Praxis Bulletin 5-2006

23stejaargang januarizoo6

.'cítr

r#ïi.'

.:

tt'

C U L TU U R EDUCA TIE

:t

TUSSCN

-,t,,

e instellingen en

I

nen uitwerken als zij aan de slag willen gaan met culturele instellingen in de omgeving van de school. In dit artikel schetsik een beeldvan de manier \ /aaropdezeprojectenworden opgezet.De eigen beginsítuatievan studenten is daarbij het startpunt. Ëenvan de deelnemendestudentengaf aan datzij in de tekenles - als een kind aangeeft dat het klaar is met het werk - vaak wanhopig aan dat kind voorstelt 'Misschienkun je nog eenzonnetjemaken?'Maar voor zulke situatieszijn ook andere aanpakkenmogelijk...

Fontys Pabo Eindhoven en cultuureducatie Op zz maart zoooorganiseerdeFontys Pabo Eindhoven een conferentieoverkunst- en culDezeconfetuureducatiein hetb asisonderwijs. rentie was bestemdvoor leerkrachtenvan inbasisscholen,onderwijsondersteunende stellingenen belangstellendenuit de culturele omgevingvanhet onderwijs. Kunstalsleermiddel Fontys PaboEindhoven vindt het belangrijk dat studentenonderwijssituatiesontwerpen en uitvoeren,die kunsten cultuureen groter draagvlak gevenin de praktijk van alledagop de basisschool,vanuit een visie op schoolen leren. Kunst en cultuur vormen daarbij de rijke leeromgeving, die enerzijdsautomatischbij de alledaagsewerkelijkheidhoort en anderzijds explicietaandachtverdient om tot de Ieefwereldvan kinderen gerekendte kunnen worden.Kinderenkrijgen niet automatisch dezebagagemee. In het werken met kinderen vindt Fontvs

PaboEindhoven het belangrijkdat kunst in het onderwijs wordt ingezetals een leermiddel. Eenkunstwerk verschafteen nieuw perspectiefop de werkelijkheid.Het biedt een inkijkje in denkbeeldenen ervaringen,gekleurd door de tijd en het persoonlijkeverhaal.Daarmee leren kinderen dat de werkelijkheidvele gezichten heeft en dat hun eigenstandpunt er een aan toevoegt. Visieontwikkelenen lesmateriaalontwerpen FonfysPaboEindhoven stimuleert studentenom zicht te krijgen op cultuureducatiein hetbasisonderwijsen de taak die ze als ieerkrachtgaanvervullen,om kunst in te zetten met het oog op de bredeontwikkeling van kinderen. Daarvoorheeft dit onderwerpeenbredeaandacht in het curriculum van de opleiding. Zowelin onderwijsleerarrangementen als in de invullingvanwerkweken en stageactiviteiten. Van studentenwordt dan ook verwachtdat ze gedurendehun opleidingeen uisieontwikkelen op cultuureducatiein de basisschool,aan de hand van een theoretischeen praktischeoriëntatie.Maar óók dat zelesmateriaalontwerpen,in opdrachtvan (of in samenwerking met) externen.

Kunst komt dichterbij

Met name in de samenwerking met cultureleinstellingen en kunstenaarsin de omgevingvande stageschool is veel ontwikkeld. Proj ectenr ond beeld,end,e kunst Fontys PaboEindhoven wíl studenten gelegenheidgeven om in samenwerkingmet een cultureleinstelling en eenbasisschooleenprqectop te zetten (of activiteiten voor leerlingente ontwerpen)rondbeeldendekunst.Bíjvoorbeeldrond een kennismakingmet kunstenaars, een tentoonstellingof een thema dat voor leerlingen interessantis. Op dezemanier kunnen studentenhun beschikbare studietijd gebruikenom zich in "de echtewereld" te verdiepenin kunsteducatie.Overhet algemeengebeurt ditbinnen de studietakenin het derdeiaar.

