Ii.mahmd'un Bektaşiler Hakkında Fermanı.pdf

BEKTAŞi TEKKELERi HAKKlNDA SULTAN Il.MAHMUD' UN FERMANı

CBekj~i CJ'ek,kçferi Jfak,k.Jntfa Su[tan

II. ::Malimuaun

Permanı

Mehmet ŞEKER* Bilindiği gibi Osmanlı devletinin tarihinde II. Mahmud (1808-1839) devletin kurumlarını, batıya benzer düzenlemelerle ıslah etmesiyle tanınnuş bir padişahtır. Kimine göre "gavur padişah", kimine göre de "refom:ıcu" olarak nitelenen II. Mahmud'un yaptığı ıslah faaliyetlerinin en önenililerinden biri de kuşkusuz Yeniçeri Ocağı'nı 1826 yılında kaldırmayı başarmasıdır. Osmanlı tarihinde bu olaya "vak'a-i hayriye" denilmektedir. Hatta bu askeri ocağın kald.ınlması sonucu, diğer ısiahat çalış­ malannın kolaylaşmasına da imkan hazırlandığı bilinmektedir. Ocağın kaldırılması, Yeniçeri Ocağı'nın manevi destekçisi olan Bektaşi tarikatına da şiddetli bir daıbe indirilmesille yol açtı. Ocağın kaldırılmasından bir müddet sonra Bektaşi tarikatı de yasaklandı. Bilindiği gibi Bektaşilik ile Yeniçeri Ocağı arasında ocağın kuruluşun­ dan beri Hacı Bekt§.ş-i Veli ile aralarındaki bağ sebebiyle yakınlık olduğu kabul edilir. Bu itibarla Yeniçeri isyanlarında devamlı olarak Bekt§.şilerle yeniçerilerin fikir ve işbirliği yapageldikleri görülmektedir. Bektaşller, halkın değişik kesimleriyle temasta olduklarından Yeniçeri Ocağı 'nın kaldırılmasını halka kötü gösterebilirlerdi. Belki bundan dolayı geniş halk kesiminin desteği­ ni alabilmek için Bektaşiler, ~e aykırı ayin ve ve merasimler yapmakla suçlandılar. Tarikatlan yasaklandı. Altmış yıldan önce (yani 1766'dan önce) · yapılmış tekkeler muhMaza olunarak, diğerleri yıktınldı. Bekt§.şilerin ileri gelenlerinin b,ir kaçı İstanbul' da idam edilirken, diğerleri Anadolu' nun değişik bölgelerine sürgün edildiler.' Bu devrin vak'a-nüvis ve müverrihlerinden biri olan Mehmed Es' ad Efendi (1789-1848) -Sahaflar şeybizade + Prof:Dr. Do!..-uz Eylül üniversitesi ilahiyat Fakültesi, İslam Tarihi Anabilim dalı Öğretim Üyesi 1. Enver Ziya Karai, Il.Mahmud, İslam Ansiklobedisi, VTI, 5.168; aynı müellif, Osmanlı Tarihi, V, 4.Baskı, Aiılma·l983, 5.150 2. Ziya Yılmazer, Es'ad Efendi, TDV Islam An5iklobedisi, XI, Istanbul, 1995, 5.342

