Power Of Display 1

"อํานาจ" ของ "ตูโชว" (วาดวย curators ในเมืองไทย) Power of Display

โดย เถกิง พัฒโนภาษ

(on curatorial malpractice and inethical intervention of coporate sponsors in art exhibitions)

บันทึกของผูเขียน

เรื่องนี้เขียนขึ้นจากประสบการณตรงของผูเขียนในฐานะผูสรางสรรค งานทัศนศิลป เพื่อใหขอมูลตอสาธารณชนเกี่ยวกับขอปฏิบัติพื้นฐาน ที่ภัณฑารักษศิลปะรวมสมัย "ควรกระทํา" ตอศิลปน และเกี่ยวกับบท บาทที่องคกรธุรกิจเอกชน "ไมควรทํา" ในการสนับสนุนการจัด นิทรรศการศิลปะ เรื่องนี้ เกิดขึ้นเพราะผูเขียนหมดความอดทนกับความมั่วซั่ว และ ความเห็นแกได ที่เห็นอยูในการจัดนิทรรศการศิลปะรอบๆตัว ครั้ง แลวครั้งเลา จนครั้งลาสุด ซึ่งผูเขียนถูก ภัณฑารักษ(curator) "ขอ รอง" ใหเขารวม นิทรรศการนี้ถูกตั้งชื่อวา "inspired by the King" จัดแสดงระหวาง วันที่ 11 พฤษภาคม ถึง 13 มิถุนายน 2549 ที่ราน คา Playground ในซอยทองหลอ กรุงเทพฯ อยางไรก็ตามผูอานพึงเขาใจวา วัตถุประสงคหลักในการจัด นิทรรศการดังกลาว ก็เพื่อเฉลิมฉลองการครองสิริราชสมบัติ ครบ 60 ป ของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว แตวัตถุประสงคของเรื่องนี้ไม ตั้งใจพาดพิงหรือวิจารณการเฉลิมฉลองดังกลาวแตอยางใด ดังนั้น หากหลังจากเรื่องนี้เผยแพรออกไป แลวมีผูใดพยายามตีความพาด พิงไปในทางที่เสื่อมเสียตอการเฉลิมฉลองสิริราชสมบัติ ก็พึงทราบ วาผูนั้นไมประสงคดี เพราะผูเขียนเห็นดวยกับการเฉลิมฉลองสิริราช สมบัติและจงรักภักดีตอองคพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอยางยิ่ง เรื่องนี้แบงเปน 5 ตอน ประกอบดวย 1. เหตุเกิดเมื่อ 11 พฤษภา 2549 2. "อํานาจ" ของ "ตูโชว" 3. เมืองไทย พศ.นี้ ใครๆก็ลุกขึ้นมาเปน curator ไดครับ 4. กรุงเทพ พศ.นี้ มีงานเปดนิทรรศการแทบทุกอาทิตย

