Prayer

‫ނަމާދު އެޅުމުގެ ނުރައްކާ‬

‫ނަމާދުގެ މުހިއްމުކަން‬

‫ނަމާދުކުރާނެގޮތް‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫]ލިޔުނީ[‬

‫]ފަޟީލަތުއްޝައިޚް އަބޫ ޢަބްދުއްރަޙްމާން[‬

‫ﻋﻦ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻗﺎل ﻟﻘﺪ رأﯾﺘﻨﺎ وﻣﺎ ﯾﺘﺨﻠﻒ ﻋﻨﮭﺎ إﻻ ﻣﻨﺎﻓﻖ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم اﻟﻨﻔﺎق رواه ﻣﺴﻠﻢ وﻏﯿﺮه މާނައީ‪ ":‬ޢަބްދުﷲ ބިން‬ ‫މަސްޢޫދު ވިދާޅުވަތެވެ‪ ":‬ތިމަންމެންގެ ތެރެއިން ކަނޑައެޅިގެން‬ ‫ފާޅުގައި ހުރި މުނާފިގަކު ނޫނީ ނަމާދު ނާޅާނެއެވެ"‪.‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

ު‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދ‬

2

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިމާމް އިސްޙާޤް އިބްނި ރާހޯޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ﷲގެ ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ނަމާދު އަޅައިފިމީހާކާފަރުވާ ކަން‬ ‫ވަނީ ޞައްޙަގޮތުގައި ސާބިތުވެފައިއެވެ‪ ،‬ހަމަ އެފަދައިން މާތްރަސޫލާގެ‬ ‫ޒަމާނުންފެށިގެން މިއަދާއި ހަމައަށް އެންމެހައި ޢިލްމުވެރީންވަނީ ގަސްތުގައި‬ ‫އެއްވެސް ޢުޒުރެއްނެތި ނަމާދު އަޅައިފިމީހާޔަކީ ކާފަރެއްކަމަށް ބުނެފައިއެވެ"‪.‬‬ ‫) ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އައްތަރުޣީބު ވައްތަރުހީބް‪5 ،‬ވަނަ މުޖައްލަދުގެ‬

‫‪575‬ވަނަ ޙަދީޘް‪."(.‬‬ ‫އިމާމް އިބްނި ޙަޒްމް ވިދާޅުވިއެވެ‪ ":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢުމަރު ބިން‬ ‫ޚައްޠާބާއި ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބިން ޢަވްފާއި‪ ،‬މުޢާޒްބިން ޖަބަލާއި އަދި އަބޫ‬ ‫ހުރައިރާފަދަ ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން އައިސްފައިވަނީ‪ :‬ވަގުތުން ގަސްތުގައި‬ ‫ނަމާދު އަޅާއިފިމީހާ އަކީ މުރުތައްދުވެ ކާފިރުވެފައިވާ މީހެއްކަމަށެވެ‪ ،‬މިއާއި‬ ‫ޚިލާފަށް މީހަކު ބުނާކަމަކަށް އެނގިފައެއްނެތެވެ" ) މަކާނަތުއް ޞަލާތް ފިލް‬ ‫އިސްލާމް‪ ،‬ދާރު އިބްނި ޚުޒައިމާ‪5،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪(.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬ ‫ޝުކުރުގެ ވެދުންކުރުން‪.‬‬ ‫އެންމެހައި ޙަމްދު ޘަނާއެއް ޙައްޤުވެގެންވަނީ ޢާލަމްތައް ހައްދަވައި ނެތުމުގެ ތެރެއިން‬ ‫ވުޖޫދަށް ނެރުއްވި ޚާލިޤްވަން މާތް ﷲއަށެވެ‪ .‬އަދި ޞަލަވާތާއި ޞަލާމް ޙައްޤުވެގެންވަނީ‬ ‫ޢާލަމްތަކަށް ރަޙުމަތެއް ކަމުގައި ފޮނުއްވުނު މާތް މުޙައްމަދު ނަބީކަލޭގެ ފާނަށާއި އެކަލޭގެ ފާނުގެ‬ ‫އާލުންނާއި އަޞްޙާބުންނާއި އަދި ޤިޔާމަތާއި ޖެހެންދެން ސަލަފުއްޞާލިޙުންގެ މަގުގައި ފައިތިލަ‬ ‫ސާބިތުކޮށްގެން ތިއްބެވި އެންމެހައި މީސްތަކުންނަށެވެ‪.‬‬ ‫މިބަސްތައް މިއަމުނައިލަނީ ﷲ ޞުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައިވާ މަޒީދަށް އެދި‬ ‫} ﻟَﺌِﻦ ﺷَﻜَﺮْﺗُﻢْ ﻷَزِﯾﺪَﻧﱠﻜُﻢْ {إﺑﺮاھﯿﻢ‪ ٧:‬މާނައީ‪":‬ތިޔަބައިމީހުން ޝުކުރުކޮށްފި ކަމުގައިވާނަމަ‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން ތިމަން ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިތުރު ކޮށްދެއްވާ ހުށީމެވެ"‪ .‬އަދި ﻻ ﯾﺸﻜﺮ‬ ‫اﷲ‬

‫ﻣﻦ‬

‫ﻻ‬

‫ﯾﺸﻜﺮ‬

‫اﻟﻨﺎس‬

‫ޝުކުރުވެރިނުވިއްޔާ‬

‫"މީސްތަކުންނަށް‬

‫ﷲއަށް‬

‫ޝުކުރުނުކުރާނެޔޭ" ބުނެ މާތް ނަބިއްޔާ ބަސް ޙަދީޘްކުރައްވާފައި އޮތުމުން ﷲ އަށާއި‬ ‫އެކަލާނގެ އަޅުންގެ ތެރެއިން ޝުކުރު ޙައްޤު ފަރާތްތަކަށް ޝުކުރުވެރިވުމުގެ ގޮތުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެގޮތުން ނިކަމެތި ކަމުގެ ދެއަތް އުފުލައި ﷲއަށް ޝުކުރު ދަންނަވައި އެކަލާނގެ‬ ‫ޙަޟްރަތުން‬

‫ނިޢުމަތްތަކަށް‬

‫މެދުކެނޑުމެއްނުވާ‬

‫އެދިގެންވަމެވެ‪.‬‬

‫އެއަށް‬

‫ފަހު‬

‫މިއަޅާގެ‬

‫މައިންބަފައިންނަށް މިއޅާ ބަލައިގެންގުޅެ ބޮޑުކޮށް އިޙްޞާންތެރިވީތީ އިންތިހާއަށް އެދެފަރާތަށް‬ ‫ދަރަނިވެރިވެފައިވާ ޙާލު ޝުކުރު އަދާކޮށް ހެޔޮދުޢާކުރަމެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު މިކުޑަކުޑަ ފޮތް ލިޔެ‬ ‫އެކުލަވައިލުމަށް އެހީތެރިވި އެންމެނަށް ފަށްފަށުން ޝުކުރުވެރިވަމެވެ‪ .‬ޚާއްޞަކޮށް އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ދޮށީއަނބި އަދި ދަރީންގެ މަންމަ އޭގައި ޝާމިލް ކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ﷲއަށް ކުރެވޭ ދުޢާއަކީ އަޅުގަނޑަށާއި އަޅުގަނޑަށް އިޙްސާންތެރިވީ އެންމެނަށާއި އަދި‬ ‫އެންމެހައި މުސްލިމުންނަށް ދެދުނިޔޭގެ އުފަލާއި ބާއްޖަވެރިކަން ދެއްވައި ޖަންނަތުލް ފިރްދައުސްގެ‬ ‫މަތިވެރި ނިޢުމަތް ދެއްވުމެވެ‪ .‬އާމީން‪.‬‬

‫އަބޫޢަބްދުއްރަޙްމާން އަލްމަދަނީ‬ ‫‪4‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މަވްޟޫގައި ހިމެނޭ މުހިއްމު ނުކުތާތަކުގެ ކުރުމަގު‬ ‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪0‬‬

‫ޝުކުރުގެ ވެދުންކުރުން‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫‪0‬‬

‫މަވްޟޫޢުގައި ހިމެނޭ މުހިއްމު ނުކުތާތަކުގެ ކުރުމަގު‬

‫‪5‬‬

‫‪1‬‬

‫ދީބާޖާ‬

‫‪12‬‬

‫‪2‬‬

‫ނަމާދުގެ މަތިވެރިކަން‬

‫‪13‬‬

‫‪3‬‬

‫ސިދުރަތުލް މުންތަހާގައި ނަމާދު ފަރުޟުކުރެއްވުން‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫‪4‬‬

‫ޤިޔާމަތް ދުވަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ ހިސާބުބެއްލެވޭނީ ނަމާދާއިބެހޭގޮތުންނެވެ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫‪5‬‬

‫ނަމާދަކީ މުއުމިނުންގެ ލޮލުގެ ފިނިކަމެއްކަމަށް ލައްވާފައިވުން‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪6‬‬

‫ނަމާދަށް ރައްކާތެރިވެއްޖެނަމަ ޣާފިލުވާމީހުންގެ ތެރެއިން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫‪7‬‬

‫ނަމާދަކީ ކުށްފާފަތަކުން ޠާހިރުކުރުވާ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫‪8‬‬

‫ނަމާދު ޤާއިމް ކުރާމީހުން ކަންކަމުގައި އަވަސްވެގަނެހާހެއްނުވާނެއެވެ‬

‫‪18‬‬

‫‪9‬‬

‫ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމައަށް ފަހު އެންމެ ހެޔޮ ޢަމަލަކީ ނަމާދުއޭގެވަގުތުގައި ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫‪5‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪10‬‬

‫ނަމާދު އެޅުމުގެ ނުރައްކާ!‬

‫‪21‬‬

‫‪11‬‬

‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ތިމާއަމިއްލައަށް ޢަޒާބަށް ހުށަހެޅުންފަދަ ކަމެއް‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫‪12‬‬

‫ނަމާދު އަޅައިފިނަމަ އަޅާ ކާފަރުންނާއި މުޝްރިކުންގެ ސަފަށް އަރާ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫‪13‬‬

‫ނަމާދު އަޅާ މީހުންނަކީ މުނާފިގުންނެވެ‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪14‬‬

‫ނަމާދު އަޅައިފިނަމަ އަޅާ ﷲ ގެ ބެލެހެއްޓެވުމުގެ ދަށުންބޭރުވޭ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫‪15‬‬

‫ނަމާދު އަޅާމީހާ ޤިޔާމަތްދުވަހުން ވާހުށީ އަދިރިކަމުގައި ފިރުޢައުނާއި‬

‫‪25‬‬

‫ޤާރޫނާއި ހާމާންމެން ފަދައެންމެ ނުބައިމީހުންނާއި އެކުގައި‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ކަނޑައެޅިގެން ނަރަކަވަންތަވެރީންގެ ކަމެއް‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫‪17‬‬

‫މަސްތުވެފައިވާ ޙާލު ނަމާދު އެޅުމަކީ ނަރަކަވަނުމުގެ އިތުރަށް‬

‫‪26‬‬

‫ނަރަކަވަންތަވެރީންގެ ގައިން އޮހޮރޭ ދޮސްބޯންދެވޭނެކަމެއް‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ކާފަރުވާކަމެއްކަމަށް އެންމެހައި ޞަޙާބީންދެކޭކަމެކެވެ‬

‫‪27‬‬

‫‪19‬‬

‫ނަމާދު ޤާއިމް ކުރުމަކީ ކޮބައިތޯ؟‬

‫‪29‬‬

‫‪20‬‬

‫ބަންގި ގޮވުން‪.‬‬

‫‪34‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪21‬‬

‫ވުޟޫނެތި ބަންގި ދިނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫‪22‬‬

‫ބަންގިއާއި ގަމަތްދިނުމުގައި ސުންނަތްވެގެންވާ ގޮތް‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫‪23‬‬

‫ބަންގި ދުޢާ‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫‪24‬‬

‫ބަންގި ދުޢާ ގަމަތްދިނުމަށްފަހު ކިޔުމެއްނެތެވެ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫‪25‬‬

‫ނަމާދަށް ފެށުން‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪26‬‬

‫ނަމާދަށް ބޯނިވާކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫‪27‬‬

‫ހަމައެކަނި ނަމާދަށް ޒީނަތްތެރިވުމާއި ބޮލުގައި އެއްޗެއް އެޅުމުގެ‬

‫‪41‬‬

‫ޙުކުމް‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫ނަމާދުގައި ބޯއެއްސުމާއި ބޯގެތުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫‪29‬‬

‫ނަމާދަށް ޖަމާޢަތް ހެދުން‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫‪30‬‬

‫އިމާމަކަށް އިސްކުރަންވާނީ އެންމެ ބޮޑަށް ޤުރުއާން ހިތުދަސް މީހާއެވެ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫‪31‬‬

‫ނަމާދަށް ނިޔަތް ގަންނާނޭ ގޮތް‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫‪7‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪32‬‬

‫ހަށަންބަން ތަކުބީރުގެ ޙަޤީޤަތް‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫‪33‬‬

‫ހަށަންބަން ތަކުބީރާއި އެކު އަތް އުފުލުމަށް ސާބިތުވާ ތަންތަން‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫‪34‬‬

‫މޭމަތީގައި ހަށަން ބަނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫‪35‬‬

‫ދެތަނބުދޭތެރޭގައި ނަމާދުކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫‪36‬‬

‫ހަށަން ބަން ތަކުބީރަށްފަހު ކިޔުމަށްވާރިދު ވެފައިވާ ދުޢާތައް‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫‪37‬‬

‫ނަމާދުގައި ފަސޭހަ މިންވަރަކަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުން‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫‪38‬‬

‫އަޢޫޒާއި ބިސްމިކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫‪39‬‬

‫ުމ‪.‬‬ ‫ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދު ކިޔުމުގެ ޙުކ ް‬

‫‪60‬‬

‫‪40‬‬

‫ބާރަށް ކިޔަވާ ނަމާދުގައި އިމާމް މީހާފަހަތުން އަލްޙަމްދު ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪:‬‬

‫‪60‬‬

‫‪41‬‬

‫އަލް ޙަމްދު ކިޔުން ސުންނަތްވެގެންވާ ގޮތް‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫‪42‬‬

‫ނަމާދުގައި އާމީން ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫‪43‬‬

‫އަލްޙަމްދަށްފަހުގައި އިމާމް މީހާ ނުކިޔަވާ ހުއްޓޭ ހިނދުކޮޅުގެ ހުކުމް‪.‬‬

‫‪64‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪44‬‬

‫ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދުގެ އިތުރަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫‪45‬‬

‫ނަމާދުގައި އިސްފަސްކޮށްގެން ސޫރަތްތަށް ކިޔެވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫‪46‬‬

‫ނަމާދުގައި އެއްވާޖިބުން އަނެއް ވާޖިބަށް ބަދަލުވުމަށްކިޔތަކުބީރުގެޙުކުމް‪.‬‬

‫‪67‬‬

‫‪47‬‬

‫ރުކޫޢު ކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫‪48‬‬

‫ރުކޫޢުގައި ކިޔާ ދުޢާތަކާއި އެދުޢާތައް ކިޔާނެގޮތް‪.‬‬

‫‪69‬‬

‫‪49‬‬

‫ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫‪50‬‬

‫ރުކޫޢުގައި ދެމަރުޙަލާއެއް ވެއެވެ އެދެ މަރުޙަލާގައި ކިޔުމަށް‬

‫‪72‬‬

‫ދެދުޢާއެއް ސާބިތުވެގެންވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪51‬‬

‫ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫‪52‬‬

‫މިމަވްޟޫޢުގައި ވަރަށް މުހިއްމު ނުކުތާއެއް‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫‪53‬‬

‫ސަޖިދައަށް ދާއިރުގައި އަތް ޖެއްސުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫‪54‬‬

‫ސަޖިދައަށް އޮންނައިރު ނިތްކުރި ޖެއްސުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫‪9‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫‪55‬‬

‫ސަޖިދައިގައި ޤުރުއާން ނުކިޔެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫‪56‬‬

‫ސަޖިދާގައި ކިޔޭނީ ކޮންކަހަލަ ދުޢާއެއް!‬

‫‪92‬‬

‫‪57‬‬

‫ސަޖިދައިގައި އޮންނަންވާ ގޮތް‪.‬‬

‫‪93‬‬

‫‪58‬‬

‫ސަޖިދާގައި އޮންނައިރު އަންހެނުންވެސް ފިރިހެނުންނެކޭ‬

‫‪95‬‬

‫އެއްފަދައިން ފަލަމަސްގަނޑާއި ބަނޑު ދުރުކުރަންވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪59‬‬

‫ދެސަޖިދަ ދެމެދު އިނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫‪60‬‬

‫ދެސަޖިދަ ދެމެދުގައި ކިޔާ ދުޢާތައް‪:‬‬

‫‪97‬‬

‫‪61‬‬

‫ދެވަނަ ރަކުޢަތަށް ތެދުވާއިރު އަތްމައްޗަށް ބުރަވެގެން ތެދުވުމުގެ‬

‫‪98‬‬

‫ޙުކުމް‪.‬‬ ‫‪62‬‬

‫ތެދުވާއިރު ގޮށްމުށް ކަވާފައި ތެދުވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪101‬‬

‫‪63‬‬

‫ފުރަތަމަ އައްތަޙިއްޔާތުގައި ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތް‬

‫‪102‬‬

‫ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫‪64‬‬

‫އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔުމަށް ސުންނަތުން ސާބިތުވާގޮތް‪.‬‬

‫‪104‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ތ‬

‫މުހިއްމު ނުކުތާތައް‬

‫ޞަފްޙާ‬

‫‪65‬‬

‫އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔާއިރު އިނގިލި ތެޅުވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫‪66‬‬

‫ދެރަކުޢަތް ނަމާދުތަކުގައި ސުންނަތުން ސާބިތުވަނީ އިފްތިރާޝަށް‬

‫‪110‬‬

‫އިނުމަށެވެ‪ .‬ތަވައްރުކަށް އިނުމެއް ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪67‬‬

‫ނަމާދުގައި އެއްފަރާތަށް ސަލާމް ދިނުން ސުންނަތުން‬

‫‪111‬‬

‫ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪68‬‬

‫ސަލާމް ދިނުމަށް ސުންނަތް ވެގެންވާ ގޮތްތައް‪.‬‬

‫‪114‬‬

‫‪69‬‬

‫ސަލާމްދިނުމަށްފަހު އެކަކު އަނެކަކަށް ކުރާ ސަލާމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫‪70‬‬

‫ނަމާދަށްފަހު ޖަމާޢީކޮށް ދުޢާކުރުމާއި އަތް އުފުލައިގެން‬

‫‪116‬‬

‫ދުޢާކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދީބާޖާ‬ ‫إن اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﻧﺤﻤﺪه و ﻧﺴﺘﻌﯿﻨﮫ وﻧﺴﺘﻐﻔﺮه ‪،‬وﻧﻌﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ ﺷﺮور أﻧﻔﺴﻨﺎ وﻣﻦ‬ ‫ﺳﯿﺌﺎت أﻋﻤﺎﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﯾﮭﺪه اﷲ ﻓﻼ ﻣﻀﻞ ﻟﮫ وﻣﻦ ﯾﻀﻠﻞ ﻓﻼ ھﺎدي ﻟﮫ‪ ،‬وأﺷﮭﺪ‬ ‫أن ﻻ إﻟﮫ وﺣﺪه ﻻ ﺷﺮﯾﻚ ﻟﮫ وأﺷﮭﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻟﮫ‪.‬‬ ‫) ‪(1‬‬

‫﴿ﯾَﺎ أَﯾﱡﮭَﺎ اﻟﱠﺬِﯾﻦَ ءاﻣَﻨُﻮاْ اﺗﱠﻘُﻮاْ اﷲَ ﺣَﻖﱠ ﺗُﻘَﺎﺗِﮫِ وَﻻَ ﺗَﻤُﻮﺗُﻦﱠ إِﻻﱠ وَأَﻧﺘُﻢ ﻣﱡﺴْﻠِﻤُﻮنَ﴾‬

‫﴿ﯾَﺎ أَﯾﱡﮭَﺎ اﻟﻨﱠﺎسُ اﺗﱠﻘُﻮاْ رَﺑﱠﻜُﻢُ اﻟﱠﺬِي ﺧَﻠَﻘَﻜُﻢ ﻣﱢﻦ ﻧﱠﻔْﺲٍ وَاﺣِﺪَ ٍة وَﺧَﻠَﻖَ ﻣِﻨْﮭَﺎ زَوْﺟَﮭَﺎ‬ ‫وَ َﺑﺚﱠ ﻣِﻨْﮭُﻤَﺎ رِﺟَﺎﻻً ﻛَﺜِﯿﺮًا وَﻧِﺴَﺎء وَاﺗﱠﻘُﻮاْ اﷲَ اﻟﱠﺬِي ﺗَﺴَﺎءﻟُﻮنَ ﺑِﮫِ وَاﻷَرْﺣَﺎمَ إِنﱠ اﷲَ‬ ‫ﻛَﺎنَ ﻋَﻠَﯿْﻜُﻢْ رَﻗِﯿﺒًﺎ ﴾) ‪.(2‬‬ ‫ﺢ ﻟَﻜُﻢْ أَﻋْﻤَﺎﻟَﻜُﻢْ وَﯾَﻐْﻔِﺮْ‬ ‫﴿ﯾَﺎ أَﯾﱡﮭَﺎ اﻟﱠﺬِﯾﻦَ ءاﻣَﻨُﻮاْ اﺗﱠﻘُﻮاْ اﷲَ وَﻗُﻮْﻟﻮا ﻗﻮﻻً ﺳَﺪِﯾْﺪاً ﯾُﺼْﻠِ ْ‬ ‫ﻟَﻜُﻢْ ذُﻧُﻮﺑَﻜُﻢْ وَﻣَﻦ ﯾُﻄِﻊْ اﷲَ وَرَﺳُﻮﻟَﮫُ ﻓَﻘَﺪْ ﻓَﺎزَ ﻓَﻮْزًا ﻋَﻈِﯿﻤًﺎ﴾) ‪.(3‬‬ ‫أﻣﺎ ﺑﻌﺪُ‪ :‬ﻓﺈنﱠ أﺣﺴﻦَ اﻟﻜﻼمِ ﻛﻼمُ اﷲ‪ ،‬وﺧﯿﺮَ اﻟﮭﺪي ھﺪيُ ﻣﺤﻤﺪٍ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ‬ ‫وﺳﻠﻢ‪ ،‬وﺷﺮ اﻷﻣﻮر ﻣﺤﺪﺛﺎﺗﮭﺎ‪ ،‬وﻛﻞ ﻣﺤﺪﺛﺔ ﺑﺪﻋﺔ‪ ،‬وﻛﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﺿﻼﻟﺔ‪ ،‬وﻛﻞ‬ ‫ﺿﻼﻟﺔ ﻓﻲ اﻟﻨﺎر) ‪.(4‬‬

‫މިކުޑަކުޑަ ފޮތުގައި މިބަލައިލަން ގަސްތު ކުރަނީ ނަމާދާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ‪ .‬ﷲ އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެންމެނަށް ނަމާދު ޤާއިމްކުރުމުގެ ހެޔޮ ތައުފީޤް ދެއްވާށި އާމީން‪.‬‬

‫)‪(1‬‬

‫ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان‪102 :‬‬

‫)‪(2‬‬

‫ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء‪1 :‬‬

‫)‪(4‬‬

‫މިޚުޠުބާއަށް ކިޔަނީ "ﺧﻄﺒﺔ اﻟﺤﺎﺟﺔ"‪.‬މިހެންނެވެ‪.‬‬

‫)‪(3‬‬

‫ﺳﻮرة اﻷﺣﺰاب‪71-70:‬‬ ‫اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬أﺣﻤﺪ ﺷﻌﯿﺐ‪ ،‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﺼﻐﺮى "اﻟﻤﺠﺘﺒﻰ"‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺠﻤﻌﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻛﯿﻔﯿﺔ اﻟﺨﻄﺒﺔ‪ ،(89/6) ،‬واﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪،‬‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن )‪ ،(528/14‬واﻟﮭﯿﺜﻤﻲ‪ ،‬اﻟﻤﺠﻤﻊ )ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ( )‪ ،(288/4‬وأﺑﻮ ﯾﻌﻠﻰ‪ ،‬اﻟﻤﺴﻨﺪ )‪(186/13‬‬

‫އަދި އެނޫންވެސް އެހެންމީހުން‪ .‬އިތުރު ތަފްޞީލް ހޯދުމަށްޓަކައ ި ) ﺧﻄﺒﺔ اﻟﺤﺎﺟﺔ (‬

‫ﻟﻠﺸﯿﺦ ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺪﯾﻦ‬

‫اﻷﻟﺒﺎﻧﻲ – رﺣﻤﮫ اﷲ‪ -‬ط‪،4‬اﻟﻤﻜﺘﺐ اﻹﺳﻼﻣﻲ ‪1400 ،‬م‪ .‬ބައްލަވާ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދުގެ މަތިވެރިކަން‬ ‫ދަންނާށެވެ‪ ،‬ހަމަކަށަވަރުން ﷲތަޢާލާއީ އެންމެހައި ކަންތައްތަކަށް‬ ‫ކުޅަދުންވަންތަވޮޑިގަންނަވާ‬

‫އެންމެ‬

‫އޯގާވަންތަ‬

‫އެއިލާހުވަނީ‬

‫އިލާހެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދަށް ވަގުތު ކަނޑައަޅުއްވަވާފައެވެ‪ .‬އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވަނީ‪ ...}:‬إِنﱠ‬ ‫اﻟﺼﱠﻼَةَ ﻛَﺎﻧَﺖْ ﻋَﻠَﻰ اﻟْﻤُﺆْﻣِﻨِﯿﻦَ ﻛِﺘَﺎﺑﺎً ﻣﱠﻮْﻗُﻮﺗﺎً {اﻟﻨﺴﺎء‪١٠٣:‬‬ ‫މާނައަކީ‬

‫‪":‬ހަމަކަށަވަރުން‬ ‫އަޅުކަމެކެވެ"‪.‬‬

‫ވަގުތުކަނޑައެޅިގެންވާ‬

‫ނަމާދަކީ‬ ‫ވީމާ‬

‫މުއުމިނުންގެ‬ ‫ކޮންމެ‬

‫މައްޗަށް‬

‫މުސްލިމަކަށްވެސް‬

‫ވާޖިބުވެގެންވަނީ ނަމާދުގެ ވަގުތުތަކަށް ފަރުވާތެރިވުމެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދުގެ މަތިވެރިކަން އަންނަނިވި ނުކުތާތަކުން ސާބިތުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪ -1‬ސިދުރަތުލް މުންތަހާގައި ނަމާދު ފަރުޟުކުރެއްވުން‪.‬‬ ‫ދީނުގައި‬

‫ފަރުޟުކުރެވިފައިވާ‬

‫އެންމެހައި‬

‫ކަންތައްތަކެއް‬

‫ފަރުޟުކުރެވިފައިވަނީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތްރަސޫލާ އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ޞަޙާބީން ކައިރީގައިވަނިކޮށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ނަމާދު ފަރުޟުކުރެއްވުނީ‬ ‫ސިދުރަތުލް މުންތަހާގައެވެ‪ .‬ﷲގެ އަޅާ އެކަލާނގެއާއި އެންމެ ބޮޑަށް‬ ‫ކުއްތަން ކުރެއްވުމަށްފަހުގައިއެވެ‪ .‬އުޑަށް އުފުއްލެވުމަށްފަހުގައެވެ‪ .‬އެއްވެސް‬ ‫މެދުވެރިޔަކު‬

‫ބޭނުން‬

‫ކުރެއްވުމަކާއި‬

‫ނުލައެވެ‪.‬‬

‫ސީދާސީދާ‬ ‫‪13‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ބަސްވަޙީކުރެއްވުމުންނެވެ‪.‬‬

‫މީގެއިންވެސް‬

‫ނަމާދުގެ‬

‫މާތްކަމާއި‬

‫ދީނުގައި‬

‫އެކަމަށް ދެއްވާފައިވާ މުހިއްމުކަން ދޭހަވެއެވެ‪ .‬ﷲރުއްސުންލެއްވި އަނަސް‬ ‫ބިން މާލިކް ވިދާޅުވިއެވެ‪":‬ﻓﺮﺿﺖ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮات ﻟﯿﻠﺔ أﺳﺮي ﺑﮫ ﺧﻤﺴﯿﻦ ‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﻘﺼﺖ ﺣﺘﻰ ﺟﻌﻠﺖ ﺧﻤﺴﺎ ‪،‬‬ ‫ﺛﻢ ﻧﻮدي‪ :‬ﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ! إﻧﮫ ﻻ ﯾﺒﺪل اﻟﻘﻮل ﻟﺪي ‪ ،‬وإن ﻟﻚ ﺑﮭﺬه اﻟﺨﻤﺲ‬ ‫)‪(١‬‬

‫ﺧﻤﺴﯿﻦ‬

‫" އިސްރާކުރެވުނު ރޭގައި ސަލާމާއި ސަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާއަށް‬

‫‪ 50‬ނަމާދު ފަރުޟުކުރެވުނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު މަދުކުރެވެމުންގޮސް ‪5‬އަކަށް‬ ‫ހެދުނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ގޮވާލެވުނެވެ‪ .‬އޭ މުޙައްމަދެވެ‪ ،‬ތިމަންގެފަރާތުންނުކުތް‬ ‫ބަސްތަކަކަށް ދެން ބަދަލުގެނައުމެއްނެތެވެ‪ .‬ކަލޭގެފާނަށް މިފަސްނަމާދުން‬ ‫‪50‬ނަމާދުގެ އުޖޫރަލިބިގެންވެއެވެ"‪.‬‬

‫‪ -2‬ޤިޔާމަތް‬

‫ދުވަހުން‬

‫ފުރަތަމަ‬

‫އެންމެ‬

‫ހިސާބުބެއްލެވޭނީ‬

‫ނަމާދާއި‬

‫ބެހޭގޮތުންނެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދުގެ މުހިއްމުކަމުގެ ސަބަބުން ޤިޔާމަތްދުވަހުން އެންމެ ފުރަތަމަވެސް‬ ‫އަޅާޔާއި ސުވާލުކުރެވޭނީ އެއާއި ބެހޭގޮތުންނެވެ‪ .‬އެ ރަނގަޅަށް އޭގެ‬ ‫ވަގުތުގައި‬

‫އަދާ‬

‫އަޅާގެ‬

‫ކޮށްފައިވާނަމަ‬

‫އެހެނިހެން‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬އަލްއިސްރާ ވަލް މިޢުރާޖުގެ ‪49‬ވަނަ ޞަފްޙާގައި‪.‬‬ ‫ޝެއިޚް‬

‫އަލްބާނީ‬

‫ވިދާޅުވަނީ‬

‫މިޙަދީޘަކީ‬

‫އިމާމް‬

‫ޢަމަލްތައްވެސް‬

‫ބުޚާރީއާއި‬

‫މުސްލިމްގެ‬

‫ޝަރުޠުމަތިން ޞައްޙަ ޙަދީޘެއްކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ރަނގަޅުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ފަރުވާ‬

‫އެއަށް‬

‫އެހެނިހެން‬

‫ކުޑަކޮށްފައިވާނަމަ‬

‫ހެޔޮކަންތައްތައްވެސް އަޅާ ކޮށްފައިވާނީ އަމާ ބުނީތީ ފަރަށް ދާގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމުގެ ޢަމަލީ ރޫޙް އެކުލެވިފައިނުވާނެއެވެ‪ .‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ކީރިތި ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވަނީ‪":‬إن أول ﻣﺎ ﯾﺤﺎﺳﺐ اﻟﻨﺎس ﺑﮫ ﯾﻮم‬ ‫اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ ﻣﻦ أﻋﻤﺎﻟﮭﻢ اﻟﺼﻼة ﻗﺎل‪ :‬ﯾﻘﻮل رﺑﻨﺎ ﻋﺰوﺟﻞ ﻟﻤﻼﺋﻜﺘﮫ وھﻮ‬ ‫أﻋﻠﻢ ‪ :‬اﻧﻈﺮوا ﻓﻲ ﺻﻼة ﻋﺒﺪي أﺗﻤﮭﺎ أم ﻧﻘﺼﮭﺎ ‪ ،‬ﻓﺈن ﻛﺎﻧﺖ ﺗﺎﻣﺔ‬ ‫ﻛﺘﺒﺖ ﻟﮫ ﺗﺎﻣﺔ ‪ ،‬وإن ﻛﺎن اﻧﺘﻘﺺ ﻣﻨﮭﺎ ﺷﯿﺌﺎ ﻗﺎل‪ :‬اﻧﻈﺮوا ھﻞ ﻟﻌﺒﺪي‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻄﻮع ؟ ﻓﺈن ﻛﺎن ﻟﮫ ﺗﻄﻮع ﻗﺎل‪ :‬أﺗﻤﻮا ﻟﻌﺒﺪي ﻓﺮﯾﻀﺘﮫ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻄﻮﻋﮫ ‪ ،‬ﺛﻢ ﺗﺆﺧﺬ اﻷﻋﻤﺎل ﻋﻠﻰ ذاﻛﻢ‪" .‬‬

‫)‪(١‬‬

‫މާނައީ‪":‬މީސްތަކުން‬

‫ކުރާކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ފުރަތަމަ ހިސާބުނެއްލެވޭނީ ނަމާދާއި ބެހޭ‬ ‫ގޮތުންނެވެ‪.‬‬

‫ﷲ‬

‫އެންމެ‬

‫ދެނެވޮޑިގެންވާ‬

‫މޮޅަށް‬

‫ޙާލު‬

‫އެކަލާނގެ‬

‫މަލާއިކަތުންނަށް ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ‪":‬ތިމަންﷲގެ އަޅާގެ ނަމާދަށް ބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫އެވަނީ‬

‫ފުރިހަމަކޮށްތޯއެވެ‪.‬‬

‫އެފުރިހަމަކޮށްފައިވާނަމަ‬

‫ފުރިހަމަ‬

‫ނުވަތަ‬

‫އުނިކޮށްތޯއެވެ"؟‬

‫ކަމުގައި‬

‫ލިއުއްވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ދެން‬ ‫އެފުރިހަމަ‬

‫ނޫންނަމަ ﷲ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ‪ ":‬ތިމަން އިލާހުގެ އަޅާ ސުންނަތް އަޅުކަން‬ ‫ކޮށްފައިވޭތޯ ބަލާށެވެ؟" ކޮށްފައިވާނަމަ އޭގެއިން އޭނާގެ ނަމާދުގެ އުނިބައި‬ ‫ފުރިހަމަ‬

‫ކުރާށެވެ"‪.‬‬

‫ހިސާބުކުރެވޭނެއެވެ"‪.‬‬

‫ދެން‬

‫އެގޮތަށް‬

‫އަދިވެސް‬

‫އެހެނިހެން‬ ‫މާތްވެގެންވާ‬

‫ޢަމަލްތައްވެސް‬ ‫ރަސޫލާ‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު ‪864 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވާފައިވެއެވެ‪":‬إن أول ﻣﺎ ﯾﺤﺎﺳﺐ ﺑﮫ اﻟﻌﺒﺪ ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻠﮫ اﻟﺼﻼة ﻓﺈن ﺻﻠﺤﺖ ﻓﻘﺪ أﻓﻠﺢ و أﻧﺠﺢ و إن ﻓﺴﺪت ﻓﻘﺪ‬ ‫ﺧﺎب و ﺧﺴﺮ)‪ "(١‬މާނައީ‪ ":‬އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅާކުރި ކަންތައްތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން‬

‫ހިސާބުބެލޭނީ‬

‫ކޮށްފައިވާނަމަ‬

‫އެ‬

‫ނަމާދާއި‬

‫މީހަކު‬

‫ބެހޭގޮތުންނެވެ‪،‬‬

‫ކާމިޔާބުވެ‬

‫އެރަނގަޅަށް‬

‫ސަލާމަތްވެއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫އަދާ‬

‫އެގޯސްކޮށް‬

‫ކޮށްފައިވާނަމަ އޭނާގެ އެހެން ހުރިހައި ޢަމަލެއްވެސް ފަސާދަވެ އޭނާ‬ ‫ގެއްލެނިވެގެންވާ މީހުންގެ ތެރޭގައިވާނެއެވެ"‪ .‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢޫމަރު ބިން‬ ‫ޚައްޠާބު‬

‫ވިދާޅުވި‬

‫ކަމަށް‬

‫މުވައްޠާ‬

‫މާލިކުގައި‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪:‬‬

‫ނަމާދުއަޅައިފިމީހާ އެހެނިހެން ކަންތައްތަކަށް މާ ފަރުވާކުޑަވާނެއެވެ‪".‬‬

‫‪ -3‬ނަމާދަކީ މުއުމިނުންގެ ލޮލުގެ ފިނިކަމެއްކަމަށް ލައްވާފައިވުން‪.‬‬ ‫ނަމާދު ވެފައިވަނީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ ލޮލުގެ‬ ‫ފިނިކަން ގެނެސްދެނިވި އެއްޗެއްކަމުގައެވެ‪ :‬ﷲ ރުއްސުންލެއްވި މުޣީރާ‬ ‫ބިން ޝުޢުބާ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪" :‬ﺟﻌﻠﺖ ﻗﺮة ﻋﯿﻨﻲ‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﻟﺼﻼة"‬

‫މާނައީ‪":‬ތިމަން‬

‫ކަލޭގެފާނުގެ‬

‫ލޮލުގެ‬

‫ފިނިކަން‬

‫ލެއްވިފައިވަނީ ނަމާދުގައިއެވެ"‪ .‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ޖާމިޢުއްޞަޣީރު‪2020 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ލޮލުގެ ފިނިކަން ކަމަށް ނަމާދުވާއިރު މުއުމިނުންގެ ލޮލުގެ ފިނިކަމަށް‬ ‫އެނަމާދު ނުވާންވީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟‪.‬‬

‫‪ -4‬ނަމާދަށް ރައްކާތެރިވެއްޖެނަމަ ޣާފިލުވާމީހުންގެ ތެރެއިން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން މަސްޢޫދު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬‬ ‫މުސްލިމެއްގެ ގޮތުގައި ﷲ އާއި ބައްދަލުކުރަން އެދޭމީހާއަށް ވަނީ‬ ‫އެނަމާދުތަކަށް ރައްކާތެރިވުމެވެ"‪.‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ﷲގެ ރަސޫލާ‬ ‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪ ":‬ﻣﻦ ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻠﻰ ھﺆﻻء اﻟﺼﻠﻮات اﻟﻤﻜﺘﻮﺑﺎت ؛‬ ‫ﻟﻢ ﯾﻜﺘﺐ ﻣﻦ اﻟﻐﺎﻓﻠﯿﻦ‬

‫)‪(١‬‬

‫" މާނައީ‪":‬އެނަމާދުތަކަށް ރައްކާތެރިވެއްޖެމީހާ‬

‫ޣާފިލުވާމީހުންގެ ތެރެއިން ނުހިމެނޭނެއެވެ"‪.‬‬

‫‪ -5‬ނަމާދަކީ ކުށްފާފަތަކުން ޠާހިރުކުރުވާ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދަކީ މީހާ ކުށްފާފަތަކުން ސަލާމަތް ކޮށްދޭ އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެކަން އެނގޭ‬ ‫ދަލީލްތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި ﷲތަޢާލާގެ މިވަޙީބަސްފުޅު‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪} :‬اﺗْﻞُ ﻣَﺎ أُوﺣِﻲَ إِﻟَﯿْﻚَ ﻣِﻦَ اﻟْﻜِﺘَﺎبِ وَأَﻗِﻢِ اﻟﺼﱠﻠَﺎةَ إِنﱠ اﻟﺼﱠﻠَﺎةَ ﺗَﻨْﮭَﻰ ﻋَﻦِ‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ސިލްސިލަތުލް އަޙާދީޘުއް ޞަޙީޙާ‪ 2،‬ވަނަ މުޖައްލަދު‪657 ،‬ވަނަ‬ ‫ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫اﻟْﻔَﺤْﺸَﺎء‬

‫މާނައީ‪:‬‬

‫وَاﻟْﻤُﻨﻜَﺮِ{اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت‪٤٥:‬‬

‫ކަލޭގެފާނަށް‬

‫ފޮތުން‬

‫ބާވައިލެއްވޭތަކެތި ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ‪ ،‬އަދި ނަމާދު ޤާއިމް ކުރާށެވެ‪،‬‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން‬