olarak da tanınır- Yeniçeri Ocağı'nın kaldırumasını ele aldığı "Üss-i Zafer" adlı eserinin müsveddelerini II. Mahmud'a takdim edince, kendisine evkaf müfettişliği ile Üsküdar mahreci pay7si verildi. Hatta bu eserinin basılması için de padişalıtan irade çıktı ve tashimyle bizzat ilgilenmesi emredildi. Zira bu eser, Yeniçeri Ocağı'nın kaldınlması olayını anlattığı gibi, olayın sebebi ve gerekçeleri üzerinde de dunnaktaydı. Bu eser sadece Osmanlılar tarafından öneınsen­ memiş, daha müellifin sağlığında Fransızca'ya çevrilerek Paris'te 1833 yılında yayınlanmıştır. Dabil sonra da Ruınca'ya ve bazı bölümleri de Rusça'ya tercüme edilmiş olan "Pss-i Zafer" (İstanbul, 1243), Osmanlı tarihinin bu safhası için önemli bir kaynak. olarak kabul .. edilmektedir. 2 İşte bu eserin 213-221. sayfalarında "Sfuet-i Emr-i Celilü'ş-Şan Der ~akk-ı ~ekye-i Bektaşiyan" başlığıyla yer alan femıanın sfuetini, biz öu makalede olduğu gibi transkribe ederek vemıekle yetineceğiz. Zira bu metin okunduğunda; devletin o devirdeki Bektaşi tarikati mensuplarına bakışı, oJ1ların faaliyetlerinin sınıriandıniması ve bunun gerekçeleri görülecektir. Aynca Hacı Bektaş-ı Veli gibi yine geçmişte yaşamış · Bektaşi ileri gelenleri, hatta bizzat tarikatın kendisinin, o devirde yaşanılan ballerden tenzilı edildiği anlaşılacaktır. Dikkatli bir üslupla Hacı Bektaş-ı Veli ve onun muakkibleri hakkında hürmetkar ifadelerin kullanılmaya çalışıldığı görülen metnin bu yanı ilgi çekicidir. Ancak Bekt§.şiliğe sığınarak yoldan çıkan, sapıtan kişilerin hedef alındığı ve bunların teınizlenilmesine çalışıldığı bu metinden açıkça anlaşıl­ maktadır.3

Biz daha fazla yonıma ginneden okuyucularıınızı söz konusu ettiğimiz fermanla başbaşa bırakarak, okuyanların, burada anlatılan olaylan başka kaynaklarla da karşılaştırarak yorum yapmalarını tavsiye etmekle yetin3. Ahmet Yaşar Ocak, Bektaşilik, TDV İslam Ansiklobedisi, V,İstanbul 1992,5.378.

İSLAMI ARAŞTIRMALAR DERGiSi, CİLT: 12, SAYI: 3-4, 1999

273

MEHMET ŞEKER

rnek istiyoruz.

SURET-I EMR-I CELİLÜ'Ş-ŞAN DER HAKKİ TEKYE-I BEKTAŞIYAN MemaJ.ik-i Rumeli'de zi.lcr-i an tekye ve zaviyelerin bulunduklan mahallerde kain vüzera-yi ı.zam -dame iclaiühüm- ve mir-i miran-ı kirfun -dame ikbaiühüm- ve mevili-i fihfun -zidet fezailühüro- ve rikab-ı kırtab-ı mülfikanemde sabıkan nıir.Thur-ı evvelim olup bu defa husus-ı ati'l-beyana taraf-ı eşref-i