Refer At 1

I Rozbiór Polski. Pierwszego rozbioru polski dokonały Rosja, Prusy i Austria na podstawie podpisanego 5 sierpnia 1772 roku traktatu, w którym nasi zaborcy mieli czelność powoływać się na rzekomy rozkład Polski oraz swe niby historyczne podstawy prawne do zajmowanych terenów. Przyczyną bezpośrednią rozbioru stała się toczona wojna domowa (tzw. konfederacja barska). Faktycznie I rozbiór był zwykłym aktem gwałtu i przemocy, dokonanym nie dla tego, że polska znalazła się w stanie anarchii, ale że usiłowała zmodyfikować swą organizację państwową, oraz bezwzględnego dążenia do ekspansji /Prusy, Austria / kosztem słabszego sąsiada. Szczególnie wyraźnie uwidoczniła się łapczywość dworu wiedeńskiego i berlińskiego, które starały się zagarnąć jak najwięcej - nawet poza granice zakreślone w konwencji. R E K L A M A czytaj dalej ↓ Tak, więc inicjator rozbioru Prusy - uzyskały Warmię, województwo pomorskie, malborskie i chełmińskie (bez Gdańska i Torunia) oraz tereny nadnoteckie, razem 36 tys. km2 i 580 tys. Mieszkańców. Austria - zajęła południową cześć woj. Krakowskiego, Sandomierskiego oraz woj. ruskie, razem 83 tys.km2 i 2 mln 650 tys. Ludności. Terenom tym nadano nazwę Galicji i Londomerii. Rosja - zadowoliła się ziemiami na wschód od rzek Dźwiny i Dniepru, a więc resztkami Inflant i wschodnimi częściami Białorusi, razem 92 tys. km2 i 1 mln 300 tys. mieszkańców. Okupacji dokonano bez oporu. Wojska Rzeczpospolitej wyniszczone w czasie wojny domowej nie było zdolne do obrony kraju. Dla Rzeczpospolitej rozbiór ten oznaczał utratę 1/3 terytorium i ludności, nie przesądzał jednak likwidacji państwa polskiego, jednak bez przeprowadzenia zasadniczych reform wewnętrznych, wzmocnienia armii i zmiany ustroju nie zdoła się przeciwstawić potężnym sąsiadom. II Rozbiór Polski. Drugi rozbiór polski - był to zabór polskich ziem, jakiego dokonały Rosja oraz Prusy (bez Austrii - zajętej wojną z Francją) na podstawie podpisanego w styczniu 1793 roku traktatu. Zaborcy powoływali się na rzekome rewolucyjne zagrożenie ze strony Rzeczpospolitej. Bezpośrednią przyczyną rozbioru stała się próba uniezależnienia się Polski od Rosji, którą podjęto w czasie Sejmu czteroletniego, jak również rosyjsko - pruskie zbliżenie wywołane rewolucją na terenie Francji. W wyniku podziału Prusy opanowały - Gdańsk oraz Toruń, Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze, razem 58 tys. km2 i ponad 1 mln mieszkańców. Drugi rozbiór stanowił dla Polski nie tylko Katastrofę polityczną, ale i gospodarczą. Zniszczono produkcję przemysłową i doprowadzono do krachu bankowego. Gospodarka miejska znalazła się w stanie rozkładu. Nie lepiej było na wsi, która z trudem znosiła kontrybucje na rzecz wojska cesarskiego. Wzrastały ceny żywności. Pod wpływem tych różnorodnych bodźców dojrzewał w Polsce grunt do działań rewolucyjnych (przygotowania do powstania kościuszkowskiego). III Rozbiór Polski. Trzeci rozbiór-był to ostateczny zabór polskich ziem, jakiego dokonały Rosja, Prusy oraz Austria na podstawie podpisanego 24 października 1795 roku traktatu. Zaborcy powoływali się w nim na rewolucyjne zagrożenie ze strony Rzeczpospolitej. Bezpośrednią przyczyną rozbioru stało się powstanie kościuszkowskie( 24 marca 1794r.).Po przewlekłych sporach