nogeenzonnetjemaken?' Praxisbulletin 5,januarizoo6 . 'Misschien

Intensieve samenwerking In een van die projecten - Kunstkomtdichterbi- Ieidde dat tot een intensieve samenwerking tussen DeKrabbedansin Eindhoven, Instituut pieterBreughelinVeghel, een aantalkunstenaars,studentenen kinderen van de stagescholen. Actievebezoekenaan kunstenaarsateliers, de kunst_ uitleen en samenwerkingin de klas tussenkinderen en kunstenaarswerdendoor studentenvan de paboop poten gezet.Met als resultaateen prachtigetentoon_ stelling in DeKrabbedans en in Instituut pieterBreuahel. Het TAc Kunstencentrum In het schooljaar2oo4-2oo5 en zoo5-zoo6werd een ander samenwerkingsprojectopgestart,in samenwerking met het rAc.Het rÁc (Temporary Art Centre)is een centrum, dat is gevestigdin eenvoormaligefabriekvan Philips,in het hartje van Eindhoven.In dit kunstencentrum, waar een aantaljaren ook het VanAbbemuseum tijdelijk was ondergebracht,wordt kunst geproduceerd in ateliersen vinden presentatiesplaats. TAcomvat - naastzo'n 2ooom2 zalenen projectruim_ tes - een tachtigtalindividuelewerkruimtes (ateliers, werkplaatsen).Die ruimtes zijn verhuurd aan een (bewust geselecteerde en zeergevarieerde)groepvan actieve,creatieveondernemersen kunstenaars.Hierin ligt de basisvoor mogelijke,onderlingesamenwerking. Publieksgerichteprojectenvan deze groep- de rac-genorcn - maken deeluit van de jaarprogrammeringl. Samenwerkingsproject Eensamenwerkingtussenstudentenen de kunstenaars,die participerenin dit centrum,Iagdan ook voor de hand. In het voorjaarvan 2oo5heeft een groepderdejaars studenten aan een samenw erkingsproject gewerkt met kunstenaarsvan het rac. De bedoelingvan het projectwas om te verkennenwat studentenen kunstenaarsvoor elkaarkunnen betekenen.met het oogop kunsteducatievoor leerlingen. De meerwaardevoor de studentenzat in het kennismaken met de kunstenaars,het werkproces,de wereld van de verbeelding,beeldendekunst. De meerwaarde voor de kunstenaarszat in het kennismakenmet het ontwerpenvan lesactiviteitenvoor leerlingen.

Logboeken als middel Beg insitu atie omschríj v en Om studentenop een goedemanier toe te rusten voor het ontwikkelen van activiteiten en om zicht te houden op de ontwikkelingen,wordt er gebruikgemaaktvan een logboek.Iederestudent moet tijdens het leerproceseen dergelijklogboeksamenstellen. Voorhet maken van een logboekkrijgen ze een richtlijn, die uit een aantalonderdelen bestaat.Allereerst mo et eenbeginsituatie worden omschreven.Daarin moet duidelijkheid worden gegevenovervragenals: - Wat w il ik lerenin dit project? - Hoesta ik tegenover v akkenalskunstzinníge v orming en cultuureducatie? - Wat is mijn startniveau? Eenfragmentuit het logboekvan Mayke:

"ri%, i;4 In dit projectwil ik demogelijkheden dieer zijn binnendeb asisschool verderuitw erken. Vaakwordt er op schoolgewerkt met eenmethodeen houdtkunstzinnigevormingop bij handvaardigheíd. Er zijn zoveelmeerdingen mogelijkenhierwil ik graagideeën vooropdoen.Omzomezelfuit te dagenommeerte doendaner in zit . (...) Hoekunje nogmeertegenkunsteducatie aankijken,dan alleenals eenknutsellesje?

t'lrsschren nogeen zonnetje . praxisbu[etin maken?' 5,januarizoo6 1fll '-

'r-

23

Werkafsprakenen taakverdeling Naasthet omschrijvenvan de beginsituatie moeten er ook u;erkafspraken worden gemaakt. Niet alleenmet de groepdie de opdracht gaatuitvoeren,maar ook met kunstenaars.de basisschoolen de docentvan de opleiding. Gekoppeldaan die werkafsprakenmoet de taakverdelingworden vastgelegd.Daarbij wordt aandachtbesteedaan de taken die door de groepmoetenworden uitgevoerd om tot een succesvoleindresultaatte komen. Maar ook moeten heel preciesdetaken worden beschrevendie iederedeelnemer aan het procesheeft. Kennis van kunst

Kennisniveau Omdat het voor de studentenom een leerprocesgaat,is het ook van belangdat er aandacht wordt besteedaan het kennisniveau met betrekkingtot kunst. Vragenbij dit onderdeelzijn bijvoorbeeld: - Watw eetik a1van kunstzinnige vorming? - Waarvan wil ik meerte wetenkomen? -Welkestappengaik daawoorondernemen? Verslagenmaken Om dezekennis wat op te vijzelen,werd er eenbezoekaan het VanAbbemuseum georganiseerd.In het logboekvanJeroenis hiervan eenuitgebreidverslagte vinden:

24

ll

Eenmaal binnennamFrankMalcorp s hetw oord. Hij w erktbij hetVanAbbemuseum env erteldeallereerst over het ontstaanvan hetmuseumen de nieuwbouw.Ik had nooitgedacht dater zo'nhelegedachtegang achterhetgebouwzouzitten.Diekunstenaarsdenkenook overalover na! (...) Ik merkteaanmezelfdat ik steedsmeerbewuster naar stukkengingkijkendanik meestaldeed.Hetheeft mijn kijkwijzedusnu al verderontwikkeldenvooralook verbreed. (...)AIs extraatjekregenweooknogeenkijkje nachterdeschermen" vanhetmuseum.llniek enontzettendleuk datikhier eensdoorheenmochtlopen. (...) Na dezerondleidingvol indrukken enleermomentengingen LUe opwegnaarhet'rec.Hierstondeenlunchmetdekunstenaarsop hetprogramma", w aar LUedan ooklekkervan genotenhebben. Kennismaking met kunstenaars Proktisch Het volgendeonderdeelvan het logboekwordt gevuld met een kennismakingmet dekunstenaors waar de studenten mee gaansamenwerken.In dit gevalvond die kennismakingplaatstijdens een gezamenlijkelunch. Op die manier werd de kennismakingmeteenpraktisch. En dat is de bestemanier om elkaarte leren kennen. Leerwinst Ook de kennismakingmet de kunstenaarswerd in een verslagverwerkt. Mayke schreefin haar logboek over dezeontmoeting:

Praxisbulletin nogeenzonnetjemaken?' 5,januarizoo6 . 'Misschien

Woensdag4 februari gingenwe voorheteerstnaarhet rAc.Dit iiJcsbesteng,omdatwe helemaalniet wistenwat we kondenverwachten.Het rrc- gebouwis eengrootgebouwenikkreegechthetgevoeldatik inhetonbekende stapteophetmomentdat ik hetgebouwbinnenliep. (...) Na delunchwas hetzover.Deworkshopsgingenvan start. Ik tuaszozenwuachtig.Watals diekunstenaars zoudenverwachtendat wij heelmooikunnentekenenof heelcreatiefzijn?Dat benik helemaalniet.(...) Sommige opdrachten warenheelvaagen vooronseenbeetje onmogelijk. Althans,voormijn gevoel.Maar achterafhebben juist dezeopdrachten gezorgdvoorde grootsteleerwinst. Het project in de klas De hierbovenbeschrevenvoorbereidingsfase heeft uiteindelijk tot doel om de studentenvoldoendebagagete verschaffen,om - naar aanleidingvan de opgedaneervaringen- samenmet de kunstenaarseen actiuiteitte ontwerpen,die in de klas van de stageschooluitgevoerd kan worden. Leersituatievoor kind"erenên opbrengstvoor and.eren Het gaater niet om een activiteit te ontwerpen,die alléén maar leuk is. Het projectmoet een leersituatievoor kinderen opleveren.Er moet eenprocesop gangworden gebrachtbij de kinderen.Het geheelwordt daaromopgehangenaan een aantalkernbegrippen en ontwerpcriteria. Bovendienmoet van tevorenaangegevenworden wanneerhet project geslaagdgenoemdkan worden. Daarbijmoet zowel gekekenworden naar de student zelf, als naar de kunstenaarsdie meedoenen de kinderen en de leerkrachtenvan de basisschoolwaar de activiteit wordt uitgevoerd.

Tot slot moet de activiteit nog een opbrengst hebben,die ook voor andereniets kan opleveren.Verslaglegging en presentatie zijn daarom van grootbelang.Het gaatom h et delen vanontwikkeldekennis. Voor dat doel werd een plaatsingeruimd op de websitevan de pabo.De resultatenen ontwikkelingenzijn daaropte volgenen worden zo toegankelijk en bruikbaarvoor derden. Resultaten en veïdere informatie Website De aanpak die door Fontys PaboEindhoven aan studentenwordtvoorgelegd,kan ook van nut zijn voor leerkrachten,dievan plan zijn om cultureleinstellingenin de omgeving van de schoolnadrukkelijkerte betrekken bij het onderwijsproces2. Omdat veel pabo'sin de pilotcultuureducatie participeren,is het wellicht interessantom contactte leggenmet een pabobij u in de buurt. Ik wensu veelsucces! Extensie op de site Dit artikel heeft een extensieop onzeinternetsite www.praxisbulletin.nl. Hierin zijn logboekteksten vanp abo-studenten opgenomen, die een helderbeelden een praktischeuitwerking gevenvan de in dit artikel beschreven werkwiize.

'Misschien nogeenzonnetjemakenT'. Praxisbulletin 5,januarizoo6

m2s