Padişahanemden me'mur ve ta 'yin kılınan el-Hac Ali Bey -dame mecduhu- ve ma'iyyetine ba-işaret-i Şeyhu'l-İslfuni müvella ta'yin olunan müderrisinden Ali Remzi ve kudat ve nüvvab ve müftilerve sarrulema ve sulella -zidet ' ilmuhüm- ve a'yan ve zabitan ve vucılh-i aMli ve bi 'I-cümle iş erieri -zide kadruhum- tevlô'-i refi'-i hümayfuı vasıl olıcak ma'lum ola ki bir müddetten beri ba'zı erbab-ı rafz ve i.lbad Hacı Bekt§.ş-ı Veli -kuddise sınuhu'l-'ali- lıazretlerine mensılbiyyet da'vasıyla iftira-yı mahz olmak üzere (214) bir takım nesneler isnad iderek şer' -i şerife mü.n§.fi ve me'a.zaıiahu te'aıa küfri müeddi istihlal-i muharremat ve terk-i sal§.t ve hulera-yı r§.şidin nzvanullahi te'ıUa 'aleyhim ecma'in. hazeratına zebandın1zlık misillıl harekata ictisar .etmekde ve bunlar gittikçe mem§.lik-i İslamiye'de tekessür iderek sade-dil olan bir takım ehl-i iman dahi cehaletleri sebebiyle o makille zındık u mülhidlerin türrehat ve bezeyanıanna ferifte olarak cadde-i şeri'at-ı mutahha.radan 'udill ile ra.h-ı dalalete sapmakda oldukIanna binaen millet-i semha-yı İsl§.rniyye derılnunda bu vechile bilM-ı şer'-i şerif zuhılra gelen halat-ı reddiyenin men'i ve ref'i ile kaffe-i mü'minin.i o makilleterin mekr ve dalaletlerinden tahlisin çaresini istihsal-i umılr-i mefrılzadan olmakdan n§.ş'i mukaddemce Asitane-i Sa'adetimde lalıik ve sabık ve esbak-ı şuyılh-ı İslam ve sudılr-ı kirarn ve bi'l-cümle 'ulema-ı a'lam -kesserahumullalıü teaıa ila yevmi'l-kıyam- ve tekye-nişin olan Mevlevi ve Nakş-ı bendi ve Halveti ve Sa'di ve Kadiri vesarr ehl-i sünnet ve ce~'attan olan turuk-ı 'aliyye meşayihi hazır olduklan halde 'akdolunan encümen-i şurada bu gurılh-ı mekrılhun hal ve keyfiyetieri lz§.h ve beyan ve haklannda muktaza-yı şer' -i şerif ne vechile idüğü isti.k:n§.h ve der-meyan olundukda tarre-i merkılme erbab-ı rafz ve i.lbaddan hem dal ve hem mudıl olduklanna binaen içlerinde pek uygunsuz olduklan mütevati.İ olanlar şer'an ve siyaseten kati ve i'dam ve ehven-i şer bulunanların dahi ·makarr-ı 'ulema olan birer mahalle nefy ve iclasıyla taslıih-i i'tikad eylemelerine oldukları mahallecin müfti ve 'uleması taraflanndan ikdam ve mecma'-ı rafz ye i.lbad olan tekyelerin hedm ve imlıasıy­ la ümmet-i Muhammed'i şer ve melôdetlerinden tahlise taraf-ı eşref-i mülılkanemden himmet ve ilitimarn olunmak hususlan ictima'-ı 'ulema ile karar-gir olarak ol 274