1

ustalono granice rozbiorów. Przy podziale nie kierowano się żadnymi kryteriami narodowościowymi ani gospodarczymi. Prusy - opanowały większość Mazowsza i tereny litewskie pod Niemnem, razem 48 tys. km2 i ok. 1 mln ludności. Austria - uzyskała Małopolskę między Pilicą z Bugiem z częścią Podlasia i Mazowsza, razem 47 tys. km2 i 1,5 mln mieszkańców. Rosja - opanowała obszary leżące na wschód od rzek Niemen oraz Bugu wraz z Wilnem, razem 120 tys. km2 i 1,2 mln ludności. W ten sposób po ponad 800 latach istnienia Polska miała przestać istnieć. Całkowity rozbiór terytorium nie tylko państwowego, ale i narodowego był faktem wyjątkowym. Los Rzeczpospolitej został w znacznym stopniu przesądzony przez własne błędy i egoizm szlachty i magnatów, przez niedomogi ustroju politycznego, który spychał państwo na skraj anarchii. Własne zaniedbania Polaków nie uzasadniają przy tym postępowania zaborców. Poprzez rozbiory zostały naruszone najbardziej elementarne podstawy współżycia międzynarodowego. Były aktem bezwzględnej przemocy, nieliczącej się z wolą mieszkańców. Przemocy, której jedynym usprawiedliwieniem miała być rzekoma racja stanu silniejszego sąsiada. Nastąpił kres państwa polskiego, które na 123 lata zniknęło z mapy Europy. Rzeczpospolita przestała istnieć, ale pozostał naród, język i tradycja. Zaborcy zlikwidowali państwowość polską, lecz nie potrafili unicestwić polskości. Rozbiory - posumowanie. Zabór rosyjski. Obejmował: 463 tysięcy kilometrów kwadratowych. i 5,5 miliona mieszkańców. Ziemie zajęte przez Rosjan zostały włączone do Cesarstwa Rosyjskiego. Rosja nazywała te tereny zachodnimi guberniami Cesarstwa, a Polacy ziemiami zabranymi. W 1807 roku do zaboru rosyjskiego został włączony z zaboru pruskiego obwód białostocki. W 1809 roku włączony został obwód tarnopolski z zaboru austriackiego, który do 1815 roku pozostawał przy Rosji, a w 1815 roku powrócił do Królestwa Polskiego. W 1815 roku z ziem byłego Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie, lecz bez rejencji bydgoskiej i departamentu Poznańskiego. W latach 1815-1830 polityka autonomiczna, po powstaniu listopadowym została zamieniona na politykę unifikacyjną Królestwa Polskiego z Rosją, a po powstaniu styczniowym w 1863 roku Królestwo Polskie zostało włączone bezpośrednio do Rosji. Od tego momentu rozpoczęła się właściwa rusyfikacja. Zabór pruski. Obejmował 141 tys. km2 i 2 mln 600 tys. osób. W 1907 r. na mocy pokoju w Tylży, został odłączony od niego obwód białostocki, który przyłączono do Rosji. W latach 1807-1815 Gdańsk stał się wolnym miastem pod nadzorem Prus i Saksonii. Po kongresie wiedeńskim Gdańsk został z powrotem włączony do Prus. Zabór austriacki. Obejmował łącznie 130 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 4 milionami osób. Upadek państwa polskiego - przyczyny wewnętrzne. 1. Nadanie zbyt wielu przywilejów szlachcie. 2. Unie z Litwą - Polska musi prowadzić wojny na wschodzie. 3. Kryzys rolnictwa w I połowie XVIII wieku. 4. Wprowadzenie złotej wolności szlacheckiej. 5. Utworzenie klienteli magnackiej. 6. Rokosze. 7. Prywata szlachty i magnaterii. 8. Upadek miast. 9. Władcom nie zależy na dobru Polski - pochodzą z obcych dynastii. 10. Powstanie Chmielnickiego - poważnie osłabienie kraju.