‫ނަމާދު‬

‫ފާހިޝް‬

‫މީހާ‬

‫ކަންތައްތަކާއި‬

‫މުންކަރާތްތަކުން‬

‫ދުރުކުރުވާނެއެވެ"‪ .‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވަނީ‪:‬‬ ‫أرأﯾﺘﻢ ﻟﻮ أن ﻧﮭﺮا ﺑﺒﺎب أﺣﺪﻛﻢ ﯾﻐﺘﺴﻞ ﻣﻨﮫ ﻛﻞ ﯾﻮم ﺧﻤﺲ ﻣﺮات ھﻞ‬ ‫ﯾﺒﻘﻰ ﻣﻦ درﻧﮫ ﺷﻲء ﻗﺎﻟﻮا ﻻ ﯾﺒﻘﻰ ﻣﻦ درﻧﮫ ﺷﻲء ﻗﺎل ﻓﻜﺬﻟﻚ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮات اﻟﺨﻤﺲ ﯾﻤﺤﻮ اﷲ ﺑﮭﻦ اﻟﺨﻄﺎﯾﺎ)‪ "(١‬ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން‬ ‫މީހެއްގެ ދޮރު ކުރިމަތީގައި ފެންއާރެއް އޮވެ އޭގެއިން ދުވާލަކު ފަސްފަހަރު‬ ‫ފެންވަރާނަމަ‬

‫އޭނާގެ‬

‫ގައިގައި‬

‫އެއްވެސް‬

‫ހަޑިއެއްޗެއް‬

‫ހުންނާނެކަމަށް‬

‫ތިޔަބައިމީހުންނަށް ވިސްނޭހެއްޔެވެ؟"‪ .‬ދެން އެމީހުން ދެންެނެވިއެވެ‪ ":‬އޭނާގެ‬ ‫ގައިގައި އެއްވެސް ހަޑިކަމެއް ނުހުންނާނެއެވެ‪ .‬ދެންޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ފާފަތައްފޮހެލުމުގައި ފަރުޟު ފަސްނަމާދުގެ މިސާލަކީ އެއީއެވެ"‪.‬‬

‫‪ -6‬ނަމާދު ޤާއިމް ކުރާމީހުން ކަންކަމުގައި އަވަސްވެގަނެ ހާހެއްނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދު‬

‫ބަރާބަރަށް‬

‫ކުރާމީހާ‬

‫އެއްވެސް‬

‫ކަމަކަށް‬

‫ހާސްވާކަށް‬

‫ނުޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެހެނީ އޭނާ އެވަނީ އޭނާހެއްދެވި ފަރާތާއި ވަރަށް ވަރުގަދައަށް‬ ‫ގުޅުން ބަދަހި ކޮށްފައިއެވެ‪ .‬އަދި ﷲއަށް ފުރިހަމައަށް އަޅުކަން ކުރާމީހާﷲ‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަނުއްތިރިމިޒީ‪ 2868،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ގެއްލެނިނުކުރައްވާނެތީއެވެ‪ .‬ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬ ‫ގެ‬

‫اﻟﻌﺎص‬

‫ފަރާތުން‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫އިމާމް‬

‫އަޙްމަދާއި‬

‫ޙަދީޘެއްގައި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫އަދި‬

‫ބައިހަޤީ‬

‫ދާރިމީއާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި ކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪ ":‬ﻣﻦ ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻠﯿﮭﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﮫ‬ ‫ﻧﻮرا وﺑﺮھﺎﻧﺎ وﻧﺠﺎة ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ‪ .‬رواه أﺣﻤﺪ واﻟﺪارﻣﻲ واﻟﺒﯿﮭﻘﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻹﯾﻤﺎن)‪.(١‬‬

‫ﺷﻌﺐ‬

‫މާނައީ‪:‬‬

‫އެނަމާދުތަކަށް‬

‫ރައްކާތެރިވެ‬

‫ބަރާބަރަށް‬

‫އަދާކުރާމީހާއަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހުން ނޫރެއްކަމުގައްޔާއި ބުރުހާނެއްކަމުގައްޔާއި‬ ‫ރައްކާތެރިކަމެއްކަމުގައި‬

‫އަދި‬

‫އެނަމާދު‬

‫ވާހުއްޓެވ‪".‬‬

‫މީގެ‬

‫އިތުރަށް‬

‫ދުނިޔޭގައި އޭނާވާހުށީ ﷲގެ ވަލީވެރީންގެ ތެރެއިންނެވެ‪ .‬ﷲ ގެ ޒިންމާގެ‬ ‫ދަށުގައިއެވެ‪.‬‬

‫‪-7‬‬

‫ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމައަށް ފަހު އެންމެ ހެޔޮވެގެންވާ ޢަމަލަކީ‬

‫ނަމާދު އޭގެ ވަގުތުގައި ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫މީހާ‬ ‫ފުރިހަމައަށް‬ ‫އައިސްފައިވާ‬

‫އިސްލާމަކަށް‬

‫ވާނީ‬

‫ޝަހާދަތުގެ‬

‫ޢަމަލްކުރުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ރުކުނަކީ‬

‫ނަމާދެވެ‪.‬‬

‫ދެކަލިމަކިޔައި‬

‫އެއަށްފަހުގައި‬ ‫ދުލުން‬

‫އެއަށް‬

‫އިސްލާމްދީނުގައި‬

‫އިޤްރާރުވުމަށްފަހު‬

‫އެންމެ‬

‫ފުރަތަމަވެސް ކުރަން މިޖެހެނީ ނަމާދެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬މިޝްކާތުލް މަސާބީޙް‪578 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ﻗﺎل ﻋﺒﺪ اﷲ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺳﺄﻟﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‬ ‫أي اﻟﻌﻤﻞ أﺣﺐ إﻟﻰ اﷲ ﻗﺎل اﻟﺼﻼة ﻋﻠﻰ وﻗﺘﮭﺎ ﻗﻠﺖ ﺛﻢ أي ﻗﺎل ﺑﺮ‬ ‫اﻟﻮاﻟﺪﯾﻦ ﻗﻠﺖ ﺛﻢ أي ﻗﺎل اﻟﺠﮭﺎد ﻓﻲ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ‪ -‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﮫ‪ .-‬މާނައީ‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫މަސްޢޫދު‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪":‬‬

‫ﷲގެ‬

‫ޙަޟުރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތިކަން ބޮޑުވެގެންވަނީ ކޮން ޢަމަލެއްތޯ ތިމަން‬ ‫އެހީމެވެ؟‬

‫އެހިނދު‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪ ":‬ނަމާދު އޭގެ ވަގުތުގައި ކުރުމެވެ‪ .‬ދެންކޮންކަމެއްތޯ‬ ‫ތިމަން‬

‫އެހުމުން‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪":‬‬

‫މައިންބަފައިންނަށް‬

‫ހެޔޮކޮށް‬

‫ހިތުމެވެ‪ .‬ދެންކޮންކަމެއްތޯ ސުވާލުދެންނެވުމުން ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ‪ ":‬ﷲގެ‬ ‫މަގުގައި ޖިހާދުކުރުމެވެ"‪ .‬މީގެއިން ދޭހަވަނީ އެންމެހެޔޮވެގެންވާ ޢަމަލަކީ‬ ‫ނަމާދު އޭގެ ވަގުތުގައި ކުރުންކަމެވެ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދު އެޅުމުގެ ނުރައްކާ!‬ ‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ތިމާއަމިއްލައަށް ޢަޒާބަށް ހުށަހެޅުންފަދަ ކަމެއް‪.‬‬ ‫އިމާމް ޠަބަރާނީ ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން މަސްޢޫދުގެ‬ ‫ފަރާތުން ރިވާކުރެއްވި ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪ ":‬أن اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ‬ ‫وﺳﻠﻢ ﻣﺮ ﻋﻠﻰ أﺻﺤﺎﺑﮫ ﯾﻮﻣﺎ ﻓﻘﺎل ﻟﮭﻢ ھﻞ ﺗﺪرون ﻣﺎ ﯾﻘﻮل رﺑﻜﻢ‬ ‫ﺗﺒﺎرك وﺗﻌﺎﻟﻰ ﻗﺎﻟﻮا اﷲ ورﺳﻮﻟﮫ أﻋﻠﻢ ﻗﺎﻟﮭﺎ ﺛﻼﺛﺎ ﻗﺎل وﻋﺰﺗﻲ وﺟﻼﻟﻲ‬ ‫ﻻ ﯾﺼﻠﯿﮭﺎ أﺣﺪ ﻟﻮﻗﺘﮭﺎ إﻻ أدﺧﻠﺘﮫ اﻟﺠﻨﺔ وﻣﻦ ﺻﻼھﺎ ﺑﻐﯿﺮ وﻗﺘﮭﺎ إن‬ ‫)‪(١‬‬ ‫ﺷﺌﺖ رﺣﻤﺘﮫ وإن ﺷﺌﺖ ﻋﺬﺑﺘﮫ"‪.‬‬ ‫އެއްފަހަރު ﷲގެ ރަސޫލާ މާތްވެގެންވާ ސަޙާބީންގެ ކައިރިއަށް‬ ‫ވަޑައިގެން ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪":‬ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވަނީ ކީކޭކަން‬ ‫ތިަޔަބައިމީހުންނަށް އެނގޭހެއްޔެވެ؟ އެހިނދު ސަޙާބީން އެކަން އެންމެ މޮޅަށް‬ ‫އެނގިވަޑައިގަންނަވަނީ‬

‫ﷲއަށާއި‬

‫އެކަލާނގެ‬

‫ރަސޫލާއަށޭ‬

‫ދެންނެވުމުން‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪" :‬އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ތިމަންﷲގެ ޢިއްޒަތާއި‬ ‫މަތިވެރިކަން ގަންދެއްވައި ވަޙީކުރައްވަމެވެ‪ ،‬ނަމާދު އެއަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ‬ ‫ވަގުތުގައި ކުރާ ކޮންމެ މީހަކު ސުވަރުގެ ވައްދަވާ ހުށީމެވެ‪ ،‬އޭގެ ވަގުތު‬ ‫ނޫން‬

‫އެހެން‬

‫ވަގުތުތަކުގައި‬

‫ކުރާނަމަ‬

‫އެމީހަކަށް‬

‫ތިމަން‬

‫ﷲ‬

‫އެދިވޮޑިގެންފިނަމަ ރަޙްމް ކުރައްވާ ހުށީމެވެ‪ ،‬ނޫންނަމަ ޢަޒާބް ދެއްވާ‬ ‫)‪ (١‬މި ޙަދީޘް ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ޙަސަން ކުރެއެވެ‪ ،‬އެހެނަސް ޝައިޚް އަލްބާނީ‬ ‫ޟަޢީފްކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫‪21‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ހުށީމެވެ"‪ .‬މިޙަދީޘުން ދޭހަވާގޮތުގައި ނަމާދުގެ ވަގުތަށް ފަރުވާތެރި ނުވެ‬ ‫ނަމާދުކުރުން‬

‫ޢުޒުރެއްނެތި‬

‫ލަސްކޮށްގެން‬ ‫އެވަނީ‬

‫ލަސްކޮށްފިކަމުގައިވާނަމަ‬

‫އެމީހާ‬

‫ފައްތަރެއްގައެވެ‪.‬ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ވަރަށް‬ ‫ﷲގެ‬

‫ނުރައްކާތެރި‬ ‫ޙަދީޘް‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ ":‬أﺛﻘﻞ اﻟﺼﻼة ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﺻﻼة اﻟﻌﺸﺎء وﺻﻼة‬ ‫اﻟﻔﺠﺮ وﻟﻮ ﯾﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ ﻓﯿﮭﻤﺎ ﻷﺗﻮھﻤﺎ وﻟﻮ ﺣﺒﻮا وﻟﻘﺪ ھﻤﻤﺖ أن آﻣﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﺼﻼة ﻓﺘﻘﺎم ﺛﻢ آﻣﺮ رﺟﻼ ﯾﺼﻠﻲ ﺑﺎﻟﻨﺎس ﺛﻢ أﻧﻄﻠﻖ ﻣﻌﻲ ﺑﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻌﮭﻢ ﺣﺰم ﻣﻦ ﺣﻄﺐ إﻟﻰ ﻗﻮم ﻻ ﯾﺸﮭﺪون اﻟﺼﻼة ﻓﺄﺣﺮق ﻋﻠﯿﮭﻢ‬ ‫ﺑﯿﻮﺗﮭﻢ ﺑﺎﻟﻨﺎر" ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﮫ‪ .‬މާނައީ‪:‬މުނާފިގުންގެ މައްޗަށް އެންމެ ބުރަ‬ ‫އުނދަގޫ‬

‫ނަމާދަކީ‬

‫ޢިޝާ‬

‫ނަމާދާއި‬

‫ފަތިސްނަމާދެވެ‪.‬‬

‫އެބައިމީހުންނަށް‬

‫އެދެނަމާދުގައިވާ ފައިދާއާއި ޘަވާބު އެނގޭނަމަ ފިރުކިފަވެސް އަންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން ނަމާދަށް އަމުރުކުރެއްވުމަށްފަހު ބަންގި ގޮވައި އެއަށްފަހު‬ ‫މީހަކަށް‬

‫މީސްތަކުންގޮވައިގެން ނަމާދުކުރުމަށް އަންގަވައި އަލިފާންދަރު‬

‫ހިފައިގެން ގޮސް ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތަށް ނައަންނަ މީހުންގެ ގެތައް އެމީހުންނާއި‬ ‫އެކީ އަންދާލުމަށް ތިމަންކަލޭގެ ފާނުގެ ހިތްޕުޅަށް އަރާވަޑައިގަނެއެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދު އަޅައިފިނަމަ އަޅާ ކާފަރުންނާއި މުޝްރިކުންގެ ސަފަށް އަރާ‪.‬‬ ‫ﷲ‬

‫ރުއްސުންލެއްވި‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘެއްގައި‬

‫ޖާބިރުގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫ސަލާމާއި‬

‫އިމާމް‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫މުސްލިމް‬ ‫ރަސޫލާ‬ ‫‪22‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި ކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪":‬ﺑﯿﻦ اﻟﻌﺒﺪ وﺑﯿﻦ اﻟﺸﺮك ﺗﺮك‬ ‫اﻟﺼﻼة" މާނައީ‪" :‬އަޅާޔާއި ޝިރުކާއި ދެމެދުގައިވާ ހުރަހަކީ ނަމާދު‬ ‫އަޅައިފުމެވެ‪ .‬އަދިވެސް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ބުރައިދާގެ ފަރާތުން އިމާމް‬ ‫އަޙްމަދު ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ‬ ‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި ކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪ :‬اﻟﻌﮭﺪ اﻟﺬي ﺑﯿﻨﻨﺎ وﺑﯿﻨﮭﻢ اﻟﺼﻼة ‪،‬‬ ‫ﻓﻤﻦ ﺗﺮﻛﮭﺎ ﻓﻘﺪ ﻛﻔﺮ" މާނައީ‪ ":‬އަހަރެމެންނާއި އެބައިމީހުންނާއި)ކާފަރުންނާއި(‬ ‫ދެމެދުގައިވާ ހަމައެކަނި އިންފާރަކީ ނަމާދެވެ‪ ،‬އެއަޅައިފިނަމަ ހަމަކަށަވަރުން‬ ‫ކާފަރުވީއެވެ"‪.‬‬

‫ނަމާދު އަޅާ މީހުންނަކީ މުނާފިގުންނެވެ‪.‬‬ ‫މުނާފިގުން‬

‫ނަމާދުކުރަނީ‬

‫ދުނިޔަވީ‬

‫މަންފަޢަށްޓަކައެވެ‪.‬‬

‫އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ ކުނޑިފުކެއްވެސް އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައި ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަމާބުނީތީ ފަރަށް ދާގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‪ "" :‬ﺗﻠﻚ ﺻﻼة اﻟﻤﻨﺎﻓﻖ‪ :‬ﯾﺠﻠﺲ‬ ‫ﯾﺮﻗﺐ اﻟﺸﻤﺲ ﺣﺘﻰ إذا اﺻﻔﺮت وﻛﺎﻧﺖ ﺑﯿﻦ ﻗﺮﻧﻲ اﻟﺸﯿﻄﺎن ﻗﺎم ﻓﻨﻘﺮ‬ ‫أرﺑﻌﺎ ﻻ ﯾﺬﻛﺮ اﷲ ﻓﯿﮭﺎ إﻻ ﻗﻠﯿﻼ "" ‪ .‬رواه ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތްރަސޫލާ ޙަދީޘޤފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪ ":‬އެއީ‬ ‫މުނާފިގާ ނަމާދުކުރާގޮތެވެ‪ .‬އިރުއޮއްސޭތޯ ބަލަބަލާ ހުރެފައި އޮއްސެން‬ ‫‪23‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކައިރިވާއިރަށް އަދި ޝައިޠާނާގެ ދެދަޅައިގެ ތެރެއަށް ވަންނައިރަށް ތެދުވެ‬ ‫ވަރަށް އަވަސްއަވަހަށް ހަތަރު ރަކުޢަތް ކުރާނެއެވެ‪ .‬އޭގައި ވަރަށް މަދުން‬ ‫ނޫނީ ހެޔޮ އެއްޗިއްސެއް ނުކިޔާނެއެވެ"‪.‬‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻗﺎل ﻟﻘﺪ رأﯾﺘﻨﺎ وﻣﺎ ﯾﺘﺨﻠﻒ ﻋﻨﮭﺎ إﻻ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻣﻌﻠﻮم اﻟﻨﻔﺎق رواه‬ ‫ﻣﺴﻠﻢ وﻏﯿﺮه‬

‫މާނައީ‪":‬‬

‫ތިމަންމެންގެ ތެރެއިން‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫މަސްޢޫދު‬

‫ވިދާޅުވަތެވެ‪":‬‬

‫ކަނޑައެޅިގެން ފާޅުގައި ހުރި މުނާފިގަކު ނޫނީ‬

‫ނަމާދު ނާޅާނެއެވެ"‪.‬‬

‫ނަމާދު އަޅައިފިނަމަ އަޅާ ﷲ ގެ ބެލެހެއްޓެވުމުގެ ދަށުން ބޭރުވޭ‪.‬‬ ‫ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އުއްމު އައިމަންގެ ފަރާތުން އިމާމް އަޙްމަދާއި‬ ‫ބައިހަޤީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ‬ ‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި ކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪ :‬ﻻ ﺗﺘﺮك اﻟﺼﻼة ﻣﺘﻌﻤﺪا ﻓﺈﻧﮫ‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺮك اﻟﺼﻼة ﻣﺘﻌﻤﺪا ﻓﻘﺪ ﺑﺮﺋﺖ ﻣﻨﮫ ذﻣﺔ اﷲ ورﺳﻮﻟﮫ)‪ " (١‬މާނައީ‪:‬‬ ‫ގަސްތުގައި ނަމާދު އަޅައި ނުލާށެވެ‪ ،‬ހަމަކަށަވަރުން ގަސްތުގައި ނަމާދު‬ ‫އަޅައިފިމީހާ ﷲގެ ޒިއްމާގެ ދަށުން ބޭރުވީއެވެ"‪.‬‬ ‫ވީމާ ﷲގެ ބެއްެލެވުމުގެ ދަށުން ތިމާ ބޭރުވެއްޖެނަމަ ތިމާ ދެދުނިޔެއިން‬ ‫އަބާއްޖަވެރިއަކަށް ވީކަންކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އައްތަރުޣީބު ވައްތަރުހީބް‪573 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދު އަޅާމީހާ ޤިޔާމަތްދުވަހުން ވާހުށީ އަދިރިކަމުގައި ފިރުޢައުނާއި ޤާރޫނާއި‬ ‫ހާމާންމެން ފަދައެންމެ ނުބައިމީހުންނާއި އެކުގައިއެވެ‪.‬‬ ‫ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ގެ ފަރާތުން‬ ‫އިމާމް އަޙްމަދާއި ދާރިމީއާއި އަދި ބައިހަޤީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި‬ ‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި‬

‫ކަމަށް‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪ ":‬ﻣﻦ ﺣﺎﻓﻆ ﻋﻠﯿﮭﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﮫ ﻧﻮرا وﺑﺮھﺎﻧﺎ وﻧﺠﺎة ﯾﻮم‬ ‫اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ وﻣﻦ ﻟﻢ ﯾﺤﺎﻓﻆ ﻋﻠﯿﮭﺎ ﻟﻢ ﯾﻜﻦ ﻟﮫ ﻧﻮر وﻻ ﺑﺮھﺎن وﻻ ﻧﺠﺎة‬ ‫وﻛﺎن ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ ﻣﻊ ﻗﺎرون وﻓﺮﻋﻮن وھﺎﻣﺎن وأﺑﻲ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ " ‪.‬‬ ‫رواه أﺣﻤﺪ واﻟﺪارﻣﻲ واﻟﺒﯿﮭﻘﻲ ﻓﻲ ﺷﻌﺐ اﻹﯾﻤﺎن)‪ .(١‬މާނައީ‪:‬‬ ‫އެނަމާދުތަކަށް ރައްކާތެރިވެ ބަރާބަރަށް އަދާކުރާމީހާއަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހުން‬ ‫ނޫރެއްކަމުގައްޔާއި‬

‫ބުރުހާނެއްކަމުގައްޔާއި‬

‫އަދި‬

‫ރައްކާތެރިކަމެއްކަމުގައި‬

‫އެނަމާދު ވާހުއްޓެވެ‪ ،‬އެހެންނަމަވެސް އެއަށް ރައްކާތެރިނުވާކަމުގައިވާނަމަ‬ ‫ނޫރެއްވެސް‪ ،‬ބުރުހާނެއްވެސް އަދި ރައްކާތެރިކަމެއްވެސް އޭނާޔާއި އެކު‬ ‫ނުވާހުއްޓެވެ‪ ،‬އަދި އޭނާ ވާހުށީ ޤާރޫނާއި ފިރްޢައުނާއި ހާމާނާއި އުބައްޔު‬ ‫ބުނު ޚަލަފާއި އެކީގައެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިން ދޭހަވަނީ ނަމާދު އެޅުމުގެ ނުރައްކަލެވެ‪ .‬އަދި އެކަމުގެ‬ ‫ސަބަބުން ލިބޭ ވޭންދެނިވި ޢަޒާބެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬މިޝްކާތުލް މަސާބީޙް‪578 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ކަނޑައެޅިގެން ނަރަކަވަންތަވެރީންގެ ކަމެއް‪.‬‬ ‫މިކަން ބަޔާންކުރައްވައި މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ‪} :‬ﻓَﺨَﻠَﻒَ ﻣِﻦ‬ ‫ﺑَﻌْﺪِھِﻢْ ﺧَﻠْﻒٌ أَﺿَﺎﻋُﻮا اﻟﺼﱠﻠَﺎةَ وَاﺗﱠﺒَﻌُﻮا اﻟﺸﱠﮭَﻮَاتِ ﻓَﺴَﻮْفَ ﯾَﻠْﻘَﻮْنَ ﻏَﯿّﺎً {ﻣﺮﯾﻢ‪٥٩:‬‬ ‫މާނައީ‪ ":‬ނަމަވެސް އެއުރެންނަށް ފަހު ނުބައިވެގެންވީ ބަޔަކު ދުނިޔޭގައި‬ ‫އުޅުނެވެ‪،‬‬

‫އެބައިމީހުން‬

‫ނަމާދުކޮށް‬

‫އުޅުން‬

‫ދޫކޮށްލައި‬

‫އެބައިމީހުންގެ‬

‫ޝަހްވާނީ އެދުންތަކަށް ތަބަޢަވިއެވެ‪ ،‬އެމީހުން ނިކަން ހުރެ ޣައްޔޭ ކިޔުނު‬ ‫ނަރަކައިގެ ވާދީއަށް ހުށަހެޅޭނެއެވެ"‪ .‬އަދިވެސް ނަރަކަވަންތަވެރީންނަށް‬ ‫އެބައިމީހުން ނަރަކައަށް ވަނީ ކީއްވެގެންތޯ ސުވާލުކުރެވުމުން އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫އެބައިމީހުންގެ‬

‫ޖަވާބަކަށް‬

‫ވާނެކަމަށް‬

‫ބަޔާންކުރައްވައި‬

‫ﷲ‬

‫ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ‪} :‬ﻗَﺎﻟُﻮا ﻟَﻢْ ﻧَﻚُ ﻣِﻦَ اﻟْﻤُﺼَﻠﱢﯿﻦَ {اﻟﻤﺪﺛﺮ‪ ٤٣:‬މާނައީ‪:‬‬ ‫އެބައިމީހުން ބުނާނެއެވެ‪ ،‬ތިމަންމެން ނަމާދުކުރިމީހުންގެ ތެރެއިން ނުވަމެވެ"‪.‬‬

‫މަސްތުވެފައިވާ‬

‫ޙާލު‬

‫ނަމާދު‬

‫އެޅުމަކީ‬

‫ނަރަކަވަނުމުގެ‬

‫އިތުރަށް‬

‫ނަރަކަވަންތަވެރީންގެ ގައިން އޮހޮރޭ ދޮސްބޯންދެވޭނެކަމެއް‪.‬‬ ‫ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ގެ ފަރާތުން‬ ‫އިމާމް އަޙްމަދާއި ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވި ކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪ ":‬ﻣﻦ ﺗﺮك اﻟﺼﻼة ﺳﻜﺮا‬ ‫ﻣﺮة واﺣﺪة ﻓﻜﺄﻧﻤﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﮫ اﻟﺪﻧﯿﺎ وﻣﺎ ﻋﻠﯿﮭﺎ ﻓﺴﻠﺒﮭﺎ وﻣﻦ ﺗﺮك اﻟﺼﻼة أرﺑﻊ‬ ‫‪26‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ﻣﺮات ﺳﻜﺮا ﻛﺎن ﺣﻘﺎ ﻋﻠﻰ اﷲ أن ﯾﺴﻘﯿﮫ ﻣﻦ ﻃﯿﻨﺔ اﻟﺨﺒﺎل"‬ ‫މާނައީ‪":‬އެއްފަހަރު މަސްތުވެގެން ނަމާދުއަޅައިފިމީހާ ފަހެ އޭނާ ދުނިޔެއާއި‬ ‫އެއްޗެއް‬

‫ދުނިޔޭގައިވާހާ‬

‫އެންމެހައި‬

‫މިލްކުވެފައިވަނިކޮށް‬

‫އެއްޗެއް‬

‫ނަގައިލިފަދައެވެ‪ ،‬އަދި ހަތަރުފަހަރު މަސްތުވެފައިވާ ޙާލު ނަމާދު އަޅައިފިނަމަ‬ ‫ނަރަކަވަންތަވެރީންގެ ގައިން އޮހޮރޭ ދޮސް އޭނާޔަށް ބޯންދިނުން ﷲ އަށް‬ ‫ޙައްޤުވެއްޖެއެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިން ދޭހަވަނީ ނަމާދު އެޅުމުގެ ނުބައިކަމާއި އެކަމުގެ ހުރި‬ ‫ނުރައްކަލެވެ‪ .‬އަދި ގަސްތުގައި އަޅައިފި މީހާއަށް އެކަމުގައި ޤިޔާމަތް‬ ‫ދުވަހުން ހުރި ވޭނެވެ‪ .‬ﷲ އަޅަމެން މިފަދަ ވޭންދެނިވި ޢަޒާބުން ސަލާމަތް‬ ‫ކުރައްވާށި‪ .‬އާމީން‪.‬‬

‫ނަމާދު އެޅުމަކީ ކާފަރުވާކަމެއްކަމަށް އެންމެހައި ޞަޙާބީން ދެކޭކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺷﻘﯿﻖ ﻗﺎل‪ :‬ﻛﺎن أﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ‬ ‫وﺳﻠﻢ ﻻ ﯾﺮون ﺷﯿﺌﺎ ﻣﻦ اﻷﻋﻤﺎل ﺗﺮﻛﮫ ﻛﻔﺮ ﻏﯿﺮ اﻟﺼﻼة)‪ .(١‬رواه اﻟﺘﺮﻣﺬي‪.‬‬ ‫މާނައީ‪:‬‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާގެ‬

‫ޞަޙާބީން‬

‫ދޫކޮށްގެން‬

‫ކާފަރުވާކަމަށް‬

‫ދެކެނީ‬

‫ޝަޤީޤް‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪:‬‬

‫ކަންތައްތަކުގެ‬ ‫ހަމައެކަނި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ތެރެއިން‬

‫ކަމެއް‬

‫ނަމާދެވެ‪.‬އެހެންވެ‬

‫)‪ (١‬ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އައްތަރުޣީބު ވައްތަރުހީބް‪565 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޚައްޠާބު‬

‫ޢުމަރުބުނުލް‬

‫ނަމާދުއަޅައިފިމީހާއަށް‬

‫ދީނުގެ‬

‫ކުޑަމިންވަރެއްވެސް ނުލިބޭނެކަމަށް މަރުމަތީގައި ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި ﷲ‬ ‫ރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫މަސްޢޫދު‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪":‬‬

‫ނަމާދު‬

‫އަޅައިފިމީހާގެ އެއްވެސް ދީނެއް ނެތެވެ")‪ .(١‬އަދިވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬‬ ‫މުސްލިމެއްގެ‬

‫ގޮތުގައި‬

‫އާއި‬

‫ﷲ‬

‫ބައްދަލުކުރަން‬

‫އެދޭމީހާއަށް‬

‫ވަނީ‬

‫އެނަމާދުތަކަށް ރައްކާތެރިވުމެވެ"‪.‬‬ ‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ބިން‬

‫ޢައްބާސްވިދާޅުވެއެވެ‪:‬‬

‫"އިސްލާމްދީނުގެ އަސާސްތައް އޭގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ ދީނުގެ އެންމެ‬ ‫މުހިއްމު އަދި ވަރުގަދަ ތިންކަމެއްވެއެވެ‪ ،‬އޭގެއިން އެއްކަންވެސް ދޫކޮށްފިމީހާ‬ ‫ކާފަރުވެ މަރާލުން ހުއްދަވާނެއެވެ‪ ،‬އެއީ ﷲމެނުވީ ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަމެއްވެވޭ‬ ‫އިލާހަކު‬

‫ނެތްކަމަށް‬

‫ހެކިވެ‬

‫އިޤްރާރުވުމާއި‬

‫ފަރުޟު‬

‫ފަސްނަމާދާއި‪،‬‬

‫ރަމަޟާންމަހުގެ ރޯދަހިފުމެވެ"‪ ).‬ރިވާކުރެއްވީ އަބޫ ޔަޢުލާ(‪.‬‬ ‫އިމާމް އިސްޙާޤް އިބްނި ރާހޯޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ﷲގެ ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ނަމާދު އަޅައިފިމީހާކާފަރުވާ ކަން‬ ‫ވަނީ ޞައްޙަގޮތުގައި ސާބިތުވެފައިއެވެ‪ ،‬ހަމަ އެފަދައިން މާތްރަސޫލާގެ‬ ‫ޒަމާނުންފެށިގެން މިއަދާއި ހަމައަށް އެންމެހައި ޢިލްމުވެރީންވަނީ ގަސްތުގައި‬

‫)‪ (١‬ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އައްތަރުޣީބު ވައްތަރުހީބް‪574 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެއްވެސް‬

‫ޢުޒުރެއްނެތި‬

‫ނަމާދު‬

‫އަޅައިފިމީހާޔަކީ‬

‫ކާފަރެއްކަމަށް‬

‫ބުނެފައިއެވެ")‪.(١‬‬ ‫އިމާމް އިބްނި ޙަޒްމް ވިދާޅުވިއެވެ‪ ":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢުމަރު ބިން‬ ‫ޚައްޠާބާއި ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބިން ޢަވްފާއި‪ ،‬މުޢާޒްބިން ޖަބަލާއި އަދި އަބޫ‬ ‫ހުރައިރާފަދަ ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން އައިސްފައިވަނީ‪ :‬ވަގުތުން ގަސްތުގައި‬ ‫ނަމާދު އަޅާއިފިމީހާ އަކީ މުރުތައްދުވެ ކާފިރުވެފައިވާ މީހެއްކަމަށެވެ‪ ،‬މިއާއި‬ ‫ޚިލާފަށް މީހަކު ބުނާކަމަކަށް އެނގިފައެއްނެތެވެ")‪.(٢‬‬

‫ނަމާދު ޤާއިމް ކުރުމަކީ ކޮބައިތޯ؟‬ ‫މާތްވެގެންވާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ނަމާދުގެ ޒިކުރު އައިސްފައިވާ‬ ‫ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވަނީ އެޤާއިމް ކުރުމަށް އަންގަވައި އަމުރު ކުރައްވާފައެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ އޭގެ ރުކުންތަކާއި ވާޖިބުތަކާއި ސުންނަތްތަކާއި އެކުގައި އޭގެ ވަގުތުން‬ ‫އަދާ ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ކަމެއްގެ މަތީ ޤާއިމްވެ ހުރުމަކީ އެކަމެއްކުރުން މަތީ ދެމިހުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ތިމާގެ ހިތަށް އެރުމުން ކޮށްފައި އަނެއްބައިފަހަރު ނޮކޮށް ދޫކޮށްލުމެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬

‫ޝައިޚް އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އައްތަރުޣީބު ވައްތަރުހީބް‪5 ،‬ވަނަ މުޖައްލަދުގެ‬

‫‪575‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬

‫)‪ (٢‬މަކާނަތުއް ޞަލާތް ފިލް އިސްލާމް‪ ،‬ދާރު އިބްނި ޚުޒައިމާ‪5،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪29‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނުވަތަ ދުނިޔޭގެ އެދުމެއްގައި ނަމާދުކޮށްފައި އެކަމެއް ވުމުން ނުވަތަ‬ ‫ނުފުދުމުން ނަމާދުކުރުން ދޫކޮށް ލުމެއްނޫނެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ ކަންނެތްކަމާއެކު‬ ‫ކިޔާނުކިޔާ‬

‫އެއްޗިއްސަށް‬

‫ވިސްނުމެއް‬

‫ކުރުމެއްވެސް‬

‫ނުމެނޫންމެއެވެ‪.‬‬

‫ﷲތަޢާލާއަށް‬

‫ބިރުވެތިކަމާއި‬

‫މާދަމާވެސް‬

‫ނުވަތަ‬

‫އަދި‬

‫ފިކުރެއްނުދީ‬

‫އަވަސްއަވަހަށް‬

‫ކިއެއްހެއްޔެވެ‪،‬‬

‫އޭގެ‬

‫މާނައަކީ‬

‫ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫ތިމާއަކީ‬

‫ޚުޝޫޢަތްތެރިކަމާއިއެކު‬

‫މިހިނދުކޮޅުގައިވެސް‬

‫ނެތިގެން‬

‫ހިނގައިދާނޭމީހެއް‬

‫ކަމަށާއި ފުރާނައަކީ އެއަށް ގޮވާލުމުން އެންމެ ހިނދުކޮޅެއްވެސް ލަސްނުވާނެ‬ ‫އެއްޗެއްކަމަށް ޔަޤީންކޮށް މިއީ ތިމާ ދުނިޔެއަށް ދޫކޮށްލާ އެންމެ ފަހު‬ ‫ނޭވާކަމަށް ދެކިގެން ކުރުމެވެ‪ .‬އިމާމް ޢަޙްމަދާއި އަދި އިބްނި މާޖާ ރިވާ‬ ‫ކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪":‬إذا ﻗﻤﺖ ﻓﻲ ﺻﻼﺗﻚ ﻓﺼﻞ ﺻﻼة‬ ‫ﻣﻮدع )‪ "(١‬މާނައަކީ‪":‬ނަމާދުކުރާ ހިނދު ތިމާ މިދުނިޔޭގައި އެންމެ ފަހު‬ ‫ވަގުތުގައި ކުރާނަމާދުކަމަށް ދެކިގެން ކުރާށެވެ"‪ .‬އެބަހީ މަރު އައިސް‬ ‫ޖެހިއްޖެކަމުގައި‬

‫ދެކިގެން‬

‫ނަމާދުކުރާށެވެ‪.‬‬

‫އެއިރުން‬

‫ބިރުވެތިކަމާއި‬

‫ޚުޝޫޢަތްތެރިކަން ތިމާގެ ހިތަށް ވަންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެ ޢަމަލެއްވެސް ﷲ ތަޢާލާ ޤަބޫލުކުރައްވަނީ އޭގައި ‪ 2‬ޝަރުޠެއް‬ ‫އެކުލެވިގެންނެވެ‪ .‬އެއީ‪:‬‬ ‫‪ -1‬އިޚްލާސްތެރިކަން‬ ‫‪ -2‬ﷲގެ ރަސޫލާ އެކަން ކުރެއްވިގޮތަށް ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އަލް ޖާމިޢުއް ސަޣީރު ވަޒިޔާދަތުހޫ‪ ،‬ނާޞިރުއްދީން އަލްބާނީ‪742،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ވީމާ މީހަކު ކިތައްމެ ގިނަ ހެޔޮކަން ކުރިޔަސް މާތް ރަސޫލާ އެކަން‬ ‫ކުރައްވާފައިވާ‬

‫ގޮތާއި‬

‫ކޮށްފިކަމުގައި‬

‫ޚިލާފަށް‬

‫ވާނަމަ‬

‫އެކަމެއް‬

‫ﷲ‬

‫ބައްލަވާވޮޑި ނުގަންނަވާނެއެވެ‪ .‬ﷲޠަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ‪" .‬وﻣﺎ‬ ‫أﻣﺮوا إﻻ ﻟﯿﻌﺒﺪوا اﷲ ﻣﺨﻠﺼﯿﻦ ﻟﮫ اﻟﺪﯾﻦ ﺣﻨﻔﺎء وﯾﻘﯿﻤﻮا اﻟﺼﻼة‬ ‫وﯾﺆﺗﻮا اﻟﺰﻛﺎة وذﻟﻚ دﯾﻦ اﻟﻘﯿﻤﺔ" اﻟﺒﯿﻨﺔ‪ 5‬އަދި އިޙްލާސްތެރިކަމާއެކު‬ ‫އަޅުކަންކޮށް ބާޠިލް އެންމެހައި ގޮތްތަކުންދުރުހެލިވެ ނަމާދުޤާއިމްކުރުމާއި‬ ‫ޒަކާތްދިނުމަށް‬

‫މެނުވީ‬

‫އަދިފުރިހަމަވެގެންވާ‬ ‫އަޅުކަންކުރާއިރު‬ ‫ހަމައެއާއެކު‬

‫އެބައިމީހުންނަށް‬ ‫ދީނަކީއެއީއެވެ‪.‬‬

‫އިޙްލާސްތެރި‬ ‫ބާޠިލް‬

‫އަމުރުވެވިގެނެއްނުވެއެވެ‪.‬‬

‫"އާޔަތުގައި‬

‫ވުމަށް‬

‫ﷲޠަޢާލާއެވަނީ‬

‫އަމުރުކުރައްވާފައި‬

‫ހުރިހައިގޮތްތަކުން‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫ދުރުހެލިވުމަށް‬

‫އަދި‬ ‫ވެސް‬

‫ވަނީއަންގަވާފައެވެ‪ .‬ނަމާދުކުރުމުގައި ދެއްކުންތެރިކަމާއިބޮޑަކަމާއެކު ކުރުމުން‬ ‫އެނަމާދު ބާޠިލްވާނެއެވެ‪ .‬އެއްވެސްފައިދާއެއް ނުކުރާނެއެވެ‪ .‬އަދިމީސްތަކުންގެ‬ ‫ރިވެތިނަން ޙާސިލް ކުރުމަށްޓަކައިވެސް ނަމާދުކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ކޮންމެ‬

‫ކުރަންވާނީ‬

‫އަޅުކަމެއްވެސް‬

‫އިޙްލާސްތެރިކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬

‫އެކަލާނގެ‬

‫ނިޔަތުގައިއެވެ‪.‬‬

‫ނަރަކައިން‬

‫ހޯދުމުގެ‬

‫ﷲއަށް‬

‫ހިތް‬

‫ޓަކައިއެވެ‪.‬‬

‫ވަޖްހުފުޅައްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫ސަލާމަތްވުމަށް‬

‫އެދި‬

‫ނިޔަތް‬ ‫ސުވަރުގެ‬ ‫އެތަނަށް‬

‫ބިރުވެތިވެގެންނެވެ‪ .‬ފައިދާ ޙާސިލްވާނީ އޭރުންނެވެ‪ .‬ދެދުނިޔޭގެ ބާއްޖަވެރި‬ ‫ކަން ލިބޭނީ އެއިރުންނެވެ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދެވަނަކަމަކީ ‪:‬‬ ‫އެހެނިހެން‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ކަންތައްތައްވެސް‬

‫އަހަރެމެންނާ ހިސާބަށް އަޅުކަންތަކާއި‬

‫ގެނެސްދެއްވިގޮތްތައް‬

‫އެގޮތަށް‬

‫ދެނެގަނެ‬

‫ފުރިހަމައަށް ތަބައިވެގެން އެކަމެއް ކުރުމެވެ‪ .‬އެއީ ރަސޫލާ އެކަން ކުރެއްވި‬ ‫ފަދައިން އުނިއިތުރު ކުރުމެއްނެތި އެކަން ކުރުމެވެ‪ .‬މިއީ ޝަހާދަތުގެ‬ ‫ދެކަލިމައިގެ މާނައެވެ‪.‬‬ ‫ﷲވަޙީބަސްފުޅުގައިވަނީ‪}:‬ﻗُﻞْ إِن ﻛُﻨﺘُﻢْ ﺗُﺤِﺒﱡﻮنَ اﻟﻠّﮫَ ﻓَﺎﺗﱠﺒِﻌُﻮﻧِﻲ ﯾُﺤْﺒِﺒْﻜُﻢُ اﻟﻠّﮫُ‬ ‫وَﯾَﻐْﻔِﺮْ ﻟَﻜُﻢْ ذُﻧُﻮﺑَﻜُﻢْ {آل ﻋﻤﺮان‪ " ٣١:‬ކަލޭގެފާނު )މުޙައްމަދުގެފާނު (‬ ‫ވިދާޅުވާށެވެ‪ .‬ތިޔަބައިމީހުން ﷲއަށް ލޯބިވާކަމުގައި ވާނަމަ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް‬ ‫ޠަބާވާހުށިކަމެވެ‪.‬‬

