Saraswati Vidha

7.7 si™ þkMkLkLkk «¼kðþk¤e {tºkku {tºkrð¿kkLk {kLkðeLkk þheh{kt yuf «fkhLkku «ký«ðkn rLkhtíkh ðnu Au. {kLkðeLke çkwrØ þhehLkk «ký«ðkn{kt hnu÷ Au. «ký ðkÞwYÃk Mkqû{ Au. su yLkw¼ðÚke Mk{S þfkÞ Au. yux÷u íkuLkkt MkkÄLkku Ãký Mkqû{ nkuÞ Au. {Lk yLku «kýLkku ½ýku rLkfxLkku MktçktÄ Au. {LkLku VhðkLkwt {kæÞ{ «ký Au yux÷u s çku ÔÞÂõíkyku ðå[u su ðkík[eík ÚkkÞ Au yLku {kuòtyku Wzu Au íku çkrn«koýLkk {kæÞ{îkhk çkeS ÔÞÂõík Íe÷u Au. {kLkðeLkwt {Míkf Ãký yuf rðrþü «fkhLkwt Þtºk nkuðkÚke íku {kuòyku þÂõík yLkwMkkh Íe÷u Au.

jainuniversity.org

{kLkðeLkk {Míkf{kt ½ýe Mkqû{ Lkkzeyku nkuÞ Au. yk Lkkzeyku yÒkLkk Ëku»kku fV, rÃk¥k yLku ðkÞwYÃku ¼hkÞu÷k nkuÞ Au. yLku çknkhLkk ðkíkkðhýÚke ïkMkkuïkMkîkhk Ãký ½ýk Ëku»kku ykðeLku þhehLke Lkkze ò¤{kt ¼hkÞ Au. ði¿kkrLkf rLkÞ{ Au fu fkuE Ãký ÃkËkÚko WÃkh ðkhtðkh Vxfk {khðk{kt ykðu íkku íku{kt økh{e WíÃkÒk ÚkkÞ Au. {tºkrð¿kkLk{kt Ãký yk rLkÞ{ fk{ fhu Au. «ký yu SðLkþÂõíkAu. yk «kýLkk Mkqû{ yýwyku ykÃkýk þhehLkk yÒk{Þ fku»k{kt yLku nkzfktykuLke {ßò{kt ÂMÚkík ÚkELku hnu÷k Au. íku{s ÷kuneLkk Ãkrh¼ú{ý{kt yk «kýþÂõík ðnuíke nkuÞ Au. rLkíÞ rLkÞ{Mkh {tºkkuå[kh fhðk{kt ykðu íkku swËe swËe LkkzeykuLkkt fuLÿku{kt ({q¤kÄkh, MðkrÄ»XkLk, yLkkník, rðþwØ[¢ ðøkuhu) WÃkh ÃkØríkMkhLkk {tºkkuå[kh yLku æÞkLk MkkÚku ðkr[f sÃk (¼k»ÞsÃk) Mkki«Úk{ fhðk{kt ykðu íkku {tºkkuå[khLke økh{eLku ÷eÄu Lkkzeò¤{kt hnu÷k fV, rÃk¥k, ðkÞw, Aqxk Ãkze Ëku»kku Ëqh ÚkE òÞ Au. yÚkkoíkT MÚkq÷ þhehLkk Ëku»kku Lkkþ Ãkk{u Au. «ký «ðknLku þheh{kt VhðkLke søkk {¤u Au. yk «ký SðLk nkuðkÚke þhehLkk yLkuf Ëku»kku çk¤e òÞ Au. rLkíÞ {tºkòÃk fhðk{kt yk yuf rðþu»k nuíkw hnu÷ku Au.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

yk fkhýÚke s ðkr[f, WÃkktþw yLku {kLkrMkf yk ºkýu «fkhLkk {tºkòÃkLke ykð~Þfíkk Au. ðkr[f {tºkòÃkÚke MÚkq÷ þhehLke þwrØ ÚkkÞ Au. WÃkktþw òÃkÚke Mkqû{þhehLke þwrØ ÚkkÞ Au yLkku {kLkrMkf òÃkÚke ¿kkLk{Þ þhehLke þwrØ ÚkkÞ Au. yk{ rºkrðÄ - ðkr[f, WÃkktþw yLku {kLkrMkf òÃk ÃkØrík WÃkh MktÃkqýo «¼wíð fhe ÷uðk{kt ykðu íÞkhu {kLkðeLke ÃkhkþÂõíkykuLku Íe÷ðkLke þÂõík Ãký «kó ÚkkÞ Au. {kLkðeLkk {Míkf{kt hnu÷k ¿kkLkíktíkwyku (Lkkzeyku) Lku rLkíÞ «r¢Þkîkhk ({tºkkuå[khîkhk) þwØ hk¾ðe Ãkzu Au. hkMkkÞýef «r¢Þk ÚkkÞ Ãkhtíkw økh{eLku ÷E ÷uðk{kt ykðu íÞkhu íku yxfe Ãkzu Au. íku{ rLkíÞ {tºkkuå[khLke økh{e ykÃkðk{kt ykðu íkku MkËk þwØ yðMÚkk hnu Au. {kxu {tºk½ku»k ({tºkòÃk) rLkÞr{ík ÚkkÞ yu yrík ykð~Þf Au.

