Przewodnik Po Norwegii (2008)

Norwegia dla każdego Skandynawia.pl

Spis Treści

2

Wstęp

4

Informacje ogólne

5

Dojazd

7

Ubezpieczenie

14

Pobyt

17

Poszukiwanie pracy

20

Zasady zatrudnienia

22

Ubezpieczenie społeczne

24

Podatki

29

Kontakt z Polską

35

Zakwaterowanie

37

Język

39

Edukacja

41

Opieka medyczna

46

Wiza, przepisy wjazdowe

49

Przepisy celne

52

Placówki dyplomatyczne

56

Przydatne adresy

58

Źródła

61

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Wstęp Polska i Polacy nie od dziś funkcjonują w świadomości Norwegów – odbite szerokim echem w Norwegii powstania XIX wieku, czy norweska pomoc dla walczącej „Solidarności”. Obecnie stosunki polityczne i gospodarcze wzmacnia rosnący z roku na rok ruch turystyczny między oboma krajami. Ponadto, od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i liberalizacji przepisów, obserwujemy falę emigracji zarobkowej do Norwegii. Nasi rodacy stanowią w tym kraju już 9,8% jego mieszkańców, a ponad 47% z nich ma również norweskie obywatelstwo. Liczba Polaków osiedlających się w Skandynawii stale rośnie. To właśnie w Norwegii odnotowuje się najszybszy wzrost liczby polskich imigrantów. Na początku 2007 roku w kraju fiordów mieszkało 13 630 Polaków. Rok wcześniej – 6 773, w 2005 – 3 936, a w roku 2004 – zaledwie 2 741. Obecnie podaje się, że już prawie 160 tys. Polaków zdecydowało sie na pracę w Norwegii. Coraz częściej decydują sie również na to nasi emigranci z Wysp Brytyjskich. Norweski urząd statystyczny SSB podaje, że większość Polaków, po otrzymaniu prawa stałego pobytu, osiedla się w Oslo. W 2006 roku stolicę wybrało 1 300 obywateli RP. Większość z nich znalazła zatrudnienie w budownictwie, w przemyśle wydobywczym i przetwórstwie ropy oraz gazu. Norweskie firmy wysoko cenią pracowników ze wschodu, dlatego zapewne liczba naszych rodaków w Norwegii będzie jeszcze rosnąć. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych użytkowników, redakcja portalu Skandynawia.pl opublikowała przewodnik Norwegia dla każdego, dotyczący życia i pracy w Norwegii. Przewodnik ten ma na celu ułatwienie Polakom chcącym wyjechać do tego skandynawskiego kraju znalezienie pracy czy mieszkania, załatwienie wszelkich spraw administracyjnych, jak również ma pomóc w dotarciu do szkół umożliwiających naukę języka norweskiego, czy wybranie najlepszego środka transportu.

4

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Informacje ogólne Norwegia leży w Europie Północnej i zajmuje zachodnią i północną część Półwyspu Skandynawskiego oraz liczne wyspy przybrzeżne. Graniczy ze Szwecją, Finlandią i Rosją, a jej powierzchnia wynosi 323,9 tys. km². Norwegia ma nieograniczone, zapierające dech w piersiach atrakcje natury. Górzyste regiony obfitują w szerokie płaskowyże i wspaniałe szczyty. Fiordy, które uformowały się w okresie lodowcowym, są unikalne w całym świecie. Rozległe, zalesione obszary znajdują się we wschodniej Norwegii i w Trondelag, podczas gdy długie obszary plażowe ciągną się wzdłuż południowych i północnych wybrzeży. Norwegia jest krajem niekończących się rzek i potężnych wodospadów, które sprawiają, że kraj jest znany za granicą. Przyroda i las pokrywa trochę więcej niż ¼ obszaru kraju. Około 30% powierzchni kraju leży poza kołem podbiegunowym. W południowej części kraju występuje klimat morski, umiarkowany ciepły, w części środkowej i północnej umiarkowany chłodny, a na krańcach północno-wschodnich subpolarny. Na klimat Norwegii wpływa łagodząco ciepły Prąd Zatokowy. Norwegia jest najrzadziej po Islandii zaludnionym krajem Europy. Głównym miastem i stolicą kraju jest Oslo. Inne ważne ośrodki miejskie to: Bergen, Trondheim, Stavanger, Baerum i Kristiansand. Ustrój polityczny i podział administracyjny Królestwo Norwegii jest dziedziczną monarchią konstytucyjną. Ustrój polityczny uregulowany został przez konstytucję z 17 maja 1814 roku. Głową państwa jest król. Obecnie jest nim Harald V. W Norwegii korona jest dziedziczona według starszeństwa, a więc kobieta również może rządzić krajem. Chociaż król ma według konstytucji wysokie uprawnienia, to w rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Obecnie szefem rządu jest Jens Stoltenberg. Władza ustawodawcza przysługuje natomiast jednoizbowemu parlamentowi – Stortingowi liczącemu 169 posłów. Stolicą kraju jest Oslo. Norwegia podzielona jest na 5 regionów i 19 województw, a te dzielą się na 433 gminy.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

5

Gospodarka i przemysł Norwegia jest krajem wysoko rozwiniętym. Norweski PKB wynosił w 2006 roku nominalnie 335,2 mld dolarów, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 191,7 mld dolarów amerykańskich. Najważniejszymi surowcami mineralnymi są tu ropa naftowa i gaz ziemny, które wydobywa się z norweskiego sektora szelfu na Morzu Północnym i Morzu Norweskim, poza tym eksploatuje się rudy żelaza (głównie okręg Kirkenes), miedzi – koło Løkken, Sulitjelma i Røros, tytanu, niklu i molibdenu – w Knaben (jedno z najważniejszych złóż w Europie), także rudy cynku i ołowiu oraz srebro, siarkę, surowce skalne – wapienie i granity. Norwegia ma dobrze rozwiniętą energetykę. Produkcja energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła 27 562 kWh – 1995 i jest najwyższa w świecie. Głównymi gałęziami przemysłu przetwórczego są: przemysł elektrochemiczny z produkcją m.in. ciężkiej wody, amoniaku, chloru i karbidu, środków transportowych, zwłaszcza stocznie (w tym także budowa platform wiertniczych do wydobywania ropy naftowej i gazu), tradycyjny, oparty na bogatych zasobach leśnych, przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy, hutnictwo żelaza, aluminium i cynku, rafinacja miedzi oraz przemysł: maszynowy, metalowy, włókienniczy, elektrotechniczny, spożywczy (zwłaszcza rybny), porcelanowy i rafineryjny. Ośrodki przemysłowe są skupione w południowej części kraju oraz na wybrzeżach; największym jest Oslo. Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, między innymi dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo, mimo rzeczywistego zmniejszania się połowów. W przeliczeniu na 1 mieszkańca – 488 kg (2000), co daje Norwegii 2. miejsce w świecie (po Islandii). Łowi się głównie śledzie, makrele i dorsze (do 1987 również wieloryby). Największymi portami rybackimi są Bergen i Stavanger. Duże znaczenie w gospodarce odgrywa także leśnictwo. Lasy zajmują 26% powierzchni kraju.

6

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Dojazd Samolotem Podróż samolotem jest zdecydowanie najszybsza (lot z Warszawy do Oslo trwa niecałe 2 godziny) i najprzyjemniejsza. Obecnie połączenia lotnicze pomiędzy Polską a Norwegią obsługuje czterech przewoźników: Skandynawskie Linie Lotnicze SAS, Norwegian, Wizzair i Centralwings.

SAS SAS obsługuje bezpośrednie połączenia z polskich miast do stolicy Norwegii – Oslo. Możemy wylecieć z Gdańska (lot 3 razy w tygodniu), Krakowa (3 razy w tygodniu), Warszawy (6 razy w tygodniu) i Wrocławia. Z Oslo, korzystając z połączeń liniami SAS, można udać się do popularnych norweskich miast takich, jak chociażby: Alesund, Bardufoss, Bergen, Trondheim, Stavanger. Podróżując tymi liniami, możemy zabrać do 20 kg bagażu głównego i do 8 kg – podręcznego. Szczegółowe informacje odnośnie do oferty i aktualnych promocji znajdziemy na stronie: www.flysas.com Norwegian Norwegia Air Shuttle, czołowa europejska i największa skandynawska tania linia lotnicza, oferuje najwięcej lotów z Warszawy do Oslo (w sezonie letnim do 13 tygodniowo), a także proponuje połączenia non-stop ze stolicy Polski do Bergen i Trondheim oraz – z przesiadką w Oslo – do innych portów w Norwegii. Norwegian łączy Oslo również z Gdańskiem, Krakowem, Szczecinem i Wrocławiem (2 razy w tygodniu). Ponadto połączenie z Krakowem posiada Stavanger (2 razy w tygodniu). Rozkład lotów i wszelkie niezbędne informacje znajdziemy na stronie internetowej: www.norwegian.no

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

7

Wizzair Ten przewoźnik oferuje nam loty do Oslo Torp z następujących polskich miast: Warszawa, Gdańsk, Katowice/Kraków, Poznań. Możemy zabrać ze sobą, nie ponosząc żadnych opłat, do 20 kg bagażu głównego i do 10 kg – podręcznego. Dokładną ofertę, cennik i inne przydatne informacje odnajdziemy na stronie: www.wizzair.com Cantralwings Ta linia lotnicza zainaugurowała loty do Haugesund. Jest to pierwsze połączenie polskiego przewoźnika do Norwegii. Oferta skierowana jest zarówno do turystów, jak również pracowników platform wiertniczych i ich rodzin. Możemy polecieć do Haugesund z Warszawy i z Gdańska. Połączenia te są częścią oferty wakacyjnej Czarter-Mix, w ramach której linie Centralwings sprzedają pasażerom indywidualnym bilety na loty czarterowe do atrakcyjnych turystycznie miejsc. Autobusem Pragnąc dojechać autobusem do Norwegii lub z powrotem do Polski, możesz skorzystać z usług poniższych firm. Podane przykłady cen dotyczą osoby dorosłej. W cenie biletu opłacony jest przewóz: 1 sztuki bagażu podstawowego o wadze do 25 kg i 1 sztuki bagażu podręcznego o wadze do 5 kg. Przewóz każdej następnej sztuki bagażu podstawowego podlega opłacie. Łączna waga naszego bagażu podstawowego i podręcznego nie może przekroczyć (w zależności od przewoźnika) 35 lub 40 kg. EUROLINES Ta znana w całej Europie sieć połączeń autobusowych oferuje połączenia z wszystkich większych polskich miast do Moss, Oslo i Sarpsborg. Autobusy korzystają z przeprawy promowej między Świnoujściem i Ystad. Cena za przejazd z Warszawy do Oslo kosztuje 375 zł w jedną lub 615 zł w obie strony. Więcej informacji o oferowanych połączeniach, rozkład jazdy oraz ceny znajdziesz na stronie internetowej: www. eurolinespolska.pl

8

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Eurobus Firma ta oferuje połączenia do Moss i Oslo. Bilet z Łodzi do Oslo w jedną stronę kosztuje 380 zł (bez kabiny) lub 460 zł (z kabiną), a w dwie strony – 620 zł (bez kabiny) lub 780 zł (z kabiną). Więcej informacji znajdziesz na stronie: www.eurobus.pl Almabus Przewoźnik ten oferuje połączenia na trasach Przemyśl i Zamość – Oslo. Kursy odbywają się 3 razy w tygodniu. Za bilet w jedną stronę z Przemyśla do Oslo zapłacimy 409 zł, a w dwie strony – 629 zł. Szczegółowe informacje, rozkłady jazdy, ceny i zakup biletów dostępne są na stronie: www.almabus.com.pl Orbis Transport Sp. z o.o. Firma ta oferuje przewozy autokarowe ze wszystkich większych miast Polski do Moss, Oslo i Svinesund. Cena za przejazd z Warszawy do Oslo kosztuje 398 zł w jedną i 656 zł w obie strony. Rozkłady jazdy oraz wszystkie niezbędne informacje znajdziesz na stronie: www.orbis-transport.pl Promem Promy to bardzo przyjemny środek transportu. Już samą podróż promem można traktować jako formę wypoczynku dzięki znajdującym się tam sklepom, restauracjom i barom. Dodatkową zaletą promów jest możliwość przewiezienia samochodu. Przy rezerwacji biletów promowych trzeba pamiętać, że ceny często zmieniają się w zależności od sezonu i czy płynie się rejsem dziennym czy nocnym. Nie ma bezpośredniej linii promowej łączącej Polskę z Norwegią. Można skorzystać z połączenia do Szwecji lub Danii i stamtąd kontynuować podróż następnym promem lub drogą lądową. Stena Line Ze Stena Line można płynąć do Norwegii trasą Frederikshavn w Danii do Oslo. Połączenie to obsługuje prom Stena Saga, a sam rejs trwa 8,5 godziny. Kurs jest wykonywany raz dziennie i trzeba za niego zapłacić od 65 zł (bez samochodu) i od 375 zł (z samochodem bez przyczepy). Wszystkie niezbędne informacje, rozkłady rejsów oraz ceny znajdą Państwo na stronie: www.stenaline.pl Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

9

Color Line Linie te oferują połączenia do Norwegii z Danii, Niemiec i Szwecji. Dania – Norwegia • Hirtshals – Oslo; podróż trwa 10 godzin, a kurs obsługiwany jest 6 razy w tygodniu. • Hirtshals – Kristiansand; 2,5 godziny, 4 razy dziennie. • Hirtshals – Larvik; 6,5 godziny, 6 razy w tygodniu. Opłaty w jedną stronę: • samochód + max 5 osób – od 95 euro • motocykl + 2 osoby – od 70 euro • osoba piesza – od 24 euro Niemcy – Norwegia • Kiel – Oslo; podróż trwa 19 godzin, a kurs jest obsługiwany 5 razy w tygodniu. Opłaty w jedną stronę: • samochód + 4 osoby + kabina 4-osobowa – od 346 euro • motocykl + 2 osoby + kabina 2-osobowa – od 346 euro • osoba piesza + miejsce w kabinie 4-osobowej – od 156 euro Szwecja – Norwegia • Strømstad – Sandefjord; rejs trwa 2,5 godziny i jest wykonywany 2 razy dziennie. Szczegółowe informacje odnośnie do rozkładu rejsów znajdą Państwo na stronie: www.colorline.pl DFDS Seaways Linie te proponują Mini Rejs do Oslo. Oferta Świnoujście – Kopenhaga – Oslo – Kopenhaga – Świnoujście obejmuje realizację wszystkich następujących po sobie odcinków trasy, z czasem wolnym nie dłuższym niż 8,5 godziny w Kopenhadze, 8 godzin w Oslo i ponownie w Kopenhadze 10,5 godziny. Ten rejs odbywa się promem Polferries i DFDS Seaways w obie strony w kabinie 4-osobowej wewnętrznej wraz ze wszystkimi opłatami portowymi. Początek podróży w każdą niedzielę i wtorek. Cena już od 499 zł od osoby. Ponadto raz dziennie odbywa się rejs na trasie Kopenhaga – Oslo, który trwa 16 godzin. Więcej informacji dostępnych jest na stronie: www.dfdsseaways.pl

10

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Fjord Line Promy kursują z Danii do Norwegii na trasach: Hanstholm – Bergen Opłaty w jedną stronę: • samochód + max 5 osób – od 79 euro • motocykl + 2 osoby – od 60 euro • osoba piesza – od 20 euro Hansholm – Egersund • Opłaty odpowiednio od: 29; 40; 10 euro Hansholm – Haugesund • Ceny od: 59; 50; 15 euro Przy rejsach nocnych należy dopłacić do miejsca w kabinie. Szczegółowe informacje i rozkład rejsów można znaleźć na stronie: www.fjordline.pl Pociągiem Polskę łączy bezpośrednie okresowe połączenie kolejowe ze stolicą Norwegii, Oslo. Prowadzi ono z Warszawy przez Berlin, Kopenhagę, Aalborg, Frederikshavn. Czas podróży wynosi 35,5 godziny. Szczegółowe informacje o rozkładzie jazdy pociągów znajdziesz na stronie: www.pkp.pl Inną alternatywą jest dojazd do szwedzkiej stolicy – Sztokholmu, skąd są połączenia do Oslo (2-3 razy dziennie; 6 godzin), Trondheim (2 razy dziennie; 11 godzin) i Narwiku (2 razy dziennie; 21 godzin). Podróż ze Sztokholmu do Oslo, Trondheim lub Narwiku kosztuje w jedną stronę ok. 600 NOK. Osoby poniżej 26 lat mogą nabyć bilet zniżkowy BIJ. Ponadto na tych trasach respektowane są bilety InterRail, ScanRail i Eurail.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

