèä âàëþòûí õàíøèéí ¿ç¿¿ëýõ íºëºº: SVAR õàíäëàãà Äîòîîäûí õýðýãëýýíèé ¿íýä âàëþòûí õàíøèéí äàìæèõ íºëºº íü ìºíãºíèé áîäëîãûí øèëæèõ ìåõàíèçìûí ïðîöåññò ÷óõàë õàìààðàë áîëäîã. Ìàíàé óëñûí ãàäààä õóäàëäààíû íýýëòòýé áàéäëûí çýðýã ºíäºð òóë äîòîîäûí ¿íý ãàäààä ¿íèéí ººð÷ëºëò áóþó âàëþòûí õàíøèéí ñóëðàëò/÷àíãàðàëòàä ìýäðýìòãèé þì. Àëèâàà âàëþòûí õàíøèéí ñóëðàëò ýñâýë ÷àíãàðàëò íü çºâõºí èìïîðòûí ýöñèéí áàðààíû ¿íèéí ººð÷ëºëòºíä íºëººëºõººñ ãàäíà, èìïîðòûí îðöóóäûí ¿íýíä íºëººëºõ çàìààð äîòîîäîä ýöñèéí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûã ºñãºäºã. ͺ㺺 òàëààð âàëþòûí õàíøèéí ñóëðàëò íü öýâýð ýêñïîðòîä íºëººëºõ òóë äîòîîäûí ¿íýä íèéò ýðýëòèéí ººð÷ëºëò áóþó äîòîîäûí ¿íèéí äàðàìòààð äàìæèí íºëººëäºã áèëýý. Ìîíãîëáàíêíààñ èíôëÿöèä âàëþòûí õàíøèéí ¿ç¿¿ëýõ íºëººã 2000 îíû 6 äóãààð ñàðààñ 2007 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí òîîí ºãºãä뺺ð ñóäàëñàí. Ñóäàëãààíä ýìïèðèê çàãâàð áîëîõ á¿òöèéí âåêòîð àâòîðåãðåññ (SVAR )-ûã McCarthy (2000) áîëîí ººðèéí îðíû îíöëîãò òîõèðóóëàí àøèãëàâ. SVAR çàãâàð íü äàðààõü õóâüñàã÷äààñ á¿ðäýíý:

(

xt = Π toil , Π tcopper , i, yt , ∆M 1, ∆e, Π tCPI

) oil

Ýíä á¿õ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü èòãýëö¿¿ðýýð èëýðõèéëýãäñýí. Π t - òºãðºãººð èëýðõèéëýãäñýí øàòàõóóíû ¿íèéí æèëèéí ººð÷ëºëò (íèéë¿¿ëýëòèéí copper ººð÷ëºëò), Π t - çýñèéí ¿íèéí æèëèéí ººð÷ëºëò (äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ìº÷ëºã), it - ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿¿ (ìºíãºíèé áîäëîãûí íºëºº), yt - ÄÍÁèé àëäàãäàë (ýðýëòèéí ººð÷ëºëò), ∆M 1t - M1 ìºíãºíèé æèëèéí ººð÷ëºëò, ∆et - íýðëýñýí âàëþòûí õàíøèéí æèëèéí ººð÷ëºëò, Π CPI - Õ¯È-ýýð òîîöñîí t æèëèéí èíôëÿöè. SVAR çàãâàðûí B0 ìàòðèöûí ýëåìåíò¿¿äýä äàðààõü õÿçãààðëàëòûã òàâüñàí (äèàãîíàëèéí äýýä õýñýã íü òýã áîëíî):  1  0   0  B0 xt =  0  −b510  0  −b61  0  −b71

1 0 0 −b42 −b520 −b620

1 0 −b43 −b530 −b630

0

0

1 −b540 −b640 −b740

1 −b650 −b750

1 −b760

  Π toil    copper    Π t   it      yt    ∆M 1  t     ∆et   1  Π CPI t 

Èíãýñíýýð á¿òöèéí êîâàðèàöûí ìàòðèö áîëîõ -ûã äèàãîíàëü ãýæ òààìàãëàíà. Òóñ çàãâàð íü èë¿¿ òîäîðõîéëîãäñîí áóþó ÿã òîäîðõîéëîãäñîí çàãâàðûí øààðäëàãààñ 6 õÿçãààðëàëòààð èë¿¿ áàéíà. Ãýõäýý likelihood õàðüöààíû òåñò íü çàãâàðûí õÿçãààðëàëò èë¿¿ òîäîðõîéëîãäñîí áîëîõûã 12.0%-ûí à÷ õîëáîãäëûí ò¿âøèíä íÿöààæ áàéãàà áóþó òóñ çàãâàð ìàíàé óëñûí òîîí ºãºãäëºëä íèéöòýé áàéæ áîëîõûã õàðóóëñàí.

24

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Ñèñòåìä îðóóëñàí õóâüñàã÷äûí òîãòâîðòîé ýñýõèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä ADF íýãæ ÿçãóóðûí òåñòèéã àøèãëàñàí áºãººä á¿õ õóâüñàã÷èä I(0) ïðîöåññ áîëîõûã õàðóóëñàí. Áàãàñãàñàí VAR çàãâàðûã 3 õóãàöààíû õîöðîëòòîéãîîð ¿íýëñýí áºãººä õóãàöààíû õîöðîëòûã likelihood õàðüöàà áîëîí FPE øàëãóóðò ñóóðèëàí ñîíãîñîí. Çóðàã 1. Õàðèó ¿éëäëèéí ôóíêö: Òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí æèëèéí ººð÷ëºëòèéí ººð÷ëºëò (1 ñòàíäàðò õàçàéëò)-ä èíôëÿöèéí ¿ç¿¿ëýõ õàðèó ¿éëäýë

Çóðàã 1-ä ¿ç¿¿ëñýí õàðèó ¿éëäëèéí ôóíêöûí ¿ð ä¿íãýýñ ¿çýõýä èíôëÿöèä âàëþòûí õàíøèéí ¿ç¿¿ëýõ íºëºº õàðüöàíãóé õ¿÷òýé áºãººä âàëþòûí õàíøèéí ñóëðàõ ººð÷ëºëò íü èíôëÿöèä 20 ñàðûí òóðøèä íºëººëäºã áóþó èë¿¿òýé 47 ñàðûí õîöðîëòòîé íºëººëäºã áàéíà. ªºðººð õýëáýë, èíôëÿöèéí õàðèó ¿éëäýë íü 4-7 ñàðûí õîöðîëò äýýð 5%-èéí à÷ õîëáîãäëûí ò¿âøèíä òýãýýñ ÿëãààòàé áàéâ. Ýäãýýð ¿ð ä¿í íü èæèë òºðëèéí ºìíºõ ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íòýé íèéöòýé áàéëàà (Ë.Äàâààæàðãàë (2005), À.Õóëàí (2005)). Âàðèàö çàäàðãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ¿çýõýä 5 ñàðûí äàðàà âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëò íü æèëèéí èíôëÿöèéí òààìàãëàëûí àëäààíû âàðèàöûí 13.316.9 õóâèéã òàéëáàðëàõààð áàéãàà áîë, ¿ëäñýí õýñýã íü áóñàä õ¿÷èí ç¿éëñýýð òàéëáàðëàãäàæ áàéâ. Òîäðóóëáàë, æèëèéí èíôëÿöèéí òààìàãëàëûí àëäààíû âàðèàöûí 61.2-64.5%-èéã ººðèéíõ íü õóãàöààíû õîöðîëòòîé óòãà, õàðèí 12.7-13.7%-èéã øàòàõóóíû ¿íèéí ººð÷ëºëò òàéëáàðëàõààð áàéíà. Äàìæèõ íºëººëëèéí èòãýëö¿¿ðèéã Õ¯È-èéí ººð÷ëºëòèéí j ñàðûí äàðààõü âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòºíä ¿ç¿¿ëýõ õóðèìòëàãäàõ õàðèó ¿éëäëèéã âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòèéí j ñàðûí äàðààõü âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòºíä ¿ç¿¿ëýõ õóðèìòëàãäàõ õàðèó ¿éëäýëä õàðüöóóëàõ çàìààð òîîöñîí2. Ìàíàé îðíû õóâüä äàìæèõ íºëººëëèéí èòãýëö¿¿ð íü 8 ñàðûí õîöðîëò õ¿ðòýë ºñäºã áºãººä âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëò ãàðñíààñ 6-8 ñàðûí äàðàà òóñ ººð÷ëºëòèéí 40.0-52.0 õóâü íü Õ¯È-ò øèëæäýã áàéíà. Ýäãýýð ¿ð ä¿íã¿¿ä íü èíôëÿöèä âàëþòûí õàíøèéí äàìæèõ íºëºº õ¿÷òýé áàéãààã õàðóóëñàí þì. Ýíýõ¿¿ òîîöîîíä áèä ººð recursive VAR çàãâàð áóþó McCarthy (2000)-ä òîäîðõîéëîãäñîí çàãâàðûã øóóä ¿íýëñýí. Äàìæèõ íºëººëëèéí èòãýëö¿¿ðèéã PTt ,t + j = Pt ,t + j Et ,t + j áàéäëààð òîîöñîí. Ýíä Pt + j - t áîëîí t+j ñàðûí õîîðîíäûí ¿íèéí ò¿âøíèé ººð÷ëºëòèéí õóðèìòëàãäàõ õàðèó ¿éëäýë, Et + j t áîëîí t+j ñàðûí õîîðîíäûí íýðëýñýí âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòèéí õóðèìòëàãäàõ õàðèó ¿éëäýë. 2

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

25

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Øèãòãýý 4. Çýýëèéí õ¿¿ Ýäèéí çàñàã äàõü õàìãèéí ÷óõàë ¿íèéí íýã íü çýýëèéí õ¿¿ áèëýý. Çýýëèéí õ¿¿ íü çýýëèéí ¿íý áºãººä áóñàä ¿íýòýé íýãýí àäèë çýýëèéí çàõ çýýë äýýðõ õºðºíãèéí ýðýëò, íèéë¿¿ëýëòèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëýýð èëýðõèéëýãäýæ áàéäàã. Òèéìýýñ çýýëèéí õ¿¿íèé ººð÷ëºëòèéí øàëòãààíûã çýýëèéí õºðºíãèéí ýðýëò, íèéë¿¿ëýëòýä íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñýýð ñóäëàõ øààðäëàãàòàé. Çýýëèéí õ¿¿íèé áóóðàëòàä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éëñèéã äîð äóðäñàí÷ëàí àíãèëæ áîëíî. ¯¿íä: 1. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí 2. Áàíêíû ñàëáàðûí 3. ªðñºë人í Çýýëèéí õ¿¿ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òàñðàëòã¿é áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéñàí íü òàéëàíò îíä ÷ ¿ðãýëæèëëýý. Òàéëàíò îíä òºãðºãèéí áîëîí âàëþòûí çýýëèéí õ¿¿ ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä õàðãàëçàí 4.6 áîëîí 1.3 íýãæýýð áóóð÷, 19.9 áîëîí 14.2 õóâüä õ¿ðñýí áàéíà. Çóðàã 1. Çýýëèéí õ¿¿, õóâèàð

Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éëñ Çýýëèéí õ¿¿ õýðõýí òîäîðõîéëîãääîã âý? ãýäãèéã òàéëáàðëàäàã îíîëûí õýä õýäýí çàãâàð áàéäàã. Òóõàéëáàë, êàïèòàëûí çàõ çýýëèéí îíîë, çýýëèéí çàõ çýýë, ìºíãºíèé çàõ çýýë, áîíäûí çàõ çýýë, íýðëýñýí çýýëèéí õ¿¿ áîëîí èíôëÿöèéí õîîðîíäûí õàìààðëûí Ôèøåðèéí îíîë ãýõ ìýò. Îíîëûí ýäãýýð çàãâàðóóäààñ äàðààõü õ¿÷èí ç¿éëñ ìàíàé óëñûí çýýëèéí õ¿¿íèé áóóðàëòàíä íºëººëñºí áàéíà. ¯¿íä: 1. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, áèçíåñ ìº÷ëºãèéí òýëýëò 2. ̺íãºíèé áîäëîãî 3. Âàëþòûí õàíø 4. Òàòâàðûí áîäëîãî Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, áèçíåñ ìº÷ëºãèéí òýëýëò. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýäèéí çàñàã ºíäºð õóðäàöòàé ºñ÷, áèçíåñèéí ìº÷ëºãèéí òýëýëòèéí ¿å ¿ðãýëæëýâ. Ýäèéí çàñàã äàõü íèéò ìºíãº, çýýë, õàäãàëàìæèéí ºñºëò ÷ ºíäºð õóâüòàé áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ãàäààäàä àæèëëàãñäûí ìºíãºí ãóéâóóëãà, ãàäààäûí øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºñºëò, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí öàð õ¿ðýý ºðãºæèí òýëëýý.

26

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Áàíêóóä ýõ ¿¿ñâýðèéí ºñºëò äýýð òóëãóóðëàí çýýëèéí íèéë¿¿ëýëòýý íýìýãä¿¿ëæ áàéãàà íü çýýëèéí õ¿¿ã áóóðàõàä íºëººëæ áàéíà. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí ¿åä õ¿ì¿¿ñèéí îðëîãî (áàÿëàã) íýìýãäñýíýýð çýýëèéí íèéë¿¿ëýëò ºñ÷, çýýëèéí õ¿¿ áóóðàõ áîëîìæ á¿ðääýã. ̺íãºíèé áîäëîãî. Òºâ áàíêíû ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãñë¿¿ä çýýëèéí íèéë¿¿ëýëòýä íºëººëºõººñ ýðýëòýä øóóä íºëºº ¿ç¿¿ëäýãã¿é. Òèéìýýñ çýýëèéí õ¿¿ã á¿ðýí õÿíàõ áîëîìæ õÿçãààðëàãäìàë áàéäàã. Åðºíõèé人 ìºíãºíèé 纺ëºí áîäëîãî íü ýäèéí çàñàã äàõü çýýë, ìºíãºíèé õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýí çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëàõ õàíäëàãàòàé áàéäàã ÷ çýýëèéí õ¿¿ íü ººð áóñàä îëîí õ¿÷èí ç¿éëýýñ øàëòãààëäàã. Ìîíãîëáàíê 2007 îíû 3 äóãààð ñàðä áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâü õýìæýýã áóóðóóëñàí íü íýã òàëààñ çýýëèéí íèéë¿¿ëýëòèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí çýðýãöýý íºãºº òàëààñ áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººöèéí øààðäëàãûã õàíãàõòàé õîëáîîòîé çýýëèéí õ¿¿íä øèíãýæ áàéñàí çàðäëûã áàãàñãàñàí þì. Âàëþòûí õàíø. Òºãðºãèéí àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø 2006 îíä áàãà õýìæýýãýýð ÷àíãàðñàí, 2007 îíû ýõíèé õàãàñ æèëä òîãòâîðòîé áàéñàí íü çýýëèéí õ¿¿íèé áóóðàëòàä íºëººëºõ íýã õ¿÷èí ç¿éë áîëæýý. Áàíêóóäûí òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿ äîëëàðûí çýýëèéí õ¿¿íýýñ áàéíãà ºíäºð áàéãàà þì. Òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿ áîëîí äîëëàðûí çýýëèéí õ¿¿ õî¸óëàà áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéãàà ÷ ýäãýýðèéí çºð¿¿ 2007 îíû ýõýíä 10.2 íýãæýýñ îíû ýöýñò 5.7 íýãæ áîëîí áóóð÷ýý. ¯¿íä òºãðºãèéí àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí õºäºë㺺í íºëººëæýý. Òàòâàðûí áîäëîãî. Çýýëèéí õ¿¿íèé áóóðàëòàä íºëººëñºí ÷óõàë ç¿éë áîë 2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ õýðýãæñýí òàòâàðûí õóâèéí áóóðàëò þì. Òàòâàð íü áàíêóóäûí àøèãò àæèëëàãààíä íºëººëæ áàéäàã ó÷ðààñ òàòâàð áóóðñíààð áàíêóóäûí çàðäàë áóóðàí, óëìààð çýýëèéí õ¿¿ãýý áóóðóóëàõ áîëîìæòîé áîëíî. ͺ㺺 òàëààñ òºñºâ àøèãòàé ãàðàõ áîëñîí íü çýýëèéí çàõ çýýë äýýðõ óëñûí ñåêòîðûí çýýëèéí ýðýëò áóóð÷, óëìààð çýýëèéí õ¿¿íèé áóóðàëòàä íºëººëñºí. Áàíêíû ñàëáàðûí õ¿÷èí ç¿éëñ Áàíêíû çóó÷ëàë ã¿íçãèéð÷, ¿ð àøèã ñàéæðàõ íü àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿ áóóðàõàä ÷óõàë íºëººòýé þì. Ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí ã¿íçãèéðýëòèéã Ì2, Ì1 ìºí㺠áà íèéò çýýëèéí ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâèàð õýìæèæ Çóðàã 2-ä ¿ç¿¿ëýâ. Áàãà ìºí㺠áóþó Ì1 ìºíãºíèé ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâèéí æèí 2002-2006 îíä òàñðàëòã¿é áóóðñàí áîëîâ÷, 2007 îíä 13.0 õóâü áîëæ ºñ뺺. Õàðèí íèéò ìºí㺠/Ì2/ áîëîí íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëèéí ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü 2004 îíûã ýñ òîîöâîë åðºíõèé人 ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéãàà áºãººä 2007 îíä Ì2 ìºíãºíèé ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü 52.7 õóâü, çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëèéí ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü 45.1 õóâü áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

27

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿íèé á¿òöýýñ ¿çýõýä çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí çàðäàë, ýðñäýëèéí ¿íý çýðýã íü çýýëèéí õ¿¿ä íºëººëºã÷ òîìîîõîí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä þì. 1. Ýõ ¿¿ñâýðèéí çàðäàë. Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí íýã ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí á¿òýö íü õàðèëöàí àäèëã¿é áîëîâ÷ åðºíõèéä íü àâ÷ ¿çâýë ãàäààä, äîòîîä ýäèéí çàñãèéí àãåíòóóäûí õàðèëöàõ äàíñ, õàäãàëàìæ, òýäãýýðýýñ àâñàí çýýë çýðýãò àíãèëæ áîëíî. Ìàíàé óëñûí õóâüä áàíêóóäûí õàäãàëàìæèéí õ¿¿ õàðüöàíãóé ºíäºð ò¿âøèíä õàäãàëàãäñààð áàéãàà íü çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí çàðäàë ºíäºð áàéõàä íºëººëæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàíêóóäûí îëãîñîí íèéò çýýë áîëîí õàäãàëàìæèéí õàðüöàà (õàäãàëàìæ/çýýë) áóóð÷ áàéãàà íü çýýëèéí õ¿¿ä õàäãàëàìæèéí õ¿¿íèé çàðäëûí ¿ç¿¿ëýõ äàðàìòûã õàðüöàíãóé áóóðóóëæ áàéíà. Òºñâèéí õàðèëöàõûí ¿ëäýãäýë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ºññºí íü çàðèì òîìîîõîí àðèëæààíû áàíêíû ýõ ¿¿ñâýðèéí çàðäëûã áóóðóóëàõàä íºëººëñºí. 2. Ýðñäýëèéí ¿íý. Àðèëæààíû áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿ä íºëººëºã÷ áàñ íýã òîìîîõîí õ¿÷èí ç¿éë íü ýðñäýëèéí õ¿÷èí ç¿éë þì. Áàíêóóä èðýýä¿éä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýëýý ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàëòàé àäèëòãàæ çýýëèéí õ¿¿äýý øèíãýýäýã. Áàíêèíä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýëèéã åðºíõèéä íü ¿éë àæèëëàãààíû, õàíøèéí, çýýëèéí, õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýë çýðãýýð àíãèëæ áàéíà. Çýýëèéí ýðñäýë. Áàíêóóäûí îëãîñîí çýýëèéí ýðãýí òºëºãäºõ ìàãàäëàë èõñýõ áóþó çýýëèéí ÷àíàð ñàéæðàõ íü çýýëèéí õ¿¿ áóóðàõàä èõýýõýí ÷óõàë íºëººòýé þì. Çýýëèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòèéã íèéò çýýëä ÷àíàðã¿é çýýëèéí ýçëýõ õóâèàð õýìæèæ Çóðàã 3-ò ¿ç¿¿ëýâ. Íèéò çýýëä ÷àíàðã¿é çýýëèéí ýçëýõ õóâü 2006 îíû 7 äóãààð ñàðààñ òàñðàëòã¿é áóóðñààð 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð 3.3 õóâüä õ¿ð÷ îíû ýõíýýñ 1.6 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. Õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýë. Áàíêóóä íü õàðèëöàã÷äûíõàà èòãýë äýýð ñóóðèëñàí ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áîëîõûíõîî õóâüä òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûã õàíãàæ àæèëëàõ íü ìàø ÷óõàë þì. Ýíý íü áàíêóóäàä õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëýý çºâ, ¿ð àøèãòàé óäèðäàõ øààðäëàãûã áèé áîëãîäîã. Õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëèéã ¿ð àøèãòàé óäèðäàæ ÷àäàõ ýñýõ íü ìºíãºíèé çàõûí õºãæèëòýé áóþó áàíê õîîðîíäûí ìºíãºíèé çàõ õýð èäýâõòýé àæèëëàæ áàéíà ãýäãýýñ øóóä õàìààðäàã. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàíàé óëñûí áàíê õîîðîíäûí ìºíãºíèé çàõûí ¿éë àæèëëàãàà ñýðãýæ, ìºíãºíèé çàõ äýýðõ õýëöëèéí òîî áîëîí ä¿í íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Áàíê õîîðîíäûí ìºíãºíèé çàõ äýýðõ õýðýãñë¿¿äèéí ä¿í 2006 îíòîé õàðüöóóëàõàä 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð 6.6 äàõèí ºññºí áàéíà. Ýíý íü áàíêóóäûí õóâüä õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëä îðîõ, ò¿¿íèéã óäèðäàõòàé õîëáîãäîí ¿¿ñ÷ áàéäàã àëäàãäñàí áîëîìæèéí çàðäëûã áóóðóóëàõàä ÷óõàë íºëººòýé.

28

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íû ýðñäýë. Çýýëäýã÷ çýýëýý òºëæ ÷àäàõã¿é òîõèîëäîëä áàíê áàðüöààíä òàâüñàí ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã øóóä çàõèðàí çàðöóóëæ õóäàëäàõàä ¿¿ñäýã ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí öîîðõîéãîîñ øàëòãààëàí ýíý àæèëëàãààíä 1-2 æèë õ¿ðòýë õóãàöààã çàðöóóëäàã. Ãýòýë íºãºº òàëä óã îðëîãî àâ÷ðàõàà áîëüñîí çýýëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí õàäãàëàìæèéí õ¿¿ àâòîìàòààð òîîöîãääîã íü ýðãýýä áàíêóóäûã çýýëèéí õ¿¿ãýý ºñãºõºä õ¿ðãýäýã.

ªðñºë人í Áàíêíû ñàëáàðò õàäãàëàìæ, çýýëèéí õ¿¿ã òîãòîîõ ÿâäàë íü òóõàéí íýã áàíêíû àøèã, ýðñäýë, ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë áîëîí áàíêíû ñàëáàð äàõü õàäãàëàìæ, çýýëèéí òºëººõ ºðñºëäººíººñ èõýýõýí õàìààðàëòàé áàéäàã. ªðñºëäººí ºíäºð áàéíà ãýäýã íü áàíêóóä çýýëèéí õ¿¿ãýý íýìýõ áîëîìæèéã õÿçãààðëàæ áàéäàã áóþó áàéíãà çýýëèéí õ¿¿ãýý áàãà áàéëãàõ øààðäëàãûã ¿¿ñãýäýã. Ìàíàé óëñàä îäîîãèéí áàéäëààð íèéò 16 àðèëæààíû áàíê ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. Ýäãýýðýýñ 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð íèéò õàäãàëàìæèéí 82 õóâèéã òîì 5 áàíê äàíãààðàà òàòñàí áàéãàà áîë íèéò çýýëèéí 71 õóâèéã ìºí òóñ òàâàí áàíê îëãîñîí áàéíà. Ìîíãîëûí áàíêíû ñàëáàðò òºâëºðºë èõ áàéãàà áºãººä õàäãàëàìæèéí çàõ çýýë íü çýýëèéí çàõ çýýëèéã áîäâîë ºðñºë人í áàãàòàé ãýæ ¿çýæ áîëîõîîð áàéíà. Õàäãàëàìæèéí çàõ çýýë äýýð òºâëºðºë èõòýé áàéãàà íü õàäãàëàìæèéí õ¿¿ã áóóðàõàä ñºð㺺ð íºëººëæ, õ¿¿ã òîãòîîæ áàéãàà öººí òîîíû òîì áàíêóóäûí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

29

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

õóâüä õàäãàëàìæèéí õ¿¿ãýý áóóëãàõ ñîíèðõîë áàãà òóë áóñàä æèæèã áàíêóóä ÷ ìºí òýäíèéã äàãàí õ¿¿ãýý ºíäºð ò¿âøèíä áàðüñààð áàéíà. Õàðèí áàíêóóäûí çýýëäýã÷äèéí òºëººõ ºðñºë人í õàðüöàíãóé ºíäºð áàéãàà áºãººä ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òààòàé îð÷èí, çààâàë áàéëãàõ íººöèéí áóóðàëò, áàíêóóäûí çýýëæèõ áîëîìæòîé àêòèâûí ºñºëò çýðýã õ¿÷èí ç¿éëñýýñ øàëòãààëàí áàíêóóäûí çýýëèéí õýìæýý 2007 îíä 68.1 õóâèàð ºñ÷ýý. Óëìààð áàíêóóäûí çýýëèéí òºðºëæèëò ýð÷èìòýé ÿâàãäàæ, èðãýäýä òºðºë á¿ðèéí óðò õóãàöààò, õºäëºõ áîëîí ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí çýýë îëãîëò ºñ÷, ýíý çàõ çýýë äýýðõ ºðñºë人í íýìýãäýõ áàéäàë àæèãëàãäàæ áàéíà. Çýýëèéí õ¿¿ ÷ áóóðàõ õàíäëàãà àæèãëàãäàæ ýõëýýä áàéíà. Çýýëèéí õ¿¿ áóóð÷ áóé îð÷èíä çýýëèéí õ¿¿íýýñ îëîõ îðëîãîî áóóðóóëàõã¿éí òóëä áàíêóóä õàäãàëàìæèéí õ¿¿ãýý áóóðóóëàõ áîëîìæòîé þì. Ìîíãîëáàíêíààñ äàìæóóëàí îëãîñîí çýýë Àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñëèéí çýýë Òàéëàíò îíä Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû “Àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ 1290-MOÍ òºñºë”–ä Ãîëîìò, Çîîñ, Ýðýë, Àíîä, ÕÀÑ, Óëààíáààòàð õîòûí áàíêóóä îðîëöîâ. 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñëèéí ýõ ¿¿ñâýð 3.4 òýðáóì òºãðºãòýé òýíö¿¿ áàéíà. Ìîíãîëáàíê àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ òºñëèéí ýðãýëòèéí ñàíãèéí ýõ ¿¿ñâýðýýñ 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 2.4 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã òºñºëä îðîëöîã÷ áàíêóóäàä äàìæóóëàí îëãîæ, 2.8 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã ýðãýí òºë¿¿ëæ, áàíêóóäûí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë 2.5 òýðáóì òºãðºã áîëîâ. Òºñëèéí õ¿ðýýíä 2007 îíä Ãîëîìò áàíê 1886, Çîîñ áàíê 1007, Àíîä áàíê 345, ÕÀÑ áàíê 277, Ýðýë áàíê 69, íèéò 3584 àæëûí áàéðûã øèíýýð áèé áîëãîæýý. KfW òºñëèéí çýýëèéí òóõàé Ìîíãîë óëñ, ÕÁÍÃÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýðèéí äàãóó ýêñïîðòûí ÷èãëýëèéí æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ñåêòîðûã äýìæèõ çîðèëãî á¿õèé õî¸ð õºòºëáºð àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéíà. Ìîíãîë óëñ 1 ä¿ãýýð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä 10.0 ñàÿ ìàðê áóþó 5.1 ñàÿ åâðî, 2 äóãààð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä 3.6 ñàÿ åâðî, íèéò 8.7 ñàÿ åâðîãèéí çýýëèéã àâñàí áîëíî. Òàéëàíò îíä òóñ õºòºëáºðò Êàïèòðîí, Õóäàëäàà õºãæèë, Ìîíãîë øóóäàí áàíêóóä îðîëöëîî. Òºñëèéí ¿íäñýí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðýí àøèãëàæ äóóññàí áºãººä áàíêóóäààñ ýðãýí òºëºãäñºí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðýýð òºñëèéí çîðèóëàëòûí äàãóó äàõèí çýýë îëãîæ áàéíà. Òºñºëä îðîëöîã÷ áàíêóóäàä 2007 îíä 3.6 ñàÿ åâðîãèéí çýýëèéã äàìæóóëàí îëãîæ, 2.3 ñàÿ åâðîãèéí çýýë ýðãýí òºë¿¿ëñýí áîëíî. Áàíêóóäûí òºñëèéí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð 13.8 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí áàéíà.

30

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

1.2.

̺íãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëò Òàéëàíò îíä ýäèéí çàñàã äàõü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò îíû ýõíýýñ 56.3 õóâèàð áóþó 864.6 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ 2.4 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý. ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéí 70.1 õóâèéã áàðàã ìºíãºíèé ºñºëò ýçýëæ áàéãàà íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 14.1 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. Õàðèí Ì1 ìºíãºíèé ºñºëò ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéí 29.9 õóâèéã ýçýëæ, ºìíºõ îíûõîîñ 14.1 íýãæýýð ºñ뺺. ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëò ºìíºõ îíûõîîñ 21.5 íýãæýýð õóðäàñ÷ýý. ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã á¿òöýýð íü àâ÷ ¿çâýë, áàðàã ìºí㺠75.4 õóâü (¿¿íä òºãðºãèéí õàäãàëàìæ 46.4 õóâü, ãàäààä âàëþòûí õàäãàëàìæ 15.7 õóâü, ãàäààä âàëþòûí õàðèëöàõ 13.3 õóâü), Ì1 ìºí㺠24.6 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéí ººð÷ëºëòèéí õàíäëàãûã àâ÷ ¿çâýë ºìíºõ æèëä òîãòâîðòîé áàéñàí Ì1 ìºíãºíèé æèëèéí ºñºëòèéí õóðäàö òàéëàíò îíû íýãä¿ãýýð ñàðààñ õîéø òàñðàëòã¿é ºñ÷ îíû ýöýñò 77.9 õóâüä õ¿ð÷ýý. Õàðèí áàðàã ìºíãºíèé õóâüä Ì1 ìºíãºòýé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéñàí áºãººä òàéëàíò îíû ñ¿¿ëèéí óëèðàëä áóñàä óëèðëààñ õàðüöàíãóé ºíäºð õóâèàð ºññºí íü òºãðºãèéí õàäãàëàìæ áîëîí âàëþòûí õàðèëöàõûí ºñºëòòýé õîëáîîòîé. Òàéëàíò îíû ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòºíä áàðàã ìºí㺠ò¿¿íèé äîòîð èðãýä, àæ àõóéí íýãæèéí òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò çîíõèëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëñýí áàéíà. Õ¿ñíýãò 1.1. ̺íãºíèé ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Ì2 ìºíãºíä ýçëýõ õóâü* Ì1 ìºí㺠Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºí㺠Һãðºãèéí õàðèëöàõ Áàðàã ìºí㺠Һãðºãèéí õàäãàëàìæ Âàëþòûí õàðèëöàõ Âàëþòûí õàäãàëàìæ Ì2 ìºí㺠̺íãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ ̺íãºíèé ýðãýëòèéí õóðä

2004

Æèëèéí ºñºëòèéí õóâü 2007 2007 2007 I II III 2006 óëèðàë óëèðàë óëèðàë

2005

2007 IV óëèðàë

24.6

4.0

21.6

23.3

46.3

52.8

55.6

77.9

11.8

9.1

6.2

21.5

49.3

32.4

41.2

53.0

12.8

-4.3

50.0

25.7

43.0

83.8

74.8

109.3

75.4

27.6

39.2

38.3

46.7

35.1

38.8

50.3

46.4

25.3

41.6

62.5

75.1

78.5

75.8

60.8

13.3

-14.7

84.0

5.0

15.8

20.8

31.1

53.4

15.7

75.6

13.5

23.3

16.0

-17.2

-11.7

24.1

100.0

20.4

34.6

34.8

46.6

39.1

42.4

56.3

3.61

4.05

4.02

4.05

3.92

4.82

4.49

2.54

2.44

2.42

-

-

-

1.90

* Òàéëàíò îíû ýöñèéí Ì2 ìºíãºíèé ¿ëäýãäýëä ýçëýõ õóâü

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

31

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Òàéëàíò îíä òºãðºãèéí áóñàä âàëþòòàé õàðüöàõ õàíøèéí ººð÷ëºëò, ò¿¿íèé èðýýä¿éí õ¿ëýýëòýýñ õàìààðàí òºãðºãèéí õàäãàëàìæ áîëîí âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ºñºëò îíû òóðø õàðèëöàí àäèëã¿é áàéëàà. Òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø òîãòâîðòîé áàéñàí ñàðóóä áóþó îíû ýõíèé 7 ñàðä òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí æèëèéí ºñºëò 82.2 õóâüä õ¿ð÷ áàéñàí áîë 8 äóãààð ñàðä òºãðºãèéí õàíø ò¿ð õóãàöààíä ñóëàð÷, òºãðºãèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëò îíû òºãñãºëä 60.8 õóâüä õ¿ðñýí. Õàðèí ãàäààä âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí æèëèéí ºñºëò õàðãàëçàí 53.4 áîëîí 24.1 õóâüòàé áàéëàà. Òàéëàíò îíû ýõíèé õàãàñò ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëò íü òºñºâò áàéãóóëëàãàä àæèëëàãñäûí öàëèí, òýòãýâýð, òýòãýìæ, õ¿¿õäèéí ìºí㺠çýðýã íèéãìèéí õàëàìæèéí çàðäëûí ºñºëò áîëîí óóë óóðõàéí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýëèéí èäýâõæèëòýýñ ãîëëîí øàëòãààëæ áàéñàí áîë ñ¿¿ëèéí õàãàñò Çàñãèéí ãàçðààñ õýðýãæ¿¿ëñýí òºñâèéí ýð÷èìòýé òýëýõ áîäëîãîîñ õàìààðñàí áàéíà. ̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã áàéðøóóëàëò òàëààñ íü àâ÷ ¿çâýë òàéëàíò îíû ýõíèé õàãàñ æèëä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòèéã ºìíºõ îíû àäèëààð ãàäààä öýâýð àêòèâûí ºñºëò äàíãààðàà õàíãàæ áàéñàí áîë ñ¿¿ëèéí õàãàñ æèëä äîòîîä öýâýð àêòèâò øèëæñýí áàéíà. Ãàäààä öýâýð àêòèâûí ýíýõ¿¿ ºñºëò íü äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ àëò, çýñèéí ¿íèéí ºñºëòòýé õîëáîîòîéãîîð óëñûí ãàäààä öýâýð àëáàí íººöèéí ºñºëòººð õàíãàãäàæ áàéñàí áîë õàðèí äîòîîä öýâýð àêòèâûí æèëèéí ºñºëò ñ¿¿ëèéí õàãàñ æèëýýñ èõýýõýí ºññºí íü áàíêíû ñèñòåìýýñ èðãýä, õóâèéí ñåêòîðò îëãîñîí çýýëèéí ºñºëòººð õàíãàãäàæ áàéíà. Äîòîîäûí çýýë èéíõ¿¿ ºñºõºä òàéëàíò îíû ýõíèé óëèðàëä Ìîíãîëáàíêíààñ ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ, çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëæ, õºðºí㺠îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿ðýýíä áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâü õýìæýýã áóóðóóëñàí íü íºëººëñºí. Ýíý íü çýýëèéí õ¿¿ áóóðàõ íýã íºõöºë áîëæýý. Òàéëàíò îíû ýöýñò çýýëèéí õ¿¿ 19.9 õóâü áîëæ ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 4.6 íýãæýýð áóóðàâ. Áàíêíû ñàëáàðààñ äîòîîäîä îëãîñîí öýâýð çýýë ºìíºõ îíîîñ 78.4 õóâü áóþó 584.1 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäñýí íü äîòîîä öýâýð àêòèâ 138.4 õóâü áóþó 560.2 òýðáóì òºãðºãººð ºñºõºä ãîë÷ëîí íºëººëæýý. Òàéëàíò îíä óëñûí ñåêòîðò îëãîñîí çýýë 9.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 25.6 õóâèàð áóóðñàí áîë, õóâèéí ñåêòîðò îëãîñîí çýýë 507.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 77 õóâèàð ºñ÷ýý. Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö 29.1 õóâü áóþó 269.6 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ¿¿íèé äîòîð ãàäààä öýâýð àëáàí íººö 41.5 õóâü áóþó 284.9 ñàÿ àì. äîëëàðààð ºñ÷ýý. Ýíý íü ãàäààä öýâýð àêòèâ ºìíºõ îíîîñ 26.9 õóâü áóþó 304.4 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýõ øàëòãààí áîëîâ. Ãàäààä öýâýð àëáàí íººöèéí ýíýõ¿¿ ºñºëòºíä ãàäààäûí áàíê äàõü õóãàöààò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 38.5 õóâü áóþó 165.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ãàäààäûí çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ 27.7 õóâü áóþó 32.9 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ãàäààäûí áàíê äàõü õàðèëöàõ 18.0 ñàÿ àì. äîëëàðààð, ìºíãºæñºí àëò 64.2 ñàÿ àì. äîëëàðààð òóñ òóñ ºññºí íü íºëººëñºí áàéíà.

32

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.8. Ì2 ìºíãºíèé á¿òöèéí çàäàðãàà (Ì2-ò ýçëýõ õóâèàð)

Çóðàã 1.9. ̺íãº, ãàäààä áîëîí äîòîîä öýâýð àêòèâ (æèëèéí ººð÷ëºëò)

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

33

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Ì1 ìºí㺠Òàéëàíò îíû ýöýñò Ì1 ìºí㺠ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 77.9 õóâü áóþó 258.6 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ 590.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü íèéò ìºíãºíèé 24.6 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Òàéëàíò îíä Çàñãèéí ãàçðûí íèéãìèéí øèíæ ÷àíàðòàé çàðäëóóä ºññºíòýé õîëáîîòîéãîîð õ¿ì¿¿ñèéí ãàð äýýðõ áýëýí ìºí㺠ºññºí õýäèé ÷ ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ã¿íçãèéð÷, áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîíû õýðýãñëèéí öàð õ¿ðýý óëàì ºðãºæèõèéí õýðýýð Ì1 ìºíãºíèé ºñºëòºíä òºãðºãèéí õàðèëöàõûí ºñºëò çîíõèëîõ (62.0 õóâü) õóâèéã ýçëýõ áîëæ, áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãºíèé Ì1 ìºíãºíä ýçëýõ õóâèéí æèíãýýñ äàâæ ãàðñàí áàéíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàðàã ìºíãºíèé ºñºëòèéí õóðä Ì1 ìºíãºíèé ºñºëòººñ áàéíãà ºíäºð áàéñàí õàíäëàãà òàéëàíò îíä ººð÷ëºãäºæ, Ì1 ìºíãºíèé ºñºëò áàðàã ìºíãºíèé ºñºëòººñ äàâàõ áîëîâ. Òàéëàíò îíä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëòºíä Ì1 ìºíãºíèé ýçëýõ õóâü 14.1 íýãæýýð ºñ÷ýý. Òàéëàíò îíä áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºí㺠98.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 53.0 õóâü, áàíêóóäûí êàññ 20.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 34.6 õóâü, òºãðºãèéí õàðèëöàõ 160.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 109.3 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý. 2007 îíû 2 äóãààð ñàðä òºñâèéí áàéãóóëëàãûí àëáàí õààã÷äûí öàëèíã ºñãºñºíòýé õîëáîîòîéãîîð Ì1 ìºí㺠1 ä¿ãýýð óëèðëààñ ýõëýí õóðäòàé ºñ÷, ò¿¿íèé ºñºëò öààøèä ÷ òîãòâîðòîé õàäãàëàãäñàí áºãººä 10 äóãààð ñàðä öàëèí äàõèí ºññºíººð ò¿¿íèé õóðäàö îíû ýöýñò õàìãèéí äýýä öýãòýý õ¿ðýâ. Äýýðõ íºëººë뺺ñ øàëòãààëàí 4 ä¿ãýýð óëèðàëä áóóðäàã áàéñàí ºìíºõ æèë¿¿äèéí Ì1 ìºíãºíèé óëèðëûí õýëáýëçýë ñóëàðñàí áàéíà. ¯¿íýýñ ãàäíà ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàðàã ìºíãºíèé õóðäòàé ºñºëòººñ øàëòãààëàí Ì2 ìºíãºíä ýçëýõ õóâü íü áóóðààä áàéñàí Ì1 ìºí㺠òàéëàíò îíä ºññºíººð Ì2 ìºíãºíä ýçëýõ õóâü ºñ뺺.

Áàðàã ìºí㺠Òàéëàíò îíä áàðàã ìºí㺠606.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 50.3 õóâèàð ºñ÷ 1.8 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðñýí íü íèéò ìºíãºíèé 75.4 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ýíý íü ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýäèéí çàñàã ºñºõèéí õýðýýð èðãýä, àæ àõóéí íýãæèéí òºãðºã, âàëþòûí õóðèìòëàë áîëîí ãàäààä ìºíãºí ãóéâóóëãûí ºñºëò çýðãýýñ øàëòãààëàí áàðàã ìºí㺠òàñðàëòã¿é ºñ÷ áóéòàé õîëáîîòîé áàéíà. Áàðàã ìºíãºíèé á¿òöýýñ õàðàõàä òºãðºãèéí õàäãàëàìæ îíû ýõíýýñ 421.2 òýðáóì áóþó 60.8 õóâèàð, ãàäààä âàëþòûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 184.7 òýðáóì áóþó 36.1 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà. Ýíý íü òàéëàíò îíä áàðàã ìºíãºíèé ºñºëò òºãðºã áîëîí âàëþòûí õàäãàëàìæèéí ºñºëòººð õàíãàãäñàí áîëîõûã èëýðõèéëæ áàéíà. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð íèéò õàäãàëàìæèéí 74.8 õóâèéã òºãðºãèéí õàäãàëàìæ, 25.2 õóâèéã ãàäààä âàëþòûí õàäãàëàìæ ýçýëæ áàéëàà. ¯¿íèéã 2006 îíòîé õàðüöóóëáàë òºãðºãèéí õàäãàëàìæ 5.2 íýãæýýð ºññºí áîë âàëþòûí õàäãàëàìæ ìºí õóâèàð áóóð÷ýý.

34

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.10. Ì1 ìºí㺠ò¿¿íèé á¿òýö (æèëèéí ººð÷ëºëò)

Çóðàã 1.11. Áàðàã ìºíãº, ò¿¿íèé á¿òýö (æèëèéí ººð÷ëºëò)

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

35

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

̺íãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ áà ýðãýëòèéí õóðä ̺íãºíèé ýðãýëòèéí õóðä ãýäýã íü ýäèéí çàñàãò íèéë¿¿ëýãäýæ áóé ìºí㺠õýäýí óäàà ýðãýëòýíä îðæ áàéãààã èëýðõèéëäýã ¿ç¿¿ëýëò þì. Òàéëàíò îíû ýöñèéí áàéäëààð ìºíãºíèé ýðãýëòèéí õóðä ºìíºõ îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 0.52 íýãæýýð áóóð÷ 1.90 áîëñîí íü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò æèëä 1.9 óäàà ýðãýëäýæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì. ̺íãºíèé ýðãýëòèéí õóðä èíãýæ áóóðàõ áîëñîí øàëòãààí íü ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëò íýðëýñýí ¿íýýð èëýðõèéëýãäñýí ÄÍÁ-èé ºñºëòººñ ºíäºð áàéñàíòàé õîëáîîòîé. Õàðèí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ ºíäºð áàéõ íü ýäèéí çàñàãò áàãà õýìæýýíèé íººö ìºí㺺ð èõ õýìæýýíèé ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã áèé áîëãîæ ÷àäàæ áàéãààã èëýðõèéëäýã. Òàéëàíò îíä ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ íü ºìíºõ îíîîñ 0.47 íýãæýýð ºñ÷ 4.49-ä õ¿ð÷ýý. Ýíý íü íººö ìºí㺠4.49 äàõèí ¿ðæèãäýæ ýäèéí çàñàãò íèéë¿¿ëýãäýæ áàéãààã èëýðõèéëæ áàéãàà þì. ̺íãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷ èéíõ¿¿ ºññºí íü íýãä, òàéëàíò îíä ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ºñºëò íü íººö ìºíãºíèé ºñºëòººñ ºíäºð áàéñàí, õî¸ðò, áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº, íèéò õàäãàëàìæèéí õàðüöàà áóóðñíààñ áèé áîëñîí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷èéí ºñºëò íü áàíêóóäûí íººö, íèéò õàãàëàìæèéí õàðüöààíû áóóðàëòààð õàíãàãäñàí ìºíãºíèé ¿ðæ¿¿ëýã÷èéí áóóðàëòààñ èë¿¿ èõ áàéñàíòàé õîëáîîòîé áàéíà.

Øèãòãýý 5. Õºðø îðíóóäûí 2007 îíû ìºíãºíèé áîäëîãûí òîéì ÎÕÓ-ûí 2007 îíû ìºíãºíèé áîäëîãûí òîéì Îðîñûí Òºâ Áàíê (ÎÒÁ)-íû ìºíãºíèé áîäëîãî íü 2007 îíä ººðèéí ¿íäñýí çîðèëãî áîëîõ èíôëÿöèéã áóóðóóëæ, ¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãòèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàí àæèëëàõ çàìààð ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã òîãòâîðòîé ºíäºð ò¿âøèíä áàéëãàõàä îðøèæ áàéëàà. ÎÕÓ-ûí ýäèéí çàñãèéí áîäèò ºñºëò 2007 îíä 8.1 õóâü ãàð÷, ãàäààä ñåêòîðûí òààòàé áàéäàë, ýêñïîðòûí áàðààíû ¿íèéí ºñºëòººñ øàëòãààëàí ãàäààä õóäàëäààíû àøèã íýìýãäñýí, ýäèéí çàñàãò îðóóëàõ õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý ºññºí çýðýã ýåðýã õàíäëàãà àæèãëàãäñàí õýäèé ÷ äýëõèé íèéòýýð àæèãëàãäààä áàéãàà õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý òýð äóíäàà æèìñ, õ¿íñíèé íîãîî, áîëîí ãóðèë ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý èõýýõýí ºññºí íü ÎÕÓ-ûí èíôëÿöèéã çîðèëòîò ò¿âøíýýñ ºíäºð (2007 îíä èíôëÿöèéí çîðèëò íü 8.0 õóâü áàéñàí) áóþó 11.9 õóâüòàé ãàðàõàä ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà. Äýýðõ èíôëÿöèéí ºíäºð ºñºëòèéí ýñðýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãûí õ¿ðýýíä ÎÒÁ-ààñ 2007 îíä çààâàë áàéëãàõ íººö (ÇÁÍ)-èéí õóâü õýìæýýã 2 óäàà ºñãºæ, èðãýäýýñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä òîîöîõ çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã 4.0 õóâüä õ¿ðãýñíýýñ ãàäíà, ÇÁÍ-èéí äóíäàæ õýìæýýã òîîöîõ õóâèéã 0.4 áîëãîí ºñãºñºí áàéíà. ̺í îíû ýõíýýñ áóóðàí 10.0 õóâüä õ¿ðýýä áàéñàí äàõèí ñàíõ¿¿æèëòèéí õóâèéã 10.25 áîëãîæ, ¿íýò öààñíû àðèëæààíû çàðëàõ õýìæýýã ºñãºõ çàìààð áàíêóóäàä áàéãàà ñóë õºðºíãèéã áóóðóóëæ, õàäãàëàìæèéí õýðýãñëèéí õ¿¿ã ºñãºâ.

36

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

ÎÒÁ-íû àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãûí ¿ð ä¿íä Ì2 ìºí㺠13.3 èõ íàÿä ðóáëüä õ¿ð÷ ºìíºõ îíû ìºí ¿åýñ 47.5 õóâèàð ºñ÷, ºñºëòèéí õóðä íü 1.3 íýãæýýð íýìýãäñýí, õàðèí íººö ìºí㺠5.5 èõ íàÿä ðóáëüä õ¿ð÷, æèëèéí ºñºëò íü 33.7 õóâü áóþó ºìíºõ îíû ºñºëòººñ 7.8 íýãæýýð ñààðñàí áàéíà. ÎÕÓ-ä óëñàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé àðèëæààíû áàíêóóäààñ 2007 îíä îëãîñîí íèéò çýýëèéí õýìæýý ºìíºõ îíîîñ 49.3 õóâèàð ºñ÷ 13.0 èõ íàÿä ðóáëüä, õàäãàëàìæèéí õýìæýý 43.6 õóâèàð ºñ÷ 10.5 èõ íàÿä ðóáëüä òóñ òóñ õ¿ð÷ýý. Çýýëèéí õ¿¿ ºìíºõ îíîîñ 0.3 íýãæýýð ºñ÷ 10.8 õóâü, õàäãàëàìæèéí õ¿¿ 1.2 íýãæýýð ºñ÷ 5.2 õóâüä õ¿ðñýí áàéíà. ÁÍÕÀÓ-ûí 2007 îíû ìºíãºíèé áîäëîãûí òîéì ÁÍÕÀÓ-ûí Àðäûí áàíêíû ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿íäñýí çîðèëãî íü ¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãòèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çàìààð ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ õýìýýí òîäîðõîéëîãäñîí áàéäàã áºãººä òóñ çîðèëòûí õ¿ðýýíä çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã òîãòîîõ, òºâ áàíêíû ñóóðü õ¿¿ã òîãòîîõ, äàõèí ñàíõ¿¿æèëò îëãîõ, íýýëòòýé çàõ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ çýðýã õýðýãñë¿¿äýýð äàìæóóëàí ìºíãºíèé áîäëîãîî ãîëëîí ÿâóóëäàã. Òóñ óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò 2007 îíä 11.2 õóâüä õ¿ð÷, óëñûí õºäºº àæ àõóé áîëîí àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûí ºñºëò õóðäàñ÷, íèéò ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò 2.2 èõ íàÿä àì. äîëëàðò õ¿ðñíýýð ãàäààä õóäàëäààíû àøèã íü 0.26 èõ íàÿä àì. äîëëàð áîëñîí íü ºìíºõ îíîîñ 13.6 õóâèàð èë¿¿ áàéíà. Íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ-èé õýìæýý 13 ìÿíãàí þàíä õ¿ð÷, àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí 0.1 íýãæýýð áóóðñàí áîëîâ÷ èíôëÿöèéí ò¿âøèí 6.5 õóâüòàé ãàðñàí íü õ¿ì¿¿ñèéí áîäèò õóäàëäàí àâàëòûã áóóðóóëæ, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí çàðäëûã ºñãºâ. ÁÍÕÀÓ-ûí Àðäûí áàíê 2007 îíä äýýðõ èíôëÿöèéí ºíäºð ºñºëòèéí ýñðýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãûí õ¿ðýýíä çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã íèéòäýý 10 óäàà íýìýãä¿¿ëæ 14.5 õóâüä õ¿ðãýñýí áºãººä õàðèí õàäãàëàìæ, çýýëèéí ñóóðü õ¿¿ã íèéò 6 óäàà íýìæ, íýã æèëèéí õóãàöààòàé õàäãàëàìæèéí õ¿¿ã 4.14 õóâü, õàðèí íýã æèëèéí õóãàöààòàé çýýëèéí õ¿¿ã 7.47 õóâü áîëãîñîí áàéíà. Õÿòàäûí Àðäûí áàíê ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õýðýãæ¿¿ëæ áàéñàí çýýë, õàäãàëàìæèéí õ¿¿ã òîãòîîõ áóþó ìºíãºíèé áîäëîãûí øóóä àðãà õýðýãñë¿¿äèéã õýðýãëýõ àðãà áàðèëààñ òàòãàëçàõ áîëæ, øóóä áóñ àðãóóäààð äàìæóóëàí ìºíãºíèé áîäëîãî ÿâóóëàõûã èë¿¿ä ¿çýõ áîëîâ. Õýäèéãýýð ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãî ÿâóóëæ áàéãàà õýäèé ÷ òîãòâîðòîé ºñºí íýìýãäýæ áóé ýäèéí çàñãèéí ºñºëòººñ øàëòãààëàí ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò òàñðàëòã¿é ºññººð áàéíà. Òóõàéëáàë 2007 îíû ýöýñò M2 ìºí㺠5.5 èõ íàÿä àì. äîëëàðò õ¿ð÷ 2006 îíû ìºí ¿åýñ 16.7 õóâèàð íýìýãäýæ, ºñºëòèéí õóðä íü 0.22 íýãæýýð áóóðñàí áàéíà. M1 ìºíãºíèé õóâüä 2.09 èõ íàÿä àì. äîëëàðò õ¿ð÷ ºìíºõ îíîîñ 21.0 õóâèàð ºñ÷, 2006 îíû ýöýñòýé õàðüöóóëàõàä 3.53 íýãæýýð õóðäàñ÷ýý. ͺºö ìºíãºíèé õóâüä 0.42 èõ íàÿä àì. äîëëàð áîëæ ºìíºõ îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 12.1 õóâèàð ºññºí áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

37

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

ͺºö ìºí㺠èéíõ¿¿ õóðäàöòàé ºñ÷ áàéãàà íü 2006 îíû ñ¿¿ëèéí õàãàñ æèëýýñ õàäãàëàìæèéí áàéëãàõ íººöèéí õóâü õýìæýýã óäàà äàðààëàí íýìñýíòýé õîëáîîòîé. Õàðèí ÁÍÕÀÓ-ûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí þàíü áîëîí ãàäààä âàëþòûí çýýëèéí ¿ëäýãäýë 2007 îíû áàéäëààð 3.8 èõ íàÿä àì. äîëëàðò õ¿ð÷, 16.4 õóâèàð ºñ÷ýý. ¯¿íýýñ þàíèéí çýýëèéí ¿ëäýãäýë 3.6 èõ íàÿä àì. äîëëàð áîëæ ºìíºõ îíû ìºí ¿åýýñ 16.1 õóâèàð, ãàäààä âàëþòûí çýýëèéí ¿ëäýãäýë 219.8 òýðáóì àì. äîëëàðò õ¿ð÷ 30.2 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà.

1.3. Âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãà Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí æèëä óëñûí ãàäààä âàëþòûí íººöèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ, ýðñäýë áàãàòàé, ¿ð ºãººæòýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äýä áàéðøóóëàõ, óäèðäëàãûí îíîâ÷òîé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ çýðýã ÷èãëýëýýð àæèëëàëàà. Ãàäààä àêòèâûí ä¿í 282.6 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãäýæ, ïàññèâûí ä¿í 5.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð áóóðñíààð, ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººöèéí õýìæýý 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 975.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðëýý. Ýíý íü ìàíàé óëñûí èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîã áóþó 5.4 ñàðûí õýðýãöýýã õàíãàõóéö õýìæýýíä õ¿ð÷, òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä òóñãàãäñàí çîðèëòîò õýìæýý áîëîõ èìïîðòûí 17 äîëîî õîíîãèéí íººöèéã á¿ðýí õàíãàñàí áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí 79.9 õóâü íü íººöèéí áîäèò ººð÷ëºëò áàéñàí áîë 20.1 õóâü íü âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòººñ øàëòãààëæýý. Òóõàéëáàë, ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººöèéí õýìæýý àëòíû ¿íèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí ººð÷ëºëòººñ 37.1 ñàÿ àì. äîëëàðààð, åâðîãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéí ººð÷ëºëòººñ 17.4 ñàÿ àì. äîëëàðààð òóñ òóñ íýìýãäñýí áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàëòûã äýëõèéí óëñ îðíóóäàä õýðýãëýãääýã òóðøëàãûã ¿íäýñëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õîðîî áîëîí ã¿éöýòãýõ ò¿âøíèé àæèëòíóóä ãýñýí 2 ò¿âøíèé á¿òöèéã 2007 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðëààñ ýõëýí íýâòð¿¿ëëýý. ͺºöèéí óäèðäëàãûí àëáàäûí á¿òöèéã îëîí óëñàä íèéòëýã õýðýãëýãääýã, íººöèéí óäèðäëàãûí ñòàíäàðò á¿òýö áîëîõ àðèëæààíû, äóíäûí, àðûí àëáàíû á¿òöýä øèëæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð äóíäûí àëáàíû ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã á¿õèé “Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà”-ûã 2007 îíû 1-ð ñàðä áàéãóóëñàí. Ýíýõ¿¿ àëáà íººöèéí óäèðäëàãà, ãàäààä âàëþòûí àðèëæààíû ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ãàðãàõ á¿õ òºðëèéí ýðñäýëèéã áèå äààí òîäîðõîéëîõ, õýìæèõ áîëîí õÿíàõ, íººöèéã áàéðøóóëàõ æèøãèéã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿íèé ã¿éöýòãýëèéí ¿ð ä¿íã òàéëàãíàõ ¿¿ðýãòýéãýýð àæèëëàæ áàéíà.

38

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Çóðàã 1.12. Ãàäààä âàëþòûí öýâýð àëáàí íººöèéí õºäºë㺺í /1992-2007/

Çóðàã 1.13. Ìîíãîëáàíêèíä òóøààñàí àëò (áîõèð æèíãýýð)

Çóðàã 1.14. Òºãðºãèéí ¿éë÷èëæ áóé íýðëýñýí áîëîí áîäèò õàíø

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

39

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

Ìîíãîëáàíê àëò îëáîðëîã÷ 110 ãàðóé àæ àõóéí íýãæ, äàâõàðäñàí òîîãîîð 168 èðãýäýýñ áîõèð æèíãýýð 8.4 òîíí, öýâýðò øèëæ¿¿ëñíýýð 7.4 òîíí àëòûã 277.4 òýðáóì òºãðºãººð øóóä áîëîí àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí õóäàëäàí àâñàí áºãººä Àëòàíäîðíîä Ìîíãîë ÕÕÊ-èéí õàäãàëóóëæ áàéñàí 2.0 òîíí àëòûã æèëèéí ýöýñò òîîöîî õèéæ äóóñãàñíààð 2007 îíû ñàíõ¿¿ãèéí æèëä áîõèð æèíãýýð 10.5 òîíí, öýâýðò øèëæ¿¿ëñíýýð 9.3 òîíí àëò õóäàëäàí àâ÷ýý. Ýíýõ¿¿ õóäàëäàí àâñàí àëòíû áîõèð æèíã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä 7.1 õóâèàð áóþó 0.6 òîííîîð áóóð÷ýý. Ñ¿¿ëèéí 2 æèëä èðãýä, àæ àõóéí íýãæýýñ òóøààõ àëòíû õýìæýý áóóðñàí ä¿íòýé áàéíà. Ãàäààä âàëþòûí íººöèéí õýìæýý ºññºí, óäèðäëàãûí ¿ð àøèã ñàéæèðñàíòàé õîëáîîòîéãîîð ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýðýãñë¿¿äèéí õ¿¿íèé îðëîãî 39.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ ºíãºðñºí îíîîñ 2.7 äàõèí ºññºí áàéíà. Òàéëàíò îíä íèéò ãàäààä àêòèâûí äóíäàæ ¿ð ºãººæ áýëýí âàëþòûã îðóóëàõã¿éãýýð æèëèéí 4.13 õóâü, áýëýí âàëþòûã îðóóëñíààð æèëèéí 4.09 õóâüòàé òóñ òóñ áàéíà. Òàéëàíò îíû òóðøèä íèéò ãàäààä àêòèâûí ãîëëîõ õóâèéã ýçýëæ áàéñàí àì. äîëëàð, ìºíãºæñºí àëò, åâðîãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí æèëèéí äóíäàæ ¿ð ºãººæèéã õýðýãñýë, âàëþòûí õóâüä àâ÷ ¿çâýë äàðààõü áàéäàëòàé áàéíà. Õ¿ñíýãò 1.2. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí 2007 îíû ºãººæ, õóâèàð Àêòèâûí òºðºë

Àì. äîëëàð

Åâðî

̺íãºæñºí àëò

Íèéò ä¿í

Õàäãàëàìæ

5.15

4

0.16

4.64

Õàðèëöàõ

4.95

2.19

0

2.91

¯íýò öààñ

5.41

-0.41

0

4.38

Äóíäàæ ¿ð ºãººæ

5.13

3.39

0.02

4.13

Ýõ ñóðâàëæ: Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà, 2008 îíû 1 ä¿ãýýð ñàð

̺íãºæñºí àëòíû ºãººæ òàéëàíò îíä 2006 îíòîé õàðüöóóëàõàä 0.22 íýãæýýð áóóðñàí õýäèé ÷ áóñàä ¿íäñýí âàëþò áîëîõ àì. äîëëàðûí ºãººæ 0.26 íýãæýýð, åâðîãèéíõ 0.58 íýãæýýð òóñ òóñ ºñ÷, íèéò ä¿íãýýðýý ãàäààä âàëþòûí íººöèéí ºãººæ 0.9 íýãæýýð íýìýãäñýí áàéíà.

1.4.

Òºãðºãèéí õàíøèéí õºäºë㺺í

Òºãðºãèéí íýðëýñýí õàíø Òºãðºãèéí àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ íýðëýñýí õàíø 2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1íèé ºäºð 1165.0 òºãðºã áàéñàí áîë æèëèéí ÿâöàä 0.4 õóâèàð ñóëàð÷ 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð 1169.97 òºãðºãò õ¿ðýâ. Òàéëàíò îíä òºãðºãèéí õàíøèéí õýëáýëçýë 0.1 õóâü áàéñàí òóë õàíø åðºíõèé人 òîãòâîðòîé áàéâ. Íåôòèéí ãàäààä çàõ çýýëèéí ¿íý, äîòîîäûí íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò õýðýãöýý ýð÷èìòýé ºñ÷ áàéñàí ÷ 2007 îíû ýõíèé õàãàñ æèëèéí áàéäëààð óðñãàë äàíñ 92.6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí òóë òºãðºãèéí àì.

40

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

̺íãºíèé áîäëîãûí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò

äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø òîãòâîðòîé áàéõ ¿íäýñ áîëëîî. ¯¿íä çýñ, àëòíû ýêñïîðòûí ¿íý ºíäºð, ãàäààäàä àæèëëàãñäûí ãóéâóóëãà 67.8 ñàÿ àì. äîëëàðò, øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý 73.6 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí, 74.8 ñàÿ àì. äîëëàðûí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò îðæ èðñýí çýðýã íü íºëººëºâ. Íåôòèéí ãàäààä çàõ çýýëèéí ¿íý 2007 îíû 7 äóãààð ñàðä 4.5 õóâèàð ºñ÷, óóë óóðõàé áîëîí áàðèëãûí àæèë ýð÷èìæèæ òóõàéí ñàðûí õóäàëäààíû òýíöýë 19.8 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðàâ. Íåôòèéí äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý 2007 îíû 8 äóãààð ñàðä äàõèí 2.8 õóâèàð ºññºí, ò¿¿íýýñ ãàäíà, òóõàéí ñàðä øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý 33.9 ñàÿ àì. äîëëàðò, ãàäààäàä àæèëëàæ áàéãàà ìîíãîë÷óóäûí ãóéâóóëãà 32.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí, äîòîîäûí öàëèíãèéí äóíäàæ ò¿âøèí, áàðèëãûí àæèë óëàì ýð÷èìæñýí çýðýã íü äîòîîäûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãöýýã íýìýãä¿¿ëæ èìïîðòûã ºñãºâ. Èéìä òóõàéí ñàðûí õóäàëäààíû òýíöýë 9.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàð÷ äîòîîäûí âàëþòûí ýðýëò õýðýãöýý íýìýãäýæ òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø 8 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäºð 1164.13 òºãðºã áàéñàí áîë ñàðûí ÿâöàä 2.0 õóâèàð ñóëàð÷ ñàðûí ýöýñò 1187.28 òºãðºã áîëñîí áàéâ. Òàéëàíò îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàëä ýêñïîðòûí îðëîãî ºñ÷, ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý ýðñ íýìýãäýæ 172.1 ñàÿ àì. äîëëàðò, ãàäààäàä àæèëëàãñäûí ãóéâóóëãà 53.5 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷, âàëþòûí íèéë¿¿ëýëò íýìýãäýæ, òºãðºãèéí àì. äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø ÷àíãàð÷ ýõýëñýí. Ò¿¿í÷ëýí ìàíàé óëñààñ ÁÍÕÀÓ-òàé õèéæ áàéãàà ãàäààä õóäàëäààíû òºëáºð òîîöîîíä þàíèéí ýçëýõ õóâü 4 ä¿ãýýð óëèðëûí áàéäëààð 15.0 õóâüä õ¿ðýâ. Ýíý íü àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ òºãðºãèéí õàíøèíä ýåðýãýýð íºëººëæ áàéëàà.

Òºãðºãèéí íýðëýñýí áîëîí áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíø Òàéëàíò îíû ýöýñò òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí èíäåêñ 80.553, áîäèò ¿éë÷èëæ áóé õàíøèéí èíäåêñ 81.734 áîëæ, ñóóðü 2000 îíîîñ òºãðºã õóäàëäààíû ò¿íø îðíóóäûí âàëþòûí ýñðýã íýðëýñýí ¿íýýð 19.5 õóâü, áîäèò ¿íýýð 18.3 õóâèàð òóñ òóñ ñóëðàâ. ¯¿íä ìàíàé óëñûí õóäàëäààíû òîìîîõîí ò¿íø îðíóóäûí âàëþòûí õàíø òàéëàíò îíä àìåðèê äîëëàðûí ýñðýã èõýýð ÷àíãàðñàí íü íºëººëæýý.

Нэрлэсэн үйлчилж буй ханш гэдэг нь гадаад худалдааны гол түнш орнуудын валютуудын жигнэсэн дундаж үнэтэй харьцах үндэсний валютын үнийг хэлнэ. 4 Бодит үйлчилж буй ханш гэдэг нь гадаад худалдааны гол түнш орнуудын валютуудын дундаж нэгжтэй харьцах үндэсний валютын ханшийг тэдгээр улсуудын дундаж үнийн өөрчлөлттэй уялдуулан тооцсон ханшийг хэлнэ. 3

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

41

42

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

2

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

àíêíû ñàëáàðûí õªãæèë Áàíêíû ñàëáàðò 2007 îíû ýöñýýð 16 áàíê 981 ñàëáàð íýãæ, 9369 àæèëòàíòàéãààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

2.1. Áàíêíû ñàëáàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä èðãýä, àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãààñ áàíêèíä áàéðøóóëñàí ýõ ¿¿ñâýðèéí ä¿í òîãòìîë íýìýãäýæ áàéíà. Òóõàéëáàë, 2007 îíä áàíêíû ñàëáàðûí õàðèëöàõûí ä¿í 75.7 õóâü áóþó 304.9 òýðáóì òºãðºãººð, õàäãàëàìæèéí ä¿í 46.0 õóâü áóþó 477.2 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ ºñ÷ 707.9 áîëîí 1515.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü áàíêóóäûí ýäèéí çàñàãò ã¿éöýòãýõ ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýýã ºðãºæ¿¿ëýõýä æèíòýé õóâü íýìýð îðóóëñàí áîëíî. Õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí çýðýãöýý 2007 îíä áàíêóóäûí ººðèéí õºðºíãèéí õýìæýý 27.6 õóâü áóþó 81.5 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäñýí áºãººä ýíýõ¿¿ ºñºëòèéí äèéëýíõ õýñãèéã àøèã áîëîí õî¸ðäîã÷ ºãëºãèéí ºñºëò á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. ¯¿íä áàíêíû àøèãò àæèëëàãààã èëýðõèéëñýí öýâýð îðëîãî áîëîí íèéò àêòèâûí õàðüöàà ñàëáàðûí äóíäæààð 2.5 õóâüòàé ãàðñàí íü àæ ¿éëäâýðæñýí áóþó ºíäºð õºãæèëòýé çàðèì íýã îðíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ ºíäºð õýâýýð áàéíà. Õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ, áóñàä áàíêíààñ àâñàí çýýëèéí ºñºëò íü áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâûã 51.2 õóâü áóþó 1110.0 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãä¿¿ëëýý. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâ 3.3 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷, äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 71.9 õóâüòàé òýíöýõ áîëñîí áàéíà. Ýíý íü áàíêíû ñàëáàðûí õÿìðàëò ¿å áóþó 1996-1998 îíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ äàðóé 3.5 äàõèí ºíäºð áàéãààä çîãñîõã¿é Ýíýòõýã, Áðàçèë, Óíãàð çýðýã óëñ îðíû ò¿âøèíä õ¿ðýýä áàéãàà þì. Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ ºñºõèéí õýðýýð õóâèéí õýâøèëä îëãîõ çýýë, ñàíõ¿¿æèëòèéí õýìæýý òîãòâîðòîé íýìýãäýæ áàéíà. Òóõàéëáàë, 2000 îíä áàíêóóä 1700 õ¿ðýõã¿é òîîíû çýýëäýã÷äýä 60 îð÷èì òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîæ áàéñàí áîë 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 16 áàíêíààñ 500 ìÿíãà øàõàì çýýëäýã÷äýä 2.1 èõ íàÿä òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí íü 2000 îíû ¿ç¿¿ëýëòýýñ 35 äàõèí íýìýãäæýý. Íèéò çýýëèéí 29.2 õóâü íü õóäàëäàà ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðò, 15.6 õóâü íü áàðèëãûí ñàëáàðò, 13.0 õóâü íü àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðò, 7.6 õóâü íü õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðò, 6.3 õóâü íü óóë óóðõàéí ñàëáàðò îëãîãäñîí áàéíà. Áàðèëãà óãñðàëòûí ñàëáàðò 2007 îíä îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí 6.6 íýãæýýð ºñ÷, òýýâýð õîëáîîíû ñàëáàðò îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí 2.6 íýãæýýð, õóäàëäààíû ñàëáàðò îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí 2.3 íýãæýýð òóñ òóñ áóóð÷, õàðèí áóñàä ñàëáàðò îëãîñîí çýýëèéí õóâèéí æèí õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéâ. ¯¿íèé çýðýãöýý áàíêóóä çýýëèéí óäèðäëàãûã ñàéæðóóëæ, ÷àíàðã¿é çýýëèéí õóâü õýìæýýã áóóðóóëàõ òàëààð ñàíàà÷èëãà ãàðãàí àæèëëàñíû ä¿íä ÷àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèí òîãòâîðòîé áóóð÷, 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 3.2 õóâüòàé áîëæýý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

43

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

ªíãºðñºí æèë¿¿äýä áàíêóóä çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäëýý ýð÷èìòýéãýýð íýìýãä¿¿ëýýä çîãñîõã¿é á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðëèéã îëøðóóëàõ, õºäºº îðîí íóòàã áóþó àëñëàãäñàí ñóì, áàãò ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ, æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë áîëîí îðëîãî áàãàòàé èðãýäèéã áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìðóóëàõ òàëààð òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðñýí áîëíî. ¯¿íèé íýã èëðýë íü õºäºº îðîí íóòàã äàõü áàíêóóäûí ñàëáàð, íýãæèéí ºñºëò þì. Áàíêóóäûí ñàëáàð íýãæèéí òîî 17.9 õóâü áóþó 149-ººð íýìýãäëýý. ¯¿íä Ìîíãîë øóóäàí áàíêíû ñàëáàð íýãæèéí òîî 90, ÕÀÀÍ áàíêíûõ 43, Ãîëîìò áàíêíûõ 12îîð òóñ òóñ íýìýãäñýí íü ñàëáàðûí õýìæýýãýýð èéíõ¿¿ òîìîîõîí ººð÷ëºëò ãàðàõàä íºëººëºâ. Õ¿ñíýãò 2.1. Áàíêóóäûí ñàëáàð íýãæèéí òîî  

 

1

ÕÀÀÍ áàíê

2

2007

2006

2005

2007

2007

2006

2005

466

423

397

43

69

Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíê

20

18

17

2

3

3

Õàäãàëàìæ áàíê

47

54

45

-7

2

4

Ãîëîìò áàíê

45

33

23

12

22

5

Ìîíãîë øóóäàí áàíê

230

140

86

90

144

6

Ýðýë áàíê

5

5

5

0

0

7

Óëààíáààòàð õîòûí áàíê

9

9

9

0

0

8

Êàïèòàë áàíê

27

25

18

2

9

9

Òýýâýð õºãæëèéí áàíê

3

3

4

0

-1

10

Êðåäèò áàíê

7

10

9

-3

-2

11

Çîîñ áàíê

37

32

33

5

4

12

Àíîä áàíê

26

21

23

5

3

13

Êàïèòðîí áàíê

17

18

20

-1

-3

14

ÕÀÑ áàíê

40

39

40

1

0

15

¯ÕÎ áàíê

0

1

1

-1

-1

16

×èíãèñ õààí áàíê

2

1

1

1

1

981

832

731

149

250

Íèéò

Øèíýýð áàéãóóëñàí ñàëáàð íýãæèéí äèéëýíõ õýñýã íü õºäºº îðîí íóòàãò íîãäîæ áàéãàà áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð äàõü ºðñºë人íèéã íýìýãä¿¿ëæ, õºäºº îðîí íóòàãò îëãîãäîæ áàéãàà çýýëèéí õ¿¿ã áóóðóóëàõ, õóãàöààã óðòàñãàõàä çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëæ áàéíà.

