Prawo Gospodarcze Publiczne Rok Ii

Prawo gospodarcze

1

1. Relacje pomiędzy państwem a podmiotami gospodarczymi, to Prawo Gospodarcze. Czy administracyjne prawo gospodarcze można traktować jako dział? Obecnie jeszcze nie ma takiej potrzeby. Prawo dzielone jest na kilka gałęzi: cywilne, karne, administracyjne. W doktrynie podział jest następujący: • Prywatne prawo gospodarcze •

Prawo obrotu gospodarczego (stosunki między podmiotami uczestniczącymi w obrocie)

•

Publiczne prawo gospodarcze to oddziaływanie państwa na gospodarkę. 2. Teoria kompleksowa Teoria kompleksowa, to uporządkowanie w zakresie prawa poprzez wybranie odpowiednich regulacji z typowego praw administracyjnego, cywilnego tak żeby coś ułożyć dla administracyjnego prawa gospodarczego. - Jakie cele chce osiągnąć państwo w oddziaływaniu na gospodarkę? - Kto wykonuje, jakie podmioty? - Jakie środki, metody znajdują zastosowanie przez podmioty je realizujące? Pięć funkcji Kosikowskiego zarządzania gospodarką narodową Pięć funkcji zarządzania gospodarką narodową. Korzystając z wzorców modelowych jest pięć funkcji (tak jak u Fayola) którymi państwo kieruje gospodarką narodową. 1. Stworzenie założeń systemowych gospodarki państwa (program gospodarczy – polityka gospodarcza państwa). - Rodzaje zachowań państwa wobec gospodarki – Kosikowski Instrumentarium prawne stworzenie prawa gospodarczego. - Jest to ideologia gospodarcza państwa (brak) 2. Kierowanie planowaniem zadań ekonomicznych gospodarki państwa. Kierowanie wykonawstwem planowych zadań gospodarczych. Formy oddziaływania państwa – kierowanie gospodarką Prawo gospodarcze – opracowanie planu gospodarczego Kontrola wykonania zadań gospodarczych według Kosikowskiego szeroko rozumiana dotyczy również systemu zarządzania. Kontrola systemowa – co naprawić, co ustalić. Jest to swego rodzaju system wczesnego ostrzegania. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (1996), powstało po likwidacji Centralnego Urzędu Planowania. 1. Typy zachowań państwa wobec gospodarki – Jaśkiewicz 2. Formy działania oddziaływają na gospodarkę. Prawo gospodarcze i działania organizatorskie.

3.Funkcje Państwa w zakresie prawa gospodarczego publicznego Funkcja ochronna Państwo ochrania istniejący ład i porządek. Funkcja bezpieczeństwa w aspektach a) wewnętrznym, b) zewnętrznym. Jest rozumiana szeroko jak porządek publiczny oraz jak ład gospodarczy. Powstaje pytanie: ,,Jak Państwo na to oddziałuje, jak to oddziaływanie opisać? Należy odróżnić trzy sfery lecz każda nie jest autonomiczna z osobna:

Prawo gospodarcze

2

Typy zachowań Państwa cel Państwa jakie stawia i jaki chce osiągnąć. Rodzaje oddziaływań Państwa wskazanie i opisanie podstaw ideologii gospodarczej jako fundamentu sposobu i kierunku oddziaływania. Formy i środki oddziaływania Państwa na gospodarkę. Obok tych sfer jest problem instytunalizacji – kto na gospodarkę oddziałuje, w jakim stylu, jak itp. 4. Cele państwa - typy Ze względu na różne cele Państwa przyświecające Państwu, rozróżniamy następujące typy: Typ podstawowy, zasadniczy Wyróżniany jako najpełniej realizujący funkcję ochronną i bezpieczeństwa Państwa. Istotą jest, iż Państwo nie zmienia gospodarki i jednocześnie chroni istniejący typ gospodarki. Mogą dać się wyodrębnić i tak można opisać postawę Państwa. Typ reformatorski Państwo nie zmienia gospodarki i ją ochrania ale dokonuje zmian w modelu gospodarki. Jest często obserwowany, gdy model gospodarczy jest niedostosowany do wysokiego poziomu rozwoju sił wytwórczych. Model dotychczasowy jest niewydolny, mało skuteczny, nieekonomiczny. Nazywany jest w związku z tym modelem reformatorskim gospodarki, może dotyczyć też tylko jakiejś jej gałęzi. Typ ewolucyjny skutkujący najdalej metodami – jest to zasadnicza zmiana gospodarki (można rzec pod każdym względem). Jest to jednak konsekwencja pewnych zmian, wydarzeń – głównie ustrojowych. Istota: zmiana typu gospodarki i wybór (dobór) najlepszego modelu gospodarczego. Przeciwnicy uważają: iż nie można wyróżnić tego typu zmian, -dwa pierwsze typy są wystarczające, a trzeci nie /takie zmiany muszą być związane z obumarciem państwa i społeczeństwa danego typu/. Uzasadnienie zwolenników: - historia udowadnia, iż jest to zasadne: zmiany rewolucyjne (francuska, październikowa), - miejsce na drodze pokojowej: Polska, Czechosłowacja (podział na 2 państwa). W tym typie ewolucyjnym Państwo posiada: - władzę: ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą, - inne organy państwowe przygotowane do realizacji zadań z tym związanych, - również aparat przymusu, - środki oddziaływania na społeczeństwo /w tym aparat przymusu/. 5. Formy oddziaływania Państwa Planowanie i programowanie /oddziaływanie gospodarcze Planowanie ma charakter indykatywny: zakłada określony rozwój gospodarczy, ustala wskaźniki ekonomiczne rozwoju. Nie ma w gospodarce rynkowej planowania dyrektywnego. jest to swego rodzaju oferta, propozycja (nie do odrzucenia) Państwa, które Państwo składa podmiotowi. Dobry plan zawiera: • cel oraz maksymalnie konkretne zadania jakie stawia, • wystarczające środki do realizacji, • środki, które da się wygenerować w przyszłości w związku z realizacją.

Prawo gospodarcze

3

Tworzenie prawa dla gospodarki Państwo może wspomagać regulacjami prawnymi funkcjonowanie gospodarki. Prawo musi być adekwatne do typu i modelu państwa. Przy istniejącej swobodzie prawotwórczej ograniczeniem jest obowiązujący model państwa. Według prof. Wróblewskiego typ racjonalnego prawodawcy ma miejsce wtedy, gdy regulacja prawna jest uzasadniona: − Czy cel jest precyzyjnie określony i czy jest uzasadnienie ogólne, czy potrzebna jest norma prawna, a jeżeli tak, to jaka: zezwalająca, zakazująca, blankietowa – co w sobie powinna zawierać, uchwalona w odpowiednim trybie i czasie powinna wejść w życie. − Zależy nam żeby była normą skuteczną 6. Zasada subsydiarności w gospodarce W procesie stanowienia prawa duże znaczenie ma dworactwo naukowe, konsultacje na etapie jego przygotowania i stosowania – gdy wchodzi w życie. Przyczyną nowelizacji prawa jest fakt, że nie została przemyślana do końca jej koncepcja, gdyż wymaga licznych poprawek. Proces stanowienia prawa jest uregulowany. Również procedury są tak samo ważne jak zagadnienia materialne. Modele reglamentacyjne obowiązujące w życiu gospodarczym powodowały, że działalność gospodarcza była ograniczana (koncesje, zezwolenia). 7. Formy działań realizacji politycznej gospodarki państwa Formy działań objawiają się w następujących działaniach państwa wobec gospodarki: Działania organizatorskie Tworzenie, przekształcanie i znoszenie państwowych gospodarczych, gdzie państwo występuje w roli przedsiębiorcy. Działania te dotyczą powoływania i odwoływania kadry kierowniczej przedsiębiorstw. Rozmiary działalności organów są różne, w odniesieniu do gospodarki planowej, działania organów państwa realizują określoną koncepcję państwa do gospodarki, gdzie rola państwa jest podstawowa jako kreatora procesów gospodarczych. gospodarczych gospodarce rynkowej występuje w mniejszej skali, bo udział państwa w procesach gospodarczych jest zauważalny, ale w przypadku wykonywania monopolu, realizowania zasady pomocniczości (subsydiarności). Z państwowym przedsiębiorstwem mamy do czynienia, gdy chcemy zapewnić świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym (świadczenie usług publicznych) – prawna koncepcja przedsiębiorstwa państwowego Poczta Polska. Państwo w gospodarce rynkowej nie powinno prowadzić działalności komercyjnej, poza działalnością fiskalną. Działania koordynacyjne to potrzeba ujednolicenia działania wielu podmiotów. Działanie nazywane koordynacją jest wymogiem racjonalnego postępowania i cechą działania zorganizowanego, bez wymogu prawnego regulowania zjawisk koordynacji. Prawo o koordynacji może występować, ale nie jest warunkiem koniecznym jego wykonywania. W gospodarce planowej zjawisko koordynacjami bardzo liczne podstawy prawne. Tworzyły one koordynację międzyresortową, branżową i koordynację terenową. Działania Ekonomiczno finansowe Są to działania dla realizacji polityki gospodarczej państwa, zarówno w gospodarce planowej jak i gospodarce rynkowej. Państwo preferuje działania władcze, rzadko używa takich narzędzi, jak stopa procentowa, kredyt (gosp. planowa). Głównym sensem jest stwarzanie systemów zachęt z wykorzystaniem instrumentów prawnych oddziaływania na gospodarkę.

Prawo gospodarcze

4

Działania reglamentacyjne Ich sensem jest wprowadzenie pewnych ograniczeń. Gospodarka planowa stosuje je powszechnie – warunki podejmowania działalności gospodarczej, prowadzenia działalności gospodarczej, są to podstawowe czynniki sterowania gospodarką. Reglamentowana jest konsumpcja i zbyt – system nakazowo rozdzielczy przyjmowały powszechny wymiar systemowy – możliwość podejmowania działalności gospodarczej dla prywatnych. W większym stopniu reglamentacyjna działalność państwa dotyczyła sfery zbytu i zaopatrzenia w podstawowe materiały – paliwa, energię; wpisana w system gospodarki planowej tworzyła określony układ reglamentacyjny wykorzystywany przez centralnego planistę i ogniwa pośrednie. Szczytowym osiągnięciem było wprowadzenie reglamentacji dla osób fizycznych (kartki na wszystko). W gospodarce rynkowej reglamentacja występuje również, ale w mniejszym zakresie, jest to reglamentacja cenowa, konsumpcji produkcji, ale na odpowiednim poziomie. Może być stosowana w stosunku do przedsiębiorców w celu obniżenia kosztów produkcji. Działania mają charakter interwencjonistyczno epizodyczny. Obecnie takie zainteresowanie państwa dotyczy leków. Działania reglamentacyjne w gospodarce rynkowej przenoszą się również na działalność gospodarczą gdzie reglamentuje się możliwości prowadzenia bądź podejmowania tej działalności – są to czynności reglamentacyjne, bądź wystawianie zezwoleń. Dotyczy to warunków prowadzenia działalności gospodarczej – sięga to wolności działalności gospodarczej. Reglamentacja dotyczy określonych rodzajów działalności gospodarczej. Ograniczenia takie muszą występować nawet w gospodarce rynkowej – utrzymanie odpowiedniego poziomu gospodarczego. Obecna ustawa o swobodzie gospodarowania rozwija system reglamentacji – działalność gospodarcza regulowana jest na podstawie wpisu do rejestru. Warunkiem prowadzenia działalności dotyczącej podmiotów sfery infrastrukturalnej (usługi ogólne) było powołanie Prezesa Urzędu Telekomunikacji i Poczty Polskiej, Energetyki itd. Działania te podlegają kontroli – udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorstwom. Działalność kontrolna Ma wymiar ponad systemowy w gospodarce planowej i rynkowej. Kontrola, to zespół czynności faktycznych podejmowanych w celu porównania stanu postulowanego ze stanem zastanym. Są to działania niewładcze, które mają służyć sprawdzeniu stopnia odstępstw i naruszeń. Formułuje się wnioski dotyczące nieprawidłowości oraz formułuje się zalecenia na przyszłość, aby tego uniknąć. System kontroli jest skomplikowany w gospodarce planowej i rynkowej. Po roku 1990 mimo zmian ustrojowych, system kontroli państwowej pozostał. Na najwyższym szczeblu jest NIK. Kontrola gospodarcza jest rozbudowana. Występuje na każdym szczeblu gospodarki. Działania kontrolne podejmowane są z punktu widzenia legalności – czy nie doszło do naruszenia prawa? Są także badane celowość, efektywność, ekonomiczność. Inny podział dotyczy tego czy działania podejmowane przez podmiot mają miejsce w tej samej strukturze, czy poza nią? Kontrola wewnętrzna i zewnętrzna, wykorzystuje się wszystkie kompetencje kontrolne. Organy o właściwości ogólnej i szczególnej. 8. Nadzór - działania Są podejmowane, gdy mamy do czynienia z podmiotem samodzielnym, z którym nie łączą na stosunki kierownictwa z podmiotem wyodrębnionym organizacyjnie i prawnie. Nadzór w stosowaniu prawa administracyjnego, definiowany jest w różny sposób, tworząc bogatą literaturę przedmiotu. Można mówić o cechach nadzoru jako instytucji prawnej omawianej przez administratywistów. Nadzór jest funkcją władczą o charakterze korygującym wykonywaną ponad samodzielnym podmiotem nadzorowanym przez organ sprawujący nadzór w celu sprawdzenia sposobu korzystania z prawem samodzielności przyznanej temu podmiotowi. Kontrola prawna nadzoru precyzuje stronę podmiotową (organ nadzorczy, podmioty nadzorowane). Stroną przedmiotową są treść nadzoru, zakres uprawnień nadzorczych, procedurę stosowania środków nadzoru, oraz gwarancje materialne chroniące interes podmiotu poddanego nadzorowi. W literaturze pojawia się określenie: Kontrola + środki władcze = nadzór