babda şeref-efza-yı sudılr olan hatt-ı hümayıln isabetmakrıln-ı Padişaııanem mikebince Der-sa'adetirnde bulunan (215) Bektaşilerden küfr ve dalaletleri rütbe-i tevatürqe olanlar ber-muktaza-yı şer' -i şerif birer mahalde siyaset ile ceza-yı sez§.ları icra ve kusılr-ı şeyh ve derviş namında olan bir takım meiaııide dahi ba'de izin o makılle a'mal-i batıladan rücu' ve istiğfarlarıyla tashihi i'tikad eylemek üzre makarr-ı 'ulema olan ba'zı mahallere nefy ve icla ve Asitane-i şevket-i aşiyanem ve etraf ve civarında kain bi 'I-cümle muhaddes Bektaşi tekyeleri dahi hedm ve imha ile -felillabi 'l-hamdAsitane-i sa'§.detim ve civar ve enlıası Ievs-i vucıldlann­ dan tasfiye ve tatbir olunmuş oldığı misiliıl sair mem.§.liki m§.hrılse-i şalıanemde bulunan bu makille Bektaşi gürılhu ve tekyelerinin dahi icra-yı muktezıUanna bakıl­ mak icab idüb şöyle ki ecdad-ı 'iz§.mım -nevverall§.hu teaıa mer§.kıdehum- hazeratı zamanlannda mazınna-ı kırarndan ve futıllıat-ı v§.kıalarda bulunanlardan b§.z:ı zevata ve husılsiyle müşarun ileyh Hacı Bektaş-ı Veli kuddise sırruhfi' l-ili- hazretlerine temlik ve ihsar buyurmuş oldukları kura ve araziyi mücerred ashab-ı zi.lcr ve ta'at için yaptıkları teleye ve zaviyelere vakf etmişler iken bir müddetden berıl Bektaşi gürı1hı Yeniçeri taifesine istin§.d ile o misiliıl tekyeler ve zevay§.nın isimlerini tahrif ve kendilerine nisbet ile zabt ve hasılat-ı vakfı netisierine hasr ve fisk u fucılr ile eki ü bel' ve ba'zı mahallerde dahi halkı idlat için müceddeden tekyeler ilidas ve birer fasid vakfiye tertibiyle ihtira' -ı evk§.f iderek sman ve 'alenen enva-ı şena'ate cesaret itmekde olduklan tabidk-gerde-i millUkanem olan Mlattan -ve bi tevfikihi teaıa- devlet-i aliyye-i ebed-rehinim esas-ı şeri'at-ı mutahhara ile müesses ve müşeyyed oldığına binaenzat-ı melekiyyü'ssıfat-ı millUkanem her halde babl-i metin-i şer' -i şerife tevessül ve temessük iderek bu def'a 'avn ve 'inayet-i Hazret-i Müntakim-i Kahhar ve imdad-ı rılh§.niyyet-i Cena.b-ı Seyyidfi'l-ebrar ile hayli müddetden beri din ve devlete dürlü dürlü ilianet ve enva'-ı :fitne ve fesada cesaret iden (216) Yeniçeri eşkiyası nam ve nişanlannın . ruy-i arzdan refu ilğasıyla kavaim-i din ve devletin tecdid ve ihyasına muvaffak olmdığı misillu bundan böyle dahi katfe-i husfisda Kitabullalı'a ve sünnet-i seniyye-i hazreti Nebeviyeye kemıU.iyle dikkat ve ri'ayet ve hilMında bulUllanların haklannda ber-muhtaza-yı şeri'at-i mutahhara J.a.zıın gelen mücazatın icrasına müb§.deret ve be-tahsis İnillet-i semlıa-yı İslfuruye meyamnda o ~e su'-i i 'tikad ve rafz ve i.lbada sapub bilM-ı şer' -i şerif harekatı i'tiyiid eyledikleri mütevatir olan taife-i merdfidanın ref' u tenkilleriyle cümleyi cadde-i müstalôme-i şer'-i şerif ve diyanete sevk ve da'vet itmek emirü'l-mü 'ıninln ve Mın:li din-i mübin olan cenab-ı HilMet-mea.bıma zirnınet-i himmet oldığı ve azhaddan oldığına binaen o makille-i erbab-ı rafz ve il.Md haklarında ve bunların zaviye ve