‫)އެހިނދު‬

‫(‬

‫ﷲތިޔަބައިމީހުންދެކެ‬

‫ލޯބިވެވޮޑިގަންނަވާ‬

‫ހުއްޓެވެ‪ .‬އަދި ތިޔަބައި މީހުންގެފާފަތައްފުއްސަވާހުއްޓެވެ‪".‬‬

‫އަދިވެސް‬

‫ﷲވަޙީކުރައްވަނީ‪ }:‬وَﻣَﺎ آﺗَﺎﻛُﻢُ اﻟﺮﱠﺳُﻮلُ ﻓَﺨُﺬُوهُ وَﻣَﺎ ﻧَﮭَﺎﻛُﻢْ ﻋَﻨْﮫُ ﻓَﺎﻧﺘَﮭُﻮا‬ ‫{اﻟﺤﺸﺮ‪ "٧:‬ކަލޭމެންނަށް ރަސޫލް ގެނެސް ދެއްވި ކަންތައް ތަކުގައި‬ ‫ހިފަހައްޓާ‬

‫ހުށިކަމެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫އެކަލޭގެފާނު‬

‫ނަހީކުރެއްވި‬

‫ކޮންމެކަމަކުން‬

‫ދުރުހެލިވާ ހުށިކަމެވެ‪ ".‬ވީމާ މާތް ރަސޫލާގެ މަގު އިޚްތިޔާރުކޮށްގެންމެނުވީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬

‫ކާމިޔާބެއްނުލިބޭނެކަން‬

‫ކަށަވަރެވެ‪.‬‬

‫އެކަލޭގެ‬

‫ފާނު‬

‫ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ ":‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫أﺣﺪث ﻓﻲ أﻣﺮﻧﺎ ھﺬا ﻣﺎ ﻟﯿﺲ ﻣﻨﮫ ﻓﮭﻮ رد"‬

‫)‪(١‬‬

‫މާނައީ‪":‬މިދީނުގައި‬

‫ނެތްކަމެއް އަލަށް ވައްދައިފީމީހާ ދަންނާށެވެ‪ ،‬ފަހެ އެމީހާގެ އެކަމެއްވަނީ‬ ‫)‪ (١‬މިޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވީ އިމާމް ބުޚާރީ‪.‬‬ ‫‪32‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ރައްދުކުރެވިގެންނެވެ"‪ .‬އިމާމް މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘުގައިވަނީ‪:‬‬ ‫"ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﻤﻼ ﻟﯿﺲ ﻋﻠﯿﮫ أﻣﺮﻧﺎ ﻓﮭﻮ رد" މާނައީ‪":‬ދީނުގައި އޭނާއަށް‬ ‫އަމުރުކުރެވިފައިވާ ކަމެއް ނޫންކަމެއް ކޮށްފިމީހާގެ ޢަމަލް ރައްދުކުރެވިގެން‬ ‫ވެއެވެ"‪.‬‬ ‫އަލް އިމާމް އިބްނުކަޘީރު‪ -‬ރަޙިމަހުﷲ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬އިޚްލާސް‬ ‫ތެރިކަމާއި‬

‫ﷲގެ‬

‫ރަސޫލާއަށް‬

‫ތަބަޢަވުމަކީ‬

‫ޢަމަލްތައް‬

‫ޤަބޫލުކުރުމުގެ‬

‫ދެރުކުނެވެ"‪ .‬ވީމާ ނަމާދުގައި ކޮންމެހެން ﷲގެ ރަސޫލާއަށް ތަބަޢަވާން‬ ‫ޖެހޭނެއެވެ‪.‬އެހެން ނޫންނަމަ އެކުރާ ނަމާދެއް ﷲ ޤަބޫލެއް ނުކުރައްވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަން ބަޔާން ކުރައްވައި ﷲގެ ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވަނީ‪":‬ﺻﻠﻮا ﻛﻤﺎ‬ ‫رأﯾﺘﻤﻮﻧﻲ‬

‫أﺻﻠﻲ"‪.‬‬

‫މާނައަކީ‪":‬ތިމަންކަލޭގެ‬

‫ފާނު‬

‫ނަމާދުކުރަނިކޮށް‬

‫ތިޔަބައިމީހުން ދުށްގޮތަށް ތިޔަބައިމީހުން ނަމާދުކުރާ ހުށިކަމެވެ"‪.‬‬ ‫ﷲ‬

‫ގެ‬

‫ރަސޫލާގެ‬

‫ނަމާދު‬

‫ކުރާތަން‬

‫ބައްލަވާފައި‬

‫އެރަސޫލާ‬

‫ނަމާދުކުރެއްވި ގޮތްވަނީ މާތްވެގެންވާ ޞަޙާބީން އަޅުގަނޑުމެންނާއި ހަމަޔަށް‬ ‫ގެނެސްދެއްވާފައެވެ‪ .‬ދެން މިވެނި ދަންނަބެއިކަލަކު ނަމާ ދުކުރެއްވީ މިގޮތަށޭ‬ ‫ކިޔާފައި އެގޮތަކަށް ތަބަޢައެއް ނުވެވޭނެއެވެ‪ .‬އެހެނީ ﷲގެ މާތް ރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުން ﷲރުއްސުންލެއްވި އަބޫހުރައިރާ ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވާފައިވަނީ‪ ":‬وﻣﻦ‬ ‫ﻋﺼﺎﻧﻲ ﻓﻘﺪ ﻋﺼﻰ اﷲ" އަދި ތިމަންކަލޭގެ ފާނަށް އުރެދިއްޖެމީހާ‬ ‫ހަމަކަށާވަރުން ﷲ އަށް އުރެދިއްޖެއެވެ"‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ވީމާ އިސްލާމްދީނުގެ އެންމެ މުހިއްމު އެއްރުކުން ކަމުގައިވާ ނަމާދު‬ ‫ﷲގެ‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ދެއްކެވިމަގުން‬

‫ކުރެވޭތޯ‬

‫ހިތްވަރާއި‬

‫އެކު‬

‫މަސައްކަތް‬

‫ކުރަމާތޯއެވެ؟‪.‬‬

‫ބަންގި ގޮވުން‬ ‫އެބަޔަކު ތިބި ހިސާބެއްގައި ބަންގި ގޮވާފައި ނުވާނަމަ ދެމީހަކުވިޔަސް‬ ‫އަދި އެއަށްވުރެ ގިނަވިޔަސް ބަންގިގޮވުމަކީ ވާޖިބުކަމެކެވެ‪ .‬އެކަކަށްވިޔަސް‬ ‫ބަންގިގޮވާފައި ގަމަތްދިނުމަކީ ރަނގަޅު ގޮތެއްކަމަށް އިމާމް އިބްނިޙަޒްމާއި‬ ‫އިމާމް އަލްބާނީ ދެކެވަޑައިގަންނަވައެވެ‪ .‬އެއީ އަންހެނުންނަށް ވިޔަސްމެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް އަންހެނުން ބަންގިގޮވަންވާނީ އަޑު ހަރުކޮށް ނޫނެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އިސްލާމީ ބޮޑު ޝިޢާރަކަށްވާތީ އެކަން ކުރުމުގެ ގޮތުން އަޑު މަޑުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މަންމަ ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢާއިޝާ ބިންތް ޞިއްދީޤާ‬ ‫ކަންކުރައްވާފައިވާ ގޮތަށެވެ‪ .‬މިފަދައިން ދަލީލް ލިބޭ އެތައް ރިވާޔަތްތަކެއް‬ ‫ބުޚާރީއާއި މުސްލިމުގައި އައިސްފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެންވެ ޝައިޚުލް އިސްލާމާއި‬ ‫އިމާމް ޝަވްކާނީފަދަ އިމާމް އަލްބާނީފަދަ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިން ބަންގި‬ ‫ގޮވުމަކީ ވާޖިބެއްކަމަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(١‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 75 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪34‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދަންނާށެވެ‪ ،‬ގަމަތްދިނުމަށްފަހު ބަންގި ދުޢާ ކިޔުމެއްނެތެވެ‪ .‬އަވަހަށް‬ ‫ނަމާދަށް ފަށާނީއެވެ‪ .‬އެހެނީ މާތްވެގެންވާ ރަސޫލާވެސް މިކަން ކޮށްފައިވަނީ‬ ‫މިފަދައިން ކަމަށްވާތީއެވެ‪ .‬އަދި ރަސޫލާ ނަމާދުކުރެއްވި ގޮތް ނަގުލުކުރެއްވި‬ ‫އެންމެހައި ޞަޙާބީންވެސް ބަޔާންކޮށްފައިވަނީ މާތް ރަސޫލާ ބަންގިދެއްވުމާއި‬ ‫އެކީ ސަފަށް ގޮވާކަމަށެވެ‪ .‬ބަންގިދުޢާ ގަމަތް ދެއްވުމަށްފަހު ނުކިއުއްވާ‬ ‫ކަމަށެވެ‪ .‬އެއްވެސް ސަޙާބީއަކުވެސް ގަމަތްދުޢާއެއް ކިއުއްވާފައެއް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ގަމަތް ދުޢާއަކީ އޮންނަ އެއްޗެއްވެސް ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ވުޟޫނެތި ބަންގި ދިނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އިމާމް ތިރިމިޒީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬ޢިލްމުވެރީން ވުޟުނެތި ބަންގި‬ ‫ގޮވުމުގައި އިޚްތިލާފް ވެފައިވެއެވެ‪ .‬ބައެއްބޭފުޅުން އެއީ މަކްރޫހަކަމެއްކަމަށް‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި އިމާމް ޝާފިޢީއާއި އިމާމް އިސްޙާޤް ބުން‬ ‫ރާހޯޔާ ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ‪ .‬އަނެއްބައިބޭފުޅުން އެކަމަށް ހުއްދަދެއްވައެވެ‬ ‫އޭގެ‬

‫ތެރޭގައި‬

‫އިމާމް‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫މުބާރަކާއި‬

‫އިމާމް‬

‫ސުފިޔާން‬

‫އައްޘަވއރީފަދަ ބޭފުޅުން ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ)‪.(١‬‬ ‫ދެކޮޅުގެ ހުރިދަލީލްތަކަށް ބުރަވެ ދެންނެވޭނީ މީގައި ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ‬ ‫ވުޟޫނެތި ބަންގި ގޮވިދާނެކަމަށް ބުނާ ޢިލްމުވެރީންގެ ބަހަށެވެ‪ .‬އެއީ‪:‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 149 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪35‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪ -1‬ބަންގިގޮވުމަކީ ވުޟޫއާއި އެކީ ކުރަންޖެހޭ އަޅުކަމެއްކަމަށް އެނގޭ‬ ‫އެއްވެސް ދަލީލެއް ނެތުން އަދި އެއީ މީސްތަކުންނަށް މިސްކިތަށް‬ ‫އައުމަށް ކުރެވޭ އިޢުލާނަކަށް ވުން‪.‬‬ ‫‪ -2‬ބަންގިއަކީ‬

‫އަޅުކަމަކަށް‬

‫ވެފައި‬

‫އޭގެ‬

‫ޙުކުމެއް‬

‫ސާބިތުކުރެވޭނީ‬

‫ޤުރުއާނާއި ހަދީޘުން ލިބިފައިވާ ދަލީލްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށްފައި ކަމަށް‬ ‫ވެފައި އެފަދަ އެއްވެސް ދަލީލެއް ސަލާމާއި ޞަލަވާތް ލެއްވި މާތް‬ ‫ނަބިއްޔާގެ ފަރާތުންނާއި އަދި މާތް ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން ލިބިފައި‬ ‫ނެތުން‪.‬‬ ‫‪ -3‬ބަންގިއަކީ މިސްކިތް ނޫންތަންތަނުގައިވެސް ގޮވިދާނެ އެއްޗަކަށް ވުން‪.‬‬ ‫އޭގެ މިސާލަކީ ޢުޘްމާނުގެ ފާނުގެ ދުވަސްވަރުގައި މިހާރު މިގޮވޭ‬ ‫ހުކުރު ދުވަހުގެ ފުރަތަމަ ބަންގި ގޮވީ ބާޒާރުގައި ހުރި ތަނަކުން‬ ‫ކަމުގައިވުމެވެ‪.‬‬

‫ބަންގިއާއި ގަމަތްދިނުމުގައި ސުންނަތްވެގެންވާ ގޮތް‪.‬‬ ‫ބަންގި ގޮވުމުގައި އަވްލާވެގެންވަނީ އެކަމަށް އުޖޫރަ ނުނެގުމެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ސުންނަތްވެގެންވަނީ މިސްކިތުގެ މައްޗަށް އަރާ މީސްތަކުންނަށް ފެންނަގޮތަށް‬ ‫ހުރެ ބަންގިގޮވުމެވެ‪ .‬ގަމަތްދޭންވާނީ މިސްކިތުގެ އެތެރޭގައި އެވެ‪ .‬އެކަން‬ ‫ޞައްޙަ ސަނަދުން އިބްނި އަބީ ޝައިބާ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ރިވާޔަތުންވެސް‬ ‫‪36‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސާބިތުވެއެވެ)‪ .(١‬އެހެނީ ބަންގިއަކީ މީސްތަކުންނަށް މިސްކިތަށް އައުމަށް‬ ‫ކުރާ އިޢުލާނެކެވެ‪ .‬އަދި ގަމަތަކީ މިސްކިތުގައި ތިބޭމީހުންނަށް ނަމާދަށް‬ ‫ފަށަން އަންގާ އެންގުމެކެވެ‪ .‬ހަމަ އެފަދައިން އިމާމް މީހާ ޤޫރުއާން ކިޔަވާ‬ ‫އަޑުވެސް އިވެންވާނީ ނަމާދަށް ތިބޭ މީހުންނަށެވެ‪ .‬ގޭގޭގައި ތިބޭމީހުންނަށް‬ ‫އިވޭ ގޮތަށް އަޑުބާރުކޮށް މައިކު ބަހައްޓައިގެން ނޫނެވެ‪ .‬އެހެނީ ޤުރުއާނަކީ‬ ‫ބަލިމީހުންނަށާއި ދަތުރުވެރީންގެ ތެރެއިން ވަރުބަލި ފިލުވަން ތިބޭމީހުންނަށް‬ ‫އުނދަގޫކުރުމަށް ބޭނުން ކުރާ ވަސީލަތަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‬ ‫ފާޑުފާޑަށް‬

‫އަޑުގެންގުޅޭމީހުން‬

‫އިސްތިހާރުވުމަށް‬

‫ބޭނުންކުރާ‬

‫ނުވަތަ‬

‫މަޝްހޫރުވުމަށް ނެގޭ ދިދައަކަށްވެސް ވެގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އަދި އެއީ‬ ‫ގެތަކުގައި އެކިޔެވޭ ހިނދު އަޑު ނައަހައި އިހާނެތިކޮށް ހިތޭ އެއްޗަކަށްވެސް‬ ‫ހަދައިގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ބަންގި ދުޢާ‬ ‫މާތް ނަބިއްޔާގެ ފަރާތުން ބަންގި ދުޢާ ކިއުމަށްޓަކައި އެކި ސީޣާތަކުން‬ ‫ރިވާޔަތްތަށް ވާރިދުވެފައިވެއެވެ‪ ،‬އޭގެ ތެރެއިން މީގައި ބަޔާން މިކޮށްލަނީ‬

‫)‪ (١‬އިބްނި އަބީ ޝައިބާ‪ .224/1،‬ޝައިޚް އަލްބާނީ މިރިވާޔަތް ޞައްޙަކުރެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 75 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪37‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިމާމް ބުޚާރީ ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޖާބިރުގެ ފަރާތުން ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬ ‫ބަންގި ދުޢާއެވެ‪.‬‬ ‫"اﻟﻠﮭﻢ رب ھﺬه اﻟﺪﻋﻮة اﻟﺘﺎﻣﺔ ‪ ،‬و اﻟﺼﻼة اﻟﻘﺎﺋﻤﺔ ‪ ،‬آت ﻣﺤﻤﺪا‬ ‫اﻟﻮﺳﯿﻠﺔ و اﻟﻔﻀﯿﻠﺔ ‪ ،‬و اﺑﻌﺜﮫ ﻣﻘﺎﻣﺎ ﻣﺤﻤﻮدا اﻟﺬي وﻋﺪﺗﮫ‪ ،‬إﻧﻚ ﻻ‬ ‫ﺗﺨﻠﻒ اﻟﻤﯿﻌﺎد" މިއީ ސަޙީޙުލް ބުޚާރީގެ ‪614‬ވަނަ ޙަދީޘެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑުކުރެއްވި‬

‫"ހައްދަވައި‬

‫ރަސްކަލާކޮ!‬

‫މިފުރިހަމަ‬

‫ގޮވައިލުމާއި‬

‫ޤާއިމްކުރެވޭ ނަމާދުގެ ވެރި ރަސްކަލާކޮ! މުޙައްމަދުގެ ފާނަށް ވަސީލަތާއި‬ ‫މަތިވެރިކަން‬

‫ދެއްވާނދޭވެ!‬

‫އަދި‬

‫ރަސްކަލާނގެ‬

‫އިބަ‬

‫އެކަލޭގެފާނަށް‬

‫ދެއްވުމަށް ވަޢުދުވެވޮޑިގެންފައިވާ ޙަމްދު ލިބިގެންވާ މަޤާމަށް ފޮނުއްވާދޭވެ!‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން‬

‫އިބަ‬

‫ރަސްކަލާނގެއީ‬

‫ވަޢުދާއި‬

‫ޚިލާފްވެވޮޑިނުގަންނަވާ‬

‫ރަސްކަލާނގެއެވެ"‪ .‬ބަންގިއަށް އިޖާބަދީ މިދުޢާ ކިޔައިފި ކޮންމެމީހަކަށް މާތް‬ ‫ރަސޫލާގެ‬

‫ޝަފާޢަތްތެރިކަން‬

‫ޤިޔާމަތްދުވަހުން‬

‫ލިބޭނެކަމަށް‬

‫ﷲ‬

‫ރުއްސުންލެއްވި ޖާބިރުގެ އަރިހުން އިމާމް ބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘުން‬ ‫ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬

‫ބަންގި ދުޢާ ގަމަތްދިނުމަށްފަހު ކިޔުމެއްނެތެވެ‪.‬‬ ‫ދަންނާށެވެ‪ ،‬މިދުޢާ ކިޔުމަށް ވާރިދުވެފައިވަނީ ހަމައެކަނި ބަންގީގެ‬ ‫ފަހަތުގައިއެވެ‪.‬‬

‫ގަމަތުގެ‬

‫ފަހަތުގައި‬

‫މިދުޢާކިޔުމަކީ‬

‫މާތްރަސޫލާއާއި‬ ‫‪38‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ސަލާމާއި‬ ‫ސަފަށެވެ‪.‬‬

‫ފަރާތުން‬

‫ސަޙާބީންގެ‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ސަފުތައް‬

‫މާތް‬

‫ސާބިތުވެފައިވާ‬

‫ރަސޫލާ‬

‫އެއްވަރުކޮށް‬

‫ގަމަތަށް‬

‫ކޮނޑާއި‬

‫ކަމެއް‬ ‫ފަހު‬

‫ކޮނޑާއި‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ގޮވާލައްވަނީ‬ ‫ތަނބިކައްޓާއި‬

‫ތަނބިކަށި ޖެއްސުމަށެވެ‪ .‬އެހެންވެ ދީނުގެ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި އެކަންކުރުން‬ ‫ބިދުޢައެއްކަމުގައެވެ‪.‬‬

‫ވާނީ‬

‫ޙާޖަތަށްޓަކައި‬

‫ގަމަތްދިނުމަށްފަހު‬

‫މެނުވީ‬

‫ނަމާދަށްފެށުން ލަސްކޮށްގެން ނުވާނެކަމަށް އިމާމް އިބްނި ޙަޖަރު ފަތްޙުލް‬ ‫ބާރީގައި‬

‫އަދި‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ދޭންއަވްލާވެގެންވަނީ‬

‫ގަމަތް‬

‫ބަންގޮގޮވާމީހާކަމަށް އިޚްތިޔާރާތުލް ފޮޤްހިއްޔާގެ ‪151‬ވަނަ ޞަފްޙާގައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދަށް ފެށުން‪.‬‬ ‫ނަމާދަށް ފެށުމުގެ ކުރީގައި ދިވެހިން ކިޔައި އުޅުނު ފާޑުފާޑުގެ‬ ‫ދުޢާތަކަކީ‬

‫އިންޑިޔާއިންނާއި‬

‫ސޫފީދުޢާތަކެވެ‪.‬‬

‫އެއިން‬

‫އޭރުގެ‬

‫އެއްވެސް‬

‫ޢަރަބި‬ ‫ދުޢާއަކީ‬

‫ގެނެސްފައިވާ‬

‫ކަރައިން‬

‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވާ ދުޢާތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި އެއްވެސް‬ ‫ޞަޙާބީއަކު‬

‫އެއިން‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫ދުޢާއެއް‬

‫ކިޔައިގެންވާނޭ‬

‫ކިޔުއްވާފައި‬ ‫ދުޢާތަކެއް‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ވީމާ‬

‫އެއީ‬

‫މުޞައްލާމައްޗަށް‬

‫އަރާކަށް ވަކި ދުޢާއެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މާތް ރަސޫލާ ގަމަތްދީ ނިމުމާއި އެކު‬ ‫ސަފަށް ގޮވާލައްވާކަމަށް މާތް ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން ވާރިދުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪39‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދަށް ބޯނިވާކުރުމުގެ ޙުކުމް‬ ‫އިސްތިޢުމާރު‬

‫އިސްލާމީ‬

‫ފައިބައިގެން‬

‫ދައުލަތްތަކުން‬

‫ދިޔައިރު‬

‫އެތަންތަނަށް ދޫ ކޮށްފައި ދިޔަ އާދަކާދަތަކުގެ ތެރޭގައި ބޯ ހާމަކުރުން‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪.‬‬

‫މިއާދައަކީ‬

‫އިސްތިޢުމާރުގެ‬

‫ކުރިން‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫މުސްލިމުންގެ ތެރޭގައި ގެންގުޅެފައިވާ އާދައެއް ނޫނެވެ‪ .‬ބޯނިވާކުރުމަކީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މިކުޑަކުޑަ ރާއްޖޭގައިވެސް އޮތް ވަރަށް ރީތި އިސްލާމީ‬ ‫އާދައެކެވެ‪ .‬ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ނަމާދުގައިއެވެ‪ .‬ނަމާދުގައި ކޮންމެ މީހަކުވެސް‬ ‫ބޯނިވާކުރެވޭތޯ ބަލާނެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އިސްތިޢުމާރަށް ފަހު އެއާދަ‬ ‫ނެތިގެން ހިނގައްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މާތްވެގެންވާ ބައެއްސަލަފުންގެ ފަރާތުން ބައެއްމީހުން ބޯނިވާ ނުކޮށް‬ ‫ނަމާދު ކުރުމުން އެކަމަށް ފާޑުވިދާޅުވެފައިވެސް އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬އެހެންވެ‬ ‫ޝެއިޚް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬މިމައްސަލައިގައި ތިމަންދެކޭ ގޮތަކީ‬ ‫ބޮލުގައި އެއްޗެއް ނައަޅައި ނަމާދުކުރުމަކީ މަކްރޫހަކަމެއް ކަމަށެވެ")‪ .(١‬އެއީ‬ ‫ގިނަ ޙަދީޘް ޢިލްމުވެރީންވެސް ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތްކަމަށް ފޮތްތަކުން‬ ‫ފެނެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 73 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪40‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ހަމައެކަނި ނަމާދަށް ޒީނަތްތެރިވުމާއި ބޮލުގައި އެއްޗެއް އެޅުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ތެދެކެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމުގައި ކަންތައްތައް މިވަނީ ބަދަލުވެފައިއެވެ‪ .‬ދެވަނަ‬ ‫ބޮޑު ހަނގުރާމައަށްފަހު ކާފަރުންގެ ބާރުތައް މުސްލިމުންގެ ތެރެއަށް ފޭދި‬ ‫އެބައިމީހުންގެ ގޮތާއި ފޮތް ފަތުރައި ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެބައިމީހުންގެ ހަން‬ ‫ފަތުރައިފިއެވެ‪.‬‬

‫މިއަދު‬

‫ރީތިމިވަނީ‬

‫އަހަރުމެންނަށް‬

‫އެވެނި‬

‫މީހެއްގެ‬

‫ހެދުމެކެވެ‪ .‬މިވެނިމީހެއްގެ ބޯގަތާފައި ހުންނަގޮތެވެ‪ .‬ބޯއި ޖޯޖް ނުވަތަ‬ ‫މައިކަލް ޖެކްސަން ނޫންނަމަ ވެނީލާއައިސްގެ ހެއަރ ސްޓައިލެވެ‪ .‬މިގޮތަށް‬ ‫ސްޓައިލް ހަދައިގެން ބޮލުގައި އެއްޗެއް އަޅާކަށް އެކަކުވެސް ބޭނުމެއް‬ ‫ނުވާނެއެވެ‪ .‬އެހެންވެ ބޮލުގައި އެއްޗެއް އެޅުންވަނީ ކަޓުމުއްލާކަމަކަށް‬ ‫ވެފައިއެވެ‪ .‬މީސްތަކުންގެ ނުރުހުމާއި ދުއްތުރާފޯރާކަމަކަށް ވެފައެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ރީތި އާދަތައް ދިރުވުމަށް ޤައުމު އެދިއެދިވާއިރު ޒުވާނުންތައް ދުވަނީ‬ ‫ކާފަރުންގެ ފަހަތުންނެވެ‪ .‬މިފަދަ ޙާލެއްގައިވާ ބަޔަކަށް މިފެންނަނީ ﷲގެ‬ ‫ވަޙީބަސްފުޅެވެ‪} ":‬ﯾَﺎ ﺑَﻨِﻲ آدَمَ ﺧُﺬُواْ زِﯾﻨَﺘَﻜُﻢْ ﻋِﻨﺪَ ﻛُﻞﱢ ﻣَﺴْﺠِﺪٍ {اﻷﻋﺮاف‪٣١:‬‬ ‫މާނައީ‪":‬އޭއި‬

‫އާދަމުގެ‬

‫ދަރީންނޭވެ‪،‬‬

‫ތިޔަބައިމީހުން‬

‫މިސްކިތްތަކުގައި‬

‫ރަނގަޅަށް ޒީނަތްތެރިވެގެން ތިބޭހުށިކަމެވެ"‪ .‬އަދި މިއާޔަތުގެ ތަފްސީރުގައި‬ ‫އިމާމް އިބްނި ކަޘީރު ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅެވެ‪":‬މިއާޔަތާއި އަދި މިމާނާގައި‬ ‫ސުންނަތުން‬

‫ލިބޭދަލީލްތަކުން‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫ޒީނަތްތެރިވުން‬

‫މުސްތަޙައްބު‬

‫ވެގެންވެއެވެ"‪ .‬އަދި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ބަސްފުޅެވެ‪":‬ﻓﺈن‬ ‫‪41‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫اﷲ أﺣﻖ أن ﯾﺘﺰﯾﻦ ﻟﮫ")‪ .(١‬މާނައީ‪":‬އެފަރާތަކަށް‬ ‫ޙައްޤުކަން‬

‫ބޮޑުވެގެންވެއެވެ"‪.‬‬

‫ދެންވަނީ‬

‫ޒީނަތްތެރިވުމަށް‬

‫މާތްﷲ‬

‫ޙައިރާނެވެ‪.‬‬

‫ކުރަން‬

‫ސުނދަގޫކަމަކާއި ދިމާވީއެވެ‪ .‬ނަމާދަށް ބޮލުގައި އެއްޗެއްވެސް އަޅުން‬ ‫މުސްތަޙައްބުވީއެވެ‪ .‬އެއީ އެކަމަކީ ނަމާދަށް ޒީނަތްތެރިވުމުގެ ތެރެއިން‬ ‫އަންނަ ކަމަކަށްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އެއަށްފަހު ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރު އޭނާގެ މަވްލާއަށް‬ ‫ބޮލުގައި އެއްޗެއް ނާޅައި ނަމާދުކުރުމުން ފާޑުވިދާޅުވިތަންވެސް ފޮތްތަކުން‬ ‫ހާމަވީއެވެ‪ .‬އަދި އިމާމް އަލްބާނީ މެންފަދަ މީހުން ބޮލުގައި އެއްޗެއްނާޅައި‬ ‫ނަމާދު ކުރުމަކީ މަކުރޫހަކަމެއްކަމަށްވެސް ބުނެފައިވާކަން އެނގުނީއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ތިމާގެ ގައިގައި ހަރުލާފައިވާ ޔޫރަޕުގެ އާދަތައް ފޮހެލުމަކީ‬ ‫ވަރަށް އުނދަގޫކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންވެ ބޮލުގައި އެއްޗެއް ނޭޅޭނެކަމަށް ބުނެ‬ ‫އެފަދައިން ބުނާ ކޮންމެވެސް ޢިލްމުވެރިޔަކު ހޯދަންފެށީއެވެ‪ .‬އަޚާއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދައިން ނުހަދާށެވެ‪ .‬ސުންނަތް އެނގުމުން އޭގައި ކޮޅުފައިން ނުޖަހާށެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދަށް ޚާއްޞަކޮށް ޒީނަތްތެރިވުން އެއީ ގޯސްކަމެއްކަމަށް ނުބުނުއްވާށެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ އެއީ ﷲގެ ރަސޫލާޔާއި އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް ޞަޙާބީންގެފަރާތުން‬ ‫ސާބިތުވެފައިވާ ކަމަކަށްވާތީއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬އައްޘަމަރުލް މުސްޠަޠާބް‪.286/1 ،‬‬ ‫‪42‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދުގައި ބޯއެއްސުމާއި ބޯގެތުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ގިނަފަހަރަށް ބޯދިގުމީހުން ނަމާދުގައި ތިބޭއިރު އެބައިމީހުންގެ ބޯހޭވޭތީ‬ ‫ބޯއެއްކޮށް ޖަމަޢަކޮށްލައެވެ‪ .‬ހަމައެގޮތަށް ލައިގެން ހުންނަ ގަމީސް ފުޅާނަމަ‬ ‫ނުވަތަ ދިގުނަމަ އެހެދުން ބޮނޑިކޮށް އެއްކޮށްލައެވެ‪ .‬މިކަމަކީ ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާ މަނާކޮށްފައިވާ ކަމެއްކަން ނޭނގިއެވެ‪ .‬ނުވަތަ‬ ‫އޭގައި އަންހެނުންނާއި އެއްގޮތްވުން ވާކަން ނޭނގިއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަން އިމާމް ބުޚާރީއާއި މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘުން‬ ‫މަނާކުރައްވާފައިވާކަން އެނގެއެވެ‪ .‬އެޙަދީޘުގައިވަނީ‪":‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‪ "" :‬أﻣﺮت أن أﺳﺠﺪ ﻋﻠﻰ ﺳﺒﻌﺔ أﻋﻈﻢ؛ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﺒﮭﺔ‬ ‫واﻟﯿﺪﯾﻦ واﻟﺮﻛﺒﺘﯿﻦ وأﻃﺮاف اﻟﻘﺪﻣﯿﻦ وﻻ ﻧﻜﻔﺖ اﻟﺜﯿﺎب وﻻ اﻟﺸﻌﺮ‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ‪":‬ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް‬ ‫ހަތް ގުނަންމަތީ ސަޖިދަ ކުރުމަށް އަމުރުވެވިގެންވެއެވެ‪ .‬އެއީ ނިތްކުރިއާއި‪،‬‬ ‫ދެއަތާއި‪ ،‬ދެކަކުލާއި‪،‬އަދި ދެފައިގެ އިނގިލިތަކުގެ ކޮޅެވެ‪ .‬އަދި ހެދުން‬ ‫ބޮނޑި‬

‫ނުކުރުމަށާއި‬

‫އިސްތަށި‬

‫އެއްކޮށް‬

‫ނުބަނުމަށްވެސް‬

‫އަމުރު‬

‫ވެވިގެންވެއެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިން ހަމައެކަނި އެއީ ނަމާދުގައި ހުރެ ކުރުން މަނާކަމެއްކަމަށް‬ ‫ދޭހަވެދާނެތީ އެކަން ހާމަކުރައްވަމުން އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬‬ ‫މިއީ އެއްގޮތަކަށްވެސް ނަމާދުގައި އެކަނި އޮތް ކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬މީހަކު ނަމާދުގެ‬ ‫ކުރިން‬

‫އެގޮތަށް‬

‫ކަންތައްކުރުމަށްފަހު‬

‫ނަމާދަށް‬

‫ފެއްޓިއަސް‬

‫ޖުމްހޫރު‬ ‫‪43‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޢިލްމުވެރީން އެކަން މަނާކުރައްވައެވެ‪ .‬އެކަމަށް ދަލީލު ލިބެނީ ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތް‬

‫ލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ބޯގަތާއިގެން‬

‫ކުރިމީހާއަށް‬

‫ނަމާދު‬

‫އެކަން‬

‫މަނާކުރެއްވީމައެވެ‪ .‬ބޯގެތުން ނުވަތަ ވަކިގޮތަކަށް ބޯބަނުން މަނާކުރެއްވި‬ ‫ޙަދީޘް ރިވާކުރައްވާފައިވަނީ އިމާމް މުސްލިމާއި އަބޫޢަވާނާއާއި‪ ،‬އަދި އިބްނި‬ ‫ޙިއްބާނެވެ‪ .‬އޭގައިވަނީ‪:‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ :‬أﻧﮫ رأى ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺤﺮث ﯾﺼﻠﻲ ورأﺳﮫ ﻣﻌﻘﻮص ﻣﻦ وراﺋﮫ ﻓﻘﺎم ﻓﺠﻌﻞ ﯾﺤﻠﮫ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫اﻧﺼﺮف أﻗﺒﻞ إﻟﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻓﻘﺎل ﻣﺎ ﻟﻚ ورأﺳﻲ ﻗﺎل إﻧﻲ ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﯾﻘﻮل إﻧﻤﺎ ﻣﺜﻞ ھﺬا ﻣﺜﻞ اﻟﺬي ﯾﺼﻠﻲ‬ ‫وھﻮ ﻣﻜﺘﻮف‬

‫)‪(١‬‬

‫މާނައީ‪":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢަބްދުﷲ ބިން ޢައްބާހަށް‬

‫ޢަބްދުﷲ ބިން އަލްޙަރްޘް ބޯގަތައިގެން ނަމާދުކުރަނިކޮށް ފެނިވަޑައިގެން‬ ‫ގޮސް އެމޮހެންފެށިއެވެ‪ .‬ދެން ނަމާދުކޮށް ނިމުމުން ތިމަންނަގެ ބޮލާއި ބެހުނީ‬ ‫ކީއްވެތޯ އެއްސެވުމުން ވިދާޅުވީ ތިމަން ސަލާމާއި ޞަލަވާތް ލެއްވި ރަސޫލާ‬ ‫ޙަދީޘް ކުރައްވަނިކޮށް އަޑުއެހީމެވެ‪ ":‬އެފަދައިން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މިސާލަކީ‬ ‫ބޯއެއްކޮށް ބަނދެގެން ނަމާދުކުރާމީހާގެ މިސާލެވެ"‪.‬‬ ‫އެހެން‬

‫ރިވާޔަތެއްގައި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ‪":‬ذﻟﻚ ﻛﻔﻞ اﻟﺸﯿﻄﺎن‬

‫)‪(٢‬‬

‫އިށީންނަ‬

‫ތަނެވެ"‪.‬‬

‫މިޙަދީޘް‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫މާނައަކީ ‪":‬އެއީ ޝައިޠާނާ‬

‫ރިވާކުރެއްވި‬

‫އަބޫރާފިޢު‬

‫އެއްފަހަރު‬

‫ވަޑައިގަންނަވަނިކޮށް ޙަސަން ބިން ޢަލީ ފުރަގަހަށް ބޯ ގަތާފައިވާ ގޮތަކަށް‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪647،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪646،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪44‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިސްތަށިގަނޑު ބަނދެގެން ނަމާދުކުރައްވަނިކޮށް އެމޮހައިލެއްވުމުން އެކަމާއި‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޙަސަން‬

‫ކޯފާއިސްކުރެއްވުމުން‬

‫ވިދާޅުވީ‬

‫އެކަމާ‬

‫ކޯފާއިސްނުކުރައްވާށެވެ‪ .‬ހަމަކަށަވަރުން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ‬ ‫އެއީ ޝައިޠާނާގެ އިށީންނަތަން ކަމުގައި ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ޝައިޚް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ތިމަންނައަށް ލަފާކުރެވެނީ‬ ‫މިއީ ފިރިހެނުންނަށް ޚާއްޞަ ޙުކުމެއް ހެނެވެ‪ .‬އަދި އަންހެނުން މިޙުކުމަށް‬ ‫ނުވަދެއެވެ‪.‬‬

‫އެއީ‬

‫އިމާމް‬

‫ޝަވްކާނީ‬

‫އިބްނުލް‬

‫ޢަރަބީގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫ނަގްލްކޮށްފައިވާ ފަދައިންނެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދަށް ޖަމާޢަތް ހެދުން‬ ‫ދެން އެއަށްފަހު ޖަމާޢަތް ހަދާނީއެވެ‪ .‬ދެމީހުންގެ ޖަމާޢަތެއްނަމަ‬ ‫އެކަކު އިމާމަކަށްވެ އަނެކަކު އިމާމް މީހާޔާއި އެއްހަމައެއްގައި އިމާމް މީހާގެ‬ ‫ކަނާތްފަރާތުގައި ތަބިކައްޓާއި ތަނބިކައްޓާއި ޖައްސައިގެން ކޮނޑާއި ކޮނޑާއި‬ ‫ޖައްސައިގެން ހުރެގެން ނަމާދު ފަށާނީއެވެ‪ .‬ތިންވަނަ މީހާއައިސްފިނަމަ އޭނާ‬ ‫ޖެހޭނީ މައުމޫމު މީހާގެގައިގައި ކޮށްޓާލާށެވެ‪ .‬ދެން މައުމޫމު ފަހަތައްޖެހި‬ ‫ދެމީހުން‬

‫ސަފެއްހަދާނީއެވެ‪.‬‬

‫މިގޮތަށް‬

‫ސަފު‬

‫ހަދާއިރު‬

‫ދެމީހުންގެ‬

‫ދޭތެރެގާތްކޮށް ހުސްތަން ނުބޭއްވުމަށް ރަސޫލާ އަމުރު ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫وﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮة رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﮫ ﻗﺎل ﺧﺮج ﻋﻠﯿﻨﺎ رﺳﻮل اﷲ‬ ‫‪45‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﻓﻘﺎل أﻻ ﺗﺼﻔﻮن ﻛﻤﺎ ﺗﺼﻒ اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ ﻋﻨﺪ رﺑﮭﺎ‬ ‫ﻓﻘﻠﻨﺎ ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ وﻛﯿﻒ ﺗﺼﻒ اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ ﻋﻨﺪ رﺑﮭﺎ ﻗﺎل ﯾﺘﻤﻮن‬ ‫اﻟﺼﻔﻮف اﻷول وﯾﺘﺮاﺻﻮن ﻓﻲ اﻟﺼﻒ ‪ -‬رواه ﻣﺴﻠﻢ وأﺑﻮ داود‬ ‫واﻟﻨﺴﺎﺋﻲ واﺑﻦ ﻣﺎﺟﮫ‪ -‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޖާބިރު ވިދާޅުވަތެވެ‪ :‬ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އެއްދުވަހެއްގައި ތިމަންމެން ކައިރިއަށް ވަޑައިގެން‬ ‫ﷲގެ‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪":‬‬

‫މަލާއިކަތުން‬

‫ޙަޟުރަތުގައި‬

‫ސަފުތައްރުކުރުވާލާފަދައިން ތިޔަބައިމީހުން ސަފުތަށް ނަހަދާނަންތޯއެވެ؟ ދެން‬ ‫ތިމަންމެން ދެންނެވީމުއެވެ‪ :‬ﷲގެ ޙަޟުރަތުގައި މަލާއިކަތުން ސަފުތައް‬ ‫ހަދަނީ ކޮންގޮތަކަށް ތޯއެވެ؟ ދެން ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ‪ :‬އެއީ ސަފަކަށްފަހު‬ ‫ސަފެއްހައްދަވައި‬

‫ދެމީހުންގެދޭތެރޭ‬

‫ތިއްބަވަނީއެވެ"‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫މިފަދައިންނެވެ‪:‬‬