Prawo gospodarcze

5

Instytucja nadzoru ma identyfikację prawną: są dwa modele nadzoru: nadzór pełny i nadzór ograniczony. Istota nadzoru pełnego polega na tym, że organ sprawujący nadzór ma prawo władcze wkraczać w sprawy podmiotu nadzorowanego w każdym przypadku i za pomocą środków, które będzie uważać za konieczne do wykorzystania. Wystarcza ogólna norma kompetencyjna, która określa prawne środki działania danego organu. Nadzór ten tworzy wątpliwości, co do różnic między nim a kierownictwem, mniej korzystnej sytuacji podmiotu poddanego nadzorowi niż w modelu ograniczonym. Ograniczenie zakłada możliwość ingerencji organu nadzorczego w nadzorowany w wypadku przewidzianym ustawowo za pośrednictwem środków, które te przepis ustawowy określa i dopuszcza. Dla wykonania nadzoru ograniczonego organ nadzoru musi się dwukrotnie legitymować: 1. możliwością podejmowania działań władczych ingerujących 2. stosowaniem środków przewidzianych przez ustawę. Istniejący obszar zagadnień jest systemem gwarancji materialnej przysługującej podmiotowi nadzorowanemu, który chroni jego interes ekonomiczny i samodzielność. Zakres uprawnień nadzorczych nie wpływa na granicę swobód, praw i dotyczy jedynie uprawnień do korygowania nieprawidłowego sposobu korzystania z przysługujących praw samodzielności. System ten dla podmiotu nadzorowanego powinien uwzględniać interes ekonomiczny podmiotu – naprawa szkody. Modelowym rozwiązaniem jest nadzór nad przedsiębiorstwem państwowym określony propozycją ustawy z 1980 roku. Z punktu widzenia działań władczych klasyfikowany jest następująco: − nadzór represyjny − nadzór weryfikacyjny (regulacyjny) − nadzór prewencyjny. Nadzór prewencyjny wykonywany w związku z tworzeniem działalności gospodarczej – sąd rejestrowy, organ ewidencyjny, których działania zmierzają do zastosowania zasady legitymizacji przedsiębiorstw spełniających określone warunki. Nadzór weryfikacyjny dotyczy działalności gospodarczych podejmowanych przez przedsiębiorców. Szczególny typ nadzoru, to nadzór regulacyjny – energetyka, poczta, transport kolejowy. Nadzór represyjny związany z działalnością decyzyjną podmiotów kierujących przedsiębiorstwem, środkami administracyjnymi, finansowymi, karnymi. Część tych środków ma zastosowanie do podmiotu gospodarczego i wpływa na jego efektywność. Często są to represje w stosunku do podejmujących decyzje. Uprawnienia ogólne i specjalne modelu założycielskiego jest szczególnym typem nadzoru i wystarczająco odróżnia działania władcze podejmowane przez inne organy – podatkowe, pracy, PIS, PIP. 9. Działania ochronne mają różny charakter, dotyczą one środków prawnych stwarzanych przez państwo dla gospodarki i podmiotów w nich działających w celu ochrony interesu publicznego. W sferze instytucji obserwujemy tworzenie organów zapewniających ochronę podmiotom gospodarującym, bądź procesom – rola sądownictwa procesowego. We wszystkich gospodarkach rynkowych wyróżniono sądownictwo gospodarcze, arbitraż gospodarczy, rozjemstwo. Państwo wychodzi poza tę formułę obarczając nim organ administracji rządowej – organ antymonopolowy. Proceduralny Aspekt Czy uwzględniają specyfikę działalności gospodarczej? Tworzone są specjalne procedury gospodarcze lub powszechne dla potrzeb załatwienia pewnych spraw, w związku z prowadzoną działalnością

Prawo gospodarcze

6

gospodarczą. Postępowanie upadłościowe prowadzone jest przez sąd. Postępowanie likwidacyjne w stosunku do podmiotów publicznych – uzdrawiające gospodarkę. Dużą rolę odgrywają narzędzia ochronne. 10. Administracja gospodarcza Dla wyróżnienia organów, które mają oddziaływać na gospodarkę wyróżniamy podziały poziome: 1. w płaszczyźnie ustrojowej podział zadań publicznych realizowanych przez państwo – realizowane przez samorząd terytorialny. 2. wewnątrz organów państwa przydział zadań do odpowiedzialności organów państwa, angażując organy władzy wykonawczej, sądowniczej, oraz organy o szczególnym statusie. 3. wewnątrz administracji rządowej wyposażamy odpowiednie organy administracji rządowej w uprawnienia właściwe dla danego organu stosując kryterium jedno rodzajowe grupy zadań, związane z oddziaływaniem państwa na gospodarkę. Kryterium typu organu związane z organem w przeszłości. Administracja gospodarcza Rozumiana szeroko, są to organy publiczne, które w zakresie przedmiotowym działania mogą podejmować, któryś z rodzajów wcześniej omawianych, tworzących określone formy zachowań państwa wobec gospodarki. System organów administracyjno gospodarczych dzielimy na: − publiczne − podmioty społeczne (partnerzy administracji gospodarczej) Organy publiczne, to kategoria niejednolita, bo wśród nich występują: − organy państwowe − organy samorządowe Organy państwowe, to kategoria niejednolita: − organy rządowe administracji gospodarczej − organy pozarządowe administracji gospodarczej Struktura administracji gospodarczej jest niejednolita, wyróżniamy: 1. Rada Ministrów 2. Prezes RM 3. Agencje rządowe – centralne organy administracji rządowej Jest to administracja gospodarcza szczebla centralnego. W terenie działa terenowa administracja rządowa na obszarze województwa, są to: 1. Wojewoda 2. Administracja zespolona 3. Administracja niezespolona Obok administracji rządowej (gospodarczej) występują poza rządowe organy administracji: 1. Prezes NIK 2. Prezes NBP 3. Powiązane z NBP organy szczególne – Rada Polityki Pieniężnej 4. Komisja nadzoru Bankowego. Szczególnym typem organu administracji gospodarczej jest: 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji 2. Rzecznik Praw Obywatelskich

Prawo gospodarcze

7

Organy adm. samorządowej Obok organów państwowych, na gospodarkę oddziałują również w rozmiarze lokalnym organy administracji samorządowej (gmina, powiat, województwo samorządowe). Podmioty samorządowe w prawnie określonych granicach mogą podejmować działalność gospodarczą, zarówno wykonując zadania publiczne: 1. zaspokajanie potrzeb sfery publicznej 2. podejmując działania komercyjne, ale w ograniczonym zakresie. zakresie obszarze zagadnień instytucjonalnych jest problem prawotwórstwa podmiotów publicznych. Istotną role pełni instytucja referendum ogólnokrajowego – forma bezpośredniego decydowania przez społeczeństwo o istotnych sprawach. Partnerami dla administracji gospodarczej są organizacje pracodawców, samorząd zawodowy, gospodarczy. Podmiotem partnerstwa są organizacje pracowników, gdzie szczególna rola przypada związkom zawodowym. Nowymi zjawiskami dotyczącymi partnerstwa są również organizacje pożytku publicznego i wolontariat oraz uregulowany ostatnio problem partnerstwa publiczno – prawnego występujący jako powiązane organy administracji publicznej z wykonawcami prywatno – prawnymi zadań publicznych na podstawie umowy. 11. Organy administracji rządowej i samorządowej - Regulacje prawne Naczelne miejsce w administracji rządowej zajmują: rząd, szef rządu i ministrowie. Są to organy, które mają konstytucyjną i ustawową regulację określającą zakres działania rządu i sposób jego powoływania. Praca rządu wymaga konkretyzacji w drodze ustawodawczej, gdzie określono: 1. działy administracji rządowej 2. zasady funkcjonowania RM Ustawa o Radzie Ministrów i działach administracji rządowej zakreśla sprawy, którymi rząd ma się zajmować i podstawowe zasady działania RM. Dalsza konkretyzacja z zakresu działania ministra należy do Prezesa RM, który jest osoba desygnowaną przez Prezydenta RP na Prezesa RM, ale staje się nią dopiero, gdy Prezydent powołuje rząd na wniosek osoby desygnowanej. Rząd działa po uzyskaniu votum zaufania w Sejmie. Prezes RM określa zakres działania członków rządu wskazując nie tylko, jakimi działami administracji rządowej mają kierować ministrowie, lecz także, kto ma pełnić stanowisko vice Prezesa RM, określając granice ich kompetencji. Pozycja ministrów nie jest zróżnicowana. Można wskazywać na pozycję wewnętrzną rządu uprzywilejowaną finansami, lub gospodarką, albo skarb państwa. Centralne organy administracji rządowej mogą być tworzone jako organy: − resortowe to centralne organy administracji rządowej nadzorowane prze właściwego ministra − ponad resortowe może podlegać Prezesowi RM, albo Radzie Ministrów. Często organy administracji rządowej są decydentami II stopnia i działają jako organy resortowe w wąskiej grupie zagadnień mieszczących się wewnątrz działu administracji rządowej. Organy ponad resortowe mają szerszy charakter, systemowo ponad branżowy zakres działania np., Prezes Ochrony Konsumenta. Na szczeblu centralnym działają agencje rządowe (w latach 90 było ich 20). Tworzone były w różny sposób w drodze ustawowej jako państwowe jednostki organizacyjne działające jako jednostki budżetowe, albo jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, gdzie akt ustawodawcy wymagany był do zawiązania spółki. Część z tych agencji tworzono w trybie Kodeksu Handlowego przy zaangażowaniu kapitałowym Skarbu Państwa. Realizowały one część zadań publicznych w gospodarce stwarzając chaos – funkcja publiczna, czy zadanie? Nasiliło się to w latach 90.

Prawo gospodarcze

8

12. Terenowa administracja rządowa Wojewoda Wojewoda jest przedstawicielem rządu na terenie województwa, to organ koordynujący działania organów rządowych, działania na terenie województwa. Mogą to być organy administracji zespolonej. Szef terenowy i administracyjny niezespolonej województwa występuje jako koordynator tych działań, zaś szefostwo jest w Warszawie. Organy administracji pozarządowej mają swoje podstawy konstytucyjne bądź ustawowe i realizują określone zadania państwa w gospodarce w − NIK – zadania kontrolne − NBP

jest bankiem emisyjnym

− jest bankiem banków jest bankiem gospodarki narodowej. Szczególna rola Prezesa NBP – stoi na czele zarządu NBP, ale jest Przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej i Komisji Nadzoru Bankowego. Samorząd zawodowy i gospodarczy Zauważany przy planowaniu zadań. Gdzie jest samorząd, tam jest rozjemstwo – arbitraż wewnętrzny. W ich przypadku nie zauważamy partnerstwa. Cechy charakterystyczne, to: − Prawo do wyłaniania własnej reprezentacji. − Prawo do decydowania o sprawach, którymi się zajmuje. Te cechy powinny charakteryzować samorząd zawodowy. 13. Prawo podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej Prawo podmiotowe zwane przez niektórych prawem przemysłowym, jednak prawo to ma szersze znaczenie niż prawo przemysłowe. Koncepcje działalności gospodarczej w świetle ustaw 1. Ustawa z dnia 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej. Określała zasady i warunki jakie muszą być spełnione by prowadzić działalność gospodarczą. Miała zachęcać obywateli do podejmowania działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek. Zakładano wprowadzając ustawę, iż rozpocznie działalność gospodarczą około 100 – 200 tysięcy obywateli. W ciągu dwóch lat okazało się, iż działalność tę prowadzi około 2 miliony obywateli. Prowadzenie działalności gospodarczej Ustawodawca przyjął następujące reguły prowadzenia działalności gospodarczej: a) przyjmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej jest dozwolone każdemu z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa; b) przedsiębiorcy mogli zatrudniać pracowników w dowolnej liczbie i bez pośrednictwa organów państwowych, (ograniczono stosowanie ustawy po nacjonalizacji, która wprowadzała progi zatrudnienia), przedsiębiorcy uzyskali tu pełnie praw w zatrudnianiu; c) pracodawcy mogli swobodnie zrzeszać się w organizacje podmiotów gospodarczych (organizacje pracownicze), ustawa jednak w tym względzie nie zawierała szczegółowych rozwiązań – odsyłała do innych ustaw np.: o izbach gospodarczych, o samorządzie rzemiosła; d) funkcjonowała zasada, iż co nie jest prawem zabronione jest dozwolone, oznaczało to, ze każde działanie nie zakazane prawem, mogli przedsiębiorcy wykonywać. Istniał jednak jeden wymóg: przedsiębiorca musiał uzyskać wpis do ewidencji o działalności gospodarczej – jedyny warunek prowadzenia działalności gospodarczej.