เหตุเกิดเมื่อ 11 พฤษภา 2549 ผมรูดวยสัญชาตญาณที่สั่งสมจากการทํางานทางทัศน ศิลป ทั้งออกแบบและศิลปะมากวา 20 ป วาประติมากรรมที่ผมทําขึ้นใหมเฉพาะสําหรับงานนี้ ตองโดน "เลนของ" อะไรสักอยางแนๆ หลังจากพากเพียรโทรศัพทหาเหลา curators เพื่อขอเขาไปดูแลการติดตั้งงาน แตไดรับการปฏิเสธอยางหวนๆ ทุกครั้งวา… "จะเขามาทําไม เขามาก็คงไมมีประโยชน" บังเอิญผมเปนศิลปนงี่เงาที่ทะลึ่งเลือกทํางานซึ่ง …จําเปนอยางยิ่งที่จะตองใช "แสง" ที่มีลักษณะจําเพาะมากๆ …จําเปนอยางยิ่งที่ตองติดตั้งใน "สิ่งแวดลอม" ที่เหมาะสม งานของผมจึงจะ "เกิด" ได งานที่ ว า นี้ สื บ เนื่ อ งมาจากปริ ญ ญาเอกที่ ผ มใช เ วลาทํา กว า สี่ ป ที่ อั ง กฤษ ภายใต ก ารกํากั บ ของ Professor Andrew Stonyer ผูไดชื่อวาเปนผูที่ทําปริญญาเอกโดย การสร า งงานศิ ล ปะ สําเร็ จ เป น คนแรกของโลก กั บ Professor Tom Troscianko ผูที่เปนนักวิชาการมือ หนึ่งของโลกทางดาน Perceptual Psychology และ Computational Science งานทุกชิ้นของผมมีประเด็น สําคัญอยูที่ภาพลวงตาชนิดหนึ่งที่เกิดจากการที่คนเรา อาจเห็นวัตถุที่เวาเขาไป(concave) กลายเปนวัตถุที่นูน ออกมา(convex) และภาพลวงตาที่วานี้จะเกิดขึ้นไดก็ ตอเมื่อมีการจัดแสดงและการใหแสงที่เหมาะสม การติดตั้งและจัดแสดงงานของผม จึงจําเปนตองอาศัย ความเขาใจและความเชี่ยวชาญพอสมควร ไมใชคนอื่นจะทําไมได แตใครจะยนยอ 10 ป ลงเหลือสองวันไดครับ เพราะผม ใชเวลาทําวิจัย ทําความเขาใจเรื่องนี้ มาอยางตอเนื่อง ตั้งแตป 1996 พู ด สั้ น ๆก็ คื อ เขาคิ ด ว า เขาเป น ยิ่ ง กว า ไอน สไตนหรือ อยางไร ถึงคิดวาจะยนเวลาที่วานี้ได และจะติดตั้งงาน ของผมไดโดยไมมีผมชวย "ภายในเวลา 2 วัน"

วันที่ 11 พฤษภา 15.30 น. ไมกี่ชั่วโมงกอนเปดนิทรรศการ ผมเดินปลดปลอยพลัง งานสวนเกินออกจากตัว จากสถานีรถไฟฟาทองหลอ ไปถึง Playground (ใครเคยไปที่นั่นคงรูนะครับวามันลึกขนาดไหน โดยเฉพาะตอนบายสามที่แดดยังรอนเปรี้ยง) ที่บาเดินกลางแดดนานกวาครึ่งชั่วโมง ก็เพราะผมไมตองการใหตัวเองปะทุอารมณโกรธใสใคร จนวงแตกกันไปทั้งตึก Playground พอเดินไปถึงหอง นิทรรศการ ผมเจอ Kentaro Hiroki เพื่อนศิลปน ชาวญี่ปุน ที่ถูกลากมาเขารวมแสดงงานครั้งนี้ดวย เคนทาโร เดินทําหนาเซ็งๆมาหาผม ถามวา "งานของยูอยูไหน?" ผมกวาดตาไปรอบแกลเลอรี่ ก็หางานของตัวเองไมเจอ เคนทาโรยิ้มแหงๆบอกวา ตอนแรกงานเขาก็หางานของ ตัวเองไมเจอเหมือนกัน แตในไมกี่นาทีก็เห็นงาน ศิลปะของเขา "ถูกฆา" อยูบนผนังที่ทาสีน้ําเงิน-ขาวแดง ขนาดใหญมหึมา เบียดเสียดอยูกับงานของศิลปน คนอื่นๆรวมยี่สิบคน ที่สําคัญก็คือ งานของ เคนทาโร ถูกแขวนไวสูงถึง "ระดับสายตาเปรต" ทั้ง ที่เคนทาโรพากเพียรเขียน instruction สําหรับการ แสดงงานอย า งละเอี ย ดว า โดยเหตุ ที่ ง านของเขามี ขนาดเล็กมาก (เล็กเทาตั๋วรถเมลไทย และเปนภาพวาด เหมือนจริงของตัวรถเมลไทย) จึงจําเปนอยางยิ่งที่จะ ตอง "ทิ้งspace" ใหผูชมไดซึมซับงานอยางเงียบๆ (visually quiet) ผนั ง ธงชาติ ยั ก ษ นี่ เ องที่ เ ป น ที่ ร วมทั้ ง งานของ Brian Curtin จิตรกรชาวไอริช กับงานของ Earnest Chan และ Dovan Ong จิตรกรชาวสิงคโปร งานของทุกคนที่ ใช เ วลาสร า งนานนั บ เดื อ น และอุ ต ส า ห ส ง งานข า ม ประเทศมารวม ก็ถูก "ลงฑัณฑ" ดวยแถบธงชาติยักษ กับความยัดทะนานของงานในผนังยาวไมกี่เมตร ตอง ไมลืมบอกวา ชาวตางประเทศทุกคนที่สงงานมารวมครั้ง นี้ เปน 'connection' ที่มาจากผมและไบรอันลวน และ ที่เราไปลากเขาเขามาก็เพราะถูก "ขอรอง" (ไบรอัน เออเนสต กับ โดแวน คงรูแกวความมั่วของการ จัดงานนี้ จึงเลือกไมโผลหัวมารวมงานเปดนิทรรศการ เสียดื้อๆ ทําไมไมกระซิบผมหนอย???) อีกไมกี่นาที ผมก็ตองสยดสยองกับสิ่งที่แขวนอยูปลาย ขอบผนังลายธงชาติ … งานของผมเองครับ ประติ ม ากรรมที่ ผ มเตรี ย มการและหลั ง ขดหลั ง แข็ ง มา เกือบสองเดือน ถูก "รุมสังหาร" ดวยแสงไฟสปอต ไลทอลังการตระการตานับสิบดวง จนขาวโพลนไปทั้ง แผน ทั้ง form ทั้ง texture ที่หลังขดหลังแข็งทํา

ในสตูดิโอ สูญสลายกลายเปนแผนไฟเบอรกลาสโงๆ หนึ่งแผน แอบอยุที่มุมหอง หลังเสาหนาเกือบครึ่งเมตร เรื่องภาพลวงตา ซึ่งเปนเรื่องคอขาดบาดตายในงานของผม แหะแหะ… ไมตองพูดถึงครับ มันกลายเปนเรื่องที่ผมอวดอางขึ้นมาลอยๆ ไมเห็นมีใครเห็นเลย ผมเองยังไมเห็นเลยคราบบบบ ไอที่เดินปลดปลอยพลังงาน เกือบทะลุซอยทองหลอ ก็ ชวยไมไดแลวละครับคราวนี้ ทั้งแกลเลอรี่แตกฮือดวย เสียงจากพลังงานสวนที่เหลือทั้งหมดของผม เหลา curators กับทีมบริหารแกลเลอรี่ พยายามเขามาทําให ผม "สงบเสงี่ยม" ลงหนอย แขกเหรื่อไฮโซทั้งหลาย กําลังดาหนาเขามาในงานอีเวร(event)แหงเดือน จะได ไมตกใจแตกฮือ ส ว นเขาเหล า นั้ น ที่ ห ลอกให ผ มและเพื่ อ นส ง ผลงาน ศิลปะที่เปนเหมือน "ลูกของเรา" เขามาใหเขาเชือด จะไดไมเสียโอกาสที่จะพีอารตัวเองอยางที่ตองการ curator คนหนึ่งพยายามเขามาจัดแสงใหใหม …ใจดีจังนะครับ หลังจากที่ผมโทรขอเขามาดูการติดตั้ง ตั้งหลายวันกอนหนานี้ …ตั้งใจจังเลยนะครับ หลังจากที่ผมเขียน instruction อยางละเอียด กวาสี่หนา เพราะรูเลาๆวาจะโดนเลนของ แตไมรูวาจะโดนหนักขนาดนี้ มิตรรุนนอง ผูที่บังเอิญเปนผูบริหารระดับสูงของบริษัท ที่เปนสปอนเซอรนิทรรศการนี้ เดินเขามาปลอบ ทํานองวา มันคงไมไดดังใจรอยเปอรเซนตไปทุกอยาง หรอก ผมรูสึกขอบคุณน้ําใจไมตรีจากเขา แตผมก็ นึกในใจวา "ไองานผมที่เห็นอยูขางหนานี่ มันเปนซากเหลืออยูไมถึงสิบเปอรเซนตครับ" ผมคิดวา สังคมไทย รวมทั้งคนที่ทํางานเกี่ยวกับการจัด การศิลปะหลายคนในเมืองไทย ยังไมเขาใจความสําคัญ ในการใหความเคารพตองานศิลปะและเคารพความคิด ของผูสรางงานสักเทาไร ไมอยางนั้น วันที่ 11 พฤษภา 2549 คงไมกลายเปน "พฤษภาทมิฬ" สําหรับ งานศิลปะของผม และเพื่อนศิลปนนานาชาติทุกคน ที่ผมลากมารวมแสดงงาน (จบตอนที่ 1)