Lib topic 7.7 # 1

www.jainuniversity.org

rLkçkeos{ûkht LkkÂMík LkkÂMík {q÷{tLkki»kÄt kk rLkÄoLkk Ãk]rÚkðe LkkÂMík ykBLkkÞk: ¾÷w Ëw÷o¼k kk1kk yÚko - çkes ðøkhLkku fkuE yûkh LkÚke. yux÷u fu r÷rÃk þk†{kt sux÷k yûkhku Au íku çkÄk Þwõík yux÷u fkuEÃký «fkhLke þÂõíkMktÃkÒk nkuÞ Au. {kxu s ÷¾ðk-ðkt[ðkÚke {Lkw»ÞLkk ÓËÞ{kt yuf «fkhLke yuðe yMkh WíÃkÒk ÚkkÞ Au fu suÚke {Lkw»Þku Mkw¾Ëw:¾Lkku yLkw¼ð fhe þfu Au. íkuðe s heíku fkuE Ãký ðLkMÃkrík ËwrLkÞk{kt yuðe LkÚke fu su yki»kÄYÃk Lk nkuÞ. Ãk]Úðe Ãký rLkÄoLk LkÚke fkhý fu íku yLkuf rðÄ híLkkuLke ¾ký Au. {kxu s þk†ku{kt Ãk]ÚðeLku híLkøk¼ko fnu÷ Au. {kºk su Ëw÷o¼ Au íku yus Au fu ykBLkkÞ yux÷u íkËTíkËT ðMíkwLkwt MktÃkqýo ¿kkLk yus Ëw÷o¼ Au.

jainuniversity.org

{tºk MkkÄLkk fhLkkh {Lkw»Þ fk{, ¢kuÄ, ÷ku¼, {Ë, {kÞk, fÃkx, MðkË, ©]tøkkh, fkiíkwf yLku †eMktøk yu ËMk ðMíkwLkku íÞkøk fhe {Lk ð[Lk yLku fkÞkLke yufkøkúíkkÃkqðof {tºk ¼ýu. yøkh Lkþeçk MkkYt nþu íkku sYh V¤ «kó fhþu. Ëhuf çkkçkíkku{k f{o çk÷ðkLk Au. çkeS ðkík yu Au fu, fkuEÃký fkÞo fhðk {kxu Ãknu÷k ©Øk òuEyu. ©ØkrðLkk {wÂõík Ãký LkÚke {¤íke. íkku {tºk fu{ V¤e¼qík ÚkkÞ? su {Lkw»ÞLkwt «khçÄ çk÷ðkLk LkÚke íkuLkk ÃkkMku «kÞ: {tºkLkk yrÄ»XkÞf Ëuðku ykðíkk LkÚke; ÃkhLíkw yu {{oLku Lknª òýíkk fux÷kf y¿kkLk ÃkwY»kku yufË{ fne Ëu Au fu çkMk, {tºk V¤e¼qík Úkíkk LkÚke. ÃkhLíkw {tºk Lknª V¤ðkLkk {wÏÞ çku fkhýku Au. yuf íkku «khçÄ MkkYt Lk nkuÞ suÚke rðrÄ Mkrník {tºk ¼ýe Lk þfkÞ yLku çkeswt fkhý fkuE rðÎLk ykðe Ãkzu. Ãkhtíkw òu «khçÄ Mkkhkt nkuÞ íkku {tºkLkk yrÄ»XkÞf Ëuð yð~Þ hneLku Ãký sðkçk ykÃku Au. Ãký «íÞûk Ëu¾kíkk LkÚke. fkuE fnuþu fu «khçÄ MkkYt nkuÞ íkku {tºk ¼ýðkÚke þwt ÷k¼? yu «&™Lkku W¥kh {kºk yux÷ku s ykÃke þfkÞ fu ßÞkhu «khçÄ MkkYt nkuÞ íÞkhu s Mkkhk Þkuøkku ykðe {¤u Au. yûkhkuLkk MktÞkuøkkuLku {tºk fnuðk{kt ykðu Au. yu {tºk ¼ýðkÚke yûkhkuLkk su su Ãkh{kýwyku çkúñktz{kt Vu÷kÞ Au. íkuÚke yuf «fkhLke yuf Lkðes yMkh WíÃkÒk ÚkkÞ Au yLku íkuÚke yðrÄ¿kkLke Ëuðíkkyku Mðøko{kt çkuXk çkuXk Ãký yðrÄ¿kkLk îkhk òýe þfu Au. fu y{wf {kýMk y{wf MÚkkLku çkuXk çkuXk {kYt M{hý fhe hnu÷ Au. «k[eLkfk¤{kt yuðk «khçÄðkLk {Lkw»Þku níkk fu suLke ÃkkMku Ëuðíkkyku nt{uþk Mkuðf¼kðu nksh hnuíkk. su{fu íkeÚkOfh, [¢ðŠík, ðkMkwËuð ðøkuhu.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

fkuE yuf {tºkku yuðk Au fu suLkwt nt{uþkt M{hý fhðkÚke ykí{kLkwt fÕÞký ÚkE þfu Au. Ãkt[ Ãkh{u»X {nk{tºkLkwt M{hý fhðkÚke yþw¼ yLku yrLkfkr[ík f{oLkku Lkkþ ÚkE ÃkwÛÞkLkwçktÄe ÃkwÛÞ «kó fhu Au. Ãkh÷kuf{kt Wå[ økrík {u¤ðu Au. yLku yk sL{{kt Ãký ykLktË {u¤ Au. siLk þk†ku{kt ðÄo{kLk rðãk, Mkqrh{tºk yLku yÃkhkrsíkk {nkrðãkLkwt rðÄkLk fhu÷ Au. su {wrLksLkkuyu sYh ÃkkX fhðk ÞkuøÞ Au. suÚke yþw¼ yrLkfkr[ík ÃkkÃkf{kuoLke rLksohk ÚkkÞ Au. su {fkLk{kt çkuMkeLku {tºkLkku òÃk fhðku nkuÞ íku Ãkrðºk yLku MkkV nkuðwt òuEyu. rËðk÷ku WÃkh [qLkkLkku nkÚk {khe yÚkðk htøk-hkuøkkLkÚke Mkwþkur¼ík çkLkkððe. {kÚku [ktËLke çkktÄðe yLku [khu fkuh Vq÷kuLke {k¤k ðøkuhu MkwøktÄe ðMíkwykuÚke þýøkkhe MkwtËh çkLkkððwt. su{ çkLku íku{ yufktík MÚkkLk ðÄkhu ÃkMktË fhðwt ©u»z Au. {tºkMkkÄfu yuf W¥khMkkÄf íkhefu fkuEÃký {Lkw»ÞLku ÃkkuíkkLke ÃkkMku sYh hk¾ðku òuEyu. suÚke fkuE ðMíkwLke sYhÃkzu íkku íku íkwhík nksh fhe þfu. {tºkMkkÄfu ÃkkuíkkLkkt fÃkzkt yLku ykMkLk MkkV hk¾ðkt. ½eLkku ËeÃkf, Lib topic 7.7 # 2