44

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Çóðàã 2.1. Áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ, ò¿¿íèé ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü

Çóðàã 2.2. Áàíêíû àøèãò àæèëëàãàà (öýâýð àøèã áîëîí íèéò àêòèâûí õàðüöààãààð)

Ýõ ñóðâàëæ: Ìîíãîëîîñ áóñàä îðíû ìýäýýëëèéã Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíãààñ ãàðãàäàã “Global Financial Stability Report” ýìõýòãýëýýñ àâàâ. ¯¿íä Èõ Áðèòàíè, Õÿòàäûí ¿ç¿¿ëýëò 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð, áóñàä îðíû ¿ç¿¿ëýëò 2007 îíû 3 äóãààð ñàðûí áàéäëààð ¿ç¿¿ëñýí áîëíî.

Çóðàã 2.3. ÄÍÁ-ä ýçëýõ áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâ

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

45

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Çóðàã 2.4. Áàíêóóäûí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë, ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðààð

Çóðàã 2.5. ×àíàðã¿é çýýëèéí íèéò çýýëä ýçëýõ õóâèéí æèí

46

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Çóðàã 2.6. Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâûí á¿òýö

Çóðàã 2.7. Áàíêíû ñàëáàðûí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿òýö

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

47

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

2.2. Áàíêíû ñàëáàðûí õºðºí㺠áîëîí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿òýö Áàíêóóäûí çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà 2007 îíä èõýýõýí ýð÷èìæèæ, çýýëèéí íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèí 7.5 íýãæýýð íýìýãäýæ 64.5 õóâüä õ¿ð÷ýý. Çýýëèéí õýìæýý íýìýãäñýíýýñ øàëòãààëàí áàíêóóäûí ìºíãºí õºðºíãèéí íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèí 24.6 õóâüòàé áîëîâ. Áàíêíû ñàëáàðûí ýõ ¿¿ñâýðèéí äèéëýíõ áóþó 70-ààä õóâèéã õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ ýçýëæ áàéíà. ªìíºõ îíóóäàä õàðüöàíãóé áàãà ºñºëòòýé áàéñàí õàðèëöàõûí ä¿í 2007 îíä òºñâèéí òýëýõ áîäëîãîîñ óëáààëàí èõýýõýí íýìýãäëýý. Áóñàä ïàññèâûí õóâèéí æèí íýìýãäñýí íü áàíêóóä õàäãàëàìæèéí ñåðòèôèêàò áîëîí áóñàä òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñëýýð ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ áîëñîíòîé õîëáîîòîé. Áàíêíû ñàëáàðûí àêòèâ, ïàññèâûí á¿òöýä ¿íäýñëýí ä¿ãíýâýë: •

Çýýëèéí ýðýëò ºíäºð áàéñàí íü ºìíºõ îíû ñ¿¿ëýýð áàíêóóäàä èõýýð õóðèìòëàãäààä áàéñàí ìºíãºí õºðºíãèéí ä¿íã áóóðàõàä íºëººëæýý.

•

Áàíêóóäûí õóâüä õàðüöàíãóé õÿìä ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ õàðèëöàõûí õóâèéí æèí ºññºí áàéíà.

2.3. Áàíêíû ñàëáàðûí çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ªºðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýý Áàíêóóäûí àøèãò àæèëëàãàà äýýøèëñýí, õî¸ðäîã÷ ºãëºã èõýýð òàòñàí, ÷àíàðã¿é çýýëèéí õóâü õýìæýý áóóðñàí çýðýã íü áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã çîõèñòîé ò¿âøèíä áàðèõàä íºëººëæýý. ¯¿íä áàíêóóäûí ýðñäýëýý äààõ ÷àäâàðûã èëýðõèéëñýí ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöàà 1999 îíîîñ õîéø 14-24 õóâüòàé áàéñàí íü îëîí óëñûí ñòàíäàðò áóþó Ùâåéöàðü äàõü Áàçåëèéí õîðîîíîîñ òîãòîîñîí õóâü õýìæýýíýýñ 1.8-3 äàõèí ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò þì. Ìàíàé óëñûí áàíêíû ñàëáàðûí ººðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöààã çàðèì íýã ºíäºð õºãæèëòýé áîëîí øèëæèëòèéí ýäèéí çàñàãòàé óëñ, îðíû ¿ç¿¿ëýëòòýé õàðüöóóëàõàä äàðààõü áàéäàëòàé áàéíà. (Çóðàã 2.8) Áàíêóóäûí ºðñºë人í íýìýãäýæ, ñóë ÷ºëººòýé ýõ ¿¿ñâýðèéí àøèãëàëò ñàéæèðñíààñ çýýë áîëîí áóñàä ýðñäýëòýé àêòèâûí ºñºëò ºíäºð áàéæ, óëìàà𠺺ðèéí õºðºíãº, ýðñäýëýýð æèãíýñýí àêòèâûí õàðüöàà áàíêíû ñàëáàðûí õýìæýýãýýð 2007 îíä 14.2 õóâüòàé áîëæýý.

Ãàäààä âàëþòûí ýðñäýëèéí ¿ç¿¿ëýëò Àðèëæààíû áàíê íü ãàäààä âàëþòûí íýýëòòýé ïîçèöè, ººðèéí õºðºíãèéí õàðüöààã íýã âàëþòûí õóâüä +/-15 õóâèéí äîòîð, íèéò íýýëòòýé ïîçèöèéí õóâüä +/-40 õóâèéí äîòîð áàðüæ áàéõ ¸ñòîé. Áàíêíû ñàëáàðûí äóíäàæ ¿ç¿¿ëýëòýýð 2007 îíû ýöýñò íèéò íýýëòòýé ïîçèöèéí çîõèñòîé õàðüöàà íü 30.1 õóâü áàéãàà íü Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí õÿçãààðò áàéíà.

48

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Çóðàã 2.8. ªºðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöàà, îðíóóäààð

Ýõ ñóðâàëæ: Ìîíãîëîîñ áóñàä îðíû ìýäýýëëèéã Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíãààñ ãàðãàäàã “Global Financial Stability Report” ýìõýòãýëýýñ àâàâ. ¯¿íä Èõ Áðèòàíè, Õîíã Êîíãèéí ¿ç¿¿ëýëò 2006 îíû ýöñèéí áàéäëààð, áóñàä îðíû ¿ç¿¿ëýëò 2007 îíû 3 äóãààð ñàðûí áàéäëààð ¿ç¿¿ëñýí áîëíî.

Çóðàã 2.9. ªºðèéí õºðºíãèéí çîõèñòîé õàðüöàà, æèëýýð

Çóðàã 2.10. Ãàäààä àêòèâ, ïàññèâûí íèéò àêòèâ, ïàññèâò ýçëýõ õóâèéí æèí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

49

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Òàéëàíò îíä ãàäààä âàëþòûí àêòèâ 17.5 õóâü áóþó 189.5 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýæ 1270.8 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí áîë ãàäààä ïàññèâ 8.4 õóâü áóþó 78.8 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýæ 1012.6 òýðáóì òºãðºã áîëîâ. ¯¿íä ãàäààä àêòèâûí íèéò àêòèâò ýçëýõ õóâèéí æèí 8.4 íýãæýýð áóóð÷ 36.8 õóâü áîëñîí áîë ãàäààä ïàññèâûí õóâèéí æèí 0.3 íýãæýýð ºñ÷ 32.3 õóâü áîëëîî. Ýíý íü òºãðºãèéí õàíø õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áàéãàà áîëîí òºãðºãººð õèéãäñýí ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò ºñ÷ áàéãààòàé õîëáîîòîéãîîð ãàäààä âàëþòûí ã¿éëãýý áóóð÷ áàéãààãèéí èëðýë þì. Áàíêóóä ýõ ¿¿ñâýðèéíõýý ºñºëò äýýð òóëãóóðëàí àêòèâ áîëîí çýýëèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ, óëìààð ýäèéí çàñàãò ã¿éöýòãýæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýýã ºðãºæ¿¿ëñýýð áàéíà. Áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ºðãºæèëò íü Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí çîõèñòîé õàðüöààíû õ¿ðýýíä ÿâàãäàæ, òîãòâîðòîé áîëîí çîõèñòîé õºãæëèéã õàäãàëæýý.

Øèãòãýý 6. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæèë Áè÷èë ñàíõ¿¿æèëò ãýäýã íü ÿäóó, îðëîãî áàãàòàé èðãýäýä ¿éëäâýðëýëèéí áóþó á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõ, òýäíèé æèæèã áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí áàãà õýìæýýíèé çýýë áóþó áè÷èë çýýë îëãîõ àæèëëàãààã õýëäýã. Áè÷èë ñàíõ¿¿ ãýäýã îéëãîëò õºãæëèéíõºº ÿâöàä óëàì ã¿íçãèéð÷ çýýë, õàäãàëàìæ, äààòãàë ãýõ ìýò îëîí òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã äàâõàð áàãòààäàã áîëñîí. Ò¿¿õèéí õóóäàñíààñ ñºõâºë áè÷èë çýýëèéí òóõàé îéëãîëò 1930-ààä îíîîñ Áàíãëàäåø, Áðàçèë ãýõ ìýò öººí õýäýí óëñàä áèé áîëæ óëìààð 1980 îíîîñ äýëõèéí ò¿âøèíä àëáàí ¸ñîîð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áàéíà. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä íü àëáàí ¸ñíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë÷èëãýýã òºäèéëºí àâ÷ ÷àääàãã¿é, îðëîãî áàãàòàé, ÿäóó èðãýä þì. Ýäãýýð èðãýä íü èõýíõäýý õóâèàðàà õºäºëìºð ýðõëýõ áîëîìæòîé áàéäàã. Òóõàéëáàë, ìàíàé îðíû õóâüä õºäºº îðîí íóòàãò öººí òîîíû ìàë ìàëëàõ, ò¿ðãýí ¿éë÷èëãýýíèé öýã àæèëëóóëàõ, ëàíãóó ò¿ðýýñëýõ, ãàíçàãûí íàéìàà ýðõëýõ, öàéíû ãàçàð àæèëëóóëàõ, õ¿íñíèé íîãîî òàðèõ, áàãà õýìæýýíèé òàðèàëàí ýðõëýõ, æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë ýðõëýõ, áàãà õýìæýýíèé çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð, äýëã¿¿ð àæèëëóóëàõ ãýõ ìýò áóñàä îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã íýðëýæ áîëíî. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷ îëîí òºðëèéí áàéãóóëëàãà áàéäàã. ¯¿íä, àëáàí ¸ñíû çóó÷ëàã÷èäàðèëæààíû áàíê, ÁÁÑÁ, ÕÇÕ, äààòãàëûí êîìïàíè, ñàíõ¿¿ãèéí ëèçèíãèéí êîìïàíè, áàðüöààò çýýëèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áàéãóóëëàãà, õàãàñ àëáàí ¸ñíû çóó÷ëàã÷èä-òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, Çàñãèéí ãàçðûí ñàí, áóñàä àëáàí áóñ ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä õàìðàãääàã. Èõýíõ òîõèîëäîëä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóä íü õ¿í àìûí îðëîãî áàãàòàé èðãýäèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä áàéäàã. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õàðèëöàã÷äûã îíöëîãîîð íü áèçíåñèéí õàðèëöàã÷èä-áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ò¿¿íèéãýý ºðãºæ¿¿ëýõ, èë¿¿ àøèã îëîõûã ýðìýëçäýã õ¿ì¿¿ñ, áóñàä õàðèëöàã÷èä-èõýâ÷ëýí õóâèéí õýðýãëýý, àõóé áàéäëàà äýýøë¿¿ëýõèéã õ¿ñäýã àæèë ýðõëýã÷èä, àëáàí õààã÷èä, ñóðàëöàã÷èä, òýòãýâðèéí èðãýä ãýæ õóâààäàã. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä äýëõèéí óëñ îðíóóäûí õýìæýýíä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë õóðäàöòàé õºãæèæ áàéíà. Ñóäàëãààãààð áè÷èë çýýëýýð àìüäðàëûí ò¿âøèíãýý äýýøë¿¿ëñýí ÿäóó èðãýäèéí òîî äýëõèéí õýìæýýãýýð 1997 îíä 7.6 ñàÿ õ¿í áàéñàí áîë 2005 îíä 33.8 ñàÿ õ¿ð÷ ºññºí ìýäýý áàéíà. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà íü

50

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

èðãýäèéí ºðõèéí îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõèéí çýðýãöýý øèíýýð àæëûí áàéð áèé áîëãîõ çàìààð àæèëã¿éäýë, ÿäóóðëûã áóðóóëàõ, øèíý òåõíîëîãè, ¿éëäâýðëýë, á¿òýýãäýõ¿¿í áèé áîëãîõ, áè÷èë áîëîí òîì áèçíåñ¿¿äèéã õîëáîæ ºãºõ çýðýã îëîí òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Ìàíàé óëñàä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæèë ýõýí ¿åäýý Çàñãèéí ãàçàð áîëîí äîíîð áàéãóóëëàãóóäààñ õÿçãààðëàãäìàë õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëæ èðñýí òºñºë, àðãà õýìæýýãýýð õÿçãààðëàãäàæ áàéëàà. Áè÷èë ñàíõ¿¿ íü 1998 îíîîñ ýõëýí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, õóðèìòëàëòàé áîëãîõ, îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýõ õ¿÷òýé àðãà õýðýãñýë áîëîí õºãæèæ ýõýëæýý. Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã çºâõºí áàíêóóä áèø áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä, õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîîä áîëîí áóñàä òºðèéí áóñ, îëîí íèéòèéí áàéãóóëëàãóóä ýðõýëæ òºâ ñóóðèí ãàçàð áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ ýõýëñýí. Ìàíàé óëñûí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæëèéí ãîë ¿éë ÿâöûã òîâ÷ëîí äóðäâàë, 1994 îíä Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçàð, Äýëõèéí áàíêòàé õàìòðàí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí, 1996 îíä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷ ãîë áàéãóóëëàãóóäûí íýã õàäãàëàìæ çýýëèéí àíõíû õîðøîî áàéãóóëàãäñàí, 1997 îíä Íýãäñýí ¯íäýñíèé áàéãóóëëàãûí Õºãæëèéí Õºòºëáºðººñ (ͯÁÕÕ) Ìîíãîë óëñûí òºðèéí áóñ 6 áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí “Ìèêðîñòàðò” òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí, 1999 îíä àíõíû ÁÁÑÁ áîëîõ “ÕÀÑ” áàéãóóëàãäñàí, 2002 îíä àíõíû “Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà”-íû òóõàé õóóëü áàòëàãäñàí, 2004 îíä Ìîíãîë óëñàä “Áè÷èë çýýë áà áèçíåñ” ¿íäýñíèé ÷óóëãàí çîõèîí áàéãóóëàãäñàí, 2005 îíûã Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ “Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí æèë” áîëãîí çàðëàñàí, 2006 îíä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã õÿíàí çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîã áàéãóóëñàí áàéíà. Ìàíàé îðîíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷äýä ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýýñ ãàäíà ìºí îðëîãî áàãàòàé èðãýä, òºðèéí áîëîí îëîí íèéòèéí àëáàí õààã÷èä, õóâèéí õýâøëèéí àæèë÷èä, òýòãýâðèéí áîëîí àæèëã¿é èðãýä, îþóòàí çàëóóñò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ áàéíà. Ìàíàé óëñ Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä õ¿í àìûí ÿäóóðëûã 2015 îíä 1990 îíòîé õàðüöóóëàõàä õî¸ð äàõèí áóóðóóëàõ çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõ ¿íäñýí àðãà õýðýãñýë íü áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý, ÿëàíãóÿà áè÷èë çýýëèéí ¿éë÷èëãýý áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Ìîíãîë óëñàä 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 137 Õàäãàëàìæ çýýëèéí õîðøîî, 181 Áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, 16 áàíê áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí íèéò çýýëèéí 20 ãàðóé õóâü, ÄÍÁ-èé 10 ãàðóé õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíä ÿâóóëñàí ñàíàë àñóóëãàä îðîëöñîí èðãýäèéí 54.3 õóâü íü áè÷èë çýýë àâ÷ áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæòîé ãýæ õàðèóëñàí íü ºìíºõ îíóóäûí (2005 îíä 59.1 õóâü, 2006 îíä 57.1 õóâü) ò¿âøèíä áàéíà. Ñàíàë àñóóëãà ÿâóóëñàí ãóðâàí æèëèéí äóíäæèéã àâ÷ ¿çâýë, èðãýäèéí õàìãèéí èõ áóþó 28.3 õóâü íü áè÷èë çýýëýýð õóäàëäàà íàéìàà, 10.7 õóâü íü æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýë ýðõýëäýã áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ìàë àæ àõóé (äóíäæààð 8.2 õóâü), ¿éë÷èëãýý áóþó çîîãèéí ãàçàð àæèëëóóëàõ (7.5 õóâü), õ¿íñíèé íîãîî òàðèõ (6.9 õóâü), ãàçàð òàðèàëàí (6.6 õóâü) ýðõëýõ ¿éë àæèëëàãààíû òºðë¿¿ä áàãòàæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

51

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Õàðèí àÿëàë çóó÷ëàë (3.2 õóâü), çî÷èä áóóäëûí áèçíåñ (1.4 õóâü) áè÷èë çýýëäýã÷äèéí äóíä òºäèéëºí õºã溺ã¿é áàéíà. Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí íèéò èðãýäèéí õàìãèéí èõ áóþó 33.0 õóâü íü 3 ñàÿ òºãðºãººñ äýýø ìºí㺺ð áè÷èë áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõýä òîõèðîìæòîé ãýæ ¿çæýý. ̺í 20.2 õóâü íü 1 ñàÿàñ 2 ñàÿ òºãðºã õ¿ðòýëõ ìºí㺺ð áè÷èë áèçíåñ ýðõëýõýä áîëîìæèéí ãýæ õàðèóëñàí áàéíà. Ýíäýýñ ìàíàé îðíû õóâüä ºíººãèéí áàéäëààð 1 ñàÿ òºãðºãººñ äýýø ìºí㺺ð áè÷èë áèçíåñ ýðõëýõýä õàìãèéí òîõèðîìæòîé ãýæ ä¿ãíýæ áîëîõîîð áàéíà. Áè÷èë áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõýä õàìãèéí òîõèðîìæòîé õóãàöàà áîë 9 ñàðààñ 1 æèë õ¿ðòýëõ õóãàöàà ãýæ èðãýäèéí èõýíõ áóþó 63.2 õóâü íü õàðèóëñàí íü ºìíºõ îíóóäûí (2005 îíä 60.8 õóâü, 2006 îíä 61.2 õóâü) õàíäëàãûã äàâòñàí áàéíà. “Ìîíãîë äàõü áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí äýä ñàëáàðûí ñóäàëãàà”-íä ºã¿¿ëñíýýð 1998 îíä íèéò àéë ºðõèéí 1 õóâü íü çýýë àâ÷ áàéñàí áîë 2004 îíä 26 õóâü áîëæ ºñ÷ýý. 2007 îíû ñàíàë àñóóëãûí ä¿íãýýð ýíý òîî 40 ãàðóé õóâü õ¿ðòýë ºññºí áàéæ áîëîõ ìàãàäëàëòàé áàéíà. Èðãýäèéí äèéëýíõ íü áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ 1-5 óäàà áè÷èë çýýë àâ÷ áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. Áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ áè÷èë çýýë àâñàí èðãýäèéí òàëààñ äýýø õóâü íü áèçíåñ ÿâóóëàõ ººðèéí ýõ ¿¿ñâýðòýé áîëæ ÷àäñàí íü áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíû íààøòàé ¿ð ä¿íã õàðóóëæ áàéíà. Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí èðãýäèéí 50 ãàðóé õóâü íü áè÷èë çýýë àâàõ áîëîìæòîé áºãººä 40 îð÷èì õóâü íü 1-5 óäàà áè÷èë çýýë àâ÷ áèçíåñ ýðõýëæ áàéñàí áàéíà. Ìàíàé óëñàä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæèë áàãàã¿é àìæèëò îëñîí íü ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ õàðàãäàæ áàéíà. Öààøèä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõûí òóëä äàðààõü àëõìóóäûã õèéõ øààðäëàãàòàé þì. ¯¿íä, • Áè÷èë ñàíõ¿¿, áè÷èë áèçíåñèéí à÷ õîëáîãäëûí òàëààðõè îéëãîëòûã èðãýäýä óëàì äýëãýð¿¿ëýí ñóðòàë÷ëàõ, • Ñàíõ¿¿ãèéí äýä ñàëáàðûí òºâëºðëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ, • պ人 îðîí íóòàãò òóõàéí îðîí íóòãèéí îíöëîãòîé óÿëäóóëàí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã õºãæ¿¿ëýõ, • Çàñãèéí ãàçðààñ áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí íýãäñýí áîäëîãî ÿâóóëæ, ò¿¿íèéã ñóðòàë÷ëàõ ¿éë àæèëëàãààã èäýâõæ¿¿ëýõ, • Õóóëü ç¿éí îð÷èíã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, õÿíàëò, ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò õèéõ àæëûã ò¿ðãýâ÷ëýõ, • Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí øèíý ¿éë÷èëãýýã õºãæ¿¿ëýõ àëõìûã ò¿ðãýòãýõ, • Äîíîð îðíóóäûí îðîëöîîã óëàì íýìýãä¿¿ëýõ, òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã ýð÷èìæ¿¿ëýõ, • Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíä òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, • Áè÷èë áèçíåñýýñ òîì áèçíåñ ð¿¿ óðèàí äîð èðãýäèéí áè÷èë áèçíåñ ýðõëýõ èäýâõèéã íýìýãä¿¿ëæ, áèçíåñ ýðõëýõ òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ ºãºõ ã.ì. Ýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëñíýýð ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, øèíýýð àæëûí áàéð áèé áîëãîõ çàìààð àæèëã¿éäëèéã áàãàñãàõ çýðýã îëîí òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîéãîîñ ãàäíà ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä òîäîðõîé õóâü íýìýð îðóóëàõ áîëíî.

52

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

2.4. Áàíêíû õÿíàëò øàëãàëò Òàéëàíò îíä áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãàà ýð÷èìæèæ, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã íýìýãäëýý. Ìàíàé óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà ¿íäñýí áàéãóóëëàãóóä íü áàíêóóä áºãººä áàíêíû ñàëáàðûí íèéò àêòèâ ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí íèéò àêòèâûí 95 îð÷èì õóâèéã ýçýëæ áàéíà. “Òºâ áàíê (Ìîíãîëáàíê)-íû òóõàé õóóëü”-ä çààñàí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí çîðèëòûí õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíêíààñ áàíêóóäàä õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó 2007 îíä õÿíàëò òàâèí àæèëëàëàà. Áàíêóóäûí ýäèéí çàñàãò ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã íýìýãäýõ, øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý íýâòð¿¿ëýõèéí õýðýýð òýäãýýðò òàâèõ õÿíàëò øàëãàëòûí îð÷èíã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäàë òóëãàð÷ áàéãàà áºãººä áàíêóóä ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿äèéã çºâ òîäîðõîéëîí óäèðäàæ, çîõèñòîé óäèðäëàãûã ñàéæðóóëàí, öààøäûí ¿éë àæèëëàãààíûõàà ÷èã õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõ àñóóäàëä ç¿é ¸ñîîð àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëæ áàéíà. “Áàíêíû ñàëáàðûí á¿òöèéí ººð÷ëºëò, õºãæëèéí òàëààðõè áîãèíî õóãàöààíû ¿çýë áàðèìòëàë”–ä òóñãàñàí ñòðàòåãèéí øèíæ ÷àíàðòàé çîðèëòóóä áîëîõ ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí öàð õ¿ðýý áîëîí ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ, áàíêíû ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, õºðºí㺠îðóóëàã÷, õàðèëöàã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí áàíêíû ñàëáàðò èòãýõ èòãýëèéã õºõ¿¿ëýí äýìæèõ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, áàíêíû õàðèëöàã÷, õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ àðãà çàìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áîëîìæèéã õààõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ çýðýã àñóóäàëä Ìîíãîëáàíê àíõààð÷ àæèëëàâ. Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã ñàéæðóóëàõ, ºñºëòèéã äýìæèõ ÷èãëýëýýð Ìîíãîëáàíêíààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãûí àðãà õýìæýýíèé ¿ð ä¿íä èðãýä, àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóäûí áàíêíû ñàëáàðò èòãýõ èòãýë äýýøèëæ, óëìààð áàíêíû ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãàà èõýýõýí ºðãºæèæ, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ã¿íçãèéð÷, àøèãò àæèëëàãàà íü ñàéæèðñàí. Õÿíàëò øàëãàëòûí õ¿ðýýíä õÿíàëò øàëãàëòûí îð÷íû ¿íýëãýý õèéëãýõ, çîõèñòîé óäèðäëàãûã ñàéæðóóëàõ, çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çýðãýýð õÿíàëò øàëãàëòûí áîäëîãûã ñàéæðóóëàõ, öààøäûí ÷èã õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõ, óëìààð ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõàä ãîë àíõààðàë õàíäóóëæ àæèëëàëàà. Àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí áèçíåñèéí öàð õ¿ðýý ºðãºæèæ áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíààñ ãàäíà äààòãàë, áè÷èë çýýë, ëèçèíãèéí ¿éë÷èëãýýã äàâõàð ýðõëýõ áîëñîí íü òóõàéí áèçíåñ ãðóïïûí ñàíõ¿¿ãèéí íèéò ýðñäýëèéã çºâ òîäîðõîéëîõ çîðèëãî á¿õèé íýãäñýí õÿíàëò øàëãàëòûã Ìîíãîëáàíê, Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíîîñ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýõ íü ç¿éòýé ãýæ ¿çýæ ýõíèé ýýëæèéí àëõìóóäûã õýðýãæ¿¿ëëýý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

53

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

Õÿíàëò øàëãàëòûí ¿íäñýí çîðèëãî Ìîíãîëáàíêíû Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü Òºâ áàíêíû òóõàé õóóëü, õîëáîãäîõ áóñàä õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûí õ¿ðýýíä òóñãàãäñàí çîðèëòóóäûã áèåë¿¿ëýõ ¿íäñýí çîðèëãîòîéãîîð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã áèëýý. Óëñûí Èõ Õóðëààñ áàòëàí ãàðãàñàí Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð 2007 îíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëä Õÿíàëò øàëãàëòòàé õîëáîîòîé äàðààõü àñóóäëóóä òóñãàãäñàí áèëýý. ¯¿íä: Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä õÿíàëò øàëãàëòûã íýãäñýí áàéäëààð õèéæ ã¿éöýòãýõ ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûã íýâòð¿¿ëýí áàíêóóäàä òàâüäàã õÿíàëò øàëãàëòûã îëîí óëñûí æèøèãò á¿ðýí íèéö¿¿ëíý. ¯¿íä: • Ýðñäýëèéí óäèðäëàãàä ÷èãëýñýí õÿíàëò øàëãàëòûí çààâàð, æóðìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîíî. • ªì÷èéí áîëîí àøèã ñîíèðõëûí õóâüä õàðèëöàí õàìààðàëòàé ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûã íýãäñýí áàéäëààð õÿíàí øàëãàõ àñóóäëûã áîëîâñðóóëæ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëíý. • Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí èäýâõæ¿¿ëíý.

àëáûã

áàéãóóëæ,

¿éë

àæèëëàãààã

íü

Áàíêíû ýðõ ç¿éí îð÷èíã áîëîâñðîíãóé áîëãîíî. ¯¿íä: • Õàäãàëàìæèéí äààòãàëûí ýðõ áîëîâñðóóëæ øèéäâýðë¿¿ëíý.

ç¿éí

¿íäñèéã

á¿ðä¿¿ëýõ

àñóóäëûã

• Ìîíãîëáàíêíû çîõèñòîé óäèðäëàãûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, àðèëæààíû áàíêóóäàä òàâèõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ, ºðñºë人í, ñàíõ¿¿ãèéí øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã äýìæèõ ÷èãëýëýýð Òºâ áàíêíû òóõàé áîëîí Áàíêíû òóõàé õóóëèóäûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ñàíàë áîëîâñðóóëæ øèéäâýðë¿¿ëíý. • Ìîíãîëáàíê èðãýíèé ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä îðîëöîõ ýðõ ç¿éí îð÷íûã áèé áîëãîæ, èë òîä áàéäëûã õàíãàíà.

Õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîî Ìîíãîëáàíêíààñ áàíêóóäàä õÿíàëò øàëãàëò õèéæ áàéãàà ºíººãèéí òîãòîëöîî íü îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä òàâèãääàã õÿíàëòûí íèéòýä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí, øèëäýã òóðøëàãàä òóëãóóðëàñàí, ¿ð àøèãòàé á¿òöýýð ÿâàãäàæ áàéãàà áºãººä öààøèä áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíààñ øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëò¿¿äèéã õèéæ èðñýí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýý ºðãºæèí, øèíý òåõíèê òåõíîëîãè, ¿éë÷èëãýý íýâòðýõèéí õýðýýð áàíêèíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿ä íýìýãäýæ áàéíà. Èéìýýñ õÿíàëò øàëãàëòûã ¿ð ä¿íòýé ÿâóóëàõûí òóëä çààâàð æóðìûí õýðýãæèëòèéí õÿíàëòààñ ýðñäýë äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øàëãàëòàä ÷èãë¿¿ëæ, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýëèéã ¿íýëýõ, òîäîðõîéëîõ àðãà õýðýãñëèéã áîëîâñðóóëàõ, áàíêèíä õàðèëöàã÷äûí

54

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

ç¿ãýýñ òàâèõ õÿíàëòûã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí õÿíàëò øàëãàëòûã íýâòð¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. Óã àæëûí õ¿ðýýíä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä ìºðäºõ ä¿ðýì, æóðìûã îëîí óëñûí, ÿëàíãóÿà Áàçåëèéí õÿíàëò øàëãàëòûí õîðîîíîîñ ãàðãàñàí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýõ àæèë òîãòìîë õèéãäýæ áàéíà. 1.

Áàíêóóäàä õèéãäýæ áàéãàà õÿíàëò øàëãàëòûí òàëààð

Òàéëàíò îíä ãàçàð äýýðõ øàëãàëòûí õ¿ðýýíä áàíêóóäûí ñàíõ¿¿, òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàéäàë, ¿éë àæèëëàãààíä Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí áàòàëñàí øàëãàëòûí óäèðäàìæèéí õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà 14 áàíêèíä èæ á¿ðýí øàëãàëòûã õóãàöààíä íü õèéæ ã¿éöýòãýí, øàëãàëòûí ä¿íã Ìîíãîëáàíêíû Çàõèðëóóäûí çºâëºëèéí õóðëààð õýëýëö¿¿ëýí øèéäâýð ãàðãóóëæ, áèåëýëòýíä íü õÿíàëò òàâèí àæèëëàæ áàéíà. Èæ á¿ðýí øàëãàëòûí õ¿ðýýíä øàëãàëòàíä áýëòãýõýýñ ýõëýí áàíêíû ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàð, óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, òàéëàí òýíöëèéí á¿õèé ë ¿ç¿¿ëýëòèéã õàìðóóëàí øàëãàëò õèéõ, øàëãàëòûí àêò ìàòåðèàë áýëòãýõ, íýãäñýí òàíèëöóóëãà õèéõ, òºëáºð çºð÷èë, õóóëü òîãòîîìæ çºð÷ñºí àñóóäàëä óëñûí áàéöààã÷èéí àêò òîãòîîõ, áàíêíû óäèðäëàãóóäàä øàëãàëòûí ¿ð ä¿íã òàíèëöóóëæ, çºâøººð¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâëàà. Ãàçàð äýýðõ õÿíàëò øàëãàëòûí ÿâöàä 2007 îíä äýýðõ ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýñ ãàäíà ñàíõ¿¿ãèéí íýãäëèéí õóâüä íýãäñýí òàéëàí òýíöëèéã ãàðãàæ, çîõèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîîöîõ, çîõèñòîé óäèðäëàãûí çàð÷ìûí õýðýãæèëòèéã øàëãàí, ¿íýëãýý ä¿ãíýëò ºãºõ, “̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ õóóëü”-èéí õýðýãæèëòèéí áàéäëûã øàëãàæ, çààâàð çºâëºãºº ºãºõ çýðýã àæëóóäûã øèíýýð õèéæ ýõýëñýí. ¯¿íä äàâõàðäñàí òîîãîîð 91 õÿíàí øàëãàã÷ íèéò 1365 õ¿í ºäðèéã áàíêèíä õÿíàëò øàëãàëò õèéõýä çàðöóóëæýý. ̺í áàíê õîîðîíäûí çýýë, õàäãàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãààíä õýñýã÷èëñýí øàëãàëò õèéëýý. Áàíêèíä çàéíààñ õÿíàëò òàâèõ ¿éë àæèëëàãààãààð áàíêíààñ èð¿¿ëñýí ìýäýýëýë, òýäãýýðèéí äèíàìèê ¿ç¿¿ëýëò áîëîí àøèãò àæèëëàãàà, àêòèâûí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä ¿íäýñëýí ñàíõ¿¿ òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàéäàëä ä¿ãíýëò ºã÷, õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàëàà. Ò¿¿í÷ëýí øàëãàëòûí ÿâöàä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ äîòîîä, ãàäààä àóäèòûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã íýìýãä¿¿ëýõ, óäèðäëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã îíîâ÷òîé áîëãîõ, áîëîâñîí õ¿÷íèé ñóðãàëòûí ñèñòåìèéã ñàéæðóóëàõ çýðýãò îíöãîé àíõààðàë òàâèí àæèëëàæ áàéíà. 2. Õÿíàëò øàëãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ òàëààð àâñàí àðãà õýìæýý Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ ¿íäñýí çîðèëòûí õ¿ðýýíä áàíêóóäàä ãàçàð äýýð áîëîí çàéíààñ õÿíàëò øàëãàëò õèéí, õîëáîãäîõ æóðàì çààâðóóäûã øèíý÷ëýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõûí çýðýãöýý òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã îëîí óëñûí æèøèãò íèéöñýí, çîõèñòîé ò¿âøèíä õ¿ðãýõèéí òóëä òîäîðõîé ÷èãëýë¿¿äýýð çºâëºìæ, àðãà÷ëàëóóäûã ãàðãàí õ¿ðã¿¿ëëýý. Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí õàíäèâëàã÷

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

55

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

îðíóóäààñ ìàíàé îðíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã õàíãàõ, íèéãìèéí øèíæ ÷àíàðòàé àñóóäëóóä áîëîõ îðîí ñóóö, àæèëã¿éäýë, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ ÷èãëýëýýð õýðýãæ¿¿ëýõ òºñëèéí õºðºíãèéã áàíêóóäààð äàìæóóëàí îëãîõ òàëààð òºðèéí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòàð÷ àæèëëàí, øààðäëàãàòàé ìýäýý ìýäýýëëýýð õàíãàæ, òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ íýãæèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðæ àæèëëàñàí. Ìîíãîëáàíêíààñ ñàíàë áîëãîñíû äàãóó “Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ¿íýëãýýíèé õºòºëáºð”-èéã á¿ðýí õýìæýýãýýð Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí áîëîí Äýëõèéí áàíê õàìòðàí 2007 îíä Ìîíãîë óëñàä àíõ óäàà õýðýãæ¿¿ëëýý. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºð íü Áàçåëèéí áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí õîðîîíîîñ áàòëàí ãàðãàñàí “Áàçåëèéí áàíêíû ¿ð àøèãòàé õÿíàëò øàëãàëòûí ¿íäñýí çàð÷èì”ä ¿íäýñëýí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ºíººãèéí áàéäàë áîëîí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íû òàëààð ¿íýëãýý ºã÷, îëîëòòîé áîëîí äóòàãäàëòàé òàëóóäûã òàíèí ìýäýæ, îëîí óëñûí ò¿âøèíä õ¿ðýõýä öààøèä õèéõ øààðäëàãàòàé àæëûí òàëààð çºâëºãºº ºãºõ çîðèëãîòîé þì. “Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ¿íýëãýýíèé õºòºëáºð”-èéí óðüä÷èëñàí òàéëàíãààñ ¿çâýë Ìîíãîë óëñòàé íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí õóâüä îéðîëöîî ò¿âøíèé óëñ îðíóóäòàé õàðüöóóëàõàä ìàíàé óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð õàðüöàíãóé ñàéí ¿íýëãýýòýé áàéíà. Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçàð íü îëîí óëñûí ñòàíäàðò, çààâðûã äàãàæ ìºðäºõººñ ãàäíà òýäãýýðò îðñîí ººð÷ëºëòèéã òóõàé á¿ð õîëáîãäîõ õóóëü, æóðàìä òóñãàæ áàéäàã. Áàçåëèéí õîðîîíîîñ áàòëàí ãàðãàñàí ººðèéí õºðºíãèéí ñòàíäàðò øèíý÷ëýãäñýí, Ìîíãîë óëñàä èïîòåêèéí çàõ çýýë ¿¿ñ÷ áèé áîëñîíòîé õîëáîîòîéãîîð “Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîîöîõ, ò¿¿íä õÿíàëò òàâèõ æóðàì”-ûã Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2007 îíû 10-ð ñàðûí 30-íû ºäðèéí 491 òîîò òóøààëààð øèíý÷ëýí áàòàëñàí. ¯¿íä áàíêíû çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãàä òàâèãäàõ øààðäëàãûã îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ººðèéí õºðºíãèéí òîîöîîã èë¿¿ îíîâ÷òîé áîëãîõ, îðîí ñóóöíû óðò õóãàöààòàé çýýëèéí õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéã äýìæèõ áîäëîãûí õ¿ðýýíä Ìîíãîëûí èïîòåêèéí êîðïîðàöèéí ãàðãàñàí ¿íýò öààñíû ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýíèé ¿ç¿¿ëýëòèéã òîîöîõ ýðñäýëèéí æèíã áóóðóóëñàí çýðýã ººð÷ëºëò¿¿ä îðñîí. Áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûí ¿íäñýí çîðèëãî íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, õàðèëöàã÷äûí õºðºíãèéã õàìãààëàõ ÿâäàë þì. “Õàäãàëàìæèéí äààòãàë”-ûí õóóëèéí òºñëèéã 2005 îíä õàðèëöàã÷äûí õºðºíãèéã õàìãààëàõ çîðèëãîòîé Ñàíãèéí ÿàì, ÕÇÄÕßàìòàé õàìòðàí áîëîâñðóóëæ Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëæ, äýìæèãäñýí áºãººä òºñºë ÓÈÕ-ûí õóðàë äýýð õýëýëöýãäýæ ýõëýýä áàéíà. Ìîíãîëáàíêíààñ ßïîíû îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãà (JICA)òàé õàìòðàí áàíêóóäòàé ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ÿâöûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, õÿíàí øàëãàã÷ íàðûí àæëûí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ìýäýýëëèéí çîõèñòîé áàéäëûã õàíãàõ çàìààð áàíêíû õÿíàëò øàëãàëòûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé Óäèðäëàãûí ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí òºñëèéã 2007 îíîîñ õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà. Ýíýõ¿¿ òºñºë õýðýãæñýíýýð áàíêóóäòàé ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ÿâö á¿ðýí àâòîìàòæèõ þì. ̺í óã òºñëèéí õ¿ðýýíä ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîîã áèé áîëãîõ, áàíêíû çîõèñòîé óäèðäëàãûã ñàéæðóóëàõ àæëóóä õèéãäýæ áàéíà.

56

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèë

“Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí àñóóäëûã õàðèóöñàí çºâëºë”-èéã Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷, Ñàíãèéí ñàéä, Ñàíõ¿¿ãèéí çîõèöóóëàõ õîðîîíû äàðãûí á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð 2007 îíä áàéãóóëñàí. Ǻâëºë íü ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ýð¿¿ë, òîãòâîðòîé áàéäëûã ìàãàäëàí õÿíàõ çîðèëãîòîé þì. Òàéëàíò îíä Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðààñ äàðààõü æóðàì, çààâàð, ñóäàëãààã õèéæ ã¿éöýòãýëýý. ¯¿íä: •

2006 îíû 12 äóãààð ñàðä áàòëàãäñàí “Áàíêíû çîõèñòîé óäèðäëàãûí çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõ æóðàì”-ûí õýðýãæèëòèéã áàéíãà õÿíàæ, áàíêóóäàä çààâàð, çºâëºãºº ºã÷ àæèëëàæ áàéíà.

•

CAMELS-èéí ¿íýëãýýíèé ýðñäýë òîîöîõ õóâèéí æèíãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ýêîíîìåòðèê çàãâàðóóäûã àøèãëàí ñóäàëãàà õèéñýí. ¯ð ä¿íã õîëáîãäîõ çààâàð, æóðàìä òóñãàõ àæèë õèéãäýæ áàéíà.

•

Áàíêóóäûí òîì çýýëäýã÷ íàðûí òàëààð áîëîí òýäãýýðèéí ñàíõ¿¿, òºëáºðèéí ÷àäâàðò ñóäàëãàà õèéí óëèðëûí òàéëàíä òóñãàí õàðóóëæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

57

58

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

3

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

ªâ áàíêíû áóñàä ¯éë àæèëëàãàà

Óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò Òºâ áàíê íü óäèðäëàãà, 6 ãàçàð, 2 áèå äààñàí àëáà, 9 õýëòñèéí õàðüÿàëëûí àëáà, 1 òóñãàé òàñàã, 1 òºëáºð òîîöîîíû òºâ, îðîí íóòàã äàõü Ìîíãîëáàíêíû 17 ñàëáàð, Ëîíäîí äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàð á¿õèé á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. Ìîíãîëáàíêèíä õ¿¿õýä àñðàõ áîëîí æèðýìñíèé ÷ºëººòýé àæèëòíûã îðîëöóóëààä íèéò 317 àæèëòàí àæèëëàæ áàéãààãèéí 49.5 õóâü íü ýìýãòýé, 50.5 õóâü íü ýðýãòýé àæèëòàí áàéíà. Íèéò àæèëòíóóäûí 71 õóâü íü Òºâ àïïàðàòàä àæèëëàæ áàéíà. Òàéëàíò îíä ãàäààä, äîòîîäûí ñóðãàëòàíä 96 àæèëòàí 89 óäààãèéí ñóðãóóëü, êóðñ ñåìèíàðò õàìðàãäñàíààñ øèíýýð áàéãóóëàãäñàí Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáà, Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà, ìºíãºíèé áîäëîãî, õÿíàëò øàëãàëò, á¿ðòãýëèéí ÷èãëýëèéí ñóðãàëòàíä àæèëòíóóäûã ò¿ëõ¿¿ õàìðóóëàõ áîäëîãî áàðèìòàëæ õóóëèéí õýëòñýýñ 3 àæèëòàí 4 óäàà, Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáàíû 5 àæèëòàí 7 óäàà, Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáàíû 2 àæèëòàí 6 óäàà, ÌÁÑÃ-ûí 10 àæèëòàí 13 óäàà, ÕØÃ-ûí 17 àæèëòàí 21 óäàà, ÁÒÌÒÃ-ûí 17 àæèëòàí 12 óäààãèéí ñåìèíàðò òóñ òóñ îðîëöñîíîîñ ãàäíà îðîí íóòàã äàõü Ìîíãîëáàíêíû ñàëáàðûí 17 óäèðäàõ àæèëòíûã ÕÁÍÃÓ-ä ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàíä ñóðàëöóóëëàà. ̺í óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòíóóä ãàäààä äîòîîäûí íèéò 26 õóðàë óóëçàëò, çºâëºãººíä îðîëöñîí. ªìíº íü Ìîíãîëáàíêèíä àæèëëàæ áàéñàí 5 àæèëòàí ãàäààä, äîòîîäûí áàéãóóëëàãàä àæèëëàæ áàéãààä áóöàæ èðæ àæèëä òîìèëîãäñîí. Àâñòðàëè, ßïîí óëñóóäàä 6 àæèëòàí óäààí õóãàöààíû ñóðãàëòàíä ñóðàëöàæ ñóðãóóëèà àìæèëòòàé òºãñºæ àæèëäàà ýðãýæ òîìèëîãäñîíîîð Ìîíãîëáàíêíû õýìæýýãýýð 1 äîêòîð, äîêòîðûí çýðýã ãîðèëîí ñóðàëöàæ áóé 5, 56 ìàãèñòðûí çýðýãòýé àæèëòíóóä àæèëëàæ áàéíà. Àæèëòíóóäûí ìýðãýæèë, ìýäëýãèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ò¿âøèíä õ¿ðãýõ, ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðõèéã õàíãàæ îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí Çàñãèéí ãàçðûí øóãàìààð çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áàéãàà ñóðãàëòàíä õàìðóóëàõûã äýìæèæ àæèëëàñíààð Ìîíãîëáàíêòàé ñóðãàëòûí ãýðýý áàéãóóëñíû ¿íäñýí äýýð 21 ìýðãýæèëòýí ÀÍÓ, Àâñòðàëè, ßïîí çýðýã îðíóóäàä ñóðàëöàæ áàéíà. Íèéò àæèëëàãñäûí 76 õóâü íü áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí íàðèéí ìýðãýæëèéí èíæåíåð, ýäèéí çàñàã÷ ìýðãýæèëòýé ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí áàéãàà áîë ¿éë÷èëãýýíèé àëáàí òóøààëòíóóäûí 38 îð÷èì õóâü íü äýýä áîëîâñðîë ýçýìøñýí áàéíà. Òàéëàíò îíä á¿õ àæèëòíóóäûã íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí ¿çëýãò õàìðóóëæ, Òºðèéí àëáàíû õóóëü, õîëáîãäîõ áóñàä ýðõèéí àêò, æóðàì çààâðûí äàãóó àæèëòíóóäàä ýì÷èëãýýíèé íºõºí îëãîâîð, áóöàëòã¿é òóñëàìæ çýðýãò Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí òóøààëààð 15 ãàðóé ñàÿ òºãðºãèéã çàðöóóëñàí íü àæèëòíóóäûã ýð¿¿ë ñàðóóë áàéëãàõ, àìüäðàë àõóéã äýìæèæ òýòãýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëëîî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

59

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Ìîíãîëáàíêíû àõìàä íàñòàíä õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëýõ, íýìýãäýë òýòãýâýð òýòãýìæ îëãîõ òóõàé æóðìûí äàãóó àõìàäóóäàä 2 óäàà õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëñýí.

Ýðñäýëèéí óäèðäëàãà Ìîíãîëáàíê íü ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí çîðèëãîòîéãîî óÿëäóóëñàí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí íýãäñýí áîäëîãûã áîëîâñðóóëàõ çîðèëò òàâèí àæèëëàæ áàéíà. Ìîíãîëáàíêûã ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí íýãäñýí áîäëîãîîð õàíãàõ, ÿëàíãóÿà Ìîíãîëáàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîí òîãòîîæ, õÿíàëò òàâèõ ¿¿ðýã á¿õèé Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáûã 2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðä áàéãóóëàâ. ªíãºðñºí õóãàöààíä òóñ àëáàíààñ óëñûí ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãà áîëîí ãàäààä âàëþòûí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ýðñäýë¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõýä ãîëëîí àíõààð÷ àæèëëàñàí. Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáàíààñ óëñûí ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí çîðèëãîòîé íèéö¿¿ëýí íýí òýðã¿¿í ýýëæèíä íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ, íººöèéí òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûã õàíãàõ, ¿ð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõ ãýñýí çàð÷ìûí õ¿ðýýíä ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óðò õóãàöààíä áàðèìòëàõ åðºíõèé ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîâ. Åðºíõèé ÷èãëýëä ýðñäýëèéí õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ¿éö ò¿âøèíä ãàäààä âàëþòûí íººöèéí àêòèâûí á¿òýö, ãàäààä âàëþòûí á¿òýö, óðò õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîõèñòîé õóãàöàà, áàãöûí á¿òýö, õºðºí㺠îðóóëàëòûí áîëîìæèò õýðýãñë¿¿äèéã òóñ òóñ òîäîðõîéëæ ºãºâ. ̺í óðò õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàãöûã áàéãóóëëàãûí ýðñäýë õ¿ëýýõ áîëîìæèíä òîõèðñîí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýðýãñë¿¿äèéã õàìàðñàí, õºðâºõ ÷àäâàð ñàéòàé, îéëãîõîä õÿëáàð, äàõèí íÿãòëàõ áîëîìæîîð õàíãàãäñàí æèøèã áàãöòàé óÿëäóóëàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ÕÁÍÃÓ-ûí Áóíäåñáàíêíû ìýðãýæèëòí¿¿äòýé õàìòðàí õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûí çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýã õèéõ, ãàäààä âàëþòûí íººöèéí çàõ çýýëèéí ýðñäýë, çýýëèéí ýðñäýë çýðãèéã ºäºð òóòàì òîîöîæ õÿíàëò òàâèõ àæëûã òóñ òóñ ýõë¿¿ëýí òîãòìîëæóóëààä áàéíà.

Äîòîîä àóäèò Ìîíãîëáàíêíû Äîòîîä àóäèòûí ãàçðààñ 2007-2011 îíä õèéõ àóäèòûí óðò õóãàöààíû òºëºâëºãºº, 2007 îíû àæëûí òºëºâëºãººíèé äàãóó Ìîíãîëáàíêíû ãàçàð, õýëòýñ àëáàä, îðîí íóòàã äàõü ñàëáàð íýãæ¿¿äýä Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãààã õóóëü, òîãòîîìæèéí õ¿ðýýíä ÿâóóëæ áóé ýñýõýä õÿíàëò òàâüæ, øàëãàëò õèéí, ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõ, èëýðñýí çºð÷èë äóòàãäëûí ìºðººð õîëáîãäîõ àðãà õýìæýý àâàõ òàëààð øèéäâýð ãàðãóóëàõ, ñàíàë çºâëºìæ áîëîí ¿¿ðýã äààëãàâàð ºãºõ çýðãýýð àæèëëàëàà. Òàéëàíò îíä òºâ, îðîí íóòãèéí ãàçàð, õýëòýñ, àëáà, ñàëáàð íýãæèä á¿ðýí áîëîí õýñýã÷èëñýí áàéäëààð øàëãàëò õèéæ èëýðñýí çºð÷èë äóòàãäàëä õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã öàã òóõàé á¿ð àâ÷, õýðýãæèëòýíä íü õÿíàëò òàâüæ

60

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

èðëýý. Øàëãàëòûã ýðñäýë èõòýé, ýðñäýë ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é òàëáàðò ÷èãë¿¿ëýí ÿâóóëàâ.

̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ ¿éë àæèëëàãàà Òåððîðèçìòýé òýìöýõ çîðèëãîîð óëñ îðíóóä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí îðîëöîîã èõýýõýí íýìýãä¿¿ëæ, ò¿¿íòýé íèéöñýí òîãòîîë, çºâëºìæ, êîíâåíö¿¿äèéã ãàðãàæ áàéãàà áèëýý. Òåððîðèçìûí ñàíõ¿¿æèëòèéã èëð¿¿ëæ, ò¿¿íèé óðñãàëûã õààõ çàìààð òåððîðèçìòýé òýìöýõýä èë¿¿ ¿ð ä¿íä õ¿ðíý ãýæ óëñ îðíóóä ¿çýæ áàéíà. Ìàíàé óëñ 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 8-íû ºäºð “̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé õóóëü”-òàé áîëñíîîð äýëõèéí óëñ îðíóóäûí ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ ¿éë õýðýãò íýãäýí îðîõ ýõëýëä áîäèò àëõàì áîëëîî. Ýíýõ¿¿ õóóëèàð áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ, äîòîîä áîäëîãî, æóðàìòàé áîëæ, ñýæèãòýé ãýæ ¿çñýí ã¿éëãýý, äàíñíû òàëààð ìýäýýëýõ ¿¿ðãèéã õ¿ëýýñýí. ¯¿íèé äàãóó òóõàéí õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ òºâ áàéãóóëëàãà áîëîõ Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáûã Ìîíãîëáàíêíû á¿òöýä áàéãóóëñàí áºãººä õóóëèàð ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëñîí. Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáà íü áàíê áîëîí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé áàéæ áîëçîøã¿é ã¿éëãýýíèé òóõàé ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâ÷ òýäãýýðò ä¿í øèíæèëãýý õèéõ áºãººä ãýìò õýðãèéí øèíæòýé ìýäýýëëèéã õóóëü õÿíàëòûí áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëæ øàëãóóëàõ ¿íäñýí ¿¿ðýãòýé áàéãóóëëàãà áºãººä Ìîíãîëáàíêèíä òóñãàé ñòàòóñ, ÷èã ¿¿ðýãòýéãýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã. Òóõàéí àëáà 2006 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 29-íèé ºäºð Ìîíãîëáàíêíû á¿òöýä àëáàí ¸ñîîð áàéãóóëàãäñàí. Òóñ àëáà 2007 îíû òóðø ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ Ìîíãîëáàíêíû áîäëîãî, õîëáîãäîõ çààâàð, æóðìûã áîëîâñðóóëàõàä ò¿ëõ¿¿ àíõààð÷ àæèëëàñàí áºãººä ìýäýýëëèéí íóóöëàë, àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõûí çýðýãöýý, ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàõ, äàìæóóëàõ ¿éë ÿâöûã ò¿ðãýí øóóðõàé áîëãîæ äîòîîä, ãàäààäûí ýðõ á¿õèé õóóëü õÿíàëòûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòûí àæèëëàãààã ºðí¿¿ëýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë ºã÷ áàéíà. Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáà 2007 îíä àðèëæààíû áàíêóóä, òýäãýýðèéí àæèëòíóóäàä çîðèóëæ õýä õýäýí ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãààíû àæëûã õèéñýí áºãººä ººðñäèéí àæèëòíóóäûí ÷ ìýäëýã áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ áàãàã¿é õºðºí㺠îðóóëàëò õèéëýý. Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàí, Äýëõèéí áàíê, Àçè íîìõîí äàëàéí ìºí㺠óãààõòàé òýìöýõ á¿ëýã çýðýã îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäààñ òåõíèê òóñëàëöààã ºðãºí õ¿ðýýòýé àâ÷ àøèãëàæ áàéíà. ̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ëóéâàð, çàëèëàí ìýõëýõ ãýìò õýðãèéí àðãà õýëáýð, òèïîëîãèéí òàëààð ñóäàëãàà õèéæ áàíêóóäàä ìýäýýëýõ, àíõààðóóëæ ñýðýìæë¿¿ëýõ àæëûã òîãòìîë çîõèîæ èðëýý. 2006 îíû 12 äóãààð ñàðä Àçè íîìõîí äàëàéí ìºí㺠óãààõòàé òýìöýõ á¿ëýã (APG)-ýýñ Ìîíãîë óëñ ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé õýðõýí òýìöýæ áàéãààã ¿íýëýõ çîðèëãîîð îëîí óëñûí øèíæýý÷èä Ìîíãîë óëñàä

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

61

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

õ¿ðýëöýí èðæ òóõàéí ñàëáàðûí òàëààð äýëãýðýíã¿é òàéëàí áè÷ñýí. 2007 îíû 7 äóãààð ñàðä Àçè íîìõîí äàëàéí ìºí㺠óãààõòàé òýìöýõ á¿ëãèéí æèëèéí õóðëààð øèíæýý÷äèéí õèéñýí äýýðõ ¿íýëãýýíèé òàéëàíã ãèø¿¿í îðíóóä õýëýëöýæ áàòàëñàí áàéíà. Òàéëàíã APG –ãèéí îëîí íèéòýä íýýëòòýé öàõèì õóóäàñ (www. apgml.org) äýýð áàéðëóóëñàí áºãººä ñîíèðõñîí õ¿ì¿¿ñ ¿çýæ áîëíî.

Òºëáºð òîîöîîíû ñèñòåìèéí õºãæëèéí çîðèëò, ò¿¿íèé õýðýãæèëò, á¿ðòãýëýýð òàâèõ õÿíàëò Áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîî Áàíêóóä êàðòûí õýðýãëýýã èõýä äýìæèæ õóäàëäààíû öýã¿¿äýä ÏÎÑ òåðìèíàë áóþó êàðò óíøèã÷ ìàøèíûã ¿íý òºëáºðã¿éãýýð ñóóðèëóóëæ áàéíà. ̺í áýëýí ìºíãºíèé õýðýãëýýã áàãàñãàõ çîðèëãîîð áàíêóóä ººðèéí ñàëáàð íýãæ¿¿äýä ÏÎÑ òåðìèíàëûã ñóóðèëóóëàí, ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí õàðèëöàã÷äûí òºëáºð òîîöîî, ÿëàíãóÿà îðîí ñóóö, íèéòèéí ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäûí òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýäýã. Øèíýýð ãàðãàñàí êàðòûí òîî áîëîí êàðòààð õèéõ ã¿éëãýýíèé òîî ºñ÷ áàéíà. Òàéëàíò îíä êàðò ýçýìøèã÷äèéí òîî 538.9 ìÿíãàä õ¿ð÷, íèéò 4.4 ñàÿ óäààãèéí 651.5 òýðáóì òºãðºãèéí êàðòûí ã¿éëãýý õèéãäæýý. Òàéëàíò îíû ýöñýýð êàðòûí õî¸ð ñ¿ëæýý àæèëëàæ áàéãàà áºãººä áàíêóóä òýäãýýðýýð äàìæóóëàí êàðòûí òºëáºðèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéíà. Öààøèä òºëáºð òîîöîîã ñ¿ëæýýíèé õàðüÿàëëûã õàðãàëçàõã¿éãýýð ã¿éöýòãýõ, òºëáºðèéí êàðò ãàðãàõ, õ¿ëýýí àâàõ, áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã æèãäð¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíààñ êàðòûí íýãäñýí ñ¿ëæýý áàéãóóëàõûã çîðèí àæèëëàæ áàéíà. Òºâ áàíê èõ ä¿íòýé áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíû ñèñòåìèéã áîäèò öàãèéí ãîðèìä øèëæ¿¿ëýõ áýëòãýë àæëûã ýõë¿¿ëýýä áàéíà. Èíãýñíýýð òºëáºðèéí ñèñòåìèéí ýðñäýëèéã óäèðäàõ, ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéã äýìæèõ, ìºíãºíèé áîäëîãûí õýðýãæèëò ñàéæðàõ, øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõ áîëîìæèéã áàíêóóäàä îëãîíî. Ò¿¿í÷ëýí èðýýä¿éä ãàäààä âàëþòûí áîëîí ¿íýò öààñíû òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýõ øèíý ñèñòåìèéã îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó áîäèò öàãèéí ãîðèìîîð õºãæ¿¿ëýõ äýä á¿òýö áóé áîëíî. Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîî Ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàã ºðãºæèí òýëýõèéí õýðýýð áàíê õîîðîíäûí òîîöîîãîîð äàìæèí õèéãäýõ ã¿éëãýý íýìýãäñýýð áàéíà. Áàíê õîîðîíäûí òîîöîîíä îðîëöîæ áóé íèéò òºëáºðèéí ä¿í áà ÄÍÁ-èé õàðüöàà 2007 îíä 4.3 áîëæ ºìíºõ îíîîñ ºñ÷ýý. Ýíý íü èðãýä, áàéãóóëëàãûí áàíêèíä èòãýõ èòãýë óëàì ñàéæèð÷, áàíêààð õèéãäñýí áýëýí áóñ ã¿éëãýý ýðñ íýìýãäýæ áóéã èëòãýæ áàéíà. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýý 2 áà 4 ä¿ãýýð óëèðëóóäàä õàìãèéí èõ õèéãääýã áºãººä ýíý íü îíû òºãñãºëä îíû õààëòûí òîîöîîíû ã¿éëãýýí¿¿ä õèéãääýã áîëîí 2 äóãààð óëèðàëä öàã àãààð äóëààð÷ áàðèëãà áîëîí óóë óóðõàéí ñàëáàðóóä èäýâõæèæ èðãýä, àëáàí áàéãóóëëàãóóäûí áàíêóóäààð äàìæóóëàõ ã¿éëãýý

62

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

íýìýãääýãòýé õîëáîîòîé þì. Õàðèí õàìãèéí áàãà ã¿éëãýýã 1 ä¿ãýýð óëèðàëä õèéæ áàéãàà íü îíû ýõýýð ã¿éëãýýí¿¿ä õàðüöàíãóé áàãà, òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëò äºíãºæ õèéãäýæ ýõýëäýãòýé õîëáîîòîé þì. Õ¿ñíýãò 3.1. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, óëèðëààð, ìÿíãàí øèðõýãýýð  

2002

2003

2004

2005

2006

2007

1 óëèðàë

222.2

406.4

586.3

620.2

689.7

758.7

22.9

82.9

44.3

5.8

11.2

10

287.1

611.7

793.5

797.5

851.5

968.3

25.6

113.1

29.7

0.5

6.8

13.7

295.6

561.9

617.3

541.6

762.8

829.1

ºñºëò (%) 2 óëèðàë ºñºëò (%) 3 óëèðàë ºñºëò (%) 4 óëèðàë ºñºëò (%) Á¿ãä ºñºëò (%)

56.9

90.1

9.9

-12.3

40.8

8.7

405.9

636.8

727.1

391

910.6

1098.5

68.3

56.9

14.2

-46.2

132.9

20.6

1210.8

2216.8

2724.2

2350.3

3214.6

3654.6

44.3

83.1

22.9

-13.7

36.8

13.7

Ñàðààð àâ÷ ¿çâýë, 1, 2, 7, 11 ä¿ãýýð ñàðóóäàä ã¿éëãýýíèé òîî áîëîí ã¿éëãýýíèé ä¿í áóóð÷ áàéãàà áîë áóñàä ñàðóóäàä ºññºí áàéíà. ÿéëãýý áóóð÷ áàéãàà ñàðóóäûí àæëûí õîíîã áóñàä ñàðóóäààñ áàãà áàéñàíòàé õîëáîîòîé áàéâ. Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíä îðîëöîã÷äûí òºëáºðèéí ñèñòåìèéã øèíý÷ëýõ, ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð 2006 îíû 2 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäºð Ìîíãîëáàíê ººðèéí Òºëáºð òîîöîîíû òºâèéã àøèãëàëòàíä îðóóëñàí. Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýý áîëîí áàíê õîîðîíäûí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé ä¿íãèéí õÿçãààðûã íýã ñàÿ òºãðºãººð òîãòîîñîí áºãººä 2007 îíä áàíê õîîðîíä íèéò 3.7 ñàÿ óäààãèéí ã¿éëãýýãýýð 14.3 èõ íàÿä òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäæýý. ¯¿íèé 401.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 2.8 õóâü íü áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýý, 13.9 èõ íàÿä òºãðºã áóþó 97.2 õóâü íü áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýý áàéâ. Õàðèí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýý ã¿éëãýýíèé òîîãîîð íèéò ã¿éëãýýíèé òîîíä äèéëýíõ áóþó 83.0 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Òàéëàíò îíä áàãà ä¿íòýé íýã ã¿éëãýýíèé ä¿í 120-150 ìÿíãàí òºãðºãèéí õîîðîíä, èõ ä¿íòýé íýã ã¿éëãýýíèé ä¿í 20-25 ñàÿ òºãðºãèéí õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéâ.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

63

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Õ¿ñíýãò 3.2. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, óëèðëààð / òýðáóì òºã./  

2002

2004

2005

1 óëèðàë

471.5

850.2

1,086.4

1,481.8

1,787.6

2,358.7

13.9

80.3

27.8

36.4

20.6

31.9

582.0

1,000.4

1,429.3

1,809.4

2,742.8

3,421.2

33.2

71.9

42.9

26.6

51.6

24.7

718.2

986.8

1,400.2

2,057.2

2,145.7

3,312.1

ºñºëò (%) 2 óëèðàë ºñºëò (%) 3 óëèðàë ºñºëò (%) 4 óëèðàë

2006

2007

45.1

37.4

41.9

46.9

4.3

54.3

972.3

1,249.5

1,746.3

2,222.7

2,847.4

5,230.1

81.6

28.5

39.8

27.3

28.1

83.7

2,744.0

4,087.0

5,662.1

7,571.1

9,523.5

14,322.2

45.9

48.9

38.5

33.7

25.8

50.4

ºñºëò (%) Á¿ãä

2003

ºñºëò (%)

Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿íãèéí õàìãèéí èõ áóþó 29.3 õóâèéã Òºðèéí ñàí, 14.1 õóâèéã Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíê, 13.7 õóâèéã ÕÀÀÍ áàíê, 11.6 õóâèéã Ãîëîìò áàíê, 5.4 õóâèéã Óëààíáààòàð õîòûí áàíê, 4.8 õóâèéã Õàäãàëàìæèéí áàíê, 4.4 õóâèéã Àíîä áàíê, 4.3 õóâèéã Ìîíãîë Øóóäàí áàíê, 12.4 õóâèéã áóñàä áàíê ýçýëæ áàéíà. ¯¿íèéã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëæ ¿çâýë Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêíûõ 0.5 íýãæ, Óëààíáààòàð õîòûí áàíêíûõ 1.9 íýãæ, Õàäãàëàìæèéí áàíêíûõ 1.7 íýãæ, Ìîíãîë Øóóäàí áàíêíûõ 0.7 íýãæ, áóñàä áàíêóóäûíõ 0.2 íýãæýýð òóñ òóñ áóóðñàí áàéõàä Òºðèéí ñàíãèéíõ 4.7 íýãæ, ÕÀÀÍ áàíêíûõ 0.2 íýãæ, Ãîëîìò áàíêíûõ 0.1 íýãæýýð òóñ òóñ íýìýãäñýí áàéíà.

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè Ìîíãîëáàíêíû Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ãàçðààñ ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí îëîëòûã ò¿ëõ¿¿ íýâòð¿¿ëýí áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíû ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ, ìýäýýëëèéí íóóöëàë, àþóëã¿é áàéäëûã äýýøë¿¿ëýõ, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîí ¿ð ä¿íä íü çàðäàë, öàã õýìíýõèéí òºëºº àæèëëàæ áàéíà. Îëîí óëñûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí Ìîíãîëáàíêíû ãàäààä, äîòîîä òºëáºð òîîöîîã ¿íýí çºâ, ò¿ðãýí øóóðõàé ã¿éöýòãýõ, äýâøèëòýò òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ, áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñèñòåìä øààðäëàãàòàé íýìýëò ººð÷ëºëò, ïðîãðàì, ìîäóëèóäûã õèéæ áàéíà. Îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû ÑÂÈÔÒ ñèñòåìèéí òåõíèê òåõíîëîãèéí ººð÷ëºëò õèéõ òºëºâëºãººíèé õ¿ðýýíä “Á¿òöèéí øèíý÷ëýëò” ãýñýí ãîë àæëûã öàã õóãàöààíä íü õèéæ ã¿éöýòãýí, ïðîãðàì õàíãàìæèéí øèíý õóâèëáàðóóä, íóóöëàëûí øèíý òºõººðºìæèéã ñóóðèëóóëæ íýâòð¿¿ëëýý. ÑÂÈÔÒ-èéí á¿ñèéí çîõèöóóëàã÷èéí òåõíîëîãèéí ¿ç¿¿ëýõ ñóðãàëòûã Ìîíãîëûí áàíêóóäûã õàìðóóëàí çîõèîí áàéãóóëàâ. Ñóðãàëòàíä íèéò 15 áàíêíû 32 àæèëòàí îðîëöîâ.

64

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Çóðàã 3.1. Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîî, ÄÍÁ

Çóðàã 3.2. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, ñàðààð

Çóðàã 3.3. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé òîî, èõ áîëîí áàãà ä¿íãýýð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

65

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Çóðàã 3.4. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, ñàðààð

Çóðàã 3.5. Íýã ã¿éëãýýíèé äóíäàæ ã¿éëãýýíèé ä¿í, 2007 îí, ñàðààð

Çóðàã 3.6. Áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í, èõ áîëîí áàãà ä¿íòýéãýýð

66

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Çóðàã 3.7. Áàíêóóäûí ã¿éëãýýíèé ä¿í

Çóðàã 3.8. 2006-2007 îíû áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýýíèé ä¿íä áàíêóóäûí ýçëýõ õóâü

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

67

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Òºâ áàíêíû õýðýãæ¿¿ëæ áóé áîäëîãî, ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéí òàëààðõè ìýäýýëëèéã îëîí íèéòýä íýýëòòýé áîëãîõ, ò¿ðãýí øóóðõàé õ¿ðãýæ áàéõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû âýá õóóäñàíä çîõèõ íýìýëò ººð÷ëºëò¿¿äèéã õèéâ. Ìîíãîëáàíêíû äîòîîä ¿éë àæèëëàãààã øóóðõàé, áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àæëûí õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíêòàé õàìòûí àæèëëàãààòàé îëîí óëñûí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí òàëààðõè ìýäýý ìýäýýëëèéí ñèñòåì, Ìîíãîëáàíêíû óäèðäëàãûí ìýäýýëëèéí ñèñòåì, Ìîíãîëáàíêíû íîìûí ñàíãèéí, öàã á¿ðòãýëèéí, õ¿íèé íººöèéí ãýõ çýðýã îíëàéí ãîðèìä âýá õàíäàëòààð àæèëëàõ ïðîãðàì õàíãàìæóóäûã áîëîâñðóóëàí àøèãëàëòàä îðóóëàâ.

Õóóëü ç¿éí îð÷èí 2007 îíä ÓÈÕ-ààñ áàòàëñàí “Ìîíãîë Óëñûã õºãæ¿¿ëýõ ñàíãèéí òóõàé õóóëü”ààð òóñ ñàíãèéí õºðºíãèéã Ìîíãîëáàíê äàõü òóñãàé äàíñàíä áàéðøóóëàí õºðºíãèéí ¿ëäýãäýëä õ¿¿ òºëºõ áºãººä ýíý õ¿¿íèé õýìæýýã Çàñãèéí ãàçàð, Ìîíãîëáàíêíû õîîðîíäûí ãýðýýãýýð çîõèöóóëæ áàéõ áîëæýý. “Æèæèã, äóíä ¿éëäâýðèéí òóõàé õóóëü”- øèíýýð áàòëàãäàæ, òºðººñ æèæèã, äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ, òóõàéëáàë, ñàíõ¿¿ãèéí òàëààð äýìæèõ àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿ðýýíä òýäãýýðèéí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí òîãòâîðòîé áàéäàë õàíãàãäàõ áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà. Ýíý ¿¿äíýýñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ÷èã ¿¿ðãèéã òîäîðõîé áîëãîõ, áàíê áîëîí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàòàé òîõèðñíû ¿íäñýí äýýð æèæèã, äóíä ¿éëäâýðò çîðèóëñàí ñàíõ¿¿æèëòèéã áèé áîëãîõ, óðò õóãàöààíû, õºíãºëºëòòýé çýýë îëãîõ, çýýëèéí áàòàëãàà ãàðãàõ, ãàäààäûí áîëîí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿æèëò á¿õèé òºñºë, òóñëàìæèéí àðãà õýìæýýíä õàìðóóëàõ çýðýã àðãà õýìæýýã àâàõààð òóñãàæýý.