11

Samochodem Jadąc samochodem, najłatwiej jest skorzystać z oferty jednej z linii promowych do Szwecji. Wybierając połączenie do Nynäshamn, czeka nas już tylko dojazd do pobliskiego Sztokholmu, a stamtąd trasą Sztokholm – Oslo prosto do Norwegii. Do Norwegii można również dotrzeć drogą lądową: przez Niemcy do Danii i dalej przez słynny już most z Kopenhagi do Malmö w Szwecji, 16 km pod i nad cieśniną Öresund. Zależnie od regionu, z którego kierowcy udają się w podróż, granicę będą przekraczać w Kołbaskowie, Słubicach lub Zgorzelcu. Jadąc każdą z tych dróg, należy kierować się na Berliner Ring – wielką berlińską obwodnicę. Stamtąd w kierunku Hamburga najlepiej pojechać autostradą A24 (wyjazd z Berlina w kierunku na Rostok) lub A7 przez Hanower. Z Hamburga jedzie się dalej autostradą A7 do Flensburga. Należy przy tym uważać, by za zjazdem „Neumünster” na przecięciu autostrad A7 i A215 (kierunek Kiel) w porę skręcić na Flensburg. Niektórzy wybierają skrót przez Schwerin–Lubekę i Kilonię, lecz w rzeczywistości drogą tą jedzie się dłużej i trudniej, a oszczędność paliwa wydaje się wątpliwym argumentem. Najlepszym rozwiązaniem jest podróż autostradą. Przejście graniczne znajduje się na rogatkach Flensburga. W Kolding należy skręcić na prowadzącą do Malmö autostradę E20. Koło miasta Fredericia autostrada po moście nad cieśniną Mały Bełt wjeżdża na Fionię. Z Fionii na Zelandię droga wiedzie nad Wielkim Bełtem. Podróż sama w sobie jest sporą atrakcją, ale podczas przeprawy przez cieśninę trzeba głębiej sięgnąć do portfela. Przejazd mostem długości 21 km z Nyborga do Korsor samochodem osobowym (5 osób) kosztuje aż 225 dkr, a kempingowym lub z przyczepą kempingową – 340 dkr. Innej drogi, niestety, nie ma, jednak wydatek rekompensuje turystom świadomość, że jechali jednym z najdłuższych mostów na świecie. Koło Ringsted wielu podróżujących zjeżdża z autostrady E20 na drogę nr 7 do Helsingor, głównie z powodu samochodowych przepraw promowych do Szwecji (do Helsingborga), które są znacznie mniej kosztowne niż przejazd nowo otwartym tunelem i mostem z Kopenhagi do Malmö. Prowadzi do niego wprost autostrada E20. Otwarty 1 lipca 2000 roku most z Kopenhagi do Malmö, łączący Danię i Szwecję, ma 16 km długości i jest trzecim pod względem długości w Europie. Jego budowa trwała 7 lat i kosztowała 2,75 mld dolarów, które mają się zwrócić dopiero po 30 latach użytkowania. Przeprawa z wyspy na kontynent składa się z kilku etapów. W Kopenhadze, w pobliżu lotniska Kastrup, budowniczowie usypali sztuczny półwysep o długości 430 m. W tym miejscu zaczyna się tunel o długości 3 510 m, który przebiega 10 m pod dnem morza. Ze względów bezpieczeństwa drogi i szlaki kolejowe w obu kierunkach prowadzą obok siebie, ale w osobnych kanałach. Co 100 m znajduje się wyjście ewakuacyjne do sąsiedniego tunelu i telefon. W tunelu zastosowano specjalne oświetlenie, które szybko przyzwyczaja wzrok kierowcy do sztucznego światła. Tunel dociera na sztucznie usypaną wyspę o długości 4 055 m. 12

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Stąd droga wiedzie przez most o długości 7 845 m. W najwyższym miejscu przęsło mostu znajduje się na wysokości 57 m nad powierzchnią morza. W tym miejscu przepływają pod Öresundsbron największe statki. Most ma 30 m szerokości i 4 pasy ruchu, a minimalna prędkość jazdy wynosi tu 90 km/godz. Przejazd trwa zaledwie 10-15 min (dla porównania: przeprawa promem z Kopenhagi do Malmö zajmuje 45 min). Pod drogą biegnie dwutorowa trasa kolejowa. Podróż samochodem osobowym mostem nad cieśniną Öresund kosztuje 230 dkr, a samochodem z przyczepą kempingową lub samochodem kempingowym – aż 500 dkr. Za motocykl trzeba zapłacić 125 dkr (mieszkańcy obu regionów, czyli stali klienci, otrzymują zniżki i bonifikaty). Za przejazd tunelem i mostem kierowcy płacą dopiero po szwedzkiej stronie, podobnie jak na płatnych autostradach – przez okno. Tam również znajduje się posterunek celny i punkt odpraw granicznych dla obywateli krajów nienależących do Unii Europejskiej. Dalej z Malmö do granicy norweskiej i Oslo prowadzi autostrada E6.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

13

Ubezpieczenie Koszty leczenia w Norwegii są bardzo wysokie. Po podpisaniu umowy o pracę w kraju fiordów zostajemy objęci norweskim systemem ubezpieczeń. Jeśli jednak przed wyjazdem nie mamy zapewnionej pracy na miejscu, tylko będziemy jej dopiero poszukiwać, warto zastanowić się nad formą ubezpieczenia.

EKUZ – Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego Dokument ten uprawnia do korzystania ze świadczeń zdrowotnych podczas pobytu w innych państwach członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Szwajcarii. Od 1 stycznia 2006 roku EKUZ zastąpiła we wszystkich państwach członkowskich UE i EOG oraz w Szwajcarii formularze E-111. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego gwarantuje dostęp do pomocy medycznej w nagłych wypadkach w Norwegii, stanowi ona także dowód zgody ubezpieczyciela na pokrycie kosztów niezbędnych z przyczyn medycznych leczenia, w trakcie pobytu za granicą. W celu otrzymania karty EKUZ należy przed wyjazdem zgłosić się do najbliższego oddziału NFZ z wypełnionym formularzem (dostępny na stronie internetowej NFZ), kserokopią dowodu osobistego i dokumentem potwierdzającym ubezpieczenie w NFZ. Jeśli wyjeżdżający nie uzyska przed wyjazdem odpowiednich dokumentów, nie pozbawia go to możliwości skorzystania z omawianych unormowań prawnych. Konieczne w takiej sytuacji będzie jednak nawiązanie odpowiedniej korespondencji między instytucją w kraju wyjazdu a instytucją w kraju macierzystym. Brak odpowiedniego dokumentu może skutkować koniecznością pokrycia kosztów leczenia bezpośrednio z kieszeni pacjenta. Z wnioskiem o zwrot poniesionych wydatków można wystąpić bezpośrednio do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w państwie, w którym świadczenia były udzielone, o ile jest to możliwe ze względu na zaplanowany czas pobytu zainteresowanego w tym państwie. Powinien on jednak pamiętać o tym, że podstawą dokonania zwrotu przez instytucję zagraniczną będą nie tylko okazane przez niego dowody zapłaty za udzielone mu w tym państwie świadczenia zdrowotne, ale również ważny w okresie udzielania świadczeń odpowiedni formularz serii E lub Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, wydana przez oddział wojewódzki NFZ właściwy ze względu na jego miejsce zamieszkania w Polsce.

14

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

W przypadku czasowych pobytów poza Polską, jeżeli uzyskanie zwrotu poniesionych kosztów nie było możliwe w trakcie pobytu w państwie, w którym świadczenia zostały udzielone, zainteresowany powinien zwrócić się o ich refundację do swojej instytucji właściwej, którą w stosunku do polskich ubezpieczonych jest właściwy oddział wojewódzki NFZ. ISIC Polskie legitymacje studenckie nie są honorowane w Norwegii. Aby potwierdzić status studenta, należy wyrobić międzynarodową kartę studencką ISIC. Dzięki niej uzyskujemy dostęp do kilkudziesięciu tysięcy zniżek w Polsce i za granicą. Zawiera również ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków w Polsce i za granicą – 25 000 zł oraz kosztów leczenia podczas każdej podróży zagranicznej – 250 000 zł. Istnieje także możliwość ubezpieczenia się w zakresie odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym oraz w zakresie wyczynowego uprawiania sportu. Karta ISIC przysługuje studentom studiów stacjonarnych i podyplomowych uczelni państwowych i prywatnych bez ograniczenia ze względu na wiek. Wystawiana jest także uczniom szkół średnich i gimnazjów powyżej 12 roku życia. Legitymacja ISIC jest ważna maksymalnie 16 miesięcy od momentu jej wydania (legitymacje ważne są edycjami wrzesień – grudzień, np. 01/09/2007 – 31/12/2008). Do wyrobienia karty potrzebna jest ważna legitymacja szkolna/studencka i jedno zdjęcie. EURO<26 EURO<26 to karta rabatowo-ubezpieczeniowa, której posiadaczem może zostać każdy młody człowiek pomiędzy 7 a 30 rokiem życia. Karta ważna jest przez rok od daty wydania i daje dostęp do ponad 3 000 zniżek w Polsce i ponad 100 000 zniżek w 37 krajach europejskich. Informacje o zniżkach w Polsce i Europie można znaleźć w Internecie: www.euro26.org Dodatkowym atutem polskiej karty jest całoroczne ubezpieczenie turystyczne, które zastępuje m.in. ubezpieczenie w szkole i na uczelni. Kupując EURO<26 jesteśmy automatycznie ubezpieczeni na całym świecie (z wyjątkiem USA i Kanady) przez 365 dni. Ubezpieczenie obejmuje amatorskie uprawianie sportów (w wersji "Sport" także dyscypliny wysokiego ryzyka i uprawiane w sekcjach sportowych) oraz legalną pracę za granicą. Mamy również zagwarantowane pokrycie kosztów leczenia (do 60 tys. euro), transportu medycznego do kraju (do 60 tys. euro), kosztów podróży osoby towarzyszącej – niezbędnej do sprowadzenia ubezpieczonego do kraju (do 60 tys. euro), koszty leczenia stomatologicznego nagłych stanów zapalnych (do 800 zł) oraz odszkodowanie z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków (do 20 tys. zł). Ponadto posiadacz karty EURO<26 jest ubezpieczony od odpowiedzialności za nieumyślne spowodowanie szkody osobom trzecim – ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej (OC) do 50 tys. euro. W razie wypadku za granicą, należy dzwonić na podany telefon alarmowy czynny całą dobę: +48 22 864 55 26 Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków jest ważne również w Polsce. Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

15

Karta IYTC Międzynarodowa Młodzieżowa Karta Turystyczna – IYTC (International Youth Travel Card) – przeznaczona jest dla wszystkich w wieku 12-25 lat. Pozwala ona zaoszczędzić przy zakupie biletów lotniczych, zakwaterowaniu, usługach telekomunikacyjnych, wejściach do muzeów i innych ośrodków kulturalnych, a także w sklepach i punktach usługowych w ponad 60 krajach na całym świecie. Karta zapewnia ubezpieczenie NNW w kraju (20 tys. zł) i KL (150 tys. zł na każde zdarzenie). Karta IYTC jest ważna 365 dni od dnia wystawienia. Szczegółowe informacje znajdziemy na stronach internetowych.

16

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Pobyt Od dnia 1 maja 2004 roku pobyt obywateli polskich na terytorium kraju członkowskiego UE i EOG do 90 dni nie wymaga legalizacji. W przypadku pobytu dłuższego niż 3 miesiące należy wystąpić do właściwych organów z wnioskiem o zezwolenie na pobyt. Osoby przyjeżdżające do Norwegii w celu poszukiwania pracy mogą przebywać w tym kraju do 6 miesięcy pod warunkiem zarejestrowania się w AETAT (urząd pracy), w przeciwnym wypadku okres dozwolonego pobytu wynosi 3 miesiące. Przed podjęciem pracy wymagane jest uzyskanie zezwolenia na pobyt z możnością podjęcia pracy, o które można się starać zarówno w norweskich placówkach dyplomatyczno-konsularnych, jak i przez osobiste stawienie się w komisariacie policji na terenie Norwegii. Wniosek o zezwolenie na pobyt z możnością pracy może także w imieniu pracownika złożyć upoważniony przez niego pracodawca. Zezwolenie nie jest zależne od konkretnego typu pracy, jej miejsca ani kwalifikacji zawodowych. W przypadku zmiany pracy nie wymaga się powtórnego wnioskowania o zezwolenie. Jeżeli jest prawdopodobne, że wniosek danej osoby zostanie rozpatrzony pozytywnie przez Urząd ds. Cudzoziemców, policja może wydać pracownikowi tymczasowe pozwolenie na pracę. Odrębne procedury dotyczą osób starających się o pracę w charakterze au pair. Regulacje przejściowe dotyczą wyłącznie pracowników poszukujących pracy w Norwegii na własną rękę. Regulacje te nie dotyczą natomiast m.in. następujących grup: • usługodawców, którzy, będąc zatrudnieni u zagranicznego pracodawcy, wykonują w jego imieniu usługi na terytorium Norwegii, • przedsiębiorców z działalnością gospodarczą zarejestrowaną w jednym z państw UE, • studentów norweskich uczelni, • obywateli wspólnoty, którzy posiadali prawo pobytu, zezwolenie na pracę i na osiedlenie się w Norwegii na co najmniej 12 miesięcy przed dniem 1 maja 2004 roku. Warunki otrzymania zezwolenia na pobyt z możnością podjęcia pracy Przed złożeniem wniosku o zezwolenie na pobyt z możnością podjęcia pracy wymagane jest otrzymanie oferty pracy na pełnym etacie (40 godzin tygodniowo). Warunki pracy i płacy muszą odpowiadać warunkom oferowanym pracownikom norweskim zatrudnionym na stanowiskach analogicznych.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

17

Przy składaniu wniosku wymagane są następujące dokumenty: • • • •

wypełniony formularz wniosku wraz ze zdjęciem, poświadczenie zatrudnienia lub umowa o pracę wraz z wypełnionym punktem 5., poświadczenia zatrudnienia podpisanego zarówno przez pracownika jak i pracodawcę, pracodawca jest zobowiązany do podania wysokości płacy i warunków pracy na specjalnym formularzu oraz musi potwierdzić własnoręcznym podpisem, że spełniają one wymogi norweskiego prawa pracy, • przy składaniu wniosku należy przedłożyć paszport lub inną ważną legitymację. Jeżeli wniosek składa pracodawca, musi on dodatkowo załączyć: • upoważnienie (sporządzone na specjalnym formularzu), • kopię paszportu pracownika. Złożenie i rozpatrzenie wniosku jest bezpłatne. Formularze można znaleźć na stronach internetowych Urzędu ds. Cudzoziemców pod adresem: www.udi.no lub otrzymać w norweskich placówkach dyplomatyczno-konsularnych bądź w komisariatach policji na terenie Norwegii. Formularze należy dokładnie wypełnić. Braki w złożonej dokumentacji mogą być przyczyną negatywnego rozpatrzenia wniosku. Obowiązkowa rejestracja na komisariacie policji W ciągu 7 dni od przyjazdu no Norwegii każda osoba posiadająca pozwolenie na pobyt musi zgłosić się na komisariat policji w celu rejestracji. Polega ona na okazaniu paszportu lub innego dokumentu tożsamości oraz udzieleniu niezbędnych informacji. Niedopełnienie tego obowiązku jest równoznaczne z nielegalnym pobytem w Norwegii i jest zagrożone wydaleniem z kraju. Obowiązkowa rejestracja w Norweskim Rejestrze Ludności W ciągu 8 dni od przyjazdu no Norwegii każda osoba musi udać się do biura Norweskiego Rejestru Ludności (tzw. Folkeregistere) w celu rejestracji. Trzeba okazać paszport lub inny dokument tożsamości. Po zarejestrowaniu urząd nadaje każdemu jedenastocyfrowy osobisty numer identyfikacyjny (PIN). Pozwolenie na pobyt stały O ten dokument może ubiegać się każda osoba mieszkająca w Norwegii od co najmniej 3 lat. Pozwolenie to umożliwia pobyt i pracę w tym kraju na czas nieokreślony. Aby je uzyskać, przez wspomniany okres 3 lat nie wolno opuszczać Norwegii na okres dłuższy niż 7 miesięcy. Specjaliści z prawem pracy mogą jednorazowo spędzać poza krajem więcej czasu ze względu na częste podróże służbowe. Osoba chcąca osiedlić się na stałe w Norwegii, a następnie uzyskać norweskie obywatelstwo, nie może być karana. Musi również uczęszczać na obowiązkowe lekcje języka norweskiego. Składając wniosek o pozwolenie na pobyt stały, należy uiścić odpowiednią opłatę. Zwykle wniosek taki rozpatruje urzędnik na komisariacie. W przypadku osób przebywających poza Norwegią przez czas dłuższy niż 2 lata, pozwolenie na pobyt stały jest anulowane. 18

