çorlulu Ali Pasa Medresesi

Çorlulu Ali Paşa Medresesi Divanyolu üzerinde, caddenin Bileyiciler sokağı ile birleştiği yerdedir. Cami, tekke, medrese, kütüphane, hazire ve meşrutalardan oluşan bir külliyenin parçası olan medresenin arsası II. Mustafa’nın damadı ve III. Ahmed’in sadrazamlarından olan Çorlulu Ali Paşa tarafından tahsis edilmiştir. Çorlulu Ali Paşa çeşitli yerlerde vezirlik ve kaymakamlık görevleri yaptıktan sonra III. Ahmet’in sadrazamı olur. Devletin mali işleriyle ilgilenen, toplar döktürüp, askeri ocaklarda düzenlemelerde bulunan ve saray masraflarını kontrol altına almak isteyen Çorlulu Ali Paşa İsveç - Rus savaşı sırasında İsveç’i Ruslara karşı destekler. Amacı ilerde meydana gelebilecek Rus-Osmanlı savaşında yorgun düşmüş Rus ordusunu yenmektir. Sultan Üçüncü Ahmet’in bu siyaseti onamaması ve bir süre sonra da Rusların savaşı kazanması üzerine Çorlulu Ali Paşa, gözden düşer ve Kefe’ye sürülür. Çorlulu Ali Paşa, Şeyhülislam Paşmakçı zade Seyyid Ali Efendi’nin fetvası ve Padişah’ın fermanı ile idam edilir. Hatta kellesinin bu külliyeye getirildiği düşünülmektedir. Önce cami bir yıl sonra da diğer bölümler inşa edilmiştir. Külliyenin arsası şimdiye kadar gördüğümüz örneklerden farklı olarak iki uzun avlu yaratılacak şekilde ayrılmış, bunlardan caminin de içinde bulunduğu batı kısmına tekke, doğu kısmına ise medrese ve kütüphane yerleştirilmiştir. Külliye yoldan biraz geriye çekilerek ortaya çıkan arsa hazireye tahsis edilmiştir. Hazire pencereleri cadde boyunca devam ederken medrese girişinin sağına yerleştirilen çeşme barok üslubuyla bir tezat oluşturmaktadır, çünkü külliye de yapıldığı dönemdeki barok etkinin dışında klasik bir üslup sergilemektedir. İki avlunun merkezinde de şadırvan bulunmaktadır. Caminin bulunduğu kuzeydeki üçgen avludan açılan tali bir kapı ile medrese-tekke bağlantısı sağlanmış, bu kısma da her iki tarafa da hizmet eden helâlar yerleştirilmiştir. Cami kare planlı bir yapıdır ve son cemaat yeri beş birimden oluşmaktadır. Bu beş birimden ortadaki kubbe, diğerleri ikili olarak aynalı tonozla örtülmüşlerdir. Kuzey duvarı boyunca iki katlı mahfiller uzanmaktadır. Bu harimi örten kubbe içerden basık kemerli tromplarla, dışardan kare bir kasnakla takviye edilmiştir. Toplam onüç adet olan tekke hücrelerinden, kuzey-güney doğrultusunda uzanan onikisi pandantifli kubbelerle, güneybatı köşesinde bulunan hücre ise aynalı tonozla örtülmüştür. Hücrelerin basık kemerli kapıları, dikdörtgen pencereleri, ocakları ve dolap nişleri bulunmaktadır. Ayrıca her hücrenin önünde aynalı tonozla örtülü revak kısmı bulunmaktadır. Sekizgen oranlı şadırvan da klasik üslubun örneklerinden biridir. Dikdörtgen plana sahip medrese kısmının güneydoğusunda dershane, dershanenin kuzeyinde kütüphane, ortada şadırvan ve batıda da

medresenin talebe hücreleri yer almaktadır. Cami-tekke kısmında görülen üş sıra tuğla-bir sıra küfeki taşı tekniğinden farklı olarak buradaki duvarlarda yalnızca kesme küfeki taşı kullanılmıştır. Sekizgen plan tipine sahip dershane basık kubbe ile örtülür ve girişi batı yönünde sivri kemerli bir giriş revağıyla sağlanmıştır. Ayrıca her yüzünde iki pencere açıklığı bulunmaktadır. Camidekine benzer şekilde, ortadaki revak kubbe, yanlardaki de aynalı tonozla örtülmüştür. Medrese hücreleri sekiz tanedir. Kuzeydoğu köşesinde avluya doğru çıkıntı yapan iki dikdörtgen şekilli ve aynalı tonozlu birimin müderris ve muid odaları olarak kullanıldığı söylenmektedir. Kütüphane kare planlı, aynalı tonoz örtülü sade bir yapıdır. Şadırvan, tekke şadırvanından daha mütevazıdır. Ayrıca bu avluda bir de kuyu bulunmaktadır. Külliye vakıflar genel müdürlüğü tarafından 1963’de onartılmış ve önce Arapkir kültür derneğine tahsis edilmiş. Şimdi ise camii işlevini sürdürmekle beraber, medrese ve tekke hücreleri turistik eşya dükkânı, dershane ile medrese avlusu genelde öğrenciler tarafından tercih edilen bir kahvehane, kütüphane de imam meşrutası olarak kullanılmaktadır.

1. Cami 2 &4. şadırvan 3. tekke hücreleri 5. medrese hücreleri 6. kütüphane 7. dershane 8. hazire