www.jainuniversity.org

Ëþktøk ÄqÃk, V¤, Vq÷, Lkiðuã ðøkuhu su su [eòu ÷uðe íku ô[k «fkhLke yLku ®f{íke ÷uðe. {tºk ÃkkX ð¾íku ÃkÈkMkLku yÚkðk Mkw¾kMkLku çkuMkðwt. Ãkhtíkw rsLk{trËh{kt «¼wLke MkL{w¾ ÃkÈkMkLku çkuMkðwt Lk®n. fkhý fu íkuÚke yrððuf ÚkkÞ Au. {tºk ¼ýíke ð¾íku {k÷k ytøkwXk WÃkh hk¾e íksoLke ytøkw÷e ðzu Vuhððe. sux÷k rËðMkku MkwÄe {tºkkhkÄLk fhðwt nkuÞ íkux÷k rËðMk rLkÞ{Mkh ykhkÄLk fhðwt Ãký xkE{{kt ðkhtðkh VuhVkh fhðku Lk®n. nt{uþkt yuf s ð¾ík ¼kusLk fhðwt, çkúñ[ÞoLkwt çkhkçkh Ãkk÷Lk fhðwt íkÚkk s{eLk WÃkh [xkE, ftçk÷, yÚkðk þuíkhtS ÃkkÚkheLku Mkwðwt. yMkíÞ çkku÷ðwt Lkrn. íku{s yk[kh ÔÞðnkh çknws þwØ hk¾ðku. ¼kusLk{kt hkux÷e, Ëk¤, ËwÄ, Mkkfh, ½e ðøkuhu Ãkrðºk [eòu Ãkk[Lk ÚkkÞ íkux÷e s ¾kðe.

jainuniversity.org

Ëhuf {tºkku þe¾ðkLku {kxu Ãkw»Þkfo, nMíkkfo, {q÷kfo, yÚkðk íkeÚkOfh ©e {nkðehMðk{eLkk sL{fÕÞkýfLkku rËðMk yux÷u rËðk¤eLkku rËðMk ðÄkhu ©uc økýkÞ. yk rËðMk fËk[ ÃkkMku Lk ykðíkku nkuÞ íkku ÃkwLkðoMkw, Ãkw»Þ, ©ðý Þk ÄrLkck LkûkºkLkku rËðMk Ãký Mkkhku økýkÞ. yøkh yk Þkuøk Ãký LkSf{kt Lk ykðíkku nkuÞ yLku rþ»ÞkuLku þe¾ððkLke ¾kMk ykð~Þfíkk nkuÞ íkku økwÁ{nkhks ÃkkuíkkLkku [tÿMðh [k÷íkku nkuÞ íku Mk{Þu þe¾ðkzu. íku ð¾íku òu rþ»ÞLkku Ãký [tÿMðh [k÷íkku nkuÞ íkku þw¼ økýkÞ. ÃkhLíkw íku ð¾íku rþ»ÞLkku [tÿMðh Lk [k÷íkku nkuÞ íkku økwÁ ¼ýkðe hÌkk çkkË ßÞkhu rþ»Þ ¼ýðwt þY fhu íÞkhu [tÿMðh [k÷íkku nkuðku òuEyu.

òÃk {tºkþk†Lkku rLkÞ{ Au fu Ëhuf {tºkku rðrðÄ yLkwckLk çk¤Úke swËe swËe þÂõíkykuLkku yLkw¼ð fhkðuAu. íku {kxu rLkrùík ykMkLk, rËþk, fk¤, {k¤k, {wÿk ykrËLkwt çktÄkhý sYhe Au. {tºk íkku yuf s nkuÞ Ãkhtíkw çktÄkhýeÞ ík¥ð ykMkLk, {k¤k, {wÿk ykrËLkk VuhVkhÚke {tºkþÂõíkLkku «ðkn swËe rËþk{kt [ku¬Mk ðk¤e þfkÞ Au. yk WÃkhÚke MÃkü Mk{òÞ Au fu òu çktÄkhýLke ò¤ðýe Lk nkuÞ íkku {tºk{kt øk{u íkux÷e þÂõík nkuÞ íkku Ãký íku þÂõíkykuLkku «kËw¼koð þõÞ LkÚke.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

rLkrùík Mk{Þ, rLkrùík ykMkLk, rLkrùík rËþk, rLkrùík {k¤k yLku rLkrùík MktÏÞk yu {tºkòÃk {kxu {n¥kðLke çkkçkík Au yLku íku çkhkçkh Mkk[ððe òuEyu.

rËfTfk÷{wÿkMkLkÃkÕ÷ðkLkkt, ¼uËt Ãkrh¿kkÞ sÃkuíkT Mk {tºke k Lk [kLÞÚkk rMkæÞrík íkMÞ {tºkt, fwðOLkT MkËk ríkcíkw òÃknku{{T kk1kk {tºkMkkÄfu rËþk fk¤ {wÿk ykMkLk yLku ÃkÕ÷ðku ({tºkLke ykrË fu ytík{kt ykðíkk çkeòûkhku) Lke ¼uË ÔÞðMÚkk òýeLku òÃk fhðku òuEyu. òu íku{kt ¼q÷ fhu íkku (yLÞÚkk çkeS heíku fhu íkku) {tºk òÃkíkku nkuÞ, nku{ fhíkku nkuÞ Ãký {tºk rMkØ Úkíkku LkÚke. òÃk ºký «fkhLkk Au. (1)

¼k»ÞòÃk,

Lib topic 7.7 # 3

(2)

WÃkktþwòÃk,

(3) {kLkMkòÃk.

www.jainuniversity.org

(1)

çkeò Mkkt¼¤e þfu íku{ þwØ Wå[khÃkqðof fhkíkku òÃk íku ¼k»ÞòÃk (ðkr[f òÃk).