Prawo gospodarcze

9

Definicje działalności gospodarczej wg ustawy. Działalność gospodarcza: działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, która prowadzona jest w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu gospodarczego. Podmiot gospodarczy: osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej jeżeli przedmiot jej działania ujmował działalność gospodarczą. Ustawodawca wyłączył możliwość stosowania ustawy do działalności: • rolniczej; • warzywniczej; • sadowniczej; • zwolnił osoby fizyczne, które prowadziły działalność gospodarczą jako uboczne zajęcie zarobkowe. Ewidencja działalności gospodarczej obejmowała: • imię i nazwisko; • miejsce prowadzenia działalności gospodarczej; • adres zamieszkania osoby; • jaką działalność osoba chce prowadzić; • od kiedy działalność ma być prowadzona. Organ ewidencyjny po zgłoszeniu , dokonywał wpisu do ewidencji pod kolejnym numerem, wcześniej legitymując osobę zgłaszającą działalność (czy osoba zgłaszająca działalność jest tą samą osobą na podstawie dokumentu osobistego). Poza tą czynnością organ nie mógł niczego więcej żądać. Sam charakter wpisu i postępowania ewidencyjnego był niejasny, jak gdyby obok funkcjonował odrębny rejestr – Krajowy Rejestr Sądowy w stosunku do przedsiębiorstw państwowych, które na podstawie wpisu do KRS mogły: • uzyskiwały osobowość prawną; • pozwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej; • uzyskiwały koncesje, zezwolenia. Wpis do ewidencji nie był alternatywny dla wpisu do rejestru, ponieważ w myśl Art. 11 ustawy pewne działalność była reglamentowana przez państwo, obejmowało to 11 rodzajów prowadzenia działalności co wiązało się właśni z uzyskaniem koncesji czy zezwolenia. Była to swego rodzaju pułapka dla tych, którzy chcieli prowadzić działalność gospodarczą, ponieważ ustawa wymieniała tylko 11 rodzajowa działalności reglamentowanej. Inne przepisy określały kolejne działalności reglamentowane, których ustawa nie wymieniała. Na tej właśnie podstawie organ ewidencyjny mógł podmówić wpisu do ewidencji, gdy prowadzenie działalności gospodarczej wymagało koncesji czy zezwolenia na podstawie innych przepisów. 14. Koncesja ma miejsce gdy państwo chciało uchylić swój monopol na działalność gospodarczą – dopuszczała inne podmioty dając koncesje na jej prowadzenie. 15. Zezwolenie wydawane by uchylić ogólny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. W ciągu istnienia ustawy wprowadzono około 40 poprawek, w tym około 30 dotyczyło Art. 11 czyli działalności reglamentowanej przez państwo. Funkcjonowały 3 modele koncesjonowania działalności gospodarczej: • model podstawowy: warunki udzielania, cofania, zmian wynikały wyłącznie z przepisów ustawy z 1988 r.; • system szczególny: Art. 11 wymagający uzyskania koncesji i odesłanie do odrębnych przepisów w innych ustawach, reglamentujących poszczególne rodzaje działalności; • ustawa o radiofonii i telewizji: uzyskanie koncesji na prowadzenie takiej działalności.

Prawo gospodarcze

10

16. Ustawa z 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym. Bardzo szybko weszły w Zycie przepisy wprowadzające tę ustawę. 4/5 tych przepisów to mozolne przekształcenie terminu podmiotu gospodarczego w termin przedsiębiorca. Przedmiotowy charakter działalności gospodarczej. Określa on następujące cechy, działalność to działalność: • wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa; • prowadzona na własny rachunek i we własnym imieniu. Ustawa z 1990 r. Orzeczenie Sądu Najwyższego z 1990 lub 1991 roku określało jednak 4 cechy: • zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, usługowa, handlowa oraz poszukiwanie i eksploatacja zasobów naturalnych; • wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły; • prowadzona przez osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej jeżeli przedmiot jej działania ujmował działalność gospodarczą oraz spółki prawa handlowego …….. zawodowo we własnym imieniu podejmuje działalność gospodarczą. Są to cechy działalności na podstawie ustawy z 1999 r. która nie obejmuje działalności: • notariuszy; • adwokatów; • radców prawnych. Te działalności wskazane są dopiero w ustawie z 2004 r. Ustawa z dnia 19.11.1999 r. prawo o działalności gospodarczej 1997 r. – Krajowy Rejestr Sądowy – uchwała w 2001 r. Obowiązkowi rejestrowemu miały podlegać wszystkie podmioty gospodarcze. Ustawa ta jednak nie rozstrzygnęła kwestii legitymizmu. Prace nad ustawą prawo działalności gospodarczej trwały ponad rok. Terminologia dotycząca zmian np., wykreślono pojęcie przedsiębiorstwo – w to miejsce podmiot gospodarczy. Kwestie nazewnictwa zostały ujednolicone – KRS. Taka terminologią posługuje się również ustawa prawo działalności gospodarczej. Zasady natomiast trochę się różnią. Art. 5 prawa działalności gospodarczej – zasada legalizmu dotyczyła podejmowania wolnych działalności, na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych w przepisach prawa. Art. 7 prawa działalności gospodarczej – wprowadzał zasadę legitymizmu tzn., przedsiębiorca mógł podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności gospodarczej – odesłanie do KRS w postaci pierwotnej. 17. Zasady ustawy prawo działalności gospodarczej przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i zachowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów (ustawa z 1988 r. nie zawierała takich zasad). Art. 9 zawierał 3 zasady dotyczące wykonywania działalności gospodarczej, gdzie przedsiębiorca był obowiązany spełniać warunki wykonywania działalności gospodarczej: - nie stwarzania zagrożenia dla ochrony życia i zdrowia konsumentów; - moralności publicznej;- ochrony środowiska. Przepisów dotyczących ochrony zdrowia i życia jest mnóstwo: ochrona praw lokalowych, cywilne, odszkodowawcze. Nie stwarzanie zagrożenia dla zdrowia i życia obywateli stanowiło dla przedsiębiorcy problemy, podobnie jak działanie w zgodzie z moralnością publiczną – zasada ta obowiązuje również w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Art. 10 zasada fachowości, kompetencji jeżeli przepisy przewidują posiadanie kompetencji, to osoba wykonująca działalność gospodarczą obowiązana jest posiadać odpowiednie przygotowanie zawodowe. Kolejne obowiązki zawarte w art. od 11 do 13 związane są z wykonywaniem działalności – nie są rangi naczelnej, ale o istotnym znaczeniu.

Prawo gospodarcze

11

Art. 11 zawierał obowiązek oznaczenia na zewnątrz przedsiębiorcy i podania rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej. Art. 12 zawierał obowiązki związane ze sprzedażą bezpośrednią i wysyłkową. Art. 13 zawierał określenie obowiązków dotyczących rozliczeń finansowych przedsiębiorstwa w formie bezgotówkowej – gdy obrót przekracza 3000 €; 1000€ gdy obrót w poprzednim miesiącu przekroczył 10000€. Rozdział II i IV Dotyczyły postanowień związanych z reglamentacją działalności gospodarczej: − koncesjonowania działalności gospodarczej; − zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej Formy reglamentacyjne miały charakter: podstawowy, szczególny i nadzwyczajny. − Zweryfikowały dotychczasowy system reglamentacji (ustawa z 1988 r.). − Ograniczono liczbę koncesji do 8 rodzajów działalności gospodarczej (wcześniej było ich 25). − Zachowano koncesje związane z monopolem państwa pozostałe skreślone z listy przeniesiono do zezwoleń, a od części ustawodawca odstąpił z jej koncesjonowaniem czy zezwalaniem. Zezwolenia Sprawę zezwoleń działalności gospodarczej uregulowano w ustawie wiodącej. Możesz podejmować działalność gospodarczą na podstawie: − wpisu do ewidencji działalności gospodarczej; − zezwolenia wydanego przez organ zezwalający; − koncesji uzyskanej od organu koncesjonującego. Przepisy ustaw odrębnych regulowały w sposób szczególny wydawanie koncesji. Art. 88 odnosi się do przepisów reglamentacyjnych przed uchwaleniem ustawy prawo działalności gospodarczej – pozwolenie, upoważnienie, zgoda, licencja rozumie się przez to zezwolenie. Art. 96 ust 1 uchwalenie rodzajów działalności gospodarczej, były tu reguły dotyczące wyznaczenia terminu 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy nowych zasad dotyczących obszaru zajętego przez koncesjonowanie, zezwolenie pod rygorem, gdy nie uchwali jej to działalność będzie działalnością wolną. Art. 14 ust. 2, to reguła dotycząca wyłączenia koncesji, oraz wprowadzenie innych koncesji w działalności gospodarczej mającej ważny wpływ na interes … . Gdyby pojawiła się konieczność wprowadzenia nowej działalności gospodarczej koncesjonowanej, ustawodawca musiał spowodować jej wpisanie, a dot. to: − rodzaju działalności mającego znaczenie dla bezpieczeństwa państwa, lub innego wrażliwego interesu państwa; − gdy działalność nie mogła być wolna, nie można jej było podjąć na podstawie zezwolenia; − warunek formalno prawny – dopisanie do treści art. 14 ust 1 Decyzja koncesjonująca miała mieć charakter uznaniowy, gdy organ koncesjonujący może odmówić wydania koncesji ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa i obronności państwa, lub ze względu na inny ważny interes publiczny. System zezwoleniowy gdy chodzi o charakter, to jest on związany w sensie określonym w przepisach, które określają warunki, którymi związany jest organ i przedsiębiorca. Charakter decyzji zezwoleniowej jest związany – występuje tu roszczenie wydania decyzji, gdy spełnione są wszystkie wymagania związane z jej otrzymaniem. Występuje również:

Prawo gospodarcze

12

− promesa koncesji; − promesa zezwolenia. Jeżeli nie może otrzymać ich wówczas, to akt przyrzeczenia wydania w przyszłości, gdy nie zmieni się stan prawny lub termin ważności – ważna jest od 6 miesięcy do, gdy określi. Działalność gospodarcza to nowe przesłanki oprócz przedmiotowych. Art. 2 ust 1 – cechy: - zorganizowana - ciągłości działania - działalność zarobkowa, wytwórcza, usługowa, produkcyjna, budowlana, poszukiwania i rozpoznawania zasobów naturalnych i ich eksploatacja. Przedsiębiorca to osoba fizyczna, prawna, mniemająca osobowości prawnej, spółka prawa handlowego, która zawodowo we własnym imieniu podejmuje działalność gospodarczą o cechach j.w. Wyłączono: działalność wytwórczą, ogrodnictwo, rolnictwo, wynajmowanie pokojów, agroturystykę – nie stosuje się prawa działalności gospodarczej. Art. 76 i 87 nie dot. kwalifikacji stosowania do notariuszy – świadczący pomoc prawną nie jest przedsiębiorcą. Ustawa z 1999 r. prawo o działalności gospodarczej zawierała: − regulacje − warunki pod działalność gospodarczą … − samorządy gospodarcze − małe średnie przedsiębiorstwa − zadania organów administracji publicznej wobec prowadzących działalność gospodarczą. 18. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 roku Założenia ustawodawcy do nowej ustawy – zmiany w stosunku do ustawy ,,Prawo o działalności gospodarczej”: opracowanie aktu prawnego od nowa, który mógł by oprzeć się zmianom czasu; pojawienie się nowych zjawisk – miedzy innymi wejście do Unii Europejskiej i w związku z tym opracowanie nowej ustawy; Zwrócenie uwagi na systematykę ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: • brak w niej pewnych instytucji np. samorządu gospodarczego; • pojawienie się nowych instytucji prawnych – działalność regulowana uwarunkowana wpisem do rejestru; • zwrócenie uwagi na tytuł tego aktu prawnego – regulacja swobody działalności gospodarczej a w efekcie reguluje ona ograniczenia tej swobody i granice korzystania z wolności gospodarczej. Ustawa definiuje kluczowe pojęcia: • Działalność gospodarcza: Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. •