JOURNAL OF ISLAlvfiC RESEARCH, VOL: 12, NO: 3-4, 1999

BEKTAşi TEKKELERİ HAKKJNDA SULTAN D.MAHMUD' UN FERMANı

tekyelerine gerek seliitin-i miiziye taraflanndan v.3kf ve padişah-ı İslam -eyyede'I-lallılhu teaıa bi'n-nasri ila yevmi'l-kıyam- (218) hazretlerinin ğalle-i merkılıneyi temlik olunan ve gerek sonrndan kenduleri birer takrib cihet-i ulıriiya sarfı caiz alır mı? EI- cevab: Olur" deyfi ifta vakf iaüb hAsılatı eki ü bel' olwunakda olan kuıii ve meziiri.ı ve araz1 hususlannda dahi icab-ı şer'ine vechile ve beyan alınmakdan niişi' bu sılretde husfis-ı mezbfira idüğü camb-i şeri'at-i ğarradan istiftii ve istinba olunduktaraf-ı devlet-i 'aliyyemden mevsfik ve mu'teber ve da bu makfilelerin 'amme-i nassdan fitne ve fesadiannı diyılnet ve harniyeti bedihl ve azhar me'murlar ve ref' u bt' için beldeden nefy ve icla olunmalan ve keza- ma'iyyetlerine ciinib-ı seri'at-i ğarradan 'ilm ve fazi ile lik bu gurillı-ı alevi ve reviifız birer talaib ariizi-i miriyeyi ma'ruf ve zühd ve saliiiıla mevsUf müvelliilar ta'yiniyle memiilik-i mahrUsamda bulunan o makille zamane zabt ve birer ziiviye ittihaz ve vakfiyeler tertib ile menafi 'ini kendillerine hasr ile 'ibiidulliihı idiiii itmekliği Bektılşilerinin ha.lleri v~ yedierine geçmiş olan kadim ve i'tiyad itmişler ise de ibtida aıazi-i miriyenin temlik-i hadis bi'l-cüınle tekyeler ve zevayılnın ve merbut olan kuıii ve meziiri.' ve ariizi ve müsekkafat-ı sairenin keysahih ile temlik olwunadıkca vakfiyeti sahih olmayub temlik-i sahih olunsa dahi ebi-i bid'a vakf-ı sahih fiyyeti etrafıyla taharri ve tahkik olwıarak içlerinde buluolmadığı ve vakf-ı sahih olanda dahi meşrfitun lehum nan o m.akUle erbab-ı rafz ve ilbadın haklannda şer'an mün'adim ve yii.hud melii.hid ve raviifız olsa anda hülan-i nefy ve tağrib ve sılirine dürlü mücazat biikın olunur ise şer'i bükm-i hünıiiyiinuma mufavvez ve kez.iilik cihat-ı icrası ve hiili kalacak kadim ve mulıaddes tekyeler vakf gaıib halde kuıii ve meziiri.' olduğı vakidde aslı bulundığı memleketde bundan böyle 'ibad-ı müsli.mln Beytülmiil'den olmak hasebiyle bu m.akUlelerde şart-ı içün cılmi' ve mescid ve yii.hud mekteb ve medrese ittihaz viikıta muhalif (217) olsa dahi her ne vechile ~mr-i olunmak ve yılhud sılir turuk-ı 'aliyye meşayihinden ebi-i hll.IMYftnum olur ise öylece 'amel olunmak ve'l-Msıl sünnetten cümlenin büsno-i zan ettiği bir zat ik'iid ve ikame kılınmak husfisım ol memleketin bi'l-cümle melii.hide ve ibii.hiyyiin gürilliwıa vakıflar bir vechile , 'ulernii ve sulebiisı müstahsen ve müstasveb görüb memsahih olmıyarak yedierinden alımıb keyfe mayeşa ve yehtiir tasarruf kılınmak mücaz ve meşru' aldığı leketce istid'a iderler ise ol sılrete tahviline müsa'ade-i mu'teberiit-ı kütüb-i fıkhiyede "emmel-araz'i elleti seniyye-i şii.hılnem erzılni kılınmak üzre ism ü resmiyle tuvukkife li-zevati.him ve li-eşhiisilıim fe'ş-şartu li-ehli'l- Der-sa'adetime 'arz ve inM olunması ve bu vechile 'ibiidbid' batilun ve'l-vakfıı ala vii.hidin rninhüm kez.iilike