Ãàäààä õàìòûí àæèëëàãàà Ìîíãîëáàíê Ìîíãîë óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã àõèóëàí áàòàòãàõ òàëààð 2007 îíä èäýâõòýé àæèëëàëàà. Îëîí óëñûí çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãà Ñòàíäàðò ýíä Ï¿¿ðñ (Standard & Poor’s) 2007 îíû 12 äóãààð ñàðä Ìîíãîë Óëñûí ãàäààä áîëîí äîòîîä âàëþòûí óðò õóãàöààíû çýýëæèõ çýðýãëýëèéã “Â+” áàéñíûã “ÂÂ-“ áîëãîí àõèóëæ “òîãòâîðòîé” ãýñýí ä¿ãíýëò ºãñºí áàéíà. ̺í äýëõèéä íýð õ¿íä á¿õèé çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãà áîëîõ Ôè÷ êîìïàíè Ìîíãîë Óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã “Â+ òîãòâîðòîé” ãýæ áàéñíûã “Â+ ýåðýã” áîëãîí ñàéæðóóëæ, áîãèíî õóãàöààíû çýýëæèõ çýðýãëýëèé㠔”-ýýð, äýýä õÿçãààðûã ”Á+” –ýýð òîãòîîñîí. Ìîíãîë óëñûí ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä èíôëÿöèàñ áóñàä íü ýåðýã áàéñàí íü çýðýãëýë ñàéæðàõàä ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. Ãàäààäàä àæèë ýðõýëæ áóé àæèë÷äûí óðñãàë øèëæ¿¿ëýã áîëîí ãàäààä õóäàëäàà àøèãòàé ãàðñíû ¿ð ä¿íä ýíý æèë òºëáºðèéí òýíöëèéí óðñãàë äàíñíû àøèã ÄÍÁ-èé 7 õóâüòàé ãàðñàí.

68

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

Ò¿¿í÷ëýí Ìîíãîë óëñûã ò¿¿õýíäýý àíõ óäàà ãàäààä çýýëä¿¿ëýã÷ (öýâðýýð) áîëëîî ãýæ Ôè÷ ¿íýëñýí áàéíà. Õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóä çýðýãëýë òîãòîîëãîñíîîð ãàäààä çàõ çýýëä ãàðàõ ¿¿ä õààëãûã íýýæ ºãäºã áèëýý. ¯íäýñíèé òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóä çýðýãëýëýý òîãòîîëãîí, ãàäààä çàõ çýýëýýñ ñàíõ¿¿ãèéí õÿìä ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ àæëûã ýõë¿¿ëýýä áàéíà. Ìîíãîë óëñ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí õîîðîíä õóäàëäàà, ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààã õºãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ õî¸ð óëñûí áàíêóóäûí íàéäâàðòàé, øóóðõàé òºëáºð òîîöîîíû ñèñòåìèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð áàíêóóäûí õàìòûí àæèëëàãààã ºðãºæ¿¿ëýõ òóõàé Ìîíãîëáàíê, ÁÍÕÀÓ-ûí Àðäûí áàíê /Òºâ áàíê/ õîîðîíä òºëáºð òîîöîîíû ãýðýýã 2004 îíä áàéãóóëñàí áà ýíýõ¿¿ ãýðýýíèé õýðýãæèëòèéí ¿ð ä¿íã õýëýëöýí, öààøäûí øèéäâýðëýõ àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð “Ìîíãîë Õÿòàäûí õèë õóäàëäààíû òºëáºð òîîöîîíû áàíê õîîðîíäûí äóãóé øèðýýíèé óóëçàëò”-ûã æèë á¿ð õî¸ð óëñàä ýýëæëýí çîõèîí áàéãóóëäàã áèëýý. Ìîíãîë óëñ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí áàíê õîîðîíäûí 3 äàõü óäààãèéí çºâëºëäºõ óóëçàëòààð Ìîíãîëáàíê Õÿòàäûí Àðäûí áàíêòàé õàìòðàí Ìîíãîëûí àðèëæààíû áàíêóóäàä çîðèóëàí “Õÿòàäûí òºëáºð òîîöîîíû òîãòîëöîî” ñýäýâò ñóðãàëòûã ÁÍÕÀÓ-ûí Áýýæèí õîòîä 2007 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðä Õÿòàäûí Àðäûí áàíêíû Ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ äýýä ñóðãóóëèéí ñóðãàëòûí òºâä çîõèîí áàéãóóëñàí. Ìîíãîë óëñ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí áàíêóóäûí 4 äýõ óäààãèéí óóëçàëò 2007 îíû 12 äóãààð ñàðä ÁÍÕÀÓ-ûí Õàéíàí ìóæèä çîõèîãäëîî. Óóëçàëòààð õî¸ð îðíû òºâ áàíêóóäûí õàìòûí àæèëëàãàà áîëîí õèë õóäàëäààíû òºëáºð òîîöîîíû àñóóäëûí òàëààð õýëýëöëýý. Ìîíãîë óëñ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí õîîðîíä õóäàëäàà, ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààã äýìæèõ çîðèëãîîð õî¸ð óëñûí áàíêóóäûí õîîðîíä õýðýãæèæ áàéãàà “Õèë õóäàëäààíû òºëáºð òîîöîîíû ãýðýý” àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéãààã õî¸ð òàë õàðèëöàí ñàíàë íýãòýé ä¿ãíýñýí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õî¸ð òàëûí òºëáºð òîîöîîíû ã¿éëãýýíèé òîî áîëîí ìºíãºí ä¿í ýðñ íýìýãäýæ, òºëáºð òîîöîîíä ãàð÷ áàéñàí çóçààòãàë, êàðòûí õýðýãëýý áîëîí áóñàä ñààä áýðõøýýëòýé àñóóäëóóäûã àìæèëòòàé øèéäâýðëýæ ýõýëñýí çýðãýýñ äýýðõè ä¿ãíýëòèéã õèéñýí. Ç¿¿í ºìíºä Àçèéí Òºâ áàíêóóäûí Õîëáîî (ǪÀÒÁÕ)-íû Åðºíõèéëºã÷ íàðûí “Àçè á¿ñ íóòãèéí âàëþòûí õàíø, õºðºíãèéí óðñãàëûí çîõèöóóëàëò” ãýñýí ñýäýâò 42 äàõü áàãà õóðàë áîëîí ǪÀÒÁÕ-íû Åðºíõèéëºã÷ íàðûí Ǻâëºëèéí 24 äýõ óóëçàëò Òàéëàíäûí Áàíãêîê õîòíîî 2007 îíû 7 äóãààð ñàðä çîõèîí áàéãóóëàãäàâ. Ýíýõ¿¿ áàãà õóðàë, óóëçàëòàíä ǪÀÒÁÕ-ûí ãèø¿¿í 16 áàíê, àæèãëàã÷ òºâ áàíêóóä, Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíãèéí óäèðäàõ çàõèðàë áîëîí ã¿éöýòãýõ çàõèðëóóä, Îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû áàíêíû îðëîã÷ çàõèðàë íàð îðîëöëîî. Èõýíõ ãèø¿¿í îðíóóä õºðºíãèéí õèë äàìæñàí óðñãàë ýäèéí çàñàãò çîõèõ ¿ð àøãàà ºã÷ áàéãààã áîëîí ò¿¿íòýé çýðýãöýýä ñàíõ¿¿ãèéí äàÿàðøèë íü ýðñäýëèéã àñàð ºíäºð áîëãîæ áàéãààã Òºâ áàíêíû Åðºíõèéëºã÷ íàð áàãà

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

69

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

õóðëûí ¿åýð òýìäýãëýâ. Õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí ýðñäýëä àìòøèõ ¿éë ÿâö, õóäàëäààíû øèíæ ÷àíàðòàé õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºñºëò íü îéðûí áîëîí äóíä õóãàöààíä ñàíõ¿¿ãèéí äàÿàðøñàí çàõ çýýë äýýð öî÷ìîã ººð÷ëºëò¿¿ä àâ÷èð÷ áîëçîøã¿é áàéãààã òýä èëýðõèéëæýý. Õºðºíãèéí óðñãàëûí ºñºëòººñ ¿¿äýí ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðã¿é áàéäàë áèé áîëîõîîñ ñýðãèéëýõèéí òóëä ãàäààä âàëþòûí èíòåðâåíöèéí çîõèñòîé ñòðàòåãè áàðèìòëàõ õýðýãòýé ãýæ Áàãà õóðëààñ ¿çëýý. Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí èðýýä¿éí òºëºâ áàéäëûí òóõàéä, äàÿàðøñàí ýäèéí çàñàã 2007, 2008 îíä õóðäàöòàé ºññººð áàéõ áºãººä ¿¿íä Õÿòàä, Ýíýòõýã, Îðîñ çýðýã óëñóóäûí çàõ çýýëèéí ºñºëò, åâðîãèéí á¿ñ íóòàã, ßïîíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëò ãîë õóâü íýìýð îðóóëíà ãýæ Åðºíõèéëºã÷ íàð òýìäýãëýâ. Ãýâ÷ äýëõèé äàõèíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëò íü ººðèéí ýðñäýëèéã äàãóóëæ áîëîõûã òóõàéëáàë íýãä¿ãýýðò, ãàçðûí òîñíû íèéë¿¿ëýëòèéí õÿçãààðëàëò ¿íèéí ºñºëòººñ øàëòãààëñàí èíôëÿöèéí äàðàìò, õî¸ðäóãààðò, õýðýâ îðîí ñóóöíû çàõ çýýë öààøèä ìóóäàõ òîõèîëäîëä ÀÍÓ-ûí ºñºëò áàãàñàõ, ãóðàâäóãààðò, øèíý òóëãàð çàõ çýýëä îðîõ áàãöûí õºðºí㺠îðóóëàëò, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí ºñºëòººñ øàëòãààëñàí ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðã¿é áàéäëààð èëýð÷ áîëçîøã¿é ãýæ îíöîëñîí þì. Ìîíãîëáàíê, ǪÀÒÁÕ-òîé õàìòðàí “Òýíöëèéí àðãà÷ëàëûã ìàêðî ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýý, øèíæèëãýýíä õýðýãëýõ àðãà íýâòð¿¿ëýõ íü” ñýäýâò îëîí óëñûí ñåìèíàðûã Óëààíáààòàð õîòíîî 2007 îíû 7 äóãààð ñàðä çîõèîí áàéãóóëñàí. Ñóðãàëòàíä ÎÓÂÑ, Åâðîïûí Òºâ áàíê, ǪÀÒÁÕ-íû ãèø¿¿í îðíóóäûí Òºâ áàíêíû òºëººëºã÷èä îðîëöëîî. Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òºëºâ áàéäàë, áàíê áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéã ãàäààäûí áèçíåñèéí îð÷èíä òàíèóëæ ñóðòàë÷ëàõ, õºðºí㺠îðóóëàëòûã òàòàõ çîðèëãîîð ñýòã¿¿ëä ìýäýýëýë, íèéòëýëèéã ºðãºí õýâë¿¿ëëýý. Óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéã àõèóëàí áàòàòãàõ àæëûã Ìîíãîëáàíê çîõèîí áàéãóóëñíààð íýã ¿å áóóðàõ òºëºâòýé áàéñàí çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ñîíèðõëûã ñýðãýýëýý.

Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâèéí ¿éë àæèëëàãàà Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ íü 2007 îíä ººðèéí ãîë ¿¿ðýã áîëîõ ñóðãàëò ñåìèíàðûã òºëºâëºãººíèé äàãóó òîãòìîë ÿâóóëæ èðñýí áà ñóðãàëò ñåìèíàðûã ÷àíàðòàé, ¿ð ºãººæòýé çîõèîí áàéãóóëàõàä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàí àæèëëàëàà. Ýíý îíä äîòîîä, ãàäààä ñóðãàëò ñåìèíàðò äàâõàðäñàí òîîãîîð íèéò 912 õ¿í õàìðàãäàí îðîëöñîí áàéíà. Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ íü ýíý îíä 30 ñýäýâ á¿õèé 41 óäààãèéí äîòîîä, ãàäààä ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºñíººñ òàéëàíãèéí õóãàöààíä 33 ñýäâýýð 51 óäààãèéí ñóðãàëò ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëëàà. Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ íü 2007 îíä ºìíºº òàâüñàí çîðèëòîî àìæèëòòàé áèåë¿¿ëýâ. Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâººñ ñóðãàëò ñåìèíàðûí ÷àíàð, ¿ð ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ñóðãàëò ñåìèíàðûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààã ñóíãàí çîõèîí áàéãóóëàõûã õè÷ýýí àæèëëàñíû ä¿íä íèéò 3368 õ¿í/ºäðèéí ñóðãàëò

70

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Òºâ áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëñàí íü ºìíºõ îíûõîîñ 18.8 õóâü áóþó 541.5 õ¿í/ ºäðººð íýìýãäñýí áàéíà. Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâººñ äîòîîäîä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ íü àðèëæààíû áàíêóóäûí àæèëòíóóäûí ýðýëò, õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõóéö ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëàõûí òóëä îíû ýõýíä àðèëæààíû áàíêóóäààñ ñàíàë àâ÷ 2007 îíû ñóðãàëòûí òºëºâëºãººã õàìòðàí áîëîâñðóóëæ, óã òºëºâëºãººíèé äàãóó ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëàâ. Áàíêóóäûí õ¿íèé íººöèéí áîëîí ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàñàí íü ñóðãàëòûí ÷àíàð, ºãººæèéã äýýøë¿¿ëýõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëñîí áàéíà. Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ ýíý îíä 32 ñýäýâ á¿õèé 45 óäààãèéí /2977.5 õ¿í/ºäºð/ ñóðãàëò ñåìèíàðûã äîòîîääîî çîõèîí áàéãóóëæ, íèéò 841 õ¿íèéã õàìðóóëæýý. Òºâèéí á¿ñèéí àéìãóóäûí áàíêíû àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí “Ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ” 6 ºäðèéí ñóðãàëòûã Îðõîí àéìàãò çîõèîí áàéãóóëæ, 5 àéìãèéí 23 áàíêíû àæèëòíûã õàìðóóëàâ. ̺í Äàðõàí-Óóë, Çàâõàí, Îðõîí çýðýã àéìãóóäàä çýýëèéí àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí ñóðãàëòóóäûã áèå äààí çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñóðãàã÷ áàãøààð 2007 îíä 14 õ¿íèéã äîòîîääîî áýëòãýæ, òýäãýýðèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, ãàäààä îðíóóäûí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöóóëæ òóðøëàãààñ íü ñóðàëöóóëàõ çîðèëãîîð ÕÁÍÃÓ-ä ñóðãàëò àÿëëûã çîõèîí áàéãóóëàâ. Òàéëàíò õóãàöààíä øèíýýð ¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí ¿íýëãýý, Ìîðòãåæ, Õºðºí㺠îðóóëàëòûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä, Ñàëáàðûí óäèðäëàãà, Çàëóó óäèðäàõ àæèëòíûã õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëò, Øèíýýð áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýëò ñýäýâò ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëëàà. Ãàäààä ò¿íø áàéãóóëëàãóóäûí òóñëàëöàà äýìæëýãýýð Èðëàíä, Ãåðìàí, Ëþêñåìáóðã, Áåëüãè çýðýã îðíóóäààñ áàíêíû ìýðãýæèëòí¿¿äèéã óðèí èð¿¿ëæ 25 óäààãèéí ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëñàí íü àðèëæààíû áàíêóóäûí õóâüä àæèëòíóóäàà ãàäààäàä ñóðãàõ çàðäàë õýìíýñýí àðãà õýìæýý áîëëîî. Ãàäààä îðíóóäàä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò Áàíêíû ñóðãàëòûí òºâ 2007 îíä àðèëæààíû áàíêóóäûí ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, õ¿íèé íººöèéí ìåíåæìåíòèéã õºãæ¿¿ëæ îëîí óëñûí ñòàíäàðò ò¿âøèíä õ¿ðãýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ãåðìàíû áàíêíû ñàëáàðûí õºãæèëòýé òàíèëöóóëàõ, áàíêóóäûí óäèðäàõ àæèëòíóóä, õ¿íèé íººöèéí ìåíåæåð¿¿ä, ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñò çîðèóëñàí 5 óäààãèéí ñóðãàëòûã ÕÁÍÃÓ-ä çîõèîí áàéãóóëàâ.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

71

72

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

M

îíãîë óëñûí ýäèéí

4.1

Ìîíãîë Óëñûí

ýäèéí

çàñãèéí òîéì

çàñãèéí òîéì

4

Äýëõèéí çàõ çýýë äýýð 2007 îíä àëò áîëîí çýñèéí ¿íý ºíäºð õýâýýð áàéñàí íü ìàíàé îðíû ýäèéí çàñàãò ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëýâ. Ìàíàé óëñûí äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í (ÄÍÁ)-èé ºñºëò óðüä÷èëñàí áàéäëààð æèëèéí 9.9 õóâüä õ¿ðýâ. ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíû ìýäýýãýýð íýã õ¿íä íîãäîõ ÄÍÁ 1729.6 ìÿíãàí òºãðºã áîëæýý. Ýäèéí çàñãèéí äóíäàæ ºñºëò 2004-2006 îíä 8.8 õóâü áàéñàí áºãººä òàéëàíò îíä 9.9 õóâü áîëæ ºìíºõ îíûõîîñ 1.3 íýãæýýð ºíäºð áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëòºíä õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé (ÄÍÁ-èé 20.6 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí), óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð (ÄÍÁ-èé 27.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí), Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð ¿éë÷èëãýý (ÄÍÁ-èé 7.6 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí), òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî (ÄÍÁ-èé 9.1 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) çýðýã ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé õýìæýý ºðãºæñºí íü ãîëëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. ̺í áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë áîëîí áàðèëãûí àæèë ýð÷èìòýé ºññºí, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ºðãºæñºí, çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý ñàéæèðñàí íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºíä çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëæýý. Òàéëàíò îíä áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë 32.3 õóâèàð íýìýãäýæ, ºñºëòèéí õóðäààðàà áóñàä ñàëáàðûã òýðã¿¿ëæ áàéíà. Áàðèëãà 22.4 õóâü, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî 18.6 õóâü, õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé 15.8 õóâü, Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð ¿éë÷èëãýý 15.4 õóâü, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë 13.7 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý. Õ¿ñíýãò 4.1. Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèé ºñºëò (2005 îíû çýðýãö¿¿ëýõ ¿íýýð, ñàÿ òºãðºã)   ÄÍÁ ºñºëò (%) պ人 àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé ºñºëò (%) Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð ºñºëò (%) Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð ºñºëò (%) Öàõèëãààí, äóëààíû ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ ºñºëò (%) Áàðèëãà ºñºëò (%) Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàðëàõ ¿éë÷èëãýý ºñºëò (%) Çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð ºñºëò (%)

2004 2,591,592.8 10.6

2005 2,779,578.2 7.3

2006 3,017,425.7 8.6

2007* 3,316,498.9 9.9

547,642.2

608,335.1

654,148.2

757,340.1

18.6 548,261.9 34.3 126,261.5 -1.4

11.1 608,208.9 10.9 101,962.9 -19.2

7.5 646,310.2 6.3 115,585.3 13.4

15.8 657,236.4 1.7 152,962.3 32.3

79,328.2

80,021.1

83,634.8

86,273.1

6.3 50,747.7 -4.4

0.9 58,835.2 15.9

4.5 61,827.5 5.1

3.2 75,681.5 22.4

220,643.6

226,961.1

261,759.7

301,994.9

-2.6 16,342.8 14.4

2.9 19,135.0 17.1

15.3 21,022.1 9.9

15.4 21,278.2 1.2

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

73

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

  Òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî ºñºëò (%) Ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë ºñºëò (%) ¯ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãàà ºñºëò (%) Òºðèéí óäèðäëàãà, áàòëàí õàìãààëàõ, àëáàí æóðìûí íèéãìèéí äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãàà ºñºëò (%) Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãàà ºñºëò (%) Ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí õàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãàà

2004

2005

2006

2007*

251,425.0

309,100.0

346,429.2

410,868.1

10.7

22.9

12.1

18.6

87,147.2

99,966.8

96,776.1

110,028.8

21.7

14.7

-3.2

13.7

199,469.5

217,120.3

228,863.4

238,925.1

5.1

8.8

5.4

4.4

64,651.5

66,847.2

67,154.5

67,221.7

4.0

3.4

0.5

0.1

89,361.1

84,915.7

88,685.5

90,922.0

-7.7

-5.0

4.4

2.5

36,859.3

37,966.5

41,515.4

42,276.4

ºñºëò (%) Íèéãýì, áèå õ¿íä ¿ç¿¿ëýõ áóñàä ¿éë÷èëãýý ºñºëò (%)

2.9

3.0

9.3

1.8

27,229.5

28,323.0

30,027.1

33,479.4

13.8

4.0

6.0

11.5

Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí øóóä áóñ ¿éë÷èëãýý

-69,426.2

-79,858.5

-109,673.2

-149,010.8

ºñºëò (%) Áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàð ºñºëò (%) Òîîöîîíû çºð¿¿

26.4 307,180.5 17.6 8,467.5

15.0 311,737.9 1.5

37.3 383,359.9 23.0

35.9 419,021.7 9.3

 

 

 

* Óðüä÷èëñàí áàéäëààð Ýõ ñóðâàëæ: ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî

Àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë (2005 îíû ¿íýýð) 155.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 10.0 õóâèàð ºñ÷ýý. ¯¿íä áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéíõ 152.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 37.7 õóâèàð íýìýãäæýý. Õàðèí óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë 3.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 0.4 õóâèàð áóóðñàí áàéíà. ÄÍÁ-ä áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéí ýçëýõ õóâèéí æèí 0.7 íýãæýýð ºñ÷ 4.1 õóâü áîëñîí áîë óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýðèéíõ 2.6 íýãæýýð áàãàñ÷ 27.4 õóâüä õ¿ð÷ýý. ÄÍÁ-ä õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí ýçëýõ õóâèéí æèí 19.5 õóâèàñ 20.6 õóâü áîëæ ºññºí íü ìàë àæ àõóéí ñàëáàðûí ºñºëòòýé õîëáîîòîé. Òàéëàíò îíä ìàëûí òîî òîëãîé 5.5 ñàÿ òîëãîé áóþó 15.7 õóâèàð íýìýãäýæ 40.3 ñàÿ áîëæýý. Ìàëûí òîî ìàëûí òºðºë òóñ á¿ðýýð ºññºí áºãººä ç¿é áóñààð õîðîãäñàí ìàëûí òîî ºìíºõ îíîîñ 182.3 ìÿíãàí òîëãîé áóþó 38.3 õóâèàð áàãàññàí áàéíà. Òàðèàëàíãèéí á¿ñ íóòãóóäàä 2007 îíû çóí àãààð õýò õàëñíààñ òàðèìàë óðãàìëûí óðãàöàä ìóóãààð íºëººëñºí áàéíà. Õóðààñàí ¿ð òàðèà 23.8 ìÿíãàí òîíí áóþó 17.2 õóâèàð áóóð÷, õàðèí õ¿íñíèé íîãîî 6.0 ìÿíãàí òîíí áóþó 8.6 õóâèàð íýìýãäñýí áàéíà. Íýã ãà òàëáàéãààñ 9.2 öåíòíåð ¿ð òàðèà, 99.9 öåíòíåð òºìñ õóðààñàí íü 2006 îíûõîîñ òóñ á¿ð 1.8 öåíòíåðýýð áàãàñ÷ýý.

74

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Òàéëàíò îíä æèëèéí èíôëÿöè 15.1 õóâü áîëñîí áºãººä ýíý íü 2000 îíîîñ õîéø õàìãèéí ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò þì. Õýðýãëýýíèé ¿íèéí åðºíõèé èíäåêñ ºñºõ ãîë øàëòãààí íü íèéë¿¿ëýëòèéí õ¿÷èí ç¿éëñòýé õîëáîîòîé áàéâ. Ãàçðûí òîñíû äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý ºñºõºä ãåîïîëèòèêèéí ýýäðýýòýé áàéäàë, íèéë¿¿ëýëòèéí õîìñäîë, àìåðèê äîëëàðûí õàíøèéí óíàëò ãîë õºø¿¿ðýã áîëñîí ãýæ ýäèéí çàñàã÷èä ä¿ãíýæýý. Äýëõèéí íèéò äóëààðàë, ãàçðûí òîñíû ¿íèéí ºñºëò, õºãæèæ áóé îðíóóäàä áèé áîëñîí ýðýëòèéí ºñºëò íü õ¿íñíèé çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý, òóõàéëáàë áóóäàéí ¿íý íýìýãäýõýä õ¿ðãýñýí áèëýý. Ýíý ¿éë ÿâö ìàíàé ýäèéí çàñàãò ìºí íºëººëñºí áîëíî. Òàéëàíò îíä À-80 áåíçèíèé äóíäàæ ¿íý ºìíºõ æèëèéí äóíäàæ ¿íýýñ 4.6 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 8.5 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäæýý. À80 áîëîí À93 áåíçèíèé ¿íý 2007 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä õàìãèéí èõ áóþó 11.3-12.0 õóâèàð íýìýãäñýí áàéíà. Æèëèéí õóãàöààíä À-80 áåíçèíèé ¿íý 27.4 õóâü, À-93 áåíçèíèéõ 23.9 õóâèàð òóñ òóñ ºñºâ. ÎÕÓ íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý ýêñïîðòûí òàòâàðûí õýìæýýã õýä õýäýí óäàà íýìñýí íü íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé äîòîîäûí ¿íý ºñºõºä õ¿ðãýæýý. Íåôòü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéã äàãààä áóñàä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ìºí ºñ뺺. Òàéëàíò îíä ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºñºõººñ ãàäíà ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íýìýãäñýí ÿâäàë èíôëÿöèéã ºñºõºä õ¿ðãýâ. Ãóðèë, ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòºíä äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ óëààí áóóäàéí ¿íý ºññºí, ÎÕÓ óëààí áóóäàéí ýêñïîðòûí òàòâàðàà íýìñýí çýðýã áîäèò õ¿÷èí ç¿éëñ íºëººëæ áàéâ. Òàéëàíò õóãàöààíä ÓÈÕ áîëîí Çàñãèéí ãàçðààñ ¿íèéí ºñºëòèéã õÿçãààðëàõ òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâ÷ àæèëëàñàí áîëíî. Ñòðàòåãèéí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ ãóðèëûí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ, ¿íèéã íü òîãòâîðæóóëàõ çîðèëãîîð íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí òóõàé õóóëüä ººð÷ëºëò îðóóëàí, 2008 îíû 7 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäºð õ¿ðòýë èìïîðòîëñîí õ¿íñíèé áóóäàéã íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð (ͪÀÒ)-ààñ ÷ºëººëñºí áàéíà. ÓÈÕ-ûí òóñ òîãòîîëä èìïîðòëîõ 40 ìÿíãàí òîíí ãóðèëûí ͪÀÒ-ûã òýãëýõ òóõàé çààæýý. ¯¿íýýñ ãàäíà ãóðèë, õ¿íñíèé áóóäàéí íººö á¿ðä¿¿ëýõýä Ìîíãîë Óëñûã õºãæ¿¿ëýõ ñàíãààñ ýðãýí òºëºãäºõ íºõöºëòýéãýýð 51.6 òýðáóì òºãðºã çàðöóóëàõûã Çàñãèéí ãàçàðò çºâøººðñºí áàéíà. Èìïîðòîëñîí 40 ìÿíãàí òîíí áóóäàéí ãóðèëûã 2008 îíû 7 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäºð õ¿ðòýë ãààëèéí àëáàí òàòâàðààñ ÷ºëººëºâ. Áóóäàéí ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ çîðèëãîîð òàðèàëàí ýðõëýã÷ àæ àõóéí íýãæ, èðãýäýýñ ãóðèë ¿éëäâýðëýäýã áîëîí Òàðèàëàí ýðõëýëòèéã äýìæèõ ñàíä íèéë¿¿ëñýí áóóäàéí òîíí òóòàìä 60 ìÿíãàí òºãðºãèéí óðàìøóóëàë îëãîõîîð øèéäâýðëýñýí áàéíà. Òàéëàíò îíä óëñûí íýãäñýí òºñºâ 102.0 òýðáóì òºãðºã, óðñãàë òýíöýë 482.2 òýðáóì òºãðºãèéí àøèãòàé ãàðëàà. Íýãäñýí òºñâèéí àøèã ÄÍÁ-èé 2.2 õóâü áîëñîí áàéíà. Òàòâàðûí îðëîãî íýìýãäñýíýýð òºñºâ èéíõ¿¿ àøèãòàé ãàð÷ýý. ¯¿íä çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéí òàòâàð áóþó àëò, çýñèéí ¿íèéí ºñºëòººñ õàìààðñàí ãýíýòèéí àøãèéí òàòâàðààð òºñºâò 353.7 òýðáóì òºãðºã òºâëºðñºí áàéíà. Ýíý íü ºìíºõ îíûõîîñ 176.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 1 äàõèí èõ áàéíà. Òàòâàðûí õóóëèóäàä òàòâàðûí ñóóðèéã ºðãºòãºõ, òàòâàð òýãø øóäàðãà áàéõ çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõ, äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûã äýìæèõ, òàòâàðûí à÷ààëëûã áóóðóóëàõ, ñàëáàðààð ÿëãàâàðëàñàí àëèâàà õºíãºëºëò, ÷ºëººëºëòèéã

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

75

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

áàãàñãàõ àãóóëãàòàé ººð÷ëºëòèéã îðóóëàí ìºðäºæ ýõýëæýý. Àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûã øàòëàë á¿ðò 5 íýãæýýð áóóðóóëñàí áºãººä æèëèéí îðëîãûí õýìæýýã 3 òýðáóì òºãðºã áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø ãýæ òîãòîîñîí áàéíà. Õ¿í àìûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí øàòëàëûã íýã áîëãîæ õóâèéã íü 10 õóâü áîëãîæ, ͪÀÒ-ûí õóâèéã 15 õóâü áàéñíûã 10 õóâü áîëãîæ áóóðóóëëàà. Óëìààð òàéëàíò îíä àæ àõóéí íýãæèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî 1.4 õóâü, õ¿í àìûí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî 7.7 õóâèàð òóñ òóñ áàãàññàí áîë íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî ºìíºõ îíûõîîñ 9.1 õóâèàð ºññºí áàéíà. Ãààëèéí åðºíõèé ãàçðûí ñòàòèñòèê ìýäýýãýýð 2007 îíä ìàíàé óëñûí íèéò ýêñïîðò 1949.1 ñàÿ àì. äîëëàð, íèéò èìïîðò 2170.1 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 220.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðëàà. Íèéò ýêñïîðòûí òàëààñ èë¿¿ õýñýã áóþó 66.8 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðò ºìíºõ îíûõòîé õàðüöóóëñíààð 407.4 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 45.6 õóâèàð íýìýãäñýí íü íèéò ýêñïîðòûí ºñºëòèéã òîäîðõîéëæýý. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä íèéò ýêñïîðòîä ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýçëýõ õóâèéí æèí ºñ÷ áàéãàà íü çýñèéí áàÿæìàëààñ ãàäíà öàéðûí áàÿæìàëûí ýêñïîðò ºñ÷ áàéãààòàé õîëáîîòîé. Çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò áèåò õýìæýýãýýð 2006 îíûõîîñ 8.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 1.4 õóâü, ¿íèéí ä¿íãýýð 176.1 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 27.7 õóâèàð ºñ÷ýý. Íèéò èìïîðòîä ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿í, ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæ, òýýâðèéí õýðýãñëèéí èìïîðò çîíõèëæ áàéíà. Ýðäýñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò ºìíºõ îíîîñ 152.6 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 33.9 õóâèàð ºñ÷, íèéò èìïîðòîä ýçëýõ õóâèéí æèí íü 27.8 áîëæýý. Òàéëàíò îíä ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö ºìíºõ îíûõîîñ 41.9 õóâèàð íýìýãäýæ 975.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí íü ìàíàé îðíû èìïîðòûí 24 äîëîî õîíîãèéí õýðýãöýýã õàíãàõààð áàéíà. Çàñãèéí ãàçðààñ òàéëàíò îíä íèéãìèéí õàëàìæèéí àðãà õýìæýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëñýí. 2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã 69000 òºãðºã, 10 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ 90000 òºãðºãººð òóñ òóñ øèíý÷ëýí òîãòîîæýý. ̺í 10 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ Íèéãìèéí äààòãàëûí ñàíãààñ îëãîõ á¿ðýí òýòãýâðèéí äîîä õýìæýý áîëîí õóâü òýíö¿¿ëñýí òýòãýâðèéí äîîä õýìæýýã òóñ á¿ð 20 õóâèàð íýìýãä¿¿ëñýí áàéíà. Õ¿í àìûí ºñºëòèéã äýìæèõ, õ¿¿õäèéí õºãæëèéã õàíãàõ çîðèëãîîð 0-18 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õýä á¿ðò æèëä 100 ìÿíãàí òºãðºã îëãîæ ýõýëñýí.

Àæ ¿éëäâýð ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíû ìýäýýãýýð òàéëàíò îíä àæ ¿éëäâýðèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 67.8 õóâèéã óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýð, 24.3 õóâèéã áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýð, 7.9 õóâèéã öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ òóñ á¿ð á¿ðä¿¿ëæýý. Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðò õàìãèéí ºíäºð õóâü áóþó 88.1 õóâèéã ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëò, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðò 31.0 õóâèéã òºìðèéí ¿éëäâýðëýë, 28.9 õóâèéã õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, óíäààíû ¿éëäâýðëýë, 23.9 õóâèéã íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýë, õàðèí öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæèä 88.0 õóâèéã öàõèëãààí, äóëààí, óóð ¿éëäâýðëýë òóñ òóñ ýçýëæ áàéâ.

76

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Àæ ¿éëäâýðèéí íèéò ¿éëäâýðëýë 2007 îíä ºìíºõ îíûõîîñ 2005 îíû çýðýãö¿¿ëýõ ¿íýýð 10.0 õóâèàð ºññºíººñ áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðèéí ¿éëäâýðëýë 37.7 õóâü, öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ 3.7 õóâèàð òóñ á¿ð íýìýãäæýý. Òóñ ñàëáàðóóäûí ºñºëòèéã òîäîðõîéëñîí äýä ñàëáàðûã àâ÷ ¿çâýë, õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í, óíäààíû ¿éëäâýðëýë 37.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 31.1 õóâü, íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýë 14.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 13.2 õóâü, òºìðèéí ¿éëäâýðëýë 102.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 2.1 äàõèí, öàõèëãààí, äóëààí, óóð ¿éëäâýðëýë 5.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 3.2 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý. Õàðèí óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí ¿éëäâýðëýë 0.4 õóâèàð áàãàññàí áàéíà. ¯¿íä ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëò 37.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 4.4 õóâèàð áóóð÷ýý. Òàéëàíò îíä 2.6 èõ íàÿä òºãðºãèéí àæ ¿éëäâýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çàõ çýýëä áîðëóóëñàí íü ºìíºõ îíûõîîñ 23.2 õóâèàð èë¿¿ áàéíà. ¯¿íýýñ 1.8 èõ íàÿä òºãðºãèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ãàäààäûí çàõ çýýëä íèéë¿¿ëæýý. Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí áîðëóóëàëò íèéò áîðëóóëàëòûí ä¿íä 69.9 õóâü, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðèéíõ 22.3 õóâü, öàõèëãààí, äóëààíû ýð÷èì õ¿÷ ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæèéí áîðëóóëàëò 7.8 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðèéí áîðëóóëàëòûí 84.5 õóâü, áîëîâñðóóëàõ àæ ¿éëäâýðèéí 42.8 õóâü íü ãàäààäûí çàõ çýýëä íîãäîæ áàéíà. ¯¿íä ìåòàëëûí õ¿äýð îëáîðëîëòûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 86.8 õóâü, íýõìýëèéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 82.7 õóâü, òºìðèéí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 69.1 õóâèéã òóñ á¿ð ãàäààäûí çàõ çýýëä áîðëóóëæýý. Àæ ¿éëäâýðèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 41.5 õóâèéã Óëààíáààòàð õîòîä, 44.4 õóâèéã Îðõîí àéìàãò áîðëóóëñàí áàéíà. ªìíºõ îíòîé õàðüöóóëñíààð Óëààíáààòàð õîòîä áîðëóóëñàí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í 9.4 õóâü, õàðèí Îðõîí àéìàãò 39.8 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäæýý. Óëààíáààòàð õîòûí áîðëóóëàëòûí õóâèéí æèí 5.3 íýãæýýð áàãàñ÷, õàðèí Îðõîí àéìãèéíõ 5.3 íýãæýýð ºñ÷ýý. 2007 îíû áàéäëààð Îðõîí àéìàãò áîðëóóëñàí àæ ¿éëäâýðèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýçëýõ õóâèéí æèí áóñàä õîò, àéìàãòàé õàðüöóóëñíààð õàìãèéí ºíäºð áàéíà.

պ人 àæ àõóé Òàéëàíò îíä 40.3 ñàÿ ìàë, ¿¿íä 18.3 ñàÿ ÿìàà, 17.0 ñàÿ õîíü, 2.4 ñàÿ ¿õýð, 2.2 ñàÿ àäóó, 260.6 ìÿíãàí òýìýý òîîëîãäîâ. Ìàëûí òîî 2006 îíûõîîñ 5.4 ñàÿ áóþó 15.7 õóâèàð ºñºâ. Òóñ ºñºëòèéã ìàëûí òºð뺺ð íü àâ÷ ¿çâýë ÿìàà 2.9 ñàÿ, õîíü 2.2 ñàÿ, ¿õýð 257.9 ìÿíãà, àäóó 124.7 ìÿíãà, òýìýý 7.1 ìÿíãàí òîëãîéãîîð òóñ òóñ ºñ÷ýý. Íèéò ìàë ñ¿ðýãò õîíü 42.2 õóâü, ÿìàà 45.6 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Ìàëûí òîî òîëãîéí ºñºëò áîã ìàëûí ºñºëòººð õàíãàãäæýý. Ìàë òîîëëîãûí ä¿íãýýð á¿õ àéìàã áîëîí Óëààíáààòàð õîò ìàëàà 2006 îíûõîîñ 9.3-566.9 ìÿíãàí òîëãîé áóþó 2.9-33.0 õóâèàð ºñãºñºí áàéíà. Õºâñãºë (3425.3 ìÿíãà), ªâºðõàíãàé (3190.2 ìÿíãà), Çàâõàí (3000.0 ìÿíãà), Àðõàíãàé (2912.6 ìÿíãà), Óâñ (2653.5 ìÿíãà) çýðýã àéìãóóä ìàëûí òîîãîîðîî òýðã¿¿ëæ áàéíà. Ìàëòàé íýã ºðõºä äóíäæààð 176 òîëãîé ìàë, ¿¿íä 1 òýìýý, 10 àäóó, 11 ¿õýð, 74 õîíü, 80 ÿìàà íîãäîæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

77

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Òàéëàíò îíä 13.1 ñàÿ ýõ ìàë áóþó ýõ ìàëûí 88.8 õóâü òºëëºæýý. Òºëëºëòèéí õóâü ºìíºõ îíûõîîñ 1.6 íýãæýýð ñàéæèð÷ýý. Íèéò 12.8 ñàÿ òºë áîéæñîí áºãººä áîéæèëòûí õóâü 1.8 íýãæýýð ºñ÷, 97.1 õóâü áîëæýý. Òàðèàëñàí íèéò òàëáàé 202.7 ìÿíãàí ãà áîëñîí íü ºìíºõ îíîîñ 40.7 ìÿíãàí ãà áóþó 25.1 õóâèàð èõ áàéíà. ¯¿íä òºìñ òàðèàëñàí òàëáàé 0.7 ìÿíãàí ãà áóþó 6.9 õóâü, õ¿íñíèé íîãîîíû òàëáàéí õýìæýý 0.2 ìÿíãàí ãà áóþó 4.3 õóâü, òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëñàí òàëáàé 1.1 ìÿíãàí ãà áóþó 28.3 õóâèàð íýìýãäæýý. Õàðèí ¿ð òàðèà òàðèàëñàí òàëáàéí õýìæýý 4.4 ìÿíãàí ãà áóþó 3.5 õóâü, áóóäàéíû òàëáàé 1.3 ìÿíãàí ãà áóþó 1.1 õóâèàð òóñ òóñ áàãàñ÷ýý. ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíû ìýäýýãýýð òàéëàíò îíä 114.8 ìÿíãàí òîíí ¿ð òàðèà, 109.6 ìÿíãàí òîíí áóóäàé, 76.5 ìÿíãàí òîíí õ¿íñíèé íîãîî, 114.5 ìÿíãàí òîíí òºìñ õóðààæ, 930.4 ìÿíãàí òîíí ºâñ õàäëàí áîëîí 34.5 ìÿíãàí òîíí ãàð òýæýýë áýëòãýñýí íü 2006 îíûõîîñ ¿ð òàðèà 23.8 ìÿíãàí òîíí áóþó 17.2 õóâü, áóóäàé 18.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 14.2 õóâü, ºâñ õàäëàí 52.9 ìÿíãàí òîíí áóþó 5.4 õóâèàð òóñ òóñ áàãàñ÷, õàðèí õ¿íñíèé íîãîî 6.1 ìÿíãàí òîíí áóþó 8.6 õóâü, òºìñ 5.4 ìÿíãàí òîíí áóþó 5.0 õóâü, ãàð òýæýýë 0.5 ìÿíãàí òîíí áóþó 1.5 õóâèàð ºñ÷ýý. Íýã ãà òàëáàéãààñ õóðààñàí ¿ð òàðèà äóíäæààð 9.2 öåíòíåð áîëñîí íü ºìíºõ îíûõîîñ 1.8 öåíòíåð áóþó 16.4 õóâèàð áàãà áàéíà. Íýã ãà òàëáàéãààñ àâñàí òºìñ 1.8 öåíòíåð áóþó 1.8 õóâèàð áóóð÷, 99.9 öåíòíåð áîëæýý.

Áàðèëãà Óðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýëýýð áàðèëãûí áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýñýí áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæèë 2007 îíä 314.3 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü ºìíºõ îíûõîîñ 47.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 17.8 õóâèàð èõ áàéíà. Íèéò áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæëûí 93.1 õóâèéã äîòîîäûí áàðèëãûí áàéãóóëëàãà õèéæ ã¿éöýòãýâ. Íèéò áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæëûí 26.8 õóâèéã îðîí ñóóöíû áàðèëãà, 15.3 õóâèéã îðîí ñóóöíû áóñ áàðèëãà (¿éëäâýðèéí, õóäàëäàà ¿éë÷èëãýýíèé, ýìíýëýã, ñóðãóóëü, ñî¸ëûí ã.ç.), 41.9 õóâèéã èíæåíåðèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæ, 15.9 õóâèéã èõ çàñâàðûí àæèë òóñ á¿ð ýçýëæ áàéíà. ̺í äîòîîäûí áàðèëãûí áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýñýí íèéò áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæëûí 54.7 õóâü íü Óëààíáààòàð õîòîä íîãäîæ áàéíà. Íèéò 228.5 òýðáóì òºãðºãèéí áàðèëãà óãñðàëò, èõ çàñâàðûí àæèë ã¿éöýòãýñíýýñ îðîí ñóóöíû áàðèëãà 31.3 õóâü, îðîí ñóóöíû áóñ áàðèëãà 13.4 õóâü, èíæåíåðèéí áàðèëãà, áàéãóóëàìæ 36.1 õóâü, èõ çàñâàðûí àæèë 19.1 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

78

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Òýýâýð, õîëáîî Òàéëàíò îíä òýýâðèéí á¿õ òºðëèéí õýðýãñëýýð 23.3 ñàÿ òîíí à÷àà, äàâõàðäñàí òîîãîîð 209.9 ñàÿ çîð÷èã÷ òýýâýðëýñýí áºãººä 2006 îíûõîîñ à÷àà òýýâýðëýëò 686.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 2.9 õóâèàð áàãàñ÷, çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 14.5 ñàÿ õ¿í áóþó 7.4 õóâèàð ºññºí áàéíà. Òýýâðèéí ñàëáàðûí íèéò îðëîãî 341.8 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíûõîîñ 30.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 9.6 õóâèàð íýìýãäæýý. Òóñ õóãàöààíä àâòî òýýâðèéí îðëîãî 30.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 65.1 õóâü, àãààðûí òýýâðèéíõ 10.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 12.9 õóâü, óñàí çàìûí òýýâðèéí îðëîãî 16.5 ñàÿ òºãðºã áóþó áàðàã 5 äàõèí ºññºí áàéíà. Õàðèí òºìºð çàìûí òýýâðèéí îðëîãî 10.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 5.8 õóâèàð áàãàñ÷ýý. Àâòî òýýâðýýð òýýñýí à÷àà ºìíºõ îíûõòîé õàðüöóóëñíààð 17.7 ìÿíãàí òîíí áóþó 0.2 õóâèàð ºñ÷ 9.2 ñàÿ òîíí áîëæýý. Çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 14.3 ñàÿ õ¿í áóþó 7.5 õóâèàð ºñ÷ 205.0 ñàÿ çîð÷èã÷ áîëîâ. Òºìºð çàìûí òýýâðýýð òýýñýí à÷àà 14.1 ñàÿ òîíí áîëæ, ºíãºðñºí îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 703.6 ìÿíãàí òîíí áóþó 4.8 õóâèàð áàãàññàíä äàìæèí ºíãºðºõ à÷àà òýýâýðëýëò 992.2 ìÿíãàí òîíí áóþó 22.2 õóâèàð áóóðñàí íü íºëººëæýý. Õàðèí çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 0.2 ñàÿ õ¿í áóþó 3.5 õóâèàð íýìýãäæýý. Àãààðûí òýýâðèéí à÷àà òýýâýðëýëò 0.3 ìÿíãàí òîíí áóþó 14.2 õóâèàð áóóð÷, çîð÷èã÷ òýýâýðëýëò 23.3 ìÿíãàí õ¿í áóþó 6.4 õóâèàð ºñ÷ýý. Àâòî òåõíèêèéí óëñûí ¿çëýã, òîîëëîãûí ä¿íãýýð 2007 îíä 162.0 ìÿíãàí òýýâðèéí õýðýãñýë áàéãààãààñ 110.1 ìÿíãàí øèðõýã áóþó 68.0 õóâü íü ñóóäëûí ìàøèí áàéíà. Ñóóäëûí ìàøèíû 63.1 õóâü íü Óëààíáààòàð õîòîä á¿ðòãýãäñýí áàéíà. Øóóäàí õîëáîîíû íèéò îðëîãî 246.8 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ æèëèéí õóãàöààíä 73.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 42.2 õóâèàð ºñºâ. Õ¿í àìààñ îðñîí îðëîãûí òóñ îðëîãîä ýçëýõ õóâèéí æèí 3.0 íýãæýýð ºñ÷ 2007 îíä íèéò îðëîãûí 82.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæýý. ¯¿ðýí òåëåôîí õîëáîîíû îðëîãî 64.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 52.6 õóâü, òåëåôîí óòàñ, òåëåãðàô, òåëåôàêñûí õîëáîîíû îðëîãî 3.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 8.2 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ íèéò îðëîãûí õýìæýý íýìýãäýõýä íºëººëæýý. Òàéëàíò îíä ¿¿ðýí òåëåôîí ýçýìøèã÷äèéí òîî 405.0 ìÿíãàí õ¿í áóþó 52.6 õóâèàð ºñ÷ 1.2 ñàÿä õ¿ðñýí áàéíà. Õàðèí óòàñã¿é òåëåôîíû òîî 19.1 ìÿíãà áóþó 43.2 õóâèàð áóóð÷ 25.1 ìÿíãàí øèðõýã, ñóóðèí òåëåôîíû öýã 13.7 ìÿíãàí öýã áóþó 8.4 õóâèàð áàãàñ÷ 150.0 ìÿíãà áîëæýý. ¯¿ðýí òåëåôîí õîëáîîíû äºðºâäºã÷ îïåðàòîð “Æèìîáàéë” 2007 îíä øèíýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ýõýëñýí áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

79

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Øèãòãýý 7.

Õåäîíèê ðåãðåññèéã àøèãëàí øèíý îðîí ñóóöíû ¿íýíä íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñèéã èëð¿¿ëýõ íü: Óëààíáààòàð õîòûí æèøýýí äýýð

Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû àæëààð øèíý îðîí ñóóöíû ¿íýíä íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñèéã õåäîíèê ðåãðåññèéã àøèãëàí ñóäàëñàí. ¯íý õýìæèëòèéí õåäîíèê çàãâàð íü òóõàéí õºðºíãèéí ¿íý ò¿¿íèé ÿëãààòàé øèíæ ÷àíàðóóäààñ õàìààðíà ãýñýí òààìàãëàëä ñóóðèëäàã. Èéìýýñ îðîí ñóóöíû ¿íý íü òîîí (ºðººíèé òîî) áîëîí ÷àíàðûí (õàëààëòûí õýëáýð) ¿ç¿¿ëýëòèéã õóäàëäàí àâàã÷ õýðõýí ¿íýëæ áàéãààãààñ õàìààðàõ þì. Øèíæ ÷àíàðóóäûí ÿëãààòàé áàéäëààñ õàìààðàí ¿íý õýðõýí ÿëãààòàé òîãòîæ áàéãààã øóóä àæèãëàõàä õ¿íäðýëòýé ó÷èð õåäîíèê ðåãðåññ íü õîëáîãäîõ øèíæ ÷àíàðóóä á¿õèé îðîí ñóóöíóóäûí ¿íèéã ò¿¿âýðëýí ýêîíîìåòðèê øèíæèëãýý õèéñíýýð òýäãýýðèéí íýãæèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéã øóóä áóñ àðãààð òîîöäîã. Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíä äàðààõü õåäîíèê îðîí ñóóöíû ¿íèéí ôóíêöûã àøèãëàñàí. [1] Ýíä

PH = P( X ∈ S , CT , C , A, R)

PH - Øèíý îðîí ñóóöíû 1 ì.êâ-ûí ¿íý;

S-

Á¿òöèéí øèíæ ÷àíàð: ýíýõ¿¿ øèíæèéã 3 ºðºº áàéðíû òàëáàéí õýìæýýãýýð òºëººë¿¿ëñýí;

CT- Áàðèëãûí òºëºâ áàéäàë: ýíýõ¿¿ øèíæèéã a) îðîí ñóóöíû íèéò àéëûí òîî, b) òóõàéí áàðèëãûí ÷àíàð (áàðüñàí êîìïàíèéí íýð õ¿íä, c) áàðèëãûí êîìïàíèàñ òóñ øèíý îðîí ñóóöàà ñóðòàë÷èëäàã áàéñàí ýñýõèéã äàììè õóâüñàã÷äààð òºëººë¿¿ëñýí; C- Õîòûí ä¿¿ðýã, á¿ñèéí àíãèëàë: ýíýõ¿¿ øèíæèéã à) 6 ä¿¿ðãèéí õààíà áàðèãäàæ áàéãàà ýñâýë b) àëü á¿ñ÷ëýë (1-ýýñ 5-ð á¿ñ)-ä îðøèæ áàéãààã äàììè õóâüñàã÷ààð òºëººë¿¿ëñýí; A- Òóõàéí áàéðøëûí äàâóó òàë/õÿëáàð äºõºì áàéäàë: ýíýõ¿¿ øèíæèéã a) õîòûí òºâººñ àëñëàãäñàí çàé, b) àâòîáóñíû áóóäàë, òýýâðèéí ñ¿ëæýýíä îéð ýñýõ, ñ) òîìîîõîí õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýý áîëîí àìðàëò, ÷ºëººò öàãàà ºíãºð¿¿ëýõ ãàçàðò îéð ýñýõ; d) îðîí ñóóö îð÷ìûí àþóëã¿é áàéäàë çýðãèéã õàðãàëçñàí äàììè õóâüñàã÷ààð òºëººë¿¿ëñýí; R- Äàì íºëººëºë (àÿ òóõòàé áàéäàë)-èéã òºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éë: ýíýõ¿¿ øèíæèéã a) òóõàéí îðîí ñóóöíû ýðãýí òîéðîíä äóó, øóóãèàí èõòýé ýñýõ, b) àãààðûí áîõèðäîë èõòýé ýñýõèéã äàììè õóâüñàã÷ààð òºëººë¿¿ëñýí; Õåäîíèê ðåãðåññèéí ïàðàìåòð¿¿ä íü õàãàñ-ëîãàðèôì ôóíêöûí õýëáýðèéã àøèãëàí ¿íýëýãääýã. Òóñ ðåãðåññèéí øèíæ ÷àíàð ¸ñîîð ò¿¿âýðëýãäýõ ¿íèéí ëîãàðèôì íü îðîí ñóóöíû øèíæ ÷àíàðûã èëýðõèéëñýí õóâüñàã÷äààñ øóãàìàí õàìààðíà. Èéìä õàãàñ ëîãàðèôì ôóíêöûí õýëáýð íü äàðààõü áàéäëààð òîäîðõîéëîãäîíî.

80

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

PH = e Xb + e

[2]

Ýíä PH - îðîí ñóóöíû 1 ì.êâ-ûí ¿íý, X ∈ {S , CT , C , A, R}- îðîí ñóóöíû òºëºâ áàéäëûã èëýðõèéëñýí âåêòîð õóâüñàã÷èä, b - ¿ë ìýäýãäýõ õåäîíèê èòãýëö¿¿ð¿¿äèéí âåêòîð, e - õåäîíèê ðåãðåññèéí ¿ëäýãäýë. Õåäîíèê ôóíêöûí 2 òàëààñ íàòóðàë ëîãàðèôì àâáàë ¿íýëýãäýõ ðåãðåññèéí òýãøèòãýë íü äàðààõü áàéäëààð òîäîðõîéëîãäîíî.

ln PH = Xb + e

[3] áóþó 1

3

2

4

2

j =1

k =1

l =1

f =1

z =1

ln( Pi ) = a 0 + ∑ a 1 j Sij + ∑ a 2 k CTik + ∑ a 3l Cil + ∑ a 4 f Aif + ∑ a 5 z Riz + ei , 2

Ýíä e � N (0, s ) , a 0 - ñóë ãèø¿¿í áóþó îðîí ñóóöíû ñóóðü ¿íý, - íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñèéí õåäîíèê èòãýëö¿¿ð¿¿ä;

a 1 j ,…, a 5 z

ªãºãäºë íü 2006-2007 îíû õîîðîíä Óëààíáààòàð õîòîä çàðàãäñàí 118 øèíý îðîí ñóóö (3 ºðººòýé)-íû ìýäýýëëýýñ á¿ðäýíý5. Õ¿ñíýãò 1. Øèíý îðîí ñóóöíû ¿íýíä íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñèéí õåäîíèê ðåãðåññèéí ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿í Õàìààðàõ õóâüñàã÷: LOG(PRICE)- Øèíý îðîí ñóóöíû ¿íèéí ëîãàðèôì ¯íýëãýýíèé àðãà: Õàìãèéí áàãà êâàäðàòûí àðãà Ò¿¿âðèéí òîî: 118 Òàéëáàðëàã÷ õóâüñàã÷ C Ñóë ãèø¿¿í

Èòãýëö¿¿ð 6.22

Ìàãàäëàë# 0.0000*

Îðîí ñóóö îð÷ìûí àþóëã¿é áàéäàë (ãýðýëò¿¿ëýã, õºë õºäºë㺺í) (DA3)

-0.11

Àâòîáóñíû áóóäàë, òýýâðèéí ñ¿ëæýýíä îéð ýñýõ (DA1)

-0.07

0.0268**

0.07

0.0240**

Òóñ îðîí ñóóö ñóðòàë÷ëàãääàã áàéñàí ýñýõ (DCT2) Õîòûí òºâººñ àëñëàãäñàí çàé (LOG(DIS))

0.0006*

-0.16

0.0000*

Õàí-Óóë ä¿¿ðýãò îðøèõ ýñýõ (XU)

0.21

0.0000*

Íýã îðîí ñóóöíû òàéëáàéí õýìæýý (LOG(S))

0.28

0.0001*

-0.06

0.0710***

Äóó, øóóãèàí èõòýé ýñýõ (DR1)

R2

0.60

R2

0.58

Äóòóó îðóóëñàí õóâüñàã÷ áàéãàà ýñýõ: DA2, DR2

0.34

Èë¿¿äñýí õóâüñàã÷ áèé ýñýõ: log(dis), DR1, DA1

0.00

White Heteroskedasticity òåñò

0.12

Durbin-Watson ñòàòèñòèê

1.98

#- H0 áóþó òóõàéí õ¿÷èí ç¿éë îðîí ñóóöíû ¿íýíä íºëººã¿é ãýñýí òààìàãëàë ¿íýí áàéõ ìàãàäëàë *,**,***- 1%, 5%,10%-èéí à÷ õîëáîãäëûí ò¿âøèíä Í0 òààìàãëàëûã íÿöààæ áàéíà. Тус судалгаанд ашигласан эдгээр тоон мэдээллийг “Тэнхлэг зууч” сэтгүүлийн № 1 болон 2, Google Earth програм болон Улаанбаатар хотын 1: 25000 машстабтай газрын зураг ашиглан түүвэрлэв. 5

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

81

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

¯íýëãýýíèé ä¿íãýýñ ¿çýõýä øèíý îðîí ñóóöíû ¿íýä íýã îðîí ñóóöíû òàëáàéí õýìæýý, øèíý îðîí ñóóöûã ñóðòàë÷èëäàã áàéñàí ýñýõ, îðîí ñóóö àëü ä¿¿ðýãò áàðèãäàæ áàéãàà, õîòûí òºâººñ àëñëàãäñàí çàé, àâòîáóñíû áóóäàë, òýýâðèéí ñ¿ëæýýíä îéð ýñýõ, îðîí ñóóö îð÷ìûí àþóëã¿é áàéäàë, òýð îð÷èìä äóó, øóóãèàí èõòýé ýñýõ íü 1-10%-èéí à÷ õîëáîãäëûí ò¿âøèíä íºëººòýé áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ¿íýëýãäñýí èòãýëö¿¿ð¿¿ä íü õ¿ëýýãäýæ áóé óòãàòàéãàà íèéöòýé áºãººä äèàãíîñòèê òåñòèéí ¿ð ä¿í ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éëñýýð øèíý îðîí ñóóöíû ¿íèéã ñóäëàõ, òààìàãëàõ áîëîìæòîé áàéãààã õàðóóëñàí.

Øèãòãýý 8. Äýëõèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í, çàõ çýýëèéí òîéì Ãàçðûí òîñ Ãàçðûí òîñíû äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý òàéëàíò îíä 60 îð÷èì õóâèàð ºñ÷ íýã áàððåëü (159 ëèòð) íü 95.49 àì. äîëëàðò õ¿ðñýí íü ºìíºõ îíû àäèë õýðýãöýý ºññºíººñ ãîëëîí øàëòãààëæýý. Òóõàéëáàë, ýäèéí çàñàã íü ¿ñðýíã¿é õºãæèæ áàéãàà Õÿòàä, Ýíýòõýã óëñóóäûí õýðýãöýý íýìýãäýæ, öààøäàà ÷ ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéíà. ¯¿íèé çýðýãöýý ãàçðûí òîñíû çàðèì òîìîîõîí íèéë¿¿ëýã÷ îðíóóäûí óëñ òºðèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë, àìåðèê äîëëàðûí õàíøèéí ñóëðàëò, õàðüöàíãóé õ¿éòýí öàã àãààð çýðýã íü ò¿¿íèé ¿íý ºñºõºä íºëººëæýý. Ãàçðûí òîñíû ¿íèéã òîãòâîðæóóëàõ òàëààð àðãà õýìæýý àâ÷ áàéãààãèéí íýã íü 2007 îíû 11 ñàðä ÎÏÅÊ-èéí ãèø¿¿í îðíóóäûí ñàéä íàðûí õóðëûí øèéäâýðèéí äàãóó ãàçðûí òîñíû íèéë¿¿ëýëòèéã ºäºðò 500 ìÿíãàí áàððåëèàð íýìýãä¿¿ëýõ áîëñîí ÿâäàë þì. Ýíý íü ¿íèéã áàãà çýðãýýð áóóðóóëæ áàéãàà áîëîâ÷ ýðýëò õýðýãöýýã òºäèéëºí õàíãàæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Èéìýýñ ãàçðûí òîñíû ¿íý 2008 îíä ÷ òºäèéëºí áóóðàõã¿é, õàðèí ÷ ºñºõ õàíäëàãà áàéíà. Ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ò¿¿íèé çîõèñòîé õýðýãëýýã áèé áîëãîõ ÿâäàë öààøèä ÷ òóëãàìäñàí çîðèëò áîëæ áàéíà. Àëò Àìåðèê äîëëàðûí õàíøèéí ñóëðàëò, ãàçðûí òîñíû ºíäºð ¿íý, ÀÍÓ-ûí îðîí ñóóöíû çàõ çýýëèéí õÿìðàë áîëîí ò¿¿íýýñ ¿¿äñýí äýëõèéí àðèëæààíû çàõ çýýëèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë çýðãýýñ àëòíû ¿íý 2007 îíä 35 õóâèàð ºñ÷ýý. Òóõàéëáàë, 2007 îíû ýõíèé óëèðàëä àëòíû ¿íý àìåðèê äîëëàðûí õàíøèéí ñóëðàëòààñ ºñ÷ áàéñàí áîë 2007 îíû õî¸ðäóãààð óëèðàëä äýëõèéí Òºâ áàíêóóä àëòàà èõ õýìæýýãýýð õóäàëäàæ ýõýëñýíòýé õîëáîîòîéãîîð àëòíû íèéë¿¿ëýëò òîãòâîðæèæ ò¿¿íèé ¿íý áàãà çýðãýýð áóóð÷, õàðüöàíã¿é òîãòâîðòîé áîëîâ. Ãýâ÷ ýíý òîãòâîðòîé áàéäàë íü óäààí ¿ðãýëæèëñýíã¿é. ÀÍÓ-ûí Òºâ áàíê 2007 îíû 7 ñàðä òóñ óëñûí îðîí ñóóöíû çàõ çýýë äýýð ãàðñàí õÿìðàëûã çîãñîîõûí òóëä çýýëèéí õ¿¿ãýý ãýíýò áóóðóóëæ àì. äîëëàðûí õàíøèéã ýðñ ñóëðóóëæ, àëòíû ¿íý îíû ñ¿¿ëýýð ò¿¿õýíä áàéãààã¿é äýýä õýìæýýíäýý áóþó óíöè íü 841 àì. äîëëàð áîëæ ºñºâ.

82

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çýñ Çýñèéí ¿íý 2006 îíä äýëõèéí çàõ çýýëèéí õàìãèéí äýýä ò¿âøèí áóþó òîíí íü 8800 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ áàéñàí ÷ Õÿòàä óëñûí õýðýãëýý áóóðñàí íü ¿íý ààæìààð óíàõàä íºëººëæýý. ͺ㺺 òàëààð çýñèéí õýðýãëýýãýýð äýëõèéä õî¸ðò îðäîã ÀÍÓ-ûí ýäèéí çàñãèéí õºãæèë óäààøèð÷, òóõàéëáàë, îðîí ñóóöíû çàõ çýýëèéí õÿìðàëòàé õîëáîîòîéãîîð çýñèéí ýðýëò áàãàñ÷, ò¿¿íèé ¿íý áóóðñàí áàéíà. Òàéëàíò îíû õî¸ðäóãààð óëèðàëä Õÿòàä óëñûí çýñèéí èìïîðò íýìýãäýæ, Ëîíäîíèéí çýñèéí àðèëæààíû íººö áàãàññàíààñ çýñèéí ¿íý òîíí íü 8000 àì. äîëëàð áîëòîë ºññºí áîëîâ÷ îíû ñ¿¿ëýýð 6700 àì äîëëàð õ¿ðòýë áóóð÷ýý. 2008 îíä çýñèéí ¿íý ºìíºõ îíòîé àäèë ºíäºð õýëáýëçýëòýé áàéõààð áàéíà. ¯¿íä, õàìãèéí èõ çýñèéí õýðýãëýýòýé ÀÍÓ áîëîí Õÿòàä óëñ ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áîëíî. Õýðýâ ÀÍÓ-ûí îðîí ñóóöíû çàõ çýýëèéí õÿìðàë ¿ðãýëæèëñýýð áàéâàë äýëõèéí çýñèéí õýðýãëýý áóóðàõ òàëòàé áîëîâ÷ Õÿòàä óëñûí çýñèéí èìïîðò ºìíºõ îíîîñ èõñýõ õàíäëàãàòàé ãýæ ñóäëàà÷èä ¿çýæ áàéãàà òóë öààøèä çýñèéí ¿íý òºäèéëºí áóóðàõã¿é áîëîâ óó. Óëààí áóóäàé Òàéëàíò îíä öàã àãààðûí áàéäëààñ øàëòãààëàí óëààí áóóäàéí óðãàöûí õýìæýý áàãàññàíààñ ãîë ýêñïîðòëîã÷ îðíóóäûí íèéë¿¿ëýëò áóóðñàí, íºãºº òàëààñ Ïàêèñòàí, Ýíýòõýã çýðýã óëñûí óëààí áóóäàéí äîòîîä õýðýãöýý ºñ÷, òýäãýýðèéí èìïîðò íýìýãäñýíýýñ óëààí áóóäàéí äýëõèéí çàõ çýýëèéí ¿íý ºìíºõ îíîîñ õî¸ð äàõèí ºññºí áàéíà. Öààøèä óëààí áóóäàéí ýêñïîðòëîã÷ îðíóóäûí óðãàöûí õýìæýý äîðâèòîé ºñºõã¿é áîë õýðýãëýã÷ îðíóóäûí õýðýãöýýã ºìíºõ îíòîé àäèë õàíãàæ ÷àäàõã¿é áºãººä ýíý íü ò¿¿íèé ¿íèéã óëàì èõýýð íýìýãä¿¿ëýõýä õ¿ðãýæ áîëîõ òàëòàé.

4.2

¯íý

Õ¯È-ýýð òîîöñîí ¿íèéí ò¿âøèí 2007 îíä ºñ÷ 15.1 õóâüòàé ãàðàâ. Ýíý íü ñ¿¿ëèéí 10 æèëä ìàíàé ýäèéí çàñàãò ãàðààã¿é ¿çýãäýë þì. Áåíçèí øàòàõóóíû ¿íèéí ò¿âøèí ºññºí. Óëèðëûí ÷àíàðòàé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëò áàãàññàíààð íèéë¿¿ëýã÷ (õóäàëäààëàã÷) íàð çîõèîìëîîð ¿íý õººðºãäºæ èíôëÿöèéã äýâðýýõ õàíäëàãà àæèãëàãäàæ áàéâ. Ýäãýýðýýñ ãàäíà 2007 îíä õºðø îðíóóäûí ¿íèéí ò¿âøèí ºñ÷, èìïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íýìýãäñýí íü ìàíàé ¿íèéí ò¿âøèíä øóóä íºëººëæýý. Õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ 2007 îíä çºâõºí 1 ä¿ãýýð ñàðä 0.1 õóâèàð áóóð÷, áóñàä ñàðóóäàä ºññºí áàéíà. Õóâöàñ, áºñ áàðàà, ãóòàë áîëîí îðîí ñóóö, óñ, ò¿ëø á¿ëãèéí ¿íèéí áóóðàëò íü 1 ä¿ãýýð ñàðûí äåôëÿöèéí ¿íäñýí øàëòãààí þì. Õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ 2, 6, 8 äóãààð ñàðóóäàä õàìãèéí èõ ºññºí áàéíà. ªìíºõ æèë¿¿äýä ºâëèéí óëèðàëä ¿íèéí ò¿âøèí ºñºõ, õàâðûí óëèðàëä òîãòâîðæèõ, çóíû óëèðàëä áóóðàõ, ºâëèéí óëèðàëä ¿íý ýðãýýä ºñäºã ç¿é òîãòîë àæèãëàãääàã áàéâ. Ãýâ÷ ýíý ç¿é òîãòëûã ýâäýí 2007 îíä õºðø îðíóóäûí èíôëÿöè, ò¿¿íýýñ óëáààëñàí èìïîðòûí áàðààíû ¿íèéí ºñºëò ìàíàé îðíû ¿íèéí ò¿âøèíä ñºð㺺ð íºëººëñºí áèëýý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

83

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

ͺ㺺 òàëààñ òºðèéí àëáàí õààã÷äûí öàëèí, íèéãìèéí õàëàìæèéí çàðäàë, Çàñãèéí ãàçðûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºñºëò çýðýã íü ¿íý ºñºõºä íºëººëñºí äîòîîä ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éë áîëîâ. Òóõàéëáàë òºñâèéí íèéò çàðäàë/ÄÍÁ õàðüöàà 2005-2006 îíä 33 îð÷èì õóâüòàé áàéñàí áîë òàéëàíò îíä 38.4 õóâüä õ¿ð÷ýý. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä àæèëëàãñäûí ñàðûí äóíäàæ öàëèí 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð 205.9 ìÿíãàí òºãðºãò õ¿ð÷, ºìíºõ îíîîñ 49.5 õóâèàð ºñ÷ýý. Öàëèíãèéí ºñºëòèéã õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëòòýé õàðüöóóëàí àâ÷ ¿çâýë, 2004-2005 îíóóäàä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëò öàëèíãèéí ºñºëòººñ èë¿¿ áàéñíàà 2006-2007 îíóóäàä ýñðýãýýð öàëèíãèéí ºñºëò õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëòººñ 0.7 áîëîí 30.1 íýãæýýð äàâñàí áàéíà. Öàëèíãèéí ºñºëò õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëòººñ äàâñàí òîõèîëäîëä èíôëÿöè ºñºõ ñºðºã ¿ð äàãàâàðò õ¿ðãýäýã. Ýíý òàëààð Ìîíãîëáàíêíààñ õýä õýäýí ñóäàëãààíû àæèë, òóõàéëáàë, “Öàëèí áîëîí îðëîãî, èíôëÿöèéí óÿëäàà” /2006/ ñýäâýýð õèéñýí áºãººä áîäèò õóäàëäàí àâàõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä öàëèí õºëñèéã íýã äîð ºíäºð õóâèàð áóñ äýñ äàðààòàéãààð íýìýãä¿¿ëýõ íü õàðüöàíãóé áàãà ñºðºã ¿ð äàãàâàðòàé áàéæ áîëîõûã õàðóóëñàí áèëýý. Õ¿ñíýãò 4.2. Õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ, æèëèéí èíôëÿöè, ñàëáàðààð, îíû ýöñèéí áàéäëààð

Õ¿íñèé áàðàà, ñîãòóóðóóëàõ áóñ óíäàà Ñîãòóóðóóëàõ óíäàà, òàìõè Õóâöàñ, áºñ áàðàà, ãóòàë Îðîí ñóóö, óñ, öàõèëãààí, ò¿ëø Ãýð àõóéí òàâèëãà, ãýð àõóéí áàðàà Ýì òàðèà, ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýý Òýýâýð Õîëáîîíû õýðýãñýë, øóóäàíãèéí ¿éë÷èëãýý Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ñî¸ëûí áàðàà, ¿éë÷èëãýý Áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý Çî÷èä áóóäàë, íèéòèéí õîîë, äîòóóð áàéðíû ¿éë÷èëãýý Áóñàä áàðàà ¿éë÷èëãýý Åðºíõèé èíäåêñ

Õýðýãëýýíèé ¿íèéí èíäåêñ Ñóóðü 2006 2007 42.2 43.6 54.4 2.9 3.0 3.1 10.1 10.9 11.2 10.5 11.4 12.7 3.3 3.6 4.0 1.8 2.2 2.5 9.5 10.7 11.8 3.1 2.7 2.4

Æèëèéí èíôëÿöè (õóâü) 10.2 0.1 0.3 1.2 0.5 0.3 1.1 -0.3

3.7

3.9

4.0

0.1

5.4

6.0

7.2

1.1

2.7

3.0

3.4

0.4

4.6 100.0

4.9 106.0

5.1 122.0

0.2 15.1

Òàéëàíò îíä õýðýãëýýíèé 287 íýð òºðëèéí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé 68.3 õóâèéíõ íü ¿íý ºñ÷, 18.5 õóâèéíõ íü ¿íý áóóð÷, 13.2 õóâèéíõ íü ¿íý òîãòâîðòîé áàéâ. Õ¯È-èéã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé àíãèëàë áóþó á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë õîëáîî ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýñ áóñàä á¿õ äýä á¿ëã¿¿äèéí ¿íý ºññºí áàéíà. Õîëáîî, ¿¿ðýí òåëåôîíû ñàëáàðò á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí çàõ çýýëèéí ºðñºëäººí ºíäºð áàéãàà ÿâäàë íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóóðñàí ¿íäñýí øàëòãààí þì. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëò æèëèéí ºíäºð èíôëÿöèéí äèéëýíõèéã á¿ðä¿¿ëëýý. Æèëèéí èíôëÿöèéí 10.2 íýãæèéí ºñºëò çºâõºí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëò áàéëàà. Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í äîòðîî òàëõ, ãóðèë, áóäàà (4.3 íýãæ), ìàõ ìàõàí (2.7 íýãæ) òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä õàìãèéí ºíäºð ¿íèéí ºñºëòòýé áàéâ. Ò¿¿í÷ëýí îðîí ñóóö, óñ öàõèëãààí, ò¿ëø (1.2 íýãæ), Òýýâýð (1.1 íýãæ), áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý (1.2 íýãæ) –íèé ñàëáàðò ¿íèéí ºñºëò ºíäºð ãàð÷ýý.