Przedsiębiorca: Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także

Prawo gospodarcze

13

wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Osoby, które wykonują zawody zaufania publicznego na gruncie tej ustawy są uważani za przedsiębiorców jeśli prowadzą działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. 19. Definicja działalności gospodarczej wg ustawy ,,Ordynacja podatkowa”: Każda działalność zarobkowa w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każda inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności lub osoby wykonującej taką działalność – do przedsiębiorców. 20. Krajowy Rejestr Sądowy Pełni funkcję informacyjną, ale musi spełnić następujące cechy: • cecha jawności; • cecha wiarygodności. Musi być również dostępny albo każdemu albo tylko niektórym. Jest to rejestr publiczny. Stąd wynika zasada jawności. Jawność może być • pełna: gdy każdy ma dostęp do wszystkich danych; • ograniczona: gdy nie wszyscy i nie do wszystkich danych mają dostęp. Wiarygodności Zasada rodzi dwa domniemania prawne: • znajomość wszystkich danych zawartych w rejestrze; • nieznajomość tych danych, które do rejestru nie zostały wpisane. Wiarygodność wpisów rejestrowych i wpisy dokonane w rejestrze są zgodne z prawem, są legalne. Nie interesuje nas tu zgodność ze stanem faktycznym. Ten obowiązek ciąży na dokonującym wpisu (zmiany). Wpisowi do ewidencji podlegają 1) firma przedsiębiorcy; 2) numer identyfikacji podatkowej (NIP); 3) oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy, adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony; 4) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD); 5) informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej; 6) informacje o ograniczeniu lub utracie zdolności do czynności prawnych; 7) informacje o ogłoszeniu upadłości, umorzeniu i zakończeniu tego postępowania; 8) informacje o wszczęciu postępowania naprawczego; 9) informacje o udzieleniu, zmianie i cofnięciu koncesji; 10) informacje o stwierdzeniu wygaśnięcia koncesji, jeżeli przepisy ustaw odrębnych przewidują wydanie takiej decyzji; 11) informacje o wpisie do rejestru działalności regulowanej oraz o wykreśleniu z rejestru; 12) informacje o uzyskaniu zezwolenia lub licencji i ich cofnięciu; 13) informacje o umowie spółki cywilnej, jeżeli taka została zawarta; 14) dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił takiego pełnomocnictwa; 15) informacja o ustanowieniu kuratora. Dane, o których mowa podlegają wpisowi z urzędu.

Prawo gospodarcze

14

21. Forma organizacyjno – prawna prowadzonej działalności gospodarczej Osoba fizyczna: zasadniczo musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia), także osoba nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych może być przedsiębiorcą, jednakże nie będzie mogła w ramach działalności samodzielnie podejmować czynności prawnych zobowiązujących bądź rozporządzających bez zgody przedstawiciela ustawowego; Osoba prawna: przedsiębiorca wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą. Osoba prawna jest jednostka organizacyjna, która z mocy obowiązujących przepisów prawnych może być podmiotem praw i obowiązków w szczególności o charakterze majątkowym tak jak osoba fizyczna. Tworzenie tej jednostki służy przede wszystkim odgraniczeniu majątku osobistego osoby fizycznej od majątku osoby prawnej. Osoba prawna może mieć charakter korporacyjny (spółka akcyjna, spółdzielnia, stowarzyszenie), w której ma miejsce wydzielenie majątku na rzecz określonej grupy osób, bądź cel zakładowy. Osobami prawnymi są: - skarb państwa, - jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną z mocy obowiązujących przepisów.

22.Dwie postaci przedsiębiorców na gruncie ustawy: - prowadzenie działalności gospodarczej w ramach osobowości prawnej: Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego i ich związku, organizacje samorządu terytorialnego, związki zawodowe, fundacje, związki wyznaniowe; - forma organizacyjno – prawna działalności gospodarczej: przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki kapitałowe Skarbu Państwa, wieloosobowe spółki kapitałowe z udziałem Skarbu Państwa, banki państwowe. Jednostka organizacyjna niebedąca osoba prawną: możliwość uznania ich za przedsiębiorstwo zależy od przyznania im zdolności prawnej – status przedsiębiorcy przykładem są spółki osobowe; Wspólnicy spółki cywilnej: w zakresie wykonywanej działalności gospodarczej są przedsiębiorcami jako osoby fizyczne, po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej; Osoby zagraniczne (osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granica, nieposiadające obywatelstwa polskiego, osoby p[prawne z siedziba za granicą, jednostki organizacyjne niebędące osobami pranymi posiadające zdolność prawną z siedziba za granicą, z państw członkowskich Unii europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym handlu (EFTA) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Jest to uwarunkowanie uwzględniające zasadę traktowania narodowego w państwach: - Unii Europejskiej, - państw OECD, - Europejskiego Obszaru Gospodarczego EOG). Obywatele innych państw, jeżeli otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w RP, korzystają z ochrony czasowej. Inne osoby zagraniczne maja prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółek: - komandytowej, - komandytowo-akcyjnej, - z o.o.,

Prawo gospodarcze

15

- akcyjnej oraz przystępować do tych spółek, obejmować, nabywać udziały w tych spółkach. osoby zagraniczne mogą tworzyć oddziały z siedziba na terytorium RP, państwa członkowskie UE, EFTA, EOG mogą podejmować działalność na tych samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. 23. Zasady podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej. Zasada wolności gospodarczej: stanowi rozwiniecie i konkretyzację konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej, gwarantujące od wsz3elkich ograniczeń prawo podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej. Obejmuje autonomiczność decyzji co do podjęcia działalności w określonym trybie i wybranej formie organizacyjnej, strukturze wewnętrznej i zrzeszenie się z innymi przedsiębiorcami oraz wykonywanie działalności gospodarczej. Organy administracji publicznej są zobowiązane do załatwienia spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki, z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy. Zasada równości: rozwija konstytucyjną zasadę równości zrównującą przedsiębiorców zagranicznych i krajowych. Oznacza też zrównanie statusu prawnego przedsiębiorców bez wglądu na reprezentowany typ własności. Zasada uczciwej konkurencji: sformułowała pozytywny model zachowania przedsiębiorcy, przez co rozszerzyła zakres kryteriów oceny ich legalności obejmujący uczciwą konkurencję, jako przeciwstawienie nieuczciwej konkurencji zwalczanej przez obowiązujące przepisy prawa. Zasada poszanowania słusznych interesów konsumentów: nakazuje przedsiębiorcy wykonywać działalność z uwzględnieniem interesów konsumentów chronionych przez obowiązujące przepisy prawne ograniczające autonomie gospodarczą przedsiębiorcy dla ochrony wartości konstytucyjnej, pozostająca poza zakresem prawa antymonopolowego i w pewnym zakresie prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. 24. Rodzaje działalności gospodarczej. Wolna /rejestrowa/ działalność gospodarcza. Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej, o której decyduje wola podmiotu zainteresowanego bez udziału organów administracji publicznej. Podjęcie, wykonywanie i zakończenie działalności jest wyłącznie wyrazem woli podmiotu prawa po warunkiem uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może podjąć działalność po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Rejestr prowadzą sądy rejestrowe (gospodarcze), obejmujące teren województwa lub jego część. Wpisowi podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Organem właściwym jest organ ewidencyjny właściwy ze względu na miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. Dla obywatelki państw członkowskich UE – właściwa miejscowo gmina określana według miejsca wykonywania działalności na terytorium RP. Zakres podmiotowy wyznacza: - zakres podmiotowy pojęcia przedsiębiorcy, - zakres stosowania przepisów o KRS, - zakres innych podmiotów gospodarczych oraz przepisów prawnych zawartych w innych aktach prawnych przewidujących obowiązek uzyskania wpisu do EDG. Zakres przedmiotowy: określony od strony negatywnej tj po spełnieniu dodatkowo (po uzyskaniu wpisu do EDG lub rejestru przedsiębiorców) innych wymogów np.: uzyskanie licencji, zezwolenia, dokonanie zgłoszenia.

Prawo gospodarcze

16

Ograniczenia dopuszczalności działalności ze względu na: szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa lub obywateli, inny ważny interes publiczny, jest dopuszczalna tylko w przypadku, gdy: działalność nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia oraz wymaga zmiany ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Inaczej, wyjątkiem jest działalność gospodarcza wymagająca uzyskania: - wpisu do rejestru działalności gospodarczej, - zezwolenia, - licencji, - zgody, - koncesji w zakresie i na warunkach określonych w przepisach ustawowych. Wymogi: wymóg spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej: obowiązek przestrzegania przepisów prawnych określających wszelkie prawne ograniczenia związane z podjęciem określonej działalności; wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji: przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, by działalność była wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem odpowiednich kwalifikacji, uprawnień, jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych. Kwalifikacje zawodowe: całokształt wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, określonych w przepisach prawnych i potwierdzonych w formie odpowiednich dokumentów; wymóg oznaczenia przedsiębiorcy: przy oferowaniu towarów lub usług na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych jest obowiązany podać w ofercie co najmniej następujące dane: firmę przedsiębiorcy, numer NIP, siedzibę , adres przedsiębiorcy; wymóg rozliczeń za pomocą rachunku bankowego: gdy stroną transakcji jest Iny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowo transakcja przekracza równowartość 15.000 Euro przeliczonych na złote wg średniego kursu NBP ogłaszanego ostatniego dnia miesiąca przed miesiącem w którym dokonano transakcji.

25.Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r. Założenia ustawodawcy do nowej ustawy – zmiany w stosunku do ustawy ,,Prawo o działalności gospodarczej”: • opracowanie aktu prawnego od nowa, który mógł by oprzeć się zmianom czasu; •

pojawienie się nowych zjawisk – między innymi wejście do Unii Europejskiej i w związku z tym opracowanie nowej ustawy; Zwrócenie uwagi na systematykę ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: • brak w niej pewnych instytucji np. samorządu gospodarczego; • •

pojawienie się nowych instytucji prawnych – działalność regulowana uwarunkowana wpisem do rejestru; zwrócenie uwagi na tytuł tego aktu prawnego – regulacja swobody działalności gospodarczej a w efekcie reguluje ona ograniczenia tej swobody i granice korzystania z wolności gospodarczej.

Prawo gospodarcze

17

Definicje według ustawy z 2004 r. kluczowe pojęcia Działalność gospodarcza: Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorca: Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Osoby, które wykonują zawody zaufania publicznego na gruncie tej ustawy są uważane za przedsiębiorców, jeśli prowadzą działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. Definicja działalności gospodarczej wg ustawy ,,Ordynacja podatkowa”: Każda działalność zarobkowa w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każda inna działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności lub osoby wykonującej taką działalność – do przedsiębiorców. Krajowy Rejestr Sądowy. Pełni funkcję informacyjną, ale musi spełnić następujące cechy: • cecha jawności; • cecha wiarygodności. Musi być również dostępny albo każdemu albo tylko niektórym. Jest to rejestr publiczny. Stąd wynika zasada jawności. Jawność może być: •

pełna, gdy każdy ma dostęp do wszystkich danych;

•

ograniczona, gdy nie wszyscy i nie do wszystkich danych mają dostęp.

Zasada wiarygodności rodzi dwa domniemania prawne: • znajomość wszystkich danych zawartych w rejestrze; • nieznajomość tych danych, które do rejestru nie zostały wpisane. Wiarygodność wpisów rejestrowych i wpisy dokonane w rejestrze są zgodne z prawem, są legalne. Nie interesuje nas tu zgodność ze stanem faktycznym. Ten obowiązek ciąży na dokonującym wpisu (zmiany). Wpisowi do ewidencji podlegają: 1. firma przedsiębiorcy; 2. numer identyfikacji podatkowej (NIP); 3. oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy, adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony; 4. określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);

Prawo gospodarcze

18

5. informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej; 6. informacje o ograniczeniu lub utracie zdolności do czynności prawnych; 7. informacje o ogłoszeniu upadłości, umorzeniu i zakończeniu tego postępowania; 8. informacje o wszczęciu postępowania naprawczego; 9. informacje o udzieleniu, zmianie i cofnięciu koncesji; 10. informacje o stwierdzeniu wygaśnięcia koncesji, jeżeli przepisy ustaw odrębnych przewidują wydanie takiej decyzji; 11. informacje o wpisie do rejestru działalności regulowanej oraz o wykreśleniu z rejestru; 12. informacje o uzyskaniu zezwolenia lub licencji i ich cofnięciu; 13. informacje o umowie spółki cywilnej, jeżeli taka została zawarta; 14. dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił takiego pełnomocnictwa; 15. informacja o ustanowieniu kuratora. Dane, o których mowa w ust. 1 pkt 6, 7, 9-12 i 15, podlegają wpisowi z urzędu. 26. Forma organizacyjno prawna Forma organizacyjno – prawna prowadzonej działalności gospodarczej: Osoba fizyczna: zasadniczo musi posiadać pełna zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia), także osoba nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych może być przedsiębiorcą, jednakże nie będzie mogła w ramach działalności samodzielnie podejmować czynności prawnych zobowiązujących bądź rozporządzających bez zgody przedstawiciela ustawowego; Osoba prawna: przedsiębiorca wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą. Osoba prawna jest jednostka organizacyjna, która z mocy obowiązujących przepisów prawnych może być podmiotem praw i obowiązków w szczególności o charakterze majątkowym tak jak osoba fizyczna. Tworzenie tej jednostki służy przede wszystkim odgraniczeniu majątku osobistego osoby fizycznej od majątku osoby prawnej. Osoba prawna może mieć charakter korporacyjny (spółka akcyjna, spółdzielnia, stowarzyszenie), w której ma miejsce wydzielenie majątku na rzecz określonej grupy osób, bądź cel zakładowy. Osobami prawnymi są: • skarb państwa, •

jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną z mocy obowiązujących przepisów.