(2)

Lk Mkt¼¤kÞ íkuðe heíku {tºkkûkhku çkku÷eLku òÃk fhðku íku WÃkktþwòÃk (yk òÃk{kt nkuX yLku S¼Lkwt n÷Lk-[÷Lk [k÷wt nkuÞ Au.)

(3)

nkuX yLku S¼Lkwt n÷Lk-[÷Lk çktÄ fhe Võík {Lk{kt {tºkkuå[khÃkqðof {tºkLkk yk÷u¾Lk Ãkqðof {tºkòÃk fhðku íku {kLkMkòÃk.

¼k»ÞòÃk fhíkkt WÃkktþwtòÃk, WÃkktþwòÃk fhíkk {kLkMkòÃk ðÄw þÂõíkþk¤e Au. WËknhý íkhefu : nkÚkÚke VUfu÷ ÃkíÚkh Mk{kLk ¼k»ÞòÃk, økkuVýÚke VUfu÷ ÃkíÚkh Mk{kLk WÃkktþwòÃk yLku çktËwf{ktÚke Akuzu÷e økku¤e Mk{kLk {kLkMkòÃk Au. Mk{sðk{kt Mkh¤ Ãkzu {kxu s yk WËknhý ykÃÞwt Au. yk{ yuf yuf òÃk yuf yufÚke ðÄw þÂõíkðk¤k Au.

jainuniversity.org

{kLkMkòÃk þktrík ykrË fkÞkuo {kxu ÚkkÞ Au, WÃkktþwòÃk Ãkwrü ykrË {æÞ{ fkÞkuo {kxu ÚkkÞ Au yLku ¼k»ÞòÃk yr¼[kh {khý Wå[kxLk ykrË yã{ fkÞkuo {kxu ÚkkÞ Au. ð¤e r÷r¾íkòÃk Au íku ½ýku s ÷k¼ËkÞf Au. íkuÚke r[¥k yufkøkú çkLku Au. ÓËÞ Ãkrðºk çkLku Au. yuf ykMkLku çkuMkðkLkku yÇÞkMk ÚkkÞ Au. #rÿÞku ðþ ÚkkÞ Au. {tºk ÷¾íkkt {tºkkuå[kh fhíkk sðwt òÃkLke ½ýe þÂõíkykuLkku yLkw¼ð fhðk{kt yk òÃk MknkÞf çkLku Au. òÃk{kt yufkøkúíkk ÷kððe sYhe Au. su{kt yufkøkúíkk ÷kððe nkuÞ íkuLkk økwý{kt hMk Úkðku òuEyu. çkeò rð[khku Lk ykðu. suLkku òÃk fheyu íkuLkku s rð[kh fhðku òuEyu. yufkøkúíkk ÷kððk {kxu {k¤k yLku MÚk¤ rLkÞík òuEyu. MÚkkLk{kt MÚkkÃkðk{kt Ãký hnMÞ Au. yuf s MÚk¤u ykMkLk fhðkÚke yLku yuf s {k¤k ðzu òÃk fhðkÚke Ãkrðºk Ãkh{kýwykuLkku Mktøkún ÚkkÞ Au.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

yûkh{kt Ãký yÃkqðo yLku yLktíkþÂõík Au. ÓËÞYÃk ÃkkxeÞk WÃkh {tºkYÃk MkVuË yûkhku ÷¾u÷ Au. yu{ fÕÃkLkk fheLku ðkt[ðk. yu yûkhku MkVuË nehk suðk fÕÃkeLku ðkt[ðkÚke íkuLkwt æÞkLk ÚkkÞ Au. æÞkLk yux÷u r[¥kLke íkL{Þíkk. òÃkLke MkkÚku æÞkLk òuzðkÚke ½ýku ÷k¼ ÚkkÞ Au. æÞkLk{kt sux÷e íkL{Þíkk - íkeðúíkk- yufkøkúíkk íkux÷ku ðÄw ÷k¼ ÚkkÞ Au. {kýMk suðwt ®[íkLk fhu Au. íkuðku íku ÚkkÞ Au. íku ðkík yksu rð¿kkLk Ãký Mðefkhu Au. {kLkMkòÃk yÇÞkMkÚke Äe{u Äe{u rþ¾kÞ Au. {kLkMkòÃk{kt MkkÄf «økrík fhíkku sþu íku{ íku{ {MíkfLke ytËh ßÞkt çkúñhtÄú Au íÞkt Úkkuze n÷[÷ ÚkðkLkku yLkw¼ð Úkþu. yk òÃkLkku yÇÞkMk Ãkkzíke ð¾íku Äehs hk¾ðe òuEyu. ©{ ÷køkðk {ktzu íÞkhu ¼k»Þ òÃkLkku yk©Þ ÷ELku {LkLku ykhk{ ykÃkðku sYhe Au. yk rºkrðÄ òÃk ÃkØrík ¢{ðzu yuf fhíkkt yuf [zeÞkíke Au. ykÃkýu þhehLku ytrík{ ÷ûÞ íkhefu Mðefkhíkk LkÚke. Ãkhtíkw ytrík{ ÷ûÞ «kó fhðkLkwt y{qÕÞ MkkÄLk {kLkeyu Aeyu. yux÷u þkherhf þwrØLke «Úk{ sYh Au. íku {kxu ¼k»Þ òÃk-ðkr[f òÃk Mkki«Úk{ {n¥ðLkwt MkkÄLk Au. íÞkhçkkË WÃkktþw òÃk {kLkrMkf þwrØLkwt MkkÄLk Au. yk{, þheh yLku {LkLke þwrØLkku yLkw¼ð ÚkÞk çkkË {kLkrMkf òÃk ½ýku s ÷k¼ËkÞf ÚkkÞ Au. Lib topic 7.7 # 4