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Odnawianie pozwoleń na pobyt i pracę Pozwolenie na pobyt i pracę w Norwegii jest ważne przez okres 1 roku. Po upływie tego czasu należy je odnowić, zgłaszając się na komisariat policji odpowiednio wcześniej przed upływem ważności dokumentu i uiszczając stosowną opłatę. Zwykle formalność tę można załatwić na najbliższym komisariacie. Imigracja członków rodziny Pozwolenie na przyjazd i zamieszkanie w Norwegii członka rodziny imigranta wydaje się z reguły małżonkom, dzieciom oraz starszym, samotnym rodzicom imigranta. Aby móc otrzymać takie pozwolenie, osoba przebywająca w Norwegii musi być zdolna do finansowego utrzymania członka rodziny. O pozwolenie na przyjazd ubiega się sama osoba zainteresowana, składając odpowiedni wniosek w najbliższym przedstawicielstwie Królestwa Norwegii (np. w konsulacie). Następnie placówka ta przesyła wniosek do Norwegii, a krewny wnioskodawcy zostaje wezwany na komisariat policji w celu udzielenia dalszych informacji. Aby uzyskać więcej informacji na temat tego, kto z rodziny może ubiegać się o pozwolenie na imigrację do Norwegii, należy skontaktować się z Wydziałem Imigracyjnym (UDI), który decyduje o ewentualnym przyjęciu wniosku o wydanie pozwolenia na przyjazd. Wizy pobytowe Jeżeli któryś z członków rodziny imigranta pragnie uzyskać wizę w celu złożenia mu wizyty, musi ubiegać się o tzw. wizę pobytową w przedstawicielstwie Królestwa Norwegii w kraju rodzinnym. Wiza pobytowa jest zwykle wydawana na okres do 3 miesięcy. Wiza ta uprawnia do wjazdu na teren wszystkich państw-sygnotariuszy układu z Schengen. Wiza wydana w innym państwie, które ratyfikowało układ, również uprawnia do wjazdu do Norwegii. Ważne jest, aby osoby chcące odwiedzić krewnego w Norwegii rozpoczęły procedurę wizową na długo przed planowaną wizytą oraz, aby opuściły obszar Schengen przed wygaśnięciem wizy. Obywatelstwo O przyznanie obywatelstwa norweskiego może ubiegać się każda osoba mieszkająca w Norwegii przez co najmniej 7 lat. Inne zasady przyznawania obywatelstwa dotyczą dzieci i osób pozostających w związku małżeńskim z obywatelem norweskim. Inne informacje dotyczące pobytu w Norwegii Więcej informacji na temat prawa pobytu w Norwegii można uzyskać: • pod numerem policji: 02800, • pod adresem: www.politi.no – tutaj spis numerów do wszystkich komisariatów policji na terenie Norwegii, • kontaktując się z Norweską Dyrekcją ds. Informacji Imigracyjnej dla Wnioskodawców (nr: 23 35 16 00), wysyłając e-maila na adres: [email protected] lub zapoznając się z zawartością strony: www.udi.no Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

19

Poszukiwanie pracy Norwegia to najbardziej otwarty na pracowników z Polski kraj Skandynawii. Pomimo tego, że Norwegia nie jest członkiem Unii Europejskiej, a na pracę w niej potrzebne jest zezwolenie, nie jest jednak krajem niedostępnym. Wręcz przeciwnie, stanowi ona jeden z najpopularniejszych celów na wyjazdowej mapie Europy. Władze tego państwa wprowadziły daleko idące ułatwienia dla osób, które zamierzają tam pracować. To również jeden z najzamożniejszych krajów naszego kontynentu. Znalezienie dobrej pracy w Norwegii oznacza także bardzo dobre zarobki. W Norwegii obowiązuje pozwolenie na pracę. Legalnie można przebywać w tym kraju 3 miesiące. Jeżeli chcemy poszukać pracy, powinniśmy zarejestrować się w urzędzie pracy. W takiej sytuacji legalny pobyt może trwać nawet pół roku. Pozwolenie na pracę i pobyt można dostać tylko wtedy, gdy znajdzie się już pracodawcę. Wówczas należy złożyć na komisariacie wniosek o zezwolenie na pobyt wraz z możliwością podjęcia pracy. Taki wniosek można złożyć jeszcze w kraju, w konsulacie lub ambasadzie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zrobił to za nas pracodawca. Do wniosku trzeba koniecznie dołączyć ofertę pracy i opis warunków pracy oraz wynagrodzenia. Podczas oczekiwania na pozwolenie nie można legalnie pracować. Dużą barierę dla potencjalnych pracowników stanowi język. Chociaż znajomość języka angielskiego jest w Norwegii powszechna, to na większości stanowisk wymagana jest podstawowa znajomość norweskiego. Wyjściem dla osób, które nie znają języka, są agencje pośrednictwa, które mają gotowe oferty i są odpowiedzialne za kontakty z pracodawcą. Istnieje kilka sposobów poszukiwania pracy. Szukając pracy na własną rękę, warto wiedzieć, że Norwegowie przywiązują dużą wagę do referencji poprzednich pracodawców. Najłatwiej znaleźć pracę jeszcze w Polsce. Na naszym rynku działa mnóstwo agencji pośrednictwa organizujących wyjazdy do Norwegii. Agencja pośrednictwa pracy wymaga dokładnego sprawdzenia (powinna posiadać licencję oraz wpis do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia). Przed wyjazdem koniecznie należy podpisać umowę z pośrednikiem. Ofert pracy warto szukać także w Polskim Urzędzie Pracy, a zwłaszcza w oddziałach wojewódzkich, które albo mają informację o rekrutacji, albo same ją przeprowadzają. Będąc już w Norwegii, warto zarejestrować się w tamtejszym urzędzie pracy. Wystarczy do tego paszport. Umożliwi to legalny pobyt aż przez 6 miesięcy. W rządowym centrum ds. pracy Aetat można uzyskać informacje dotyczące aktualnych ofert pracy. Ponadto biura pracy zapewniają osobom szukającym pracy dostęp do komputerów, Internetu oraz dostęp do telefonu, faksu i fotokopiarek.

20

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Jak w większości krajów Europy, działa tu system EURES. Dysponuje on siecią doradców i bazą danych ofert pracy w całej Europie. Większość ofert pracy publikowanych jest w Internecie. Swoje strony przeznacza na ten cel także największa tamtejsza gazeta codzienna, czyli „Aftenposten”. Dziennik posiada też wersję internetową. W Norwegii można znaleźć pracę sezonową: przy zbieraniu owoców, remontach, pomocy w gospodarstwie. Kraj ten czeka jednak głównie na specjalistów. Pracę znajdą tam lekarze, pracownicy przemysłu rybnego, robotnicy leśni, budowlańcy lub osoby zajmujące się wydobyciem ropy. Poszukiwani są cieśle i stolarze. Dużą szansę na pracę mają pomoce domowe, mechanicy i ogrodnicy oraz operatorzy maszyn. W związku z dużą ilością Polaków, którzy już pracują w Norwegii, więcej pracy mają tłumacze języka norweskiego i nauczyciele tego języka. Niektóre firmy organizują bowiem kursy doszkalające dla swoich polskich pracowników. Osoby z wyższym wykształceniem, szukające dobrej i prestiżowej pracy muszą znać dobrze język norweski. Tego wymogu nie muszą często spełniać najbardziej poszukiwani specjaliści. Należą do nich lekarze, informatycy i niektórzy inżynierowie. Bardzo ciężkim, ale i bardzo dobrze płatnym zajęciem jest praca na platformach wiertniczych. Niełatwo jednak o pracę w tym sektorze. Poszukiwani są wykwalifikowani pracownicy. Ze względu na bardzo wysokie zarobki, jest to praca zarezerwowana głównie dla Norwegów. Nie jest to sektor, który cierpi na brak rąk do pracy. Przydatne strony internetowe http://www.nav.no – strony norweskiego urzędu pracy

http://www.jobbverkstedet.no – oferty pracy, linki do stron gazet i uniwersytetów

http://www.gulesider.no – lista norweskich agencji pośrednictwa

http://www.jobbnord.no/index.html – miejsca pracy w państwowych instytucjach

http://www.aftenposten.no

http://www.jobline.no

http://iccstaff.pl

http://www.jobworld.no – branża IT

http://easyjob.pl http://www.stepstone.no http://www.norwegian.pl http://www.adecco.pl

http://www.manpower.no – giełdy pracy czasowej

http://www.stillinger.no

http://www.fin.no

http://www.unginfo.oslo.no – informacja na temat pracy sezonowej dla studentów w przedszkolach (nie tylko latem), muzeach i innych instytucjach

http://www.jobnew.no/index.htm http://www.nokaut.no – informacje dotyczące uznawalności kwalifikacji

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

21

Zasady zatrudnienia Aby rozpocząć pracę, trzeba podpisać z pracodawcą umowę zawierającą opis obowiązków, wysokość wynagrodzenia, zakres godzin oraz zasady rozwiązania stosunku pracy. Wysokość zarobków i warunki pracy Duże zarobki to jeden z powodów popularności tego kraju. Nie ma tu ustalonych stawek pensji minimalnej. Wysokość płacy określana jest przez związki zawodowe i pracodawców w specjalnych umowach dwustronnych. Norweskie prawo nakłada obowiązek traktowania pracowników z innych krajów w identyczny sposób, jak traktuje się pracowników miejscowych. Nie mogą oni otrzymywać niższej płacy, ani pracować przez więcej godzin. Każdy pracownik otrzymuje regularne wynagrodzenie. Większość pracodawców wpłaca pensję na konto bankowe pracownika. Pracodawca musi także otrzymać kartę podatkową swego pracownika, a następnie dokonać odpowiednich potrąceń podatków oraz składek emerytalnych przed wypłaceniem należności. Minimalne stawki w budownictwie zaczynają się od 120 koron za godzinę (około 55 zł). Z biegiem czasu zarobimy nawet 70 zł – taką stawkę otrzymują przeciętnie robotnicy wykwalifikowani. Miesięczne wynagrodzenie wynosi najczęściej 16 – 17 tys. koron. Osoby sprzątające mogą zarobić około 13 tys. koron. Ci, którym pracodawca zapewnia wyżywienie lub zakwaterowanie, muszą liczyć się z odpowiednio niższymi stawkami wynagrodzenia. Sporo można zyskać, pracując w nadgodziny. Za nadgodziny uważa się pracę na tym samym stanowisku powyżej 9 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo. Za nadgodziny przypadające w ciągu dnia otrzymamy 40% więcej pieniędzy. Praca w nocy jest uregulowana innymi przepisami. W takiej sytuacji za nadgodziny uważa się czas pracy przekraczający 36 lub 38 godzin tygodniowo. Za pracę po 21:00 dostaniemy podwójną stawkę. Zgodnie z normami czas pracy nie powinien przekraczać 9 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Co ciekawe, osoby, które pracują na noc lub o różnych porach, mają prawo żądać skrócenia tygodnia pracy do 36 – 38 godzin. Każdemu pracownikowi przysługuje 25 dni płatnego urlopu wypoczynkowego. W Norwegii wlicza się soboty do wymiaru urlopu. W okresie letnim każdy ma prawo do 3 tygodni urlopu bez przerwy. Norwegowie mają opinię uczciwych i dobrych pracodawców. Skandynawowie mają nieco odmienną mentalność niż Polacy – większą wagę przywiązują do dokładności niż szybkości pracy. 22

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Uznawanie dyplomów Norweska Agencja ds. Zapewnienia Jakości w Edukacji (NOKUT) udziela informacji o uznawalności wykształcenia wyższego zdobytego za granicą. Do agencji NOKUT należy składać wnioski o uznanie zagranicznego stopnia naukowego/dyplomu. NOKUT współpracuje z siecią podobnych ośrodków w innych krajach członkowskich UE/EOG. Dodatkowe informacje i formularze aplikacyjne można uzyskać, kontaktując się z agencją. Zapytania dotyczące uznawalności danego rodzaju wykształcenia wyższego, nabytego w innym kraju członkowskim UE/EOG, można również kierować bezpośrednio do właściwej uczelni/uniwersytetu w Norwegii. Informacje ogólne dotyczące uznawalności wykształcenia średniego/wyższego nabytego za granicą można też uzyskać w Ministerstwie Oświaty (Statens Utdanningskontor) w danym kraju. Informacje o kształceniu zawodowym są udzielane przez zarząd regionalny/Urząd ds. Kształcenia Zawodowego w administracji okręgowej (Yrkesopplærings nemda/fagoppaeringskontoret). Adresy i numery telefonów administracji okręgowych można znaleźć pod adresem: www.norge.no Autoryzacja i potwierdzenie: • Statens Autorisasjonskontor For Helsepersonell (SAFH) – biuro ds. autoryzacji personelu medycznego; udziela uprawnień do pracy w sektorze świadczeń medycznych. • Kredittilsynet – norweski organ nadzoru finansowego; udziela upoważnień księgowym, agentom nieruchomości, agencjom egzekucji długów i specjalistom ds. rachunkowości. • Mattilsynet – urząd ds. żywności; udziela uprawnień weterynarzom i biologom morskim. • Tilsynsradet for advokatvirksomhet – organ nadzorczy ds. praktyk prawnych; udziela upoważnień dla prawników. • Sjøfartsdirektoratet – urząd ds. morskich; udziela upoważnień dla wielu zawodów w sektorze morskim. • Luftfartstilsynet – urząd ds. lotniczych; udziela upoważnień pilotom i technikom lotniczym. Bezrobocie Osobom bezrobotnym w Norwegii przysługuje zasiłek. Aby go otrzymać, należy spełnić kilka warunków, np. aktywnie szukać nowej pracy. Więcej informacji na temat zasad przyznawania świadczenia oraz innych porad można uzyskać w miejscowym przedstawicielstwie Aetat.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

23

Ubezpieczenie społeczne Systemy ubezpieczeń Ubezpieczeniem społecznym są objęte wszystkie osoby pracujące i płacące podatki w Norwegii (składkę na ubezpieczenie potrąca z pensji pracodawca), a także osoby niezatrudnione w Norwegii, lecz posiadające prawo pobytu na okres co najmniej roku. Świadczenia przyznawane w ramach ubezpieczenia społecznego obejmują m.in.: emerytury, renty, rehabilitację, odszkodowania za obrażenia powstałe w wyniku wypadku przy pracy, zasiłki na dziecko, płatny urlop macierzyński. Zasiłek dla bezrobotnych Aby móc ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych w Norwegii, trzeba być zarejestrowanym w urzędzie pracy, zdolnym do podjęcia pracy i otwartym na propozycje pracy. Norwegowie nie wymagają wykazania się odpowiednim okresem ubezpieczenia. Trzeba jedynie osiągnąć dochód w wysokości 1,5-krotności określonej podstawy wymiaru w ostatnim roku kalendarzowym albo przynajmniej średnią roczną tej podstawy w okresie 3 ostatnich lat. 104 tygodnie to okres, przez jaki maksymalnie zasiłek dla bezrobotnych może być wypłacany. Wypłata zasiłku dla bezrobotnych z innego kraju EOG podczas poszukiwania pracy w Norwegii (E-303): • Bezrobotni, którym w kraju zamieszkania zasiłek dla bezrobotnych przysługiwał przez okres co najmniej 4 tygodni przed jego opuszczeniem, mogą skorzystać z przeniesienia takiego zasiłku i jego wypłaty w Norwegii. Należy tylko poinformować lokalny Urząd Pracy w swoim kraju o zamiarze poszukiwania pracy w Norwegii oraz wypełnić standardowy formularz, który zostanie przekazany do Urzędu Pracy odpowiednio wcześnie przed wyjazdem. • Wszyscy, którym w kraju zamieszkania wypłata zasiłków przysługuje przez okres 3 miesięcy, otrzymają przed wyjazdem formularz E-303, który w ciągu 7 dni po przybyciu do Norwegii powinni przedłożyć w najbliższym biurze pośrednictwa pracy, celem rejestracji. W przypadku rejestracji po okresie 7 dni od opuszczenia kraju zamieszkania, zasiłek będzie naliczany od daty rejestracji. • W przypadku nieznalezienia pracy w Norwegii, osoba, która jej poszukiwała i otrzymywała zasiłek dla bezrobotnych z innego kraju EOG, musi wrócić do kraju zamieszkania przed upływem 3 miesięcy. W innym wypadku straci prawo do zasiłku.