Dwie postaci przedsiębiorców na gruncie ustawy: prowadzenie działalności gospodarczej w ramach osobowości prawnej: Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego i ich związku, organizacje samorządu terytorialnego, związki zawodowe, fundacje, związki wyznaniowe; forma organizacyjno – prawna działalności gospodarczej: przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki kapitałowe Skarbu Państwa, wieloosobowe spółki kapitałowe z udziałem Skarbu Państwa, banki państwowe. Jednostka organizacyjna niebedąca osoba prawną: możliwość uznania ich za przedsiębiorstwo zależy od przyznania im zdolności prawnej – status przedsiębiorcy przykładem są spółki osobowe;

Prawo gospodarcze

19

Wspólnicy spółki cywilnej: w zakresie wykonywanej działalności gospodarczej są przedsiębiorcami jako osoby fizyczne, po uzyskaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej; Osoby zagraniczne (osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granica, nieposiadające obywatelstwa polskiego, osoby p[prawne z siedziba za granicą, jednostki organizacyjne niebędące osobami pranymi posiadające zdolność prawną z siedziba za granicą, z państw członkowskich Unii europejskiej i państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym handlu (EFTA) mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Jest to uwarunkowanie uwzględniające zasadę traktowania narodowego w państwach: • Unii Europejskiej, •

państw OECD,

• Europejskiego Obszaru Gospodarczego EOG). Obywatele innych państw, jeżeli otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w RP, korzystają z ochrony czasowej. Inne osoby zagraniczne maja prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółek: − komandytowej, − komandytowo-akcyjnej, − z o.o., − akcyjnej oraz przystępować do tych spółek, obejmować, nabywać udziały w tych spółkach. Osoby zagraniczne mogą tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium RP, państwa członkowskie UE, EFTA, EOG mogą podejmować działalność na tych samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy. 27. Zasady podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej Zasada wolności gospodarczej: stanowi rozwinięcie i konkretyzację konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej, gwarantujące od wszelkich ograniczeń prawo podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej. Obejmuje autonomiczność decyzji, co do podjęcia działalności w określonym trybie i wybranej formie organizacyjnej, strukturze wewnętrznej i zrzeszenie się z innymi przedsiębiorcami oraz wykonywanie działalności gospodarczej. Organy administracji publicznej są zobowiązane do załatwienia spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki, z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy. Zasada równości: rozwija konstytucyjną zasadę równości zrównującą przedsiębiorców zagranicznych i krajowych. Oznacza też zrównanie statusu prawnego przedsiębiorców bez wglądu na reprezentowany typ własności. Zasada uczciwej konkurencji: sformułowała pozytywny model zachowania przedsiębiorcy, przez co rozszerzyła zakres kryteriów oceny ich legalności obejmujący uczciwą konkurencję, jako przeciwstawienie nieuczciwej konkurencji zwalczanej przez obowiązujące przepisy prawa. Zasada poszanowania słusznych interesów konsumentów: nakazuje przedsiębiorcy wykonywać działalność z uwzględnieniem interesów konsumentów chronionych przez obowiązujące przepisy prawne ograniczające autonomie gospodarczą przedsiębiorcy dla ochrony

Prawo gospodarcze

20

wartości konstytucyjnej, pozostająca poza zakresem prawa antymonopolowego i w pewnym zakresie prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. 28. Rodzaje działalności gospodarczej. Wolna (rejestrowa) działalność gospodarcza. Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej, o której decyduje wola podmiotu zainteresowanego bez udziału organów administracji publicznej. Podjęcie, wykonywanie i zakończenie działalności jest wyłącznie wyrazem woli podmiotu prawa po warunkiem uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców albo ewidencji działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może podjąć działalność po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Rejestr prowadzą sądy rejestrowe (gospodarcze), obejmujące teren województwa lub jego część. Wpisowi podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Organem właściwym jest organ ewidencyjny właściwy ze względu na miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. Dla obywatelki państw członkowskich UE – właściwa miejscowo gmina określana według miejsca wykonywania działalności na terytorium RP. Zakres podmiotowy działalności gospodarczej Zakres podmiotowy wyznacza: − zakres podmiotowy pojęcia przedsiębiorcy, − zakres stosowania przepisów o KRS, − zakres innych podmiotów gospodarczych oraz przepisów prawnych zawartych w innych aktach prawnych przewidujących obowiązek uzyskania wpisu do EDG. Zakres przedmiotowy: określony od strony negatywnej tj., po spełnieniu dodatkowo (po uzyskaniu wpisu do EDG lub rejestru przedsiębiorców) innych wymogów np.: uzyskanie licencji, zezwolenia, dokonanie zgłoszenia. Ograniczenia dopuszczalności działalności gospodarczej Ograniczenia dopuszczalności działalności ze względu na: − szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa lub obywateli, − inny ważny interes publiczny, Działalność jest dopuszczalna tylko w przypadku, gdy: − działalność nie może być wykonywana jako wolna lub − po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo − zezwolenia oraz − wymaga zmiany ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Inaczej, wyjątkiem jest działalność gospodarcza wymagająca uzyskania: − wpisu do rejestru działalności gospodarczej, − zezwolenia, − licencji, − zgody, − koncesji w zakresie i na warunkach określonych w przepisach ustawowych.

Prawo gospodarcze

21

29. Wymogi działalności gospodarczej Spełnienie warunków wykonywania działalności gospodarczej: obowiązek przestrzegania przepisów prawnych określających wszelkie prawne ograniczenia związane z podjęciem określonej działalności; Posiadanie odpowiednich kwalifikacji: przedsiębiorca jest obowiązany zapewnić, by działalność była wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem odpowiednich kwalifikacji, uprawnień, jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania odpowiednich uprawnień zawodowych. Kwalifikacje zawodowe: całokształt wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, określonych w przepisach prawnych i potwierdzonych w formie odpowiednich dokumentów;

Oznaczenie przedsiębiorcy: przy oferowaniu towarów lub usług na odległość za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci teleinformatycznych lub druków bezadresowych jest obowiązany podać w ofercie co najmniej następujące dane: firmę przedsiębiorcy, numer NIP, siedzibę , adres przedsiębiorcy; Rozliczenia za pomocą rachunku bankowego: gdy stroną transakcji jest Iny przedsiębiorca oraz gdy jednorazowo transakcja przekracza równowartość 15.000 Euro przeliczonych na złote wg średniego kursu NBP ogłaszanego ostatniego dnia miesiąca przed miesiącem, w którym dokonano transakcji. 30. Koncesjonowana działalność gospodarcza Koncesjonowanie działalności ma charakter subsydiarny, gdyż w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stosuje się przepisy odrębnych ustaw, jako lex specjalis, regulujących działalność podlegającą koncesjonowaniu. Koncesja stanowi jeden z przejawów prawnej działalności gospodarczej, polegającej na wyrażeniu przez właściwy organ administracji publicznej zgody na podjęcie i wykonanie w określonej dziedzinie działalności gospodarczej w zakresie i na warunkach określonych w koncesji i w odrębnych przepisach prawnych. Przesłanki − formalny monopol państwa i wyłączność na działalność gospodarczą w określonych dziedzinach działalności gospodarczej z jednoczesnym obowiązywaniem przepisów przewidujących możliwość dopuszczenia do jej wykonania innych niepaństwowych podmiotów gospodarczych; − bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny; Zakres został ograniczony do: − poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż; − bezzbiornikowego magazynowania substancji; − składania odpadów w górotworze; − wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją; − wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym; − wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią, ochrony osób i mienia; − rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych; − przewozów lotniczych.

Prawo gospodarcze

22

Objęcie innych rodzajów działalności gospodarczej koncesją jest dopuszczalne po: − zmianie ustawy; − subsydiarny charakter koncesji; − bezwzględnie konieczne i usprawiedliwione ze względu na bezpieczeństwo państwa i obywateli albo ważny interes publiczny. Podstawy prawne − od strony formalnej tworzą „lex generalis” przepisy prawne; − lex specjalis przepisy odrębnych ustaw i aktów wykonawczych, które określają reguły, szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności koncesjonowanej; Co do treści rozwiązań prawnych, ogólne i ramowe regulacje są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, ustawy odrębne regulują szczegółowe warunki wykonywania koncesjonowanej działalności. 31. Organy koncesyjne − organy administracji rządowej, jeśli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej; − udzielanie, odmowa udzielania, zmiana, cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności. Forma prawna − udzielanie, odmowa udzielania, zmiana i cofnięcie koncesji lub jej ograniczenie zakresu następuje w drodze decyzji; − jest to tzw., decyzja uznaniowa i oznacza, że na organie koncesyjnym spoczywa ciężar podjęcia decyzji o skutkach prawnych i treści podejmowanego rozstrzygnięcia, z czym wiąże się dokonanie oceny stanu faktycznego pod kątem widzenia zastosowania możliwości określonej normy prawnej. Procedura koncesyjna − cecha, to upoważnienie organu koncesyjnego do określenia szczegółowych warunków wykonania działalności objętej koncesją, to jest określenie koniecznych wymogów jakie powinny być spełnione przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej ze względu na jej rodzaj; − organ koncesyjny jest zobowiązany do przekazania każdemu zainteresowanemu przedsiębiorcy szczegółowych informacji o szczególnych warunkach wykonywania działalności koncesjonowanej, niezwłocznie po wszczęciu postępowania w sprawie udzielania koncesji; Jeżeli liczba przedsiębiorców spełniających warunki do udzielenia koncesji i dających rękojmię prawidłowego wykonywania działalności koncesjonowanej jest większa niż liczba koncesji, organ koncesyjny ogłasza przetarg. Organ koncesyjny ogłasza to w Monitorze Polskim, określając warunki, na jakich zostanie przeprowadzony przetarg. Kontrola realizacji koncesji Organ koncesyjny ocenia, czy przedsiębiorca nie dokonał bezpodstawnego rozszerzenia bądź zawężenia uprawnień, co do przedmiotu i zakresu działania. Cofnięcie koncesji obligatoryjne − w przypadku wydania prawomocnego orzeczenia zakazującego przedsiębiorcy wykonywania działalności koncesjonowanej; − gdy przedsiębiorca nie podjął działalności mimo wezwania organu koncesyjnego; − zaprzestał wykonywania działalności objętej koncesją;

Prawo gospodarcze

23

− organ zmienia jej zakres lub cofa koncesję, gdy przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji. Fakultatywne cofnięcie koncesji Fakultatywne cofnięcie lub zmiana zakresu koncesji − ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli; − ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa. Ponowne udzielenie koncesji Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję, może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu koncesji. Promesa koncesji W promesie uzależnia się udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Podstawową przesłanką wprowadzenia promesy jest ochrona interesów ekonomicznych przedsiębiorców polegająca na ochronie przed negatywnymi skutkami nieudzielania koncesji, gdy ubieganie się o nią łączy się z dokonaniem poważnych nakładów finansowych, organizacyjnych, kadrowych warunkujących otrzymanie koncesji. W sensie prawnym promesa dzieli proces koncesjonowania na dwa etapy: − decyzja tymczasowa: ograniczony okres ważności nie krótszy niż 6 miesięcy; − definitywna decyzja koncesyjna. 32. Regulowana działalność gospodarcza Działalność, której wykonanie wymaga spełnienia szczególnych warunków określonych przepisami prawa. O regulowanej działalności gospodarczej przesądza zapis odrębnej ustawy – stanowi on, iż: dany rodzaj działalności gospodarczej jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Nie ma możliwości domniemania regulowanej działalności gospodarczej. O dopuszczalności podjęcia regulowanej działalności gospodarczej przesądzają: - spełnienie szczególnych warunków określonych przepisami odrębnej ustawy; - uzyskanie wpisu w rejestrze działalności regulowanej. Wpis do rejestru działalności regulowanej. Dokonuje go organ prowadzący rejestr działalności regulowanej na wniosek przedsiębiorcy i po złożeniu przez niego oświadczenia o spełnieniu wymaganych warunków. Odmowa wpisu. Następuje w drodze decyzji, w przypadku, gdy wydano w stosunku do podmiotu prawomocne orzeczenie zakazujące działalności objętej wpisem oraz w przypadku wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru działalności regulowanej z przyczyn uzasadniających wydanie decyzji o zakazie wykonywania działalności objętej wpisem. 33. Zakaz wykonywania działalności gospodarczej. Następuje w formie decyzji: 1. Przedsiębiorca złożył oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do podjęcia tej działalności niezgodnie ze stanem faktycznym. 2. Nie usunął naruszeń warunków wymaganych do tej działalności regulowanej w terminach wyznaczonych przez organ. 3. Gdy organ prowadzący rejestr stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych do prowadzenia tej działalności. Decyzja taka wymaga i podlega natychmiastowemu wykonaniu, organ prowadzący rejestr z urzędu wykreśla wpis przedsiębiorcy z rejestru.