‫"ﺧﯿﺎرﻛﻢ‬

‫މާނައީ‪":‬ތިޔަބައިމީހުންގެ‬ ‫ސަފުތައް‬

‫ހަދާއިރު‬

‫ފަރުވާތެރިވާމީހާއެވެ"‪.‬‬

‫ހުސްތަން‬

‫أﻟﯿﻨﻜﻢ‬

‫ތެރެއިން‬ ‫ކޮނޑާއި‬ ‫ﷲރުއްސުން‬

‫ބިން‬

‫ނުބާއްވައި‬

‫ޢުމަރުގެ‬ ‫ﻣﻨﺎﻛﺐ‬

‫އެންމެ‬

‫ޙަދީޘްގައި‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ހެޔޮވެގެންވަނީ‬

‫ކޮނޑު‬ ‫ލެއްވި‬

‫ގާތްގާތުގައި‬

‫ޖެއްސުމުގައި‬ ‫އަނަސް‬

‫ވަނީ‬

‫اﻟﺼﻼة"‬

‫)‪(١‬‬

‫ނަމާދުގައި‬ ‫އެންމެ‬ ‫ރިވާކުރެއްވި‬

‫ޙާދީޘްގައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ‪:‬ﺳﻮوا ﺻﻔﻮﻓﻜﻢ ﻓﺈن ﺗﺴﻮﯾﺔ اﻟﺼﻔﻮف ﻣﻦ‬ ‫إﻗﺎﻣﺔ اﻟﺼﻼة"‬

‫)‪(٢‬‬

‫މާނައީ‪ ":‬ތިޔަބައިމީހުން ސަފުތައް އެއްވަރުކޮށް ހަމަހަމަ‬

‫ކުރާށެވެ‪ ،‬ހަމަކަށަވަރުން އެކަންވަނީ ނަމާދު ފުރިހަމަކުރުމުގެ ތެރެއިންނެވެ"‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ސިލްސިލަތުލް އަޙާދީޘުއް ޞަޙީޙާ‪.2533،‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙުލް ޖާމިޢުއް ޞަޣީރު‪.3647،‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ފަތުޙުލް ބާރީގައި ކޮނޑާއި ކޮނޑާއި ޖައްސައި ތަނބިކައްޓާއި‬ ‫ތަނބިކައްޓާއި‬

‫ޖައްސައި‬

‫އިނގިލިތައް‬

‫ޤިބްލައަށް‬

‫ކުރިމަތިލާ‬

‫ޙާލު‬

‫ބިރުވެތިކަމާއި ޚުޝޫޢަތްތެރިކަމާއި އެކު ތިބުމަށްވެސް ޙަދީޘްތަކުގެ އަލީގައި‬ ‫އިބްނި ޙަޖަރު ބަޔާން ކުރައްވާފައި ވެއެވެ‪ .‬މިފަދައިން މުޙައްމަދު ޖަމީލުވެސް‬ ‫"ޞަލާތުލްޖަމާޢަތު" މިނަންކިޔާފޮތުގައި ބަޔާންކޮށްފައި ވެއެވެ‪.‬‬

‫އިމާމަކަށް އިސްކުރަންވާނީ އެންމެ ބޮޑަށް ޤުރުއާން ހިތުދަސް މީހާއެވެ‪.‬‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާވަނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދީނުގެ‬ ‫އެންމެހައިކަންތައްތަކެއް‬

‫ކޮށްދެއްވާފައިއެވެ‪.‬‬

‫ބާޔާން‬

‫އެއީ‬

‫އެކަމުގައި‬

‫ހަމަނުޖެހުން އުފައްދަން ފުރުޞަތު ނުދެއްވުމަށްޓަކައިއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ޙަދީޘް‬ ‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪":‬ﯾﺆﻣﻜﻢ أﻗﺮؤﻛﻢ‬

‫)‪(١‬‬

‫އިމާމަކަށްވާނީ‬

‫އެންމެ‬

‫މޮޅަށް‬

‫މާނައަކީ‪":‬ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން‬ ‫ކިޔަވާމީހާއެވެ"‪.‬‬

‫އަދިވެސް‬

‫ޙަދީޘް‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪:‬ﯾﺆم اﻟﻘﻮم أﻗﺮؤھﻢ ﻟﻜﺘﺎب اﷲ ﻓﺈن ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ اﻟﻘﺮاءة‬ ‫ﺳﻮاء ﻓﺄﻋﻠﻤﮭﻢ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ ﻓﺈن ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ ﺳﻮاء ﻓﺄﻗﺪﻣﮭﻢ ھﺠﺮة ﻓﺈن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ اﻟﮭﺠﺮة ﺳﻮاء ﻓﺄﻗﺪﻣﮭﻢ ﺳﻨﺎ و ﻻ ﯾﺆﻣﻦ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﻲ أھﻠﮫ و‬ ‫)‪(٢‬‬ ‫ﻻ ﻓﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﮫ و ﻻ ﯾﻘﻌﺪ ﻓﻲ ﺑﯿﺘﮫ ﻋﻠﻰ ﺗﻜﺮﻣﺘﮫ إﻻ ﺑﺈذﻧﮫ‬ ‫މާނައަކީ‪":‬މީސްތަކުންގެ‬

‫ތެރެއިން‬

‫އިމާމަކަށްވާންވާނީ‬

‫އެންމެ‬

‫މޮޅަށް‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪585،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އަލްޖާމިޢުއް ޞަޣީރު‪ ،‬މ‪2،8011‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪47‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކިޔަވާމީހާއެވެ‪ .‬ކިޔެވުމުގައި އެއްވަރުނަމަ ދެން އިސްކުރަންވާނީ އެންމެ‬ ‫ބޮޑަށް ސުންނަތް ދަންނަމީހާއެވެ‪ .‬ސުންނަތް އެއްވަރަކަށް އެނގޭނަމަ ދެން‬ ‫އިސްވަންވާނީ‬

‫ހިޖްރަކުރިމީހާއެވެ‪.‬‬

‫އެންމެކުރިން‬

‫ހިޖްރަ‬

‫އެއްކޮށް‬

‫ކޮށްފައިވާނަމަ އެންމެ ދޮށީމީހާއެވެ‪.‬‬ ‫ގޭގެވެރިޔާ ހުއްޓާ އޭނާގެ މީހުންގެ ކައިރީގައި އޭނާގެ ބާރުގެ ދަށުގައި‬ ‫އެހެންމީހަކު އިމާމަކަށް ވެގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އަދި އޭނާގެ ހުއްދަނެތި އޭނާގެ‬ ‫ގޭގެ އެއްޗެއްގެ މަތީގައި އިށީނދެގެންވެސް ނުވާނެއެވެ"‪.‬‬ ‫އިމާމް އަޙްމަދު ވިދާޅުވަނީ އޭނާ ހުއްދަ ދީފިކަމުގައިވާނަމަ އޭނާގެ‬ ‫ގޭގައިވެސް އެހެން މީހަކަށް އިމާމަކަށް ވެވިދާނެއެވެ"‪.‬‬ ‫މީގައިމިވާ أﻗﺮؤھﻢ ﻟﻜﺘﺎب اﷲ ގެ މުރާދަކީ އެންމެ ބޮޑަށް ހިތުދަސް‬ ‫މީހާކަން އެނގޭ ގޮތކަީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ޙަދީޘްފުޅެވެ‪:‬‬ ‫އޭގައި މީހަކު ސުވާލުދެންނުވުމުން ޙަދީޘް ކުރައްވަނީ ‪":‬އިސްކުރާނީ އެންމެ‬ ‫ގިނައިން ހިތުދަސްމީހާއެވެ ނުވަތަ އެންމެ ގިނައިން ޤުރުއާން ނަގާފައިވާ‬ ‫މީހާއެވެ"‪.‬ﻗﺎل‪ :‬أﻛﺜﺮﻛﻢ ﺟﻤﻌﺎ ﻟﻠﻘﺮآن ‪ ،‬أو أﺧﺬا ﻟﻠﻘﺮآن)‪"(١‬‬ ‫ނަމާދު‬

‫ކުރާއިރު‬

‫އިމާމުންނަށާއި‬

‫މައުމޫންނަށް‬

‫ބޭނުންނަމަ‬

‫ފައިވާނާއިއެކު ނޫންނަމަ ފައިވާން ނުލައިވެސް ނަމާދުކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬އެހެނީ‬ ‫ދެގޮތްވެސް މާތް ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ތަލްޚީޞް އަޙްކާމުލް ޖަނާއިޒް‪51 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދަށް ނިޔަތް ގަންނާނޭ ގޮތް‪.‬‬ ‫ނިޔަތުގެ މަޙައްލަކީ ހިތެވެ‪ ،‬ހިތަށް އަރުވައިލުމާއި އެކީ ހަށަންބަން‬ ‫ތަކުބީރުކިޔައި ހަށަން ބަންނާނީއެވެ‪ .‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ﷲ ގެ‬ ‫ރަސޫލާ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވަނީ‪:‬ﻋﻦ أﺑﻲ ﺳﻌﯿﺪ اﻟﺨﺪري ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻰ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﻗﺎل ﻣﻔﺘﺎح اﻟﺼﻼة اﻟﻄﮭﻮر وﺗﺤﺮﯾﻤﮭﺎ اﻟﺘﻜﺒﯿﺮ وﺗﺤﻠﯿﻠﮭﺎ‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫اﻟﺘﺴﻠﯿﻢ"‬

‫)‪(١‬‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ތަޅުދަނޑިއަކީ‬

‫ރަސޫލާ‬

‫އަބޫ‬

‫ސަޢީދުލް‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިކަމަށް‬

‫ޠާހިރުކަމެވެ)ދެޙަދަޘުން‬

‫ޚުދްރީ‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ވިދާޅުވަތެވެ‪:‬ނަމާދުގެ‬

‫ޠާހިރުވުމާއިއެކީ‬

‫ވުޟޫކުރުމެވެ(‪،‬‬

‫އެއަށް ފެށުމަކީ ތަކުބީރުކިޔުމެވެ)ﷲ އަކުބަރު ކިޔައި ހަށަން ބަނުމެވެ(‪،‬‬ ‫ނިމުމަކީ ސަލާމް ދިނުމެވެ"‪ .‬ވީމާ ﷲގެ އަލިފާއި އަކުބަރުގެ ރާޔާއި‬ ‫ދެމެދުގައި‬

‫ދުލުން‬

‫ނިޔަތްކިޔާކަށް‬

‫މީގައި‬

‫ނެތެވެ‪،‬‬

‫ހަމަ‬

‫އެފަދައިން‬

‫އެދޭތެރޭގައި ހިތަށް އެރުވުމަށްވެސް މީގައި ނެތެވެ‪ .‬މީހާގެ ހިތަށް މިކުރަނީ‬ ‫މެންދުރުނަމާދޭ ނުވަތަ އަޞްރު ނަމާދޭ ހިތަށް އަރުވައި ﷲ އަކުބަރު ކިޔާ‬ ‫ހަށަން ބަނުމުން ފުދޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ދުލުން ނިޔަތް ކިޔާކަށް އެއްގޮތަކަށްވެސް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ރަސޫލާގެ ފަރާތުން‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬

‫އެއްވެސް ބަސްފުޅެއް އައިސްފައި‬

‫ޢަމަލްފުޅުންވެސް‬

‫އެކަމެއް‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ދައްކަވާފައިނުވެއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އިބްނި މާޖާ‪.276،‬‬ ‫‪49‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެއްވެސް ޞަޙާބީއަކު އެކަން އެގޮތަކަށް ކޮށްފައެއްނެތެވެ‪ .‬ވީމާ ދުލުން‬ ‫ނިޔަތްކިޔުމަކީ‬

‫ބިދުޢައެކެވެ‪.‬‬

‫އެފަދައިން‬

‫އިމާމް‬

‫އިބްނިބާޒާއި‬

‫އަލްބާނީ‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ހަށަންބަން ތަކުބީރުގެ ޙަޤީޤަތް‪.‬‬ ‫ހަށަންބަން ތަކުބީރަކީ "ﷲ އަކުބަރ"ު ކިޔުމެވެ‪ .‬ބައެއް ބޭފުޅުން‬ ‫ހީފުޅުވެފައިވަނީ އެއީ اﷲ أﻛﺒﺮ ﻛﺒﯿﺮا واﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﻛﺜﯿﺮا وﺳﺒﺤﺎن اﷲ‬ ‫ﺑﻜﺮة وأﺻﯿﻼ ކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެއީ ދުޢާއުލް އިސްތިފްތާޙެކެވެ‪.‬‬ ‫ނުވަތަ ދުޢާއުލް އިފްތިތާޙެކެވެ‪ .‬އެކަން އެނގެނީ ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރުގެ‬ ‫ޙަދީޘުންނެވެ‪:‬ﻗﺎل ﺑﯿﻨﻤﺎ ﻧﺤﻦ ﻧﺼﻠﻲ ﻣﻊ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ‬ ‫وﺳﻠﻢ إذ ﻗﺎل رﺟﻞ ﻣﻦ اﻟﻘﻮم اﷲ أﻛﺒﺮ ﻛﺒﯿﺮا واﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﻛﺜﯿﺮا‬ ‫وﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﺑﻜﺮة وأﺻﯿﻼ ﻓﻘﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻞ ﻛﺬا وﻛﺬا ﻓﻘﺎل رﺟﻞ ﻣﻦ اﻟﻘﻮم أﻧﺎ ﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻗﺎل ﻋﺠﺒﺖ‬ ‫ﻟﮭﺎ ﻓﺘﺤﺖ ﻟﮭﺎ أﺑﻮاب اﻟﺴﻤﺎء ﻗﺎل اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺎ ﺗﺮﻛﺘﮭﻦ ﻣﻨﺬ ﺳﻤﻌﺘﮭﻦ‬ ‫ﻣﻦ‬

‫رﺳﻮل‬

‫اﷲ‬

‫ﺻﻠﻰ‬

‫اﷲ‬

‫ﻋﻠﯿﮫ‬

‫وﺳﻠﻢ‪.‬‬

‫މާނައަކީ‪":‬ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާއާއި އެކީ ތިމަންމެން ނަމާދުކުރަން ތިއްބާ މީހަކު‬ ‫ކިޔެވެ" اﷲ أﻛﺒﺮ ﻛﺒﯿﺮا واﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﻛﺜﯿﺮا وﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﺑﻜﺮة وأﺻﯿﻼ"‬ ‫ދެން)ނަމާދުން ނިމިވަޑައިގެން( ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވިއެވެ މިވެނިހެން‬ ‫އެވެނިހެން ކިޔެވީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ ދެން ނަމާދުކުރަން ތިބި މީހުންގެ ތެރެއިން‬ ‫‪50‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މީހަކު ބުންޏެވެ‪ :‬އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ‪ ،‬އެއީ ތިމަންނައެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ‪" :‬ތިމަން ކަލޭގެފާނު ޢަޖައިބުވީމެވެ‪ ،‬އޭގެ ސަބަބުން‬ ‫އުޑުތަކުގެ‬

‫އެންމެހައި‬

‫ހުޅުވިގެންދިޔައެވެ"‪.‬‬

‫ދޮރުތަކެއް‬

‫އިބްނި‬

‫ޢުމަރުވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬ސަލާމާއި ސަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އެހެން ޙަދީޘްކުރެއްވި‬ ‫ދުވަހުން ފެށިގެން އެކިޔުން ތިމަން ދުލެއް ނުކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދުގައި އަތް އުފުލުމަށް ސާބިތުވާ ތަންތަން‪.‬‬ ‫ޢާންމުކޮށް‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫ނެގުމަށް‬

‫އަތް‬

‫ޢިލްމުވެރީން‬

‫ވިދާޅުވަނީ‬

‫‪4‬ތަނެއްގައެވެ‪ .‬އެއީ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ނަމާދަށް ހަށަން ބަންނަ އިރު‪.‬‬ ‫‪ -2‬ރުކޫޢަށް ދާއިރު‪.‬‬ ‫‪ -3‬ރުކޫޢުން ތެދުވެފައި‪.‬‬ ‫‪ -4‬ފުރަތަމަ‬

‫އައްތަޙިއްޔާތަށްފަހު‬

‫‪3‬ވަނަ‬

‫ތެދުވާއިރުގައި‪.‬‬

‫ރަކުޢަތަށް‬

‫މިހަތަރުތަނުގައި އަތްނަގަން ޖެހޭނެކަމަށް އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީން‬ ‫ޝަރަޙުލް‬ ‫ހަމައެގޮތަށް‬

‫މުމްތިޢުގެ‬ ‫ޝައިޚް‬

‫‪31‬ވަނަ‬

‫ޞަފްޙާގައި‬

‫ސައްޔިދު‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ސާބިޤުވެސް‬

‫އެފަދައިން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬އެއީ ބުޚާރީއާއި މުސްލމްގެ ޙަދީޘްތަކުން އެކަމަށް‬ ‫‪51‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދަލީލް‬

‫ލިބޭތީއެވެ)‪.(١‬‬

‫އެހެންނަމަވެސް‬

‫އެހެނިހެންތަންތާގައިވެސް‬

‫އަތްނެގިދާނެކަމަށް އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ‪ .‬އެތަންތަނަކީ‪:‬‬ ‫‪ -5‬ސަޖިދައަށް ދާއިރު‪ -6 .‬ސަޖިދައިން ތެދުވާއިރު)‪.(٢‬‬ ‫‪ 7‬ދެސަޖިދަދެމެދު)‪ .(٣‬މިތަންތަނުގައި އިމާމް އަޙްމަދު އަތްއުފުއްލަވާކަމަށް‬ ‫ސާބިތެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން އެއީ އިބްނި ޙަޒްމުގެވެސް މަޒްހަބެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އިމާމް ޝާފިޢީވެސް މިފަދައިން ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫މޭމަތީގައި ހަށަން ބަނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އެވޭލާ ޒަމާނުގައި މީސްތަކުންނަށް ޙަދީޘް ނުފޯރާތީ ކޮންމެ އެއްޗެއް‬ ‫ކޮންމެ މީހަކު ބުންޏަސް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ޙަޤީޤަތް ފެންނަން ދެނެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަ ފެނުމާއި އެކު އެކަން ދަލީލާއި އެއްގޮތަށް މީސްތަކުން ބަދަލުކޮށް‬ ‫ހަދައެވެ‪ .‬ހަމަ މިމޭރުމުން އުސްތާޒުލް ޖީލުގެ ޝަރަފު ހޯއްދަވާފައިވާ‬ ‫މުޙައްމަދު ޖަމީލުވެސް "ތަޢުލީމުއްދިޔާނާގަޔާއި"‪" ،‬އިރުޝާދުލް" އަނާމުގައި‬ ‫މޭކަށިގަނޑާއި ފޫޅާއި ދެމެދު ހަށަންބަނުމަށް ބުނެފައި ފަހުން "އެންމެ ސީދާ‬ ‫ތެދުމަގު"‬

‫ގައި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫)‪ (١‬ބުޚާރީގެ ‪736‬ވަނަ ޙަދީޘް‪ ،‬މުސްލިމްގެ ‪390‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬ޞަޙީޙް ސުނަން އައްނަސާއީގެ ‪1085‬ވަނަ ޙަދީޘުން‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬އަލްބާނީ‪،‬ތަމާމުލް މިންނާ‪172 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪52‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސާބިތުވެފައިވަނީ މޭމަތީގައި ހަށަން ބަނުންކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވަނީ އެކަމަށް ދަލީލް ލިބިފައިވާތީއެވެ‪ :‬އެދަލީލްތަކަކީ‪:‬‬ ‫‪ -1‬އިމާމް ޠާވޫސްގެ ޙަދީޘް‪ .‬އޭގައިވަނީ‪ ":‬ﻛﺎن رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﯾﻀﻊ ﯾﺪه اﻟﯿﻤﻨﻰ ﻋﻠﻰ ﯾﺪه اﻟﯿﺴﺮى ﺛﻢ ﯾﺸﺪ ﺑﮭﻤﺎ‬ ‫ﻋﻠﻰ ﺻﺪره ‪ ،‬وھﻮ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة)‪ . (١‬މާނައަކީ‪ :‬ނަމާދުގައި ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ މޭމަތީގައި ވައަތް މަތީ ކަނާއަތް ބާއްވައިގެން‬ ‫ބާރަށް ހިއްޕަވައިގެން ހުންނަވައެވެ"‪ .‬މިޙަދީޘުން މޭމަތީގައި އަތް‬ ‫ބޭއްވުމަށް އެއްވެސް އޮޅުމެއް ނެތި ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ވާއިލް ބިން ޙަޖްރުގެ ޙަދީޘް‪ .‬އޭގައިވަނީ‪":‬ﺻﻠﯿﺖ ﻣﻊ رﺳﻮل اﷲ‬ ‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ووﺿﻊ ﯾﺪه اﻟﯿﻤﻨﻰ ﻋﻠﻰ ﯾﺪه اﻟﯿﺴﺮى ﻋﻠﻰ‬ ‫ﺻﺪره‬ ‫އެކީ‬

‫)‪(٢‬‬

‫‪ .‬މާނައަކީ‪":‬ތިމަން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާއާއި‬

‫ނަމާދުކުރީމެވެ‪.‬‬

‫އެކަލޭގެފާނު‬

‫ވައަތްމަތީ‬

‫ކަނާއަތް‬

‫ބޭއްވީ‬

‫މޭމަތީގައިއެވެ"‪ .‬މީގެއިންވެސް އެއްވެސް އޮޅުމެއްނެތި މޭމަތީ އަތް‬ ‫ބާއްވަން ސާބިތެވެ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ޤަބީޞާ ބިން ހުލްބު އޭނަގެ ބައްޕަގެ ފަރާތުން ރިވާކުރައްވާ‬ ‫ޙަދީޘެވެ‪ .‬އޭގައި ވަނީ‪ ":‬ورأﯾﺘﮫ –ﻗﺎل‪ -‬ﯾﻀﻊ ھﺬه ﻋﻠﻰ ﺻﺪره")‪.(٣‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪759 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬

‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ‪12 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާއިން ‪17‬ވަނަ ޞަފްޙާއަށް‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އިބްނި ޚުޒައިމާ‪479،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪53‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މާނައީ‪":‬ތިމަންދުށީމޭ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ މޭމަތީގައި‬ ‫އަތް ބާއްވިތަން"‪ .‬މީގެއިންވެސް މޭމަތީ ނޫންތަނެއްގައި ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އަތްޕުޅު ނުބާއްވާކަން އެނގިގެން ދެއެވެ‪.‬‬ ‫އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ސުންނަތުން ސާބިތުވަނީ މޭމަތީ‬ ‫އަތް‬

‫ބާއްވަންކަން‬

‫މިތިން‬

‫ޙަދީޘުން‬

‫އެނގިގެންދެއެވެ‪.‬‬

‫ޖުމްލަކޮށް‬

‫މިޙަދީޘްތަކަކީ ދަލީލަށް ފުދޭނެ ޙަދީޘްތައްކަން އެޙަދީޘްތައް ދަންނަ އެންމެނަށް‬ ‫އެއްވެސް އޮޅުމެއްނެތި އެނގޭނެއެވެ")‪.(١‬‬ ‫އިމާމް ނަވަވީ އާއި އިމާމް ޒައިލަޢީ ވިދާޅުވަނީ ފޫޅުންމަތީ ބޭއްވުން‬ ‫ދަންނަބެއިކަލުންގެ‬

‫އިއްތިފާގުން‬

‫ޟަޢީފެވެ‪.‬‬

‫ވީމާ‪،‬‬

‫މޭމަތީގައި‬

‫ނޫނީ‬

‫ހަށަންބަނުމަށް އެއްވެސް ޞައްޙަ ޙަދީޘަކުން ސާބިތުވާކަށް ނެތެވެ‪.‬‬

‫ދެތަނބުދޭތެރޭގައި ނަމާދުކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ދެތަނބު ދޭތެރޭ ނަމާދު ކުރުމަކީ މިއީ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ކުރަމުންދާ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އެއީ މިސްކިތުގެ ސަފުތައް ހުހަށް ހުއްޓަސް މެއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ނަމަވެސް ކަމަކީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތް ލެއްވި މާތް ރަސޫލާ މަނާކުރައްވާ‬ ‫ކަންތައްތަކުގެ‬

‫ތެރޭގައި‬

‫ހިމެނޭ‬

‫ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬

‫ޙަދީޘްގައި‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އަޙްކާމުލް ޖަނާއިޒް‪150،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪54‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އައިސްފައިވަނީ‪":‬ﻛﻨﺎ ﻧﻨﮭﻰ أن ﻧﺼﻒ ﺑﯿﻦ اﻟﺴﻮاري ﻋﻠﻰ ﻋﮭﺪ رﺳﻮل‬ ‫)‪(١‬‬

‫اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‬ ‫ނަބިއްޔާގެ‬

‫ޒަމާނުގައި‬

‫މާނައީ‪ ":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް‬ ‫ދެތަނބު‬

‫ތިމަންމެންނަށް‬

‫ދޭތެރޭ‬

‫ނަމާދުކުރުން‬

‫މަނާކުރެވުނެވެ"‪ .‬އެހެންވީމާ މަޖްބޫރީ ޙާލަތަކަށްޓަކައި މެނުވީ ދެތަނބު‬ ‫ދޭތެރޭ ނަމާދުކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬މިފަދައިން އިމާމް އަޙްމަދާއި އިމާމް‬ ‫އިސްޙާގް ބުން ރަހޯޔާފަދަ ބޮޑެތި އިމާމުން ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ)‪.(٢‬‬ ‫ޞަޢޫދީގެ އެންމެ ބޮޑު މުފްތީ ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް އާލް ޝައިޚް‬ ‫ވިދާޅުވަނީ އެއީ މަކްރޫހަ ކަމެއްކަމުގައިއެވެ‪ .‬މިސްކިތް ފުރި އެހެންތަނެއް‬ ‫ނެތުމުން މެނުވީ ދެތަނބު ދޭތެރޭ ނަމާދު ކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވަނީ‬

‫ޢަލައް‬

‫ނޫރުން‬

‫ދަރްބު‬

‫ޕޮރުގްރާމްގައި‬

‫ސުވާލުތަކަށް‬

‫ޖަވާބުދެއްވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވަނީ‪ ":‬މިސްކިތެއް ބިނާކުރަން އެދޭނަމަ‬ ‫އާކިޓެކްޗަރެއްގެ ބޭނުން ހިފައިގެން ވީހާވެސް މދުން ތަނބުޖަހައިގެން ހެދޭތޯ‬ ‫ވީވަރަކުން‬

‫ބަލަންވާނެއެވެ‪.‬‬

‫މީސްތަކުންނަށް‬

‫އެއީ‬

‫އުނދަގޫވުންފަދަ‬

‫މަދުކުރުމަށެވެ‪ .‬މިއަދަކީ‬

‫އެހުރުމުން‬

‫ސަފުތައް‬

‫ފަސާދަތައް‬

‫ކެނޑުމާއި‬

‫މިސްކިތްތެރެއިން‬

‫އެމިސްކިތަކީ ވަރަށް ބޮޑު މިސްކިތެއް ނޫންނަމަ‬

‫އެއްވެސް ތަނބެއް ނުލައި ދަނގަޑާއި އެކިއެއކި ބާވަތްތަކުގެ ރާނާސާމާނު‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިލްސިލަތުލް އަޙާދީޘުއް ޞަޙީޙާ‪،‬މ‪335،1‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އައްތިރިމިޒީ‪229،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪55‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން ހެދުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާ ދުވަސްވަރެކެވެ‪ .‬މިފަދައިން‬ ‫ބަޣުދާދު‬

‫ދިމިޝްޤްގެ‬ ‫މުހާޖިރީންގައި‬

‫މަގުގައި‬

‫ހުރި"ޖާމިޢުލް‬

‫ހުރި‬ ‫މަރާބިޠް"‬

‫މިސްކިތްފަދަ‬

‫"ލާލާ‬

‫ބާޝާ"‬

‫ފަދަ‬

‫މިސްކިތްތައް‬

‫ހެދިފައި‬

‫ވެއެވެ")‪.(١‬‬

‫ހަށަން ބަން ތަކުބީރަށްފަހު ކިޔުމަށްވާރިދު ވެފައިވާ ދުޢާތައް‪.‬‬ ‫މަތީގައި ބަޔާންކުރެވުނު ދުޢާގެ އިތުރަށް ބައެއް ސަޙާބީންގެ‬ ‫ފަރާތުން އެކަލޭގެ ފާނު وﺟﮭﺖ وﺟﮭﻲ‪ ...‬މިދުޢާ ކިއުއްވި ކަމަށް‬ ‫ޞައްޙަގޮތުގައި ވާރިދުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެ‬ ‫ނަމާދުގައި‬

‫ބައެއް‬

‫ކަމަށް‬

‫ސަޙާބީންގެ‬

‫ކިޔުއްވީ ސުންނަތް‬

‫ފަރާތުން‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫އެހެނަސް އަނެއްބައި ސަޙާބީންގެ ފަރާތުން އެ ޢާންމުކޮށް ކިޔުއްވި ކަމަށް‬ ‫އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ވީމާ‬

‫ބައެއްފަހަރު‬

‫މަތީގައި‬

‫ބަޔާންކުރެވުނު‬

‫ދުޢާ‬

‫ކިޔާނީއެވެ‪ .‬އަނެއްބައިފަހަރު وﺟﮭﺖ وﺟﮭﻲ ﻟﻠﺬي ﻓﻄﺮ اﻟﺴﻤﺎوات‬ ‫واﻷرض ﺣﻨﯿﻔﺎ وﻣﺎ أﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮﻛﯿﻦ إن ﺻﻼﺗﻲ وﻧﺴﻜﻲ وﻣﺤﯿﺎي‬ ‫وﻣﻤﺎﺗﻲ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﻻ ﺷﺮﯾﻚ ﻟﮫ وﺑﺬﻟﻚ أﻣﺮت وأﻧﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ‪ .‬اﻟﻠﮭﻢ أﻧﺖ اﻟﻤﻠﻚ ﻻ إﻟﮫ إﻻ أﻧﺖ ‪ ،‬أﻧﺖ رﺑﻲ وأﻧﺎ ﻋﺒﺪك‬ ‫ﻇﻠﻤﺖ ﻧﻔﺴﻲ واﻋﺘﺮﻓﺖ ﺑﺬﻧﺒﻲ ﻓﺎﻏﻔﺮ ﻟﻲ ذﻧﻮﺑﻲ ﺟﻤﯿﻌﺎ إﻧﮫ ﻻ ﯾﻐﻔﺮ‬ ‫اﻟﺬﻧﻮب إﻻ أﻧﺖ واھﺪﻧﻲ ﻷﺣﺴﻦ اﻷﺧﻼق ﻻ ﯾﮭﺪي ﻷﺣﺴﻨﮭﺎ إﻻ أﻧﺖ‬ ‫واﺻﺮف ﻋﻨﻲ ﺳﯿﺌﮭﺎ ﻻ ﯾﺼﺮف ﻋﻨﻲ ﺳﯿﺌﮭﺎ إﻻ أﻧﺖ ﻟﺒﯿﻚ وﺳﻌﺪﯾﻚ‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އަލް އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪134،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪56‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫واﻟﺨﯿﺮ ﻛﻠﮫ ﻓﻲ ﯾﺪﯾﻚ واﻟﺸﺮ ﻟﯿﺲ إﻟﯿﻚ أﻧﺎ ﺑﻚ وإﻟﯿﻚ ﺗﺒﺎرﻛﺖ‬ ‫)‪(١‬‬

‫وﺗﻌﺎﻟﯿﺖ أﺳﺘﻐﻔﺮك وأﺗﻮب إﻟﯿﻚ‬ ‫އަދި‬

‫ދެއިމާމުން‬

‫މިދުޢާވެސް ކިޔާނީއެވެ‪.‬‬

‫އެރިވާޔަތެއް‬

‫ރިވާކުރުމުގައި‬

‫އިއްތިފާޤު‬

‫ވެވަޑައިގަންނަވާ‪ :‬اﻟﻠﮭﻢ ﺑﺎﻋﺪ ﺑﯿﻨﻲ وﺑﯿﻦ ﺧﻄﺎﯾﺎي ﻛﻤﺎ ﺑﺎﻋﺪت ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﺸﺮق واﻟﻤﻐﺮب اﻟﻠﮭﻢ ﻧﻘﻨﻲ ﻣﻦ اﻟﺨﻄﺎﯾﺎ ﻛﻤﺎ ﯾﻨﻘﻰ اﻟﺜﻮب اﻷﺑﯿﺾ‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺪﻧﺲ اﻟﻠﮭﻢ اﻏﺴﻞ ﺧﻄﺎﯾﺎي ﺑﺎﻟﻤﺎء واﻟﺜﻠﺞ واﻟﺒﺮد ‪" .‬‬ ‫މިދުޢާވެސް‬

‫ބައެއްފަހަރު‬

‫ކިޔަން‬

‫ހަދާނީއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫އިމާމް‬

‫މުސްލިމް‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ ރިވާޔަތުގައި ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢުމަރު ބިން ޚައްޠާބް‬ ‫ކިޔުއްވި ކަމަށް ވާދުޢާ ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ اﻟﻠﮭﻢ وﺑﺤﻤﺪك وﺗﺒﺎرك اﺳﻤﻚ وﺗﻌﺎﻟﻰ‬ ‫ﺟﺪك وﻻ إﻟﮫ ﻏﯿﺮك ކިޔާނީއެވެ‪.‬ދަންނާށެވެ‪ ،‬އެކި މަޒްހަބުތަކުގައި‬ ‫އިޚްތިޔާރުކޮށްފައިވަނީ އެކިދުޢާއެވެ‪ .‬ޝާފިޢީ މަޒުހަބުގައި އެންމެ ގިނައިން‬ ‫ކިޔަނީ " وﺟﮭﺖ وﺟﮭﻲ ﻟﻠﺬي ﻓﻄﺮ اﻟﺴﻤﺎوات‪ "...‬ހަންބަލީ މަޒްހަބުގައި‬ ‫ގިނައިން ކިޔައި އުޅެނީ ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ اﻟﻠﮭﻢ وﺑﺤﻤﺪك‪ ...‬މިދުޢާއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނފީ މަޒުހަބުގައި اﻟﻠﮭﻢ ﺑﺎﻋﺪ ﺑﯿﻨﻲ‪ ...‬މިދުޢާ ކިޔައި އުޅެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް މީގައި އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ އެއްވެސް މަޒުހަބަކަށް‬ ‫ތަޢައްޞުބު ނުވެ އެކި ފަހަރުމަތިން އެކިދުޢާ ކިޔުމެވެ‪ .‬އެހެނީ ސަލާމާއި‬ ‫ސަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ސުންނަތަށްވުރެ ބޮޑަށް ތަބަޢަވުމަކަށް އިތުރު‬ ‫އެހެން ގޮތެއް އަވްލާވެގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬މިޝްކާތުލް މަޞާބީޙް‪ ،‬މުޖައްލަދު‪813 ،2‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪57‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދުގައި ފަސޭހަ މިންވަރަކަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުން‪.‬‬ ‫ނަމާދުގައި ފަސޭހަ މިންވަރަކަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުމަކީ ޤުރުއާނާއި‬ ‫އަލީގައި‬

‫ސުންނަތުގެ‬

‫ސާބިތުވެފައިވާ‬

‫ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫އެކަން‬

‫އަންނަނިވި‬

‫ނުކުތާތަކުންވެސް ސާބިތުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އަޢޫޒާއި ބިސްމިކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ޤުރުއާން ކިޔަވަން ފެށުމުގެ ކުރީގައި އަޢޫޒު ކިޔުން ވާޖިބުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދުގެ ކޮންމެ ރަކުޢަތެއްގައިވެސް އަޢޫޒުކިއިދާނެއެވެ‪ .‬ކިޔަންވާގޮތަކީ‪:‬‬ ‫ބައެއްފަހަރަށް" أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ ‪ ،‬ﻣﻦ ھﻤﺰه وﻧﻔﺨﮫ ‪،‬‬ ‫وﻧﻔﺜﮫ)‪ .(١‬އަނެއްބައިފަހަރަށް‪ ":‬أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ اﻟﺴﻤﯿﻊ اﻟﻌﻠﯿﻢ ‪ ،‬ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن‬ ‫اﻟﺮﺟﯿﻢ ﻣﻦ ھﻤﺰه وﻧﻔﺨﮫ ‪ ،‬وﻧﻔﺜﮫ)‪ .(٢‬އަނެއްބައި ފަހަރަށް‪ :‬أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ‪.‬‬ ‫ޤުރުއާން ކިޔަވާއިރު أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ ސަލާމާއި‬ ‫ސަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ޙަދީޘުން‬

‫ކިއުއްވިކަމަށް‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬

‫އިރުވާއުލް‬

‫އެހެންނަމަވެސް‬

‫ޣަލީލްގެ‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫‪342‬ވަނަ‬ ‫އެފަދައިން‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އިބްނި މާޖާ‪ 284،815/1،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬މިޙަދީޘް ޝައިޚް އަލްބާނީ އިރުވާއުލް ޣަލީލުގައި ޙަސަން ކުރެއެވެ‪.‬‬ ‫‪58‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކިއުއްވިކަމަކަށް ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪ .‬މަރާސީލް އަބޫދާއޫދުގައި އިމާމް ޙަސަނުލް‬ ‫ބަޞަރީގެ ފަރާތުން ޟަޢީފް ސަނަދަކުން ސަލާމާއި ސަލަވާތްލެއްވި މާތް‬ ‫ރަސޫލާގެ ފަރާތުން އެފަދައިން ވާރިދުވެފައިވެއެވެ‪ .‬ވީމާއެއަކަށް ޢަމަލެއް‬ ‫ނުކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނަސް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅުން‪} :‬ﻓَﺈِذَا ﻗَﺮَأْتَ اﻟْﻘُﺮْآنَ ﻓَﺎﺳْﺘَﻌِﺬْ ﺑِﺎﻟﻠّﮫِ‬ ‫ﻣِﻦَ اﻟﺸﱠﯿْﻄَﺎنِ اﻟﺮﱠﺟِﯿﻢِ {اﻟﻨﺤﻞ‪ ٩٨:‬أﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن اﻟﺮﺟﯿﻢ ވެސް‬ ‫ކިއިދާނެކަމަށް އިމާމް އިބްނި ޙަޒްމްފަދަ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމާދުގައި‬ ‫މީސްތަކުންނަށް‬ ‫އުނގަންނައި‬

‫ބިސްމި‬

‫ކިޔަންވާނީ‬

‫އުގަންނަވައިދެއްވި‬ ‫ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ‪.‬‬

‫އިރު‬

‫ސިއްރުންނެވެ‪.‬‬ ‫ބާރަށް‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫އަބޫހުރައިރާ‬

‫ބިސްމިކިޔުއްވީ‬ ‫އެގޮތަށް‬

‫އެއީ‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ސަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވާތީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެކަން‬ ‫އެނގޭނެ އެންމެފުރިހަމަ ދަލީލަކީ އެއްވެސް ޚަލީފާއަކު ބިސްމި ބާރަށް‬ ‫ނުކިއުއްވާކަމެވެ‪ .‬އަދި ސިއްރުން ކިއުއްވުމެވެ‪.‬‬ ‫މިކަން ޞަޙީޙް އިބްނި މާޖާގެ ‪ 820 ،819‬އަދި ‪821‬ވަނަ‬ ‫ޙަދީޘުން ސާބިތުވާނެއެވެ‪ .‬ވުމާއި އެކު ބިސްމި ކިޔަންވާނީ ސިއްރުންކިޔަވާ‬ ‫ނަމާދުގައިވެސް އަދި ފާޅުގައި ކިޔާނަމާދުގައިވެސް ސިއްރުންނެވެ‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދު ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ނަމާދުގައި‬ ‫އެނުކިޔައިފި‬

‫އަލްޙަމްދު‬

‫ކަމުގައި‬

‫ކިޔުމަކީ‬

‫ވާނަމަ‬

‫ވާޖިބެކެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދު‬

‫އެއީ‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫ބާޠިލްވާނެކަމަށް‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވާފައިވާތީއެވެ‪ .‬އިމާމް ބުޚާރީއާއި‬ ‫މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪:‬ﻻ ﺻﻼة ﻟﻤﻦ ﻟﻢ ﯾﻘﺮأ‬ ‫ﺑﻔﺎﺗﺤﺔ اﻟﻜﺘﺎب" އަލްޙަމްދު ނުކިޔަވާ މީހާގެ ނަމާދެއްނެތެވެ‪ .‬އެކި ސީޣާއިން‬ ‫އެތައް‬

‫މަގަކުން‬

‫މިޙަދީޘް‬

‫މާތް‬

‫ރަސޫލާގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫ރިވާވެގެން‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި އިމާމް ދާރަ ޤުޠުނީއާއި އިމާމް އިބްނި ޙިއްބާން‬ ‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘްގައިވަނީ‪:‬ﻻ ﺗﺠﺰئ ﺻﻼة ﻻ ﯾﻘﺮأ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﯿﮭﺎ‬ ‫ﺑﻔﺎﺗﺤﺔ اﻟﻜﺘﺎب" މާނައީ‪":‬ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދު ނުކިޔަވާ ނަމަ އެނަމާދު‬ ‫ކަމަކުނުދާނެއެވެ"‪ .‬އިމާމް އިބްނި ބާޒް ވިދާޅުވަނީ‪" :‬ވާޖިބުވަނީ އަލްޙަމްދު‬ ‫ކިޔުމެވެ"‪.‬‬