24

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Przeniesienie zasiłku dla bezrobotnych z innego kraju EOG (E-301): • Osoba, która staje się bezrobotna w Norwegii i jednocześnie nie spełnia lokalnych wymogów, by otrzymać zasiłek dla bezrobotnych, może ubiegać się o przeniesienie wszelkich praw, uzyskanych przez nią w innym kraju EOG, do Norwegii. Wówczas osoba ta musi wypełnić formularz E-301 wydany w kraju, gdzie pracowała przez okres ostatnich 3 lat i złożyć wniosek dotyczący zasiłku dla bezrobotnych w lokalnym biurze pośrednictwa pracy w Norwegii. Osoba planująca wyjazd z Norwegii i potrzebująca norweski formularz E-301 powinna skontaktować się z lokalnym biurem pośrednictwa pracy celem otrzymania formularza aplikacyjnego. • Dodatkowe informacje można uzyskać w lokalnym biurze pośrednictwa pracy. Można się również zarejestrować jako osoba poszukująca pracy w serwisie internetowym pod adresem: www.nav.no Norweski System Ubezpieczenia Społecznego (Folketrygden): • Powyższa usługa jest dostępna tylko w języku norweskim i wymagane jest posiadanie norweskiego numeru ID lub numeru D. Osoba, która znalazła się na przymusowym urlopie bezpłatnym, powinna skontaktować się z najbliższym biurem pośrednictwa pracy celem uzyskania informacji o prawie do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. Ubezpieczenie społeczne Przepisy EOG porządkują w poszczególnych krajach członkowskich prawa dotyczące ubezpieczenia społecznego tak, aby zapewnić ciągłość ubezpieczenia. Osoby pracujące w Norwegii (a zasadniczo także ich najbliższa rodzina) mają te same prawa, co obywatele norwescy. W odpowiednich przypadkach przysługują im ubezpieczenia społeczne na wypadek choroby bądź inwalidztwa, zasiłki macierzyńskie, opiekuńcze oraz emerytury. W Norwegii wszystkie osoby mieszkające na stałe w tym kraju mają prawo do korzystania z usług lekarza rodzinnego, wyznaczonego do udzielania konsultacji medycznych. Więcej informacji na temat ubezpieczeń społecznych można uzyskać w biurze pośrednictwa pracy lub w witrynie: www.nav.no Obrażenia powstałe w wyniku wypadku przy pracy Osoby zatrudnione w Norwegii są ubezpieczane przez pracodawcę na wypadek jakiegokolwiek wypadku przy pracy. W razie takiego wypadku osoba poszkodowana (lub jej pracodawca) powinna skontaktować się z Norweską Inspekcją Pracy. Ubezpieczenie zdrowotne Zaleca się wykupienie ubezpieczenia kosztów leczenia oraz NW (od następstw nieszczęśliwych wypadków) jeszcze przed planowanym wyjazdem za granicę.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

25

Urlopy Na podstawie Ustawy o urlopach wypoczynkowych, pracownikom przysługuje prawo do 21 dni urlopu w roku. Jednakże większość pracowników ma prawo do 25 dni urlopu. Nie jest to jeszcze ustawowe prawo, lecz porozumienie pomiędzy partnerami społecznymi wynikające z uzgodnień płacowych. Urlop wypoczynkowy Pracownikom przysługuje prawo do 25 dni urlopu wypoczynkowego w roku i prawo do wynagrodzenia za ten czas. Soboty, choć normalnie wolne od pracy, są również liczone jako dni robocze. Pracownikom powyżej 60 roku życia przysługuje dodatkowo tydzień urlopu (6 dni). Prawo do wynagrodzenia za czas urlopu wypracowuje się w roku kalendarzowym przed rozpoczęciem danego roku urlopowego. Osoba, która była bezrobotna w poprzednim roku kalendarzowym, ma także prawo do urlopu, jednak bez prawa do wynagrodzenia (urlop bezpłatny). Wynagrodzenie za czas urlopu wynosi 10,2% pensji w roku poprzedzającym rok urlopowy, a dla osób, które mają powyżej 60 lat 12,5%. Jeżeli umowa o pracę zostanie rozwiązana, należne świadczenia z tytułu płatnego urlopu są wypłacane wraz z ostatnią wypłatą wynagrodzenia. W okresie od 1 czerwca do 30 września każdy ma prawo do wzięcia 3 tygodni urlopu bez przerw. Można zażądać wykorzystania reszty przysługującego urlopu w całości, jak również można wymagać od pracodawcy poinformowania o rozpoczęciu okresu wykorzystania urlopów wypoczynkowych na dwa miesiące naprzód. Urlop macierzyński/rodzicielski Urlop ten może trwać nawet 12 miesięcy. Istnieją 2 warianty: 100% pensji przez 42 tygodnie lub 80% przez cały rok. Urlop dla ojców Od 1993 roku istnieje w Norwegii instytucja father quota, dzięki której ojcom przysługują 4 tygodnie urlopu. Pozostałą część urlopu macierzyńskiego rodzice mogą wykorzystać, dzieląc się nim. Jeśli matka jest kobietą samotnie wychowującą dziecko (lub jeśli ojciec dziecka nie ma uprawnień rodzicielskich), to urlop w całości może wykorzystać matka. Warunkiem uzyskania świadczeń prorodzinnych jest pozostawanie matki w stosunku zatrudnienia przez co najmniej 6 miesięcy w ciągu ostatnich 10 miesięcy przed porodem. Jej dochód w okresie, w którym prawa rodzicielskie są skumulowane, musi natomiast przekraczać minimum, to jest połowę rocznej kwoty bazowej ubezpieczenia społecznego. Planując zatem skorzystanie z urlopu macierzyńskiego – przyszła matka (lub przyszły ojciec) powinna powiedzieć o tym swemu pracodawcy i wcześniej wykorzystać przysługujący jej (lub mu) urlop wypoczynkowy. 26

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Ponadto, po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, przez 2 lata (104 tygodnie) matka podlega szczególnej ochronie w zakładzie pracy polegającej na redukcji czasu pracy: do 50, 60, 75, 80, 90% czasu pracy lub pełny czas, jeśli taka jest wola matki. Wynagrodzenie w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego oblicza się według zasad obowiązujących przy obliczaniu zasiłku chorobowego. To świadczenie nie może jednak przekraczać sześciokrotnej wysokości kwoty bazowej ubezpieczenia społecznego. Natomiast możliwość pełnego wynagrodzenia za okres urlopu macierzyńskiego zależy od pracodawcy. Urlop macierzyński w przypadku adopcji dziecka Urlop trwa 39 tygodni (195 dni) z zachowaniem wynagrodzenia w wysokości 100% lub 245 dni – z zachowaniem wynagrodzenia 80%. Jeśli kilkoro dzieci zostało adoptowanych w tym samym czasie, wówczas urlop obejmuje po 25 dni na każde dziecko ze 100% odpłatnością lub 35 dni – z odpłatnością zredukowaną. Ponadto rodzicom przysługuje bezpłatny urlop rodzicielski w wymiarze 1 roku na każde z dzieci (po zakończeniu urlopu macierzyńskiego), a 2 lata dla osoby samotnie wychowującej dziecko. Świadczenia macierzyńskie nie mają zastosowania w odniesieniu do adopcji dziecka współmałżonka. Rodzicom przysługują dni wolne w przypadku: • choroby dziecka: w wieku poniżej 12 lat lub dziecka chronicznie chorego (na przewlekłą chorobę) albo niepełnosprawnego poniżej 16 roku życia. Każde z rodziców ma prawo do płatnego okresu nieobecności w pracy do 10 dni w ciągu roku, • sprawowania opieki nad dwojgiem dzieci – 15 dni płatnej nieobecności w pracy, • samotnego wychowywania dziecka (bez względu na płeć tej osoby) – 20 dni, a wychowywania dwojga dzieci – 40 dni. Szczególne przepisy chronią kobiety przed rozwiązaniem umowy o pracę w sytuacji, gdy jest ona w ciąży, w przypadku adopcji dziecka i w czasie urlopu wychowawczego, szczególnie w ciągu pierwszego roku korzystania z takiego urlopu. Kobiety mają zagwarantowaną możliwość powrotu (po zakończeniu urlopu wychowawczego) na poprzednio zajmowane stanowisko pracy. Emerytura Osoby, które pracowały w przynajmniej dwóch krajach EOG, mogą gromadzić prawa do emerytur z poszczególnych krajów. Dodatkowych informacji udziela biuro pośrednictwa pracy lub jego zagraniczna sekcja (NAV Utland).

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

27

Podatki W Norwegii obowiązuje podatek progresywny, co oznacza, że stawki podatku wzrastają wraz z wysokością dochodu. Po rozpoczęciu pracy trzeba jak najszybciej postarać się o kartę podatkową (skattekort). Dopóki nie zostanie ona dostarczona do pracodawcy, ten będzie zmuszony odprowadzać aż 50% naszych zarobków na zaliczkę z tytułu należnego podatku. Aby otrzymać kartę podatkową, trzeba zwrócić się do Urzędu Podatkowego w miejscu zamieszkania. Należy zabrać z sobą następujące dokumenty: • ważny paszport – dla obywateli krajów należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub obywateli Szwajcarii uznaje się również inny dokument tożsamości, o ile jest on uznawany jako dokument podróżny w krajach Unii Europejskiej, • pozwolenie na pobyt lub pracę, • umowę o pracę/kontrakt zatrudnienia z norweskim pracodawcą, • twój norweski D-nummer lub pesel norweski (fødselsnummer), jeżeli masz taki numer. Pesel norweski (fødselsnummer) lub D-nummer Numer rejestracyjny: D-nummer lub PESEL norweski (fødselsnummer) otrzymuje się podczas pierwszego starania się o kartę podatkową. Ten numer jest nadrukowany na karcie podatkowej i służy do identyfikacji osoby u norweskich władz publicznych. Jest on również potrzebny przy zakładaniu konta bankowego w Norwegii. Należy mieć konto bankowe w Norwegii, na które pracodawca będzie mógł wpłacać pensje pracownika i na które władze norweskie później będą mogły przekazać ewentualną nadwyżkę wpłaconego podatku. Ponadto powinno się używać numeru D lub norweskiego numeru PESEL (fødselsnummer) za każdym razem, gdy przyjeżdża się do Norwegii do pracy. Trzeba także podać ten numer w czasie starania się o nową kartę podatkową. Osoby pracujące w Norwegii na podatki przeznaczają średnio 30%. Stawka podatku zawiera jednak także ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Podatek dla każdej osoby jest wyliczany indywidualnie. Uwzględniane są różne czynniki. Wysokość podatku wynika z kalkulacji wysokości oczekiwanego dochodu, a płaci się go w roku bieżącym. W Norwegii rok podatkowy to rok kalendarzowy.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

29

Klasyfikacja podatników Podatnicy są klasyfikowani w dwóch kategoriach: • klasa 1 – obejmuje osoby o wolnym stanie cywilnym i większość par małżeńskich, w których oboje małżonkowie mają źródło przychodu, • klasa 2 – obejmuje rodziców samotnie wychowujących dzieci i pary małżeńskie, w których tylko jedno z małżonków ma źródło dochodu. Rezydencja podatkowa Osoba fizyczna, bez względu na narodowość, jest uznawana za rezydenta podatkowego Norwegii dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych, jeśli jej pobyt w Norwegii przekroczył 183 dni w 12-miesięcznym okresie lub 270 dni w jakimkolwiek 36-miesięcznym okresie. Norweska rezydencja podatkowa osoby opuszczającej Norwegię będzie natomiast przerwana, jeśli pobyt danej osoby wyniósł mniej niż 61 dni w roku wyjazdu, zakładając, że osoba nie posiada do swojej dyspozycji domu w Norwegii (własnego lub wynajętego). Ponadto osoba uznana za rezydenta podatkowego Norwegii jest zobowiązana zadeklarować i opodatkować swoje światowe dochody w tym kraju, a osoba traktowana jako nierezydent podatkowy Norwegii zapłaci podatek tylko od dochodów ze źródeł położonych w Norwegii. Zakres opodatkowania W Norwegii wszystkie rodzaje dochodów z pracy najemnej (zarówno w naturze, jak i w gotówce) podlegają opodatkowaniu, włączając zapewnione przez pracodawcę mieszkanie, telefon (jeśli wartość tego świadczenia przekracza kwotę 1 tys. NOK rocznie), samochód służbowy oraz koszty podróży (w części, w jakiej podlegają opodatkowaniu). Deklaracja podatkowa W Norwegii podatek jest naliczany na podstawie dochodu osiąganego w danym roku, tzn. potrącenia z pensji stanowią zaliczki z tytułu przewidywanej kwoty należnego podatku. Do 30 kwietnia każdego roku pracownik jest zobowiązany złożyć deklarację podatkową. Można starać się o przedłużenie terminu dostarczenia zeznania podatkowego. Należy wówczas wysłać pisemną prośbę do Urzędu Podatkowego w odpowiednim czasie przed upływem terminu wraz z dokładnym uzasadnieniem potrzeby przedłużenia terminu. Istnieją 4 sposoby, na które możemy wysłać nasze zeznanie podatkowe do Urzędu Podatkowego: • • • •

30

poprzez Internet – tutaj można dokonać zmian oraz uwzględnić dodatkowe odliczenia, poprzez sms – można tylko zatwierdzić już gotowe wyliczenia Urzędu Skarbowego, telefonicznie, dzwoniąc pod numer 815 22 012 – tu można dokonać tylko niewielkich zmian, wysłanie pocztą lub osobiste dostarczenie oryginalnego rozliczenia otrzymanego od Urzędu Podatkowego. W tym przypadku również można dokonać wszelkich zmian oraz odliczeń.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Deklaracja podatkowa jest zazwyczaj wcześniej wypełniana przez Urzędy Podatkowe i przesyłana na adres płatnika na przełomie marca i kwietnia. Przed odesłaniem deklaracji do Urzędu Podatkowego należy sprawdzić wszystkie dane w formularzu. W tym celu trzeba zapoznać się z deklaracją płatności i potrąceń, wystawianą przez pracodawcę (osoba powinna otrzymać te dane już w styczniu od pracodawcy) oraz innymi odpowiednimi dokumentami z banku. Jeżeli dane te są błędne, należy poprawić zeznanie podatkowe. Wraz z formularzem deklaracji podatkowej płatnik podatku otrzymuje również ulotkę w języku norweskim, zawierającą instrukcje wypełniania formularza. Po pomoc przy wypełnianiu deklaracji podatkowej można zwrócić się także do lokalnego Urzędu Podatkowego. Aktualne stawki podatkowe i wysokości ulg oraz dodatkowe informacje dotyczące opodatkowania można uzyskać w Centralnym Biurze Podatkowym dla Cudzoziemców (Sentralskattekontoret for Utenlandssaker) lub w Urzędzie Podatkowym w Oslo (Oslo Likningskontor). Gdy urząd rozpatrzy zeznanie podatnika, osoba otrzymuje roczne rozliczenie podatkowe, gdzie zawarte są informacje o wysokości dochodu, od którego naliczony został podatek, ile podatku pracodawca odprowadził od pensji i czy finalnie podatnik wpłacił za dużo czy za mało podatku. Roczne rozliczenie podatkowe Urząd Podatkowy przesyła w czerwcu lub w październiku. W przypadku, gdy podatnik zapłacił za mało podatku, Urząd Podatkowy prześle pocztą blankiet dla wpłaty podatku. Odwołanie Podatnik może się odwoływać od decyzji władz podatkowych dotyczących naliczonego podatku. Jeżeli osoba otrzyma roczne rozliczenie podatkowe w czerwcu, to termin złożenia odwołania przypada na 10 sierpnia. Jeżeli władze skarbowe prześlą podatnikowi roczne rozliczenie podatkowe w październiku, to termin wniesienia odwołania wynosi 3 tygodnie po wysłaniu tego rozliczenia. Odwołanie składa się do Urzędu Skarbowego i należy podać, co i dlaczego jest błędne w zeznaniu. Jeśli władze skarbowe przyznają rację podatnikowi, wówczas osoba otrzyma nowe roczne rozliczenie podatkowe. Przedterminowe rozliczenie podatkowe Osoba, która przebywa w Norwegii krócej niż 183 dni, może poprosić Urząd Skarbowy o rozliczenie podatku przed wyjazdem z Norwegii, informując jednocześnie Urząd Skarbowy, kiedy zamierza opuścić Norwegię. Trzeba wypełnić formularz zeznania podatkowego (selvangivelsesblankett) i mieć z sobą zaświadczenie od pracodawcy dotyczące: • pensji brutto zarobionej w Norwegii, • ewentualnych innych świadczeń pokrytych przez pracodawcę, • kwoty zapłaconego podatku. Urząd Podatkowy obliczy, ile podatku dana osoba powinna była zapłacić i wkrótce potem otrzyma ona roczne rozliczenie podatkowe. Ważne jest także poinformowanie Urzędu Skarbowego o adresie zamieszkania w kraju rodzinnym (jeśli osoba wyjeżdża z powrotem do kraju rodzinnego) zanim otrzyma zeznanie podatkowe i/lub roczne rozliczenie podatkowe.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

31

Rozliczenie dochodu Podatek dochodowy od osób fizycznych jest w Norwegii podzielony na 2 źródła: • podatek państwowy (najwyższy podatek klasa 1 i 2) – oparty na dochodzie osobistym (przychody brutto), • ryczałtowy, komunalny – oparty na tzw. zwykłym dochodzie. Dochód i zwolnienia podatkowe, które tworzą podstawę opodatkowania, są podzielone na 3 kategorie: • dochód osobisty, czyli: pensja, świadczenia pracownicze, składki na ubezpieczenie emerytalne, • dochód kapitałowy, czyli dochód z: odsetek, zysków kapitałowych, dywidend, • dochód z nieruchomości. Uwaga! W Norwegii małżonkowie podlegają opodatkowaniu oddzielnie od swoich dochodów, z wyjątkiem dochodu z zysków kapitałowych. Jeśli oboje małżonkowie są norweskimi rezydentami podatkowymi, dochód taki, jak dochód z inwestycji, odliczenia związane z zapłaconymi odsetkami, składki na ubezpieczenie emerytalne oraz dochód z posiadanego majątku jest alokowany do małżonka, który zgodnie z posiadaną dokumentacją jest prawnym właścicielem/zarządcą w stosunku do np. banku czy instytucji ubezpieczeniowej. Małżonkowie mogą jednak zaalokować te przychody zgodnie ze swoim życzeniem. Wysokość podatku w 2008 roku • od zwykłego dochodu – 28%, • od dochodów osobistych – 9% dla podatników klasy 1 i 2, jeśli dochód przekracza kwotę 420 tys. NOK, zaś 12%, gdy dochód przekracza kwotę 682,500 NOK, • od dochodu kapitałowego – podatek państwowy i komunalny. Wysokość podatku kapitałowego komunalnego wynosi 0,7%, a podatek państwowy od dochodu kapitałowego wynosi 0,2% oraz 0,4%. Maksymalnie można zapłacić 1,1% podatku od dochodu kapitałowego. W przypadku, gdy całkowity podatek przekracza więcej niż 80% zwykłego dochodu netto, podatek kapitałowy państwowy i podatek kapitałowy komunalny powinien być zmniejszony. Jednak podatek na dochodzie netto powyżej 1 mln NOK nie może być pomniejszony poniżej 0,8% pozostającego dochodu.