2

11. Podział magnaterii na dwa zwalczające się obozy. 12. Brak praw dla chłopów i mieszczan. 13. Konfederacje. Upadek państwa polskiego - przyczyny zewnętrzne. 1. Najazdy Szwedów. 2. Wzrost pozycji sąsiadów., 3. Wojny z Turcją. 4. Utrata części Ukrainy. 5. Wojny północne. 6. Sejm niemy z 1717 roku - ingerencja państw obcych w sprawy polskie. www.polskiedzieje.pl I rozbiór Polski Polska pod Zaborami znajdowała się od 1772, kiedy to trzy państwa ościenne (traktat Trzech Czarnych Orłów) dokonały pierwszego rozbioru Naszej Ojczyzny! W pierwszym zaborze ( 5 VIII 1772 roku) Polska utraciła na rzecz Prus: Pomorze Gdańskie (bez Gdańska), Warmię, pas ziem nadnoteckich. Łącznie na rzecz Prus Polska utraciła 36 tys. km2 oraz ponad 580 tys. mieszkańców. Austria do swoich terenów włączyła wszystkie tereny na południe od Wisły i Sanu oraz województwo ruskie. Razem 83 tys. km2 oraz 2,65 mln mieszkańców. Zabór rosyjski to ziemie na wschód od Dżwiny i Dniepru. Jedyne(!!!) 92 tys. km2 kraju zostało włączone do Rosji, oraz 1,3 mln. mieszkańców dostało się pod niewole innego kraju. Tadeusz Reytan- zdjęcie Każdy rozbiór kończył się sejmem rozbiorowym, dlatego w 1773 roku, rok po pierwszym rozbiorze doszło do takiego spotkania. Na sejmie tym Polska oraz kraje „rozbierające” ratyfikowały traktaty rozbiorowe, co odbyło się jednak ze sprzeciwem jednego z posłów – Tadeusza Rejtana, na sejmie potwierdzono także, że władza ustawodawcza należeć będzie do sejmu, utworzono Radę Nieustającą pod przewodnictwem króla, zreorganizowano armię polską, oraz powołano K E N. W wyniku pierwszego rozbioru zapanowało wielkie niezadowolenie w kraju, czemu nie ma się co dziwić. Nasz kraj stracił stabilność a jego niepodległość stanęła pod znakiem zapytania. Pomimo tego uważano, że podobna sytuacją nie będzie miała miejsca, jednak Polska znajdowała się pod silnym wpływem Rosji, co uniemożliwiało przeprowadzenie reform w kraju, mających na celu poprawienie sytuacji i stabilności kraju. Po pierwszym rozbiorze nastąpiło rozluźnienie związku pomiędzy Prusami, Austria i Rosją, w roku 1787 wybuchła wojna Rosji i Austrii przeciwko Turcji, rok 1787 był także rokiem zjazdu Stanisława Augusta Poniatowskiego i Katarzyny II w Kaniowie. Na zjeździe caryca zgodziłą się na zwołanie sejmu pod węzłem konfederaci i przeprowadzenie reform w kraju! Sejm Wielki Czteroletni – Uchwalenie Konstytucji 3 Maja W latach 1788 – 1792 obradował tzw. Sejm Wielki Czteroletni – zawiązał się on jesienią 1788 roku pod przewodnictwem marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehy. Na sejmie obradowały stronnictwa dworskie, hetmańskie oraz najbardziej postępowe – stronnictwo patriotyczne. Kostytucja 3. Maja-zdjęcie Podczas pierwszej kadencji sejmu (sejm zbierał się na dwa lata) zażądano wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski, powołano stałą, 100-tysieczną armię, zniesiono Radę Nieustającą, wprowadzono stały podatek od dóbr szlacheckich i duchownych oraz utworzone komisje porządkowe cywilno – wojskowe, które usprawniły administrację terenowa. 28 marca roku 1790 zawarto sojusz z Prusami, który gwarantował pomoc wojskowa w razie konfliktu z Rosją. Prusy co prawda chciały przyłączenia Gdańska i Elbląga w zamian za

3

powrót do Polski Małopolski południowej, jednak sejm nie zgodził się na żadne zmiany terytorialne. W listopadzie 1790 roku przedłużono kadencję sejmu. W wyniku obrad drugiej kadencji sejmu 3 maja 1791 roku została uchwalona Ustawa Rządowa. Konstytucja majowa gwarantowała tolerancje religijna, chłopi zostali wzięci pod ochronę państwa, wprowadzono dwuizbowy sejm, władzę wykonawczą król oraz Straż Praw, zniesiono także liberum weto i wolną elekcję. Sejm konstytucyjny miał zbierać się co 25 lat, normalne obrady sejmu miały odbywać się co dwa lata, jednak sejm by zawsze gotowy, czyli w każdej chwili może być zwołany. Po uchwaleniu Konstytucji 3-go Maja wybuchła wojna, której celem była obrona owej Ustawy. Wojna zakończyła się klęską stronnictwa patriotycznego. Król Stanisław August przystąpił wówczas do konfederacji targowickiej. Konfederacja została założona w roku 1791 przez Potockiego, Branickiego i Rzewuskiego. Miała ona na celu obronę oraz przywrócenie starego porządku przy pomocy rosyjskiej carycy – Katarzyny II. Wyczyn ten doprowadził to masowej emigracji zwolenników i członków stronnictwa patriotycznego. W kraju zapanował chaos! Polska została opanowana przez wojska carycy, a władzę przejęła targowica. Prawie wszystkie postanowienia Konstytucji unieważniono. Kraje zachodnie przyglądały się temu procederowi z założonymi rękami. Pozostały bierne. II rozbiór Polski Caryca Katarzyna II-zdjecie W kraju jest destabilizacja, a w Berlinie i Petersburgu toczyły się rozmowy odnośnie kolejnego rozbioru! Rok 1793 był rokiem podpisania traktatu rozbiorowego pomiędzy Katarzyną II i Fryderykiem Wilhelmem II. Jedynym krajem z naszych sąsiadów, który nie brał udziału w rozbiorze była Austria. Była ona bowiem zaangażowana w wojnę z Francją (która pozostawała bierna wobec Polski). Rzeczpospolita w wyniku II rozbioru utraciła na rzecz Prus 58 tys. km2 i 1,1 miliona ludzi (Gdańsk, Toruń, Wielkopolskę, Kujawy, część Mazowsza z Płockiem, Łowicz, Piotrków oraz Częstochowę), na rzecz Rosji 250 tys. km2 i 3,0 miliona ludności (ziemie na wschód od linii łączącej Zbrucz z Dyneburgiem). Powstanie Kościuszkowskie Drugi rozbiór doprowadził do pierwszego, dużego zrywu niepodległościowego Polaków. 24 marca 1794 na rynku krakowski Tadeusz Kościuszko uroczyście zaprzysiągł wierność Polsce, tym samym rozpoczął powstanie. Tadeusz Kościuszko objął funkcję dyktatora (naczelnika powstania). Dnia 4 kwietna 1794 roku siły powstańcze pokonały wojska rosyjskie w bitwie pod Racławicami. Zwycięstwo to miało ogromne znaczenie - było pierwszym sukcesem powstania. Kościuszko po bitwie mianował oficerem Bartosza Głowackiego, chłopa, który odznaczył się w czasie ataku na armaty. Tadeusz Kościuszko-zdjecie W celu zapewnienia powstaniu udziału chłopów Kościuszko 7 maja 1794 roku w Połańcu ogłosił tzw. uniwersał połaniecki. Znosił on poddaństwo osobiste chłopów, zwolnienia od pańszczyzny dla walczących oraz prawo nieusuwalności z użytkowanego gruntu. Przeciw powstaniu wystąpiły zdecydowanie Prusy. Warszawę przygotowywano do obrony, wybuchło powstanie w Wielkopolsce. Tymczasem oddziały polskie poniosły klęskę w walce z armią pruską pod Szczekocinami 6 czerwca 1794 roku. Padło Wilno, zostały pokonane oddziały broniące linii Bugu przed Rosjanami. W lipcu i sierpniu toczyły się ciężkie walki z wojskami pruskim pod Warszawą, ostatecznie uwolniono miasto od oblężenia. Aby nie dopuścić do połączenia się dwóch armii rosyjskich dnia 10 października Kościuszko ze swoimi siłami zastąpił drogę wojsku carycy Katarzyny II. W bitwie poniósł druzgocącą klęskę i sam dostał się do niewoli. Dalszą obroną stolicy dowodził Józef Zajączek. W

4

listopadzie wojska rosyjskie zajęły Pragę i dokonały tam rzezi na jej mieszkańcach. Ostatni naczelnik powstania Tomasz Wawrzecki podpisał kapitulację, powstanie upadło. III rozbiór Polski Stanisław August Poniatowski-zdjęcie Już podczas samych walk powstańczych Rosja, Prusy i Austria prowadziły rozmowy dotyczące kolejnego rozbioru. W roku 1795 podpisano traktat rozbiorowy. Prusy uzyskały część Wielkopolski, Mazowsze z Warszawą, Podlasie. Łącznie 48 tys. km2 i 1 mln ludności. Rosja przyłączyła ziemie na na wschód od linii Niemen-Drohiczyn-Bug wraz z Kurlandia. Łącznie 120 tys. km2 oraz 1,2 mln ludności. Austria, która nie brała udziału w drugim rozbiorze zajęła tereny Lubelszczyzny, które traktowała jako rekompensatę za starty w wojnie z Francją, tereny na południe od linii PilicaWisła-Bug. Razem 47 tys. km2 oraz 1,5 mln ludności. Po podpisaniu traktatu rozbiorowego – 24 października 1795 roku król Stanisław August Poniatowski abdykował, gdzie 3 lata późnie zmarł w Petersburgu. Przyczyny upadku państwa Polskiego – Znaczenie rozbiorów Trzeci rozbiór wymazał Rzeczpospolitą z map Europy. Z państwa polsko-litewskiego, liczącego w połowie XVIII wieku około 725 tys. km2 i 12,2 miliona mieszkańców Rosja zagarnęła w sumie 62% terytorium i 45% ludności, Prusy - 20% ziem i 23% ludności, Austria - 18% terenów i 32% populacji. Przyczyn upadku Naszej Ojczyzny jest wiele i podzielić je można na dwa rodzaje – przyczyny zewnętrzne, oraz wewnętrzne. Do przyczyn zewnętrznych zaliczyć możemy wzrost potęgi państw sąsiednich, rządzonych absolutnie, mających silne armie, które ingerowały w wewnętrzne sprawy Polski. Rzeczpospolita wciągana była w liczne wojny, narzucono naw wiele aktów prawnych (prawa kardynalne), a państwa Europejskie nie popierały interesów Naszego kraju oraz fakt, gdzie Austria szukając rekompensaty za tereny utracone w wyniku wojny z Francją, zajmowała terytorium Polski. Dużo winy, leży także po stronie nas samych, Polaków. W większej części to właśnie my doprowadziliśmy do upadku naszego państwa. W Polsce zbyt późno zaczęto podejmować jakiekolwiek próby reform, słabo rozwinięta armia, złota wolność szlachecka, liberum veto, wolna elekcja, rokosz, postępująca korupcja, system podatkowy był zbyt słaby czego efektem był pusty skarb. Czy na tle tych faktów mieliśmy jakiś szanse przetrwać, ustrzec się utraty niepodległości na 123 lata? Ciężko jest odpowiedzieć jednoznacznie na tak postawione pytanie. Problematyka ta jest bardzo złożona i wymaga głębokiej analizy, ale nie można zapomnieć o jednym. Choć unicestwiliśmy się po części własnymi rękami, to nigdy nie pogodziliśmy się z utratą niepodległości. Nastał okres 123 lat walki o odzyskanie swojego miejsca w Europie. www.bryk.p Rosja, Prusy i Austria w I połowie XVIII stulecia. Z nastaniem I połowy XVIII stulecia, na arenie europejskiej doszło do niezwykle widocznego wzrostu znaczenia państwa rosyjskiego oraz pruskiego. Zmiana ta wywoła konsekwencję w postaci przetasowania oraz przegrupowania funkcjonujących w ówczesnej Europie bloków oraz układów sił. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że od schyłku wieku XVII głównym rozgrywającym na Starym Kontynencie, był car Rosji - Piotr I Wielki (1682-1725). Fundamentalnym celem prowadzonej przez rosyjskiego władcę polityki, było uzyskanie dostępu do Morza Czarnego oraz Morza Bałtyckiego. Nie bez znaczenia były także projektowane (oraz wdrażane w życie) przez Piotra I reformy wewnętrzne oraz potrzeba przebudowy gospodarczej państwa carów.