‫ބާރަށް ކިޔަވާ ނަމާދުގައި އިމާމް މީހާފަހަތުން އަލްޙަމްދު ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪:‬‬ ‫ބާރަށް ކިޔަވާ ނަމާދުތަކުގައި މައުމޫމުން ހަނު ހިމޭންކަންމަތީ ތިބުމަށް‬ ‫ކީރިތި‬

‫ޤުރުއާނުގައި‬

‫ﷲގެ‬

‫އަމުރުފުޅު‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ﷲ‬

‫ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ‪} :‬وَإِذَا ﻗُﺮِئَ اﻟْﻘُﺮْآنُ ﻓَﺎﺳْﺘَﻤِﻌُﻮاْ ﻟَﮫُ وَأَﻧﺼِﺘُﻮاْ ﻟَﻌَﻠﱠﻜُﻢْ‬ ‫ﺗُﺮْﺣَﻤُﻮنَ {اﻷﻋﺮاف‪ ٢٠٤:‬މާނައީ‪ ":‬ޤުރުއާންކިޔެވޭ ހިނދު ހަނުހިމޭންވެ‬ ‫‪60‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކަނުލައި‬

‫އަޑުއަހާށެވެ‪،‬‬

‫އެއީ‬

‫ތިޔަބައިމީހުންނަށް‬

‫ރަޙުމަތްލައްވާތޯއެވެ"‪.‬‬

‫އެއަމުރުފުޅު ޚާއްޞަކުރުމަށް އެއްވެސް އެހެން އަމުރުފުޅެއް މާތް ރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުން އައިސްފައިނެތެވެ‪ .‬އަދި ކިއެއްތޯއެވެ ސަލާމާއި ސަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ﷲގެ ރަސޫލާ ޙަދީޘްފުޅުކުރައްވާފައިވަނީ‪":‬ﻣﻦ ﻛﺎن ﻟﮫ إﻣﺎم ﻓﻘﺮاءﺗﮫ ﻟﮫ‬ ‫ﻗﺮاءة " މާނައަކީ‪ ":‬މީހާގެ އިމާމަކުވާނަމަ އެއިމާމް މީހާގެ ކިޔެވުން ވާހުށީ‬ ‫އެމީހާގެވެސް ކިޔެވުން ކަމުގައިއެވެ"‪ .‬މިހެންވެ އަލްޙަމްދު ކިޔެވުމަށް އަމުރު‬ ‫އައިސްފައިވާ ޙަދީޘްތައް ބެލެވޭނީ އެއީ ސިއްރިޔާތުގައި ކުރާނަމާދުތަކަށް‬ ‫އައިސްފައިވާ އަމުރުތަކަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ބާރަށް ކިޔެވޭ ނަމާދުތަކުގައި‬ ‫މިއާޔަތާއި މިޙަދީޘުގެ މައްޗަށް ޢަމަލްކުރުން ވާޖިބުވެ ހަނުހިމޭނުން އަޑު‬ ‫އަހަން ތިބެންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬މިފަދައިން އަލް ޢައްލާމާ ޞާލިޙުލް ފައުޒާނާއި‬ ‫އަދި އިމާމް ޝައިޚް އަލް ބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އެއިރުން‪:‬‬ ‫‪ -١‬ދެޙަދީޘުން ކުރެ އެއްޙަދީސްވެސް ދޫނުކޮށް ޢަމަލް ކުރެވުނީއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬އާޔަތަށްވެސް ޢަމަލް ކުރެވުނީއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬އާޔަތަށް އެއްވެސް ޚާއްޞަކަމެއް އައިސްފައި ނުވުމާއި އެކު އަލްޙަމްދު‬ ‫ކިޔެވުމަށް އަމުރު އައިސްފައިވާ ޙަދީޘަށް ޚާއްސަކަމެއް މަތީގައިވާ‬ ‫ޙަދީޘުން‬

‫އައިސްފައިވާތީ‬

‫އާޔަތަށް‬

‫ޢަމަލްކުރުން‬

‫އިސްކުރަން‬

‫ޖެހޭނެތީއެވެ‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪ -٤‬އަލްޙަމްދު‬

‫ކިޔާފައި‬

‫އިމާމް‬

‫މައުމޫމުންނަށް‬

‫މީހާ‬

‫އަލްޙަމްދު‬

‫ކިޔަންފުރުޞަތު ދޭން ހުއްޓާހުއްޓުމަކީ އެއްގޮތަކަށްވެސް މާތްރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުންނާއި ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން ސާބިތު ނުވާ ބިދުޢަކަމަކަށް‬ ‫ވާތީއެވެ‪ .‬މިފަދައިން އިމާމް އަލް އަލްބާނީއާއި‪ ،‬އިމާމް އިބްނި ބާޒް‬ ‫އަދި‬

‫އިބްނި‬

‫އިމާމް‬

‫ޢުޘައިމީން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬މީގެ‬

‫އިތުރު‬

‫ތަފްޞީލް ހޯދުމަށް ޝައިޚުލް އަލް ބާނީގެ އިރުވާއުލް ޣަލީލްގެ ‪2‬ވަނަ‬ ‫މުޖައްލަދުގެ ‪284‬އަކުން ‪288‬އަކަށް ބައްލަވާލައްވާށެވެ‪.‬‬

‫އަލް ޙަމްދު ކިޔުން ސުންނަތްވެގެންވާ ގޮތް‪.‬‬ ‫އަލްޙަމްދު ކިޔަންވާނީ ކޮންމެ އާޔަތަކަށް ހުއްޓަމުންނެވެ‪ .‬ތިމާގެ ނޭވާ‬ ‫ދިގުކަން މީހުންނަށް ހާމަކުރުމަށް ޓަކައި ދިގުކޮށް އެންނޭވާއިން ކިޔަވާކަށް‬ ‫މާތް ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައި ނެތެވެ‪ .‬އަދި ހަމަ އެގޮތަށް މާތް‬ ‫ޞަޙާބީންގެ‬

‫ފަރާތުންވެސް‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫އުއްމު‬

‫ސާބިތުވެފައި‬ ‫ސަލަމާ‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫އެކަން‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘުން‬

‫ސަބިތުވެލައްވާނެއެވެ‪ .‬އެކަމަނާ ވިދާޅުވަނީ‪":‬ﻛﺎن ﯾﻘﻄﻊ ﻗﺮاءﺗﮫ آﯾﺔ آﯾﺔ‪:‬‬ ‫) اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ ﺛﻢ ﯾﻘﻒ‪ ) :‬اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ ( ﺛﻢ ﯾﻘﻒ‬

‫)‪(١‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް އަލް ޖާމިޢުއްޞަޣީރު‪،‬މ‪ 5000 ،2‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪62‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މާނައީ‪ :‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ ކޮންމެ އާޔަތަކަށް‬ ‫ހުއްޓަމުން ކިޔަވާ ވިދާޅުވިއެވެ اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ އެއަށްފަހު‬ ‫ހުއްޓަވާލައްވައެވެ‪.‬ދެން‬

‫اﻟﺮﺣﻤﻦ‬

‫އެއަށްފަހު‬

‫اﻟﺮﺣﯿﻢ‬

‫އަނެއްކާ‬

‫ހުއްޓަވާލައްވައެވެ‪ .‬މިޙަދީޘުން ދޭހަވާ ގޮތުގައި އަލްޙަމްދު ކިޔަވާ އިރު‬ ‫ކޮންމެ އާޔަތަކަށް ހުއްޓާފަ ކިޔުމަކީ ސުންނަތުން ސާބިތުވާ ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ އެގޮތަށް ކިޔެވުމަށް އިމާމް އަލްބާނީ އާއި އެހެނިހެން ބައެއް‬ ‫ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެއެވެ)‪.(١‬‬

‫ނަމާދުގައި އާމީން ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ނަމާދުގައި މައުމޫމުންނާއި އިމާމް ބާރަށް އާމީން ކިޔުމަކީ ސުންނަތުން‬ ‫ސާބިތުވެގެންވާ‬ ‫ވާޖިބެއްކަމަށްވެސް‬

‫ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ބައެއް‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫ޢިލްމުވެރިން‬

‫އެއީ‬

‫ޙަދީޘުގައި‬

‫އާމީން‬ ‫އަމުރު‬

‫ކިޔުމަކީ‬ ‫އައިސްފައި‬

‫އޮތުމުންނެވެ‪".‬إذا أﻣﻦ اﻹﻣﺎم ﻓﺄﻣﻨﻮا" ‪ -‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﮫ‪ -‬މާނައަކީ‪":‬އިމާމް‬ ‫މީހާ‬

‫އާމީން‬

‫ކިޔައިފި‬

‫ކަމުގައިވާނަމަ‬

‫ތިޔަބައިމީހުންވެސް‬

‫އާމީން‬

‫ކިޔާށެވެ"‪.‬އާމީން ކިޔުން ސާބިތުވެފައިވަނީ ބާރަށެވެ‪ .‬އެކަން ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ފަރާތުންވެސް ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި އެއީ‬ ‫ސަޙާބީންގެ ފަރާތުންވެސް ސާބިތުވެފައިވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬މުޚުތަޞަރު ޝަމާއިލުލް މުޙައްމަދިއްޔާ‪166 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪63‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެކަން‬

‫ﷲ‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ރުއްސުން‬

‫ލެއްވި‬

‫އަބޫހުރައިރާގެ‬

‫ފަރާތުންނާއި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫ޒުބައިރުގެ‬

‫ފަރާތުންވެސް‬

‫ސާބިތުވެފައިވެއެވެ)‪ .(١‬އަދި އެފަދައިން މަސާއިލް އިމާމް އަޙްމަދުގައި އިމާމް‬ ‫އަޙްމަދުގެ‬ ‫ތެރެއިން‬

‫ފަރާތުންވެސް‬ ‫މިފަދައިން‬

‫ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ވިދާޅުވާ‬

‫ބޭފުޅުންގެ‬

‫މިހާރުގެ‬ ‫ތެރޭގައި‬

‫ޢިލްމުވެރީންގެ‬ ‫އިމާމް‬

‫އަލްބާނީ‬

‫ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ‪ .‬އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވަނީ ޖުމްހޫރު ޤާރީވެރީން‬ ‫މިސުންނަތް ދޫކޮށްފައިވާ ކަމަށެވެ)‪.(٢‬‬

‫އަލްޙަމްދަށްފަހުގައި އިމާމް މީހާ ނުކިޔަވާ ހުއްޓޭ ހިނދުކޮޅުގެ ހުކުމް‪.‬‬ ‫އަސްލުގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ ފަރާތުން‬ ‫ސާބިތުވެފައިވަނީ އެއްމެ ހުއްޓުމެކެވެ‪ .‬އެއީ ހަށަން ބަނުމަށްފަހު ދުޢާއުލް‬ ‫އިފްތިތާޙް ކިޔުމަށްޓަކައި ހުއްޓޭ ހުއްޓުމެވެ‪ .‬އެނޫން ވަގުތަކު ހުއްޓުމަކަށް‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެކަލޭގެ ފާނުގެ މާތް ސަޙާބީންގެ ފަރާތުންވެސް އެކަން އެނގޭކަށް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫މިހެން ކަން ހުރުމާއިއެކު އަލްޙަމްދަށްފަހު މައުމޫމުންނަށް އަލްޙަމްދު‬ ‫ކިޔުމަށް ބައެއް އިމާމުން ހުއްޓޭ ހުއްޓުމަކީ ސާބިތުނުވާކަމެއްކަމަށް އިމާމް‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އައްޟަޢީފާ‪ 952 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 119 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪64‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އަލްބާނީ އިމާމް އިބްނި ބާޒް އަދި އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީންފަދަ ބޮޑެތި‬ ‫ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(١‬‬

‫ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދުގެ އިތުރަށް ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އިމާމް މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪ ":‬ﻛﺎن ﯾﺠﻌﻞ‬ ‫اﻟﺮﻛﻌﺘﯿﻦ اﻷﺧﯿﺮﺗﯿﻦ أﻗﺼﺮ ﻣﻦ اﻷوﻟﯿﯿﻦ ﻗﺪر اﻟﻨﺼﻒ؛ ﻗﺪر ﺧﻤﺲ‬ ‫ﻋﺸﺮة آﯾﺔ‬

‫ورﺑﻤﺎ اﻗﺘﺼﺮ ﻓﯿﮭﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻔﺎﺗﺤﺔ" މާނައަކީ‪":‬ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތްﷲގެ ރަސޫލާ ނަމާދުގެ ފަހުގެ ދެރަކުޢަތް ކުރީގެ‬ ‫ދެރަކުޢަތަށްވުރެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ކުރުކުރައްވައެވެ‪ .‬އެއީ ‪15‬އާޔަތުގެ‬ ‫މިންވަރަށެވެ‪ .‬ބައެއްފަހަރު ހަމައެކަނި އަލްޙަމްދު ކިއުއްވައެވެ"‪.‬‬ ‫މިހެންވެ‪،‬‬

‫ތެރެއިން‬

‫ޞަޙާބީންގެ‬

‫ﷲ‬

‫ރުއްސުންލެއްވި‬

‫އަބޫބަކުރުއްޞިއްދީޤުވިދާޅުވެފައިވަނީ އަލްޙަމްދަށްވުރެ އިތުރަށް ކިޔެވުމަކީ‬ ‫ސުންނަތެއްކަމުގައިއެވެ‪ .‬އަދި އިމާމް ޝާފިޢީ އާއި އިމާމް އިބްނި ބާޒް‬ ‫ވިދާޅުވަނީ ނަމާދު ކުރާއިރު ޤުރުއާނުން ކިޔެވުން ވާޖިބުވެގެންވަނީ އަލްޙަމްދު‬ ‫އެކަނި‬

‫ކަމުގައިއެވެ‪.‬‬

‫ދެން‬

‫އެއަށްވުރެ‬

‫ގިނައިން‬

‫ކިޔެވުމަކީ‬

‫އެއީ‬

‫ސުންނަތކެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން އިމާމް އަލްބާނީވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(٢‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 88 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬ކުރީގެ މަޞްދަރު‪ 123 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪65‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކޮންމެއަކަސް އެކަނި ނަމާދުކުރާމީހާއަށް ގިނައިން ޤުރުއާން ކިޔެވި ވަރަކަށް‬ ‫ސަވާބު‬

‫ގިނަވެގެންދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ބަލމީހުންނަށާއި‪،‬‬

‫މީހުންނާއި‬

‫ޙާޖަތްތަކުގައި‬

‫އިމާމްވެ‬

‫އެކީ‬

‫މީހުން‬

‫ޖެހިފައިވާ‬

‫ކުރާއިރު‬ ‫ތިބޭނެކަން‬

‫ދަންނަންވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދުގައި އިސްފަސްކޮށްގެން ސޫރަތްތަށް ކިޔެވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫މުސްލިމް‬

‫އިމާމް‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘުގައި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ ނިސާ ސޫރަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވުމަށްފަހު އާލި‬ ‫ޢިމްރާން ސޫރަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވިކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ހަމަ އެފަދައިން އެހެނިހެން ޞައްޙަ ޙަދީޘްތަކުން ދޭހަވާގޮތުގައި‬ ‫ބައެއްފަހަރަށް‬

‫‪55‬ވަނަ ސޫރަތްކަމުގައިވާ‬

‫"އައްރަޙްމާން" ސޫރަތްކިޔަވާ‬

‫ވިދާޅުވުމަށްފަހު ‪53‬ވަނަ ސޫރަތްކަމުގައިވާ"އައްނަޖުމް" ކިޔަވާ ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި‬

‫ހަމަ‬

‫އެފަދައިން‬

‫‪52‬ވަނަ‬

‫ސޫރަތްކަމުގައިވާ‬

‫"އައްޠޫރު" ކިޔަވާ‬

‫ވިދާޅުވުމަށްފަހު ‪51‬ވަނަ ސޫރަތް ކަމުގައިވާ"އައްޒާރިޔާތު" ކިޔަވާ ވިދާޅުވި‬ ‫ކަމަށްވެސް ސާބިތުވާން އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬ހަމަ އެގޮތަށް ‪83‬ވަނަ ސޫރަތް‬ ‫ކަމުގައިވާ"ވައިލުއްލިލް‬

‫މުޠައްފިފީން"‬

‫ކިޔަވާ‬

‫ވިދާޅުވުމަށްފަހު‬

‫‪80‬ވަނަ‬

‫ސޫރަތް ކަމުގައިވާ"ޢަބަސަ" ކިޔަވާ ވިދާޅުވިކަމަށްވެސް ޞައްޙަ މަގުން‬ ‫އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪66‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެހެންވެ އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬މިނަމްބަރުތަކުން އެގޭ‬ ‫ގޮތުގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާ މިސޫރަތްތައް އެއްކޮށް‬ ‫ކިޔެވުމުގައި ތަރުތީބަކަށް ބައްލަވައެއް ނުލައްވައެވެ‪ .‬އެހެންވުމުން އެނގޭ‬ ‫އެއްޗަކީ އެގޮތަށް ކިޔެވުން ހުއްދަވާނެކަމެވެ‪ .‬އެއީ ތަރުތީބުކުރުން މޮޅު‬ ‫އިތުރަސްމެއެވެ")‪.(١‬‬

‫ނަމާދުގައި އެއްވާޖިބުން އަނެއް ވާޖިބަށް ބަދަލުވުމަށް ކިޔާ ތަކުބީރުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ޙަދީޘްކުރައްވަނީ‪":‬ﺻﻠﻮا ﻛﻤﺎ‬

‫رأﯾﺘﻤﻮاﻧﻲ أﺻﻠﻲ" މާނައީ‪ :‬ތިމަންކަލޭގެފާނު ނަމާދު ކުރަނިކޮށް ދުށްގޮތަށް‬ ‫ތިޔަބައިމީހުން‬

‫ނަމާދު ކުރާށެވެ"‪ .‬އަދި ނުބައިކޮށް ނަމާދުކުރިމީހާއަށް‬

‫އަމުރުކުރެއްވި‬

‫އޭގައިވާ‬

‫ޙަދީޘުގައި‬

‫އެންމެހައިކަންތައްތަކަކީ‬

‫ތަކުބީރުތައްވެސް‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ވާޖިބކަންތައްތައްކަމަށް‬

‫ބައެއް‬

‫ޢިލްމުވެރީން‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި އިމާމް ޝަވްކާނީފަދަ އިމާމް އަލްބާނީފަދަ‬ ‫ޢިލްމުވެރިން ހިމެނެއެވެ‪ .‬މީގެއިން ދޭހަވަނީ ބަދަލުވުމުގެ ތަކުބީރު އެއީ‬ ‫ވާޖިބު އެއްޗެއްކަމެވެ‪ .‬އަދި ހަމައެފަދައިން މި ތަކުބީރުތައް ސުންނަތުގެ‬ ‫ތެރޭގައި ހިމެނުމީ ނުބައިކޮށް ނަމާދުކުރިމީހާއަށް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫މަތް ރަސޫލާ ކުރެއްވި އަމުރާއިވެސް ޚިލާފް ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންވެ އިމާމް‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 121 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪67‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޝަވްކާނީ‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ނުބައިކޮށް‬

‫ނަމާދުކުރިމީހާގެ‬

‫ޙަދީޘުގައި‬

‫އައިސްފައިވާ ހުރިހައިކަމެއްގެ އަސްލަކީ ވާޖިބެވެ")‪ .(١‬ހަމަ މިބީދައިން‬ ‫އިމާމް‬

‫އަޙްމަދުވެސް‬

‫ބަދަލުވާ‬

‫ތަކުބީރު‬

‫ކިޔުމަކީ‬

‫ވާޖިބެއްކަމަށް‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(٢‬‬

‫ރުކޫޢު ކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ރުކޫޢު ކުރުމަކީ ނަމާދުގެ އެންމެ ބޮޑެތި ވާޖިބުކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ހިމެނޭ ކަމެކެވެ‪ .‬އަދި ކިއެއްތޯއެވެ‪ .‬ދަންނަބެއިކަލުންވަނީ އެއީ ނަމާދުގެ‬ ‫ރުކުނެއްކަމަށް އިޖްމާޢުވެވަޑައިގެންފައެވެ‪ .‬މަރާތިބުލް އިޖްމާޢުގައި އިބްނި‬ ‫ޙަޒްމް އެކަން ބަޔާން ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ .‬ރުކޫޢު ނުލިބިއްޖެނަމަ އެ އަލުން‬ ‫އަނބުރައި ލިބިގަނެގެން މެނުވީ ނަމާދު ކަމަކު ނުދާނެއެވެ‪ .‬ރުކޫޢުގައި‬ ‫އޮތުން ކަމުގައި ބެލެވޭނީ ތިރީގައިމިވާ ކަންތައްތައް ފުރިހަމަ ކޮށްގެންނެވެ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ދެއަތް ކަކޫ މަތީގައި ބޭއްވުން ‪ -2‬އަތުގެ އިނގިލިތައް ހުޅުވައިލުން‪.‬‬

‫)‪ (١‬ޝަވްކާނީ‪ ،‬ނައިލުލް އަވްޠާރް‪.224-222/2 ،‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪ 88 ،‬ވަނޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪68‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދަމާލުން‪.‬‬

‫‪3‬ބުރަކަށި‬

‫ރުކޫޢުގައި‬

‫‪-4‬‬

‫ގުނަންތައް‬

‫ހަމަހަމަވަންދެން‬

‫އޮވެލުން)‪ .(١‬ވީމާ ކޮންމެ މީހަކުވެސް މިފަދައިން ރުކޫޢުކުރަންވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ރުކޫޢުގައި ކިޔާ ދުޢާތަކާއި އެދުޢާތައް ކިޔާނެގޮތް‪.‬‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާ ރުކޫޢުގައި އޮންނަވައިގެން‬ ‫ގިނައިން ކިޔުއްވީ ﺳﺒﺤﺎن رﺑﻲ اﻟﻌﻈﯿﻢ އެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ޞައްޙަ‬ ‫ސަނަދުން‬

‫ﺳﺒﺤﺎن‬

‫رﺑﻲ اﻟﻌﻈﯿﻢ و ﺑﺤﻤﺪه ކިޔުއްވި‬

‫ކަމަށްވެސް‬

‫ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢޫޤޫބަތް ބިން ޢާމިރު ވިދާޅުވިއެވެ‪":‬‬ ‫ﻛﺎن إذا رﻛﻊ ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺒﺤﺎن رﺑﻲ اﻟﻌﻈﯿﻢ و ﺑﺤﻤﺪه – ﺛﻼﺛﺎ)‪"(٢‬‬ ‫މާނައީ‪":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ރުކޫޢުގައި ކިޔުއްވަނީ ﺳﺒﺤﺎن‬ ‫رﺑﻲ‬

‫اﻟﻌﻈﯿﻢ‬

‫و‬

‫ﺑﺤﻤﺪه‬

‫ތިންފަހަރެވެ"‪.‬‬

‫އަދި‬

‫އިމާމް‬

‫މުސްލިމް‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ ރިވާޔަތަކުން ﺳﺒﻮح ﻗﺪوس ‪ ،‬رب اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ واﻟﺮوح‬ ‫ކިޔުއްވި ކަމަށް ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ ﺣﻤﺪا‬ ‫ﻛﺜﯿﺮا ﻃﯿﺒﺎ ﻣﺒﺎرﻛﺎ ﻓﯿﮫ ނޫންނަމަ"ﺳﺒﺤﺎن ذي اﻟﺠﺒﺮوت واﻟﻤﻠﻜﻮت‬ ‫واﻟﻜﺒﺮﯾﺎء واﻟﻌﻈﻤﺔ" ކިޔާނީއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ‪.134-133 ،‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙުލް ޖާމިޢުއް ޞަޣީރު‪ ،‬މ‪2،4734‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪69‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ރުކޫޢުގައި ކިޔުމަށް ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާތަކަށް ބަލާއިރު މުޅިންވެސް‬ ‫އޭގައި ހިމެނެނީ ޙަމްދު ތަޢުރީފާއި ޘަނާއެވެ‪ .‬އަމިއްލަށް ކަންކަމުގައި އެދި‬ ‫ދަންނަވާފައިވާ‬

‫ދުޢާތަކެއް‬

‫ކަންކަމުގައި‬

‫އެދި‬

‫ވާރިދުވެފައި‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫ދުޢާނުކުރުމަށްވެސް‬

‫އެހެންވެ‬ ‫ބައެއް‬

‫ރުކޫޢުގައި‬ ‫ޢިލްމުވެރިން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޞިއްދީޤް‬

‫އިމާމް‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ނުކުރައްވައެވެ‪.‬‬

‫ރަސޫލާ‬

‫ޚާން‬

‫ޙަސަން‬

‫މިދުޢާތައް‬

‫އެހެންވުމާއިއެކު‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ސަލާމާއި‬ ‫އެއްރުކުނެއްގައި‬

‫އެއްވަގުތެއްގައި‬

‫އެކިއެކިދުޢާ‬

‫ޖަމަޢައެއް‬ ‫އެއްކޮށް‬

‫ކިޔުމަށް އެއްވެސް ދަލީލެއް ނެތެވެ")‪.(١‬‬

‫ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ނަމާދު ކުރާކޮންމެ މީހަކަށް ސަމިޢައްﷲ ލިމަން ޙަމިދާ ކިޔުމަކީ‬ ‫ވާޖިބެކެވެ‪.‬‬

‫ސުންނަތެއްނޫނެވެ‪.‬‬

‫އެހެނީ‬

‫ނުބައިކޮށް‬

‫ނަމާދުކުރިމީހާއަށް‬

‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އަމުރުކުރައްވާފައިވާތީއާއި އެޙަދީޘުގައި‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރުލް ފިޤްހިއްޔާ‪125 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪70‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އައިސްފައިވާ ހުރިހައިކަންތައްތަކަކީ ވާޖިބަށްވާތީއެވެ‪ .‬އެފަދައިން އިމާމް‬ ‫ޝަވްކާނީއާއި އަދިވެސް އެހެނިހެން ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(١‬‬ ‫ވުމާއިއެކު އެކަމަކީ ސުންނަތެއްކަމަށް އެކަކުވެސް ބުނުން ރަނގަޅެއް‬ ‫ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް އިމާމްމީހާވެސް އަދި މައުމޫމުވެސް މިފަދައިން ކިޔުމަށް‬ ‫ފަހު ދެން ތެދުވެ ހަމަޖެހި އިޢުތިދާލުގައި ކިޔާދުޢާކިޔާނީއެވެ‪ .‬އެއީ‪:‬رﺑﻨﺎ وﻟﻚ‬ ‫)‪(٢‬‬

‫اﻟﺤﻤﺪ‬

‫ނޫންނަމަ‬

‫اﻟﻠﮭﻢ رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ ﻣﻞء اﻟﺴﻤﻮات وﻣﻞء‬

‫اﻷرض وﻣﻞء ﻣﺎ ﺷﺌﺖ ﻣﻦ ﺷﻲء ﺑﻌﺪ" ނޫންނަމަ رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ‬ ‫ﺣﻤﺪا ﻛﺜﯿﺮا ﻃﯿﺒﺎ ﻣﺒﺎرﻛﺎ ﻓﯿﮫ ނޫންނަމަ"ﺳﺒﺤﺎن ذي اﻟﺠﺒﺮوت واﻟﻤﻠﻜﻮت‬ ‫واﻟﻜﺒﺮﯾﺎء واﻟﻌﻈﻤﺔ"‪.‬‬ ‫އަދިވެސް‬ ‫އެބަހުއްޓެވެ)‪.(٣‬‬

‫މިނޫން‬ ‫ނަމަވެސް‬

‫ސީޣާތްތަކުންވެސް‬ ‫އެދުޢާތަށް‬

‫ކިޔާއިރު‬

‫ވާރިދުވެފައިވާ‬

‫ދުޢާތައް‬

‫ގިނަވަގުތު‬

‫ރުކޫޢުގައި‬

‫އޮންނަން ބެނުންނަމަ ދުޢާ ކިޔުމުގައި ތަކުރާރުކޮށް ކިޔާނީއެވެ‪ .‬އެފަދައިން‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އިތުތަފްޞީލަށް އިޚްތިޔާރާތުލް ފިގްޙިއްޔާގެ ‪124‬ވަނަ ޞަފްޙާ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އަބީދާއޫދުގެ ‪ 804‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬

‫)‪ (٢‬ދެއިމާމުން އިއްތިފާގުވެފައިވާ ޙަދީޘެއް‪.‬‬

‫)‪ (٣‬މިހުރިހައި ޙަދީޘަކީވެސް ޝައިޚް އަލްބާނީ ޞައްޙަކުރާ ޙަދީޘްތަކެވެ‪.‬‬ ‫‪71‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ރުކޫޢުގައި ދެމަރުޙަލާއެއް ވެއެވެ އެދެ މަރުޙަލާގައި ކިޔުމަށް ދެދުޢާއެއް‬ ‫ސާބިތުވެގެންވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ރުކޫޢުން ތެދުވުމާއި ތެދުވެ ހަމަޖެހުމެވެ‪ .‬ދެތަނުގައި ކިޔަންވަނީ‬ ‫ދެދުޢާއެކެވެ‪.‬މިފަދައިން އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬ދަންނަންވާ‬ ‫ނުކުތާއަކީ ރުކޫޢުގައި ދެދުޢާއެއް ވާކަމެވެ‪ .‬އެއީ ތެދުވާއިރު ކިޔާ ދުޢާއާއި‬ ‫ތެދުވެފައިކިޔާދުޢާއެވެ‪ .‬ތެދުވާއިރު ކިޔާ ދުޢާއަކީ‪ :‬ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه‬ ‫ތެދުވެ ހަމަޖެހިފައި ކިޔާދުޢާތައް އިސްވެ ގޮސްފައިވާނެއެވެ‪.‬އޭގެ ތެރޭގައި رﺑﻨﺎ‬ ‫وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ ހިމެނެއެވެ‪ .‬ބައެއްމީހުން ހަމައެކަނި رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ ކިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އަނެއްބައިމީހުން އިމާމް ވެ ނަމާދުކުރާކަމުގައި ވަންޏާ ކިޔަނީ ހަމައެކަނި‬ ‫ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه އެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމުގައި‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫އަބޫ‬

‫ހުރައިރާ‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪ ":‬ﻛﺎن رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﯾﻜﺒﺮ ﺣﯿﻦ‬ ‫ﯾﻘﻮم إﻟﻰ اﻟﺼﻼة ﺛﻢ ﯾﻜﺒﺮ ﺣﯿﻦ ﯾﺮﻛﻊ ﺛﻢ ﯾﻘﻮل ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه‬ ‫ﺣﯿﻦ ﯾﺮﻓﻊ ﺻﻠﺒﮫ ﻣﻦ اﻟﺮﻛﻌﺔ ﺛﻢ ﯾﻘﻮل وھﻮ ﻗﺎﺋﻢ رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ‬ ‫اﻟﺤﺪﯾﺚ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﯿﮫ‬ ‫މާނައަކީ‪":‬ސަލާމާއި‬ ‫ތެދުވެވަޑައިގެން‬

‫ތަކުބީރު‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫މާތް‬

‫ކިޔުއްވައެވެ‪.‬އެއަށްފަހު‬

‫ނަބިއްޔާ‬ ‫ރުކޫޢު‬

‫ނަމާދަށް‬ ‫ކުރައްވާއިރު‬

‫ތަކުބީރު ކިޔުއްވައެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކިޔުއްވައެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫އެއަށްފަހު‬

‫ތެދުވެ‬

‫ވަޑައިގެން‬

‫ކޮޅަށްހުންނަވައިގެން‬

‫رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ‬ ‫‪72‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކިޔުއްވައެވެ‪ .‬މީގެއިން ދޭހަވަނީ ރުކޫޢިން ތެދުވާއިރު ތަކުބީރުގެ ބަދަލުގައި‬ ‫ކިޔުމަށްވާރިދުވެފައިވަނީ ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކަމެވެ‪ .‬އަދި އިޢުތިދާލުގައި‬ ‫ކިޔުމަށްވަނީ މުޅިން ޚާއްޞަދުޢާއެއްކަމެވެ‪ .‬އަދިވެސް ޙަދީޘްކުރައްވާފައި‬ ‫ވެއެވެ‪ ":‬وإذا ﻗﺎل ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ﻓﻘﻮﻟﻮا رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ‬

‫)‪(١‬‬

‫އަދި‬

‫އިމާމާ ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކިޔުމުން ތިޔަބައިމީހުން رﺑﻨﺎ وﻟﻚ اﻟﺤﻤﺪ‬ ‫ކިޔާށެވެ‪.‬‬ ‫މިދެ ޙަދީޘުން އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި މަތީގައި ބަޔާން‬ ‫ކުރެވުނު ނުކުތާ ހާމަވެގެންދާނެއެވެ‪ .‬އެއީ ރުކޫޢުން ތެދުވާއިރު ތަކުބީރުގެ‬ ‫ބަދަލުގައި ކިޔުމަށްވާރިދުވެފައިވަނީ ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه ކަމެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އިޢުތިދާލުގައި ކިޔުމަށްވަނީ މުޅިން ޚާއްޞަދުޢާއެއްކަމެވެ‪.‬‬

‫ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަނުމަކީ އިޚްތިލާފީ މައްސަލައެކެވެ‪ .‬އެހެންވެ‬ ‫އޭގެއިން ދެނެގަންނަންވާ ނުކުތާއަކީ ޢލްމުވެރީންގެ މެދުގައި އިޚްތިލާފް‬ ‫އޮވެއްޖެނަމަ އެމައްސަލާގައި ހަރުކަށިކަމާއި އެކު އިންކާރުކުރުން ހުއްދަ‬ ‫ނުވާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫މައްސަލަތަކުގައި‬

‫އެއީ‬

‫އުޞޫލީން‬

‫ވިދާޅުވާފަދައިން‬

‫އިންކާރުކުރުމެއްމެތެވެ"‪.‬‬

‫މިބަހަށް‬

‫"ޚިލާފް‬

‫އުފެދިފައިވާ‬

‫ރިޢާޔަތް‬

‫ކޮށެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިރުވާއުލް ޣަލީލް‪347،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪73‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެހެންނަމަވެސް އެއީ މުޢުތަބަރު ޚިލާފަކަށް ވާންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ޤުރުއާނުގެ‬ ‫ނުވަތަ‬

‫ނައްޞަކާއި‬

‫ޙަދީޘްގެ‬

‫ޚިލާފަށް‬

‫ބަހަކަށް‬

‫ބުނެވިފައިވާ‬

‫ވެގެން‬

‫ނުވާނެއެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން ދަންނަ ބެއިކަލުންގެ އިޖްމާޢާވެސް އެއިޖްތިހާދު‬ ‫ޚިލާފް ވެގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އަދި މުންކަރު ނުވަތަ މަވްޟޫޢު ޙަދީޡްގެ‬ ‫މައްޗަށް ބިނާކުރެވިފައިވާ ޚިލާފަކަށްވެސް ވެގެންނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަނުމުގެ މައްސަލަ އިޚްތިލާފީ‬ ‫މައްސަލައެއްގެ ގޮތުގައި މުޅިދުނިޔޭގައި ވަނީ ފެތުރިފައެވެ‪ .‬އެއްބަޔަކު ހަށަން‬ ‫ބަންނަނީއެވެ‪ .‬އަނެއްބަޔަކު ދޫކޮށްލަނީއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެއްވެސް ބަޔަކު‬ ‫އަނެއްބަޔަކަށް‬

‫އެއްޗިހި‬

‫ނުވާނެއެވެ‪.‬އެއީ‬

‫ކިޔައި‬

‫ސަލާފީންގެ‬

‫ރުޅިހަދައި‬

‫ގޮތެއް‬

‫ނުނެވެ‪.‬‬

‫ގުޅުން‬

‫ކަނޑާލައިގެން‬

‫އެންމެ‬

‫އެންމެ‬

‫މޮޅު‬

‫ތަޤުވާވެރިމީހާ ބުނާބަސް އަހައިގެން އެއީ ޢާންމު މީހެއްނަމަ ހުންނަންވީއެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔަވާ‬

‫ކުދިންނަމަ‬

‫ހޯދައި‬

‫ދިރާސާ‬

‫ކުރާނީއެވެ‪.‬‬

‫ޙައްޤު‬

‫ހޯދުމުގެ‬

‫ނިޔަތުގައިއެވެ‪ .‬އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި އެކީގައިއެވެ‪ .‬ތިމާގެ ކޮޅު ގަދަކުރުމުގެ‬ ‫ނިޔަތުގައި ނޫނެވެ‪ .‬ﷲގެ ދީނަށް ނަޞްރު ދިނުމުގެ ގޮތުންނެވެ‪ .‬ރުކޫޢުން‬ ‫ތެދުވެ‬

‫ހަށަން‬

‫ބުނުމަށް‬

‫ބުނާމީހުންގެ‬

‫ދަލީލްތައްވެސް‬

‫ގަދައެވެ‪.‬‬

‫އެނޫންމީހުންގެ ދަލީލްތައްވެސް ދެރައެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މާތްވެގެންވާ‬

‫އަޚުންނާއި‬

‫އުޚްތުންނޭވެ‪.‬‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫މިމައްސަލާގައި އިޚްތިލާފް އުފެދިފައިވަނީ ފުރަތަމަ ކޮޅަށް ހުރުމަށް "ޤިޔާމް"‬ ‫ކިއިފައި ދެވަނަ ކޮޅަށް ހުރުމަށް"އިޢްތިދާލް" ކިޔާތީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫‪74‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ބުނާނަމަ އެއީ ބަހުގައި ހިފައިދަމަނީ އެވެ‪ .‬އެހެނީ ދެވަނ ޤިޔާމަށް‬ ‫ޝަރުޢީގޮތުން ބޭނުންކުރެވޭ ލަފްޟަކަށް "އިޢްތިދާލް" ނުވާތީއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ކިއެއްތޯއެވެ‪ .‬އެއީ ހަމައެކަނި ދިވެހިބަހުން ޒަމާނުންފެށިގެން ދެވަނަ ޤިޔާމަށް‬ ‫ބޭނުންކުރެވޭ ލަފްޟެވެ‪ .‬އެނެގިފައި އެވަނީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ރަސޫލާގެ‬

‫ބަސްފުޅުކަމުގައިވާ"‬ ‫ފަހު‬

‫މާނައީ‪":‬އެއަށް‬

‫ﺛﻢ‬

‫ބޯއުފުލައި‬

‫ارﻓﻊ‬ ‫ކޮޅަށް‬

‫رأﺳﻚ‬ ‫ހުރެ‬

‫ﻓﺎﻋﺘﺪل‬

‫ﻗﺎﺋﻤﺎ‬

‫)‪(١‬‬

‫ހަމަޖެހިލައްވާށެވެ"‪.‬‬

‫މިބަސްފުޅުންނެވެ‪ .‬އޭގައިވާ " اﻋْﺘَﺪَلَ" މިލަފްޟުންނެވެ‪ .‬އޭގެ މާނައަކީ‬ ‫"ހަމަޖެހުމެވެ"‪.‬‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫މާތް‬

‫ރަސޫލާ‬

‫އެމާނާގައި‬

‫ބޭނުންކޮށްފައިވާ އަނެއް ލަފްޟަކީ"اﻃﻤﺄن" މާނައަކީ"ހަމަޖެހުމެވެ"‪ .‬އެއީ‬ ‫ނަމާދުގައި އިޠްމިއްނާން ވުން ނުވަތަ އިޢްތިދާލް ވުން އެއީ ނަމާދުގެ‬ ‫ރުކުނެއްކަމަށް ވާތީއެވެ‪ .‬އެއްގޮތަކަށްވެސް އެއީ އިޢްތިދާލުގައި ބޭނުންކުރެވޭ‬ ‫ލަފްޟަކަށްވާތީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ދެވަނަ ޤިޔާމަށް ކިޔޭ ނަމަކަށް އިޢްތިދާލް‬ ‫ވާނަމަ‬

‫ސަޖިދައިގައްޔާއި‬

‫ދެސަޖިދަ‬

‫ދެމެދު‬

‫އިނުމަށް‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ އެބަސް ފުޅު ބޭނުން ނުކުރައްވާނެއެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫ދަލީލަކީ ތިރީގައިމިވާ ހަދީޘެވެ‪ .‬ﺛﻢ اﺳﺠﺪ ﻓﺎﻋﺘﺪل ﺳﺎﺟﺪا ﺛﻢ ارﻓﻊ رأﺳﻚ‬ ‫ﻓﺎﻋﺘﺪل ﻗﺎﻋﺪا‬