84

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Øèãòãýý 9. Äýëõèéí èíôëÿöèéí õàíäëàãà Åâðî á¿ñèéí èíôëÿöè 2007 îíû 3 äóãààð óëèðàëä 1.6 õóâü áàéñàí íü ºìíºõ îíûõîîñ 0.2 íýãæýýð èë¿¿ áàéíà. Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí ºñºëòºíä ñóóðü èíôëÿöè 0.7 íýãæýýð ºññºí íü íºëººëñºí áàéíà. Õ¯È 2007 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí áàéäëààð 2 õóâèàñ äîîãóóð áàéñàí áîëîâ÷ îíû ñ¿¿ë÷ýýð ýð÷èì õ¿÷ áîëîí õ¿íñíèé áàðààíû ¿íý ºññºíººð òºëºâëºæ áàéñíààñ ºíäºð ãàðñàí áàéíà. ̺í åâðî á¿ñèéí èíôëÿöè åðºíõèé人 òîãòâîðòîé áîëæ áàéãàà íü ¿éëäâýðëýëèéí õýðýãñëèéí àøèãëàëò ºññºíòýé õîëáîîòîé ãýæ õîëáîãäîõ àëáàíû õ¿ì¿¿ñ ìýäýãäñýí áàéíà. ÀÍÓ-ûí Õîëáîîíû ͺºöèéí Áàíê èíôëÿöèéí ò¿âøèíã òîãòâîðòîé áàéëãàõûí òóëä çýýëèéí õ¿¿ãýý 0.5 íýãæýýð áóóðóóëñàí áàéíà. AÍÓ-ûí õóâüä ýäèéí çàñãèéí ºñºëò óäààøèðñíààñ èíôëÿöè áóóð÷ýý. Ãîë õóâèéí õýðýãëýýíèé çàðäëûí äåôëÿòîð áîëîí ò¿ðýýñèéí ¿íý áóóðñàí íü (ò¿ðýýñèéí ¿íý íü ºíãºðñºí æèëèéí ñóóðü èíôëÿöèä ãîëëîí íºëººëñºí) æèëèéí èíôëÿöèéã 2 õóâèàð áóóðóóëñàí áàéíà. Èíôëÿöèéí ºñºëò çàðèì îðíóóäûí õóâüä ¿éëäâýðëýë áóóðñíààð, õàðèí çàðèìä íü ýðýëò õýò ºñ÷, áîäèò ýäèéí çàñãèéí õàëàëò ¿¿ññýíýýñ óëáààòàé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Èíäîíåç, Ôèëëèïèí, Òàéëàíä, ÀÍÓ çýðýã îðíóóäàä ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ çýýëèéí õ¿¿ãýý áóóðóóëñàí áàéíà. Õàðèí Õÿòàä, Ýíýòõýã, ÁÍÑÓ ýäèéí çàñãèéí õýò õàëàëò áèé áîëæ, òýäãýýð óëñûí òºâ áàíêóóäàä ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãî ÿâóóëàõ øààðäëàãà ãàð÷ýý. ßïîíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëò òààìàãëàæ áàéñíààñ ºíäºð ãàðñàí íü äîòîîäûí ýðýëòýýñ ãîëëîí õàìààðàëòàé áàéñàí. ¯íäñýí õýðýãëýýíèé ¿íý ºññºí ÷ æèëèéí ýöñýý𠺺ð÷ëºëò ãàðàëã¿é ñóóðü èíôëÿöè äàõèí ñºðºã ãàð÷ýý. ßïîíû àëáàíû õ¿ì¿¿ñ ãàçðûí ¿íý ºñ÷ áàéãàà íü äåôëÿöèàñ ãàðàõ íàéäëàãà ãýæ ¿çýæ áàéíà. Ìàíàé óëñûí ãàäààä õóäàëäààíû ãîë ò¿íø îðíóóäûí èíôëÿöè Ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàãò äýëõèéí çàõ çýýë, õóäàëäààíû ãîë ò¿íø îðíóóäûí ýäèéí çàñàãò ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿ä íü íºëººëäºã. Òóõàéëáàë, ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòýíä òîìîîõîí áàéð ñóóðü ýçýëäýã óëñóóäûí èíôëÿöè ìàíàé îðíû ýäèéí çàñàãò èìïîðòîîð äàìæèí íºëººëæ áàéäàã. Æèøýý íü èìïîðòèéí ãîë íèéë¿¿ëýã÷ îðíóóäûí èíôëÿöèéí ºñºëò ìàíàé îðíû èìïîðòûí áàðààíû ¿íèéã íýìýãä¿¿ëäýã áºãººä ýíý íü ìàíàéõ øèã õýðýãëýýíèé ¿íèéí áàðààíû ñàãñ äàõü èìïîðòûí áàðààíû ýçëýõ õóâèéí æèí ºíäºð áàéäàã óëñûí èíôëÿöèéã øóóä ºñãºõ õàíäëàãàòàé þì. Õàðèí ýêñïîðòèéí ýðýëòèéã áèé áîëãîã÷ îðíóóäûí èíôëÿöè ºñíº ãýäýã íü òóõàéí îðíû âàëþòààð èëýðõèéëýãäýæ áàéãàà ìàíàé óëñûí ýêñïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã ºñãºõ íºõöºëèéã áèé áîëãîíî. Ýêñïîðòûí ýðýëòèéí 70 îð÷èì õóâèéã áèé áîëãîã÷ Õÿòàä óëñûí èíôëÿöè ñ¿¿ëèéí õýäýí æèëä íýëýýä òîãòâîðòîé áàéñàí áîëîâ÷ 2007 îíû 8 äóãààð ñàðä õ¿íñíèé áàðààíû ¿íý ºññºíººñ èíôëÿöè 6.5 õóâüä õ¿ðñýí áàéíà. Ãýâ÷ õ¿íñíèé áóñ áàðààíû ¿íý áàãà çýðýã áóóðñàí áàéíà. Ìîíãîëáàíêíû çàðèì ñóäàëãààãààð Õÿòàäûí èíôëÿöèéí ºñºëò íýã óëèðëûí õîöðîëòòîéãîîð ìàíàé èíôëÿöèä íºëººëäºã ãýñýí òîîöîî ãàðñàí.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

85

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Ìîíãîë óëñûí èìïîðòûí õýðýãöýýíèé 37 õóâèéã á¿ðä¿¿ëýã÷ ÎÕÓ-ûí èíôëÿöè 2000 îíîîñ ýõëýí 20.6 õóâèàñ òîãòìîë áóóðñààð 2007 îíû 3 äóãààð óëèðëûí áàéäëààð 7.5 õóâüä õ¿ð÷ áàéñíàà îíû ýöñèéí áàéäëààð 9.8 õóâü áîëîâ. Ñóóðü èíôëÿöè áîëîí õ¿íñíèé áàðààíû ¿íèéí ºñºëò èíôëÿöè ºñºõ ãîë øàëòãààí áîëæýý. Õ¿ñíýãò 1. Ìîíãîë óëñûí õóäàëäààíû ò¿íø îðíóóäûí æèëèéí èíôëÿöè, 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð, õóâèàð ÀÍÓ

ÎÕÓ

ÁÍÕÀÓ

ÁÍÑÓ

ÕÁÍÃÓ

2.7

8.1

4.7

2.6

2.1

Øèãòãýý 10. Äýëõèéí ýäèéí çàñàã äàõü õ¿¿ áîëîí õàíø Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò 2007 îíä îéðîëöîîãîîð 5.2 õóâüòàé áàéâ. Ýíý æèë Õÿòàä, Ýíýòõýã çýðýã õºãæèæ áóé îðíóóä ýäèéí çàñãèéí ºñºëòººðºº òýðã¿¿ëñýí áºãººä åðºíõèé人 òºâëºðñºí ýäèéí çàñãààñ ÷ºëººò ýäèéí çàñàãò øèëæñýí îðíóóäûí õóâüä èë¿¿ òààëàìæòàé æèë áîëæ ºíãºð뺺. Ýíýòõýãèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò 8.5 õóâü áîëîâ. Ãàäààäààñ èõ õýìæýýíèé õºðºí㺠îðóóëàëò îðæ èðñýí íü Ýíýòõýã ðóïèéí õàíøèéã ºñãºõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëæýý. Ýíýõ¿¿ õàíøèéí ºñºëò íü Ýíýòõýãèéí ýêñïîðòîä, òýð äóíäàà õàìãèéí àøèãòàé áîëîõ ãýðýýò àæèë ã¿éöýòãýäýã ñàëáàðò òààã¿é íºëººëñºí áàéíà. ÁÍÕÀÓ-ûí ãàäààä õóäàëäààíû òýíöëèéí àøãààñ ¿¿ñ÷ áàéãàà ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò ¿íèéí ºñºëòèéã íýìýãä¿¿ëýí óëìààð ñ¿¿ëèéí 10 æèëä ãàð÷ áàéãààã¿é ºíäºð èíôëÿöèéã áèé áîëãîâ. ¯¿íèé óëìààñ Õÿòàäûí Àðäûí áàíê çýýëèéí õ¿¿ãýý 6 óäàà íýìñýí. Òóõàéëáàë, 1 æèëèéí õóãàöààòàé çýýëèéí õ¿¿ 0.18 íýãæýýð ºñ÷ 7.47 õóâü, áàíêíû õàäãàëàìæèéí õ¿¿ 0.27 íýãæýýð íýìýãäýæ 4.14 õóâüä òóñ òóñ õ¿ðýâ. ̺í çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâèéã 10 óäàà íýìæ 14.5 õóâüä õ¿ðãýñýí. Õÿòàä óëñ èíôëÿöèéã ºñãºõã¿éí òóëä ººðèéí âàëþòûí àì äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíøèéã òóí ààæìààð ÷àíãàðóóëàí ãàäààä õóäàëäààíû òýíöëèéí àøãàà áóóðóóëâàë ÀÍÓ-òàé õèéäýã õóäàëäààíû òýíöýëèéí çºð¿¿ áàãàñàõ áîëîìæòîé ãýæ ñóäëàà÷èä ¿çýæ áàéíà. ÀÍÓ-ûí õóâüä ñ¿¿ëèéí 6 æèëä ãàð÷ áàéãààã¿é äîîãóóð 1.9 õóâèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòòýé ãàðñàí íü òóñ óëñàä ãàðñàí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí èïîòåêèéí çýýëèéí àñóóäëààñ ¿¿äýëòýé 8 äóãààð ñàðä ¿¿ññýí çýýëèéí çàõ çýýëèéí õÿìðàëòàé õîëáîîòîé þì. Ýíý ÿâäëààñ áîëæ Òºâ áàíê çýýëèéí õ¿¿ãýý á¿òýí 1 íýãæýýð áóóëãàâ. ÀÍÓ-ûã äàãàí Àíãëè áîëîí Êàíàäûí òºâ áàíêóóä çýýëèéí õ¿¿ãýý áóóðóóëëàà. Àì. äîëëàðûí õÿìðàë õóâüöàà, áîíä áîëîí áóñàä ¿íýò öààñíû ¿íèéã óíàãàõàä íºëººëñºí áºãººä ñ¿¿ëèéí 10 æèëä àæèãëàãäààã¿é ºíäºð ýðñäýëòýé æèë áîëæ ºíãºðºâ. ÀÍÓ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéí çàõ çýýë, çýýëëýãèéí àñóóäëààñ áîëîí õÿìàð÷ áàéõ ¿åä Îéðõè Äîðíîäûí ãàçðûí òîñ îëáîðëîã÷

86

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

çàðèì îðîí ãàçðûí òîñíû ¿íèéã àì. äîëëàðààð çàðëàõàà áîëüñîí çýðýã íü àì. äîëëàðûí õàíøèéã óíàõàä óëàì íºëººëºâ. Ýð÷èì õ¿÷ áîëîí õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý èõýýð íýìýãäñýí íü ÀÍÓ-ä ñ¿¿ëèéí 17 æèëä ãàð÷ áàéãààã¿é ºíäºð èíôëÿöèéã áèé áîëãîëîî. Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íý 2007 îíä 4.1 õóâèàð ºññºí íü 2006 îíûõîîñ 1.6 íýãæýýð ºññºí áàéíà. Àì. äîëëàðûí õàíø âàëþòûí ñàãñàí äàõü 6 âàëþòûí ýñðýã 10 ãàðóé õóâèàð ñóëðàâ. Óã ñàãñàíä Àíãëèéí ôóíò ñòåðëèíã, ßïîíû èåí, Êàíàä äîëëàð, Øèíý çåëàíä áîëîí Àâñòðàëûí äîëëàð, Åâðî îðäîã. Äîëëàðûí ýñðýã åâðî äàíãààðàà 12.5 õóâü ÷àíãàð÷ 11 ñàðä 1 åâðî 1.50 äîëëàðòàé òýíöýâ. ̺í äîëëàðûí èåíòýé õàðüöàõ õàíø 8 äóãààð ñàðä îãöîì óíàæ 36.4 òýðáóì äîëëàðòàé òýíöýõ èåíèé ñîëèëöîî 1 ºäºðò õèéãäñýí íü 1998 îíîîñ õîéø ãàð÷ áàéãààã¿é ÿâäàë áîëîâ. Åâðîïûí òºâ áàíêíààñ åâðîãîîð ã¿éëãýý õèéäýã 13 óëñûí õ¿ðýýíä èíôëÿöèéã äàãàæ çýýëèéí õ¿¿ã ºñãºõã¿é áàéõ áîäëîãî ÿâóóëëàà. Åâðîãèéí á¿ñ íóòàãò 11 ñàðä èíôëÿöèéí ò¿âøèí 3 õóâü õ¿ðñýí íü èíôëÿöèéã 2 õóâèàñ äîîø áàðèõ Åâðîïûí òºâ áàíêíû áîäëîãîîñ äàâæýý. Çóðàã 1. Ñ¿¿ëèéí 5 æèëèéí àì äîëëàðûí áóñàä âàëþòòàé õàðüöàõ õàíø

Õ¿ñíýãò 1. Äýëõèéí óëñóóäûí áîäëîãûí õ¿¿íèé õ¿ñíýãò Õºãæèíã¿é îðíóóäûí Ãîë òºâ áàíêíóóäèéí õ¿¿ Òºâ áàíê

Äàðààãèéí óóëçàëò

Ñ¿¿ëèéí ººð÷ëºëò

Áîäëîãûí õ¿¿

Êàíàäûí Òºâ Áàíê

3/4/2008

3/12/2007

4.25

Àíãëèéí Òºâ Áàíê

3/6/2008

12/6/2007

5.50

2/14/2008

7/4/2006

0.50

Åâðîïûí Òºâ Áàíê

3/6/2008

6/6/2007

4.00

ÀÍÓ-ûí Òºâ Áàíê

3/18/2008

12/11/2007

4.25

Øâåéöàðèéí ¯íäýñíèé Áàíê

3/13/2008

9/13/2007

2.75

Àâñòðàëèéí Òºâ Áàíê

3/4/2008

11/07/2007

6.75

ßïîíû Òºâ Áàíê

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

87

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Àçè Íîìõîí Äàëàé Óëñ

Îäîîãèéí áîäëîãûí õ¿¿

ªìíºõ

ªºð÷ëºëò îðóóëñàí

Àâñòðàëè

6.75

6.50

11/7/2007

ÁÍÕÀÓ

7.47

7.29

12/20/2007

Ýíýòõýã

7.75

7.50

4/24/2007

ßïîí

0.25

0.07

7/14/2006

Ñîëîíãîñ

5.00

4.75

8/9/2007

Øèíý Çåëàíä

8.25

8.00

7/25/2007

Tàéâàí

3.38

3.25

12/20/2007

Åâðîï Óëñ

ªºð÷ëºëò îðóóëñàí

Îäîîãèéí áîäëîãûí õ¿¿

ªìíºõ

Åâðîïûí ̺íãºíèé Áîäëîãûí Õîðîî

4.0

3.8

6/6/2007

Óíãàð

7.5

7.8

9/24/2007

Èñëàíä

13.8

13.3

11/12/2007

Íîðâåãè

5.3

5.0

12/12/2007

Ñëîâàê

4.3

4.5

4/24/2007

Øâåä

4.0

3.8

10/30/2007

Øâåéöàðè

2.8

2.5

9/13/2007

Àíãëè

5.5

5.8

12/6/2007

ªìíºä Àìåðèê Óëñ

Îäîîãèéí áîäëîãûí õ¿¿

ªìíºõ

ªºð÷ëºëò îðóóëñàí

11.3

11.5

9/5/2007

Áðàçèë

4.3

Õºäºëìºðèéí çàõ çýýë, á¿òýýìæ

Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíû ìýäýýãýýð õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 2004 îíä 2.3 ñàÿ òºãðºã áàéñíàà æèë á¿ð íýìýãäñýýð 2007 îíä óðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýëýýð 4.5 ñàÿ òºãðºãò õ¿ð÷ýý. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã òîîöîõäîî íýìýãäñýí ºðòãèéã òóõàéí æèëèéí àæèëëàãñäûí äóíäàæ òîîíä õóâààæ òîäîðõîéëñîí áàéíà.

88

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýðèéí 2007 îíû õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ áóñàä ñàëáàðóóäòàé õàðüöóóëàõàä õàìãèéí ºíäºð áóþó óëñûí äóíäæààñ 6.4 äàõèí èõ áàéíà. Ìºí ¿ë õºäëºõ, õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãàà, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàë, áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ óëñûí äóíäæààñ õàðãàëçàí 4.9, 2.4, 1.7, 1.3 äàõèí ºíäºð ãàð÷ýý. Õàðèí õàìãèéí áàãà áóþó óëñûí äóíäæààñ 4.2 äàõèí áàãà õºäºëìºðèéí á¿òýýìæòýé íü çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ñàëáàð áàéëàà. Õ¿ñíýãò. 4.3. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ (îíû ¿íýýð, ìÿí.òºãðºã) 2004

2005

2006

2007*

Óëñûí ò¿âøèíä

2 308.7

2 919.6

3 792.9

4 530.8

պ人 àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóé

1 245.4

1 585.4

1 861.4

2 416.9

ãàçàð òàðèàëàí

1 467.4

1 358.7

2 739.5

3 091.3

ìàë àæ àõóé

1 222.2

1 571.8

1 742.1

2 316.6

Óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð

11 294.6

16 745.5

27 319.9

29 099.2

Áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð

2 310.9

3 153.7

4 424.0

5 906.4

Öàõèëãààí, äóëààíû ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ

3 106.1

3 389.6

3 502.6

3 766.6

Áàðèëãà

1 558.9

1 551.5

1 460.5

1 754.5

Áººíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð

2 755.9

3 010.2

3 462.3

4 012.1

681.7

760.9

942.7

1 069.9

Òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîî

6 491.7

8 059.6

8 833.2

10 708.1

Ñàíõ¿¿ãèéí ã¿éëãýý

5 750.3

6 279.3

6 479.9

7 621.0

¯ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí áóñàä ¿éë àæèëëàãàà

19 154.7

21 752.0

24 105.5

22 292.1

Òºðèéí óäèðäëàãà, áàòëàí õàìãààëàõ, àëáàí æóðìûí íèéãìèéí äààòãàë

1 284.7

1 446.0

2 529.8

3 686.9

Áîëîâñðîë

1 166.2

1 458.8

2 004.7

2 796.1

Ýð¿¿ë, ìýíä, íèéãìèéí õàëàìæ

890.3

982.0

1 383.5

2 042.8

Íèéãýì, áèå õ¿íä ¿ç¿¿ëýõ áóñàä ¿éë÷èëãýý

769.1

963.3

1 481.3

2 136.1

Çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð

*Óðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýë

Ýõ ñóðâàëæ: ¯ÑÕ

Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä çîíõèëîõ íºëºº ¿ç¿¿ëýã÷ ñàëáàðóóäûí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã àâ÷ ¿çâýë, õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëò òàéëàíò îíä 15.8 õóâèàð ºññºí áàéõàä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ íü 29.8 õóâü, óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð 1.7 õóâèàð ºññºí áàéõàä òóñ ñàëáàðûí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 6.5 õóâü, áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðëýë 32.3 õóâèàð ºñºõºä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 33.5 õóâü, Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàðûí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë 15.4 õóâèàð íýìýãäýõýä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 15.9 õóâèàð, òýýâýð, àãóóëàõûí àæ àõóé, õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý 18.6 õóâèàð ºðãºæèõºä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 21.2 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäñýí áàéíà. Õàðèí ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, ò¿ðýýñ, áèçíåñèéí ¿éë

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

89

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

àæèëëàãààíû ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë 4.4 õóâèàð ºññºí áîëîâ÷ õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ 7.5 õóâèàð áàãàñ÷ýý. Íýìýãäñýí ºðòãèéã çàâñðûí õýðýãëýý, õºäºëìºð /öàëèí/, ¿íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäëèéí íèéëáýðò õàðüöóóëæ òîîöñîí íèéò á¿òýýìæ íü 2002-2003 îíä 0.68 òºãðºã áàéñíàà 2004 îíä 0.78 òºãðºã, 2005 îíä 0.80 òºãðºã, 2006 îíä 0.83 áîëæ ºññºí áîëîâ÷ òàéëàíò îíä 0.78 áîëæ áóóðàâ. Íèéò á¿òýýìæèéí õýìæýýãýýð óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýð /2.42 òºãðºã/, Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð /2.39 òºãðºã/, õºäºº àæ àõóé, àí àãíóóð, îéí àæ àõóéí /2.17 òºãðºã/ ñàëáàðóóä òýðã¿¿ëæ áàéíà. Õàðèí áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð /0.5 òºãðºã/, öàõèëãààí äóëààíû ¿éëäâýðëýë, óñàí õàíãàìæ /0.5 òºãðºã/, çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçàð /0.46 òºãðºã/, áàðèëãà /0.28 òºãðºã/ çýðýã ñàëáàðóóäûí íèéò á¿òýýìæ áàãà áàéâ. ¯éëäâýðëýëèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîõ õºäºëìºð, êàïèòàëûí àøèãëàëòûí ¿ð àøãèéã òîäîðõîéëäîã ¿íäñýí õ¿÷èí ç¿éëñèéí á¿òýýìæ íü òàéëàíò îíä ºìíºõ îíîîñ 0.17 òºãðºãººð áóóð÷ 3.53 òºãðºã áîëæýý. Ñàëáàðóóäààð àâ÷ ¿çâýë, ìàë àæ àõóé /32.10 òºãðºã/, Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, ãýð àõóéí áàðààíû çàñâàð /12.19 òºãðºã/, ãàçàð òàðèàëàí /10.88 òºãðºã/, óóë óóðõàé, îëáîðëîõ ¿éëäâýðèéí /6.65 òºãðºã/ ñàëáàðóóä ¿íäñýí õ¿÷èí ç¿éëñèéí á¿òýýìæýýð òýðã¿¿ëæ áàéíà. Àæèëã¿éäýë Ìîíãîë óëñûí íèéò õ¿í àì 2007 îíû óðüä÷èëñàí ä¿íãýýð 2635.1 ìÿíãàä õ¿ð÷ ºìíºõ îíîîñ 1.6 õóâèàð ºñ÷ýý. 2007 îíû ýöñèéí áàéäëààð ýäãýýðýýñ 29.9 ìÿíãà íü àéìàã, íèéñëýëèéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí àëáàíä àæèë èäýâõòýé ýðæ, õàéæ áàéãàà àæèëã¿é÷¿¿ä ãýæ á¿ðòã¿¿ëñýí íü ºíãºðñºí îíûõîîñ 3.0 ìÿíãàí õ¿íýýð áóþó 9.1 õóâèàð áóóðñàí áàéíà. ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ ÿâóóëñàí õÿíàëòûí ñóäàëãààíû óðüä÷èëñàí ä¿íãýýð 2007 îíä 50 ìÿíãà îð÷èì àæëûí áàéð øèíýýð áèé áîëãîæýý. Òàéëàíò îíä 55.4 ìÿíãàí õ¿í àæèëä çóó÷ëóóëæ îðñîí íü ºìíºõ îíîîñ 28.7 õóâü áóþó 12.4 ìÿíãàí õ¿íýýð ºññºí áàéíà. Àæèëä îðñîí õ¿ì¿¿ñèéí 12.3 õóâü íü óëñûí ¿éëäâýðèéí ãàçàð, òºñºâò áàéãóóëëàãàä, 87.7 õóâü íü êîìïàíè, áóñàä áàéãóóëëàãàä îðæýý. Öàëèí ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíû ìýäýýãýýð àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí àæèëëàãñäûí ñàðûí äóíäàæ öàëèí 2007 îíû ýöýñò 205.9 ìÿíãàí òºãðºãò õ¿ð÷, ºìíºõ îíûõîîñ 49.5 õóâèàð ºñ÷ýý. Ñàðûí äóíäàæ öàëèíã ñàëáàðààð àâ÷ ¿çâýë, ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààíû ñàëáàðò 412.2 ìÿíãàí òºãðºã, òºðèéí óäèðäëàãà, áàòëàí õàìãààëàõ, àëáàí æóðìûí íèéãìèéí äààòãàëûí ñàëáàðò 258.0 ìÿíãàí òºãðºã, óóë óóðõàé, îëáîðëîõ àæ ¿éëäâýðò 238.7 ìÿíãàí òºãðºã, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò 219.6 ìÿíãàí òºãðºã, ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí õàëàìæèéí ñàëáàðò 206.7 ìÿíãàí òºãðºã áàéãàà íü óëñûí äóíäàæ öàëèíãààñ ºíäºð þì. Õàðèí áóñàä ñàëáàðò àæèëëàãñäûí öàëèí óëñûí äóíäæààñ äîîãóóð áàéíà.

90

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çóðàã 4.1. Èíôëÿöè (ñàðûí ººð÷ëºëò)

Çóðàã 4.2. Äóíäàæ öàëèí

Ýõ ñóðâàëæ: ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî

Çóðàã 4.3. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ, äóíäàæ öàëèíãèéí ºñºëò

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

91

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Äóíäàæ öàëèíãèéí ºñºëò 2003 îíä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëòººñ 3.4 íýãæýýð äàâóó áàéñàí áîë 2004-2005 îíóóäàä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëò äóíäàæ öàëèíãààñ 28.6 áîëîí 13.2 íýãæýýð òóñ òóñ èë¿¿ áîëîâ. 20062007 îíóóäàä äóíäàæ öàëèíãèéí ºñºëò õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéí ºñºëòººñ 0.7 áîëîí 30.1 íýãæýýð äàâæýý.

4.4

Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿

Ìîíãîë óëñûí íýãäñýí òºñâèéí îðëîãî 1851.2 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 40.6 õóâü), çàðëàãà 1749.2 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 38.4 õóâü) áîëæ, íèéò òýíöýë 102.0 òýðáóì òºãðºã (ÄÍÁ-èé 2.2 õóâü) áîëîí óðñãàë òýíöýë 482.2 òýðáóì òºãðºãèéí (ÄÍÁ-èé 10.6 õóâü) àøèãòàé ãàð÷ýý. Õ¿ñíýãò 4.4. 2007 îíû óëñûí íýãäñýí òºñâèéí ã¿éöýòãýë ( òýðáóì òºãðºãººð)     Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ Óðñãàë îðëîãî Òàòâàðûí îðëîãî

 

2007 îí

 

Õóâü

ÿéöýòãýë

Õóâèéí æèí

Òºëºâëºëò ÿéöýòãýë

Æèí

2007/2006 Òºëºâëºãººíèé /ã¿éö./ áèåëýëò

1360.41

100

1703.98

1851.19

100

136.08

108.64

1354.10

99.54

1698.08

1843.67

99.59

136.15

108.57

1128.14

83.31

1348.15

1500.72

81.40

133.03

111.32

Îðëîãûí àëáàí òàòâàð

476.83

35.21

574.03

647.84

43.17

135.86

112.86

Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë, õóðààìæ

111.93

8.27

139.60

158.44

10.56

141.55

113.50

6.91

0.51

7.76

8.13

0.54

117.70

104.79

352.72

26.05

351.25

409.96

27.32

116.23

116.72

72.07

5.32

94.14

102.48

6.83

142.19

108.86

ªì÷èéí òàòâàð Äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàð Ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãî Áóñàä òàòâàð

107.67

7.95

181.37

173.86

11.58

161.47

95.86

Òàòâàðûí áóñ îðëîãî

225.96

16.69

349.93

342.95

18.60

151.78

98.00

1.63

0.12

1.80

2.51

0.14

154.53

139.62

4.69

0.35

4.10

5.01

0.27

106.89

122.14

1237.01

100

1815.88

1749.17

100

141.40

96.33

Õºðºíãèéí îðëîãî Òóñëàìæèéí îðëîãî Íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýë Óðñãàë çàðäàë

982.35

79.41

1381.53

1361.46

77.83

138.59

98.55

Áàðàà áà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë

692.49

70.49

667.41

663.53

48.74

95.82

99.42

Çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºð

18.08

1.84

24.04

18.32

1.35

101.32

76.22

271.78

27.67

690.08

679.62

49.92

250.06

98.48

175.67

14.20

331.92

286.98

16.41

163.36

86.46

78.99

6.39

5.76

Òàòààñ áà óðñãàë øèëæ¿¿ëýã Õºðºíãèéí çàðäàë Ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýë

92

2006 îí

102.44

100.73

127.52

98.33

Óðñãàë òýíöýë

371.75

316.56

482.21

129.71

152.33

Íèéò òýíöýë

123.40

-111.90

102.02

82.67

-91.17

Àëäàãäëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí ýõ ¿¿ñâýð

-73.26

111.90

192.51

-262.78

172.04

Ãàäààä, öýâýð

89.98

56.28

45.25

50.28

80.39

Äîòîîä, öýâýð

-163.24

55.62

147.27

-90.22

264.78

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

 

 

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Òºñâèéí îðëîãî Òºñâèéí íèéò îðëîãî áà òóñëàìæèéí ä¿í òºëºâëºñºí õýìæýýíýýñ 147.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 8.6 õóâü, ºìíºõ îíû ìºí ¿åèéíõýýñ 490.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 36.1 õóâèàð ºñ÷ 1851.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý. Òºñâèéí íèéò îðëîãûí 99.6 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí óðñãàë îðëîãî 2006 îíûõîîñ 489.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 36.1 õóâèàð ºñ÷, íèéò îðëîãî áà òóñëàìæèéí ä¿íãèéí ºñºëòèéã òîäîðõîéëæýý. Óðñãàë îðëîãûí 81.4 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí òàòâàðûí îðëîãî 372.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 33.0 õóâèàð íýìýãäæýý. Îðëîãûí àëáàí òàòâàð (òàòâàðûí îðëîãûí 43.2 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) æèëèéí õóãàöààíä 171.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 35.8 õóâü, äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãî (òàòâàðûí îðëîãûí 27.3 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 57.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 16.2 õóâü, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë áà õóðààìæèéí îðëîãî (òàòâàðûí îðëîãûí 10.5 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 46.5 òýðáóì òºãðºã áóþó 41.5 õóâèàð ºññºí áàéíà. Îðëîãûí àëáàí òàòâàðààð òºñºâò îðñîí îðëîãî 35.8 õóâèàð íýìýãäñýí íü çàðèì á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí ºñºëòèéí àëáàí òàòâàðààð 353.7 òýðáóì òºãðºã òºñºâò òºâëºðñíèé 90.3 õóâü áóþó 319.5 òýðáóì òºãðºã íü Ýðäýíýò Ó¯Ãàçðààñ òºëºãäñºí çýñèéí ¿íèéí ºñºëòèéí òàòâàðûí îðëîãî áàéíà. Äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãûí 64.2 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî 21.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 9.1 õóâü, îíöãîé àëáàí òàòâàðûí îðëîãî (äîòîîäûí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé òàòâàðûí îðëîãûí 28.4 õóâü) 33.6 òýðáóì òºãðºã áóþó 33.6 õóâèàð íýìýãäæýý. Òàéëàíò îíä äîòîîäûí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë íýìýãäñýí íü íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî ºñºõºä õ¿ðãýâ. ̺í îíöãîé àëáàí òàòâàðûí îðëîãûí èõýíõ õóâèéã á¿ðä¿¿ëäýã äîòîîäûí àðõèíû îíöãîé àëáàí òàòâàð 42.0 õóâü, ñóóäëûí ìàøèíû îíöãîé àëáàí òàòâàð 48.9 õóâü, àâòîáåíçèí, äèçåëèéí ò¿ëøíèé îíöãîé àëáàí òàòâàð 11.8 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí íü îíöãîé àëáàí òàòâàðûí íèéò îðëîãûã íýìýãä¿¿ëæýý. Ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãî 30.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 42.2 õóâèàð ºñ÷ 102.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü èìïîðòûí áàðààíû ãààëèéí àëáàí òàòâàðûí îðëîãî (ãàäààä õóäàëäààíû îðëîãûí 94.0 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí) 31.0 òýðáóì òºãðºã áóþó 47.5 õóâèàð íýìýãäñýí íü ãîëëîõ íºëººã ¿ç¿¿ëæýý. Áóñàä òàòâàðûí îðëîãîä àøèãò ìàëòìàëûí íººö àøèãëàñíû òºëáºð (61.0 õóâèéí æèíòýé) 61.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 139.6 õóâèàð ºñ÷ýý. Òºñâèéí çàðëàãà Òàéëàíò îíä òºñâèéí íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýëèéí ä¿í ºìíºõ îíûõîîñ 512.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 41.4 õóâèàð ºñ÷, òºëºâëºñºí õýìæýýíýýñ 66.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 3.7 õóâèàð áàãà áàéíà. Óðñãàë çàðäàë æèëèéí õóãàöààíä 379.1 òýðáóì òºãðºã áóþó 38.6 õóâü, õºðºíãèéí çàðäàë 111.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 63.3 õóâü, ýðãýæ òºëºãäºõ öýâýð çýýë 21.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 27.5 õóâèàð òóñ òóñ ºñ÷ýý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

93

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Óðñãàë çàðäëûã á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã òóñ á¿ðýýð íü àâ÷ ¿çâýë, áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë (48.7 õóâü) 2006 îíû ã¿éöýòãýëòýé õàðüöóóëñíààð 28.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 4.2 õóâèàð áóóðñàí áîë òàòààñ áà øèëæ¿¿ëýã (49.9 õóâü) 407.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 150.0 õóâü, çýýëèéí ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºð (1.3 õóâü) 0.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 1.3 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäæýý. ̺í öàëèí õºëñ (áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûí 44.1 õóâü) ºìíºõ îíûõîîñ 95.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 48.7 õóâèàð íýìýãäæýý. Óðñãàë çàðäëûí 49.9 õóâèéã ýçýëäýã òàòààñ áà øèëæ¿¿ëãèéí ºñºëòºíä áóñàä óðñãàë øèëæ¿¿ëýã 124.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 49.7 õóâèàð íýìýãäñýí íü ãîëëîí íºëººëæýý. Áóñàä óðñãàë øèëæ¿¿ëýãò íèéãìèéí äààòãàëûí çàðäàë 81.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 47.3 õóâü áîëîí õàëàìæèéí ñàíãèéí çàðäàë 39.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 53.4 õóâèàð ºññºí áàéíà. Ýíýõ¿¿ ºñºëò íü Çàñãèéí ãàçðààñ öàëèí õºëñ áîëîí íèéãìèéí õàëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé íºõºí îëãîâðûã íýìýãä¿¿ëñýíòýé õîëáîîòîé. Îðîí íóòãèéí òºñºâ 2007 îíä îðîí íóòãèéí òºñâèéí íèéò îðëîãî 149.4 òýðáóì òºãðºã, íèéò çàðäàë 145.3 òýðáóì òºãðºã áîëæ, òºñâèéí àøèã 4.1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý.

4.5

Õºðºíãèéí çàõ çýýëèéí õºãæèë

Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí Áèðæ (ÌÕÁ)-èéí ¿íýò öààñíû 253 óäààãèéí àðèëæàà òàéëàíò îíä ÿâàãäàæ 307 êîìïàíèéí 116.1 ñàÿ øèðõýã õóâüöàà, 542.8 ìÿíãàí øèðõýã áîíä àðèëæèãäàæ, íèéò 102.4 òýðáóì òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäñýí áàéíà. Íèéò ã¿éëãýýíèé ¿íèéí ä¿íãèéí 60.6 õóâü áóþó 62.1 òýðáóì òºãðºãèéã õóâüöààíû àðèëæààíû ã¿éëãýý, 38.6 õóâü áóþó 39.6 òýðáóì òºãðºãèéã Çàñãèéí ãàçðûí áîíä, 0.83 õóâü áóþó 0.8 òýðáóì òºãðºãèéã êîìïàíèéí áîíäûí àðèëæàà òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Àðèëæààíû õýìæýýã ºìíºõ îíû ä¿íòýé õàðüöóóëàõàä õóâüöààíû àðèëæààíû ¿íèéí ä¿í 39.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 4.1 äàõèí, Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí àðèëæààíû ä¿í 4.7 òýðáóì òºãðºã áóþó 2 äàõèí, êîìïàíèéí áîíäûí àðèëæààíèé ä¿í 0.8 òýðáóì òºãðºã áóþó 1.8 äàõèí ºñ÷ýý. 2007 îíä ÌÕÁ 80 òýðáóì òºãðºãèéí àðèëæàà õèéõ çîðèëò òàâüæ àæèëëàñàí áºãººä õî¸ð îí ñîëèãäîõ ºäð¿¿äýä ÌÕÁ-èéí ¿íýò öààñíû àðèëæààíû íèéò ä¿í 102 òýðáóì òºãðºã äàâëàà. Yíýò öààñ ãàðãàõ çàìààð õºðºí㺠îðóóëàëò òàòàõ ñîíèðõîëòîé àæ àõóéí íýãæ íýìýãäýæ, øèíýýð áîëîí íýìæ ¿íýò öààñ ãàðãàõ ¿éë àæèëëàãàà èäýâõæñýí, õóâüöààò êîìïàíèóäûí ¿íýò öààñíû õàíø ºññºí íü çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý ºñºõºä ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëæýý. Íýýëòòýé õóâüöààò êîìïàíè áîëîõîîð Îëëîî, Õàé Áè Îéë, Òóóë ñîíãèíî óñíû íººö êîìïàíèóä øèíýýð á¿ðòã¿¿ëæ õóâüöàà ãàðãàñíààñ ¿íýò öààñíû àíõäàã÷ çàõ çýýëä àìæèëòòàé àðèëæèãäëàà. Õºðºíãèéí çàõ çýýëä øèíýýð ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõààð Áàòñ, Ãëîáàë àññåò, Ñè Ñè Ïè, Ôðîíòèåð, Áëþìñá¿ðè ñåêüþðèòèñ çýðýã 5 êîìïàíè ýðõ àâñíààð, ÌÕÁ-èéí ãèø¿¿í, áðîêåð äèëåðèéí êîìïàíèéí òîî 30-ä õ¿ðýâ. Òàéëàíò îíä 30 ÕÊ õóâüöàà ýçýìøèã÷èääýý 7.4 òýðáóì òºãðºãèéí íîãäîë àøèã õóâààðèëààä

94

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çóðàã 4.4. Òºñâèéí àøèã, àëäàãäàë (ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâèàð)

Çóðàã 4.5. Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ

Çóðàã 4.6 Íèéò çàðäàë áà öýâýð çýýë

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

95

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

áàéíà. Óðüä÷èëñàí ä¿íãýýð ÌÕÁ 718.9 ñàÿ òºãðºãèéí îðëîãî îëæ, 281.9 ñàÿ òºãðºãèéí çàðäàë ãàðãàí, 358.1 ñàÿ òºãðºãèéí àøèãòàé àæèëëàæýý. Õ¿ñíýãò 4.5. Àðèëæààíû ã¿éëãýýíèé ä¿í,ñàÿ òºãðºãººð Àðèëæààíû ¿íèéí ä¿í

ÇÃ-ûí áîíä Êîìïàíèéí áîíä Õóâüöàà

2006 îíä

2007 îíä

4,461.5

39,599.3

ªºð÷ëºëò ¯íèéí ä¿íãýýð 35,137.8

Õóâèàð 787.6

960.9

849.9

-111

-11.6

12,604.3

62,126.8

49,522.5

392.9

ÒÎÏ-20 ¿íèéí èíäåêñèéí ¿ç¿¿ëýëò ºìíºõ îíû ñ¿¿ëèéí ºäºð 2030.81 áàéñàí áîë ýíý îíû ñ¿¿ëýýð 10256.13, òàéëàíò õóãàöààíû äýýä ¿ç¿¿ëýëò 13676.95 áàéíà. ÒÎÏ-20 ¿íèéí èíäåêñèéí äóíäàæ ¿ç¿¿ëýëò ºìíºõ îíû äóíäæààñ 5217.7 íýãæýýð áóþó 4 äàõèí ºñºâ. Ýíý ºñºëòºíä Ìàõèìïåêñ, Øàðûí ãîë, ÌÖÕ, Òàâàí òîëãîé, Øèâýý îâîî, ÁèÄèÑåê çýðýã ÕÊ-óóäûí ¿íýò öààñíû õàíøèéí ºñºëò ãîëëîí íºëººëæýý. Áîíäûí àðèëæàà Óëñûí Èõ Õóðëààñ 2007 îíä 40000 àéëûí îðîí ñóóö õºòºëáºðèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çîðèëãîîð 60 òýðáóì òºãðºãèéí áîíä ãàðãàõ çºâøººðëèéã Çàñãèéí ãàçàðò îëãîñíû äàãóó óã áîíäûã àðèëæèõ òîäîðõîé õóâààðèéã ãàðãàæ ÌÕÁ-ýýð òîãòìîë àðèëæèâ. Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí àðèëæàà 10 óäàà ÿâàãäàæ 91, 182, 273 õîíîãèéí 408.6 ìÿíãàí øèðõýã 4.5 òýðáóì òºãðºãèéí áîíä àðèëæèãäñàí áàéíà. Òàéëàíò îíä àðèëæñàí Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí 27 õóâèéã Àíîä áàíê, 24.8 õóâèéã Ãîëîìò áàíê, 21.7 õóâèéã ÕÀÀÍ áàíê, 21.2 õóâèéã ÕÕÁ, 4.9 õóâèéã Ìîíãîë øóóäàí áàíê, 0.2 õóâèéã Êàïèòðîí áàíê õóäàëäàí àâñàí áàéíà. Êîìïàíèéí áîíäûí àðèëæàà 2007 îíä 55 óäàà ÿâàãäàæ, 134.2 ìÿíãàí øèðõýã áîíä àðèëæèãäàí 850 ñàÿ òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéãäñýí áàéíà. Õóâüöààíû àðèëæàà Õóâüöààíû àðèëæààíû ºäðèéí äóíäàæ íü õóâüöààíû òîî øèðõãýýð 458.9 ìÿíãà, ¿íèéí ä¿íãýýð 245.6 ñàÿ òºãðºã áîëæ áàéíà. Íýãæ õóâüöààíû àðèëæààíû æèãíýñýí äóíäàæ õàíø 535 òºãðºã áàéãàà íü ºìíºõ îíû äóíäæààñ 366 òºãðºã áóþó 3.2 äàõèí ºññºí áàéíà. Îëîí íèéòýä õóâüöàà íü àðèëæèãäàæ áóé 360 ãàðóé êîìïàíèéí íèéò çàõ çýýëèéí ¿íýëãýý ºìíºõ îíû ýöýñò 131.9 òýðáóì òºãðºã áàéñàí áîë ýíý îíû ýöýñò 717.6 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷, 585.7 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ýý. Õàìãèéí ºíäºð çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýòýé êîìïàíèä ÌÖÕ ÕÊ /129.6 òýðáóì/, Áàãàíóóð ÕÊ /92.3 òýðáóì/, Ãîâü ÕÊ /13.3 òýðáóì/, Íåôòü ÕÊ /52.4 òýðáóì/, Øèâýý îâîî ÕÊ /52.3 òýðáóì/ çýðýã êîìïàíèóä îðæ áàéíà. Òàéëàíò õóãàöààíä òîî øèðõãýýð èäýâõòýé àðèëæèãäñàí ¿íýò öààñàíä Òóóë ñîíãèíî óñíû íººö /13.7 ñàÿ øèðõýã/, Îëëîî /2.7 ñàÿ øèðõýã/, Æåíêî òóð áþðî /2.2 ñàÿ øèðõýã/, Ìîíãîë Øèëòãýýí /0.5 ñàÿ øèðõýã/ ÓÁ Á¯Ê /0.3 ñàÿ øèðõýã/, Ìîíèíæáàð /0.1 ñàÿ øèðõýã/ ÕÊ-óóäûí ¿íýò öààñíóóä îðæ áàéíà. Õàðèí àðèëæèãäñàí ¿íèéí ä¿íãýýð Òóóë ñîíãèíî óñíû íººö /13.7 òýðáóì òºãðºã/, Îëëîî /678.6 ñàÿ òºãðºã/, Ìîíãîë Øèëòãýýí /655.5 ñàÿ òºãðºã/,

96

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Æåíêî òóð áþðî /393.6 ñàÿ òºãðºã/ ÓÁ Á¯Ê /316.9 ñàÿ òºãðºã/, ÍÅÔÒÜ ÈÊ /144.6 ñàÿ òºãðºã/ ÕÊ-óóäûí ¿íýò öààñ èäýâõòýé àðèëæèãäæýý. Á¿ðòãýëòýé 384 ÕÊ-ààñ 307 òàéëàíò õóãàöààíä êîìïàíèéí ¿íýò öààñ àðèëæèãäàæ 77 êîìïàíèéí ¿íýò öààñ îãò àðèëæèãäààã¿é áàéíà. ¯íýò öààñ íü àðèëæèãäñàí êîìïàíèóäààñ 262 êîìïàíèéí ¿íýò öààñ ºñ÷, 26 êîìïàíèéí ¿íýò öààñíû õàíø áóóð÷, 19 êîìïàíèéí ¿íýò öààñíû õàíø òîãòìîë áàéâ. Íèéò 116.1 ñàÿ øèðõýã õóâüöàà àðèëæèãäàæ 62 òýðáóì òºãðºãèéí ã¿éëãýý õèéñíýýñ àíõäàã÷ çàõ çýýë äýýð 42 ñàÿ øèðõýã õóâüöààã 32 òýðáóì òºãðºãººð, õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë äýýð 73.9 ñàÿ øèðõýã õóâüöààã 30 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ àðèëæëàà. Íèéò õèéãäñýí ã¿éëãýýíèé ¿íèéí ä¿íä àíõäàã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæàà 51.7 õóâèéã, õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéí àðèëæàà 48.3 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

4.6.

Òºëáºðèéí òýíöýë

Òºëáºðèéí òýíöëèéí óðñãàë äàíñ 2007 îíä óðüä÷èëñàí áàéäëààð 75.8 ñàÿ àì. äîëëàðûí, õºðºí㺠áà ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ 176.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñíààð íèéò òºëáºðèéí òýíöýë 288.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðëàà.

Óðñãàë äàíñíû õºäºë㺺í Òàéëàíò îíä ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 11.3 ñàÿ àì. äîëëàðûí, ¿éë÷èëãýý 45.7 ñàÿ àì.äîëëàðûí, öýâýð îðëîãûí õýìæýý 79.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí òóñ òóñ àëäàãäàëòàé ãàðñàí õýäèé ÷ óðñãàë øèëæ¿¿ëýã 212.3 ñàÿ àì.äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñíààñ óðñãàë äàíñ 75.8 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðëàà. Óðñãàë äàíñíû äèíàìèê ººð÷ëºëòººñ ¿çýõýä óðñãàë äàíñ 2004-2006 îíóóäûí 1-2 äóãààð óëèðàëä ñºðºã, 3-4 ä¿ãýýð óëèðàëä ýåðýã áàéíà.

Ãàäààä õóäàëäàà Òºëáºðèéí òýíöýë äýõ ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò 2007 îíä ºìíºõ îíûõîîñ 34.9 õóâèàð íýìýãäýæ, 3916.1 ñàÿ àì.äîëëàðò õ¿ðëýý. Õ¿ñíýãò 4.6. Õóäàëäààíû òýíöýë (ñàÿ àì. äîëëàð) Æèëèéí ººð÷ëºëò

¯ç¿¿ëýëò

2006 îí

2007 îí

Ýêñïîðò

1545.2

1952.4

407.2

26.4

Èìïîðò

1356.7

1963.7

607.0

44.7

Õóäàëäààíû ýðãýëò

2901.9

3916.1

1014.2

34.9

Õóäàëäààíû òýíöýë

188.5

-11.3

-199.8

-106.0

ìºíãºí ä¿í

õóâèàð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

97

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Òºëáºðèéí òýíöëèéí àðãà÷ëàëààð6 òîîöñîí ìàíàé óëñûí íèéò èìïîðò7 2006 îíòîé õàðüöóóëàõàä 44.7 õóâèàð íýìýãäýí 1963.7 ñàÿ àì.äîëëàð, ýêñïîðòûí õýìæýý8 26.4 õóâèàð íýìýãäýí 1952.4 ñàÿ àì.äîëëàðò òóñ òóñ õ¿ð÷, ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 11.3 ñàÿ àì.äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðëàà. Ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë èéíõ¿¿ àëäàãäàëòàé ãàðñàí íü èìïîðòûí õóðäàöòàé ºñºëòòýé õîëáîîòîé áàéâ. Ãààëèéí åðºíõèé ãàçðûí ñòàòèñòèêèéí ìýäýýãýýð âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò 2007 îíä 3615.8 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ 2006 îíûõîîñ 35.6 õóâü áóþó 949.1 ñàÿ àì. äîëëàðààð ºñ÷ýý. ¯¿íä íèéò ýêñïîðò 2006 îíòîé õàðüöóóëàõàä 28.4 õóâèàð ºñ÷ 1858.2 ñàÿ àì. äîëëàð, íèéò èìïîðò 44.1 õóâèàð ºñ÷ 1757.6 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý. Âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû òýíöëèéí àøèã ºìíºõ îíûõîîñ 126.9 ñàÿ àì. äîëëàð áóþó 55.8 õóâèàð áóóð÷ 100.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëîâ. Õ¿ñíýãò 4.7. Âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäàà (ñàÿ àì. äîëëàðààð) 2004

2005

2006

2007

ªºð÷ëºëò ìºíãºí ä¿í

õóâèàð

Ýêñïîðò

734.1

962.7

1,447.1

1,858.2

411.1

28.4

Èìïîðò

721.3

882.0

1,219.6

1,757.6

538.0

44.1

Õóäàëäààíû ýðãýëò

1,455.4

1,844.7

2,666.7

3,615.8

949.1

35.6

Õóäàëäààíû òýíöýë

12.8

80.6

227.5

100.6

126.9

-55.8

Ýõ ñóðâàëæ: Ãààëèéí åðºíõèé ãàçàð

Ìàíàé óëñûí ýêñïîðòîëñîí àëòíû õýìæýý Òàéëàíò îíä 2006 îíûõîîñ 24.7 õóâèàð áóóð÷ 11.6 òîíí áîëæýý. Ýêñïîðòîëñîí àëòíû õýìæýý áóóðñàí òóë àëòíû ýêñïîðòîîñ îëîõ âàëþòûí îðëîãî ºìíºõ îíûõîîñ 13.0 õóâèàð áàãàñ÷ 234.9 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæýý. Àëòíû ýêñïîðò ìºíãºí ä¿íãýýð íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí îðëîãûí 12.6 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà. Ìàíàé íýã òîíí çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðòûí ¿íý 2006 îíòîé õàðüöóóëàõàä 26.0 õóâèàð ºñ÷ äóíäæààð 1335.2 àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý. 2007 îíä ìàíàé óëñûí ýêñïîðòîëñîí çýñèéí áàÿæìàëûí õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 1.4 õóâèàð ºñ÷ 607.8 ìÿíãàí òîíí, ýêñïîðòûí îðëîãî íü 811.5 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæýý. Çýñèéí ýêñïîðò âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí îðëîãûí 43.7 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà.

ОУВС-гийн төлбөрийн тэнцэл тооцох аргачлал Төлбөрийн тэнцлийн шинэчилсэн аргачлалын дагуу Гаалийн ерөнхий газраас авсан импортын үнийн дүнг С.И.Ф нөхцөлөөс Ф.О.Б нөхцөлд шилжүүлж итгэлцүүрийг 11.0 хувиар тооцов. Үүнээс 10 хувь нь тээврийн үйлчилгээ, үлдсэн 1 хувь нь даатгалын үйлчилгээний зардалд ордог болно. 8 Гаалийн ерөнхий газрын экспортын үнийн дүн дээр татваргүй барааны орлого нэмэгдсэн болно. 6 7

98

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çóðàã 4.7. Óðñãàë äàíñíû á¿òýö

Çóðàã 4.8. Óðñãàë äàíñ (ñàÿ àì. äîëëàðààð)

Çóðàã 4.9. Õóäàëäààíû òýíöýë

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

99

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Õ¿ñíýãò 4.8. Àëò, çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò, íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò     Àëòíû ýêñïîðò Çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò Íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò Áèåò õýìæýýãýýð (òîííîîð) Àëòíû ýêñïîðò (òîííîîð) Çýñèéí áàÿæìàëûí ýêñïîðò (ìÿíãàí òîíí) Íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò (ìÿíãàí òîíí)

ªºð÷ëºëò àì. äîë. õóâèàð -35.2 -13.0 176.1 27.7 149.5 36.5

2004

2005

2006

2007

243.2 284.3 206.1

331.4 326.2 292.4

270.1 635.4 410.1

234.9 811.5 559.5

19.3

23.8

15.4

11.6

-3.8

-24.7

562.6

587.1

599.5

607.8

8.2

1.4

562.2

549.5

637.3

793.6

156.3

24.5

Ýõ ñóðâàëæ: Ãààëèéí åðºíõèé ãàçàð

Ìîíãîë óëñ 2007 îíä íèéòäýý 4577.5 òîíí íîîëóóð, 264.3 ìÿíãàí øèðõýã íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿í ýêñïîðòîëæ 192.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí îðëîãî îëæýý. Íîîëóóð, íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðòûí îðëîãî 2006 îíûõîîñ 16.2 õóâèàð ºñ÷ òàéëàíò îíû âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí îðëîãûí 10.3 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæýý. Òàéëàíò îíä àëò, çýñèéí áàÿæìàë, íîîëóóð, íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðò íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí 66.6 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿í èìïîðòûí õýìæýý 2007 îíä ºìíºõ îíûõîîñ 24.5 õóâü áóþó 156.3 ìÿíãàí òîííîîð ºñ÷ 793.6 ìÿíãàí òîííä õ¿ð÷ýý. Íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðòûí 31.8 õóâèéã á¿ðä¿¿ëýâ.

Ãàäààä õóäàëäààíû íºõöºë Ìàíàé óëñûí íèéò èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ 2007 îíä ºìíºõ îíûõîîñ 11.1 íýãæýýð áóóð÷ 190.3 áîëñîí õýäèé ÷ ýêñïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ 56.8 íýãæýýð ºñ÷ 283.8 áîëæ ãàäààä õóäàëäààíû åðºíõèé èíäåêñ 36.4 íýãæýýð ñàéæèð÷ 149.1 ãàðàâ. Òàéëàíò îíä öàãààí áóäàà /4.8 õóâü/, óëààíáóóäàéí äýýä ãóðèë /28.1 õóâü/, òàëõ àìòëàã ç¿éëñ /8.9 õóâü/, àâòîáåíçèí /9.3–10.1 õóâü/, äèçåëü /5.9 õóâü/, îíãîöíû ò¿ëø /6.8 õóâü/ çýðýã èìïîðòûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí ¿íý ºìíºõ îíûõîîñ, íýìýãäñýí õýäèé ÷ ìàøèíû ýä àíãè /8.1 õóâü/, ìîòîöèêëü /21.4 õóâü/, íèéëýã ìÿíäñàí äàâóó /12.0 õóâü/, øèíãýí ç¿éëñèéí íàñîñ /83.2 õóâü/, òåëåôîí, óòàñíû àïïàðàòóóä /63.3 õóâü/, ãàí á¿òýýãäýõ¿¿í /30.3 õóâü/ çýðýã èìïîðòûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóóðñàí òóë èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ 11.1 íýãæýýð áóóð÷ýý. Ìàëûí ºëºí ãýäýñíèé ýêñïîðòûí ¿íý òàéëàíò îíä 11.9 õóâèàð, ¿õðèéí õºëä¿¿ ìàõíûõ 1.9 õóâèàð áóóðñàí ÷ ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûí ýêñïîðòûí ¿íý 66.8 õóâèàð, æîíøíû ¿íý 26.5 õóâèàð, çýñèéí áàÿæìàëûí ¿íý 26.0 õóâèàð, áîëîâñðóóëààã¿é íåôòèéí ¿íý 12.0 õóâèàð, õîíèíû íîîñíû ¿íý 29.7 õóâèàð, íîîëóóðûí ¿íý 11.8 õóâèàð, áîëîâñðóóëààã¿é àëòíû ýêñïîðòûí ¿íý 20.0 õóâèàð ºññºí çýðãýýñ íèéò ýêñïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ 56.8 íýãæýýð ºñ÷ýý.

100

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çóðàã 4.10. Õóäàëäààíû íºõöºë

Çóðàã 4.11. Ýêñïîðò, èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ

Çóðàã 4.12. Ýêñïîðòûí èìïîðòûã íºõºõ èòãýëö¿¿ð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

101

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Ýêñïîðòîîð èìïîðòûã íºõºõ èòãýëö¿¿ð Ãààëèéí ñòàòèñòèêèéí ìýäýýãýýð ãàäààä õóäàëäààíû òýíöëèéí àëäàãäàë 221.0 ñàÿ àì. äîëëàð áîëñîí òóë íèéò ãàäààä õóäàëäààíû õóâüä ýêñïîðòîîð èìïîðòûã íºõºõ èòãýëö¿¿ð ºìíºõ îíûõîîñ 15.0 íýãæýýð áóóð÷ 89.8 ãàðñàí áàéíà. Íèéò ýêñïîðò 2006 îíûõîîñ 26.3 õóâèàð ºñ÷ 1949.1 ñàÿ àì. äîëëàðò, íèéò èìïîðò ºìíºõ îíûõîîñ 46.1 õóâèàð ºñ÷ 2170.1 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý.

¯éë÷èëãýý ¯éë÷èëãýýíèé íèéò îðëîãî 2007 îíä 573.9 ñàÿ àì. äîëëàð, çàðëàãà 619.6 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë 45.7 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðàâ. Àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàëáàð 120.4 ñàÿ àì. äîëëàðûí îðëîãîòîé ãàðñàí áîëîâ÷ èìïîðòûí ºñºëòººñ øàëòãààëàí9 òýýâðèéí ¿éë÷èëãýý 68.9 ñàÿ àì. äîëëàðûí, äààòãàëûí ¿éë÷èëãýý 23.9 ñàÿ àì. äîëëàðûí òóñ òóñ àëäàãäàëòàé ãàðñíû çýðýãöýý áàðèëãûí ¿éë÷èëãýý áîëîí ñóóðèëóóëàëòûí àæëûí çàðäàëä 19.9 ñàÿ àì.äîëëàð òºëñºí íü ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë àëäàãäàëòàé ãàðàõàä íºëººëæýý. Ìîíãîëáàíêíû ñóäàëãààãààð Ìîíãîë óëñàä 2007 îíä íèéò 432.7 ìÿíãàí ãàäààäûí æóóë÷èí10 èðæ æóóë÷íû îðëîãî 287 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðýâ. Õàðèí Ìîíãîë óëñûí 990.6 ìÿíãàí èðãýä11 (äàâõàðäñàí òîîãîîð) ãàäààäàä çîð÷èæ ¿¿íýýñ 321.5 ìÿíãàí äîòîîäûí æóóë÷èä12 ãàäààäàä àÿëæýý. Äîòîîäûí èðãýä ãàäààäàä 166.6 ñàÿ àì. äîëëàð çàðöóóëñàí áàéíà. Õ¿ñíýãò 4.9. Æóóë÷ëàëûí ñàëáàðûí íèéò îðëîãî, çàðëàãà (ñàÿ àì. äîëëàð)     Æóóë÷ëàëûí ñàëáàðûí íèéò îðëîãî

2006

2007

Æèëèéí ººð÷ëºëò ìºíãºí ä¿í

õóâèàð

206.4

287.0

80.6

39.1

309,128.0

432,746.0

123,618.0

40.0

166.4

166.6

0.2

0.1

Ãàäààäàä çîð÷ñîí íèéò Ìîíãîë èðãýäèéí òîî

817,600.0

990,588.0

172,988.0

21.2

¯¿íýýñ æóóë÷èëñàí Ìîíãîë èðãýäèéí òîî

308,544.0

321,457.0

12,913.0

4.2

40.0

120.4

80.4

201.0

Ãàäààäûí æóóë÷äûí òîî Æóóë÷ëàëûí ñàëáàðûí íèéò çàðäàë

Æóóë÷ëàëûí öýâýð îðëîãî

Áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé òýíöýë13 2007 îíä 42.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðàâ.

Èìïîðòûã ñèô íºõö뺺ñ ôîá íºõöºë ð¿¿ 11 õóâèàð øèëæ¿¿ëýõýä 10 õóâü íü òýýâðèéí çàðäàëä, ¿ëäñýí 1 õóâü íü äààòãàëûí çàðäàë 10 Ìîíãîë óëñàä èðñýí ãàäààäûí æóóë÷äûí òîîã Õèë õàìãààëàõ åðºíõèé ãàçðààñ àâñàí. 11 Ãàäààäàä çîð÷ñîí íèéò Ìîíãîë èðãýäèéí òîîã Çàì, òýýâýð, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàìíààñ õ¿ëýýí àâñàí. 12 Ãàäààäàä çîð÷ñîí Ìîíãîë æóóë÷äûí òîîã Õèë õàìãààëàõ åðºíõèé ãàçðààñ àâñàí áîëíî. 13 Òºëáºðèéí òýíöëèéí áóñàä ¿éë÷èëãýýíèé õýñýãò ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý, êîìïüþòåð, ìýäýýëëèéí ¿éë÷èëãýý, ïàòåíò òýìäýãò, ëèöåíçèéí õóðààìæ, áóñàä áèçíåñèéí ¿éë÷èëãýý, áîëîâñðîë ñî¸ëûí ¿éë÷èëãýý áîëîí çàñãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý çýðýã îðíî. 9

102

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Çóðàã 4.13. ¯éë÷èëãýýíèé òýíöýë

Çóðàã 4.14. Õºðºí㺠áà ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ (ñàÿ àì. äîëëàðààð)

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

103

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Öýâýð îðëîãî Õàìòàðñàí ¿éëäâýð¿¿äýýñ ãàäààäàä øèëæ¿¿ëñýí íîãäîë àøãèéí õýìæýý 107.7 ñàÿ àì. äîëëàð áîëñîí, çàñãèéí ãàçàð áîëîí õóâèéí õýâøèë íèéòäýý ãàäààäûí çýýë áîëîí õàäãàëàìæ, õàðèëöàõûí õ¿¿ä 19.0 ñàÿ àì. äîëëàðûã òºëæ 49.7 ñàÿ àì. äîëëàðûí õ¿¿íèé îðëîãî îëñîí áîëîí àæèëëàãñäûí öàëèí õºëñ 3.8 ñàÿ àì. äîëëàð áîëæ íýìýãäñýí çýðýã íü öýâýð îðëîãûí äàíñ 79.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàðàõàä ãîëëîí íºëººëñºí áàéíà.

Óðñãàë øèëæ¿¿ëýã Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð 2007 îíû óðüä÷èëñàí áàéäëààð íèéò 109 ñàÿ àì. äîëëàðòàé òýíöýõ òåõíèê òóñëàëöààíû õºðºíãèéã14 àøèãëàñàí, Ìîíãîë èðãýäèéí ýõ îðîí ðóóãàà ãóéâóóëñàí ìºíãºíèé õýìæýý 174.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷, ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí ãóéâóóëãûí õýìæýý 90.3 ñàÿ àì. äîëëàð, öýâýð óðñãàë øèëæ¿¿ëýã 212.3 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðàâ. Õ¿ñíýãò 4.10. Àæèëëàãñäûí ãóéâóóëãà (ñàÿ àì. äîëëàð)    

2006

2007

Æèëèéí ººð÷ëºëò ìºíãºí ä¿í

õóâèàð

Àæèë÷äûí ãóéâóóëãà (öýâýð)

77.1

83.9

6.9

8.9

Ãàäíààñ îðæ èðñýí

153.6

174.3

20.7

13.5

Ãàäàãø øèëæ¿¿ëñýí

76.5

90.3

13.8

18.0

Õºðºí㺠áà ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ Õºðºí㺠áà ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ 2007 îíä 176.0 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàðñàí íü ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä 51.3 õóâèàð íýìýãäñýí áàéíà. Ãàäààäûí øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý 2006 îíîîñ 38.1 ñàÿ àì. äîëëàðààð íýìýãäýæ öýâýð ä¿íãýýð 327.7 ñàÿ àì.äîëëàðò õ¿ð÷ýý. Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò 74.9 ñàÿ àì.äîëëàð áàéíà. Ìàíàé óëñààñ áóñàä õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýëáýðýýð 2007 îíä 226.6 ñàÿ àì. äîëëàð ãàð÷ýý. Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí øóãàìààð îëîí óëñûí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, õàíäèâëàã÷ îðíóóäààñ 2007 îíä íèéò 81.9 ñàÿ àì. äîëëàðûí óðò áîëîí äóíä õóãàöààíû çýýë àâñíààñ Àçèéí õºãæëèéí áàíê, Äýëõèéí áàíê áîëîí ßïîíû Çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë íèéò çýýëèéí 60.2 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð 2007 îíä 29.4 ñàÿ àì. äîëëàðûí ¿íäñýí ºð, 14.9 ñàÿ àì. äîëëàðûí õ¿¿ãèéí òºëáºð, íèéò 44.3 ñàÿ àì. äîëëàðûí ãàäààä çýýëèéí ¿íäñýí ºð, õ¿¿ã áàðàãäóóëñàí áàéíà.

Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí àøèãëàñàí òåõíèê òóñëàëöààíû õºðºíãèéí ä¿íã Ñàíãèéí ÿàìíààñ õ¿ëýýí àâñàí áºãººä óðüä÷èëñàí áàéäëààð òîîöñîí áîëíî. 14

104

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Õàâñðàëò 1. Òºëáºðèéí òýíöëèéí õóðààíãóé – 2007 îí (ñàÿ àì. äîëëàðààð) 2007 ¯ç¿¿ëýëò 

I óëèðàë

I. Óðñãàë Òýíöýë (A+Á+Â) À. Áàðàà áà ¿éë÷èëãýýíèé õóäàëäàà(a+b) à. Áàðàà (1-2) 1. Ýêñïîðò Ô.Î.Á.

 

II óëèðàë

III óëèðàë

IV óëèðàë

Æèëèéí ä¿í (Óðüä÷èëñàí)

57.3

35.3

-14.4

-2.3

75.8

14.4

-14.4

-59.6

2.5

-57.0

55.2

-7.6

-72.2

13.3

-11.3

372.0

465.8

464.2

650.4

1952.4

1.1. Çýñèéí áàÿæìàë

138.8

211.6

231.9

229.2

811.5

1.2. ̺íãºæººã¿é àëò

99.8

45.0

38.6

51.5

234.9

1.3. Áóñàä 2. Èìïîðò Ô.Î.Á  

133.5

209.2

193.6

369.7

906.0

-316.9

-473.4

-536.4

-637.1

-1963.7

  á. ¯éë÷èëãýý (1+2+3+4+5+6)

 

 

 

 

-40.7

-6.8

12.7

-10.8

-45.7

1. Òýýâýð /öýâýð/

-10.0

-7.7

-19.1

-37.5

-74.2

2. Àÿëàë /öýâýð/

-5.5

22.5

45.8

47.9

110.7

1.4

20.1

47.0

51.9

120.4

1.9

1.4

0.8

0.0

4.1

-13.2

-0.5

-4.4

-1.8

-19.9

-3.8

-5.6

-6.9

-8.1

-24.4

-10.1

-17.0

-3.6

-11.2

¯¿íýýñ: Æóóë÷ëàë / öýâýð/ 3. Õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý /öýâýð/ 4. Áàðèëãûí àæèë /öýâýð/ 5. Äààòãàëûí ¿éë÷èëãýý /öýâýð/ 6. Áóñàä ¿éë÷èëãýý /öýâýð/  

  Á. Öýâýð îðëîãî (à+á)

  7.5

  -7.8

  -18.3

-42.0  

-60.9

-79.5

à. Àæèëëàãñäûí öàëèí õºëñ /öýâýð/

0.5

0.2

1.0

2.0

3.8

á. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí îðëîãî /öýâýð/

7.0

-8.0

-19.3

-62.9

-83.2

  Â. Óðñãàë øèëæ¿¿ëýã (à+á+â)

 

 

 

 

35.3

57.5

63.5

56.0

212.3

à. Çàñãèéí ãàçðûí øèëæ¿¿ëýã /öýâýð/

20.9

33.1

31.0

23.2

108.2

á. Àæèë÷äûí ãóéâóóëãà

14.0

21.4

24.1

24.4

83.9

1. Õ¿ëýýí àâñàí

26.4

41.4

53.0

53.5

174.3

2. Øèëæ¿¿ëñýí

12.4

19.9

28.9

29.1

90.3

â. Áóñàä øèëæ¿¿ëýã /öýâýð/   II. Õºðºí㺠áà Ñàíõ¿¿ãèéí Òýíöýë (A+Á) À. Õºðºíãèéí äàíñ

0.4  

3.0  

57.7

8.3  

-75.0

8.4  

24.4

20.1  

169.0

176.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

57.7

-75.0

24.4

169.0

176.0

à. Øóóä õºðºí㺠îðóóëàëò /öýâýð/

21.3

52.3

82.1

172.1

327.7

á. Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò

74.8

0.0

1.3

-1.2

74.9

0.0

0.0

0.0

-1.2

-1.2

Á. Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ (à+á+â)

1. Àêòèâ 2. Ïàññèâ â. Áóñàä õºðºí㺠îðóóëàëò 1. Õóäàëäààíû çýýë /öýâýð/ 2. Çýýë /öýâýð/ 2.1 Óðò õóãàöààíû çýýë

74.8

0.0

1.3

0.0

76.0

-38.4

-127.3

-59.1

-1.8

-226.6

-2.1

-26.9

-44.7

60.4

-13.2

-64.9

-64.8

21.6

0.4

-107.6

7.6

17.1

11.2

39.5

75.5

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

105

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

2.1.1Àêòèâ 2.1.1.1 Çàñãèéí ãàçàð 2.1.1.2 Áóñàä ñåêòîð 2.1.2 Ïàññèâ

-0.1

0.0

0.0

1.0

0.9

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

-0.1

0.0

0.0

1.0

0.9

7.7

17.1

11.2

38.5

74.6

17.1

62.6

20.8

60.5

160.9

9.7

27.0

13.5

31.7

81.9

7.4

35.6

7.3

28.8

79.1

2.1.2.2 ¯íäñýí ºðèéí òºëáºð

9.4

45.5

9.6

21.9

86.3

2.1.2.2.1 Çàñãèéí ãàçàð

2.1.2.1 Àøèãëàëò 2.1.2.1.1 Çàñãèéí ãàçàð 2.1.2.1.2 Áóñàä ñåêòîð

5.0

7.7

7.3

9.4

29.4

2.1.2.2.2 Áóñàä ñåêòîð

4.4

37.7

2.3

12.5

56.9

2.2 Áîãèíî õóãàöààíû çýýë

-72.4

-82.0

10.4

-39.1

-183.1

-73.3

-96.8

-15.2

-38.2

-223.5

0.9

14.9

25.6

-1.0

40.4

5.4

19.3

42.1

12.8

79.6

2.2.1 Àêòèâ 2.2.2 Ïàññèâ 2.2.2.1 Àøèãëàëò 2.2.2.2 ¯íäñýí ºðèéí òºëáºð

4.5

4.5

16.5

13.7

39.3

3. Áýëýí ìºí㺠áà õàðèëöàõ /öýâýð/

29.4

-30.4

-34.2

-42.1

-77.3

4. Áóñàä öýâýð àêòèâ  

-0.8  

III. Çàëðóóëãà   IV. Íèéò Òºëáºðèéí Òýíöýë (I+II+III)

165.5

V. Öýâýð íººöèéí ººð÷ëºëò (À+Á-Â) À. ̺íãºæñºí àëòíû ººð÷ëºëò

123.0

-165.5

-123.0

-239.3  

72.2  

-28.4  

62.2  

 

-20.6  

162.7  

 

-1.9  

50.5  

 

-5.2  

36.1  

-72.6  

288.0  

-72.2

72.6

-288.0

-54.8

18.7

18.8

44.4

27.1

-112.3

-142.6

-92.6

26.9

-320.6

-1.5

-0.9

-1.7

-1.3

-5.4

Ýêñïîðòûí óëèðëûí ºñºëò /ÔÎÂ/, õóâèàð

61.5

21.8

-1.1

40.4

26.4

Èìïîðòûí óëèðëûí ºñºëò /ÔÎÂ/, õóâèàð

48.4

34.6

30.0

68.1

44.7

Ýêñïîðòîëñîí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé

79.4

57.1

47.6

90.4

64.9

76.9

58.5

52.0

90.1

66.3

9.9

3.4

-1.1

-0.3

1.9

852.8

975.7

1045.5

975.3

975.3

31.4

29.1

28.6

24.0

24.0

579.6

1049.7

1356.3

908.4

3894.1

Á. Áóñàä öýâýð àêòèâèéí ººð÷ëºëò Â. ÎÓÂÑ-ãèéí çýýëèéí ººð÷ëºëò

Ñàíàìæ :

ÄÍÁ-íä ýçëýõ õóâèéí æèí Èìïîðòîëñîí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ÄÍÁ-íä ýçëýõ õóâèéí æèí Óðñãàë äàíñíû àøèã, àëäàãäàë ÄÍÁ-ä ýçëýõ õóâü Ãàäààä âàëþòûí öýâýð íººö, ºññºí áàéäëààð /ñàÿ àì.äîëëàð/ Õýäýí äîëîî õîíîãèéí èìïîðò õàíãàõ íººö Íýðëýñýí ¿íýýð òîîöñîí ÄÍÁ (òºëºâëºñºí) /ñàÿ àì. äîëëàð/

106

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Øèãòãýý 11. Àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû ñóäàëãàà Ìîíãîëáàíê àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû ñóäàëãààã 2001 îíîîñ ýõëýí ã¿éöýòãýæ, õàìðàõ õ¿ðýýã íü íýìýãä¿¿ëñýýð èðñýí. Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû ãîë çîðèëãî íü òºëáºðèéí òýíöëèéí õàìðàõ õ¿ðýýã ºðãºòãºõ, òºëáºðèéí òýíöëèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýãäëýý. Ñóäàëãààíû ä¿íä ìàíàé óëñûí òºëáºðèéí òýíöëèéí ñòàòèñòèêèéí áîãèíî õóãàöààò õºðºíãèéí óðñãàë, ãàäààäûí øóóä õºðºí㺠îðóóëàëòòàé õîëáîîòîé ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ñàéæðóóëæ ìýäýýëëèéí ñàíã øèíý÷ëýâ. Òºëáºðèéí òýíöëèéí àíõàí øàòíû ìýäýýëëèéí òîãòâîðòîé ýõ ¿¿ñâýðèéã áóé áîëãîõ, õàìðàõ õ¿ðýýã ºðãºòãºæ òºëáºðèéí òýíöëèéí ñòàòèñòèê ìýäýýëëèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, òºëáºðèéí òýíöëèéí õ¿ðýýíä ìýäýýëýë ñîëèëöîõ öàõèì ñèñòåìèéã áóé áîëãîõ çîðèëãîîð ýýëæèò ñóäàëãààã 2007 îíû 7 äóãààð ñàðä ã¿éöýòãýâ. ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ 2006 îíä çîõèîí áàéãóóëñàí àæ àõóé íýãæ, áàéãóóëëàãûí òîîëëîãîîð 500.0 ñàÿ òºãðºã áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø áîðëóóëàëòûí îðëîãîòîé ãýæ á¿ðòãýãäñýí 765 àæ àõóéí íýãæýýñ 60.1 õóâü áóþó 460 àæ àõóéí íýãæèéã ò¿¿âýðëýí àâ÷ ñóäàëãààíä õàìðóóëëàà. Ñóäàëãààíû ýöýñò 52.6 õóâèéí õàðèó èð¿¿ëñýí íü ìàíàé óëñòàé ýäèéí çàñàã, ýðõ ç¿éí èæèë òºñòýé îð÷èí á¿õèé áóñàä îðíóóäàä àæ àõóéí íýãæèéí ñóäàëãàà ÿâóóëæ áàéñàí ä¿íòýé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò þì. Ýíý óäààãèéí ñóäàëãààíû ä¿íä òºëáºðèéí òýíöýë, ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí òàéëàíä ìýäýýëëèéã íü õàìðóóëàõ 22 àæ àõóéí íýãæèéã ñîíãîí àâ÷, 2008 îíîîñ ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ãýðýý áàéãóóëàí àæèëëàõààð òºëºâëºæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ýíýõ¿¿ ñóäàëãààã ã¿éöýòãýñíýýð òºëáºðèéí òýíöëèéí ñòàòèñòèêèéí ¿éë÷èëãýý, îðëîãî, áîãèíî õóãàöààò õºðºíãº, óðò áîëîí äóíä õóãàöààò çýýë, õóäàëäààíû çýýë, ëèçèíã, ôðàí÷àéçèíã çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õàìðàõ õ¿ðýýã ºðãºòãºõ, óëìààð Ìîíãîë Óëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ïîçèöûí òàéëàíã àíõ óäàà ãàðãàõ áîëîìæòîé áîëîâ. Ò¿¿í÷ëýí èìïîðòûí áàðààíû òýýâýð, äààòãàëûí çàðäàë, õóâèéí ãóéâóóëãà áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé äàíñíû çàðèì ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí òîîöîîëëûí ¿íäýñëýëèéã ñàéæðóóëàõ áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

107

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Øèãòãýý 12. Ìîíãîë óëñûí ãàäààä õóäàëäààíä õºðø îðíóóäûí ýçëýõ áàéð ñóóðü Ìîíãîë óëñûí âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðò 2007 îíä ìºíãºí ä¿íãýýð ºìíºõ îíîîñ 43.4 õóâèàð ºñ÷ 1748.7 ñàÿ àì. äîëëàðò, âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðò 28.9 õóâèàð ºñ÷ 1865.2 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 116.5 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàð÷ âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 35.5 õóâèàð ºñ÷ 3613.9 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ýý. Õ¿ñíýãò 1. Ãàäààä õóäàëäàà 2000 Íèéò èìïîðò Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðò Íèéò áàðàà ñîëèëöîî Íèéò Òóñëàìæèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Íèéò ÕÎ-ûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Íèéò Çýýëèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Ãàä.çàõèàëàã÷èéí ìàòåðèàë, ýä ç¿éëñ Áóñàä ÁÍÕÀÓ-ààñ èìïîðò ÁÍÕÀÓ-ûí èìïîðòûí õóâü õýìæýý ÁÍÕÀÓ-ààñ Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðò ÁÍÕÀÓ-ààñ Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðòûí õóâü õýìæýý ÁÍÕÀÓ-ààñ Òóñëàìæèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ÁÍÕÀÓ-ààñ Çýýëèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ÁÍÕÀÓ-ààñ ÕÎ-ûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ÎÕÓ-ààñ èìïîðò ÎÕÓ-ûí èìïîðòûí õóâü õýìæýý ÎÕÓ-ààñ Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðò ÎÕÓ-ààñ Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðòûí õóâü õýìæýý ÎÕÓ-ààñ Òóñëàìæèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ÎÕÓ-ààñ Çýýëèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ÎÕÓ-ààñ ÕÎ-ûí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Áóñàä íèéò èìïîðò Õóâü õýìæýý Áóñàä Âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðò Õóâü õýìæýý

108

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

2004

2005

2006

2007

614.5

2001 630.1

2002 659.0

2003 787.4

1,021.1

1,184.4

1,485.6

2,117.3

332.8

374.2

470.6

538.5

721.3

882.1

1,219.6

1,748.7

3.1

1.6

0.4

0.2

0.5

0.1

0.2

0.7

84.9

81.9

46.1

41.8

52.5

29.1

40.3

42.2

69.3

61.9

27.4

99.3

95.0

152.6

146.1

172.8

25.0

25.0

30.2

25.5

52.0

36.9

16.4

39.7

76.4

59.8

81.4

77.5

98.7

72.2

56.3

32.1

23.1

25.6

2.9

4.5

1.1

11.3

6.8

81.1

109.5

120.1

132.8

172.4

224.9

295.0

403.8

661.9

17.8%

19.1%

20.2%

21.9%

22.0%

24.9%

27.2%

31.3%

89.1

94.4

117.4

150.3

187.4

237.1

334.4

551.0

26.8%

25.2%

24.9%

27.9%

26.0%

26.9%

27.4%

31.5%

8.0

7.9

7.7

3.6

7.8

9.3

6.4

6.6

3.3

5.9

1.0

1.0

12.2

11.4

11.1

24.0

9.2

11.9

6.8

17.5

17.6

37.1

51.9

80.3

206.2

221.1

224.6

257.0

341.9

417.9

547.8

732.1

33.6%

35.1%

34.1%

32.6%

33.5%

35.3%

36.9%

34.6%

164.5

181.5

199.2

207.3

319.9

344.4

471.5

655.9

49.4%

48.5%

42.3%

38.5%

44.4%

39.0%

38.7%

37.5%

6.8

7.9

3.2

4.3

0.5

3.0

7.3

8.1

0.4

0.4

11.2

1.9

4.0

3.6

1.3

1.7

34.5

31.3

11.0

43.4

17.6

66.8

67.7

66.3

298.8

288.9

301.6

358.1

454.3

471.4

534.0

723.3

48.6%

45.8%

45.8%

45.5%

44.5%

39.8%

35.9%

34.2%

79.1

98.3

154.0

180.9

213.9

300.5

413.7

541.8

23.8%

26.3%

32.7%

33.6%

29.7%

34.1%

33.9%

31.0%

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Íèéò ýêñïîðò

466.1

521.5

500.9

615.9

869.7

1,064.9

1,542.8

1,888.9

Âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðò

326.0

400.5

391.0

493.5

734.0

962.6

1,447.1

1,865.1

Áàðàà áîëèëöîî

21.0

20.9

19.9

7.5

4.0

2.2

1.0

0.2

Çàõèàëàã÷èéí áàðàà

95.7

94.7

87.6

108.0

128.8

91.6

79.5

9.5

5.1

2.0

18.4

3.4

2.4

6.9

2.8

8.5

15.2

14.1

Òºëáºðò çîðèóëñàí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í Áóñàä òºëáºðã¿é ýêñïîðò ÁÍÕÀÓ-ä ýêñïîðò Õóâü õýìæýý ÎÕÓ-ä ýêñïîðò ÎÕÓ-ûí òºëáºðò çîðèóëñàí ýêñïîðò Õóâü õýìæýý Áóñàä Âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðò Õóâü õýìæýý Ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë Âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë ÌÓ, ÁÍÕÀÓ-ûí õî¸ð òàëûí ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë ÌÓ, ÁÍÕÀÓ-ûí õî¸ð òàëûí âàë.òºëá. ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë ÌÓ, ÎÕÓ-ûí õî¸ð òàëûí ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë ÌÓ, ÎÕÓ-ûí õî¸ð òàëûí âàë.òºëá. ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë Íèéò ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò Âàëþòûí òºëá.ãàä. õóä.ýðãýëò ÌÓ, ÁÍÕÀÓ-ûí Ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðãýëò Õóâü õýìæýý ÌÓ, ÁÍÕÀÓ-ûí Âàë.òºëá.Ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðãýëò Õóâü õýìæýý ÌÓ, ÎÕÓ-ûí Ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðãýëò Õóâü õýìæýý ÌÓ, ÎÕÓ-ûí Âàë.òºëá.Ãàäààä õóäàëäààíû íèéò ýðãýëò Õóâü õýìæýý

267.1

231.6

208.9

284.2

407.2

512.4

1,046.5

1,400.1

57.3%

44.4%

41.7%

46.2%

46.8%

48.1%

67.8%

74.1%

45.1

43.8

43.1

37.5

20.6

27.2

45.1

57.3

5.1

2.0

-

-

-

-

-

-

9.7%

8.4%

8.6%

6.1%

2.4%

2.6%

2.9%

3.0%

13.8

125.1

139.0

171.7

306.2

423.0

355.4

407.7

4.2%

31.2%

35.6%

34.8%

41.7%

43.9%

24.6%

21.9%

-148.4

-108.6

-158.1

-171.5

-151.5

-119.5

57.2

-228.4

-6.8

26.2

-79.6

-45.1

12.7

80.5

227.5

116.3

157.6

111.4

76.1

111.9

182.3

217.3

642.7

738.2

178.0

137.2

91.6

133.9

219.8

275.2

712.1

849.1

-161.1

-177.3

-181.6

-219.5

-321.3

-390.7

-502.7

-674.8

-119.4

-137.7

-156.2

-169.8

-299.3

-317.2

-426.4

-598.6

1,080.6

1,151.6

1,159.9

1,403.3

1,890.8

2,249.2

3,028.4

4,006.2

658.7

774.7

861.6

1,032.0

1,455.3

1,844.6

2,666.6

3,613.8

376.6

351.7

341.7

456.6

632.1

807.4

1,450.3

2,062.0

34.8%

30.5%

29.5%

32.5%

33.4%

35.9%

47.9%

51.5%

356.2

326.0

326.3

434.6

594.6

749.5

1,380.9

1,951.1

54.1%

42.1%

37.9%

42.1%

40.9%

40.6%

51.8%

54.0%

251.4

264.9

267.7

294.5

362.6

445.2

592.9

789.4

23.3%

23.0%

23.1%

21.0%

19.2%

19.8%

19.6%

19.7%

204.6

223.3

242.3

244.8

340.6

371.7

516.6

713.2

31.1%

28.8%

28.1%

23.7%

23.4%

20.1%

19.4%

19.7%

Ýõ ñóðâàëæ: Ãààëèéí åðºíõèé ãàçðûí ñòàòèñòèê ìýäýý

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

109

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Ìîíãîë Óëñ, ÁÍÕÀÓ-ûí ãàäààä õóäàëäàà ÁÍÕÀÓ-ààñ èìïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý ìºíãºí ä¿íãýýð ºìíºõ îíûõîîñ 64.8 õóâèàð ºñ÷ 551.0 ñàÿ àì. äîëëàðò, ÁÍÕÀÓ-ä ýêñïîðòîëñîí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý 33.8 õóâèàð ºñ÷ 1400.1 ñàÿ àì. äîëëàðò òóñ òóñ õ¿ð÷ õî¸ð òàëûí âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû òýíöýë 849.1 ñàÿ àì. äîëëàðûí àøèãòàé ãàð÷ýý. Õî¸ð òàëûí âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 41.3 õóâèàð ºñ÷ 1951.2 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷ íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí 54.0 õóâèéã á¿ðä¿¿ëýâ. ÁÍÕÀÓ-ààñ èìïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðòûí 31.3 õóâèéã, ÁÍÕÀÓ-ä ýêñïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí 74.1 õóâèéã òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà. Ìàíàé óëñòàé õèéñýí ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëò ÁÍÕÀÓ-ûí íèéò ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí 0.12 õóâèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Çóðàã 1. Ìîíãîë, ÁÍÕÀÓ-ûí õóäàëäààíû íºõöºë

ÁÍÕÀÓ-ààñ îðóóëæ èðñýí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ 2007 îíû áàéäëààð ºìíºõ îíîîñ 19 õóâèàð áóóð÷ 102, ÁÍÕÀÓ-ä ýêñïîðòîëñîí àøèãò ìàëòìàëûí çàõ çýýëèéí ¿íý ºñ÷ ýêñïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ ºìíºõ îíûõîîñ 44.0 õóâèàð ºñ÷ 207, ÁÍÕÀÓ-òàé õèéñýí ãàäààä õóäàëäààíû íºõöºëèéí èíäåêñ ºìíºõ îíûõîîñ 1.5 äàõèí ºñ÷ 203.7-ä òóñ òóñ õ¿ðýâ.

110

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Ìîíãîë Óëñ, ÎÕÓ-ûí ãàäààä õóäàëäàà Ìàíàé óëñûí ÎÕÓ-ààñ èìïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý ìºíãºí ä¿íãýýð ºìíºõ îíûõîîñ 39.1 õóâèàð ºñ÷ 655.9 ñàÿ àì. äîëëàðò, ÎÕÓ-ä ýêñïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý ºìíºõ îíûõîîñ 27 õóâèàð ºñ÷ 57.3 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ð÷, òóñ óëñòàé õèéñýí âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäàà 598.6 ñàÿ àì. äîëëàðûí àëäàãäàëòàé ãàð÷ýý. Õî¸ð òàëûí âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí õýìæýý ºìíºõ îíîîñ 38.1 õóâèàð ºñ÷ 713.2 ñàÿ àì. äîëëàðò õ¿ðñýí íü íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí 19.7 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. ÎÕÓààñ èìïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé èìïîðòûí 37.5 õóâèéã, òóñ óëñàä ýêñïîðòîëñîí âàëþòûí òºëáºðòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íèéò âàëþòûí òºëáºðòýé ýêñïîðòûí 3.0 õóâèéã òóñ òóñ á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Ìàíàé óëñûí ÎÕÓ-òàé õèéñýí ãàäààä õóäàëäààíû ýðãýëòèéí õýìæýý ÎÕÓ-ûí íèéò ãàäààä õóäàëäààíû 1.3 õóâüòàé òýíöýæ áàéíà. Çóðàã 2. Ìîíãîë óëñ, ÎÕÓ-ûí ãàäààä õóäàëäààíû íºõöºë

Òàéëàíò îíä æîíø /33.3 õóâü/, ÿìààíû íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿í /91.4 õóâü/, òýìýýíèé íîîñîí á¿òýýãäýõ¿¿í /24.4 õóâü/ çýðýã ýêñïîðòèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ºññºíººñ ìàíàé óëñààñ ÎÕÓ-ä ýêñïîðòîëäîã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéí èíäåêñ ºìíºõ îíûõîîñ 22.6 õóâèàð íýìýãäýæ 122.6ä õ¿ðýâ. Ãýâ÷ óëààí áóóäàéí äýýä ãóðèë /34.1 õóâü/, íåôòèéí á¿òýýãäýõ¿¿í /7.9 õóâü/, ºðãºã÷, à÷èã÷, ìàøèí ìåõàíèçì /95 õóâü/ çýðýã ÎÕÓ-ààñ îðóóëæ èðäýã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí ¿íý ºñ÷ ÎÕÓ-ààñ îðóóëæ èðäýã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðòûí ¿íèéí èíäåêñ ºìíºõ îíûõîîñ 2.7 äàõèí íýìýãäýæ 270 áîëîâ. Ýäãýýðýýñ õî¸ð òàëûí ãàäààä õóäàëäààíû íºõöëèéí èíäåêñ òàéëàíò îíä ºìíºõ îíûõîîñ 54.7 õóâèàð áóóð÷ 45.3 áîëîâ.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

111

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Øèãòãýý 13. Ìàêðî ýäèéí çàñàãò ìºíãºí ãóéâóóëãûí ¿ç¿¿ëýõ íºëºº Áîäèò ýäèéí çàñàã, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò õóâèéí ìºíãºí ãóéâóóëãûí ¿ç¿¿ëæ áóé íºëººëëèéã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð “Õóâèéí ìºíãºí ãóéâóóëãûí çàðöóóëàëòûí ñóäàëãàà” ñàíàë àñóóëãûã àðèëæààíû 13 áàíêòàé õàìòðàí 2007 îíû 3 äóãààð ñàðä ãàäààäààñ ìºí㺠õ¿ëýýí àâäàã 1345 ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí äóíä ÿâóóëàâ. Ò¿¿âýð ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ ¿çýõýä, ñóäàëãààíä îðîëöñîí èðãýäèéí äèéëýíõ áóþó 44.8 õóâü íü ªìíºä Ñîëîíãîñò, 19.4 õóâü íü ÀÍÓ-ä, 9 õóâü íü Åâðîïûí îðíóóäàä àæèëëàæ àìüäàð÷ áàéãàà Ìîíãîë èðãýäýýñ ãóéâóóëãà õ¿ëýýí àâ÷ýý. Çóðàã 1. ̺íãºí ãóéâóóëãûí á¿òýö, îðíîîð

Õ¿ñíýãò 1. Õóâèéí ìºíãºíèé ãóéâóóëãûí çàðöóóëàëò  

 

Ãóéâóóëãûí çàðöóóëàëò /õóâèàð/ Ãýð á¿ë, õàìààòàí ñàäàíäàà

Îðîí ªäºð ñóóöàíäàà òóòìûí çàñâàð õ¿íñýíä õèéõ

Îðîí ñóóö àâàõ

Õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõýä

ªð çýýëýý òºëºõ

Áóñàä

4.7

16.4

11.8

12.2

7.9

15.2

4.1

14.1

7.7

11.1

14.7

30.1

15.9

6.0

12.3

13.6

8.4

13.6

28.6

23.0

4.4

10.6

8.4

8.4

16.3

29.4

16.7

4.5

4.5

12.6

15.2

16.8

 

 

1

ªìíºä Ñîëîíãîñ

33.1

13.8

2

ßïîí

32.9

3

ÀÍÓ

4

Àíãëè

5

Åâðîïûí îðíóóä

6

Áóñàä

Íèéò õàìðàãäàãñàä

26.2

23.4

9.5

10.6

5.5

8.4

16.2

662.0

343.0

112.0

284.0

235.0

235.0

248.0

Òýìäýãëýë: Ñóäàëãààíä õàìðàãäàãñàä äàâõàð õàðèóëò ºãñºí.

112

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Õ¿ëýýí àâñàí ãóéâóóëãûí 47.4 õóâèéã ºðõèéí õýðýãëýýíäýý çàðöóóëàí, ¿ëäñýí õýñãýýð íü õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã áîëîõ íü äýýðõ õ¿ñíýãòýýñ õàðàãäàæ áàéíà. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí äèéëýíõ õóâèéã ¿ë õºäëºõ õºðºí㺠áóþó îðîí ñóóö õóäàëäàí (22.9 õóâü) àâàõ, õóäàëäàà íàéìàà õèéõ (32.8 õóâü), õºäºº àæ àõóé, óóë óóðõàéí (7.6 õóâü) ÷èãëýëä çàðöóóëàõ ñîíèðõîë äàâàìãàéëæ áàéíà. Ñóäàëãààíä îðîëöñîí èðãýäèéí 29.8 õóâü íü õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ, îðîí ñóóö àâàõ, çàñâàð õèéõýä, 66 õóâü íü òîäîðõîé õýìæýýãýýð õàäãàëàìæ õèéõ ñîíèðõîëòîé áàéãàà íü ýäèéí çàñàãò õóðèìòëàë ¿¿ñýõ, õºðºí㺠îðóóëàõ õàíäëàãà ºñºõ á¿ðýí áîëîìæòîéã õàðóóëæ áàéíà. Ñóäàëãààíä îðîëöîãñäûí 39 õóâü íü ñàð á¿ð ìºí㺠õ¿ëýýí àâäàã áà 56 õóâü íü íýã óäààä 500 àì. äîëëàðààñ äýýø õýìæýýíèé ìºí㺠õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà íü ýäèéí çàñàãò äàõü õýðýãëýý, õºðºí㺠îðóóëàëòàä èõýýõýí à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîõûã èëòãýæ áàéíà.

Øèãòãýý 14. Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí òàéëàí Àëèâàà óëñûí ãàäààä õºðºíãº, ýõ ¿¿ñâýðèéí òýíöëèéã õàðóóëäàã ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ïîçèöèéí òàéëàíã 1998 îíä 37 óëñ ãàðãàäàã áàéñàí áîë 2006 îíû ýöýñò 105 óëñ ãàðãàäàã áîëñîí áàéíà. Ìàíàé óëñûí ýäèéí çàñàãò ãàäààä õóäàëäàà, õºðºí㺠îðóóëàëò, ãàäààä ñàíõ¿¿æèëò íýìýãäýõèéí õýðýýð ýíýõ¿¿ òàéëàíã ãàðãàõ øààðäëàãà òàâèãäàæ, Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2007 îíû 5 äóãààð ñàðûí 219 òîîò òóøààëààð “Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ïîçèöèéí òàéëàíã áîëîâñðóóëàõ çààâàð”-ûã áàòëàí ìºðäºæ áàéíà. Ìîíãîëáàíêíû ãàäààä öýâýð íººöèéí ìýäýý, àðèëæààíû áàíêóóäûí íýãäñýí òàéëàí, òóñ ãàçðààñ 2007 îíä õèéñýí àæ àõóéí íýãæèéí ò¿¿âýð ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í çýðýã ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýí Ìîíãîë Óëñûí ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ïîçèöèéí 2006 îíû òàéëàíã Ìîíãîëáàíêíààñ óðüä÷èëñàí áàéäëààð ãàðãàñàí. Ýíýõ¿¿ òàéëàíãààð 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé áàéäëààð ìàíàé óëñûí ãàäààäûí îðíóóäàä ºãºõ ºãëºã íü ãàäààä àêòèâûí ä¿íãýýñ äàâæ, ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ïîçèöè (ÃÕÎÏ) õàñàõ 889.6 ñàÿ àì. äîëëàð áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

113

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

114

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

M

îíãîëáàíêíààñ 2007 îíä õýðýã毯ëñýí áîäëîãûí áà òåõíèêèéí øèíæòýé àðãà õýìæýýíèé õóðààíãóé

Ä/ä 1.

ñàð, ºäºð 02. 12

äóãààð 91

íýð Æóðàìä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé

5

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

Àãóóëãà Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2006 îíû 19 ä¿ãýýð òóøààëààð áàòàëñàí “Áàíê õîîðîíäûí èõ ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé òºëáºð òîîöîîíû ò¿ð æóðàì”-ûí 5.5 äàõü õýñãèéí “17:00 öàãààñ ºìíº õ¿ëýýí àâ÷ ã¿éëãýýíä îðóóëíà” ãýñíèé äàðàà “ßàðàëòàé ãýñýí òîäîòãîëòîé òºãðºãèéí áîëîí âàëþòûí ã¿éëãýýíèé øèìòãýëèéã 100 000 (íýã çóóí ìÿíãàí) òºãðºãººð íîãäóóëíà” ãýæ, Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2006 îíû 19 ä¿ãýýð òóøààëààð áàòàëñàí “Áàíê õîîðîíäûí áàãà ä¿íòýé ã¿éëãýýíèé òºëáºð òîîöîîíû æóðàì”-ûí 5.4 äýõ õýñýãò “Òºëáºð òîîöîîíû òºâ íü ñàíõ¿¿ãèéí äóíäûí ñ¿ëæýýãýýð äàìæóóëàõ 2.1.7-ä çààñàí õýëáýðèéã ìºðäºõèéã øààðäàõ áºãººä øààðäëàãûã áèåë¿¿ëýýã¿é íºõöºëä 5 äàõèí íýìýãä¿¿ëñýí õýìæýýíèé ã¿éëãýýíèé øèìòãýëòýéãýýð áîëîí áîãèíîñãîñîí öàãààð ¿éë÷èëíý” ãýæ òóñ òóñ íýìæ îðóóëæýý.

2.

03.05

118

Çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õóâü õýìæýý, æóðàìä ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé

Ìîíãîëáàíêíààñ ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã çîõèöóóëàõ, áàíêíû òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûã õàíãóóëàõ çîðèëãîîð áàíêíû áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºä íîãäîõ çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã òîãòîîæ, áèåëýëòýä íü õÿíàëò òàâèõ õàðèëöààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2001 îíû 181, 2005 îíû 397 äóãààð òóøààëûã òóñ òóñ õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, “Çààâàë áàéëãàõ íººö òîãòîîæ, õÿíàëò òàâèõ æóðàì”-ûã øèíý÷ëýí áàòàëëàà.

3.

03.20

134

Æóðàì õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöîõ òóõàé

Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2003 îíû 576 òîîò òóøààëààð áàòàëñàí “Õàäãàëàìæ, çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîîöîõ æóðàì”ûã õ¿÷èíã¿é áîëãîâ.

4.

04.23

204

Æóðàìä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé

Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2002 îíû 84 ä¿ãýýð òóøààëààð áàòàëñàí “Äîòîîäûí áàíêóóäòàé âàëþòûí àðèëæààíû õýëöýë, õàäãàëàìæèéí ãýðýý áàéãóóëàõ æóðàì”ûí 2.5-ä Õàäãàëàìæèéí õ¿¿íèé òºâøèíã õóãàöààíààñ íü õàìààðóóëæ 1 ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààãààð áàéðëóóëàõ áîë òóõàéí ºäðèéí ÀÍÓ-ûí Õîëáîîíû íººöèéí ñàíãààñ SWIFTèéí ñ¿ëæýýãýýð èð¿¿ëñýí îâåðíàèòûí õ¿¿íýýñ 0.20 õóâèéí ìàðæèéã õàñ÷ òîãòîîõ, 1 ñàðààñ äýýø õóãàöààãààð áîë 0.25 õóâèéã õàñ÷ òîãòîîõ òóõàé íýìæ, òóñ æóðìûí 4.6-ã “Íèéò õóäàëäñàí áà õóäàëäàí àâñàí âàëþòûí ìýäýýã ºäºð á¿ð ýíý æóðìûí õàâñðàëò 3-ûí äàãóó ãàðãàæ ºäðèéí 15.00 öàãààñ ºìíº Ìîíãîëáàíêíû Âàëþòûí ãàçàðò õ¿ðã¿¿ëíý” ãýæ ººð÷ëºâ.

5.

07.02

311

Æóðàì øèíý÷ëýí áàòëàõ òóõàé

Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ õ¿ðýýíä Ìîíãîëáàíêíààñ ãàðãàæ áóé ¿íýò öààñíû àðèëæààòàé õîëáîãäîõ õàðèëöààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2001 îíû 461 ä¿ãýýð òóøààëûã õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, “Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû àðèëæààíû æóðàì”-ûã øèíý÷ëýí áàòàëëàà.

6.

07.02

312

Æóðàì áàòëàõ òóõàé

̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ, ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõýä áàíêíû õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîõ õàðèëöààã çîõèöóóëàõààð “̺í㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýñ ñýðãèéëýõ, ò¿¿íòýé òýìöýõýä õàðèëöàã÷èéã òàíüæ ìýäýõ òàëààð áàíêíû áàðèìòëàõ æóðàì”-ûã áàòëàâ.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

115

Ìîíãîëáàíêíààñ 2007 îíä õýðýãæ¿¿ëñýí áîäëîãûí áà òåõíèêèéí øèíæòýé àðãà õýìæýýíèé õóðààíãóé

7.

8.

9.

10.

07.02

10.30

11.21

11.21

313

491

547

547

Æóðàì áàòëàõ òóõàé

“Ñýæèãòýé áîëîí áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýýã ìýäýýëýõ æóðàì”ààð ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõýä ñýæèãòýé ã¿éëãýýã èëð¿¿ëýõ, ñýæèãòýé ã¿éëãýýíèé òàëààðõ ìýäýýëýë, ò¿¿íèé íóóöëàëûã õàäãàëàõ, õàìãààëàõ, ò¿¿í÷ëýí ñýæèãòýé ã¿éëãýýíèé áîëîí áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýýíèé òàéëàíã Ìîíãîëáàíêíû äýðãýäýõ Ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéí àëáà áîëîí ýðõ á¿õèé áóñàä áàéãóóëëàãàä äàìæóóëàõ òàëààðõ áàíê, ò¿¿íèé óäèðäëàãà, àæèëòíóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîâ.

Æóðàì øèíý÷ëýí áàòëàõ òóõàé

Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 15 äóãààð ç¿éëä çààñàí øààðäëàãûã áàíê õýðõýí áèåë¿¿ëæ áàéãààã òîîöîõ çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîæ, ò¿¿íèé áèåëýëòýä õÿíàëò òàâèõ, Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 31 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí àëáàäëàãûí àðãà õýìæýýã õýðýãæ¿¿ëýõ àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2004 îíû 227 òîîò òóøààëûã õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, “Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîãòîîõ, õÿíàëò òàâèõ æóðàì”-ûã øèíý÷ëýí áàòàëëàà.

Æóðàìä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé

Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2007 îíû 312 äóãààð òóøààëààð áàòàëñàí “Ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýñ ñýðãèéëýõ, ò¿¿íòýé òýìöýõýä õàðèëöàã÷èéã òàíüæ ìýäýõ òàëààð áàíêíû áàðèìòëàõ æóðàì”-ä õàðèëöàã÷èéí òóõàé àëáàí ¸ñíû áàðèìò áè÷èã, õàðèëöàã÷ ãýñýí íýð òîìü¸îíû òàéëáàð áîëîí òóñ æóðìûí 2.10ò “Äàíñòàé õàðèëöàã÷ á¿ðèéí èðãýíèé ¿íýìëýõ, óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýýíèé íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëñýí õóóëáàðûã áàíê ººðòºº àâ÷ õàäãàëàõ áºãººä äàíñòàé õàðèëöàã÷èéí èðãýíèé ¿íýìëýõ, óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýýí äýõ ìýäýýëýë ººð÷ëºãäºõ á¿ð ò¿¿íèéã øèíý÷èëíý” ãýæ, òóñ æóðìûí 2.2ò ã¿éëãýý õèéõ áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áóñàä ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýýñ ºìíº ýíý æóðìûí 1.5, 1.6-ä çààñíààñ ¿ë õàìààðàí õàðèëöàã÷ààñ ãàðãóóëæ àâàõ ìýäýýëëèéí æàãñààëòûã òóñ òóñ íýìæ îðóóëàâ.

Æóðàìä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé

Ìîíãîëáàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2007 îíû 313 äóãààð òóøààëààð áàòàëñàí “Ñýæèãòýé áîëîí áýëýí ìºíãºíèé ã¿éëãýýã ìýäýýëýõ æóðàì”-ûí 3.1.4-ä 20 ñàÿ òºãðºã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ä¿íòýé ñýæèãòýé ã¿éëãýýã ÁÌÃÒ-ãèéí çýðýãöýý ÑÃÒ-ãèéí äàãóó ÑÌÀ-ä ìýäýýëíý ãýæ, 3.1.5-ä 20 ñàÿ òºãðºãººñ áàãà áîëîâ÷ ñýæèãòýé ã¿éëãýý èëýðâýë õàðèëöàã÷èéí òóõàé ìýäýýëëèéã áîëîìæòîé á¿õ ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýðò ¿íäýñëýí ÑÃÒ-ã áºãëºæ ÑÌÀ-ä ìýäýýëíý ãýæ òóñ òóñ íýìæ îðóóëàâ. Òóñ æóðìûí 2.1-èéã “Áàíê íü õàðèëöàã÷èéã áóþó ã¿éëãýýã ìºí㺠óãààõ, ýñõ¿ë òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ãýæ ¿çýõ õàíãàëòòàé ¿íäýñëýë áàéãàà áîë ýñõ¿ë õóóëü òîãòîîìæèä õîðèãëîîã¿é ìýäýýëýë ºãºõººñ èëò òàòãàëçñàí õàðèëöàã÷èéí òóõàé ÑÃÒ-ã áºãëºæ 24 öàãèéí äîòîð ÑÌÀ-íä ìýäýýëíý” ãýæ, 3.1-ä Áàíê ÑÌÀ-íä 7 õîíîãèéí äîòîð ìýäýýëýõ ã¿éëãýýíèé æàãñààëòûã ººð÷ëºâ. Òóñ æóðàìä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðñîíòîé õîëáîãäóóëæ 2007 îíû 313 äóãààð òóøààëààð áàòàëñàí òóñ æóðìûí 1, 2 äóãààð õàâñðàëòûã õ¿÷èíã¿é áîëãîæ, 2007 îíû 547 òîîò òóøààëààð ÑÌÀ-íä èð¿¿ëýõ “Áýëýí ìºí㺺ðõ ã¿éëãýýíèé òàéëàí”, “Áýëýí ìºí㺺ðõ ã¿éëãýýíèé òàéëàíã áºãëºõ çààâàð”, “Ñýæèãòýé ã¿éëãýýíèé òàéëàí”, “Ñýæèãòýé ã¿éëãýýíèé òàéëàíã áºãëºõ çààâàð” ãýñýí 4 õàâñðàëò áàòàëæ, ò¿¿ãýýð ã¿éëãýýíèé òàéëàíä îðóóëàõ ìýäýýëýë, òàéëàíã áºãëºõ ïðîöåññûã òîäîðõîéëæ ºãºâ.

116

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

6 Àóäèòîðûí òàéëàí

ÓÄÈÒÎÐÛÍ ÒÀÉËÀÍ

Çàõèðëóóäûí Ǻâëºëèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõ íü Çàõèðëóóäûí Ǻâëºëèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã áàéíà. Ìîíãîëáàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã Ñàíõ¿¿ãèéí Òàéëàãíàëûí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí áýëòãýñýí áîëíî. Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë íü 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ Áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, òóõàéí ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí ¿ð ä¿í áà ìºíãºí ã¿éëãýýã ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ¿íýí çºâººð èëýðõèéëýõèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë íü Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäëûã ¿íýí çºâ èëýðõèéëýõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéã çºâ çîõèñòîé õºòºëæ ÿâóóëäàã áºãººä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü Òîäðóóëãà 3 áà Òîäðóóëãà 4-ò òóñãàãäñàí øààðäëàãóóäàä íèéöýæ áàéãàà ãýäãèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé. ̺í Áàíêíû õºðºíãèéã õàìãààëàõ, çàëèëàí, áóñàä çºð÷èë, äóòàãäëààñ ñýðãèéëýõ, èëð¿¿ëýõ àðãà õýìæýýã àâàõ íü Çàõèðëóóäûí Ǻâëºëèéí ¿¿ðýã áàéäàã. 3-34 äóãààð õóóäñàíä ¿ç¿¿ëñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã áýëòãýõäýý çîõèõ áîäëîãûã áàðèìòàëæ, ¿íäýñëýëòýé áºãººä çîõèñòîé øèéäýë, òîîöîîëëûã àøèãëàæ, á¿õèé ë õîëáîãäîõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòóóäûã äàãàæ ìºðäñºí ãýæ Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë ¿çýæ áàéíà.

Çàõèðëóóäûí Ǻâëºëèéí øèéäâýðèéí äàãóó ãàðûí ¿ñýã çóðñàí:

À. Áàòñ¿õ Åðºíõèéëºã÷, Ìîíãîëáàíê

Óëààíáààòàð, Ìîíãîë óëñ 2008 îíû 7 äóãààð ñàðûí 3

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

117

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÕÀÐÀÀÒ ÁÓÑ ÀÓÄÈÒÎÐÛÍ Ä¯ÃÍÝËÒ Ìîíãîëáàíêíû ãèø¿¿äýä Áèä Ìîíãîëáàíêíû 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººðõ òàéëàí òýíöýë, òóõàéí ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí, ºì÷èéí ººð÷ëºëòèéí òàéëàí, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàí, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ãîë áîäëîãóóäûí òîâ÷îî áîëîí áóñàä òàéëáàð òîäðóóëãóóäààñ á¿ðäñýí äàðààõü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäàä àóäèò õèéæ ã¿éöýòãýëýý. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäòàé õîëáîîòîéãîîð Áàíêíû óäèðäëàãûí õàðèóöëàãà Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó áýëòãýõ áà ¿íýí çºâ òîëèëóóëàõ íü Áàíêíû óäèðäëàãûí õàðèóöëàãà áàéäàã. Ýíýõ¿¿ õàðèóöëàãàä íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí çîõèñòîé áîäëîãóóäûã ñîíãîí àâ÷ õýðýãëýõ ìºí íºõöºë áàéäàëä óÿëäñàí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîîöîîëëóóäûã õèéõ çàìààð çàëèëàí, àëäààíû óëìààñ ¿¿ñ÷ áîëîõ ìàòåðèàëëàã áóðóó èëýðõèéëýëã¿é ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ, òîëèëóóëàõ ¿éë ÿâöàä õîëáîîòîé äîòîîä õÿíàëòûã áèé áîëãîõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, òîãòìîë õýðýãëýæ áàéõ õàðèóöëàãà îðíî. Àóäèòîðûí õàðèóöëàãà Õèéæ ã¿éöýòãýñýí àóäèò äýýðýý ¿íäýñëýí ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûí òàëààð õàðààò áóñ ä¿ãíýëò ãàðãàí, ººð àëèâàà íýã ýòãýýäýä áèø çºâõºí òà á¿õýíä òàéëàãíàõ íü áèäíèé õàðèóöëàãà þì. Áèä ýíýõ¿¿ òàéëàíãèéí àãóóëãûí õ¿ðýýíä ººð àëèâàà íýã ãóðàâäàã÷ òàëûí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é áîëíî. Áèä àóäèòàà Àóäèòûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýñýí áîëíî. Òýäãýýð ñòàíäàðòóóä íü ¸ñ ç¿éí øààðäëàãóóäàä íèéöýæ àæèëëàõ ìºí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä íü ìàòåðèàëëàã àëäààã¿é ýñýõ òàëààð çîõèñòîé áàòàëãààæóóëàëòûã îëæ àâàõûí òóëä àóäèòàà òºëºâëºæ ã¿éöýòãýõèéã áèäíýýñ øààðääàã. Àóäèòûí àæèëä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ä¿í áîëîí òîäðóóëãóóäûí òàëààð àóäèòûí íîòîëãîî îëæ àâàõ ãîðèìóóäûã ã¿éöýòãýõ àæèë áàãòàíà. Ñîíãîí àâàõ ãîðèìóóä íü çàëèëàí áîëîí àëäààíû óëìààñ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áóðóó èëýðõèéëýãäñýíýýñ ¿¿ñýõ ýðäñëèéí ¿íýëãýý çýðãèéã áàãòààñàí àóäèòîðûí ìýðãýæëèéí ¿íýëýìæýýñ õàìààðíà. Òýäãýýð ýðñäëèéí ¿íýëãýýí¿¿äèéã õèéõäýý àóäèòîð íü áàéãóóëëàãûí äîòîîä õÿíàëòûí ¿ð íºëººòýé ýñýõ òàëààð ä¿ãíýëò ãàðãàõ çîðèëãîîð áèø çºâõºí òóõàéí íºõöºë áàéäàëä çîõèñòîé àóäèòûí ãîðèìóóäûã çîõèîõ ¿¿äíýýñ áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áýëòãýõ, òýäãýýðèéã ¿íýí çºâ òîëèëóóëàõ ¿éë ÿâöàä õîëáîîòîé äîòîîä õÿíàëòûã õàðãàëçàæ ¿çäýã.

118

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÕÀÐÀÀÒ ÁÓÑ ÀÓÄÈÒÎÐÛÍ Ä¯ÃÍÝËÒ (¿ðãýëæëýë) Àóäèòîðûí õàðèóöëàãà (¿ðãýëæëýë) ̺í àóäèòûí àæèëä õýðýãæ¿¿ëæ áóé íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãóóäûí òààðàìæ, óäèðäëàãûí õèéñýí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëòýé õîëáîîòîé òîîöîîëëóóäûí áîäèòîé ýñýõèéã ¿íýëæ ¿çýõ àæèë îðíî. Áèäíèé îëæ àâñàí àóäèòûí íîòîëãîî íü áèäíèé ãàðãàñàí ä¿ãíýëòýä õàíãàëòòàé, çîõèñòîé ¿íäýñëýë áîëæ ÷àäíà ãýäýãò áèä èòãýëòýé áàéíà. Ä¿ãíýëò Áèäíèé ä¿ãíýëòýýð ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä íü 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë õèéãýýä òóõàéí ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í, ìºíãºí ã¿éëãýýã Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòóóäûí äàãóó ¿íýí çºâ, áîäèòîé ¿ç¿¿ëñýí áàéíà. Áèä ººðñäèéí ä¿ãíýëòýý ººð÷ëºëã¿éãýýð, òà á¿õíèé àíõààðëûã ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûí Òîäðóóëãà 19 áóþó Áàíê íü Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 23 äóãààð ç¿éëèéí çààëòàä íèéöýýã¿é áîëîõûã òîäîðõîéëñîí òîäðóóëãàä õàíäóóëæ áàéíà.

Óëààíáààòàð õîò, Ìîíãîë Óëñ 2008 îíû 7 äóãààð ñàðûí 3-íû ºäºð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

119

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31-ÍÈÉ ªÄЪªÐ ÄÓÓÑÃÀÂÀÐ ÁÎËÑÎÍ ÆÈËÈÉÍ ÎÐËÎÃÎ, ¯Ð įÍÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ

Òîäðóóëãà

2006 ñàÿ òºãðºã

Õ¿¿íèé îðëîãî

3

48,414

18,779

Õ¿¿íèé çàðäàë

4

(18,895)

(8,072)

29,519

10,707

5

29,831

2,309

6

26,959

(7,487)

1,879

1,204

88,188

6,733

(39,451)

-

48,737

6,733

8

(4,890)

(4,667)

10

(36,719)

(5,199)

Õ¿¿íèé öýâýð îðëîãî Àëò, ¿íýò ìåòàëëûí àðèëæààíû öýâýð àøèã Âàëþòûí õàíøèéí çºð¿¿íèé öýâýð àøèã/(àëäàãäàë) ¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî ¯éë àæèëëàãààíû íèéò îðëîãî Áîëçîøã¿é àëäàãäëûí çàðäàë

7

¯éë àæèëëàãààíû öýâýð îðëîãî ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë ¯éë àæèëëàãààíû áóñàä çàðäàë Òàéëàíò æèëèéí àøèã/(àëäàãäàë)

Õàâñðãàñàí òîäðóóëãà íü ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

120

2007 ñàÿ òºãðºã

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

7,128

(3,133)

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31-ÍÈÉ ªÄЪªÐÕ ÒÀÉËÀÍ ÒÝÍÖÝË

Òîäðóóëãà

2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

ÀÊÒÈ Áýëýí ìºí㺠Àëò áà ¿íýò ìåòàëë Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò - Áîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöýë

11

23,197 365,295

20,792 167,870

12 13

831,192 -

612,859 11,195

14

115,748

60,701

15

64,582

115,967

Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë

16

19,292

18,373

Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë

17

29,604

35,822

¯íäñýí õºðºíãº

18

18,093

18,276

Áóñàä àêòèâ

19

2,416

19,464

1,469,419

1,081,319

364,074

245,099

ÍÈÉÒ ÀÊÒÈ ÏÀÑÑÈ ÿéëãýýíä ãàðãàñàí áýëýí ìºí㺠¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð

13

-

11,272

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

20

103,425

70,845

Ãàäààä ºð òºëáºð

21

149,502

150,633

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëàãóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ

22

603,332

405,129

Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ

23

171,027

148,542

Áóñàä ïàññèâ

24

ÍÈÉÒ ÏÀÑÑÈÂ

38,346

16,683

1,429,706

1,048,203

5,000 5,130 15,704

5,000 4,561 11,145

įÐÌÈÉÍ ÑÀÍ ÁÀ ͪªÖ Ä¿ðìèéí ñàí Õóðèìòëàãäñàí àøèã Åðºíõèé íººöèéí ñàí

25

Áóñàä íººö

27

ÍÈÉÒ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê ÍÈÉÒ ÏÀÑÑÈ ÁÀ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê

26

13,879

12,410

39,713

33,116

1,469,419

1,081,319

Õàâñðãàñàí òîäðóóëãà íü ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

121

122

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

11,145

-

5,000

-

Òàéëàíò æèëèéí íèéò îðëîãî áà çàðëàãà

Íèéãìèéí õºãæëèéí ñàíä øèëæ¿¿ëñýí Âàëþòûí õàíøèéí áîäèò áóñ àëäàãäëûã øèëæ¿¿ëñýí 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íýýð Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð àëäàãäàë áóþó ººðèéí õºðºíãºä øóóä õ¿ëýýí çºâøººðñºí íèéò çàðäàë Òàéëàíò æèëèéí àëäàãäàë Òàéëàíò æèëèéí íèéò îðëîãî áà çàðäàë

Õàâñðãàñàí òîäðóóëãà íü ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íýýð

Íèéãìèéí õºãæëèéí ñàíä øèëæ¿¿ëñýí Åðºíõèé íººöºä øèëæ¿¿ëñýí õóðèìòëàãäñàí àøèã

-

-

15,704

4,559

5,000

-

-

-

-

5,000

2006 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íýýð Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð àëäàãäàë áóþó ººðèéí õºðºíãºä øóóä õ¿ëýýí çºâøººðñºí íèéò çàðäàë Òàéëàíò æèëèéí àëäàãäàë

Ä¿ðìèéí ñàí ñàÿ òºãðºã

Åðºíõèé íººö (Òîäðóóëãà 26) ñàÿ òºãðºã 11,145

¯ë õóâààðèëàãäàõ

13,879

-

-

1,469 1,469

12,410

(8,840)

-

(67)

(67) -

Áóñàä íººö (Òîäðóóëãà 27) ñàÿ òºãðºã 21,317

5,130

(4,559)

(2,000)

7,128 7,128

4,561

8,840

(796)

(3,133)

(3,133)

(350)

Õóðèìòëàãäñàí àøèã ñàÿ òºãðºã

Õóâààðèëàãäàõ

2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31-ÍÈÉ ªÄЪªÐ ÄÓÓÑÃÀÂÀÐ ÁÎËÑÎÍ ÆÈËÈÉÍ ªÌ×ÈÉÍ ªªÐ×˪ËÒÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

39,713

-

(2,000)

1,469 7,128 8,597

33,116

-

(796)

(3,200)

(67) (3,133)

37,112

Íèéò ñàÿ òºãðºã

Àóäèòîðûí òàéëàí

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31-ÍÈÉ ªÄЪªÐ ÄÓÓÑÃÀÂÀÐ ÁÎËÑÎÍ ÆÈËÈÉÍ ÌªÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝÍÈÉ ÒÀÉËÀÍ 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÌªÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝ Òàéëàíò æèëèéí àøèã/(àëäàãäàë) Òîõèðóóëãà :Àëòíû äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò áóñ (àøèã)/àëäàãäàë Ãàäààä âàëþòûí õàíøèéí òýãøèòãýëèéí (àøèã)/àëäàãäàë ¯íýò ìåòàëëûí äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò áóñ àëäàãäàë ¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë Äàíñíààñ õàññàí ¿íäñýí õºðºí㺠Ãàðãàñàí àêêðåäèòèâò áàéãóóëñàí ñàí Áóñàä àêòèâûí áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàí Àæëûí êàïèòàëûí ººð÷ëºëòèéí ºìíºõ ¿éë àæèëëàãààíû àøèã ¯éë àæèëëàãààíû õºðºíãèéí ººð÷ëºëò¿¿ä:̺íãºæñºí àëò áà ¿íýò ìåòàëë Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò Áîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä àêòèâ ¯éë àæèëëàãààíû ïàññèâûí ººð÷ëºëò¿¿ä:ÿéëãýýíä ãàðãàñàí ìºí㺠¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ Ãàäààä ºð òºëáºð Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ Áóñàä ïàññèâ ¯éë àæèëëàãààíààñ îðñîí áýëýí ìºíãºíèé öýâýð ã¿éëãýý ժЪÍê ÎÐÓÓËÀËÒÛÍ ÌªÍÃªÍ Ã¯ÉËÃÝÝ ¯íäñýí õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî ¯íäñýí õºðºíãèéí õóäàëäàí àâàëò Õºðºí㺠îðóóëàëòàä àøèãëàñàí öýâýð ìºíãºí ã¿éëãýý

7,128

(3,133)

(27,757)

87

(19,198)

8,491

-

505

857 17 27,889 39,329

877 17 -

28,265

6,844

(169,668)

(158,569)

(53,578)

(28,423)

51,385

(56,260)

(200,054) (919) 6,218 (22,281)

(221,875) (758) 101,453 (12,502)

118,975 (77) 32,580 (1,131)

53,413 (54,868) (8,243)

198,203

314,831

22,485

58,994

(8,226)

16,050

2,177

10,087

11 (702)

7 (1,614)

(691)

(1,607)

̺íãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãèéí öýâýð ºñºëò Âàëþòûí õàíøèéí çºð¿¿íèé íºëºº ̺íãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãèéí ýõíèé ¿ëäýãäýë

1,486 919 20,792

8,480 196 12,116

̺íãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãèéí ýöñèéí ¿ëäýãäýë

23,197

20,792

Õàâñðãàñàí òîäðóóëãà íü ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëíî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

123

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

1. ÁÀÍÊÍÛ ÒÓÕÀÉ ÅЪÍÕÈÉ ÌÝÄÝÝËÝË Ìîíãîëáàíê íü Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí 1924 îíû 6 äóãààð ñàðûí 2-íû ºäðèéí òîãòîîëîîð Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíê (öààøèä Áàíê ãýõ) áîëîí áàéãóóëàãäñàí áà áàéðøèë íü: Ìîíãîë Óëñ, Óëààíáààòàð 46, Áàãà òîéðóó 9. Áàíê íü á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààãàà Ìîíãîë Óëñàä ÿâóóëäàã áºãººä Àíãëè óëñûí Ëîíäîí õîò äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçðààñ ººð õèëèéí ÷àíàäàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ñàëáàðã¿é áîëíî. Áàíê íü Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí áàéãóóëëàãà. Áàíêíû ¿íäñýí çîðèëãî íü Ìîíãîë Óëñûí ¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãò áîëîõ òºãðºãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã áàòàëãààæóóëàõ áà ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë, áàíêíû ñèñòåìèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çàìààð òýíöâýðòýé, òîãòâîðòîé ¿íäýñíèé ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèõ ÿâäàë þì. Ìîíãîëáàíê íü ýäãýýð çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõü ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ÿâóóëäàã. ¯¿íä: - Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëíý - Çàñãèéí ãàçðûí ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷èéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ - Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ - Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîã çîõèîí áàéãóóëàõ - Ãàäààä âàëþòûí óëñûí íººöèéã ýçýìøèõ, çîõèöóóëàõ - ÿéëãýýíä ìºíãºí òýìäýãò ãàðãàõ Áàíêíû 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí æèëèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ãàðãàõûã Çàõèðëóóäûí Ǻâëºëèéí 2008 îíû 7 äóãààð ñàðûí 3-íû ºäðèéí øèéäâýðýýð çºâøººðñºí.

2. ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÓÓÄ 2.1 ÒÀÉËÀÍ ÁÝËÒÃÝÕ ¯ÍÄÝÑËÝË Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä íü Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí ñòàíäàðòóóä (CÒÎÓÑ)-ûí äàãóó áýëòãýãäñýí áîëíî. Áîäèò ¿íý öýíýýðýý õýìæèãäýõ áàðèëãóóä, ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä, “Áîðëóóëàõàä áýëýí” ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûã ýñ òîîöâîë ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ò¿¿õýí ºðòãèéí çàð÷ìààð áýëòãýñýí áîëíî. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí äàõü ä¿íã¿¿äèéã òîäðóóëãàä ººðººð çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ñàÿûí îðíîîð, Ìîíãîë òºãðºãººð òàéëàãíàñàí.

124

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (a) Õ¿¿íèé áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî áà çàðäàë

“Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áàéãàà” ýñâýë “Áîäèò ¿íèéí ºñºëò áóóðàëò íü îðëîãî, çàðëàãûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõ” ãýæ àíãèëàãäñàí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äýýñ áóñàä á¿õ õ¿¿òýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äèéí õ¿¿íèé îðëîãî, çàðäëûã õîëáîãäîõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠ýñâýë ºð òºëáºðèéí ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâèéã õýðýãëýí îðëîãûí òàéëàíä “Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî” áà “Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ çàðäàë” ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðíº. ¯íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí çýýë, óðüä÷èëãààíû õ¿¿íèé îðëîãîîñ áóñàä õ¿¿íèé îðëîãûã àêêðóýë ñóóðèàð îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. ¯íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí õ¿¿íèé îðëîãûã ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí á¿ðòãýëèéí ä¿íä õýðýãëýñýí àíõíû ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâü õýìæýýãýýð òîîöîæ õ¿ëýýí çºâøººðíº.

(á) Øèìòãýëèéí îðëîãî Áàíêíû øèìòãýëèéí îðëîãî íü èõýâ÷ëýí áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîî, ãàäààä áàíêóóäûí òºëáºð òîîöîîíû øèìòãýëýýñ á¿ðääýã. Õóðààìæ áà øèìòãýëèéí îðëîãûã èõýâ÷ëýí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñýí õóãàöààíä íü àêêðóýë ñóóðèàð õ¿ëýýí çºâøººðäºã. (â) Ãàäààä âàëþòûí õºðâ¿¿ëýã Áàíê íü ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû áîëîí òàéëàãíàëûí ìºíãºí íýãæ áîëîõ Ìîíãîë òºãðºãººð ãàðãàäàã. Ãàäààä âàëþòûí ã¿éëãýýã àíõ á¿ðòãýõäýý ã¿éëãýý õèéãäñýí ºäðèéí õàíøààð ¿éë àæèëëàãààíû ìºíãºí íýãæ ð¿¿ õºðâ¿¿ëæ á¿ðòãýíý. Ãàäààä âàëþòààð á¿ðòãýãäñýí ìºíãºí õºðºí㺠áà ºð òºëáºð¿¿äèéã òàéëàí òýíöëèéí ºäðèéí õàíøààð õºðâ¿¿ëäýã. Áàíê íü ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí ººðèéí ìºí㺺ðõ õºðºí㺠áà ºð òºëáºðèéã ºäºð á¿ð äàõèí ¿íýëæ áàéõ áîäëîãî áàðüäàã. Õàíøèéí á¿õ çºð¿¿ã àøèã, àëäàãäëààð á¿ðòãýíý. Ò¿¿õýí ºðòºã íü ãàäààä âàëþòààð õýìæèãäýõ ìºíãºí áóñ ç¿éë¿¿äèéã àíõíû ã¿éëãýýíèé ºäðèéí õàíøààð õºðâ¿¿ëíý. Áîäèò ¿íý öýíý íü ãàäààä âàëþòààð õýìæèãäýõ ìºíãºí áóñ ç¿éë¿¿äèéã áîäèò ¿íý öýíý òîäîðõîéëîãäñîí ºäðèéí õàíøààð õºðâ¿¿ëíý. (ã) Àëò áà ¿íýò ìåòàëë Àëòûã áîäèò ¿íýëãýýãýýð íü òàéëàí òýíöýëä òóñãàäàã áºãººä äàõèí ¿íýëãýýã ñàð á¿ð õèéäýã. Àëòíû áîäèò ¿íèéã òîãòîîõäîî àëòíû çàõ çýýëèéí ¿íèéã õàðãàëçàí ¿çäýã. Äàõèí ¿íýëãýýíèé îëç, ãàðçûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Àëò, ìºíãº, çîîñ áîëîí ò¿¿õ ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñèéã ºðòºã, öýâýð áîëîìæèò ¿íý öýíèéí àëü áàãààð íü á¿ðòãýäýã.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

125

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (ä) ̺íãº, ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºí㺠̺íãºí ã¿éëãýýíèé òàéëàíãèéí çîðèëãîîð ìºí㺠áà ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðºíãºä êàññ äàõü òºãðºã, ãàäààä âàëþò îðíî. (å) Càíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëò áà äàðààãèéí òàéëàíò ¿åèéí õýìæèëò (i) Õ¿ëýýí çºâøººðºõ ºäºð Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõàä õîëáîãäîõ õºðºíãèéã íü çàõ çýýëèéí æóðàì, õýëöëýýð òîãòîîñîí õóãàöààíä çàéëøã¿é øèëæ¿¿ëýõèéã øààðääàã ýäãýýð õóäàëäàí àâàëò, áîðëóóëàëòûã àðèëæàà õèéãäñýí ºäºð íü õ¿ëýýí çºâøººðäºã. ªºðººð õýëáýë áàíê õºðºíãèéã õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõûã àìëàñàí ºäºð õ¿ëýýí çºâøººðíº. ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã àðèëæààíû ºäðººð õ¿ëýýí çºâøººðíº. (ii) Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðèéí àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëò Àíõ õ¿ëýýí çºâøººð÷ áóé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí àíãèëàë íü òýäãýýðèéí çîðèóëàëò, øèíæ ÷àíàðààñ øàëòãààëíà. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã àíõëàí áîäèò ¿íýýð íü õýìæèõ áà õàðèí áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðëàãûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº, ºð òºëáºðèéí õóâüä áîäèò ¿íý äýýð òýäãýýðòýé øóóä õîëáîîòîé õóäàëäàí àâàëòûí ýñâýë ãàðãàëòûí àõèóö çàðäëóóäûã íýìñýí ä¿íãýýð á¿ðòãýíý. (iii) Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëòèéã íü îðëîãî, çàðëàãûí äàíñàíä á¿ðòãýäýã ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðò àëòíû îïöèîí, âàëþòûí õàíøíû ôîðâàðä ãýðýý õýëöë¿¿ä, ãàäààä âàëþòûí îïöèîí çýðýã áàãòàíà. ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã áîäèò ¿íý öýíýýð íü á¿ðòãýäýã áà áîäèò ¿íý öýíý íü ýåðýã áàéãàà ¿åä õºðºíãº, õàðèí ñºðºã áàéãàà ¿åä ºð òºëáºð ãýæ á¿ðòãýíý. Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äèéí áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëòèéã “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî” -îîð á¿ðòãýäýã. Õºðâºõ áîíäîä àãóóëàãäñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä ãýõ ìýò ººð áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðò àãóóëàãäñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã ñàëãàæ àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé áà àãóóëàãäñàí áîëîí àãóóëàã÷ ãýðýýí¿¿äèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä áîëîí ýðñäë¿¿ä íü íÿãò õàìààðàëã¿é, ìºí àãóóëàã÷ ãýðýýã íü àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøýýã¿é áà àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëòººð “Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðëàãûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõ”-ä àíãèëààã¿é áàéâàë òýäãýýðèéã áîäèò ¿íýýð íü á¿ðòãýíý. Àãóóëàã÷ ãýðýýíýýñ íü ñàëãàñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã àðèëæààíû áàãö äàõü áîäèò ¿íý öýíèéí ººð÷ëºëòººð íü á¿ðòãýõ áà óã ººð÷ëºëòèéã íü îðëîãî, çàðëàãûí äàíñàíä á¿ðòãýíý.

126

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (å) Càíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëò áà äàðààãèéí òàéëàíò ¿åèéí õýìæèëò (¿ðãýëæëýë) (iv) Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠ýñâýë ºð òºëáºð “Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé” ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äèéã (¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä ¿¿íä îðîõã¿é) áàãòààñàí “Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé” ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠ýñâýë ºð òºëáºð¿¿äèéã òàéëàí òýíöýëä áîäèò ¿íýýð íü á¿ðòãýíý. “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî”-ä áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëòèéã òóñãàíà. Õ¿¿íèé áîëîí íîãäîë àøãèéí îðëîãî ýñâýë çàðäëûã ãýðýýíèé íºõöëèéí äàãóó ýñâýë òºëáºðèéí ýðõ ¿¿ññýí ¿åä íü “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî”-ä á¿ðòãýíý. Ýíý á¿ëýãò îéðûí õóãàöààíä áîðëóóëàõ ýñâýë ýðã¿¿ëýí õóäàëäàí àâàõ çîðèëãîîð îëæ àâñàí ºðèéí áè÷ã¿¿ä, ýíãèéí õóâüöàà, ¿íýò öààñóóä îðñîí. (v) Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðäëûí äàíñàíä á¿ðòãýãääýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºð Äàðààõ íºõöë¿¿ä õàíãàãäñàí ¿åä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áà ºð òºëáºðèéã àíõëàí õ¿ëýýí çºâøººðºõ人 ýíý àíãèëàëä îðóóëàõààð øèéäâýðëýæ áîëíî. ¯¿íä: - ýíýõ¿¿ øèéäâýð íü àêòèâûã õýìæèõ ýñâýë àêòèâààñ ¿¿ñýõ îëç ãàðçûã ÿëãààòàé ñóóðèàð îðëîãî, çàðäàëä õ¿ëýýí çºâøººðñºíººñ áèé áîëîõ òóóøòàé áóñ áàéäëûã àðèëãàõ ýñâýë äîðâèòîéãîîð áóóðóóëàõ; ýñâýë - ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áà ºð òºëáºð íü ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áà ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºðèéí á¿ëãèéí íýã õýñýã ýñâýë àëü àëü íü áºãººä òýäãýýðèéã õ¿÷èí òºãºëäºð ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãî ýñâýë õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñòðàòåãèéí äàãóó óäèðäàæ, ã¿éöýòãýëèéã íü áîäèò ¿íý äýýð íü ñóóðèëàí õýìæäýã; ýñâýë - ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðò àãóóëàãäñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñýë áàãòàæ áàéãàà áîë (ãýõäýý àãóóëàãäñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð íü ìºíãºí óðñãàëûã íü èõýýõýí õýìæýýãýý𠺺ð÷ëºõã¿é íü, ýñâýë áàãà õýìæýýíèé ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð ýñâýë îãò ñóäàëãààã¿éãýýð óã õýðýãë¿¿ð òóñäàà á¿ðòãýãäýõã¿é íü òîäîðõîé áàéãààãààñ áóñàä òîõèîëäîëä). Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðäëûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºðèéã òàéëàí òýíöýëä áîäèò ¿íýýð íü òóñãàíà. Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëòèéã “Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðäëûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºðèéí öýâýð îëç ýñâýë ãàðç” äàíñàíä á¿ðòãýíý. Îðæ èðýõ ýñâýë òºëºõ õ¿¿ã ãýðýýíèé íºõöëèéí äàãóó õ¿¿íèé îðëîãî, çàðäàëä õóðèìòëóóëæ, íîãäîë àøãèéí îðëîãûã òóñ íîãäîë àøãèéã õ¿ðòýõ ýðõ ¿¿ññýí ¿åä íü “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî”-ä á¿ðòãýíý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

127

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (å) Càíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëò áà äàðààãèéí òàéëàíò ¿åèéí õýìæèëò (¿ðãýëæëýë) (vi) ‘Àíõíû ºäºð’-èéí àøèã Èäýâõèã¿é çàõ çýýë äýýðõ àðèëæààíû ¿íý íü èæèë õýðýãë¿¿ðèéí õóâüä çàõ çýýë äýýð àæèãëàæ áîëîõóéö îäîîãèéí çàõ çýýëèéí áîäèò ¿íýýñ çºð¿¿òýé ýñâýë çºâõºí çàõ çýýë äýýð àæèãëàæ áîëîõóéö ºãºãäëèéã áàãòààñàí õóâüñàã÷òàé ¿íýëãýýíèé çàãâàðò ¿íäýñëýí òîãòîîñîí áîäèò ¿íýýñ çºð¿¿òýé áàéâàë óã çºð¿¿ã (ýíý íü áîäèò ¿íý áà àðèëæààíû ¿íèéí çºð¿¿ áóþó àíõíû ºäðèéí àøèã þì) Áàíê îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “Àðèëæààíû öýâýð îðëîãî”-ä øóóä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Àæèãëàõ áîëîìæã¿é ºãºãäëèéã àøèãëàñàí òîõèîëäîëä àðèëæààíû ¿íèéí çºð¿¿ áà çàãâàðûí ¿íèéí çºð¿¿ã îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä ºãºãäë¿¿ä íü àæèãëàæ áîëîõóéö áîëîõ ¿åä ýñâýë òóõàéí õýðýãñëèéã ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðºõ ¿åä ë õ¿ëýýí çºâøººðíº. (vii) Äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò Áàíê íü äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ çîðèëãî, ÷àäâàðòàé, òîãòìîë ýñâýë òîäîðõîéëæ áîëîõóéö òºëáºðòýé áà òîãòîîñîí õóãàöààòàé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò ãýíý. Ýõíèé õýìæèëòèéí äàðàà äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûã ¿ð àøèãò õ¿¿íèé àðãà àøèãëàæ òîîöñîí õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ñ ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ñàíã õàññàí ä¿íãýýð õýìæèíý. Õîðîãäóóëñàí ºðòãèéã ¿ð àøèãò õ¿¿íèé ñàëøã¿é õýñýã áîëîõ õóäàëäàí àâàëòûí óðàìøóóëàë, õºíãºëºëò áîëîí øèìòãýëèéã îðîëöóóëàí òîîöäîã. Õîðîãäóóëàëò íü îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî”-ä áàãòàíà. Óã õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòààñ ¿¿ññýí àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë” õýñýãò õ¿ëýýí çºâøººðíº. (viii) Áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà çýýë, óðüä÷èëãàà Áóñàä áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà çýýë, óðüä÷èëãàà íü èäýâõòýé çàõ çýýë äýýð á¿ðòãýëã¿é, òîãòìîë ýñâýë òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé òºëáºð¿¿äòýé, òîãòñîí äóóñãàâàð õóãàöààòàé, “Çýýë áà àâëàãà” ãýæ àíãèëàãäàõ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä þì. Àíõ õýìæñýíèé äàðàà áóñàä áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà çýýë, óðüä÷èëãààã ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãûã õýðýãëýí õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ñ ¿íý öýíý áóóðàëòûí ñàíã õàññàí ä¿íãýýð á¿ðòãýíý. Õîðîãäóóëñàí ºðòãèéã ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëîõ õóäàëäàí àâàëòûí óðàìøóóëàë, õºíãºëºëò áîëîí øèìòãýëèéã îðîëöóóëàí òîîöíî. Õîðîãäóóëàëò íü îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî”-ä áàãòàíà. Óã õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòààñ ¿¿ññýí àëäàãäàëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “ Çýýëèéí àëäàãäëûí çàðäàë” õýñýãò õ¿ëýýí çºâøººðíº.