www.jainuniversity.org

þÂõík yLku Mk{Þ Lk¬e fheLku Úkkuzku Mk{Þ ¼k»Þ - ðkr[f, Úkkuzku Mk{Þ WÃkktþw yLku Úkkuzku Mk{Þ {kLkrMkf òÃk. yk{ rºkrðÄ òÃk WÃkh MktÃkqýo fkçkw ykðe òÞ Au. MktfÕÃk MkkÚku s fktE Ãký ÃkØrík{kt òÃkLku çkË÷e þfkÞ Au. {LkLku ÔÞðMÚkk{kt hk¾Lkkh {kæÞ{ yu {tºk fnuðkÞ. ykÃkýk {LkLke økrík fkuEÃký ÃkËkÚko fhíkkt ðÄw Au. ykt¾Lkk Ãk÷fkhk {kºk{kt íku {kE÷ku MkwÄe ÃknkU[e òÞ Au. íkuLkk WÃkh rLkÞtºký{kt {tºk {n¥ðLkku ¼køk ¼sðu Au. çknkh VUfkE síke ðhk¤Lku rLkÞtrºkík fhðk{kt ykðu íkku yuf «fkhLke þÂõík ÃkuËk ÚkkÞ Au. íku{ {LkLke þÂõíkyku ykÃkýe òý çknkh VUfkE síke nkuÞ íkuLku rLkÞtrºkík fhðe - hkufðe yu {tºkLkwt fk{ Au. ykÚke s {tºk rLkíÞ rLkÞr{ík sÃkðkLke ykð~Þfíkk Au.

jainuniversity.org

{tºkLkk ðkthðkh Wå[khýLku ÷eÄu «ríkr¢ÞkYÃk su økh{e WíÃkÒk ÚkkÞ Au. íkuÚke yk ðeÞoþÂõík çkk»ÃkYÃk çkLku Au. yLku þheh{kt s íkuLke økrík Wæðo çkLku Au íku þÂõík {Lkw»ÞLkk {Míkf{kt ÃknkU[e ykus{kt íkuLkwt YÃkktíkh ÚkkÞ Au. {Míkf yu {q¤ nkuðkÚke íku {q¤ {khVík þhehLkk «íÞuf ytøkku{kt ðnU[kE ÂMÚkík ÚkkÞ Au. Ãkrhýk{u ðeÞoþÂõíkLkku yufrºkík ÚkÞu÷ku sÚÚkku su yuf MÚkkLku Lke[u økrík fhíkku nkuÞ íku Mkðo þheh{kt ðnU[ktE sðkÚke ðkMkLkkð]r¥k ykuAe ÚkE òÞ Au. Aíkkt þÂõíkLkku ÔÞÞ Úkíkku LkÚke. yk Mk½¤e «r¢Þk yLku rðfkMkLkk ykÄkhYÃk {tºkòÃk Au. {tºkLku ÃkØríkMkh sÃkðk{kt ykðu íkku yuf MksoLkkí{f þÂõík {kLkðe{kt ÃkuËk ÚkkÞ Au. yk yLkw¼ðLkku rð»kÞ Au. MkkÄf yk sÃkÃkØrík òýeLku {tºkòÃk fhe Ãkkuíku yLkw¼ð fhu yu EåAðk ÞkuøÞ Au. ©ðý fhíkkt Wå[khý, Wå[khý fhíkkt hxý, hxý fhíkkt Mkns Mfwhý, Mkns Mfwhý fhíkkt yufkfkh-íkkËkíBÞ¼ÞwO rð÷kuÃkLk yLku rð÷kuÃkLk ÃkAe yufktríkf {kík]fk{kt r[¥kLkwt þqLÞefhý yk çkÄkt yuf yufÚke [zeÞkíkkt Au.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

{tºkòÃk fhLkkh MkkÄf yk A ÷ûkýðk¤ku nkuðku sYhe Au. 1. WÃkþktíkr[¥k f»kkÞkuLkk íkkÃkÚke hrník (¢kuÄkrËÚke hrník [tËLk suðku þeík÷ nkuÞ.) 2. yufkøkúr[¥k ykzk yð¤k rð[khkuLku Ëqh fhLkkh. 3. MkwrLkrùík ykLkkÚke {kYt Eü rMkØ Úkþu s yuðe yx÷ ©Økðk¤ku. 4. WÃkÞwõík [k÷w òÃkLke r¢Þk{kt s {øLk. 5. yÔÞkrûkó r[¥kLke ÔÞkfw¤íkk fu ÔÞøkúíkk rðLkkLkku. 6. rðhõík ðihkøÞ MktÃkÒk Mk{r[¥k - hrík yhríkLkk nw{÷kÚke Ãkh (Mkðo WÃkhMk{kLk ¼kððk¤ku.)

ykí{ hûkk {kxu ‘ð@ Ãktsh’ ©e Lk{Mfkh {nk{tºkLkku rðrÄ Ãkqðof òÃk fhLkkhu òÃkLke þYykík{kt Lke[uLkk MíkkuºkÚke þhehLke hûkk fhðe. (1)

LkðÃkË MðYÃk, Mkkh¼qík Ãkh{urc Lk{Mfkh ykí{ hûkk fhðk {kxu

ð@®Ãksh Mk{kLk Au.

íku{Lkwt nwt M{hý fY Awt. (2)

H Lk{ku yrhntíkkýt

Lib topic 7.7 # 5

www.jainuniversity.org

yk ÃkËLkku Wå[kh fhe {Míkfu s{ýku nkÚk Vuhððku (3)

H Lk{ku rMkØkýt yk ÃkËLkku Wå[kh fhe {w¾ Ãkh nkÚk Vuhððku.

(4)

H Lk{ku ykÞrhÞkýt yk ÃkËLkku Wå[kh fhe þheh Ãkh s{ýku nkÚk Vuhððku

(5)

H Lk{ku WðßÍkÞkýt

jainuniversity.org

yk ÃkËLkku Wå[kh fhe çkÒku nkÚk{kt ykÞwÄLke Äkhýk fhðe (6)

H Lk{ku ÷kuyu MkÔðMkknqýt

yk ÃkËLkku Wå[kh fhe {khk çkÒku ÃkøkLke hûkk fhu íku{ Äkhðw. (7)

yuMkku Ãkt[Lk{w¬khku yk ÃkËLkku Wå[kh fhe nwt ð@rþ÷k Ãkh çkuXku Awt íku{ Äkhe ykMkLkLke

(8)

[khuçkksw nkÚk Vuhððku.