‫)‪(٢‬‬

‫މާނައީ‪":‬އެއަށްފަހު ސަޖިދަކޮށް ސަޖިދާގައި ހަމަޖެހޭށެވެ‪.‬‬

‫ދެން އެއަށްފަހު ބޯއުފުލައި ހަމަޖެހިގެން އިށީންނާށެވެ"‪ .‬މިދެ ތަނުގައިވެސް‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އަލް ޖާމިޢުއް ޞަޣީރު‪ ،‬މ‪740 ،1‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬ކުރީގެ މަޞްދަރު‪.‬‬ ‫‪75‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެވަނީ އިޢުތިދާލުގެ ލަފްޟުގެނެސްފައިއެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫ހުންނަވާއިރު‬

‫ހަމަޖެހިގެން‬

‫އިޢްތިދާލުގެ‬

‫ހުރުމަށް‬

‫އެގޮތަށް‬ ‫ލަފްޟު‬

‫ޤިޔާމުގައި‬ ‫ބޭނުން‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ދަލީލަކީ‪ ":‬ﺛﻢ ﯾﻜﺒﺮ ﺣﺘﻰ ﯾﻘﺮ ﻛﻞ ﻋﻈﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻌﮫ ﻣﻌﺘﺪﻻ ‪ ،‬ﺛﻢ ﯾﻘﺮأ ‪ ،‬ﺛﻢ ﯾﻜﺒﺮ ‪ ،‬ﻓﯿﺮﻓﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﺣﺘﻰ ﯾﺤﺎذي ﺑﮭﻤﺎ‬ ‫ﻣﻨﻜﺒﯿﮫ)‪ ،(١‬ﺛﻢ ﯾﺮﻛﻊ މާނައީ‪":‬ދެން أﷲ أﻛﺒﺮ ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ ކައްޓެއް‬ ‫އޭގެ ﻣﺤﻞ ގައި ﻗﺮار ވެ ހަމަޖެހިއްޖެއުމަށްދާންދެނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހުކިޔަވާ‬ ‫ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ތަކުބީރު ކިޔައި ދެއަތް ދެކޮނޑާއި ހަމައަށް‬ ‫އުފުލުމަށްފަހު ރުކޫޢުކުރައްވައެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިންދޭހަވަނީ ފުރަތަމަ ޤީޔާމަށްވެސް އަދި ދެވަނަ ޤިޔާމަށްވެސް‬ ‫އިޢުތިދާލުގެ ލަފްޟު ބޭނުންކުރައްވާފައިވާ ކަމެވެ‪ .‬އަދި އެދެ ޤިޔާމްގައި‬ ‫ހުރުން‬

‫ހުންނަ‬

‫ބޭނުންވާނެކަމެވެ‪.‬‬

‫ފަރަގުކުރުމަށް‬ ‫އެކައްޗަށް‬

‫ކޮންމެހެންވެސް‬

‫ޤިޔާމް ކިޔާފައި‬

‫އިތުރު‬

‫އަނެކައްޗަށް‬

‫ދަލީލް‬ ‫އިޢުތިދާލޭ‬

‫ކިޔުމުން ނުފުދޭނެކަމަށެވެ‪ .‬ދަލީލް އައިސްފައިވަނީ ދޭއްޗަކީ އެއްސިފަ‬ ‫ލިބިގެންވާ‬

‫އެއްޗެއްކަމަށެވެ‪.‬‬

‫އެހެންވެ‬

‫ދެސިފަ‬

‫ގެނައުމަށް‬

‫ދަލީލް‬

‫ބޭނުންވާނެއެވެ‪ .‬ކޮންމެއަކަސް ދެވަނަ ޤިޔާމުގައި އަތް މޭމަތީ ބާއްވަން‬ ‫ބުނާމީހުންގެ ދަލީލްތަކަކީ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ވާއިލް ބުން ޙަޖަރު އޭނާގެ ބައްޕަގެ ފަރާތުން ރިވާކުރާ ޙަދީޘެވެ‪":‬‬

‫رأﯾﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ إذا ﻛﺎن ﻗﺎﺋﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪730 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪76‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ﻗﺒﺾ ﺑﯿﻤﯿﻨﮫ ﻋﻠﻰ ﺷﻤﺎﻟﮫ މާނައީ‪ ":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ‬ ‫ނަމާދުގައި ކޮޅަށް ހުންނަވައިފި ކަމުގައިވާނަމަ ވައަތް މަތީ ކަނާއަތް‬ ‫ބާއްވައެވެ")ހިތްޕަވައިގެން ހުންނަވައެވެ(‪.‬‬ ‫އިމާމް އިބްނި ބާޒްވިދާޅުވަނީ‪ :‬މީގައި މިވަނީ މުޅިނަމާދުގައި އެގޮތަށް‬ ‫ހުންނަވާ ކަމުގައިއެވެ‪ .‬ރުކޫޢުގެ ކުރިން ހުންނަ ހުރުމަކީވެސް ކޮޅަށް‬ ‫ހުރުމެއްކަމަށެވެ‪ .‬ފަހުން ވެސް އެހުންނަނީ ކޮޅަށް ކަމުގައިއެވެ‪ .‬ދެ ހުރުން‬ ‫ފަރަގު ކުރާމީހާއަށް ވަނީ އެކަމުގައި ދަލީލް ގެނައުމެވެ‪.‬‬ ‫އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވަނީ އެއީ ޙިޖާޒްކަރައިގެ ބިދުޢައެއް ކަމުގައިއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ‬

‫އެއީ‬

‫އޮތް‬

‫ކަމެއް‬

‫ކަމުގައިވާނަމަ‬

‫އެކަން‬

‫މިއަދާއި‬

‫ހަމައަށް‬

‫ސިލްސިލާކޮށް ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުން ދެމިގެން އަންނާނެއެވެ‪ .‬މިޙަދީޘަކީ‬ ‫ޢާންމު ޙަދީޘެކެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ މަޙައްލަކަށް އެގެނެސްގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ސަހްލް‬

‫ބިން‬

‫ޞަޢުދު‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘެވެ‪ ":‬ﻛﺎن اﻟﻨﺎس ﯾﺆﻣﺮون أن ﯾﻀﻊ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﯿﺪ اﻟﯿﻤﻨﻰ ﻋﻠﻰ‬ ‫ذراﻋﮫ اﻟﯿﺴﺮى ﻓﻲ اﻟﺼﻼة ‪ .‬رواه اﻟﺒﺨﺎري ‪ .‬މާނައީ‪:‬މީސްތަކުންނަށް‬ ‫އަމުރުވެވިފައިވަނީ ނަމާދުގައި މީހާގެ ކަނާއަތް ވައަތުގެ ޒިރާޢުގެ މަތީގައި‬ ‫ބޭއްވުމަށެވެ"‪.‬‬ ‫އިމާމް އިބްނި ބާޒް ވިދާޅުވަނީ މީގެއިންވެސް މިވަނީ ޢާޢްމުކޮށް‬ ‫ނަމާދުގައި ވައަތް މަތީކަނާއަތް ބާއްވައިގެން ހުރުމަށެވެ‪ .‬އެހެންވުމުން‬ ‫‪77‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ރުކޫޢުގެ ކުރީންނާއި ފަސް ވެސް އޭގައި ހިމެނެއެވެ‪ .‬އަދި ޙަދީޘް ވާއިލުން‬ ‫ދޭހަވާގޮތުގައި ނަމާދަށް ކޮށްޅަށް ހުންނަވާ ނަމަ އެގޮތަށް ހުންނަވައެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ވަރަށް ސާފުކޮށް އައިސްފައިވާ ބަހެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއަށް‬

‫މިއާއި‬

‫ދެކޮޅަށް‬

‫ވިދާޅުވާ‬

‫ވިދާޅުވަނީ‬

‫ބެއިފުޅުން‬

‫މިއީ‬

‫މުޅިންވެސް ޢާންމު ޙަދީޘްތައް ކަމުގައިއެވެ‪ .‬ނަމާދުގައި ޤިޔާމަށް ހުންނައިރު‬ ‫އަތް‬

‫ބާއްވާނެގޮތް‬

‫ވާރިދުވެފައިވާ‬

‫ދަލީލްތަކެވެ‪.‬‬

‫ރުކުޢުގެ‬

‫ފަހުގައި‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް ވައަތްމަތީ ކަނާއަތް ބޭއްވިކަމަކަށް ސާބިތުވެފައި ނެތެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވީމާ މިޢާންމު ޙަދީޘުން ރުކޫޢުގެ ފަހުގައި މޭމަތީގައި އަތްބޭއްވުން‬ ‫ސާބިތު ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދިވެސް އިމާމް އިބްނި ބާޒް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬އަތް ބޭއްވުމުގެ‬ ‫ޙިކުމަތުގެ ތެރޭގައި ޚުޝޫޢަތްތެރިކަމާއި ނިކަމެތިކަން ބޮޑަށް ލިބި އަދި އަތުގެ‬ ‫ޙަރަކާތްތަކުންވެސް‬

‫ބޮޑަށް‬

‫ސަލާމަތްވާނެކަމަށް‬

‫ޢިލްމުވެރީން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬މިމާނަ ރުކޫޢުގެ ކުރީންވެސް އަދި ފަހުންވެސް ނަމާދަށް‬ ‫ހުންނަ‬

‫މީހާއަށް‬

‫ބޭނުންވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އެހެންވެ‬

‫އެނޫން‬

‫އެހެންގޮތަކަށް‬

‫އަނބުރައިލުމަށްޓަކައި ޚާއްޞަ ނައްޞެއް އޮންނަން ލާޒިމްވާނެއެވެ")‪.(١‬‬

‫)‪ (١‬އިބްނި ބާޒް‪ ،‬މަޖްމޫޢުލް ފަތާވާ)އައްޠަހާރާ ވައްޞަލާތް(‪228،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪78‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިދިކޮޅަށް ވިދާޅުވާ ބެއިފުޅުން ވިދާޅުވަނީ އަތް އެލުވައިލުމަކުން‬ ‫ޚުޝޫޢަތަށާއި ހަނުހިމޭންކަމަށް އެއްވެސް ބުރުލެއް ނާރާނެކަމަށެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫އަޅުކަމެކެވެ‪ .‬އަޅުކަން ސާބިތުވާނީ ދަލީލަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫‪-3‬‬

‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާގެ ފަރާތުން އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫ރުކޫޢަށްފަހު އަތް އެލުވައިލި ކަމަކަށް ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި ޞަޙާބީންގެ ފަރާތުންވެސް އެކަމުގައި އެއްވެސް ޚަބަރެއް‬ ‫އައިސްފައިނެތެވެ‪.‬އިބްނި ޢަބްދުލް ބައްރުވެސް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް‬ ‫ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ހަށަން ބަނުން ނޫން ގޮތެއް އައިސްފައި ނެތްކަމުގައި‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫އެބަހަށް‬

‫އިބްނި‬

‫ޙަޖަރުވެސް‬

‫ވަނީ‬

‫އިޤްރާރުވެ‬

‫ވަޑައިގެންފައެވެ)‪.(١‬‬ ‫މިއާއި އިދިކޮޅުވެވަޑައިގަންނަވާ ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވަނީ ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާގެ ފަރާތުން ރުކޫޢުގެ ފަހުން އަތް ބޭއްވި‬ ‫ކަމަކަށްވެސް ސާބިތު ނުވެއެވެ‪.‬ޤިޔާމަށް އައިސްފައި ހުރި ރިވާޔަތްތައް‬ ‫ރުކޫޢުގެ ފަހުގެ ޙުކުމް ނެރުމަށް ނުފުދެއެވެ‪ .‬އަދި އިބްނި ޢަބްދުލް‬ ‫ބައްރުވެސް ވާހަކަ ދައްކަވާފައިވަނީ ރުކޫޢުގެ ކުރީގެ ވާހަކައެވެ‪ .‬ފަހުގެ‬ ‫ވާހަކައެއްނޫނެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ހަމަ‬

‫އެގޮތަށް‬

‫އިބްނި‬

‫ޙަޖަރުވެސް‬

‫ވާހަކަ‬

‫ދައްކަވާފައިވަނީ ޤީޔާމުގެ ވާހަކައެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬ކުރީގެ މަޞްދަރު‪ 228 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪79‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އަދި އަޅުކަމުގެ އަސްލަކީ އެންމެހައި ކަންތައްތަކެއް މަނާވުމެވެ‪.‬‬ ‫ދަލީލަކާއި ލައިގެންމެނުވީ އެއްވެސް ކަމެއް ހުއްދައެއް ނުވާނެއެވެ‪ .‬މިކަމުގައި‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ވަކިގޮތެއް ސާބިތުވާން ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަންނަން ދެކިލައްވާ ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވަނީ‬ ‫ތިމަންމެން ހަށަން ބަންނަނީ ދަލީލް ލިބިގެން ކަމަށެވެ‪ .‬އެއީ ވާއިލްބިން‬ ‫ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘާއި އަދި ސަހްލް ބިން ޞަޢުދުގެ ޙަދީޘާއި‪ ،‬އަދި ޤޫބައިޞާ‬ ‫ބިން ހުލްބުގެ ޙަދީޘެވެ‪ .‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތް ލެއްވި ކީރިތި ރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުން‬ ‫މުސްތަޙީލް‬

‫މިޢަމަލް‬

‫ނަމާދުގެ‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ވަކިގޮތަކަށް‬

‫އެމީހުންގެ‬

‫އައިސްފައި‬

‫އެންމެ‬

‫ވަރުގަދަ‬

‫ނެތުމަކީ‬

‫އެއީ‬

‫ދަލީލަކީ‬

‫ﷲ‬

‫ރުއްސުންލެއްވި ވާއިލްގެ މިޙަދީޘެވެ‪ .‬ވިދާޅުވަނ‪" :‬رأﯾﺖ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﺣﯿﻦ ﻛﺒﺮ رﻓﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﺣﺬاء أذﻧﯿﮫ ﺛﻢ ﺣﯿﻦ رﻛﻊ ﺛﻢ ﺣﯿﻦ ﻗﺎل‬ ‫"ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺣﻤﺪه" رﻓﻊ ﯾﺪﯾﮫ وأرﯾﺘﮫ ﻣﻤﺴﻜﺎ ﺑﯿﻤﯿﻨﮫ ﻋﻠﻰ ﺷﻤﺎﻟﮫ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺼﻠﻮاة‪ .‬اﻟﺤﺪﯾﺚ أﺣﻤﺪ ص ‪ 318‬ﺟﻠﺪ ‪ .4‬މިޙަދީޘަކީ މިހާރުގެ ބޮޑު‬ ‫ޙަދީޘް ޢިލްމުވެރިއެއްކަމުގައިވާ ޝުޢައިބުލް އަރްނައޫޠު ގަދަކުރާ ޙަދީޘެކެވެ‪.‬‬ ‫އެކުލެވިފައިވާ‬

‫މިހަދީޘްގައި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ނަބިއްޔާ‬

‫މާނައަކީ‪-:‬‬

‫އަހަރެންސަލާމާއި‬

‫ﺣﺮم ބަންނަ ﺗﻜﺒﯿﺮ ކިޔާ ހިނދުގައްޔާއި‪ ،‬އަދި‬

‫رﻛﻮع ކުރާ ހިނދުގައި އެކަލޭގެފާނު އަތްޕުޅު ކަންފަތްޕުޅާ ހަމައަށް އުފުލާތީ‬ ‫ދުށީމެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫އެކަލޭގެފާނު‬

‫ކަނައަތްޕުޅު‬

‫ވައަތްމަތީގައި‬

‫ބަންނަވައިގެން ހުރިތަންވެސް ދުށީމެވެ"‪.‬‬ ‫‪80‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މީގެއިން ވަރަށް ޞަރީޙަކޮށް ރުކޫޢުގެ ފަހުން އަތްބެންނެވުމަށް‬ ‫ދަލީލް‬

‫ލިބެއެވެ‪.‬‬

‫ދަލީލްތަކުގެ‬

‫ކޮންމެއަކަސް‬

‫އަލީގައި‬

‫ދެގޮތަކީވެސް‬

‫ބަޔާންކޮށްފައިވާ‬

‫ދެ‬

‫ބޮޑެތި‬

‫ގޮތެވެ‪.‬‬

‫ޢިލްމުވެރީން‬ ‫ކިޔަވާ‬

‫ކުއްޖާ‬

‫އިޚްލާޞްތެރި ކަމާއިއެކު މސައްކަތްކޮށް އޭނާއަށް އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތްކަމަށް‬ ‫ފެންނަގޮތަށް ޢަމަލް ކުރާނީއެވެ‪.‬‬ ‫މިމަވްޟޫޢުގައި ވަރަށް މުހިއްމު ނުކުތާއެއް‪.‬‬ ‫އިމާމް އިބްނިބާޒް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬މިފަދަމައްސަލަތަކުގައިވެފައިވާ ޚިލާފަކީ ކޯޅުމާއި‬ ‫ގުޅުންކެނޑުމާއި ބައިބައިވުމުގެ ވަސީލަތަކަށް ހަދައިގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އެއީ އެއްގޮތަކަށްވެސް‬ ‫މުސްލިމުންނަށް ހުއްދަ ވެގެން ވާނޭކަމެއް ނޫނެވެ އެއީ ޝަވްކާނީ ނައިލުލް އަވްޠާރުގައި‬ ‫އިޚްތިޔާރުކުރައްވާފައިވާ ފަދައިން ވައަތްމަތީ ކަނައަތުން ހިފުމަކީ ވާޖިބެއްކަމަށް ބުންޏަސް‬ ‫މެއެވެ ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ކިއެއްހެއްޔެވެ ‪.‬‬

‫ވާޖިބުވެގެންވަނީ‬

‫ހެޔޮކަންތައްތަކާއި‬

‫ތަޤުވާވެރިކަމުގައި‬

‫އެކުވެރިވެ އުޅުމަށް ގަދަ އަޅައި މަސައްކަތް ކުރުމެވެ ‪ .‬އަދި ޙައްޤު ދަލީލާއި އެކު‬ ‫ބަޔާންކޮށް ދިނުމާއި ހިތްތަށް ސާފުކޮށް އެކަކު އަނެކަކަށް ޙަސަދަޔާއި ރުޅިވެރިކަމުން‬ ‫ސަލާމަތްކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމެވެ ‪...‬‬ ‫އެފްރިކާގައްޔާއި އަދިވެސް އެހެނިހެން ޤައުމުތަކުގައިތިބި ވަރަށް ގިނަ އަޚުންގެ‬ ‫މެދުގައި ރުޅިވެރިކަމާއި ދެކޮޅުވެރިކަން މިމައްސަލައިގެ ސަބަބުން އުފެދިފައިވާ ކަމަށް‬ ‫ތިމަންނައަށް ޚަބަރުލިބިފައިވެއެވެ‪ .‬އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ‪ .‬މިއީ އެމީހުންގެ ފަރާތުން‬ ‫ފެނިގެންނުވާނެފަދަ މުންކަރެކެވެ ‪ .‬އަދި ކިއެއްހެއްޔެވެ‪ .‬އެންމެނަށްވެސް ވާޖިބުވެގެންވަނީ‬ ‫‪81‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދަލީލުގެ އަލީގައި ޙައްޤު ހޯދައިގަތުމަށްޓަކައި އެކަކު އަނެކަކަށް ނަޞޭޙަތްތެރިވުމާއި‬ ‫ހެޔޮވިސްނޭބައެއްގެ ގޮތުގައިއުޅުމެވެ‪.‬‬

‫އަދި އީމާންކަމުގެ‬

‫އުޚުއްވަތްތެރިކަމާއި ލޯތްބާއި‬

‫އެކީގައި ހިތް ކިލަނބު ނުކޮށް ދެމިތިބުމެވެ‪ .‬ﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޞަޙާބީންނާއި‬ ‫އެމީހުންގެ ފަހ ުން އައި ޢިލްމުވެރީންގެ މެދުގައިވެސް ފަރުޢީ ކަންތައްތަކުގައި އިޚްތިލާފް‬ ‫އޮތެވެ‪ .‬އެހެނަސް އެއީ އެބައިމީހުން ބައިބައިވެ އަދި ގުޅުން ކަނޑައިލާ ކަމަކަށް‬ ‫ވެފައިނެތެވެ‪ .‬އެއީ ކޮންމެ މީހެއްގެވެސް މަޤްޞަދަކަށް ވެފައިވަނީ ދަލީލާއިއެކު ޙައްޤު‬ ‫އެނގިގަތުމެވެ‪ .‬ޙައްޤު ހަމަ އެނގުމާޢިއެކު އެއަށް އެންމެން އެކުވެއެވެ ‪ .‬އަދި ޙައްޤު އޮޅުން‬ ‫ނުފިލިޔަސް އެކަކު އަނެކަކަށް ތިމާގެ އަޚާއަކީ މަގުފުރެދިފައިވާ މީހަކަށް ނަހަދައެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އޭގެ ސަބަބުން ގުޅުންކަނޑައި ރުޅިވެ އޭނާގެ ފަހަތުގައި ނަމާދުކުރުމުން ދުރުވެފައި‬ ‫ނެތެވެ") ‪.(1‬‬ ‫ޢިލްމުވެރީންވަނީ މީގެ ލާމަސީލު ނަމޫނާ ދައްކާފައިއެވެ އެފެނިވަޑައިގަންނަވަނީ އިމާމް‬ ‫އަލްބާނީ ރުކޫޢުން ތެދުވެ ހަށަން ބަނުމަކީ ބިދުޢައެކޭ ބުނެފައިވެސް އިމާމް ބިން ބާޒްގެ‬ ‫ފަހަތުގައި ނަމާދުކުރެއްވި އިރު ހަށަންބެންނެވި މަންޒަރެވެ ‪ .‬އަދި ޚުދް އެފަދައިން އަމިއްލަ‬ ‫ދޫފުޅުންވެސް ވިދާޅުވެ‪ ،‬އިބްނި ބާޒްފަދަ ޢިލްމުވެރީން މުޅިދުނިޔޭގައިނެތް ކަމަށް ބުނެ‬ ‫ތަޢުރީފުކުރައްވިއެވ ެ‪ .‬ދެމީހުންގެ މެދުގައި އޮތް ލޯތްބާއި އިޙްތިރާމަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް‬ ‫ނާދެއެވެ‪ .‬ދެމީހުން އެކަކު އަނެކަކު މަތިވެރިކޮށް ހެދިއެވ ެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ނަމޫނާކަމަށް‬ ‫ބަލަންވީ މިފަދަ އިމާމުންނެވެ ‪ .‬އެއިރުން ﷲގެ ރަޙްމަތުން ދެދުނިޔޭގެ ބާއްޖަވެރިކަން‬ ‫ލިބޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އިބްނި ބާޒް‪ ،‬މަޖްމޫޢުލް ފަތާވާ)އައްޠަހާރާ ވައްޞަލާތް(‪231،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪82‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސަޖިދައަށް ދާއިރުގައި އަތް ޖެއްސުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އިމާމް އިބްނި ބާޒް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪":(١‬ދެގޮތުން ކުރެ އެންމެ‬ ‫ސައްޙަ ސުންނަތް ގޮތަކީ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާނަމަ ސަޖިދައަށް ދާއިރުގައި‬ ‫އަތްޖެއްސުމުގެ ކުރީގައި ކަކޫ ޖެއްސުމެވެ‪ .‬އެއީ ގިނަ ދަންނަބައިކަލުން‬ ‫ވިދާޅުވާ ބސްފުޅެވެ‪ .‬އެއީ އެކަން ﷲރުއްސުންލެއްވި ވާއިލް ބިން ޙަޖަރުގެ‬ ‫ޙަދީޘުން‬

‫ނާއި‬

‫)‪(٢‬‬

‫އެމާނަ‬

‫އެހެނިހެން‬

‫ދޭހަވާ‬

‫ޙަދީޘްތަކުން‬

‫ސާބިތު‬

‫ވެފައިވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫އަބޫހުރައިރާގެ‬

‫ޙަދީޘްގައިވާގޮތް‬

‫އެގޮތާއި‬

‫ޚިލާފެއްނުވެއެވެ‪ .‬އެހެނީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާވަނީ ޖަމަލުތިރިވާ‬ ‫ގޮތަށް ތިރިވުން ނަހީކުރައްވާފައިއެވެ‪.‬‬ ‫އެނގިގެންވާ ގޮތުގައި އަތް ކުރީގައި ޖައްސައިފި މީހާ ޖަމަލްތިރިވުމާއި‬ ‫އެއްގޮތްވެގެންފިއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ޙަދީޘުގެ ފަހަތުގައި އައިސްފައިވާ"‬ ‫ދެންފަހެ‬

‫ދެކަކުލަށްވުރެ‬

‫ކުރިން‬

‫އަތް‬

‫ޖައްސާށެވެ"‬

‫އެއީޙަދީޘުގައިވާ‬

‫)‪ (١‬ކުރީގެ މަޞްދަރު‪233 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬

‫)‪ (٢‬އެޙަދީޘަކީ "رأﯾﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ إذا ﺳﺠﺪ وﺿﻊ رﻛﺒﺘﯿﮫ ﻗﺒﻞ ﯾﺪﯾﮫ‬ ‫وإذا ﻧﮭﺾ رﻓﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﻗﺒﻞ رﻛﺒﺘﯿﮫ رواه اﻟﺨﻤﺴﺔ إﻻ أﺣﻤﺪ‬

‫މާނައަކީ‪:‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ސަޖިދަކުރައްވާ ހިނދު ދެއަތަށްވުރެ‬ ‫ކުރީން ދެކަކޫ ޖައްސަވާތަން ތިމަން ދެކެވަޑައިގެންނެވީމެވެ‪ .‬އަދި ހަމަ އެގޮތަށް‬ ‫ތެދުވެވަޑައިގަންނަވާ ހިނދު ދެކަކުލަށްވުރެ ކުރީން ދެއަތް ހިއްލަވާލައްވައެވެ"‪.‬‬ ‫‪83‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ބައެއްރާވީންގެ‬

‫އޮޅުމަކަށްވުން ގާތެވެ‪ .‬އޭގެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ‪" :‬ދެއަތްތިލަ‬

‫ޖެއްސުމުގެ ކުރީގައި ކަކޫ ޖައްސާށެވެ" އެއިރުން އެންމެހައި ޙަދީޘްތަކެއް‬ ‫އެކުލަވައިލެވުނީއެވެ އަދި ހަމަނުޖެހޭކަން ފިލައިގެން ދިޔައީއެވެ‪ .‬މިއަށް‬ ‫އިބްނުލް‬

‫އަލްޢައްލާމާ‬

‫"ޒާދުލް‬

‫ޤައްޔިމް‬

‫އިޝާރާތް‬

‫މަޢާދު"ގައި‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ)‪.(١‬‬ ‫ގިނަޢިލްމުވެރީން‬

‫ވިދާޅުވާއިރު‬

‫މިފަދައިން‬

‫ބައެއް‬

‫ޢިލްމުވެރިން‬

‫ދެގޮތްވެސް ރަނގަޅުކަމަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި ޝައިޚުލް‬ ‫އިސްލާމް ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ‪.‬‬ ‫ތިއްބެވީ‬

‫އެއަށްފަހު‬

‫ފުރަތަމަ‬

‫އެންމެ‬

‫އަތް‬

‫ޖައްސަން‬

‫ބުނާ‬

‫ޢިލްމުވެރީންނެވެ‪ .‬އެއީ އިމާމް މާލިކާއި‪ ،‬އިމާމް އަވްޒާޢީއާއި‪ ،‬އިމާމް އިބްނި‬ ‫ޙަޒްމާއި‬ ‫ސަލާމާއި‬

‫އަދި‬

‫ގިނަ ޙަދީޘް ޢިލްމުވެރީންނެވެ‪.‬‬

‫އެބޭފުޅުން ވިދާޅުވަނީ‬

‫ފަރާތުން‬

‫އަމުރުން‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ރަސޫލާގެ‬

‫ޢަމަލުންނާއި‬

‫ފުރަތަމަ އަތް ޖެއްސުމަށް ސާބިތުވެފައިވާކަމުގައިއެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫އެޢިލްމުވެރީން ގެންނަވަނީ ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރުގެ ޙަދީޘެވެ‪ .‬އެއީ‪ :‬ﻛﺎن‬ ‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ إذا ﺳﺠﺪ ﯾﻀﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﻗﺒﻞ رﻛﺒﺘﯿﮫ)‪(٢‬މާނައަކީ‬ ‫)‪ (١‬މިހައި ހިސާބުންއިބްނި ބާޒްގެ ބަސް ނިމުނީއެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ތަމާމުލް މިންނާގެ ‪193‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬މިޙަދީޘާއި މެދު ޙާކިމް‬ ‫ވިދާޅުވަނީ‪":‬އިމާމް‬

‫މުސްލިމްގެ‬

‫ޝަރުޠުގެ‬

‫މަތިން‬

‫މިއީ‬

‫ޞައްޙަ‬

‫ޙަދީޘެއްކަމުގައިއެވެ‪ .‬އަދި އިމާމް ޒަހަބީވެސް އެއަށް އެއްބަސްވެވަޑައިގަންނަވައެވެ‪.‬‬ ‫‪84‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ނަބިއްޔާ‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ސަޖިދަކުރައްވާކަމުގައިވާނަމަ‬

‫ދެކަކުލަށްވުރެ ކުރިން ދެއަތް ޖައްސަވައެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިން ކިތެންމެހާވެސް ސާފުކޮށް ﷲގެ ރަސޫލާޖައްސަވަނީ އަތްކަން‬ ‫ދެން މިއުއްމަތަށް އެކަލޭގެފާނު ކުރައްވާފައިވާ އަމުރަށް‬

‫އެނގިއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ބަލަމާތޯއެވެ‪.‬‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫އަބޫހުރައިރާ‬

‫ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪":‬إذا ﺳﺠﺪ أﺣﺪﻛﻢ ﻓﻼ ﯾﺒﺮك ﻛﻤﺎ ﯾﺒﺮك اﻟﺒﻌﯿﺮ ‪،‬‬ ‫وﻟﯿﻀﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﻗﺒﻞ رﻛﺒﺘﯿﮫ)‪"(١‬މާނައީ‪:‬ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު‬ ‫ސަޖިދައަށް ތިރިވާކަމުގައި ވަންޏާ ޖަމަލު ތިރިވާގޮތަށް ތިރި ނުވާށެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ދެކަކުލަށްވުރެ ކުރީން ދެއަތް ޖައްސާށެވެ"‪.‬‬ ‫މީގައިމިވަނީ‬

‫ސާފު‬

‫ސީދާ‬

‫އަމުރު‬

‫އައިސްފައިއެވެ‪.‬‬

‫އެއްވެސް‬

‫ކިލަނބުކަމެއް ނެތެވެ‪ .‬ދެން ވާއިލް ބިން ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘާއިމެދު މިބައިމީހުން‬ ‫ވިދާޅުވަނީ ކީކޭތޯ ބަލައިލަމާތޯއެވެ؟‬ ‫އިމާމް އިބްނި ޙަޖަރުވިދާޅުވެއެވެ‪":‬އަބޫހުރައިރާގެ ޙަދީޘް ވާއިލް ބިން‬ ‫ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘަށްވުރެ ގަދައެވެ"‪.‬އިމާމް ނަވަވީވެސް އަބޫހުރައިރާގެ ޙަދީޘް‬ ‫ރަނގަޅުކަމަށް‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫ހަމަ‬

‫އެފަދައިން‬

‫އިމާމް‬

‫ޒަރްޤާނީވެސް‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬އިރްވާއުލް ޣަލީލް‪.78-77/2،‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪ 840 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪85‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވެއެވެ‪":‬ވާއިލް ބިން ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘަކީ އެއީ‬ ‫ޟަޢީފު ޙަދީޘެކެވެ‪ .‬އެހެނީ އެއީ ޝުރައިކުގެ ޙަދީޘެކެވެ‪ .‬އޭނާއަކީ އެއީ‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޤާޟީގެ ދަރިއެވެ‪ .‬އެއީ ހަނދާން ވަރަށް ބަލިމީހެކެވެ‪ .‬އެހެންވެ‬ ‫އޭނާ އެކަނިރިވާކޮށްފިނަމަ އެއީ އެއްވެސް ޙުއްޖަތަކަށް ނުބެލެވޭނެއެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫އޭނާ‬

‫އެކަނިރިވާކޮށް‬

‫ރާވީންނާއި‬

‫އެހެން‬

‫ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ‬

‫ވާނީ‬

‫ކިހިނަކުންތޯއެވެ!)‪.(١‬‬ ‫ޒާދުލް މަޢާދުގައި އިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔުމްވެސް ވާއިލްގެ ޙަދީޘް‬ ‫އަބީހުރައިރާގެ ޙަދީޘަށްވުރެ ގަދަ ކޮށްފައިވެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު ހަދީޘް ޢިލްމުގެ‬ ‫އިބްނި‬

‫އުޞޫލްތަކަށް‬

‫ބަލާއިރު‬

‫އިމާމް‬

‫ބޭބޭފުޅުންގެ‬

‫ބަސް‬

‫ގަދަކަމަށް‬

‫ޙަޖަރާއި‬

‫ފެނެއެވެ‪.‬‬

‫އިމާމް‬

‫އަލްބާނީފަދަ‬

‫އެއީ‬

‫ތިރީގައިމިވާ‬

‫ސަބަބުތަކަށްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫‪ -1‬އަބޫ ހުރައިރާގެ ޙަދީޘް ސަނަދުގެ ގޮތުން ގަދަވުން‪.‬އެކަން އަބޫ‬ ‫އިސްޙާގުލް ޙުވައިނީ ލިޔުއްވާފައިވާ"ނަހްޔުއްޞުޙްބާ" އިންވެސް‬ ‫ސާބިތުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -2‬އަބޫހުރައިރާގެ ޙަދީޘްގައިވާގޮތާއި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް‬ ‫ނަބިއްޔާގެ ޢަމަލްފުޅު ދިމާވުން‪.‬މިހެންވުމުން މިޙަދީޘް ކުރިއަށް‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪90،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪86‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ނެރެން ލާޒިމުވާނެއެވެ‪ .‬އެއީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޢަމަލްފުޅާއި‬ ‫ބަސްފުޅު ދިމާވުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ބަހުގެ ގޮތުން ޖަމަލުގެ ފައިވަނީ އޭގެ ކުރީކޮޅުގައިކަމަށް ބުނެ‬ ‫ދަލީލުދައްކާނޭ ފައިރޫޒް އާބާދީފަދަ އިމާމް އައްޠަޙާވީފަދަ އަދި‬ ‫އިމާމް އިބްނު ޢުޘައިމީންފަދަ ބޮޑެތި އިމާމުން ތިބުން‪ .‬އިމާމް‬ ‫އާބާދީ‬

‫ފައިރޫޒް‬

‫ޖަމަލުގެ‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ހަމަކަށަވަރުން‬

‫ދެކަކޫވަނީ އޭގެ ކުރީގެ ދެ އަތުގައިއެވެ"‪ .‬އެހެންވެ އިމާމް‬ ‫އައްޠަޙާވީ ވިދާޅވެފައިވެއެވެ‪ ":‬ހަމަކަށަވަރުން ޖަމަލުގެ ދެކަކޫވަނީ‬ ‫އޭތީގެ‬

‫ދެއަތުގައިއެވެ‪.‬‬

‫އެފަދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ‬

‫އެކަމަކު‬

‫ޖަނަވާރުގެވެސް‬

‫އެންމެހައި‬ ‫އިންސާނުން‬

‫ޙަދީޘްފުޅުކުރެއްވީއެވެ‪:‬‬

‫ދެއަތުގައިވާ‬

‫ދެކަކޫޖައްސާގޮތަށް‬

‫ދެކަކޫފުރަތަމަ‬

‫ނުޖައްސާށެވެ‪.‬‬

‫ދެއަތްފުރަތަމަ‬

‫ޖައްސާށެވެ‪.‬‬

‫އެއާއި‬

‫"ތިޔަބައިމީހުން‬ ‫ތިޔަބައިމީހުންގެ‬ ‫އެހެނަސް‬

‫އެއަށްފަހުގައި‬

‫ދެކަކޫ‬ ‫ކަކޫ‬

‫ވަނީ‬

‫ޚިލާފެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޖަމަލުގެ‬ ‫ދެފައިގައިވާ‬ ‫އޭގައިނެތް‬ ‫ޖައްސާށެވެ‪.‬‬

‫އެއިރުން ޖަމަލުކަންތައް ކުރާގޮތާއި ޚިލާފްވާނެއެވެ")‪.(١‬‬ ‫‪ -4‬ވާއިލްގެ ޙަދީޘް ރިވާކުރުމުގައި ޝުރައިކުފަދަ ހަނދާން ބަލި މީހަކު‬ ‫އަބޫހުރައިރާގެ ޙަދީޘުގައި ނެތުން‪.‬‬

‫)‪ (١‬އައްޠަޙާވީ‪،‬ޝަރަޙް މަޢާނިލް އާޘާރް‪.150/1 ،‬‬ ‫‪87‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪ -5‬އަބޫހުރައިރާގެ ހަދީޘް ވަރުގަދަވުމަށް އިތުރު މަގުފެނިފައިވުން‪.‬‬ ‫ދެން‬

‫ބައެއް‬

‫ގެންނަވާ‬

‫ބޭފުޅުން‬

‫ޝުބުހާއަކީ‬

‫މުސްކުޅިނަމަ‬

‫އެންމެފުރަތަމަ ޖައްސާނީ އަތެވެ‪ .‬ޒުވާން އިރު ކަކުލެވެ‪ .‬މިހެންބުނުމެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ އެއްވެސް ދަލީލެއް ލިބެން ހުރިވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪.‬އެހެނީ އިބނު‬ ‫ޢުމަރުގެ ދަރިފުޅު އޭނާގެ ބައްޕަ ފުރަތަމަ އަތް ޖައްސާތީ އެއީ މުސްކުޅިފުޅު‬ ‫ވެގެންނޭ ދެންނެވުމުން ދެންނެވީ އެއީ މުސްކުޅިފުޅުވެގެން ކުރައްވާގޮތެއް‬ ‫ނޫންކަމަށެވެ‪ .‬އަދި އެއީ ސުންނަތަށް ތަބަޢަވުމުގެ ގޮތުން ކުރައްވާ ކަމެއް‬ ‫ކަމަށެވެ‪ .‬މިކަން ތަމާމުލް މިންނާގެ ‪ 200‬ވަނަ ޞަފްޙާގައި ޝައިޚް‬ ‫އަލްބާނީ ވަރަށް ތަފްޞީލްކޮށް ބަޔާންކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ‬

‫މަތީގައި‬

‫ބަޔާންކުރި‬

‫ދަލީލްތަކަށް‬

‫ބުރަވާ‬

‫އިރު‬

‫އެންމެ‬

‫ޞައްޙަބަސްކަމަށް ފެންނަނީ އެންމެ ފުރަތަމަ އަތް ޖައްސަން ބުނާމީހުންގެ‬ ‫ބަހެވެ‪.‬‬

‫ވުމާއިއެކު‬

‫ފުރަތަމަ‬

‫ދެއަތް‬

‫ޖެއްސުމަކީ‬

‫އެއީ‬

‫ސުންނަތުން‬

‫ސާބިތުވާގޮތްކަމަށް ބޮޑަށް ބުރަވުމަށް ދަލީލް ލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ތިރިވާއިރު ދެއަތް ހަށިގަނޑުގެ ދެފަރާތުން ފުޅާކޮށްގެން ތިރިވުން‬ ‫ސުންނަތުން ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬އެހެންވެ އެފަދައިން ކަންތައްކުރުމަށް‬

‫އިމާމް‬

‫އަލްބާނީ ފަދަ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬އަދި އެއަށް ވަރަށް ގިނަ‬ ‫ޞައްޙަ ދަލީލްވެސް ގެންނަވާފައިވެއެވެ‪ .‬އިތުރު ތަފްޞީލް ހޯއްދެވުމަށް‬ ‫ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬ ‫‪88‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މާތްވެގެންވާ‬

‫އުޚްތުންނޭވެ‪،‬‬

‫އަޚުންނާއި‬

‫މިގޮތަށް‬

‫މަރުވެފައިވާ‬

‫ސުންނަތްތައް ވަރަށް ގިނައެވެ‪ .‬ވީމާ އެފަދަ ސުންނަތް ދިރުވުމަށް ޢަޒުމް‬ ‫ކަނޑަ އަޅަމާތޯއެވެ؟‬

‫ސަޖިދައަށް އޮންނައިރު ނިތްކުރި ޖެއްސުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ބައެއް‬

‫ބޭފުޅުން‬

‫ވިދާޅުވާ‬

‫ގޮތުގައި‬

‫ސީދާ‬

‫ނިތްކުރި‬

‫ބިންމަތީ‬

‫ނުޖެއްސާނަމަ ނަމާދު ބާޠިލް ވާނެއެވެ‪ .‬އެހެނީ އެއީ ނަމާދުގެ ވާޖިބުތަކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި‬