Prawo gospodarcze

24

Wpis może być ponownie uzyskany nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o wykreśleniu z rejestru działalności regulowanej. 34. Zezwolenie na działalność gospodarczą Jest to warunek uzyskania zezwolenia, gdy wynika z odrębnych przepisów prawnych. Istota zezwolenia. Uchylenie ogólnie obowiązujących zakazów podjęcia i wykonywania działalności po stwierdzeniu przez właściwy organ administracji publicznej, że spełnione zostały wszystkie wymagane prawem warunki wykonywania tej działalności. Zezwolenie Akt woli właściwego organu administracji publicznej stwierdzającego dopuszczalność podjęcia przez zainteresowanego przedsiębiorcę działalności gospodarczej w określonym przedmiotowo zakresie w następstwie stwierdzenia, że przedsiębiorca ten spełnia określone prawem warunki do wykonywania działalności gospodarczej. Wraz z uzyskaniem zezwolenia spełniona zostaje pozytywna cecha działalności, tj., dopuszczalność działalności. Podstawy prawne Znajdowane w odrębnych przepisach prawnych wobec ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Katalog działalności jest tu otwarty w przeciwieństwie do koncesji. Ustawa nie określa ogólnych zasad udzielania, odmowy i cofania zezwoleń. Określają to odrębne przepisy. Przesłanki Zasadniczo, zezwolenie stanowi warunek podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, gdy zachodzi konieczność ochrony życia lub zdrowia ludzi, stworzenia gwarancji ochrony zaufania publicznego, tajemnicy państwowej, bezpieczeństwa i porządku publicznego. Obowiązek uzyskania zezwolenia jest wprowadzony w innych dziedzinach działalności niż objęte wyłącznością państwa a mianowicie, gdy prowadzenie działalności może spowodować zagrożenie życia, zdrowia, a także innych dóbr zainteresowanych osób, bądź może powodować zagrożenie dla interesu publicznego. Udzielenie zezwolenia jest środkiem prewencyjnej reglamentacji działalności gospodarczej i służy administracji publicznej kontroli nad działalnością gospodarczą, które powoduje wcześniej określonych zagrożeń. 35. Mikroprzedsiębiorca. Jest nim przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średnio rocznie mniej niż: • 10 pracowników, • osiągał roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, usług, wyrobów oraz operacji finansowych nieprzekraczajacy równowartości w złotych 2 milionów Euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów Euro. 36. Mały przedsiębiorca. Przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średnio rocznie mniej niż: • 50 pracowników, • osiągał roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, usług, wyrobów oraz operacji finansowych nieprzekraczajacy równowartości w złotych 10 milionów Euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów Euro.

Prawo gospodarcze

25

37. Średni przedsiębiorca. Przedsiębiorca, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średnio rocznie mniej niż: • 250 pracowników, • osiągał roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, usług, wyrobów oraz operacji finansowych nieprzekraczajacy równowartości w złotych 50 milionów Euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów Euro. Nie uważa się z mikro, małego i średniego przedsiębiorcę takiego przedsiębiorcy, w którym inni przedsiębiorcy, Skarb państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego posiadają: 25 % i więcej wkładów, udziałów, akcji; prawa do 25 % i więcej udziału w zysku; 215 % i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu akcjonariuszy albo walnym zgromadzeniu spółdzielni, co ogranicza zakres podmiotowy przedsiębiorców, którzy mają status mikro, małego lub średniego przedsiębiorcy, do przedsiębiorców, którzy spełniają kryterium niezależności. 38. Kontrola przedsiębiorcy. Organy administracji publicznej zostały upoważnione do kontroli na zasadach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej oraz, w zakresie nieuregulowanych w tej ustawie, w przepisach ustaw szczególnych, w których określone zostały: • zakres przedmiotowy kontroli działalności przedsiębiorcy, • organy upoważnione do jej przeprowadzenia. Szczególne obowiązki kontrolne na gruncie ustawy posiadają: • wójt, • burmistrz, • prezydent miasta; który w razie uzyskania informacji o wykonywaniu działalności niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia: • zagrożenia życia lub zdrowia, • niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych, • w znacznych rozmiarach, • naruszenia środowiska naturalnego; niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji publicznej. W przypadku braku możliwości powiadomienia właściwych organów administracji publicznej, wójt, burmistrz, prezydent miasta, mogą wydać w drodze decyzji nakaz wstrzymania wykonywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy jednak niż trzy dni. W przypadkach • zagrożenia życia lub zdrowia, • niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych, • w znacznych rozmiarach, • naruszenia środowiska naturalnego; Decyzja ma rygor natychmiastowej wykonalności. Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, a czas trwania kontroli w jednym roku kalendarzowym: - nie może przekroczyć czterech tygodni w stosunku do mikro, małych i średnich przedsiębiorców; - nie może przekraczać ośmiu tygodni w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Te trzy kategorie mogą ubiegać się o pomoc publiczną.

Prawo gospodarcze

26

Zasada pomocniczości W odniesieniu do działalności gospodarczej dopuszcza publiczną działalność dopiero wówczas, gdy podmioty prywatne nie są w stanie bądź nie są zainteresowane ekonomicznie realizacją zaplanowanej działalności. W świetle tej zasady państwo i inne korporacje terytorialne powinny przede wszystkim wspierać prywatne inicjatywy gospodarcze w wymiarze niezbędnego minimum, a dopiero w drugiej kolejności podejmować działalność w charakterze samodzielnego współuczestnika obrotu gospodarczego. W relacji podmioty publiczne – gospodarka, zasada pomocniczości spełnia podwójne zadanie: • legitymuje bezpośredni udział podmiotów publicznych w obrocie gospodarczym; • zapobiega podejmowaniu przez wyższe wspólnoty społeczne zadań, które mogą być zrealizowane przez wspólnoty mniejsze i niżej zorganizowane. W związku z tym można wyprowadzić z konstytucyjnej regulacji podział kompetencji pomiędzy: • instytucje ponadnarodowe, • organy państwowe, • jednostki samorządu terytorialnego, zawodowego, gospodarczego, • podmioty prawa prywatnego. 39. Monopol państwa Jest prawnie dopuszczalną formą działalności gospodarczej państwa – art. 216 ust. 3 Konstytucji RP. Monopolem może być podmiot (przedsiębiorca) prywatno – jak i publicznoprawny. Jednym z takich podmiotów jest państwo, który prowadzi działalność gospodarczą na zasadzie wyłączności. Obejmuje nie tylko państwową, w sensie ścisłym, wyłączną działalność gospodarczą, ale także monopol wykonywany przez inne organy władzy publicznej, w szczególności przez organy jednostek podziału terytorialnego (kraje, regiony, prowincje, gminy). Monopol prawny istota to, iż inne podmioty byłyby w stanie prowadzić działalność gospodarczą objętą monopolem, ale na mocy przepisu prawa tego zostały pozbawione, ustawowy zakaz wykonywania działalności zastrzeżonej na rzecz państwa lub innych przedsiębiorców. Monopol naturalny: występuje gdy źródłem wyłączności na działalność gospodarczą nie jest przepis prawny, lecz sytuacja faktyczna wyznaczająca warunki prowadzenia racjonalnej działalności, która sprawia, że jest ona wyłącznością jednego podmiotu. Monopol państwowy: każdy monopol państwowy oznacza zamkniecie rynku przez przepis ustawy, co oznacza ograniczenie konkurencji i pozostaje w sprzeczności z zasadą otwartości rynku. U podstaw utworzenia monopolu leży często realizacja nie jednego celu, ale wielu celów. Typy monopol fiskalny: solny, tytoniowy, spirytusowy, zapałczany – zostały poddane restrukturyzacji i prywatyzacji. Dopuszczalność monopoli państwowych wynika najczęściej z aktów prawnych najwyższej rangi: konstytucji bądź ustaw, które w różnym stopniu upoważniają organy państwowe do stosowania monopoli. Wszelkie próby rozszerzenia dziedzin objętych monopolem wymagają zmiany ustawy konstytucyjnej. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem konstytucyjnym jest jednakże blankietowe upoważnienie państwa do stanowienia monopolu w drodze regulacji ustawowej, często bez określenia warunków uzasadniających utworzenie monopolu. Na gruncie Konstytucji, zgodnie z zasadą państwa prawnego, a także zasadą wolności gospodarczej, jest stanowienie monopolu państwowego przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności, która dopuszcza ustanawianie ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności. 40. Przedsiębiorstwa państwowe. Nie ma podstaw prawnych do traktowania przedsiębiorstwa państwowego jako przedsiębiorcy realizującego zadania wyznaczone przez państwo w ramach prowadzonej polityki gospodarczej. Jedynym ograniczeniem jest obowiązek, wynikający z ustawy, przeprowadzenia postępowania przygotowawczego,

Prawo gospodarcze

27

które ma na celu zbadanie i ocenę potrzeby oraz warunków utworzenia przedsiębiorstwa. Organ zamierzający utworzyć przedsiębiorstwo powołuje w tym celu zespół przygotowawczy, który dokonuje niezbędnych ustaleń i przedstawia swoją opinię. Rodzaje przedsiębiorstw państwowych: • przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych, • przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, • przedsiębiorstwa państwowe o szczególnym statusie prawnym. Przepisów wyżej wymienionej ustawy, z wyjątkiem przepisów o Krajowym Rejestrze Sadowym oraz prowizji od zysku przedsiębiorstwa państwowego, nie stosuje się do: • Polskich Linii Lotniczych ,,LOT”; • Poczty Polskiej, • Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych. 41. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Ich celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności produkcję lub świadczenie usług: • inżynierii sanitarnej, • komunikacji miejskiej, • zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, • zarząd państwowymi zasobami lokalowymi, • zarząd państwowymi terenami zielonymi, • zarząd uzdrowiskami, • usługi pogrzebowe i utrzymanie urządzeń cmentarnych, • usług kulturalnych. Przedsiębiorstwo państwowe uzyskuje ten status z woli organu założycielskiego wyrażonej w akcesie erekcyjnym. Prawna odrębność wyznacza statut tego przedsiębiorstwa. Organ założycielski: określa zakres i warunki na jakich przedsiębiorstwo obowiązane jest świadczyć usługi; ma obowiązek dotowania działalności przedsiębiorstwa jeśli jest ona nierentowna, a konieczna ze względu na zaspokojenie potrzeb. Przedsiębiorstwo to nie może być: • zlikwidowane; • postawione w stan upadłości. Organ założycielski może jednak wszcząć postępowanie likwidacyjne jeżeli ma miejsce ograniczenie lub zanikanie zapotrzebowania na usługi świadczone przez nie. Cechy przedsiębiorstwa państwowego • • • •

posiada osobowość prawną: by móc uczestniczyć w obrocie prawnym i gospodarczym; jest podmiotem samodzielnym: może podejmować samodzielnie decyzje o ile mieszczą się w zakresie działania przedsiębiorstwa i nie są zastrzeżone do właściwości innych organów, podlega ona ochronie prawnej (domniemanie kompetencji); jest podmiotem samorządnym: działają organy samorządu załogi mające podwójny status: organu przedsiębiorstwa i organu samorządu załogi; jest podmiotem samofinansującym się: za zaciągnięte zobowiązania odpowiada wyłącznie samo przedsiębiorstwo, a Skarb Państwa za nie odpowiada i odwrotnie: za zobowiązania Skarbu Państwa przedsiębiorstwo nie odpowiada. Ponosi konsekwencje wyłącznie, gdy wartość zobowiązań przekracza wartość jego majątku;