128

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (å) Càíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëò áà äàðààãèéí òàéëàíò ¿åèéí õýìæèëò (¿ðãýëæëýë) (ix) Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò ãýæ àíõíû õ¿ëýýí çºâøººðºëòººð èéíõ¿¿ àíãèëàãäñàí ýñâýë áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðäëûí äàíñàíä á¿ðòãýãääýã, äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ ýñâýë çýýë áà óðüä÷èëãàà ãýñýí àíãèëàëä áàãòààã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã õýëíý. Ýäãýýðò ººðèéí õºðºíãèéí õýðýãñýë, õàìòûí ñàíä îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòóóä, ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí áîëîí ºðèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä áàãòäàã. Àíõ õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûã áîäèò ¿íýýð íü õýìæäýã. Õýðýãæýýã¿é àøèã àëäàãäëûã ººðèéí õºðºíãèéí “Áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí íººö”-ä á¿ðòãýäýã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûã áîðëóóëàõàä, ºìíº õ¿ëýýí çºâøººðñºí õóðèìòëàãäñàí àøèã ýñâýë àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä “Áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî” ýñâýë “Áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë”-ààð õ¿ëýýí çºâøººðíº. Áàíê íü íýã òºðëèéí ¿íýò öààñàíä íýãýýñ èë¿¿ óäàà õºðºí㺠îðóóëñàí áîë òýäãýýðèéã “ýõýëæ àâñíàà ýõýëæ çàðëàãàäàõ” çàð÷ìûã áàðèìòëàí áîðëóóëñàí ãýæ ¿çíý. Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûã ýçýìøèæ áàéõ õóãàöààíä îëñîí õ¿¿ã ¿ð àøèãò õ¿¿íèé àðãààð òîîöîí, õ¿¿ãèéí îðëîãî ãýæ òàéëàãíàäàã. Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûã ýçýìøèæ áàéõ õóãàöààíä îëñîí íîãäîë àøãèéã òºëáºðèéí ýðõ íü òîãòîîãäñîí ¿åä îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî”-ä õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Èéíõ¿¿ õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòààñ ¿¿ññýí àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë”-ä õ¿ëýýí çºâøººð÷, áîðëóóëàõàä áýëýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí íººöººñ õàñ÷ ºãíº.

(x) Òºâ Áàíêíû ¿íýò öààñ áà ãàäààä ºð òºëáºð Ãýðýýò çîõèöóóëàëòûí àãóóëãà íü ººðèéí òîäîðõîé òîîíû õóâüöààíû îðîíä áýëýí ìºí㺠ýñâýë ººð ÿìàð íýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã ºãºõ ¿¿ðãèéã Áàíêèíä ¿¿ñãýæ áàéãàà ¿åä, Áàíêíààñ ãàðãàñàí áºãººä “Áîäèò ¿íèéí ººð÷ëºëò íü îðëîãî, çàðäëûí äàíñàíä á¿ðòãýãäýõ” ãýæ àíãèëàãäààã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä ýñâýë òýäãýýðèéí á¿ðäýë õýñã¿¿äèéã “Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñ áà ãàäààä ºð òºëáºð” ãýñýí íýðýýð ºð òºëáºðèéí õýñýãò àíãèëíà. ªð òºëáºð áà ººðèéí õºðºíãèéí àëü àëèíûõ íü ýëåìåíòèéã àãóóëñàí íèéëìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã ñàëãàæ òóñ òóñàä íü á¿ðòãýõ áºãººä ººðèéí õºðºíãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí ä¿í íü íèéò ä¿íãýýñ ºð òºëáºðèéí õýñãèéí áîäèò ¿íý (óã ºð òºëáºð ¿¿ññýí ºäðèéí áîäèò ¿íý)-èéã õàññàí ä¿í áàéíà. Àíõ õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà, Òºâ Áàíêíû ¿íýò öààñ áà ãàäààä ºð òºëáºðèéã äàðààãèéí òàéëàíò õóãàöààíä ¿ð àøèãò õ¿¿íèé àðãûã àøèãëàí õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ð íü õýìæèíý. Õîðîãäóóëñàí ºðòãèéã òîîöîõäîî ýäãýýðèéã ãàðãàõ ýñâýë ¿¿ñãýõ ¿åèéí õºíãºëºëò ýñâýë óðàìøóóëàë, ¿ð àøèãò õ¿¿ã á¿ðä¿¿ëæ áóé çàðäëóóäûã àâ÷ ¿çíý.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

129

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (¸) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºðèéí ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðºëò (i) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠Äàðààõ òîõèîëäîëä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã (õýðýãëýõ áîëîìæòîé áîë, ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí íýã õýñãèéã ýñâýë õîîðîíäîî òºñººòýé íýã á¿ëýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿äèéã) ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðíº: - Òóõàéí õºðºí㺺ñ ìºíãºí óðñãàë õ¿ëýýí àâàõ ýðõ íü äóóññàí; ýñâýë - Áàíê òóõàéí õºðºí㺺ñ ìºíãºí óðñãàë àâàõ ýðõýý øèëæ¿¿ëñýí ýñâýë “äàìæóóëàí ºíãºðººõ” õýëöëèéí äàãóó õ¿ëýýí àâñàí ìºí㺺 íèéò ä¿íãýýð íü óäààí õóãàöààãààð ñààòóóëàëã¿éãýýð ãóðàâäàã÷ òàëä òºëºõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí áîë - Áàíê õºðºíãèéí áàðàã á¿õ ýðñäýë áà ºãººæèéã øèëæ¿¿ëñýí ýñâýë Áàíê òóõàéí õºðºíãºòýé õîëáîîòîé ýðñäýë áà ºãººæèéã èõ õýìæýýãýýð øèëæ¿¿ëýýã¿é ìºí àâ÷ ¿ëäýýã¿é áîëîâ÷ õºðºíãèéí õÿíàëòûã øèëæ¿¿ëñýí Áàíê õºðºí㺺ñ ìºí㺠õ¿ëýýí àâàõ ýðõýý øèëæ¿¿ëñýí ýñâýë “äàìæóóëàí ºíãºðººõ” õýëöýë õèéñýí áîëîâ÷ õºðºíãºòýé õîëáîîòîé èõýíõ ýðñäýë áà ºãººæèéã áîëîí õÿíàëòûã øèëæ¿¿ëýýã¿é ìºí àâ÷ ¿ëäýýã¿é òîõèîëäîëä õºðºíãèéã Áàíêíû óã õºðºíãºä ¿ðãýëæë¿¿ëýí îðîëöñîîð áàéõ õýìæýýãýýð íü õ¿ëýýí çºâøººðíº. Ýíýõ¿¿ ¿ðãýëæèëñýí îðîëöîî íü øèëæ¿¿ëñýí õºðºíãèéí áàòàëãàà õýëáýðòýé áàéâàë îðîëöîîã òóñ õºðºíãèéí àíõíû á¿ðòãýëèéí ä¿í áà Áàíêíû òºëºõ øààðäëàãàòàé áîëîõ õàìãèéí èõ ä¿íãèéí àëü áàãààð õýìæèíý. Øèëæ¿¿ëñýí õºðºíãºòýé õîëáîîòîé ¿ðãýëæèëñýí îðîëöîî íü áîðëóóëñàí áà/ýñâýë õóäàëäàí àâñàí îïöèîí (¿¿íä áýëýí ìºí㺺ð òºëáºð õèéãääýã îïöèîí ýñâýë èæèë òºðëèéí õýëýëöýýð áàãòñàí) õýëáýðòýé áàéâàë òóñ îðîëöîîíû ä¿í íü Áàíêíû áóöààí õóäàëäàí àâ÷ áîëçîøã¿é øèëæ¿¿ëñýí õºðºíãèéí ä¿í þì. Ãýñýí õýäèé ÷, áîäèò ¿íý öýíýýð õýìæèãääýã õºðºíãèéã õóäàëäàõ îïöèîíòîé ¿åä Áàíêíû ¿ðãýëæë¿¿ëýí îðîëöñîîð áàéõ õýìæýý íü øèëæ¿¿ëñýí õºðºíãèéí áîäèò ¿íý öýíý áîëîí îïöèîí õýðýãæèõ ¿íèéí àëü áàãààð íü õÿçãààðëàãäàíà. (ii) Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºðèéã òºëºõººñ ÷ºëººëºãäñºí, ºð òºëáºð öóöëàãäñàí ýñâýë õóãàöàà íü äóóññàí áîë ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Õýðýâ îäîî îðøèí áàéãàà ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºðèéí çýýëä¿¿ëýã÷ íü õýâýýðýý áîëîâ÷ ÿëãààòàé íºõöºëòýé çýýëèéí ãýðýýãýýð îðëóóëñàí ýñâýë îäîî áàéãàà çýýëèéí íºõöºë ýðñ ººð÷ëºãäñºí áîë ýäãýý𠺺ð÷ëºëò øèíý÷ëýëòèéí äàãóó ºìíºõ ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºðèéã ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðºõ áà øèíý ºð òºëáºðèéã õ¿ëýýí çºâøººð÷, òóñ òóñûíõ íü äàíñíû ¿íèéí çºð¿¿ã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº.

130

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (æ) Áîäèò ¿íý öýíèéí òîäîðõîéëîëò Èäýâõòýé çàõ çýýë äýýð àðèëæààëàãäàæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí òàéëàí òýíöëèéí ºäðèéí áîäèò ¿íý íü àëèâàà ã¿éëãýýíèé çàðäëûã õàñààã¿é áèðæèéí õàíø áîëîí äèëëåðèéí ¿íý (óðò ïîçèöèéí õóâüä àâàõ ¿íý, áîãèíî ïîçèöèéí õóâüä çàðàõ ¿íý) äýýð ¿íäýñëýíý. Èäýâõòýé çàõ çýýë äýýð á¿ðòãýëã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí õóâüä áîäèò ¿íèéã íü òîõèðîìæòîé ¿íýëãýýíèé àðãóóäûã àøèãëàí òîäîðõîéëíî. Ýäãýýð àðãóóäàä öýâýð ºíººãèéí ¿íý öýíèéí àðãà, àæèãëàæ áîëîõóéö çàõ çýýëèéí ¿íýòýé, òºñººòýé ººð áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äòýé õàðüöóóëàõ àðãà, îïöèîíû ¿íýëãýýíèé çàãâàð, õîëáîãäîõ áóñàä ¿íýëãýýíèé çàãâàðóóä áàãòàíà. (ç) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò Áàíê íü ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠ýñâýë á¿ëýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿ä íü ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñíûã íîòëîõ áîäèò íîòîëãîî áàéãàà ýñýõèéã òàéëàí òýíöëèéí ºäºð á¿ð ¿íýëæ ¿çíý. Õýðýâ õºðºíãèéã àíõëàí õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà íýã áóþó ò¿¿íýýñ îëîí òîîíû “Àëäàãäëûí òîõèîëäîë”-ûí óëìààñ ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîî áèé áîëñîí áà óã “Àëäàãäëûí òîõèîëäîë” íü ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠ýñâýë á¿ëýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí áîäèòîéãîîð òîîöîîëîõ áîëîìæòîé èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëä íºëººëæ áàéãàà ¿åä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã ýñâýë á¿ëýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéã ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí ãýæ ¿çíý.¯íý öýíèéí áóóðàëòûí íîòîëãîîíä çýýëäýã÷ ýñâýë á¿ëýã çýýëäýã÷èä íü ñàíõ¿¿ãèéí òîìîîõîí õ¿íäðýëä îðñîí, çýýëèéí õ¿¿ áîëîí ¿íäñýí òºëáºð çºð÷èëä îðñîí, äàìïóóðàë ýñâýë ñàíõ¿¿ãèéí ººð áóñàä äàõèí çîõèîí áàéãóóëàëòàíä îðîõ ìàãàäëàëòàé áîëñîí, çºð÷èëòýé õîëáîîòîé ýäèéí çàñãèéí íºõöºë áàéäàëä ãàðñàí ººð÷ëºëò ãýõ ìýò òîîöîîëñîí èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëä õýìæèæ áîëîõóéö áóóðàëò áàéãààã õàðóóëñàí áîäèò ºãºãäºë áèé áîëîõ çýðýã îðíî. (i) Áóñàä áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà Õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ð á¿ðòãýãääýã, áóñàä áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãààíû ä¿íã¿¿äèéí õóâüä Áàíê íü ýõëýýä äàíãààðàà ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠òóñ á¿ðèéí õóâüä ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîî áàéãàà ýñýõèéã íýã á¿ð÷ëýí (òóñãàéëàí), äàðàà íü ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿äèéã íèéë¿¿ëýí (á¿ëãýýð íü) ¿íýëíý. Õýðýâ Áàíê íü íýã á¿ð÷ëýí ¿íýëýãäñýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íýëãýýíèé õóâüä (÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé, õîëáîãäîëã¿é ýñýõèéã ¿ë õàðãàëçàí) ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîî áàéõã¿é ãýæ ¿çâýë îéðîëöîî çýýëèéí ýðñäëèéí øèíæ ÷àíàð á¿õèé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí á¿ëýãò îðóóëàí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã íü íýãäñýí áàéäëààð ¿íýëäýã. ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí íýã á¿ð÷èëñýí ¿íýëãýý õèéãäñýí, ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë íü õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí, ýñâýë ¿ðãýëæèëæ áóé õºðºíãèéã á¿ëãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ¿íýëãýýíä îðóóëàõã¿é.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

131

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (ç) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò (¿ðãýëæëýë) (i) Áóñàä áàíêóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ áà îëãîñîí çýýë, óðüä÷èëãàà (¿ðãýëæëýë) ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë ãàðñàí òàëààð áîäèò íîòîëãîî áàéãàà áîë àëäàãäëûã òóõàéí õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿í áà èðýýä¿éä îðæ èðýõýýð òîîöîîëñîí ìºíãºí óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéí (áîäèòîîð òîõèîëäîîã¿é èðýýä¿éä õ¿ëýýãäýæ áóé çýýëèéí àëäàãäëûã îðóóëàõã¿é) çºð¿¿ãýýð õýìæèíý. Õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íã ýðñäëèéí ñàíãèéí äàíñààð áóóðóóëàõ áà àëäàãäëûí ä¿íã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Õ¿¿íèé îðëîãûã õºðºíãèéí àíõíû, ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâèàð áóóðóóëñàí õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íãýýñ ¿ðãýëæë¿¿ëýí òîîöíî. Öààøèä ýðãýí òºëºãäºõ ÿìàð íýã áîäèò ÷èã õàíäëàãà áàéõã¿é áà áàðüöàà õºðºí㺠íü á¿ðýí àøèãëàãäñàí ýñâýë áàíêèíä á¿ðýí øèëæñýí ¿åä çýýëèéã õîëáîãäîõ çýýëèéí ýðñäëèéí ñàíãèéí õàìò äàíñíààñ õàñíà. Õýðýâ äàðààãèéí æèë íü ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðààõ ¿éë ÿâäëûí óëìààñ òîîöîîëñîí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë ºñºõ ýñâýë áóóðâàë ýðñäýëèéí ñàíã òîõèðóóëàõ çàìààð ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàëûã ºñãºæ ýñâýë áóóðóóëæ áîëíî. Õýðýâ ºìíº äàíñíààñ õàññàí áàéñàí çýýë ýðãýí òºëºãäâºë òóñ òºëºëòèéã “Çýýëèéí àëäàãäëûí çàðäàë” äàíñíû êðåäèò òàëä áè÷íý. Îðæ èðíý ãýæ òîîöîîëñîí èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí àíõíû, ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâèàð áóóðóóëàí òîîöäîã. Çýýëèéí õ¿¿íèé õóâü íü õºâºã÷ áàéõ íºõöºëä ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õýìæèõ õºíãºëºëòèéí õóâü íü ºíººãèéí ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâüòàé òýíö¿¿ áàéíà. Áàðüöààòàé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí èðýýä¿éä îðæ èðýõýýð òîîöîîëñîí ìºíãºí óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíèéí òîîöîî íü áàðüöààã õóðààí àâàõ íü áîëîìæòîé ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí òóñ áàðüöààã õóðààí àâ÷, àëáàäàí áîðëóóëàõàä ãàðàõ çàðäëûã õàññàíû äàðààõ ìºíãºí óðñãàëûã õàðóóëäàã. ¯íý öýíèéí áóóðàëòûã íýãäñýí áàéäëààð ¿íýëýõèéí òóëä ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí òºðºë, õàìààðàõ ñàëáàð, ãàçàðç¿éí áàéðëàë, áàðüöàà õºðºíãèéí òºðºë, õóãàöàà õýòðýëòèéí áàéäàë áîëîí áóñàä ãîë õ¿÷èí ç¿éëñ çýðýã çýýëèéí ýðñäëèéí øèíæ ÷àíàðûã àãóóëñàí áàíêíû äîòîîä çýýëëýãèéí àíãèëëûí ñèñòåìä ¿íäýñëýí òýäãýýðèéã á¿ëýãëýíý. ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí á¿ëãèéí ¿íýëãýýíä õàìðàãäñàí á¿ëýã ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëûã îéðîëöîîëîí òîîöîõäîî á¿ëýãò áàãòàæ áóé õºðºíã¿¿äèéí çýýëèéí ýðñäýëèéí øèíæ ÷àíàðòàé õîëáîîòîéãîîð ãàð÷ áàéñàí ò¿¿õýí àëäàãäàëûí õóâü õýìæýýã àøèãëàíà. ªíºº ¿åä ¿ã¿é áîëñîí ò¿¿õýí íºõöºë áàéäëûí íºëººã àðèëãàõ, ò¿¿õýí àëäàãäëûí ñóóðèëæ áóé æèë¿¿äýä õàìààðàëã¿é ºíººãèéí íºõöºë áàéäëûí íºëººã õàðóóëàõ ¿¿äíýýñ ò¿¿õýí àëäàãäëûí ìýäýýíä ºíºº ¿åä àæèãëàãäàõóéö ºãºãäë¿¿äýä ¿íäýñëýí òîõèðãîî õèéíý. Èðýýä¿éä îðæ èðýõ ìºíãºí óðñãàëûí ººð÷ëºëòèéí òîîöîîëîë íü æèë æèëèéí àæèãëàæ áîëîõóéö õîëáîãäîõ ºãºãäë¿¿äèéí ººð÷ëºëò¿¿äèéã òóñãàñàí. (¯¿íä: àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèí, ýä õºðºíãèéí ¿íý, ºðãºí õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íý, òºëáºðèéí ÷àäàâõè, àëäàãäëûã èëýðõèéëýõ õ¿÷èí ç¿éëñ á¿ëãýýð áîëîí à÷ õîëáîãäëîîð íü). Èðýýä¿éä îðæ èðýõ ìºíãºí óðñãàëûã òîîöîîëîõîä àøèãëàñàí àðãà÷ëàë, òààìàãëàëóóäûã òîîöîîëñîí àëäàãäàë, áîäèòîîð õ¿ëýýñýí àëäàãäëûí õîîðîíäûí çºð¿¿ã áàãàñãàõ çîðèëãîîð òîãòìîë õÿíàíà.

132

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (ç) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò (¿ðãýëæëýë) (ii) Äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò Áàíê íü äóóñãàâàð õóãàöàà õ¿ðòýë ýçýìøèõ õºðºí㺠îðóóëàëò íýã á¿ð äýýð ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîî áàéãàà ýñýõèéã ¿íýëæ ¿çíý. ¯íý öýíý áóóðàëòûí àëäàãäàë ãàðñàí òàëààð áîäèò íîòîëãîî áàéãàà áîë àëäàãäëûã òóõàéí õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿í áà òîîöîîëñîí èðýýä¿éä îðæ èðýõ ìºíãºí óðñãàëûí ºíººãèéí ¿íý öýíý õî¸ðûí çºð¿¿ãýýð õýìæèíý. Õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íã áóóðóóëæ, àëäàãäàëûí ä¿íã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Õýðýâ äàðààãèéí òàéëàíò æèëä òîîöîîëæ áàéñàí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí õýìæýý íü óã ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà òîõèîëäñîí ¿éë ÿâäëûí óëìààñ áóóðâàë ºìíº õ¿ëýýí çºâøººðñºí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã “Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë” äàíñíû êðåäèòýä á¿ðòãýíý. (iii) Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóâüä, Áàíê íü õºðºí㺠îðóóëàëò ýñâýë á¿ëýã õºðºí㺠îðóóëàëò íü ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñíûã íîòëîõ áîäèò íîòîëãîî áàéãàà ýñýõèéã òàéëàí òýíöëèéí ºäºð á¿ð ¿íýëæ ¿çíý. “Áîðëóóëàõàä áýëýí” ãýæ àíãèëàãäñàí ººðèéí õºðºíãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóâüä ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîîíä áîäèò ¿íý öýíý íü òóñ õýðýãë¿¿ðèéí ºðò㺺ñ èõ õýìæýýãýýð ýñâýë òîãòìîë áóóð÷ áàéõ ÿâäàë îðäîã. ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí áîäèò íîòîëãîî áàéãàà òîõèîëäîëä õóðèìòëàãäñàí àëäàãäàë (õóäàëäàí àâàëò áà ºíººãèéí áîäèò ¿íý öýíý õî¸ðûí çºð¿¿íýýñ îðëîãûí òàéëàíä ºìíº íü õ¿ëýýí çºâøººðñºí áàéñàí òóõàéí õºðºí㺠îðóóëàëòòàé õîëáîîòîé ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õàññàí ä¿íãýýð õýìæèãäýõ)-ûã ººðèéí õºðºí㺺ñ õàñ÷ îðëîãûí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. ªºðèéí õºðºíãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿íý öýíý áóóðàëòûí àëäàãäëûí áóöààëòûã îðëîãûí òàéëàíãààð äàìæóóëäàãã¿é, ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí äàðààõ áîäèò ¿íèéí ºñºëòèéã ººðèéí õºðºíãºä òóñãàíà. “Áîðëóóëàõàä áýëýí” ãýæ àíãèëàãäñàí ºðèéí õºðºíãèéí õýðýãñëèéí õóâüä ò¿¿íèé ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ð á¿ðòãýãäýõ ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿äòýé àäèë øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä äýýð ñóóðèëàí ¿íýëíý. Çýýëèéí áóóðóóëñàí á¿ðòãýëèéí ä¿íãýýñ àíõíû ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâü õýìæýýãýýð òîîöîí, õ¿¿ã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õóðèìòëóóëàõ áà “Õ¿¿íèé áà ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî”-ûí íýã õýñýã áîëãîí á¿ðòãýíý. Õýðýâ äàðààãèéí òàéëàíò æèëä ºðèéí õýðýãñëèéí áîäèò ¿íý öýíý íü ºññºí áà óã ºñºëò íü ¿íý öýíý áóóðàëòûí àëäàãäëûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà òîõèîëäñîí ¿éë ÿâäàëòàé óÿëäààòàé áîëîõ íü òîãòîîäñîí áîë, ¿íý öýíý áóóðàëòûí àëäàãäëûã îðëîãûí òàéëàíãààð äàìæóóëàí áóöààíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

133

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (ç) Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò (¿ðãýëæëýë) (iv) Çýýëèéí øèíý÷èëñýí ãýðýý Áàíê íü áàðüöàà õºðºíãèéã õóðààæ ººðèéí áîëãîõîîñ èë¿¿òýéãýýð àëü áîëîõ ãýðýýã øèíý÷ëýí áàéãóóëàõ áîëîìæèéã õaéæ áàéäàã. ¯¿íä çýýëèéí ýðãýí òºëºëòèéí õóâààðèéã ñóíãàõ, çýýëèéí øèíý íºõöëèéã ñàíàë áîëãîõ çýðýã îéëãîëòûã õàìðóóëæ áîëîõ þì. Çýýëèéí ãýðýýã íýãýíò øèíý÷ëýí áàéãóóëñàí áîë çýýëèéã õóãàöàà õýòýðñýí ãýæ ¿çýõã¿é. Ãýðýýíä çààñàí çýýëèéí øàëãóóð íºõöºë¿¿ä áèåëæ áóé ýñýõ, èðýýä¿éí çýýë òºëºëò õèéãäýõ áàòàëãàà áàéãàà ýñýõèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿äíýýñ çýýëèéí øèíý÷èëñýí ãýðýýíä óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ áàéíãûí õÿíàëò òàâèí àæèëëàäàã. Ýäãýýð çýýë íü çýýëèéí àíõíû ¿ð àøèãò õ¿¿íèé õóâèàð òîîöîîëîãääîã íýã á¿ð÷èëñýí áîëîí íèéëìýë ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ¿íýëãýýíä õàìðàãäñààð áàéõ þì.

(è) Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéã öýâýðø¿¿ëýõ Õýðýâ áàéãóóëëàãà íü õ¿ëýýí çºâøººðñºí ä¿íã¿¿äèéã öýâýðø¿¿ëýõ õóóëèàð îëãîãäñîí ýðõòýé, òîîöîîã öýâýð ä¿íãýýð íü áàðàãäóóëàõ, ýñâýë õºðºíãèéã áîðëóóëæ ºð òºëáºðèéã íü áàðàãäóóëàõ àæëûã íýãýí çýðýã õèéõýýð çýõýæ áàéãàà ë áîë ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áà ºð òºëáºð¿¿äèéã õîîðîíä íü öýâýðø¿¿ëýí, öýâýð ä¿íãýýð òàéëàí òýíöýëä òîëèëóóëàõ ýðõòýé. Ìàñòåð öýâýðø¿¿ëýëò ãýðýýí¿¿äèéí õóâüä ýíý íü õýðýãæäýãã¿é áà õîëáîãäîõ õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºðèéã íèéò ä¿íãýýð íü òàéëàí òýíöýëä òóñ òóñàä íü òîëèëóóëäàã.

(é) ¯íäñýí õºðºí㺠Á¿õ ¿íäñýí õºðºíãèéã ºðò㺺ð íü àíõ á¿ðòãýäýã. Äàðààãèéí òàéëàíò õóãàöààíä ãàðñàí çàðäëûã òóõàéí çàðäàëòàé õîëáîãäñîí èðýýä¿éí ýäèéí çàñãèéí ¿ð ºãººæèéã Áàíê õ¿ðòýõ ìàãàäëàëòàé áà ºðòãèéã íü íàéäâàðòàéãààð õýìæèõ áîëîìæòîé òîõèîëäîëä ë õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íä íýìæ ýñâýë òóñäàà õºðºí㺠áîëãîõ õî¸ðûí àëü òààðàìæòàé ãýæ ¿çñýíýýð íü õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Àëèâàà ñîëüñîí õýñãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íã ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðíº. Á¿õ óðñãàë çàñâàðûã òýäãýýðèéí ãàðñàí òàéëàíãèéí õóãàöààíä îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðààõ ¿åä áàðèëãà áàéøèíã äàõèí ¿íýëñýí ä¿í (äàõèí ¿íýëãýýíèé ºäðèéí áîäèò ¿íýýñ õóðèìòëàãäñàí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õàññàí ä¿í)-ãýýð èëýðõèéëäýã. Áîäèò ¿íèéã ìýðãýæëèéí ¿íýëãýý÷èéí õèéñýí ¿íýëãýýãýýð ãàðãàæ èðñýí çàõ çýýëä ñóóðèëñàí íîòîëãîîãîîð òîäîðõîéëíî. Äàõèí ¿íýëýãäñýí õºðºíã¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíèéã òýäãýýð õºðºíã¿¿äèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íãýýñ èõ çºð¿¿òýé áàéëãàõã¿é áàéõ ¿¿äíýýñ òàâàí æèë òóòàìä íýã óäàà ¿íäñýí õºðºíã¿¿äèéã äàõèí ¿íýëíý. Äàõèí ¿íýëãýýíèé àëèâàà íýìýãäëèéã ººðèéí õºðºí㺠äîòîðõ äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä á¿ðòãýíý. Äàõèí ¿íýëãýýíèé àëèâàà íýã íýìýãäëýýñ ýõëýýä òóõàéí õºðºí㺠äýýð ºìíº íü ¿¿ñ÷, îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðñºí äàõèí ¿íýëãýýíèé áóóðàëòûã áóöààæ (ýíý òîõèîëäîëä ºñºëòèéã ºìíº õ¿ëýýí çºâøººðñºí áóóðàëòûí õýìæýýãýýð îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä îðëîãîîð õ¿ëýýí çºâøººðíº), ¿ëäýõ ä¿íã ººðèéí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíä íýìæ á¿ðòãýíý. Äàõèí ¿íýëãýýíèé áóóðàëòûã ýõëýýä òóõàéí õºðºí㺠äýýð ºìíº íü õ¿ëýýí çºâøººðñºí, õýðýãëýãäýýã¿é äàõèí ¿íýëãýýíèé íýìýãäëýýñ ñóóòãàõ áºãººä ¿¿íèé äàðàà ¿ëäýõ ä¿íã îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä çàðäëààð õ¿ëýýí çºâøººðíº. Õºðºíãèéã áîðëóóëàõ ýñâýë äàíñíààñ õàñàõ ¿åä òîäîðõîé íýã õºðºíãºòýé õîëáîîòîé àëèâàà íýã äàõèí ¿íýëãýýíèé ñàíã õóðèìòëàãäñàí àøèãò øóóä øèëæ¿¿ëíý.

134

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (é) ¯íäñýí õºðºí㺠(¿ðãýëæëýë)

Õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðààõ ¿åä áàðèëãà áàéøèíãààñ áóñàä ¿íäñýí õºðºíãèéã õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë áà õóðèìòëàãäñàí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûã õàññàí ºðò㺺ð èëýðõèéëäýã. Äóóñààã¿é áàðèëãàä ýëýãäýë áàéãóóëäàãã¿é. ¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäëèéã ¿íäñýí õºðºíãèéí òºðºë á¿ðýýð, äàðààõ àøèãëàëòûí æèëèéã ¿íäýñëýí øóëóóí øóãàìûí àðãààð áàéãóóëäàã. ¯¿íä:



Áàðèëãà, áàéøèí 25 - 60 æèë Òàâèëãà, òîíîã òºõººðºìæ 8 - 10 æèë Êîìïüþòåð 5 - 8 æèë Òýýâðèéí õýðýãñýë 6 - 8 æèë

¯íäñýí õºðºíãèéí ä¿í, ýëýãä¿¿ëýõ õóãàöàà, àðãà íü ºìíº õèéãäñýí òîîöîîëîë áà ¿íäñýí õºðºíãºä àãóóëàãäàæ áóé èðýýä¿éí ýäèéí çàñãèéí ºãººæèéí õ¿ëýýãäýæ áóé õýðýãëýýíèé õýâ çàãâàðò íèéöýæ áàéãàà ãýäãèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿äíýýñ ¿íäñýí õºðºíãèéí ¿ëäýõ ºðòºã, àøèãëàëòûí õóãàöàà, ýëýãäëèéí àðãûã ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí ýöýñ á¿ðò õÿíàæ ¿çäýã. ¯íäñýí õºðºíãèéã õóäàëäàí áîðëóóëàõ ¿åä ýñâýë òýäãýýðèéí àøèãëàëòààñ èðýýä¿éä ýäèéí çàñãèéí ¿ð ºãººæ îðæ èðýõã¿é ãýæ ¿çñýí ¿åä á¿ðòãýëýýñ õàñíà. ¯íäñýí õºðºíãèéí áîðëóóëàëòûí öýâýð îðëîãî (õýðýâ áàéãàà áîë), äàíñíû öýâýð ä¿í õî¸ðûí çºð¿¿ã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðäºã áà òóõàéí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé õýðýãëýãäýýã¿é õýñãèéã õóðèìòëàãäñàí àøèã óðóó øóóä õóâààðèëíà. (ê) Îðëîãûí àëáàí òàòâàð Ìîíãîë Óëñûí “Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí òóõàé õóóëü”-ä çààñíû äàãóó Áàíê íü îðëîãûí àëáàí òàòâàðààñ ÷ºëººëºãääºã. (ë) Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò Õºðºí㺠íü ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí áàéæ áîëîõ øèíæ òýìäýã áàéãàà ýñýõèéã Áàíê òàéëàíò õóãàöàà òóòàìä øàëãàæ ¿çäýã. Õýðýâ òèéì øèíæ òýìäýã èëýðñýí ýñâýë æèëä íýã óäàà õèéäýã õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí òåñòèéã õèéæ ã¿éöýòãýõ øààðäëàãàòàé ¿åä Áàíê íü õºðºí㺺ñ öóãëóóëàí àâàõ áîëîìæòîé ä¿íã òîîöîæ ¿çäýã. Öóãëóóëàí àâàõ ä¿í íü õºðºíãèéí ýñâýë áýëýí ìºí㺠áèé áîëãîã÷ íýãæèéí áîäèò ¿íý öýíý (áîðëóóëàëòûí çàðäëûã õàñàæ òîîöñîí) áà àøèãëàëòûí ºðòºã õî¸ðûí àëü ºíäºð íü áàéíà. Õºðºíãèéí äàíñíû ä¿í íü öóãëóóëàí àâàõ ä¿íãýýñ èë¿¿ áàéãàà ¿åä õºðºíãèéã ¿íý öýíèéí áóóðàëòàä îðñîí ãýæ ¿çýí öóãëóóëàí àâàõ ä¿íãýýð íü áóóðóóëàí á¿ðòãýíý. Àøèãëàëòûí ¿íèéã ¿íýëýõäýý, òîîöîîëñîí èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëûã ìºíãºíèé öàã õóãàöààíû ¿íý öýíý áà õºðºíãºä õàðãàëçàõ ýðñäë¿¿äèéí òàëààðõ ºíººãèéí çàõ çýýëèéí ¿íýëãýýí¿¿äèéã òóñãàñàí òàòâàðûí ºìíºõ õºíãºëºëòèéí õóâü õýìæýýãýýð áóóðóóëàí ºíººãèéí ¿íý öýíèéã îëíî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

135

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (ë) Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëò (¿ðãýëæëýë) Òàéëàí òýíöëèéí ºäºð á¿ð ºìíº õ¿ëýýí çºâøººðñºí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë àðèëñàí ýñâýë áóóðñàí ýñýõ òàëààð ÿìàð íýãýí øèíæ òýìäýã áàéãàà ýñýõ òàëààð ¿íýëãýýã õèéäýã. Õýðýâ òèéì øèíæ òýìäýã èëýðâýë íºõºí òºëºãäºõ ä¿íã îéðîëöîîëîí òîîöîæ ¿çíý. Õàìãèéí ñ¿¿ëä ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã õ¿ëýýí çºâøººðñíººñ õîéø õºðºíãèéí öóãëóóëàí àâàõ ä¿íã òîäîðõîéëîõîä àøèãëàñàí òîîöîîëëóóäàä ººð÷ëºëò ãàðñàí òîõèîëäîëä ë ºìíº õ¿ëýýí çºâøººðñºí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã áóöààíà. Õýðýâ òèéì áîë õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí ä¿íã öóãëóóëàí àâàõ ä¿í õ¿ðòýë íü ºñãºæ á¿ðòãýíý. Ýíý ºññºí ä¿í íü õýðýâ ºìíºõ æèë¿¿äýä õºðºíãºä ¿íý öýíèéí àëäàãäëûã õ¿ëýýí çºâøººðººã¿é áàéñàí áîë áàéõ ¸ñòîé áàéñàí á¿ðòãýëèéí öýâýð ä¿íãýýñ (ýëýãäëèéã õàññàí öýâýð ä¿íãýýñ) õýòðýõã¿é áàéíà. Èéì áóöààëòóóäûã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. Èéì áóöààëòûã õèéñíèé äàðàà, õºðºíãèéí øèíý á¿ðòãýëèéí ä¿í (¿ëäýãäýë ºðòãèéã õàññàí ä¿í)-ã ò¿¿íèé àøèãëàëòûí õóãàöààíä ñèñòåìòýéãýýð õóâààðèëàõ ¿¿äíýýñ ýëýãäëèéí çàðäàëä çàëðóóëãà õèéíý. (ì) Áóöààí õóäàëäàí àâàõ, óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Èðýýä¿éä òîäîðõîé çààñàí õóãàöààíä áóöààí õóäàëäàí àâàõ íºõöºëòýé õýëöýë (‘ðåïî’)-èéí äîð õóäàëäñàí ¿íýò öààñíóóäûã òàéëàí òýíöëýýñ ¿ë õ¿ëýýí çºâøººðäºãã¿é. Õ¿ëýýí àâñàí õîëáîãäîõ áýëýí ìºí㺺 õóðèìòëóóëñàí õ¿¿íèé õàìò òàéëàí òýíöýëä ‘Çýýëä¿¿ëñýí ¿íýò öààñ áà áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿äèéí áýëýí ìºí㺺ðõ áàðüöàà’ ãýæ òóñãàãäàõ áà ýíý íü Áàíêèíä îëãîñîí çýýë ãýñýí ýäèéí çàñãèéí óòãà àãóóëãûã èëýðõèéëäýã áàéíà. Áîðëóóëñàí áà èðýýä¿éä áóöààí õóäàëäàí àâàõ ¿íèéí çºð¿¿ã õ¿¿íèé çàðäàë ãýæ ¿çýæ ¿ð àøèãò õ¿¿íèé àðãûã àøèãëàí ãýðýýíèé õóãàöààíû òóðø õóðèìòëóóëíà. Õàðèí õºðºí㺠õ¿ëýýí àâàã÷ íü òóñ õºðºíãèéã áîðëóóëàõ ýñâýë áàðüöààíä òàâèõ ýðõòýé ¿åä òóñ õºðºíãèéã ‘Áàðüöààíä òàâüñàí àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺒 ãýæ òàéëàí òýíöýëä á¿ðòãýíý. Õàðèí áóöààí õóäàëäàõ õýëöýë (‘óðâóó ðåïî’)-èéí äîð õóäàëäàí àâñàí ¿íýò öààñíóóäûã òàéëàí òýíöýëä õ¿ëýýí çºâøººðäºãã¿é. Òºëñºí ìºí㺠õóðèìòëóóëñàí õ¿¿ãèéí õàìò òàéëàí òýíöýëä ‘Çýýëñýí ¿íýò öààñ áà óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿äèéí áýëýí ìºí㺺ðõ áàðüöàà’ ãýæ òóñãàãäàíà. Õóäàëäàí àâñàí áà áóöààí õóäàëäàõ ¿íèéí çºð¿¿ã õ¿¿ãèéí îðëîãî ãýæ ¿çýæ ¿ð àøèãò õ¿¿ãèéí àðãûã àøèãëàí ãýðýýíèé õóãàöààíû òóðø õóðèìòëóóëíà.

136

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.2 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ ÁYÐÒÃÝËÈÉÍ ÃÎË ÁÎÄËÎÃÓÓÄÛÍ ÒÎÂ×ÎÎ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (í) Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà Áàíê áèçíåñèéí õýâèéí íºõöºëä ãîëäóó òåíäåðèéí áàòàëãàà áîëîí àêêðåäèòèâýýñ á¿ðäýõ ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãààíóóäûã ãàðãàäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãààã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä àíõëàí á¿ðòãýõäýý áîäèò ¿íýýð íü áóþó õ¿ëýýí àâñàí óðàìøóóëëûí ä¿íãýýð “Áóñàä ºð òºëáºð”-ò õ¿ëýýí çºâøººðäºã. Èéíõ¿¿ àíõëàí õ¿ëýýí çºâøººðñíèé äàðàà, áàòàëãàà á¿ðò Áàíêíû õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûã õîðîãäóóëñàí óðàìøóóëàë áà óã áàòàëãààíû óëìààñ ¿¿ñýõ àëèâàà íýã ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé çàðäëûí õàìãèéí ñàéí òîîöîîëñîí ä¿í õî¸ðûí àëü èõýýð íü õýìæèíý. Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãààíû õîëáîãäîõ ºð òºëáºðèéí àëèâàà ºñºëòèéã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “¯íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäàë” äàíñàíä á¿ðòãýíý. Õ¿ëýýí àâñàí óðàìøóóëëûã ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãààíû õ¿÷èíòýé áàéõ õóãàöààíû òóðøèä íü øóëóóí øóãàìûí àðãààð òîîöîæ îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíãèéí “¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî” äàíñàíä õ¿ëýýí çºâøººðíº. (î) Àæèëëàãñäûí òýòãýìæ (i)

Áîãèíî õóãàöààò òýòãýìæ Öàëèí áà ò¿¿íòýé õîëáîãäîõ áóñàä çàðäëóóäûã Áàíêíû àæèë÷äààñ õîëáîãäîõ ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëñýí òóõàéí æèëä íü çàðäàëä òóñãàíà.

(ii) Çààâàë òºëºõ äààòãàëûí øèìòãýë¿¿ä Ìîíãîë Óëñûí õîëáîãäîõ õóóëü, òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó Ìîíãîë Óëñàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà êîìïàíèóä íü Ìîíãîë Óëñûí ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí äààòãàëûí ñàíä øèìòãýë òºëíº. Ýäãýýð øèìòãýëèéã ãàðñàí õóãàöààíä íü îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä çàðäëààð õ¿ëýýí çºâøººðíº.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

137

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.3 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÓÓÄÀÄ ÎÐÑÎÍ ªªÐ×˪ËÒ¯¯Ä Áàíê íü äàðààõ øèíý áîëîí íýìýëò ººð÷ëºëò õèéãäñýí ÑÒÎÓÑ-óóä áà Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí îëîí óëñûí òàéëáàðûí õîðîî (“ÑÒÎÓÒÕ”)íîîñ ãàðãàñàí òàéëáàðóóäûã òàéëàíò õóãàöààíä äàãàæ ìºðäñºí. * ÑÒÎÓÑ 7 Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä: Òîäðóóëãóóä * ÍÁÁÎÓÑ 1 Íýìýëò ººð÷ëºëò - Êàïèòàëûí òîëèëóóëãà * ÑÒÎÓÒÕ 7 ÍÁÁÎÓÑ 29 “Õýò èíôëÿöè á¿õèé ýäèéí çàñãèéí ¿åèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàë”-ûí “Äàõèí ã¿éöýòãýëèéí àðãûã àøèãëàõ íü” * ÑÒÎÓÒÕ 8 ÑÒÎÓÑ 2-ûí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý * ÑÒÎÓÒÕ 9 Àãóóëàãäñàí ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí äàõèí ¿íýëãýý * ÑÒÎÓÒÕ 10 Õóãàöààíû äóíäóóðõ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàë áà ¿íý öýíèéí áóóðàëò Äýýð äóðüäñàí øèíý áîëîí íýìýëò ººð÷ëºëò õèéãäñýí ñòàíäàðòóóä, òàéëáàðóóäûã äàãàæ ìºðäñºíººð Áàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãîä òîìîîõîí ººð÷ëºëò îðóóëàõàä õ¿ðãýýã¿é áà ñàíõ¿¿ãèéí ã¿éöýòãýë ýñâýë áàéäàëä ÿìàð íýã íºëºº ¿ç¿¿ëýýã¿é áîëíî. Ãýñýí õýäèé ÷ ÑÒÎÓÑ 7 “Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä”-èéí “Òîäðóóëãà”íü íýìýëò òîäðóóëãóóäûã õèéõýä õ¿ðãýæ áàéíà. Ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã áàòëàõ ºäðèéí áàéäëààð äàðààõü ñòàíäàðò, íýìýëò ººð÷ëºëò, òàéëáàðóóä íü áàòëàãäàõ øàòàíäàà áàéñàí áà õýðýãæèæ ýõëýýã¿é áàéñàí áîëíî. ¯¿íä: * ÑÒÎÓÑ 3 (Øèíý÷èëñýí ) - Áèçíåñèéí íýãäýë * ÑÒÎÓÑ 8 - ¯éë àæèëëàãààíû ñåãìåíò * ÍÁÁÎÓÑ 1 (Øèíý÷èëñýí) - Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òîëèëóóëãà * ÍÁÁÎÓÑ 23 (Øèíý÷èëñýí) - Çýýëèéí çàðäàë * ÍÁÁÎÓÑ 27 - Íýãòãýñýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áà ñàëàíãèä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí * ÑÒÎÓÑ 2 (Íýìýëò ººð÷ëºëò) - Õóâüöààíä ñóóðèëñàí òºëáºð¿¿ä - Õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöºë áîëîí öóöëàëò * ÍÁÁÎÓÑ 32 (Íýìýëò ººð÷ëºëò)- Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä: Òîëèëóóëãà, ÍÁÁÎÓÑ 1: Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí òîëèëóóëãà - Õóäàëäàõ ýðõòýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä * ÑÒÎÓÒÕ 11 - ÑÒÎÓÑ 2 Á¿ëýã àæ àõóéí íýãæ áà õàëààñíû õóâüöààíû àæèë ã¿éëãýýí¿¿ä * ÑÒÎÓÒÕ 12 - ¯éë÷èëãýýíèé ýðõèéí õýëýëöýý * ÑÒÎÓÒÕ 13 - Õàðèëöàã÷äàä ÷èãëýñýí õºòºëáºð * ÑÒÎÓÒÕ 14 -ÍÁÁÎÓÑ 19- Òîãòñîí ä¿íòýé òýòãýìæèéí õºðºíãº, õàìãèéí áàãà ñàíõ¿¿æèëòèéí øààðäëàãóóä, òýäãýýðèéí õîîðîíäûí àæèëëàãààíä òàâèãäàõ õÿçãààðëàëòóóä Áàíêíû çàõèðëóóä íü ýäãýýð ñòàíäàðò, íýìýëò ººð÷ëºëò, òàéëáàðóóäûã èðýýä¿éä äàãàæ ìºðäºõºä áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ìàòåðèàëëàã íºëººëºë ¿ç¿¿ëýõã¿é ãýñýí õ¿ëýýëòòýé áàéíà.

138

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

2.4 ÍßÃÒËÀÍ ÁÎÄÎÕ Á¯ÐÒÃÝËÈÉÍ ÒÎÌÎÎÕÎÍ ¯ÍÝËÝËÒ ÁÀ ÒÎÎÖÎÎËËÓÓÄ Áàíê íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí áîäëîãóóäàà ìºðäºõèéí ÿâöàä ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ä¿íã¿¿äèéã òîäîðõîéëîõäîî ººðèéí ¿íýëýëò áîëîí òîöîîëëóóäûã àøèãëàñàí. Àøèãëàñàí õàìãèéí òîìîîõîí ¿íýëýëò áîëîí òîîöîîëëóóäûã äîð õàðóóëàâ. ¯¿íä: Çýýë áà óðüä÷èëãààíû áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàí Áàíê íü ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàíã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí òàéëàíä á¿ðòãýõ øààðäëàãàòàé ýñýõèéã ¿íýëýõ ¿¿äíýýñ òàéëàãíàëûí ºäºð á¿ð àñóóäàëòàé çýýë, óðüä÷èëãààíóóäûã õÿíàæ ¿çäýã. Òóõàéëáàë, øààðäëàãàòàé ñàíãèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ ¿åä èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàëûí ä¿í, õóãàöààã îéðîëöîîëîí òîîöîîëîõîä óäèðäëàãûí ¿íýëýìæ øààðäàãääàã. Èéì òîîöîîëîë íü îëîí òîîíû õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí òàëààðõ òààìàãëàëóóä äýýð ¿íäýñëýäýã áà áîäèò ¿ð ä¿íãýýñ ººð áàéæ áîëîõ áºãººä ýíý íü èðýýä¿éä ñàíãèéí õýìæýýíä ººð÷ëºëò îðóóëàõàä õ¿ðãýæ áîëíî.

3. Õ¯¯ÍÈÉ ÎÐËÎÃÎ 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò -Áîðóóëàõàä áýëýí

6,485

322

Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä

9,361

2,522

31,995

14,876

573

1,059

48,414

18,779

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õºðºíãº, õàäãàëàìæ Ñàíãèéí ÿàì, äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë

4. Õ¯¯ÍÈÉ ÇÀÐÄÀË 2007 ñàÿ òºãðºã Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

2006 ñàÿ òºãðºã

7,900

4,359

565

217

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

7,990

2,948

Äîòîîäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

2,057

548

383 18,895

8,072

Ãàäààä ºð òºëáºð

Áóöààí õóäàëäàí àâàõ ãýðýýí¿¿ä

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

139

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

5. ÀËÒ, ¯ÍÝÒ ÌÅÒÀËËÛÍ ÀÐÈËÆÀÀÍÛ ÖÝÂÝÐ ÀØÈà 2007 ñàÿ òºãðºã Àëòíû àðèëæààíû àøèã

2006 ñàÿ òºãðºã

726

3,021

-

(505)

27,757

(87)

1,485

-

¯íýò ìåòàëë öýâýðø¿¿ëýëòýýñ îëñîí âàëþòûí õàíøèéí áîäèò àøèã

-

54

Áóñàä ¿íýò ìåòàëëûí àðèëæààíû öýâýð àøèã

8

217

¯íýò ìåòàëëûí äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò áóñ àøèã Àëòíû äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò áóñ àøèã/(àëäàãäàë) Àëòíû äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò àøèã

Òýýâýðëýëò áà öýâýðø¿¿ëýëòèéí çàðäàë

(145)

(391)

29,831

2,309

6. ÂÀËÞÒÛÍ ÕÀÍØÈÉÍ ÇªÐ¯¯ÍÈÉ ÖÝÂÝÐ ÀØÈÃ/ (ÀËÄÀÃÄÀË) 2007 ñàÿ òºãðºã Âàëþòûí àðèëæààíû öýâýð áîäèò àøèã Âàëþòûí õàíøèéí òýãøèòãýëèéí àøèã/(àëäàãäàë)

2006 ñàÿ òºãðºã

7,761

1,004

19,198

(8,491)

26,959

(7,487)

7. ¯ÍÝ ÖÝÍÝ ÁÓÓÐÀËÒÛÍ ÀËÄÀÃÄÀËÛÍ ÇÀÐÄÀË 2007 ñàÿ òºãðºã Áóñàä õºðºí㺠(Òîäðóóëãà 19) Áóñàä

140

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

2006 ñàÿ òºãðºã

39,329

-

122

-

39,451

-

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

8. ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÇÀÐÄÀË

Çàð ñóðòàë÷èëãàà ¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë (Òîäðóóëãà 18) Áîëîâñîí õ¿÷íèé çàðäàë (Òîäðóóëãà 9) Õóóëèéí áà ìýðãýæëèéí ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ Äàíñíààñ õàññàí ¿íäñýí õºðºí㺠Ãàäààä óëñóóä äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãàààíû çàðäàë Õàðóóë õàìãààëàëò Õàðèëöàà õîëáîî Òýýâýð, àëáàí òîìèëîëò Ñóðãàëò Àøèãëàëòûí çàðäàë Ãèø¿¿í÷ëýëèéí áà ìýðãýæëèéí ¿éë÷èëãýýíèé õºëñ ¯éë àæèëëàãààíû áóñàä çàðäàë

2007 ñàÿ òºãðºã 45 857 1,469 550 17

2006 ñàÿ òºãðºã 443 877 1,280 17

92

87

252 540 286 86 229 150 317 4,890

197 451 234 88 235 141 617 4,667

9. ÁÎËÎÂÑÎÍ Õ¯×ÍÈÉ ÇÀÐÄÀË 2007 ñàÿ òºãðºã Öàëèí, õºëñ

2006 ñàÿ òºãðºã

1,145

999

324

281

1,469

1,280

Ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë

10. ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÁÓÑÀÄ ÇÀÐÄËÓÓÄ 2007 ñàÿ òºãðºã ̺íãºí òýìäýãòèéí çàðäàë Àëò õàäãàëóóëñíû çàðäàë Ãàðãàñàí, áàðèìòóóäòàé àêêðåäèòèâèéí ºãëºãèéí ñàíãèéí çàðäàë Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíû ÌÎÍ-1510 äóãààðò çýýëèéí ãýðýýíèé ¿¿ðãèéí çàðäàë Áóñàä çàðäëóóä

2006 ñàÿ òºãðºã

6,590

5,080

442

15

27,889

-

1,439

-

359

104

36,719

5,199

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

141

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

11. ÀËÒ, ¯ÍÝÒ ÌÅÒÀËË 2007 ñàÿ òºãðºã ¯íýëãýýãýýð ̺íãºæñºí àëò ̺íãºæñºí ìºí㺠ªðò㺺ð ̺íãºæººã¿é àëò, ìºí㺠Çîîñ, ò¿¿õ ñî¸ëûí ¿íýò ç¿éëñ

2006 ñàÿ òºãðºã

232,665 -

156,851 120

129,900 2,730 365,295

8,051 2,848 167,870

12. ÃÀÄÀÀÄÛÍ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÓÓÄÀÄ ÁÀÉÐØÓÓËÑÀÍ ÕªÐªÍê, ÕÀÄÃÀËÀÌÆ 2007 ñàÿ òºãðºã Áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæ

2006 ñàÿ òºãðºã

698,335

502,227

Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ

90,764

89,612

Õàðèëöàõ äàíñ

41,225

20,032

865

985

3

3

831,192

612,859

Äýëõèéí áàíêèíä îðóóëñàí õóâü, õºðºí㺠Áóñàä õóâü, õºðºíãº

Áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæ Ãàäààäûí òºâ áàíêóóä áîëîí áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí áîãèíî õóãàöààò õàäãàëàìæóóä íü àì.äîëëàð, åâðî, èåíýýð èëýðõèéëýãäñýí áà 60 õ¿ðòýëõ õîíîã (2006 îíä 42 õîíîã)-èéí õóãàöààòàé. Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ Áàíêíû ýçýìøèæ áóé Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ íü Îëîí óëñûí âàëþòûí ñàíä íèéë¿¿ëñýí õóâü õºðºíãº. Ýíý ä¿íãýýð õîëáîãäîõ ïàññèâ òàëä òóñãàñàí (Òîäðóóëãà 20-èéã ¿çíý ¿¿) áà ò¿¿íä õ¿¿ òîîöäîãã¿é. Õàðèëöàõ äàíñ Ýíý ¿ëäýãäýë íü ãàäààäûí òºâ áàíêóóä áîëîí áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ äàíñûã èëýðõèéëæ áàéãàà áºãººä õ¿¿ òîîöäîãã¿é. Äýëõèéí áàíêèíä îðóóëñàí õóâü õºðºí㺠Ýíý ¿ëäýãäýë íü Äýëõèéí áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàäãàëàìæ áîëîí õóâü õºðºí㺠áºãººä Äýëõèéí áàíêíû ãðóïïûí ãèø¿¿í áîëîõ íºõöëèéí íýã õýñýã áîëäîã. Ýíý ä¿íãýýð õîëáîãäîõ ïàññèâ òàëä òóñãàñàí (Òîäðóóëãà 20-èéã ¿çíý ¿¿) áà ò¿¿íä õ¿¿ òîîöäîãã¿é.

142

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

13. ¯¯ÑÌÝË ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÕÝÐÝÃ˯¯Ð¯¯Ä ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíèéã íýðëýñýí ¿íèéíõ íü õàìò äîð ¿ç¿¿ëýâ. Íýðëýñýí ¿íý (íèéò ä¿íãýýðýý á¿ðòãýãääýã) íü ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðèéí äîîðõ õºðºíãèéí ä¿í áàéíà. Ýíý íü ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðèéí ¿íý öýíèéí ººð÷ëºëòèéã õýìæèõ ñóóðü áîëæ ºãäºã. Íýðëýñýí ¿í¿¿ä íü òàéëàíò æèëèéí ýöýñò ¿ëäýãäýëòýé ã¿éëãýýí¿¿äèéí õýìæýýã õàðóóëäàã áà çàõ çýýëèéí áîëîí çýýëèéí ýðñäýëèéã õàðóóëäàãã¿é. 2007 Íýðëýñýí ¿íý ìÿí. òºãðºã ìÿí. òºãðºã

2006 Íýðëýñýí ¿íý ìÿí. òºãðºã ìÿí. òºãðºã

Õºðºí㺠Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àëòíû îïöèîí ªð òºëáºð Àðèëæààëàõ çîðèëãîîð ýçýìøèæ áóé ¿¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð - àëòíû îïöèîí - âàëþòûí ñâîï

-

-

11,195

140,024

-

-

11,195 77 11,272

140,024 15,290 155,314

14. ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀËÒ - ÁÎÐËÓÓËÀÕÀÄ ÁÝËÝÍ 2007 ñàÿ òºãðºã Õºðºíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòãýëòýé õºðºí㺠îðóóëàëòóóä Ãàäààä áîíäûí áîäèò ¿íý Õºðºíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòãýëã¿é õºðºí㺠îðóóëàëòóóä Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí áîäèò ¿íý Ýíãèéí õóâüöààíû ºðòºã

2006 ñàÿ òºãðºã

112,953

23,276

2,795 115,748

33,696 3,729 60,701

Õºðºíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòãýëã¿é ýíãèéí õóâüöàà íü Ìîíãîëûí Èïîòåêèéí Êîðïîðàöè, Îëîí Óëñûí Õºðºí㺠Îðóóëàëòûí Áàíê, Îëîí Óëñûí Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Áàíêèíä îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûã èëýðõèéëíý. Õºðºíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòãýëòýé çàõ çýýëèéí ¿íý áàéõã¿é áà ¿íýëãýýíèé àðãóóäûã àøèãëàí áîäèò ¿íý öýíèéã íü íàéäâàðòàéãààð õýìæèæ ÷àäàõã¿é çýðãèéí óëìààñ ýäãýýð õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûã ºðò㺺ð íü á¿ðòãýäýã. Ýäãýýð õºðºí㺠îðóóëàëòóóäàä çàõ çýýë áàéõã¿é áà Áàíê ýäãýýðèéã óðò õóãàöàààãààð ýçýìøèõ áîäëîãî áàðüæ áàéíà.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

143

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

15. ÓÐÂÓÓ ÁÓÖÀÀÀÍ ÕÓÄÀËÄÀÍ ÀÂÀÕ ÕÝËÖ˯¯Ä 2007 ñàÿ òºãðºã Óðâóó áóöààí àâàõ õýëöë¿¿ä

2006 ñàÿ òºãðºã

64,582

115,967

Áàíê íü èðýýä¿éí òîäîðõîé íýã ºäºð, òîãòñîí ¿íýýð ýäãýýð õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûã áóöààí õóäàëäàõ ãýðýý õèéæ òîäîðõîé íýã õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûã õóäàëäàí àâäàã.

16. ÄÎÒÎÎÄÛÍ ÁÀÍÊÓÓÄÀÄ ÎËÃÎÑÎÍ ÇÝÝË 2007 ñàÿ òºãðºã Ãàäààä âàëþòûí çýýë Òºãðºãèéí çýýë Äîòîîäûí áàíêíóóäààñ àâàõ àâëàãà Äàõèí ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýë Íèéò çýýë, óðüä÷èëãàà Õàñàõ íü: ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàí

2006 ñàÿ òºãðºã

14,531

10,533

4,761

7,659

-

3,249

130

130

19,422

21,571

(130)

(3,198)

19,292

18,373

(i) Òºãðºãèéí çýýë Òºãðºãèéí çýýëèéã äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí Ìîíãîë Óëñûí àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí áàéíà. Ñàíõ¿¿æèëò íü õî¸ð òóñäàà õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä Àçèéí Õºãæëèéí Áàíêíààñ àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõýä çîðèóëàí îëãîãäñîí çýýë þì. Íýã äýõ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áàéãàà çýýë íü æèëèéí 10% (2006 îíä 10%)-èéí õ¿¿òýé áºãººä çýýë¿¿äèéí ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöàà íü àíõ îëãîãäñîí ºäðººñ õàìààðàí ÿíç á¿ð áàéíà. Õî¸ð äàõü õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áàéãàà çýýë íü æèëèéí 5.5% (2006 îíä 5.5%)-èéí õ¿¿òýé, îëãîãäñîí çýýë òóñ á¿ð íýã æèë õ¿ðòýë õóãàöààòàé. (iii) Äîòîîäûí áàíêóóäààñ àâàõ àâëàãà Ýäãýýð àâëàãà íü òºëáºðèéí ÷àäâàðã¿é áîëñîí äîòîîäûí áàíêóóäààñ ãàðãàñàí õàäãàëàìæ áà áàòàëãààíû òºëáºðèéã Áàíê õàðèóöàí òºëñºíòýé õîëáîîòîé þì. Ýäãýýð àâëàãóóä íü ºìíºõ æèëä ¿íý öýíýý á¿ðýí àëäñàí áà òàéëàíò æèëä äàíñíààñ õàññàí.

144

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

16. ÄÎÒÎÎÄÛÍ ÁÀÍÊÓÓÄÀÄ ÎËÃÎÑÎÍ ÇÝÝË (¯ÐÃÝËÆËÝË)

Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë¿¿äèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàí Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë¿¿äèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàíãèéí òîõèðóóëãûã äîð ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íä: 2007 ñàÿ òºãðºã 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí áàéäëààð

2006 ñàÿ òºãðºã

3,198

3,198

-

-

(3,068)

-

12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð

130

3,198

Òóñãàé ¿íý öýíèéí áóóðàëò

130

3,198

Òóñãàé ¿íýëãýýãýýð ¿íý öýíèéí áóóðàëòòàé ãàðñàí çýýëèéí òóñãàé ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ä¿íã õàñàõààñ ºìíºõ íèéò ä¿í

130

3,198

Òàéëàíò æèëä íýìæ áàéãóóëñàí Äàíñíààñ õàññàí

2007 îíû 12 äóãààð 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð, òóñãàé ¿íýëãýýãýýð ¿íý öýíèéí áóóðàëòòàé ãýæ òîäîðõîéëîãäñîí çýýë¿¿äòýé õîëáîîòîéãîîð Áàíêíû ýçýìøèëä áàéãàà áàðüöàà õºðºí㺠áàéõã¿é.

17. ÑÀÍÃÈÉÍ ßÀÌÀÍÄ ÎËÃÎÑÎÍ ÓÐÜÄ×ÈËÃÀÀ 2007 ñàÿ òºãðºã ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã äýìæèõ õºòºëáºðèéí çýýë

29,604

2006 ñàÿ òºãðºã 35,822

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºð (ßÁªÕÕ)-èéí õ¿ðýýíä íèéò îëãîñîí çýýëýýñ Ñàíãèéí ÿàìíû õàðèóöàõ õýñãèéã îíû ýöñèéí áàéäëààð Òîäðóóëãà 20-ä õàðóóëñàí áîëíî. Çýýë¿¿ä íü 10 æèëèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 0.5% (2006 îíä 0.5%)-èéí õ¿¿òýé.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

145

146

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 2007 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýð Òàéëàíò æèëä áàéãóóëñàí (Òîäðóóëãà 8) Õóäàëäàí áîðëóóëñàí Äàíñíààñ õàññàí 2007 îíû 12-ð ñàðûí 31-íýýð Á¿òãýëèéí öýâýð ä¿í ªðò㺺ð ¯íýëãýýãýýð

2007 îíû 12 ñàðûí 31 ªðòºã áà ¿íýëãýýãýýð 2007 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýð Íýìýãäñýí Õóäàëäàí áîðëóóëñàí Øèëæ¿¿ëñýí Äàíñíààñ õàññàí 2007 îíû 12-ð ñàðûí 31-íýýð Èëýðõèéëýõ íü: ªðò㺺ð ¯íýëãýýãýýð

18. ¯ÍÄÑÝÍ ÕªÐªÍê

597 175 (3) (11) 758 1,257 1,257

6,041 8,837 14,878

2,015 2,015

6,495 10,380 16,875 1,722 275 1,997

1,638 291 (3) 104 (15) 2,015

Òàâèëãà, òîíîã òºõººðºìæ ñàÿ òºãðºã

16,846 29 16,875

ñàÿ òºãðºã

Áàðèëãà áàéøèí

1,575 1,575

800 283 (6) (75) 1,002

2,577 2,577

2,523 140 (7) (79) 2,577

ñàÿ òºãðºã

Êîìïüþòåð

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

383 383

388 124 (43) 469

852 852

776 128 (52) 852

Òýýâðèéí õýðýãñýë ñàÿ òºãðºã

-

-

-

114 (1) (104) (9) -

Äóóñààã¿é áàðèëãà ñàÿ òºãðºã

9,256 8,837 18,093

3,507 857 (52) (86) 4,226

11,939 10,380 22,319

21,783 702 (63) (103) 22,319

ñàÿ òºãðºã

Íèéò

Àóäèòîðûí òàéëàí

Áàðèëãà áàéøèí

6,117 9,007 15,124

1,722

2006 îíû 12-ð ñàðûí 31-íýýð 1,041 1,041

Êîìïüþòåð

1,723 1,723

800

570 286 (18) (38)

2,523 2,523

2,523

(52)

1,007 1,592 (24)

ñàÿ òºãðºã

Õºðºíãèéí ¯íýëãýýíèé Òºâ ÕÕÊ

2002 îíû 5-ð ñàðûí 27

Áàðèëãà

Õºðºíãº

Çàõ çýýëèéí ¿íý

¯íýëãýýíèé àðãà÷ëàë

388 388

388

333 121 (39) (27)

776 776

776

(27)

842 (39)

Òýýâðèéí õýðýãñýë ñàÿ òºãðºã

Íèéò

9,269 9,007 18,276

3,507

2,772 877 (58) (84)

11,403 10,380 21,783

21,783

(101)

20,335 1,614 (65)

ñàÿ òºãðºã

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

(á) 1,757 ñàÿ òºãðºãèéí (2006 îíä 1,788 ñàÿ òºãðºãèéí) á¿ðòãýëèéí ä¿íòýé áàðèëãûã Òîäðóóëãà 21-ä òàíèëöóóëñàí çýýëèéí áàðüöààíä òàâüñàí.

Äàõèí ¿íýëýãäñýí áàðèëãà áàéøèíã ò¿¿õýí ºðò㺺ð íü òóñãàñàí áîë 2007 îíû 12-ð ñàðûí 31-íèé áàéäëààðõ Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäàõ áàðèëãûí äàíñíû öýâýð ¿íý 574 ñàÿ òºãðºã (2006 îíû 12-ð ñàðûí 31-íýýð 585 ñàÿ òºãðºã) áàéõ áàéñàí.

Õºíäëºíãèéí ¿íýëãýý÷

¯íýëãýý õèéãäñýí îãíîî

(a) Áàðèëãà, áàéøèíä õºíäëºíãèéí ¿íýëãýý÷èéí õàìãèéí ñ¿¿ëä õèéñýí ¿íýëãýýíèé çàäàðãààã äàðààõü áàéäëààð ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íä:

597

446 171 (1) (19)

1,638 1,638

6,466 10,380 16,846

(22)

1,640 22 (2)

1,638

1,423 299 -

Á¿òãýëèéí öýâýð ä¿í ªðò㺺ð ¯íýëãýýãýýð

ñàÿ òºãðºã

Òàâèëãà, òîíîã òºõººðºìæ

16,846

16,846 -

ñàÿ òºãðºã

Õóðèìòëàãäñàí ýëýãäýë 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýð Òàéëàíò æèëä áàéãóóëñàí (Òîäðóóëãà 8) Õóäàëäàí áîðëóóëñàí Äàíñíààñ õàññàí

2006 îíû 12-ð ñàðûí 31-íýýð Èëýðõèéëëýõ íü: ªðò㺺ð ¯íýëãýýãýýð

Äàíñíààñ õàññàí

2006 îíû 12 ñàðûí 31 ªðòºã áà ¿íýëãýýãýýð 2006 îíû 1-ð ñàðûí 1-íýýð Íýìýãäñýí Õóäàëäàí áîðëóóëñàí

18. ¯ÍÄÑÝÍ ÕªÐªÍê (¯ÐÃÝËÆËÝË)

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

Àóäèòîðûí òàéëàí

147

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

19. ÁÓÑÀÄ ÀÊÒÈ 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà

12,826

13,102

Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýýñ àâàõ àâëàãà

26,503

6,191

2,416

216

41,745

19,509

(39,329)

(45)

2,416

19,464

Áóñàä

Õàñàõ íü: ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàí

Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýýñ àâàõ àâëàãàä Áàíêòàé õèéñýí àëòíû îïöèîí õýëöëèéíõýý ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýýã¿é àëò îëáîðëîã÷ êîìïàíèóäààñ àâàõ 22.96 òýðáóì òºãðºã (2006 îíä 3.14 òýðáóì òºãðºã)-èéí àâëàãà îðæ áàéãàà. Ýäãýýð ¿ëäýãäë¿¿ä íü Òºâ Áàíêíû òóõàé õóóëèéí 23 äóãààð ç¿éëèéí “Çàñãèéí ãàçàð áîëîí áàíêíààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýä, èðãýíèé ìºíãºí õºðºíãèéã õóðèìòëóóëàí õàäãàëàõ, òºëáºð òîîöîî õèéõ, çýýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõèéã õîðèãëîíî” ãýñýí çààëòûã çºð÷èõºä õ¿ðãýñýí. Áóñàä íü àæèëòíóóäàä îëãîñîí óðüä÷èëãàà, óðüä÷èëæ õèéñýí òºëáºð, áè÷èã õýðãèéí áîëîí àæ àõóéí ìàòåðèàë þì. Áóñàä àêòèâûí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàí Áóñàä õºðºíãèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí ñàíãèéí òîõèðóóëãûã äîð ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íä: 2007 ñàÿ òºãðºã

148

2006 ñàÿ òºãðºã

1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí áàéäëààð

45

45

Òàéëàíò æèëä íýìæ áàéãóóëñàí (Òîäðóóëãà 7)

39,329

-

Äàíñíààñ õàññàí

(45)

12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð

39,329

45

Òóñãàé ¿íý öýíèéí áóóðàëò

39,329

45

Òóñãàé ¿íýëãýýãýýð ¿íý öýíèéí áóóðàëòòàé ãàðñàí áóñàä àêòèâûí òóñãàé ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ä¿íã õàñàõààñ ºìíºõ íèéò ä¿í

39,329

45

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

-

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

20. ÃÀÐÃÀÑÀÍ ¯ÍÝÒ ÖÀÀÑ 2007 ñàÿ òºãðºã ¯íýò öààñíû ºãëºã

2006 ñàÿ òºãðºã

103,425

70,845

Ýíý íü Áàíêíààñ äîòîîäûí áàíêóóäàä ãàðãàñàí ¿íýò öààñ áîëíî. ¯íýò öààñíû õóãàöàà íü íýã äîëîî õîíîãîîñ õîðèí íàéìàí äîëîî õîíîã (2006 îíä íýã äîëîî õîíîãîîñ çóðãààí ñàð) áàéíà.