5

Jedną z pierwszych inicjatyw, w które zaangażował się z wielkim powodzeniem Piotr I, była europejska wojna północna, toczona w latach 1700-1721. Konflikt, w który brały udział takie kraje jak: Rosja, Dania, Saksonia czy Szwecja, początkowo pozwalał sądzić, że zwycięzcą sporu zostaną dowodzeni przez króla Karola XII, Szwedzi. Rozmiar odnoszonych przez szwedzkiego monarchę sukcesów był wręcz porażający. Nie tylko, że Karol XII zwyciężył Danię, a później i Rosję, ale także zdołał podporządkować sobie Rzeczpospolitą, zaatakować Saksonię, zmusić Augusta II do abdykacji z polskiego tronu, i osadzić na nim swego protegowanego, Stanisława Leszczyńskiego. Niestety, dobra passa szwedzkiego monarchy nie mogła trwać wiecznie. I nie trwała. Pokonany w roku 1709 w bitwie pod Połtawą, Karol XII nie miał szans na ponowny sukces. Po kilku kolejnych latach wojny, walczące strony zdecydowały się na podpisanie traktatu pokojowego w Nystad (1721). Wielkim triumfatorką wojny północnej okazała się Rosja, której pokój przyznawał prawa do rezydowania w Ingrii, Karelii, Estonii oraz w Inflantach. W niedługim czasie, tak przegrana Szwecja, jak i słabnąca z dnia na dzień Rzeczpospolita, miały odczuć bolesne skutki carskiego zwycięstwa. Z prężnie prowadzoną na forum zagranicznym polityką carską, szła w parze polityka reform, podejmowanych przez Piotra I wewnątrz rosyjskiego państwa. Ogólną przesłanką towarzyszącą modernizowaniu państwa, była potrzeba jego unowocześnienia, oraz uczynienia go bardziej europejskim. Nic też dziwnego, że projektowane zmiany dotyczyły tak wielu dziedzin życia. Reformowano więc: wojsko, administrację, gospodarkę, oświatę, kulturę, a nawet prawosławną cerkiew. "Nowoczesność" wdarła się także do obyczajowości. Powszechne w Rosji stało się więc palenie tytoniu, czy pobieranie lekcji tańców zachodnich. Na uwagę zasługuje jednak w pierwszej kolejności reforma wojskowa wdrożona w kraju przez Piotra I. Opierała się ona na corocznym, obowiązkowym poborze rekruta do armii. Młodych żołnierzy miały uczyć i przygotowywać do godnego wypełniania fachu, szkoły kadetów, funkcjonujące przy pułkach gwardyjskich. Z inicjatywy cara, w kraju wprowadzono także nowy porządek administracyjny, funkcjonujący w oparciu o wyodrębnione gubernie, prowincje oraz dystrykty. W miastach ustanowiono magistraty, kierowane przez kompetentnych burmistrzów. Politykę Piotra I kontynuować miała w II połowie XVIII stulecia, caryca Katarzyna II (17621796). Wówczas to także, Rosja zdołała ostatecznie uzyskać dostęp do Morza Czarnego, oraz wzbogacić się terytorialnie kosztem takich państw jak Turcja, czy Rzeczpospolita. Wzrost znaczenia państwa pruskiego widoczny był już w XVII stuleciu. Wówczas to rządzący Brandenburgią Hohenzollernowie, nabyli prawa do znacznej części terytoriów Rzeszy. Z nastaniem roku 1701, Fryderyk I wyniesiony został do rangi pruskiego króla, zaś jego następcy Fryderyk Wilhelm I (1713-1740) oraz Fryderyk II (1740-1786), rozbudowując oraz wzmacniając znaczenie państwa na europejskim forum, przystąpili do tworzenia nowoczesnej armii oraz do modernizacji aparatu administracyjnego kraju. Kolejnym krokiem na drodze do budowania pruskiej potęgi, było zawłaszczenie sobie przez Fryderyka II w roku 1740, należącego wówczas do Austrii, Śląska. Pomimo sporów zbrojnych o dzielnicę śląską (toczonych w latach 1744-1745, oraz 1755-1763), Habsburgowie nie zdołali odzyskać zagarniętej im przez Hohenzollernów własności. W tym miejscu warto w kilku słowach wspomnieć właśnie o domu austriackim. Po śmierci Karola VI (1740) władza w kraju znalazła się w rękach Marii Teresy. Niestety, z pretensjami do tronu wystąpili także inni sukcesorzy, osłabiając znaczenie monarchii, tak wewnątrz, jak i na zewnątrz. Tylko i wyłącznie dzięki wsparciu angielskiemu oraz rosyjskiemu, Maria Teresa zdołała ocalić swe rządy, a co za tym idzie jedność państwa. www.sciaga.pl Wyjaśnij przyczyny wzrostu potęgi sąsiadów Polski, tj. Rosji, Austrii i Prus w XVIII wieku.