ı müslimine hızfunu olmayub mecma'-ı rafz ve ilbad batilun lienne'ş-şarta la yahlu an kerii.hetin şer'an ve olmuş sılir mulıaddes tekyeler bi'l-icab hednı ve imhA kez.iilike feizii lem-yesihha el-vakfıı ve'l-viikifu meyyitun kılınması ve fakat kadim olanlannın ebruyesine dokunfe-te'udu'l-ariizi ila beyti'l-maıi ve yecfizü tasarrufu's- mayarak bunlar için ecdad-ı 'ıziimım zamanlannda ne sultam fiha ve lehı1 en-yü'ayyene ğalletehii limen yestemikdar Iru.-a meziiri.' ve arazı vesılir nesneler vakfve ternhikka" deyu mulıarrerve mestfu olan takavvül-i sahilıa ile lik olunmuş ise cümlesini ve gerek muhaddes olub da sabit ve müstedel olduğundan başka bi'l-fi'l Şeyhu'l­ bi'l-icab hedm olunacakların arazi-i mevkUfe vesiiir İsliim ve Müfti'l-enam olan Kadi-ziide Mevlana Mehmed müsekkalatlan bh-taharri . tahkik ve tedkik olwıarak Tii.hir -ediimellii.hu teaiii feziiilehu- nın i.mzasıyla mümzii evvel emirde defterlerinin Dersa'adetime takdimiyle keyiki kıt'a feteva-yı şeruelere "seliitin-i miiziyeden Zeyd fiyetieri anlaşıldıktan sonra ikt:izılsına bakılması ve bunba'zı J.cura ve mezfui'i temellük ve vakf ve ğallesini bir ların derununda medffin olanlardan mazınne-i kerii.met ziiviyede şeyh olanlar ile ol ziiviye huceriit:ında sakin (219) olmalan muhtemel olanlara mahallin biikim ve olanlara şart ve ta'yin buyurub bir müddet mezbfular müfti ve 'uleması ma'rifetiyle bir mutedeyyin tiirlıedar galle-i vakf-ı merkılıneye mutasamflar iken fevt olub ol nasb ve ta'yin olwıarak iktizii-yı keyfiyyet Der-sa'iideziiviyede şeyh ve huceriitında sakin olanlar ebi-i bid'at ve time bildirilmesi hususuna iriide-i seniyyem ta'alluk mudmin-i hamr ve fesekadan olub galle-i merkfimeye etmiş ve senkimir-i mfun.aileyhsin senin evsılf-ı mezkfue müstehak olmasalar hiila Piidişah-ı İslam -eyyede'l-lal- ile ittisiifın ve şu hususun hasbeten lillii.hi teaıa garaz ve lahu te'iila ila yevmi'l-kıyam- hazretleri ğalle-i 'ıvazdan beri ve gadr ve himayeden 'an olarak merkiinıeyi cihet-i ulıriiya sarfa kiidir olur mu? El cevab: püıüzsüzce rü'yet ve temşiyyetine dikkat ve iktidiirı.n Olur." Ve yine "selatin-i miiziyeden Zeyd ba'zı kuıii ve nezd-i mekiirim-i ferd-i bidivanemde ma'lum olmakdan mezari'i kat' ve ta'yin ile 'Amr'a temlik 'Amr dahi nAşi kariha-ı sabiha-ı mülUkanemden sen bu maddeye ba'det't- temellük vakf ve ğallesini bir ziiviyede şeyh me'mur kılınarak mUmiiileyh dahi bii-işaret-i ŞeyhU'l- . olanlar ile ziiviyenin huceriit:ında sakin olanlara şart ve İsliimi mevla ta'y'in ve ma'iyyetine baş mulı.iisebeden bir ta'yin idüb bir müddet mezburlar ğalle-i merkfuneye nefer ~atib dahi teı:fik kılınmış ve Rumili ciinibinde olan mutasam:flar iken fevt olub hiila ol ziiviyede şeyh ve ba'zı zevaya ve tekyelerin defterhılne-i 'iimiremden ve huceriit:ında sakin olanlar füsekadan olub ebi-i bid'atten aklam-ı saire ve 'askeri ruz-namçesinden muharrec kuyfid olmalanyle galle-i meı:kt1meye müstehak olmasalar haiı1 ve defterleri dahi yedine i 'ta olwunuş olmağla muktazii-