Prawo gospodarcze

28

•

jest tworzone przez organ założycielski w szczególnym trybie: ustawa określa kto ma status organu założycielskiego i tryb postępowania przy zakładaniu przedsiębiorstwa (naczelne organy administracji publicznej, Prezes NBP, centralne organy administracji państwowej. Tryb szczególny poprzedza je postępowanie przygotowawcze prowadzone przez zespół przygotowawczy, powoływany przez organ założycielski w celu zbadania czy jest sensowne zakładanie przedsiębiorstwa. Zespół przedstawia opinię, a organ podejmuje decyzję czy: - utworzyć, - nie utworzyć przedsiębiorstwa. Może być utworzone jako: - działające na zasadach ogólnych albo - jako użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej, jego celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności w zakresie miedzy innymi: - komunikacji miejskiej, - zaopatrzenia w energię, wodę, gaz, - usługi kulturalne. Organ założycielski określa zasady na jakich ma świadczyć te usługi oraz dofinansowanie tej działalności. Posiada statut, który jest podstawowym aktem prawa wewnętrznego w przedsiębiorstwie i który indywidualizuje warunki działania tego przedsiębiorstwa (ustawa, akt erekcyjny, statut). Statut: akt podejmowany wewnątrz przedsiębiorstwa, wyłączna kompetencja w zakresie stworzenia przedsiębiorstwa państwowego jest dla ogółu pracowników. Uchwalany na wniosek dyrektora, on odpowiada za zrobienie projektu i przedłużenie statutu pracownikom. Regulamin organizacyjny: zakres działania, podział czynności, odpowiedzialność osób zajmujących stanowiska kierownicze. Schemat organizacyjny: schemat graficzny tego co zapisane jest w statucie i regulaminie. 42. Reguły funkcjonowania przedsiębiorstwa: - są samodzielne, - zasada racjonalnego gospodarowania, - jest samofinasujace się, - musi posiadać majątek: uzyskuje go w drodze pierwszego wyposażenia, organ założycielski musi wyposażyć je w majątek i środki niezbędne do prowadzenia określonej przedmiotowo działalności w akcie erekcyjnym oraz gospodaruje mieniem które nabyło w toku prowadzonej przez siebie działalności. Brak jest jednak wyraźnych uprawnień co do posiadanego przez przedsiębiorstwo mienia oraz uprawnień właścicielskich – przeciw nim świadczy to, że pp w określonych wypadkach musi uzyskać zgodę organu założycielskiego na sprzedaż majątku w przypadku likwidacji lub sprzedaży znacznej części majątku. W przypadku zgodnych stanowisk dyrektora pp, organizacji pracowników i organu założycielskiego, majątek przedsiębiorstwa może być sprzedany. Przedsiębiorstwo państwowe w toku działań może podlegać przekształceniom struktury organizacyjnej w formie: • łączenia, • podziału, • likwidacji. Łączenie: polega na tworzeniu jednego przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzą załogi i mienie należące do dwóch lub więcej przedsiębiorstw podlegających połączeniu.

Prawo gospodarcze

29

Podział: tworzy się dwa lub więcej przedsiębiorstw z wydzielonych i zorganizowanych załóg oraz środków trwałych i obrotowych należących do przedsiębiorstwa podlegającemu podziałowi. Likwidacja: Może nastąpić, jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność ze stratą w ciągu kolejnych 6 miesięcy, jeśli prawomocnym wyrokiem lub ostateczną decyzją administracyjną zakazano przedsiębiorstwu działania we wszystkich dziedzinach objętych dotychczasowym przedmiotem działania, a przedsiębiorstwo nie podjęło działalności w innej dziedzinie, na wniosek zarządu komisarycznego, ponad połowę aktywów ogółem przedsiębiorstwa łącznie stanowią udziały, inne tytuły uczestnictwa w spółkach lub obligacje. Likwidacja polega na zadysponowaniu jego składnikami materialnymi i niematerialnymi i wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sadowego, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Decyzję likwidacyjną podejmuje organ założycielski z własnej inicjatywy bądź na wniosek rady pracowniczej, o ile Minister Skarbu nie zgłosi sprzeciwu, wraz z uzasadnieniem, w terminie dwóch tygodni. Postępowanie likwidacyjne: wyznacza organ załozycielski8 z własnej inicjatywy lub na wniosek rady pracowniczej, jak również banku finansującego. Wydaje postanowienie zawierające elementy jak w przypadku łączenia i podziału przedsiębiorstwa: określenie celu i zakresu postępowania, określenie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw mających ulec połączeniu lub podziałowi, określenie przedsiębiorstwa z którego jednostka organizacyjna ma być wyłączona lub określenie przedsiębiorstwa do którego ma być włączona, uzasadnienie wszczęcia postępowania, wskazanie organów, instytucji, organizacji wezwanych do delegowania swoich przedstawicieli do składu zespołu przygotowawczego, wyznaczenie terminów rozpoczęcia działalności i złożenia opinii przez zespół przygotowawczy. Dochodzi tu obowiązkowe powiadomienie Ministra Finansów. Postępowanie obejmuje więc czynności: przedstawienie postanowienia radom pracowniczym i organom związków zawodowych, powołanie zespołu przygotowawczego, przestawienie projektu likwidacji w celu uzyskania opinii rad pracowniczych i organów związków zawodowych, wydanie zarządzenia o likwidacji. Z chwilą postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji organ założycielski: odwołuje dyrektora i wyznacza likwidatora, z mocy prawa ulegają rozwiązaniu organy samorządu załogi przedsiębiorstwa a kompetencje rady pracowniczej do zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych wykonuje organ założycielski. Likwidator - obowiązki Do zakończenia likwidacji prawa i obowiązki dyrektora pełni likwidator, do jego obowiązków należy: zgłoszenie wniosku o wpis otwarcia likwidacji do rejestru, zawiadomienie właściwego banku o likwidacji, sporządzenie planu finansowego likwidacji. Kolejne działanie to upłynnienie środków obrotowych do zagospodarowania środków i do zaspokojenia wierzycieli. 43. Tryb łączenia i podziału przedsiębiorstwa – tok postępowania: • inicjatywa łączenia i podziału, • wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania,

Prawo gospodarcze

30

•

przedstawienie tego postanowienia radom pracowniczym oraz organom związkowym działającym w zainteresowanych przedsiębiorstwach w celu uzyskania ich opinii w tej sprawie, • powołanie zespołu przygotowawczego w celu opracowania opinii w sprawie połączenia lub podziału, • przedstawienie projektu zmian wraz z opinią zespołu przygotowawczego organom samorządu załogi oraz organom związków zawodowych w celu ich opinii, • podjecie decyzji w sprawie połączenia lub podziału przedsiębiorstwa w formie zarządzenia organu założycielskiego. Połączenie lub podział należy do: - organu założycielskiego, które ma ulec podziałowi, - organu lub organów założycielskich mających ulec połączeniu, - rady pracowniczej, których ma dotyczyć podział lub połączenie. Wszczęcie postanowienia w sprawie połączenia lub podziału zarządza organ założycielski, wydając postanowienie, bądź organy założycielskie w przypadku połączenia przedsiębiorstw utworzonych przez różne organy założycielskie. Postanowienie o wszczęciu postępowania powinno zawierać: określenie celu i zakresu postępowania, określenie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw mających ulec połączeniu lub podziałowi, określenie przedsiębiorstwa z którego jednostka organizacyjna ma być wyłączona lub określenie przedsiębiorstwa do którego ma być włączona, uzasadnienie wszczęcia postępowania, wskazanie organów, instytucji, organizacji wezwanych do delegowania swoich przedstawicieli do składu zespołu przygotowawczego, wyznaczenie terminów rozpoczęcia działalności i złożenia opinii przez zespół przygotowawczy. Organem prowadzącym postępowanie jest organ założycielski przedsiębiorstw ulegających podziałowi lub przedsiębiorstw, które mają być wyłączone. W przypadku, gdy są to różne organy założycielskie, postępowanie prowadzi organ założycielski przedsiębiorstwa, które przejmuje majątek łączonych przedsiębiorstw – bądź organ założycielski w przypadku włączenia części przedsiębiorstwa ulegającego podziałowi przedsiębiorstwa do którego jednostka organizacyjna ma być włączona. Zarządzenie w sprawie połączenia lub podziału wydaje organ, który prowadził postępowanie. Jeżeli przedmiotem postępowania jest przejęcie zakładu – zarządzenie wydaje organ założycielski przedsiębiorstwa, do którego zakład ma być włączony. 44. Upadłość przedsiębiorstwa Z dniem ogłoszenia upadłości organ założycielski odwołuje dyrektora i wyznacza reprezentanta upadłego, a z mocy prawa ulegają rozwiązaniu organy samorządu załogi przedsiębiorstwa. Z dniem ogłoszenia wszczęcia postępowania upadłościowego zostaje zawieszone posterowanie likwidacyjne, które z dniem ogłoszenia upadłości jest umarzane z mocy prawa. Postępowanie upadłościowe prowadzi sąd, który wszczyna je na wniosek wierzycieli przedsiębiorstwa. Celem postępowania upadłościowego jest zbycie majątku przedsiębiorstwa w celu zaspokojenia wierzycieli. Sad w trym celu ustanawia syndyka upadłości – ma za zadanie zarządzać upadłym przedsiębiorstwem. 45. System organów przedsiębiorstwa Dyrektor: zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na zewnątrz, podejmuje decyzje samodzielnie i ponosi za nie odpowiedzialność, ustala regulamin organizacyjny, opracowuje statut przesiebiorstwa, opracowuje roczny i wieloletni plan przedsiębiorstwa, powołuje i odwołuje pełnomocników przedsiębiorstwa, ma prawo wniesienia sprzeciwu w stosunku do decyzji podjętych przez organ założycielski w stosunku do przedsiębiorstwa,

Prawo gospodarcze

31

ma prawo do wystąpienia z wnioskiem do organu nadzorującego lub do sadu o odszkodowanie za straty spowodowane wykonaniem decyzji wydanej przez organ nadzorujący, posiada uprawnienia w stosunkach cywilno – prawnych (nie posiada ich rada pracownicza i ogólne zebranie pracowników – rada pracownicza występuje przed sądem tzw. zdolność sądowa i procesowa, reprezentuje samorząd załogi) Dyrektor powoływany jest przez radę pracowniczą w trybie konkursu. Komisja składa się z: 3 osoby reprezentujące organ założycielski, 2 osoby reprezentujące rade pracowniczą. Tryb postępowania konkursowego reguluje rozporządzenie. Wyniki postępowania konkursowego nie wiążą organu uprawnionego do powołania dyrektora. Organ powołujący dyrektora może wyrazić dezaprobatę co do prac komisji, powołać nową, przeprowadzić nowy konkurs. powołanie dyrektora bez przeprowadzenia konkursu jest nieważne. Sąd Rejestrowy bada czy został przeprowadzony konkurs oraz bada czynności przeprowadzone w trakcie tego konkursu. Rada ta może go odwołać za zgodą organu założycielskiego. Odwołanie dyrektora bez zgody tego organu jest nieważne.

46.Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem. Przedsiębiorstwo może być kierowane przez zarządcę, z którym organ założycielski zawarł umowę o zarządzanie nim – kontrakt menadżerski, dotyczący powierzenia całości zarządzania przedsiębiorstwem jednej osobie fizycznej bądź prawnej w związku z nieprawidłowościami, według organu założycielskiego, w działaniu przedsiębiorstwa i wadliwym kierowaniu przedsiębiorstwem. Umowa zawarta jest na czas oznaczony nie krótszy niż 3 lata między skarbem Państwa reprezentowanym właśnie przez organ założycielski i zawiera: obowiązki w zakresie bieżącego zarządzania przedsiębiorstwem oraz zmian i usprawnień, kryteria efektywności zarządzania, odpowiedzialność za przedsiębiorstwo, zasady wynagradzania zarządcy. Organ założycielski powołuje radę nadzorczą i powierza jej stały nadzór nad wykonywaniem zarodu przedsiębiorstwem. Może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym jeśli zarządca: dopuszcza się rażącego naruszenia prawa, przez 3 kolejne lata przedsiębiorstwo nie wypełnia zobowiązań wobec skarbu Państwa z tytułu podatków, zarządca w sposób istotny naruszył postanowienia umowy o zarządzie, przedsiębiorstwo przekroczyło wskaźnik przyrostu przeciętnego wynagrodzenia ustalonego przez Komisje Trójstronną ds. Społeczno-Gospodarczych lub rade Ministrów.

47.Postępowanie naprawcze Cel: uzdrowienie gospodarcze przedsiębiorstwa w przypadku prowadzenia przedsiębiorstwa ze stratą. Wszczyna je organ założycielski w porozumieniu z Ministrem finansów, ustanawiając zarząd komisaryczny. Od decyzji o wszczęciu tego postępowania i ustanowieniu zarządu komisarycznego właściwym organom przedsiębiorstwa nie przysługuje sprzeciw. Zarząd komisaryczny ustanawiany jest na czas oznaczony i podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw. Osobę sprawującą zarząd powołuje organ założycielski, co skutkuje rozwiązaniem organów przedsiębiorstwa i odwołaniem przez organ założycielski dyrektora. Zarządca komisaryczny przejmuje kompetencje organów przedsiębiorstwa z wyjątkiem przyjmowania i zatwierdzania sprawozdań finansowych oraz dokonywania podziału wygospodarowanego zysku na fundusze oraz zasad wykorzystywania tych funduszy, które przejmuje organ założycielski.