‫ހިމެނޭ‬

‫ކަމަކަށް‬

‫ވާތީއެވެ‪.‬‬

‫މާނައަކީ‬

‫އެއްވެސް‬

‫ހުރަހެއް‬

‫އެޅިއްޖެނަމަވެސް ނަމާދު ކަމަކު ނުދާނެއެވެ‪ .‬މިއީ މުޅިން ރަނގަޅުވާހަކައެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް ސަޖިދައަކީ ނަމާދުގެ ރުކުނެކެވެ‪ .‬އަދި ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ ފަރާތުން އަމުރު އައިސްފައިވަނީ ހަތް‬ ‫ގުނަންމަތީ އޮތުމަށެވެ‪ .‬އެކަމަށް ބުޚާރީއާއި މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬ ‫ޙަދީޘުގައިވަނީ‪":‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ‪ "" :‬أﻣﺮت أن‬ ‫أﺳﺠﺪ ﻋﻠﻰ ﺳﺒﻌﺔ أﻋﻈﻢ؛ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﺒﮭﺔ واﻟﯿﺪﯾﻦ واﻟﺮﻛﺒﺘﯿﻦ وأﻃﺮاف‬ ‫اﻟﻘﺪﻣﯿﻦ‪ ...‬މާނައީ‪":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ‪:‬‬ ‫"ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ހަތް ގުނަންމަތީ ސަޖިދަ ކުރުމަށް އަމުރު ވެވިގެން‬

‫‪89‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ވެއެވެ‪ .‬އެއީ ނިތްކުރިއާއި‪ ،‬ދެއަތާއި‪ ،‬ދެކަކުލާއި‪،‬އަދި ދެފައިގެ އިނގިލިތަކުގެ‬ ‫ކޮޅެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ ކޮންމެ މީހަކުވެސް މަސައްކަތް ކުރަންވާނީ ހަތްގުނަންމަތީ‬ ‫އޮތުމަށެވެ‪.‬‬

‫އޭގެ‬

‫އަލްބާނީއާއި‬

‫ތެރޭގައި‬

‫އިމާމް‬

‫އިބްނި‬

‫ނިތްކުރި‬ ‫ބާޒާއި‬

‫ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އިމާމް‬

‫މިފަދައިން‬ ‫އިބްނި‬

‫އިމާމް‬

‫ޢުޘައިމީން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނަސް ވަކި ޚާއްޞަ އެއްޗެއްގެ މަތީގައި ނިތްކުރި ޖައްސަން‬ ‫އުޅެގެން‬

‫ނުވާނެކަމަށް‬

‫ބުނުއްވައެވެ‪.‬‬

‫އެއީ‬

‫އެކަމަކީ‬

‫ރާފިޟީންގެ‬

‫ކަމަކަށްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެހެން އެއްޗެއް ހުރަސްވުމަކީ ނަމާދު ބާޠިލްވާނޭ ކަމެއް ނޫންކަން‬ ‫ބަޔާންކުރައްވަމުން އަންހެނުން ފިރިހެނުން ތިބިނަމަ މޫނު ބުރުގާއަޅައިގެން‬ ‫ސަޖިދަކުރެވޭނެ ކަމަށް އިމާމް އިބްނި ބާޒް ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ)‪.(١‬‬

‫)‪ (١‬އިބްނިބާޒް‪ ،‬މަޖްމޫޢު ފަތާވާ‪.234/2 ،‬‬ ‫‪90‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސަޖިދައިގައި ޤުރުއާން ނުކިޔެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ސަޖިދާގައި އޮންނައިރު މީހާއެވަނީ ﷲއާއި އެންމެ ކުއްތަންވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އެކަން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާވަނީ ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރައްވަނީ‪":‬أﻗﺮب ﻣﺎ ﯾﻜﻮن اﻟﻌﺒﺪ ﻣﻦ رﺑﮫ وھﻮ‬ ‫ﺳﺎﺟﺪ‬

‫މާނައީ‪ ":‬އަޅާ އޭނާ ހެއްދެވި ފަރާތާއި އެންމެ ކުއްތަންވަނީ‬

‫)‪(١‬‬

‫ސަޖިދާގައި‬

‫އޮންނައިރުގައިއެވެ"‪.‬‬

‫އެހެންވެ‬

‫ގިނަގިނައިން‬

‫ސަޖިދާގައި‬

‫ދުޢާކުރަންވެސް މާތް ރަސޫލާވަނީ އަންގަވާފައިއެވެ އެއީ ޞަޙީޙް ސުނަން‬ ‫އަބީދާއޫދުގެ ‪875‬ވަނަ ޙަދީޘްގައިވާ ފަދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ސަޖިދާގައި‬

‫ސަޖިދާގައި‬

‫ޤުރުއާން‬

‫ދުޢާކުރާއިރު‬

‫ކިޔެވުމަކީ‬

‫ދަންނަންވާ‬

‫މަނާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ނުކުތާއަކީ‬ ‫ކަމެއްކަމެވެ‪.‬‬

‫އެހެންނަމަވެސް ޤުރުއާނުގައި ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާތައް ދުޢާކުރުމުގެ ނިޔަތުގައި‬ ‫ކިޔޭނެ‬

‫ކަމަށް‬

‫ލަޖުނަތުއް‬

‫ފަތުވާދެއްވާފައިވެއެވެ)‪.(٢‬އިމާމް‬

‫ދާއިމާއިން‬

‫އަލްބާނީއާއި އަދި އިމާމް އިބްނި ބާޒާއި‪ ،‬އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީންވެސް‬ ‫އެފަދައިން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ‬ ‫އާޔަތެއްވެސް‬

‫ސަޖިދައިގައި‬ ‫ޤުރުއާނުން‬

‫ޤުރުއާން‬

‫ކިޔެވުމުގެ‬

‫ނުކިޔެވޭނެކަން‬

‫ނިޔަތުގައި‬

‫މިހާރު‬

‫އެންމެ‬

‫ސާބިތުވީއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬އިރުވާއުލް ޣަލީލް‪456 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬ލަޖްނަތުއްދާއިމާ ފަތާވާ‪.441/6 ،‬‬ ‫‪91‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދުޢާއެއް‬

‫އެހެންނަމަވެސް‬

‫ކޮށްލުމުގެ‬

‫ގޮތުން‬

‫ދުޢާހިމެނޭ‬

‫އާޔަތްތައް‬

‫ކިޔިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ސަޖިދާގައި ކިޔޭނީ ކޮންކަހަލަ ދުޢާއެއް!‬ ‫ސަޖިދާގައި ސާބިތުވެފައިވާ ބައެއްދުޢާތަކުގެ ތެރޭގައި‪:‬ﺳﺒﻮح ﻗﺪوس‬ ‫)‪(١‬‬

‫رب اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ واﻟﺮوح‬

‫އާއި‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎن رﺑﻲ اﻷﻋﻠﻰ وﺑﺤﻤﺪه އާއި‬

‫ﺳﺒﺤﺎن ذي اﻟﺠﺒﺮوت واﻟﻤﻠﻜﻮت واﻟﻜﺒﺮﯾﺎء واﻟﻌﻈﻤﺔ އާއި اﻟﻠﮭﻢ ﻟﻚ‬ ‫وأﻧﺖ رﺑﻲ‪ ،‬ﺳﺠﺪ وﺟﮭﻲ‬

‫ﺳﺠﺪت ‪ ،‬وﺑﻚ آﻣﻨﺖ ‪ ،‬وﻟﻚ أﺳﻠﻤﺖ‪،‬‬

‫ﻟﻠﺬي ﺧﻠﻘﮫ وﺻﻮره‪ ،‬ﻓﺄﺣﺴﻦ ﺻﻮره‪ ،‬وﺷﻖ ﺳﻤﻌﮫ وﺑﺼﺮه‪،‬‬

‫ﻓﺘﺒﺎرك‬

‫اﷲ أﺣﺴﻦ اﻟﺨﺎﻟﻘﯿﻦ‪.‬‬ ‫އަދިވެސް‬

‫އިތުރު‬

‫ދުޢާތައް‬

‫ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ކިޔުމަށް‬

‫އޭގެތެރޭގައި"اﻟﻠﮭﻢ إﻧﻲ أﻋﻮذ ﺑﺮﺿﺎك ﻣﻦ ﺳﺨﻄﻚ ‪ ،‬وﺑﻤﻌﺎﻓﺎﺗﻚ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﻘﻮﺑﺘﻚ وأﻋﻮذ ﺑﻚ ﻣﻨﻚ ﻻ أﺣﺼﻲ ﺛﻨﺎء ﻋﻠﯿﻚ أﻧﺖ ﻛﻤﺎ أﺛﻨﯿﺖ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻧﻔﺴﻚ" ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އިތުރު‬

‫ތަފްޞީލް‬

‫ހޯދުމަށްޓަކައި‬

‫ޝައިޚް‬

‫އަލްބަނީގެ‬

‫ސިފަތު‬

‫ޞަލާތުއްނަބީގެ ‪146‬ވަނަ ޞަފްޙާ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީ ދާއޫދު‪872 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪92‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސަޖިދައިގައި އޮންނަންވާ ގޮތް‪.‬‬ ‫ސަޖިދާގައި‬

‫އޮންނަންވާނީ‬

‫ގުނަންމަތީގައިކަމަށް‬

‫ހަތް‬

‫ބުޚާރީއާއި‬

‫މުސްލމުގެ ޞައްޙަ ޙަދީޘްތަކުން ސާބިތުވެފައިވާ ކަމަށް މިފޮތުގެ ‪88‬ވަނަ‬ ‫ޞަފްޙާގައި‬

‫ދެން‬

‫ބަޔާންކޮށްފައިވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އެގުނަންތައް‬

‫ޖައްސަންވާގޮތް‬

‫ދެނެގަތުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ކުރިމަތީގައިވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މަންމަ‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢާއިޝާ ރިވާކުރައްވާފައިވާ މިރިވާޔަތެވެ‪.‬‬

‫މިރިވާޔަތް‬

‫ނެރުއްވަނީ އިމާމް މުސްލމެވެ‪ .‬އޭގައިވަނީ"ﻓﻘﺪت رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﻟﯿﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﻔﺮاش ‪ ،‬ﻓﺎﻟﺘﻤﺴﺘﮫ ﻓﻮﻗﻌﺖ ﯾﺪي ﻋﻠﻰ ﺑﻄﻦ ﻗﺪﻣﯿﮫ‬ ‫وھﻮ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺠﺪ ‪ ،‬وھﻤﺎ ﻣﻨﺼﻮﺑﺘﺎن" މާނައަކީ‪":‬އެއްރެއަކު ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ދާންކޮޅުގައި ނެތިގެން ތިމަންކަމަނާ ހޯދަމުން‬ ‫ދަނިކޮށް‬

‫ތިމަންކަމަނާގެ‬

‫ދަށްފުށުގައިއެވެ‪.‬‬

‫އެއިރު‬

‫ޖެހުނީ‬

‫އެންއަތް‬

‫ދެފައިންޕުޅުހުންނެވީ‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫އިނގިލިތައްމަތީ‬

‫ދެފައިގެ‬ ‫ކޮޅަށް‬

‫ޖައްސަވާފައެވެ‪ .‬އަދި އެކަލޭގެފާނު އޮންނެވީ މިސްކިތު ގައިއެވެ"‪ .‬އިމާމް‬ ‫ނަސާއީ ޞައްޙަ ސަނަދުން ނެރުއްވާފައިވާ ޙަދީޘްގައިވަނީ‪ :‬ﻓﻮﻗﻌﺖ ﯾﺪي‬ ‫)‪(١‬‬

‫ﻋﻠﻰ أﺧﻤﺺ ﻗﺪﻣﯿﮫ ﻓﺈذا ھﻮ ﺳﺎﺟﺪ‬

‫މާނައީ‪:‬އެކަލޭގެ ފާނު ސަޖިދައިގައި‬

‫އޮންނަވަނިކޮށް ތިމަންކަމަނާގެ އަތްޖެހުނީ)އެއްއަތް( އެކަލޭގެފާނުގެ ދެފައިގެ‬ ‫އިނގިލިތައްކައިރީ ދަށްފުށުގައިއެވެ"‪ .‬އިބްނި ޚުޒައިމާ ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން ނަސާއީ ‪5534‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪93‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ޙަދީޘްގައިވަނީ‪":‬أن اﻟﺮﺳﻮل ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﻛﺎن ﯾﺮص ﻗﺪﻣﯿﮫ)‪"(١‬‬ ‫މާނައީ‪:‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ)ސަޖިދާގައި( ދެފައިންޕުޅު އެއްކޮށް‬ ‫ގާތްކޮށް ބަހައްޓަވައެވެ"‪.‬‬ ‫މިޙަދީޘްތަކާއި އިތުރު ޙަދީޘްތަކަށް ބުރަވެ ޢިލްމުވެރީންގެ ތެރެއިން‬ ‫ބައެއް ބޭކަލުން ވިދާޅުވަނީ ސަޖިދާގައި އޮންނަވާއިރު ދެފައި ގާތްކޮށްފައި‬ ‫ބަހައްޓަން ޖެހޭނެކަމަށެވެ‪ .‬އެހެނީ މިދެ ޙަދީޘުންވެސް އެކަން އެނގެން‬ ‫ވާތީއެވެ‪ .‬އަދި މިކަމުގައި އިތުރު ޙަދީޘްތައްވެސް އައިސްފައިވާތީއެވެ‪ .‬މިހެން‬ ‫ބުނާ ޢިލްމުވެރީންގެ ތެރޭގައި އިމާމް އަލްބާނީއާއި އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީން‬ ‫ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ)‪.(٢‬‬ ‫ވީމާ މިހައި ސާފުކޮށް އައިސްފައިވާ އިރުގައިވެސް ބައެއްމީހުން މިއީ‬ ‫ސުންނަތެއް ނޫންކަމަށް ބުނެ އެބައިމީހުންގެ ހަންފަތުރަނީ ކީއްވެކަމެއް‬ ‫ނޭނގެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްޙާކިމް‪ ،‬މުސްތަދުރަކު‪ 228/1 ،‬އަދި އިމާމް ބުޚާރީއާއި މުސްލިމްގެ‬ ‫ޝަރުޠުމަތިން‬

‫ޞައްޙަކަމަށް‬

‫އެއްބަސްވެވަޑައިގަންނަވައެވެ‪.‬‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ޒަހަބީއެއަށް‬

‫)‪ (٢‬އިބްނުޢުޘައިމީން‪ ،‬ޝަރަޙުލް މުމްތިޢު ޢަލާ ޒާދުލް މުސްތަޤްނަޢު‪.170/3 ،‬‬ ‫‪94‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އޮންނައިރު‬

‫ސަޖިދާގައި‬

‫ފިރިހެނުންނެކޭ‬

‫އަންހެނުންވެސް‬

‫އެއްފަދައިން‬

‫ފަލަމަސްގަނޑާއި ބަނޑު ދުރުކުރަންވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއާއި ޚިލާފަށް ސަޖިދައިގައި އޮންނައިރު ޖައްސަންޖެހޭ ދެއަތް‬ ‫ބާއްވަންވާނީ ފުޅާކޮށް ދުރުކޮށްފައިއެވެ‪ .‬ބިންމަތީ ބޭއްވުން ވަނީ މާތް‬ ‫ރަސޫލާ‬

‫ނަހީކުރައްވާފައިއެވެ)‪.(١‬‬

‫ކަކޫވެސް‬

‫އަދި‬

‫ދުރުކޮށްފައިއެވެ‪ .‬އެކަން އިމާމް ބުޚާރީއާއި‬

‫)‪(٢‬‬

‫ބަހައްޓަންޖެހެނީ‬

‫މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ޙަދީޘުން ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬ވީމާ ސަޖިދައިގައި އޮންނައިރު ސުންނަތް ވެގެންވަނީ‬ ‫ދެފައިތިލަ ގާތްކޮށް‪ ،‬ދެ ކަކުލާއި އަތް ދުރުކޮށްފައި ބެހެއްޓުމެވެ‪.‬‬ ‫ހަމައެފަދައިން‬

‫ބަނޑާއި‬

‫ކަކުލާއިވެސް‬

‫ދުރުކުރަން‬

‫ސުންނަތުން‬

‫ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެންވެ އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވަނީ‪":‬އަންހެނުންވެސް‬ ‫ނަމާދުކުރާއިރު‬

‫ބަނޑާއި ކަކޫ އަދި ފަލަމަސްގަނޑު ބަހައްޓަންޖެހޭނީ‬

‫ދުރުގައިއެވެ"‪ .‬އެއްގޮތަކަށްވެސް ގާތްކޮށް ބެހެއްޓުމަށް ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އެއްމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ނަމާދުގައި ފިރިހެނުންނަށް ގޮތެއް‬ ‫އަންހެނުންނަށް ވަކި ގޮތެއް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުން ސާބިތުވެފައި ނެތުމެވެ‪ .‬އަދި އެއްވެސް ޞަޙާބީއެއްގެފަރާތުންވެސް‬ ‫)‪(١‬‬

‫ބުޚާރީގެ ބަންގިފޮތުގެ ‪822‬ވަނަ ޙަދީޘް‪ .‬އަދި މުސްލިމްގެ ނަމާދު ފޮތުގެ‬

‫‪493‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪(٢‬‬

‫ބުޚާރީގެ ނަމާދުފޮތުގެ ‪390‬ވަނަ ޙަދީޘް‪ .‬އަދި މުސްލިމްގެ ނަމާދު ފޮތުގެ‬

‫‪495‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪95‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ސާބިތެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ޞައްޙަ ސަނަދުން އިބްނި އަބީ ޝައިބާ އިބްރާހީމް‬ ‫އައްނަޚަޢީގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫ނަގުލުކޮށްފައިވެއެވެ‪":‬‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫އަންހެންމީހާ‬

‫ފިރިހެންމީހާޔާއި އެއްގޮތަށް ކަންތައްކުރާ ހުށިކަމެވެ"‪.‬‬ ‫މީގެއިން އިސްތިސްނާ ކުރެވޭނީ ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދުގައި މީހުން އަތް‬ ‫ގާތްކޮށްފައި‬

‫ބަހައްޓާ‬

‫ބެހެއްޓުމެވެ‪.‬‬

‫އެއީ‬

‫މީސްތަކުންނަށް‬

‫އުނދަގޫވެ‬

‫ގޯނާވެދާނެތީކަމަށް އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީން ޝަރަޙުލް މުމްތިޢު ގައި‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ދެސަޖިދަ ދެމެދު އިނުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އިމާމް‬

‫އަބޫދާއޫދާއި‬

‫އިމާމް‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ބައިހަޤީ‬

‫ޙަދީޘްގައިވެއެވެ‪":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ ދެސަޖިދަ ދެމެދު‬ ‫ކޮންމެ‬

‫ގުނަވަނެއް‬

‫އިންނަވައެވެ"‪.‬‬

‫އަދި‬

‫އޭގެ‬ ‫ޙާކިމް‬

‫އަސްލަށް‬ ‫ޞައްޙަކޮށް‬

‫ރުޖޫޢަވެއްޖައުމަށް‬ ‫ޒަހަބީ‬

‫މުވާފަޤާ‬

‫ދާންދެން‬ ‫ވެފައިވާ‬

‫ޙަދީޘެއްގައިވެއެވެ‪ ":‬އެގޮތަށް ތިޔަބައިމީހުން ކަންތައް ނުކުރާނަމަ ނަމާދު‬ ‫ފުރިހަމަ ނުވާނެއެވެ"‪ .‬އަދި އިމާމް ބުޚާރީއާއި މުސްލިމްވެސް މިކަމަށް‬ ‫ޙަދީޘް ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމަށް އިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔިމް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ޞަޙާބީންގެ‬ ‫ދައުރު ދިއުމުން މީސްތަކުން މިސުންނަތް ދޫކޮށްފިއެވެ‪."...‬‬ ‫‪96‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިމާމް އަލްބާނީ ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ދެސަޖިދަ ދެމެދު ހަމަޖެހިގެން‬ ‫އިނުމަކީ‬

‫ވާޖިބެއްކަމަށެވެ‬

‫ބައެއްފަހަރަށް‬

‫ދެފައިގެ‬

‫އަދި‬

‫ސަލާމާއި‬

‫އިނގިލިތައް‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ވިއްދައިގެން‬

‫ރަސޫލާ‬

‫އުޑުމައިމަތީގައި‬

‫)‪(١‬‬

‫އިންނެވިކަމަށްވެސް ސާބިތުވެގެންވެއެވެ)‪.(٢‬‬

‫ދެސަޖިދަ ދެމެދުގައި ކިޔާ ދުޢާތައް‪:‬‬ ‫ދެސަޖިދަ ދެމެދުގައި ކިޔުމަށްޓަކައި އެތައް ދުޢާތަކެއް ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި‬ ‫އަންނަނިވި ދުޢާތައް ހިމެނެއެވެ)‪.(٣‬‬ ‫‪ -١‬اﻟﻠﮭﻢ اﻏﻔﺮ ﻟﻲ ‪ ،‬وارﺣﻤﻨﻲ ‪ ،‬واﺟﺒﺮﻧﻲ ‪ ،‬وارﻓﻌﻨﻲ ‪ ،‬وﻋﺎﻓﻨﻲ‬ ‫وارزﻗﻨﻲ"‪.‬‬ ‫‪ -2‬رب اﻏﻔﺮ ﻟﻲ ‪ ،‬رب اﻏﻔﺮ ﻟﻲ‪.‬‬ ‫‪ -3‬رب اﻏﻔﺮ ﻟﻲ اﻏﻔﺮﻟﻲ‪.‬‬ ‫މިދުޢާތަކަކީ ޞައްޙަ ސަނަދުން ވާރިދުވެފައިވާ ދުޢާތަކެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އެއަށް ޢަރަބިން ކިޔަނީ "އިޤްޢާ" އެވެ‪.‬‬

‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬އަލްއިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪128 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ‪153 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪97‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދެވަނަ ރަކުޢަތަށް ތެދުވާއިރު އަތްމައްޗަށް ބުރަވެގެން ތެދުވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫މިމައްސަލައަކީ‬

‫އިޚްތިލާފް‬

‫އޮތް‬

‫މައްސަލައަކަށްވާތީ‬

‫މީގައި‬

‫އައިސްފައިވާ ބަސްތައް ގެނެސް އޭގެ ދަލީލްތައްވެސް ބަޔާން ކޮށްލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ގިނަޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވަނީ ފުރަތަމަ އަތް ނަގާފައި ދެން ކަކޫ‬ ‫ހިއްލައިލުމަށެވެ‪.‬‬

‫އަނެއްބައި‬

‫ޢިލްމުވެރިން‬

‫ވިދާޅުވަނީ‬

‫ފުރަތަމަ‬

‫ކަކޫ‬

‫ހިއްލާފައި އަތަށް ބާރުލާފައި ތެދުވުމަށެވެ‪ .‬މީގައި ޙައްޤުބަހަކަށް ފެންނަނީ‬ ‫ދެވަނަ ބަހެވެ‪ .‬އެއީ ތިރީގައިމިވާ ދަލީލްތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪.‬‬ ‫‪-1‬‬

‫މާލިކް ބުން އަލް ޙުވައިރިޘްގެ ހަދީޘް‪ .‬ﷲރުއްސުންލެއްވި މާލިކް ބުން‬

‫އަލް ޙުވައިރިޘް މީސްތަކުންނަށް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ‬ ‫ނަމާދު ކުރައްވަނިކޮށް ދުށްގޮތް ގެނެސްދެއްވާފައިވެއެވެ‪ :‬އޭގައިވަނީ‪...":‬ﻓﺈذا‬ ‫رﻓﻊ رأﺳﮫ ﻣﻦ اﻟﺴﺠﺪة اﻟﺜﺎﻧﯿﺔ ﻓﻲ أول اﻟﺮﻛﻌﺔ اﺳﺘﻮى ﻗﺎﻋﺪا ﺛﻢ ﻗﺎم‬ ‫ﻓﺎﻋﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ اﻷرض )‪"(١‬މާނައީ‪":‬ފުރަތަމަ ރަކުޢަތުގެ ދެވަނަ ސަޖިދައިން‬ ‫ބޯއުފުއްލަވާފައި ހަމަޖެހިވަޑައިގެން އިށިންދެ ވަޑައިގަތެވެ‪ ،‬ދެން ބިމުގައި‬ ‫އަތްވިއްދާ ބިންމައްޗަށް ބާރުއަޅުއްވާ ތެދުވެ ވަޑައިގަތެވެ"‪ .‬އިމާމް ބުޚާރީއާއި‬ ‫ޝާފިޢީ ރިވާކުރެއްވި މިޙަދީޘަކީ މިމައްސަލާގައިވާ ސީދާ ނައްޞެއްކަމަށް‬ ‫އިމާމް‬

‫އަލްބާނީ‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬

‫ހަމައެފަދައިން‬

‫އިމާމް‬

‫ޝާފިޢީވެސް‬

‫ވިދާޅުވެއެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙުއްސުނަން އައްނަސާއީ‪1153 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪98‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިމާމް‬

‫ބައިހަޤީވިދާޅުވިއެވެ‪":‬‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫އިބްނު‬

‫ޢުމަރު‬

‫އަތްމައްޗަށް ބުރަވެ ތެދުވެ ވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށް ރިވާކުރެވިފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމައެފަދައިން އިމާމް ޙަޞަނުލް ބަޞަރީއާއި އެތަކެއް ތާބިޢީންނެއް ބަޔާން‬ ‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ")‪.(١‬‬ ‫މީގެއިން ކިތެއްމެ ރީއްޗަށްވެސް ދެވަނަ ރަކުޢަތަށް ތެދުވާނެގޮތް‬ ‫ސާފުކޮށް އެނގެން އެބައޮތެވެ‪ .‬ވީމާ ސުންނަތުން ސާބިތުވަނީ ފުރަތަމަ ކަކޫ‬ ‫އުފުލައި އަތްމައްޗަށް ބުރަވެ ތެދުވުންކަން ސާބިތުވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫‪-2‬‬

‫އަލް އަޒްރަޤް ބިން ޤައިސްގެ ޙަދީޘް‪ .‬އޭގައިވަނީ‪":‬رأﯾﺖ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬

‫ﯾﻌﺠﻦ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة‪ :‬ﯾﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﯾﺪﯾﮫ إذا ﻗﺎم ﻓﻘﻠﺖ ﻟﮫ ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬رأﯾﺖ رﺳﻮل اﷲ‬ ‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﯾﻔﻌﻠﮫ‬ ‫ގޮށްމުށްކަވާފައި‬

‫އަތް‬

‫)‪(٢‬‬

‫މާނައަކީ‪":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި އިބްނި ޢުމަރު‬

‫ޖައްސައިގެން‬

‫ތެދުވެ‬

‫ވަޑައިގަންނަވަނި‬

‫ކޮށް‬

‫ތިމަންދުށީމެވެ‪ .‬އަދި ސުވާލުކުރުމުން ދެންނެވީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫މާތް ރަސޫލާ އެފަދައިން ކަންތައް ކުރައްވަނިކޮށް ތިމަން ދުށީމެވެ"‪.‬‬ ‫މިއީވެސް ޝައްކެއްނެތްގޮތުގައި މިމައްސަލައަށްވާ ނައްޞެކެވެ‪ .‬އެހެނީ‬ ‫މީގެއިން ކިތެންމެ ރަނަގަޅަށްވެސް އެންމެ ފަހުން އުފުލަނީ އަތްކަން‬ ‫ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬އެހެންވެއްޖެނަމަ އޭގެ ކުރިން ދެކަކޫ އުފުލަންޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިސިފައަކީ ޖަނަވާރުންނާއި އިންސާނުންނާއި ޚިލާފްވުމަށް އައިސްފައިވާ‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬މިޙަދީޘް ހުއްޖަތަކަށް ފުދޭނެކަމަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ތަމާމުލް މިންނާ‪196 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪99‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އަމުރާއިވެސް އެންމެ ގުޅޭ ސިފައެވެ‪ .‬އެހެނީ ޖަނަވާރު ތެދުވާނީ އޭތީގެ‬ ‫ކަކުލަށް‬

‫ބާރުލައިގެންނެވެ‪.‬‬

‫އެހެންވެ‬

‫ސަލާމާއި‬

‫އިންސާނުންނަށް‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އެވަނީ އަތަށް ބާރުލައި ތެދުވުމަށް އަންގަވާފައިއެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ ބައެއް ޢިލްމުވެރީން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާ‬ ‫އެގޮތަށް ތެދުވެ ވަޑައިގެންނެވީ މުސްކުޅިފުޅުވެގެންނޭ ބުންޏަސް އެއީ ޤަބޫލު‬ ‫ކުރެވޭ‬

‫ޙުއްޖަތަކަށް‬

‫ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އެހެނީ‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬

‫ޒުވާންދުވަސް‬

‫ވަރުގައި އެނޫންގޮތަކަށް ތެދުވި ކަމަކަށް އެނގެން ނެތުމާއި އެކީގައިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެއީ ހަމައެކަނި ސިކުނޑިން އެއްވެސް ދަލީލަކަށް ބިނާނުކޮށް ބުނެފައިވާ‬ ‫ބަހަކަށް ވާތީވެސް މެއެވެ‪.‬އަދި ކިއެއްތޯއެވެ! އިބްނިޢުމަރު އަތްޖައްސާފައި‬ ‫ތެދުވެވަޑައިގަންނަވާތީ‬ ‫ސުވާލުކުރުމުން‬

‫އެއީ މުސްކުޅިފުޅުވެގެން ތެދުވާ ގޮތެއްތޯ ދަރިފުޅާއި‬

‫ވިދާޅުވީ"ނޫނެކެވެ‪،‬‬

‫ރަސޫލާއަށް‬

‫ތަބަޢަވުމުގެ‬

‫ގޮތުން‬

‫ކަމުގައިއެވެ")‪.(١‬‬ ‫އަތްޖައްސައިގެން‬ ‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬‬

‫ތެދުވުމާއި‬ ‫މިހެންވުމާއިއެކު‬

‫ބެހޭގޮތުން‬ ‫ނަމާދުގައި‬

‫އިމާމް‬

‫ޝާފިޢީ‬

‫ސަޖިދައިން‬

‫ނުވަތަ‬

‫އިށީނުމަކުން ތެދުވާކޮންމެ މީހަކަށް ސުންނަތަށް ތަބަޢަވުމުގެ ގޮތުން އަތް‬ ‫ޖައްސައިގެން ތެދުވުމަށް ތިމަންމެން އަމުރުކުރާނަމެވެ")‪.(٢‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ތަމާމުލް މިންނާ‪200 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އައްޝާފިޢީ‪ ،‬އަލްއުއްމު‪.101/1 ،‬‬ ‫‪100‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެބަހުން ދޭހަވަނީ ކަކޫ ޖައްސައިގެން ތެދުވުމުން މަނާކުރާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ ސަދަޖިދައިން ތެދުވާއިރު އަތް ޖައްސައިގެން އަތްމައްޗަށް‬ ‫ބުރަވެގެން ތެދުވުމަށް ސާބިތުވީއެވެ‪.‬‬

‫ތެދުވާއިރު ގޮށްމުށް ކަވާފައި ތެދުވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އިސްވެގޮސްފައިވާ‬

‫ރިވާޔަތްތަކުން‬

‫ގޮށްމުށް‬

‫މޮއްގަނޑު‬

‫ކަވާފައި‬

‫ޖައްސައިގެން ތެދުވުމަކީ އެއީ ސުންނަތް ކަން ސާބިތުވެދާނެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އަލްއަޒްރަޤް ބިން ޤައިސްގެ ޙަދީޘްގެ ދަށުންނެވެ‪ .‬އޭގައި ވާގޮތަކީ ީ‪"::‬رأﯾﺖ‬ ‫اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﯾﻌﺠﻦ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة‪ :‬ﯾﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﯾﺪﯾﮫ إذا ﻗﺎم ﻓﻘﻠﺖ ﻟﮫ ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬رأﯾﺖ‬ ‫رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﯾﻔﻌﻠﮫ‬ ‫އިބްނި‬

‫ޢުމަރު‬

‫ގޮށްމުށްކަވާފައި‬

‫)‪(١‬‬

‫މާނައަކީ‪":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫މޮއްގަނޑު‬

‫ޖައްސައިގެން‬

‫ތެދުވެ‬

‫ވަޑައިގަންނަވަނި ކޮށް ތިމަންދުށީމެވެ‪ .‬އަދި ސުވާލުކުރުމުން ދެންނެވީ‬ ‫ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ އެފަދައިން ކަންތައް ކުރައްވަނިކޮށް‬ ‫ތިމަން ދުށީމެވެ"‪.‬‬ ‫އަދި‬

‫އެއީ‬

‫ހަމަކަށަވަރުންވެސް‬

‫މުސްކުޅިވެގެން‬

‫ނޫންކަންވެސް‬

‫އެނގެއެވެ‪ .‬އެއީ ޚުދު އިބްނި ޢުމަރުގެ ދަރިފުޅު އެފަދައިން ބުނެފައިވާތީއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ތަމާމުލް މިންނާ‪196 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪101‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އަދި އެއީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ ސުންނަތަށް ތަބަޢަވުމުގެ‬ ‫ގޮތުން ކަންވެސް ބަޔާން ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ގޮށްމުށް ކަވާފައި އެއަށް ފަހު އަތްމައްޗަށް ބުރަވެ ތެދުވާ ވާހަކަ‬ ‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬

‫އޮތުމުން‬

‫ތެދުވެވަޑައިގެނެވި‬

‫ކަމަށް‬

‫ގޮށްމުށް‬ ‫ދަލީލް‬

‫ކަވާފައި‬

‫ނުލިބެއެވެ‪.‬‬

‫މުށް‬ ‫ވީމާ‬

‫ހުޅުވާލައްވާ‬ ‫އަތްޖެއްސުމާއި‬

‫ގޮށްމުށްކަވާފައި އަތްޖައްސައިގެން ތެދުވުމުގެ ފަރަގެއްނެތެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދައިން ޢަމަލް ކުރައްވާ ޢިލްމުވެރީންގެ ތެރޭގައި އިމާމް އަލްބާނީ‬ ‫ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ‪ .‬އިތުރު ތަފްޞީލް ހޯއްދެވުމަށް އިމާމް އަލްބާނީގެ‬ ‫ޞިފަތު‬

‫ޞަލާތުއް‬

‫ނަބީ‬

‫ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ތަމާމުލް‬

‫މިންނާވެސް‬

‫ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫ފުރަތަމަ އައްތަޙިއްޔާތުގައި ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތް ކިޔުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ އައްތަޙިއްޔާތުގައި ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތް ކިޔި‬ ‫ދާނެއެވެ‪ .‬އެކަން އަޅުގަނޑުމެންގެ މަންމަ ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢާއިޝާ ބިންތް‬ ‫ޞިއްދީޤާ ގެ ފަރާތުން ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އެކަމަނާ އެކަން ބަޔާން‬ ‫ކުރައްވާފައިވަނީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ނަބިއްޔާ ނަމާދުކުރައްވަނި‬ ‫ކޮށް ދެކެވަޑައިގެންނެވި ގޮތް ސިފަކުރައްވަމުންނެވެ‪ .‬އެޙަދީޘަކީ އިމާމް‬ ‫މުސްލިމުގެ ޞަޙީޙުގައިވާ ޙަދީޘެކެވެ‪ .‬އޭގެ އިތުރު ތަފްޞީލް ހޯއްދެވުމަށް‬ ‫‪102‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪2‬ވަނަ މުޖައްލަދުގެ ‪170‬ވަނަ ޞަފްޙާ ބައްލަވާށެވެ‪ .‬އަދި އިމާމް އަލްބާނީގެ‬ ‫ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީވެސް ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬ ‫އިމާމް‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬އައްތަޙިއްޔާތު‬

‫ޝާފިޢީ‬

‫ފުރަތަމަފަހަރަށް‬

‫ވިޔަސް އަދި ފަހުންވިޔަސް ހަމަ ކިޔަންޖެހޭނީ އެކައްޗެކެވެ‪ .‬އައްތަޙިއްޔާތުގެ‬ ‫ތިމަންނަ‬

‫މާނަކުރާ‬

‫އައްތަޙިއްޔާތާއި‬

‫ގޮތަކީ‬

‫ސަލާމާއި‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށް ޞަލަވާތް ކިޔުމވެ‪ .‬އެއީ އެދޭތި އެކުވެގެންނޫނީ‬ ‫ފުރިހަމަ ނުވާނެ ދެއެއްޗެކެވެ")‪.(١‬‬ ‫ހަމައެފަދައިން‬

‫ޞަލަވާތްކިޔޭނެކަމަށް‬

‫އިމާމް‬

‫ބިން‬

‫ބާޒުވެސް‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ އިތުރު ތަފްޞީލް ހޯއްދެވުމަށް އިބްނި ބާޒްގެ‬ ‫ނަމާދުފޮތް ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬ ‫މީހާ ޢިލްމީ ރޮގުން ކިތަންމެ މައްޗަށް ދިއަޔަސް އިންސާނީ ސިފަ‬ ‫ނެތިގެން‬

‫ނުދާނެތީ‬

‫އެކަމަށް‬

‫އިމާމް‬

‫އިބްނުލް‬

‫ޤައްޔިމް‬

‫އިންކާރު‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ޞައްޙަ ޙަދީޘެއް ހަމަ ފެނުމާއި އެކު‬ ‫އެންމެނަށްވެސް ވާޖިބުވާނީ އެއަށް ޢަމަލްކުރުމެވެ‪ .‬މީހާގެ މޮޅު ދެރަ ކިޔައި‬ ‫އެރައްދުކުރުމެއް‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫އެގޮތުން‬

‫މިސުންނަތް‬

‫ސާބިތުވެއްޖެ‬

‫ކޮންމެ‬

‫މީހަކަށް މިއާއި އެއްގޮތަށް ޢަމަލް ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އައްޝާފިޢީ‪ ،‬އަލްއުއްމު‪.102/1 ،‬‬ ‫‪103‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔުމަށް ސުންނަތުން ސާބިތުވާގޮތް‪.‬‬ ‫އައްތަޙިއްޔާތު ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ކިޔަސް ދެވަނަ ފަހަރަށް ކިޔަސް‬ ‫ވާރިދުވެފައިވަނީ އެއްދުޢާއެކެވެ‪ .‬އެއީ ޢަބްދުﷲ ބިން މަސްޢޫދުގެ ފަރާތުން‬ ‫އައިސްފައިވާ ރިވާޔަތުގައިވާގޮތާއި ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢުމަރުގެފާނުގެ ފަރާތުން‬ ‫އައިސްފައިވާ‬

‫ގޮތާއި‬

‫އަދިވެސް‬

‫އިތުރު‬

‫އެހެން‬

‫މަގުން‬

‫އައިސްފައިވާ‬

‫ގޮތްތަކެވެ‪ .‬އެހެނަސް ޖުމްލަގޮތެއްގައި އެންމެންވެސް ރިވާކުރައްވފައިވަނީ‬ ‫ހަމަ އެއްގޮތަށެވެ‪ .‬ތިރީގައި މިބަޔާންކުރާގޮތަށެވެ‪ ":‬اﻟﺘﺤﯿﺎت ﷲ واﻟﺼﻠﻮات‬ ‫واﻟﻄﯿﺒﺎت اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻚ أﯾﮭﺎ اﻟﻨﺒﻲ ورﺣﻤﺔ اﷲ وﺑﺮﻛﺎﺗﮫ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻨﺎ‬ ‫وﻋﻠﻰ ﻋﺒﺎد اﷲ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ أﺷﮭﺪ أن ﻻ إﻟﮫ إﻻ اﷲ واﺷﮭﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا‬ ‫ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻟﮫ" މިއީ އިމާމް ބުޚާރީއާއި އިމާމް މުސްލިމް އިއްތިފާޤުވެފައިވާ‬ ‫ޙަދީޘުގައިވާ ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ދަންނަންވާ ނުކުތާއަކީ ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް‬ ‫ރަސޫލާ މިދުނިޔެ ދޫކުރައްވާ ވަޑައިގެންނެވުމުން މިސީޣާއަށް މާތްވެގެންވާ‬ ‫ޞަޙާބީން ބަދަލުގެންނެވި ކަމެވެ‪ .‬އެއީ އެފަދައިން އެބޭފުޅުންނަށް ﷲގެ‬ ‫ރަސޫލާގެ ފަރާތުން ތަޢުލީމު ލިބިގެންނެވެ‪ .‬އެހެން ނޫންނަމަ ދީނުގެ‬ ‫ކުޑަކުޑަމިންވަރެއްވެސް އެބައިމީހުންގެ ހަވާނަފްސާއި އެއްގޮތަކަށް ބަދަލެއް‬ ‫ނުކުރައްވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫މަސްޢޫދުފަދަ‬

‫ބައެއްޞަޙާބީން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬ﷲގެ ރަސޫލާ ދުނިޔޭގައި ހުންނެވި އިރު‬ ‫‪104‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ތިމަން މެން ކިއީ اﻟﺘﺤﯿﺎت ﷲ واﻟﺼﻠﻮات واﻟﻄﯿﺒﺎت اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻚ أﯾﮭﺎ‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ورﺣﻤﺔ اﷲ وﺑﺮﻛﺎﺗﮫ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻨﺎ وﻋﻠﻰ ﻋﺒﺎد اﷲ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ‬ ‫أﺷﮭﺪ أن ﻻ إﻟﮫ إﻻ اﷲ واﺷﮭﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻟﮫ‬ ‫މިފަދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫ވަޑައިގެންނެވުމުން‬

‫އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ތިމަންމެން‬

‫އެކަލޭގެފާނު‬ ‫މިފަދައިން‬

‫މިދުނިޔެ‬

‫ދޫކުރައްވައި‬

‫ﷲ‬

‫واﻟﺼﻠﻮات‬

‫اﻟﺘﺤﯿﺎت‬

‫واﻟﻄﯿﺒﺎت اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺒﻲ ورﺣﻤﺔ اﷲ وﺑﺮﻛﺎﺗﮫ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻨﺎ وﻋﻠﻰ‬ ‫ﻋﺒﺎد اﷲ اﻟﺼﺎﻟﺤﯿﻦ أﺷﮭﺪ أن ﻻ إﻟﮫ إﻻ اﷲ واﺷﮭﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا ﻋﺒﺪه‬ ‫ورﺳﻮﻟﮫ ބަދަލުކުރެއްވީމެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން ﷲރުއްސުންލެއްވި ޢާއިޝާ‬ ‫ބިންތް ޞިއްދީގާވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި ކުދީންނަށް އެފަދައިން‬ ‫ކިޔުމަށް އުނގަންނަވައި ދެއްވިކަމަށްވެސް ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ އެއީ ސުންނަތް ނޫން ގޮތަކަށް ވާނެހެން ހިއެއްނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނޫންނަމަ‬

‫ބުނަންޖެހޭނީ‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޞަޙާބީން‬

‫ދީނުގެ‬

‫ކަންތައްތައް ހިތުހުރި ގޮތަކަށް ބަދަލުކުރަނީ ކަމަށެވެ‪ .‬އެއީ ހެޔޮވެގެންވާނޭ‬ ‫ތުހުމަތެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެކަމަށް އެއްވެސް ޞަޙާބީއެއްގެ އިންކާރު އައިސްފައިނެތުމުން‬ ‫އެވާނީ ވަރަށް ބޮޑު ޙުއްޖަތެއްކަމުގައިއެވެ‪ .‬އިތުރު މަޢުލޫމާތު ހޯދުމަށް‬ ‫ޝައިޚް އަލްބާނީގެ ޞިފަތު ޞަލާތުއް ނަބީ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔާއިރު އިނގިލި ތެޅުވުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ‬

‫އައްތަޙިއްޔާތުގައި‬

‫އިނގިޅި‬

‫ތެޅުވުމަށް‬

‫އައިސްފައިވާ‬

‫ރިވާޔަތަކީ ޝާޒްރިވާޔަތެކެވެ‪ .‬އެއީ ޢަބްދުއްރައްޒާޤުއް ޞަންޢާނީ އޭނާގެ‬ ‫ފޮތް"އަލްމުޞައްނަފް"ގައި އޭނާޔަށްވުރެ މަތީގައި އުޅޭ ޙާފިޟުންނާއި ޚިލާފަށް‬ ‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬

‫ރިވާޔަތކެވެ‪.‬‬

‫އެވާހަކަ‬

‫އިމާމް‬

‫އަލްބާނީ‬

‫ވަރަށް‬

‫ތަފްޞީލުކޮށް އޭނަގެ ޞަވްތިއްޔާތުގައި ބަޔާން ކޮށްފައިވެއެވެ‪.‬އަދި އެވާހަކަ‬ ‫ތަމާމުލް‬

‫މިއްނާގެ‬

‫‪214‬އިން‬

‫‪217‬ވަނަ‬

‫ޞަފްޙާތަކުގައި‬

‫ބަޔާން‬

‫ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ފަހު އައްތަޙިއްޔާތުގައި އެއީ ސުންނަތެކެވެ‪ .‬އެކަމަށް‬ ‫އިމާމް އިބްނި ބާޒާއި‪ ،‬އިމާމް އިބްނި ޢުޘައިމީނާއި އިމާމް އަލްބާނީ އާއި‬ ‫އަލްޢައްލާމާ ޞާލިޙް ބިން ފަވްޒާން އަލް ފަވްޒާނާއި‪ ،‬އަލްޢައްލާމާ ޢަބްދުލް‬ ‫މުޙްސިން ޢައްބާދާއި‪ ،‬އަލްޢައްލާމާ ރަބީޢުލް މަދުޚަލީފަދަ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިން‬ ‫އެއްބަސްވެވަޑައިގަންނަވައެވެ‪ .‬އެކަމުގެ ދަލީލްތަކަކީ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ވާއިލް އިބްން ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘް‪ .‬އޭގައިވަނީ‪":‬ﺛﻢ ﻗﺒﺾ ﺛﻨﺘﯿﻦ ﻣﻦ‬ ‫أﺻﺎﺑﻌﮫ وﺣﻠﻖ ﺣﻠﻘﺔ ﺛﻢ رﻓﻊ إﺻﺒﻌﮫ ﻓﺮأﯾﺘﮫ ﯾﺤﺮﻛﮭﺎ ﯾﺪﻋﻮ ﺑﮭﺎ‬

‫)‪(١‬‬

‫رواه أﺣﻤﺪ وأﺑﻮ داود واﻟﻨﺴﺎﺋﻲ މާނައަކީ‪...":‬އެއަށްފަހު ކުޑަވައި‬ ‫އިނގިއްޔާއި އެޔާއި ޖެހިގެންވާ އިނގިލި ލައްޕަވާލައްވާފައި މެދު‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬އިރުވާއުލް ޣަލީލް‪367 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪106‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިނގިއްޔާއި ބޮޑުވާ އިނގިލިން ވައްބޮޅެއް ހައްދަވައި‬

‫)‪(١‬‬

‫ޝަހާދަތް‬

‫އިނގިލި ހުޅުވާލައްވާފައި އޭގެއިން ޙަރަކާތް ކޮށް ދުޢަކުރެއްވިއެވެ"‪.‬‬ ‫މިޙަދީޘަކީ އިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔިމާއި‪ ،‬އިމާމް އިބްނުލް މުލައްޤިނާއި‬ ‫އަދި އިމާމް ނަވަވީފަދަ ބޮޑެތި އިމާމުން ޞައްޙަކުރައްވާފައިވާ ހަދީޘެކެވެ‪.‬‬ ‫މިޙަދީޘުން އިނގިލިން ޙަރަކާތް ކުރެއްވި ކަމަށް ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬އަދި އެއީ‬ ‫ބާރަށެވެ‪ .‬އެކަން އެނގޭ އެންމެ ބޮޑު ހެއްކަކީ އެޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވި‬ ‫މީހުންގެ ތެރޭގައިވާ އިމާމް އަޙްމަދާއި ތެޅުވުމާއި ބެހޭގޮތުން ސުވާލުކުރުމުން‬ ‫ޖަވާބުގައި ދެންނެވީ‪":‬ތަޅުވާނީ ބާރަށެވެ")‪.(٢‬‬ ‫‪ -2‬ޢަބްދުﷲ ބިން ޢުމަރުގެ ޙަދީޘް‪ .‬އޭގައިވަނީ‪:‬ﻛﺎن ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫إذا ﺟﻠﺲ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة وﺿﻊ ﯾﺪﯾﮫ ﻋﻠﻰ رﻛﺒﺘﯿﮫ وأﺷﺎر‬ ‫ﺑﺄﺻﺒﻌﮫ)‪"(٣‬‬ ‫މާނައަކީ‪":‬ﷲރުއްސުންލެއްވި‬

‫ޢަބްދުﷲ‬

‫ބިން‬

‫ޢުމަރު‬

‫ނަމާދުގައި‬

‫އައްތަޙިއްޔާތަށް އިންނަވައިފިކަމުގައިވާނަމަ ކަކޫ މަތީގައި އަތްބާއްވައިގެން‬ ‫ޝަހާދަތް އިނގިލިން އިޝާރަތް ކުރައްވައެވެ"‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަދި މެދު އިނގިލީގެ މަތީގައި ބޮޑުވައި އިނގިލި ބާއްވައިގެން ޝަހާދަތު އިނގިލި‬

‫ތެޅުވުމަށްވެސް ސާބިތުވާކަމަށް އިމާމް އަލްބާނީގެ ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީގައި‬ ‫ބަޔާންކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (٢‬އިބްނި ހާނީ‪ ،‬މަސާއިލް‪80 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬އަލްބާނީ‪ ،‬މިޝްކާތުލް މަސާބީޙް‪ ،‬މ‪1،917‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪107‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އާދެ އިޝާރާތުގެ ލަފްޟުންވެސް ގާތްގަނޑަކަށް ‪12‬ޞަޙާބީން މިޙަދީޘް‬ ‫އެހެންވެ‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެއްފަހަރުނުވަތަ ދެފަހަރު‬

‫ނުތަޅުވަން‬

‫ބުނާމީހުން‬

‫ބުނަނީ‬

‫އިޝާރާތް ކުރުމުން ފުދޭނެކަމަށެވެ‪ .‬ގިނައިން‬

‫ޙަރަކާތް ކުރާނެކަމެއް ނެތެވެ‪ .‬މިހެން ބުނާމީހުންނަށް ކޮންމެ އިޝާރާތެއްގައި‬ ‫ޙަރަކާތުގެ މާނަވާކަން އެނގޭނަމަ މިހެނެއް ނުބުނާނެއެވެ‪ .‬އެހެނީ މީހަކު‬ ‫އިށީނދެ އިން މީހަކަށްތެދުވުމަށް އިޝާރާތުން ބުނާކަމުގައިވާނަމަ ޙަރަކާތް‬ ‫ކުރުން ނަފީނުވެއެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން މީހަކަށް އިށީންނަން އިޝާރާތުން‬ ‫ބުންޏަސް ޙަރަކާތްކުރުމުން އިޝާރާތަކަށް ނުވެ ނުދާނެއެވެ‪ .‬މިމިސާލު‬ ‫ޙައްޖަތުލް ވަދާޢުގައި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ" اﻟﻠﮭﻢ ﻓﺎﺷﮭﺪ"‬ ‫ވިދާޅުވެފައި އިނގިލިން ކުރެއްވި އިޝާރާތުންވެސް ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ހުކުރުދުވަހު ދެއްވާ ޚުޠުބާތަކުގައި ކުރައްވާ އިޝާރާތުންވެސް ޙަރަކާތް ނަފީ‬ ‫ނުވާކަން އެނގޭނެއެވެ‪ .‬އެކަން އިބްނި ޚުޒައިމާ އޭނާގެ "ޞަޙީޙު"ގެ ‪2‬ވަނަ‬ ‫މުޖައްލަދުގެ‬

‫‪351‬ވަނަ‬

‫ޞަފްޙާގައި‬

‫ގެނެސްފައިވާ‬

‫ރިވާޔަތުންވެސް‬

‫އެނގޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި މީހަކަށް ދެޙަދީޘުގައި އަރައިރުން އުޅޭހެން ހީވިއަސް އެންމެފުރަތަމަ‬ ‫އެދެޙަދީޘް ޞައްޙަކަމުގައި ވާނަމަ ބަލަންވާނީ އެދެޙަދީޘް އެއްކޮށް މާނަ‬ ‫ނެރެވޭތޯއެވެ‪ .‬އެގޮތުން މިދެޙަދީޘް އެއްކުރުމުން ދޭހަވަނީ ކޮންމެ އިޝާރާތަކީ‬ ‫ޙަރަކާތެއްކަމެވެ‪ .‬އަދި ކޮންމެ ޙަރަކާތެއްވެސް ބައެއްފަހަރަށް އިޝާރާތަކަށް‬ ‫ވާކަމެވެ‪.‬‬ ‫‪108‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪ -3‬އެގޮތުން ދެޙަދީޘަށް ޢަމަލް ކުރުމުން އުޞޫލީ ޤާއިދާކަމަށްވާ"އެކަތި‬ ‫ދޫކޮށްލުމަށް‬

‫ވުރެ‬

‫ދެޙަދީޘަށް‬

‫ޢަމަލުކުރުން‬

‫އަވްލާވެގެންވެއެވެ"‪.‬‬

‫ޤަވާޢިދަށްވެސް ޢަމަލްކުރެވުނީ އެވެ‪ .‬އަދި ހަމައެފަދައިން އަނެއް‬ ‫އުޞޫލީ‬

‫ޤަވާޢިދުކަމުގައިވާ"‬

‫ސާބިތުކުރާމީހާ‬

‫ނަފީކުރާމީހާއަށްވުރެ‬

‫ބޮޑަށް ކުރިއަށް ނެރުން" މިޤަވާޢިދަށްވެސް ޢަމަލް ކުރެވުނީއެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ މިޤަވާޢިދުތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް އިނގިލި ތެޅުވުން އަވްލާ ވެގެން‬ ‫ވާކަން އެނގިގެން ދެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -4‬މިއާއި އިދިކޮޅަށް ނަގާމީހުން ނަގާ ޙަދީޘް ޢަބްދުﷲ ބިން ޒުބައިރުގެ‬ ‫ޙަދީޘަކީ ޞައްޙަ ނޫން ޙަދީޘަކަށް ވުމެވެ‪ .‬އެހެނީ އިމާމް މުސްލިމް‬ ‫އެރިވާޔަތް މާވަރުގަދަ އެހެން މީހެއްގެ ފަރާތުން ރިވާކުރައްވާފައިވާ‬ ‫އިރު ޙަރަކާތް ނުކުރާކަމަށް އޮތް ލަފްޟް ގެނެސްފައިނެތެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެޙަދީޘް‬

‫ރިވާކުރެއްވި‬

‫ވަރުގަދަ‬

‫އެލަފްޟު‬

‫ޙުއްފާޟުންވެސް‬

‫ގެނެސްފައިނުވާތީ އެމީހުންނާއި ޚިލާފަށް އިބްނު ޒުބައިރު ރިވާކުރުމުން‬ ‫އެ ޟަޢީފްޙަދީޘަކަށް ނޫނީ ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ އިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔިމްވެސް "ޒާދުލް މަޢާދުގައި އެޙަދީޘް‬ ‫އެއީ ޞަޢީފު ޙަދީޘެއްކަމަށް ބަޔާން ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލްބާނީވެސް‬

‫ވަނީ‬

‫އެޙަދީޘަކީ‬

‫އެއީ‬

‫ޟަޢީފު‬

‫އަދި‬

‫އިމާމް‬

‫ޙަދީޘެއްކަމަށް‬

‫‪109‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ވިދާޅުވެފައިއެވެ)‪.(١‬‬

‫އިތުރު‬

‫ހޯއްދެވުމަށްޓަކައި‬

‫ތަފްޞީލް‬

‫ޞިފަތު‬

‫ޞަލާތުއްނަބީ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬ ‫މިހުރިހައި‬ ‫އައްތަޙިއްޔާތާއި‬

‫ދަލީލްތަކުގެ‬ ‫ފަހު‬

‫މައްޗަށް‬

‫ބިނާކޮށް‬

‫އައްތަޙިއްޔާތުގައި‬

‫ދެންނެވޭނީ‬ ‫އިނގިލި‬

‫ފުރަތަމަ‬ ‫ތެޅުވުމަކީ‬

‫ސުންނަތެއްކަމަށެވެ‪ .‬އަދި ތަޅުވަންވާނީ އިމާމް އަޙްމަދާއި އިމާމް އިބްނި‬ ‫ބާޒާއި އިމާމް އަލްބާނީ ވިދާޅުވާހެން މަޑުނޫންވަރަކަށް އަވަހަށެވެ‪.‬‬

‫ދެރަކުޢަތް ނަމާދުތަކުގައި ސުންނަތުން ސާބިތުވަނީ އިފްތިރާޝަށް އިނުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ތަވައްރުކަށް އިނުމެއް ސާބިތެއްނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އާދޭހެވެ! ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްނަމަ ފަހުއައްތަޙިއްޔާތަށް އިންނަންވާނީ‬ ‫އިފްތިރާޝަށެވެ‪ .‬އެހެނީ އެނޫން ގޮތެއް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާގެ‬ ‫ފަރާތުން ސާބިތުވާން ނެތީމައެވެ‪ .‬އިފްތިރާޝަށް އިނުމަށް ސާބިތުވާ ޙަދީޘަކީ‬ ‫ﷲރުއްސުންލެއްވި ވާއިލް ބުން ޙަޖަރުގެ ޙަދީޘެވެ‪ .‬އޭގައިވަނީ‪":‬وإذا ﺟﻠﺲ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺮﻛﻌﺘﯿﻦ أﺿﺠﻊ اﻟﯿﺴﺮى وﻧﺼﺐ اﻟﯿﻤﻨﻰ ووﺿﻊ ﯾﺪه اﻟﯿﻤﻨﻰ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﻓﺨﺬه اﻟﯿﻤﻨﻰ وﻧﺼﺐ أﺻﺒﻌﮫ ﻟﻠﺪﻋﺎء‬

‫‪(٢)...‬‬

‫މާނައީ‪...":‬ދެރަކުޢަތްކޮށްފައި‬

‫އިށީންނަވައިފި ކަމުގައިވާނަމަ ވައަތުފައި ބާއްވާލައްވައެވެ‪ .‬އަދި ކަނައަތުފައި‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޟަޢީފް އަބީ ދާއޫދު‪175 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަންނަސާއީ‪1159 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪110‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ކޮޅަށް‬

‫އިނގިލިތަކުގެ‬

‫ފަލަމަސްގަނޑުމަތީބާއްވާފައި‬

‫ނަގާ‬

‫ބާއްވައެވެ‪.‬‬

‫ޝާހާދަތް‬

‫އިނގިލި‬

‫ކަނާއަތް‬

‫އަދި‬

‫ދުޢާކުރެއްވުމަށްޓަކައި‬

‫ދައްމަވާލައްވައެވެ‪"...‬‬ ‫މިޙަދީޘުން ދެރަކުޢަތް ނަމާދެއްނަމަ އިންނަން ޖެހެނީ އިފްތިރާޝަށް‬ ‫ކަމަށް ދަލީލު ލިބެއެވެ‪ .‬އެއްވެސް އޮޅުމެއްނެތި އެކަން ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ އެފަދައިން އިމާމް އަޙްމަދާއި އިމާމް އިބްނު ޢުޘައިމީނާއި އިމާމް‬ ‫އަލްބާނީ ފަދަ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެއްވެސް ޝައްކެއް ވަސްވާހެއްނެތް ސުންނަތް ގޮތަކީ އެއީއެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދުގައި އެއްފަރާތަށް ސަލާމް ދިނުން ސުންނަތުން ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫މާތްވެގެންވާ އަޚުންނާއި އުޚުތުންނެވެ‪.‬‬

‫މަރުވެފައިވާ‬

‫ސުންނަތެއް‬

‫ދިރުވައިފި މީހަކަށް ‪ 50‬ޞަޙާބީންގެ ދަރުމަލިބޭނެކަމަށް ޞައްޙަ ސަނަދުން‬ ‫ސާބިތުވެފައިވާ‬

‫ޙަދީޘްތަކުން‬

‫ސާބިތުވާން‬

‫އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫އަޅުގނަޑުމެން‬

‫‪20‬ވަނަ ޤަރުނުގައި މިއުޅޭ އިރު މިފަދައިން މަރުވެފައިވާ އެތައް ސުންނަތް‬ ‫ތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ވުމާއިއެކު އެފަދަ ސުންނަތްތައް ޙިކްމަތާއިއެކު ދިރުވަން މަސައްކަތް‬ ‫ކުރުމަކީ ކޮންމެ މުސްލމެއްގެވެސް ވާޖިބެވެ‪ .‬އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މަޞްލަޙަތަށާއި މަފްސަދާއަށް ބަލައިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ މަޞްލަޙަތާއި މަފްސަދާއަށް ނުބަލައި‬ ‫އެއްވެސް ފަތުވާއެއް ނުދެވޭނެކަމަށެވެ‪ .‬އެކަން އަލް ޢައްލާމާ ޙުސައިން ބިން‬ ‫ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް ލިޔުއްވާފައިވާ"އަލް އުޞޫލުލް ޢާންމާ ވަލްޤަވާޢިދުލް ޖާމިޢާ‬ ‫ލިލްފަތާވާ އައްޝަރުޢިއްޔާ"އިން ހާމަވެގެންދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް ސަލާމް ދިނުމަކީ ރުކުނެކެވެ‪ .‬އެއްފަހަރު ސަލާމް‬ ‫ދިނުން ސުންނަތުން ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އެކަން ތިރީގައިމިވާ ދަލީލްތަކުން‬ ‫ސާބިތުވާނެއެވެ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ‪ ":‬ﻛﺎن ﯾﺴﻠﻢ‬ ‫)‪(١‬‬

‫ﺗﺴﻠﯿﻤﺔ واﺣﺪة‬

‫މާނައަކީ‪ ":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ‬

‫އެއްފަހަރު ސަލާމް ދެއްވަވައެވެ"‪ .‬މީގެއިން ދޭހަވަނީ ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތް ލެއްވި ރަސޫލާ އެއްފަހަރު ސަލާމް ދެއްވައި އުޅުއްވިކަމެވެ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﷲރުއްސުންލެއްވި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫އުއްމުލް‬ ‫ރަސޫލާގެ‬

‫މުއުމިނީން‬ ‫ރެއިއަޅުކަން‬

‫ޢާއިޝާ‬ ‫ބަޔާން‬

‫ސަލާމާއި‬ ‫ކުރައްވަމުން‬

‫ވިދާޅުވިއެވެ‪":‬وﯾﺴﻠﻢ ﺗﺴﻠﯿﻤﺔ واﺣﺪة ﺷﺪﯾﺪة ﯾﻜﺎد ﯾﻮﻗﻆ أھﻞ اﻟﺒﯿﺖ‬ ‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ސިލްސިލަތުލް އަޙާދީޘުއްޞަޙީޙާ‪،‬މ‪316 ،1‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪112‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬ ‫)‪(١‬‬

‫ﻣﻦ ﺷﺪة ﺗﺴﻠﯿﻤﮫ‬

‫މާނައީ‪":‬ސަލާމް ދެއްވާލެއް ބާރުކަމުން ގޭގެ‬

‫އަހްލުވެރިން ހޭލެވޭވަރަށް ބާރު ސަލާމަކުން އެއްފަހަރު ސަލާމް‬ ‫ދެއްވަވައެވެ"‪ .‬މީގެއިންވެސް އެއްސަލާމް ދިނުމަށް ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ސަހްލު‬

‫ބިން‬

‫ސަޢުދުއް‬

‫ޞާޢިދީގެ‬

‫އޭނާގެ‬

‫ކާފަގެ‬

‫ފަރާތުން‬

‫ރިވާކުރައްވާފައިވާ ރިވާޔަތެވެ‪ .‬އޭގައިވަނީ‪ :‬أن رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ‬ ‫اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﺳﻠﻢ ﺗﺴﻠﯿﻤﺔ واﺣﺪة ﺗﻠﻘﺎء وﺟﮫ )‪.(٢‬‬ ‫މާނައީ‪":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ ކަނާއަތަށް އެއްފަހަރު‬ ‫ސަލާމް‬

‫ދެއްވިއެވެ"‪.‬‬

‫މީގެއިންވެސް‬

‫އެއްފަހަރު‬

‫ސަލާމްދިނުން‬

‫ސާބިތުވެގެންވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﷲ‬

‫ރުއްސުންލެއްވި‬

‫ސަލަމަތް‬

‫ބިން‬

‫އަލްއަކުވަޢުގެ‬

‫ޙަދީޘް‬

‫‪.‬‬

‫އޭގައިވަނީ‪":‬رأﯾﺖ رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿﮫ وﺳﻠﻢ ﺻﻠﻰ ﻓﺴﻠﻢ‬ ‫ﻣﺮة واﺣﺪة‪ (٣) .‬މާނައީ‪":‬ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާ އެއްފަހަރު‬ ‫ސަލާމްދެއްވަނިކޮށް ތިމަން ދުށީމެވެ‪ .‬މީގެއިންވެސް އެއްފަހަރު ސަލާމް‬ ‫ދިނުން ސާބިތުވެގެންވެއެވެ‪ .‬މިފަދައިން ﷲރުއްސުންލެއްވި އިބްނު‬ ‫ޢުމަރާއި ޢާއިޝާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީދާއޫދު‪1346 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އިބްނިމާޖާ‪918 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫)‪ (٣‬އަލްބާނީ‪،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އިބްނިމާޖާ‪920 ،‬ވަނަ ޙަދީޘް‪.‬‬ ‫‪113‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އިބްނި‬

‫ޢައްމާރު‬

‫އަބީ‬

‫ކަމަށް‬

‫ވިދާޅުވި‬

‫ޙާވީގައި‬

‫އައިސްފައިވެއެވެ‪":‬މުހާޖިރުންގެ ބޮޑެތި ބޭބޭފުޅުން ސަލާމްދެއްވައި ހެއްދެވީ‬ ‫އެންމެ ފަހަރެއްގައެވެ"‪.‬‬ ‫އިބްނިލް މުންޒިރު ވިދާޅުވިއެވެ‪ ":‬އެއްސަލާމުން ފުއްދައިލުމަކީ ނަމާދު‬ ‫ގައި ހުއްދަކަމެއްކަމަށް ޢިލްމުވެރީން އިޖްމާޢުވެފައިވެއެވެ")‪.(١‬‬ ‫ވީމާ‬

‫ސަލާމް‬

‫އެއްފަހަރު‬

‫ދިނުމަކީ‬

‫އެއީ‬

‫ސާބިތުކަމެއްކަން‬

‫ހާމަވެއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫ސަލާމް ދިނުމަށް ސުންނަތް ވެގެންވާ ގޮތްތައް‪.‬‬ ‫ސަލާމް ދިނުމަށް ނަމާދުގައި އެތައްގޮތަކަށް ސާބިތުވެގެންވެއެވެ)‪،(٢‬އެއީ ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ކަނާއަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ ورﺣﻤﺔ اﷲ وﺑﺮﻛﺎﺗﮫ ވައަތަށް اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﯿﻜﻢ ورﺣﻤﺔ اﷲ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ކަނާއަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ ورﺣﻤﺔ اﷲ ވައަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ‬ ‫ورﺣﻤﺔ اﷲ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ކަނާއަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ ورﺣﻤﺔ اﷲ ވައަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ‪.‬‬ ‫)‪ (١‬ސައްޔިދު ސާބިޤު‪ ،‬ފިޤްހުއްސުންނާ ‪141‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ‪187 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪114‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪ -4‬ހަމައެކަނި ކަނާއަތަށް اﻟﺴﻼم ﻋﻠﯿﻜﻢ ورﺣﻤﺔ اﷲ‪.‬‬ ‫އިމާމް ޝާފިޢީ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ ":‬އެއްފަހަރު ސަލާމްދިން މީހާއަށް‬ ‫އަލުން އަނބުރައި ސަލާމް ދޭކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ސަލާމް ދިނުމުގައި އެންމެ‬ ‫ކުޑަމިންވަރަކީ‬

‫އެއަށްވުރެ‬

‫"އައްސަލާމް ޢަލައިކުމް" މިފަދައިންނެވެ‪.‬‬

‫އެންމެ އަކުރެއް މަދުވިއަސް އަނބުރާ ސަލާމް ދޭންޖެހޭނެއެވެ")‪.(١‬‬ ‫ސަލާމް ދޭއިރު އެމީހާގެ ކޮލުގެ ކުލަ ފަހަތުގައި ތިބި މީހުންނަށް‬ ‫ފެންނަވަރަށް އެނބުރެން ސުންނަތުން ސާބިތުވެފައިވެއެވެ‪.‬އިތުރު ތަފްޞީލް‬ ‫ހޯއްދެވުމަށް އިމާމް އަލްބާނީގެ ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބީ ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫ސަލާމްދިނުމަށްފަހު ވަގުތުން އެކަކު އަނެކަކަށް ކުރާ ސަލާމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫މިކަމުގައި އިމާމް އިބްނި ބާޒްވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ނަމާދުގެ ކުރިން‬ ‫ސަލާމް‬

‫ނުކޮށްވާނަމަ‬

‫ސަލާމްކުރުން‬

‫ނަމާދުގެ‬

‫ފަހުން‬

‫މަޝްރޫޢުވެގެންވެއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫އެހެންނަމަވެސް‬

‫ޒިކުރުގެވެސްފަހުން‬ ‫ނަމާދު‬

‫ހަމަ‬

‫ނިމުމާއިއެކު ބައެއްމީހުން ސަލާމްކުރަން އެ ތެޅިގަންނަތެޅިގަތުމަކީ އެއްވެސް‬ ‫އަސްލެއްގެ މައްޗަށް ބުރަވެ ކުރާކަމެއްނޫނެވެ")‪.(٢‬‬

‫)‪ (١‬ޝާފިޢީ‪ ،‬އަލްއުއްމު‪146 ،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އިބްނި ބާޒް‪،‬މަޖްމޫޢު ފަތާވާ‪262،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫‪115‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ބައެއް ޢިލްމުވެރިން އެއީ ބިދުޢައެއްކަމަށްވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ އެކަމަކީ އެއްގޮތަކަށްވެސް ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ‬ ‫ކުރެއްވި ކަމެއް ނޫނެވެ‪ ،‬އަދި އެއްވެސް ޞަޙާބީއެއްގެ ފަރާތުންވެސް އެފަދަ‬ ‫ކަމެއް ނަގުލްވެފައިނެތެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ މިފަދަ ސާބިތުނުވާ ކަންތައްތަކުން ދުރުވާންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‬ ‫ތިމާ ޙަރާމްކަންތައްތަކުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓި ހަލާކުވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދަށްފަހު ޖަމާޢީކޮށް ދުޢާކުރުމާއި އަތް އުފުލައިގެން ދުޢާކުރުމުގެ ޙުކުމް‪.‬‬ ‫އާދެ‪ ،‬ޝައްކެތް ނެތެވެ‪ .‬އެންމެ ހެޔޮވެގެންވާ މަގަކީ ސަލާމާއި‬ ‫ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލާއާއި ﷲރުއްސުންލެއްވި މާތް ޞަޙާބީންގެ މަގެވެ‪.‬‬ ‫އެބައިމީހުން‬

‫މަގުން‬

‫ދައްކަވާފައިވާ‬

‫މެނުވީ‬

‫ހިނގައިގެން‬

‫ދެދުނިޔޭގެ‬

‫ބާއްޖަވެރިކަމެއް ނުލިބޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ވުމާއި އެކު ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް ވާޖިބުވެގެންވަނީ އެބައިމީހުންގެ މަގު‬ ‫ހޯދައި‬

‫އެގޮތް‬

‫އިޚްތިޔާރުކުރުމެވެ‪.‬‬

‫ނަމާދަށްފަހު‬

‫އެންމެން‬

‫އެކުވެގެން‬

‫ސާބިތުވާން‬

‫ނެތްކަމަށް‬

‫އިމާމް‬

‫އެއްވެސް‬

‫ޞަޙާބީއެއްގެ‬

‫ދުޢާކުރިކަމަކަށް‬ ‫އިބްނި‬

‫ބާޒްފަދަ‬

‫ފަރާތުން‬

‫އެއްގޮތަކަށްވެސް‬ ‫ބޮޑެތި‬

‫އިމާމުން‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި މާތް ރަސޫލާ އެފަދަކަމެއް‬ ‫ކުރެއްވުމަށް‬

‫އެބައިމީހުންނަށް‬

‫އަންގަވާފައިވެސް‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ޚުދު‬ ‫‪116‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫އެކަލޭގެފާނުވެސް އެފަދަ ކަމެއް ކުރައްވާފައެއްނެތެވެ‪ .‬އެހެންވެ އިމާމް އިބްނި‬ ‫ބާޒް ވިދާޅުވަނީ އެއީ ބިދުޢައެއްކަމުގައިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ހަމަ މިމޭރުމުން ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪":‬ދުޢާއަށް އަތް އުފުލައިގެން‬ ‫ނުވަތަ ނުއުފުލައި މައުމޫމުން އާމީން ކިޔާޙާލު އިމާމް މީހާއަށް ދުޢާކުރުމެއް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެއީ އެއްގޮތަކަށްވެސް މަޝްރޫޢު ކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬އެހެނީ ސަލާމާއި‬ ‫ރަސޫލާ‬

‫ޞަލަވާތްލެއްވި‬

‫އެފަދަ‬

‫ކަމެއްކުރައްވާފައި‬

‫އަދި‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫ﷲރުއްސުންލެއްވި ޞަޙާބީންވެސް އެފަދަ ކަމެއް ކުރައްވާފައިނެތެވެ")‪.(١‬‬ ‫އަދި‬

‫ހަމައެގޮތަށް‬

‫އެކަނި‬

‫އަތްއުފުލަންވެސް‬

‫ސާބިތުނުވާކަމަށް‬

‫ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪ .(٢‬އެހެނީ ނަމާދުގެ ފަހުން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި‬ ‫ރަސޫލާއާއި‬

‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬

‫ކުރައްވާފައިވާކަންސާބިތުނުވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އިބްނި ތައިމިޔާއާއި‬

‫)‪(٣‬‬

‫ސަޙާބީން‬ ‫ހަމައެފަދައިން‬

‫އެފަދައިން‬ ‫ޝައިޚުލް‬

‫ކަންތައް‬ ‫އިސްލާމް‬

‫އިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔިމެވެސް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ)‪.(٤‬‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ وﺑﻨﻌﻤﺘﮫ ﺗﺘﻢ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت‪ .‬وآﺧﺮ دﻋﻮاﻧﺎ أن اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ‪.‬‬

‫)‪ (١‬އިބްނި ބާޒް‪،‬މަޖްމޫޢު ފަތާވާ‪257،‬ވަނަ ޞަފްޙާ‪.‬‬ ‫)‪ (٢‬އިބްނި ބާޒް‪،‬މަޖްމޫޢު ފަތާވާ‪.74/1،‬‬

‫)‪ (٣‬އިބްނި ތައިމިޔާ‪،‬މަޖްމޫޢު ފަތާވާ‪.493-492/22،‬‬ ‫)‪ (٤‬އިބްނުލް ޤައްޔިމް‪ ،‬ޒާދުލް މަޢާދު‪.66/1،‬‬ ‫‪117‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މުހިއްމު ބައެއް މަޞްދަރުތައް‪:‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ކީރިތި ޤުރުއާން‪.‬‬

‫‪-2‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬އިޚްތިޔާރާތުލް ފިޤްހިއްޔާ‪.‬‬

‫‪-3‬‬

‫ޝަވްކާނީ‪ ،‬ނައިލުލް އަވްޠާރ‪.‬‬

‫‪-4‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬ޞިފަތު ޞަލާތުއްނަބ‪.‬‬

‫‪-5‬‬

‫އިބްނި ބާޒް‪ ،‬މަޖްމޫޢުލް ފަތާވާ)އައްޠަހާރާ ވައްޞަލާތް(‪.‬‬

‫‪-6‬‬

‫އިބްނި ޙަޒްމް‪ ،‬މަރާތިބުލް އިޖްމާޢު‪.‬‬

‫‪-7‬‬

‫އިބްނި ޢުޘައިމީން‪ ،‬އައްޝަރަޙުލް މުމްތިޢު ޢަލާ ޒާދުލް‪.‬‬ ‫މުސްތަޤްނަޢް‪.‬‬

‫‪-8‬‬

‫އަޙްމަދު ބިން ޢަބްދުއްރައްޒާޤް‪ ،‬ފަތާވާ ލަޖްނަތުއްދާއިމާ ލިލް‬ ‫ބުޙޫޘުލް ޢިލްމިއްޔާ ވަލްއިފްތާ‪.‬‬

‫‪-9‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން ނަސާއީ‪.‬‬

‫‪-10‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް ސުނަން އަބީ ދާއޫދ‪.‬‬

‫‪-11‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬ޞަޙީޙް އިބްނި ޚުޒައިމާ‪.‬‬

‫‪-12‬‬

‫ިޒ‪.‬‬ ‫އަލްބާނީ‪ ،‬އަޙްކާމުލް ޖަނާއ ް‬ ‫‪118‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫‪-13‬‬

‫އިބްނި ތައިމިޔާ‪ ،‬މަޖްމޫޢުލް ފަތާވާ‪.‬‬

‫‪-14‬‬

‫އިބްނިލް ޤައްޔިމް‪ ،‬ޒާދުލް މަޢާދު‪.‬‬

‫‪-15‬‬

‫ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނި ތެއިމިޔާ‪ ،‬ދަރްއު ތަޢާރުޟިލް‬ ‫ޢަޤްލި ވައްނަޤްލި‪.‬‬

‫‪-16‬‬

‫އިބްނި ބާޒްގެ މުހާޟަރާ‪ ،‬ޙައްޤުލް މުސްލިމް‪).‬ޠާއިފް(‪.‬‬

‫‪-17‬‬

‫އަލްބާނީ‪ ،‬އައްޘަމަރުލް މުސްތަޠާބް‪.‬‬

‫‪-18‬‬

‫ޞާލިޙް ބިން ޣާނިމް އައްސަދްލާން‪ ،‬ޞަލާތުލް ޖަމާޢާ‪.‬‬

‫‪-19‬‬

‫އަލްބައްސާމް‪ ،‬ތަވްޟީޙުލް އަޙްކާމް މިން ބުލޫޣުލް މަރާމް‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫މިހައި ހިސާބަށް ލިޔެވިފައިވާ އަދި ބޭނުންވާފަރާތްތަކަށް ލިބެންހުރި ފޮތްތައް‪:‬‬ ‫ތ‬

‫ފޮތުގެ ނަން‬

‫ފޮތުގެ އަސްލު ބަސް‬

‫އިތުރުބައި‬

‫‪1‬‬

‫ދީނުގެ ތިން އަސްލު‬

‫ޢަރަބި ބަސް‬

‫ތަރުޖަމާޔާއިޝަރަޙަ‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ހަތަރު ޤަވާޢިދު‬

‫ޢަރަބި ބަސް‬

‫ތަރުޖަމާ‬

‫‪3‬‬

‫އިސްލާމް ދީނުގެ ކުރު ތަޢާރަފެއް‬

‫ޢަރަބި ބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪4‬‬

‫ކަށުކަމާކެމި‬

‫ދިވެހި ބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪5‬‬

‫ކަނބަލުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪6‬‬

‫ދީނީ ނަޒަރަކުން އެއްބައިވަންތަކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪7‬‬

‫ޝިޔައީންނަކީ މުސްލިމުންތޯ؟‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪8‬‬

‫ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪9‬‬

‫ނަމާދުގެ މުހިއްމުކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪10‬‬

‫ދީނީ ނަޒަރަކުން ތުނބުޅި‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪11‬‬

‫އީމާންކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪12‬‬

‫އިސްތަވާވޮޑިގަތުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪13‬‬

‫އިސްލާމީ ނަޒަރަކުން ޙައްޖާއި ޢުމްރާ‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪14‬‬

‫މައިންބަފައިންނަށް ކިޔަމަންވުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪15‬‬

‫ވެރީންނަށް ކިޔަމަންވުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪16‬‬

‫ސުންނަތްވެގެންވާ ރޭއަޅުކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪120‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬

‫ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ މީޒާނުގައި ނަމާދު‬ ‫ތ‬

‫ފޮތުގެ ނަން‬

‫ފޮތުގެ އަސްލު ބަސް‬

‫އިތުރުބައި‬

‫‪17‬‬

‫އިސްލާމީ ނަޒަރަކުން ދަންޖެހުމުގެ ނުރައްކާ‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪18‬‬

‫އިސްލާމީ ތިލަފަތުން ގުޅުން ކެނޑުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪19‬‬

‫ސަލަފިއްޔަތުގެ ޙަޤީޤަތް‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪20‬‬

‫ކާފަރުކުރުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪21‬‬

‫ދީނުގެ މީޒާނުން ރައްކާވެތިބުމަށް‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫އިންޒާރުދިނުން)އަލްޙަޒްރު ވައްތަޙްޒީރު(‬ ‫‪22‬‬

‫ޑިމޮކްރަސީގެ ޙަޤީޤަތް‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪23‬‬

‫ޒިކުރުގެ މާތްކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪24‬‬

‫ކެތްތެރިވުން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪25‬‬

‫އިންސާނާ ދުނިޔެއަށް ފޮނުއްވި މަޤްޞަދު‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪26‬‬

‫ޝިރުކުގެ ނުބައިކަން‬

‫ދިވެހިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪27‬‬

‫ދީނުގެ އޯގާވެރިކަން‬

‫އިނގިރޭސިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪28‬‬

‫ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމް)އެހާރާއި މިހާރުގެ‬

‫ޢަރަބިބަސް‬

‫މަރސްޓަރ ޑިގްރީގެ‬ ‫ފޮތް‬

‫އެންސައިކްލޮޕީޑީއާއެއް(‬ ‫‪29‬‬

‫ފިތުނައިން ސަލާމަތްވާނެގޮތްތައް‬

‫ޢަރަބިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪30‬‬

‫ކާމިޔާބު ތަރުޖަމާނަކަށް ވާނީ ކިހިނެއް‬

‫ޢަރަބިބަސް‬

‫އެކުލަވާލުމެއް‬

‫‪121‬‬

‫‪PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com‬‬