32

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Ulgi podatkowe Przy składaniu rocznego zeznania podatkowego istnieje możliwość wspólnego rozliczania małżonków (lub partnerów), jest także szereg zniżek, z których można skorzystać: • pracownik jest uprawniony do standardowej ulgi, dzięki której może pomniejszyć osiągnięty dochód o 36% (limit obowiązujący to 67 tys. NOK), • obcokrajowiec pracujący w Norwegii tymczasowo, np. przez 2 lata lub mniej, jest uprawniony do standardowej ulgi polegającej na pomniejszeniu wynagrodzenia do opodatkowania o 10% (kwota tego odliczenia nie może przekroczyć 40 tys. NOK). To odliczenie zastępuje jednak wszystkie inne odliczenia poza standardową ulgą, dzięki której można pomniejszyć osiągnięty dochód o 36%, • można wystąpić o obniżenie klasy podatkowej. Jest to możliwe, o ile współmałżonek nie zarabia więcej niż 1G, czyli 66 812 NOK rocznie. Jeżeli współmałżonek przebywa w Polsce, trzeba przedstawić dokumenty potwierdzające związek małżeński lub konkubinat oraz wspólne miejsce zamieszkania, jak i wysokość dochodów lub ich brak, • można odliczyć 28% wartości odsetek od kredytu mieszkaniowego, • mając bankowy rachunek BSU (rachunek oszczędnościowy na mieszkanie), można odliczyć 20% zgromadzonej tam kwoty, • przysługuje ulga dla rodziców związana z wydatkami na opiekę nad dziećmi do lat 12 (limit wydatków do odliczenia wynosi 25 tys. NOK na jedno dziecko i jest podnoszony o 15 tys. NOK na każde następne dziecko będące na utrzymaniu rodziców), • można odliczać koszty dojazdów do pracy własnym samochodem, jeśli przekraczają kwotę 12,800 NOK, • można odliczać składki wpłacane do związków zawodowych (limit: 3,150 NOK), • ponadto indywidualni podatnicy są uprawnieni do standardowej ulgi związanej z klasą podatkową. Będąc podatnikiem w klasie 1, przysługuje kwota odliczenia 38,850 NOK, natomiast w klasie 2 odliczenie to wynosi 77,700 NOK. Dzieci i podatki • Dzieci w wieku 13-16 lat z własnym dochodem muszą wypełnić i wysłać własne rozliczenie podatkowe. Przepisy te dotyczą również dochodów uzyskanych na frikortet lub/oraz z rodzinnej działalności gospodarczej. Dzieci, które mają 17 lub więcej lat, muszą wypełnić i wysłać rozliczenie podatkowe dla wszystkich dochodów oraz majątku, wliczając barnepensjon, • foreldrefradraget – odliczenie za opiekunkę do dzieci poniżej 12 roku życia (wydatki na SFO, opiekunkę do dziecka, przedszkole i podobne) wynosi maksymalnie 25 tys. NOK na pierwsze dziecko i 5 tys. NOK na każde następne, • jeżeli dzieci uczęszczają do prywatnego przedszkola lub mają prywatną opiekunkę, należy samemu wpisać odliczenie. Komunalne przedszkola lub SFO z reguły są już ujęte we wstępnie wypełnionym zeznaniu, • można ubiegać się o odliczenia za dowozy dziecka do przedszkola, SFO lub opiekunki, 1,4 NOK za kilometr (jeśli droga do przedszkola nie leży na trasie do pracy). Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

33

Konflikt rezydencji podatkowej W przypadku, gdy Polak, który jest polskim rezydentem podatkowym, zostaje również uznany za rezydenta podatkowego przez norweskie władze skarbowe, powstały konflikt rezydencji zostaje rozwiązany na podstawie polsko-norweskiej konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania. Podatek VAT Podstawowa stawka podatku VAT od 01 stycznia 2005 roku wynosi 25%. Dolny próg dla rejestracji w rejestrze VAT to 50 tys. NOK w okresie 12 miesięcy. Rejestracji należy dokonać w: Oslo fylkesskattekontor Fred Olsensgt 11, 0152 Oslo tel: +47 24 14 84 00 [email protected] Jeżeli działalność jest prowadzona poza Oslo, należy się skontaktować z lokalnym Urzędem Podatkowym. Deklaracje VAT należy składać co 2 miesiące (możliwe są też krótsze okresy) lub raz w roku (w przypadku rolników, rybaków oraz na wniosek zainteresowanego, gdy obrót podlegający opodatkowaniu nie przekracza 1 mln NOK).

34

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Kontakt z Polską Gdy doskwiera nam tęsknota za bliskimi, którzy zostali w Polsce, zawsze możemy do nich zadzwonić. W dzisiejszych czasach istnieje wiele możliwości taniego porozumiewania się z rodziną i przyjaciółmi. Norweskie numery telefoniczne składają się z ośmiu cyfr. W poszczególnych miastach nie ma numerów kierunkowych. Jedynie przy telefonowaniu spoza Norwegii musimy wybrać numer kierunkowy 2 dla Oslo i 5 dla Bergen. Koszt rozmów dalekodystansowych w Norwegii należy do najniższych w świecie, zależy on jednak od dystansu i pory dnia. Rozmowy z telefonów hotelowych są droższe niż z telefonów publicznych i prywatnych. Uwaga! Numer kierunkowy do Polski: 0048 Numer kierunkowy do Norwegii: 0047 Informacja telefoniczna o numerach krajowych: 180 Informacja telefoniczna o numerach międzynarodowych: 181 Wybierając numer 0138, można wysyłać telegramy (z telefonu prywatnego i publicznego). Telefony publiczne w Norwegii działają na monety (1, 5, 10 NOK) oraz karty telefoniczne. Karty telefoniczne (TeleKort) można kupić w kioskach, urzędach pocztowych, czy na większych stacjach kolejowych. Wkłada się je do aparatu w budce telefonicznej i dzwoni się na specjalny numer, wpisując podany na karcie kod. Część publicznych telefonów akceptuje karty kredytowe. Można również korzystać z własnego telefonu komórkowego, zaopatrując go w kartę pre-paid, czyli wstępnie opłaconą kartę z nadanym numerem (odpowiednik polskiej Tak-Tak, Simplus czy Pop). W tym wypadku konieczne jest posiadanie aparatu z możliwością wymiany karty SIM (tzw. zdjętym SIM-lockiem). Najwięksi operatorzy telefonii komórkowej i stacjonarnej na terenie Norwegii Telenor – www.telenor.no Tele2 – www.tele2.no Netcom – www.netcom.no Lebara – www.lebara.no Chess – www.chess.no Talkmore – www.talkmore.no Telio – www.telio.no

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

35

Najtańsze połączenia z Polską Lebara Operator ten specjalizuje się w telefonach na kartę. Koszt połączenia z telefonu komórkowego na stacjonarny do Polski wynosi 0,49 NOK za minutę, a na telefon komórkowy 1,49 NOK. Wszystkie połączenia wychodzące z Lebary mają w Norwegii opłatę startową 0,69 NOK. Karta startowa z numerem kosztuje 100 NOK, z czego na koncie mamy do wykorzystania 25 NOK. Karty doładowujące są dostępne w wartościach 100, 250, 500 NOK. W Norwegii każdy użytkownik musi się zarejestrować w bazie danych operatora, tak więc – po zainstalowaniu w telefonie karty SIM – należy zadzwonić pod bezpłatny numer i podać swój adres, imię i nazwisko, datę urodzenia oraz adres zameldowania (może być polski lub norweski). Więcej informacji znajduje się na stronie: www.lebara.no Telio Ten operator oferuje abonament Telio Micro za 59 NOK miesięcznie. Umożliwia on połączenia z Polską na telefon stacjonarny nawet już za 0,89 NOK za minutę. Opłata startowa wynosi 2,65 NOK. Tele2 Możemy tanio dzwonić za granicę, korzystając ze specjalnego abonamentu Tele2 Utland (Tele2 Zagranica). Koszt minuty połączenia na polski numer stacjonarny wynosi 0,18 NOK, a na numer komórkowy 1,89 NOK. Cena abonamentu to 128-208 NOK. Chess W październiku norweska firma Chess w ramach usługi ChessKontant Global przygotuje specjalną ofertę dla Polaków przebywających po drugiej stronie Bałtyku. Rozmowy na telefon stacjonarny od 0,89 NOK. Firma przygotowała już telefony komórkowe Chess X-One oraz Chess Xzite, które wyposażono w polskie menu. Usługa będzie świadczona od października w oparciu o technologię pre-paid.

36

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Zakwaterowanie Norwegia oferuje wiele możliwości zakwaterowania na każdą kieszeń – począwszy od luksusowych hoteli, a skończywszy na pokojach w domach prywatnych. W celu rezerwacji miejsc możemy zgłosić się po pomoc do biur informacji turystycznych lub skorzystać z umieszczonych przy drogach tablic z adresami miejsc noclegowych. Hotele W Norwegii znajdziemy zarówno luksusowe hotele, jak i małe rodzinne hoteliki. Szczególną popularnością cieszą się liczne urocze i stare, drewniane hotele. Sieci hoteli mają zwykle różnego rodzaju sezonowe promocje i karnety, które obowiązują we wszystkich hotelach danej sieci. Możemy także spodziewać się specjalnych cen na weekendy i w sezonie letnim. Usługi świadczone w hotelach norweskich oraz ich zaplecze są na światowym poziomie. Dla gości pozostających w jednym hotelu przynajmniej przez 3-5 dni oferuje się pełne wyżywienie, a dzieci otrzymują zniżki. Kempingi W Norwegii jest ponad 1000 pól kempingowych, klasyfikowanych 1-5 gwiazdek w zależności od ich standardu i dostępnego zaplecza. Wiele kempingów dysponuje domkami kempingowymi, które można rezerwować z wyprzedzeniem. Jeśli chcemy spać pod namiotem, możemy rozbić go w dowolnym miejscu w lesie lub górach na czas nie dłuższy niż 48 godzin, z wyjątkiem pól uprawnych i pod warunkiem, że nasz namiot nie będzie rozstawiony mniej niż 150 m od najbliższego domu. Nie wolno także parkować przyczep kempingowych w odległości mniejszej niż 150 m od najbliższego domu, chaty czy domku letniskowego. Uwaga! Rozpalanie ognia w lesie i na łąkach jest surowo zabronione w okresie od 15 kwietnia do 15 września. Wynajem Wynajem domów, mieszkań i domków letniskowych odbywa się za pośrednictwem agencji wynajmu lub ogłoszeń w lokalnych gazetach. Kwater prywatnych można szukać przez biura informacji turystycznej. Chaty można wynajmować zwykle na minimum tydzień, korzystając z usług specjalizujących się w tym agencji. Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

37

Inne możliwości zakwaterowania Wśród miłośników wspinaczki i wędrówki po górach popularnym miejscem noclegowym są górskie schroniska. Większość z nich należy do sieci Norweskiego Towarzystwa Górskiej Turystyki. Schroniska dzielą się na trzy kategorie: z obsługą, samoobsługowe i bez nadzoru. Innym miejscem noclegowym w górach są autentyczne górskie farmy. Wzdłuż wybrzeża, szczególnie na północy, dostępne są do wynajęcia zarówno stare jak i nowo powstałe chatki rybackie. Niektóre z nich są zachowanymi z dawnych czasów oryginalnymi chatami, które zapewniały schronienie rybakom, gdy w czasie połowów długo pozostawali oni z dala od swoich domów. Wspaniałą alternatywą dla rodzin z dziećmi jest agroturystyka. Można także zdecydować się na pobyt w pensjonacie lub w starej, odrestaurowanej latarni morskiej. Warunki życia Norwegia to bardzo drogi kraj, a Oslo jest jedną z najdroższych stolic świata. Przeciętne ceny są o 200 – 300% wyższe niż w naszym kraju. Kilka przykładowych cen: • • • • • •

chleb to 10-25 NOK, mleko – 10 NOK, jogurt – 5 NOK, piwo 0,33 l to 20-45 NOK, 1 kg mięsa – 100 NOK, czekolada – 20 NOK.

Oczywiście niektóre produkty kupimy po niższych cenach w supermarketach. Znaczącym wydatkiem jest wynajem mieszkania lub domu. W niektórych częściach Norwegii trudno jest znaleźć mieszkanie, a to, które znajdziemy, jest często duże i o wysokim standardzie, co zwiększa koszty. Norwegia to zimny kraj, dlatego niebagatelnym wydatkiem jest ogrzewanie. Za wynajęcie mieszkania zapłacimy 5-7 tys. koron, natomiast za lokum o niższym standardzie lub pokój przyjdzie nam zapłacić około 3 tys. koron. Drogi jest także transport. Za przejazd autobusem na odcinku 200 km zapłacimy ponad 100 zł. Jest to kraj rozciągający się na dużym obszarze, dlatego warto zainteresować się ofertą tanich przewoźników lotniczych. Często oferują oni niższe ceny niż przewoźnik kolejowy. W dodatku północ kraju nie posiada linii kolejowych. Warto również wziąć pod uwagę transport morski, gdyż Norwegia ma bardzo długie i urozmaicone wybrzeże. Oferta operatorów telefonicznych umożliwia tanie rozmowy. Obejmują one także połączenia do Polski. Najbardziej opłacalne są karty pre-paid do telefonów komórkowych. Wykupienie takiej karty kosztuje około 200 koron, z czego 100 przeznaczone jest na rozmowy. Kolejne karty to wydatek rzędu 100-500 koron. Koszt minuty połączenia do Polski to 1-5 koron w zależności od operatora. Warta uwagi jest oferta operatora Lebara Mobile, która pozwala dzwonić na polskie telefony stacjonarne za niecałą koronę.