Prawo gospodarcze

32

Osoba sprawująca zarząd jest obowiązana przedstawić organowi założycielskiemu program naprawczy przedsiębiorstwa oraz co 3 miesiące sprawozdanie z działalności. Jeśli ustana przyczyn powołania zarządu komisarycznego, organ założycielski uchyla go, nadto może to zrobić w każdym czasie i zarządzić likwidację. 48. Rada nadzorcza Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa może przewidywać, że upoważnienia organu założycielskiego w zakresie nadzoru mogą być przekazywane radzie nadzorczej. Cel powołania rady: przekazanie uprawnień organu założycielskiemu w zakresie nadzoru, co nie wyklucza sprawowania równoległego nadzoru. 49. Nadzór nad przedsiębiorstwem państwowym. Podstawę prawną nadzoru może stanowić tylko i wyłącznie ustawa oraz przepisy wydane na podstawie ustawy. Zakres i środki nadzoru założycielskiego obejmują: kontrolę i ocenę działalności przedsiębiorstwa oraz pracy dyrektora, prawo władczego wkraczania w sprawy przedsiębiorstwa w sytuacjach przewidzianych przepisami ustawy. Z punktu widzenia stosowanych przez organ nadzorujący środków prawnych można wyróżnić elementy: - nadzoru dyrektywnego, - nadzoru prewencyjnego. Organ założycielski dysponuje następującymi środkami nadzoru: zatwierdzenie: środek nadzoru prewencyjnego, zgoda: warunek skuteczności inicjatywy rady pracowniczej do odwołania dyrektora, zobowiązanie przedsiębiorstwa do zaprzestania nowej działalności: jeżeli jej podjęcie prowadzi do zaniechania lub ograniczenia działalności przewidzianej w akcie o utworzeniu przedsiębiorstwa, wstrzymanie wykonania decyzji dyrektora przedsiębiorstwa: stwierdzenie sprzeczności z prawem, nałożenie obowiązku wprowadzenia do planu przedsiębiorstwa zadań lub zadań z poza planu. 50. Komercjalizacja i prywatyzacja Komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej, spółka ta wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo, bez względu na charakter prawny tych stosunków. Rodzaje komercjalizacji - celu prywatyzacji przedsiębiorstwa: decyzje podejmuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w formie sporządzonego za Skarb państwa aktu komercjalizacji, od którego nie przysługuje środek prawny i o cechach mieszanej czynności prawnej (cywilno – administracyjno – prawnej). samoistna: następuje tu zmiana formy organizacyjno – prawnej działalności gospodarczej i zmiana zasad jej prowadzenia. Z czasem może być dokonana prywatyzacja. Dokonywana w innym celu niż prywatyzacja przez właściwego ministra ds. Skarbu Państwa za zgodą Rady Ministrów w formie uchwały. Jednoosobowa spółka akcyjna lub z o.o. powstała w wyniku komercjalizacji w innym celu niż prywatyzacja przedsiębiorstwa nie jest formą przejściową, lecz formą o charakterze trwałym. Zakres podmiotowy to przedsiębiorstwa niewyłączne z mocy ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji: postawionych w stan likwidacji, upadłości wykonujących prawomocną decyzje o podziale lub łączeniu przedsiębiorstw. Tryb komercjalizacji Dokonuje jej Minister Skarbu Państwa, który decyzję o niej podejmuje z własnej inicjatywy lub na wniosek organu założycielskiego bądź na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa i rady pracowniczej

Prawo gospodarcze

33

Akt komercjalizacji. Podstawowy akt prawny przekształcający przedsiębiorstwo w spółkę, sporządzony przez ministra właściwego ds. Skarbu państwa., który zastępuje czynności określone w przepisach kodeksu spółek handlowych. W nim ustala się: - statut spółki, - wysokość kapitału zakładowego, - imiona i nazwiska członków organów pierwszej kadencji. Niezwłocznie po sporządzeniu tego aktu zarząd spółki składa wniosek o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorstw. Z tym dniem następuje skutek wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru. 51. Prywatyzacja Przeniesienie prawa własności państwowego na własność prywatną. Jest to objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowej spółki Skarbu państwa, powstałej w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb państwa lub inne niż państwowe osoby prawne, zbywanie (nabywanie) należących do Skarbu Państwa akcji spółki lub na rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. Rodzaje prywatyzacji bezpośrednia: rozporządzenie wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przez sprzedanie przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki albo oddanie do odpłatnego korzystania. Dokonuje jej organ założycielski w imieniu Skarbu Państwa z własnej inicjatywy bądź na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa i rady pracowniczej albo wobec złożonej oferty nabycia przedsiębiorstwa, zawiązania spółki z mieniem przedsiębiorstwa czy zawarcia umowy o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania. Od decyzji organu założycielskiego o prywatyzacji bezpośredniej nie przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu. Zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej podlega ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców. Zarządzenie prywatyzacji poprzedza analiza stanu przedsiębiorstwa i obejmuje: - ustalenie stanu prawnego majątku, - ocenę realizacji obowiązków wynikających z wymogów ochrony sadowiska i dóbr kultury. Stan prywatyzacji zaznacza się ustaniem działalności dotychczasowych organów przedsiębiorstwa. Ich funkcje wykonuje pełnomocnik ds. prywatyzacji – dokonuje prywatyzacji, po czym sporządza bilans zamknięcia i występuje z wnioskiem do sądu o wykreślenie przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorców w KRS. pośrednia: zbycie akcji czy udziałów jednoosobowej spółki kapitałowej Skarbu Państwa, która powstała z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego. Określenie to wskazuje na dwuetapowy przebieg procesu prywatyzacji. 1 etap to komercjalizacja przedsiębiorstwa, 2 etap to zbywanie i nabywanie akcji lub udziałów należących do Skarbu Państwa. Pośrednia prywatyzacja ma miejsce w momencie zbycia wszystkich akcji lub udziałów należących do Skarbu Państwa i innej państwowej osoby prawnej. Zbycie akcji poprzedza analiza mająca na celu ustalenie sytuacji prawnej majątku spółki i perspektywy rozwoju spółki, - oszacowanie wartości przedsiębiorstwa, - ocena realizacji obowiązków wynikających z tytułu wymagań ochrony środowiska. Cztery tryby zbywania akcji:

Prawo gospodarcze

34

oferta ogłoszona publicznie, przetarg publiczny, rokowania podjęte na podstawie publicznego zaproszenia, przyjęcie oferty w trybie przepisów ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. 52. ustawa wprowadzająca ustawę o samorządzie terytorialnym Początkowa regulacja dawała duże możliwości działalności gospodarczej. Rozgraniczenie: • wykonywanie zadań przez gminę w sferze użyteczności publicznej; • działalność wykonywana poza działalnością użyteczności publicznej (nie jest to działalność nastawiona na zysk, ale taka była koncepcja tego podziału). Możliwości gminy: szerokie, łącznie z podejmowaniem działalności komercyjnej choć było to prawo ograniczone – jeżeli było to konieczne. Zadania gminy: • własne; • zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Zadania własne – dwa typy tych zadań: - zadania o charakterze obligatoryjnym, - zadania o charakterze fakultatywnym. Zadania o charakterze obligatoryjnym. Nakładane są w drodze ustawy i ustawowy jest tez charakter tych zadań. Gminy na ich realizację otrzymują subwencje z budżetu państwa. Zadania fakultatywne. Realizowane tylko z własnych środków. Te szerokie kompetencje wynikały stad, iż budżet państwa nie był w stanie zapewnić środków na ich realizację. 53. Ustawa z dnia 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej Źródła prawa działalności komunalnej Trzy ustawy ustrojowe: - o samorządzie gmin z 08.03.1990 r., - o samorządzie powiatu z 05.06.1998 r., - o samorządzie wojewódzkim z 05.06.1998 r. - oraz ustawa o działalności komunalnej z 21.12.1996 r. Tylko w odniesieniu do gmin ustawodawca zrezygnował z regulowania zagadnienia dopuszczalności: - granic, - form, - warunków prowadzenia działalności gospodarczej. Powiat i samorząd wojewódzki Główny ciężar regulacji znajduje się w ustawie ustrojowej, a do działalności gospodarczej komunalnej stosuje się ustawę o tej działalności w zakresie nieuregulowanym w ustawie ustrojowej. Reguła zawarta w ustawie o gospodarce komunalnej. ,,jeżeli gminy nie postanowią o zakresie i formie prowadzonej działalności gospodarczej do 30.06.1997, w dniu 01.07.1997 dotychczasowe przedsiębiorstwa komunalne zostają z mocy prawa przekształcone w jednoosobową spółkę gminy”. Możliwości organizacyjno - prawne gospodarki komunalnej. Gospodarka komunalna to w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności poprzez świadczenie usług powszechnie dostępnych. Jest to pojecie zbiorcze, obejmuje realizację zadań ze sfery użyteczności publicznej, będącymi zadaniami własnymi danej jednostki, które są określone w ustawach ustrojowych oraz wykraczające poza sferę użyteczności publicznej – prawo działalności komercyjnej.

Prawo gospodarcze

35

Ustawa o samorządzie gmin rozstrzyga problem ich działalności ,, W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. 2. Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie. 3. Formy prowadzenia gospodarki gminnej, w tym wykonywania przez gminę zadań o charakterze użyteczności publicznej, określa odrębna ustawa. 4. Zadaniami użyteczności publicznej, w rozumieniu ustawy, są zadania własne gminy, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Gmina w celu wykonana zadań może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi organami w tym pozarządowymi. Może prowadzić działalność gospodarczą spoza zadań o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie – ustawa o działalności gospodarczej komunalnej. 54. Formy prowadzenia gospodarki gminnej. Gmina w celu wykonana zadań może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi organami w tym pozarządowymi. Może prowadzić działalność gospodarczą spoza zadań o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie – ustawa o działalności gospodarczej komunalnej. Zadania własne gminy 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i 2. przyrody oraz gospodarki wodnej, 3. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 4. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 5. lokalnego transportu zbiorowego, 6. ochrony zdrowia, 7. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 8. gminnego budownictwa mieszkaniowego, 9. edukacji publicznej, 10. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 11. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 12. targowisk i hal targowych, 13. zieleni gminnej i zadrzewień, 14. cmentarzy gminnych, 15. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 16. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 17. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 18. wspierania i upowszechniania idei samorządowej, promocji gminy, 19. współpracy z organizacjami pozarządowymi, 20. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

Prawo gospodarcze

36

3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. 55. Powiat - Formy prowadzenia gospodarki W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. 56. Województwo - Formy prowadzenia gospodarki wskazuje na dwie sfery działania: - w zakresie użyteczności publicznej mogą być tworzone spółki z o.o., spółki akcyjne oraz można do nich przystępować, - poza sferą użyteczności publicznej: może tworzyć samorząd spółki z o.o., spółki akcyjne i przystępować do nich jeżeli ich działanie polega na wykonaniu czynności promocyjnych, wydawniczych, edukacyjnych służących rozwojowi województwa. W sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także może przystępować do takich spółek. Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa. Zasady tworzenia przez województwo spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych oraz przystępowania do nich określa ustawa. Zasady tworzenia spółek z o.o., spółek akcyjnych i przystępowania do nich określa ustawa o gospodarce komunalnej. Przepisy ustawy wskazują w szczególności, iż może być prowadzona działalność komunalna w formie: - zakładu budżetowego, - spółki prawa handlowego. Inna systematyka co do prowadzenia działalności wykraczającej poza sferę działalności publicznej – nie dotyczy powiatu i samorządu wojewódzkiego, a tylko gminy. Jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek. Przepisy ustawy wskazują na granice dopuszczalnej działalności gmin. Gmina może tworzyć poza sferą działalności publicznej spółki prawa handlowego, spółki kapitałowe pod warunkiem spełnienia łącznie: 1) istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym, 2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki: 1) istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym, 2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia. 2. Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób, spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową. 3. Ograniczenia, dotyczące tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania przez gminę do nich, o których mowa w ust. 1 i 2, nie mają zastosowania do posiadania przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek

Prawo gospodarcze

37

ważnych dla rozwoju gminy. 4. Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki prawa handlowego na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa. Przykładowe pytania: 1. Def. przedsiębiorcy. 2. Def. działalności gospodarczej. 3. Gospodarka komunalna. 4. Teoria kompleksowa. 5. 5 funkcji wg Kosikockiego. 6. Typy zachowań, rodzaje oddziaływania, środki i formy państwa na gospodarkę. 7. Administracja gospodarcza. 8. Z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: • zasada wolności gospodarczej, • zasada równości, • zasada uczciwej konkurencji, • zasada poszanowania słusznych interesów 9. Rodzaje działalności gospodarczej. 10. Mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca, średni przedsiębiorca. 11. Monopol państwa: prawny, naturalny, państwowy. 12. Rodzaje przedsiębiorstw państwowych i ich cechy. Koleżanka mówiła, ze u niego standardowe pytania to te dwa pierwsze i ponoć tylko jedno jest z dwóch do napisania, a czas ok. 10 minut.