Policy Preview General Nl

Wat na 7 juni ? Politieke vooruitzichten Aan de vooravond van de regionale en Europese verkiezingen van 7 juni 2009 ziet het politieke speelveld er complexer uit dan ooit. Nooit voorheen was het aantal mogelijke scenario's voor een coalitievorming na de verkiezingen zo uitgebreid. Eén ding is nu alvast duidelijk: de inzet is hoog en de politiek kan vele richtingen uit. In deze nota verkennen we alvast enkele pistes. In het Waalse en Brusselse Gewest overheerst één vraag : wie wordt na 7 juni de grootste partij? PS of MR? En de vraag die daar onmiddellijk op volgt is : zal deze partij in staat zijn een meerderheid rond zich te verzamelen? Beide partijen hebben alvast duidelijk gemaakt dat ze niet met elkaar samen zullen regeren. En als Ecolo de goede opiniepeilingen kan bevestigen, dan ziet het ernaar uit dat ze op 8 juni een moeilijke keuze zullen moeten maken : in zee gaan met de MR van Didier Reynders of met de PS van Di Rupo (of zijn opvolger)? Bovendien zou ook de cdH van Joëlle Milquet wel eens nodig kunnen blijken te zijn om een stevige meerderheid op poten te zetten. Twee scenario's voor een tripartite dienen zich aan. Vooreerst een 'olijfboomcoalitie' samengesteld uit PS, Ecolo en cdH. Deze combinatie bestuurde de afgelopen 5 jaar het Brussels Gewest en zou dus wel eens kunnen worden verder gezet. Het alternatief is de zogenaamde 'Jamaïca-coalitie' met MR, Ecolo en cdH. De verderzetting van de huidige Waalse coalitie tussen PS en cdH lijkt zowel mathematisch als psychologisch compleet uitgesloten. Ecolo lijkt alvast lessen te hebben getrokken uit een eerdere regeringsdeelname in het verleden, toen ze als het 'kleine broertje' mee aan boord werden gehesen van de eerste 'paarse' regering Verhofstadt I. Nu dienen ze zich aan als een ernstige en solide gesprekspartner voor een volgende coalitie in het Zuiden van het land. Meer nog, de kans bestaat dat Ecolo, weliswaar zonder veel enthousiasme, zou toetreden tot de federale regering in het geval de PS zich zou terugtrekken. In elk geval, Ecolo heeft duidelijk de wind in de zeilen. Afhankelijk van de peilingen zouden ze de 3 de of de 2de grootste partij worden in Wallonië. En is sommige arrondissementen zoals Namen of Huy-Waremme, zouden ze wel eens de grootste partij kunnen worden. Maar Ecolo topman Javaux haast zich wel er telkens bij te vertellen dat het slechts om peilingen gaat. Het gevolg van de opmars van Ecolo is dat de cdH slechts de 4de partij dreigt te worden in Franstalig België. Vice-premier Joëlle Milquet dreigt dus verzwakt uit de verkiezingen te komen, zowel binnen haar eigen partij als in de federale regering. Tegen het einde van de zomer zou haar opvolger als partijvoorzitter moeten bekend zijn. Benoît Lutgen, huidig Waals minister van Landbouw en Milieu, lijkt over de beste kaarten te beschikken om de nieuwe partijvoorzitter te worden. De PS zal minstens verleid worden om een oppositiekuur te overwegen. Het valt niet uit te sluiten dat ze daartoe zelfs gedwongen worden als de kiezer hen te zwaar zou afstraffen. Maar een oppositiescenario hoeft hen niet af te schrikken. Met de huidige economische crisis en de S.A. akkanto N.V.  Chaussée de La Hulpe 189 Terhulpsesteenweg  Bruxelles 1170 Brussel  Tel. +32 2 610 10 10  Fax +32 2 610 10 20 [email protected]  www.akkanto.com

sociale spanningen die zich de komende maanden en jaren dreigen voor te doen zouden ze vanuit de oppositie volop hun sociale discours kunnen aanscherpen om vervolgens bij de volgende verkiezingen, ten laatste in juni 2011, sterker dan voorheen in een volgende regering te stappen. Maar ondertussen worden er natuurlijk ook verdere stappen verwacht in de staatshervorming, en dat is tot op heden nooit gebeurd zonder de socialisten. Het kan dus ook nuttig zijn dat de PS aan boord blijft van de federale regering. Maar in dat geval mag geredelijk verwacht worden dat de PS zich hard zal opstellen, al is het maar om Ecolo onder druk te zetten en om zich nadrukkelijk op te werpen als de enige echte verdediger van sociale waarden tegen de achtergrond van economische en sociale spanningen. Kortom, zowel binnen als buiten de regering dreigt de PS een moeilijke klant te zullen worden voor de andere partijen. Een electorale nederlaag zal ook binnen de partij niet zonder gevolgen blijven. De dagen van Elio Di Rupo als partijvoorzitter lijken geteld. In de coulissen warmen Rudy Demotte, Laurette Onkelinx en Paul Magnette zich al op. Bij de MR hoopt Didier Reynders, verzwakt door het Fortis dossier en enigszins geïsoleerd van de andere Waalse partijen zijn blazoen op te poetsen door de goede verkiezingsresultaten van juni 2007 te herhalen en dus het marktleiderschap van de MR in Wallonië te bevestigen. Reynders is echter nog steeds geprikkeld dat hij er niet in geslaagd is om op federaal niveau de PS buiten de regering te houden door een oranje-blauwe coalitie op de been te brengen. Mocht nu blijken dat de MR bij de regionale coalitievorming opnieuw aan de kant wordt geschoven, dan lijken ook de dagen van de federale regering geteld, want de MR zal zich dan uiteraard ook niet langer geroepen voelen om de federale regering in het zadel te houden. In Vlaanderen ligt als gevolg van de politieke versnippering de weg open voor een veelheid aan mogelijke coalities. Het ziet er in elk geval naar uit dat er minstens 3 partijen nodig zullen zijn om een meerderheid te vormen. De CD&V blijft in alle peilingen de grootste politieke partij en zal dus wellicht het initiatief mogen nemen voor een volgende regeringsvorming. De verderzetting van de huidige meerderheid, bestaande uit CD&V, Open VLD en sp.a, behoort in principe zeker tot de mogelijkheden. Enige factor van onzekerheid is evenwel de sp.a. Hun deelname aan een volgende coalitie is immers bezwaard door de slechte opiniepeilingen die voor de tweede keer op rij een terugval voorspellen. Hun rol zou wel eens kunnen worden overgenomen door Groen! Het idee van een oranje-blauw-groene meerderheid aan beide zijden van de taalgrens wordt in heel wel partijhoofdkwartieren welwillend bekeken. De hamvraag in Vlaanderen is echter of de kiezer de balans niet eerder zal laten doorslaan in de richting van een rechtse coalitie. Opiniepeilers houden er rekening mee dat rechtse partijen als de NV-A van Bart De Wever, de Lijst Dedecker en het Vlaams Belang samen wel eens meer dan 40% van de stemmen kunnen verzamelen. Ook al lijkt het uitgesloten dat het Vlaams Belang aan een regeringsdeelname toekomt, toch zou een overwinning van rechts onvermijdelijk ook bij de klassieke partijen de roep naar een verregaande en snelle staatshervorming extra kracht bijzetten. Op 7 juni wil CD&V zijn leiderschap in Vlaanderen bevestigen, en zo meteen ook afrekenen met de bittere herinneringen aan de periode Leterme, wiens 800.000 voorkeurstemmen uiteindelijk S.A. akkanto N.V.  Chaussée de La Hulpe 189 Terhulpsesteenweg  Bruxelles 1170 Brussel  Tel. +32 2 610 10 10  Fax +32 2 610 10 20 [email protected]  www.akkanto.com

slechts een Pyrrusoverwinning bleken te zijn. Voor Kris Peeters, die zijn statuut van Vlaams Premier graag bevestigd wil zien, wordt dit de eerste echte electorale test. Open VLD, die uitdrukkelijk Dirk Van Mechelen naar voor schuift als 'uitdager' voor het ministerpresidentschap valt wellicht te licht uit om die positie ook daadwerkelijk te kunnen claimen. Wel rekent de partij erop om via Guy Verhofstadt een sterke beurt te maken in de Europese verkiezingen. Alles bij elkaar genomen zit de Open VLD in een vrij comfortabele positie. Als – wat verwacht wordt – de rechtse partijen én ook traditioneel links in Vlaanderen in de oppositie blijven, dan zal dat vooral aangerekend worden aan de CD&V, eerder dan aan Open VLD. Aan de linkerzijde van het electorale spectrum strijden sp.a en Groen! voor het onvermijdelijke derde zitje in de regering Peeters II. sp.a heeft de lat voor regeringsdeelname op 15% van de stemmen gelegd. Het idee van een oppositiekuur is evenwel vele socialisten niet ongenegen. Zo zou de partij wat tijd krijgen om zichzelf te herpakken na een voorlopig desastreuze periode onder voorzitterschap van Caroline Gennez. Groen! van zijn kant lijkt klaar voor regeringsdeelname, daartoe aangemoedigd door het electorale succes van Ecolo in het Zuiden van het land. Open VLD is zo'n scenario zeker niet ongenegen, in navolging van de charmeoperatie van zusterpartij MR ten aanzien van Ecolo. Maar, zoals gezegd, veel hangt af van welke scores de 'nieuwe' partijen LDD en NV-A zullen neerzetten. Misschien zullen zij het wel zijn die de sleutel in handen houden bij een volgende coalitievorming. De ongunstige economische vooruitzichten zullen vooral in Vlaanderen, dat tot voor kort gewoon was te werken met begrotingsoverschotten, tot nieuwe spanningen leiden. De economische terugval leidt ertoe dat Vlaanderen 2 miljard euro inkomsten derft, waardoor een einde dreigt te komen aan de politiek van nieuwe initiatieven en waarbij onvermijdelijk keuzes zullen moeten worden gemaakt. De onweerswolken die zich samenpakken boven klassieke sectoren zoals bv. de automobielindustrie zullen de Vlaamse partijen ook noodzaken om hun standpunten inzake o.m. arbeids- en pensioenbeleid bij te sturen. De kans is groot dat de roep naar meer Vlaamse bevoegdheden, en met name naar meer hefbomen voor een eigen fiscaal beleid om het hoofd te bieden aan de crisis, zal toenemen. De federale regering, die niet ongehavend en onbesproken uit de bankencrisis is gekomen, dreigt daarbij afgeschilderd te worden als de verantwoordelijke voor alles wat is fout gegaan. De federale regering valt ondertussen ten prooi aan heel wat onzekerheden en speculaties. De regionale verkiezingen zullen onvermijdelijk een impact hebben op het verdere functioneren ervan. En, heel wat waarnemers, houden daadwerkelijk rekening met een vroegtijdige val van de regering en vervroegde verkiezingen in het najaar van 2009. In het beste geval komt na de verkiezingen van 7 juni een einde aan de pre-electorale verlamming waaraan de federale regering reeds enkele maanden ten prooi was gevallen. Premier Van Rompuy had zelf al aangekondigd dat hij zou wachten tot na 7 juni om enkele dringende maar heikele dossiers opnieuw op de agenda te plaatsen : het economisch herstelplan, de begroting voor 2010, de toekomst van de kernenergie, het asielbeleid, en – last but not least – de staatshervorming én de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde die sinds 2007 geblokkeerd zaten. S.A. akkanto N.V.  Chaussée de La Hulpe 189 Terhulpsesteenweg  Bruxelles 1170 Brussel  Tel. +32 2 610 10 10  Fax +32 2 610 10 20 [email protected]  www.akkanto.com

Het wordt ten slotte ook uitkijken naar de politieke stoelendans na de verkiezingen. Sommige federale politici zullen overstappen naar het regionale niveau, als parlementslid of als minister. Maar er moet ook een nieuwe Belgische Europees commissaris worden benoemd : Louis Michel, Guy Verhofstadt, Karel De Gucht, Elio Di Rupo of Yves Leterme ... ? Wie het ook wordt, één van de politieke topfiguren zal binnenkort het federale niveau verlaten of – in het geval van Louis Michel – er misschien naar terugkeren. Het mag duidelijk zijn : de verkiezingen van 7 juni zullen niet onopgemerkt voorbijgaan. De uitkomst is hoogst onzeker en vele scenario's zijn denkbaar. Er is slechts één zekerheid : na 7 juni zal (minstens) één van de partijen uit de huidige federale regering niet vertegenwoordigd zijn in de Waalse regionale regering. De grote partijen lijken er de voorkeur aan te geven om op alle niveaus te komen tot een symmetrische regeringssamenstelling om de rust én het vertrouwen in de politiek te herstellen. Concreet betekent dit een 'olijfboom'- coalitie tussen christen-democraten, socialisten en groenen of een 'Jamaïca'-coalitie tussen christendemocraten, liberalen en groenen. Wat ook de uitkomst is, beide coalities zullen af te rekenen hebben met een grote, zelfzekere en verbitterde oppositie die het de regering niet makkelijk zal maken om krachtdadige antwoorden te formuleren op de financiële, economische en sociale uitdagingen die ons land te wachten staan.

De Public Affairs-consultants van akkanto hebben jarenlange ervaring opgebouwd in de belangrijkste centra van de politieke besluitvorming: ministeriële kabinetten, parlementen, partijhoofdzetels en grote overheidsbedrijven. Dit verklaart hun uitgebreide kennis over het complexe Belgische institutionele landschap, de beleidsvorming en beïnvloedingsmechanismen die hierachter schuilgaan. Ons Public Affairs-team monitort voortdurend de politieke, economische en sociale ontwikkelingen in België. Hierdoor kunne n wij onze klanten adviseren en ondersteunen in hun contacten met beleidsmakers en beïnvloeders op federale, regionale en lokale regeringsniveaus. Voor bijkomende informatie kunt u contact opnemen met Carl Buyck, Partner E-mail: [email protected] – Tel 02/610.10.59 S.A. akkanto N.V.  Chaussée de La Hulpe 189 Terhulpsesteenweg  Bruxelles 1170 Brussel  Tel. +32 2 610 10 10  Fax +32 2 610 10 20 [email protected]  www.akkanto.com