6

Wiek XVIII jest bardzo istotnym stuleciem w historii świata, gdyż wtedy mamy do czynienia z powstaniem Stanów Zjednoczonych, Rewolucją Francuską, Sejmem Czteroletnim i Konstytucją 3 maja w Polsce, a także ze wzrostem potęgi trzech państw, tj. Rosji, Austrii i Prus. Te wszystkie wydarzenia można połączyć klamrą rozwoju myśli oświeceniowych. Ja w mojej pracy wyjaśnię dlaczego polscy sąsiedzi stali się europejskimi potęgami w XVIII wieku. Zacznę od Rosji. Na początku XVIII wieku Rosją rządził car Piotr I Wielki, który swoją polityką nawiązywał do władania swego poprzednika, czyli Iwana IV Groźnego. Celem działań Piotra I było zdobycie dostępu do Morza Bałtyckiego oraz do Morza Czarnego. Już pod koniec XVII stulecia, tj. w 1696 roku car zdobył dojście do tego drugiego akwenu poprzez zajęcie twierdzy Azow. Bałtyk Rosja zaczęła kontrolować w dużej mierze na mocy pokoju w Nystad (zakończenie wojny północnej) w 1721 roku, gdyż uzyskała Inflanty, Estonię, Ingrię i Karelię. Jednak nie tylko sukcesy militarne świadczą o wzroście potęgi tego państwa. Rozwój tego mocarstwa był możliwy dzięki reformom cara (od 1721 r. cesarza) Piotra I i cesarzowej Katarzyny II. Piotr Wielki wprowadził nowy podział terytorialny Rosji, dzieląc ją najpierw na 8, potem na 19 guberni. Zniósł urząd patriarchy moskiewskiego i stworzył Najświętszy Synod, który składał się z biskupów i świeckiego oberprokuratora. Dzięki temu car miał większy wpływ na kształtowanie polityki Kościoła. Wprowadził także zakaz odstępowania od wiary. Co więcej, zniósł różnice między bojarami a szlachtą. W administracji, wojsku i flocie wprowadził tabelę rang. Obejmowała ona czternaście stopni cywilnych i wojskowych. W samej armii doszło do rozbudowy floty wojennej i ulepszenia uzbrojenia. Ponadto powstały dwie doskonałe szkoły: Morska i Nawigacyjna. W sferze gospodarki car popierał politykę merkantylizmu (wspieranie eksportu kosztem importu), a budżet został powiększony dzięki podwyższeniu podatków. Natomiast chłopów przypisano do ziemi, jako wieczyści poddani. Po śmierci cara (1725 rok) do roku 1762 roku w Rosji miały miejsce walki o władzę. Ostatecznie tron objęła Katarzyna II, która jak już wspomniałem również reformowała kraj. W 1775 roku wprowadziła ustawy o guberniach, która zmniejszała ich siłę na rzecz centralnej władzy. Zatwierdziła ukazy antychłopskie, które, mówiąc kolokwialnie, zrobiły z chłopów jedynie narzędzie pracy. Kolejnym krokiem cesarzowej było wprowadzenie w 1785 roku przywileju dla szlachty, który dawała jej uprawnienia samorządowe i wzmacniał pozycję gospodarczą (prawo do monopoli). Ponadto usystematyzowała wolność handlu wewnętrznego, co wzmacniało Rosję od środka. Poradziła sobie także z Kozakami dońskimi, gdyż zniosła ich autonomię, wcześniej rozbijając ich w walkach zbrojnych. „Semiramida Północy” umacniała osobistą władzę przy pomocy oddanych urzędników i doradców, jak: Orłow czy Potiomkin. Szerzyła ona z nimi ogromną propagandę, która doprowadziła do postrzegania Rosji za granicą jako państwa oświeconego, choć część reform też za tym przemawia. Drugim krajem, który omówię będzie Austria. Rozkwit jej przypada na panowanie Marii Teresy i jej syna Józefa II- lata 1740-1790. Austrię zamieszkiwało wiele narodów, takich jak: Austriacy, Węgrzy, Czesi, Niemcy, Belgowie, Chorwaci, Polacy czy Włosi. Taka sytuacja była niebezpieczna, gdyż dawała powody do wystąpień narodowościowych. W 1707 roku na Węgrzech detronizowano cesarza Józefa I. Potem udało się przywrócić Habsburgom tam tron, ale żeby nie dopuścić do powtórki, w 1713 roku cesarz Karol VI wydał sankcję pragmatyczną, która mówiła, że nie tylko męscy potomkowie władcy będą panować w krajach monarchii, ale także jego córki i ich potomstwo. Ten akt prawny, po śmierci Karola VI, doprowadził do walki o sukcesję austriacką, która wygrała Maria Teresa. Wprowadziła ona szereg reform. Podzieliła kraj na 15 prowincji, co spowodowało wzrost znaczenia władzy centralnej. Ustanowiła język niemiecki językiem urzędowym. Ponadto zniosła autonomiczność mniejszości narodowych, aby znów nie zakłócały władania cesarzowi/ej. Zreformowała armię unowocześniając jej wyposażenie i zwiększając liczbę żołnierzy do stu

7

tysięcy. W sferze gospodarki cesarzowa propagowała merkantylizm, a także zarządziła stały podatek dochodowy dla wszystkich obywateli, włączając szlachtę i duchownych. Jej następca również był aktywny w zakresie reform. W 1781 roku zniósł poddaństwo chłopów w monarchii. Następnie objął obowiązkowym szkolnictwem wszystkich mężczyzn. Bardzo ważne również było wprowadzenie nowego kodeksu karnego. Osobnym rozdziałem są reformy dotyczące Kościoła, tzw. józefińskie reformy. Doprowadziły one do likwidacji niektórych świąt kościelnych i zakonów. Ponadto do zniesienia przywilejów podatkowych dla duchowieństwa. Zrównał w prawach katolików i protestantów. To wszystko spowodowało oddzielenie Kościoła od państwa. Ostatnim krajem, które omówię są Prusy. Podwaliny pod mocarstwowy charakter Prus położył Fryderyk Wilhelm I zwany „królem kapralem”. rozbudował on aparat urzędniczy oraz zmodernizował armię ( było aż 90 tysięcy żołnierzy w 2,5 milionowym kraju!). Jego następca chciał zrobić z Prus prawdziwe mocarstwo, choć na początku nic na to nie wskazywało. Prusy były wmieszane w wojnę siedmioletnią (1756-63), podczas której takie państwa, jak Rosja, Austria, Francja i Saksonia chciały doprowadzić Prusy do roli drugorzędnego państwa europejskiego. Od klęski z tymi krajami Prusy uchroniła śmierć śmierć cesarzowej Rosji Elżbiety. Jej następca Piotr III był wręcz obsesyjnym fanem króla Prus i zdecydował się wycofać, co nazwano „cudem domu brandenburskiego”. Po tych walkach i ustabilizowaniu sytuacji z przeciwnikami Fryderyk II wziął się za reformy. Utworzył bardzo sprawną, szybką i fachową administrację, do której mógł wstąpić każdy z odpowiednim wykształceniem, a nie pochodzeniem. W 1763 roku wprowadził obowiązkową edukację dla mężczyzn. Natomiast do roku 1786 roku udało mu się podwoić liczbę żołnierzy (195 tysięcy). Władca ten był też nazywany królem- filozofem, gdyż w swojej posiadłości w Poczdamie stworzył ważny ośrodek kultury oddziaływujący na kraje Rzeszy Niemieckiej. Te trzy państwa bardzo zyskały na znaczeniu w XVIII wieku. Było to zasługą panujących tam rządów absolutyzmu oświeconego. Syntetyzując powyższe fakty można stwierdzić, że charakteryzował się on nowoczesną administracją, upowszechnionym systemem nauczania, istnieniem silnej, zmodernizowanej i liczebnej armii, ograniczeniem roli Kościoła oraz kierowaniem się zasadą, że władca jest „ojcem narodu” i ma on niepodważalną i najwyższą pozycję w kraju. Można tylko żałować, że Polska poszła drogą wolnych elekcji, co nie umożliwiło wprowadzenie takich rządów. Na nasze nieszczęście wzrost znaczenia tych państw doprowadził do trzech rozbiorów Polski. A jeszcze dwa wieki wcześniej Prusy składały nam hołd lenny (1525 rok), wiek wcześniej Austriacy błagali o pomoc w wojnie z Turkami (1683 roku słynna bitwa pod Wiedniem Jana III Sobieskiego), a Rosja nie była pewna czy jest w stanie ewentualnie pokonać Polskę Jagiellonów, a potem S. Batorego czy J. Sobieskiego. Wzrost znaczenia Rosji i Prus w XVIII Wzrost znaczenia Rosji i Prus w XVIII – w pierwszej poł. XVIIIw. Dochodzi do znaczących zmian politycznych i układów sił w Europie Środ. – Wsch. Jest to związane z Ekspansją Rosji za panowania Piotra I , swobodnego dostępu do Bałtyku i Morza Czarnego . Piotr I zmierzał też do reform wewnętrznych w Rosji i zmian gospodarczych . Woja Północna – W latach 1700-1721 dochodzi do wojny Północnej , której stronami były Rosja , Dania i Saksonia oraz Szwecja . Król Szwecji Karol 12 , okazał się świetnym wodzem . Szybko pokonał Danię , następnie Rosje , podporządkował sobie Polskę i uderzył na Saksonie Augusta II zmuszając go do rezygnacji z tronu polskiego na rzecz Polaka Stanisława Leszczyńskiego , co spowodowało wojnę domową w Polsce . Jednak w roku 1709 Karol 12 poniósł decydującą klęskę ,w bitwie pod Połtawą . Wojna trwała jeszcze wiele lat i zakończyła się pokojem w Nystadw ( 1721 ) .

8

Pokój w Nystadw - na mocy tego pokoju Ingria , Karelia , Estonia i Inflanty zostały przyłączone do Rosji . W Polsce i Szwecji zaczęły dominować wpływy Rosyjskie , Piotra I przybrał tytuł Imperatora , a Rosja została ogłoszona Cesarstwem . W II poł. XVIIIw za panowania Katarzyny II ( 1762-96 ) granice Rosji uległy dalszemu poszerzeniu kosztem Polski i Turcji – w 1774r. Rosja uzyskała szeroki dostęp także do Morza Czarnego . Prusy – jeszcze w XVIIw. Hohenzollemowi panujący w Brandenburgii uzyskali znaczne terytoria Rzeszy , a w 1775r. uzyskali suwerenność w Prusach Książęcych . W 1701r. Fryderyk I przyjął tytuł króla Pruskiego . Za panowania Fryderyka Wilhelma I oraz Fryderyka II nastąpił rozwój liczebny armii oraz oparty biurakrytycznego . Wykorzystując kryzys dynastyczny w państwie Austryjackim Fryderyk II zajął Śląsk w roku 1740 co spowodowało wzrost potęgi Pruskiej . W latach 1744-45 toczyła się II wojna Śląska , a w latach 1755-63 , nazywana też III wojna Śląską – Wojna Siedmioletnia . Jednak Prusy Śląska już nie oddały w Hubertsburgu . Austria – W 1740r. po śmierci Karola VI tron objęła Maria Teresa . Jednak z pretensjami do tronu wystąpili inni pretędenci a Śląsk zajęły Prusy . Rozpoczęła się długoletnia wojna Sukcesyjna Austryjacka . Dzięki poparciu Anglii i Rosji , Maria Teresa utrzymała się na tronie , a pokój Akwizgranie ( 1748) nie przyniósł większych strat terytorialnych . Całość monarchii została uratowana . Reformy w Rosji Piotra I - Po powrocie z rekonesansu zagranicznego Piotr I zainicjował wdrażanie szerokich reform, mających na celu unowocześnienie państwa. Wprowadzane na przestrzeni wielu lat reformy dotyczyły wojska, administracji i gospodarki państwa, a także oświaty, kultury i cerkwi. Wszak jako pierwsze wprowadzone zostały zmiany w zakresie obyczajowości. Bojarzy zostali przymuszeni do skrócenia szat i ogolenia bród, w ogóle brody mogli nosić tylko duchowni, chłopi i kupcy, ci ostatni za specjalną opłatą. Zaprowadzono naukę tańców zachodnich, wprowadzono palenie tytoniu itp. Piotr I zreformował armię, przez coroczny obowiązkowy pobór do służby stałej w regularnej armii. Przy pułkach gwardyjskich utworzył szkoły kadetów, gdzie młodzi szlachcice zdobywali szlify oficerskie. Wprowadził nowy podział administracyjny, dzieląc kraj na gubernie, prowincje i dystrykty. A także zmiany w systemie zarządzania miastami, tworząc magistraty z burmistrzami na czele. Na czele nowych urzędów umieszczał podległych sobie ludzi, utrwalając w ten sposób absolutyzm carski i centralizację władzy.

9

10

11