21. ÃÀÄÀÀÄ ªÐ ÒªËÁªÐ 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

Áàðüöààòàé Ëîíäîíãèéí HSBC-ýýñ àâñàí çýýë

1,216

1,577

- ßÁªÕÕ-èéí çýýë

29,604

35,822

- Çýýëæèõ òóñãàé ýðõèéí õóâààðèëàëò

90,501

89,371

Áàðüöààã¿é Îëîí Óëñûí Âàëþòûí Ñàí (“ÎÓÂÑ”)

Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë

14,258

12,951

Àçèéí Õºãæëèéí Áàíê (“ÀÕÁ”)-íààñ àâñàí çýýë

12,434

9,005

Äýëõèéí áàíê áà ÎÓÕÀ-ä îðóóëñàí õóâü õºðºíãº

1,338

1,756

151

151

148,286

149,056

149,502

150,633

Íýãäñýí ¿íäýñíèé õºãæëèéí õºòºëáºðººñ àâñàí òóñëàìæ

Ëîíäîíãèéí HSBC-ýýñ àâñàí çýýë ¯íäñýí õºðºíãèéí õóäàëäàí àâàëòûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çîðèëãîîð Ëîíäîíãèéí HSBC áàíêíààñ 10 æèëèéí õóãàöààòàéãààð àâñàí çýýë þì. ¯íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2005 îíä ýõýëñýí áºãººä õ¿¿ã HSBC áàíêíû æèëèéí ¿íäñýí õ¿¿í äýýð 1.75%-èéã íýìæ òîîöíî. Çýýëèéí áàðüöààíä Òîäðóóëãà 18-ä òàíèëöóóëñàí áàðèëãûã òàâüñàí.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

149

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

21. ÃÀÄÀÀÄ ªÐ ÒªËÁªÐ (¯ÐÃÝËÆËÝË) Îëîí Óëñûí Âàëþòûí Ñàí (“ÎÓÂÑ”) (¿ðãýëæëýë) (i) ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºð (“ßÁªÕÕ”)-ººð àâñàí çýýë ßäóóðëûã áóóðóóëàõ, ºñºëòèéã õàíãàõ õºòºëáºð (ßÁªÕÕ, õóó÷èí íýðýýð Á¿òöèéí ººð÷ëºëòèéã äýìæèõ õºòºëáºð)-èéí õ¿ðýýíä ÎÓÂÑ-ààñ îëãîñîí çýýë íü 10 æèëèéí õóãàöààòàé, æèëèéí 0.5% (2006 îíä 0.5%)-èéí õ¿¿òýé. ÿéöýòãýëèéí øàëãóóð áîëîí õºòºëáºðèéí ã¿éöýòãýëèéã õÿíàæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ýäãýýð çýýë íü ãóðâàí æèëèéí õóãàöààòàéãààð îëãîãäîæ áàéíà. çýýë áîëîí ò¿¿íèé ýðãýí òºëºëò íü Çýýëæèõ òóñãàé ýðõýýð õèéãäýíý. (ii) Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ (“ÇÒÝ”)-èéí õóâààðèëàëò ÎÓÂÑ-ä îðóóëñàí õºðºíãèéíõ íü õóâü õýìæýýãýýð ÇÒÝ-èéã ÎÓÂÑèéí ãèø¿¿í îðíóóäàä õóâààðèëäàã. Òóñ õóâààðèëàëò íü ÎÓÂÑ-èéí õºðºíãèéã èëýðõèéëýõ áºãººä ò¿¿íòýé òýíöýõ õýìæýýãýýð ÎÓÂÑààñ ÇÒÝ-ýýð èëýðõèéëýãäñýí õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâäàã. ÎÓÂÑ-èéí íèéò õºðºí㺠íü æèëèéí ýöñýýð 50.976 ñàÿ ÇÒÝ (2006 îíä 50.976 ñàÿ ÇÒÝ), áóþó 90,501 ñàÿ òºãðºã (2006 îíä 89,371 ñàÿ òºãðºã) áàéíà.

Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ àâñàí çýýë Õî¸ð òóñäàà õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîæ áóé ýíýõ¿¿ çýýë íü Ãåðìàí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðààñ æèæèã, äóíä àæ àõóéí íýãæèã äýìæèõ çîðèëãîòîé. Õî¸ð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä åâðîãîîð îëãîãäîæ áóé çýýë íü 40 æëèéí õóãàöààòàé. Íýã äýõ õºòºëáºðèéí çýýë íü 1995 îíä îëãîãäîæ ýõýëñýí, æèëèéí 0.75% (2006 îíä 0.75%)-èéí õ¿¿òýé. ¯íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2005 îíîîñ ýõýëñýí. Õî¸ð äàõü õºòºëáºðèéí çýýë íü 2002 îíä îëãîãäîæ ýõýëñýí, æèëèéí 0.75% (2006 îíä 0.75%)-èéí õ¿¿òýé. ¿íäñýí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò íü 2012 îíîîñ ýõýëíý.

Àçèéí Õºãæëèéí Áàíê (“ÀÕÁ”)-íààñ àâñàí çýýë ÀÕÁ-íû çýýë íü Ìîíãîë Óëñàä ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéã äýìæèõ, õºãæ¿¿ëýõ ìºí Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäàä ñóðãàëòûí áîëîí çºâëºõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí çîðèëãîòîé. Çýýë íü æèëèéí 1%-1.5% (2006 îíä 1% - 1.5%)-èéí õ¿¿òýé, 25-30 æèëèéí õóãàöààòàé.

150

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

21. ÃÀÄÀÀÄ ªÐ ÒªËÁªÐ (¯ÐÃÝËÆËÝË) Äýëõèéí áàíê áîëîí Îëîí óëñûí õºãæëèéí àãåíòëàã (“ÎÓÕÀ”)-ò îðóóëñàí õóâü õºðºí㺠Ýíý ¿ëäýãäýë íü Áàíêíààñ Äýëõèéí áàíê áà ÎÓÕÀ-ò îðóóëñàí õóâü õºðºí㺠þì. Íýãäñýí ¿íäýñíèé õºãæëèéí õºòºëáºðººñ àâñàí òóñëàìæ Ýíý íü Ìîíãîë Óëñàä áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûã õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð Íýãäñýí ¿íäýñíèé õºãæëèéí õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîñîí òóñëàìæ þì. Ýíýõ¿¿ ýõ ¿¿ñâýðèéã æèæèã çýýëýýð äàìæóóëàí îðëîãî áàãàòàé õ¿ì¿¿ñò îëãîæ áàéíà.

22. ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÐÛÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÓÓÄÛÍ ÕÀÄÃÀËÀÌÆ 2007 ñàÿ òºãðºã Óëñûí òºñâèéí áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áóñàä äàíñä Ñàíãèéí ÿàìíû äàíñ

309

2006 ñàÿ òºãðºã 1,572

603,023

403,557

603,332

405,129

Óëñûí òºñâèéí áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áóñàä äàíñä Ýäãýýð õàðèëöàõ äàíñä íü Áàíêèíä áàéðøóóëñàí Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí òºãðºãèéí õàðèëöàõ äàíñä þì. Ýäãýýð õàðèëöàõ äàíñàíä õ¿¿ òîîöäîãã¿é áîëíî. Ñàíãèéí ÿàìíû äàíñ Ýäãýýð íü Ñàíãèéí ÿàìíààñ Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõ äàíñóóä þì. Ýäãýýð äàíñäóóäûí õóâüä 0 òºãðºãèéí (2006 îíä 81,550 ñàÿ òºãðºãèéí), æèëèéí 0% (2006 îíä 5.14%)-èéí õ¿¿òýé, 0 õîíîãèéí õóãàöààòàé (2006 îíä 79 õîíîãèéí õóãàöààòàé) õóãàöààò õàäãàëàìæ áà 257,121 ñàÿ òºãðºãèéí (2006 îíä 68,128 ñàÿ òºãðºãèéí), æèëèéí 0.5%-èéí õ¿¿òýé õóãàöààã¿é õàäãàëàìæààñ áóñàä íü õ¿¿ òîîöäîãã¿é áîëíî.

23. ÄÎÒÎÎÄÛÍ ÁÀÍÊÓÓÄÛÍ ÕÀÄÃÀËÀÌÆ Ýäãýýð äîòîîäûí áàíêóóäààñ Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàäãàëàìæ íü çààâàë áàéëãàõ íººöººñ á¿ðäýõ áºãººä áàíêóóäûí áóñäààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãºíä òîäîðõîé õóâèàð òîîöîæ çààâàë áàéëãàõ íººöèéã òîãòîîäîã.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

151

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

24. ÁÓÑÀÄ ÏÀÑÑÈ 2007 ñàÿ òºãðºã Íèéãìèéí õºãæëèéí ñàí Ãàðãàñàí, áàðèìòóóäòàé àêêðåäèòèâèéí ºãëºãèéí ñàí Áóñàä ºãëºã

2006 ñàÿ òºãðºã

2,750

1,260

27,889

-

7,707

15,423

38,346

16,683

25. įÐÌÈÉÍ ÑÀÍ 2007 ñàÿ òºãðºã Ä¿ðìèéí ñàí

5,000

2006 ñàÿ òºãðºã 5,000

Ìîíãîëáàíê íü 100 õóâèéí Òºðèéí ºì÷ áîëíî. Ä¿ðìèéí ñàí íü Áàíêíû ººðèéí õºðºí㺠þì.

26. ÅЪÍÕÈÉ ÍªªÖÈÉÍ ÑÀÍ 2007 ñàÿ òºãðºã 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí áàéäëààð Õóðèìòëàãäñàí àøãààñ øèëæ¿¿ëñýí 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð

2006 ñàÿ òºãðºã

11,145

11,145

4,559

-

15,704

11,145

Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíê (Ìîíãîëáàíê)-íû òóõàé õóóëèéí äàãóó Òºâ áàíêíû æèëèéí öýâýð àøãèéí 40-ººñ äîîøã¿é õóâèéã åðºíõèé íººöèéí ñàíä õóâààðèëæ, ¿ëäýõ õýñãèéã Óëñûí òºñºâò øèëæ¿¿ëäýã. Ãýñýí õýäèé ÷, 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðººð äóóñãàâàð áîëñîí òàéëàíò æèëèéí ýöýñò, âàëþòûí õàíøèéí áîëîí ìºíãºæñºí àëòíû áîäèò áóñ àøãèéã õàññàíû äàðàà Åðºíõèé íººöèéí ñàí áîëîí Óëñûí òºñºâò øèëæ¿¿ëýõ ÿìàð íýã àøèã Áàíêèíä ¿ëäýýã¿é áàéíà.

152

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

(67)

-

-

Øèëæ¿¿ëñýí âàëþòûí õàíøèéí áîäèò áóñ àëäàãäàë

2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð

67

Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð àøèã

2006 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí áàéäëààð

1,469

2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð

-

1,469

Áîðëóóëàõàä áýëýí íººö ñàÿ òºãðºã

Áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí öýâýð àøèã

2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðèéí áàéäëààð

27. ÁÓÑÀÄ ÍªªÖ

3,019

-

-

3,019

3,019

-

3,019

¯íäñýí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé èë¿¿äýë ñàÿ òºãðºã

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

9,391

(8,840)

-

18,231

9,391

-

9,391

Âàëþòûí õàíøèéí õºðâ¿¿ëãèéí íººö ñàÿ òºãðºã

12,410

(8,840)

(67)

21,317

13,879

1,469

12,410

Íèéò ñàÿ òºãðºã

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

153

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

27. ÁÓÑÀÄ ÍªªÖ (¯ÐÃÝËÆËÝË) (i) Áîðëóóëàõàä áýëýí íººö Ýíý íººö íü áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòóóäûí áîäèò ¿íý öýíèéí ººð÷ëºëò¿¿äýýñ á¿ðääýã. (ii) ¯íäñýí õºðºíãèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé èë¿¿äýë Äàõèí ¿íýëãýýíèé èë¿¿äýë íü Áàíêíû Åðºíõèéëºã÷èéí 2002 îíû òóøààëààð ã¿éöýòãýñýí Áàíêíû áàðèëãûí äàõèí ¿íýëãýýíýýñ ¿¿ññýí. (iii) Âàëþòûí õàíøèéí õºðâ¿¿ëýãèéí íººö Ýíý íººöèéã ãàäààäàä áàéðøóóëñàí íººö¿¿äèéí äàõèí ¿íýëãýýíèé áîäèò áóñ àøèã ýñâýë àëäàãäëûã á¿ðòãýõýä àøèãëàäàã.

28. ÕÎËÁÎÎÒÎÉ ÒÀËÓÓÄÛÍ ÀÆÈË Ã¯ÉËÃÝÝ Íýã ýòãýýä íºãºº ýòãýýäèéíõýý ñàíõ¿¿ãèéí áóþó ¿éë àæèëëàãààíû øèéäâýðò ìýäýãäýõ¿éöýýð íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé áîë õîëáîîòîé òàëóóä ãýæ ¿çäýã. Áàíê íü 100 õóâèéí òºðèéí ºì÷ þì. 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

Ãîë óäèðäàõ àëáàí òóøààëòíóóäàä îëãîñîí íºõºí îëãîâîð Áîãèíî õóãàöààò òýòòãýìæ

84

55

15

14

99

69

Àæèëä îðñíû äàðààõü òýòãýìæ¿¿ä - Ýð¿¿ë ìýíä, íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë

154

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

112,953 2,795 64,582 19,292 29,604 -

14 14 14 15 16 17 19

103,425 149,502 603,332 171,027

-

13

13 20 21 22 23

831,192

12

23,197

2007 ñàÿ òºãðºã

103,425 138,418 603,332 171,027

* 64,582 16,783 27,563 -

-

112,953

-

831,192

23,197

2007 ñàÿ òºãðºã

Áîäèò ¿íý

-

-

-

-

-

6,534

11,084 -

* (2,509) (2,041) -

Õ¿ëýýí çºâøººðººã¿é îëç/ãàðç 2007 ñàÿ òºãðºã

íàéäâàðòàéãààð õýìæèõ áîëîìæã¿é þì.

11,272 70,845 150,633 405,129 148,542

3,729 115,967 18,373 35,822 19,258

33,696

23,276

11,195

612,859

20,792

2006 ñàÿ òºãðºã

Äàíñíû ¿íý

* Òîäðóóëãà 14-ò äóðüäñàí÷ëàí, õºðºíãèéí áèðæ äýýð á¿ðòãýëã¿é ýíãèéí õóâüöààíû áîäèò ¿íý öýíèéã ¿íýëãýýíèé àðãà÷ëàëóóäûã õýðýãëýí

Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ Ãàäààä ºð òºëáºð Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàäãàëàìæ Íèéò áîäèò ¿íèéí õ¿ëýýí çºâøººðºã人ã¿é áîäèò áóñ ººð÷ëºëò

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠Áýëýí ìºí㺠Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò- Áîðëóóëàõàä áýëýí - ÕÁ äýýð á¿ðòãýëòýé ãàäààä áîíä - ÕÁ äýýð á¿ðòãýëã¿é Çàñãèéí ãàçðûí áîíä - ÕÁ äýýð á¿ðòãýëã¿é ýíãèéí õóâüöàà Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä àêòèâ

Òîäðóóëãà

Äàíñíû ¿íý

11,272 70,845 139,848 405,129 148,542

* 115,967 7,461 32,514 19,258

33,696

23,276

1,195

12,859

0,792

2006 ñàÿ òºãðºã

Áîäèò ¿íý

-

-

-

-

-

6,565

10,785 -

* (912) (3,308) -

Õ¿ëýýí çºâøººðººã¿é îëç/ãàðç 2006 ñàÿ òºãðºã

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä òóñãàãäñàí ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí äàíñíû ¿íý áîëîí áîäèò ¿í¿¿äèéã àíãè òóñ á¿ðýýð íü äîð õàðóóëàâ. Ýíýõ¿¿ õ¿ñíýãò íü ñàíõ¿¿ãèéí áóñ õºðºí㺠áà ºð òºëáºðèéí áîäèò ¿íèéã áàãòààãààã¿é áîëíî.

29. ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÕÝÐÝÃ˯¯ÐÈÉÍ ÁÎÄÈÒ ¯ÍÝ ÖÝÍÝ

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

Àóäèòîðûí òàéëàí

155

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

29. ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÕÝÐÝÃ˯¯ÐÈÉÍ ÁÎÄÈÒ ¯ÍÝ ÖÝÍÝ (¯ÐÃÝËÆËÝË) Äàðààõü àðãà÷ëàë, òààìàãëàëûã àøèãëàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä áîäèò ¿íý öýíýýð á¿ðòãýãäýýã¿é ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíèéã òîäîðõîéëñîí. Áîäèò ¿íý öýíý íü á¿ðòãýëèéí ä¿íòýéãýý îéðîëöîî õºðºí㺠Áýëýí ìºíãºíä õºðâºõ ÷àäâàðòàé áîëîí áîãèíî õóãàöààíû (1 æèëýýñ äîîø) ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº, ºð òºëáºðèéí õóâüä òýäãýýðèéí áîäèò ¿íý íü äàíñíû ¿íýòýé îéðîëöîî áàéäàã ãýæ òààìàãëàäàã. Ýíý òààìàãëàë íü Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóä áà äîòîîäûí áàíêóóäààñ Áàíêèíä áàéðøóóëñàí õàðèëöàõàä ìºí àøèãëàãäñàí. Òîãòìîë õ¿¿òýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð Õîðîãäóóëñàí ºðò㺺ð èëýðõèéëýãäñýí òîãòìîë õ¿¿òýé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áà ºð òºëáºðèéí áîäèò ¿íý öýíý íü èæèë òºñòýé ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí îäîîãèéí çàõ çýýëèéí õ¿¿ áîëîí òýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠áîëîí ºð òºëáºðèéã õ¿ëýýí çºâøººðñºí ¿åèéí çàõ çýýëèéí õ¿¿íèé õàðüöóóëàëòààð òîîöîîëîãäîíî. Òîãòìîë õ¿¿ òºëäºã õàäãàëàìæèéí áîäèò ¿íý öýíý íü àäèëõàí çýýëèéí ýðñäýë áîëîí õóãàöààòàé çýýë¿¿äèéí ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õ¿¿ãýýð áóóðóóëñàí áýëýí ìºíãºíèé óðñãàë äýýð ñóóðèëíà. Õºðºíãèéí áèðæ äýýð àðèëæààëàãääàã ºðèéí õóâüä áîäèò ¿íý öýíý íü çàõ çýýëèéí ¿íý äýýð ¿íäýñëýí òîîöîãäîíî. Õºðºíãèéí áèðæ äýýð çàõ çýýëèéí ¿íý íü áàéõã¿é ºðèéí áîäèò ¿íèéã òîäîðõîéëîõäîî îäîî çàõ çýýë äýýð áàéãàà õ¿¿ãèéí õóãàöààãààðõ á¿òöèéí ìóðóéä ¿íäýñëýí õàðãàëçàõ ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöààãààð íü áóóðóóëñàí ìºíãºí óðñãàëûí çàãâàð÷ëàëûã àøèãëàñàí. ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð Âàëþòûí ôîðâàðä õýëöëèéí áîäèò ¿íý öýíèéã îéðîëöîî õóãàöààòàé ãýðýýíèé îäîîãèéí âàëþòûí ôîðâàðä õàíøòàé õàðüöóóëàõ çàìààð òîîöäîã.

156

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

30. ժЪÍê ÁÀ ªÐ ÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ ØÈÍÆÈËÃÝÝ Äàðààõü õ¿ñíýãòýíä Áàíêíû àêòèâ, ïàññèâûí Ýðãýí òºëºãäºõ, áàðàãäàõ õóãàöààãààð íü õàðóóëñàí øèíæèëãýýã õàðóóëñàí áàéíà. Òîäðóóëãà 31.3 “Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ýðñäýë áà ýõ ¿¿ñâýðèéí óäèðäëàãà”-ààñ Áàíêíû áóóðóóëæ òîîöîîã¿é ýðãýí òºëºëòèéí ãýðýýò ¿¿ðã¿¿äèéã õàðíà óó.

2007 îíû 12 ñàðûí 31

12 õ¿ðòýëõ ñàð ñàÿ òºãðºã

12 ñàðààñ äýýø ñàÿ òºãðºã

Íèéò ñàÿ òºãðºã

23,197

-

23,197

831,192

-

831,192

11,771

103,977

115,748

64,582

-

64,582

10,847

19,292

23,758

29,604

945,033

138,582

1,083,615

365,295

-

365,295

-

18,093

18,093

-

2,416

367,711

18,093

385,804

1,312,744

156,675

1,469,419

103,425

-

103,425

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠Áýëýí ìºí㺠Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòÁîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë

8,445 5,846

Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ õºðºí㺠Àëò, ¿íýò ìåòàëë ¯íäñýí õºðºí㺠Áóñàä õºðºíãº

Íèéò

2,416

Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ Ãàäààä ºð òºëáºð

98,737

50,765

149,502

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

603,332

-

603,332

Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàäãàëàìæ

171,027

-

171,027

976,521

50,765

1,027,286

364,074

-

364,074

Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ ºð òºëáºð¿¿ä ÿéëãýýíä ãàðãàñàí áýëýí ìºí㺠Áóñàä ºð òºëáºð

Íèéò Öýâýð

38,346

-

38,346

402,420

-

402,420

1,378,941

50,765

(66,197)

105,910

1,429,706 39,713

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

157

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

30. ժЪÍê ÁÀ ªÐ ÒªËÁªÐÈÉÍ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ ØÈÍÆÈËÃÝÝ (¯ÐÃÝËÆËÝË) 12 ñàðààñ äýýø ñàÿ òºãðºã

Íèéò ñàÿ òºãðºã

20,792

-

20,792

612,859

-

612,859

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð

11,195

-

11,195

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòÁîðëóóëàõàä áýëýí

56,972

3,729

60,701

115,967

-

115,967

10,698

7,675

18,373

7,536

28,286

35,822

19,258

-

19,258

855,277

39,690

894,967

167,870

-

167,870

-

18,276

18,276

206

-

206

168,076

18,276

186,352

1,023,353

57,966

1,081,319

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð

11,272

-

11,272

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

70,845

-

70,845

Ãàäààä ºð òºëáºð

2007 îíû 12 ñàðûí 31

12 õ¿ðòýëõ ñàð ñàÿ òºãðºã

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠Áýëýí ìºí㺠Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà

Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä õºðºíãº

Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ õºðºí㺠Àëò, ¿íýò ìåòàëë ¯íäñýí õºðºí㺠Áóñàä õºðºíãº

Íèéò Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð

94,817

55,816

150,633

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

405,129

-

405,129

Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàäãàëàìæ

148,542

-

148,542

730,605

55,816

786,421

245,099

-

245,099

16,683

-

16,683

261,782

-

261,782

Íèéò

992,387

55,816

1,048,203

Öýâýð

30,966

2,150

Ñàíõ¿¿ãèéí áóñ ºð òºëáºð¿¿ä ÿéëãýýíä ãàðãàñàí áýëýí ìºí㺠Áóñàä ºð òºëáºð

158

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

33,116

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.1 Îðøèë Ýðñäýë íü áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ñàëøã¿é õýñýã áà ýäãýýð ýðñäýëèéã áàéíãûí èëð¿¿ëýëò, õýìæèëò, õÿíàëòûí ¿éë ÿâöóóäààð äàìæóóëàí óäèðääàã. Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ýíýõ¿¿ ¿éë ÿâö íü Áàíê ìºíãºíèé áîäëîãîî ¿ðãýëæë¿¿ëýí ÿâóóëàõ, Ìîíãîë Óëñûí áàíêíû ñàëáàðûí ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäàë, áèçíåñèéí òàñðàëòã¿é áàéäëûã áàòàëãààæóóëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Áàíê íü çýýëèéí ýðñäýë, õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýë, çàõ çýýëèéí ýðñäýë ãýõ çýðýã ýðñäýëä ºðòºæ áàéäàã. ¯¿íýýñ ãàäíà Áàíê íü ¿éë àæèëëàãààíû, íýð õ¿íäèéí, õóóëü ýðõ ç¿éí ýðñäýë¿¿äýä ìºí ºðòºæ áîëíî. Îäîîãîîð Áàíê íü òºâëºðñºí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ¿éë ÿâöòàé áàéíà. Áàíêíû ãàçàð á¿ð ººðñäèéí ýðñäëèéã õÿíàõ ¿¿ðýãòýé áàéäàã. ¯¿íä ººðñäèéí ¿éë àæèëààãààíä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýë¿¿äèéã õÿíàæ, øèíæèëæ áàéõ, øèíý á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðñäýëèéã ¿íýëæ ¿çýõ çýðýã îðíî. Áàíê íü Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíê ó÷ðààñ ò¿¿íèé ýðñäýë¿¿ä íü îíöãîé áàéäàã áà òýäãýýð ýðñäýë¿¿äèéã Áàíêíû ñòðàòåãè òºëºâëºëòèéí ¿éë ÿâöààð äàìæóóëàí õÿíàæ, øèíæèëæ áàéäàã. ¯¿íýýñ ãàäíà Áàíê íü ýðñäýëèéí õÿíàëòûí ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàõ áà çàð÷èì, õ¿ðýý, áîäëîãî, õÿçãààðóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã åðºíõèéëºí õàðèóöàõ “Ýðñäýëèéí õîðîî”-ã áàéãóóëàõ áîëîìæèéã èäýâõòýé õàéæ áàéíà. Ýíý õîðîî íü ýðñäýëèéí ¿íäñýí àñóóäëóóäûã õàðèóöàõ áà õîëáîãäîõ ýðñäýëèéí øèéäâýð¿¿äèéã óäèðäàõ, õÿíàí øèíæëýõ ¿¿ðýãòýé áàéõ þì. Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí á¿òýö Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë íü ýðñäýë¿¿äèéã òàíèæ òîãòîîõ, õÿíàõàä ýöñèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý. Ãýñýí õýäèé ÷, ýðñäýë¿¿äèéã óäèðäàõ, õÿíàæ øèíæëýõ ¿¿ðýãòýé áèå äààñàí íýãæ¿¿ä áàéäàã. Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë Çàõèðëóóäûí Ǻâëºë íü ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí åðºíõèé àðãà÷ëàëààð õàíãàõ áà ýðñäýëèéí ñòðàòåãè, çàð÷ìóóäûã áàòëàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý. Õÿíàëòûí Ǻâëºë Õºíäëºíãèéí õÿíàëòûã áèé áîëãîõ ¿¿äíýýñ Áàíêíû äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëòààñ ãàäíà Õÿíàëòûí Ǻâëºëèéã áàéãóóëñàí áà ýíý çºâëºë íü Áàíêíû ýðñäýëèéí ¿éë ÿâöûã åðºíõèéä íü õÿíàæ, øèíæëýõ ¿¿ðýãòýé.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

159

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.1 Îðøèë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Äîòîîä àóäèò Áàíêíû äîòîîä àóäèòûí ýðõýì çîðèëãî áîë Áàíê çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõ, áîäëîãî, òºëºâëºãººãºº õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíóóäàä õýðýãëýæ áóé ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí çîõèñòîé, ¿ð íºëººòýé áàéäëûã øàëãàõ, ¿íýëýõ ÿâäàë þì. Äîòîîä àóäèòûí ãàçàð (ÄÀÃ)-ûí ä¿ðýìä ººðèéí ¿¿ðãèéã Áàíêíû ìºðäºæ áóé áîäëîãî, æóðìóóäûí òºëºâëºëò, çîõèîí áàéãóóëàëò, çîõèöóóëàëò, õýðýãæèëòèéã õÿíàõ; ¿éë àæèëëàãàà, ñèñòåì¿¿ä íü õóóëü, æóðàìä õýð íèéöýæ áóéã øàëãàõ; ñàíõ¿¿ãèéí áà ¿éë àæèëëàãààíû ìýäýýëë¿¿äèéí íàéäâàðòàé, öîãö, àþóëã¿é áàéäëûã õÿíàõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààíä õýðýãëýãäýæ áóé á¿õ ò¿âøíèé ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ¿ð íºëººã øàëãàõ ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéíà. ÄÀà íü åðºíõèé áîëîí òóñãàéëñàí ¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíä ýðñäýëèéí ¿íýëãýýã õèéäýã. Ýðñäýëèéí ò¿âøèíã õàðãàëçàæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð õ¿í õ¿÷èéã çîõèñòîé õóâààðèëàõ ÿâäëûã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿äíýýñ ýðñäýëèéí åðºíõèé ¿íýëãýýã àóäèòûí àæëûí æèëèéí òºëºâëºãººã áîëîñâðóóëàõ ¿åä õèéäýã áîë ýðñäýëèéí òóñãàé ¿íýëãýýã òîäîðõîé íýã ò¿âøíèé òîäîðõîé àñóóäëóóä äýýð àíõààðàë õàíäóóëàõ ¿åä õèéäýã. Îäîîãèéí áàéäëààð Áàíêíû ÄÀà íü 2007 îíîîñ 2011 îí õ¿ðòýëõ óðò õóãàöààò àóäèòûí õºòºëáºð áà 2007 îíû àóäèòûí æèëèéí òºëºâëºãººíèé äàãóó ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Àóäèò íýí òýðã¿¿íä øààðäëàãàòàé áàéãàà õýñã¿¿äèéã òîäîðõîéëîõäîî ¿éë àæèëëàãààíû õýñýã íýã á¿ðä íºëººëºõ ýðñäýëèéí áîëîìæ áà çýðãèéã òóñãàí õàðóóëñàí çàðèì íýã øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàäàã. Ýíý çîðèëãîîð çàðèì íýã øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîâñðóóëñàí áà àóäèò õèéãäñýí ¿éë àæèëëàãàà íýã á¿ð äýýð øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã ä¿ãíýæ, æèãíýñýí äóíäàæ îíîîã ãàðãàäàã. ¯éë àæèëëàãààíû õýñýã á¿ðèéí æèãíýñýí äóíäàæ îíîîíóóäûã íýìæ ä¿ãíýõ áà ¿¿íèé äàãóó ýðñäýëèéí çýðãèéã ºíäºð, äóíä, áàãà ãýæ àíãèëíà. Äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåìèéã ¿íýëýõ àæèë íü ìºí äîòîîä àóäèòûí àæëûí íýã ÷óõàë õýñýã þì. Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã ¿ð íºëººòýé, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàé, ¿ð ä¿íòýé áàéëãàõ; ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàãíàëûí ñèñòåìèéã íàéäâàðòàé áàéëãàõ; á¿õ ¿éë àæèëëàãààã õóóëü, æóðàìä íèéö¿¿ëýõ çýðýã çîðèëãóóääàà õ¿ðýõèéí òóëä áîëîâñðóóëñàí á¿õ õýðýãñë¿¿äèéã äîòîîä õÿíàëò ãýæ òîäîðõîéëäîã. ¯íýëãýý íü ìºðäºæ áóé ãîðèìóóä íü çîõèñòîé, ã¿éöýòãýë íü çîðèëãîäîî íèéöýæ áàéãàà ãýäãèéã áàòàëãààæóóëàõûã çîðüäîã. ÄÀà íü îëæ èëð¿¿ëñýí äóòàãäàë, çºð÷èë áà ºãºõ çºâëºìæ¿¿äýý óäèðäëàãûí õóâüä Åðºíõèéëºã÷èä, ¿éë àæèëëàãààíû õóâüä Õÿíàëòûí Ǻâëºëä òàéëàãíàäàã. ¯íýëãýý á¿ðèéí äàðàà ÄÀà íü Áàíêíû óäèðäëàãàòàé àæëûí ¿ð ä¿í õýëýëöäýã áà óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ àâñàí àðãà õýìæýýíèé õýðýãæèëòèéã õÿíàäàã. Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà (“ÝÓÀ”) íü ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí ýðñäýëòýé õîëáîîòîé, áèå äààñàí õÿíàëòûí ¿éë ÿâöûã áàòàëãààæóóëàõ ãîðèìóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ, õÿíàõ ¿¿ðýãòýé. ÝÓÀ íü Áàíê ººðèéí ãàäààä âàëþòûí íººöèéã óäèðäàæ áàéõäàà ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí ñòðàòåãèéí ñòàíäàðòóóä, ýðñäýëèéí ä¿ðì¿¿ä, áîäëîãî áà õÿçãààðóóäàä õýð íèéöýí àæèëëàæ áàéãààã õÿíàæ, øèíæëýõ ¿¿ðýãòýé. ¯¿íýýñ ãàäíà ÝÓÀ íü ìºí ãàäààä âàëþòûí íººö áà òàéëàãíàëûí ñèñòåìòýé õîëáîîòîé ýðñäýëèéã á¿ðýí õýìæñýí ýñýõèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Óëñûí ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäàõ æóðàìä çààñíû äàãóó íººöèéí óäèðäëàãûí çîðèëãî íü Áàíêíû ìºíãºíèé áîëîí ãàäààä âàëþòûí áîäëîãîòîé íèéöýæ áàéõ ¸ñòîé.

160

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.1 Îðøèë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí àëáà (¿ðãýëæëýë)

Ãàäààä íººöèéã áàðüæ áàéõûí ãîë çîðèëãóóä íü: • • • •

̺íãºíèé áîäëîãûã äýìæèõ Ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýëèéí ãýíýòèéí õºäºë㺺íèéã õÿíàõ Çàñãèéí ãàçðûí ãàäààä âàëþòûí ºðèéí òºëáºðò áàòàëãàà ãàðãàõ ¯íäýñíèé ãàìøèã ýñâýë îíöãîé áàéäëûí ¿åä òºëáºðèéí õýðýãñýë áîëãîí àøèãëàõ

Ãàäààä íººöèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãà íü ñàíõ¿¿ãèéí áà ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäë¿¿äèéã ñòðàòåãèéí õóâüä çºâ óäèðäàõ, õÿíàõ çàìààð ýäãýýð çîðèëãóóäûã áèåë¿¿ëýõýä õóâü íýìðýý îðóóëäàã. Ãàäààä ýðñäýë¿¿äýä ºðòºõ ºðòºëòèéã õÿíàõ ¿¿äíýýñ Áàíê æèë á¿ð õºðºíãèéí ñîíãîëò áà õóâààðèëàëòûã õèéõ ñòðàòåãèéã òîäîðõîéëäîã. ¯¿íèé òóëä äàðààõü ïàðàìåòð¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. ¯¿íä (1) ýçýìøèõ âàëþòóóä áà õºðâºõ âàëþòóóäûí áýëýí îëäîõ áîëîìæèéã áèé áîëãîõîä øààðäëàãàòàé áàãöûí á¿òýö (2) òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áà àþóëã¿é áàéäëûí øààðäëàãóóäûã õàíãàñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí çºâøººðºãäºõ õýìæýý, (3) õ¿¿ãèéí ò¿âøíèé ýðñäýëèéí ºðòºëòèéã õÿçãààðëàõàä òàâèãäàõ õóãàöààíû øààðäëàãóóä. 31.2 Çýýëèéí ýðñäýë Çýýëèéí ýðñäýë ãýæ õàðèëöàã÷ òàë ýñâýë ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ ãýðýýíèé ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿éí óëìààñ Áàíê àëäàãäàë õ¿ëýýõ ýðñäëèéã õýëíý. Äîòîîäûí ìºíãºíèé áîäëîãûí ¿éë àæèëëàãààíû õóâüä Áàíê íü ººðèéí çýýëèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä áàðüöàà õºðºíãèéã èäýâõòýé àøèãëàäàã. Òºâ Áàíêíû äàõèí ñàíõ¿¿æèëòûí æóðìûí äàãóó áàðüöààíä àâ÷ áîëîõ õºðºíãèéí ãîë òºðë¿¿äèéã äîð æàãñààâ. ¯¿íä: 1. Òºâ Áàíêíû ¿íýò öààñ 2. Çàñãèéí ãàçðûí áîãèíî õóãàöààò ¿íýò öààñóóä 3. Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãàà, Õºãæëèéí Áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿í îðíóóäûí Çàñãèéí ãàçðààñ ãàðãàñàí áà Áàíê õ¿ëýýí çºâøººðñºí ¿íýò öààñíóóä 4. AAA çýðýãëýëèéí áîëîí õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí, ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëàãóóäûí ýçýìøäýã õºðâºõ ÷àäâàð ºíäºðòýé ¿íýò öààñíóóä 5. Áàíê õ¿ëýýí çºâøººðñºí âåêñåëü 6. Ìîíãîëáàíê áà ãàäààäûí áàíêóóä äàõü õóãàöààòàé õàäãàëàìæ

Ýðõ á¿õèé çýýëäýã÷ áàíêóóä íü Áàíêíààñ òîãòîîñîí á¿õ çîõèñòîé õàðüöààã õàíãàí àæèëëàõ ¸ñòîé. Õýðýâ çýýëäýã÷ äîòîîäûí áàíê íü ýäãýýð çîõèñòîé õàðüöààíóóäûí àëü íýãèéã çºð÷âºë Áàíê òóõàéí çýýëäýã÷ áàíêòàé õîëáîîòîé ¿¿ñýæ áîëîõ ýðñäýëèéí íèéò õýìæýýã õÿçãààðëàõ ¿¿äíýýñ äàõèí ñàíõ¿¿æèëòèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîíî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

161

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.2 Çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Çýýëèéí ýðñäýëèéã õÿçãààðëàõûí òóëä ãàäààä âàëþòûí íººöººð Çàñãèéí ãàçðóóä áà îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäûí ãàðãñàí AAA çýðýãëýëèéí ¿íýò öààñóóäàä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã. Ãàäààä âàëþòûí õàäãàëàìæ áà ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí çýýëèéí ýðñäýëèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ¿íýëãýýíèé àãåíòëàãóóäûí ¿íýëãýýãýýð AA áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø ¿íýëãýý àâñàí õàðèëöàã÷èäòàé ã¿éëãýý õèéõ çàìààð õÿçãààðëàäàã. Õàðèëöàã÷ íü íýãýýñ îëîí ¿íýëãýýíèé àãåíòëàãóóäààñ ¿íýëãýý àâñàí áîë õàìãèéí áàãà ¿íýëãýýã àøèãëàíà. ¯¿íýýñ ãàäíà, á¿õ õàðèëöàã÷ òàëóóäàä òýäãýýðèéí çýýëèéí çýðýãëýë, êàïèòàë, áóñàä õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã õàðãàëçàí ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð çýýëèéí õÿçãààð òîãòîîæ ºãäºã. Çýýëèéí õÿçãààðûã óëèðàë á¿ð øèíý÷ëýí òîãòîîäîã áà òîãòîîñîí õÿçãààðûí íèéöëèéã ºäºð á¿ð õÿíàæ, øèíæèëæ áàéäàã. Çýýëòýé õîëáîîòîé áîëçîøã¿é òºëáºðèéí ýðñäýë Áàíê ººðèéí õàðèëöàã÷äàà áàòàëãàà ãàðãàæ ºãäºã áà ýíýõ¿¿ áàòàëãààíû óëìààñ Áàíê íü õàðèëöàã÷èéíõàà ºìíººñ òºëáºð õèéõ øààðäëàãàòàé áîëæ áîëíî. Ýäãýýð òºëáºðèéã õàðèëöàã÷ààñ àêêðåäèòèâèéí ãýðýýíèé íºõöëèéí äàãóó öóãëóóëàí àâíà. Ýäãýýð íü çýýëòýé àäèë ýðñäýëòýé áà ýäãýýð ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ õÿíàëòûí ¿éë ÿâö áà áîäëîãî íü çýýëèéíõòýé àäèë áàéíà. Ýäãýýð õýðýãñë¿¿äèéí ãîë çîðèëãî íü õàðèëöàã÷äûã øààðäëàãàòàé ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàõàä îðøèíî. Áàòàëãàà áà íýýëòòýé àêêðåäèòèâóóä íü õàðèëöàã÷ ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä Áàíê ºìíººñ íü òºëáºðèéã íü áàðàãäóóëàõ öóöëàøã¿é ¿¿ðýã õ¿ëýýñíèéã èëýðõèéëäýã áà ýäãýýð õýðýãñëèéí ýðñäýë íü çýýëèéí ýðñäýëòýé èæèë þì.

162

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.2 Çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Áàðüöàà õºðºí㺠áîëîí áóñàä çýýëèéí áàòàëãàà, áàòëàí äààëòûã òîîöîõã¿éãýýð çýýëèéí ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýëèéí äýýä õýìæýýã àâ÷ ¿çâýë Äîîðõ õ¿ñíýãòýä òàéëàí òýíöëèéí ¿ç¿¿ëýëò á¿ðèéí õóâüä çýýëèéí ýðñäýëä ºðòºæ áîëîõ äýýä õýìæýýã õàðóóëñàí áàéíà. Áàðüöàà õºðºíãèéí ãýðýýã àøèãëàí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõààñ ºìíºõ íèéò ä¿íãýýð ºðòºëòèéí äýýä õýìæýýã èëýðõèéëñýí áîëíî.

Òîäðóóëãà

Íèéò ºðòºëòèéí äýýä õýìæýý 2007 ñàÿ òºãðºã

Íèéò ºðòºëòèéí äýýä õýìæýý 2006 ñàÿ òºãðºã

Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà

12

831,192

612,859

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð

13

-

11,195

14

115,748

60,701

15

64,582

115,967

16

19,292

18,373

17

29,604

35,822

19

-

19,258

1,060,418

874,175

-

24,906

1,060,418

899,081

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò- áîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä õºðºí㺠Íèéò Áîëçîøã¿é ºð òºëáºð Íèéò çýýëèéí ýðñäýëèéí ºðòºëò

32

Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãñë¿¿äèéã áîäèò ¿íýýð íü á¿ðòãýñýí áºãººä äýýð ¿ç¿¿ëñýí ä¿íã¿¿ä íü ¿íý öýíèéí ººð÷ëºëòèéí óëìààñ èðýýä¿éä ¿¿ñýæ áîëîõ çýýëèéí ýðñäýëèéí ºðòºëòèéã áèø ºíººãèéí çýýëèéí ýðñäýëèéí ºðòºëòèéã õàðóóëæ áàéãàà áîëíî. Ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðèéí á¿ëýã íýã á¿ðèéí çýýëèéí ýðñäýëèéí äýýä ºðòºëòèéí òàëààð äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã õàðãàëçàõ òîäðóóëãóóäààñ àâíà óó.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

163

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.2 Çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Ýðñäýëèéí òºâëºðºë Áàðüöàà õºðºí㺠ýñâýë çýýëèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ áóñàä àðãà õýðýãñýë¿¿äèéã àâ÷ ¿çýõýýñ ºìíºõ áàéäëààð, ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíã¿¿äèéã ãàçàð ç¿éí áàéðøèëààð íü àíãèëàí ¿ç¿¿ëýâ. Íèéò ºðòºëòèéí äýýä õýìæýý 2007 ñàÿ òºãðºã Ìîíãîë

49,726

109,839

Àâñòðàëè

99,447

11,650

-

17,475

Áåëãè

49,157

-

Ôðàíö

56,779

15,290

Ãåðìàí

43,983

596

Õîíã Êîíã

35,099

23,300

ßïîí

38,115

60,162

Ëþêñåíáóðã

31,022

-

295

16,014

22,774

38,008

247,397

160,915

Àâñòðè

Øèíý Çåëàíä Îðîñ Ñèíãàïóð Øâåöàðü

164

Íèéò ºðòºëòèéí äýýä õýìæýý 2006 ñàÿ òºãðºã

67,560

69,334

Èõ áðèòàíè

124,565

83,097

ÀÍÓ

194,499

293,401

1,060,418

899,081

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

12 13 14 15 16 17 19

12 14 15 16 17 19

612,859 60,701 115,967 35,822 825,349

831,192 115,748 64,582 29,604 1,041,126

11,195 21,571 32,766

19,292 19,292

Õóãàöàà õýòðýëòã¿é áà ¿íý öýíèéí áóóðàëòã¿é çýýë ªíäºð çýðýãëýë Ñòàíäàðò çýðýãëýë ñàÿ òºãðºã ñàÿ òºãðºã

Õóãàöàà õýòýðñýí á¿õ çýýë¿¿äèéã ¿íý öýíèéí áóóðàëòàíä îðñîí ãýæ àâ÷ ¿çñýí áà Òîäðóóëãà 16 áà 19-ä òîëèëóóëñàí áîëíî.

Ãàäààä ºð òºëáºð ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò-Áîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä õºðºí㺠Íèéò

2006 îíû 12 ñàðûí 31-íèé áàéäëààð

2007 îíû 12 ñàðûí 31-íèé áàéäëààð Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò-Áîðëóóëàõàä áýëýí Óðâóó áóöààí õóäàëäàí àâàõ õýëöë¿¿ä Äîòîîäûí áàíêóóäàä îëãîñîí çýýë Ñàíãèéí ÿàìàíä îëãîñîí çýýë Áóñàä õºðºí㺠Íèéò

Òîäðóóëãà

Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãèéí á¿ëýã òóñ á¿ðèéí çýýëèéí ÷àíàð

31.2 Çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË)

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

ñàÿ òºãðºã

19,293 19,293

130 39,329 39,459

Õóãàöàà õýòýðñýí ýñâýë äàíãààðàà ¿íý öýíèéí áóóðàëòòàé

612,859 11,195 60,701 115,967 21,571 35,822 19,293 877,408

831,192 115,748 64,582 19,422 29,604 39,329 1,099,877

Íèéò ñàÿ òºãðºã

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

165

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.2 Çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí ¿íýëãýý Çýýëèéí ¿íäñýí áà õ¿¿íèé ãðàôèêò òºëáºð 90-ýýñ äýýø õîíîãîîð õóãàöàà õýòýðñýí, çýýëäýã÷èéí ìºíãºí óðñãàëä ìýäýãäýõ¿éö õ¿íäðýë ó÷èðñàí, çýýëèéí ¿íýëãýý áóóðñàí, çýýëèéí ãýðýýíèé àíõíû íºõöë¿¿ä çºð÷èãäñºí ýñýõ çýðýã àñóóäëóóäûã çýýëèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí øèíæèëãýý õèéõ ÿâöàä àâ÷ ¿çäýã. Áàíê íü ¿íý öýíý áóóðàëòûí øèíæèëãýýã òóñãàéëñàí ¿íýëãýýãýýð ¿íýëñýí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí ñàíä äàðààõü áàéäëààð õèéäýã. Áàíê íü ºíäºð ä¿íòýé çýýë, óðüä÷èëãàà íýã á¿ðä çýýëèéí ýðñäýëèéí òîõèðîõ ñàíã òîäîðõîéëæ ºãäºã. ¯íý öýíèéí áóóðàëòûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõîä àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé ç¿éë¿¿äýä çýýëäýã÷èéí áèçíåñ òºëºâëºãººíèé òîðòâîðòîé áàéäàë, ñàíõ¿¿ãèéí õ¿íäðýë òîõèîëäñîí ¿åä ã¿éöýòãýëýý ñàéæðóóëàõ ò¿¿íèé ÷àäâàð, äàìïóóðàë òîõèîëäñîí ¿åä õ¿ëýýí àâàõ ç¿éë¿¿ä áà õ¿ëýýãäýæ áóé íîãäîë àøãèéí òºëáºð¿¿ä, ñàíõ¿¿ãèéí ººð áóñàä äýìæëýã àâàõ áîëîìæóóä, áàðüöàà õºðºíãèéí áîäèò ¿íý öýíý, õ¿ëýýãäýæ áóé ìºíãºí óðñãàëûí öàã õóãàöàà çýðýã îðíî. ¯íý öýíèéí áóóðàëòààñ ¿¿ñýõ ãàðçûí õýìæýýã, ãýíýòèéí ¿éë ÿâäëóóäûí óëìààñ èë¿¿ íóõàöòàé àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé áàéãààãààñ áóñàä òîõèîëäîëä òàéëàíò ºäºð á¿ð ¿íýëæ ¿çíý.

31.3 Òªëáªðèéí ×àäâàðûí ýðñäýë Ñàíõ¿¿ãèéí õýâèéí áîëîí äàðàìò øàõàëòòàé íºõöºë áàéäàëä ººðèéí òºëáºðèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ ÷àäàõã¿é áàéõ ýðñäýëèéã òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ýðñäýë ãýíý. Ãàäààä âàëþòûí òºëáºðèéí ÷àäâàðûí ýðñäýë Áàíêèíä òóëãàðäàã ãîë ýðñäýë þì. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñîíãîäîã ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëò (àþóëã¿é áàéäàë–òºëáºðèéí ÷àäâàð-ºãººæ)-èéí õóâüä, Áàíê õºðºí㺠îðóóëàëòûí áîäëîãîä òºëáºðèéí ÷àäâàð áà àþóëã¿é áàéäëûí á¿õ øààðäëàãóóä õàíãàãäñàí ¿åä ë ºãººæèéã äýýä õýìæýýíä õ¿ðãýõ òàëààð àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé ãýæ çààñàí áàéäàã. Èìïîðòîîñ èõýýõýí õàìààðàëòàé, Çàñãèéí ãàçðûí ãàäààä ºðèéã áàéíãà òºëæ áàéõ øààðäëàãàòàé, äîòîîäûí çàõ çýýëèéí âàëþòûí ýðýëò, íèéë¿¿ëýëòèéí õýìæýý áàéíãà õýëáýëçýæ áàéäàã íºõöºë áàéäëûí ¿åä òºëáºðèéí ÷àäâàð íü âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé õàìãèéí ÷óõàë àñóóäàë þì. Òºëáºðèéí ÷àäâàðûã óäèðäàõûí òóëä Áàíê íü ãàäààä íººöèéí áàãöûã õî¸ð äýä áàãöàä õóâààäàã. (i)

Áîãèíî õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàãö (áýëýí ìºíãºíèé óäèðäëàãà ýñâýë òºëáºðèéí ÷àäâàðûí áàãö îðíî) Ýíý áàãöûã ºð òºëºõ, âàëþòûí çàõ çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààã òîãòâîðòîé áàéëãàõ çîðèëãîîð àøèãëàäàã. Ýíý áàãöààñ õóãàöààò õàäãàëàìæóóä, ìºíãºíèé çàõ çýýëèéí õºðâºõ ÷àäâàð ìàø ºíäºðòýé õýðýãñýë¿¿ä (âåêñåëü ãýõ ìýò áîãèíî õóãàöààò ºðèéí áè÷ã¿¿ä), íýã äîëîî õîíîãîîñ 12 ñàðûí õóãàöààòàé ¿íýò öààñóóä, áàðààíóóä (ìºíãºæñºí àëò ãýõ ìýò)-ä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã.

(ii) Óðò õóãàöààò õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàãö. Äóíä áà óðò õóãàöààò, õºðâºõ ÷àäâàð ìàø ºíäºðòýé õýðýãñýë¿¿ä (Çàñãèéí ãàçðûí áîíä áà ¿íýò öààñ)-ä õºðºí㺠îðóóëäàã. Õºðºí㺠îðóóëàëòûí õîðîî íü ãàäààä âàëþòûí áàãöûí õÿçãààðûã ñàíàë áîëãîäîã.

166

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

171,027 965,637

Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàäãàëàìæ

Íèéò

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

-

¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä 715,991

148,542

Äîòîîäûí áàíêóóäûí õàäãàëàìæ

Íèéò

405,129

92,320

Ãàäààä ºð òºëáºð

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

70,000

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

2006 îíû 12 ñàðûí 31

603,332

93,078

Çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóäûí õàäãàëàìæ

98,200

8,102

3,431

-

-

3,541

1,130

15,052

-

-

8,752

6,300

ñàÿ òºãðºã

ñàÿ òºãðºã

Ãàäààä ºð òºëáºð

3-6 ñàð

Õóãàöààã¿é

Ãàðãàñàí ¿íýò öààñ

2007 îíû 12 ñàðûí 31

Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð

-

12,392

7,841

-

-

4,551

-

3,734

-

-

3,734

ñàÿ òºãðºã

6 ñàðààñ íýã æèë

-

27,524

-

-

-

27,524

-

25,876

-

-

25,876

ñàÿ òºãðºã

1-5 æèë

-

27,099

-

-

-

27,099

-

29,333

-

-

29,333

ñàÿ òºãðºã

5-ààñ äýýø æèë

171,027

603,332

160,773

104,500

791,108

11,272

148,542

405,129

155,035

71,130

1,039,632

ñàÿ òºãðºã

Ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºðèéí áóóðóóëààã¿é íèéò ä¿í

Äîîðõ õ¿ñíýãòýä 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí ºð òºëáºð¿¿äèéí äóóñãàâàð õóãàöààã òýäãýýðèéí àëèâàà íýã õºíãºëºëòã¿éãýýð, ãýðýýíèé äàãóó ýðãýí òºëºõ ¿¿ðã¿¿ä äýýð ¿íäýñëýí õàðóóëëàà. Ýäãýýð ºð òºëáºðèéí õ¿ëýýãäýæ áóé äóóñãàâàð õóãàöààã Òîäðóóëãà 30 “Õºðºíãº, ºð òºëáºðèéí õóãàöààíû øèíæèëãýý”-ýýñ õàðíà óó. Óðüä÷èëàí ìýäýãäñýíèé ¿íäñýí äýýð òºëºãäºõ ¸ñòîé ºð òºëáºðèéí õóâüä óã ìýäýãäýë òýð äàðóé èðñýí ãýæ òîîöîâ. Ãýñýí õýäèé ÷, Áàíê õàðèëöàã÷äûí äèéëýíõ íü ãýðýýò õóãàöààíààñàà ºìíº çàðëàãûí ã¿éëãýý õèéõã¿é ãýñýí õ¿ëýýëòòýé áàéãàà áà õàäãàëàìæèéí òàòàí àâàëòûí ò¿¿õýí ºãºãäë¿¿ä äýýð ¿íäýñëýí Áàíêíû õ¿ëýýæ áóé ìºíãºí óðñãàëûã õ¿ñíýãòýä òóñãààã¿é áîëíî.

31.3 Òªëáªðèéí ×àäâàðûí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË)

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ

Àóäèòîðûí òàéëàí

167

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.3 Òªëáªðèéí ×àäâàðûí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Äîîðõè õ¿ñíýãòýíä Áàíêíû áîëçîøã¿é ºð òºëáºðèéã ãýðýýíèé äóóñãàâàð õóãàöààãààð íü àíãèëàí ¿ç¿¿ëýâ. Õóãàöààã¿é ñàÿ òºãðºã Áîëçîøã¿é ºð òºëáºð 12 ñàðûí 31-íýýð 2007 12 ñàðûí 31-íýýð 2006

-

3 õ¿ðòýëõ ñàð ñàÿ òºãðºã

3-12 ñàð ñàÿ òºãðºã

-

24,906

Íèéò ñàÿ òºãðºã 24,906

31.4 Çàõ çýýëèéí ýðñäýë Çàõ çýýëèéí ýðñäýë ãýäýã íü õ¿¿íèé ò¿âøèí, âàëþòûí õàíø ãýõ ìýò çàõ çýýëèéí õóâüñàã÷óóäûí ººð÷ëºëòèéí óëìààñ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíý ýñâýë èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàë õýëáýëçýõ ýðñäýëèéã õýëíý. Áàíê íü ýðñäýëèéí ýíý ýëåìåíòèéã ìýäðýìæèéí øèíæèëãýýã àøèãëàí óäèðäàæ, õÿíàäàã. Ãàäààä âàëþòûí òºâëºðëèéã ýñ òîîöâîë Áàíêèíä íîöòîé, çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéí òºâëºðºë áàéõã¿é áàéíà. Õ¿¿íèé ò¿âøíèé ýðñäýë Õ¿¿íèé ò¿âøíèé ýðñäýë íü õ¿¿íèé ò¿âøíèé ººð÷ëºëò íü èðýýä¿éí ìºíãºí óðñãàë ýñâýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíýä íºëººëæ áîëîõ áîëîìæîîñ ¿¿ñäýã. Áàíêíû õºðºí㺠áà ºð òºëáºð¿¿äèéí èõýíõè íü òîãòìîë õ¿¿òýé. Ñòðàòåãèéí ñòàíäàðòóóäûã áèé áîëãîõ ¿éë ÿâöûí ¿åä Áàíê íü õ¿¿íèé ò¿âøíèé ýðñäýëä ºðòºõ ºðòºëòèéã õÿçãààðëàõûí òóëä ãàäààä íººöèéí áàãöûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààíä òàâèãäàõ øààðäëàãóóäûã òîãòîîæ ºãäºã. ¯ðãýëæëýõ õóãàöààíû øààðäëàãóóäûã ºäºð á¿ð áèåë¿¿ëæ áàéõ ¸ñòîé. Äàðààõü õ¿ñíýãòýä Áàíêíû ººðèéí õºðºíãèéí õ¿¿íèé õóâü õýìæýýíèé çîõèñòîé, áîëîìæèò ººð÷ëºëò¿¿äýä (áóñàä á¿õ õóâüñàã÷óóä òîãòìîë áàéõ ¿åä) ¿ç¿¿ëýõ ìýäðýìæèéã õàðóóëàâ. ªºðèéí õºðºíãèéí ìýäðýìæèéã òîãòìîë õ¿¿òýé áîðëóóëàõàä áýëýí ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûã æèëèéí ýöýñò õ¿¿íèé ò¿âøíèé ººð÷ëºëòòýé óÿëäóóëàí äàõèí ¿íýëýõ çàìààð òîîöîîëíî. Âàëþò 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð àì.äîëëàð àì.äîëëàð 2006 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààð àì.äîëëàð àì.äîëëàð

168

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ñóóðü îíîîíû ººð÷ëºëò

Öýâý𠺺ðèéí õºðºíãèéí ìýäðýìæ ñàÿ òºãðºã

+25 -75

(569) 1,706

+25 -50

(1) 2

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.4 Çàõ çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Âàëþòûí ýðñäýë Âàëþòûí ýðñäýë ãýæ ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ðèéí ¿íý öýíý íü âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëòèéí óëìààñ õýëáýëçýõ ýðñäýëèéã õýëíý. Ǻâëºë ãàäààä âàëþòûí ïîçèöóóä äýýð õÿçãààð òîãòîîæ ºãäºã. Ïîçèöóóä íü òîãòîîñîí õÿçãààð äîòîð áàéãàà ýñýõèéã áàòàëãààæóóëàõ ¿¿äíýýñ ïîçèöóóäûã ºäºð á¿ð õÿíàæ, øèíæèëæ áàéäàã. Äîîðõ õ¿ñíýãòýýð Áàíêíû àðèëæààíû áóñ çîðèóëàëòòàé çºâõºí ìºí㺺ð òºëºãäºõ õºðºíãº, ºð òºëáºð áîëîí òýäãýýðèéí ìºíãºí óðñãàëûí òààìàãëàëûí õóâüä 2007 îíû 12-ð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí áàéäëààðõ âàëþòûí õàíøíû ýðñäýëä ºðòºõ áàéäëûã ¿ç¿¿ëëýý. Îðëîãûí òàéëàíãèéí áóñàä á¿õ õóâüñàã÷óóä òîãòìîë áàéõàä (âàëþòûí õàíøèíä ìýäðýìòãèé ìºí㺺ð èëýðõèéëýãäýõ õºðºí㺠, ºð òºëáºð¿¿äèéí áîäèò ¿íý öýíèéí óëìààñ) âàëþòûí õàíø ººð÷ëºëòèéí Ìîíãîë òºãðºãò ¿ç¿¿ëýõ íºëººëëèéã óã øèíæèëãýýãýýð òîîöäîã. Õ¿ñíýãò äýõü ñºðºã ä¿í íü îðëîãûí òàéëàí äàõü áîëîìæèò öýâýð áóóðàëòûã èëýðõèéëýõ áîë ýåðýã ä¿í íü áîëîìæèò ºñºëòèéã èëýðõèéëíý.

Âàëþò

Âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëò (%)

Òàòâàðûí ºìíºõ àøèãò ¿ç¿¿ëýõ íºëºº

Âàëþòûí õàíøèéí ººð÷ëºëò (%)

Òàòâàðûí ºìíºõ àøèãò ¿ç¿¿ëýõ íºëºº

2007

2007 ñàÿ òºãðºã

2006

2006 ñàÿ òºãðºã

USD

+1.0

5,194

+3.5

15,479

USD

-4.6

(24,002)

-4.6

(20,224)

EUR

+11.8

22,949

+12.8

4,512

EUR

-12.0

(23,320)

-12.0

(4,237)

CHF

+8.1

32

+14.1

83

CHF

-12.9

(51)

-12.9

(75)

GBP

+8.9

(25)

+11.9

179

GBP

-9.4

26

-9.4

(140)

JPY

+5.3

2,300

+6.7

287

JPY

-11.0

(4,767)

-11.0

(472)

XAU

+31.2

72,567

+18.4

28,807

XAU

-1.0

(2,327)

-1.0

(1,569)

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

169

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

31. ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ 31.4 Çàõ çýýëèéí ýðñäýë (¯ÐÃÝËÆËÝË) Óðüä÷èëàí òºëºëòèéí ýðñäýë Áàíê íü õóäàëäààíû çîðèëãîîð çýýë, óðüä÷èëãààã îëãîäîãã¿é ó÷ðààñ Áàíêèíä óðüä÷èëàí òºëºëòèéí ýðñäýë áàéäàãã¿é. ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë ãýäýã íü ñèñòåìèéí äîãîëäîë, õóâü õ¿íèé ñàíàìñàðã¿é áîëîí ñàíààòàé ¿éëäýë áîëîí áóñàä ãàäààä õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí óëìààñ Áàíê àëäàãäàëä îðæ áîëîõ ýðñäýë þì. Õÿíàëò àæèëëàõã¿é áàéõ ¿åä ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë íü íýð õ¿íä óíàõ, õóóëèéí áîëîí çîõèöóóëàëòûí àñóóäàëä îðîõ, óëìààð ñàíõ¿¿ãèéí àëäàãäàëä îðîõîä ÷ õ¿ðãýæ áîëíî. Áàíê õýäèéãýýð ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã á¿ðýí àðèëãàõ áîëîëöîîã¿é ÷ õÿíàëò, ìîíèòîðèíã ñàéæðóóëàõ çàìààð ýíý òºðëèéí ýðñäýëèéã óäèðäàæ áîëíî. Õÿíàëòàä àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðü, ñèñòåìä íýâòðýõ, áàòëàõ, òóëãàí áàòàëãààæóóëàõ æóðìóóä, áîëîâñîí õ¿÷íèé áîëîâñðîë, òàñðàëòã¿é ñóðãàëò, ¿íýëãýýíèé ¿éë ÿâöóóä áàãòàíà. ̺í äîòîîä àóäèòîðûí àæëûã àøèãëàõ ÿâäàë îðíî. Ãàäààä íººöèéí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã óäèðäàõûí òóëä ¿éë àæèëëàãààíû á¿õ ãîðèìóóäûã ñàéí áàðèìòæóóëàõ ¸ñòîé. Ãàäàààä íººöèéí ¿éë àæèëëàãààíû ãîðèìóóäûã “Âàëþòûí àðèëæàà ÿâóóëàõ çààâàð”-ûí äàãóó ÿâóóëíà. Ýíý çààâðûí ãîë çîðèëãî íü íººöèéí óäèðäëàãàä îðîëöîæ áàéãàà á¿òöèéí íýãæ¿¿ä áîëîí àæèëëàãñäàä òàâèãäàõ øààðäëàãà, òýäãýýðèéí ¿¿ðãèéã “Ãàäààä âàëþòûí íººöèéí óäèðäëàãûí çîõèöóóëàëò”-ä çààñíû äàãóó òîäîðõîéëîõ, òîäîðõîé íýã ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ººð ººð àæèë÷äàä õàðèóöóóëàõ, òàëóóä íýã íýãíýý õÿíàõ áîëîìæòîé áîëãîõ, àëèâàà íýã ¿éë àæèëëàãààíû áà ã¿éëãýýíèé ýðñäýëèéã õÿçãààðëàõ çýðýã áàéíà. Ýíý çààâðûã ºäºð òóòìûí ã¿éëãýýí¿¿äèéã çºâøººðºõ, ã¿éöýòãýõ, õÿíàõàä àøèãëàíà.

32. ÁÎËÇÎØÃ¯É ªÐ ÒªËÁªÐ 2007 ñàÿ òºãðºã

2006 ñàÿ òºãðºã

Áîëçîøã¿é ºð òºëáºð Àêêðåäèòèâ

-

24,906

Àêêðåäèòèâ, áàòàëãàà (íýýëòòýé àêêðåäèòèâ õàìààðàãäàíà) íü òóñãàé ¿éë ÿâäàë òîõèîëäîõîä õàðèëöàã÷èéí ºìíººñ ãîëäóó áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé èìïîðò áîëîí ýêñïîðòòîé õîëáîîòîéãîîð òºëáºð õèéõ ¿¿ðãèéã Áàíêèíä íîãäóóëäàã áàéíà. Òàéëàíò õóãàöààíû äàðàà á¿õ àêêðåäèòèâ¿¿ä íü çºð÷èëòýé áîëñîí áà á¿ðýí õýìæýýãýýð áóþó Òîäðóóëãà 24 - ä ¿ç¿¿ëñýí õýìæýýãýýð ñàí áàéãóóëñàí.