'

İSLAMi ARAŞTIRMALAR DERGİSİ, CİLT: 12, SAYI: 3-4, 1999

275

- ·· ·-·-·.. -·----:;

MEHMET ŞEKER

yı

me'milriyetin üzre mevla ve katib-i miin:ıilileyhimayı bi'l-istishab bu tarafdan hareket ve evvel emirde Edirne'ye varııb Çermen mutasarnfı dustıir-ı mükerrem vezirim Muhammed Es'ad Paşa -edamellahu te'ala icıaiehU- nın mukaddemce Der-sa'adetiİne ba-tabri.riit inlıa eylediği Kızıl Deli Sultan tekyelerinin derfrn.lannda bulunan Bektaşi giiril.hunu müşfuunileyhln re'y ve ma'rifetiyle def' ve i.lırac ve bunlara vakfve merbut olan kur.l ve arazı ve asiyab ve hayvanat ve zehayir her ne var ise keyfiyet ve kemmiyetleri bilinüb ba'dehu ikti.zasına bakılmak ve ebruyelerinin vus'at ve cesfup.etine nazaran el-haletü hazibi ol tarafda tahrlr ve. tertibi irade-i seniyy em muktezasından olan ' Asakir-i Mansfue-i Muhammediyye'den bir mikdan iktiza. ider ise ba'dehu iskan ve ikame olunmak ve derOnlarında olan meydan odalan cami'-i şerifittihaz ve tebdil kılınmak üzre bedm ve i.nıhalanndan saıf-ı nazar ve Mli üzre ibka iderek evvel emirde zilcrolunan kur.l ve aıizi ve asiyab ve hayvanat vesaireyi yegfuı yegan (220) tahrir birle defterini Dersa'actetime irsal ve tesyir eyledikden sonra gerek Çermen mutasarnfı müşarun ileyh tarafından inlıa olunan Edirne civarında kain sair 16 adet Bektaşi tekyelerini ve gerek bunlardan başka verilen defterlerde muharrer olan ve muhaddes olub vakfı ve aklamda kayıdlan bulururuyan Rumeli canibinde kain sair bi'l-cümle Bektaşi tekyeleri şey h ve dervişlerinin lıaıteri ve kadim ve hadislerinin keyfiyetleri ve merbut olan ku.ra ve mezan' ve arazı ve evkafı saireleri ma'rifetin ve müvella-yı milınaileyh ve ol maballerin vali ve mutasarrıf ve hukkam ve zabıtanı ma'rifetleriyle ferden ferda taharri ve tahkik ve civarlarından kirnesneye gadr vukii.'a gelmeyecek sfuetde sirran ve 'alenen tashlh ve tedkik ve bulunan evrak ve kitabları mütaıa'a ve kendüleri lisan-ı şer'le istintak ve tezkiye olunarak erbab-ı rafz ve ilhaddan oldıkiarı

276

tahakkuk iden ibahiyyfuı ve melahide takının k:ülliyyen tard ve ihraclanyla şer'an haklannda ol beldeden nefy ve tağıib ve sair dürlü lazım gelen mücazatın . icrası ve bu vechile lı3ll kalacak tek:yeler bulundığı memleketde bundan böyle 'ibad-ı müsliınin içün cami' ve mescid ve yabud mekteb ve medrese ittibazı vesair turuk-ı ' aliyye meşayilıinden ve ehl-i sünnetden cümlenin büsn-i zan ettiği bir zatın ik'ad ve ikamesi ol memleketin bi'l-cümle ' ulema ve sıılehası tarafından tasvib ve istihsfuı olınub mernleketce niyaz ve istid'a iderler ise ism ü resmiyle Der-sa'Metime tahrlr ve isôzan olunmasını ve ma'ada şunun bunun yapdurmuş oldukları muhaddes ve bi-lüzfun durması muzır tekye ve zayiyelerin hedm ve imhası ve kadim olub da bi-lüzfun olanlarının evvel emirde bedminden saıf-ı nazar ile kadimden onlara mevkfif olub elhaletü bazihl melahide yedine geçmesi cilıetiyle bermficib-i fetava-yı şerife vakfiyyeti sıhhatten saıat (221) olan ku.ra ve mezari' ve arazı ve silileri ne vechile emr-i hümayün-ı adaıet-makrfin-ı şahfuıem sudili ider ise ona göre iktizatarına bakılmak üzre defterlerinin Der-sa'adetime takdimi ve bunların ba'zan içlerinde medfıln olanlar mazınna-i kirarndan olmak muhtemel olanlara ol mahallin hakim ve müfti ve 'uleması ma'rifetiyle birer saıilı ve mütedeyyin türbedarlar ta'yini ile iktiza iden senedinin tanzimi zımnında icab ve iktizasının iş'an hususlarına mübaderet ve'l-hasıl bu babda güzelce davranarak ve tabarri ve tecessüsünde kat'a tecviz-i kusfir itmeyerek herhalde mukteza-yı şer' -i şerif ve hakkamyyetin icrasıyla rafz ve ilbad misillı1 hareketde bulunmıyanların kendillerine ve kur.l ve evkaf ve ar.lzilerine ve kable't tahkik hiç kimseye muğayrr-i şeri'at-ı ğarra bir gfina müdahale olınmaması husfisuna saıf-ı vüs• ve makderet eylemek babmda ferman-ı 'ali-şan sadır olmışdır.

JOURNAL OF ISLAMIC RESEARCH, VOL: 12, NO: 3-4, 1999