Piping And Instrumentation Diagram P&id

‫‪١‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻲ و آﻣﻮزش‬ ‫‪Piping and Instrumentation Diagram‬‬ ‫‪P&ID‬‬

‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه ‪ :‬ﻣﻬﺮزاد اﻧﺼﺎري ﭘﻮر‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي رﺷﺘﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﮔﺮاﻳﺶ ﺣﺮارت و ﺳﻴﺎﻻت داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن‬ ‫‪[email protected]‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1388‬‬

‫‪٢‬‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻟﻮﻟﻪ ﮔﺬاري و ﺗﺠﻬﻴﺰات )‪ P&ID (Piping and Instrumentation Diagram‬از ﻋﻼﻣﺘﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن‬ ‫اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺣﺴﮕﺮ ﻫﺎ و ﺷﻴﺮﻫﺎ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻛﺸﻴﺪن ‪ P&ID‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪PFD Vs P&ID‬‬ ‫‪ P&ID‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ‪ (Process Flow Diagram) PFD‬اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ P&ID .‬و ‪ PFD‬ﻣﻌﻤﻮﻻاز ﻧﻤﺎدﻫﺎي‬ ‫ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺪف ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺑﺮآورد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﺗﺎﻣﻴﻦ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف ‪ PFD‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ دﻗﻴﻘﺎ ﭼﻪ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و‬ ‫‪P&ID‬ﺗﻤﺎم ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻮع ﺷﻴﺮﻫﺎ و ﻣﻮادي ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪ PFD .‬اﺗﺼﺎل و راﺑﻄﻪ‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺰرگ و ﻣﻮادي ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺮدن ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬ﻣﻴﻨﻴﻤﻮم و ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻮم ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد در ‪ P&ID‬ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ PFD.‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي‬ ‫ﻓﺮﻋﻲ ﻟﻮﻟﻪ و اﺟﺰاي ﻓﺮﻋﻲ آن ﻧﻤﻲﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ‪ P&ID‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ‪ P&ID‬و ‪ PFD‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪ P&ID‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺸﻲ و ﺷﻴﺮﻫﺎي اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ relief‬ﺗﺎ ‪ P&ID .PFD‬ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻪ ‪ PFD‬آن را دارد ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻣﺜﻞ ‪ stream flow‬ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎ‪.‬‬ ‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ‪ P&ID‬ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ در ‪ P&ID‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ و واﺿﺢ داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ‪ PFD‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫
ﺗﻤﺎم ﺷﻴﺮﻫﺎ و اﻧﻮاع آن‬ ‫
ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫
ﻣﻌﻤﺎري ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎ‬ ‫
ﻗﻄﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺲ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﺎﻳﻖ ﻟﻮﻟﻪ‬ ‫
ﺟﻨﺲ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺳﺎﺧﺘﺎر‬

‫‪٣‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ‪P&ID‬‬ ‫
‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﺪﻟﻮژي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‬

‫
‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻣﻨﻴﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ‬

‫
‬

‫اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﻛﻨﺘﺮل‬

‫
‬

‫ﺳﻨﺪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺮاي ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻛﺎرﻛﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫
‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺎس ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺧﺮﻳﺪ‬

‫
‬

‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬

‫
‬

‫آﻣﻮزش ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫
‬

‫ﺑﻬﻜﺎر رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آراﻳﺶ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬

‫
‬

‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮاي ﺑﺤﺚ ﻛﺮدن در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ‪P&ID‬‬ ‫
‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ واﺣﺪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮔﺮوه ﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮد‬

‫
‬

‫ﻫﻤﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ و ﻣﺤﺮكﻫﺎ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‬

‫
‬

‫ﻳﻚ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﻛﻠﻲ‪ -‬ﻧﻪ آراﻳﺶ ﻳﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻮدن‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ‪ P&ID‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ اﺷﺎره ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ‪:‬‬ ‫ارﺗﻔﺎع ﻳﻜﺴﺎن ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬اﻧﺪازهﻫﺎي ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻘﻌﻴﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮي ﺷﻲﻫﺎ در ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭼﻘﺪر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻧﻮاع و ﻣﺤﻞ ﭘﺮهﻫﺎ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﺎﮔﺮام ﻛﻨﺘﺮل و ﻳﺎ ‪ incidence‬ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫دﻳﺪه ﺷﻮﻧﺪ در ﻧﻘﺸﻪ آراﻳﺶ ﻛﻠﻲ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ )ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻢ دﻳﺪ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ واﺣﺪ ﻫﺎ را ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﺮﺷﻲ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع واﺣﺪﻫﺎ راﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ( ﻳﺎ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫
‬

‫ﺑﺎﻳﺪ واﺿﺢ و ﺑﺪون درﻫﻢ رﻳﺨﺘﮕﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫
‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻈﻢ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ P&ID .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده در ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮاي ﺳﻨﺪﻳﺖ دادن ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﻨﺎد ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و ﺑﻪ‬ ‫راﺣﺘﻲ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬ﺑﺪون ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاريﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬ ‫ﻳﻚ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ واﺣﺪي دﻳﮕﺮ ﺑﺮوﻳﺪ و ‪ P&ID‬ﻫﺎ را ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ‪.‬‬

‫
‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﺎزﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪ از آﻧﻬﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‬

‫‪ .............P&ID‬ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫
‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻣﻌﻤﺎري ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ )ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاد در راﺳﺘﺎي ﻛﻒ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ و ﻣﺤﺮكﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬

‫
‬

‫ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫
‬

‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﻔﺎع ﻧﺴﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫
‬

‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﻮﻳﻴﭻﻫﺎي دﺳﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫
‬

‫ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر واﻗﻌﻲ و ﺟﺮﻳﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫
‬

‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن از ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﮔﺴﺘﺮده‪.‬‬

‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ‪P&ID‬‬ ‫
‬

‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫
‬

‫در ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ‪.as well as at benchmark points ،‬‬

‫
‬

‫اﮔﺮ در ﺑﻴﻦ ﻓﻮاﺻﻞ اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﺻﻼح ﺑﺎ ﻣﺪاد ﻗﺮﻣﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫
‬

‫در ﺣﻴﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ‪ 15-20‬ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫
‬

‫ﺗﻤﺎم ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ارﺳﺎل ﺷﻮد ﺗﺎ از اﺷﺒﺎﻫﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺤﺮاﻧﻲ)ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ(‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ‪ P&ID‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻜﻨﻴﺪ؟‬ ‫‪ P&ID‬ﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺖ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪Common programs, for both PC and Mac that create P&IDs include Microsoft Visio (PC) and‬‬ ‫‪OmniGraffle (Mac). For creating a P&ID by hand or on a computer, please refer to the P&ID‬‬ ‫‪Standard Notation Wiki Page for standard equipment notation as well as computer‬‬ ‫‪templates.‬‬

‫‬

‫ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪P&ID‬‬ ‫‪Title: Piping and Instrumentation Diagram Standard Notation‬‬ ‫‪Authors: Halley Crast, Andrew Laskowski, Maurice Telesford, Emily Yatch‬‬ ‫‪Date Presented: September 21, 2006‬‬ ‫‪Date Revised: October 3, 2006‬‬ ‫‪Stewards: Ji Sun Sunny Choi, Sang Lee, Jennifer Gehle, Brian Murray, Razili Stanke-Koch‬‬ ‫‪Last Updated: September 5, 2007‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ‪ P&ID‬از ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ و ﺷﻴﺮﻫﺎ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﺤﺮكﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ و ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﻻت ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ در‬ ‫ﻫﻤﻪ ‪.P&ID‬‬ ‫‪ P&ID‬ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪PFD‬ﻫﺎ ﺟﺮﻳﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﻣﻘﺪار ﺟﺮﻳﺎن‪.‬‬ ‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺷﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬اﺑﺰارﻫﺎ و ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫اﻧﺪازه‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آﻧﻬﺎ‪،‬روشﻫﺎي اﺗﺼﺎل )ﭘﻴﭻ ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﻠﻨﺠﻲ و ‪ (...‬و وﺿﻌﻴﺖ )ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎز(‪ .‬اي ﻧﺪو ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻛﺎﻣﻞ در ﺣﺎل ﻛﺎر‪ .‬اﺳﺘﺎدارد ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬار ﺗﻨﻮﻋﻲ از‬ ‫ﺣﺮوف و اﺷﻜﺎل اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻔﻬﻤﺪ زﻳﺮا ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك در ﺟﻬﺎن ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮاي ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬ ‫ﻛﺮدن درﺑﺎره ﻳﻚ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‬

‫اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻬﺎرﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻋﻼﺋﻢ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ اول اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻂﻫﺎ را ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﺣﺮفﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل در ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ را ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬ ‫ﻓﻌﺎل ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ راﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ و ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ ﻛﻪ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪازه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎد ﻫﺎي ﺧﻂ‬ ‫ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺧﻂ ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ اﺗﺼﺎل ﺑﻴﻦ واﺣﺪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪1‬‬ ‫در ﺟﺪول ‪ "main process" 1‬ارﺟﺎع دارد ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ "Insulated" .‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻳﻲ دارد‬ ‫ﻛﻪ داراي ﻋﺎﻳﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ "Trace heated" .‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دور آﻧﻬﺎ ﺳﻴﻢﭘﻴﭽﻲ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﺤﺘﻮاي آن ﮔﺮم‬ ‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ "Lagged" .‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻳﻲ داراي روﻛﺶ ﭘﺎرﭼﻪاي ﻳﺎ ﻓﺎﻳﺒﺮﮔﻼساﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮﺷﺶ دوم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬ ‫رﻧﮓ آﻣﻴﺰي ﺑﺮاي دادن ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ‪ .‬ﺳﺘﻮن آﺧﺮ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد‪ "Electrical impulse" .‬ﺣﺎﻟﺘﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت از ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﮕﻨﺎلﻫﺎي‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ "‪ "pneumatic impulse‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺎز ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺧﻂ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎي ﺧﻂ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت اﺿﺎﻓﻲ از ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ‪ ،‬ﺟﻨﺲ و ﻋﺎﻳﻖ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﭻ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻟﻮﻟﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ آن ﻗﺴﻤﺖ از ﻟﻮﻟﻪ از ﭼﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ cs‬ﺑﺮاي‬

‫‪٧‬‬

‫ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺘﻴﻞ و ‪ ss‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻨﻠﺲ اﺳﺘﻴﻞ‪ .‬و در آﺧﺮ "‪ "Y‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﺎﻳﻖ اﺳﺖ و "‪ "N‬ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺪون ﻋﺎﻳﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه در ﺷﻜﻞ ‪ A‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪A‬‬

‫ﻛﺪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻗﻄﻌﻪ ﻟﻮﻟﻪ داده ﺷﺪﻫﻤﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺟﺮﻳﺎن ‪ 39‬در ﺷﻜﻞ ‪A‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻟﻮﻟﻪ داراي ﻗﻄﺮ ‪ 4‬اﻳﻨﭻ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻞ ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎي ‪ ، N‬ﺟﻨﺲ ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺘﻴﻞ و ﺑﺪون ﻋﺎﻳﻖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‬ ‫ﺣﺮفﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ ادوات ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻪ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎ دو ﺣﺮف‬ ‫ﺑﺮﭼﺴﺐﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺮف اول ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ وﺣﺮف دوم ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮع ﻛﻨﺘﺮل‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪3‬‬

‫ﺟﺪول ‪2‬‬

‫‪٨‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ PI‬ﻫﺴﺖ ”‪.“pressure indicator‬‬

‫ﻧﻤﺎدﺷﻴﺮﻫﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎدﻫﺎي زﻳﺮ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪه ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﺷﻴﺮ و ﺷﻴﺮﻫﺎ در ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﻴﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺮكﻫﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬ ‫ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ را ﻓﻌﺎل ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪4‬‬

‫ﺟﺪول ‪5‬‬

‫‪٩‬‬

‫‪General Instrument or Function Symbols‬‬ ‫اﺑﺰارﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﺮس ﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎرا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ را در ‪P&ID‬‬ ‫را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﺮد‪.‬در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺪول ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﺘﺪاوﻟﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد در ‪ P&ID‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫"‪ "Discrete instruments‬ادواﺗﻲ ﻫﺴﺘﻦ ﻣﺠﺰا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻳﺎ از دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺟﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪Shared " .‬‬ ‫"‪ display‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎ دﻳﮕﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در دﺳﺘﻪ "‪ "computer function‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه از دﻳﮕﺮ ادوات را ﺗﻘﻮﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ در دﺳﺘﻪ "‪ "Programmable logic control‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﻚ "‪ "Discrete instruments‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺸﺨﺺ دﺑﻲ درون ﻟﻮﻟﻪ را اﻧﺪازه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ اﺑﺰار ﺟﺪا‪،‬‬ ‫ﻳﻚ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﻳﻚ اﺑﺰار ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ و ﻳﻚ اﺑﺰار "‪ "Shared display‬ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮ‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬

‫ﻳﻚ اﺑﺰار "‪ "computer function‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﺎز ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ‬ ‫ﻛﻪ در زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ "‪ "Programmable logic control‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ ﺷﻴﺮ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﻮﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت را ﺟﻤﻊ آوري ﻛﻨﺪ از ‪ discrete instruments‬ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬ ‫ﻣﺤﺮك ﺷﻴﺮ را اﻧﺪازه ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﻴﺮ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺪول ﺑﺎﻻ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻛﺠﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ را ﺑﺪاﻧﻴﺪﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻪ در ‪P&ID‬‬ ‫آنﻫﺎ را درﺳﺖ رﺳﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه اﺻﻠﻲ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮدش ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮدش اﺳﺖ و ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻳﻚ اﺑﺰار ‪ field mounted‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﻣﻴﺪان ﻳﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﺑﺰارﻫﺎي ‪field‬‬ ‫‪ mounted‬ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮ از ﻃﺮﻳﻖ اﺗﺎق ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﺎي‬ ‫اﺻﻠﻲ و ﻛﻤﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ اﺗﺎق ﻛﻨﺘﺮل ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪Transmitter Symbols‬‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ اﺟﺎزه دادن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺸﻮﻧﺪ در ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ را در ‪ P&ID‬اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﻜﻞ زﻳﺮﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺋﻠﻲ در ارﻳﻔﻴﺲ ﻣﺘﺮﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬دوﻣﻲ در ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﻣﺘﺮﻫﺎ و ﺳﻮﻣﻲ‬

‫ﺑﺮاي ‪.undefined meter‬‬

‫ﺟﺪول ‪6‬‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ دارد‪ .‬ﻳﻚ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺳﻄﺢ در ﻳﻚ ﺗﺎﻧﻚ ﻣﺜﺎل ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﭘﺮ ﺑﻮدن ﻳﻚ ﺗﺎﻧﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ level transmitter‬در ﺑﺎﻻي ﺗﺎﻧﻚ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد‬ ‫ﺗﺎ در وﺳﻂ آن ‪.‬اﮔﺮ در اﺛﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺷﺘﺒﺎه ‪ level transmitter P&ID‬در وﺳﻂ ﺗﺎﻧﻚ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد ﺗﺎﻧﻚ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﭘﺮ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهاي در ﺟﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺼﺐ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١١‬‬

‫ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎد ﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن دﻳﮕﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﮔﺬاري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪7‬‬

‫‪١٢‬‬

‫ﺟﺪول ‪8‬‬

‫ﺟﺪول ‪9‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ‪P&ID‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺎده ﺗﺮ ﻛﺮدن ﻧﻘﺸﻪ ‪ P&ID‬ﻗﺮاردادﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺳﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪﺧﻴﻠﻲ از‬ ‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪهﻫﺎ و ﻛﻨﺘﺮﻟﺮﻫﺎ در‬

‫‪١٣‬‬

‫‪ P&ID‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل آن ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل آن دارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ اﮔﺮ ﺑﺎﻳﺪ دﻣﺎي ﺳﻴﺎل ﺧﺮوﺟﻲ از ﻳﻚ ﻣﺒﺪل ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻧﺮخ ﺟﺮﻳﺎن آب ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ واﻗﻌﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد دﻣﺎ ﻫﺴﺖ و ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ در دﺑﻲ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه دﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ در ﻳﻚ ‪ P&ID‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻧﻪ ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن‪ .‬ﺑﺮاي اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺑﻪ ‪ P&ID‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﻨﺴﻮر دﻣﺎ ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه‪ ،‬و ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪه در ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ ﺷﻤﺎ در ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ داﻳﺮه ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻴﻜﻨﺪ و در ﭘﻴﻜﺎن ﻛﻨﺎر آن ﻟﻴﺴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺎده ﺗﺮ ﺷﺪن ‪ P&ID‬ﺷﺪه و اﻳﻦ‬ ‫اﺟﺎزه را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ ﻫﺮ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻘﺸﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ P&ID‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر واﻗﻌﻲ در ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎ‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻤﺎدﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

١

‫‪١‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪1‬‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ زﻳﺮ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﻨﻴﺪ‬

‫ﺟﻮاب‪ :‬واﻛﻨﺶ دﻫﻨﺪه وارد ﻳﻚ ‪ CSTR‬ﻏﻼف دار ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ واﻛﻨﺶ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﻣﻤﺤﺼﻮﻻت از آن ﺧﺎرج‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رآﻛﺘﻮر ﺗﻮﺳﻂ آب ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻨﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻣﺎي درون رآﻛﺘﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺎﻧﻴﺘﻮر ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫)ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻨﺴﻮر‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺷﻴﺮ را ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺑﻲ‬ ‫آب ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل دﻣﺎي درون رآﻛﺘﻮر ﻣﻲ وﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﻓﺸﺎر ﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن‬ ‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزﺧﻮرد آن ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ورودي ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در ﻓﺎز ﮔﺎزي‬ ‫اﺳﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ و اﮔﺮ ‪ CSTR‬ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺮ ﺷﻮد ﺷﻴﺮ ورودي ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪2‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ زﻳﺮﻳﻚ ‪ P&ID‬ﺑﻜﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ ﺗﺎﻧﻚ ذﺧﻴﺮه ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﻨﺪاﻧﺲ ﺷﺪه از ‪ CSTR‬ﻣﺜﺎل ‪ .1‬ﺗﺎﻧﻚ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ در آﺧﺮ اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺨﺰن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﺎﻧﻚ ﭘﺮ ﺷﻮد ﻣﻮاد در رآﻛﺘﻮر ﻟﺨﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺗﺎﻧﻚ ‪ %90‬ﻇﺮﻓﻴﺘﺶ ﭘﺮ ﺑﺸﻮد ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺳﻴﮕﻨﺎﻟﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﺧﺮوﺟﻲ اﺿﻄﺮاري را ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺎﻧﻚ ﻗﺮار دارد را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻧﮓ ﺧﻄﺮ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﺟﻮد ﻣﺸﻜﻞ در ﺗﺎﻧﻚ را ﻓﻌﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ و در آﺧﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ ﺷﻴﺮ ورودي را‬ ‫ﻣﻲﺑﻨﺪد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪3‬‬ ‫در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻘﺸﻪ ‪ P&ID‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ‪ transesterification‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ Biodiesel‬را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬روﻏﻦ ‪، Soy Bean‬‬ ‫ﻣﺘﺎﻧﻮل و ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺴﺖ ﺳﺪﻳﻢ ﻣﺘﺎﻛﺴﺎﻳﺪ ‪ sodium methoxide‬ﺑﻪ درون رآﻛﺘﻮر ﭘﻤﭗ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻣﺎي رآﻛﺘﻮر ﺑﺎ ﭼﺮﺧﻪ آب‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ‪ Biodiesel‬ﺣﺎﺻﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از رآﻛﺘﻮر و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﻣﻲرود ﺗﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪ P&ID‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﺷﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻤﭗﻫﺎ و ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻤﭗﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻫﺎ و ﺳﻨﺴﻮرﻫﺎي ﻻزم‬ ‫ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﻓﺮآﻳﻨﺪ را ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫راه ﺣﻞ‪:‬‬

١٨

١٩

٢٠