38

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Język Znajomość języka norweskiego daje możliwość dostępu do edukacji, pracy i sposobność uczestnictwa w życiu społecznym. Wszyscy imigranci mają obowiązek uczenia się języka norweskiego. Co więcej, ukończenie kursu językowego jest niezbędne, jeśli chcemy uzyskać prawo stałego pobytu w Norwegii, a następnie obywatelstwo. Chociaż powszechna jest w Norwegii znajomość języka angielskiego, to jednak na większości stanowisk wymagana jest podstawowa znajomość norweskiego. Jeśli zatem chcesz znaleźć dobrą, prestiżową pracę, zacznij się uczyć tego języka już dziś. Bardzo dobrym sposobem nauki jest kurs Audio Kurs Norweski Kurs podstawowy. Jest to kurs do samodzielnej nauki. Zawiera 1500 najważniejszych słów i zwrotów dla osób początkujących i zaczynających naukę + gramatyka. Audio Kurs Norweski Kurs podstawowy przeznaczony jest dla osób zaczynających naukę oraz wszystkich, którzy chcą nauczyć się podstaw tego języka. Kurs polecamy wyjeżdżającym do Norwegii w celach turystycznych, do pracy lub na studia. Kurs obejmuje 12 lekcji (140 min nagrań) i uczy blisko 1500 najbardziej potrzebnych słów i zwrotów, m.in.: przedstawianie się, pytanie o drogę, podróż, hotel, zakupy, nagłe wypadki, rozmowa o pracę. W książce (64 strony) zamieszczono pełen zapis wszystkich nagrań, ćwiczenia i odpowiedzi. Podręcznik zawiera także podstawy gramatyki, wiadomości o języku oraz informacje dla osób wyjeżdżających do Norwegii. Ostatnia lekcja poświęcona jest poszukiwaniu pracy – uczy słownictwa i wyrażeń niezbędnych dla każdego udającego się do Królestwa Norwegii w celach zarobkowych. Z Audio Kursem szybko nauczysz się porozumiewać w języku norweskim w praktycznych sytuacjach, osłuchasz się z jego brzmieniem oraz poznasz jego wymowę. Unikalna metoda kursu pozwala na naukę nie tylko w domu, ale również podczas podróży, w samochodzie, w autobusie i w drodze do pracy lub szkoły.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

39

Spis treści: CD 1 Lekcja 1 – Podstawowe zwroty i wyrażenia Lekcja 2 – Liczebniki, dni tygodnia, pory roku i czas Lekcja 3 – Człowiek i rodzina Lekcja 4 – Części ciała, cechy charakteru, opis osoby Lekcja 5 – Kolory, części garderoby, sklep i zakupy Lekcja 6 – Żywność, jedzenie, restauracja CD 2 Lekcja 7 – Komunikacja i podróżowanie Lekcja 8 – Wakacje, czas wolny i hobby Lekcja 9 – W mieście, pytanie o drogę Lekcja 10 – Życie codzienne, dom, szkoła Lekcja 11 – Wypadki, nagłe zdarzenia, pomoc Lekcja 12 – Praca Dodatkowo w podręczniku (64 strony): • • • •

przystępne wyjaśnienie najważniejszych zagadnień gramatycznych, pełne teksty wszystkich nagrań i dialogów, odpowiedzi do ćwiczeń, informacje dla osób wybierających się do Norwegii, niezbędne w pracy i w podróży.

Więcej informacji: www.jezykiobce.pl

40

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Edukacja Okres obowiązkowej nauki w Norwegii wynosi dziesięć lat i obejmuje naukę na poziomie podstawowym i gimnazjalnym. Szkoła podstawowa i gimnazjum W Norwegii funkcjonuje około 3 250 szkół podstawowych i gimnazjów, do których uczęszcza około 620 000 uczniów i pracuje prawie 60 000 nauczycieli.

Okres obowiązkowej nauki rozpoczyna się w 6. roku życia i trwa dziesięć lat. Kształcenie podzielone jest na dwa etapy: 1. podstawowy (klasy 1-7) 2. gimnazjalny (klasy 8-10) Nauczanie na obydwu poziomach oparte jest na zasadzie równego dostępu dla wszystkich dzieci, dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego ucznia i wykorzystuje wspólny program nauczania. Do przedmiotów wykładanych w norweskich szkołach podstawowych i gimnazjalnych należą: • • • • • • • • • • • •

wiedza o chrześcijaństwie oraz wychowanie religijne i etyczne, język norweski, matematyka, nauki społeczne, rzemiosła rękodzielnicze, nauki przyrodnicze, język angielski, język obcy/konsolidacja językowa (na poziomie gimnazjalnym), muzyka, żywienie i zdrowie, wychowanie fizyczne, przedmiot dodatkowy (na poziomie gimnazjalnym).

Ponadto dla dzieci głuchych opracowano program nauczania, w którym pierwszym językiem jest język migowy. Dodatkowo też lapońskim uczniom żyjącym w lapońskich regionach lub zamieszkujących w innych miejscach kraju (i stanowiących grupę przynajmniej 10 osób) przysługuje, jako przedstawicielom populacji rdzennej Norwegii, prawo uczenia się wszystkich przedmiotów po lapońsku.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

41

Edukacja na tym szczeblu jest bezpłatna, zaś klasy są koedukacyjne. Dzieci do klasy 4. mogą uczestniczyć po lekcjach w płatnym programie zajęć pozaszkolnych (Skolefritidsordningen – SFO) i w ramach niego korzystać z udostępnianych przez gminy obiektów do zabawy, brać udział w zajęciach kulturalnych i rekreacyjnych dostosowanych do wieku, fizycznych umiejętności i indywidualnych zainteresowań. W norweskich szkołach nie ma obowiązku noszenia mundurków, a uczniowie szkół podstawowych nie są oceniani ani poddawani egzaminom. Szkoła średnia Po zakończeniu obowiązkowej edukacji dzieci mają prawo do dalszego kształcenia w szkole średniej. Uczniowie mogą wybierać spośród 12 oferowanych przez szkoły profili, które pozwolą im uzyskać wykształcenie zawodowe lub kontynuować naukę w koledżu czy na uniwersytecie: • • • • • • • • • • • •

sport i wychowanie fizyczne, muzyka, taniec i dramat, przedmiot specjalistyczny, budownictwo i konstrukcja, wzornictwo i rzemiosło, specjalności elektryczne, opieka zdrowotna i społeczna, media i komunikacja, rolnictwo, rybołówstwo i leśnictwo, restauratorstwo i przetwórstwo żywności, usługi, transport i komunikacja, przedmioty techniczne i produkcja przemysłowa.

W drugim i trzecim roku nauki uczniowie uczęszczają na bardziej specjalistyczne kursy oparte na roku podstawowym. Większość uczniów ze szkół zawodowych stara się o uzyskanie certyfikatu rzemieślniczego. Zazwyczaj uczą się oni przez dwa lata w szkole, zaś trzeci rok spędzają na praktykach w miejscu pracy, w którym następnie pracują przez kolejny rok. Większość szkół średnich to instytucje państwowe oferujące bezpłatną naukę. Tylko nieliczne szkoły prywatne pobierają od uczniów czesne. Osoba dorosła, po uprzednim zdaniu egzaminu kończącego edukację obowiązkową, może również rozpocząć naukę w szkole średniej.

42

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Szkolnictwo wyższe W Norwegii działa 6 uniwersytetów, 6 wyspecjalizowanych kolegiów uniwersyteckich, 25 państwowych kolegiów uniwersyteckich, 2 państwowe kolegia uniwersyteckie sztuk pięknych oraz 29 prywatnych kolegiów uniwersyteckich. Podstawą przyjęcia na norweską uczelnię jest dokument poświadczający ukończenie szkoły średniej. Z wyjątkiem kilku prywatnych placówek, wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego podlegają państwu. Mimo to, wszystkie posiadają dużą autonomię w kwestiach programu naukowego i administracji. Ponadto wyższe uczelnie ściśle ze sobą współpracują, tworząc sieć nazywaną Siecią Norwegia (Network Norway). Z reguły w Norwegii nie płaci się czesnego za studia wyższe, lecz niektóre programy szkolnictwa zawodowego mogą być obciążone opłatami, podobnie jak specjalne programy edukacyjne oraz nauka w niektórych instytucjach prywatnych. Instytucje szkolnictwa wyższego Uniwersytety: • • • • • •

Uniwersytet w Oslo (najstarszy i największy), Uniwersytet w Bergen, Norweski Uniwersytet Nauki i Technologii (NTNU) w Trondheim, Uniwersytet w Trompo, Uniwersytet w Stavanger, Norweski Uniwersytet Nauk o Życiu (UMB) w Ås.

Wyspecjalizowane kolegia uniwersyteckie: • • • • • •

Norweska Szkoła Ekonomii i Zarządzania w Bergen, Norweska Akademia Muzyczna, Norweska Szkoła Nauk Sportowych, Norweska Szkoła Nauk Weterynaryjnych, Norweska Szkoła Teologii (MF), Szkoła Architektury i Projektowania w Oslo.

Wszystkie z tych instytucji mają swe siedziby w stolicy państwa. Dwa uniwersyteckie kolegia sztuk pięknych działają natomiast w Oslo i Bergen. W Norwegii system wyższego kształcenia podzielony jest na dwa etapy. Pierwszy z nich trwa 3 lata i prowadzi do uzyskania stopnia licencjata (bachelora), zaś drugi, po którym otrzymuje się tytuł magistra (master), zajmuje kolejne 2 lata. Aby uzyskać tytuł doktora (Ph. D. degree), należy uczyć się jeszcze i prowadzić badania przez minimum 3 lata. Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

43

Norweski system edukacyjny jest tak skonstruowany, aby studenci bez problemu mogli przenosić się z jednej uczelni na drugą (służy temu identyczny system przyznawania stopni akademickich) lub jednocześnie studiować na dwóch uczelniach i samemu wymyślić sobie własny program edukacyjny (co nie oznacza oczywiście zupełnej dowolności, bo nad programami czuwa Ministerstwo Edukacji i uczelnie, jako ciała niezależne). System stopni naukowych Norwegia jest jednym z pierwszych krajów w Europie, które realizują cele ustanowione poprzez tzw. Proces Boloński dotyczący europejskiego szkolnictwa wyższego. Ponadto w 2003 roku Norwegia zakończyła trzyletnią reformę jakościową szkolnictwa wyższego, która miała na celu m.in. zwiększenie mobilności studentów oraz międzynarodowej współpracy w dziedzinie edukacji. Wprowadzenie nowego systemu stopni naukowych ułatwiło uznawanie dyplomów studenckich w innych państwach. Dotyczy to studentów, którzy całą bądź część swej edukacji odbyli w Norwegii. Punkty zaliczeniowe i skala ocen Za zajęcia na uniwersytetach i w kolegiach uniwersyteckich przyznaje się punkty zaliczeniowe zgodnie ze standardami określonymi w Europejskim Systemie Przenoszenia i Akumulacji Punktów Zaliczeniowych (ECTS). Za pełny rok akademicki przyznawanych jest 60 punktów zaliczeniowych ECTS. Zarówno studenci studiów licencjackich jak i magisterskich oceniani są według skali ocen od A (najwyższa) do F (brak zaliczenia), przy czym E jest najniższą oceną zaliczającą. Niektóre egzaminy oceniane są jednak tylko jako zaliczone bądź niezaliczone. Studenci z zagranicy mogą składać podania o przyjęcie na studia licencjackie i magisterskie. Niektóre uniwersytety i kolegia oferują specjalnie zaprojektowane programy dla zagranicznych studentów. Językiem wykładowym jest na nich język angielski, a uczestnictwo w nich nie jest warunkowane stałym pobytem w Norwegii. Warunki przyjęcia Chcąc studiować w Norwegii, trzeba spełnić takie same podstawowe kryteria przyjęcia na studia, jak studenci norwescy. Od kandydatów wymaga się zwykle ukończenia nauki na poziomie szkoły średniej. Ponadto na pewnych kierunkach dodatkowo bierze się pod uwagę kwalifikacje lub zdobyte doświadczenie zawodowe. Studenci wnioskujący o przyjęcie na studia magisterskie muszą udokumentować odbycie wymaganej liczby lat na studiach na poziomie uniwersyteckim. Większość studiów licencjackich jest wykładana w języku norweskim. Trzeba zatem przedstawić dokument poświadczający biegłą znajomość tego języka lub zdać egzamin w Norwegii, bądź też zaliczyć roczne studium dla cudzoziemców. Wiele wykładów odbywa się także po angielsku. Są też takie kierunki, na których zajęcia prowadzone są tylko w tym języku (około 160 kursów). Studenci zagraniczni, którzy nie są rodzimymi użytkownikami języka angielskiego, muszą przedstawić na uczelni odpowiedni certyfikat (np. TOEFL) lub zdać egzamin.

44

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Finansowanie W norweskich państwowych uczelniach wyższych nie pobiera się czesnego, choć na większości z nich wprowadzono obowiązek uiszczania niewielkiej semestralnej opłaty rejestracyjnej. Granty na utrzymanie przyznawane są tylko zagranicznym studentom przyjętym na wybrane programy stypendialne. Studenci utrzymujący się z własnych środków muszą udokumentować, że posiadają minimum 80 000 NOK (ok. 10 000 euro) na każdy rok akademicki. Obywatele obcych państw należący do poniższych kategorii mogą starać się o przyznanie pożyczek studenckich lub stypendiów z Państwowego Funduszu Pożyczek Edukacyjnych: • • • • •

obywatele państw nordyckich, obywatele państw należących do EOG, obywatele krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajów rozwijających się, uchodźcy polityczni oraz osoby, którym zezwolono na pobyt ze względów humanitarnych, imigranci.

Przy pobycie turystycznym do 3 miesięcy nie są wymagane żadne formalności. Dłuższy pobyt wymaga uzyskania zezwolenia – dotyczy to również studentów. Zezwolenie w tym przypadku wydawane jest na okres trwania nauki, nie dłużej jednak niż na rok za każdym razem. Takie pozwolenie można otrzymać jeszcze przed wyjazdem, ale już po przyjęciu do norweskiej uczelni. Najłatwiej można kształcić się na uczelni w Norwegii poprzez skorzystanie z programów Erasmus i Leonardo da Vinci lub na podstawie umowy bilateralnej między uczelnią macierzystą a norweską. Można również skorzystać z programu Norad (stypendia na studia magisterskie). Ponadto co roku norweskie uczelnie przyjmują studentów z Europy Środkowej na tzw. quota programme (program przydziałów).

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

45

Opieka medyczna Służba zdrowia w Norwegii Norweski system opieki medycznej gwarantuje wysoką jakość obsługi, jednak jak na jeden z najbogatszych krajów Europy, jego standard może budzić wiele krytycznych uwag. Uzyskanie porady medycznej w Norwegii jest związane z opłaceniem tzw. udziału własnego (opłata zryczałtowana, nie podlega refundacji). Dotyczy to również osób objętych norweskim systemem ubezpieczenia zdrowotnego. Przykładowe wysokości udziału własnego: wizyta u lekarza podstawowej opieki – 113 NOK w ciągu dnia, 168 NOK wieczorem, w nocy oraz w dni świąteczne (wizyta domowa odpowiednio: 170 NOK, 290 NOK), wizyta u lekarza specjalisty w ciągu dnia – 201 NOK. Leczenie stomatologiczne jest pełnopłatne. Dzieci do lat 7 otrzymują wszystkie świadczenia medyczne bezpłatnie. Koszty leczenia w Norwegii są bardzo wysokie (pełna cena wizyty u lekarza internisty – 300-500 NOK, u stomatologa – 1000-1500 NOK, koszt jednej doby w szpitalu – ok. 3000 NOK, bez zabiegów i operacji). Ubezpieczenie Od 1 maja 2004 roku obywatele RP objęci systemem ubezpieczenia (NFZ) w kraju mają zagwarantowany dostęp do pomocy medycznej w nagłych przypadkach na terenie Norwegii na takich samych zasadach, jak osoby objęte norweskim systemem ubezpieczenia zdrowotnego. Należy jedynie okazać ważny odpowiedni formularz, np. E-111 w przypadku turystów (formularze wydają oddziały terenowe NFZ). Osoba, która nie jest objęta systemem ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce, powinna jeszcze przed przyjazdem do Norwegii wykupić indywidualną polisę ubezpieczeniową obejmującą przynajmniej koszty leczenia i następstwa nieszczęśliwych wypadków. Ponadto każda osoba, która posiada prawo pobytu lub mieszka w Norwegii minimum 1 rok, zyskuje prawo do uczestnictwa w krajowym systemie ubezpieczeń od pierwszego dnia pobytu. Dzięki udziałowi w tym systemie, możemy otrzymywać różnego rodzaju świadczenia, w tym do opieki zdrowotnej.