170

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Àóäèòîðûí òàéëàí

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒÎÄÐÓÓËÃÀ - 2007 ÎÍÛ 12 ÄÓÃÀÀÐ ÑÀÐÛÍ 31

33. ÕÀÐÜÖÓÓËÑÀÍ ¯Ç¯¯ËÝËÒ¯¯Ä Õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã Ýðíñò ýíä ßíã Ìîíãîëèÿ ÕÕÊ-ààñ ººð àóäèòûí êîìïàíè øàëãàæ áàòàëãààæóóëñàí áîëíî. Òàéëàíò æèëèéí òîëèëóóëãàòàé íèéö¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ äàðààõü õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äàõèí àíãèëñàí áîëíî. ¯¿íä:

ªºð÷ëºëòèéí òîäîðõîéëîëò ¯íýò öààñíû õºðºí㺠îðóóëàëò/ Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò-Áîðëóóëàõàä áýëýí Ãàäààä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàéðøóóëñàí õàäãàëàìæ/Ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâàõ àâëàãà Àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä îëãîñîí óðüä÷èëãàà Áóñàä õºðºí㺠¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä - õºðºí㺠Áóñàä ºð òºëáºð ¯¿ñìýë ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãë¿¿ð¿¿ä - ºð òºëáºð

ªìíº òàéëàãíàñíààð

ªñºëò/ (Áóóðàëò)

Äàõèí àíãèëñàíààð

ñàÿ òºãðºã

ñàÿ òºãðºã

ñàÿ òºãðºã

56,972

3,729

60,701

616,588

(3,729)

612,859

6,156

(6,156)

-

24,503

(5,039)

19,464

-

11,195

11,195

27,955

(11,272)

16,683

-

11,272

11,272

34. ÌÎÍÃÎË ÕÝË ÄÝÝÐÕ ÎÐ×ÓÓËÃÀ Ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóäûã ìºí Àíãëè õýë äýýð áýëòãýñýí áîëíî. Ìîíãîë, Àíãëè õóâèóäûí õîîðîíä óòãà, àãóóëãûí çºð¿¿ ãàðàõ òîõèîëäîëä Àíãëè õóâèéã äàãàõ áîëíî.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

171

172

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

C

ÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒÓÓÄ

Ýäèéí çàñãèéí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä  

2000

ÄÍÁ-èé ºñºëò, %* ÄÍÁ, îíû ¿íýýð, òýðáóì òºãðºã Èíôëÿöè, %

1.1

6

Ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñãèéí òîéì

2001 1.0

2002 4.0

2003 6.1

2004

2007 9.9

1172.7 1283.1 1413.0 1160.4 2152.1 2779.6 3715.0

4557.5

8.0

1.6

4.7

Ì2

258.8

331.3

470.1

Ãàäààä öýâýð àêòèâ

201.7

220.2

308.5

Äîòîîä öýâýð çýýë

84.8

129.3

Ì2/ÄÍÁ (%)

22.1

Çýýë/ÄÍÁ (%) Õàäãàëàìæ/ÄÍÁ (%)

11.0

7.3

2006 8.6

8.1

10.6

2005

9.5

6.0

15.1

703.3

847.0 1140.1 1536.5

2401.1

256.3

211.0

570.2 1131.8

1439.5

200.0

514.6

547.3

769.0

745.4

1329.5

25.8

33.3

60.6

39.4

41.0

41.4

52.7

5.7

10.5

16.4

38.1

28.2

30.9

32.9

45.1

7.9

10.5

15.5

31.3

24.0

24.2

26.8

32.7

Áàíêóóäûí çýýë

66.8

135.1

231.4

442.1

606.8

859.9 1223.3

2056.1

×àíàðã¿é çýýë

14.6

9.1

11.7

21.2

39.1

49.5

60.0

68.1

Áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿

30.3

31.8

26.6

25.5

24.0

21.6

20.0

17.1

Áàíêóóäûí õàäãàëàìæèéí õ¿¿

13.8

13.2

14.0

14.0

13.2

12.6

13.5

13.4

8.6

8.6

9.9

11.5

15.8

4.8

6.4

9.9

Ýêñïîðò ô.î.á

535.8

523.2

523.9

627.3

872.1 1068.6 1545.2

1952.4

Èìïîðò ô.î.á

676.0

693.1

752.8

826.9

901.0 1097.4 1356.7

1963.7

Óðñãàë òýíöýë

-69.9

-61.7

-105.1

-98.7

63.4

84.2

306.3

75.8

-6.0

-4.8

-7.4

-8.5

2.9

3.0

8.2

1.7

190.9

206.7

268.2

203.4

207.8

333.2

718.0

1000.8

14.7

15.5

18.5

12.8

12.0

16.3

25.2

24.0

1076.5 1097.7 1110.4 1146.5 1185.4 1205.3 1179.6

1170.4

̺íãºíèé òîéì (òýðáóì òºãðºã)

ÒÁ¯Ö-íû æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿ Òºëáºðèéí òýíöýë (ñàÿ àì.äîëëàð)*

Óðñãàë òýíöýë/ÄÍÁ (%) Íèéò ãàäààä íººö Èìïîðòûí äîëîî õîíîãîîð Àì.äîëëàðòàé õàðüöàõ òºãðºãèéí õàíø (æèëèéí äóíäàæ) Óëñûí íýãäñýí òºñºâ (òýðáóì òºãðºã)* Íèéò îðëîãî áà òóñëàìæ Óðñãàë îðëîãî Íèéò çàðëàãà áà öýâýð çýýë Óðñãàë çàðäàë Òºñâèéí òýíöýë Òºñâèéí òýíöýë/ÄÍÁ (%)

351.0

439.3

477.0

553.9

713.1

837.9 1360.4

1851.2

346.2

430.0

469.7

545.2

706.3

832.6 1354.1

1843.7

429.7

489.9

550.5

615.8

752.5

764.7 1237.0

1749.2

314.1

366.8

415.3

434.8

538.7

600.3

982.3

1361.5

-78.7

-50.6

-73.4

-61.9

-39.4

73.2

123.4

102.0

-6.7

-3.9

-5.2

-5.3

-1.8

2.6

3.3

2.2

*2007 îíû ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä óðüä÷èëñàí áàéäëààð

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

173

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëò (ñàÿ òºãðºã) Õóãàöààíû ýöýñò   1991 12 1992 12 1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

174

ÿéëãýýíä áàéãàà áýëýí ìºí㺠ä¿í 2,003.0 2,896.4 10,786.1 21,804.8 29,755.7 46,095.8 56,816.5 61,754.2 91,567.5 107,394.4 99,711.6 133,397.4 124,288.6 119,205.8 110,822.1 145,888.0 144,851.7 134,642.8 131,235.3 160,481.3 166,532.4 152,826.6 161,225.1 190,175.8 183,020.2 168,521.1 165,147.7 148,831.3 159,797.2 190,347.0 195,678.8 203,835.2 210,998.3 219,156.3 206,623.7 200,176.3 185,843.3 191,688.3 199,125.3 168,834.2 186,511.1 216,110.6 238,878.4 241,313.2 245,250.9 252,895.2 239,477.2 237,625.6 233,232.3 245,098.9 224,615.1 224,539.6 264,875.0 312,432.3 322,894.9 319,860.0 325,062.4 351,604.5 333,389.7 323,094.0 323,651.7 364,074.4

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

ñàðûí ººð÷ëºëò %

13.2 3.1 0.8 11.8 3.1 5.7 13.8 7.8 -2.4 6.6 -1.2 5.7 1.1 4.5 -4.8 0.5 8.5 5.0 -1.4 1.1 9.2 0.5 -5.7 1.7 -2.0 -9.9 7.4 19.1 2.8 4.2 3.5 3.9 -5.7 -3.1 -7.2 3.1 3.9 -15.2 10.5 15.9 10.5 1.0 1.6 3.1 -5.3 -0.8 -1.8 5.1 -8.4 0.0 18.0 18.0 3.3 -0.9 1.6 8.2 -5.2 -3.1 0.2 12.5

¯¿íýýñ

̺í㺠(Ì1)

Êàññò áàéãàà ìºíãº

Áàíêíààñ ãàäóóðõè ìºíãº

308.7 1,057.2 2,035.5 3,037.6 4,164.5 4,391.4 7,048.2 5,308.4 4,286.2 6,461.0 6,000.6 7,933.6 7,980.1 10,045.1 9,538.3 14,093.3 14,176.1 13,859.2 16,228.6 19,423.2 18,150.1 21,329.9 21,540.2 19,898.5 20,062.4 25,008.4 28,797.4 32,493.5 27,083.3 26,641.1 30,003.5 27,068.9 30,273.8 29,823.9 32,209.1 38,126.0 32,843.9 39,318.8 45,037.9 38,967.2 41,702.2 41,787.2 43,753.0 43,134.4 52,676.7 48,598.8 50,129.8 56,966.8 52,736.8 59,972.2 50,378.6 56,903.8 48,718.8 60,738.8 55,507.1 57,436.6 58,327.2 61,436.7 66,068.5 59,129.5 61,902.4 80,749.1

1,694.3 1,839.2 8,750.6 18,767.2 25,591.2 41,704.4 49,768.3 56,445.8 87,281.3 100,933.4 93,711.0 125,463.8 116,308.5 109,160.7 101,283.8 131,794.6 130,675.6 120,783.6 115,006.7 141,058.1 148,382.3 131,496.7 139,685.0 170,277.4 162,957.8 143,512.7 136,350.3 116,337.8 132,713.9 163,705.9 165,675.3 176,766.3 180,724.5 189,332.4 174,414.6 162,050.3 152,999.4 152,369.5 154,087.5 129,867.0 144,808.9 174,323.4 195,125.4 198,178.9 192,574.2 204,296.5 189,347.4 180,658.8 180,495.5 185,126.7 174,236.5 167,635.8 216,156.2 251,693.5 267,387.9 262,423.4 266,735.2 290,167.8 267,321.2 263,964.6 261,749.3 283,325.3

ä¿í

ä¿í

¯¿íýýñ

ñàðûí

ñàðûí

12.0 5.7 2.6 14.4 4.1 9.2 15.2 7.3 -1.4 6.7 -0.7 8.2 4.0 4.0 -6.6 1.2 8.2 4.3 -1.4 -2.1 10.2 0.7 -5.9 3.9 -5.0 -14.7 14.1 23.4 1.2 6.7 2.2 4.8 -7.9 -7.1 -5.6 -0.4 1.1 -15.7 11.5 20.4 11.9 1.6 -2.8 6.1 -7.3 -4.6 -0.1 2.6 -5.9 -3.8 28.9 16.4 6.2 -1.9 1.6 8.8 -7.9 -1.3 -0.8 8.2

7,313.7 7,640.2 18,548.4 32,871.2 42,636.5 64,301.6 76,108.9 82,582.0 114,825.7 130,775.0 123,586.3 155,099.6 151,808.6 156,155.3 146,932.2 187,708.4 181,084.7 187,727.8 180,109.6 208,987.9 214,417.5 212,833.4 210,799.3 254,807.0 241,994.9 221,327.6 211,272.3 197,122.8 213,357.6 248,012.6 255,501.6 277,664.4 278,810.8 293,241.4 273,522.2 262,138.2 253,099.1 269,124.4 267,579.6 262,113.5 274,375.7 292,829.0 326,227.3 328,612.9 325,022.7 343,056.9 331,262.5 320,034.2 325,026.4 331,903.4 334,997.0 342,596.8 401,498.6 455,119.2 490,293.1 502,223.4 497,043.9 535,468.4 515,432.2 523,434.3 519,932.0 590,471.6

-8.8 -0.4 -0.4 14.7 4.0 9.4 14.9 8.9 3.0 2.8 1.0 6.9 4.2 5.3 -4.4 6.9 1.8 4.0 -1.3 4.4 6.4 7.4 -4.7 4.1 -4.5 -6.7 8.2 16.2 3.0 8.7 0.4 5.2 -6.7 -4.2 -3.4 6.3 -0.6 -2.0 4.7 6.7 11.4 0.7 -1.1 5.5 -3.4 -3.4 1.6 2.1 0.9 2.3 17.2 13.4 7.7 2.4 -1.0 7.7 -3.7 1.6 -0.7 13.6

Òºãðºãèéí õàðèëöàõ 5,592.1 5,789.8 9,757.2 14,104.0 17,045.3 22,597.2 26,340.6 26,136.2 27,544.4 29,841.6 29,875.3 29,635.9 35,500.2 46,994.6 45,648.4 55,913.8 50,409.0 66,944.1 65,102.9 67,929.8 66,035.2 81,336.7 71,114.3 84,529.6 79,037.1 77,814.9 74,922.0 80,785.0 80,643.7 84,306.7 89,826.3 100,898.0 98,086.3 103,909.0 99,107.6 100,087.9 100,099.7 116,754.9 113,492.1 132,246.5 129,566.8 118,505.6 131,102.0 130,434.0 132,448.5 138,760.5 141,915.1 139,375.3 144,530.8 146,776.7 160,760.5 174,961.0 185,342.4 203,425.7 222,905.2 239,800.0 230,308.7 245,300.7 248,111.1 259,469.8 258,182.7 307,146.3

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

̺íãºíèé íèéë¿¿ëýëò (¿ðãýëæëýë) (ñàÿ òºãðºã) Áàðàã ìºíãº  Õóãàöààíû ýöýñò 1991 12 1992 12 1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

ä¿í 2,601.1 5,412.1 24,215.8 43,905.8 59,408.1 64,093.7 93,956.6 84,667.6 105,341.3 128,067.7 146,954.5 158,846.5 165,619.9 174,908.9 198,939.7 213,270.1 256,280.1 282,397.8 324,137.7 348,727.8 394,923.6 490,499.0 529,391.3 557,364.5 585,255.1 625,704.9 647,462.6 662,992.0 679,616.2 684,463.4 716,631.3 731,924.1 761,332.4 787,961.6 838,852.7 850,661.3 857,516.1 871,014.4 878,891.2 883,278.8 916,865.6 958,408.2 1,076,520.2 1,120,923.4 1,147,752.1 1,147,853.6 1,208,172.2 1,226,302.4 1,261,053.4 1,204,590.0 1,220,938.2 1,285,108.7 1,345,195.6 1,428,483.6 1,475,779.7 1,513,845.6 1,597,609.0 1,659,939.1 1,676,499.0 1,740,916.3 1,714,984.8 1,810,579.8

¯¿íýýñ

ñàðûí ººð÷ëºëò %

10.6 -2.6 -4.7 -4.0 13.0 -0.5 -1.6 2.1 6.4 6.6 -3.0 3.0 8.3 1.6 6.2 3.8 3.4 2.1 6.4 15.8 1.2 0.9 -0.5 -0.2 3.5 2.4 2.5 0.7 4.7 2.1 4.0 3.5 6.5 1.4 0.8 1.6 0.9 0.5 3.8 4.5 12.3 4.1 2.4 0.0 5.3 1.5 2.8 -4.5 1.4 5.3 4.7 6.2 3.3 2.6 5.5 3.9 1.0 3.8 -1.5 5.6

Òºãðºãèéí õàäãàëàìæ

¯¿íýýñ Èðãýäèéí 

Áàéãóóëëàãûí

1,996.9 1,553.3 443.6 4,430.2 2,985.7 1,444.5 10,103.1 7,969.6 2,133.5 28,937.5 25,287.3 3,650.2 38,529.1 36,602.7 1,926.4 35,164.2 33,819.1 1,345.1 44,673.8 42,892.7 1,781.1 44,840.1 42,044.5 2,795.6 45,052.3 43,257.9 1,794.4 59,004.3 54,125.9 4,878.4 66,993.0 61,110.6 5,882.4 72,344.0 63,382.0 8,962.1 81,629.0 70,893.8 10,735.3 87,590.4 79,321.6 8,268.7 102,964.3 92,059.3 10,905.0 113,054.1 103,517.4 9,536.7 134,245.4 121,098.3 13,147.1 147,211.7 137,182.7 10,029.0 176,134.3 163,836.2 12,298.1 193,137.5 180,771.4 12,366.1 210,986.9 200,585.6 10,401.3 240,280.1 228,133.5 12,146.6 272,769.8 259,914.4 12,855.4 284,331.0 270,335.1 13,995.9 287,009.8 270,634.3 16,375.5 300,976.4 287,894.4 13,082.0 312,267.2 298,234.1 14,033.1 328,770.8 309,224.3 19,546.6 347,514.7 325,127.1 22,387.6 340,492.9 319,574.4 20,918.5 338,352.0 315,445.5 22,906.5 371,051.0 346,587.8 24,463.2 384,609.8 360,992.6 23,617.2 384,715.4 340,952.0 43,763.4 402,581.0 367,789.8 34,791.2 425,198.7 376,276.9 48,921.8 434,454.3 386,252.5 48,201.8 426,033.6 399,980.0 26053.6* 446,686.3 412,001.5 34,684.8 460,269.0 430,645.2 29,623.8 477,315.2 445,639.2 31,676.1 485,462.2 446,255.3 39,206.9 511,760.6 475,582.3 36,178.3 528,741.6 498,240.6 30,501.0 547,143.3 515,867.8 31,275.5 559,724.0 530,341.8 29,382.2 586,458.1 550,111.8 36,346.3 614,829.9 577,650.1 37,179.8 641,306.8 598,955.8 42,351.1 692,483.4 647,774.2 44,709.3 734,902.8 687,742.5 47,160.3 802,675.3 754,942.5 47,732.8 835,676.4 786,524.9 49,151.5 855,496.0 800,771.8 54,724.2 897,146.0 838,129.4 59,016.6 944,032.3 872,878.8 71,153.5 996,877.3 912,256.7 84,620.7 1,019,702.1 933,639.7 86,062.3 1,031,160.0 935,610.7 95,549.4 1,058,746.0 954,998.8 103,747.2 1,079,409.4 975,460.3 103,949.0 1,113,729.7 1,014,880.8 98,848.9

̺í㺠(Ì2) Ãàäààä Ãàäààä âàëþòûí âàëþòûí õàäãàëàìæ  õàðèëöàõ 604.2 112.5 2,378.0 3,474.1 8,233.1 11,006.8 13,795.6 14,468.6 24,925.9 33,681.9 37,250.5 41,686.0 45,741.5 47,017.1 49,041.3 51,176.5 61,597.0 71,147.8 84,067.8 92,050.0 104,909.9 123,253.9 152,842.0 160,929.0 186,002.3 216,434.0 217,519.3 220,944.3 215,566.3 219,594.1 237,557.8 219,213.0 225,450.5 235,586.9 244,643.2 244,167.6 251,869.0 245,675.0 254,634.6 246,550.3 247,707.4 264,067.0 358,141.4 382,789.2 395,566.2 396,381.7 396,934.5 412,125.6 408,577.3 302,921.7 277,463.9 279,842.6 287,407.4 303,130.1 309,090.0 316,914.4 323,247.2 355,266.9 350,625.3 363,061.3 352,319.6 375,987.2

869.4 11,734.7 11,494.2 12,645.9 17,922.7 35,487.2 25,358.9 35,363.2 35,381.5 42,711.0 44,816.5 38,249.4 40,301.5 46,934.0 49,039.5 60,437.7 64,038.2 63,935.6 63,540.3 79,026.8 126,965.0 103,779.5 112,104.5 112,243.0 108,294.5 117,676.1 113,276.9 116,535.1 124,376.3 140,721.4 141,660.1 151,272.1 167,659.3 191,628.5 181,295.0 171,192.8 199,305.8 177,570.3 176,459.5 191,842.9 208,879.1 206,618.2 209,392.6 205,042.7 191,747.9 224,779.5 199,346.9 211,169.3 209,184.9 208,571.5 202,590.8 222,111.8 269,857.5 269,543.6 252,898.9 277,484.4 284,970.2 294,713.6 319,109.0 283,255.8 320,862.9

ä¿í 9,914.8 13,052.3 42,764.2 76,777.0 102,044.6 128,395.3 170,065.5 167,249.6 220,167.0 258,842.6 270,540.8 313,946.1 317,428.5 331,064.3 345,871.9 400,978.5 437,364.8 470,125.6 504,247.3 557,715.7 609,341.1 703,332.4 740,190.6 812,171.5 827,250.0 847,032.4 858,734.9 860,114.8 892,973.8 932,476.0 972,132.9 1,009,588.5 1,040,143.3 1,081,203.0 1,112,374.9 1,112,799.5 1,110,615.1 1140138.8* 1,146,470.7 1,145,392.3 1,191,241.3 1,251,237.3 1,402,747.6 1,449,536.2 1,472,774.8 1,490,910.5 1,539,434.7 1,546,336.6 1,586,079.8 1,536,493.3 1,555,935.2 1,627,705.5 1,746,694.2 1,883,602.9 1,966,072.8 2,016,069.1 2,094,652.8 2,195,407.6 2,191,931.3 2,264,350.6 2,234,916.7 2,401,051.4

ñàðûí ººð÷ëºëò %

1.2 -1.7 -2.9 4.5 8.8 4.2 6.3 5.4 4.8 4.7 -1.1 4.8 6.5 3.3 1.5 5.0 2.8 2.8 3.5 12.1 2.6 2.9 -1.8 0.9 1.4 0.2 3.8 4.4 4.3 3.9 3.0 3.9 2.9 0.0 -0.2 2.7 0.6 -0.1 4.0 5.0 12.1 3.3 1.6 1.2 3.3 0.4 2.6 -3.1 1.3 4.6 7.3 7.8 4.4 2.5 3.9 4.8 -0.2 3.3 -1.3 7.4

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

175

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ (õóâèàð) ¯¿íýýñ Õóãàöààíû ýöýñò

Õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í

1991 12 1992 12

¯ð òàðèàíû á¿òýýãäýõ¿¿í  

Ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í  

Ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í  

134.4

124.0

136.4

755.4

978.4

468.3

1993 12

2,247.0

2,906.7

1,744.3

1994 12

3,565.3

4,147.5

2,723.1

Ñààõàð, ÷èõýð, öàé, æèìñ

Òºìñ, õ¿íñíèé íîãîî

Õóâöàñ, ãóòàë

Õ¿íñíèé áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í

Óíäàà, òàìõèíû ç¿éë

156.3

131.4

126.9

884.2

828.9

800.1

679.1

2,153.2

2,736.5

1,424.5

1,304.3

3,658.8

4,681.4

1,855.4

2,363.1

192.4

1995.12=100 1995 121

58.7

17.2

18.4

5.1

4.9

4.5

10.3

1996 12

78.2

27.0

19.5

7.1

7.5

6.3

15.4

1997 12

87.0

28.1

21.2

9.6

8.7

7.8

20.6

1998 01

89.4

27.6

23.3

9.6

8.8

7.8

20.6

1998 12

87.7

27.6

22.0

10.0

10.1

7.7

22.8

1999 12

95.5

28.8

25.0

10.0

10.6

8.5

23.9

2000 121

46.6

12.9

12.4

5.2

2001 03

55.5

13.1

18.6

06

56.0

13.0

21.3

09

47.4

13.2

12

50.7

2002 03

4.9

4.1

3.5

3.7

13.5

6.5

4.9

4.8

3.5

4.1

13.3

4.1

5.0

4.9

3.5

4.2

13.4

13.9

4.1

4.9

3.6

3.5

4.2

13.9

13.3

14.8

5.5

4.9

4.3

3.6

4.3

14.1

51.6

12.9

15.9

5.5

4.9

4.4

3.6

4.4

13.7

06

53.5

12.5

18.8

3.8

5.1

5.7

3.5

4.2

13.6

09

47.9

12.1

15.0

3.8

4.7

4.5

3.6

4.2

13.6

12

49.9

12.2

14.8

5.6

4.7

4.8

3.6

4.3

14.9

2003 03

54.9

11.7

19.5

5.6

4.7

5.7

3.6

4.2

14.2

06

59.0

11.9

25.3

4.1

5.0

5.0

3.6

4.2

13.7

09

50.8

13.0

17.8

3.9

4.5

3.9

3.6

4.1

14.1

12

53.8

14.2

18.3

5.3

4.8

3.5

3.7

4.2

14.9

2004 03

59.8

15.0

22.2

5.5

5.1

4.0

3.8

4.2

14.4

06

63.5

15.6

26.4

4.0

5.1

4.3

3.8

4.3

14.0

09

61.5

16.4

23.6

4.1

5.0

4.1

3.9

4.4

14.4

12

61.9

16.1

22.6

5.2

5.1

4.3

4.0

4.4

15.0

2005 01

64.8

16.0

24.7

5.4

5.1

4.8

4.2

4.7

15.0

02

68.6

16.0

27.6

5.6

5.1

5.2

4.4

4.7

14.7

03

69.0

16.1

28.0

5.5

5.1

5.2

4.4

4.7

14.7

04

73.2

16.0

32.3

5.2

5.1

5.3

4.4

4.8

14.5

05

75.7

16.0

35.4

5.0

5.1

5.3

4.2

4.8

14.5

06

78.7

15.8

38.1

4.1

5.4

6.3

4.2

4.7

14.4

07

79.1

15.8

37.3

4.0

5.5

7.7

4.2

4.7

14.3

08

73.5

15.9

33.6

4.1

5.6

5.4

4.3

4.7

14.4

09

71.5

16.0

31.6

4.5

5.4

4.9

4.5

4.7

14.7

10

69.2

15.9

28.9

5.0

5.5

4.7

4.5

4.7

14.8

11

69.5

15.9

28.3

5.6

5.6

4.9

4.5

4.7

14.9

12

71.5

15.8

29.9

5.8

5.5

5.2

4.5

4.7

14.9

2006 01

72.8

15.8

31.0

6.0

5.6

5.5

4.3

4.6

14.9

02

74.6

15.8

32.5

5.9

5.8

5.7

4.3

4.7

14.9

03

74.0

15.8

31.6

6.0

5.9

5.6

4.3

4.8

14.9

2000.12=100

176

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ (¿ðãýëæëýë) ¯¿íýýñ  Õóãàöààíû ýöýñò

 Õºâºí, áºñ áàðàà

Ýð.õ¿íèé êîñòþì, õóâöàñ

Îðîí ñóóö,

Ýì. õ¿íèé áýëýí õóâöàñ

         

ò¿ëø, öàõèëãààí

Ãýð àõóéí áàðàà

Ýì, òàðèà

Òýýâýð õîëáîî

Õ¿¿õäèéí õóâöàñ

Ãóòàë áîòèíê

100.0 440.9 1,404.4 2,126.9

236.1 965.4 1,782.9 3,377.3

115.5 245.8 1,068.3 1,595.7

209.6 795.8 2,087.2 3,247.2

100.0 196.7 1,933.9 1,933.9

137.3 535.3 1,673.3 3,221.1

1.0 1.8 2.3 2.3 2.4 2.4 0.5

4.0 6.2 8.2 8.2 9.4 10.2 4.6

10.4 17.9 27.0 26.9 29.5 32.1 14.1

3.9 5.4 6.6 6.6 6.1 6.5 3.2

2.1 3.0 3.8 3.9 3.9 4.6 1.4

7.6 13.6 15.0 16.0 17.8 23.3 10.1

0.5 0.5 0.6 0.6 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.7 0.6 0.6 0.6 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7

4.5 4.5 4.6 4.6 4.5 4.5 4.5 5.2 4.9 4.6 4.7 5.1 5.0 4.9 4.9 5.0 5.0 5.0 5.0 4.9 4.9 4.9 4.8

14.7 14.6 14.9 17.2 16.4 16.3 17.5 18.0 16.7 16.7 17.8 17.7 17.3 16.6 17.6 18.4 18.1 18.9 19.0 19.0 18.8 18.7 18.7

3.3 3.3 3.2 3.3 3.3 3.3 3.3 3.4 3.3 3.2 3.3 3.3 3.3 3.3 3.4 3.4 3.4 3.4 3.5 3.4 3.5 3.5 3.5

1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.5 1.5 1.5 1.6 1.6 1.6 1.6 1.6 1.6 1.7 1.7 1.7 1.7 1.7 1.7 1.7 1.8 1.8

10.2 10.0 10.1 10.2 10.3 10.3 10.3 10.5 10.5 10.4 10.7 10.8 10.8 10.8 12.6 13.1 13.3 13.3 13.4 13.5 13.7 13.8 13.8

1991 12 1992 12 1993 12 1994 12

148.4 676.3 1,161.6 1,957.5

174.5 347.3 650.4 1,259.4

1995 121 1996 12 1997 12 1998 01 1998 12 1999 12 122

0.4 0.6 0.7 0.7 0.6 0.6 0.3

1.5 2.3 2.9 2.9 3.2 3.1 3.5

2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07

0.2 0.2 0.2 0.2 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4

3.5 3.5 3.8 3.9 3.9 3.8 3.8 4.0 3.9 3.7 3.9 4.0 4.0 3.8 4.1 4.3 4.2 4.2 4.1 4.1 4.0 4.0 4.0

229.3 541.2 896.4 2,110.3 1995.12=100 3.4 4.5 6.5 6.5 6.9 7.1 4.6 2000.12=100 4.6 4.6 4.7 4.7 4.6 4.6 4.5 4.8 4.5 4.4 4.6 4.7 4.5 4.5 4.5 4.6 4.6 4.6 4.6 4.6 4.6 4.6 4.6

08

0.4

4.0

4.6

0.7

4.8

18.7

3.6

1.8

13.8

09 10 11 12 2006 01 02 03

0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4

4.0 4.0 4.1 4.1 4.1 4.1 4.1

4.7 4.8 4.8 4.8 4.8 4.7 4.7

0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7

5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0

19.6 19.8 19.8 19.5 19.2 20.2 19.8

3.5 3.6 3.6 3.6 3.6 3.6 3.6

1.8 1.8 1.8 1.8 1.8 1.9 1.9

13.8 13.8 13.9 13.9 14.0 14.0 14.1

Ãýð àõóéí òàâèëãà, Óñàí õàíãàìæ, Öàõèëãààí, ãýð àõóéí îðîí ñóóöíû õèéí áîëîí áàðàà áóñàä ¿éë÷.  áóñàä ò¿ëø 

Ýì, òàðèà, ýìíýëãèéí ¿éë÷èëãýý

¯¿íýýñ Õóãàöààíû ýöýñò3

2005 123 2006 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Õóâöàñ, áºñ áàðàà 6.26 6.69 6.67 6.67 6.67 6.75 6.77 6.86 6.96 6.97 6.91 6.91 6.89 6.80 6.66 6.62 6.61 6.63 6.80 6.84 6.89 6.96

¯¿íýýñ

¯¿íýýñ  Ýðýãòýé áýëýí õóâöàñ 2.72 3.01 2.98 2.88 2.85 2.89 2.93 2.98 3.00 3.00 2.97 2.97 2.97 2.94 2.86 2.87 2.87 2.87 2.97 2.97 3.02 3.04

Ýìýãòýé Õ¿¿õäèéí áýëýí áýëýí õóâöàñ õóâöàñ 2005.12=100 2.62 0.33 2.76 0.33 2.77 0.33 2.77 0.33 2.77 0.33 2.79 0.34 2.82 0.34 2.84 0.34 2.91 0.35 2.91 0.35 2.90 0.34 2.90 0.34 2.90 0.34 2.84 0.33 2.79 0.33 2.74 0.33 2.74 0.33 2.77 0.34 2.78 0.37 2.79 0.38 2.76 0.39 2.78 0.41

Ãóòàë

3.88 3.87 3.90 3.90 3.86 3.89 3.91 3.88 4.04 4.04 3.99 3.95 3.93 3.87 3.86 3.92 3.91 3.92 4.01 4.19 4.36 4.37

Îðîí ñóóö, óñ, ò¿ëø, öàõèëãààí

10.51 10.13 10.15 10.12 10.04 10.04 11.21 11.35 11.44 11.44 10.71 10.68 10.66 10.94 10.93 10.95 11.15 11.48 12.07 13.20 12.95 12.72

3.32 3.56 3.57 3.57 3.57 3.57 3.91 3.91 3.91 3.91 3.88 3.88 3.88 4.44 4.44 4.44 4.44 4.44 4.44 4.44 4.44 4.54

6.09 5.45 5.45 5.45 5.36 5.36 6.18 6.31 6.39 6.39 5.70 5.70 5.69 5.39 5.35 5.13 5.25 5.52 6.21 7.32 7.05 6.72

1

2000 îíû 12 ñàðààñ ÕÁ-íû åðºíõèé èíäåêñèéã òîîöîõäîî 205 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã 239 áîëãîæ øèëæ¿¿ëýí òîîöîâ.

2

2006 îíû 4 ñàðààñ ýõëýí ÕÁ¯-íû ñàãñàí äàõü áàðàà ¿éë÷èëãýýã 287 áîëãîí ºðãºæ¿¿ëæ, 2005 îíû 12 ñàðûí ¿íèéã ñóóðü ¿íý áîëãîí àâàâ.

3.31 3.32 3.33 3.34 3.34 3.36 3.38 3.44 3.55 3.55 3.56 3.56 3.56 3.65 3.65 3.63 3.66 3.73 3.85 3.91 3.99 4.04

1.79 1.82 1.82 1.82 1.82 1.83 1.87 2.18 2.20 2.22 2.22 2.22 2.22 2.24 2.24 2.24 2.24 2.47 2.48 2.48 2.48 2.53

Òýýâýð

9.53 10.28 10.32 10.36 10.36 10.42 10.57 10.57 10.78 10.67 10.98 11.07 10.94 10.91 10.82 11.06 11.06 11.33 11.33 12.33 12.61 11.81

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

177

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí èíäåêñ (¿ðãýëæëýë) (õóâèàð) Õóãàöààíû ýöýñò     1991 12 1992 12 1993 12 1994 12

  Ñî¸ë áîëîâñðîë   277.3 581.0 2,154.8 4,427.9

1995 121 1996 12 1997 12 1998 01 1998 12 1999 12 122

3.6 5.7 8.2 8.3 9.8 11.3 7.4

2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 2005 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03

7.4 7.3 7.3 7.3 7.2 7.2 7.5 7.6 7.5 7.8 8.4 8.4 8.4 8.4 9.0 9.0 9.0 9.0 9.0 8.9 9.0 9.0 8.9 9.6 9.6 9.6 9.6 9.6 9.6 9.6 9.7

Õóãàöà-íû ýöýñò3        

2005 123 2006 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Òýýâðèéí ¿éë÷èëãýý 

2.23 2.20 2.25 2.29 2.29 2.35 2.45 2.45 2.45 2.35 2.33 2.31 2.29 2.25 2.25 2.38 2.38 2.55 2.54 2.65 2.88 2.88

4.80 5.78 5.79 5.79 5.79 5.79 5.80 5.80 5.80 5.80 5.81 5.81 5.81 5.81 5.84 5.87 5.88 5.93 5.93 6.75 6.78 6.00

Åðºíõèé èíäåêñ

152.3 430.2 1,483.8 2,904.7 1995.12=100 3.5 5.3 6.4 6.5 7.4 7.9 3.7 2000.12=100 3.7 3.7 3.8 3.8 3.8 3.8 3.8 3.9 4.3 4.3 4.4 4.5 4.5 4.7 4.8 4.8 4.8 4.8 4.9 4.9 4.9 4.9 4.9 4.9 4.9 4.9 5.0 5.0 5.0 5.0 5.1

Îíû ýõíýýñ %

152.7 649.8 1,838.7 3,057.8

5.1 11.0 2.5 2.1

325.5 183.0 66.3

100.0 144.6 174.2 177.9 184.7 203.1 100.0

2.1 3.2 0.9 2.1 2.1 1.6 2.1

53.1 44.6 20.5 2.1 6.0 10.0 8.1

109.5 109.8 102.0 107.9 107.8 109.5 105.4 109.8 113.0 116.7 111.1 114.9 120.1 123.0 125.0 127.4 130.1 134.5 135.1 139.2 141.7 144.7 144.9 140.2 139.4 137.7 137.9 139.6 140.8 143.8 143.0

2.7 -3.7 -2.0 2.1 -1.4 -0.5 -0.9 1.6 1.5 -2.0 0.1 1.1 0.9 0.3 -0.4 0.9 2.1 3.3 0.5 3.0 1.8 2.2 0.1 -3.3 -0.5 -1.4 0.1 1.2 0.8 2.1 -0.4

9.5 9.8 2.0 8.0 -0.1 1.5 -2.3 1.6 3.0 6.3 1.2 4.7 4.5 7.0 8.9 11.0 2.1 5.5 6.0 9.2 11.2 13.6 13.8 10.0 9.5 8.0 8.1 9.5 0.8 2.9 2.5

Õîëáîîíû õýðýãñýë, øóóäàíãèéí ¿éë÷èëãýý 

Àìðàëò, ÷ºëººò öàã, ñî¸ëûí áàðàà ¿éë÷èëãýý 

Áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý    

3.13 2.85 2.80 2.75 2.74 2.71 2.71 2.71 2.71 2.71 2.61 2.59 2.59 2.58 2.59 2.56 2.38 2.42 2.43 2.43 2.43 2.43

3.70 3.78 3.82 3.82 3.85 3.83 3.93 3.93 3.94 3.93 3.93 3.93 3.90 3.90 4.00 3.82 3.83 3.82 3.81 3.86 3.94 3.99

5.44 5.44 5.44 5.44 5.44 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 6.01 7.22 7.22 7.22 7.22 7.22

Çî÷èä áóóäàë, íèéòèéí õîîë, äîòóóð áàéð  

Áóñàä áàðàà ¿éë÷èëãýý

2005.12=100 2.70 4.58 2.77 4.65 2.79 4.81 2.79 4.81 2.79 4.81 2.84 4.81 2.87 4.82 2.94 4.88 2.92 4.88 2.98 4.89 3.02 4.89 3.07 4.91 3.08 4.91 3.09 4.95 3.11 4.95 3.11 4.87 3.11 4.87 3.18 4.88 3.35 4.88 3.32 5.00 3.31 5.07 3.39 5.07

Åðºíõèé èíäåêñ

100.0 104.4 104.8 106.0 105.9 105.3 105.0 105.1 105.5 106.0 105.9 108.0 108.3 109.8 110.9 112.8 113.4 117.2 118.9 119.9 120.6 122.0

Æèëèéí ººð÷ëºëò  

Ñàðûí ººð÷ëºëò %

2.1 0.4 1.2 -0.2 -0.6 -0.3 0.1 0.4 0.5 -0.1 2.0 0.3 1.4 1.0 1.8 0.6 3.3 1.5 0.9 0.6 1.1

Èíôëÿöèéí øàò. äóíä. 12 ñàðààð

20.5 20.9 6.0 10.0

1.6 1.7 0.5 0.8

13.2 4.5 5.8 8.0 -1.6 -0.2 3.4 1.6 4.9 6.6 5.4 4.7 6.2 5.3 12.6 11.0 11.6 13.1 12.6 14.6 15.6 17.8 16.0 11.7 11.6 9.8 9.1 9.5 8.1 6.8 5.8

0.6 0.2 0.6 0.7 -0.1 0.0 0.3 0.1 0.4 0.5 0.5 0.4 0.8 0.7 1.3 1.2 1.2 1.2 1.0 1.2 1.2 1.4 1.3 0.9 0.9 0.8 0.8 0.8 0.7 0.6 0.5

Ñóóðü èíôëÿöè 3

-1.3 -0.1 0.4 0.5 -1.0 0.2 2.2 -0.7 0.4 0.1 1.1 -0.5 0.0 0.9 0.4 -0.1 -0.3 0.2 -0.1 1.2 1.4 0.5 0.0 -0.5 -0.3 1.4 0.2

Ñóóðü èíôëÿöè 4

Îíû ýõíýýñ %

Èíôëÿöèéí øàò. äóíä. 12 ñàðààð

Ñàðûí ººð÷ëºëò %

Îíû ýõíýýñ %

4.4 4.8 6.0 5.9 5.3 5.0 5.1 5.5 6.0 -0.1 1.9 2.2 3.6 4.5 6.4 7.0 10.6 12.2 13.2 13.9 15.1

4.8 3.2 2.2 1.8 4.7 5.0 6.5 6.8 6.0 4.2 5.4 5.9 5.2 5.7 6.3 7.1 11.3 13.2 14.2 14.4 15.1

0.4 0.3 0.2 0.2 0.4 0.4 0.5 0.6 0.5 0.4 0.4 0.5 0.4 0.5 0.5 0.6 0.9 1.1 1.1 1.1 1.2

0.6 0.5 0.3 0.0 0.8 1.9 0.9 0.9 0.1 -0.8 0.2 -0.1 0.4 -0.1 0.4 0.6 5.3 2.9 3.2 1.8 0.1

2.0 2.5 2.9 2.9 3.6 5.3 6.3 7.2 7.3 -0.8 -0.6 -0.7 -0.3 -0.4 0.1 0.7 6.1 9.3 12.7 14.0 14.3

2000 îíû 12 ñàðààñ ÕÁ-íû åðºíõèé èíäåêñèéã òîîöîõäîî 205 íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã 239 áîëãîæ øèëæ¿¿ëýí òîîöîâ.

2

2006 îíû 4 ñàðààñ ýõëýí ÕÁ¯-íû ñàãñàí äàõü áàðàà ¿éë÷èëãýýã 287 áîëãîí ºðãºæ¿¿ëæ, 2005 îíû 12 ñàðûí ¿íèéã ñóóðü ¿íý áîëãîí àâàâ. Ñóóðü èíôëÿöèéã ìàõ, íîãîî, ñ¿¿ çýðýã ¿íý íü ººð÷ëºãääºã 29 áàðààã õàñàæ òîîöñîí.

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

0.04 0.90 1.32 1.20 0.85 1.02 0.93 2.12 3.53 4.06 4.01 3.54 -0.33 1.02 1.22

Æèëèéí ººð÷ëºëò 

1

3

178

¯¿íýýñ Õóâèéí òýýâðèéí õýðýãñëèéí çàñâàð, ¿éë÷èëãýý

Áóñàä áàðàà 

Ñàðûí ººð÷ëºëò %

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

̺íãºíèé òîéì (ñàÿ òºãðºã) Õóãàöààíû ýöýñò

Ãàäààä öýâýð àêòèâ

 

 

 

   

   

   

1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 12 2001 12 2002 12 2003 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 03 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

23,395.7 29,699.3 51,709.7 73,733.6 135,437.2 96,557.5 167,541.5 201,696.9 220,165.7 308,507.4 256,341.5 269,113.3 273,072.5 298,850.9 311,005.2 341,477.3 351,432.4 355,953.1 372,190.3 377,715.6 398,458.6 419,683.2 469,307.9 506,890.1 518,417.0 503,056.8 570,198.7 543,759.0 535,932.9 576,426.1 639,396.8 808,617.6 819,508.4 902,601.1 919,807.0 973,853.2 1,030,017.5 1,121,292.6 1,131,772.5 1,188,068.6 1,201,765.6 1,261,556.0 1,346,466.7 1,408,308.5 1,403,671.5 1,446,181.2 1,494,497.9 1,498,013.9 1,515,869.1 1,431,809.6 1,439,509.6

Äîòîîäûí çýýë (öýâýð)

24,460.3 49,190.3 45,494.7 90,240.4 67,635.4 136,062.0 116,635.6 84,831.1 129,259.5 200,027.4 514,615.2 550,248.3 587,827.4 614,054.2 647,305.1 621,735.9 630,698.3 656,792.2 680,110.2 697,576.5 722,028.0 709,345.0 726,048.5 737,705.6 732,782.7 764,734.6 769,004.62 817,444.6 800,078.1 837,634.7 863,821.1 840,337.1 866,442.9 877,066.2 840,496.6 816,958.7 753,960.4 761,366.8 745,404.8 708,350.4 775,250.2 858,887.2 890,479.5 929,679.6 977,750.0 979,827.0 1,082,496.4 1,091,172.3 1,157,288.0 1,162,499.1 1,329,532.9

¯¿íýýñ Çàñãèéí ãàçàð  

-7,143.4 -3,773.1 -17,227.8 19,920.3 13,352.1 41,460.0 34,555.7 17,171.2 -6,829.1 -32,439.3 96,687.3 77,945.9 61,165.9 46,391.0 40,506.5 7,437.4 22,412.9 15,718.6 19,772.9 11,792.5 1,353.7 -25,465.9 -26,319.1 -37,364.2 -48,464.1 -59,196.8 -90,847.2 -67,912.6 -104,552.8 -114,042.7 -117,964.7 -162,695.7 -184,466.7 -209,105.3 -263,564.6 -303,950.9 -375,329.2 -420,030.7 -477,882.5 -571,814.0 -558,832.9 -545,685.9 -587,127.5 -580,058.8 -622,470.7 -660,543.5 -725,612.5 -767,948.6 -772,390.9 -798,579.6 -726,528.0

¯¿íýýñ Òºâ Çàñãèéí ãàçàð

82,772.0 67,627.6 53,313.5 45,022.0 14,347.2 29,003.5 21,303.2 26,006.3 17,651.1 6,891.6 -19,261.1 -21,091.8 -32,586.6 -44,013.0 -54,941.2 -87,822.4 -64,056.5 -100,368.7 -110,040.3 -112,376.6 -157,177.8 -178,133.0 -202,716.8 -256,821.6 -297,407.6 -367,225.1 -412,315.6 -470,640.1 -561,881.8 -549,147.8 -537,827.8 -576,466.3 -568,931.0 -611,969.3 -649,373.7 -715,049.0 -756,170.4 -760,585.8 -787,655.1 -719,606.1

Îðîí íóããèéí òºñºâ

-4,826.0 -6,461.7 -6,922.5 -4,515.6 -6,909.8 -6,590.6 -5,584.6 -6,233.4 -5,858.6 -5,537.9 -6,204.8 -5,227.3 -4,777.7 -4,451.1 -4,255.6 -3,024.9 -3,856.2 -4,184.1 -4,002.4 -5,588.1 -5,517.9 -6,333.7 -6,388.5 -6,743.0 -6,543.2 -8,104.1 -7,715.1 -7,242.4 -9,932.2 -9,685.1 -7,858.1 -10,661.2 -11,127.8 -10,501.3 -11,169.9 -10,563.5 -11,778.2 -11,805.1 -10,924.5 -6,921.9

Áóñàä ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà

123.7 516.6 439.0 455.1 845.9 681.1 491.4 743.9 745.2 1,587.0 1,048.9 1,084.6 807.1 929.7 842.2 498.8 571.8 780.3 946.3 1,142.3 1,301.5 1,221.9 1,550.4 1,733.0 1,517.7 2,505.3 1,485.1 1,597.1 1,531.0 2,588.9 2,605.8 2,834.0 2,451.4 2,437.1 1,349.8 1,890.8 2,025.3 2,846.7 2,747.5 2,828.5

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

179

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

̺íãºíèé òîéì (¿ðãýëæëýë) (ñàÿ òºãðºã) Õóãàöààíû ýöýñò      

1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 12 2001 12 2002 12 2003 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

180

Íèéò àêòèâ Óëñûí ñåêòîð  

21,744.4 12,193.3 10,883.3 14,520.3 11,713.0 18,295.6 8,564.5 6,281.5 10,402.0 12,184.9 16,203.6 16,633.2 15,410.9 14,743.8 13,125.7 13,113.5 15,216.1 13,868.3 16,355.5 17,733.7 22,295.2 24,183.8 17,070.6 21,194.9 20,924.7 21,987.4 34,169.2 36,669.8 35,045.4 29,158.7 24,843.7 26,894.4 29,816.4 33,574.6 28,931.0 32,749.0 31,147.0 31,676.9 36,731.6 34,991.1 36,437.9 38,207.6 36,051.3 23,141.8 25,409.5 21,653.4 23,436.7 22,979.8 20,139.3 18,132.7 27,331.8

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Õóâèéí ñåêòîð  

9,859.3 40,638.0 51,653.5 22,851.9 28,112.6 43,667.5 31,408.6 45,482.9 114,670.4 203,567.2 365,024.4 279,126.6 315,218.4 334,519.1 365,057.9 358,750.6 354,971.8 376,332.2 3.0 397,800.3 418,590.5 431,354.0 436,132.4 442,998.2 443,639.2 471,351.1 489,064.7 496,164.5 508,904.2 544,639.2 561,434.1 563,656.9 590,566.2 618,077.6 612,743.0 607,338.3 606,473.2 639,301.1 659,019.3 692,193.1 731,510.3 776,783.7 835,943.2 874,857.8 937,067.2 954,650.4 1,061,048.0 1,081,407.4 1,115,052.5 1,121,277.0 1,166,149.5

Èðãýä    

Áóñàä    

Àíãèëàãäààã¿é çýýë

0.0 132.1 185.7 32,947.9 14,457.7 32,638.9 42,106.7 15,895.6 11,016.2 16,714.5 36,700.0 160,402.0 180,962.7 201,874.2 210,931.1 224,693.6 221,895.1 233,706.2 239,204.3 250,603.4 262,786.4 262,860.8 282,906.3 294,561.9 300,194.7 314,154.3 321,606.8 337,689.3 346,969.9 363,811.0 377,175.2 393,537.4 413,244.1 417,405.3 445,154.1 461,241.8 470,830.6 491,852.5 507,570.0 530,832.8 543,075.1 566,658.6 581,557.9 590,818.0 616,179.5 643,527.9 701,676.5 733,341.1 772,387.8 798,409.3 838,778.5

16,016.8 14,553.0 16,087.1 17,228.9 16,894.9 15,521.3 16,675.5 18,237.8 18,901.4 15,415.3 15,363.4 15,173.8 15,507.7 15,558.4 15,596.4 14,512.4 14,261.8 12,931.1 13,122.3 17,190.5 17,642.7 16,061.0 15,563.7 15,500.0 18,062.8 18,333.4 17,081.9 18,369.3 20,616.4 20,470.9 20,317.5 21,220.4 18,469.5 19,127.4 19,189.0 20,056.9 19,367.3 19,252.6 20,512.1 20,972.4

     

47,856.0 78,889.6 97,204.4 163,974.0 203,072.6 232,619.5 284,177.1 286,528.0 349,425.2 508,534.8 770,956.7 819,361.5 860,899.9 912,905.1 958,310.2 963,213.3 982,130.7 1,012,745.3 1,052,300.5 1,075,292.1 1,120,486.6 1,129,028.1 1,195,356.4 1,244,595.8 1,251,199.6 1,267,791.4 1,339,203.3 1,361,203.6 1,336,011.0 1,414,060.8 1,503,217.9 1,648,954.7 1,685,951.3 1,779,667.3 1,760,303.6 1,790,811.9 1,783,977.9 1,882,659.4 1,877,177.3 1,896,419.1 1,977,015.9 2,120,443.2 2,236,946.2 2,337,988.1 2,381,421.5 2,426,008.1 2,576,994.3 2,589,186.2 2,673,157.1 2,594,308.6 2,769,042.5

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

̺íãºíèé òîéì (¿ðãýëæëýë) (ñàÿ òºãðºã) Õóãàöààíû ýöýñò

1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 12 2001 12 2002 12 2003 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

̺íãº

18,548.4 32,871.2 42,636.5 64,301.6 76,108.9 82,582.0 114,825.7 130,775.0 156,155.3 187,727.8 212,833.4 210,799.3 254,807.0 241,994.9 221,327.6 211,272.3 197,122.8 213,357.6 248,012.6 255,501.6 277,664.4 278,810.8 293,241.4 273,522.2 262,138.2 253,099.1 269,124.4 267,579.6 262,113.5 274,375.7 292,829.0 326,227.3 328,612.9 325,022.7 343,056.9 331,262.5 320,034.2 325,026.4 331,903.4 334,997.0 342,596.8 401,498.6 455,119.2 490,293.1 502,223.4 497,043.9 535,468.4 515,432.2 523,434.3 519,932.0 590,471.6

Áàðàã ìºíãº

24,215.8 43,905.8 59,408.2 64,093.7 93,956.6 84,667.6 105,341.3 128,067.7 174,908.9 282,397.8 490,499.0 529,391.3 557,364.5 585,255.1 625,704.9 647,462.6 662,992.0 679,616.2 684,463.4 716,631.3 731,924.1 761,332.4 787,960.4 838,852.7 850,661.3 857,516.1 871,014.4 878,891.2 883,278.8 916,865.6 958,408.2 1,076,520.2 1,120,923.4 1,147,752.1 1,147,853.6 1,208,172.2 1,226,302.4 1,261,053.4 1,204,590.0 1,220,938.2 1,285,108.7 1,345,195.6 1,428,483.6 1,475,779.7 1,513,845.6 1,597,609.0 1,659,939.1 1,676,499.0 1,740,916.3 1,714,984.8 1,810,579.8

Õºòºëáºðèéí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýð

0.0 18,882.1 18,824.5 18,171.5 18,198.1 17,865.2 15,046.8 15,354.9 16,372.8 15,272.5 17,392.5 17,272.7 16,929.6 17,843.5 17,813.9 17,425.7 0.0 17,577.6 16,523.9 16,656.6 16,557.5 0.0 0.0 18,765.0 18,626.3 17,457.3 17,577.9 17,097.1 17,013.1 16,712.5 0.0 17,548.1 18,375.0 17,242.1 17,779.4 17,620.0

Áóñàä ç¿éë (öýâýð)

5,091.8 2,112.6 -4,840.3 35,578.7 33,007.1 65,369.9 64,010.1 27,685.4 18,360.9 38,409.2 67,624.3 79,170.9 48,728.4 85,655.1 111,277.8 104,478.4 103,133.7 100,946.9 101,653.0 84,961.2 93,032.9 73,838.1 98,799.7 115,848.1 123,127.7 139,783.8 181,791.8 197,803.3 172,775.2 205,005.6 234,554.9 246,207.1 218,837.4 290,368.6 252,736.5 234,819.7 237,641.3 296,579.6 321,918.9 321,857.6 331,853.0 356,171.1 336,246.2 354,902.3 348,639.9 331,355.3 364,038.6 378,880.0 391,564.4 341,612.5 350,371.0

Íèéò ïàññèâ

47,856.0 78,889.6 97,204.4 163,974.0 203,072.6 232,619.5 284,177.1 286,528.0 349,425.2 508,534.8 770,956.7 819,361.5 860,899.9 912,905.1 958,310.2 963,213.3 982,130.7 1,012,745.3 1,052,300.5 1,075,292.1 1,120,486.6 1,129,028.1 1,195,356.4 1,244,595.8 1,251,199.6 1,267,791.4 1,339,203.3 1,361,203.6 1,336,011.0 1,414,060.8 1,503,217.9 1,648,954.7 1,685,951.3 1,779,667.3 1,760,303.6 1,790,811.9 1,783,977.9 1,882,659.4 1,877,177.3 1,896,419.1 1,977,015.9 2,120,443.2 2,236,946.2 2,337,988.1 2,381,421.5 2,426,008.1 2,576,994.3 2,589,186.2 2,673,157.1 2,594,308.6 2,769,042.5

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

181

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Õàäãàëàìæèéí õ¿¿ (õóâèàð) Õàäãàëàìæèéí õ¿¿ Õóãàöààíû ýöýñò

Õàðèëöàõ äàíñ Òºãðºãèéí

Âàëþòûí

 

1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 03 06 09 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

182

Õóãàöààã¿é õàäãàëàìæ  

Õóãàöààòàé õàäãàëàìæ Òºãðºãèéí 0-1 æèë

2.0 2.0 2.0 2.0 2.0 0.8-6.0 3.0-6.0 3.0-6.0 3.0-6.0 3.0-6.0 2.4-6.0 2.4-6.0 2.4-4.8 0.3-4.8 0.0-5.1 0.0-5.1 0.0-6.0 0.0-4.8 0.0-6.0 0.0-6.0 0.0-6.0 0.0-6.0 0.0-6.0 0.0-6.6 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-5.0 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8 0.0-4.8

1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 1.0-3.6 0.3-3.6 0.3-4.2 0.3-4.2 0.3-3.6 0.3-3.6 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.3-3.0 0.0-3.0 0.0-3.0 0.0-3.0 0.0-3.0 0.0-3.0 0.0-3.0 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-7.2 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-4.0 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6 0.0-3.6

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

¯íýò öààñíû õ¿¿ 

1-3 æèë

Âàëþòûí 3-5 æèë

24-100 70-153 125-151.8 10-63.8 50-101.2 12.0-42.6 12.5-101.2 12.0-34.5 12.7-60.1 26.8 3.6-34.5 6.2-69.6 36.0-42.6 3.6-19.6 6.0-42.58 24.0-30.0 3.0-13.2 9.6-30.0 3.6-13.2 9.6-30.0 1.2-13.2 3.6-30.0 1.2-13.2 3.6-30.0 1.2-13.2 3.6-24.0 1.2-9.6 2.4-24.0 1.2-9.6 2.4-25.2 1.2-9.6 2.4-24.0 1.2-9.6 2.4-24.0 1.2-9.6 2.4-24.0 2.4-9.6 2.4-22.0 2.4-10.2 6.0-22.0 2.4-10.2 6.0-22.0 2.4-10.2 6.0-22.0 6.0-10.2 6.0-22.0 3.6-10.2 6.0-22.2 1,8-10.0 6.0-22.0 6.0-10.0 6.0-22.0 6.0-10.0 6.0-20.4 6.0-9.6 6.0-24.0 6.0-9.6 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.9 6.0-20.4 6.0-9.0 6.0-20.4 6.0-10.0 6.0-19.2 6.0-10.0 6.0-19.2 6.0-9.96 6.0-19.2 6.0-9.96 6.0-19.2 6.0-9.96 6.0-19.2 6.0-9.96 6.0-19.2 6.0-9.96 6.0-19.2 6.0-10.0 6.0-19.2 6.0-10.0 6.0-19.2 6.0-10.0 6.0-19.2 6.0-10.2 7.56-19.2 6.0-10.2 7.56-19.2 6.0-10.2 7.56-19.2 6.0-10.2 7.56-19.2 6.0-10.2 7.56-19.2 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.4 6.0-10.2 7.56-19.3 6.0-10.2 7.56-19.3 6.0-10.3 7.56-19.3 6.0-10.3 7.56-19.3    

0-1 æèë

1-3 æèë

10-72 6-72 6.0-42.6 3.6-42.6 2.4-42.6 1.2-24.0 3.6-14.4 3.6-14.4 2.4-14.4 1.2-12.0 1.2-12.0 1.0-12.0 1.0-18.0 1.0-14.4 1.0-13.2 1.0-13.2 1.0-13.2 1.2-13.2 1.2-12.0 1.2-12.0 1.81-12.0 2.4-12.0 2.4-12.0 2.4-12.0 1.4-12.0 1.4-10.2 1.4-9.6 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-9.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-10.8 1.4-11.4 1.4-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.4-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4 1.2-11.4  

3-5 æèë

 

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñíû õ¿¿

Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñíû õ¿¿ (òóõàéí àðèëæààíû õ¿¿) Òºãðºãèéí

120-300 72264 72-150 72-109 45.0-50.0 23.3 11.4 11.2 15.6 10.9 8.6 11.2 12.5 9.9 8.6 11.4 11.5 13.0 9.9 3.9 15.5 11.3 11.5 9.2 7.87 13.3 12.90 14.64 15.75 14.99 11.84 12.69 9.52 5.90 14.77 6.57 5.49 7.11 7.20 6.95 7.53 6.52 4.75 4.51 4.18 3.65 6.95 7.55 8.06 7.40 7.84 7.97 7.43 6.76 6.69 6.42 6.50 6.59 5.39 4.26 4.26 5.75 4.29 5.79 3.68 5.56 5.67 8.31 6.25 8.75 7.45 8.91 7.91 9.19 9.85  

Âàëþòûí

3.94 4.77 4.40 5.51

 

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Çýýëèéí õ¿¿ (õóâèàð) Áàíêóóäûí çýýëèéí õ¿¿

Áàíê õîîðîíäûí çàõûí õ¿¿  Õóãàöààíû ýöýñò

1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 03 06 09 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Áàíê õîîðîíä îëãîñîí çýýë

15.9 12.0 15.6 15.00 17.00 15.91 16.26 0.00 15.15 14.03 12.00 0.00 12.00 11.00 10.00 0.00 13.20 14.75

11.00 11.00

12.00 5.80 8.19 6.17 7.88 6.30 6.16 6.15 6.97 7.58 7.78 8.39

Ðåïî íºõö뺺ð

7.2 2.1 13.5 12.9 9.6 8.77 10.90 14.05 15.59 15.54 15.90 2.13 2.39 8.01 4.00 5.10 4.29 4.73 5.08 3.67 4.35 4.56 3.10 1.85 5.55 7.59 5.00 5.57 6.93 6.93 5.00 7.00 6.06 6.30 5.52 5.33 3.00 2.00 0.00 0.00 5.32 0.00 7.20 6.95 6.76

Òºâ áàíêíû ¿íýò öààñ

5.2 1.0 13.8 11.0 11.9 8.58 12.87 14.46 15.74 15.50 16.80 9.14 5.60 3.70 4.19 8.67 4.92 4.78 7.43 5.25 4.92 2.50 6.00 5.83

9.00 5.40

3.94 2.84 4.86 6.22 5.40 6.78 7.40 8.11

Îâåðíàéò çýýë

Áàíê õîîðîíäûí õàäãàëàìæ

12.0 8.8 7.6 4.3 8.00 13.05 7.39 15.52 14.27 11.30 4.53 4.92 9.19 5.86 5.58 5.22 6.20 6.46 5.14 6.10 5.76 5.21 2.75 7.32 8.90 7.89 6.40 6.14 8.40 6.52 6.20 6.16 6.43 6.13 6.15 4.81 4.92 4.16 5.02 6.55 6.05 6.48 8.29 8.67

8.90 8.50 8.78

Æèãíýñýí äóíäàæ õ¿¿

6.91 4.99 11.87 12.45 10.24 8.83 11.33 13.83 15.36 14.82 14.11 7.48 5.10 8.86 5.65 5.42 5.01 5.85 6.60 5.06 6.13 5.51 4.45 2.38 7.16 8.77 7.34 3.10 6.07 8.26 6.20 6.30 6.12 6.40 6.08 6.49 4.84 5.30 5.26 5.66 6.29 6.46 7.20 7.81 8.25

Òºãðºãèéí1

45.8 38.8 36.5 38.9 42.7 34.7 38.0 34.5 37.4 41.4 39.3 33.4 35.0 33.4 32.6 32.4 32.2 31.5 30.3 30.3 32.3 30.0 32.7 31.9 32.7 31.3 31.0 30.0 27.2 31.7 30.5 30.6 29.0 28.3 29.5 27.6 28.3 27.3 27.3 24.2 25.5 28.1 26.1 27.6 27.2 24.5 25.3 21.6 22.5 22.3 23.7 21.0 22.3 20.0 19.7 21.3 22.3 19.9

Âàëþòûí1

34.2 36.5 31.7 27.1 29.3 25.8 21.5 22.8 21.4 22.2 21.1 22.3 23.6 19.8 20.8 20.9 22.6 19.6 19.7 21.8 18.2 17.9 16.3 15.7 16.3 16.9 15.9 17.3 17.8 18.0 16.2 17.8 15.5 14.8 17.8 15.4 15.8 16.2 16.6 15.9 16.8 16.3 15.3 16.1 14.4 15.5 15.1 15.7 13.2 16.3 14.1 15.5 14.5 12.0 12.9 13.8 13.4 14.2

Áîäèòîîð òºëºãäñºí õ¿¿

30.7 29.8 29.3 28.9 30.2 29.2 27.6 26.1 25.0 24.8 24.4 24.3 24.1 24.0 24.1 23.9 23.8 24.2 24.1 23.5 23.5 23.4 23.3 23.2 23.2 23.2 23.2 23.1 23.1 23.1 23.0 22.9 23.0 23.1 23.0 22.9 22.6 22.4 22.2 22.1 21.9 21.6 21.4 21.0 21.7

2 Áàíêóóäûí îðëîãî çàðëàãûí òàéëàíä ¿íäýñëýí òîîöñîí õ¿¿

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

183

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýëèéí õàíø Õóãàöààíû ýöýñò 1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 03 06 09 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 11 12 2005 01 03 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

184

ÀÍÓ-ûí äîëëàð USD õóãàöààíû ýöýñò

ñàðûí äóíäàæ

396.51 414.09 473.62 693.51 813.16 902.00 1072.37 1090.00 1065.00 1085.62 1097.00 1097.00 1097.00 1099.00 1102.00 1104.0 1105.0 1117.0 1125.0 1140.0 1139.0 1159.0 1168.0 1177.0 1174.0 1202.0 1214.0 1209.0 1208.0 1208.0 1192.0 1188.0 1189.0 1193.0 1193.0 1205.0 1215.0 1221.0 1228.0 1221.0 1216.0 1200.0 1174.0 1191.0 1175.0 1172.0 1169.0 1168.0 1168.0 1165.0 1164.0 1165.0 1166.0 1164.0 1165.0 1165.0 1165.0 1163.6 1165.1 1187.3 1184.3 1177.5 1171.8 1169.97

395.03 413.00 473.48 692.76 811.95 891.86 1070.39 1091.83 1053.57 1084.14 1097.00 1098.00 1096.00 1099.50 1101.29 1104.00 1104.00 1116.05 1124.09 1139.74 1133.67 1156.64 1170.30 1177.65 1166.95 1198.93 1210.20 1211.77 1210.90 1208.50 1202.54 1186.93 1188.00 1190.53 1193.45 1200.07 1212.19 1218.77 1224.40 1226.68 1220.68 1210.21 1183.23 1186.27 1182.55 1171.53 1170.32 1168.35 1167.70 1166.61 1164.10 1164.84 1165.55 1164.64 1164.55 1165.00 1165.00 1164.09 1164.10 1180.38 1187.63 1179.71 1173.94 1170.22

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

Åâðî   

Øâåäèéí êðîí

Áîëãàðûí ëåâ 

EUR

SEK

BGN

1086.85 1065.15 997.59 957.25 1006.61 977.04 936.51 1013.20 973.60 971.7 1067.4 1092.9 1169.4 1219.3 1302.2 1321.8 1460.2 1433.17 1430.3 1481.7 1612.1 1647.4 1574.4 1595.0 1543.0 1537.9 1489.6 1439.2 1439.7 1471.4 1465.3 1485.1 1452.8 1449.1 1483.2 1423.6 1416.5 1492.8 1510.2 1470.7 1483.8 1498.8 1478.7 1482.4 1533.7 1535.3 1511.1 1538.6 1553.4 1583.9 1566.2 1566.5 1592.1 1621.9 1673.7 1696.8 1736.0 1717.16

108.00 117.80 119.80 128.00 132.10 142.20 147.90 160.60 154.70 156.50 163.30 180.70 183.20 173.30 175.80 168.90 167.90 162.10 152.70 152.15 157.71 156.27 156.15 153.40 153.82 160.31 151.18 150.25 160.65 162.44 159.56 160.72 162.11 159.58 160.81 168.77 169.83 167.12 166.17 166.41 173.07 168.47 169.27 172.90 173.00 181.19 184.86 185.69 181.49

498.10 548.20 561.40 599.30 625.30 669.20 678.60 746.50 736.55 731.40 757.60 824.30 842.40 805.00 815.60 788.90 786.30 761.50 735.90 736.10 752.40 749.20 759.40 742.90 741.20 875.40 728.00 724.20 763.30 772.10 752.00 758.60 766.40 756.10 757.90 784.20 785.00 772.60 786.60 794.30 809.70 800.80 800.96 814.09 829.19 855.83 867.57 887.41 877.99

Óíãàðûí ôîðèíò  HUF

4.00 4.30 4.50 5.00 4.90 4.90 5.20 5.60 5.72 5.60 6.00 6.60 6.70 6.40 6.60 6.20 6.10 5.90 5.80 5.90 6.00 5.90 5.90 5.80 5.80 5.90 5.60 5.30 5.70 5.80 5.20 5.50 5.40 5.40 5.70 6.00 6.10 5.90 6.10 6.20 6.40 6.20 6.34 6.33 6.33 6.69 6.76 6.83 6.78

×åõ- Åãèïåòèéí èéí êðîí  ôóíò  CZK

31.30 35.10 36.00 37.30 38.30 41.30 41.80 44.90 43.64 44.80 46.90 52.00 54.00 52.20 53.40 51.10 50.30 48.70 47.90 47.70 49.80 49.70 50.00 50.10 50.10 52.10 50.30 49.40 52.50 53.50 51.70 52.30 53.10 52.10 52.40 54.80 55.80 53.50 54.10 55.40 56.40 55.20 54.83 56.86 58.67 60.63 62.95 65.56 64.49

EGP

238.30 239.70 242.80 242.80 198.40 188.90 188.50 188.80 190.15 189.40 194.30 194.70 197.70 207.00 208.30 205.50 204.70 205.10 205.70 206.70 208.60 211.10 211.80 212.90 212.40 212.10 209.30 204.30 207.00 203.90 203.50 203.20 203.30 203.60 203.10 203.20 204.00 204.50 204.40 204.30 205.20 204.50 204.19 206.17 209.90 211.66 213.03 211.86 211.66

ßïîíû èåí  JPY 3.55 4.12 4.63 5.98 6.28 7.71 10.42 10.20 10.18 10.05 9.74 8.93 8.82 9.40 8.39 8.34 8.96 9.12 9.38 9.48 9.53 10.40 10.92 11.14 10.84 10.83 11.81 11.65 11.70 3.00 11.12 11.26 11.01 10.84 10.61 10.92 10.76 10.60 10.31 10.37 10.45 10.33 9.99 10.43 10.52 10.06 10.11 9.98 9.89 9.92 10.03 9.81 9.57 9.73 9.92 9.75 9.58 9.46 9.80 10.29 10.25 10.27 10.67 10.33

Øâåéöàðü ôðàíê 

Àíãëèéí ôóíò 

ÕîíÎðîñûí êîíã ðóáëü  äîëëàð 

CHF

GBP

HKD

275.01 310.99 409.53 514.28 565.93 656.72 676.15 670.60 643.00 628.98 659.53 623.40 616.15 689.70 657.30 664.70 725.90 747.10 804.00 824.50 844.60 857.80 935.70 917.88 939.40 955.00 1064.50 1067.70 1019.60 1033.60 993.90 999.70 963.70 931.60 920.60 950.40 941.70 961.00 938.60 930.10 957.20 910.30 899.10 945.10 968.70 940.60 943.50 951.50 932.00 932.20 965.20 955.00 930.20 951.10 958.20 964.30 951.40 947.47 965.67 989.36 1010.59 1010.78 1054.13 1032.58

592.70 639.77 731.27 1172.48 1358.14 1508.05 1734.56 1736.04 1598.62 1583.43 1615.11 1563.83 1551.05 1607.60 1598.60 1574.30 1657.30 1738.00 1804.00 1783.70 1891.40 1914.20 2073.40 2142.55 2146.60 2177.90 2298.60 2320.90 2278.40 2307.00 2239.20 2273.80 2167.80 2168.90 2079.20 2161.30 2148.80 2178.50 2119.70 2103.70 2162.60 2092.90 2043.20 2146.70 2203.70 2130.80 2172.90 2219.70 2181.40 2211.00 2270.10 2290.90 2293.50 2288.50 2288.20 2316.70 2305.00 2326.85 2362.13 2393.91 2393.21 2430.09 2428.77 2337.54

51.32 53.51 61.23 89.64 104.93 116.45 137.99 140.01 136.69 139.21 140.66 140.66 140.65 140.90 141.30 141.50 141.70 143.30 144.30 146.20 146.10 149.60 150.50 150.98 150.50 154.10 156.10 155.50 154.90 154.90 152.80 152.40 152.90 153.50 153.40 155.10 156.60 157.50 158.40 157.50 156.80 154.70 151.30 153.60 151.50 150.90 150.40 150.20 149.90 149.90 149.70 149.80 149.30 149.00 149.10 148.90 149.30 148.91 148.92 152.17 152.58 151.93 150.48 149.99

RUB

0.12 0.10 0.12 0.14 42.65 39.95 38.44 37.81 39.01 39.18 38.12 37.66 37.30 36.20 35.40 35.10 35.20 35.40 36.30 37.60 37.80 39.90 41.31 40.50 41.10 42.90 43.40 43.00 43.50 42.80 42.70 42.30 41.70 41.60 42.20 42.60 43.00 42.70 42.50 43.40 42.60 42.30 43.70 43.50 43.30 43.50 43.70 43.60 43.60 44.20 44.30 43.90 44.50 44.80 45.30 45.00 45.08 45.53 46.29 47.42 47.66 48.14 47.68

Ñòàòèñòêèéí õàâñðàëòóóä

Ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýëèéí õàíø (¿ðãýëæëýë) Õóãàöààíû ýöýñò 1993 12 1994 12 1995 12 1996 12 1997 12 1998 12 1999 12 2000 03 06 09 12 2001 03 06 09 12 2002 03 06 09 12 2003 03 06 09 12 2004 03 06 09 11 12 2005 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2006 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 2007 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Õÿòàäûí þàíü   CNY 48.60 56.94 83.57 98.21 108.96 129.53 131.66 128.67 131.13 132.52 132.53 132.54 132.80 133.10 133.40 133.50 134.90 135.90 137.70 137.60 140.00 141.10 142.20 141.80 145.20 146.70 146.10 146.00 146.00 144.00 143.50 143.70 144.10 147.10 148.80 150.10 151.00 152.00 151.30 150.80 149.20 146.30 148.60 146.40 146.50 146.60 146.70 147.70 147.90 148.60 149.20 149.90 150.30 150.80 151.00 152.30 152.78 153.96 157.26 157.61 157.59 158.76 160.18

ÁÍÑÓûí âîí   KRW

0.82 0.49 0.74 0.95 0.98 0.95 0.96 0.89 0.84 0.84 0.85 0.83 0.84 0.91 0.91 0.94 0.91 0.95 1.01 0.98 1.02 1.02 1.04 1.16 1.16 1.18 1.20 1.17 1.19 1.19 1.16 1.16 1.17 1.17 1.17 1.18 1.21 1.25 1.24 1.20 1.26 1.24 1.22 1.23 1.22 1.23 1.23 1.25 1.25 1.24 1.24 1.24 1.25 1.25 1.26 1.26 1.26 1.29 1.30 1.26 1.25

Êàíàäûí äîëëàð   CAD 298.28 295.08 347.61 506.86 567.27 582.16 730.75 745.20 717.95 729.56 720.81 700.29 719.79 701.70 691.00 699.60 723.10 708.90 720.60 777.90 840.70 876.00 892.60 898.99 873.00 944.70 1028.70 999.00 974.10 974.50 984.10 949.50 945.80 968.40 965.10 1004.50 1035.10 1042.70 1049.50 1048.30 1057.90 1044.80 1003.20 1060.30 1066.80 1043.40 1030.50 1054.00 1046.90 1039.90 1027.30 1004.20 985.50 1004.10 1004.20 1038.80 1087.90 1008.11 1092.84 1116.97 1180.48 1232.54 1186.47 1194.58

Àâñòðàë èéí äîëëàð   AUD

547.97 691.09 666.37 632.34 594.97 608.56 542.41 566.55 539.00 559.70 585.90 634.20 609.40 634.90 683.80 758.50 798.30 872.10 882.22 820.30 861.30 955.10 936.70 936.50 946.00 920.30 926.50 905.80 910.10 901.50 902.10 923.60 922.20 909.50 892.60 914.10 886.60 833.20 898.80 897.10 853.40 890.30 890.80 870.70 895.60 910.60 923.20 901.30 923.70 943.10 961.10 954.30 979.43 993.45 969.35 1040.55 1084.78 1036.53 1024.02

Òàéëàíäûí áàò   THB

24.73 28.52 28.89 27.26 25.46 26.10 24.80 24.23 24.90 24.90 25.40 26.30 25.70 26.00 26.60 27.30 29.70 29.50 29.77 28.70 28.90 30.70 31.00 31.40 31.50 30.30 30.00 29.40 28.90 28.60 29.20 29.50 30.00 29.80 29.80 31.20 30.60 30.20 31.70 30.80 30.50 30.90 31.10 31.10 35.10 32.20 32.30 32.20 32.70 33.30 33.40 33.60 33.69 38.99 34.60 34.56 34.62 36.28 34.75

Èíäîíåçèéí ðóïè   IDR

0.11 0.15 0.15 0.12 0.12 0.12 0.11 0.10 0.12 0.11 0.11 0.13 0.12 0.13 0.13 0.14 0.14 0.14 0.14 0.12 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.12 0.13 0.12 0.12 0.11 0.12 0.12 0.12 0.12 0.13 0.13 0.13 0.14 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.13 0.12 0.12

Ìàëàéçèéí ðèíãèò   MYR

237.68 282.20 287.62 281.02 285.69 288.68 288.68 288.68 289.20 290.00 290.50 290.80 294.30 296.10 300.00 299.70 305.30 307.40 309.74 308.90 316.30 319.50 318.20 317.90 317.90 313.70 312.60 312.90 313.90 318.20 319.60 322.30 323.50 324.90 323.00 324.20 323.10 317.80 328.60 324.50 317.70 318.70 317.50 316.70 319.90 320.70 330.70 332.90 333.00 337.30 340.50 342.40 335.49 336.16 338.45 346.45 352.07 347.72 352.61

Ñèíãàïóðûí äîëëàð   SGD

543.18 642.41 635.05 614.86 621.78 634.84 615.15 602.38 631.90 595.90 603.50 623.20 628.30 647.60 644.30 649.40 674.40 686.40 698.72 685.90 709.60 741.00 738.40 739.50 740.00 721.70 723.60 716.90 708.70 716.30 716.00 719.20 723.70 726.00 733.10 749.30 738.80 724.40 752.80 745.20 733.90 739.20 742.10 736.00 746.30 753.10 760.20 757.60 762.60 768.00 767.30 761.70 757.40 769.27 779.54 793.53 811.52 809.63 808.74

Àëò /óíöèàð/  

̺í㺠/óíöèàð/  

Çýýëæèõ òóñãàé ýðõ

XAU

XAG

SDR

257761.60 308574.47 310541.00 301288.50 295994.29 300358.60 287797.95 298877.65 318847.40 306080.50 324024.00 358075.30 357998.50 393187.50 376542.00 391986.90 432390.00 485537.60 492427.38 469893.50 494442.70 547665.80 528151.70 515967.00 523124.40 508090.00 513216.00 498726.10 519104.10 506965.50 525741.50 570442.50 578998.20 612925.50 625152.00 678376.00 668040.00 674903.30 759411.40 770095.00 680990.60 739334.10 718728.80 702406.00 703252.30 744843.60 738959.50 748921.80 798213.00 774958.00 783520.80 766395.30 750134.08 771782.11 790134.84 863325.54 924463.10 945541.56 969437.14

4446.86 5651.60 5442.91 5261.10 5319.54 5062.66 4771.95 4760.98 4951.00 4937.00 4979.00 5425.60 5048.80 5298.80 4993.20 5159.70 5684.00 6926.20 8945.20 6973.60 7921.20 9299.20 8263.50 8202.30 8848.60 8320.20 8244.70 8614.30 8452.40 8416.60 8121.70 8948.50 9566.50 10210.80 10897.40 11606.70 11658.00 13154.70 15125.70 15169.30 12024.70 13314.90 14278.80 13478.70 14148.90 16010.80 15034.30 15303.80 17046.80 15535.30 15488.70 15319.80 14353.38 14820.45 14075.20 15910.53 16909.40 16985.53 17204.41

549.62 602.19 708.53 999.35 1095.06 1271.24 1473.72 1459.80 1417.14 1407.44 1426.96 1388.36 1370.43 1423.20 1382.40 1384.40 1438.70 1474.50 1519.20 1554.90 1601.50 1666.80 1729.00 1730.81 1725.20 1764.30 1843.60 1875.00 1838.20 1848.90 1797.60 1798.10 1765.90 1745.60 1724.30 1766.40 1760.40 1772.20 1743.20 1751.80 1768.50 1722.70 1688.00 1742.70 1751.60 1722.80 1732.70 1735.90 1728.20 1721.70 1751.10 1751.20 1736.70 1744.50 1762.90 1776.50 1766.00 1761.21 1782.56 1819.64 1838.93 1847.94 1863.28 1833.66

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007

185

Mîíãîëáàíê Áàãà òîéðóó 9 Óëààíáààòàð 46 Ìîíãîë Óëñ Óòàñ: 976-11-322166 Ôàêñ: 976-11-311471 Teëeêñ: BOMCB MN 79333 http://www.mongolbank.mn

186

ÌÎÍÃÎËÁÀÍÊ ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍ 2007