MkÔðÃkkðÃÃkýkMkýku yk ÃkËLkku Wå[kh fhe {khe [khu íkhV ÷kuZkLkku rfÕ÷ku Au íku{ Äkhðwt

yLku ykMkLkLke [khu

çkksw økku¤ ykz çkktÄðe. (9)

{tøk÷kýt [ MkÔðu®Mk yk ÃkËLkku Wå[kh fhe ÷kuZkLkk rfÕ÷kLke [khu çkksw ¾uhLkk ytøkkhkÚke

íku{ Äkhðwt.

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

¼hu÷ ¾eý ¾kuËu÷ Au-

10) ÃkZ{t nðE {tøk÷t Mðknk

yk ÃkËLkku Wå[kh fheLku ÷kuZkLkk rfÕ÷kLke WÃkh ð@ suðwt Zktfýwt hnu÷ Mkðo WÃkÿðkuLkku Lkkþ fhu Au. yk {tºk {wMkkVhe

Au íku{ Äkhðwt. yk hûkk

ð¾íku Ãký fhkÞ Au.

rðrðÄ {tºkku ytøkuLke òýfkhe yLku «¼kð. siLk Ä{oLkk yk[kh -rð[kh fu yknkh - ykþÞ sux÷k Ãkrðºk Au, søkík fÕÞkýLku ðhu÷k Au, íkux÷k s siLk {tºkku Ãký «[tz Qòo ¼hu÷k MkðosLk Mkw¾kÞLkk ¼kðÚke ¼hu÷k Au. rðîkLkku Ãký íku-íku {tºk þÂõíkykuLku nðu Mðefkh fhðk ÷køÞk Au. {tºk yux÷u [ku¬Mk «fkhLkk ({tºk rMkØ ÃkwY»kkuLkk) yûkhku-¼kðku yLku ykþÞkuLke økwtÚkýe fhu÷k þçËkuLkku Mk{qn íku{kt rðãwíkT þÂõík, ykf»koýþÂõík ðøkuhu hnu÷e nkuÞ Au. íku íku {tºkLkk Mkíkík òÃkÚke QòoLke rðþwrØ - rðMVkux yLku fkÞo rMkrØ ÚkkÞ Au. siLk Ä{o{kt Ëun-{Lk-ErLÿÞku-«ký yLku ykí{kLke Mk½¤e þÂõíkykuLkwt hûký-Mk÷k{íke-MkwrðÄk yLku MkkÄLkk-rMkrØ íkÚkk {LkðktrAík V¤Lke «kró {kxu {nk{tºkkrÄhks íkhefu Lkðfkh{tºkLku çkíkkððk{kt ykÔÞku Au. su{kt H fu nÙe - {tºk çkes ÷økkzÞk rðLkk økýðk{kt ykðu íkku íku {kuûkËkÞf çkLku Au. yLku H nÙe P {tºkÃkqðof Lib topic 7.7 # 6

www.jainuniversity.org

çkku÷ðk{kt ykðu íkku Mkðo {LkkuhÚkkuLke þe½ú rMkrØ ÚkkÞ Au.

rðãk yLku {tºk çku {wÏÞ Au rðãk:• †e ËuðíkkÚke yrÄrcík íku rðãk. • yLkwckLk fhðkÚke rMkØ ÚkkÞ íku rðãk. • suLku rMkØ fhðk {kxu sÃk, nðLk fhðk Ãkzu íku rðãk. {tºk:-

jainuniversity.org

• ÃkwY»k ËuðíkkÚke yrÄrcík íku {tºk.

• yLkwckLk rðLkk rMkØ ÚkkÞ íku {tºk. • rðrþü yûkhkuLke h[Lkk íku {tºk. • suLkwt {LkLk fhðkÚke hûký ÚkkÞ íku {tºk. • su Mkqºk ðkhtðkh {LkLk fhðk ÞkuøÞ nkuÞ íku {tºk fnuðkÞ. • Ëuð-Ëuðe ðøkuhuLkku Mkífkh nkuÞ íku {tºk. • suLkku ÃkkX fhðkÚke rMkrØ {¤u íku {tºk. LkðfkhLkk òÃkÚke Mkðo ÃkkÃkLkku Lkkþ ÚkkÞ, Mkðo ÃkkÃkLkk LkkþÚke {LkLke þwrØ ÚkkÞ, {LkLke þwrØÚke ykí{kLke rMkrØ ÚkkÞ, ykí{kLke rMkrØÚke fuð¤¿kkLkLke WÃk÷ÂçÄ ÚkkÞ, fuð¤-¿kkLkÚke Ãkh{kí{ÃkË-{kuûkLke «kró ÚkkÞ, yux÷u LkðfkhÚke {kuûk {¤u. {tºk ºký «fkhLkk Au 1)

çkes {tºk

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

yufÚke Lkð yûkh MkwÄeLkk {tºkLku çkes {tºk fnuðkÞ Au. 2)

{tºk ËþÚke ðeþ yûkh MkwÄeLkk {tºkLku {tºk fnuðkÞ Au.

3)

{k÷k {tºk ðeþÚke ðÄkhu yûkh nkuÞ íku {tºk {k÷k{tºk fnuðkÞ Au.

Lk{Mfkh {tºk Wå[ fkuxeLkku nkuðkÚke Lk{MfkhLku ðh{tºk, Ãkh{{tºk fu {nk{tºk fnu Au. «ýð (Hfkh, nÙeO fkh, ynO) «¼kððk¤k çkes Au, íku MkðoLkwt {q¤ Lkðfkh ðh{tºk Au.

Lib topic 7.7 # 7

www.jainuniversity.org

{tºk yux÷u þwt ? 1)

suLkk ®[íkLkÚke ¼Þ Mkk{u hûký ÚkkÞ íku {tºk.

2)

YÿÞk{÷{kt ¼økðkLk þtfhu ÃkkðoíkeSLku fÌkwt fu suLkk {LkLkÚke Ãkh{ík¥ðLkku çkkuÄ ÚkkÞ íku {tºk.

3)

÷r÷íkk Mkn†{kt fnu÷ Au fu suLkk {LkLkÚke MktMkkhLkku ûkÞ ÚkLkkh økwý nkuÞ íku {tºk.

4)

©e y¼ÞËuðMkqrhSyu Ãkt[kþf økútÚk{kt fÌkwt Au fu, ËuðÚke yrÄrcík rðrþü yûkhkuLke h[LkkLku {tºk

jainuniversity.org

fnuðkÞ Au. 5)

Ãkt[ fÕÃk ¼k»Þ Lkk{Lkk siLk økútÚk{kt ÷¾u÷ Au su ÃkkX rMkØ nkuÞ íku {tºk fnuðkÞ.

{tºk ÔÞkfhý:{tºkrðËku økwó çkku÷u Au íku {tºk. {tºk:-

yûkhLkk çku «fkh Au. 1) Mðh-16 2) ÔÞtsLk- 24 fw÷ -50 yk Ãk[kMk ðýo{ktÚke fkuELkwt Ãký MktÞkusLk yux÷u {tºk.

Ëk.ík. (1) y+W+{T = (2) n+hTE+{T =

H nÙeO

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

ÃkqòfkurxMk{ku Míkkuºkt, 1

fhkuz Ãkqò

=

MíkkuºkfkurxMk{ku sÃkt > 1

fhkuz Míkkuºk =

1 òÃk

sÃk fkurxMk{ku æÞkLkt 1

fhkuz òÃk

1 æÞkLk

æÞkLkfkurxMk{ku ÷Þ:>> 1

fhkuz æÞkLk =

=

1 Míkkuºk

1 ÷Þ yux÷u yufkøkúíkk

ðeíkhkøk Ãkh{kí{kLke fhkuz ðkh Ãkqò fhðk çkhkçkh yuf Míkkuºk ÃkkX Au. fhkuzðkh Míkkuºk ÃkkX fhðk çkhkçkh yuf òÃk Au. fhkuz ðkh òÃk fhðk çkhkçkh yuf æÞkLk Au. yLku fhkuz ðkh æÞkLk fhðk çkhkçkh yuf ÷Þ Au. su{

H nÙe - Lk{ku yrhntíkkýt H nÙe - Lk{ku rMkØkýt

yÚkðk Lk{ku yrhntíkkýt.. Lk{ku rMkØkýt ðøkuhu ÃkËkuÚke H nÙe P ÷økkzâk rðLkk MkkËku Lkðfkh MktÃkqýo økýðku. hkus QXíkk 12

H nÙe - Lk{ku ykÞrhÞkýt

Lkðfkh Mkqíkkt 7 Lkðfkh yLku ½hLke çknkh Lkef¤íkkt 3 Lkðfkh

H nÙe - Lk{ku WðßÍkÞkýt

yLku þõÞ nkuÞ íkku hkus 108 fu 27 Lkðfkh økýðkÚke «[tz

H nÙe - Lk{ku ÷kuyuMkÔðMkknqýt

ÃkwÛÞ çktÄ yLku f{oûkÞ ÚkkÞ Au.

Lib topic 7.7 # 8

www.jainuniversity.org

1)

rMkØ[¢Lkk {tºk :

H nÙe - ©ª ynO yrMkykWMkk Lk{: k

rºkfk÷ (Mkðkh-çkÃkkuh-Mkkts) Ãkkt[-Ãkkt[ {k¤k økýðe, Mkðo fkÞo rMkØ ÚkkÞ. 2)

yrhntík rMkØ ykÞrhÞ WðßÍkÞ Mkknq k «¼kð : rðrÄÃkqðof Mkðk ÷k¾Lkku òÃk fhðkÚke ÷û{e-rðãk-Þþ «kó ÚkkÞ.

3)

H nÙe - ynO Lk{: k yk »kzûkhe rMkØ {tºk Au.

jainuniversity.org

«¼kð : hkus 10 {k¤k økýðkÚke {Lk:þktrík fkÞo rMkrØ yð~Þ ÚkkÞ Au. 4)

H nÙe - ©ª yn- Lk{: k

«¼kð : hkus 20 {k¤k økýðkÚke ÷û{e «kó ÚkkÞ, rLkÄoLkíkk, Ëw:¾ Ërhÿíkk Lkkþ Ãkk{u Au. 5)

H nÙe - ynoíkT WíÃkík WíÃkík Mðknk k «¼kð : yk rºk¼wðLkMðk{eLke {nk[{ífkhe rðãk Au. hkus 10 {k¤k økýðkÚke y¾qx ÷û{e ðøkuhu ykÃkLkkhe Au.

6)

H yi{T (yE{T) Lk{: k «¼kð : hkus 10 {k¤k økýðkÚke ¿kkLk-çkwrØ ðÄu.

7)

H nÙe - ©ª õ÷ª ç÷qt yi{T Lk{: k «¼kð : yk MkhMðíke ËuðeLkku rMkØ{tºk Au, hkus 10 {k¤k økýðkÚke rðãk-¿kkLkLke «kró ÚkkÞ Au.

8)

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

H nÙkO nÙe - n›- nÙki P nÙ: yrMkyWMkk Mðknk k

«¼kð : rºkfk¤ Ãkkt[-Ãkkt[ {k¤k økýðkÚke Mkðo heíkLke Mkw¾ þktrík yLku ytíku {kuûkLke «kró ÚkkÞ Au. 9)

H nÙe - Lk{ku yrhntíkkýt rMkØkýt MkqrhýtWðßÍkÞkýt Mkknqýt {{ É®Ø ð]®Ø Mk{erníkt fwÁ fwÁ Mðknk k «¼kð : rºkfk÷ 32-32 ðkh òÃk fhðkÚke Mkðo rMkrØ «kó ÚkkÞ. ÷û{eLkku ÷k¼ ÚkkÞ Au. yÚkðk 21 rËðMk MkwÄe rºkfk÷ Mkk{krÞf ÷ELku òÃk fhðkÚke þe½ú rMkrØ ÚkkÞ Au.

yk rMkðkÞ fux÷kf rðrþü {tºkku 1)

MkhMðíke {nkrðãk

“íkeÚkOfhøkýÄh«MkkËkíkT yu»k Þkuøk: V÷íkw ” yu{ fneLku H nÙe P [WËMkÃkwÂÔðýt, H nÙe P ÃkÞkýwMkkrhýt, H nÙkP yuøkkhMktøk Äkrhýt, H nÙe P Wßsw{Eýt, H nÙe P rðÃkw÷{Eýt Mðknk k «¼kð : yk {nkrðãkLkku òÃk nt{uþk 108 ð¾ík yu{ A {rnLkk MkwÄe fhu íkku çkwrØ íkeûý ÚkkÞ, ÞkËþÂõík ðÄu, su su rðãkyku þe¾ðkLke yr¼÷k»kk fhu íku çknw s sÕËe ykðzu íku{s Mk¼k{kt ÔÞkÏÞkLk Lib topic 7.7 # 9

www.jainuniversity.org

ykÃkðkLke þÂõík «kó ÚkkÞ Au. 2)

©e «kró {nkrðãk

“íkeÚkOfhøkýÄh«MkkËkíkT yu»k Þkuøk: V÷íkw” yu{ fneLku H nÙe P çkeÞçkwrØýt, H nÙe P fwêçkwrØýt, H nÙe P Mktr¼ÒkMkkuykýt, H nÙe P yrfT¾ý{nkýMk÷rîýt MkÔð÷rØýt Lk{: Mðknk k «¼kð : yk {nkrðãkLkku ºký WÃkðkMk - (yê{) fheLku ºký rËðMk{kt Mkkzkçkkh nòhðkh òÃk fhðku. WÃkðkMk Lk çkLke þfu íkku ËqÄ, Mkkfh, ½e, [ku¾k yLku hkux÷eLkwt yufðkh ¼kusLk fhðwt. yLku Wfk¤u÷wt Ãkkýe Ãkeðwt, yk {nkrðãkLkku òÃk fhíke ð¾íku Ãke¤kt fÃkzkt, Ãke¤wt ykMkLk yLku Ãke¤e {k¤k hk¾ðe. Mkkzk çkkh nòh Ãkqýo ÚkÞk çkkË nt{uþk 108 ðkh òÃk fhðku. suÚke ÄLkMktÃkr¥k yLku Ãkwºk Ãkrhðkh «kó ÚkkÞ íku{s ykSrðfk Ãký Mkkhe heíku [k÷u.

jainuniversity.org

3)

hkuøkkÃknkrhýe {nkrðãk

“íkeÚkOfhøkýÄh«MkkËkíkT yu»k Þkuøk: V÷íkw” yu{ fneLku H Lk{ku yk{kuMkrn÷rØýt, H Lk{ku rðÃÃkkuMkrn÷rØýt, H Lk{ku ¾u÷kuMkrn÷rØýt, H Lk{ku sÕ÷kuMkrn÷rØýt, H Lk{ku MkÔðkuMkrn÷rØýt, yuyu®Mk hkuøkkuðMk{ýu ÃkrMkßsW Mðknk k «¼kð : yk {nkrðãk 108 ðkh [tÿMðh [k÷íkku nkuÞ íÞkhu ¼ýeLku Ãkkt[ íkku÷k Ãkkýe yÚkðk ËqÄ {trºkLku Mkkík yÚkðk [kiË rËðMk MkwÄe hkuøke {Lkw»ÞLku Ãkeðhkðu íkku Mkðohkuøk Lkkþ Ãkk{u. yøkh hkuøke {Lkw»Þ Ãkkuíku yk {nkrðãkLkku òÃk fhu íkku yuyu®Mk hkuøkkuðMk{ýu Lku çkË÷u {{ hkuøkkuðMk{ýu ÃkrMkßsW Mðknk yu «{ký çkku÷u. ykí{ þwrØ {kxu {tºk:1)

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

ykí{ þwrØ {kxu Lke[uLkk {tºkLke Ëþ {k¤k yux÷u fu 1008 ðkh {tºk økýðku. H nÙeO ý{ku yrhntíkkýt H nÙeO ý{ku rMkØkýt H nÙeO ý{ku ykÞrhÞkýt H nÙeO ý{ku WðßÍkÞkýt H nÙeO ý{ku ÷kuyu MkÔðMkknqýt

yk {tºk ¼Þ Ëqh fhðk {kxu Ãký fhe þfkÞ. Mkðo fkÞo rMkØ {tºk:H nÙeO ©eO ynO y rMk yk W Mkk Lk{: rðãkæÞÞLk {tºk:Lib topic 7.7 # 10

rðãk ÿÔÞ «kró {kxu www.jainuniversity.org

yrhntík rMkØ ykÞrhÞ WðßÍkÞ MkÔðMkknq

† † † † †

{tºkòÃk fhðk{kt hMk çknw Ãkzu Au íkku... (7.7) Lk{Mfkh {nk{tºkLkku rðrÄÃkqðof òÃk fhðku. ÂMÚkhíkk yLku þwrØÃkqðof LkðÃkËLkku òÃk fhðku. ¿kkLkLke ykhkÄLkk {kxu ‘Lk{ku LkkýMMk’ ÃkËLkku òÃk fhðku. çkúñ[ÞoLke rðþwrØ {kxu ‘Ãkh{kí{k Lkur{LkkÚk’ íkÚkk ‘MÚkqr÷¼ÿMðk{e’ Lku yk©ÞÚke òÃk fhðku. r[¥kLke þktrík, SðLk{kt þkíkk, {híkk Mk{krÄ yLku Ãkh¼ð{kt MkÆøkrík {u¤ððk {kxu ‘H nÙe P ynP Lk{:’Lkku òÃk hkus rºkfk÷ fhðku. (10 {k¤kÚke þYykík fhðe)

jainuniversity.org

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

Lib topic 7.7 # 11

www.jainuniversity.org

jainuniversity.org

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

Lib topic 7.7 # 12

www.jainuniversity.org

jainuniversity.org

„ ü¿¢¢ ¢² ¢ ¼é

Lib topic 7.7 # 13

www.jainuniversity.org