46

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Lekarze Po dokonaniu obowiązkowej rejestracji w Krajowym Rejestrze Ludności każdy otrzymuje pismo z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na temat możliwości wyboru lekarza rodzinnego w miejscu zamieszkania. Aby zostać przypisanym do odpowiedniego lekarza, należy odwiedzić najbliższą przychodnię. To do tego lekarza, którego wybraliśmy, będziemy się zgłaszać w przypadku choroby. Oczywiście można też zdecydować się na wizytę u innego lekarza, trzeba się jednak wówczas liczyć z wyższą opłatą niż podczas konsultacji u swojego lekarza rodzinnego. Dzieci, które nie ukończyły jeszcze 16. roku życia, pozostają pod opieką lekarza rodzinnego wybranego przez rodziców lub prawnych opiekunów, ale mają też możliwość wyboru innego specjalisty. Wizyta u lekarza Chcąc udać się do lekarza, należy wcześniej telefonicznie uzgodnić termin wizyty. W większości norweskich przychodni lekarze przyjmują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-15:00. W poważnych wypadkach można zamówić wizytę na ten sam dzień. Za wizytę należy uiścić odpowiednią zapłatę, która obowiązuje nawet w przypadku niestawienia się w uzgodnionym terminie. Jeżeli potrzebna jest nam pomoc medyczna poza godzinami pracy gabinetu, musimy skontaktować się z miejscowym centrum ds. nagłych wypadków lub zadzwonić do lekarza pełniącego w przychodni dyżur. Chorzy wymagający specjalistycznej opieki otrzymują skierowanie do szpitala. Pacjent sam może wybrać szpital, w którym będzie leczony. Wszystkich niezbędnych informacji udziela lekarz rodzinny. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio. Numer 113 – pogotowie ratunkowe W przypadkach krytycznych lub w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia należy niezwłocznie wezwać pogotowie, dzwoniąc pod numer 113. Za transport sanitarny trzeba ponieść zryczałtowaną opłatę. Transport powrotny do Polski jest natomiast w pełni płatny przez pacjenta. Recepty Za leki przepisane na „białej recepcie” trzeba zapłacić pełną cenę. Za te na „recepcie niebieskiej” (choroby przewlekłe) płaci się 36% ceny, do pewnego limitu. Aby wykupić leki z „niebieskiej recepty” po cenie refundowanej, trzeba okazać w aptece Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego i dowód tożsamości, w innym przypadku zapłacimy pełną cenę. Recepty objęte refundacją może wystawiać tylko lekarz, który posiada umowę z Narodowym Biurem Ubezpieczeniowym. Każda recepta jest ważna 12 miesięcy.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

47

Władza właściwa w Norwegii Władza właściwa – odpowiednik polskiego Ministra Zdrowia w danym kraju Unii Europejskiej. Social- og Departementet

Justidepartementet

Grubbegata 10 Postboks 8011 Dep. 0030 Oslo tel. 00.47.22.24.90.90 faks 00.47.22.24.95.76 http://odin.dep.no

Akersgt 42 (blokk H) PO Box 8119 Dep. 0032 Oslo tel. 00.47.22.24.90.90 faks 00.47.22.24.95.40 http://www.odin.dep.no

Kommunal- og arbeidsdepartementet

Utenriksdepartementet

Postboks 8112 Dep. 0032 Oslo tel. 00.47.22.34.47.01 faks 00.47.22.34.95.49

7, Juni plass 1 Postboks 8114 Dep. 0032 Oslo tel. 00.47.22.24.36.00 faks 00.47.22.24.95.80 / 95.81 http://www.odin.dep.no

Barne- og Familiedepartementet Akersgt.59 (R5) Postboks 8036 Dep. 0030 Oslo tel. 00.47.22.24.90.90 faks 00.47.22.24.95.15 http://www.odin.dep.no

Miejsce, gdzie w razie wątpliwości można uzyskać informacje w Norwegii Lokalne oddziały Krajowego Urzędu Ubezpieczeń (lokale trygdekontor).

48

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Wiza, przepisy wjazdowe Obywatele RP korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) na terytorium Królestwa Norwegii jest paszport (ważny minimum 3 miesiące dłużej niż planowany okres pobytu) bądź dowód osobisty. Osoby pragnące ubiegać się o zezwolenie na pobyt z możliwością pracy (bądź innego rodzaju zezwolenia na pobyt w Norwegii) muszą mieć paszport. Od 1 maja 2004 roku brak niezbędnych środków finansowych na czas pobytu w Norwegii nie może stanowić powodu odmowy wjazdu lub wydalenia obywatela RP z Norwegii. Należy jednak pamiętać, że obywatel polski przebywający w Norwegii w charakterze turysty lub osoby poszukującej pracy nie może być beneficjentem pomocy socjalnej i musi samodzielnie ponosić koszty swojego pobytu. Pobyt powyżej 90 dni – każdy pobyt dłuższy niż dozwolony dla obywatela Unii Europejskiej (tj. 3 miesiące w przypadku pobytu turystycznego lub 6 miesięcy w przypadku pobytu osoby poszukującej pracy pod warunkiem zarejestrowania się w takim charakterze w norweskim urzędzie pracy – www.nav.no) wymaga uzyskania zezwolenia na pobyt. Wnioski o wydanie zezwolenia na pobyt można składać w norweskich placówkach dyplomatyczno-konsularnych lub komisariatach policji odpowiednich z uwagi na miejsce pobytu w Norwegii (dotyczy to osób fizycznych). Druki odpowiednich wniosków można pobrać ze stron internetowych norweskiego Urzędu ds. Cudzoziemców (www.udi.no), na których zamieszczone są szczegółowe informacje (również w języku polskim) dotyczące poszczególnego rodzaju zezwoleń. Dodatkowe wiadomości w wersji elektronicznej dostępne są na stronie internetowej Ambasady RP w Oslo (www.oslo.polemb.net) oraz na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych: www.msz.gov.pl w dziale Informacje konsularne – Informacje dla obywateli polskich udających się do innych krajów UE/EOG. Informacje dla kierowców Podczas pobytu o charakterze turystycznym honorowane jest polskie prawo jazdy. Obowiązuje używanie świateł mijania przez cały rok i pasów bezpieczeństwa na wszystkich siedzeniach pojazdu. Dzieci (dotyczy to również niemowląt) mogą być przewożone tylko w specjalnych dziecięcych fotelikach. Zimą, która w niektórych rejonach Norwegii rozpoczyna się już w październiku i może trwać do maja, bezwzględnie wymagane są opony zimowe z kolcami lub bez (w Oslo i niektórych innych dużych miastach należy opłacić specjalny podatek za jazdę na zimowych oponach z kolcami). Od kierowców ciężarówek wymagane jest posiadanie, oprócz zimowych opon, również łańcuchów. W razie braku odpowiednich opon lub innego sprzętu umożliwiającego jazdę w warunkach zimowych policja może zatrzymać pojazd aż do czasu ich uzupełnienia przez kierowcę.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

49

Nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego (dotyczy to również przepisów parkowania pojazdów) karane jest z całą bezwzględnością. Przykładowe ceny mandatów: • 500 NOK – złe parkowanie, • ok. 10 000 NOK – przekroczenie dozwolonej prędkości o 30 km/h, • groźba utraty prawa jazdy i odholowania samochodu – przekroczenie prędkości o więcej niż 30 km/h. Ponadto za prowadzenie samochodu w stanie wskazującym na spożycie alkoholu grozi kara więzienia, zakaz prowadzenia pojazdów na czas określony oraz wysoka grzywna. Wypadki drogowe Jeśli dojdzie do wypadku drogowego, w którym uszkodzone zostały jedynie pojazdy, wypełnia się na miejscu znormalizowany protokół powypadkowy (Skademelding sporządzony w języku norweskim), który podpisywany jest przez strony uczestniczące w kolizji (dobrze jest mieć druk protokołu powypadkowego w języku polskim, który dostępny jest w kraju). Wypełniony protokół powypadkowy stanowi podstawę dochodzenia roszczeń związanych z naprawą pojazdu. Protokół nie jest jednak wystarczającym dokumentem do postępowania roszczeniowego, jeśli doszło do wypadku, w którym są ofiary, lub doszło do uszkodzenia ciała u osób w nim uczestniczących. W takich sytuacjach wskazane jest niezwłoczne wezwanie policji (tel. 112) i zabezpieczenie miejsca wypadku. Drogi Główne drogi w Norwegii są bardzo dobre, należy jednak zachować szczególną ostrożność na wyżej położonych drogach i w długich tunelach. Zimą wiele dróg jest okresowo zamkniętych. Przez cały rok są natomiast przejezdne te główne, np. z Oslo do Bergen i z Oslo do Lillehammer. Planując podróż bocznymi drogami, najlepiej zasięgać informacji o ich stanie wśród miejscowej ludności. Podróżując trudniejszymi drogami, niezależnie od pory roku, powinniśmy wcześniej właściwie wyposażyć swoje auto. Na dłuższe trasy trzeba wziąć ze sobą prowiant, odpowiedni sprzęt, a przed udaniem się w drogę należy zrobić dokładny przegląd samochodu oraz zaopatrzyć się w zapasowy kanister paliwa. Nazwy głównych dróg w Norwegii posiadają przedrostek E (np. E6, E18 itd.), a pozostałe drogi (riksvei lub rv) oznaczone są odpowiednim numerem (im mniejszy, tym droga jest bardziej uczęszczana). W Norwegii jest wiele płatnych dróg i tuneli, należy więc mieć przy sobie gotówkę (np. każdorazowy wjazd samochodem osobowym do centralnej części Oslo kosztuje 20 NOK, opłata drogowa może wynosić ok. 40 NOK, za przejazd przez niektóre tunele należy zapłacić ok. 100 NOK). Od tych opłat nie sposób uciec – samochody są fotografowane, a kierowca może być poszukiwany nawet na terenie Polski i zmuszony do zapłaty kary. Uwaga: w przypadku korzystania z pojazdu zarejestrowanego poza Norwegią przez okres dłuższy aniżeli dozwolony, samochód może zostać odholowany na parking celny, a jego właściciel otrzyma nakaz płatności cła, należnych podatków oraz wymierzonej grzywny. Szczegółowa informacja dotycząca zasad korzystania na terenie Norwegii z samochodu zarejestrowanego poza tym krajem (nie dotyczy to turystów, lecz osób przebywających w Norwegii ponad 12 miesięcy) znajduje się na stronie internetowej: www.toll.no 50

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Podróżowanie po kraju Nie ma ograniczeń. Należy jednak pamiętać o surowości klimatu i dużych odległościach między miejscowościami, szczególnie w północnej części Norwegii. Jeśli ktoś planuje podróż samochodem na północ Norwegii, powinien wyjechać w okresie od końca maja do końca września. W pozostałych miesiącach należy liczyć się z tym, że niektóre drogi, mosty i przeprawy promowe mogą być zamknięte. Osoby udające się do norweskiej części Spitsbergenu (prowincja Svalbard) powinny przed wyjazdem zarezerwować miejsca w hotelu i ściśle przestrzegać przepisów gubernatora Svalbardu dotyczących poruszania się w regionie. Rozkłady jazdy Informacje o ważniejszych połączeniach lotniczych, kolejowych, autobusowych i promowych możemy znaleźć w bardzo przydatnym (bezpłatnym) Rutehefte (rozkładzie jazdy), niewielkiej książeczce dostępnej w większych biurach turystycznych w Norwegii. Bardziej obszerną publikacją jest Rutebok for Norge (195 NOK, ukazuje się 5 razy do roku), która zawiera rozkłady jazdy wszystkich środków komunikacji na terenie całego kraju. Książka ta jest dostępna w niektórych biurach informacji turystycznej, wielu bibliotekach oraz we wszystkich biurach podróży. Rozkład jazdy pociągów zamieszczany jest w bezpłatnej broszurce NSB Togruter. Ponadto ukazują się małoformatowe rozkłady jazdy poszczególnych linii. Wszystkie tego typu publikacje znajdziemy na większości dworców kolejowych.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

51

Przepisy celne Norwegia nie jest w pełni objęta unią celną, dlatego obowiązują tu inne niż na terytorium Unii Europejskiej przepisy dotyczące wwozu towarów przez turystów. Turyści podróżujący do Norwegii podlegają ograniczeniom ilościowym dotyczącym wwożenia towarów przeznaczonych do użytku osobistego i niepodlegających odsprzedaży. Określenie „do użytku osobistego” oznacza także towary przewożone z przeznaczeniem na prezenty. Sprzedaż ich jest naruszeniem prawa zagrożonym ich konfiskatą oraz dodatkową karą. Uwaga! W poważniejszych przypadkach konfiskacie może również podlegać pojazd, w którym towary były przewożone. Oprócz rzeczy osobistego użytku potrzebnych na czas podróży, bez cła i innych podatków można wwieźć do Norwegii towary o łącznej wartości nieprzekraczającej kwoty 6 000 NOK, jeśli nie przekraczają one ustalonych limitów: • napoje alkoholowe: • 1 l napojów alkoholowych o zawartości 22-60% alkoholu i 1,5 l napojów alkoholowych o zawartości 2,5-22% alkoholu lub 3 l napojów alkoholowych o zawartości 2,5-22% alkoholu, • 2 l piwa o zawartości alkoholu ponad 2,5% lub innego napoju alkoholowego o zawartości alkoholu 2,5-4,7% (oznacza to, że można wwieźć np. 5 l piwa, o ile nie wwozi się innych napojów alkoholowych). Napoje alkoholowe mogą przywozić osoby, które ukończyły 18. rok życia. Napoje z zawartością alkoholu powyżej 22% mogą wwozić osoby, które ukończyły 20. rok życia. • papierosy i wyroby tytoniowe: 200 szt. papierosów lub 250 g tytoniu i 200 szt. bibułek papierosowych (dotyczy to osób, które ukończyły 18. rok życia), • żywność, produkty mięsne i mleczne (przywożone z terenu państw UE/EOG): w sumie 10 kg mięsa, przetworów mięsnych, sera i innych rodzajów żywności z wyjątkiem karmy dla psów i kotów. Przywóz wymienionych produktów spoza terenu UE/EOG jest zabroniony. Dzieci do lat 12 nie mogą wwozić żywności z wyjątkiem napojów, czekolady i słodyczy potrzebnych na czas podróży. • paliwo: oprócz paliwa w baku pojazdu dodatkowo można wwieźć 10 l paliwa na 1 samochód w kanistrze przeznaczonym do przechowywania paliwa.

52

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Przedmioty, których przywóz jest zabroniony lub wymaga specjalnego zezwolenia • • • • • • •

narkotyki, lekarstwa i trucizny (niewielkie ilości lekarstw niezbędne na czas podróży są dozwolone), wyroby alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 60%, broń i amunicja, fajerwerki, ziemniaki, zwierzęta egzotyczne, rośliny i części roślin przeznaczone do uprawy.

Przy wjeździe i wyjeździe można mieć przy sobie gotówkę (waluta norweska i inne waluty) o wartości nieprzekraczającej w sumie kwoty 25 000 NOK. Gotówkę o wartości przekraczającej tę kwotę należy zadeklarować na specjalnym formularzu służbom celnym podczas przekraczania granicy. Możliwe jest uzyskanie zwrotu podatku VAT za zakupione w wyznaczonych sklepach towary przeznaczone do użytku poza granicami Norwegii. Podstawą do ubiegania się o zwrot VAT przy wyjeździe z Norwegii jest wydany przez sklep specjalny druk Tax Free – dowód zapłaty za towar, a także okazanie zakupionych przedmiotów w stanie nienaruszonym w zaplombowanym przez obsługę sklepu opakowaniu oraz paszport (ew. dowód osobisty). Punkty odbioru podatku VAT dla turystów znajdują się na wszystkich lotniskach międzynarodowych oraz na samochodowych przejściach granicznych. Przewóz zwierząt Psy i koty mogą być przywożone z Polski do Norwegii na podstawie tzw. europejskiego paszportu dla zwierząt (z wyjątkiem ras zakazanych: pitbull terier, amerykański staffordshire terier, brazylijski fila, toso inu i dog amerykański). Od 1 października 2004 roku pies, kot czy fretka towarzyszące właścicielom w podróży do Norwegii (a także do państw Unii Europejskiej) muszą mieć paszporty, co jest wymogiem prawa unijnego. Do wyrobienia paszportu zwierzęcia z emblematami UE potrzebne są dokumenty zawierające dane o właścicielu zwierzęcia oraz informacje na temat imienia zwierzęcia, jego gatunku, rasy, płci, daty urodzenia i umaszczenia. Niezbędne jest także przedstawienie zaświadczenia o szczepieniach i przebytych chorobach. Zwierzę musi mieć identyfikator w postaci elektronicznego chipu, którego numer i miejsce jego umieszczenia będzie odnotowane w paszporcie. Zdjęcie zwierzęcia w paszporcie nie jest wymagane. Paszporty wydają lecznice weterynaryjne, których spis znajduje się na stronie internetowej Krajowej Izby Lekarsko-Weterynaryjnej (szczegółowe informacje dotyczące przywozu zwierząt dostępne są na stronie internetowej: www.mattilsynet.no). Kontrola polskich samochodów Urząd Celny w Norwegii rozpoczął akcję kontroli samochodów wszystkich pracujących w Norwegii Polaków, ponieważ zdaniem norweskich celników, samochody nie zostały oclone. Oznacza to, że samochody nie są używane zgodnie z prawem. Według norweskich przepisów obcokrajowiec może używać samochodu zarejestrowanego za granicą przez rok. Okres ten można przedłużyć jeszcze o rok, później jednak trzeba zapłacić podatek wyrównawczy. W razie pobytu trwającego ponad rok nie wolno poruszać się samochodem z obcymi numerami rejestracyjnymi.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

53

Używanie polskich tablic rejestracyjnych w Norwegii Cudzoziemcy, którzy przebywają w Norwegii czasowo, mają prawo używać zagranicznych tablic rejestracyjnych przez okres 1 roku. Jeśli czasowy pobyt będzie trwał dłużej, mogą się oni ubiegać w Toll-og avgiftsdirektoratet w Oslo o pozwolenie na używanie samochodu na obcych tablicach jeszcze przez 1 rok. Jeśli pobyt jeszcze się przedłuży, pojazd trzeba zarejestrować w Norwegii na norweskich tablicach. Procedura ta jest bardzo kosztowna. W przypadku rejestracji polskiego pojazdu w Norwegii, należy odpowiednim władzom norweskim dostarczyć pełen komplet oryginałów dokumentów polskiej rejestracji pojazdu. Jednocześnie pojazd musi być wyrejestrowany w Polsce. Używanie w Norwegii pojazdu zarejestrowanego w innym państwie Osoba mieszkająca na stałe w innym państwie może używać w Norwegii pojazdu zarejestrowanego w innym państwie. Dotyczy to osób zatrudnionych czasowo na terenie Norwegii, jak również osób mieszkających w innym państwie i dojeżdżających z miejsca zamieszkania w innym państwie do miejsca pracy w Norwegii. Istnieje szereg wymagań, które należy spełnić, aby móc używać w Norwegii samochodu zarejestrowanego w innym państwie. Więcej informacji dotyczących tychże reguł znajduje się na stronie: www.toll.no Informacje można także uzyskać, kontaktując się z centrum informacji Służb Celnych (Tollvesenets), pod numerem telefonu 0 30 12. Numer kontaktowy do Służb Celnych (Tollvesenet) dla osób dzwoniących z zagranicy to +47 22 86 08 50. Nie zezwala się na sprowadzanie do Norwegii pojazdów silnikowych jako mienia przesiedleńczego zwolnionego od należności celnych. W większości przypadków pojazd musi być oclony i zarejestrowany w Norwegii poprzez wydanie norweskich tablic rejestracyjnych. Więcej informacji na temat clenia pojazdów i związanych z tym kosztów znajduje się na stronie: www.toll.no Zwolnienie od przywozowych należności celnych i używanie okresowe Reguły dotyczące zwolnienia od przywozowych należności celnych i okresowego używania zostały przedstawione w przepisie o przywozowych zwolnieniach celnych w Norwegii i okresowym używaniu w Norwegii pojazdów silnikowych zarejestrowanych w innym państwie. Przepis ten dotyczy również przyczep oraz przyczep kempingowych zarejestrowanych w innym państwie. Podstawową regułą jest to, że pojazd silnikowy zarejestrowany w innym państwie może być używany wyłącznie przez osobę zarejestrowaną na pobyt stały poza Norwegią. Dodatkowo pojazd silnikowy nie może być używany do zarobkowego transportu na terenie Norwegii. Wyjątek uwzględniający osoby dojeżdżające do pracy (§ 3) Osoby dojeżdżające do pracy w Norwegii z innego państwa lub osoby czasowo mieszkające w Norwegii mogą używać pojazdu silnikowego zarejestrowanego w innym państwie. Dotyczy to osób dojeżdżających do pracy w Norwegii z innego państwa. Obowiązujący wymóg zakłada, że albo dojeżdża się do pracy codziennie, albo przebywa się na terenie innego państwa co najmniej 185 dni w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Kolejnym warunkiem jest to, że dana osoba nie może mieć małżonki(a) lub dzieci poniżej 18 roku życia zamieszkałych na stałe w Norwegii.

54

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Również osoby mieszkające w Norwegii, których małżonek(a) lub dzieci poniżej 18 roku życia na stałe mieszkają w innym państwie, mogą używać w Norwegii pojazdu silnikowego zarejestrowanego w innym państwie. Od osób tych wymaga się jednak, że regularnie odwiedzają małżonkę(a) lub dzieci w innym państwie, zwykle nie rzadziej niż raz w miesiącu. Stawia się również wymóg wspólnego zamieszkiwania z wyżej wymienionymi osobami w innym państwie. Osoby czasowo zamieszkałe w Norwegii (§ 4) Osoba spełniająca warunek pobytu czasowego w Norwegii może sprowadzić pojazd zarejestrowany w innym państwie i czasowo używać ten pojazd w Norwegii bez obowiązku uiszczenia opłat. Za początek pobytu czasowego uznaje się chwilę przybycia osoby do Norwegii (data przyjazdu), a nie datę sprowadzenia pojazdu. Osoba, która będzie czasowo zamieszkiwać lub przebywać w Norwegii przez okres do jednego roku, może co do zasady sprowadzić i używać pojazd zarejestrowany w innym państwie bez uiszczenia opłat; jest również zwolniona z obowiązku wystąpienia do Służb Celnych (Tollvesenet) o wydanie dopuszczenia do ruchu. W tym wypadku wymaga się zdolności udokumentowania czasowego charakteru pobytu, jak i również tego, że pobyt nie przekroczy jednego roku od daty przyjazdu. Zaleca się posiadanie w pojeździe koniecznej dokumentacji, która między innymi zawiera informację o dacie przyjazdu osoby do Norwegii oraz o zakończeniu pobytu w tym kraju. Jeżeli pobyt osoby pierwotnie zaplanowany na okres do jednego roku został przedłużony na okres do dwóch lat, należy wystąpić do Służb Celnych (Tollvesenet) o wydanie dopuszczenia do ruchu. Wniosek ten trzeba złożyć przed upływem roku od rozpoczęcia pobytu w Norwegii. Jeżeli w chwili przyjazdu do Norwegii osoba wie i jest w stanie udokumentować, że pobyt w Norwegii będzie mieć charakter czasowy i nie przekroczy dwóch lat, należy przed upływem roku od rozpoczęcia pobytu w Norwegii wystąpić do Służb Celnych (Tollvesenet) o wydanie dopuszczenia do ruchu. W tym wypadku osoba musi być w stanie udokumentować, zarówno w chwili przyjazdu, jak i w ciągu pierwszego roku pobytu, że pobyt ma charakter czasowy i że osoba wyprowadzi się z Norwegii przed upływem dwóch lat. Jeżeli umowa o pracę na czas określony ulegnie zmianie, w wyniku której osoba uzyska zatrudnienie na czas nieokreślony, należy niezwłocznie skontaktować się ze Służbami Celnymi (Tollvesenet). Szczegółowe informacje celne znaleźć można na stronie internetowej: www.toll.no Przepisy prawne Policja i służby celne w Norwegii mają znacznie szerszy zakres uprawnień w stosunku do cudzoziemców niż odpowiednie służby w Polsce. W szczególności są one uprawnione do kontrolowania pojazdów i osób nie tylko na przejściach granicznych, ale również na terenie całego kraju i w każdej sytuacji. Nielegalna praca i handel traktowane są bardzo surowo. Odnotowuje się przypadki konfiskaty pieniędzy i przedmiotów, jeśli zachodzi podejrzenie, że zostały uzyskane dzięki nielegalnej pracy bądź działalności handlowej. Noszenie w miejscu publicznym noża lub ostrych narzędzi, których długość ostrza przekracza 7 cm, traktowane jest przez policję na równi z posiadaniem broni. W związku z tym na ich posiadanie wymagane jest stosowne zezwolenie władz miejscowych. W przypadku naruszenia obowiązującego prawa karnego i zatrzymania przez policję należy pamiętać o podstawowych prawach cudzoziemca. Są to: prawo do tłumacza, prawo do pomocy adwokata i prawo do kontaktu z konsulem.

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

55

Placówki dyplomatyczne Wybierając się w podróż zagraniczną, zawsze warto odwiedzić ambasadę lub któryś z konsulatów danego państwa. Dobrze jest też wiedzieć, gdzie w danym kraju znajdują się polskie placówki dyplomatyczne. W razie jakichkolwiek kłopotów możemy zwrócić się do nich z prośbą o udzielenie pomocy.

Placówki dyplomatyczne w Polsce Ambasada Królestwa Norwegii w Warszawie

Konsulat Królestwa Norwegii w Krakowie

Adres: ul. Chopina 2a, 00-559 Warszawa Telefon: (22) 696 40 30 Fax: (22) 628 09 38 Telex: 813738 nora pl E-mail: [email protected] Internet: www.amb-norwegia.pl

Adres: ul. Mazowiecka 25, 30-019 Kraków Telefon: (12) 633 03 76 Fax: (12) 633 03 51 E-mail: [email protected] Godziny urzędowania: poniedziałek – piątek: 10.00-13.00 Konsul Honorowy – Pan Marian Mikołajski

Wydział Konsularny: Telefon: 629 09 36 Fax: 629 80 05

Konsulat Norwegii w Szczecinie

Konsulat Królestwa Norwegii w Gdyni Adres: ul. T. Wendy 15, 81-341 Gdynia Telefon: (58) 661 80 04 Fax: (58) 661 80 05 E-mail: [email protected] Godziny urzędowania: poniedziałek, środa, ptiątek: 10.00-12.00 Konsul Honorowy – Pan Michał Rzeszewicz

56

Adres: Al. Niepodległości 17, 70-412 Szczecin Telefon: (91) 812 14 30 Fax: (91) 812 14 35 E-mail: [email protected] Godziny urzędowania: poniedziałek – piątek: 9.00-12.00 i 14.00-15.00 Konsul Honorowy – Pan Jan Antoni Kubiak

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Placówki polskie w Norwegii Ambasada RP w Oslo

Konsulat RP w Bergen

Adres: Olav Kyrres plass 1, 0244 Oslo Telefon: (0-04722) 55 55 36, 43 00 15, 43 01 61 Fax: 44 48 39 E-mail: [email protected] Internet: www.poland-embassy-no.com

Konsul Honorowy – Fritz Thorkil Rieber, Kalfarveien 57 A, 5018 Bergen Telefon: (0047) 55 55 91 00 Fax: 55 55 91 01 01

Wydział Konsularny: Telefon: 43 01 61, 43 00 15 Dyżurny telefon: (0047) 913 37 75 E-mail: [email protected]

Ulf - Einar Staalesen Kongerdsbakken 3, Postboks 24 Telefon: (0047) 51 51 00 70 Fax: (0047) 51 56 74 45 E-mail: [email protected]

Konsul Honorowy w Stavanger

Konsulat RP w Trondheim Konsul Honorowy – Harald Johan Lydersen (norweski, angielski) Adres: Leirfossvn. 27, 7485 Trondheim, Norge Telefon: (0047) 73 96 40 22 Fax: (0047) 73 87 69 01 E-mail: [email protected] Strony internetowe organizacji, klubów, grup, towarzystw itd.: • • • • •

Związek Polaków w Norwegii – home.no/zwiazek-polakow Klub Polski w Norwegii – www.klub-pl.no Polska Szkoła Sobotnia im. Jana Pawła II w Oslo – www.pl-oslo.net/gazetka Franciszkańska Grupa Pielgrzymkowa – home.no/fgp Polonia w Trondheim – www.polonia.trondheim.no

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

57

Przydatne adresy Sentralskattekontoret for utenlandssaker (SFU) (Centralny Urząd Podatkowy d/s Cudzoziemców) Adres pocztowy: Postboks 8031 N-4068 Stavanger, Norge/Norwegia Siedziba urzędu: Prinsensvei 1 4315 Sandnes Telefon: +47 51 96 96 00 Fax: +47 51 67 85 59 E-mail: [email protected] Sentralskattekontoret for utenlandssaker (SFU) odpowie na pytania dotyczące: • • • •

meldowania zleceń/kontraktów i pracobiorców, obowiązku podatkowego dotyczącego spółek/firm i pracowników, obowiązku prowadzenia księgowości i kontroli audytorskiej, wydawania kart podatkowych odnośnie do zaliczek na podatki od pracowników, spółek/firm i samodzielnych przedsiębiorców, • składania zeznań podatkowych (norweskich PIT-ów), • odwoływania się do władz podatkowych od naliczonego podatku. Rogaland skattefutkontor sokkel-/utlandsavdelingen (RSFK) (Urząd Skarbowy w Rogaland Dział d/s zatrudnionych na szelfie i cudzoziemców) Adres pocztowy: Postboks 148, Sentrum N-4001 Stavanger, Norge/Norwegia Siedziba urzędu: Nytorget 1, 4012 Stavanger Telefon: +47 51 86 89 00 Fax: +47 51 86 89 60 E-mail: [email protected] W Rogaland skattefutkontor (RSFK) znajdziesz odpowiedzi na pytania dotyczące: • • • •

obowiązku pracodawcy odciągnięcia zaliczki na podatek od wynagrodzeń pracowników, wpłaty zaliczki na podatek i składek na norweski ZUS (wpłaty w określonych terminach), zestawienia rocznego (lønns- og trekkoppgaver med følgeskriv), rocznego rozliczenia podatkowego (skatteoppgjør), nadwyżki wpłaconego podatku (tilgodeskatt), wpłaty niedoboru podatkowego (restskatt), • egzekucji norweskiego podatku w Norwegii lub w kraju rodzinnym.

58

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Enhets- og Foretaksregisteret (Brønnøysundregistrene) – wszelkie pytania dotyczące prowadzenia własnej działalności gospodarczej Rejestr działalności gospodarczej w rejestrze przedsiębiorstw: Brønnøysundregistrene (Zespół Rejestrów w Brønnøysund) Adres pocztowy: N-8910 Brønnøysund, Norge/Norwegia Infolinia: +47 75 00 75 00 Internet: http://www.brreg.no Podanie o zwolnienie od obowiązku wpłat składek na norweski ZUS należy przesłać do: Madla trygdekontor Adres pocztowy: Postboks 484 N-4090 Hafrsfjord, Norge/Norwegia Telefon: +47 815 81 000 Zapytania odnośnie do merverdiavgift (norweskiego podatku VAT) należy kierować do: Rogaland fylkesskattekontor (Wojewódzkiego Urzędu Podatkowego w Rogaland) Adres pocztowy: Postboks 1132, Hillevåg N-4095 Stavanger, Norge/Norwegia Siedziba urzędu: Auglendsmyrå 3, Stavanger Telefon: +47 815 81 734 E-mail: [email protected] Telefon: +47 51 86 89 00 E-mail: [email protected]

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

59

Internet: • • • • • • • • •

www.politi.no www.norway.info/europe.htm www.nav.no eures.europa.eu www.gulesider.no www.udi.no www.aetat.no www.arbeidstilsynet.no www.skatteetaten.no

Portale norweskie:

Strony norweskiego urzędu pracy: • www.nav.no Krajowy Rejestr Agencji Zatrudnienia (Polska): • www.kraz.praca.gov.pl/StronaGlowna.aspx Urząd podatkowy: • www.skatteetaten.no

• • • • • •

www.proffice.no www.finnjobb.no www.adecco.no www.toptemp.no www.jobline.no www.stepstone.no

Kalkulator do obliczania wysokości podatku dochodowego (j. norweski): • www.dinside.no/php/art.php?id=98508

Lista norweskich agencji pośrednictwa: • www.gulesider.no

• www.nokut.no

Polskie agencje pośrednictwa: • • • •

60

www.iccstaff.pl www.easyjob.pl www.norwegian.pl www.adecco.pl

Informacje dotyczące uznawalności kwalifikacji:

Dziennik "Aftenposten": • www.aftenposten.no

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

Źródła Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych użytkowników, portal Skandynawia.pl opublikował poradnik Norwegia dla każdego. Ilość informacji dotyczących Norwegii, które można znaleźć za pośrednictwem Internetu, jest ogromna. W znacznej większości są to jednak wiadomości bądź to niesprawdzone, bądź niekompletne, uniemożliwiające całościowe spojrzenie na sprawę. Aby dotrzeć do wszystkich odpowiedzi, które zadają sobie Państwo przed wyjazdem do naszych skandynawskich sąsiadów, konieczne było dotąd poświęcenie kilku godzin na przeszukanie kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu witryn internetowych. Tworząc niniejszy przewodnik, chcieliśmy przede wszystkim udostępnić Państwu kompletne informacje zebrane w jedną całość. Staraliśmy się zamieścić w nim treści z jak najbardziej wiarygodnych źródeł, których listę znajdą Państwo poniżej. Zachęcamy również do odwiedzenia wymienionych stron: www.psz.pl

www.gazetapodatnika.pl

www.amb-norwegia.pl

www.renifer.website.pl

www.norwegofil.pl

www.studentnews.pl

www.odyssei.com

www.toll.no

www.nyinorge.no

www.gowork.pl

norwegia.geozeta.pl

www.globtroter.pl

slavco.eu

polonia.net

podatki.gazetaprawna.pl

www.klub-pl.no

www.polishconnection.no

www.norwegia.republika.pl

pl-oslo.no

www.wspolnota-polska.org.pl

www.skatteetaten.no

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5, 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09, email: [email protected]

61

Skandynawia.pl ul. Powstańców Śląskich 5 53-332 Wrocław tel. +48 71 332 62 09 email: [email protected]

Patronat medialny: