Pc Magazine Maart 2006

SNELSTE ATI

WIFI-TEST

PERFECTE PC

PC LABS TEST: RADEON 9100XT

15 DRAADLOZE HI-SPEED ROUTERS

EEN WINDOWS-VISTA PC VOOR 1000 EURO

DOSSIER MEDIABEHEER ORDE IN UW FOTO-, FILMEN MUZIEKVERZAMELING www.pcmag.nl

+ ALLE SOFTWARE OP CD-ROM

MASSATEST: PROCESSOREN & CHIPSETS

HARDESCHIJF-HERSTEL schijf gecrasht? Zo lossen de professionals het op

16 PROCESSOREN 13 CHIPSETS + KOOPGIDS

BITTORRENT-SPECIAL De beste clients en alle tips voor sneller downloaden EN VERDER IN DIT NUMMER: Internet Explorer 7 bèta Skype 2.0 Apple iMac Core Duo Adobe Lightroom Nikon D200 vs Canon EOS 5D Google Video Dell 30 inch Icd-scherm StarOffice 8

DUAL CORE NOTEBOOKS Vergelijkende test op snelheid en batterijleven

REDACTIONEEL

WWW.PCMAG.NL

DE OPMARS VAN BITTORRENT Het leven van een early-adopter gaat niet over rozen. Op de redactie van PC Magazine waren we eind jaren negentig al druk in de weer met mp3-bestanden en p2pprogramma's. Het zou nog geruime tijd duren voordat platenmaatschappijen beseften dat ze het middelpunt vormden van een revolutie en nog langer voordat ze doorkregen wat de gevolgen waren van het massale downloaden. Inmiddels weet iedereen wel beter en mag ik veronderstellen dat de entertainment-industrie zijn lesje geleerd heeft. Helaas is dat niet het geval. En ik zal het gelijk maar eerlijk toegeven: ook ik download regelmatig televisieseries. Ben ik daarom illegaal bezig? In theorie misschien, want in de praktijk breng ik niemand economische schade toe; de desbetreffende tv-series worden niet in Nederland uitgezonden en er is geen legaal alternatief om deze programma's op een andere manier te bekijken. Met de website Uitzending Gemist (http://portal.omroep.nl/uitzenEN DE TV-INDUSTRIE? DIE dinggemist) timmeren de publieke omroepen al enige tijd goed aan STAAT ERBIJ EN KIJKT ERNAAR de weg, maar het zijn en blijven streams, geen downloads. Apple heeft met veel moeite de tv-industrie zo ver gekregen hun series aan te bieden via iTunes. Nadeel is dat je de tv-series alleen kunt bekijken op een klein iPodschermpje en bovendien is deze dienst bedoeld voor Amerikanen. Talpa is de eerste commerciële partij in Nederland die het licht heeft gezien en zijn series (tegen betaling) ter download aanbiedt. Addertje onder het gras is echter dat de videobestanden slechts een week te bekijken zijn. En dus zoeken liefhebbers naar andere manieren. Complete seizoenen Lost, Battlestar Galactica, Smallville en Desperate House-wives zijn via BitTorrent te downloaden en schaden inmiddels de kijkcijfers van dezelfde series op Net5 en Veronica. En de televisie-industrie? Die staat erbij en kijkt ernaar, net zoals enkele jaren geleden platenmaatschappijen hulpeloos langs de kant van de digitale snelweg stonden. De terugloop in reclame-inkomsten wordt op RTL bestreden met.... een nieuw spelletje: Reclame Raden. Nou, dat zal een hoop zoden aan de dijk zetten.. Handige jongens uit Barneveld maken dankbaar gebruik van de vraag naar 'on demand' tv-serie's en ontwikkelen de zogeheten Lamabox, een downloadkastje voor onder de televisie, waarmee u eenvoudig tv-serie's downloadt en bekijkt wanneer het u uitkomt. Legaal? De meningen zijn verdeeld, maar in feite is de Lamabox niet meer dan een pc en een eerste exemplaar draait inmiddels warm in ons lab - een uitgebreide review vindt u terug in het aprilnummer. In dit maartnummer duiken we in de wereld die BitTorrent heet. De beste clients en torrent-sites passeren in een uitgebreid dossier de revue, en alle benodige tools vindt u op onze cd-rom.We laten het aan u over om alle mogelijkheden van BitTorrent te verkennen; het moge duidelijk zijn dat er een grote vraag is naar video-downloads. Hopelijk wordt deze PC Magazine ook gelezen door de entertainmentindustrie en kan ik binnenkort mijn favoriete series simpelweg via een fatsoenlijke online video-winkel downloaden.

JOOST BLOKZIJL Chefredacteur

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

I

INHOUD JAARGANG 8 - NUMMER 03 - MAART 2006

I

DE MENING VAN [COLUMNS]

I

Redactioneel

5

Post: brieven van lezers

12

John C. Dvorak

123

Login

4

PC MAGAZINE EXTRA

6

NIEUWS

6

Geheugenstick-beveiliging

7

Kort nieuws

8

PC Forum

14

PROCESSORS & CHIPSETS

17

De processor ontleed

19

Chipsets

21

Virtualisatie

22

Testresultaten

31

Keuze van de Redactie

37

HARDWARE

37

Dell 3007WFP & Apple 30" Cinema HD Display

38

Romedia CO-Mark II

38

LG GSA-S169D DVD Rewriter

40

Nokia 770

42

MSI RXI900XTX -VT2D5I2E

43

Transcend 2 GB flash-schijf

46

MEDIABEHEER

48

iTunes 6

49

MediaMonkey 2.5.1

49

MS Windows Media Player 10

14 Processors & chipsets Voor heel wat computergebruikers staat het merk van hun processor gelijk aan de identiteit van hun systeem. Dat is jammer genoeg maar de halve waarheid. In dit dossier brengen we verschillende bouwstenen van uw computer haarfijn in kaart, voeren we uitgebreide tests uit en vatten tot slot alles samen in een duidelijk koopadvies.

46 Mediabeheer

50

Musicmatch Jukebox 10

51

Winamp 5.13

De hoeveelheid multimedia op een gemiddelde computer is verbijsterend, om nog maar te

52

Keuze van de Redactie

zwijgen over draagbare muziek- en videospelers. Om deze overdaad aan beeld en geluid

52

Aan de slag met iTunes

efficiënt te beheren, heeft u goede software en een paar slimme trucs nodig. In dit dossier

56

ACDSee 8.0

vindt u alles wat u nodig heeft om uw muziek, foto's en video's beter te beheren.

57

Adobe Photoshop Elements 4

58

Cheez & Corel Photo Album 6

59

Google Picasa 2.1.0

62

Aan de slag met Picasa

64

MS Windows Media Player 10

65

Nero 7 Premium & Snapstream Beyond Media

68

Aan de slag met Windows Media Player 10

70

SOFTWARE

70

Google Video

71

Internet Explorer 7.0 (bèta)

76 Harddisk-recovery

72

Adobe Lightroom

Toen tijdens een installatie van Windows

72

CorelDraw Graphics Suite X3

73

Skype 2.0

74

Sun StarOffice 8

75

Etrust Internet Security Suite

XP een van onze schijven onverwacht de geest gaf, restte ons niet anders dan onze data als verloren te beschouwen. Of toch niet? Harde schijven blijken tot onze verrassing in staat om de ergste ongelukken te overleven.

2

PC MAGAZINE - maart 2006

INHOUD

76

HD-RECOVERY

77

Hardware

78

Redding

79

Reparatie

80

BITTTORRENT

81

µTorrent 1.4 & Azureus 2.3.0.6

82

BitTorrent Client 4.4.1 & Shareaza 2.2.1.0

83

Turbo Torrent 1.1.2

84

Bittornado 0.3.7. & Bitpump 1.0

80 BitTorrent

85

Bitcomet 0.61, ABC 3.1 & Burst! 3.1

Niet sinds Napster heeft een peer-to-peer

86

Keuze van de Redactie

filesharing-programma zoveel commotie

86

Waar kan ik downloaden?

veroorzaakt als BitTorrent. PC Magazine

87

Hoe werkt BitTorrent?

88

MOBIEL

scheidt feiten van fictie en vergelijkt de tien meest gebruikte BitTorrent-clients.

88

Acer Travelmate 4674WLMI

88

Sony Vaio EAVIBE

90

Motorola A780 & Toshiba Tecra S3

91

Canon EOS 5D & Nikon D200

94

HI-SPEED WIFI ROUTERS

94

MIMO

96

Routers

101

Beveiliging

104

Keuze van de Redactie

106 PC GIDS: BITTORRENT 110 PC LABS: APPLE IMAC CORE DUO

112 DE PERFECTE WINDOWS VISTA PC

94 Hl-Speed Wifi-routers De voordelen van een draadloos netwerk mogen als bekend worden verondersteld.Wie van plan is een dergelijk netwerk aan te leggen, stuit echter op de nodige problemen. In

115 PC HELP

dit dossier praten we u bij over alle gehanteerde begrippen en stellen we 15 routers op

115

de proef.

115

Problemen met afbeeldingen in e-mail

116

Sorteren op meerdere velden in Access

VERDER OP DE COVER 42 SNELSTE ATI

112 PERFECTE PC

Spontaan herstartende PC

116

Meer dan 256 kolommen naar Excel importeren

117

Snelkoppelingen openen in browsers

118

ONTSPANNING

118

The Godfather

118

The Lord of The Rings

119

Empire Earth II

119

Faces of War

119

De Sims 2

120

Panzer Elite Action

120

Heroes of Might & Magic V

127 JAARABONNEMENT 125 CTRL-ALT-DELETE 110 126 NABESTELLEN

APPLE IMAC CORE DUO

88 DUAL CORE-NOTEBOOKS

128 VOLGENDE MAAND

maart 2006 - PC MAGAZINE

3

PC MAGAZINE EXTRA

PC MAGAZINE EXTRA DEZE MAAND OP ONZE CD Onze cd-rom staat in het teken van BitTorrent. de populairste manier om onder meer films en muziek uit te wisselen via internet. In ons dossier BitTorrent laten we een groot aantal cliënt de revue passeren en in onze PC Gids doen we precies aan de doeken hoe u te werk gaat. Wie zich na het lezen van ons dossier Moederborden en processors afvraagt of zijn systeem nog wel bij de tijd is, kan de demo van X3: Reunion gebruiken om zijn computer te testen. Het gaat om een rolling-demo, een fraaie, niet-interactieve demo die bedoeld is om uw pc te benchmarken.

BITTORRENT

BITTORRENT

ABC 3.1 Azureus 2.3.0.6 BitComet BitPump BitTornado 0.3.7 BitTorrent 4.2.2 Burst 3.1 JRE 1.5.0.6 Shareaza 2.2.1 TBT 5.1 Utorrent MEDIABEHEER

Apple iTunes 6 MusicMatch Jukebox 10 dBpowerAMP MiniLyrics iTunes Art Importer MusicBrainz Tagger iPod Copy MediaMonkey 2.5.1 Winamp 5.13 ACDSee 8.0 Cheez 3/4 Corel PhotoAlbum 6 Picasa 2.l BeyondMedia I.I.I GAMESPOT X3: Reunion rolling-demo

4

PC MAGAZINE -maart 2006

De ster aan het firmament van de p2p-programma's is BitTorrent, een dienst die even efficiënt als ondoorgrondelijk lijkt. Met ons dossier en de verzamelde BitTorrent-tools op cd-rom, mag dat laatste echter geen probleem vormen. Let erop dat het gebruik van ruilprogramma's aan wettelijke bepalingen onderhevig is. Het is verboden om illegale kopieën van auteursrechtelijk beschermde bestanden te verspreiden of aan te bieden. Gebruik op eigen risico derhalve!

MEDIABEHEER Muziek, foto's, films - de hoeveelheid multimedia op een gemiddelde computer is enorm. Om uw muziek-, film- en videocollectie efficiënt te beheren, heeft u een goed programma en een paar slimme trucs nodig. Op onze cd-rom hebben we een aantal applicaties gezet waarmee u orde in de multimediachaos schept. Let erop dat u zich voor sommige applicaties moet registreren, terwijl bijvoorbeeld Windows Media Player 10 alleen online is te installeren.

GAMESPOT: X3: REUNION X3: Reunion is het langverwachte vervolg op het succesvolle ruimtesimulatiespel. Deze keer wordt het spel overgoten met een verslavende verhaallijn, intensieve gevechten en een uitgebalanceerd ruilsysteem. Dit alles wordt verpakt in zeer fraaie graphics die op het conto van de nieuwe X3 Reality-motor geschreven mogen worden. Deze niet-interactieve demo van Egosoft is niet alleen een lust voor het oog, maar ook een uitstekende benchmark waarmee u direct ziet of uw systeem klaar is voor de games van 2006.

POST

BRIEVEN VAN LEZERS Deze rubriek is bestemd voor reacties van lezers. De redactie kort stukken in als dat nodig is. Reageren? Schrijf naar PC Magazine, Postbus 299, 1200 AG te Hilversum. Of e-mail naar [email protected]. Uw technische vragen kunt u kwijt in de rubriek PC Help op www.pcmag.nl.

CAMERATEST

JAARARCHIEF

Ik heb met veel plezier het artikel 'Supercompact vs. Spiegelreflex' in het januarinummer gelezen. De voor- en nadelen van beide systemen werden duidelijk beschreven. In de inleiding staat echter dat 'niet iedereen aan de slag wil met verwisselbare lenzen'. Aan de reeds beschreven kwalitatieve voordelen van de body van een SLR wil ik één belangrijk voordeel van de verwisselbare lenzen toevoegen dat nog niet is belicht.Veel mensen denken dat zoomlenzen de afgelopen decennia zo ver zijn doorontwikkeld dat lenzen met een vaste brandpuntsafstand overbodig zijn geworden. De lens met een vast brandpuntsafstand heeft echter een belangrijk voordeel ten opzichte van de zoomlens: de grote lensopening. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld foto's gemaakt worden met zeer geringe scherptediepte. Dit levert soms prachtige resultaten op, met name bij portretfoto's.

Het januarinummer van PC Magazine was een schot in de roos, vooral het PC Magazine jaararchief op dvd is erg handig. Probleem is alleen dat ik het septembernummer niet op het spoor kan komen; ik was met name benieuwd naar de test van desktopnotebooks. Alle andere nummers van 2005 verschijnen wel op het scherm.

Henkjan van der Pol

We hebben alle benodigde stappen voor u op een rijtje gezet: 1 Kopieer het SUSE-10.0-LiveDVD. iso-bestand van de dvd naar de harde schijf. 2 Stop een lege dvd in de brander, wacht totdat Windows vraagt wat er met deze dvd moet gebeuren en kies voor Annuleren. 3 Start CDBurnerXP Pro 3 (gratis te downloaden via www.cdburnerxp. se) en kies in het menu de bovenste optie (Create a new Data-CD/RW, Data-DVD/RW etc). 4 Kies in het nu volgende menu voor 'File' en daarna voor "Write disc from iso file'. 5 Selecteer vervolgens onder 'Select ISO image to write' het in stap I gekopieerde iso-bestand, en klik op 'write disc'. De schijf wordt nu gebrand en is klaar voor gebruik. Hopelijk slaagt er nu wel in om met deze beknopte handleiding een Suse Linux-dvd te branden!

René van Stekelenborg

Ook het septembernummer hoort op de de dvd te staan. Mocht het om echter om wat voor reden dan ook niet mogelijk zijn om dit nummer via de dvd-interface te openen, dan raden we aan u om via de Windows Verkenner de inhoud van de dvd te bekijken. Alle pdf-bestanden zijn te vinden in de map "\PC Magazine jaararchief\pdfs\ nl', waar u het bestand PC Magazine Nederland 9_05.pdf aantreft.

ALBUMPRINTER In de Digitale Fotoalbum-test in ons januarinummer meldden we dat de fotosoftware van Hema, Dynabyte en Albumprinter afkomstig is van Kodak. Dit is niet correct. De software is namelijk ontwikkeld door Albumprinter.

SUSE BRANDEN ALS ISO Bij het januarinummer werd een dvd meegeleverd met allerlei leuke software. Ik ondervind echter problemen met het branden van de dvd-iso van Suse Linux Live. Welk brandprogrmama moet ik gebruiken en welke instellingen raadt u mij aan? Frank van Lisse

maart 2006 - PC MAGAZINE

5

NIEUWS

EENVOUDIG EEN USB-STICK BEVEILIGEN

MINISTERIE BLUNDERT MET GEHEUGENSTICKS Voor de tweede keer op rij is onlangs geheime militaire informatie van het ministerie van Defensie naar buiten gekomen. Beide keren ging het verbazingwekkend genoeg om gegevens die waren opgeslagen op geheugensticks - de usb-sticks waar talloze computergebruikers mee op zak lopen. En dat terwijl het een fluitje van een cent is om geheugensticks te beveiligen.

worden door de chip die de communicatie van de stick en de computer regelt, opnieuw in te stellen. Op deze manier kan de desbetreffende memorystick alleen gelezen worden door specifieke ingestelde computers. Van Tiggelen: "Als iemand een geprepareerde stick in een gewone pc stopt, dan geeft de usbstick geen teken van leven meer."

De verbazing over het verlies van de militaire staatsgeheimen

SCAN

was groot. En terecht, want waarom staat Defensie toe dat

Beveiligingsbedrijf Norman/Shark gaat nog een stap verder. De

documenten op een geheugenstick vervoerd worden? Hoewel

Ritech Bioslimdisk 2.0 is een usb-stick die standaard alle gege-

u zou verwachten dat grote bedrijven en ministeries de usb-

vens versleuteld. In plaats van een wachtwoord leest de stick uw

toegang van de computer simpelweg afsluiten om gegevensdief-

vingerafdruk af. Deze vingerafdruklezer is gevoelig voor warm-

stal te voorkomen, blijkt dit lang niet altijd het geval te zijn. Uit

te waardoor een vervalste vingerafdruk de stick niet ontsluit.

een recent onderzoek van adviesbureau KPMG blijkt dat meer

Zonder de vingerafdruk meldt de stick zich niet aan op het

dan 80 procent van de ondervraagde bedrijven het gebruik van

systeem, en zijn de gegevens onbereikbaar. Om te voorkomen dat

dergelijke opslagmedia toestaat. Slechts 40 procent zorgt echter

iemand de usb-stick openmaakt, het geheugen eruit haalt en zo

voor afdoende beveiliging van de informatie. Dit zijn zorgwek-

de controlechip passeert die de vingerafdrukherkenning regelt,

kende cijfers, zeker als u bedenkt dat driekwart van de bedrij-

zijn de chips ingegoten in epoxy.Wie de chips wil verwijderen,

ven verwacht dat de komende jaren het gebruik van mobiele

beschadigt de stick en verliest de data.

opslagmedia zal toenemen. Een klein onderzoekje en een simpele test in ons testlab

Nog eenvoudiger blijkt het te zijn om gratis software te down-

gen zijn. Vaak volstaat gratis te downloaden software, maar er

loaden om de gegevens op de stick te versleutelen. Binnen een

zijn zelfs geheugensticks met ingebouwde vingerafdrukscanner

paar minuten kan een bedrijf (of een overheid) door Google

beschikbaar. Volgens Jan van Tiggellen, technical consultant bij

al bij een oplossing zijn gebracht. Vooral het gratis Cryptainer

beveiligingsbedrijf Kaspersky, is het vrij eenvoudig om een usb-

en het openbron-pakket Truecrypt zijn erg populair en hadden

stick te beveiligen.Als het aan hem ligt gaat niemand het huis uit

ervoor kunnen zorgen dat het ministerie van Defensie nooit zo

met informatie die niet versleuteld is:"Encryptie hoeft niet veel

in opspraak was gekomen, [M.G. & JO.B.]

tijd te kosten. Bovendien zorg je voor een hoge drempel, waardoor de meeste mensen niet meer bij de informatie kunnen komen."

OFFICE De eenvoudigste vorm van encryptie zit standaard in toepassingen als Microsoft Office, en vereist een wachtwoord voor gebruikers die de documenten willen openen. Wie een stap verder wil gaan, kan de complete usb-stick van encryptie voorzien met behulp van speciale software. Van Tiggelen: "Je hebt erg veel oplossingen voor encryptie, zelfs openbron-toepassingen. Zo bieden wij een oplossing aan waarbij de complete inhoud van de usb-stick wordt samengevoegd tot één bestand, waardoor degene die er naar wil kijken zelfs niet kan zien wat er precies op de stick staat." Een vrij uitgebreide beveiliging voor usb-sticks kan ingesteld

6

FREEWARE

brengt aan het licht dat geheugensticks eenvoudig te beveili-

PC MAGAZINE - maart 2006

NIEUWS

GRATIS ENCRYPTIE-OPLOSSINGEN: Er zijn diverse gratis oplossingen in omloop waarmee u een usb-stick eenvoudig beveiligt.

Cypherix www.cypherix.co.ukxcrypt

Axcrypt http://sourceforge.net/projects/axcrypt

Truecrypt www.truecrypt.org

LG GSA-2166D ALTIJD EN OVERAL BRANDEN

FREECOM DATACARD DUNSTE GEHEUGENKAART OOIT

De nieuwe dvd-branders van LG worden door het Koreaanse bedrijf bestempeld als 'Super Multi'. De branders weten raad met alle gangbare dvd-formaten: dvd+r/rw, dvd-r/rw en dvdram. De dvd+r en -r-schijfjes kunnen op maximaal I6x worden gebrand. Dankzij de dual-layer functionaliteit past er maximaal 8,5 GB op een dvd-schijf. Dit gebeurt bij -r op een 4x snelheid en bij +r op 8x snelheid. Het branden van cd-roms is uiteraard ook mogelijk. Een aardig extraatje is de Lightscribe-functie, waarmee een cd of dvd is te voorzien van een ingebrand label. De externe brander is voorzien van een USB 2.0-poort en weegt 1,3 kilo. De brander kost 109 euro. www.lge.nl

De Freecom DataCard is een uiterst compacte USB 2.0-opslagkaart. Hij is ongeveer zo dun als een pinpas (2 mm), weegt 9 gram en kent een maximale opslagcapaciteit van 4 GB. De DataCard beschikt over een zogeheten 'click-fitting' usb-aansluiting, waarbij het extra dunne usb-stekkertje, zonder omhulsel, in het kaartje klikt. Freecom heeft de DataCard voorzien van het softwarepakket Carry It Easy, waarmee de toegang tot het kaartje met een wachtwoord kan worden beveiligd. Verder is het mogelijk de data te versleutelen. Met een gemiddelde data-overdrachtsnelheid van 8 MB per seconde (lezen) en 7 MB per seconde (schrijven) is het kaartje behoorlijk snel te noemen. De DataCard draait onder zowel Microsoft Windows 2000/XP als Mac OS 10.x en is vanaf de tweede helft van 2006 leverbaar. De prijzen lopen uiteen van 29 euro (256 MB), 179 euro (2 GB) tot 229 euro (4 GB). www.freecom.nl

maart 2006- PC MAGAZINE

7

NIEUWS

PANASONIC VERNIEUWT VIDEOCAMERA'S Panasonic brengt zeven nieuwe digitale videocamera's op de markt. De NV-GS27 (375 euro) is bedoeld als instapmodel en beschikt over een 30x optische zoomlens. De NV-GS500 (1.300 euro) wordt de topper in het DV-assortiment en werk met de zogeheten 3CCD-technologie, waarbij drie lichtgevoelige chips elk één hoofdkleur (rood, groen en blauw) registreren. In de praktijk levert dat levensechte kleuren op. Bovendien is de GS500 uitgerust met een anti-trilfunctie die ongewenste bewegingen van de filmer compenseert in de lens. Als laatste troef biedt de GS500 nog een handmatige zoomring, wat inzoomen eenvoudiger maakt.

SONY VAIO SZ-SERIES VAN KOOLSTOFVEZEL De nieuwe Sony VAIO SZ-Series is een notebook met een behuizing uit koolstofvezel. Het notebook weegt slechts 1,7 kilo. Het X-black lcd-scherm met een diagonaal van 13,3 inch toont een WideXGA-resolutie. Middels een 'Stamina Mode'-knop switcht de gebruiker tussen de ingebouwde Intel-graphics en een nVidia GeForce Go 7400. U heeft dus de keuze uit een langer batterijleven (tot zes uur) of optimale 3D- prestaties. Onder de motorkap bevindt zich een Intel Core Duo processor. www.sony-europe.com

Panasonic laat zich eveneens niet onbetuigd in de wereld van de dvd-cams (die opnemen op afspeelbare dvd-schijfjes) en timmert aan de weg met de VDR-D150 (600 euro) en de VDR-D300 (1. 100 euro). Laatstgenoemde kan gerust bestempeld worden als een van de meest geavanceerde dvd-cams van dit moment. www.panasonic.nl

Dankzij zijn behuizing uit koolstofvezel, weegt de Sony VAIO SZ-Series slechts 1,7 kg.

De VDR-D300 neemt video op dvd-schijfjes op.

LACIE MAAKT DESIGNSCHIJF Voor het design van zijn nieuwste externe harde schijf werkte Lacie samen met ontwerper Karim Rashid. Het resultaat is de Skwarim, een schijf van 4,5 x 4,5 cm, met een oprolbare usb-kabel, die tevens voor de stroomtoevoer zorgt. De schijf is verkrijgbaar in twee kleuren (blauw en roze) en capaciteiten van 30 en 60 GB - met een prijskaartje van respectievelijk 149 en 199 euro. www.lacie.nl www.karimrashidshop.com

8

PC MAGAZINE - maart 2006

De externe harde schijven van Lacie vallen op door hun felle kleuren.

NIEUWS

OLYMPUS VERZOENT SLR EN COMPACTCAMERA

ADOBE BUNDELT POST-PRODUCTIESOFTWARE

Wie van een digitale compactcamera overstapt naar een reflexcamera met verwisselbare lenzen, mist meestal slechts één ding: de live preview op het lcd-schermpje. Olympus integreert dit nu in een vernieuwende digitale SLR.

Adobe heeft zijn Adobe Production Studio gepresenteerd, een complete bundel post-productiesoftware. Production Studio bevat After Effects 7, Premiere Pro 2, Audition 2, Encore 2, Photoshop CS2 en Illustrator CS2. Het nieuwe Adobe Dynamic Link zorgt ervoor dat After Effects-composities zonder voorafgaande conversie in Adobe Premiere Pro en Encore gebruikt kunnen worden. De bundel bevat verder Adobe Bridge, een bestandsbrowser die desgewenst vanuit een Production Studio-onderdeel gebruikt kan worden.

De E-330 beschikt nog steeds over een optische zoeker die een beeld door de lens geeft. Maar via een knopje aan de achterzijde van de camera kunt u deze optische zoeker uitschakelen en een van twee 'live previews' gebruiken. Bij de eerste wordt er een speciale kleine CCD-sensor in de zoeker ingeschakeld om een beeld op het led-scherm te tonen. Bij de tweede manier klapt de spiegel voor de CMOS-beeldsensor in FourThirds-formaat omhoog. Wanneer u afdrukt, klapt de spiegel eerst weer omlaag en vervolgens omhoog. Deze tweede live preview is vooral geschikt voor macrofotografie.

De verkoopadviesprijzen zijn 1.899 euro voor de Premium-versie en 1.299 euro voor de Standard-versie. Adobe Video Bundie combineert Adobe Production Studio en Flash Professional 8 en kost 2.299 euro. www.adobe.com/productionstudio.

De Olympus E-330 komt dit voorjaar op de markt en kost 1.099 euro (body) of 1.199 euro (body met kitlens). www.olympus.nl

Adobe's Production Studio bevat alle software voor de post-productie van video.

De E-330 is de eerste digitale SLR-camera die een live preview op het lcd-scherm kan tonen.

CREATIVE MAAKT ACCESSOIRES VOOR X-FI Creative kondigt een hele reeks accessoires en upgrades voor het Sound Blaster X-Fi systeem aan. In het oog springend is de Home Theater Connect DTS-6I0, een encoder waarmee u een Media Center-pc (of uw gewone computer) via een digitale kabel aansluit op een home cinema-systeem. De meerkanaals 5.1 analoge uitgangen van de pc worden omgezet in een DTS 5.1 -stroom. De Sound Blaster Digital l/O-module biedt S/PDIF digitale in- en uitgangen, zowel optisch als coaxiaal. Op deze manier kan een met X-Fi uitgeruste pc aangesloten worden op studioapparatuur en MiniDisc-spelers. www.creative.com De Home Theater Connect DTS-610 zet analoog 5.1-geluid om in een DTS 5.1-stroom.

10

PC MAGAZINE - maart 2006

PC FORUM

U kunt PC Forum online invullen op

www.pcmag.nl

DEZE MAAND:

BELLEN VIA VOIP Steeds meer telecombedrijven bieden tegenwoordig de mogelijkheid om digitaal te bellen, via Voice over IP (VoIP) zoals dat zo mooi heet. Belt u al via internet? En gebruikt u daartoe uw computer of uw gewone vaste telefoon? PC Forum vraagt u om mee te doen aan deze korte enquête. We verloten een dvd van The Dukes of Hazzard onder de deelnemers.

FOTO'S MAKEN EN VIDEO OPNEMEN De Xacti Digital Movie C6 is de nieuwste video- en fotocamera van Sanyo. De camera meet slechts 68 x 108 x 23 mm en neemt digitale video op met 30 frames per seconde in vga-resolutie (mpeg4-formaat). De Xacti heeft een resolutie van 6 megapixel. Naast de autofocus is de camera voorzien van een handmatige modus met 16 focuspunten. De Dual Shot-functie maakt het mogelijk foto's te maken terwijl u video opneemt. De 12x digitale zoomlens is uitgerust met een beeldstabilisator, en de camera kreeg een ingebouwde flitser mee. De Sanyo VPC-C6 kost 679 euro. Met de Xacti Digital Movie C6 kunt u www.sanyo.nl tegelijkertijd video opnemen en foto's maken.

DUIDELIJKE STANDAARDEN VOOR SPYWAREBESTRIJDING Vier belangrijke spelers op de security-markt hebben een gemeenschappelijke standaard voor spyware en een testmethodologie van spywarebestrijding opgesteld. Trend Micro, McAfee, Symantec en Thompson Cyber Security Labs gebruiken voortaan gestandaardiseerde evaluatiecriteria voor producten en standaardsamples die worden gebruikt in detectie- en testomgevingen. Zo wordt het voor gebruikers gemakkelijker om na te gaan welke antispyware-software de beste resultaten oplevert. De groep zal de definities van de Anti-Spyware Coalition (ASC) hanteren, en werkt nauw samen met deze organisatie om richtlijnen voor onderzoekstools te ontwikkelen. www.spywaretesting.org

FRAAIE SCHERMEN VAN NEOVO Neovo lanceert een reeks fraai vormgegeven lcd-schermen, verkrijgbaar in zilver en zwart. Naast stereoluidsprekers zijn de schermen voorzien van een subwoofer. Het ledpaneel wordt beschermd door de NeoV Optical Filter uit verhard glas. Opvallend zijn de zes blauwe knopjes onderaan het scherm, die fungeren als touch-buttons voor het on-screen menu. Het display is uitgerust met een analoge en digitale input (DVI), twee video-ingangen (S-Video, CVBS), aansluitingen voor microfoon en hoofdtelefoon, en vier USB-poorten. Het 17-inchmodel kost 589 euro. www.dmax.nl

GOOGLE TEGEN CHINA Google introduceert zijn zoekmachine in China, en buigt, net zoals eerder Yahoo! en Microsoft, zijn hoofd voor het Chinese censuurprogramma. Wie zaken wil doen met China, heeft geen andere keuze. De reacties waren voorspelbaar: Google had zich ofwel verre van China moeten houden, ofwel moeten weigeren te censureren.

JOHN

C. DVORAK

Het is een van de grappigste discussies die ik ooit heb gevolgd, en ik kan alleen Google de schuld geven voor deze controverse. Het is Google's motto 'Don't be evil' dat de kern van het probleem is. Mijn interesse in het onderwerp werd aangewakkerd toen Apple-oprichter Steve Wozniak in een podcast de stelling verdedigde dat we ons nooit mogen inmengen in vreemde culturen. Wozniak heeft kennelijk te veel afleveringen van Star Trek gezien; het leek allemaal verdacht veel op het "prime directive", dat een prominente rol vervult in het StarTrek-universum. Intussen gaan er al stemmen op om Google te boycotten. En welke zoekmachine gaan we dan gebruiken? De andere zoekmachines hebben al lang toegegeven aan de Chinese eis tot censuur. Google is bovendien de enige zoekmachine die geweigerd heeft om haar logs ter beschikking te stellen van de Amerikaanse regering - iets waar het bedrijf te weinig erkenning voor krijgt. Zoals gezegd heeft het motto 'Don't be evil' er veel mee te maken. Ik weet niet precies wanneer oprichter Sergey Brin met deze zinsnede op de proppen is gekomen. Ik volg Google al jaren op de voet, en hoorde dit voor het eerst toen Brin zijn bedrijf mocht voorstellen in een aflevering van 60 Minutes. Ik vond het toen al een gek motto. Wat betekent het? Dat Google zijn rekeningen op tijd betaalt? Dat het bedrijf niemand ontslaat? Ik denk dat het bedoeld was als een steek onder water richting Microsoft. En tegelijkertijd klinkt het wel lekker pakkend - als je er tenminste niet al te goed over nadenkt. Brin kan nu niet op zijn woorden terugkomen zonder de indruk te wekken dat hij berust in het kwade. Hij heeft het debat al bij voorbaat verloren.

Het kwade is een thema in de Amerikaanse cultuur van vandaag de dag, met een president die geobsedeerd is door "booswichten" en de "as van het kwaad". Ik ben er zeker van dat Brin, met zijn typisch Russische onderkoelde humor, geïnspireerd werd door Bush. Maar nu heeft de zoekgigant dit gewicht om zijn nek hangen. Elke verkeerde beweging wordt onder een vergrootglas bestudeerd. Wanneer Google-topman Eric Schmidt tijdens een zakenlunch te weinig fooi geeft, zal dat geïnterpreteerd worden als een daad die in tegenspraak is met het bedrijfsmotto. Los van het debat over China is er natuurlijk niets mis met een bedrijfspolitiek om geen kwaad aan te richten. Ik zou willen dat dat een universeel ideaal is. Zoals een van de lezers van mijn weblog opmerkte, gaat het over de (vermeende) arrogantie van die opmerking."Wat denken ze wel dat ze zijn? Beter dan de rest?"

HET KWADE IS HÉT THEMA IN DE AMERIKAANSE CULTUUR VAN VANDAAG DE DAG.

En inderdaad, het motto kan gelezen worden als de overtuiging dat Google op een of andere manier beter is dan de anderen. Heiliger dan de paus. Het is vervelend. En dan krijg je die affaire met China en opeens wordt duidelijk dat Google een bedrijf als elk ander is. Wat kan Google hieraan doen? Om te beginnen denk ik dat dit probleem alleen geldt voor de topmensen, die moeten leren leven met de aandacht en het verwijt van hypocrisie. Ik vermoed dat Google het volgende doet: ze introduceren hun diensten in China en beloven de censuurregels te volgen. Vervolgens laten ze de Chinese computergebruikers zelf uitzoeken hoe de filters omzeild kunnen worden. Probleem opgelost.

John C. Dvorak levert sinds 1986 bijdragen aan PC Magazine. Z'n columns hebben al heel wat prijzen in de wacht gesleept, waaronder de Computer Press Association Best Columnist en Best Column.

12

PC MAGAZINE - maart 2005

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

14

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

PROCESSORS, CHIPSETS EN MOEDERBORDEN

AMD OF INTEL? Voor heel wat computergebruikers staat het merk van hun processor gelijk aan de identiteit van hun hele computersysteem. Dat is jammer genoeg maar de halve waarheid. Bij een processor hoort een chipset, bij die chipset een moederbord, en op dat moederbord prijkt dan weer een veelheid aan randapparaten, die bepalen wat u wel en niet kunt doen met uw pc. In dit dossier brengen we verschillende bouwstenen van uw computer haarfijn in kaart, voeren we uitgebreide tests uit en vatten we tot slot alles samen in een duidelijk koopadvies voor elk type gebruiker. Johan De Gelas, Bart Stoffels en PC Labs

maart 2006- PC MAGAZINE

15

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

INLEIDING PROCESSORS Het kiezen van de juiste processor is geen gemakkelijk taak-of uw voorkeur nu uitgaat naar AMD of Intel. Waar u vroeger grotendeels kon vertrouwen op de kloksnelheid als belangrijkste indicator voor de verwerkingscapaciteit, moet u vandaag de dag vooral goed kunnen inschatten wat u precies wilt gaan doen met uw pc. Zelfs de allerduurste desktopprocessor blijkt in heel wat gevallen weinig meerwaarde te bieden ten opzichte van goedkopere exemplaren. Alle moderne processors - zelfs de budgetmodellen - zijn meer dan krachtig genoeg voor de meeste taken. De grote verschillen duiken pas op in veeleisende applicaties en bij specifieke gebruikspatronen. Het gevolg laat zich raden: er bestaat geen ideale processor voor alle denkbare scenario's. Bovendien vereisen relatief nieuwe technologieën - zoals 64bit instructiesets en dubbele processorkernen - aangepaste software, waardoor ze pas op termijn optimaal rendement zullen opleveren. U kunt zich dan ook beter de vraag stellen welke processor in de (nabije) toekomst het meest geschikt voor u is.

PROCESSORFAMILIES Om daar een antwoord op te kunnen geven, is het handig om te weten hoe processors en processorfamilies zich van elkaar onderscheiden, en welke specifieke technologieën voor uw situatie van belang kunnen zijn. In dit eerste deel van ons dossier Processors en chipsets gaan we dan ook dieper in op het herkennen van processors en het inschatten van hun meerwaarde ten opzichte van elkaar en de concurrentie.

De manier waarop u uw pc gebruikt, samen met de soort applicaties, bepaalt voor een groot deel welke processor u nodig heef.

PROCESSORNUMMERING Ooit gold de processorkloksnelheid als maatstaf voor de snelheid, en was iedere megahertz van levensbelang. Die tijden liggen duidelijk achter ons: de kloksnelheid van een processor gaat momenteel verborgen achter een verzonnen cijfercombinatie. Een Pentium 4 die draait op 3,2 GHz staat bekend als een Pentium 4 540, of een Pentium 4 641, of een 640. Ongeveer hetzelfde scenario treffen we aan bij AMD waar u een 2-GHz Athlon 64 terugvindt onder maar liefst drie benamingen: 3700+, 3800+ en 4000+.Wal zijn de verschillen en welke processor moet u hebben? Een ander voorbeeld: ondanks dezelfde processornummering haalt een Sempron 3000+ nooit het prestatieniveau van een Athlon 64 3000+. Geen wonder dat er zo veel verwarring heerst onder de consumenten. Gelukkig nemen AMD en Intel wel de moeite om op hun websites de verschillende typenummers te verklaren en uit

PROCESSORFAMILIES

AMD

INTEL

SERVER

Opteron

Xeon

HIGH-END

Athlon 64 FX

Pentium 4 Extreme Edition

HOGERE MIDDENKLASSE

Athlon 64 X2

Pentium D

MIDDENKLASSE

Athlon 64

Pentium 4

INSTAP

Sempron

Celeron D

Overzicht van de grote processorfamilies. Puur op basis van de processorprijs is AMD niet langer het goedkopere alternatief voor Intel.

16

PC MAGAZINE - maart 2006

te leggen dat naast de kloksnelheid ook bijvoorbeeld de grootte van het cachegeheugen meespeelt in het nummeringssysteem. Toch zijn de systemen van AMD en Intel niet met elkaar te vergelijken. Bij AMD staat een hogere waarde in principe gelijk aan betere prestaties; bij Intel is dat niet het geval en gebruikt men de nummering eerder als classificatie voor processorfamilies. Het gevolg is dat een vergelijking puur op basis van de processornummering geen zin heeft. Om toch nog enig inzicht te behouden in het processoraanbod, moet u vooral weten wat de essentiële kenmerken zijn van moderne processors. Door deze kenmerken naast elkaar te leggen, wordt de eerste keuzeronde er alvast een stuk makkelijker op. Duik zeker ook in onze processortabellen; u vindt er de belangrijkste kenmerken terug van de huidige generatie Intel- en AMD-processors.

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

DE PROCESSOR ONTLEED U bent niet helemaal thuis in al die technologische termen? We laten de belangrijkste termen en technologieën die verband houden met processors de revue passeren.

Dual-core: twee volwaardige processorkernen op één fysieke chip. Bij Intel gaat het om de Pentium D en de Pentium Extreme Edition. AMD heeft de Athlon 64 X2 en Athlon 64 FX-60 die over een dubbele processorkern beschikken.

Core: Engelse term voor processorkern. Binnen één processorfamilie kunnen meerdere soorten kernen voorkomen met verschillende eigenschappen.Voor de Pentium 4 bijvoorbeeld zijn de Willamette-, Northwood- en Prescott-kernen uitgebracht, en voor de Athlon 64 deWinchester-.Venice- en San Diego-kernen. Als u weet op welke kern een processor gebaseerd is, heeft u belangrijke informatie in handen voor uw verdere zoektocht - deze informatie vindt u niet snel terug in reclamefolders.

Front Side Bus (Intel) / HyperTransport-bus (AMD): centrale bus die de processor gebruikt om te communiceren met andere apparaten.

Revisie: verbeterde processorkern die veelal nieuwe functies toevoegt, bestaande functies verbetert of bugfixes bevat.

XD bit (Intel) / NX bit (AMD): in de processor ingebakken beveiligingstechnologieën die bepalen welke delen van het

Kloksnelheid: de klokfrequentie waarop een processor werkt. Dit is nog altijd een belangrijke indicator voor de snelheid, met name binnen eenzelfde processorfamilie. Cachegeheugen: een processor doet beroep op supersnelle, maar relatief kleine 'tussengeheugens' om gegevens sneller te kunnen opvragen vanuit het RAM-geheugen. Bij desktopprocessors bedoelt men hier vooral het Level 2cachegeheugen. Niet alleen de grootte, maar ook de manier van werken bepaalt de meerwaarde van het L2-cachegeheugen.

interne geheugen voor uitvoerbare code gereserveerd zijn, en welke niet. Dit om te voorkomen dat ongewenste code, bijvoorbeeld van een virus, zich toch kan activeren.

64-bit instructieset (AMD64 / EM64T): hiermee wordt het mogelijk om naast 32bit ook 64-bit programmacode te verwerken. Het wordt door nagenoeg alle moderne cpu's ondersteund, zelfs de budgetmodellen. De 64-bit instructiesets van AMD (AMD64) en die van Intel (EM64T) zijn volledig compatibel.

Enhanced Intel SpeedStep / A M D Cool 'n Quiet: technologieën die de processorkloksnelheid stapsgewijs aanpassen aan de systeembelasting. Deze features zijn vooral nuttig om energie te besparen en het geluidsniveau van de ventilator te verminderen.

Geheugencontroller: zorgt voor de aansturing van het geheugen - bij voorkeur in dual-channel modus - en bepaalt op welke kloksnelheid dat kan gebeuren. Bij Intel zit de geheugencontroller op de chipset, bij AMD werd hij geïntegreerd in de processor zelf.

HyperThreading: een soort emulatie van een tweede processorkern waardoor bepaalde multi-threaded applicaties sneller werken. Alleen beschikbaar voor bepaalde Intel-processors.

Virtualisatie: de mogelijkheid om meerdere besturingssystemen hardwarematig te emuleren op één pc. Deze feature is alleen aanwezig op de allernieuwste generatie processors.

maart 2006- PC MAGAZINE

17

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

CHIPSETS Naast de processor bepalen nog heel wat andere factoren de prestaties van een systeem, waaronder de harde schijf, het interne geheugen en de grafische kaart. Alle onderdelen zijn met elkaar verbonden via het moederbord en worden aangestuurd door een centrale chipset. De kwaliteit van die centrale chipset is dan ook van groot belang voor de algemene verwerkingscapaciteit van een systeem. De keuze van het moederbord is niet onbelangrijk; vandaar dat we er dan ook uitgebreid aandacht aan besteden.

wel AMD- als Intel-processors, en die kunt u terugvinden op moederborden van tientallen fabrikanten. Controleer dus eerst wat de beste chipset is voor uw processor en ga vervolgens pas op zoek naar een geschikt moederbord. Besef tevens dat er weinig verschillen zijn in prestaties tussen moederborden met dezelfde chipset. Individuele moederborden onderscheiden zich dan ook in de eerste plaats door de aanwezigheid van extra functionaliteit zoals Firewire, Gigabit-netwerkkaart(en), SerialATA RAID-controllers, digitale geluidsaansluitingen en overklokkingsmogelijkheden.

MOEDERBORD

CHIPSETS

Het moederbord en de chipset zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar toch moet u ze beschouwen als aparte keuzes. Er bestaan immers veel chipsets voor zo-

Wat de chipsets zelf betreft, heeft vooral Intel de traditie mee: Intel-processors worden nog altijd vaak gecombineerd met Intel-chipsets omwille van hun stabiliteit

en toegevoegde functionaliteit. Zo is er in een groot aantal nieuwe Intel-chipsets standaard een RAID-5-controller aanwezig. Naast Intel maken ook nVidia en VIA chipsets voor Intel-processors en die oplossingen blijken soms nog meer nieuwe features aan te bieden. AMD heeft nooit echt de chipsetmarkt willen betreden en laat de ontwikkeling ervan dan ook aan andere fabrikanten over. Ook hier zult u de bekende namen van nVidia.VIA, SiS en ATI aantreffen. De grootste aantrekkingskracht van het AMDplatform zijn de dual-graphics chipsets waarmee u de kracht van twee GPU's kunt combineren. Inmiddels zijn ook voor Intel dergelijke chipsets beschikbaar. Elders in dit dossier vindt u een overzicht van chipsets voor AMD- en Intel-processors, waarin u direct ziet wat de opmerkelijkste features en grootste nadelen zijn.

HET MOEDERBORD ONTLEED Een moederbord is één grote printplaat waarop schijnbaar willekeurig allerhande aansluitingen en dipswitches zijn geplaatst. Niets is minder waar: ieder pinnetje en elke connector dient een doel. Socket: de fysieke voet waarop de processor in het moederbord geplaatst wordt. De socket is met name belangrijk voor de fysieke compatibiliteit tussen een processor en moederbord. De socket bepaalt de upgrademogelijkheden en soms ook de prestaties. Intel is volledig overgeschakeld op de LGA775-socket voor zijn desktopprocessors, en Socket 604 voor Xeon-processors.AMD hanteert op dit moment nog drie sockets: Socket 754 (Sempron), Socket 939 en Socket 940 (Opteron). Firewire: een alternatief voor USB 2.0 dat vaak wordt gebruikt voor het aansluiten van DV-videocamera's. Firewire 800 maakt snelheden tot 800 Mbps mogelijk. RAID: maakt het mogelijk meerdere harde schijven te combineren tot één (RAID-0) voor een verhoogde snelheid of voor een verhoogde betrouwbaarheid (RAID-1). Veel chipsets zijn voorzien van ingebouwde RAID-controllers, maar evengoed kan RAID op een aparte chip zitten. Het is standaard aanwezig op vrijwel elk moederbord - zelfs de goedkopere modellen. SATA: oftewel SerialATA, de opvolger van Parallel ATA. SATA wordt vooral gebruikt om harde schijven aan te sluiten. Het ondersteunt transfers tot 150 MB/s, of tot 300 MB/s. X-phase-voltageregeling: bij sommige moederborden gebeurt de voltageomzetting extra nauwkeurig zodat een in theorie - stabielere omgeving gecreëerd wordt. Het is een nuttige feature voor wie wil overklokken. Dual-graphics: de mogelijkheid om twee grafische kaarten te laten samenwerken om zo een hogere 3D-snelheid te bekomen. Bij nVidia heet dit SU, ATI noemt het CrossFire.Voor beide zijn twee 16x PCI Express-slots nodig, alsmede een chipset die de duomodus aankan.

18

PC MAGAZINE - maart 2006

Gigabit Ethernet / Dual Ethernet: netwerkkaarten die overweg kunnen Gigabit, halen snelheden tot 1.000 Mbps - tien keer sneller dan standaard netwerkkaarten. De andere netwerkapparatuur moet echter deze snelheden ook aankunnen. Meer dan één geïntegreerde netwerkkaart is handig als u de pc gaat inzetten als gateway, firewall of router. NCQ: of Native Command Queuing. Door het herordenen van lees- en schrijfopdrachten in de buffer kan men sneller en efficiënter toegang krijgen tot gegevens op de harde schijf. NCQ moet ondersteund worden door zowel de chipset als de harde schijf.

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

TEST VAN CPU'S DUAL CORE OF NIET? Meer dan één processor in een pc is niet langer een exclusief voorrecht van de software-ingenieur of systeembeheerder. Het ligt nu ook binnen het bereik van de gewone consument, die niet eens overdreven veel hoeft neer te tellen voor een processor met dubbele kern; natuurlijk blijft de gewone single-core processor goedkoper. PC Labs zoekt uit wanneer u voor een cpu met dubbele kern moet kiezen en leidt u door de processorjungle. 64-bit is op dit moment de gewoonste zaak ter wereld: op een enkele oudere processor na is elke processor, van de goedkoopste tot de duurste, uitgerust met deze technologie. Alleen de mobiele processors van Intel, de Pentium M en de Core Duo zijn nog niet voorzien van 64bit instructies. Het feit dat het nieuwe besturingssysteem van Microsoft, Windows Vista, vooral tot zijn recht zal komen op een 64-bit processor speelt ongetwijfeld een grote rol. Zelfs zonder meer meerprijs is 64-bit al te vinden bij de goedkoopste processors, de Intel Celeron en AMD Sempron. Het stroomverbruikprobleem dat we aankaartten in ons vorige cpu-dossier is nog altijd actueel. De dual-core processors van AMD vergen maximaal 95 watt, die van Intel produceren maar liefst 130 watt. Op zich is dat geen probleem, ware het niet dat al die hitte uit een vierkantje komt dat nauwelijks I x I cm groot is. Die

warmteafgifte per vierkante cm is hoger dan een willekeurig strijkijzer.Wie zijn zinnen heeft gezet op de snelste cpu, moet dus nog steeds een stevige voeding en een dikke koelvin aanschaffen.

SNELLER OF NIET? Dé vernieuwing in 2005 was de introductie van cpu's met dubbele kern. De goedkoopste dubbele processor start zo rond de 270 euro, een single-core processor kunt u voor heel wat minder op de kop tikken. Moet u langer sparen voor de dure cpu met dubbele kern? Dat hangt sterk af van uw softwarekeuze, want deze duurdere processor is niet noodzakelijk ook sneller. De 3-GHz Pentium D 930 met dubbele kern kost bijvoorbeeld 360 euro en levert twintig tot dertig procent kortere 3D-rendertijden op dan de bijna 100 euro duurdere 3,6-GHz Pentium 4 660 met enkele kern. Een koopje dus voor wie 3D-beelden tot leven wil brengen. Als u echter vooral games wilt spelen, dan is diezelfde Pentium D-processor een nogal middelmatige aanschaf. Een Athlon 64 3800+ met enkele kern haalt makkelijk tot dertig procent meer frames per seconde en kost ongeveer 70 euro minder. U krijgt er als het ware het moederbord bijna gratis bij. U voelt het al aankomen: de perfecte processor is een illusie.We raden u aan te analyseren op welke manier uw pc gebruikt. Video- en fotobewerking, audio- en videocodering, 3 D-rendering, dvd's bewerken en

Het enige spel dat dual-core momenteel goed ondersteunt is Quake 4.

20

PC MAGAZINE - maart 2006

softwareontwikkeling zijn de meest voorkomende softwaretoepassingen die gebruik kunnen maken van een tweede kern. CAD, fotobewerking en 3D-modellering worden meestal geadverteerd als multithreaded, maar het prestatieverschil tussen een enkele en dubbele kern is meestal erg klein. Voor softwareontwikkelaars die voor testdoeleinden zowel de database als de clienttoepassing op de eigen machine draaien, is een cpu met dubbele kern dan weer een zegen. Game-liefhebbers zitten met het grootste vraagstuk. De huidige games presteren veel beter op de Athlon 64 dan op een even dure Pentium D of Athlon 64 X2. Het enige spel dat dual-core goed ondersteunt, is Quake 4, dat recent een speciale dual-core patch kreeg. Dankzij deze patch kan de snelste cpu met enkele kern (de Athlon 64 FX-57 2,8 GHz) de traagste dual-core processor (Pentium D 820) niet bijhouden. Of de op Quake 4 gebaseerde games hetzelfde gedrag zullen vertonen, is natuurlijk de vraag, maar de trend is in ieder geval gezet. In de toekomst zullen moderne games goed gebruikmaken van twee kernen. Ook de populaire Unreal 3-motor ondersteunt dual-core op voortreffelijke wijze, en zal de basis vormen van heel wat toekomstige games. Voor wie krap bij kas zit, is een dualcore processor niet interessant. De iets hogere frameratio's bij een beperkt aantal games zijn alleen op te merken als u over een zeer krachtige videochip beschikt zoals een GeForce 7800 GTX of Radeon XI800 XT. Het geld dat u extra betaalt voor een dure dual-core processor kunt u beter besteden aan de grafische kaart. Dual-core staat dus alleen op het verlanglijstje van de gamer die ook een groot deel van zijn budget wil reserveren voor een dure grafische kaart. Een laatste groep gebruikers die kan profiteren van de dual-core revolutie zijn de zogeheten 'multi-taskers', degenen die verscheidene intensieve applicaties simultaan moeten draaien. Uw Outlook-inbox archiveren met hoge compressie terwijl u een game speelt of een film bekijken terwijl u er één opneemt, het zijn taken waar een dual-core processor geen moeite mee heeft. Niet elke'multi-tasker' is echter

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

gebaat met twee keer zo veel processorkracht. Veel taken schrijven data weg naar de harde schijf. Uw mail archiveren terwijl u een film opneemt, zal de harde schijf zwaar belasten, zodat uw systeem toch log aanvoelt - ongeacht de hoeveelheid cpukracht die u er tegenaan gooit. Om na te gaan wat voor u van toepassing is, kunt u - elke keer dat u moet wachten op uw pc - Taakbeheer openen en kijken of de processor honderd procent belast wordt. Is dat niet het geval en ziet u echter het ledje van uw harde schijf koortsachtig knipperen, dan is de kans klein dat een dubbele processor veel zal uithalen. Een 10.000-tpm harde schijf met NCQ zal dan meer soelaas bieden.

AMD ATHLON 64 De Athlon 64 was ook in 2005 een succesnummer. De AMD-chip is vooral bij gamers geliefd, maar wordt ook geroemd vanwege zijn goede allround prestaties. De indicatie die AMD geeft is meestal vrij betrouwbaar: een AMD Athlon 3800+ is inderdaad ongeveer even snel als een Pentium 4 3,8 GHz. Uiterlijk veranderde er niet veel aan de Athlon 64: de snelste processor is nog steeds geklokt op 2,4 GHz. Een kleine revisie zorgde voor een iets betere en snellere geheugencontroller en de toevoe-

processor slechts 15 watt en heeft hij voldoende reserves om dvd- of mpeg4-fllms af te spelen of op het internet te surfen. Een Venice- of San Diego-versie van de Athlon 64 presteert uitstekend en is voorzien van interessante stroombesparingstechnieken. Het is een aanrader voor gamers en voor wie veel waarde hecht aan goede applicatieprestaties. Prijs: vanaf 170 tot 400 euro www.amd.com

AMD ATHLON 64 FX EN FX2 De Athlon 64 FX, de duurste AMD-processor voor de desktop, is verkrijgbaar in twee varianten. De FX-57, identiek aan de Athlon 64, heeft maar liefst 2,8 GHz op de teller staan en is veruit de snelste gamechip van dit moment. De FX-60 daarentegen, is eigenlijk een Athlon 64 X2 (zie hieronder) in een hogere versnelling. De heetste AMD-chip (maximaal 120 watt) heeft twee 2,6-GHz kernen en is dertig procent sneller dan de Athlon 64 FX-57 in Quake 4. Wie veel geld op tafel wil en kan leggen, moet dus kiezen tussen de snelste processor van dit moment of de processor die dat in de toekomst zal zijn. Ons lijkt de Athlon 64 FX-60 de beste keuze. Met de vloedgolf aan nieuwe dualcore processors zal men steeds meer applicaties uitbrengen die meer dan één thread simultaan kunnen verwerken. De Athlon 64 FX-57 zal daardoor niet echt vertragen, maar de FX-60 noteert in de toekomst

De Athlon 64 blijft een interessant koopje.

ging van de SSE-3-instructies. De betere computerwinkel duidt deze nieuwe revisie aan met de codenaam 'Venice' (512 KB cache) of 'San Diego', de Athlon 64-versie met I MB L2-cache. De nieuwe revisie is dan ook iets dan de vorige Athlon 64 met codenaam 'Winchester'. De Athlon 64 houdt het hoofd nog steeds beter koel dan de Pentium 4. Niet alleen ligt het maximale stroomverbruik veel lager (ongeveer 89 watt versus 130 watt), de Athlon 64 schakelt bij lage belasting een stuk soepeler terug.AI naargelang de belasting schakelt de processor naar 2, 1,8 of I GHz. Op I GHz verbruikt de

processor, maar dat zal niet lang meer duren. De Athlon 64 FX-60 is de snelste cpu met dubbele kern. Prijs: vanaf 1. 100 euro www.amd.com (Athlon 64 FX) (Athlon 64 FX2)

AMD ATHLON 64 X2 De AMD Athlon 64 X2 is een dual-core Athlon 64-processor, maar dan wel met een innovatief extraatje. Dankzij de uitgekiende 'crossbar' kunnen de twee kernen bliksemsnel met elkaar communiceren en synchroniseren. Dat betekent dat de Athlon 64 X2 een klein prestatievoordeel heeft ten opzichte van de Intel Pentium D. Dat prestatievoordeel komt iets minder tot uiting in onze test: de Athlon 64 X2 is slechts een fractie sneller dan de Pentium D en wat trager dan de Core Duo in SYSmark. Wij hebben overigens getest met de Athlon 64 X2 3800+, die slechts 512 KB cache per kern heeft. Er

We kunnen de prestatievoordelen van de Athlon 64 X2 zjin moeilijk te meten.

is tevens een Athlon 64 X2 met I MB L2 cache per kern beschikbaar, die op het niveau van de Intel Core Duo presteert. De relatief goedkope Athlon 64 X2 3800+ heeft echter geen moeite om in Quake 4 afstand te nemen van de duurdere Intel-kernen. AMD beschikt over de snelste dual-core versie, de 4800+ (2,4 GHz / I MB L2-cache), en overklast makkelijk elke recente Intel-processor.

De Athlon 64 FX-60 verbruikt iets meer (tot 120 watt), maar kan net zoals zijn goedkopere broer terugschakelen naar een lagere kloksnelheid om de warmteafgifte drastisch te verminderen.

De Pentium D kent een aantrekkelijker prijskaartje; AMD vraagt forse bedragen voor zijn dual-core processors. Alleen de Athlon 64 X2 3800+ (2 GHz) is scherp geprijsd en is een interessante optie voor wie voorbereid wil zijn op de nieuwe generatie games.Voor wie multi-tasking hoog in het vaandel draagt of vaak met 3D-toepassingen in de weer is, is deze processor eveneens het overwegen waard.

De Athlon 64 FX-57 is snelste game-

De Athlon 64 X2 is een uitstekende

De FX-reeks van de Athlon 64 is duur, maar niet noodzakelijk sneller.

betere prestaties - als u bereid bent het hoge prijskaartje voor lief te nemen.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

21

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

dual-core processor, maar komt meestal met een hoog prijskaartje. De Athlon 64 X2 3800+ en 4000+ zijn wel scherp geprijsd.

de plaats. Al bij al is de Sempron een interessante aanbieding, maar de goedkoopste Athlon 64 biedt meer waar voor z'n geld.

Prijs: vanaf 330 euro www.amd.com (Athlon 64 X2 3800+) (Athlon 64 X2)

De AMD Sempron is te overwegen voor een budget-pc, maar we bevelen toch eerder een goedkope Athlon 64 aan.

AMD SEMPRON

Prijs: van 70 tot 150 euro www.amd.com

De verwarring rond de AMD Sempron is voorbij: de Semprons - in feite vermomde Athlon XP's - vindt u niet meer terug in de winkel. De Sempron is niet meer dan een Athlon 64 met kleinere cache.

INTEL CELERON D

Er zijn twee soorten Sempron-processors: één met 128 KB (33OO+, 3000+, 2600+) en één met 256 KB cache (3400+, 3100+ en 2800+). We geven de voorkeur aan de cpu's met 256 KB cache, aangezien ze meestal iets beter presteren. Zo is de Sempron 3100+ altijd meer dan drie procent sneller (tot tien procent en meer) dan de 3000+ - beter dan de rating doet vermoeden dus. Onverdeeld enthousiast zijn we niet over de Sempron. De budgetprocessor van AMD maakt nog steeds gebruik van het verouderde SiS 754-platform, waardoor u later niet kunt upgraden. Er bestaat een Sempron met 939 pinnen, maar blijkbaar is deze voorbehouden voor de grote fabrikanten. AMD zwijgt er in ieder geval in alle talen over; ze zijn niet te vinden in de gewone computerwinkels. Jammer, want dit zou het mogelijk maken om in te stappen met de Sempron en later een upgrade uit te voeren naar een krachtige Athlon 64 X2-processor. De rating van de Sempron is niet vergelijkbaar met die van de Athlon 64, en de snellere modellen kosten nauwelijks minder dan een Athlon 64. Het is niet onverstandig om een paar tientjes extra te investeren in een Athlon 64 3000+ of 3200+. Wie echter voor een heel goedkope Sempron gaat, krijgt er wel een 64bit cpu met laag stroomverbruik voor in

De Celeron D heeft geen ambities om de snelste chip te zijn, ook al lijkt de interne architectuur sterk op die van de Pentium 4 5xx. Daarvoor is de L2-cache te klein (256 KB) en de bussnelheid vrij beperkt (533 MHz). De kloksnelheid ligt hoog, maar zelfs de snelste Celeron op 3,33 GHz is geen partij voor de traagste Pentium 4 (2,8 GHz). De Celeron D en Sempron kosten ongeveer even veel. De Sempron doet het beter in 3D-rendering, de Celeron D doet het vooral goed in data-analyse (Excel, WinZip en Access). De Sempron die wij echter testen, heeft slechts 128 KB L2cache. De versie met 256 KB zou een gunstiger beeld gegeven hebben in dit soort applicaties. Een bewijs dat de ratings van de Sempron niet kloppen en u beter ofwel voor de Celeron D ofwel voor de Sempron met 256 KB kiest, levert de Sempron

22

PC MAGAZINE - maart 2006

Intel bekeek de Pentium M en zag dat het goed was, maar het kon natuurlijk nog beter. De floating-point prestaties, het zwakke punt van de Pentium M, werden aanzien verbeterd. Twee zijn beter dan één, dus twee van dergelijke getweakte Pentium M-processors werden samen onder één dak gebracht. Om ervoor te zorgen dat ze niet te veel informatie via een trage bus (zoals bij de Pentium D) moeten uitwisselen, voorzag Intel in een 2 MB grote L2-cache. De Core Duo is de eerste mobiele dual-core processor en presteert uitstekend - op het niveau van de Athlon 64 X2. Tegelijkertijd is de dualcore processor tevreden met slechts 31 watt. De enige reden waarom Intel deze voor notebooks bedoelde cpu nog niet introduceert op de desktopmarkt is de nog beperkte kloksnelheid. De Athlon 64 X2 haalt 2,6 GHz (binnenkort 2,8 GHz), de Core Duo stelt zich voorlopig tevreden met 2,16 GHz. Begin september presen-

De Core Duo is Intels beste processor van dit moment

teert Intel een vernieuwde processor die qua architectuur sterk zal lijken op de Core Duo, maar met de bus van de Pentium 4 en kloksnelheden van 3 GHz en meer. Die nieuwe cpu zo rond 65 watt verbruiken.

Ondanks zijn reputatie is de Celeron D een uitstekende budgetprocessor.

3100+. De Celeron D kan nog een troef uitspelen: de chip gebruikt dezelfde LGA775-socket als de Pentium 4. Wie later meer rekenkracht nodig heeft, kan dus upgraden. De Celeron D is een interessante en erg betaalbare cpu met goede upgrademogelijkheden. Prijs: van 80 tot 150 euro www.intel.com

De AMD Sempron is te overwegen als u een budgetsysteem wilt samenstellen.

INTEL CORE DUO

Tot dan is Intels beste processor de Core Duo, een mobiele processor die het ook niet slecht zal doen in de desktopmarkt. Binnen enkele maanden zouden de eerste moederborden die geschikt zijn voor een desktop verschijnen, maar voor de uitstekende mobiele technologie van de Core Duo betaalt u een stevige prijs. De Core Duo is een bijzonder krachtige en koele processor, maar erg duur. Prijs: van 199 tot 550 euro www.intel.com

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

INTEL PENTIUM 4 5XX EN 6XX, PENTIUM 4 EE 3.73 Op videocodering en enkele andere exotische applicaties na, is de Pentium 4 altijd net iets trager dan de AMD-alternatieven. Vooral in de bovenste regionen is de achterstand groot geworden; de Athlon 64 FX heeft helemaal geen moeite om de snelste Pentium 4 op ruime afstand te houden. De reden hiervoor is dat de hoge warmteontwikkeling de Pentium 4 nog steeds beperkt tot 3,8 GHz. Gelukkig voor Intel is het middensegment nog wel competitief. Intel heeft tevens de featureachterstand weggewerkt: de Pentium 4 Sxx-reeks beschikt nu over de NX Bit en 64-bit (EM64T). De 6xx-reeks voegt daar een tweemaal zo grote cache aan toe (2 MB) en stroombesparingsfeatures. Die laatste zijn nog niet echt geavanceerd: de Pentium 4 schakelt terug naar 2,8 GHz en verbruikt daar 95 in plaats van I 15 watt (op 3,8 GHz). Twee eigenschappen maken de Pentium 4 6xx uniek: HyperThreading en virtualisatie. HyperThreading speelt in de meeste applicaties geen rol van betekenis, al levert het bij 3D-rendering en -codering een kleine tien procent prestatiewinst op.Virtualisatie zal vooral een rol kunnen spelen in een professionele omgeving, waar het handig kan zijn om simultaan twee besturingssystemen naast elkaar te

De Pentium 6xx biedt vandaag de dag meer dan de Pentium 4 Extreme Edition.

laten draaien. Het zal nog wel enkele jaren duren voordat de gewone pc-liefhebber merkt dat zijn cpu over virtualisatiemogelijkheden beschikt. De Extreme Edition van de Pentium 4 6xx is 3,73 GHz snel en beschikt als enige over een 1.066-MHz bus. De chip is veel duurder dan de Pentium 4 672 die 3,8 GHz en dezelfde prestaties haalt - de Pentium 4 672 maakt zijn dure broer dus overbodig. De Pentium 4 6xx verbruikt te veel stroom op hoge kloksnelheden en moet de Athlon 64 meestal laten voorgaan. Hij is alleen geschikt voor wie heel intensief bezig is met audio- en videocodering. De Pentium 4 Extreme Edition is geen aanlokkelijk aanbod; we kiezen liever voor een snelle en veel minder dure Pentium 4 6xx. Prijs: van 190 tot 500 euro (Pentium 4) - vanaf 1.100 euro (Pentium 4 EE) www.intel.com (Pentium 4 5xx & 6xx) (Pentium EE 3.73)

INTEL PENTIUM D 8XX EN 9XX De Pentium-D is niets meer dan twee aan elkaar geplakte Pentium 4's. Beide kernen moeten communiceren via een gemeenschappelijke bus, wat niet echt een technisch hoogstaande manier van communicatie is vergeleken met de Core Duo en de Athlon 64 x2. Ook hyperthreading werd uitgeschakeld omdat de twee Pentium 4's heel wat stroom nodig hebben. Hyperthreading zou deze stroomhonger alleen maar aanwakkeren. Intel biedt Hyperthreading alleen aan op een Extreme Edition van de 9xx reeks, de 955EE.

De Pentium D-920 is de goedkoopste dual-core cpu op de markt

De Intel cpu's met dubbele kern zijn aantrekkelijk dankzij hun relatief lage prijs en de goede manier waarop ze omgaan met video encoding, compilatie en rendering. De 9xx is gebakken op het 65 nanometer in plaats van 90 nanometer-proces en kreeg twee keer 2 MB L2-cache mee. Deze extra L2-cache maakt de 8xx reeks direct overbodig: de 9xx is sneller en is net zo duur. De tragere versies van de 9xx zijn interessant voor wie de dubbele kern goed kan gebruiken. De 920 is veruit de goedkoopste dualcore op de markt. De 8xx heeft geen bestaansreden meer, gezien de chips trager zijn dan de 9xx reeks en evenveel kosten. Prijs: vanaf 280 euro www.intel.com (Pentium D 8xx) (Pentium D 9xx)

INTEL PENTIUM M De Pentium M is een totaal andere cpu dan de processors uit Intels Pentium 4aanbod, de Pentium 4. Deze processor, die in Israël werd ontworpen, nam de Pentium III als voorbeeld en voegde daar tal van kleine, maar belangrijke verbeteringen aan toe die

VIRTUALISATIE Virtualisatie is een techniek waarbij verschillende besturingssystemen de indruk wordt gegeven dat ze elk een eigen pc ter beschikking hebben, terwijl ze simultaan op dezelfde machine draaien. De producten van VMWare en Microsofts Virtual Server zijn pure softwaretechnieken, en dat heeft zo zijn nadelen. De prestaties en de

stabiliteit zijn soms behoorlijk pover omdat de softwarelaag de besturingssystemen om de tuin moet leiden. Bovendien gedraagt de virtualisatiesoftware zich als een virus: de software moet ervoor zorgen dat het OS geen weet heeft van het geheugen dat ingenomen wordt. Met hardwarematige virtualisatie gaan zowel

de prestaties als de stabiliteit er sterk op vooruit. De cpu voorziet de virtuele laag van bijzondere rechten die ervoor zorgen dat de virtuele laag alle andere besturingssystemen kan controleren. Bovendien beschikt de virtuele laag over een eigen geheugen, waartoe de besturingssystemen geen toegang hebben.

maart 2006- PC MAGAZINE

23

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

zowel de prestaties als het stroomverbruik verbeterden. Met een stroomverbruik van maximaal 27 watt en een maximale kloksnelheid van ongeveer 2,26 GHz is de Pentium M duidelijk ontworpen voor mobiel gebruik. Wie op zoek is naar een geruisloze thuisbioscoop-pc is natuurlijk eveneens geïnteresseerd in deze koele processor. De prestaties van deze chip zijn vrij goed, en laten zich vergelijken met een gelijk geklokte Athlon 64 als het gaat om kantoorapplicaties. In games en rekenintensieve applicaties is de Athlon 64

sneller. Deze laatste lijkt ons nog steeds een betere keuze voor een relatief koele multimedia-pc gezien de hoge prijs van een

Pentium M plus bijpassend moederbord. Bovendien zal zowel de Athlon 64 als de Pentium M weinig verbruiken als u films bekijkt of muziek beluistert. De AMD-chip schakelt terug naar 1.000 MHz en IS watt, de Intel-processor naar 800 MHz en hij verbruikt enkele watts. De Pentium M werkt bijzonder koel en levert uitstekende prestaties, maar de moederborden voor deze cpu zijn duur. Prijs: van 200 tot 600 euro www.intel.com

Eigenschappen AMD-processors ATHLON 64

ATHLON 64 'WINCHESTER'

ATHLON 64 FX

ATHLON 64 FX2

ATHLON 64 X2

SEMPRON

KLOKSNELHEDEN

2 tot 2.4 GHz

1,8 tot 2.2 GHz

2.8 GHz

2,6 GHz

2 tot 2,4 GHz

1,6 tot 2 GHz

AANTAL KERNEN

1

1

1

2

2

1

CODENAAM

Venice / San Diego

Winchester

San Diego

Toledo

Toledo / Manchester

Palermo

PRODUCTIEPROCES

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

L1-CACHE

2x64 KB

2 x 6 4 KB

2 x 6 4 KB

2x64 KB

2 x 6 4 KB

2x64 KB

L2-CACHE

5 1 2 - 1024 KB

512 KB

1.024 KB

1.024 KB

5 1 2 - 1.024 KB

1 2 8 - 2 5 6 KB

TDP-VERMOGEN

89 W

67 W

104 W

110 W

95 W

62 W

FRONT SIDE BUS

2 tot 2.4 GHz

1,8 tot 2,2 GHz

2.8 GHz

2.6 GHz

2 tot 2,4 GHz

1,6 tot 2 GHz

MAX. GEHEUGENBANDBREEDTE

6,4 GB/s

6,4 GB/s

6.4 GB/s

6,4 GB/s

6,4 GB/s

6,4 GB/s

MAX. HOEVEELHEID ADRESSEERBAAR GEHEUGEN

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

ONDERSTEUNDE FEATURES MMX 3DN0W! SSE SSE-2 SSE-3 NX BIT MULTI-THREADING 64 BIT STROOMBESPARINGSTECHNOLOGIE VIRTUALISATIE ja

24

nee

op hoogste kloksnelheid

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

Eigenschappen Intel-processors CELERON D

CORE DUO

PENTIUM 4 E

PENTIUM 5XX

PENTIUM 6XX

2,53 t o t 3,33 GHz

1.66 t o t 2.16 GHz

2,8 tot 3,6 GHz

2.8 tot 3.8 GHz

2,8 t o t 3,8 GHz

AANTAL KERNEN

1

2

1

1

1

CODENAAM

Prescott Celeron

Yonah

Prescott Revision C-E

Prescott F

Prescott 2M

KLOKSNELHEDEN

PRODUCTIEPROCES

90 nm

65 nm

90 nm

90 nm

90 nm

L1-CACHE

1 6 K B + 12K microops

2x 32 KB

1 6 K B + 12K microops

1 6 K B +12K micro-ops

1 6 K B + 12K micro-ops 2.048 KB

L2-CACHE

256KB

2.048 KB

1.024 KB

1.024 KB

TDP-VERMOGEN*

73 W

31 W

103 W

115W

115W

FRONT SIDE BUS

533 MHz

667 MHz

800 MHz

800 MHz

800 MHz

MAX. GEHEUGENBAND-

4,2 GB/s

5,3 GB/s

6.4 GB/s

6.4 GB/s

6,4 GB/s

64 GB

4 GB

64 GB

64 GB

64 GB

BREEDTE MAX. HOEVEELHEID ADRESSEERBAAR GEHEUGEN ONDERSTEUNDE FEATURES MMX 3DN0W! SSE SSE-2 SSE-3 NX BIT MULTI-THREADING Revisie E

64-BIT STROOMBESPARINGSTECHNOLOGIE VIRTUALISATIE ja

enkel 6x2

nee

op hoogste kloksnelheid

alle huidige modellen, te herkennen aan de '6' o f ' 1' achteraan, bijvoorbeeld. 346 en 341

uitgezonderd 5x0 - de modelnummers die eindigen met

Resultaten PROCESSORS

SYSMARK

QUAKE 4

2004SE INTERNET CONTENT CREATION

640 X 480, LQ

OVERALL

SINGLE-CORE

DUAL-CORE

AMD ATHLON 64 4000 +

127,5 fps

nvt

201

AMD ATHLON 64 X2

124.9 fps

149,8 fps

220

AMD SEMPRON 3300+

32.1 fps

nvt

141

INTEL CELERON D 341

73,9 fps

nvt

145

3D CREATION

2D CREATION

212

198

257

187

269

243

311

258

157

155

175

143

149

141

170

139 268

WEB PUBLICATION

3800+

ng

239

288

271

328

INTEL PENTIUM 4 640

95 fps

15.8 fps

198

212

204

250

188

INTEL PENTIUM 4 830

115.5 fps

42,2 fps

211

251

229

287

241

102,4 fps

nvt

161

165

156

200

145

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

INTEL CORE DUO T2500

INTEL PENTIUM M 740

nvt: niet van toepassing ng: niet getest

in Acer TravelMate 4674WLMI

met nVidia GeForce 5950

PRODUCTZOEKER In ons dossier bespreken we tientallen chipsets en processors, maar waar kunt u deze producten kopen? Met deze merkenwijzer kunt u de catalogi van vrijwel alle fabrikanten van processors, chipsets en moederborden op uw gemak bekijken.

26

PC MAGAZINE - maart 2006

PROCESSORS AMD Intel

nVidia www.amd.com www.intel.com

SiS VIA

www.nvidia.com www.sis.com www.viatech.com

MOEDERBORDEN

CHIPSETS

ATI

www.ati.com

Abit

Intel

www.intel.com

Albatron

www.abit.nl www.albatron.com.tw

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

PENTIUM D 840 - 820

PENTIUM D 950 - 920

PENTIUM EE 955

PENTIUM EE 3.73

PENTIUM M

2,8 tot 3.4 GHz

2.8 tot 3,4 GHz

2,8 tot 3.4 GHz

3.73 GHz

1.4 tot 2.26 GHz

2

2

2

1

1

Smithfield

Presler

Presler

Prescott 2M

Dothan

90 nm

65 nm

65 nm

90 nm

90 nm

16 K B + 12K micro-ops

16 KB + 12K micro-ops

16 KB + 12K micro-ops

16 K B + 12K micro-ops

2x 32 KB

1.024 KB

2.048 KB

2.048 KB

1024KB

2.048 KB

130 W

115 W

115W

115W

27 W

800 MHz

800 MHz

1.066 MHz

1.066 MHz

533 MHz

6.4 GB/s

6.4 GB/s

8.5 GB/s

8,5 GB/s

4,2 GB/s

64 GB

64 GB

64 GB

64 GB

4 GB

VIDEOCODERING

STROOMVERBRUIK

OFFICE PRODUCTIVITY OVERALL

COMUNICATION

DOCUMENT CREATION

DATA ANALYSIS

191

178

206

191

180

187

191

162

127

145

127

141

142

132

148

199

193

224

182

06:27

185

168

194

194

09:40

ng 111W

175 W

177

170

177

185

07:30

140 W

204 W

14:12

94 W

105 W

157

152

174

147

BETER

BETER

BETER

BETER

AOpen ASRock Asus Biostar Chaintech DFI ECS

www.aopen.nl www.asrock.nl www.asus.nl www.biostar.com.tw www.chaintech.com.tw www.dfi.com www.ecs.com.tw

EPoX Foxconn Gigabyte Intel Iwill Jetway

IDLE

BELAST (CODERING)

09:24

120 W

160 W

07:25

146 W

198 W

15:00

92 W

116 W

13:00

110 W

161 W

BETER

www.epox.nl www. foxconnchannel.com www.giga-byte.nl www.intel.com www.iwill.net www.jetway.com

BETER

MSI PC Chips Shuttle Soltek SuperMicro Tyan VIA

www.msi-belgium.com www.pcchips.com.tw eu.shuttle.com www.soltek.de www.supermicro.com www.tyan.com www.viatech.com

maart 2006 • PC MAGAZINE

27

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

2b. TEST VAN CHIPSETS AMD-CHIPSETS ATI LAAT VAN ZICH HOREN In de herfst van 2006 zal AMD de overstap maken naar DDR2. Met de ondersteuning voor de snelste DDR2geheugenmodules (667 en 800 MHz) zal het AMD-platform nog een extra duwtje in de rug krijgen. Het gevolg is een relatief rustige chipsetmarkt met weinig nieuwkomers. Is het aan te raden om te wachten tot het najaar? Als u van plan bent om nieuw RAMgeheugen aan te schaffen, is dat misschien niet onverstandig. De huidige chipsets bieden iets wat de nieuwe rekruten die in de herfst aantreden, niet zullen hebben: stabiliteit. Het gebeurt zelden dat we tijdens onze tests zo weinig problemen ondervinden. De meeste chipsets zijn nu aangepast en verbeterd, waardoor u een stabieler platform krijgt. Een goed voorbeeld is de ATI Xpress CrossFire, die gebruikmaakt van de Uli 1575-southbridge. Kleine verbeteringen zorgden ervoor dat de magere usb- en opslagprestaties definitief tot het verleden horen. Sterker zelf: de Xpress CrossFire neemt nu de leiding in het peloton. Hetzelfde geldt voor de meeste chipsets uit deze test: zo is de GeForce 6150, die gebaseerd is op de nForce 4, een kleine, maar duidelijk merkbare verbetering.

ATI XPRESS 200P De Xpress 200P heeft een echte DirectX9-chip in de northbridge en zal dus scoren in de budgetmarkt en bij thuisbioscoopfanaten. In totaal beschikt deze chipset over 22 PCIe-lijnen, waarvan twee gebruikt worden om de northbridge aan de Uli-southbridge te verbinden. U leest het goed: de southbridge van Uli kan gecombineerd worden met de northbridge van ATI. Die southbridge levert nog altijd zwakke usb-prestaties, wat toch een sterk minpunt is nu er zoveel apparaten aangesloten worden op de usb-poort. De uitstekende ingebouwde geluidschip maakt veel goed, en biedt nu ook ondersteuning voor Intel High Definition Audio. De RAID- en schijfprestaties zijn echter middelmatig. Dit is geen chipset voor de prestatief-

28

PC MAGAZINE - maart 2006

reak - zo veel is duidelijk. De 350 MHz snelle Xpress 200 IGP is gebaseerd op de Radeon X300 XT en beschikt over twee pixel-shaders. Deze videochip ondersteunt elk DirectX9-spel en 3D-toepassing. nVidia heeft echter een iets krachtigere oplossing in huis met de GeForce 6150. De Xpress 200P levert uitstekend audio- en degelijke 3D-prestaties voor een lage prijs. Prestatiefreaks moeten wel uit de buurt van deze chipset blijven. www.ati.com

ATI XPRESS CROSSFIRE Onze eerste indruk van de Xpress CrossFire was dat deze chipset niet meer is dan de Xpress 200 met twee 16x PCIeslots, zodat u twee ATl-kaarten kunt gebruiken. Er is meer, want de Xpress CrossFire gebruikt een sterk verbeterde, doch niet nieuwe southbridge, de UN 1575 (in plaats van de 1573). Die komt met uitstekende USB 2.0-prestaties, NCQ- en RAID-5ondersteuning, en 300 MB/s SATA. In één klap zijn dus alle nadelen van de Xpress 200P weggeveegd, terwijl de sterke punten behouden bleven. Bovendien is de Xpress CrossFire een vrij goedkope chipset die een plaats vindt op moederborden die rond de 120 euro kosten. Alleen de netwerkprestaties stellen teleur aangezien de Xpress CrossFire niet standaard beschikt over de ingebouwde netwerkchip. Dat verleidt de meeste fabrikanten tot het gebruiken van trage Marvell- of Realtek-NICs. De Xpress CrossFire levert uitstekende prestaties voor weinig geld. De prestatiefreaks kunnen bovendien een beroep doen op uitstekende overklokkingsmogelijkheden. De Xpress CrossFire heeft alle moderne features aan boord (behalve Gigabit Ethernet), biedt uitstekende prestaties, is goedkoop en goed overklokbaar; wat wil een mens nog meer? www.ati.com

NVIDIA GEFORCE 6100 & 6150 Het succes van de Xpress 200 noopte nVidia tot actie en de GeForce 6100 is een passend antwoord. De 6100 borduurt voort op de nForce 4 en voegt daar een GeForce 6200 aan toe op 425 MHz. De 6100 is een budgetoplossing met slechts twee SATA-aansluitingen en geen Gigabit Ethernet. Het is de GeForce 6150, die in dit dossier voor het eerst getest wordt, die echt potten breekt. De 6150 levert bovenop de uitgebreide lijst van features van de nForce 4 - HDA-geluid en HDTVondersteuning. De ingebouwde videokaart is bovendien voorzien van twee uitgangen (DVI-D en vga).Toch een paar minpuntjes: de DVI-D-uitgang ondersteunt alleen digitale output en kan dus niet geconverteerd worden naar een gewone vga-uitgang. De tv-out en S/PDIF-uitgang zijn alleen beschikbaar via een los aan te schaffen bracket. De GeForce 6150 presteert uitstekend. De ingebouwde, 475 MHz snelle 6150-videochip is bovendien in staat om de huidige 3D-games tot relatief goede frameratio's te versnellen - zolang u niet boven een resolutie van 800 x 600 pixels gaat. Wie meer grafische kracht nodig heeft, kan een aparte grafische kaart gebruiken. De GeForce 6150 werpt zich op als een interessante oplossing voor een thuisbioscoop-pc, terwijl de GeForce 6100 interessant is vor wie op zoek is naar een goedkope en degelijke pc. De GeForce 6150 is de snelste chipset in onze test, en uitermate geschikt voor de thuisbioscoop-pc. U moet wel extra betalen voor brackets. www.nvidia.com

NVIDIA NFORCE 4, ULTRA EN SLI De nForce 4 blijft de referentie van het AMD-platform. Het is een uitstekende SATA-ll-controller die zowel NCQ, RAID-5 als een maximale, 300 MB/s transfersnelheid ondersteunt. Een Gigabit-NIC om u tegen te zeggen, met bovendien uitstekende usb-prestaties. En als dat nog niet ge-

noeg is, biedt het ook de mogelijkheid om twee grafische kaarten in SLI te plaatsen. Toch kan de nForce 4 niet ontsnappen aan het feit dat ATI en SiS een grote inhaalmanoeuvre gemaakt hebben. Zo moet nVidia dringend iets doen aan de middelmatige geluidschip die HDA (High Definition Audio) niet ondersteunt. De ingebouwde firewall lijkt leuk op papier, maar zorgt soms voor problemen; als u de firewall uitschakelt, is de nForce 4 echter een dijk van een chipset. De nForce 4 blijft de lieveling van gamers dankzij de volwassen SLI-implementatie. Met de nieuwste videochips kan de Xpress CrossFire de nForce 4 SLI overtroeven, maar de nForce 4 heeft reeds zijn degelijkheid bewezen. Zolang u bereid bent om te investeren in een aparte

daarentegen uitmuntend. Al bij al is de SiS 756 een leuk alternatief, vooral vanwege het lage prijskaartje dat aan de SiS 756-moederborden hangt. Alleen met de modernste en snelste SATA-schijven zullen de beperkingen van SiS' SATA-controller opvallen. De SiS 756 is een goed alternatief voor een Sempron-gebaseerde pc met budgetschijf. www.sis.com

VIA K8T890 VIA's K8T890 is de oudste chipset van deze test. De chip moet het vooral hebben van zijn lage prijs, want de lijst met features laat te wensen over. RAID wordt ondersteund, maar met slechts twee eigen SATA-poorten en zonder NCQ zal daar weinig van terecht komen.

geluidskaart, is de nForce 4 een goed doordachte keuze.

De geavanceerde geluidschip -VIA'sVinyl Audio - met ondersteuning voor Intels High Definition Audio-standaard (HDA) maakt veel goed. De chipset rekent vooral op externe chips; Gigabit Ethernet, Firewire worden geleverd via externe chips. Dat spaart natuurlijk heel wat centen uit, maar betekent meestal ook dat men heel goedkope en middelmatige chips gebruikt ter vervanging. De K8T890 presteert goed en kaapt zelfs de eerste plaats weg wanneer we de usb-snelheid meten.Toch lijkt het ons raadzaam te wachten op de opvolger, de K8T900, die ieder moment kan verschijnen.

De nForce 4 presteert uitstekend en biedt een goede betrouwbaarheid, maar de concurrentie heeft niet stilgezeten. www.nvidia.com

De K8T890 heeft een goede geluidschip, maar deze goedkope chipset begint wel wat ouderdomsrimpels te krijgen. www.viatech.com

De nForce 4 blijft de lieveling van gamers

(nForce 4) (nForce 4 Ultra) (nForce 4 SLI)

SIS 756 De SiS 756 valt op dankzij zijn goede prestaties - behalve bij opslag. De SiS 756 mikt duidelijk op de budgetmarkt en moet het stellen zonder HDA-geluid en NCQ. De standaard SATA-controller is beperkt tot 150 MB/s. Dat zou geen probleem mogen zijn; de meeste schijven halen alleen hogere snelheden via een burst uit de RAM-cache. De opslagprestaties zijn over de hele lijn heel middelmatig. De Gigabit Ethernet- en usb-prestaties zijn

VIA's K8T890 moet het vooral hebben van zijn lage prijs.

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

Eigenschappen AMD-processors ATHLON 64

ATHLON 64 'WINCHESTER'

ATHLON 64 FX

ATHLON 64 FX2

ATHLON 64 X2

SEMPRON

KLOKSNELHEDEN

2 tot 2,4 GHz

1,8 tot 2.2 GHz

2,8 GHz

2,6 GHz

2 t o t 2.4 GHz

1.6 tot 2 GHz

AANTAL KERNEN

1

1

2

2

1

CODENAAM

Venice / San Diego

Winchester

San Diego

Toledo

Toledo / Manchester

Palermo

PRODUCTIEPROCES

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

90 nm

L1-CACHE

2x 64 KB

2x 64 KB

2x 64 KB

2x 64 KB

2 x 6 4 KB

2x 64 KB

L2-CACHE

5 1 2 - 1.024 KB

512KB

1.024 KB

1.024 KB

5 1 2 - 1.024 KB

128-256 KB

TDP-VERMOGEN

89 W

67 W

104 W

110 w

95 W

62 W

FRONT SIDE BUS

2 tot 2,4 GHz

1,8 tot 2.2 GHz

2.8 GHz

2,6 GHz

2 tot 2,4 GHz

1,6 tot 2 GHz

MAX. GEHEUGENBANDBREEDTE

6.4 GB/s

6.4 GB/s

6,4 GB/s

6,4 GB/s

6,4 GB/s

6,4 GB/s

MAX. HOEVEELHEID ADRESSEERBAAR GEHEUGEN

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

1.024 GB

ONDERSTEUNDE FEATURES MMX 3DN0W! SSE SSE-2 SSE-3 NX BIT MULTI-THREADING 64 BIT STROOMBESPARINGSTECHNOLOGIE VIRTUALISATIE

ja

nee

op hoogste kloksnelheid

Resultaten AMD-chipsets SCIENCEMARK

QUAKE 4

GEHEUGENBANDBREEDTE

LATENTIETIJD 4 BYTE STRIDE

16 BYTE STRIDE

64 BYTE STRIDE

256 BYTE STRIDE

512 BYTE STRIDE

640 X 480, LQ 112.1 fps

ATI RADEON XPRESS 200

4.038,5 MB/s

3 cycli

13 cycli

54 cycli

125 cycli

129 cycli

ATI RADEON XPRESS CROSSFIRE

4.841.73 MB/s

4 cycli

13 cycli

52 cycli

116 cycli

120 cycli

118.1 fps

NVIDIA GEFORCE 61 SO / 430

4.981.09 MB/s

4 cycli

13 cycli

51 cycli

116 cycli

122 cycli

122,8 fps

NVIDIA NFORCE 4 - 4X

4.958,03 MB/s

3 cycli

13 cycli

51 cycli

115 cycli

120 cycli

122.2 fps

NVIDIA NFORCE 4 SLI 16X

4.902.92 MB/s

3 cycli

13 cycli

51 cycli

115 cycli

119 cycli

122,9 fps

SIS 761

4.876.65 MB/s

3 cycli

13 cycli

51 cycli

116 cycli

122 cycli

120.5 fps

VIA KT890

4.797 MB/s

4 cycli

13 cycli

52 cycli

119 cycli

123 cycli

120,2 fps

nvt: niet van toepassing

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

BURST-SNELHEID

GEMIDD.

BETER

Resultaten AMD-chipsets HDTACH RAID CONTROLLER CPU-BELASTING

GEMIDD. LEESSNELHEID

GEMIDD.

TOEGANGSTIJD

SCHRIJFSNELHEID

ATI RADEON XPRESS 200

Silicon Image 3II2A

126.4 MB/s

7,9 ms

3%

107,4 MB/s

105,4 MB/s

ATI RADEON XPRESS

Uli I57S

229.9 MB/s

8 ms

4%

II6.9MB/S

112.1 MB/s

NVIDIA GEFORCE 6 1 5 0 / 4 3 0

nForce RAIDcontroller

201.5 MB/s

7.8 ms

4%

98,9 MB/s

115,4 MB/s

NVIDIA NFORCE 4 - 4X

nForce RAIDcontroller

202.8 MB/s

7,8 ms

4%

99,3 MB/s

115.6 MB/s

NVIDIA NFORCE 4 SLI 16X

nForce RAIDcontroller

192.8 MB/s

8,1 ms

5%

99,8 MB/s

114.7 MB/s

CROSSFIRE

SIS761

SiS 182

154.2 MB/s

8 ms

3%

97.2 MB/s

112 MB/s

VIA KT890

VIAVT8237

209.9 MB/s

7.8 ms

4%

114.1 MB/s

90.9 MB/s

BETER

BETER

BETER

30

PC MAGAZINE - maart 2006

BETER

BETER

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

PASSMARK ADVANCED NETWORK-TEST CONTROLLER

TRANSFERRATIO CPU-OPTIMALISATIE / THROUGHPUT

CPU-BELASTING

*

CPU-OPTIMALISATIE / *THROUGHPUT

maart 2006 - PC MAGAZINE

31

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

INTEL-CHIPSETS IN DE CLINCH MET NVIDIA Tot voor kort stelde de strijd op de chipsetmarkt weinig voor; Intels eigen chipsets hadden een verpletterend overwicht. De strijd is echter opnieuw opgelaaid. nVidia heeft zich namelijk enthousiast op de Intel-chipsetmarkt gestort. SiS staat ondertussen in de schaduw van de twee giganten en richt zich vooral op de goedkopere Celeron-processor. Dat Intel meer concurrentie kreeg, heeft onmiddellijk positieve gevolgen. Zo heeft Intel heel wat functies in zijn nieuwe chipsets gestoken. Bedoeling van de i945, i95S en i975 is vooral om de nieuwe dual-core cpu's een stevig en rijk uitgerust platform te bieden. Een mooi voorbeeld van hoe de processors met dubbele kern nieuwe functionaliteit mogelijk maken, is de invoering van RAID-5. Deze RAID-vorm is een veilige manier om de prestaties van uw schijfsysteem behoorlijk op te schroeven, maar de berekening van de

pariteitsblokken is behoorlijk zwaar. Met een dual-core processor ontfermt de ene cpu zich over deze berekeningen, terwijl de ander ervoor zorgt dat de andere taken niet vertragen. Als u dus drie of meer SATA-schijven heeft en een dualcore processor, dan kunt u nu genieten van serverprestaties op schijfniveau.

De i9l5 en i925 ontberen ondersteuning voor de laatste Intel-processortechnologieën en zijn daarom niet meer interessant. www.intel.com (i9l5) (i925)

INTEL I945P INTEL 1915 & 1925 De i9l5 en i925 zijn chipsets van de vorige Intel-generatie. Hier en daar kunt u de i915 nog op de kop tikken voor een bodemprijs, maar er kleven behoorlijk wat nadelen aan deze chipsets. Niet alleen is de SATA-controller wat trager, ook de ondersteuning voor dual-core cpu's ontbreekt. Deze chipsets bieden geen ondersteuning voor de nieuwe DDR2-geheugenmodules (667 MHz), de eerste DDR2-chips die eindelijk behoorlijk wat sneller zijn dan de vorige DDR-technologie. De i925 is bovendien duur; de i9l5 is goedkoper, maar de i945 levert meer waar voor z'n geld voor dezelfde prijs.

Dankzij zijn relatief lage prijs en uitgebreide functionaliteit is het instapmodel van Intel erg interessant te noemen. De i955 en i975 zijn wat sneller, maar voor de rest hoeft de i945 helemaal niet onder te doen: deze chipset ondersteunt de nieuwe, snelle 1.066-MHz bus en DDR2-667. Intel scoort met een 300-MB/s SATAcontroller die NCQ ondersteunt en zowel RAID-0, -1,-5 als Matrix-RAID aanbiedt. De enige verschillen met de duurdere i955 en i975 zijn de ondersteuning voor 8 GB geheugen en de - onbetaalbare - Pentium 4 EE (die laatste werkt niet op de i945). De i945P laat echter wel middelmatige gameprestaties noteren.

Resultaten Intelchipsets SCIENCEMARK GEHEUGENBANDBREEDTE

LATENTIETIJDEN 4 BYTE STRIDE

16 BYTE STRIDE

64 BYTE STRIDE

256 BYTE STRIDE

INTEL I945G

4.374.44 MB/s

6 cycli

14 cycli

45 cycli

288 cycli

INTEL I945P

4.409,32 MB/s

6 cycli

14 cycli

44 cycli

283 cycli

INTEL I955X

4.648,05 MB/s

6 cycli

14 cycli

40 cycli

256 cycli

INTEL I97SX

4.682,2 MB/s

6 cycli

14 cycli

40 cycli

253 cycli

NVIDIA NFORCE 4 INTEL

4.703,85 MB/s

6 cycli

14 cycli

39 cycli

219 cycli

ng

ng

ng

ng

ng

SIS 649*

BETER

BETER

BETER

BETER

BETER

nvt: niet van toepassing ng: niet getest * getest met Pentium 4 640

Resultaten Intelchipsets HDTACH RAID CONTROLLER GEMIDD.

CPU-

GEMIDD.

TOEGANGSTIJD

BELASTING

LEESSNELHEID

SCHRIJFSNELHEID

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

BURST-SNELHEID

INTEL I945G

nvt

GEMIDD.

INTEL I945P

Intel ICH7R

220,4 MB/s

7,9 ms

2%

107,1 MB/s

96 MB/s

INTEL I955X

Intel ICH7R

216.3 MB/s

7,9 ms

6%

104.4 MB/s

95,9 MB/s

INTEL I975X

Intel ICH7R

214.4 MB/s

7,8 m s

5%

107.3 MB/s

96,3 MB/s

NVIDIA NFORCE 4

nForce 4

216,7 MB/s

7,8 ms

3%

100,1 MB/s

115,3 MB/s

SIS 182

212,2 MB/s

8 ms

7%

114,1 MB/s BETER

BETER

INTEL SIS 649*

BETER

BETER

BETER %

32

PC MAGAZINE - maart 2006

BETER

111,7 MB/s

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

De i945P is stabiel - zoals het Intel betaamt - en rijk uitgerust, maar zet geen topprestaties neer. www.intel.com

INTEL I955X EN INTEL I975X Naar typische Intel-traditie is de i955x een iets duurdere, maar stabiele en innovatieve chipset. Ook hier vinden we de uitstekende Intel SATA-controller die is uitgerust met RAID-5, NCQ en de mogelijkheid om maximaal 300 MB/s uit het RAID-systeem te halen. Als eerste biedt de i955x de mogelijkheid om 6 PCIe-oplossingen aan te sluiten en maar liefst 8 GB DDR2-geheugen aan te sturen.Voor dat laatste gebruikt u natuurlijk het beste een 64-bit versie van uw favoriete besturingssysteem. De prestaties van de i955x liggen een stuk hoger dan die van de i945P;ze komen zelfs in de buurt van de snelste Intel-chipset, de i975x. De bestaansreden achter de i975x is vooral een chipset voor de duurste Intel-processor voor de desktop: de Pentium D 955 EE. Die heeft twee kernen

die elk twee taken (threads) aankunnen dankzij HyperThreading. Slechts één chipset kan echt goed overweg met die vier simultane cpu-threads, en dat is de i975x. Voor de rest is de i975x nagenoeg identiek aan de i955x. De i975x levert iets betere prestaties voor een hogere prijs. Het grootste verschil tussen de i945P, i955x en i975x zit 'm in de geheugencontroller. De i975x benadert het geheugen het snelst, de i955x volgt op de hielen en de i945 is conservatief. De rest van de componenten is identiek. De i955x is goedkoper dan de i975x, even goed uitgerust en bijna even snel. De i955x is dan ook de te kloppen Intel-chipset. De i975x biedt niet echt een meerwaarde ten opzichte van de i955x. www.intel.com (i955x) (i975x)

NVIDIA NFORCE 4 INTEL nVidia is de enige echte uitdager voor Intel en probeert de show te stelen met een

paar extraatjes. Zo beschikt de nForce 4 Intel over zowat alle features van de Intelconcurrentie, maar ondersteunt hij tien in plaats van acht usb-poorten, en kunt u vier PATA-toestellen gebruiken in plaats van twee. Vooral dat laatste is handig: een dvd-schrijver maakt meestal nog gebruik van de PATA-aansluiting en als u nog PATA-schijven liggen hebt, is het niet handig om die op dezelfde aansluiting als de dvd-schrijver te plaatsen. Het zwakke punt van de nForce 4 blijft de middelmatige AC'97-geluidschip. De nForce 4 levert wel uitstekende prestaties af, werkt stabiel en is bovendien de enige optie voor wie twee videokaarten in SLI wil combineren met een Pentium 4. De Gigabit-prestaties halen de eerste plaats, maar in de gametest moet de nForce 4 de Intel-chipset laten voorgaan. Het gaat hier om minieme verschillen; uw persoonlijke smaak zal de doorslag moeten geven. De nForce 4 voor Intel zet mooie prestaties neer. Met een betere geluidschip zou dit een Intel-killer kunnen zijn.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

33

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

www.nvidia.com

SIS 649 De SiS 649 was de enige SiS-chipset voor de Pentium 4 die we konden bemachtigen. De SiS-chip is een budgetchip met slechts één geheugenkanaal, wat de prestaties behoorlijk beperkt. Met andere woorden: deze goedkope chip is alleen geschikt als u een goedkope

Celeron-pc wilt samenstellen. De SiS 965-southbridge is niet meer van deze tijd. Met slechts één usb-controller die op USB 2-0 snelheid kan werken en een SATA-controller die slechts twee poorten ondersteunt, kunt u niet al te veel apparaten op uw pc aansluiten. Onze tests wijzen uit dat de nieuwste Intel-processors met dubbele kern niet ondersteund worden, hoewel SiS het tegendeel beweert. Nieuwe SiS-chipsets

- de SiS 649FX en 656FX - met ondersteuning voor de nieuwe Intel-processors zijn aangekondigd, maar nog niet terug te vinden op een moederbord dat beschikbaar is in de Benelux. De SiS 649 is alleen geschikt als u een goedkope Celeron-computer wilt samenstellen. www.sis.com

HOE WE TESTEN Traditiegetrouw proberen we tests af te leveren waar u echt wat aan heeft. Hoewel een snelheidswinst van enkele procenten interessant is voor de prestatiefreaks, zullen andere lezers hier niet warm of koud van worden. De prestaties van de usb-, NIC- en SATAcontroller worden steeds belangrijker. Als we kijken naar onze eigen pc, ontwaren we een ADSL-modem, een geheugenstick, een harde schijf en een fotocamera op de usb-poorten. De usb-bus vormt al snel een flessenhals voor snellere apparaten: een snelle harde schijf haalt 60 MB/s, de beste usb-bus haalt 35 MB/s. Gelet op het feit dat we steeds meer usb-apparaten aansluiten, kan dat al snel een probleem vormen voor de middelmatige chipset met lange wachttijden tot gevolg. De SATA-controller wint eveneens aan belang. De processor en DDR2-geheugen halen hun gegevens in enkele nanoseconden op, de harde schijf blijft ver achter en is ongeveer duizend keer trager. Het gevolg is dat de meeste gebruikers vooral op de harde schijf moeten wachten. De schijfprestaties verdienen dus zeker onze aandacht. De NIC-prestaties zijn vooral van belang in de professionele wereld, maar natuurlijk ook in de kleine thuisnetwerkjes waar men snel een filmpje doorstuurt van de ene naar de andere pc.

USB EN OPSLAG Om de usb-prestaties te meten, maken we gebruik van een snelle Maxtor OneTouch 160 MB die we op de usb-poort aansluiten. Onze meting met de HDTach-transfertest geeft u dus een idee hoeveel data per seconde de usb-chip aankan. De PassMark

34

PC MAGAZINE - maart 2006

HDTach stelt ons in staat de usb- en SATA-snelheid te meten.

Advanced Network-benchmark meet de snelheid van de NIC en de cpu-belasting die daar mee gepaard gaat. Een gewone schijf zal niet snel de SATAcontroller op de knieën krijgen. We testen echter de maximale sequentiële transfersnelheid van de SATA RAID-chip met Winbench Harddisk Inspection-test. De twee snelle 10.000-tpm WD 74 GB Raptor-schijven in RAID-0 zorgen ervoor dat de SATAchip zijn echte ruwe kracht laat zien. Met HDTach ten slotte, controleren we of we de vorige resultaten kunnen bevestigen met een andere benchmark.

APPLICATIEPRESTATIES Componententests zijn belangrijk, maar het plaatje is natuurlijk niet compleet zonder aan te geven welke chipset in games en applicaties de snelste is. ScienceMark Membench is gespecialiseerde software die de maximaal beschikbaar bandbreedte en de minimale vertraging als de cpu de gegevens uit het centrale RAMgeheugen moet halen, meet. De chipset die hier de beste prestaties haalt, is meestal ook

degene die het beste scoort in game- en applicatietests. U kunt de test ook zelf uitvoeren. Download ScienceMark op www.sciencemark. org, kies Membench in het menu en druk op Analyze. U krijgt dan de bandbreedte en de latency-tijd van het geheugen in grafiekvorm te zien. Ten slotte testen we met Quake 4 en BAPCO's SYSmark 2004. SYSmark bestaat uit twee belangrijke tests. De eerste is Internet Content Creation, die de volgende applicaties gebruikt: Adobe After Effects 5.5, Adobe Photoshop 7.01, Adobe Premiere 6.5 Digital Movie, Discreet 3ds max 5.1, Macromedia Dreamweaver & Flash, Microsoft Windows Media Encoder 9, McAfee VirusScan 7.0 en WinZip 8.1. De Office Productivity-benchmark gaat aan de slag met Adobe Acrobat 5.0.5, Microsoft Access 2002, Microsoft Excel 2002, Microsoft Outlook 2002, Microsoft PowerPoint 2002, Microsoft Word 2002, Microsoft Internet Explorer 6.0 SPI, ScanSoft Dragon NaturallySpeaking 6, McAfee VirusScan 7.0 en WinZip 8.1.

DOSSIER PROCESSORS EN CHIPSETS

3

KEUZE VAN DE REDACTIE

WELKE COMBINATIE VOOR WELKE GEBRUIKER? Natuurlijk willen we allemaal de allersnelste processor, welke dat ook moge zijn. In de praktijk blijkt echter dat vooral het budget de processorkeuze beïnvloedt. Stel daarom eerst een budget vast en ga na of dat in verhouding is met de rest van de pc. Zo heeft het weinig zin om een topprocessor van vele honderden euro's te combineren met budgetonderdelen. Als 20 tot 25 procent van het totale budget naar de processor gaat, is dat doorgaans een vrij goede verhouding. U wilt upgraden? Controleer dan welk socket en chipset het moederbord aan boord heeft, en ga na welke processors compatibel zijn. Doorgaans vindt u op de website van de moederbordfabrikant lijsten met compatibele processors per moederbord. Mogelijk is een Bios-update van het moederbord nodig om de nieuwste generatie processors te herkennen en laten werken. Het doorlopen van honderden benchmarks op tientallen testopstellingen levert vanzelfsprekend heel wat informatie op. U vindt de belangrijkste cijfers in de vergelijkende tabel.

combinatie met de eigen i945-chipset die vooral opvalt door de flitsend snelle SATA RAID-controller. Het is een stabiel draaiend duo, dat echter minder overtuigt als er moderne games op het menu staan.

THUISBIOSCOOP In deze categorie is een laag stroomverbruik van belang en dan komen we onvermijdelijk bij A M D terecht. De Pentium M of Core Duo valt ook te overwegen, ware het niet dat de totale prijs dan schrikbarend hoog wordt. We kiezen uiteindelijk voor een Athlon 64 met een lagere processornummering, bijvoorbeeld de 3200+. Nog belangrijker dan de processor is hier het moederbord dat standaard over heel wat audio- en videofeatures moet beschikken. De keuze valt op de GeForce 6150chipset van nVidia.

HUIS-, TUIN- EN KEUKENGEBRUIK

de betere algemene prestaties van de Celeron D, als wel door de mogelijkheid om te upgraden naar zowel de Pentium 4 als de Pentium D. De i945G-chipset vormt daarvoor het ideale platform, maar u mag dan wel niet te veel verwachten van de geïntegreerde grafische kaart.

ALLESKUNNER U doet van alles met uw pc en eist onder alle omstandigheden uitstekende prestaties? Twijfel niet en kies voor de dualcore Athlon 64 X2 van A M D , en in het bijzonder de 3800+. Op dit moment is dat misschien niet de allersnelste processor, maar daartegenover staat wel een prima afhandeling van multi-tasking en de prestaties zullen in de toekomst alleen maar toenemen wanneer er meer aangepaste software op de markt verschijnt. De beste chipset voor de Athlon 64 X2 is de

nForce 4 Ultra van nVidia.

Ietwat verrassend misschien wint de Intel Celeron D het hier van de AMD Sempron. Dat komt niet zozeer door

GAMING Hier zijn er weinig verrassingen: de single-core Athlon 64 van A M D blijft de beste keuze met uitstekende prestaties voor een betaalbare prijs. Een moeilijkere vraag is welke chipset u kiest; de nVidia nForce 4 SLI is de gedoodverfde favoriet, maar eigenlijk bent u als gamer minstens even goed af met de ATI Xpress CrossFire. De chipsetkeuze hangt waarschijnlijk vooral af van de grafische kaart(en) die u al bezit of nog zult aanschaffen. Merken met elkaar mengen heeft hier geen zin; gpu's van ATI combineert u het beste met ATl-chipsets, en hetzelfde geldt voor nVidia.

MULTIMEDIAWERKSTATION Hier komt Intel verrassend uit de hoek met de goedkoopste dual-core processor van het moment, de Pentium D, in

maart 2006 - PC MAGAZINE

35

HARDWARE

DELL 3007WFP VERSUS APPLE 30" CINEMA HD DISPLAY

30-INCH LCD-OPPERVLAK Bij fotobewerking, videomontage en opmaak kan een scherm niet groot genoeg zijn, hoewel het nieuwste tft-display van Dell met een beelddoorsnede van 30-inch behoorlijk in de buurt komt. Wij vergelijken Dells nieuwste paradepaardje met Apple's 30-inch exemplaar. De Dell 3007WFP stelt behoorlijke eisen aan uw pc. Zo dient uw videokaart uitgerust te zijn met een Dual link DVI-Duitgang en overweg kunnen met een resolutie van 2560 bij 1600.Wij gebruikten een MSI NX7800-bord met een GeForce 7800GT-chipset aan boord. Het scherm doorliep onze intensieve Displaymatebenchmark zonder problemen. Kleine minpuntje is het subtiele kleurverloop als we het scherm met één kleur vullen, veroorzaakt door een niet overal even consistente backlight. Verder constateren we bij 6-punts letters een lichte vertekening bij de randjes. Helaas is het niet mogelijk direct een on-screen-display op te roepen; het scherm is alleen in te stellen via de meegeleverde software. Het Dell-scherm bevat een ingebouwde 4poorts usb-hub en een ingebouwde 9-in-1 kaartlezer, keurig in het frame weggewerkt. De voet van de monitor is uitstekend, en maakt het mogelijk om het scherm zowel horizontaal als verticaal te verstellen.

bracht Apple een 30-inch lcd-scherm op de markt, de Apple 30" Cinema HD Display. De 24-inch schermen van zowel Dell als Apple zijn voorzien te zijn van exact hetzelfde LG.Philips lcd-paneel, en ook in de 30-inch uitvoering kennen de schermen veel overeenkomsten; beide werken op dezelfde resolutie en vereisen een grafische kaart met een Dual link DVID-uitgang. Het Dell-paneel is echter in staat een helderheid te tonen van 400 cd/m2, het Apple-scherm moet het doen met 270 cd/m2. Verder beschikt de Dell over een hogere contrastratio (700:1 tegenover de 400:1 van Apple) en een snellere response-tijd (14 ms tegenover 16 ms). We vermoeden dan ook dat de Dell 3007WFP is uitgerust met een nieuwer paneel dan zijn Apple-evenknie. Gecombineerd met een scherpere prijs, meer usb-poorten en een in hoogte verstelbare

voet, vormt het Dell-scherm een open uitnodiging aan Apple om de strijd aan te gaan. [M.G / jo.B] Een scherm van deze omvang vergt een behoorlijke investering, zowel in het scherm zelf als in de videokaart die het aan moet sturen.Voordat u hiertoe over gaat, is het verstandig om na te gaan of uw applicaties wel vragen om een dergelijk schermformaat. Heeft u de ruimte nodig voor bijvoorbeeld beeldbewerking, videomontage of opmaak, dan vormt de Dell 3007WFP mede dankzij zijn scherpe prijs een uitstekende keuze. Prijs: 2140 euro www.dell.nl Prijs: 2689 euro www.apple.com Met dank aan MSI Nederland

Specificaties DELL 3007WFP

APPLE CINEMA HD DISPLAY

RESOLUTIE

2.560 x 1.600

2.560 x 1.600

HELDERHEID

400 cd/m2

270 cd/m2

CONTRASTRATIO

700:1

400:1

HORIZONTALE INKIJKHOEK

178

170

VERTIKALE INKIJKHOEK

178

170

RESPONSETIJD

14ms

16ms

Als een van de eerste fabrikanten

De UltraSharp 3007 WFP kan zowel horizontaal als verticaal versteld worden.

De 30" Cinema HD Display is uitgerust met DVI, Firewire 400 en USB 2.0.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

37

HARDWARE

ROMEDIA EXTERNE HARDDISKS CO-MARKII

GERUISLOZE HARDE SCHIJVEN Geïnspireerd door de vormgeving van de Powermac brengt Romedia een serie externe harde schijven uit. U heeft de keuze uit een handzame 2,5-inch variant, bedoeld voor onderweg, en de grotere 3,5-inch versie voor thuis.

MB cache aan boord en draait op 5.400 toeren. De capaciteit varieert van 40 tot 120 GB (desgewenst kunt u de omvang in stappen van 20 GB doen toenemen). De tweede variant draait op 7.200 toeren en is leverbaar met 60, 80 of 120 GB aan boord.

De 2,5-inch schijven zijn verkrijgbaar in twee varianten. De eerste versie heeft 8

De schijven doen geruisloos hun werk en zijn dusdanig klein en licht dat ze de naam 'portable' eer aan doen.

De 2,5-inch schijven van Romedia zijn dusdanig klein en licht dat ze de naam 'portable' eer aan doen.

De 3,5-inch schijven draaien op 7.200 toeren. De 'langzame' variant (met 8 MB cache) is leverbaar met 160, 250, 400 en 500 GB aan schijfruimte. De 'snelle' variant (16 MB cache) begint bij 250 GB en loopt op tot 500 GB. Deze schijven zijn te groot om makkelijk onderweg mee te nemen, maar als u op zoek bent naar schijfruimte misstaan ze niet op uw bureau. Het meegeleverde standaard om de 3,5-inch schijven rechtop te zetten maakt de stijlvolle vormgeving compleet.

geluidsproductie van de Romedia-schijven, maar het blauwe ledje dat de diskactiviteit aangeeft had wel wat minder fel mogen schijnen. De Romedia-schijven worden overigens van stroom voorzien via USB 2.0, de 3,5-inch variant beschikt daarnaast over een Firewire-aansluiting. [M.G.] Wie snel zijn harde schijfruimte wil uitbreiden, of op zoek is naar een mobiele harde schijf, is bij deze Romediaschijven aan het juiste adres. Prijzen: 2,5-inch 5.400 rpm: 106 euro voor 40 GB tot 356 euro voor 120 GB 2,5-inch 7.200 rpm: 201 euro voor 60 GB tot 296 euro voor 100 GB 3,5-inch 8 MB cache: 130 euro voor 160 GB tot 427 euro voor 500 GB 3,5-inch 16 MB cache: 165 euro voor 250 GB tot 475 euro voor 500 GB www.romedia.nl

We zijn te spreken over de geringe

LG EXTERNAL SUPER MULTI DVD/CD REWRITER GSA-5I69D

EÉN KNOP, ALLE MEDIA We leven in een wereld van digitale media en zijn voortdurend op zoek naar nieuwe manieren om beeld, geluid en video op een snelle en intuïtieve manier op onze computer te krijgen. LG Electronics waagt een poging met een nieuwe, externe dvdschrijver. De LG External Super Multi DVD/CD Rewriter GSA-5169D is een fraai vormgegeven 16x/8x dvd-schrijver, aan te sluiten op de USB 2.0-poort van uw pc. We kunnen er natuurlijk cd's en alles soorten dvd's mee branden, maar de opmerkelijkste eigenschap is dat we de LG rechtstreeks op onze televisie, recorder of camera kunnen aansluiten. Aan de achterzijde van de GSA-5169D vinden we namelijk twee stereojacks, een S-Video- en een Composiet-poort. Aan de voorzijde treffen we een duidelijke rode knop aan, die de One Touch dvd-software opstart - een bijzonder gebruiksvriendelijke opnameomgeving

38

PC MAGAZINE - maart 2006

voor video of het maken van dvd's. U geeft aan in welk formaat u wilt branden, splitst video's op en stelt in op welke manier en wanneer u wenst op te nemen. We sluiten de LG GSA-5169D aan op een notebook (de meest evidente partner voor deze externe drive) en proberen een tv-programma op te nemen. Met slechts een paar klikken hebben we ingesteld dat we een dvd willen maken met een mpeg2opname van het desbetreffende programma. De opnamekwaliteit is middelmatig, maar dat is te verwachten van televisieopnames. We vinden het station verder ietwat lawaaierig. Het prijskaartje van de GSA-5169D is overigens scherp genoeg om te kunnen concurreren met externe branders die het zonder de AV-functies moeten stellen. [T.B.] LG levert met de GSA-5I69D een externe dvd-schrijver waarmee u ook

De knop aan de voorzijde start de meegeleverde software waarmee u video kunt opnemen.

muziek en video kunt opnemen. De brander is bijzonder gebruiksvriendelijk en gunstig geprijsd. Prijs: 149 euro www.lge.nl

HARDWARE

NOKIA 770

NOKIA MAAKT OPEN SOURCE-TABLET We hebben gemengde gevoelens bij de Nokia 770. Het zou de start van een nieuwe trend kunnen zijn, maar ook een al bij voorbaat geflopt idee. De Nokia 770 is bedoeld als extra internetportaal voor de thuisgebruiker en maakt uw veel duurdere notebook overbodig. De kleine tablet meet 14 bij 8 cm, is 1,7 cm dik, en maakt gebruik van een 802.11b/g-adapter of een telefoon met Bluetooth om verbinding te maken met internet. Nokia koos voor de Operabrowser, het Linux-besturingssysteem, een eenvoudige e-mailclient die imap en pop3 ondersteunt, een mp3- en videospeler, en een pdf-viewer. Door zijn afmetingen is het apparaat niet bijzonder geschikt als zakcomputer; wij vinden het vooral een gemak in huis, om in onze luie stoel snel even mail te controleren of wat informatie op het web te zoeken zonder een echte pc op te hoeven starten. De Nokia 770 ziet er fraai uit, is makkelijk te bedienen en voorzien van een meer dan uitstekend 4,1-inch scherm van 800 x 480 pixels. De draadloze adapter werkt uitstekend; we kunnen zonder enig probleem gebruikmaken van WEP- of WPA-encryptie. Voor Bluetooth moeten we echter diep in de handleiding duiken.

Nokia heeft een innovatief product op de markt gebracht, dat helaas nog de nodige kinderziektes kent.

MAGER UITGERUST We maken ons meer zorgen over de hardware onder de motorkap; de Noka 770 heeft een OMAP 1710-processor van Texas Instruments op 250 MHz en maximaal 64 MB RAM aan boord. Wanneer we twee browservensters en de mailapplicatie opstarten, bevriest de machine. De Operabrowser ondersteunt JavaScript, cookies en Flash, maar geavanceerdere functies werken niet. Bovendien worden de pagina's volledig weergegeven op het 4,1-inch scherm, wat de letters wel erg klein maakt. Het batterijleven is wel goed; we kunnen meer dan 5,5 uur intensief met het toestel werken zonder een stopcontact te hoeven opzoeken en Nokia belooft zeven dagen stand-by tijd. De Nokia 770 is verder voorzien van een internetradio. Dat klinkt leuk, maar in de praktijk heeft u daar weinig aan. Het

40

PC MAGAZINE - maart 2006

aantal beschikbare zenders is gering en de ingebouwde luidspreker stelt teleur. Ook de videospeler verdient wat voorbehoud; we kunnen probleemloos naar Real-streams kijken op de BBC-website, maar films die we op de Nokia zetten weigeren dienst - het apparaat is duidelijk erg kieskeurig wat betreft de ondersteunde codecs. De Nokia 770 kampt helaas met een grote hoeveelheid bugs;de Wifi-verbinding blijkt onstabiel en we slagen er niet in om een Bluetooth-verbinding maken met een aantal Motorola-telefoons (Nokia meldde ons inmiddels een update te hebben uitgebracht voor dit probleem). Vinden we de Nokia 770 daarom een slecht product? Eigenlijk niet. Het concept is erg aantrekkelijk en we kennen geen enkel ander mobiel apparaat waarmee u

zo makkelijk kunt surfen. We verwachten dat vooral 'early-adopters' en gadgetfreaks de Nokia 770 zullen aanschaffen. De gewone gebruiker, die in de eerste plaats een probleemloos toestel zoekt, kan beter even wachten tot Nokia deze tablet iets gebruiksvriendelijker maakt, en de openbron-gemeenschap betere software klaar heeft. [S.S.] Nokia verdient een staande ovatie voor dit innovatieve product, dat absoluut een plaatsje in uw woonkamer verdient. De huidige versie bevat echter nog te veel kinderziekten om een breed publiek aan te spreken; we raden u aan om nog even geduld uit te oefenen. Prijs: 499 euro www.nokia.nl

HARDWARE

MSI RXI900XTX-VT2D5I2E

ATI TERUG AAN DE TOP De afgelopen maanden waren moeilijke tijden voor ATI. nVidia lanceerde zonder veel moeite de nieuwe GeForce 7-reeks, die de ATI-chips overklaste. Pas in oktober had ATI een antwoord klaar in de vorm van de Radeon XI800XT. Echt overtuigend was het allemaal niet, want nVidia reageerde met een GeForce 7800 GTX 512 MB. ATI had echter nog een geheim wapen achter de hand: de Radeon X1900XT. MSI bezorgde ons de eerste grafische kaart op basis van de nieuwe chipset. De RXI900XTX wordt geleverd met enkele games, een set connectoren waarmee u Composiet, S-Video en van de kaart 'afplukt', en een extra molex-tussenstuk. Het zal u niet verbazen dat deze kaart behoorlijk wat stroom nodig heeft. De kaart heeft een dubbele slotbreedte en lijkt wat betreft design niet sterk van het referentiemodel af te wijken. ATI's nieuwste XI800-GPU was inderdaad niet opgewassen tegen de beste GeForce 7800. Toch gaat het om een interessante chip die heel wat innovatieve technologieën bevat. Zo is de toegang naar het geheugen geoptimaliseerd door

een speciale 256-bit ringbus met crossbar-switch te gebruiken. Tezamen met slimme cachingtechnieken en grotere buffers op de chip was de X1800XT heel wat efficiënter dan zijn voorgangers, ondanks het feit dat de Radeon XI800XT meer kleurinformatie per pixel verwerkt. ATI had namelijk net zoals nVidia de overstap gemaakt naar Pixel-Shader 3.0 en ondersteunde dus een 32-bit in plaats van 24-bit kleurprecisie. High Dynamic Range-belichtingseffecten waren eveneens mogelijk, dankzij ultraprecieze filtering, hogere kleurprecisie en lange pixel-shaderprogramma's. Maar met 16 pijplijnen was de ATIchip niet opgewassen tegen de krachtpatsers van nVidia die 24 pijplijnen tellen. Zo eenvoudig is dat. Of toch niet? Amper een paar maanden na de late lancering van Radeon XI800XT heeft ATI eindelijk een nieuw antwoord klaar.

ANTWOORD ATI's gok om gebruik te maken van de relatief nieuwe 90-nm procestechnologie van fabrikant TSMC begint vruchten af te werpen. De snelste ATI-chips klokken af op 625-650 MHz. Naarmate games steeds

beter gebruikmaken van pixel-shaders of kleine programmaatjes die de kleur van elke pixel berekenen, neemt de lengte van die pixel-shaders toe. Met andere woorden: voor elke kleurberekening moeten meer operaties plaatsvinden. ATI's nieuwste chip kan nog steeds maximaal 16 pixels per klok inkleuren, maar voert veel meer operaties per pixel tegelijkertijd uit. Het aantal pixel-shadingeenheden werd namelijk opgedreven van 16 (X1800-reeks) naar 48. Wat betekent dat de XI900XT vier maal zoveel berekeningen kan uitvoeren. Tijdens het spelen van oudere games die gebruikmaken van eenvoudige pixelshader-programma's is de XI900XT nauwelijks sneller dan zijn voorganger. Wanneer we echter complexe shadingprogramma's per pixel inzetten, speelt de XI900XT de eerste viool. Complexe berekeningen op een pixel dwingen de GeForce 7800 en XI800XT tot het uitvoeren van vele klokpulsen per pixel, terwijl de XI900XT deze 'shaders' veel sneller verwerkt. De verbeteringen die dus plaatsvonden aan de geheugencontroller en de cachestructuur in architectuur van de XI800XT, komen meer tot hun recht met de XI900XT, die verder bouwt op de erfenis van de eerstgenoemde.

PRESTATIES Het gevolg is natuurlijk ook dat de snelheidssprong die de XI900XT in huis heeft, sterk afhankelijk is van het spel dat u speelt. Hoe complexer de pixel-shaderberekening en verfijnder de Anti-Aliasingtechnieken (AA), hoe meer de XI900XT zich weet te onderscheiden van de grijze massa. Quake 4 laat maar heel beperkte winsten zien, 10 tot 15 procent sneller dan de vorige ATI-chip. Dat betekent dat zelfs de 'gewone' GeForce 7800 GTX de XI900XT kan bijbenen. Als we AA inschakelen, begint de XI900XT een beetje afstand te nemen. De Radeon RX1900XT beeft indrukwekkende specificaties, en dat geldt ook voor het prijskaartje.

42

PC MAGAZINE - maart 2006

Het effect van de 48 pixel-shadingeenheden is echter indrukwekkend wanneer we de modernste games inschakelen. F.E.A.R. is maar liefst 50 procent sneller. Battlefield 2 laat een mooie 33

HARDWARE

procent optekenen. Dankzij de verbeterde stuurprogramma's komt ook een andere functionaliteit van de XI800XT en XI900XT tot leven: de mogelijkheid tot hardware-acceleratie van mpeg4, wmv en H.264. Het prijskaartje doet ons toch even schrikken: vanaf 699 euro. En de kracht van deze videokaart komt alleen tot leven met de modernste games en gigantische 21-inch schermen die resoluties van 1.600 x 1.200 pixels en hoger aankunnen. Niet weggelegd voor de gewone consument dus... [J.D.G]

ATI heeft met de Radem XI900XT opnieuw de snelste grafische chip in huis.

Resultaten Voor moderne games is de Radeon XI900XT gewoonweg de beste - en duurste - videochip op dit moment. Prijs: vanaf 699 euro www.msi-netherlands.com

ATI RADEON XI800XT

71 fps

60 fps

54 fps

24 fps

96 fps

ATI RADEON XI900XT

85fps

72 fps

71 fps

48 fps

98 fps

65 fps

NVIDIA GEFORCE 7800 GTX

66 fps

46 fps

48 fps

40 fps

90 fps

55 fps

61 fps

TRANSCEND TS2GDOM40V 2GB IDE 40-PIN FLASH MODULE

STILLE EN ZUINIGE FLASH-SCHIJF De 2 GB Flash IDE-schijf van Transeend is een uitkomst voor wie op zoek is naar een manier om zijn pc zo stil en zuinig mogelijk te maken. De 2 GB IDE-schijf is ongeveer net zo groot als een gemiddelde geheugenmodule en dient direct in de IDE-aansluiting gestoken te worden. Dit houdt jammer genoeg tevens in dat u op een standaard moederbord de mogelijkheid verliest om twee apparaten aan te sluiten. Voor het Bios is de Trascend-geheugenmodule niet te onderscheiden van een harde schijf, waardoor het geheugen compatibel is met elk besturingssysteem. Leuke bijkomstigheid is dat u de schijf kunt voor zien van Windows. U kunt de schijf op 'write protect' zetten om te voorkomen dat gegevens per ongeluk overschreven worden. Flash-geheugen biedt een hogere responstijd in vergelijking met een harde schijf, wat betekent dat u langer moet wachten voordat opgevraagde gegevens geleverd worden. Bij normaal gebruik (werken in Word, het afspelen van een film) levert dit geen problemen op. Gaat u echter in de weer met swapbestanden of gebruikt u processorintensieve applicaties, dan laat de doorvoer het al snel afweten.

Wie op zoek is naar een manier om zijn buiskamercomputer van een stille schijf te voorzien, is bij de flasb-schjjven van Transcend aan het juiste adres.

Met het oog op de toekomst zijn deze drives erg interessant. Harde schijven zijn eigenlijk te fragiel voor mobiel gebruik en daarom een kwetsbaar onderdeel in ieder notebook. Een kleinere, minder schadegevoelige vervanger die nauwelijks warmte produceert en zuinig is, zal dan ook zeker notebookfabrikanten niet ontgaan. [M.G.]

Wie op zoek is naar een manier om zijn computer van een stille schijf te voorzien, moet zeker de Transcend IDEschijven eens bekijken. Bent u op zoek naar een grote, snelle harde schijf, dan is dit product minder interessant. Prijs: 145 euro www.transcend.nl

DOSSIER MEDIABEHEER

46

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER MEDIABEHEER

MEDIABEHEER

ORDE IN DE MULTIMEDIA-CHAOS De hoeveelheid multimedia op een gemiddelde computer is verbijsterend, om nog maar te zwijgen over draagbare muziek- en videospelers. Om deze overdaad aan beeld en geluid efficiënt te beheren, heeft u goede software en een paar slimme trucs nodig. In dit dossier vindt u alles wat u nodig heeft om uw muziek, foto's en video's beter te beheren. Erik Derycke, Joost Blokzijl en Bart Stoffels

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

47

DOSSIER MEDIABEHEER

MUZIEKBEHEER Als u een grote verzameling digitale muziek op uw harde schijf heeft staan, is het belangrijk om een goed programma te gebruiken om uw collectie te beheren, af te spelen en eventueel op een draagbare muziekspeler te zetten.

Onderaan het hoofdvenster van iTunes verschijnt de Mini Store, die aanbevelingen toont op basis van de afgespeelde muziek.

De vijf programma's die we in dit hoofdstuk bespreken, kwijten zich redelijk tot goed van deze taken. Twee applicaties iTunes en Windows Media Player - hebben bovendien de ambitie om ook andere digitale media onder hun vleugels te nemen. Met deze programma's kunt u uw muziekcollectie sorteren op onder andere titel, artiest, album en genre. Deze informatie bevindt zich in de zogeheten IDtags, die metadata over een muziekbestand bevatten. Terwijl het bestand zelf een betekenisloze naam mag hebben (abcd0I23. mp3 bijvoorbeeld), zorgen de ID-tags ervoor dat het door uw mediabeheerder herkend en correct gecatalogiseerd wordt. Het is dus erg belangrijk dat deze ID-tags correct en volledig zijn ingevuld. Uiteraard wilt u uw cd-collectie graag aan uw digitale bibliotheek toevoegen. Dat kan door cd's te 'rippen' - converteren naar op pc afspeelbare bestanden. U heeft daarbij de keuze uit verschillende formaten. Mp3 is het bekendste formaat, maar u kunt ook voor Microsofts wma, OggVorbis of voor AAC kiezen. Wil u de muziek op een draagbare speler zetten, controleer dan of uw speler wel raad weet met het door u gewenste audioformaat;zo kan de iPod niet overweg met wma-songs en spelen de modellen van Creative geen AAC-bestanden af. U kunt verder kiezen in welke bitratio (uitgedrukt in kilobits per seconde of kbps) de bestanden geript moeten worden. Hoe hoger de bitratio, hoe beter de geluidskwaliteit, maar hoe meer schijfruimte de bestanden innemen. Over het algemeen geldt 128 kpbs als de ondergrens voor een aanvaardbare kwaliteit. Het is aan te raden zelf te experimenteren om na te gaan wat u de ideale kwaliteit vindt. Echte audiofielen kunnen kiezen voor een 'lossless' formaat; de bestanden zijn gigantisch groot, maar de geluidskwaliteit is dezelfde als de originele

48

PC MAGAZINE - maart 2006

cd. Als u uw muziek echter alleen afspeelt via pc-luidsprekertjes, dan is een lossless formaat niet nodig. Een derde taak voor mediabeheerders is om muziek op een draagbare muziekspeler te zetten. Bent u in het bezit van een iPod, dan bent u beste af met de iTunes-software van Apple; er bestaan voor sommige andere mediabeheerders plugins die de iPod ondersteunen, maar deze werken niet zo vlot als iTunes. Heeft u een mediaspeler van een ander merk, dan kunt u kiezen welke software u gebruikt - behalve dan iTunes.

APPLE ITUNES 6 De grootste troef van iTunes is de perfecte integratie met de iPod, de succesvolste draagbare muziekspeler van dit moment. Maar ook wie geen iPod heeft, zal iTunes kunnen waarderen. Het hoofdvenster van iTunes geeft de inhoud van uw muziekcollectie weer, die u onder meer op titel, artiest, album en genre kunt sorteren. Het zoeken verloopt gemakkelijk en razendsnel via het Zoeken-veld aan de rechterbovenkant; terwijl u een zoekterm intikt, verdwijnen de niet-relevante tracks uit beeld. De linkerkolom toont icoontjes voor de

bibliotheek, podcasts, video's (voor de nieuwe iPod met videofunctie) en een link naar de iTunes Music Store.Verder vindt u hier afspeellijsten, die u ofwel handmatig samenstelt ofwel automatisch laat vullen op basis van criteria als artiest, genre, jaar, tempo en dergelijke. Om muziek te rippen, biedt iTunes de keuze tussen wav en AIFF, Apple Lossless (ongeveer 50 procent compressie, zonder hoorbaar kwaliteitsverschil), en AAC of mp3 tot 320 kbps. iTunes speelt geen wma-bestanden af, maar kan deze wel omzetten naar AAC-formaat indien ze niet beveiligd zijn met DRM (digitaal rechtenbeheer). Muziek die u bijvoorbeeld heeft gekocht in de MSN Music, kunt u dus niet in iTunes afspelen. Bij het importeren van cd's zoekt iTunes de ID-tags in de CDDB op; er is geen functie om automatisch albumcovers te zoeken. Als u een iPod bezit, is iTunes de voor de hand liggende oplossing om muziek op uw draagbare speler te zetten. Het automatisch synchroniseren verloopt bijzonder eenvoudig, en u kunt uw iPod eveneens gebruiken om contacten en afspraken te synchroniseren vanuit Outlook of als externe geheugendrager. iTunes synchroniseert niet met andere mp3-spelers. De muziekwinkel van Apple, de iTunes

Ingeklapt neemt i-Tunes nauwelijks schermruimte in beslag.

DOSSIER MEDIABEHEER

De linkerkolom van MediaMonkey rangschikt uw collectie op basis van verschillende criteria.

Music Store, is naadloos in iTunes geïntegreerd. In de jongste versie introduceerde Apple een Mini Store die onderaan het hoofdvenster te zien is, en waarin suggesties voor aanverwante muziek verschijnen. We vinden dit nogal opdringerig; gelukkig kunnen we deze met een druk op de knop sluiten. Zo goed als iTunes is voor muziek, zo zwak is het voor video. Het programma kan alleen overweg met video uit de iTunes Music Store (in Nederland vooralsnog niet te koop) en QuickTime-films (movof mp4-extensie). De ondersteuning voor podcasts is dan weer wel uitstekend. Als u een iPod heeft, is iTunes de voor de hand liggende keuze; maar ook los daarvan is het een prima mediabeheerder. Prijs: gratis www.apple.nl

MEDIAMONKEY 2.5.1 Het relatief onbekende MediaMonkey is een zeer degelijke muziekbeheerder die raad weet met muziek in wma-, mp3-, en Ogg-formaat. De interface van MediaMonkey laat in een linkerkolom uw collectie zien, georganiseerd volgens verschillende criteria zoals titel, artiest, album en jaar. Zoeken gaat via een zoekveld aan de bovenkant van het scherm. Tijdens het afspelen kan Media-

Monkey volledig geminimaliseerd worden tot een icoontje in de Windows-taakbalk. Bij het rippen van audio-cd's heeft u de keuze uit de formaten mp3 (8 tot 320 kbps), wma (5 tot 160 kbps), Ogg (32 tot 500 kbps), het lossless formaat FLAC, en het ongecomprimeerde wav. In de gratis versie werkt de mp3-encoder maar dertig dagen; daarna dient u zelf een mp3encoder downloaden of te upgraden naar de betaalde Gold-versie. MediaMonkey zoekt ID-gegevens en de albumcovers op in de FreeDB-muziekdatabase. Met de handige Auto-Tag-functie komt u informatie op het spoor over bestaande tracks met onvolledige tags. Via extra Classification-tags kunt u muziek indelen op basis van tempo, stemming en gelegenheid. MediaMonkey is in staat om te synchroniseren met een groot aantal draagbare muziekspelers, waaronder de spelers van Creative en de Apple iPod. U moet daartoe wel extra plug-ins downloaden. In onze test verloopt de synchronisatie met een iPod (via USB 2.0) erg traag; wie een iPod heeft, is beter af met iTunes. Naast de mp3-encoder biedt de betaalde versie geavanceerde afspeellijsten, de mogelijkheid om muziek automatisch te converteren naar een bepaald formaat, en de optie om cd's te branden met snelheden die hoger liggen dan 4x. MediaMonkey is een handige muziekbeheerder met heel wat mogelijkheden.

Prijs: gratis - 19,95 dollar (Gold) www.mediamonkey.com

MICROSOFT WINDOWS MEDIA PLAYER 10 Windows Media Player (WMP) 10 is veel meer dan een muziekspeler: de applicatie kan ook overweg met video en - in beperkte mate - met foto's. In versie 10 kreeg WMP niet alleen een nieuwe interface, het is nu mogelijk standaard cd's rippen in het mp3-formaat. Eveneens nieuw is de integratie met Microsofts muziekwinkel MSN Music. WMP 10 is alleen beschikbaar voor klanten met een legitieme versie van Windows XP. De interface van WMP 10 is grondig vereenvoudigd. In plaats van verwarrende menuknoppen ziet u nu de onderdelen Now Playing, Library, Rip, Burn, Sync en Guide. Aan de linkerkant van het hoofdvenster staat een kolom met uw mediabibliotheek, gerangschikt op verschillende criteria. Vanuit deze kolom kunt u nieuwe afspeellijsten aanmaken, en muziek klaarzetten om op cd te branden of met een draagbaar toestel te synchroniseren. De rechterkolom toont de geselecteerde afspeellijst. Waar u in vorige versies moest betalen voor een mp3-encoder, levert Microsoft deze nu standaard mee. Bij het rippen van uw eigen audio-cd's heeft u de keuze uit de bestandsformaten wma (48

maart 2006- PC MAGAZINE

49

DOSSIER MEDIABEHEER

MUZIEKBEHEER

WMP 10 bevat tevens een equalizer; linksonder staat een link. om een geripte cd nog eens in digitale vorm aan te schaffen.

tot 192 kbps), mp3 (128 tot 320 kbps) en wma lossless (470 tot 940 kbps). Tijdens het rippen haalt WMP desgewenst de ID3tags en het albumhoesje automatisch op via het internet. WMP speelt uiteraard wma-bestanden af, maar ondersteunt geen AAC- of Ogg-bestanden. WMP bevat een grafische equalizer en een handige minispelermodus die weinig schermruimte in beslag neemt. Wie muziek in digitaal formaat wil aanschaffen, kan dat doen via MSN Music, waar muziek in wma-formaat met DRM (Digital Rights Management) aangeboden wordt. Via een knop in de rechterbovenhoek kunt u echter ook een andere winkel selecte-

bijvoorbeeld David Bowie is niet beschikbaar.

50

PC MAGAZINE - maart 2006

MusicMatch is een etalage voor de gelijknamige Music Store, hoewel deze jammer genoeg alleen in Amerika bruikbaar is.

ren. Minder nuttig is de kant-en-klare link onder de afspeellijst om een door uzelf geripte cd ook in digitale vorm aan te schaffen. Wat betreft fotobeheer is WMP geen concurrentie voor een gespecialiseerd programma. U kunt foto's indelen en scores toekennen, maar daar blijft het bij. WMP 10 is wel uitermate geschikt voor het synchroniseren met draagbare muziekspelers - op de iPod na. Via het Media Transfer Protocol (MTP) kunt u muziek overzetten zonder drivers te hoeven installeren. Versie 10 van Windows Media Player is

een veelzijdige mediaspeler die met muziek, foto's en video overweg kan. Prijs: gratis www.microsoft.nl

MUSICMATCH JUKEBOX 10 MusicMatch Jukebox (MMJ) is een veteraan op het vlak van digitaal muziekbeheer. Het bedrijf werd opgekocht door Yahoo!, wat onder meer te merken valt aan de meegeleverde Yahoo! Zoekbalk (die u kunt weigeren bij de installatie). MMJ is tevreden met zijn rol als muziekbeheerder: voor video en foto's is er geen plaats. Het programma is verkrijgbaar in

U kunt het uiterlijk van Winamp aanpassen door nieuwe skins te downloaden.

DOSSIER MEDIABEHEER

een gratis en een betaalde versie (19,99 dollar). De gratis versie is opzettelijk gekortwiekt; zo is de snelheid waarmee u cd's kunt importeren of muziek op cd kunt branden beperkt tot respectievelijk 10x en 8x, moet u de tag-informatie handmatig aan elke song toevoegen, en kunt u geen cd-labels printen - dit is allemaal wel mogelijk in de Plus-versie. Tijdens de installatieprocedure dient u uw naam, e-mailadres en leeftijd op te geven. Net als bij MediaMonkey kunt u extra informatie over elke track opslaan, zoals het tempo, de stemming (van Wild tot Comatose) en zelfs de situatie (variërend van Dance en Dinner tot Drunken Brawl). Liefhebbers van klassieke muziek zullen blij zijn met de aparte tags voor onder meer orkest, dirigent, solist en instrument. Om uw eigen muziek te importeren, kunt u kiezen uit de formaten mp3 (8 tot 320 kbps), mp3Pro (18 tot 96 kbps), wma (5 tot 192 kbps) of het ongecomprimeerde wav. MMJ speelt geen Ogg- of aac-bestanden af, maar kan wel overweg met beveiligde wma-muziek. Handig voor feestjes is de AutoDJ-tool; u selecteert een aantal artiesten, kiest hoeveel songs u nodig heeft en laat het programma op

zoek gaan artiesten in hetzelfde genre. MMJ bevat koppelingen naar de eigen online winkel, maar deze is op dit ogenblik alleen in Amerika actief - u zult dus een andere muziekwinkel moeten gebruiken. MusicMatch Jukebox 10 is een goede oplossing voor wie een erg uitgebreide muziekcollectie wil beheren; het is alleen jammer dat de gratis versie zo beperkt is. Prijs: gratis - 19,99 dollar (Plus) www.musicmatch.com

WINAMP 5.13 Winamp was voor een hele generatie internetgebruikers de favoriete muziekspeler, maar verspeelde met versie 3 heel wat krediet. In 2003 kwam versie 5 uit, en sindsdien lijkt het ontwikkeltempo van Winamp zo goed als stilgevallen te zijn. Het sterke punt van Winamp is de uitbreidbaarheid met skins (visuele jasjes) en plug-ins. Zo bestaat er een plug-in waarmee u muziek in onbeveiligd mp3- of AACformaat naar een iPod kunt kopiëren; maar deze plug-in werkt alleen met de oudste generaties iPods.

kunt u kiezen tussen een beperkte gratis versie en een betaalde volledige versie. De verschillen liggen onder meer in de maximale rip- en schrijfsnelheid (maximaal 5x in de gratis versie), en het coderen in mp3formaat. Met de gratis versie kunt u cd's rippen in AAC (8 tot 320 kbps),AACplus (8 tot 128 kbps), wma (8 tot 192 kbps) en wav De speler herkent tevens MIDI- en Ogg-tracks. Winamp 5 speelt video in de formaten mpg, M2V.AVI en ASF af. De speler is helemaal naar wens aan te stellen; vensters die u niet wilt zien, klikt u gewoon dicht. Winamp bevat een grafische equalizer met nuttige presets. Onderaan is een infovenstertje met links naar de (alleen in Amerika toegankelijke) AOL-muziekwinkel te zien en beknopte biografieën op de Winamp-site. Van grote namen als David Bowie en The Who, om er maar twee te noemen, vinden we echter geen informatie. Winamp was ooit dé referentie voor digitale muziekbeheerders, maar de tijd is er blijven stilstaan. Prijs: gratis - 19,95 dollar (Pro) www.winamp.com

Net als bij MusicMatch Jukebox 10

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

51

DOSSIER MEDIABEHEER

KEUZE VAN DE REDACTIE

AAN DE SLAG MET ITUNES

APPLE ITUNES 6

De keuze van een muziekbeheerder is een erg persoonlijke aangelegenheid. Hoe u de interface beoordeelt, heeft evenveel met smaak als met meetbare eigenschappen te maken. Sommigen zullen vallen voor het minimalisme van de iTunes-interface, terwijl anderen dan weer de voorkeur geven aan de databasefront-end van MediaMonkey of liever door Windows Verkennerachtige boomstructuren navigeren. Bezit u een draagbare muziekspeler, dan is de keuze misschien al gemaakt. Heeft u een iPod, dan gebruikt u het beste iTunes. Beschikt u over een speler van een ander merk, dan kunt u één van de andere pakketten gebruiken. Een andere factor is het formaat van uw bestaande collectie. Het mp3-formaat wordt door alle mediabeheerders ondersteund, al moet u bij sommige pakketten extra betalen om uw cd's naar mp3 te rippen. Microsofts wma werkt met alle pakketten behalve iTunes, dat wma-bestanden wel kan converteren. AAC-ondersteuning vinden we dan weer alleen in iTunes en Winamp.

Wanneer u iTunes voor het eerst installeert, stelt het programma voor om mp3- en AAC-bestanden op uw pc op te sporen en in de bibliotheek te verzamelen. U kunt deze stap desgewenst overslaan en bestanden handmatig toevoegen. iTunes kan geen wma-bestanden afspelen, maar deze wel converteren naar het AAC-formaat en op deze manier aan de bibliotheek toevoegen. Dat werkt echter niet met DRM-beveiligde bestanden.

Met DRM beveiligde muziekbestanden, die u heeft aangeschaft in een online winkel, kunt u weinig kanten op. Bestanden uit de iTunes Music Store kunnen alleen afgespeeld worden met iTunes en op de iPod. Beveiligde wma-bestanden zijn met verschillende mediabeheerders af te spelen, maar niet met iTunes. Onze voorkeur gaat uit naar Apple iTunes 6. Deze mediabeheerder biedt een overzichtelijke front-end voor een digitale muziekcollectie, heeft een razendsnelle zoekfunctie, ondersteunt podcasts en - last but not least - werk perfect samen met de populairste draagbare muziekspeler van dit moment.

Als u een iPod bezit, is de keuze heel snel gemaakt

52

PC MAGAZINE - maart 2006

Standaard kopieert iTunes alle muziekbestanden in de bibliotheek in iTunes Music, een submap van de map Mijn Muziek op uw harde schijf. Binnen deze map wordt de muziek gerangschikt per artiest, en daarbinnen per album (op basis van de ID-tags). Wilt u uw bestaande mappenstructuur behouden, kies dan de optie om de bestands- en mapnamen ongewijzigd te laten. U kunt uw collectie later nog kopiëren naar de iTunes-map via het commando Inhoud bibliotheek verzamelen (onder het menu Geavanceerd). In dat geval staat elk bestand wel tweemaal op uw harde schijf: eenmaal op de oorspronkelijke locatie en eenmaal in de map iTunes Music.

DOSSIER MEDIABEHEER

tonen. Standaard zitten er al enkele in iTunes, zoals 25 meest afgespeelde, Onlangs toegevoegd en Jaren 90. Door met uw rechtermuisknop op een slimme afspeellijst te klikken en Slimme afspeellijst bewerken te kiezen in het menu, ziet u hoe zon afspeellijst is opgebouwd.

Rechts onderaan het iTunes-venster staat een icoontje waarmee u de grafische equalizer oproept. Deze bevat een twintigtal presets, maar u kunt de equalizer ook handmatig afstellen en uw instellingen opslaan als eigen preset. Werkt u met de typische miniluidsprekertjes die vaak bij een pc-systeem geleverd worden, dan zorgt de preset Kleine luidsprekers ervoor dat de basniveaus opgekrikt worden.

U maakt eigen slimme afspeellijsten via het commando Nieuwe slimme afspeellijst uit het Bestand-menu. Een slimme afspeellijst bevat één of meer regels (rules) die bepalen op welke manier de selectie plaatsvindt. In het eerste veld van een regel kiest u in het dropdown-menu een categorie waarop u wilt selecteren, zoals artiest, album, genre, beoordeling of jaartal. In de andere velden van een regel bepaalt u waaraan uw selectie moet voldoen. Wilt u een nieuwe regel instellen om de selectie verder in te perken, klikt dan op het plus-symbool na de voorgaande regel. Om een regel te verwijderen, klikt u op het min-symbool na de regel. Op deze manier kunt u bijvoorbeeld een slimme afspeellijst maken van alle tracks met als genre Rock, uitgebracht tussen 1970 en 1975, met een bitrate van meer dan 128 kbps, en waaraan u een score van drie sterren of meer heeft toegekend. Indien u achteraf songs die aan deze eisen voldoen aan uw collectie toevoegt, zullen ze automatisch in deze afspeellijst verschijnen.Uiteraard werkt dit systeem alleen als de ID-tagsvan uw collectie correct en volledig zijn ingevuld.

Indien u de locatie van de map iTunes Music wilt veranderen, bijvoorbeeld om een andere partitie of een externe harde schijf te gebruiken voor uw muziekcollectie, kunt u deze instelling aanpassen in het tabblad Geavanceerd van de Voorkeuren van iTunes. Indien u daarna het commando Inhoud bibliotheek verzamelen (onder het menu Geavanceerd) uitvoert, worden alle muziekbestanden naar de nieuwe locatie gekopieerd.

Slimme afspeellijsten zijn in feite dynamische zoekopdrachten die een door u gedefinieerde deelverzameling van uw bibliotheek

In het hoofdvenster van iTunes staan standaard negen kolommen met informatie over de songs: Naam, Tijd, Artiest, Album, Genre, Beoordeling, [aantal keren] Afgespeeld, Laatste keer, en Jaar.Vindt u dat te onoverzichtelijk of wilt u daarentegen extra informatie zien, dan opent u in het Weergave-menu het commando Weergaveopties. Door de relevante vakjes aan of uit te vinken, kunt u informatie toevoegen of verwijderen.

maart 2006- PC MAGAZINE

53

DOSSIER MEDIABEHEER

NUTTIGE AANVULLINGEN FORMATEN CONVERTEREN

ID-TAGS AANVULLEN

Als u verdwaald bent in de jungle van digitale muziekformaten, dan biedt dBpowerAmp u de helpende hand. Dit programma converteert (onbeveiligde) tracks naar het door u gekozen formaat. Het ondersteunt onder meer mp3, wma, Ogg, AAC, FLAC en Apple Lossless. De eerste keer dat u een bepaald formaat gebruikt, moet u soms de relevante codec downloaden en installeren. De ingebouwde mp3-encoder werkt gedurende dertig dagen; wilt u hem langer blijven gebruiken, dan dient u het Power Pack (18 dollar) aan te schaffen. www.dbpoweramp.com/dmc.htm

ID-tags bevatten metadata over een muziekbestand zoals artiest, album, genre en nog veel meer. De kans is groot dat er op uw harde schijf bestanden met onvolledige of foute ID-tags zijn te vinden. Met MusicBrainz Tagger kunt u die aanvullen en corrigeren. Het programma vergelijkt de tracks in uw collectie met een online database, en vult waar nodig de tags aan.Als u niet-herkende tracks zelf van de juiste tags voorziet, kunt u deze naar de database sturen. http://musicbrainz.org

MUZIEK VAN EEN IPOD KOPIËREN SONGTEKSTEN TONEN MiniLyrics is een handig programma dat de songteksten toont van de muziek in Winamp, Windows Media Player, iTunes, MusicMatch Jukebox, Quintessenial Player, foobar2000, RealPlayer en MediaMonkey. Het bevat heel wat weergave-opties en kan via skins aan uw persoonlijke smaak aangepast worden. De teksten worden statisch getoond of scrollen over het scherm terwijl u de song afspeelt. www.crintsoft.com/minilyrics.htm

Met iTunes kunt u muziek van een pc naar een iPod kopiëren, maar niet omgekeerd. Dat is erg vervelend als uw harde schijf het begeeft en uw netjes verzamelde muziekcollectie alleen nog op uw iPod staat. Met iPod Copy kunt u de inhoud van uw iPod weer op uw pc krijgen. Het programma helpt u tevens om het adresboek en de notities op de iPod te beheren. www.ipodcopy.com

ALBUMCOVERS IMPORTEREN Een groot nadeel van iTunes is dat het programma geen albumcovers zoekt van cd's die u zelf heeft geript. U kunt wel zelf op het web een afbeelding zoeken en die in iTunes slepen, maar het zou handiger zijn als dat automatisch zou verlopen. iTunes Album Importer (momenteel nog in bètafase) neemt u dit klusje uit handen. U selecteert in iTunes het album waarvan u de cover wil hebben en klikt in iTunes Art Importer op de zoekknop. Het programma raadpleegt de Amerikaanse Amazon-site; als het de cover vindt, kunt u deze met een druk op de knop toevoegen aan iTunes. Jammer genoeg zijn veel Europese artiesten niet te vinden bij Amazon. http://yvg.com/itunesartimporter.shtml

iTunes Album Importer zoekt de cd-covers bij uw muziek op.

54

PC MAGAZINE - maart 2006

Met iPod Copy kunt u de inhoud van uw iPod weer op uw pc krijgen.

DOSSIER MEDIABEHEER

FOTOBEHEER Wie al een tijdje fotografeert met een digitale camera kent het probleem: hoe archiveer ik mijn digitale foto's op een overzichtelijke manier? Het simpelweg opslaan in mapjes werkt prima als het maar om enkele foto's gaat, maar wie enthousiast met zijn digitale camera fotografeert, is gebaat bij een pakket waarmee u uw foto's beheert, weergeeft en archiveert. We hebben vijf pakketten gevonden die bovenstaande criteria allemaal in meer of mindere mate onder de knie hebben. Daarnaast bekijken we kort de extra beeldbewerkingsfuncties die dergelijke pakketten vaak bieden, zoals het aanpassen van de helderheid, contrast en kleuren, en het wegwerken van rode ogen. De optie om foto's direct te kunnen versturen naar een afdrukcentrale zien we als een welkome aanvulling. Voor het beheren van foto's is het van belang dat de beelden overzichtelijk zijn gerangschikt in een aan te passen volgorde. De foto's moeten snel zijn terug te vinden, eventueel met behulp van trefwoorden en scores. Verder is een goede presentatiefunctie een must; ook hier zien we graag opties en mogelijkheden opduiken om een diavoorstelling helemaal naar smaak in te stellen, met bijvoorbeeld vloeiende over-

gangen en achtergrondmuziek. Het archiveren van foto's is erg belangrijk; stelt u zich eens voor dat de harde schijf in uw computer het begeeft en u al uw foto's kwijtraakt. Daarom verwachten we van deze pakketten een goede archiveerfunctie, waarmee bijvoorbeeld back-ups op cd of dvd te maken zijn. Is deze mogelijkheid niet aanwezig, dan willen we minimaal een duidelijke mappenstructuur (waarin de foto's zijn opgeslagen) aantreffen zodat we zelf eenvoudig een back-up kunnen maken.

ACDSEE 8.0 ACDSee is al lang niet meer de eenvoudige imageviewer die het vroeger was. Met het pakket kunnen tegenwoordig hele fotoverzamelingen georganiseerd worden en zijn afbeeldingen ook te beweren. Nieuw in deze versie is een snellere zoekfunctie die automatisch zoekt in de trefwoorden, auteursnamen, mappennamen of op bestandsnaam. Door beelden te groeperen in bijvoorbeeld een Familie- of Vakantiefoto-map, of door verschillende albums te maken waarin foto's allemaal een eigen beoordeling krijgen, zijn foto's eenvoudig terug te vinden. De interface van ACDSee laat links de mappenstructuur van onze harde schijf zien en rechts een venster met taken. De

ACDSee is al lang niet meer de eenvoudige imageviewer die het vroeger was.

56

PC MAGAZINE - maart 2006

tools en menusymbolen zijn niet altijd even logisch gerangschikt. Met ACDSee 8 kunnen we - net als in Picasa - een videobestand met een diavoorstelling maken, maar in ACDSee kunnen we deze ook direct branden naar een VideoCD. Een speciale schrijfmap, Burn Basket genoemd, dient als verzamelmap voor het branden van bijvoorbeeld een back-up-cd met afbeeldingen. Het bewerken van foto's is een stuk makkelijker geworden; we dubbelklikken op een foto en krijgen een grote versie te zien met iconen voor de verschillende bewerkingen. Alle basisbewerkingen zijn aanwezig: het aanpassen van de helderheid, contrast en kleurbalans, en het verwijderen van rode ogen. Daarnaast biedt ACDSee een groot aantal filters om beelden te verfraaien. Met een speciale reparatiefunctie (Photo Repair) werken we kleine oneffenheden,zoals krasjes,stipjes en lichtreflectie, weg. Handig is de functie om het gebruikte effect onmiddellijk te bekijken en, met behulp van een masker, te controleren of een foto over- of onderbelicht is. Een groep foto's is eenvoudig te exporteren naar een html-album; daarna rest nog slechts het uploaden naar de eigen website. Het maken van een diavoorstelling is een fluitje van een cent, inclusief

Met Photo Repair kunt u kleine oneffenheden wegwerken.

DOSSIER MEDIABEHEER

de mogelijkheid om achtergrondmuziek te plaatsen. We zijn erg te spreken over de grote hoeveelheid overgangen in ACDSee. Erg handig is de automatische synchronisatiefunctie, waarbij we kunnen aangeven dat bepaalde mappen altijd gesynchroniseerd moeten worden met een externe harde schijf of een netwerkschijf. Mocht onze harde schijf onverhoopt de geest geven, dan hebben we altijd een kopie van onze foto's bij de hand. We kunnen zelf aangeven wanneer deze synchronisatie moet plaatsvinden. EXIF-informatie en trefwoorden zijn in batches te bewerken, zodat niet voor elke foto opnieuw dezelfde handeling moet worden verricht. Tot slot is het mogelijk miniatuurweergaven en informatie van alle foto's in een database te plaatsen; niet alleen werkt ACDSee dan soepeler, het zoeken verloopt een stuk sneller. ACDSee 8 is een volwassen pakket met veel mogelijkheden. Het werkt snel en heeft voldoende functies, maar kent een soms verwarrende interface en we kunnen onze foto's niet direct naar een afdrukcentrale versturen. Prijs: 39,99 euro www.acdsystems.com

ADOBE PHOTOSHOP ELEMENTS 4 Photoshop staat bekend als het professionele fotobewerkingspakket, maar nog niet zo heel lang geleden kreeg men ook bij Adobe door dat steeds meer consumenten met grote hoeveelheden digitale foto's te maken krijgen. Hoog tijd dus voor een Light-versie van Photoshop met een uitgebreide beheermodule: Photoshop Elements. Direct na installatie van Photoshop Elements 4 kunnen we opgeven waar het pakket moet zoeken naar onze foto's; alle gevonden beelden worden toegevoegd aan de bibliotheek. Het programma wil vervolgens op alle foto's een rode ogencorrectie uitvoeren, maar gelukkig kunnen we dit proces handmatig beëindigen. De interface is overzichtelijk opgebouwd, en werkt snel en intuïtief. De wachttijden tussen de verschillende onderdelen mag soms wat korter, maar onwerkbaar is het zeker niet. In feite bestaat dit pakket uit twee onderdelen: de Organizer en de Editor. In het eerste zien we het standaardoverzicht van miniatuurweergaven, die met een schuifbalkje in grootte aangepast kunnen worden. Als we dubbelklikken op een foto en vervolgens op Edit klikken, komen we terecht in de Editor, waar we foto's kunnen bewerken.

In de Organizer van Photoshop Elements zult u de meeste doorbrengen.

Een klik op de Create-knop opent een venster met een groot aantal exportmogelijkheden, zoals het maken van een diavoorstelling, een VideoCD, een fotoboek, ansichtkaarten, kalenders of een serie webpagina's met foto's. U zult het grootste gedeelte van uw tijd doorbrengen in de Organizer. Bovenin is een handige tijdbalk te vinden, waarmee we door onze foto's kunnen scrollen. In het rechtergedeelte maken we albums aan, door Photoshop 'Collections' genoemd. Foto's zijn met elkaar te vergelijken middels een druk op de F12-toets, en F11 zorgt ervoor dat een foto in een volledige schermweergave wordt getoond. Wie meerdere fotoverzamelingen naast elkaar wil bewaren, kan zogeheten virtuele albums aanmaken, of aparte bibliotheken gebruiken voor bijvoorbeeld zakelijke en familiefoto's. Wat betreft het afdrukken van foto's via een online fotocentrale, heeft u weinig keuze; Adobe werkt alleen samen met Kodak. Adobe Photoshop Elements 4 is een fantastisch pakket met veel opties. Wel voelt het wat 'zwaar' aan en is het niet goedkoop. Prijs: 99 euro www.adobe.nl

Een druk op de Create-knop in Elements opent een venster met een groot aantal exportmogelijkheden.

maart 2006 - PC MAGAZINE

57

DOSSIER MEDIABEHEER

FOTOBEHEER CHEEZ Cheez is een vreemde eend in de bijt; het is een gratis, Nederlandstalig pakket dat alle noodzakelijke functies bevat. Cheez is ontwikkeld door enkele enthousiaste programmeurs die een freewareprogramma wilden ontwikkelen voor het organiseren, aanpassen en delen van foto's en videoclips. De applicatie biedt ondersteuning voor trefwoorden en omschrijvingen; deze gegevens worden weggeschreven in een xmlbestand, een open standaard die er tevens voor zorgt dat een back-up (van de data) in een oogwenk achter de rug is. De foto's moet u natuurlijk zelf nog back-uppen. Cheez beschikt over een razendsnelle zoekfunctie en biedt vrijwel alles belangrijke functies die een archiveringspakket moet hebben (basisbewerkingen, printen, het maken van een diavoorstelling en html-pagina, foto's e-mailen en het inzien en bewerken van EXIF-informatie). Na het installeren kunnen we zelf aangeven waar Cheez op zoek moet gaan naar foto's en videobestanden. Cheez gebruikt een eigen locatie voor de gekopieerde of verplaatste foto's. Het programma beschikt over alle basisbewerkingen voor foto's, zoals het

aanpassen van het formaat, helderheid en contrast, en het verwijderen van rode ogen. Verder treffen we een keur aan filters aan. Commerciële pakketten hebben weliswaar veel meer filters in de aanbieding, maar het is nog maar de vraag of u deze ooit zult gebruiken. Foto's zijn eenvoudig te mailen en worden desgewenst in een ander formaat omgezet. De interface van Cheez is duidelijk en opgeruimd. Geen honderden opties of opdringerige popup-menu's, maar een doelgericht ontwerp met alleen de belangrijkste functies. Het pakket weet raad met meer dan honderd beeld- en videoformaten aan, en zoals gezegd ondersteunt Cheez de EXIF- en IPTC-informatiestandaarden. Afdrukken en het in batch hernoemen van een hele serie bestanden zijn een fluitje van een cent. Wie op zoek is naar een gratis no-nonsense pakket is bij Cheez aan het juiste adres. Het is niet zo uitgebreid en fraai ontworpen als Picasa, maar wel een stuk eenvoudiger in gebruik. Prijs: gratis www.daremon.gr

Cheez is een gratis, Nederlandstalig fotobeheer- en bewerkingspakket.

58

PC MAGAZINE - maart 2006

COREL PHOTO ALBUM 6 Corel verrast ons met een Nederlandstalig pakket, Corel Photo Album 6.Via tabbladen bovenin het scherm hebben we de keuze uit Ordenen,Verbeteren, Maken en Delen. Het tabblad Ordenen biedt toegang tot de door ons geselecteerde foto's, die geplaatst worden in een eigen bibliotheek, door Corel 'Verzameling' genoemd. De miniatuurweergaven zijn te vergroten of te verkleinen met het gebruikelijke schuifbalkje en bovenin de menubalk zijn snelkoppelingen naar veelgebruikte functies te vinden. Na een dubbelklik op de foto kunnen we de EXIF-informatie bekijken en eventueel titels of trefwoorden toevoegen. Het tabblad Verbeteren bevat tools om snelle bewerkingen op foto's los te laten. De gebruiker wordt begeleid door een wizard, die alle bewerkingen eerst laat zien in een klein previewvenster. Daarbij blijft altijd de originele afbeelding zichtbaar, zodat direct is te zien de gevolgen zijn van een aanpassing. Via het tabblad Maken belanden we in een Project-menu, waarin foto's zijn te bewerken tot een ansichtkaart, kalender, wenskaart, collage, enzovoort. In het Delen-onderdeel branden we foto's op

Alle basisbeweringen op foto's kunnen toegepast worden in Cheez.

DOSSIER MEDIABEHEER

cd, kunnen we afdrukken bestellen bij de fotocentrale Kodak en zijn foto's te mailen naar vrienden en bekenden. Aardig is de optie Panorama-maken, waarbij een serie elkaar overlappende foto's zijn te samen te smelten tot één grote afbeelding. De PhotoSafe-back-upfunctie houdt zelf bij van welke foto's ooit al eens een back-up is gemaakt en kan direct foto's branden naar cd of dvd. De diapresentatiefunctie werkt als verwacht en biedt alle opties die nodig zijn, inclusief het toevoegen van achtergrondmuziek. Corel Photo Album 6 is een prettig pakket dat vooral bedoeld is voor beginners. De interface kent hier en daar wat vertaalfoutjes, maar dankzij de duidelijke opzet moet iedereen met dit pakket uit de voeten kunnen. Prijs: 49,99 euro www.corel.nl

GOOGLE PICASA 2 . 1 . 0 Het fotobeheerpakket Picasa is, sinds het bedrijf werd overgenomen door zoekgigant Google, geheel gratis te downloaden. Het pakket is ontworpen met het Apple-fotopakket iPhoto in het achter-

hoofd. Links zien we een kolom met mappen die overeenkomen met de directory's op de harde schijf. Standaard houdt Picasa een aantal mappen in de gaten (zoals Mijn Afbeeldingen); zodra er nieuwe foto's in worden geplaatst, worden deze ook direct toegevoegd aan Picasa. Als u uw foto's in een andere map opslaat, kunt u dit vanzelfsprekend aanpassen. Als we op een map met foto's klikken, verschijnen miniatuurafbeeldingen in het middelste venster en met een dubbelklik kunnen we een grote versie van de foto op het scherm toveren. Vervolgens verschijnt er een Edit-menu, waar we kunnen kiezen uit de tabbladen Basic Fixes,Tuning en Effects, de basisbewerkingen die we op een foto kunt loslaten. Als we nogmaals dubbelklikken op een foto, belanden we weer in de miniatuurweergave. Onderaan het scherm plaatst Picasa een balk waarin een aantal handige functies is opgenomen. De Print-functie spreekt voor zich en met de e-mailfunctie kunnen foto's met een druk op de knop als bijlage aan een bericht worden toegevoegd. Handig is de collagefunctie, waarbij een fotoverzameling creatief bij elkaar is te plaatsen. Picasa maakt het erg eenvoudig om afdrukken te bestellen van een map foto's.

De miniaturenweergaven in Corel Photo Album kunnen worden vergroot en verkleind met het gebruikelijke schuifbalkje.

Na het selecteren van een groep foto's volstaat een klik op de knop Order Prints. Vervolgens kunnen we kiezen bij welke afdrukcentrale (Pixum, Colormailer, PixDiscount, Fastlab.Albert Heijn, Het Kruidvat en Di) we onze foto's willen laten afdrukken. Om een back-up te maken, selecteren we in het Tools-menu de optie Backup Pictures en stellen vervolgens onze backupwensen in. Daarna volstaat een druk op de knop Burn. Het maken van een diavoorstelling is een fluitje van een cent in Picasa. We selecteren een groep foto's en klikken bovenin op de knop Slideshow. De diashow gaat direct van start, maar als we met de muis naar de onderkant van het scherm bewegen, kunnen we enkele instellingen aanpassen. Om achtergrondmuziek af te spelen, dienen we een map met mp3's aan te geven in het Optie-menu. Een erg leuke functie van Picasa is de Timeline, waarbij al onze foto's op een virtuele tijdbalk worden geplaatst. Verder is het mogelijk om van een verzameling foto's een diaschow-achtig filmpje in avi-formaat te maken. En wie een website via Blogger.com onderhoudt, kan zijn foto's direct uploaden naar zijn Blogger-site. Uiteraard is het ook mogelijk om web-

Onder het tabblad Verbeteren kunnen snelle bewerkingen op de foto uitgevoerd worden in Corel Photo Album.

maart 2006- PC MAGAZINE

59

DOSSIER MEDIABEHEER

Picasa is, sinds de overname door zoekgigant Google, geheel gratis te downloaden.

pagina's met foto's te exporteren, maar deze bestanden moet u dan zelf nog wel met een ftp-programma naar uw eigen website uploaden. Gemak dient de mens en daarom zijn grote hoeveelheden foto's te bewerken of te hernoemen middels een batchfunctie in het Picture-menu (Batch Edit), Uiter-

De nieuwe printmotor in Picasa biedt veel mogelijkheden.

aard is de EXIF-informatie van een foto te bekijken en kunnen we snel zoeken op trefwoorden, mits deze zijn toegevoegd aan een foto - anders wordt er alleen gezocht op mapnaam. Picasa 2.1.0 is een perfect fotobeheerpakket, dat zelfs in staat is om de meest

voorkomende bewerkingen op foto's uit te voeren. De exportmogelijkheden zijn bijna ongeëvenaard en de snelheid waarmee we in het pakket kunnen werken, is uniek. Prijs: gratis picasa.google.com

KEUZE VAN DE REDACTIE GOOGLE PICASA 2.1.0

De keuze voor een fotobeheerpakket is vaak nogal persoonlijk, vergelijkbaar met die voor een goede muziekbibliotheekbeheerpakket. We kiezen voor Google Picasa als Keuze van de redactie. Het pakket biedt vrijwel alle functies van commerciële, en soms dure concurrenten, kent een heldere en overzichtelijke interface en biedt zeer goede beeldbewerkingsmogelijkheden. Bovendien is Picasa volledig geïntegreerd met de Nederlandse afdruksituatie, en kunnen we onze foto's gewoon bij een lokale afdrukcentrale laten afdrukken. Goede tweede is Adobe Photoshop Elements 4, dat echter wat betreft snelheid en prijs Picasa voor moet laten gaan.

Goog/e Picasso 2.1.0 biedt bijna alle functies van commerciële en dure fotobeheerpaketten.

60

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER MEDIABEHEER

AAN DE SLAG MET PICASA

Na installatie start Picasa automatisch op. Is dat niet het geval, zoek het programma dan op in uw Start-menu. Na het starten verschijnt het scherm waarin gevraagd wordt of u uw hele computer wilt laten scannen op afbeeldingen of alleen Mijn Documenten, Mijn Afbeeldingen of de desktopmappen. Raak niet in paniek als u denkt dat uw foto's verplaatst worden; ze blijven staan waar ze staan. Op de volgende pagina laten we u zien hoe u zelf kunt aangeven in welke mappen uw foto's te vinden zijn.

Na de eerste scan ziet u links de mappen waarin foto's zijn gevonden, gesorteerd op datum, en rechts de foto's zelf. Met een dubbelklik op een kleine foto opent u de foto op een groter formaat en met de schuifbalk onderin kunt u de omvang van de miniatuur-weergaven bijstellen. Als u een foto bekijkt, kunt u met dezelfde schuifbalk inzoomen op de foto.

62

PC MAGAZINE - maart 2006

Na een dubbelklik op een foto kunt u direct bewerkingen loslaten op een afbeelding. Links is het menu met drie tabbladen waar u enkele basisbewerkingen tot uw beschikking heeft, zoals het bijsnijden van een foto, een afbeelding met een scheve horizon rechttrekken en rode ogen verwijderen. Daarnaast is het mogelijk het contrast, de kleurwarmte en de helderheid aan te passen. In het derde tabblad vindt u Effects; hier ziet u een aantal fraaie effecten. Alle bewerkingen zijn ongedaan te maken en kunnen meerdere keren op dezelfde foto uitgevoerd worden. De effecten zijn ook over elkaar heen te leggen.

DOSSIER MEDIABEHEER

Door in de menubalk op Tools te klikken en daarna op Folder Manager, belandt u in het scherm waar in te stellen is welke mappen Picasa automatisch in de gaten moet houden. Zo is uw Picasa-fotobibliotheek altijd actueel en hoeft u zelf geen foto's toe te voegen. Een oogje staat voor 'Altijd in de gaten houden', een groen vinkje voor 'Eenmalig scannen' en een rood kruisje voor 'Verwijderen uit Picasa'.

Onderin het Picasa-hoofdvenster klikt u op Order Prints om afdrukken te bestellen. Sleep daartoe eerst de gewenste afdrukken in de Picture Tray, linksonder in het scherm. Na een klik op Order Prints komt in een scherm waar u kunt kiezen bij welke centrale of winkel u de foto's wilt laten afdrukken. Na de selectie zal Picasa, al naar gelang de centrale, zelf de foto's uploaden.

Als u zich afvraagt waar uw gif-bestanden zijn gebleven, deze worden standaard niet door Picasa geïndexeerd. Het gevaar ligt op de loer dat ook allerlei ongewenste gif-bestanden uit gecachte webpagina's uw bibliotheek vervuilen. U kunt instellen dat gifbestanden (en PNG-bestanden) alsnog worden geïndexeerd. Ga daarvoor in de menubalk naar Tools | Options | File Types.

DOSSIER MEDIABEHEER

VIDEOBEHEER Met welke programma's beheert en speelt u uw videobestanden het beste af? Onze zoektocht naar geschikte programma's bleek geen sinecure. Commerciële pakketten die zich alleen op video richten, bestaan nauwelijks of niet. Of ze worden enkel geleverd als onderdeel van andere soft- of hardware. We gaan de pure catalogiseerprogramma's uit de weg: zij beperken zich tot het bijhouden van een gegevensdatabse, maar bevatten bijvoorbeeld geen weergave, streaming- of conversiemogelijkheden. Onze uiteindelijke selectie bevat software waarvan u misschien niet meteen uitgebreide videomogelijkheden verwacht. In vergelijking met foto's en muziek stelt het werken met video andere (lees: hogere) eisen. Onafhankelijk van uw favoriete videoformaat is een grote opslagcapaciteit onontbeerlijk. Zeker gezien de toenemende populariteit van High Definition (HD), moet u rekening houden met een groeiende bestandsomvang. Om maar een voorbeeld te geven: een clip van vijf minuten in hoogste HD-kwaliteit neemt maximaal 800 MB in beslag. Geen wonder overigens dat HD pas echt kan doorbreken wanneer opslagtechnologieën zoals Blu-ray en/of HD-DVD hun opwachting maken.Wie zijn huidige dvd- en DivX-

collectie centraal wil opslaan en beheren, moet beseffen dat voldoende schijfruimte een absolute must is. De meeste desktopschijven zijn snel genoeg voor video, maar dat kan lang niet altijd gezegd worden van schijven in notebooks. Daarnaast moet de pc zelf krachtig genoeg zijn om video weer te geven. Zeker als u in de weer wilt gaan hogekwaliteitsformaten en streaming video, stelt dat de nodige eisen aan zowel de processor als de grafische kaart. Tevens moet zowel de server als client-pc over de nodige spierballen beschikken. De invloed van het thuisnetwerk speelt eveneens een rol. Hogekwaliteitsvideo slorpt nu eenmaal veel bandbreedte op - tot wel 20 Mbps.Voor een bekabeld Fast Ethernet-netwerk mag dit geen probleem vormen, maar wie een draadloos 802.1 I-thuisnetwerk op poten heeft gezet, zal wellicht tegen deze limiet aanlopen. Draadloos is bovendien niet direct de eerste keuze voor het streamen van video omdat de verbinding niet altijd even stabiel is, met storingen en onderbrekingen als gevolg. In het ideale geval zorgt u voor bekabelde Gigabit-verbindingen tussen alle stations. Daarmee worden zelfs meerdere streams tegelijkertijd mogelijk. Gigabit vereist wel aangepaste netwerkapparatuur, wat de prijs flink de hoogte injaagt.

In Windows Media Player 10 kunt u zelf een waardering toekennen aan filmbestanden en op basis daarvan selecties maken.

64

PC MAGAZINE - maart 2006

MICROSOFT WINDOWS MEDIA PLAYER 10 Windows Media Player 10 (WMP) kwam reeds aan bod in het muziekgedeelte van dit dossier, maar dat belet ons niet het programma ook voor video mee te nemen. Dit gratis programma blijkt verrassend sterk als het aankomt op videobeheer. WMP is zelfs de enige besproken applicatie waar echt sprake is van geïntegreerd videobeheer. Onder het tabblad Mediabibliotheek vinden we een overzicht terug van al onze videobestanden. We kunnen afspeellijsten samenstellen, zoeken in het videoarchief en aan elk videobestand een waardering op basis van sterren toekennen. Toch blinkt WMP pas echt uit als het aankomt op het meegeven van metadata. Automatisch worden zaken zoals de bitsnelheid, duur, grootte en bestandsformaat toegevoegd. In het beste geval wordt het videobestand door WMP herkend en wordt aanvullende metadata via het internet gedownload. Lukt dat niet, dan kunt u altijd zelf handmatig de nodige gegevens invullen, zoals het genre en de acteurs. Voor tv-programma's zijn specifieke velden in het leven geroepen. We kunnen verder afbeeldingen, zoals bijvoorbeeld de cover van een dvd, linken aan een bestand. Als portal naar online video-

Windows Media Player 10 bevat een naadloze koppeling met online content

DOSSIER MEDIABEHEER

content blinkt WMP eveneens uit, waarbij vooral de grote hoeveelheid muziekvideo's opvalt. De koppeling met de MSN Musicwinkel leidt ons direct naar de juiste filmmuziek. Als videospeler staat Windows Media Player 10 redelijk goed zijn mannetje, zolang u niet al te exotische videoformaten gebruikt. Voor het bekijken van dvd's zult u sowieso een (veelal betaalde) MPEG2codec moeten installeren. Bovendien bestaan er voor dvd's veel betere alternatieven dan WMP, zoals PowerDVD of WinDVD. Tijdens het bekijken van video biedt WMP wel de mogelijkheid om zaken zoals helderheid, contrast, tint en kleurverzadiging on-the-fly aan te passen.Video converteren is in WMP niet mogelijk. Met Windows Media Player 10 haalt u een verrassend veel kijk- en beheermogelijkheden in huis. Prijs: gratis www.microsoft.nl

NERO 7 PREMIUM Nero staat vooral bekend als brandpakket, maar deze multimediabundel is tot veel meer in staat dan de meeste gebruikers beseffen. Zo houdt de module Nero Scout op de achtergrond een database bij van al

uw mediabestanden en maakt deze beschikbaar in de andere modules van Nero 7 Premium. Eén van deze modules is Nero Home waarmee u op een grafische manier door uw videocollectie bladert of een zoekopdracht ingeeft. Jammer genoeg kunnen we alleen zoeken op bestandsnaam en bijvoorbeeld niet op videoformaat of genre. Bijzonder aardig is Nero ShowTime, een mediaspeler die overweg kan met zowat alle denkbare videoformaten en daarbij een opmerkelijk goede beeldkwaliteit biedt. Ook dvd-films vormen geen probleem voor ShowTime. Een andere handige module, zeker voor beginners, is MediaHome. Hiermee stelt u uw mediacollectie op een eenvoudige manier ter beschikking op het (thuis)netwerk. Als mediaserver ondersteunt MediaHome verschillende Universal Plug and Play-hardware om bijvoorbeeld video te streamen naar uw tv-toestel. We kunnen met Nero MediaHome onze videobestanden desgewenst omzetten naar mpegl/2 of naar het eigen Nero Digital-formaat op basis van mpeg4. Nero Digital pretendeert een hoge kwaliteit bij hoge compressieratio's maar legt daarbij wel een flinke belasting op het systeem. Voor het omzetten van volledige dvd-films kunt u dan weer aan de slag met de Nero Recode 2-module.dat een goed alternatief

Nero Home geeft u dankzij een grafisch jasje gemakkelijk toegang tot uw audio-, video- en fotocollectie.

is voor andere dvd-kopieersoftware. Nero 7 Premium is misschien niet een van de meest krachtige videobeheerders, maar bevat wel een groot aantal interessante modules voor het delen, bekijken én converteren van videobestanden. Prijs: 69,90 euro www.nero.com

SNAPSTREAM BEYOND MEDIA I . I . I SnapStream kennen we vooral van de PVRapplicatie Beyond TV, dat zich meer richt op foto's, video's en muziek. Beyond Media vereist het .NET Framework van Microsoft, dat automatisch wordt gedownload bij de eerste installatie. Direct daarna gaat een wizard op zoek naar onze mediabestanden, maar we kunnen ook handmatig de juiste mediamappen selecteren. Beyond Media heeft overigens geen problemen met netwerkmappen. Het pakket ziet er grafisch zeer fraai uit en doet sterk denken aan Windows XP MCE 2005. De interface neemt desgewenst het volledige scherm in beslag en de interface werkt perfect samen met een afstandsbediening. Interessant is Spotlight, dat u rechtstreeks toegang geeft tot een aantal online Amerikaanse videodiensten zoals

U kunt video's omzetten naar Nero Digital, een op mpeg4 gebaseerd videoformaat, en vervolgens delen met anderen.

maart 2006- PC MAGAZINE

65

DOSSIER MEDIABEHEER

U krijgt vanuit Beyond Media toegang tot online video- en muziekdiensten.

CinemaNow, Live365. Via het menu-item Video kunnen we door onze mappenstructuur bladeren. We merken echter al snel dat Beyond Media weinig meer is dan een veredelde Windows Verkenner: we krijgen buiten de bestandsnaam niet meer te zien over onze videoclips. Spijtig is het ontbreken van een zoekmogelijkheid, wat toch een essentieel onderdeel van een mediabeheerder is.

Ondanks het grafisch vuurwerk blijken de videobeheermogelijkheden van Beyond Media nogal tegen te vallen.

Beyond Media bijt zich bovendien regelmatig stuk op enkele van onze IO8Op wmv HD-clips.Voor het afspelen van dvdfllms is een aparte speler in het leven geroepen, maar ook deze blinkt niet uit in hoogdravende mogelijkheden. Het blijft allemaal erg vrijblijvend en vooral gericht op mensen die het niet zien zitten om een volledige pc op basis van Windows XP MCE aan te schaffen, maar toch (min of

KEUZE VAN DE REDACTIE MICROSOFT WINDOWS MEDIA PLAYER 10

In tegenstelling tot muziek en foto vinden we voor video geen volwaardige beheersoftware terug. Video valt voor velen blijkbaar onder de noemer 'mediacenter' met als gevolg dat er wel heel wat fraaie interfaces voor het selecteren en afspelen van videomateriaal beschikbaar zijn, maar dat het qua beheermogelijkheden heel wat minder goed gesteld is. Nero 7 Premium komt aardig in de buurt, maar mist integratiemogelijkheden zodat Windows Media Player 10 als enige keuze overblijft. Het is bovendien gratis.

De meeste mediapaketten stellen teleur op het vlak. van videobeheer, Windows Media Player 10 niet.

66

PC MAGAZINE - maart 2006

meer) de functionaliteit ervan willen beleven. Beyond Media biedt vooral een fraaie grafische interface. Uitgebreide beheerfuncties of -mogelijkheden zijn helaas niet terug te vinden. Prijs: 50 euro www.snapstream.com

DOSSIER MEDIABEHEER

AAN DE SLAG MET WINDOWS MEDIA PLAYER 10

U vindt de 12 MB grote download van Windows Media Player 10 op www.microsoft.com/windows/windowsmedia/default.mspx. Na de installatie klikt u rechts op het tabblad Mediabibliotheek om bestanden toe te voegen aan de bibliotheek (of via het groene kruis links onderaan). Toegevoegde mediabestanden veranderen niet van plaats, maar WMP heeft wel vrij veel tijd nodig om de bestanden te analyseren en daadwerkelijk toe te voegen. Niet alleen lokale en netwerkmappen kunnen worden doorzocht, ook externe bronnen op basis van een webadres zijn toe te voegen.

Wenst u meer controle over de gegevensdatabase, klik dan op Opties voor mediabibliotheek en vervolgens voor Kolommen kiezen. U ziet nu een lijst met extra velden. Om zelf data in te voeren voor één of meerdere video's, dient u rechts te klikken op de videoclips en de optie Codes bewerken te selecteren. Jammer genoeg zijn de getoonde velden vooral van toepassing op muziekclips en muziekalbums. Wel kunt u via het tabblad Afbeeldingen bijvoorbeeld een dvd-cover koppelen aan het videobestand.

Door rechts te klikken op een videobestand en te kiezen voor Classificatie, geeft u uw waardering aan. In het Verkenner-achtige venster zullen geclassificeerde videobestanden vervolgens in de juiste submap onder Alle videobestanden weergegeven worden. Vanuit het hoofdscherm kunt u niet alleen de classificatie, maar ook de titel aanpassen (dit heeft geen gevolgen voor de bestandsnaam zelf). Media Player laat de duur, bitsnelheid en bestandsgrootte zien. Door éénmaal in een geselecteerd veld te klikken, kunt u data handmatig invoeren. Klikt u bovenaan op de knop Meer info, dan zal WMP proberen om op music.msn.com relevante muziekcd's op te sporen.

Een videoclip afspelen doet u simpelweg door erop te dubbelklikken. De clip zal dan in het tabblad Afspelen getoond worden, samen met de bekende navigatieknoppen.Voor video biedt WMP nauwelijks opzienbarende mogelijkheden.Wel vindt u onder Videoinstellingen een viertal schuifregelaars voor onder andere contrast, helderheid en kleurverzadiging.

68

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER MEDIABEHEER

HIGH DEFINITION HD-video is bezig aan een opmars, maar commercieel HD-videomateriaal is nauwelijks te vinden. Wie toch al wil proeven van de mogelijkheden van HD, kan gelukkig online terecht.

Zoals reeds gezegd, kan WMP niet zomaar overweg met alle videoformaten. Als u een videoformaat tegenkomt dat WMP weigert af te spelen, dan zal het zelf voorstellen om de codec te downloaden vanaf de Microsoft-website. Levert dit geen succes op, dan is een bezoekje aan www.wmplugins.com aan te raden. U vindt er verschillende muziek- en videocodecs, alsmede speciale plug-ins en een aantal fraaie skins.

Op www.wmvhd.com, een website van Microsoft waarop het bedrijf zijn eigen wmv HD-formaat probeert te promoten, vindt u tientallen clips, zowel in 720p- als 1080p-formaat, waarvan een groot aantal met 5.1-surroundgeluid. Voor zover wij weten, bestaan er nog geen stand-alone videospelers die het wmv HD-formaat van Microsoft kunnen weergeven; alleen een computer is momenteel krachtig genoeg om wmv HD-filmpjes af te spelen. Microsoft raadt zelf minimum een 2,4-GHz processor aan in combinatie met een grafische kaart met 64 MB videogeheugen. Een andere uitstekende bron voor HD-materiaal is www. hdclips.net. In het forum - gratis registratie vereist - vindt u een groot aantal HD-demo's van fabrikanten zoals Sony en Hitachi, en filmtrailers van kaskrakers zoals King Kong. De meeste clips zijn in het 1080i-formaat en komen dan ook het best tot hun recht op een scherm met minstens 720 of 1.080 beeldlijnen. www.wmvhd.com www.hdclips.net

Onder andere op www.hdclips.net vindt u een grote selectie HD-filmfragmenten.

maart 2006 - PC MAGAZINE

69

SOFTWARE

GOOGLE VIDEO (BÈTA)

GOOGLE OPENT VIDEOWINKEL Gebruikers mogen alleen films uploaden waarop ze zelf het copyright bezitten.

Eén van de meest verrassende aankondigingen tijdens de afgelopen CES-beurs was de introductie van de Google Video Store, een videodistributiesysteem voor gratis en betaalde video's en films. We gaan aan de slag met de bètaversie van Google Video. De Video Store betekent een nieuwe aanpak voor Google: het wordt een contentaanbieder in plaats van een zoekmachine. Wanneer u in de Video Store iets opzoekt, zoekt Google niet op het internet, maar in de eigen winkel. Google sloot overeenkomsten met de Amerikaanse zender CBS, met de basketbalfederatie NBA en met muziekgigant Sony BMG. Daarnaast vindt u er ook door gebruikers ingestuurde filmpjes van wisselende kwaliteit en bootleg-opnamen van concerten. Dat maakt het niet gemakkelijk om te vinden wat u zoekt. Wie op "golf" zoekt, krijgt bijvoorbeeld een clip over de Volkswagen Golf, een homevideo over golfslagen, een grap van Robin Williams over golfspelers, en video's van badpakmodellen uit Golf Punk Magazine. En dat is nog maar de eerste pagina. Een zoektocht naar "U2" levert 108 video's op, het merendeel bootlegopnamen die duidelijk metgsm's of digitale fotocamera's zijn gemaakt. De betaalde content is voorspelbaarder: CBS levert nieuwe shows zoals Survivor en klassiekers zoals / Love Lucy met Lucille Ball.Van Sony BMG vinden we een zeer beperkte keuze aan muziekvideo's - bijna allemaal top-40 muziek en weinig oudere nummers. De NBA verkoopt opnames van wedstrijden de dag nadat ze gespeeld zijn. Ten slotte zijn er nog speelfilms en clips, hoewel deze alleen in Amerika te koop zijn - Europese gebruikers krijgen zelfs geen preview te zien. De prijs van het videomateriaal varieert van 2 dollar voor clips tot 10 dollar voor films. Google Video gebruikt dezelfde sobere interface als de zoekmachine, maar bevat wat extra opties om te zoeken op bijvoorbeeld lengte van de clip. U kunt verder een archief vinden van clips die u al aankocht of op filmtype zoeken. De gratis videobestanden worden niet door DRM beveiligd en zijn probleem op een iPod

70

PC MAGAZINE - maart 2006

Fans van Kiss komen bij Google Video aan hun trekken.

of PSP af te spelen. Betaalde bestanden worden beschermd door een nogal vaag DRM-systeem. Als u een video heeft aangeschaft, kunt u 'm op 'meerdere' pc's afspelen, maar Google zegt niet op hoeveel precies. Afspelen op een iPod of PSP is onmogelijk, en u heeft een actieve internetverbinding nodig om met het afspelen te kunnen beginnen. Om de video's te bekijken, moet u de Google Video Player downloaden. De door Google gebruikte GVI-bestanden zijn alleen in deze speler af te spelen. De Google Video Player bevat de elementaire Play/Pause/Forward/Back-knoppen, een zoekvenster, en een handige miniatuurweergave-index waarmee u naar een bepaald punt in de film kunt springen. Net als bij andere Google-producten behoudt Google zich het recht voor om informatie over uw koop- en kijkgedrag te verzamelen en te verwerken.

U kunt ook uw eigen cinematografische meesterwerken aan de wereld tonen door ze in het Google-archief te plaatsen. Daarvoor heeft u de Google Video Uploader nodig, die u via drag-and-drop laat uploaden. U moet wel digitaal verklaren dat u beschikt over de copyright, en bovendien worden de clips door Google gecontroleerd op pornografische inhoud. Die controles zijn niet waterdicht - we kwamen zonder moeite enkele pikante filmfragmenten op het spoor. [E.D.] Google Video bevat de nodige bugs en is voor Europese gebruikers vooralsnog niet interessant, maar vormt een belangrijke nieuwe stap in de uitbouw van het Google-imperium. Prijs: van 2 dollar per clip tot 10 dollar per film http://video.google.com

SOFTWARE

MICROSOFT INTERNET EXPLORER 7 BETA

INTERNET EXPLORER PAKT PHISHING AAN We kunnen rustig stellen dat 2006 een belangrijk jaar zal worden voor Microsoft. Niet alleen maakt Windows Vista zijn opwachting, ook Office 12, Windows Live en Internet Explorer 7 zullen dit jaar geïntroduceerd worden. IE 7 verschijnt eind 2006 voor Windows XP en zal deel uitmaken van Windows Vista.

Privacy en beveiliging zijn twee belangrijke speerpunten voor de nieuwe versie van de Microsoftbrowser.

Eén van de meest prominente veranderingen in de interface is de mogelijkheid om tabbladen aan te maken, zoals we dat al kennen van browsers als Firefox en Opera. Deze tabs kunnen desgewenst met een druk op de knop gepresenteerd worden als een pagina met miniatuurweergaven van elke geopende webpagina. Verder zijn alle knoppen, behalve 'Pagina terug' en 'Pagina vooruit', verdwenen en is rechtsboven een zoekvenster aangebracht. Standaard wordt gebruik gemaakt van MSN Search, maar desgewenst kunt u alternatieve zoekmachines opgeven via een speciale webpagina van Microsoft. Google is nog niet in het overzicht te vinden, maar Microsoft hoopt voor de introductie van de definitieve versie overeenstemming te hebben bereikt met de zoekgigant. IE 7 kan standaard overweg met RSSfeeds. Zodra op een site een feed wordt aangetroffen, licht een RSS-icoontje op, hetzelfde als in de Firefox-browser, en krijgt u de optie aangeboden een 'abonnement' te nemen op de desbetreffende feed. IE kan de feeds weergeven in een eigen opmaak, waarbij rekening wordt gehouden met subcategorieën. Microsoft maakt gebruik van een centrale database voor de opslag van de feed-abonnementen. Deze database, die na de installatie van IE7 onderdeel zal uitmaken van Windows, is toegankelijk voor RSS-feedapplicaties van derden, zoals bijvoorbeeld FeedReader of SharpReader. De bètaversie van IE 7 is verder voorzien van een nieuwe printmotor, waardoor webpagina's eenvoudiger zijn te printen. Tevens is het tijdens het browsen mogelijk om met de combinatie Ctrl-scrollwiel een pagina te vergroten, op een manier die al jaren wordt toegepast door Opera. De gehele pagina wordt vergroot, niet alleen de lettertypes - een ideale oplossing

Internet Explorer 7 bevat een ingebouwd phishing-filter.

voor slechtzienden. Deze nieuwe functies zijn volgens Microsoft mogelijk geworden doordat er nu slechts één url-parser wordt gebruikt. Internet Explorer 7 biedt uitgebreide bescherming tegen phishing-fraude, technieken waarbij mensen zich voordoen als iemand anders om creditcardgegevens of wachtwoorden los te peuteren van gebruikers. Internet Explorer 7 is, aldus Microsoft, in staat om dergelijke phishingpraktijken te herkennen en de gebruiker te waarschuwen. Het softwarebedrijf heeft een database aangelegd met een overzicht van een groot aantal dubieuze sites. Deze lijst wordt actueel gehouden via Windows Update. Verder is de adresbalk, ook in kleine popup-vensters, altijd zichtbaar, zodat direct te zien is wat de bron van een webpagina is. De overige nieuwe of uitgebreidere

features in Internet Explorer 7, zoals Parental Control, werken alleen samen met Windows Vista. De verbeterde ondersteuning voor het AJAX-platform, transparante png-bestanden en CSS zal ook in de Windows XP-versie te vinden zijn. Internet Explorer 7 is in de tweede helft van 2006 beschikbaar als gratis download via Windows Update of de website van Microsoft. De browser zal standaard meegeleverd worden in de distributie van Windows Vista. [J.R. & jo.B.] Deze bètaversie maakt duidelijk dat Microsoft (traag) aan de weg timmert en een aantal algemeen bekende problemen tracht op te lossen. Het wachten is op de definitieve versie. Prijs: gratis www.microsoft.nl

maart 2006- PC MAGAZINE

71

SOFTWARE

ADOBE LIGHTROOM BÈTA

ADOBE INTRODUCEERT APERTURE-CONCURRENT Als een duveltje uit een doosje presenteerde Adobe onlangs een eerste testversie van Lightroom, het fotobeheerpakket dat de directe concurrentie met Apple's Aperture moet aangaan. Een eerste testversie is daarom ook alleen nog maar beschikbaar voor Macs, een versie voor Windows wordt later geïntroduceerd. Net als Aperture is Lightroom niet bedoeld als een vervanging voor Photoshop; het pakket is een zogenoemde workflow-tool en richt zich met name op het beheer en de basisbewerking van afbeeldingen. Lightroom is ontworpen voor professionele fotografen en is daarom vooral geschikt voor de verwerking van afbeeldingen in het raw-formaat, maar uiteraard kunnen jpg-bestanden ook gewoon verwerkt worden. In tegenstelling tot Aperture (dat alleen draait onder het Mac-platform) Is Lightroom beschikbaar voor zowel Windows- als Apple-machines. Verder draait de daaplicatie een stuk soepeler op oudere systemen, zoals bijvoorbeeld werkstations met een G4-processor. De applicatie vereist slechts een G4-processor en 768 MB RAM. We verwachten dat de systeemeisen voor de Windows-versie ongeveer gelijk zullen liggen.

Dankzij de rustige interface van Lightroom gaat alle aandacht naar de foto's.

INTERFACE Hoewel Lightroom nog in een bètastadium verkeert, zijn we onder de indruk van de aangename en overzichtelijke interface. Het ontwerp is modern en donker, waardoor de aandacht zoveel mogelijk naar de foto's uitgaat. Het pakket is verdeeld in vier modules. In de Bibliotheek-module beheert en sorteert u uw foto's en voegt u trefwoorden toe. De Develop-module maakt het mogelijk om afbeeldingen te bewerken en bijvoorbeeld helderheid, contrast en kleurbalans aan te passen. Diavoorstellingen zijn te maken in de Slideshow-module. Aardig is dat deze desgewenst zijn expor-

teren in html-, flash- en pdf-formaat. De Print-module, tot slot, herbergt een keur aan printopties, met uiteraard de mogelijkheid om contactprints te maken. [J o B ] Tot nu toe lijkt Adobe Lightroom het perfecte pakket voor wie niet op de nieuwste en snelste Mac werkt, of voor wie een Windows-versie essentieel is. In ieder geval heeft Adobe de handschoen opgenomen in de strijd om de beste workflow-tool voor digitale foto's. Prijs: nog niet bekend http://labs.macromedia.com/technologies/lightroom/

CORELDRAW GRAPHICS SUITE X3

VEELZIJDIG TEKENPROGRAMMA De nieuwe versie van CorelDRAW Graphics Suite bevat een waslijst aan nieuwe opties die uw beeldbewerking- en lay-outtaken vereenvoudigen. Graphics Suite X3 bestaat uit vijf hoofdtoepassingen: CorelDRAW X3 (lay-out), Corel PHOTO-PAINT X3 (beeldbewerking), Corel Capture X3 (het maken van screenshots), Corel PowerTRACE X3 (bitmaps naar vectorafbeeldingen omzetten) en Pixmantec RawShooter Essentials (rawbestanden converteren). Laatstgenoemde twee onderdelen zijn nieuw, de overige drie aanzienlijk verbeterd.

72

PC MAGAZINE - maan 2006

Handig in CorelDRAW Graphics Suite X3 is de optie om het origineel te vergelijken met een bewerkte variant, en desgewenst bij te stellen.

SOFTWARE

PowerTRACE springt direct in het oog. Met deze applicatie maakt u op zeer eenvoudige wijze vectorafbeeldingen van bitmaps; handig als u bijvoorbeeld een logo van een foto wilt maken. Een praktisch onderdeel van PowerTRACE is de mogelijkheid om handmatig kleuren samen te voegen. We zijn minder te spreken over de manier waarop PowerTrace omgaat met afgeronde vlakken. Als op het origineel anti-aliasing gebruikt is, ziet het eindresultaat er nogal hoekig uit. Vormgevers zullen blij met de ondersteuning voor onder meer Pantone-kleuren, waardoor de logo's eenvoudig door een drukker te verwerken zijn. Nieuw in CorelDRAW en PHOTOPAINT is het onderdeel Afbeeldingsaanpassingslab, waar u het contrast en de helderheid instelt, en in de weer kunt gaan met kleurenfilters, hooglichten en schaduweffecten. Als u tevreden bent met het resultaat, kunt u het tijdelijk opslaan.

Op deze manier is het mogelijk om na een aantal bewerkingen de verschillende versies te bekijken. Nog handiger is de optie om het origineel en de bewerkte versie naast elkaar weer te geven. In CorelDRAW zijn verder de crop-tools aangepast. U kunt nu desgewenst door alle actieve lagen 'snijden', zowel door bitmaps als vectorafbeeldingen. Pixmantec RawShooter Essentials vereenvoudigt het werken met foto's in rawformaat. Grote hoeveelheden foto's zijn in één keer te importeren, gelijktijdig te bewerken en vervolgens om te zetten naar het tiff- of jpeg-formaat. Dit onderdeel van de suite is overigens sinds eind vorig jaar gratis te dowloaden via www.pixmantec. com. Om zowel beginnende als de bestaande gebruiker tegemoet te komen, heeft Corel een Hints-menu geïntroduceerd, met uitleg over de gebruikte gereedschappen.Verder kunt u gebruikmaken van een

optie waarmee gereedschappen die sinds vorige versies vernieuwd of veranderd zijn, gemarkeerd worden. Corel levert 10.000 clipartafbeeldingen, 1.000 fonts, 100 CorelDRAW-sjablonen en 35 WGL4-lettertypen mee.WGL4 staat voor Windows Glyph List, fonts die aan deze standaard voldoen, bevatten niet alleen ondersteuning voor standaard westerse karaktertypes, maar ook voor onder meer Griekse, Centraal Europese en Cyrillische letters in één set. [M.G.] CorelDRAW Graphics Suite X3 bevat alle standaardgereedschappen die een ontwerper of vormgever nodig heeft. Dankzij zijn prijs, die een stuk lager ligt dan die van grote concurrent Illustrator, is het pakket erg interessant voor zowel beginnende als gevorderde gebruikers. Prijs 832 www.corel.nl

SKYPE 2.0 (BÈTA)

NU OOK MET VIDEO Skype voelt de hete adem van Yahoo!, AOL, Google en Microsoft in de nek, en dat is een goede reden om te blijven innoveren. Skype 2.0 maakt gratis videoconferenties tussen pc's mogelijk. De audio- en videokwaliteit van Skype 2.0 is zo goed als die van een professioneel VolP-hardwaresysteem van enkele jaren oud - wat betekent dat u met een kleine vertraging rekening moet houden. Skype werkt met een peer-to-peer netwerk waarbij alle oproepen via het internet lopen, en niet via de huurlijnen van professionele VolP-aanbieders. De eigen codecs van Skype zorgen voor een aanvaardbare kwaliteit, en een occasionele pauze in de videostroom is best te verteren wanneer u toch niets hoeft te betalen. Met stemverkeer hebben de meeste diensten vandaag geen problemen; video is een ander verhaal. Alleen professionele services halen de 30 frames per seconde die nodig zijn voor een echt 'live' gevoel. Skype werkt met 15 fps, dat een aanvaardbare kwaliteit oplevert. De videoservice is gratis en werkt tussen gebruikers van

De bètaversie van Skype 2 voegt videofunctionaliteit toe.

Skype 2.0; al wat u nodig heeft, is een breedbandverbinding, een webcam, een hoofdtelefoon en een microfoon. U kunt een ingebouwde microfoon gebruiken, maar die pikt doorgaans te veel omgevingsgeluid op. De interface werd een stuk overzichtelijker gemaakt. Heel wat functies zijn nu met één klik bereikbaar. U kunt contactpersonen uit Outlook importeren en met één klik contacten met een gewone telefoonlijn oproepen (via de betaalde

SkypeOut-service). Nieuw is de mogelijkheid om links naar Skype-oproepen in een blog- of website te integreren. [D.J.] Skype voegt gratis videofunctionaliteit toe aan versie 2.0 en verbeterde de interface van een prima programma. Wanneer u dit leest, moet de officiële release gereed zijn. Prijs: gratis www.skype.com

maart 2006- PC MAGAZINE

73

SOFTWARE

SUN STAROFFICE 8.0

HET BESTE ALTERNATIEF VOOR MICROSOFT OFFICE Bedrijven die af willen van dure licenties voor Microsoft Office vinden in StarOffice een complete en betaalbare kantoorsuite.

van grafleken wijzigt het gegevensbereik soms. StarOffice negeert macro's uit Office - wat gezien de beveiligingsrisico's van macro's eigenlijk een pluspunt is.

De ontwenningskuur om af te kicken van Microsoft Office begint met het installeren van Suns StarOffice 8.0, de commerciële versie van de gratis kantoorsuite OpenOffice.org 2.0. StarOffice bestaat uit de tekstverwerker Writer, het spreadsheetprogramma Calc en de presentatiesoftware Impress. Deze zijn in staat hun corresponderende Office-formaten te lezen, en kunnen bestanden aanmaken in Office-formaat of in het nieuwe OpenDocument 1.0 xml-formaat. De suite bevat verder het tekenprogramma Draw en de databasetoepassing Base, die de meeste standaardformaten leest, maar wel de Microsoft ADO-interface nodig heeft om Access-bestanden te openen. In vergelijking met OpenOffice.org beschikt StarOffice over een betere spellingcontrole, mooiere lettertypes (die beter aansluiten bij de Microsoft-lettertypes) en meer importfilters.

Toch is StarOffice niet perfect. Als u zich ergert aan de storende AutoCorrectie-neigingen van Microsoft Word, dan zult u helemaal wild worden van de manie van Writer om woorden aan te vullen terwijl u typt - het leidt af en het is nooit het woord dat u bedoelt. Gelukkig kunt u deze functie uitschakelen. Ook het kleine lampje dat verschijnt wanneer er een autocorrectie werd toegepast, kan uitgeschakeld worden - u moet alleen onthouden dat het een Help Agent heet. StarOffice mist verder elegante functies zoals het

verbergen van witruimte boven en onderaan een pagina. StarOffice is veruit het beste alternatief voor Microsofts Office-suite - op Outlook na. Het is bijna volledig openbronsoftware, op de spellingcontrole en de importfilters na. De menu's zijn overzichtelijker dan die van Microsoft, de suite voelt sneller aan en biedt betere ondersteuning voor pdfbestanden. [E.M.] Wie op zoek is naar een alternatief voor Microsoft Office is bij Suns StarOffice 8.0 aan het juiste adres. Prijs: 67 euro www.sun.nl

GESTROOMLIJNDE INTERFACE StarOffice presenteert alle kernfuncties van Microsoft Office in een logische en gestroomlijnde interface. We openen probleemloos onze bestaande Officebestanden, op een paar geavanceerde layouts in Word na. Alle Excel-bestanden worden prima gelezen, inclusief draaitabellen (pivot tables); maar bij het converteren

StarOffice Writer bevat handige mail-merge-functies die niet te vinden zijn in het gratis OpenOffice.org.

74

PC MAGAZINE - maart 2006

Handig in StarOffice Impress is een pipet waarmee u de kleur van een presentatie aanpast.

SOFTWARE

ETRUST INTERNET SECURITY SUITE

BEVEILINGSSUITE IN VIER ONDERDELEN Computer Associates (CA) brengt een compleet nieuwe versie uit van zijn beveiligingssuite. Onder de noemer eTrust Internet Security Suite probeert de fabrikant om van een losse virus- en spywarescanner, firewall en spamfilter één geheel te smeden. Computer Associates werkte in het verleden nauw samen met Microsoft. Oudere eTrust-versies waren te downloaden via een link op de Windows-site als onderdeel van de 'maak uw computer in drie stappen veilig'-campagne. Nu Microsoft zelf een security-suite heeft uitgebracht, zijn de twee fabrikanten weer eikaars concurrent. eTrust Internet Security Suite bestaat uit vier onderdelen: antivirus (EZ AntiVirus), antispam (Anti-Spam), firewall (Personal Firewall) en anti-spyware (PestPatrol Anti Spyware). Deze losse onderdelen zijn te benaderen en te updaten via een centrale interface. Door bijvoorbeeld op "Scan entire system for infections' te klikken, start u de virusscanner en wordt er vervolgens een systeemscan uitgevoerd. Vindt u dit te omslachtig, dan kunt u de scanner activeren via een pictogram in de taakbalk. Nadeel is wel dat de vier losse componenten qua vormgeving en stijl behoorlijk

van elkaar afwijken. Gebruiksvriendelijk is dit niet, want u moet bij ieder onderdeel net even op een andere plek kijken voor de verschillende opties. Bovendien ziet het er nogal rommelig uit om voor één suite vier pictogrammen in de taakbalk te plaatsen.

ONDERDELEN Het belangrijkste onderdeel van ieder beveiligingspakket is de virusscanner. Handig in eTrust EZ AntiVirus is dat u de verschillende scanopties instelt via een serie vakjes die allemaal in één venster bij elkaar staan - dit werkt erg plezierig en snel. De hulpbestanden zijn zeer compleet, hoewel we het jammer vinden dat het helpmenu niet kan worden opgeroepen met een druk op de F1 -toets. De meeste fabrikanten van beveiligingssoftware kiezen voor een standalone spywarescanner om juridische problemen met de makers van ten onrechte als spyware bestempelde toepassingen te voorkomen. We vermoeden dat dit ook de beweegredenen voor Computer Associates is geweest. PestPatrol Anti Spyware scant realtime uw systeem op pogingen om spyware te installeren, en laat u desgewenst ook cookies verwijderen. Opvallend is dat de spywaremodule over een uitgebreidere interface beschikt dan de virus-

scanner. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat deze modules zijn ontwikkeld door twee verschillende teams. De Anti-Spam module bevat plugins voor Outlook en Outlook Express. Uw inbox wordt niet alleen gevrijwaard van spam, maar ook van phishing (fraude)pogingen. Na installatie controleert de module uw adresboek om een lijst van vertrouwde personen op te stellen. Via de werkbalk kunt u eenvoudig nieuwe personen aan deze lijst toevoegen. Het spreekt voor zich dat gebruikers van een andere mailapplicatie (bijvoorbeeld Eudora) niet zo veel hebben aan deze module. De Personal Firewall, tot slot, doet sterk denken aan ZoneAlarm Firewall van Zonelabs. Geen grote verrassing, aangezien het om een OEM-bewerking van deze uitstekende firewall gaat. [M.G.]

Met eTrust Internet Security Suite probeert Computer Associates een aantal losse toepassingen samen te voegen tot één beveiligingssuite. Het eindresultaat weet ons niet te overtuigen. Jammer, want de diverse losse modules leveren stuk voor stuk uitstekende resultaten af. Prijs 70 euro www.ca.com

eTrust Internet Security Suite bestaat uit vier onderdelen die zijn te benaderen en te updaten via een centrale interface.

maart 2006 - PC MAGAZINE

75

DOSSIER HD-RECOVERY

HARDDISK-RECOVERY

EEN HD-CRASH OVERLEVEN

Uw harde schijf is kwetsbaarder dan u denkt. Gegevens kunnen verdwijnen door een virus of een wat al te enthousiaste druk op de Delete-knop, maar ook door brand, kortsluiting of slijtage.Toen tijdens een installatie van Windows XP een van onze schijven onverwacht de geest gaf, restte ons niet anders dan onze data als verloren te beschouwen. Of toch niet? Harde schijven blijken tot onze verrassing in staat om de ergste ongelukken te overleven. [Merijn Gelens] Als er plotseling iets mis gaat met uw belangrijke databestanden, is het aloude advies 'niet in paniek raken' volledig van kracht. Zet bij dataverlies altijd eerst uw computer uit en ga eens rustig na wat er aan de hand kan zijn. Heeft u bijvoorbeeld net een dubieuze applicatie geïnstalleerd? Dan kan er heel goed een virus in het spel zijn. Heeft u een harde schijf geformatteerd? Zou het kunnen zijn dat u wellicht de verkeerde schijf onder handen heeft genomen? Gaat het om de schijf van een laptop warmee u veel onderweg bent? Ga dan eens na of het apparaat geen harde

76

PC MAGAZINE - maart 2006

klap heeft gehad. Voordat u echter over de oorzaak gaat nadenken, kunt u beter eerst even in de kast kijken. Wie keurig volgens het boekje back-ups draait kan nooit veel gegevens kwijt zijn. Helaas kost het maken van back-ups vrij veel tijd, en lijkt deze bezigheid nogal zinloos - totdat het mis gaat. Wij hebben dit aan den lijve ondervonden toen — alsof de duvel ermee speelde — onze harde schijf de geest gaf na een herinstallatie van Windows XP. Onze laatste back-up was zes maanden oud... Tijd om een eerste diagnose te stellen.

SOFTWARE Veruit de meeste gegevens gaan verloren doordat er met de index van de harde schijf iets mis gaat. Dit is het gedeelte van de schijf waarop het besturingssysteem vastlegt waar de bestanden staan. De index van de schijf laat zich het beste vergelijken met die van een encyclopedie. Als u de index uit een naslagwerk scheurt, wordt het erg lastig om nog specifieke informatie op het spoor te komen. Dit betekent echter niet dat de informatie is verdwenen. Bij het (snel)formatteren van een harde schijf en het wissen van bestan-

DOSSIER HD-RECOVERY

op bijvoorbeeld de tweede harde schijf installeert, is de kans aanwezig dat er toch applicatiebestanden op de beschadigde schijf belanden. Goede herstelsoftware werkt met een opstart-cd-rom of diskette om te voorkomen dat er schade ontstaat. Wie echt op veilig wil spelen, maakt eerst een complete image van de harde schijf en gaat daarmee aan de slag. Gaat er onverhoopt iets mis, dan heeft u gelukkig het origineel nog.

HARDWARE

den, wordt de index gewist, maar blijven de bestanden bestaan. Als het besturingssysteem de mist in gaat, heeft dit meestal te maken met verkeerde verwijzingen in de index, waardoor het lijkt alsof het bestand verdwenen is. Speciale reparatieprogramma's slaan - eenvoudig gezegd - de bestaande index van de harde schijf over en proberen aan de hand van het bestandstype een nieuwe index in elkaar te zetten; alsof u een aan stukken gescheurde encyclopedie probeert te herstellen door elke papiersnipper te

lezen om de lemmata weer volledig te krijgen. Dit gaat bij harde schijven in de meeste gevallen goed, hoewel twee verkeerde stukken soms verkeerd aan elkaar worden geplakt. We raden u aan geen nieuwe gegevens op een defecte harde schijf te zetten. De kans is groot dat deze gegevens over een stuk verloren data geplaatst worden, wat de kans op herstel verkleint. Installeer nooit herstelsoftware op de computer om uw verloren gewaande gegevens te herstellen. Zelfs als u een recovery-tool

Voordat u een image maakt om met gespecialiseerde tools aan de slag te gaan, dient u zich eerst af te vragen of de schijf fysiek beschadigd is. Is dit namelijk het geval, dan kunt u de schade alleen maar verergeren. Wat veel voorkomt is een zogeheten 'headcrash'. Normaliter zweven de leeskoppen van de harde schijf net boven het oppervlak van de supersnel draaiende schijven. Krijgt de harde schijf een klap te verduren, dan kan de leeskop tegen het oppervlak aanstoten. Dit gebeurt met een dusdanige snelheid dat er letterlijk een geultje over het oppervlak wordt getrokken. Het spreekt voor zich dat de gegevens die ooit in dit geultje stonden, voor altijd verloren zijn. Zet u vervolgens de schijf opnieuw aan, dan sleept de leeskop wederom over het oppervlak en veroorzaakt nog meer schade. Bovendien

BIJ een harde klap kan de leeskop van de harde schijf tegen de plaat aanslaan - met fatale gevolgen. De gegevens op deze plek zijn dan ver/oren, maar de overige data kunnen nog gered worden.

maart 2006- PC MAGAZINE

77

DOSSIER HD-RECOVERY

verspreiden kleine gruisdeeltjes, ontstaan tijdens de eerste klap, zich over andere delen van de harde schijf en maken deze onleesbaar. Zo worden er nog meer gegevens permanent vernietigd, terwijl een reparateur waarschijnlijk voor redding had kunnen zorgen.

REDDING Om te zien hoe professionals te werk gaan, besloten wij met onze defecte harde schijf naar de afdeling Data Recovery van Norman/Shark te stappen. Om te voorkomen dat we een eenvoudig te repareren schijf een veel te duur reparatietraject insturen, wordt ons eerst gevraagd of we toch niet recent een back-up hebben gemaakt en onze pc al gecontroleerd hebben op een mogelijk virus. In ons geval is de reden van het dataverlies onduidelijk, waardoor een uitgebreidere diagnose nodig blijkt. Een dergelijke diagnose is niet goedkoop; de prijzen beginnen bij ongeveer 400 euro om op zeer eenvoudige harde schijven te kijken of er nog iets te redden valt. Draait u Windows XP met

NTFS, zoals bij ons het geval is, dan kost een diagnose in ieder geval circa 650 euro. Een dag nadat we een uitgebreide probleembeschrijving hebben opgestuurd, wordt onze schijf voor diagnose opgehaald en naar het Nederlandse kantoor van Norman gebracht. Vervolgens wordt de schijf op het vliegtuig gezet naar Noorwegen, waar zich het laboratorium van Normanpartner Ibas bevindt. Ingenieurs onderzoeken hier de harde schijf om vast te stellen wat de oorzaak van het probleem is; bijvoorbeeld een defecte printplaat of een headcrash. Na onderzoek wordt er een rapport opgesteld met een overzicht van de te redden data. Aan de hand van de diagnose geeft Norman vervolgens de prijs voor herstel van de gegevens op. Gemiddeld kost dit tussen de 1500 en 3500 euro, afhankelijk van de hoeveelheid werk. De laboratoriummede-

Alleen in een zogeheten 'cleanroom' kunnen ingenieurs de defecte harde schijf openen.

HARDE SCHIJF-PROBLEMEN Als u een foutmelding krijgt voorgeschoteld met de boodschap dat er iets mis is met de harde schijf, dan zijn dit de vijf meest voorkomende tekenen dat het om een hardwarematig probleem gaat. Haal in alle gevallen direct de spanning van de computer af. 1.Tikkende geluiden Klikkende of tikkende geluiden als de computer start, worden meestal veroorzaakt door een mechanisch defect zoals een kapot loopwerk of een headcrash. 2. Gierende geluiden Maakt uw schijf een hoog piepend geluid of juist een zware brom, dan zijn waarschijnlijk de kogellagers van het loopwerk kapot of is het smeermiddel in de lagers uitgedroogd. 3. Smeulende lucht Produceert de schijf een smeulende lucht, dan maakt er waarschijnlijk een onderdeel op de printplaat kortsluiting of leidt de slijtage van de kogellagers tot teveel wrijving. 4. Ernstige oververhitting Harde schijven worden behoorlijk warm, maar als u de schijf niet meer kunt aanraken zonder uw vingers te branden, dan is hij waarschijnlijk vastgelopen. Dit komt vaak voor als de koppen van de schijf na een headcrash aan de platen zijn vast gesmolten.

78

PC MAGAZINE - maart 2006

5. Geen geluid/actie Doet de schijf helemaal niets meer, controleer dan eerst of de aansluiting naar de voeding goed vast zit. Is dit het geval, dan is er waarschijnlijk een schakeling op de printplaat defect.

DOSSIER HD-RECOVERY

detailleerd vermeld waar de vermiste gegevens gevonden zijn, om hoeveel bestanden het om gaat, en de exacte bestandstypen en -groottes. Daarnaast bevat het rapport een indicatie van de kans om onze schijf te herstellen; in ons geval zeer goed. We geven formeel onze toestemming om de schijf te laten repareren en een week later wordt de schijf door een koerier weer op de redactie afgeleverd. Het complete recovery-proces heeft in ons geval net geen twee weken in beslag genomen en uiteindelijk hebben we al onze gegevens terug.

WISSEN

De Patan leest de platen van een harde schijf stuk voor stuk af om alle gegevens te redden.

werkers hebben de nodige schijven onder ogen gekregen en zijn wel wat gewend. Zelfs harddisks die weken op de oceaanbodem hebben gelegen of zwartgeblakerd zijn na een hevige brand, zijn met de juiste maatregelen nog te redden. Zelfs moedwillig gesloopte harde schijven belanden regelmatig in het laboratorium voor forensisch onderzoek.Afhankelijk van de schade worden de schijven grondig schoongemaakt en vervolgens in een zogeheten 'class 100 cleanroom' uit elkaar gehaald. Een class 100 cleanroom is een ruimte waar niet meer dan één stofdeeltje van vijf micrometer per 0,03 kubieke meter mag hangen - uitermate belangrijk omdat een stofdeeltje op de plaat van een harde schijf de informatie onleesbaar maakt. Nadat de harde schijf is geopend, halen de ingenieurs één voor één de platen uit de behuizing. Deze worden vervolgens op een speciaal ontwikkelde machine, de Patan, geplaatst. De Patan kan zich voordoen als iedere denkbare harde schijf, en kopieert voor zover mogelijk alle gegevens van de plaat naar een veilige locatie. Als alle gegevens gekopieerd zijn, worden de data voorzien van een bestandsstructuur, die overgezet wordt op een nieuwe harde schijf, een ander medium of op verzoek zelfs aangeboden per ftp-server. Na reparatie bewaart het lab de gegevens drie maanden voor het geval er nog iets mis gaat.

REPARATIE In ons geval blijkt er uiteindelijk geen fysieke schade aan de harde schijf te zijn. Er is een logische fout ontstaan in de

Bij zware crashes ontkomt u er niet aan om de hulp van professionals in te roepen, maar eenvoudig geformatteerde harde schijven zijn zelfs met software van nog geen vijftig euro weer in hun oude staat te herstellen. Zeker op schijven die vertrouwelijke informatie bevatten is het wissen van de schijf dan ook erg belangrijk. Bent u van plan uw pc te verkopen, dan is het verstandig om op zijn minst de partities te wissen, de schijf te formatteren,Windows te installeren, en vervolgens

ZELFS HARDE SCHIJVEN DIE WEKEN OP DE OCEAANBODEM HEBBEN GELEGEN ZIJN NOG TE REDDEN.

index, waardoor een aantal bestanden "verdwenen' lijkt te zijn. In ons rapport wordt keurig de structuur van de schijf beschreven, inclusief de hoeveelheid bestanden in de hoofdmappen en de ruimte die ze innemen. Verder wordt ge-

Wie zijn schijf voorgoed wil wissen, kan hem op de Degousser DG.02 leggen. Dit apparaat laat een krachtig magnetisch veld op de schijf los waardoor hij compleet onbruikbaar wordt.

alle software te verwijderen met een gespecialiseerd programma. Dit biedt echter geen garantie dat uw gegevens daadwerkelijk zijn verdwenen. Zo zal een normaal wisprogramma niet in staat zijn om gegevens te verwijderen in sectoren die door de harde schijf als 'slecht' zijn gemarkeerd. Een apparaat dat gegarandeerd alle informatie van een schijf wist, is de Degausser DG.02, die we in het magazijn van Norman konden bekijken. Dit apparaat stoot een magnetisch veld uit met een kracht van 10.500 gauss, te vergelijken met de geconcentreerde kracht van 1000 hoefijzervormige magneten. Gaat dit veld door een harde schijf heen, dan wordt deze compleet onbruikbaar. Interessant detail is dat videobanden en back-uptapes weer als nieuw worden door deze straling. Tot slot: wie goedkoop zijn schijf wil wissen, kan 'm natuurlijk altijd openschroeven en de individuele platen versnipperen.

maart 2006 - PC MAGAZINE

79

DOSSIER BITTORRENT

BITTORRENT:

EEN STORTVLOED AAN MOGELIJKHEDEN Het filesharing-protocol BitTorrent heeft de nodige commotie veroorzaakt in de peer-to-peer (p2p) wereld. Het geesteskind van auteur Bram Cohen, speciaal ontwikkeld om grote bestanden eenvoudig via het internet uit te wisselen, wordt vaak in één adem genoemd met piraterij en illegale content. In tegenstelling tot wat de entertainmentindustrie ons wil doen geloven, biedt het BitTorrent-protocol echter ook een stortvloed aan legale mogelijkheden. PC Magazine scheidt feiten van fictie en vergelijkt de tien meest gebruikte clients. Uiteraard vindt u alle besproken applicaties op onze cd-rom. In onze PC Gids laten we u zien hoe u zelf aan de slag gaat met BitTorrent. Feitelijk is BitTorrent zelf slechts één van de vele clients die voor bestandsuitwisseling gebruik maken van het BitTorrent-protocol. Het idee achter dit protocol is simpel en volledig toegespitst op de mogelijkheden van breedbandinternet; grote bestanden verspreiden zich makkelijker als zoveel mogelijk mensen meehelpen aan deze distributie. Hoewel deze regel in principe ook opgaat voor andere populaire p2pprogramma's als eDonkey2000 en KaZaA, weet alleen BitTorrent er maximaal gebruik van te maken door de noodzaak voor een grote centrale server (en dus grote hoeveelheden bandbreedte) weg te cijferen. Eenvoudig gezegd is bij BitTorrent iedere downloader ook direct een

80

PC MAGAZINE • maart 2006

Steven Friedman

uploader. BitTorrent 'hakt' grote bestanden in hapklare brokken (gewoonlijk van zo'n 256 KB), die onderling tussen de peers (down- en uploaders) uitgewisseld worden. Dit verklaart meteen de naam van het programma, dat letterlijk vertaald 'stortvloed aan stukjes' betekent. Wie een bestand wil downloaden, maakt automatisch deel uit van de groep aangesloten peers, ook wel 'zwerm' genoemd. Zodra u een stukje van het bestand binnen heeft, begint u met het uploaden van dat stukje naar andere leden van de zwerm. Dit proces gaat door tot u het bestand volledig heeft gedownload en u enkel nog stukjes verspreidt - u heet dan een 'seed'. De werkwijze van BitTorrent maakt

korte metten met de grote bottleneck van 'conventioneel' downloaden, waarbij vele downloaders hetzelfde bestand van één plek af willen halen (met een grote druk op de bandbreedte als gevolg). Voor het BitTorrent-protocol geldt: hoe méér mensen een bepaald bestand willen hebben, hoe sneller de distributie ervan zal verlopen - de zwerm wordt immers alleen maar groter. In theorie kunt u dus met BitTorrent een populair videobestand van zon 600 MB binnen enkele minuten in huis hebben. Om een dergelijk videobestand met BitTorrent te kunnen downloaden, moet u er eerst een actief torrent-bestand van vinden. Dit is een klein pakketje (ook wel

DOSSIER BITTORRENT

pointer file genoemd) waarin essentiële informatie staat over het te downloaden bestand. Eenmaal aangeklikt, wordt het torrent-bestand geopend in uw cliënt en begint het down- en uploadproces.

grond kunt laten lopen om uw bestanden binnen te halen, zonder dat u zich zorgen hoeft te maken over het gelijktijdig draaien van zwaardere applicaties als Adobe Photoshop of Premiere.

Het enige wat u nodig heeft om gebruik te kunnen maken van het BitTorrentnetwerk is een breedbandverbinding, een browser en een BitTorrent-client. Omdat de originele BitTorrent-client geschreven is als openbron-applicatie.zijn er inmiddels tientallen van deze clients op internet verschenen.Welke u moet gebruiken, hangt af van uw persoonlijke voorkeur. We zetten de tien populairste BitTorrent-clients op een rij en vergelijken ze met name op gebruiksgemak, mogelijkheden en snelheid.

Eenmaal gestart toont µTorrent een overzichtelijk scherm met daarin alle informatie over de voortgang van uw torrent-downloads. U ziet in één oogopslag hoeveel procent van het bestand u inmiddels binnen heeft, hoeveel seeds en peers er in de zwerm zitten, hoe snel uw down- en upload verloopt en hoe lang het nog zal duren voor het bestand volledig op uw harde schijf staat.

µTORRENT 1.4 µTorrent (uitgesproken als 'micro'-torrent, mu-torrent of simpelweg you-torrent) wint de laatste tijd sterk aan populariteit onder fervente BitTorrent-gebruikers - en wij begrijpen waarom. Het slechts 130 KB grote programma bewijst dat het wel degelijk mogelijk is om een talloze mogelijkheden in een kleine behuizing te stoppen. Opvallend is dat uTorrent geen installatie vereist. U zet de volledige applicatie simpelweg als exe-bestand op uw harde schijf. µTorrent is speciaal ontwikkeld om uw systeem zo weinig mogelijk te belasten (de makers beweren zelfs dat het programma draait op een 486-computer), terwijl u toch gebruik kunt maken van de vele features die grotere clients als Azureus en BitComet bieden. Dit betekent dat u het programma rustig op de achter-

De handige tabs onderin het scherm geven uitgebreidere informatie over de torrents. Zo kunt u onder meer precies zien wat de ip-adressen zijn van de aangesloten peers, hoeveel stukjes van het torrent-bestand u inmiddels heeft gedownload en welke fouten er eventueel in het bestand gevonden zijn. Handig is het overzicht van de snelheid waarmee u aan het downloaden bent. µTorrent biedt legio mogelijkheden om het programma aan te passen naar uw persoonlijke voorkeuren. Hierbij staat gebruiksgemak voorop. Een simpele rechtermuisklik op een specifieke torrent geeft u de mogelijkheid om diverse eigenschappen, zoals snelheid en bandbreedte-gebruik, aan te passen. Wie de applicatie volledig wil finetunen kan terecht in het optiemenu, waar u een groot aantal zaken kunt instellen (variërend van uploadlimieten tot de gebruikte poort). Het programma beschikt zelfs over een scheduler, waarmee u per dag kunt aangeven hoeveel bandbreedte er gebruikt mag worden.

Wie op zoek is naar een compacte, gebruiksvriendelijke, snelle én complete BitTorrent-client, is bij µTorrent aan het juiste adres. Omdat het programma nog erg jong is, valt te verwachten dat de makers er in de toekomst nog meer opties aan toe zullen voegen. www.utorrent.com

AZUREUS 2.3.0.6 Azureus, vernoemd naar een giftige Surinaamse boomkikker, is vooral populair onder ervaren BitTorrentgebruikers. Voornamelijk omdat de applicatie van alle beschikbare clients verreweg de meeste instellingsmogelijkheden biedt. Het plugin-systeem vanAzureus.dat voortdurend wordt geüpdatet, geeft gebruikers de mogelijkheid om de settings van het programma tot in de kleinste details aan te passen. Op de website van Azureus beweren de makers dat de applicatie geschikt is voor zowel beginnende als geavanceerde gebruikers, maar de nogal onoverzichtelijke interface zou beginners in de wereld van torrents kunnen afschrikken. Het algemene overzichtsscherm lijkt simpel genoeg, met twee vensters waarvan de bovenste laat zien welke torrents u aan het downloaden bent - en de onderste welke bestanden u aanbiedt (als seed). Pas als u kiest voor 'details' (rechtermuisklik) ziet u hoeveel opties het programma in huis heeft. Overzichten van downloadsnelheden, bandbreedtegebruik en zelfs een vernuftige grafische weergave van de actieve zwerm per torrent staan onder diverse tabs tot uw beschikking.

Het slechts 130 KB grote µTonent bewijst dat het we/ degelijk mogelijk is om een talloze mogelijkheden in een kleine behuizing te stoppen.

maart 2006 - PC MAGAZINE

81

DOSSIER BITTORRENT

Via een recent ontwikkelde plugin is het tevens mogelijk om aan de hand van landenvlaggen te zien welke nationaliteit de diverse seeds en leechers uit de zwerm hebben. Via de taakbalk bovenin het scherm kunt u in diverse menu's nagenoeg alle instellingen van Azureus wijzigen. Dit is vooral handig voor geavanceerde gebruikers, die grote hoeveelheden torrents downloaden en bijvoorbeeld precies willen aangeven hoeveel bandbreedte per torrent gebruikt mag worden. Ook het cache-geheugen dat door Azureus gebruikt wordt, kan ingesteld worden en u heeft de mogelijkheid om een lijst te maken met ip-adressen die u toegang verleent tot uw pc of wenst te blokkeren. Het zijn echter de plugins die Azureus maken tot wat het is. Wie bereid is de tijd te nemen om daarmee te experimenteren, zal ongetwijfeld 'verkikkerd' raken op dit uiterst flexibele programma. Populaire plugins zijn onder meer een RSS Feed Scanner, die automatisch bepaalde torrents downloadt als ze beschikbaar komen, en een handige service die u een email stuurt zodra een specifieke download gereed is. Wie de Azureus-client installeert zal snel merken dat de programmeurs meer aandacht hebben besteed aan het implementeren van plugins en opties dan aan overzichtelijkheid - en daarmee ook gebruiksvriendelijkheid. Als u graag al uw down- en uploads volledig onder controle heeft, dan is dit dé cliënt bij uitstek. azureus.sourceforge.net

BITTORRENT CLIENT 4.4.1 In het licht van de tientallen geavanceerde BitTorrent-clients die vrijelijk beschikbaar zijn op internet, zou je bijna denken dat de originele client inmiddels te verwaarlozen valt. Niets is echter minder waar. Geprogrammeerd en geüpdatet door de bedenker van het BitTorrent-protocol, kan deze applicatie gezien worden als de Google onder de BitTorrent-clients. Een simpel en overzichtelijk scherm, beperkte maar wel belangrijke instellingsopties en een directe link naar de BitTorrent Search Engine, maken van deze client een niet te onderschatten deelnemer aan onze vergelijkende test. Op de officiële website van de originele BitTorrent-client wordt de vergelijking met Google nog eens benadrukt. De bezoeker wordt begroet door een simpel wit scherm met daarop het (inmiddels hernieuwde) logo van BitTorrent, wat links naar informatie over de applicatie, de mogelijkheid om het programma te downloaden en een simpel zoekveld. Volgens Cohen zijn met de door hem ontwikkelde zoekmachine enkel legale torrents te vinden. Hij heeft daarvoor zelfs een overeenkomst gesloten met de MPAA, de Amerikaanse organisatie die opkomt voor auteursrechtelijk beschermd werk in de filmbranche. Beschikbaar voor zowel Windows, Max OS X als Linux, biedt deze dient alle mogelijkheden die een doorsnee gebruiker van een dergelijke cliënt mag verwachten. De interface is simpel en bestaat uit een grote balk die de voortgang van een download laat zien, een handige schuifbalk waarmee de maximale uploadsnelheid is

Geprogrammeerd door de bedenker van het BitTorrent-protocol, kan BitTorrent Client gezien worden als de Google onder de BitTorrent-clients

82

PC MAGAZINE - maart 2006

te bepalen en een link naar de eerder genoemde BitTorrent Search Engine. In het taakbalk-menu zijn slechts de meest broodnodige settings aan te passen, maar we verwachten dat de gemiddelde BitTorrent-gebruiker er meer dan genoeg aan zal hebben. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Azureus of BitComet is het niet mogelijk om de beschikbare bandbreedte voor individuele torrents aan te passen, maar de BitTorrent-client geeft u wel de mogelijkheid om de totale up- en downloadsnelheid in te stellen. Daarnaast kunt u aangeven hoe lang u bepaalde torrents wilt blijven 'seeden' als ze eenmaal binnen zijn. Dit is met name handig om mensen met een lage upload-ratio, ofwel 'leechers', uit te sluiten van uw 'seeding'. Voor wie van plan is zijn eerste stappen te zetten in de wereld van torrents, biedt de originele BitTorrent-client genoeg mogelijkheden om bekend te raken met deze vorm van p2p-bestandsuitwisseling. Een 'upgrade' naar een andere, meer geavanceerde, client is immers zo gemaakt. Het programma is overigens geschreven in Java en vereist dan ook JRE (Java Runtime Environment) versie 1.5 om te kunnen draaien. www.bittorrent.com

SHAREAZA 2.2.1.0 Geroemd door veel doorsnee gebruikers vanwege de talloze mogelijkheden, verguisd door veel ervaren downloaders - Shareaza is een 'love it or hate it' BitTorrent-client. Op de officiële site van het programma wordt ons met nogal schreeu-

Shareaza lijkt op het eerste gezicht een handige alles-in-één oplossing, maar er zitten wel enkele haken en ogen aan.

DOSSIER BITTORRENT

werige aanprijzingen verteld dat dit de enige p2p-client is die we nog nodig zullen hebben. Shareaza maakt gebruik van maar liefst vier p2p-netwerken, te weten EDonkey 2000, Gnutella, Gnutella2 en uiteraard BitTorrent. De client lijkt op het eerste gezicht een handige alles-in-één oplossing, maar er zitten wel enkele haken en ogen aan. De laatste versie van Shareaza kan gedownload worden als installatiebestand van een behoorlijke 3,15 MB. Dat is nogal wat in vergelijking met de schamele 130 KB die µTorrent groot is, maar Shareaza is dan ook méér dan alleen een BitTorrentclient. Eenmaal uitgepakt en geïnstalleerd, lijkt het programma meer op het voor veel mensen vertrouwde KaZaA of Edonkey2000, dan op een willekeurige andere BitTorrent-client. Dit kan, afhankelijk van uw persoonlijke voorkeur, een positieve of negatieve eigenschap zijn. Shareaza werkt vrij recht-toe-rechtaan. In het opvallende startscherm kan een zoekopdracht gegeven worden, waarbij u specifiek kunt zoeken naar bepaalde mediatypes. Shareaza zoekt vervolgens in de vier aangesloten netwerken en toont een lijst met beschikbare bestanden die aan de zoektermen voldoen. U hoeft niet langer moeilijk te doen met het openen van verschillende programma's om specifieke p2p-netwerken raad te plegen; een simpele dubbelklik op het gewenste bestand is genoeg voor Shareaza om de download - van welk netwerk dan ook te beginnen. Omdat we in deze test BitTorrent-clients - en dus geen andere p2p-applicaties - met elkaar vergelijken, hebben we in

Shareaza specifiek gezocht naar torrentbestanden. Hierbij kwam één van de bottlenecks van het programma direct om de hoek kijken; in tegenstelling tot de meeste andere clients zijn in Shareaza slechts maximaal tien actieve torrents toegestaan. En dat is slecht nieuws voor fervente gebruikers van het BitTorrent-netwerk. Een uitleg voor deze beperking konden we op de site van Shareaza zo snel niet vinden, maar we hebben het idee dat de makers zoveel mogelijk bandbreedte per individuele gebruiker beschikbaar willen houden voor de Gnutella- en Edonkey-transfers. Shareaza biedt de gebruiker veel mogelijkheden om het programma naar eigen wens aan te passen - inclusief het skinnen van de applicatie. Handig is de ingebouwde mediaspeler, die - in tegenstelling tot bijvoorbeeld Windows Media Player - in staat is om fragmenten van gedeeltelijk gedownloade bestanden af te spelen. Bijzonder praktisch is de collectiefunctie, waarmee u verschillende bestanden kunt groeperen om deze later als één geheel te downloaden. Omdat Shareaza door voornamelijk ervaren BitTorrent-gebruikers gezien wordt als een zogenaamde 'leecherclient' (waarmee mensen makkelijk kunnen downloaden, zonder te hoeven uploaden), wordt de cliënt door sommige torrent-trackersites geweerd. Dit geldt overigens soms ook voor Azureus en BitComet. Desalniettemin is Shareaza een vrij complete BitTorrent-client. shareaza.sourceforge.net

Ondanks de iets te grote belasting op het systeem, doet Turbo Torrent z'n werk als BitTorent-client zeer behoorlijk.

TURBO TORRENT 1.1.2 Het heeft ons wat moeite gekost om de relatie - en de verschillen - te vinden tussen Turbo Torrent en TurboBT. De websites van deze clients lijken in grote mate op elkaar en de namen doen vermoeden dat we hier op z'n minst met een upgrade te maken hebben. Omdat de laatste versie van TurboBT uitgebracht werd in 2003 en de laatste release van Turbo Torrent eind vorig jaar plaatsvond, kozen we ervoor deze laatste cliënt te installeren en te testen. Net als µTorrent belooft TurboTorrent razendsnelle downloads tegen een absoluut minimum aan cpu- en geheugengebruik. We leggen hierbij de nadruk op 'belooft', want al tijdens het downloaden van het 3,35 MB grote installatiebestand kregen we het vermoeden dat deze client ons systeem een stuk zwaarder zou belasten dan het economisch opererende µTorrent. Onze vermoedens werden bevestigd toen we tijdens het draaien van Turbo Torrent onder Windows Taakbeheer keken hoeveel geheugen de client tussen de andere applicaties verbruikte. Ondanks de iets te grote belasting op het systeem, doet Turbo Torrent z'n werk als BitTorrent-client zeer behoorlijk. Het algemene transferscherm is simpel en overzichtelijk en voorzien van enkele tabs die gedetailleerde informatie verschaffen over specifieke down- en uploads. Het programma biedt verder de optie om te grasduiken in diverse zoekmachines, waaronder Google, TorrentSpy en BT Bot. Handig is de grote knop Stats, waarmee het verloop van de down- en uploads in een grafisch overzicht duidelijk wordt gemaakt.

BitTornado gaat ook door het leven onder de illustere naam 'The ShadOw's Experimental BitTorrent Client'.

maart 2006- PC MAGAZINE

83

DOSSIER BITTORRENT

Verschillende instellingen zijn in het configuratiemenu aan te passen. Zo uitgebreid als Azureus is het allemaal niet, maar de mogelijkheden voldoen. Bijzonder handig is de 'client spoofing' -optie.die een tracker kan vertellen dat u niet met Turbo Torrent, maar bijvoorbeeld met BitTorrent downloadt. Dit kan een uitkomst zijn als u een torrent wilt downloaden van een site die Turbo Torrent als dient heeft geweerd. Turbo Torrent kwijt zich redelijk goed van zijn taak, maar biedt niet zoveel opties als zijn concurrenten is behoorlijk processorintensief. www.turbotorrent.com

BITTORNADO 0.3.7 Gebaseerd op Cohens originele BitTorrent-client, gaat BitTornado ook door het leven onder de illustere naam 'The ShadOw's Experimental BitTorrent Client'. Hoewel deze naam een spannender programma doet vermoeden dan het uiteindelijk blijkt te zijn, is BitTornado toch een simpele maar effectieve client. De laatste stabiele release van BitTornado kan in een ongeveer 3,3 MB grote installatiefile gedownload worden. Eenmaal geïnstalleerd valt direct de gelijkenis met de originele BitTorrent-client op. Net als in dat programma bestaat het hoofdscherm van BitTornado uit een drietal overzichtelijke elementen. Een grote balk bovenin de GUI laat de voortgang van een specifieke download zien. Daaronder vindt u

de noodzakelijke informatie over snelheid, aangesloten peers en uw upload/download-ratio. Helemaal onderin het scherm kunt u een aantal settings met betrekking tot uploadsnelheid en het maximum aantal uploads regelen. In tegenstelling tot de nieuwste versie van de originele BitTorrent-client (en nagenoeg alle andere clients) kan BitTornado helaas niet meerdere torrents in hetzelfde scherm verwerken. Wie graag het overzicht houdt op de voortgang van zijn torrent-downloads, zou zich hier danig aan kunnen storen. Mensen die echter voor het eerst met torrents willen experimenteren zullen hier waarschijnlijk geen boodschap aan hebben. Voor hen is BitTornado een meer dan prima introductie in de wereld van BitTorrent. BitTornado is een prima en stabiele cliënt. Althans, zo lang u het bij de 0.3.7release houdt. Inmiddels heeft de programmeur een experimentele versie (0.3.14a) op zijn site gezet, maar u doet er goed aan om deze nog even links te laten liggen. www.bittornado.com

BITPUMP 1.0 Nog zo'n handige, compacte en overzichtelijke BitTorrent-client; BitPump is een onlangs uitgebrachte applicatie, geprogrammeerd en uitgebracht door AnalogX - waar al eerder zeer nuttige en gebruiksvriendelijke software vandaan is gekomen (zoals AnalogX Simple Server en AnalogX Caller ID). Net als bij de meeste andere programma's van AnalogX staat gemak en

BitPump is een compacte en overzichtelijke BitTorrent-client.

84

PC MAGAZINE - maart 2006

functionaliteit voorop bij BitPump. Het Windows-programma komt in een klein pakketje van slechts 430 KB, wat het direct tot een geduchte concurrent van onze favoriete client µTorrent maakt. Met name beginnende BitTorrent-gebruikers vinden in BitPump een krachtige, overzichtelijke en gebruiksvriendelijke client. De interface is sober, maar biedt wel meer informatie dan wordt aangeboden in bijvoorbeeld BitTornado of de originele BitTorrent-client. Zeker als gekozen wordt voor de 'advanced view', waarin per torrent vrij uitgebreide gegevens worden getoond over het aantal aangesloten peers, voortgang van de down- en upload en meer. Veel van deze items gaan vergezeld van handige grafische overzichten. Opvallend is dat BitPump, net als BitTornado, een nieuw scherm opent voor elk afzonderlijk torrent-bestand. Sommige mensen zullen dit een plezierige werkwijze vinden, anderen zien hun verschillende torrent-downloads graag netjes onder elkaar in één scherm. Voor meer ervaren gebruikers die veelvuldig grote hoeveelheden torrents willen downloaden, biedt BitPump overigens wel een overzichtelijke filemanager interface, waarmee de status van meerdere downloads in de gaten gehouden kan worden. In de configuratieapplicatie van BitPump kan daarnaast een grote hoeveelheid opties naar wens ingesteld worden; van eventuele automatische configuratie van uw firewall tot een volledige lijst met ip-connecties en andere technische details. De doorsnee gebruiker van BitPump hoeft hier echter niet eens in te kijken.

BitComet zal vooral bij gevorderde gebruikers in de smaak vallen.

DOSSIER BITTORRENT

Het programma zelf is zo intuïtief en eenvoudig te gebruiken dat het met een simpele muisklik de volledige transfer van een bestand op zich neemt. U hoeft enkel even te wachten tot het bestand binnen is. We kunnen kort zijn: BitPump is krachtige, overzichtelijke en gebruiksvriendelijke dient, waar vooral beginnende downloaders goed mee uit de voeten kunnen. www.analogx.com

BITCOMET VERSIE 0.61 Uitgebreide instellingsmogelijkheden en handige zoekopties maken van BitComet een client die vooral bij gevorderde gebruikers in de smaak zal vallen. Het Windows-programma lijkt op het eerste gezicht nogal onoverzichtelijk, maar wie enigszins bekend is in de wereld van torrent-downloads, zal zich al snel thuis voelen in de BitComet-interface. Wie er niet voor terugschrikt om handmatig netwerk en firewall-instellingen te tweaken, zal met BitComet ook razendsnelle downloads verkrijgen. Zelfs voor meerdere torrents tegelijk. Na installatie van de ongeveer 2,8 MB grote applicatie, laat BitComet meteen zijn ware gezicht zien; dit is een cliënt die graag zoveel mogelijk informatie en opties aan de gebruiker toont.Als u een torrent laadt, begint het downloaden automatisch en wordt u voorzien van vrij uitgebreide informatie over het desbetreffende bestand. In het belangrijkste scherm bovenaan vindt u gegevens over de voortgang en snelheid van uw download, het aantal aangesloten peers en de tijd die resteert tot het bestand volledig binnen is. Onder het algemene torrent-scherm is uitgebreidere informatie te vinden over uw specifieke downloads; van de tracker waarvan u

downloadt en de precieze locatie van de peers in de zwerm tot de mogelijkheid om met deze peers te chatten. De linkerkant van de interface is gereserveerd voor uitgebreide zoekmogelijkheden. Of u nu wilt zoeken via één van de vooraf ingestelde torrent-zoekmachines, of u liever gebruik maakt van de ingebouwde browser; met BitComet heeft u alles in handen om torrents te vinden en te downloaden. Zoals verwacht mag worden van een dergelijk uitgebreid programma, biedt BitComet legio mogelijkheden om instellingen volledig naar eigen voorkeur aan te passen. Naast het instellen van limieten voor up- en downloadsnelheden, kunt u in het configuratiescherm terecht voor het aanpassen van uw firewall- en routersettings, het tijdelijk of permanent blokkeren van ip-adressen en het optimaliseren van uw bandbreedte-gebruik. BitComet komt bovendien met een aantal innovatieve features. Zo maakt het programma gebruik van 'intelligent disk cache', waarmee eventuele schade aan de harde schijf voorkomen kan worden bij downloadsnelheden van boven de 500KB/s. Verder kunnen videobestanden al tijdens het downloaden (gedeeltelijk) bekeken worden en verloopt het resumeren van downloads (na bijvoorbeeld een crash) snel en vlekkeloos dankzij 'intelligent hash scan'. BitComet is bedoeld voor de gevorderde gebruikers en biedt een schat aan informatie, instelmogelijkheden en innovatieve trucjes. www.bitcomet.com

ABC (YET ANOTHER BITTORRENT CLIENT) 3.1 Wie de subtitel 'Nog Zo'n BitTorrent

Client' aan zijn applicatie verbindt, lijkt zo op het eerste gezicht maar weinig vertrouwen te hebben in zijn product. Toch hebben de makers van ABC alle reden om trots te zijn op hun snelle, krachtige en vooral ook gebruiksvriendelijke BitTorrent-client. Gebaseerd op BitTornado (dat op zijn beurt gebaseerd is op de originele BitTorrent-client van Bram Cohen) biedt ABC voldoende functies en instellingsopties om zowel beginnende als meer ervaren gebruikers tevreden te stellen. In tegenstelling tot BitTornado is het in ABC wél mogelijk om meerdere torrentdownloads in één overzichtelijk scherm te beheren. Het programma biedt zelfs de mogelijkheid om actieve downloads te rangschikken op prioriteit. Een andere verbetering ten opzichte van BitTornado is de toevoeging van een zogenaamde Upload Rate Manager (URM). Dit systeem zorgt ervoor dat torrents automatisch uit de wachtrij (queue) worden geforceerd als er te weinig upload-activiteit wordt geconstateerd. Dit garandeert maximale snelheid voor de overige torrents die u aan het downloaden bent. De interface van ABC is simpel maar doeltreffend. Het belangrijkste scherm toont de actieve torrents, aangevuld met informatie over downloadsnelheid, aangesloten peers en de tijd die nog resteert tot de download volledig binnen is. In het configuratiescherm zijn diverse opties naar wens af te stellen. Handig is vooral dat niet alleen de globale down- en uploadsnelheid is aan te passen, maar ook de snelheid van de individuele actieve torrents. Met een behoorlijk overdadige grootte van maar liefst 4,1MB is ABC nauwelijks compact te noemen, maar de hoeveelheid aan features en instellingsmogelijkheden maken veel goed. pingpong-abc.sourceforge.net

BURST! 3.1.0B Ook Burst! is gebaseerd op Cohens originele BitTorrent-client (en in zekere mate ook op BitTornado). De programmeur heeft naar eigen inzicht een aantal nieuwe features aan de originele applicatie toegevoegd, waarbij hij de interface volledig heeft vervangen. ABC is een snelle, krachtige en vooral gebruiksvriendelijke BitTorren-client.

Het resultaat is een client die minder geheugen en cpu-kracht verbruikt dan

maart 2006- PC MAGAZINE

85

DOSSIER BITTORRENT

menig andere BitTorrent-applicatie, waarbij niet wordt ingeboet op handige features en instellingsmogelijkheden. De GUI van Burst! is waarschijnlijk de minst aantrekkelijke van alle clients die we hebben getest, maar het doet z'n werk goed - en daar gaat het in dit geval om. Jammer is in dat opzicht wel dat met name beginnende BitTorrent-gebruikers moeite zullen hebben met het ontcijferen van de brei aan informatie die in Burst! gepresenteerd wordt. Vier tabs aan de bovenkant van het scherm geven wel op een no-nonsense wijze inzicht in de actieve downloads, de wachtrij en andere statistieken. Instellingsmogelijkheden zijn volop te vinden in het configuratiescherm; van firewall- en netwerkinstellingen tot volledige browser-integratie en het automatisch laten bewaren van specifieke torrent-bestanden. Handig is vooral de mogelijkheid om transfers door Burst! te laten stoppen op het moment dat er een bepaalde upload/download-ratio wordt behaald. Een goede manier om zoveel mogelijk bandbreedte te besparen.

KEUZE VAN DE REDACTIE

µTORRENT

BitTorrent-clients zijn er in alle vormen en maten, waarbij iedereen wel een applicatie kan vinden die het beste aansluit bij zijn persoonlijke voorkeur.Voor ons springt het compacte, snelle en gebruikersvriendelijke µTorrent er echt tussenuit. We hebben op de redactie wel eerder kleine programma's met aardig wat features gezien, maar met zijn omvang van 130 KB weet µTorrent zelfs ons te verrassen. De client is stabiel,

eenvoudig en intuïtief te gebruiken, voor zowel beginners als gevorderden. Wie zich niet wil bezighouden met geavanceerde instellingen, wordt er ook niet mee lastig gevallen, maar ervaren gebruikers hebben wel de mogelijkheid om µTorrent naar eigen inzicht af te stellen. Tel daar nog eens bij op dat het programma volledig gratis is en u begrijpt dat we µTorrent graag het predikaat Keuze van de redactie toekennen.

Fraai is het allemaal niet, maar wie daar lak aan heeft, kan met Burst! rekenen op snelle downloads. krypt.dyndns.org:81/torrent µTorrent is stabiel, eenvoudig en intuïtief te gebruiken.

WAT KAN IK DOWNLOADEN? EN WAAR? De snelheid waarmee via het BitTorrent-protocol grote bestanden kunnen worden verspreid.heeft deze vorm van p2pbestandsdeling bijzonder populair gemaakt voor het uitwisselen van films, muziekalbums en complete softwarepakketten. Meer dan eens vindt deze uitwisseling plaats zonder toestemming van de copyrighthouders van het materiaal - en dat noemen we illegaal downloaden. Met name de entertainmentindustrie ziet het BitTorrent-protocol liever vandaag dan morgen verdwijnen en noemt het een waar broeinest van piraterij. De realiteit van de situatie is echter dat het BitTorrent-protocol en de ontwikkelde clients op zich niet illegaal zijn. Het systeem kan dus net zo goed gebruikt

86

PC MAGAZINE - maart 2006

worden voor het verspreiden van legale content - en dat gebeurt de laatste tijd steeds meer. Zo wordt BitTorrent veelvuldig gebruikt voor het distribueren van grote gamedemo's en werden vorig jaar de videodagboeken van Peter Jackson's King Kong ook verspreid via het BitTorrent-netwerk. Het BitTorrent-protocol is zelf niet in staat om torrent-bestanden te indexeren en het vinden van de gewenste bestanden kan een hele klus zijn als u niet weet waar u moet zoeken. De meeste torrent-bestanden worden aangeboden op zogenoemde trackersites, die veelvuldig onder vuur liggen van organisaties als de MPAA. Ook kunt u naar torrents zoeken met behulp van zoekmachines die torrent-bestanden indexeren. We hebben een lijst van populaire torrent-

sites en zoekmachines voor u opgesteld. Let u er bij het experimenteren met BitTorrent wel op dat u geen content zonder toestemming van de copyrighthouder downloadt of uploadt. Araditracker: www.araditracker.com FileList: www.filelist.org Isohunt: www.isohunt.com MegaNova: www.meganova.org Mininova: www.mininova.org Newnova: www.newnova.org The Pirate Bay: www.thepiratebay.org Torrent Portal: www.torrentportal.com Torrent Spy: www.torrentspy.com BTEfnet: www.btefnet.net

DOSSIER BITTORRENT

HOE WE TESTEN Voor dit dossier hebben we elke BitTorrentclient beoordeeld op gebruikersgemak, snelheid, opties, instellingsmogelijkheden en stabiliteit. Ook de grootte van de verschillende clients is van invloed op de eindbeoordeling, aangezien sommige applicaties (nodeloos) veel gebruikmaken van beschikbare processor- en geheugenkracht. De vormgeving en grafische interface van de applicaties wegen minder zwaar door.

aangezien de keuze hiervoor een kwestie van persoonlijke smaak is. Toch hebben we bij enkele clients op dit gebied een aantekening moeten maken, omdat hun onoverzichtelijkheid soms leidt tot minder gebruikersgemak. In elk pakket hebben we drie torrentbestanden geopend van gemiddeld 600 MB groot. Eén van de bestanden heeft veel seeds, het andere iets minder en het laatste bijna geen. Zo kunnen we de snelheid en

stabiliteit van de diverse clients goed met elkaar vergelijken. De keuze voor de tien besproken specifieke BitTorrent-clients is gemaakt naar aanleiding van hun populariteit op het internet. Daarbij hebben we vooral gekeken naar de diversiteit tussen de pakketten. De vergeleken clients bestrijken een zo breed mogelijk spectrum aan mogelijkheden voor beginnende en ervaren BitTorrent-gebruikers.

HOE WERKT BITTORRENT ? Het BitTorrent-protocol maakt het online verspreiden van grote bestanden eenvoudiger en stukken sneller, maar hoe verloopt dit proces precies? We geven een kort overzicht van het proces dat een bestand doorloopt van oorspronkelijk torrentbestand naar uw computer en weer verder. Stel dat we een openbronsoftwareprogramma hebben gemaakt van ongeveer 800 MB, dat we graag aan zoveel mogelijk mensen willen verspreiden. Het traditioneel hosten van het bestand heeft weinig zin (zie figuur 1), aangezien door de grote vraag onze server snel overbelast wordt en het risico loopt om te crashen. We besluiten het bestand via BitTorrent te verspreiden.

Het verspreiden van een groot bestand op de traditionele manier (figuur 1) en via BitTorrent (figuur 2).

De eerste stap in dit proces is het aanmaken van een torrent-bestand. Hierin staat alle informatie die de diverse clients straks nodig hebben om het bestand te kunnen down- en uploaden. Ons 800 MB grote bestand wordt opgebroken in kleine stukjes van ongeveer 250 KB groot, zodat het straks makkelijk verspreid kan worden. Het torrent-bestand wordt verbonden aan een 'tracker'. Dit is een server die zal bijhouden hoeveel peers en seeds er in de zwerm zitten. De server is overigens niet direct verbonden met de dataoverdracht en bevat ook geen kopie van het bestand. Door te zoeken op diverse trackersites en torrent-zoekmachines komen geïnteresseerden ons torrent-bestand op het spoor en begint de zwerm zich te vullen, ledere client (peer) die aangesloten is op

de zwerm, vraagt nu om stukjes van het bestand (zie figuur 2). Het BitTorrent-protocol werkt zodanig dat als eerste de zeldzaamste stukjes worden gevraagd, waardoor de kans wordt vergroot wordt dat peers snel het volledige bestand binnenkrijgen (aangezien de stukken die in ruime mate beschikbaar zijn toch wel door de client gevonden

worden). Als een peer alle stukjes van het betreffende torrent-bestand binnen heeft, verwerkt zijn dient deze automatisch tot ons softwareprogramma van 800 MB. BitTorrent-etiquette schrijft overigens voor dat een peer die het bestand binnen heeft de torrent laat openstaan, zodat de snelheid van de distributie gegarandeerd blijft.

maart 2006 - PC MAGAZINE

87

MOBIEL

ACER TRAVELMATE 4674WLMI & SONY VAIO EAVIBE

CORE DUO IN HET VOORONDER Dual-core processors waren het neusje van de zalm voor desktops in 2005, waar ze snel van high-end configuraties naar standaard desktops verhuisden. Nu gaat dual-core de mobiele toer op, in een opgemerkte update van Intels Centrino-platform - nu met Core Duo-achtervoegsel.

De boodschap die de Acer TravelMate 4674WLMi ons brengt, is ondubbelzinnig; de Core Duo is razendsnel.

Dual-core processors zorgen ervoor dat uw systeem efficiënter kan multi-tasken, zonder de wachttijden die eigen zijn aan een single-core processor. Zo kunt u zonder enige vertraging in Excel werken, terwijl uw virusscanner op de achtergrond uw bestanden controleert, of foto's bewerken terwijl u een tv-programma opneemt. Het Centrino Core Duo-platform bestaat uit drie onderdelen: de dual-core processor krijgt de codenaam 'Yonah' of officieel de Intel Core Duo. Verder zijn de draadloze Intel Graphics Media Accelerator 945- en de Intel 3945AG-adapters van de partij. De twee laatstgenoemden zijn vooral upgrades van de vorige sets. Zoals onze benchmarks aangeven, kan de snelheidswinst oplopen tot zestig procent. Een sleuteltechnologie in de nieuwe processor is Smart Cache, een geheugenbuffer die gedeeld wordt door beide kernen. Daardoor kan één kern verder werken terwijl de andere uitgeschakeld wordt om zo het stroomverbruik in te perken. De nieuwe processor beschikt tevens over een snelle Front Side Bus (677 MHz).

toestellen. Aangezien beide Core Duomachines over een zware multimediauitrusting beschikken, vergelijken we ze met onze laatste Keuze van de redactie bij notebooks, de Fujitsu-Siemens Amilo M3438G met een Pentium M op 2 GHz, 1 GB geheugen en de nVidia GeForceGo 6800 aan boord.

ACER TRAVELMATE 4674WLMI

Bovendien zijn de componenten bijna de helft kleiner - een handige eigenschap voor draagbare computers. Meer informatie over de Intel Core Duo vindt u in ons dossier over processors en chipsets.

De Acer TravelMate 4674WLMi is een vrij standaard 17-inch breedbeeldnotebook met een reusachtig, groenzilveren chassis en een 'lichtgekruld' toetsenbord. Over de afwerking van de TravelMate's zijn we nog steeds niet bijzonder enthiusiast; het notebook voelt net iets te plastic aan, hoewel we merken dat er stevige scharnieren en metalen bevestigingen zijn gebruikt.

We testen hier twee notebooks op basis van de nieuwe Intel Core Duo: de Acer TravelMate 4674WLMi en de Sony VAIO EAVIBE. Bij Sony gaat het om een prototype dat we hier vooral gebruiken ter vergelijking met de oudere, single-core

Over de uitrusting kunnen we dan weer geen verkeerd woord zeggen; de Acer beschikt over een geheugenkaartlezer, Firewire, Bluetooth, een dvd-schrijver en zelfs een DVI-uitgang. Handig zijn de aparte knoppen om de verschillende

88

PC MAGAZINE • maart 2006

draadloze adapters aan en uit te schakelen, en een infrarode poort aan de voorzijde wijst op de mediacenter-ambities. Onder de motorkap vinden we een snelle Core Duo-processor op 2 GHz, tweemaal 512 MB RAM, de Mobile Radeon X 1400 met 128 MB geheugen van ATI en een 100 GB grote harde schijf. We vermoeden dat Acer ons hier een standaard configuratie voor Core Duobreedbeeldnotebooks voorschotelt, en zijn dan ook benieuwd naar de testresultaten. Na een korte test in ons vorige nummer bleek dat een Core Duo-notebook tot veertig procent sneller kan werken dan een notebook met single-core processor. Deze Acer TravelMate 4674WLMi maakt korte metten met deze conclusie. Tijdens onze SYSmark 2004-tests, waarbij eerst een reeks kantoorapplicaties en vervolgens een reeks multimedia-applicaties door een multi-tasking script gestuurd worden, scoort deze Acer respectievelijk 199 en 288. Wanneer we die scores vergelijken

MOBIEL

met een supersnel en gelijksoortig notebook uit 2005 levert dat snelheidswinsten tot zeventig procent op! Dit is een prestatiesprong die u bij dagelijks gebruik ook echt merkt; er zijn bijna geen wachttijden meer als u tussen applicaties switcht of een processorintensieve taak op de achtergrond uitvoert. We voeren tevens een gametest uit; Intel claimt dat de Core Duo ook geschikt is voor moderne spelletjes. Maar hier merken we dat de TravelMate met zijn Mobile Radeon X1400 zeker niet beter scoort dan wat we van dit grafische systeem verwachten. Het batterijleven, dat net boven de twee uur uitkomt, is erg middelmatig.

SONY VAIO EAVIBE Alles aan de VAIO EAVIBE ademt' prototype' uit, van de nepstickers tot de - ongetwijfeld voorlopige - naam.Toch belooft dit een uitstekend notebook te worden, op de vleugels van een ruim 17-inch breedbeeldscherm dat aangestuurd wordt door de nieuwe GeForceGo 7400 van nVidia. De Core Duo-processor draait op 1,83 GHz en krijgt tweemaal 512 MB RAM-geheugen, terwijl ook is voorzien in een 160-GB harde schijf, een dvd-schrijver, Bluetooth en zelfs een webcamera.

Het chassis van de VAIO EAVIBE bestaat gedeeltelijk uit carbon en volgt de gebruikelijke Sony-lijnen; de vormgeving is even fraai als stevig, en we zijn blij met de knoppen om het scherm te vergrendelen of de draadloze adapters aan of uit te schakelen.

kantoorapplicaties gebruikt - bevestigen wat de Acer TravelMate 4674WLMi ons reeds leerde: wat betreft gaming en batterijleven brengt het nieuwe Centrino Core Duo-platform ons geen grote verbeteringen. [TB]

We vinden aan de zijkant een ongebruikt luikje waarvan we vermoeden dat er een infrarode afstandsbediening in past, en gaan vergeefs op zoek naar een kaartlezer anders dan de obligate Memory Stick-lezer. Jammer genoeg laat dit prototype ons op de testbank in de kou staan. Ondanks herhaaldelijke pogingen slagen we er niet in om onze applicatietests foutloos uit te voeren: we slaan deze tests dan ook over.

De testresultaten zijn unaniem: de Intel Core Duo is een reusachtige stap voorwaarts wanneer u veel applicaties naast elkaar gebruikt - we meten een sprong van meer dan zestig procent! Voor gamers lijkt de nieuwe processor weinig nieuws te bieden, en dit geldt ook voor het batterijleven. Prijs: 1.599 euro www.acer.nl

De test op 3DMark05 en onze batterijtest - die ook een groot aantal

Prijs: nog niet bekend www.sony.nl

SYSMARK 2004 OFFICE

199

fail

SYSMARK 2004 MULTIMEDIA

288

fail

118 178

3DMARK05 (1.024 X 768)

1.689

1.639

3.510

BATTERYMARK 2005

2:02 uur

2:15 uur

2:28 uur

Keuze van de redactie Notebooks september 2005

Deze Sony VAIO EAVIBE is nog niet productierijp, maar belooft veel voor de toekomst.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

89

MOBIEL

MOTOROLA A780

SMARTPHONE WIJST DE WEG Motorola heeft altijd al een vooruitstrevende en eigenzinnige visie gehad op het begrip 'smartphone'. De nieuwe A780 is daar een schoolvoorbeeld van. Maar zijn al die nieuwigheden ook een verbetering? De A780 is een forse 'flipfoon' met een groot touchscreen van 240 x 320 pixels, uitgerust met Bluetooth en gebaseerd op een Linux-kern. De Motorola biedt quadband-compabiliteit, ondersteuning voor EDGE en beschikt over een mp3-speler en 1,3-megapixel camera. De grote aantrekkingskracht is het ingebouwde GPS-navigatiesysteem, waarmee deze smartphone zelfs meer biedt dan de gemiddelde pda. De A780 wordt erg volledig geleverd, met een inbouwset voor de auto, dubbele usb-lader en de MotoSync-software waarmee u uw bestanden synchroniseert en Office- en pdf-bestanden bekijkt. Een browser en tekstverwerker zijn eveneens van de partij.

De A780 is desgewenst uit te breiden met (prijzige) Transflash-geheugenkaartjes. We testen de Motorola A780 op zijn kwaliteiten als smartphone en als navigatiesysteem. Het apparaat beschikt over behoorlijke PIM-functies en is - ondanks de afwezigheid van een toetsenbord - redelijk bruikbaar als tekstverwerker. De batterij houdt het echter amper één dag uit en dat vinden we anno 2006 onaanvaardbaar. Als navigatieoplossing levert de A780 beter werk af; hij wordt geleverd met Europese kaarten op straatniveau, waarvan u telkens een selectie van uw computer naar de smartphone moet verplaatsen - handig is anders.Wat betreft route-instructies en bediening werkt de A780 meer dan behoorlijk. [T.B.] We zijn niet helemaal overtuigd van deze Motorola A780, die gehinderd wordt door een ontoereikende batterij en enkele ergonomische tegenvallers.

De A780 is een smartphone met ingebouwd GPSnavigatiesysteem.

Prijs: 499 euro www.motorola.nl

TOSHIBA TECRA S3

VEILIGE EN ZAKELIJKE NOTEBOOK De Toshiba Tecra S3 is een zakelijk notebook, waarbij de nadruk ligt op bescherming van uw gegevens. De Toshiba bevat een interessante mix van componenten. Het 15-inch beeldscherm De Toshiba Tecra S3 is voorzien van

een vingerafdrukscanner.

wordt aangestuurd door een GeForce Go 6600-chipset. Deze grafische combinatie draait op een Mobile Intel Pentium M740 (1733 MHz)-processor met 512 MB ram. Hoewel 512 MB wat aan de krappe kant is, wordt dit goedgemaakt door de 533 MHz-kloksnelheid van de DDR2-modules. De Tecra S3 is verder voorzien van een ingebouwde gigabit ethernetaansluiting en een draadloos 802.11/g-netwerk. Om uw gegevens te beveiligen, is de notebook voorzien van een vingerafdrukscanner, die gekoppeld is aan een digitale 'kluis'. Deze kluis is alleen te benaderen met behulp van uw vingerafdruk. De Toshiba is bestand tegen een stootje; bij een harde klap of het schudden van de laptop wordt de harde schijf geblokkeerd. Dit systeem werkt in de praktijk erg goed, hoewel er zelfs al bij enthousiast typen een waarschuwing verschijnt en de harde schijf uit veiligheidsoverwegingen

90

PC MAGAZINE - maart 2006

wordt stilgezet. Storend is dit echter niet, aangezien deze korte onderbreking geen merkbare vertraging oplevert. De Tecra S3 is meer dan alleen een zakelijke machine. Het scherm is groot genoeg om een film op te bekijken en het batterijleven is alleszins redelijk. Toshiba voorziet de Tecra S3 van Windows XP Professional, wat praktisch is voor een zakelijke omgeving, Microsoft Works 8, Microsoft Office Onenote 2003 en een trialversie (30 dagen) van McAfee VirusScan. Om cd's en dvd's te branden, kunt u gebruikmaken van RecordNow! van Sonic Solutions. Dvd's worden afgespeeld met InterVideo WinDVD. [M.C.] Als geheel levert Toshiba met deTecra S3 een interessante mix van hardware en software, waarmee u veilig op pad kunt. Prijs: 1546 euro www.toshiba.nl

MOBIEL

CANON EOS 5D & NIKON D200

DIGITALE TOPCAMERA'S Zowel Canon als Nikon introduceerde onlangs een nieuwe digitale reflexcamera. De EOS 5D en de D200 zijn beiden topcamera's, die innovatieve technologieën binnen het bereik van de veeleisende fotoliefhebber brengen.

De Canon EOS 5D bevat een full-frame CMOS-sensor

CANON EOS 5D Het belangrijkste onderdeel van de EOS 5D is de full-frame beeldsensor. Full-frame betekent in deze context: even groot als een 35-mm negatief, met name 36 x 24 mm. Daardoor introduceert de EOS 5D geen vergroting van de brandpuntsafstand; uw 24-mm groothoeklens blijft netjes een 24-mm lens. Dat is dus goed nieuws voor wie vaak met groothoek werkt - met name landschaps- en architectuurfotografen. Bestaande telelenzen blijven echter 'beperkt' tot hun reële brandpuntsafstand - u krijgt geen gratis 1,5x zoomfactor, zoals bij de EOS 350D of EOS 20D het geval is. De beeldsensor is een CMOS-chip met 13,3 miljoen fotodiodes, waarvan er 12,7 miljoen effectief gebruikt worden. Dat levert digitale foto's op met maximaal 4.368 x 2.912 pixels. Met de vuistregel dat u 100 pixels per gedrukte cm nodig heeft, volstaat deze resolutie voor haarscherpe afdrukken tot ruwweg 45 x 30 centimeter. De foto's worden opgeslagen in jpegof raw-formaat - of beide. De camera werkt automatisch, in programmastand of (semi-)handmatig. Aan de achterzijde bevindt zich een helder led-schermpje van 2,5 inch diagonaal, dat u gebruikt om de menu's in te stellen en de gemaakte opnames te bekijken. Voor fotografische instellingen zijn er knoppen en draaiwieltjes; de menu's worden bediend met het typische Canonscrollwiel. Bovenaan de camera zit nog een monochroom infoschermpje waarop instellingen zoals witbalans, sluitertijd, diafragma en belichtingscompensatie getoond worden. De optische zoeker toont 96 procent van het beeld dat door de lens valt - dit is een verschil met Canons professionele EOS IDs-reeks, waar de zoeker 100 procent van het beeld dekt. De zoeker is groter en wat helderder dan die op camera's met een APS-sensor,

Het menu bedient u met een scrollwieltje.

zoals Canons D20 of de Nikon D200. Het standaard gevoeligheidsbereik van de camera loopt van het equivalent van 100 ISO tot 1.600 ISO. Optioneel kan dat uitgebreid worden tot ISO 50 en ISO 3.200. De witbalansregeling werkt automatisch, op basis van presets, op basis van de kleurtemperatuur (2.800 tot 10.000 Kelvin) of handmatig. Bij die laatste methode moet u een grijskaart fotograferen en die foto inladen in het witbalansmenu. Deze methode is wat omslachtig, maar heeft als voordeel dat u de grijskaartfoto als referentie behoudt. De EOS 5D gebruikt Canons MultiBasis TTL-focussysteem met negen selecteerbare, in ruitvorm geordende focuspunten. Daarbij komen nog zes nietselecteerbare focuspunten in het centrum van het beeld. In onze test (met een standaard zoomlens van Canon) focust de EOS 5D snel en accuraat, ook in slechte lichtomstandigheden. De EOS 5D werkt met'Picture Styles', een set parameters die kleurtoon, verzadiging en contrast regelen. Standaard vinden we in dit menu de presets Standard, Portrait, Landscape, Neutral, en Faithful (voor de meest accurate kleurreproductie). Dit vijftal kan aangevuld worden met

stijlen die u downloadt van de Canonwebsite, zoals Nostalgia (met lage kleurverzadiging, zoals op oude foto's het geval is) en Twilight (meer paars in de lucht). Bij de testresultaten vermelden we alleen de kleurafwijking met de preset Standard die al bij al erg beperkt is. Bij het gebruik van groothoeklenzen in combinatie met een groot diafragma duikt bij de EOS 5D vignettering op - de hoeken van het beeld zijn merkbaar donkerder. Dat is een probleem waarvan digitale reflexcamera's met brandpuntsafstandsvergroting geen last hebben, omdat zijn alleen het centrum van de lens gebruiken. Door de lensopening één of twee stops kleiner te maken, verdwijnt dit probleem. Tot en met ISO 800 zijn onze opnames ruisvrij, maar aan ISO 1.600 is de ruis prominent aanwezig. Met de EOS 5D brengt Canon de prijs van een full-frame camera naar beneden - al kunnen we moeilijk van een 'betaalbare' camera spreken. Hij levert echter prima resultaten, af al moet u wel rekening houden met vignettering bij open diafragma. Prijs: 3.349 (body) www.canon.nl

maart 2006- PC MAGAZINE

91

MOBIEL

NIKON D200 Voor de D200, de langverwachte opvolger van de D100, koos Nikon een 10,2megapixel sensor in het vertrouwde Nikon DX-formaat van 1 4 x 1 6 mm. Dat betekent dat de effectieve brandpuntsafstand van uw lenzen met 1,5x vergroot wordt, zodat een 18-70 mm lens eigenlijk als een 27-105 mm lens werkt. De maximale beeldgrootte bedraagt 3.872 x 2.592 pixels, wat ruim volstaat voor afdrukken tot 39 x 26 cm (gerekend met 100 pixels per centimeter). De camera bewaart foto's als jpeg, raw of beide tegelijk.

De Nikon D200 kreeg een ingebouwde flitser mee.

Net als de EOS 5D kreeg de D200 een lcd-schermpje van 2,5 inch diagonaal mee. De heldere, optische zoeker dekt 95 procent van het effectieve beeld (vergelijkbaar met de 96 procent van de EOS 5D), en toont net als de EOS 5D heel beknopt de fotografische instellingen. Op het statusvenstertje aan de bovenkant van de camera zijn deze uitgebreid te bekijken. De instellingen en opnamemodi worden meestal bediend met aparte knoppen en twee draaiwieltjes. De cameramenu's zijn bijzonder uitgebreid; er is een handig Recent settings-submenu waarin u recent gewijzigde instellingen terugvindt, zodat u die niet telkens in de menu's hoeft te duiken. De camera werkt in programmastand, met voorkeuze van sluitertijd of diafragma, of volledig handmatig. Bij opeenvolgende opnames is de D200 sneller dan de EOS 5D: hij komt op 5 frames per seconde tegen 3 fps voor de EOS 5D. U kunt maximaal 22 opeenvolgende raw-opnamen maken (17 voor de EOS 5D). De gevoeligheid is instelbaar van ISO 100 tot ISO 1.600, met een boost-instelling die het equivalent van ISO 2.000, 2.500 of 3.200 gebruikt. De witbalans werkt handmatig, aan de hand van presets of op basis van de kleurtemperatuur (2.500 tot 10.000 Keivin). Daarbij meet u de witbalans met een grijskaart; u kunt de meting in één van

92

PC MAGAZINE - maart 2006

In de D200 schuilt een CCD-sensor in DX-formaat

drie geheugenposities opslaan. Het MultiCAM 1000-autofocussysteem gebruikt elf te selecteren focuspunten in een ruitvorm. Het werkt in onze tests snel en accuraat. In tegenstelling tot de EOS 5D kreeg de D200 wel een ingebouwde flitser mee - handig als u een invulflits wilt gebruiken. Als bonus de flits ook gebruiken om een externe flitser van Nikon (SB-600 en SB800) draadloos aan te sturen. De ISO-waarden zijn in te stellen met intervallen van 1/3 LW, van ISO 100 tot aan het equivalent van ISO 3.200. Ondanks de kleinere sensor (en dus kleinere fotodiodes) produceert de D200 even weinig ruis als de EOS 5D- opnames tot aan ISO

800 zijn zonder meer bruikbaar, terwijl vanaf ISO 1.600 de ruis zichtbaar wordt. In het menu heeft u de keuze uit lage, normale, hoge of geen ruisonderdrukking, zodat u de optimale balans kunt vinden tussen scherpte en ruis. [E.D.] Met de D200 brengt Nikon technologie uit zijn topcamera's binnen het bereik van de fotoliefhebber. Het is een camera met een veel steilere leercurve dan de D70 of D50, maar de resultaten mogen gezien worden. Prijs: 1.699 euro (body) www.nikon.nl

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

DRAADLOZE HISPEED-ROUTERS

DRAADLOOS NETWERK OP TOPSNELHEID

94

PC MAGAZINE • maart 2006

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

VERSCHILLENDE 802.11-SMAKEN Vanwege redenen die ons bevattingsvermogen overstijgen, wordt de originele IEEE 802.11-classificatie nog steeds gehanteerd voor de naamgeving van de verschillende standaarden. Vrijwel alle HiSpeed-producten zijn gebaseerd op de 802.11g-standaard, die in zijn officiële vorm een transfersnelheid van 54 Mbps belooft - in de praktijk ongeveer de helft. Dat is inderdaad vijf keer sneller dan zijn voorganger, IEEE 802.11b, die 4 tot 6 Mbps verwerkt. Bovendien biedt de g-standaard betere beveiliging en is hij - in Mixed Mode - compatibel met bestaande 802.11b-apparaten. Let op dat een 802.11g-apparaat in Mixed Mode maximaal 18 Mbps haalt. Maar wat uw behoeften ook zijn, 802.11g is de minimale standaard waarvoor u moet kiezen. Een groot aantal producenten ontwikkelt producten die verder gaan dan de originele standaarden. Onder de noemer 'Enhanced 802.11g' vinden we een reeks producten terug die gebruikmaken van technologieën als frame-bursting, fast-frames en bijkomende compressie om hogere snelheden te bereiken. De gemiddelde snelheidswinst zit tussen twintig en dertig procent, met pieken van 28 Mbps in Mixed Mode. Sommige apparaten gebruiken daarnaast een techniek die we 'channel-bonding' noemen, en waarbij twee niet-overlappende kanalen in het 2,4-GHz spectrum ingezet worden. Dit leidt tot de ietwat overmoedige claim van 'snelheden tot 108 Mbps', oftewel: 50 Mbps in de praktijk en onder ideale omstandigheden. Deze apparaten zijn niet compatibel met 802.11b- of andere 802.11g-apparaten.

NOG SNELLER MET MIMO In theorie stopt het 802.11-verhaal daar voorlopig. De IEEE-groep werkt aan de nieuwe standaard 802.11n, die snelheden boven 100 Mbps zou bieden. Deze standaard is pas in 2007 beschikbaar. Er zijn al enkele producten beschikbaar die 'Pre-n' aankunnen, maar die bieden geen enkele garantie voor toekomstige compatibiliteit. Verder is er MIMO (Multiple In, Multiple Out). Het basisprincipe van deze technologie is dat er meerdere ontvangers en zenders gebruikt worden om hogere transfersnelheden te halen. Ook MIMO kent verschillende varianten, afhankelijk van de chipsets die gebruikt worden. True MIMO, zoals die gebruikt wordt bij Belkin, LinkSys en NetGear, hanteert Spatial Multiplexing. Hierbij wordt de datastroom in twee gedeelten gesplitst, waarna deze over verschillende paden wordt verstuurd en bij ontvangst weer aan elkaar gezet. Het voordeel is dat een behoorlijke snelheidswinst gerealiseerd wordt terwijl het product compatibel blijft met 802.11g. D-Links invulling van MIMO wordt ook als 'Pre-n' verkocht. Hierbij worden meerdere zenders en ontvangers gebruikt, en wordt dezelfde data via verschillende paden verstuurd met de ambitie om het bereik en transfersnelheden te verhogen. Deze vorm van MIMO is niet compatibel met standaard 802.11g-toestellen. BeamFlex is een andere vorm van MIMO en gebruikt maximaal zeven antennes op één radio, waarbij intelligent geschakeld wordt. Er worden mooie snelheidswinsten beloofd, maar het bereik verbetert niet noodzakelijk.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

95

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

De Belkin wordt bovendien geleverd met een module voor zes maanden ouderlijk toezicht. We vinden de belangrijkste functies terug op het apparaat, maar missen controle op afstand en een uitgebreide manier om port-forward ing in te stellen. Op onze tests scoort de Highspeed G Router middelmatig, waarbij hij het vooral op langere afstanden laat afweten. Positief is wel de levenslange garantie. Prijs: 84,55 euro www.belkin.nl

MIMO

ASUS 240 WC-566GM De Asus 240 WC-566gM is een robuuste verschijning.Als we de installatieprocedure doorlopen, krijgen we een instructievideo voorgeschoteld, waarbij alle mogelijkheden van het apparaat worden behandeld. Het is niet alleen mogelijk url's te blokkeren, maar ook om bepaalde sleutelwoorden te weren. We fronsen vanzelfsprekend de wenkbrauwen als we merken dat de 240aanduiding die Asus in de productnaam verwerkt op de datatransfersnelheid slaat - we zijn benieuwd wat daar in de praktijk van overeind blijft.

Prijs: 157 euro www.asus.nl ENHANCED G

D-LINK DI-624 ENHANCED G

BELKIN HIGHSPEED G ROUTER Belkin is een gerenommeerde naam in het wereldje van SOHO-netwerken, en dat zien we duidelijk terug in deze HighSpeed G Router. Het apparaat laat zich eenvoudig installeren en kent een duidelijke interface.

De DI-624 beschikt over de typische blauwzilveren vormgeving van D-Link. Een installatiewizard gidst ons door de basisinstellingen, maar voor de uitgebreidere opties moeten we iets dieper in de uitstekende interface duiken.We zijn te spreken over de geavanceerde mogelijkheden als

Belkin Highspeed G Router

Onze resultaten hebben vanzelfsprekend niets met '240' te maken, maar zijn niettemin indrukwekkend. De Asus 240 WC-566gM is één van de snelste draadloze routers in deze test en het enige apparaat dat deze prestaties ook op langere afstanden weet waar te maken. Het prijskaartje is er jammer genoeg ook naar.

HOE WERKEN DE VERSCHILLENDE DRAADLOZE STANDAARDEN?

IEEE 802.11g is de standaard voor draadloze netwerkapparatuur tot 54 Mbps. Het vormt tevens de basis voor alle Enhanced g-toestellen.

96

PC MAGAZINE - maart 2006

Super G claimt een dubbele transfersnelheid ten opzichte van Standard G door meerdere kanalen te combineren. Ook frame-bursting en compressie worden gebruikt.

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

MIMO

EDIMAX BR-6216MG

controle op afstand, port-forwarding en url-blokkering. D-Link geniet een uitstekende reputatie als het op prestaties aankomt, maar de DI-624 weet niet te overtuigen in onze datatransfertests en gaat compleet de mist in als we proberen videobestanden te streamen. Jammer, want verder is dit een volledige en gebruiksvriendelijke gateway.

Keerzijde van deze volledige uitrusting is dat u er diep voor in de portemonnee moet tasten: de Vigor 2800G is één van duurdere toestellen in deze test. Dat laatste zou makkelijker te verteren zijn als deze DrayTek-oplossing ook nog eens superieure prestaties kon voorleggen, maar de Vigor 2800G levert erg middelmatige scores af.

Prijs: 86,39 euro www.dlink.nl

Prijs: 209 euro www.draytek.nl

Drie antennes en het M-woord op de doos - dit moet wel een MIMO-router zijn. We vermelden dit expliciet, omdat deze apparaten zelden onder de grens van 100 euro duiken; de BR-6216Mg is dus een koopje te noemen. Alle basisfuncties zijn aanwezig, maar daar komt u pas achter als u de erg beperkte installatiewizard doorlopen heeft en de General Setup afgerond. De BR-6216Mg biedt een beperkte mate van ouderlijk toezicht, waarmee u bepaalde websites kunt blokkeren. Op onze testbank komt de BR-6216Mg beter tot z'n recht; het toestel haalt de hoogste scores op alle tests tot tien meter, hoewel de resultaten wat achterblijven als we de afstand vergroten tot twintig en dertig meter. Prijs: 89 euro www.edimax.nl

ENHANCED G

DRAYTEK VIGOR 2800G De Vigor 2800G is één van de meest volledige draadloze routers in deze test. Naast de standaard functies - zoals een zeer uitgebreide firewall (door SurfControl) en VPN-ondersteuning - biedt de router extra's als afstandsbeheer, ondersteuning voor ADSL2+, een usb-printserver, contentfiltering en ouderlijk toezicht.

Frame-bursting is een andere manier om de transfersnelheid te verhogen. In een burst-transmissie wordt een reeks dataframes in een snelle opeenvolging verstuurd.

Deze technologie gebruikt meestal meerdere radio-ontvangers en -zenders, en deelt de datastromen op in deelstromen die over aparte paden naar hun specifieke ontvangers gestuurd worden.

maart 2006 - PC MAGAZINE

97

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

Edimax BR-6216Mg

eenvoudige vormgeving. De fabrikant beweert dat u met vijf klikken het toestel installeert, en dat blijkt nog te kloppen ook. Na installatie krijgen we direct het verzoek tot een firmware-upgrade, en ook dit verloopt bijzonder soepel. We zijn onder de indruk van de gebruiksvriendelijkheid van deze NetGear, die bovendien erg volledig is uitgerust. Op onze datatransfertests scoort deze NetGear-router uitstekend en haalt hij het niveau van de MIMO-toestellen. De videotest wordt eveneens zeer behoorlijk afgerond. Prijs: 99 euro www.netgear.nl

LinkSys SRX200 WAG54FX2-EU MIMO

NETGEAR WPN-824FS

MIMO

ENHANCED G

LINKSYS SRX200 WAG54GX2-EU

NETGEAR 108 WGT-624FS

De installatiewizard van deze blauwgrijze SRX200-router van LinkSys is bijzonder volledig en gebruiksvriendelijk - iedere gebruiker kan hiermee zonder problemen aan de slag. Handig is dat u met profielen kunt werken.

De NetGear 108 WGT-624FS is een draadloze router voorzien van snelle G-technologie. Het apparaat kent een verfrissend

NetGear 108 WGT-624FS

Tevens is het mogelijk te bepalen welke clients op welk ogenblik van de dag toegang krijgen tot het netwerk en zijn bepaalde diensten (zoals chat-applicaties en p2p-applicaties) te blokkeren. Bij het opzetten van de testopstelling gedraagt de SRX200 zich nogal wispelturig. We verliezen voortdurend de verbinding tussen de router en onze testnotebook met LinkSys PC Card. De uiteindelijke resultaten zijn goed, maar halen niet het niveau van de andere MIMO-routers. De SRX200 blijft wel stabiel op grotere afstanden. Prijs: 109 euro www.linksys.nl

98

PC MAGAZINE - maart 2006

De tweede inzending van NetGear is een MIMO-router. Dergelijke routers worden meestal uitgerust met een groot aantal aan antennes, maar de WPN-824FS gebruikt zeven interne antennes, met een opvallend sobere vormgeving als resultaat. NetGear claimt een superieur bereik dankzij de de RangeMax-technologie. Net als de 108 WGT-624FS is de MIMO-variant zeer gebruiksvriendelijk. DeWPN-824FS beschikt echter over een aantal uitgebreidere mogelijkheden, zoals een dubbele firewall, die vooral professionele gebruikers zullen aanspreken.

NetGear WPN-824FS

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

Philips Turbo SNR6500

Opvallend is dat de interface erg lijkt op die van de Edimax-inzending. De specificatielijst van de WL-153 is erg standaard, al verbaast het ons dat Sitecom geen ondersteuning biedt voorVPN-tunneling. De vergelijking met Edimax gaat ook op in het testparcours; dit is een snelle draadloze router met een uitstekend bereik; zelfs op dertig meter slaagt de WL153 erin om HD-videostreams correct weer te geven. In onze datatests haalt de deze Sitecom zelfs de allerbeste resultaten - niet slecht voor een draadloze router die net geen 100 euro kost. Prijs: 99,99 euro www.sitecom.nl

Sitecom WL-153 ENHANCED G

SMC WBR-14T-G-EU

De WPN-824FS legt een grillig testparcours af; de resultaten zijn minder goed dan de NetGear-router met Enhanced G, en ook RangeMax lijkt niet echt veel bij te dragen. Prijs: 189 euro www.netgear.nl

zouden we het toestel al willen afschrijven, maar de prestaties van deze Philipsrouter vallen verrassend genoeg mee; de datatests zijn behoorlijk en als u de afstand binnen de perken houdt, vormt video geen bezwaar. Prijs: 60 euro www.philips.nl

ENHANCED G

PHILIPS TURBO SNR6500 De Turbo SNR6500 van Philips hoort eigenlijk niet in deze test thuis. Dit is in de eerste plaats een 'bereikvergroter' (range-extender), maar doet tevens dienst als draadloze router. De Turbo SNR6500 ziet er fraai uit, maar al snel wordt duidelijk dat Philips meer verstand heeft van design dan van netwerken. Zo dienen we bij het wijzigen van een instelling de router iedere keer te herstarten, wat behoorlijk omslachtig is. Het aantal opties is beperkt, en we slagen er niet in om de Philips True Turbo Mode aan de praat te krijgen. De verbinding die we krijgen, blijkt onstabiel, al kunnen we dat meestal met (wederom) een herstart oplossen. De Turbo SNR6500 mist tot slot een aantal basisfuncties, zoals VPN of port-mapping. Na het bekijken van de specificaties

MIMO

SITECOM WL-153 De laatste MIMO-inzending in deze test komt van Sitecom. De WL-153 is een robuust ap-

De WBR14T-G-EU beschikt over een indrukwekkendere naam dan behuizing, maar dat zegt natuurlijk niets over de kwaliteiten van deze kleine draadloze router. Het apparaat bevat alle standaardopties, zoals een SPI-firewall, de mogelijkheid bepaalde taken te plannen en bepaalde websites of ip-adressen te blokkeren. De installatie is erg eenvoudig en in een oogwenk achter de rug. Gevorderde gebruikers kunnen vervolgens in de volledige interface meer parameters naar hun hand te zetten. Tijdens de tests valt de SMC-oplossing niet bijzonder op - de resultaten zijn goed, maar niet opmerkelijk. Wanneer we de speciale Super G-Dynamic Turbo-modus inschakelen, slagen we er in het bereik van de WBR14T-G-EU met een tiental meter uit te breiden. Prijs: 67,66 euro www.smc.com

paraat met vier grote antennes.

SMC WBR-14T-G-EU

maart 2006- PC MAGAZINE

99

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

Prijs: 119 euro (inclusief usb Wifi-adapter) www.topcom.net

ENHANCED G

US ROBOTICS MAXG KIT 5472

TopCom Scyr@cer WBR 7545G+

US Robotics stuurde meerdere modellen in voor deze test; we kiezen voor de MaxG Kit 5742. Opmerkelijk is de ingebouwde printserver - geen geringe prestatie gezien het aantrekkelijke prijskaartje. Minder handig is dat u de MaxG Kit 5472 alleen op kabelmodems kunt gebruiken - afhankelijk van het type router - en ondersteuning voorVPN ontbreekt. US Robotics laat het behoorlijk afweten in onze tests. Het is de enige kit die meer dan twee minuten nodig heeft om 100 MB aan bestanden door te sturen, en ook de andere tests leveren teleurstellende resultaten zien. Het streamen van video is met de MaxG Kit 5742 nagenoeg onmogelijk.

ENHANCED G

SWEEX LW140 De Sweex LW140 is een standaard, nononsense draadloze router die het zonder ouderlijke controlemogelijkheden moet stellen. De installatie verloopt vlot, maar zonder de vanzelfsprekende gebruiksvriendelijkheid die we bij LinkSys of US Robotics aantreffen. Wanneer we onze WPA-gegevens invoeren, blijft het netwerk op 'No Key' staan - we moeten zelf ontdekken dat een herstart noodzakelijk is. Op de testbank kan de Sweex LW140 zich niet onderscheiden van de middenmoot. De LW140 verliest overigens erg snel signaalsterkte als we de afstand vergroten.

mogelijke manieren de toegang regelen of blokkeren. Hierbij is gebruik te maken van Allow Mac Adress-tabel, maar net zo makkelijk zijn bepaalde url's, diensten of sleutelwoorden te blokkeren. De installatie verloopt vlot, maar een beginnende gebruiker zal wellicht wat overweldigd raken door de overvloed aan opties in de interface. De testresultaten, tot slot, vinden we erg middelmatig en zeker op langere afstanden is deze Skyr@cer geen hoogvlieger.

Prijs: 119 euro (inclusief usb Wifi-adapter) www.usrobotics.com

ENHANCED G

ZYXEL G+ P-335WT Hekkensluiter in deze test is de ZyXel G+ P-335WT. Het apparaat ziet er onopvallend uit, maar zijn mogelijkheden zijn indrukwekkend. ZyXel heeft voorzien in een printserver, een antivirusmodule van Trend Micro, bandbreedtemanagement en uitgebreide contentfiltering. De Trend Micro Home Network Security Service

Prijs: 69,95 euro www.sweex.nl US Robotics MaxG Kit 5472

ENHANCED G

TOPCOM SKYR@CER WBR 7545G+ De Skyr@cerWBR 7545G+ lijkt een toestel van dertien in een dozijn, maar TopCom heeft de router voorzien van een aantal handige extra's. Zo biedt de WBR 7545G+ ondersteuning voor WPA met een gedeelde sleutel en u kunt op alle

100

PC MAGAZINE - maart 2006

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

kan overigens uitgebreid worden met diverse extra modules. Dat dit geen router is voor beginnende gebruikers, merken we tijdens de installatie; na een erg rudimentaire wizard worden we meteen direct geconfronteerd met een overweldigende interface met tal van in te stellen opties.

ZyXel G+ P-335WT

We voeren onze tests uit met de Trend Micro AV-dienst ingeschakeld, wat de resultaten negatief beïnvloedt. De scores zijn dan ook erg gemiddeld, maar de complete uitrusting van de G+ P-335WT maakt een hoop goed. Prijs: 153,67 euro www.zyxel.nl

DRAADLOZE BEVEILIGING EN PRESTATIES Eén van de belangrijkste problemen van een draadloos netwerk is de beveiliging. Elke gebruiker met een notebook en draadloze adapter kan in principe op uw draadloos netwerk. Om dat te vermijden, worden de gegevens versleuteld via encryptie - alleen rechtmatige zenders en ontvangers kennen het paswoord waarmee de gegevens 'ontsleuteld' worden. Moderne draadloze netwerken kunnen op twee manieren versleuteld worden: via WEP of via WPA.WEP (Wired Equivalent Privacy) is echter compleet verouderd en eenvoudig te hacken. U kunt beter kiezen voor WPA (Wi-Fi Protected Access), waarbij de sleutel constant veranderd wordt door middel vanTKIP (Temporal Key Integrity Protocol). Om gebruik te maken van deze WPA, moeten alle apparaten in uw netwerk deze technologie ondersteunen. Stel eerst op uw router in dat u WPA of WPA-PSK (WPA met een publieke sleutel) wilt gebruiken. Geef een pass-phrase in en de tijdspanne waarin de sleutel aangepast wordt. Vervolgens moet u elke dient aanpassen. Als u het Windows-beheer voor draadloze netwerken gebruikt, zoek dan naar het juiste netwerk op basis van de SSID en pas de instellingen aan op WPA(-PSK), met TKIP-data-encryptie en uw nieuwe pass-phrase. Deze verbeterde beveiliging heeft jammer genoeg een stevig prijskaartje; we merken tijdens onze tests dat het gebruik van WPA ten opzichte van een niet-geëncrypteerd netwerk de prestaties in extreme gevallen tot dertig procent kan laten terugvallen. Jammer genoeg heeft u geen andere keuze.

Windows XP Service Pack 1 voegt WPA-ondersteuning aan het draadloze netwerkbeheer van Windows toe.

maart 2006- PC MAGAZINE

101

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

www.asus.nl

102

PC MAGAZINE - maart 2006

www.belkin.nl

www.dlink.nl

www.draytek.nl

www.edimax.nl

www.linksys.nl

www.netgear.nl

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

www.netgear.nl

www.philips.nl

www.sitecom.nl

www.smc.com

www.sweex.nl

www.topcom.net

www. u s robotics. com

www.zyxel.nl

maart 2006- PC MAGAZINE

103

DOSSIER DRAADLOZE ROUTERS

HOE WE TESTEN Het is erg moeilijk om draadloze netwerkapparatuur aan vergelijkende test te onderwerpen. Om een goede vergelijking te kunnen maken, geldt namelijk dat alle relevante omstandigheden voor elk apparaat identiek moeten zijn - iets dat zo goed als onmogelijk is bij een draadloze verbinding. Kleine veranderingen in de luchtvochtigheid, temperatuur of andere storingen kunnen het draadloze radioverkeer zwaar beïnvloeden. De enige oplossing: veel tests uitvoeren, goed op de omgeving letten en de praktijk zo dicht mogelijk proberen te benaderen. We concentreren ons in dit dossier weliswaar op draadloze routers, maar elke fabrikant leverde een set inclusief PC Card of usb-stick - tussen deze twee nemen we geen verschillen meer waar. We sluiten de router aan op een speciaal opgesteld netwerk en testen vervolgens de bijgeleverde adapter op een Dell Inspiron 6000 met Windows XP Pro. We schakelen voor

elke test WPA-encryptie in; dat vinden we de enige veilige optie voor een draadloos netwerk.We voeren al onze tests uit op vier afstanden: twee meter zonder obstakel ( I ) , tien meter met één tussendeur (2), twintig meter met twee tussendeuren (3) en dertig meter met verschillende tussendeuren en muren (4). Elke test wordt vijf maal uitgevoerd. We voeren twee synthetische tests uit, met IxChariot en Iperf, wat ons doorvoerwaarden bij algemeen gebruik oplevert. Daarna gebruiken we Netstumbler om het maximale bereik 'Out-of-Sight' in kaart te brengen. Omdat we ook willen weten hoe zo'n set zich in de praktijk gedraagt, kopiëren we een reeks bestanden van 100 MB. Daarna proberen we via datzelfde draadloze netwerk een reeks videobestanden te streamen; van een DivX-film met lage bitratio tot een volledige dvd (met pieken van 8,9 Mbps). Ten slotte laten we elke router communiceren met de CentrinoWiFi-adapter in onze notebook en

Router

controleren de compatibiliteit van elk apparaat. Die laatste test levert overigens geen verrassingen op. Op het einde van de rit proberen we niet te focussen op één bepaalde test, maar zoeken we naar toestellen die over de gehele lijn de beste en meest consequente resultaten halen.

KEUZE VAN DE REDACTIE ENHANCED G: NETGEAR 108 WGT-624FS MIMO: SITECOM WL-153

Wie anno 2006 interesse heeft in de snelst mogelijke draadloze verbinding, mag gerust verder denken dan de standaard 802.11gadapters. Jammer genoeg is het bijna onmogelijk om een duidelijke lijn te trekken tussen de overdaad aan MIMOen Enhanced G-technologieën, die allemaal verschillende snelheden en compatibiliteit bieden. Als we puur naar prestaties kijken, is het duidelijk dat MIMO-sets betere resultaten bieden; kijk maar eens naar de sets van Asus, Edimax en Sitecom. MIMO is echter niet bijzonder compatibel met andere standaarden en in bepaalde gevallen verstoort het zelfs de werking van bestaande 802.11g-netwerken. Ook Enhanced G-toestellen werken niet goed samen. Kopers moeten tevens beseffen dat

104

PC MAGAZINE - maart 2006

bij de lancering van 802.11g (ten vroegste in 2007), zowel Enhanced G- als MIMO-sets verouderd en te traag zullen zijn. Nu kunnen we eindeloos de voor- en nadelen van elke aanbieding bespreken, maar na deze test kunnen we een eenduidige conclusie trekken: koop altijd apparaten van hetzelfde merk en reeks; alleen op die manier bent u zeker dat u de maximale snelheid uit uw draadloze verbinding haalt. De snelheids-

winst van MIMO is indrukwekkend, maar deze technologie kent ook veel nadelen. Wie op veilig wil spelen en toch maximale prestaties zoekt, is goed af met de NetGear 108 WGT-624FS. die over d hele linie goed scoort. Bij de MIMO-sets zijn we vooral onder de indruk van de oplossingen Asus en Sitecom. Laatstgenoemde is een stuk goedkoper en gaat er in deze categorie dan ook met ons predikaat vandoor.

PC GIDS

AAN DE SLAG MET BITTORRENT In ons dossier BitTorrent bespreken we de tien populairste torrentclients en in deze PC Gids gaan we aan de slag met µTorrent Een van de grootste voordelen van deze kleine applicatie is dat u het niet hoeft te installeren. U downloadt het exe-bestand simpelweg van de officiële µTorrent-website of (nog handiger) kopieert het van onze cd-rom naar uw harde schijf.

µTorrent nestelt zich niet in uw Windows-register, maakt geen map aan in uw Program Files-folder en valt u gelukkig ook niet lastig met aanbiedingen van derden.Wanneer u het programma wilt gebruiken, hoeft u enkel te dubbelklikken op het µTorrent-icoon en u kunt van start.

STAP 1: VOORBEREIDING Voordat u daadwerkelijk begint aan uw ontdekkingsreis in de wereld van BitTorrent, raden we u aan een tweetal nieuwe folders op uw harde schijf aan te maken. Eentje daarvan zal dienst doen als zogeheten 'harvest-folder', een map waarin µTorrent de downloads zal opslaan. In de andere folder plaatst u de bestanden die uitgepakt en gereed zijn. Indien u op uw harde schijf al folders als 'film', 'muziek' en 'games' heeft staan, kunt u deze eenmaal gedownloade bestanden natuurlijk ook simpelweg daar kwijt. Waar het om gaat is dat uw harvest (en dus shared) folder niet vol blijft staan met gigabytes aan materiaal. Open µTorrent en klik in de taakbalk op 'Options' en vervolgens op 'Preferences'. Het Settings-window wordt geopend, en u krijgt een grote hoeveelheid opties voorgeschoteld. We kiezen voor 'Folder Options', waar we kunnen aangeven op welke locaties µTorrent de gedownloade bestanden zal opslaan. In dit geval zal het programma nieuwe downloads in de Shared-folder plaatsen en complete downloads automatisch verhuizen naar de

Completed-folder. Wijzigt u deze instellingen niet, dan zal µTorrent u bij iedere download vragen op welke locatie u het bestand wilt opslaan.

STAP 2: OPTIMALISEREN De standaardinstellingen van µTorrent zullen voor de meeste gebruikers goed genoeg zijn om meteen aan de slag te kunnen, maar wij willen toch nog enkele instellingen optimaliseren. Om dit te doen maken we gebruik van de handige ingebouwde Network Wizzard. Klik op 'Options' en kies voor 'Speed Guide'. De Network Wizzard geeft u de mogelijkheid om uw down- en uploadsnelheden te testen via de website van dslreports.com. In het dropdownmenu 'Connection Type' kunt u aangeven met welke snelheid u zich op internet begeeft. Door hier voor een bepaalde modem / snelheid te kiezen, veranderen automatisch bepaalde settings, zoals de uploadlimiet, het aantal uploadposities (slots) en het maximum aantal connecties dat u per torrent toestaat. Indien u achter een firewall zit, is het belangrijk om een poort te openen die µTorrent kan gebruiken om peers met u te verbinden. Als u dit niet doet, loopt u het risico op teleurstellende downloadsnelheden. µTorrent wijst automatisch een poort toe, maar deze valt in het configuratiescherm te wijzigen. In de Network Wizzard test u of de desbetreffende poort daadwerkelijk te bereiken is. Is dit niet het geval, raadpleeg dan de documentatie van

uw router en zorg ervoor dat u een poort opent.

STAP 3: INSTELLEN Niet tevreden met de automatische instellingen van de vorige stap? Klik dan in het taakbalk-menu onder 'Options' op 'Preferences' en selecteer links 'Network Options'. Hier kunt u de poort die µTorrent gebruikt (willekeurig) instellen. µTorrent biedt de mogelijkheid om dit poortnummer iedere keer te wijzigen als het programma opstart, zodat het voor eventuele hackers moeilijker wordt om gebruik te maken van de open poort. Bedenk dan wel dat u in de meeste gevallen dit nummer iedere keer weer moet instellen in uw router. Onder 'Bandwith Limiting' kunt u aangeven hoeveel up- en downloadsnelheid µTorrent maximaal mag gebruiken. Om optimale snelheden te verkrijgen, zult u enigszins moeten experimenteren met vooral de uploadlimiet.Als u deze namelijk op 0 (unlimited) laat staan, is de kans groot dat uw bandbreedte opgeslokt wordt door andere peers uit de zwerm - wat ten koste gaat van uw downloadsnelheid. Als we aan de linkerkant klikken op 'Torrent Options' kunnen we nog enkele instellingen wijzigen die van invloed kunnen zijn op de snelheid van het programma. Voor de gemiddelde gebruiker zullen de standaardwaarden prima werken, maar indien u merkt dat uw downloads erg traag verlopen, dan kunt u hier enkele

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

106

PC GIDS

instellingen aanpassen. In het bijzonder wijzen we u op de 'Queue Settings', waarin u het maximum aantal actieve torrents kunt aangeven.

STAP 4: TORRENTS ZOEKEN De belangrijkste instellingen zijn aangepast en we kunnen beginnen met het inladen van torrent-bestanden. Natuurlijk moeten we deze bestanden eerst zien te vinden. U kunt hiervoor gebruikmaken van één van de torrent-trackersites of zoekmachines die we in het dossier BitTorrent hebben genoemd. Stel dat u zoek bent naar het gratis besturingssysteem Redhat Fedora Core. U surft dan naar bijvoorbeeld de website www.torrentspy.com en voert een zoekopdracht in. Dit is ook rechtstreeks vanuit µTorrent mogelijk. Rechts bovenaan in het hoofdscherm kunt u in diverse trackersites en indexen zoeken. µTorrent opent hiertoe een nieuw browserwindow. TorrentSpy komt naar aanleiding van de zoekopdracht met een aantal torrentbestanden op de proppen, ledere trackersite en zoekmachine heeft een eigen

107

PC MAGAZINE - maart 2006

manier om de resultaten te presenteren, maar feitelijk bevatten ze allemaal dezelfde informatie. U ziet de bestandsnamen, gevolgd door de categorie, de grootte van het bestand en de 'gezondheid' van de torrent. Dit laatste houdt verband met de grootte van de zwerm en bepaalt in grote mate de beschikbaarheid van het desbetreffende bestand. In het resultatenscherm wordt eveneens het aantal seeds (S) en peers (D) in de zwerm genoemd. De regel is: hoe meer seeds, hoe 'gezonder' de zwerm en hoe sneller het bestand binnen zal zijn. U klikt op het bestand met het hoogste aantal seeds (156 in dit geval) en belandt in een nieuw scherm met specifieke informatie over het torrent-bestand. Zo kunt u lezen wie het bestand oorspronkelijk heeft geüpload, welke tracker eraan verbonden is en eventueel ook uit hoeveel losse bestanden de uiteindelijke download bestaat. Klik en kies matisch U kunt

op de knop 'Download Torrent' ervoor om het bestand autote laten openen met µTorrent. het torrent-bestand ook op uw

harde schijf opslaan, zodat u er (in het geval van bijvoorbeeld een systeemcrash) later weer makkelijk bij kan om het opnieuw in µTorrent te openen.

STAP 5: DOWNLOADEN µTorrent heeft het torrent-bestand inmiddels geopend en is direct aan de slag gegaan met het verwerken van de download. In het hoofdscherm kunt u de vorderingen nauwkeurig volgen. µTorrent verschaft u in het bovenste gedeelte van het scherm informatie over onder meer het aantal aangesloten seeds en peers, de down- en uploadsnelheid, de tijd die naar schatting nog resteert tot het bestand volledig binnen is en uw down/uploadratio. Uitgebreidere informatie is te vinden onder de informatietabs aan de onderkant van het scherm. Interessant is in dit geval met name de tab 'Peers', waarin u de samenstelling van de zwerm kunt bekijken. U ziet hier tevens de ip-adressen van de aangesloten peers, de client die zij gebruiken, hoever hun download inmiddels gevorderd is en hoe snel ze up- dan wel downloaden.

PC GIDS

STAP 6: OPTIMALISEREN Een rechtermuisklik op de torrent verschaft u nog meer opties. Deze zijn er voornamelijk op gericht om de snelheid van de download te optimaliseren. Indien een bepaalde torrent aanvankelijk lijkt te blijven 'hangen' in een wachtrij, kunt u het bestand met behulp van de 'Force Start'functie toch actief proberen te maken. Een andere mogelijkheid is om een label toe te voegen aan een bepaalde torrent. Zoals we verderop in dit stappenplan zullen zien, is dit vooral handig als u meerdere torrents aan het downloaden bent. Valt de downloadsnelheid van een torrent tegen, probeer dan eens via de 'Update Tracker'-optie de trackerinformatie van het bestand te verversen. In zeldzame gevallen kan het namelijk voorkomen dat een torrent-bestand om bepaalde redenen van trackerserver wisselt. De allocatie van bandbreedte per torrent is eveneens in het menu onder de rechtermuisknop af te stellen. Vooral bij het downloaden van meerdere torrents is het handig om prioriteiten te stellen. Standaard staat de bandbreedte-allocatie op 'normal'.

STAP 7: SIMULTAAN EN PRIORITAIR DOWNLOADEN

torrent een aantal variabelen aanpassen, wederom om optimale downloadsnelheden te bewerkstelligen. Door bij een speWe zullen µTorrent nu iets meer op de cifieke torrent te kiezen voor 'Properties' proef stellen door meerdere torrentkunnen we de individuele down- en upbestanden aan de downloadrij toe te voegen. Van de filmsite www.kongisking. loadsnelheid inperken, dan wel vergroten. net downloaden we een 25 MB groot STAP 8: UPLOADEN video-dagboek. Via de BitTorrent Search Engine zoeken we naar wat interessante Zodra een bestand voor 100% binnen is, bestanden om te downloaden en belanden verandert uw positie binnen de zwerm bij een videobestand van 238 MB en een van peer (of leecher, als u weinig uploadt) gratis softwareprogramma van 376 MB. naar seed. De BitTorrent-etiquette schrijft Wanneer we nu in het hoofdvenster van µTorrent kijken zien we de downloads, normaliter gerangschikt op volgorde van 'binnenkomst'. Wij willen graag prioriteit aanbrengen in onze downloads en klikken daarvoor met onze rechtermuisknop op één van de actieve torrent-bestanden in ons scherm. Door te kiezen voor 'Move Up', danwel 'Move Down' kunnen we de positie (en dus de voorrang) van de torrent aanpassen. Het cijfer dat in het hoofdscherm direct naast de bestandsnaam staat geeft aan op welke positie de torrent zich op dat moment bevindt. Via de rechtermuisknop kunnen we bovendien per

voor dat u uw torrent open laat staan tot uw upload/download-ration minstens 1.00 heeft bereikt. Dit is geen verplichting en echte represailles voor het niet volgen van deze etiquette zijn er niet, maar bepaalde torrent-trackersites houden wel bij wat uw globale ratio is. Blijkt u bijvoorbeeld veel meer te downloaden dan u uploadt, dan kan een trackersite u op een wachtlijst zetten of - in het ergste geval - bannen van de tracker. Overigens zult u zien dat het een kleine moeite is om µTorrent open te laten staan als u uw files binnen heeft, aangezien het programma maar weinig cpukracht en geheugen gebruikt. [S.F.]

maart 2006 - PC MAGAZINE

108

PC MAGAZINE QUIZ Maak kans op een NEC Versa C250 notebook met een winkelwaarde van € 1.099,-! Dit notebook is voorzien van de nieuwste AMD-processortechnologie, specifiek ontworpen voor mobiel gebruik. Met een AMD Turion TM 64-processor haalt u het maximale uit uw notebook en bent u verzekerd van een lang batterijleven. Bovendien is deze NEC dankzij de geïntegreerde 64-bits technologie helemaal klaar voor de toekomst. Het ergonomische design en het heldere 15-inch XGA-scherm zorgen voor optimaal gebruiksgemak.Verder is het notebook voorzien van 512 MB DDR ram, 40 GB harde schijf, cd-rw/dvd-rom combodrive, 10/100/1000 LAN.WLAN 802.1 I b/g en Windows XP Professional.

SURF DUS SNEL NAAR: WWW.PCMAG.NL/ACTIE/NEC Beantwoord de vragen en maak kans op de NECVersa C250!

WEDSTRIJDVOORWAARDEN: De wedstrijd sluit op 21 maart 2006. Slechts één inzending per adres. De winnaar wordt per e-mail op de hoogte gebracht. Over de uitslag kan niet worden gecommuniceerd.

Medewerkers en hun familieleden van NEC Computers BV, werkmaatschappijen van NEC Computers, NEC Computers International BV en andere bedrijven van NEC Corporation in Nederland en België zijn uitgesloten van deelname.

PC LABS

APPLE IMAC CORE DUO

APPLE GAAT IN ZEE MET INTEL Een halfjaar eerder dan aangekondigd brengt Apple zijn eerste computers met Intel-processor uit. De nieuwe iMac wordt aangedreven door een Intel Core Duo en draait een versie van Mac OS X Tiger die aangepast is voor Intel. Hoe snel zijn die nieuwe Macs? Aan de buitenkant is er geen verschil tussen de Apple iMac (Intel Core Duo) en zijn voorganger, de iMac G5 met ingebouwde iSight-webcam (getest in PC Magazine, februari 2006). De verschillen zitten aan de binnenkant. Apple installeerde een Core Duo T2500-processor op een moederbord met de 945GMchipset. De processor draait op 1,83 (17-inch model) of 2 GHz (20-inch model), en bevat een L2-cache van 2 MB die dynamisch gedeeld wordt door beide processorkernen. Standaard heeft de nieuwe iMac 512 MB DDR2-geheugen op 667 MHz aan boord - middels SODIMM-modules uitbreidbaar tot 2 GB. Als grafische kaart koos Apple voor een PCI Express-versie van de ATI Radeon X1600 met 128 MB GDDR3-geheugen. Nieuw is de mini-DVI-poort waarmee een tweede scherm is aan te sluiten. Net zoals zijn voorganger bevat de iMac standaard een draadloze netwerkadapter (802.1 Ig), Bluetooth 2.0+EDR, een iSight-camera, een dual-layer 8x dvd-schrijver en een SATAschijf van 250 GB. De door ons geteste 20-inch versie geeft

1.680 x 1.050 pixels (beeldverhouding 16:10) weer bij een contrastratio van 500:1.

WAAROM INTEL? Snelheid was één van de belangrijkste redenen voor Apple om voor Intel te kiezen. Het PowerPC G5-platform waarop de desktopmachines van Apple al enkele jaren draaien, leek een doodlopende weg. Bij de introductie van de eerste Power Mac met G5 aan boord had Steve Jobs een kloksnelheid van 3 GHz in het vooruitzicht gesteld - die is er nog steeds niet. Verder bleek het niet mogelijk om een G5 in een notebookchassis te te stoppen,. De roadmap die Intel kon voorleggen, moet Apple overtuigd hebben om de overstap te maken. Het is een gewaagde stap, want de overgang van het PowerPC- naar het x86-platform heeft verreikende gevolgen. Door de verschillen in processorarchitectuur draait software die voor het PowerPC-platform geschreven werd, immers niet op x86-processors. Er zijn aanpassingen nodig en de broncode moet opnieuw gecompileerd worden. Toch kunt u de meeste bestaande PowerPC-applicaties voor de Mac blijven gebruiken. Apple zorgt voor een emulator, Rosetta genoemd, die de PowerPC-instructie on-the-fly vertaalt naar equivalente x86instructies. Dat gebeurt volledig transparant, dus zonder gebruikersinterventie. Het enige addertje onder het gras is dat Rosetta zelf processorkracht en geheugenruimte vergt voor deze vertaling - en dat is processorkracht die niet meer gebruikt kan worden voor de applicatie zelf. Daardoor draaien PowerPC-applicaties op de nieuwe iMac Core Duo aanzienlijk trager dan op de 'oude' iMac G5. Alleen aangepaste, native applicaties kunnen de snelheidswinst van het x86-platform uitbuiten.

NATIVE SOFTWARE De belangrijkste software is al native: Mac OS X.Apple heeft al direct x86-versies van OS X ontwikkeld, en vanaf versie 10.4.4 draait de officiële release native op IntelMacs. Ook de eigen iApps in versie '06 (iTunes, iPhoto, iMovie, iDVD, iWeb, Pages en Keynote) zijn native. Voor Apple's professionele software (Final Cut Pro en Express, Logic Pro en Express.Aperture) is het wachten tot maart. Bij externe ontwikkelaars is de situatie minder roos-

110

PC MAGAZINE - maart 2006

PC LABS

kleurig - velen zijn duidelijk verrast door de snelheid waarmee Apple de nieuwe hardware uitbrengt. Belangrijke pakketten zoals Microsoft Office en Adobe Photoshop zijn nog niet aangepast; QuarkExpress wel, maar alleen als bèta. Een groot aantal kleinere ontwikkelaars heeft hun huiswerk al wel klaar. De aangepaste software wordt verspreid in een Universal Binary-formaat. Dat bevat de code voor zowel de PowerPC- als de Intel-versie. Wanneer u het programma opstart, controleert het welke processor uw Mac bevat en selecteert het automatisch het optimale codepad. U herkent deze software aan het Universal Binary-logo, dat op het yinyang-teken lijkt.

BENCHMARKS Bij de presentatie van de iMac Core Duo liet Apple SPECbenchmarkresultaten zien waaruit bleek dat de Core Duo zowel bij integer- als floating point-berekeningen vele malen sneller is dan de PowerPC G5 in de iMac G5. De iMac Core Duo 3,2x is met name sneller op SPEC_intrate2000 en 2,lx sneller op SPEC_fprate2000. De SPEC-benchmarks werden gecompileerd met respectievelijk Intel- en IMB-compilers voor Mac OS X. SPEC-benchmarks testen uitsluitend het processorvermogen en vertellen dus maar een deel van het verhaal. In onze tests met de synthetische benchmark Xbench en het 3D-programma CineBench 2003 scoort de oude iMac G5 beduidend beter dan de iMac Core Duo. Ook gameprestaties krijgen een klap door Rosetta: in Doom 3 komt de nieuwe iMac zelfs met de Radeon X1600 niet boven 17 fps - 15 procent minder dan de 20 fps op de iMac G5. Om het potentieel van de Radeon X1600 te benutten, is het wachten op de Universal Binary-versie van Doom 3. De iMac was nooit bedoeld als professioneel werkstation, en onze Photoshop-tests bevestigen deze stelling. Photoshop CS2 doet er op de nieuwe iMac 2 minuten en 43 seconden over om een reeks van tien filters toe te passen; de 2,7-GHz PowerMac G5 Dual heeft I minuut en 50 seconden nodig. Bij native applicaties is het plaatje veel rooskleuriger. Bewerkingen in iPhoto '06 en iMovie '06, en het voorbereiden van dvd's in iDVD verlopen vlot op de Core Duo. Omdat we voor onze tests op de iMac G5 versie '05 van de iApps gebruiken, kunnen we geen exacte vergelijkingen maken, maar de snelheidswinst is aanzienlijk. De native versie van Apple's QuickTime-speler speelt zonder haperen filmtrailers in 1080p High Definition-formaat af, terwijl we op de iMac G5 soms synchro-

De aangepaste software wordt verspreid in een Universal Binaryformaat en bevat code voor zowel de PowerPC- als de Intel-versie.

nisatieproblemen constateren. De Front Row-interface reageert eveneens veel sneller.

WINDOWS OP MAC? Nu er Intel-processors in de nieuwe Macs zitten, vragen velen zich af of Windows XP op deze iMac geïnstalleerd kan worden. Sommigen dromen zelfs al van een dual-boot systeem waarop Mac OS X en Windows broederlijk naast elkaar staan. Voorlopig zal het inderdaad bij dromen blijven, want Windows XP laat zich niet op de nieuwe Macs installeren. De Intel-Macs gebruiken namelijk firmware in het EFI-formaat (Extensible Firmware Interface), terwijl Windows XP firmware in het Bios-formaat verwacht. Er zal dus een manier gevonden worden om dat Bios te simuleren. Of we moeten wachten tot de lancering van Windows Vista, dat de EFI zal ondersteunen. Het draaien van Mac OS op een standaard Intel-computer, zal daarentegen niet lukken. Apple voorziet naar verluidt zijn eigen systemen van een TPM-chip (Trusted Protection Module), en OS X zou niet kunnen worden geïnstalleerd op computers waar deze chip ontbreekt.

VOORUITZICHTEN De belangrijkste conclusie is dat de overstap naar Intel voor Apple wel degelijk een snelheidswinst oplevert, maar alleen voor software die aangepast is voor het Intel-platform. Software die niet is aangepast, draait merkbaar trager omwille van de nodige emulatie via Rosetta. Dat heeft implicaties als u Mac-applicaties gebruikt die nog niet in het Universal Binary-formaat beschikbaar zijn, zoals Apple's Pro-software en Office, Photoshop en InDesign.Wilt u deze applicaties onder optimale omstandigheden draaien, dan bent u vooralsnog aangewezen op de huidige Power Mac G5reeks. Sommige bedrijven nemen daarom het zekere voor het onzekere en leggen een voorraadje G5-Macs aan. Zo kunnen ze op een beproefd platform blijven werken tot alle software stabiel blijkt te functioneren op het nieuwe platform. Dat geldt zeker voor wie nog OS 9-applicaties draait in de Classic-omgeving van Mac OS X, want met de Intel-Macs is Classic ten dode opgeschreven.Achterwaartse compatibiliteit is in de Mac-wereld nooit een ideaal geweest. Voor consumenten is het verhaal eenvoudiger. Met Mac OS X en de iLife '06-suite hebben de nieuwe Macs voor de doorsnee gebruiker voldoende software aan boord, en heel wat nuttige shareware is bovendien al in het Universal Binaryformaat te vinden. [E.D.]

nvt: niet van toepassing

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

111

PERFECTE PC

MISSIE BUDGET OPLOSSING

DE PERFECTE PC VOOR WINDOWS VISTA 1.000 EURO PENTIUM D-920 MET 1 GB RAM & GEFORCE 6600

AANBEVOLEN CONFIGURATIE De introductie van een nieuw Windowsbesturingssysteem zorgt altijd voor wat nervositeit. Terecht of niet, een nieuwe Windows-versie wordt steevast geassocieerd met forsere hardwarespecificaties. En wie nu een pc aanschaft, verwacht natuurlijk dat alle functies van Windows Vista vlot zullen werken op zijn systeem. Maar is het daadwerkelijk nodig om een nieuwe computer aan te schaffen om Vista probleemloos te kunnen draaien of volstaat een kleine upgrade? We zoeken het voor u uit.

PROCESSOR

Intel Pentium D-920 (2.8 GHz, dual-core.

285 euro

800-MHz FSB, 2x 2 MB L2-cache. incl. koeler)

MOEDERBORD

Gigabyte GA-81945P-G

CHIPSET

Intel 945P

GEHEUGEN

2x SI2 MB Apacer DDR2 (533 MHz. PC4200. CL4)

95 euro

GRAFISCHE KAART

Asus Extreme N6600 Silencer 256 MB

110 euro

GELUID

Realtek ALC882

OPSLAG

Western Digital WD2500JD

95 euro

110 euro

(250 GB. SATA-150. 7.200 tpm)

OPTISCH STATION

NEC ND-3540A Dual Layer

INVOER

Cherry CyMotion Expert Multimedia USB

24 euro

Cherry CyBo@ard Mouse

29 euro

KAST 8. VOEDING

Antec SLK2650 Black

80 euro

NETWERK

1.000 Mbps

SOFTWARE

Microsoft Windows XP Vista 64-bit

TOTAAL

42 euro

150 euro 1.020 EURO

Innovaties als de Mac OS X-achtige Aero-look, virtuele mappen en spraakherkenning vergen heel wat meer van uw pc dan u van Windows XP gewend bent. Toch zijn de berichten over bijzonder zware systeemeisen voor Windows Vista overdreven: de huidige versie van Vista (Build 5270 CTP) werkt heel wat taken sneller af dan Windows XP op een gemiddelde pc. Vooral het zoeken en inventariseren van data verloopt veel sneller.

GEHEUGEN Als u geen behoefte heeft aan de nieuwste snufjes in Windows Vista, dan werkt het besturingssysteem op iedere pc die overweg kan met Windows XP. De enige vereiste is dat u over voldoende RAM-geheugen beschikt. Terwijl Microsoft 128 MB als minimum aangeeft voor Windows XP, is er minstens 256 MB nodig voor Windows Vista. En iedereen die ervaring heeft met Windows weet dat de minimale geheugenspecificatie alleen voldoet als u zich tevredenstelt met het opstarten van Windows en het spelen van Patience. Om zwaarder werk te verrichten met een spreadsheet of tekstverwerker, heeft u minstens twee keer zo veel geheugen nodig. Al bij al is dus 512 MB RAM-geheugen de enige belangrijke voorwaarde om Windows Vista zonder haperen te kunnen draaien. Als u van plan bent om de snellere 64-bit versie in huis te halen, is 512 MB RAM niet genoeg. Gemiddeld vraagt een 64-bit versie van een programma ongeveer vijftien tot twintig procent meer ruimte; als we 768 MB geheugen voorop stellen als minimum voor de 64-bit versie zullen we niet ver van de waarheid zijn verwijderd. Een beetje meer kan zeker geen kwaad, dus voorzien we onze pc van 1.024 MB RAM-geheugen.

PROCESSOR De zwaarste processorbelasting met Windows Vista ontstaat wanneer we gebruikmaken van encryptie en spraakherkenning.

112

PC MAGAZINE - maart 2006

Zolang u beschikt over voldoende RAM-geheugen, vallen de systeemvereisten van Windows Vista best mee.

PERFECTE PC

De beruchte Microsoft Palladium-technologie, die ieder operatie die een programma uitvoert controleert in samenwerking met Intels TPM-hardware (Trusted Platform Module), zal waarschijnlijk niet in de eerste versies van Windows Vista te vinden zijn. Het project is zeker niet dood en leeft verder als Next Generation Secure Computing Base (NGSCB), maar voorlopig zullen intensieve encryptie- en decryptietaken de belasting van uw processor niet opvoeren. Wat overblijft, is Full Volume Encryption.de mogelijkheid om al uw data op uw harde schijf te beveiligen. Dit is weliswaar al in Windows XP te vinden, maar Windows Vista gaat nog een stapje verder. Een 64-bit processor zorgt ervoor dat de gevolgen van encryptie op de prestaties van de toch al trage harde schijf minimaal blijven. Aangezien Windows Vista gebruikmaakt van een achterliggende database, is het beheren van een grote mediacollectie via applicaties als Windows Media Player of Windows Photo Gallery gemakkelijk geworden. Onze keuze valt op de nieuwe Intel Pentium D-920. Deze processor gebruikt het nieuwe 65nm productieproces en heeft 86 watt nodig. De snelste 8xx-Dprocessors verbruiken maar liefst 130 watt, terwijl de D-900reeks maximaal 95 watt nodig heeft. De dubbele kern en de twee 2 MB L2-caches zorgen voor uitstekende databaseprestaties, en de SSE-3- en 64-bit mogelijkheden maken een snelle encryptie mogelijk. Het AMD-alternatief is uitstekend, maar de fabrikant maakt zich klaar om de overstap te maken naar een nieuwe Socket en DDR2-geheugen. Mede daardoor gaat onze voorkeur uit naar de Intel-processor.

GRAFISCHE KAART Over de Aero Glass-interface doen de wildste geruchten de ronde; zo zou u minstens een GeForce 7800 GT met 256 MB RAM-geheugen nodig hebben om deAero Glass-look te kunnen bewonderen. Hoewel de nieuwe interface heel wat 3D-effecten in huis heeft, volstaat een DirectX 9-videokaart met minstens 64 MB geheugen. Als u op hoge resoluties werkt (1.600 x 1.200 pixels), is 128 MB geheugen aan te raden.Verder dient u gebruik te maken van WDDM-drivers (Windows Display Driver Model); zowel ATI als nVidia heeft deze drivers inmiddels beschikbaar gesteld. DirectX 9-ondersteuning startte bij ATI met de ATI Radeon 9700; bij nVidia met de GeForce 5-reeks. Vrijwel alle GPU's die jonger zijn dan deze chips zouden dus de Aero Glass-interface te voorschijn moeten kunnen toveren. Er zijn enkele zeldzame uitzonderingen; de ATI 9250 was nog steeds gebaseerd op DirectX 8. De ingebouwde 'Extreme Graphics' van Inteloplossingen zijn niet voldoende en zullen terugvallen op deAero Basic-interface. De enige geïntegreerde chipsets die voldoende DirectX 9-kracht bieden, zijn de ATI Radeon Xpress 200G en de nVidia GeForce 6100. Ons doel is het samenstellen van een budgetsysteem - en geen game-pc voor hardcore gamers - dat toch alle grafische kunstjes van Aero Glass aankan. Dus kiezen we voor de degelijke GeForce 6600. Die heeft voldoende kracht in huis voor de 3D-interface en Asus biedt ons een geruisloos, passief gekoeld model met 256 MB geheugen voor een redelijke prijs.

OPSLAG

De Gigabyte GA-81945P-G is één von de goedkoopste i945P-moederborden op de markt.

MOEDERBORD & CHIPSET De i955X- en i975X-moederborden zijn dure maar goed presterende moederborden, maar voor de meeste gebruikers een beetje te veel het goede; een i945P-moederbord is eveneens prima uitgerust en bovendien 100 euro goedkoper. De i945Pchipset ondersteunt de nieuwe Pentium D-920, maar als het moederbord al wat langer in de winkelrekken ligt, moet u waarschijnlijk wel een Bios-flash uitvoeren. De Gigabyte GA-81945PG is één van de goedkoopste i945P-moederborden op de markt en levert degelijke prestaties af. Het moederbord beschikt bovendien over twee extra ATA-aansluitingen, wat het ook interessant maakt voor wie graag zijn PATA-schijven willen blijven gebruiken.

De passief gekoelde Asus 6600 is ruim voldoende om Aero Glass in al zijn glorie weer te geven.

Windows Vista vereist minstens 1,5 GB schijfruimte, maar 4 GB of meer is wellicht aan te bevelen. Geen nood, met een capaciteit van 250 GB heeft onze Western Digital-schijf meer dan voldoende ruimte voor Windows Vista tot zijn beschikking. Windows Vista is verder uitgerust met de zogenoemde SuperFetch- technologie. Als er geen plaats meer is in het RAMgeheugen, worden veel gebruikte gegevens op de usb-stick gecacht, en niet naar de harde schijf geschreven. Flashgeheugen op een usb-stick is minstens tien maal zo snel als het op willekeurig zoeken aankomt. Een goede USB 2.0-controller is een must, maar gelukkig is de i945P-chipset uitgerust met een uitstekende usb-controller.

ALLERLEI Voor onze processor en videokaart volstaat een 350-watt voeding ruimschoots. Antec blijft de show stelen met een goedkope en degelijke aanbieding: de SLK2650. Aangenaam werken in ergonomisch goede omstandigheden is een paar euro's extra waard. We laten dus de supergoedkope muizen in de rekken liggen en gaan voor de uitstekende toetsenbord- en muiscombinatie van Cherry. Meer informatie over compatibele hardware voor Windows Vista vindt u op www.microsoft.com/technet/windowsvista/ evaluate/hardware/vistapc.mspx. [J.D.G.]

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

113

PC HELP

SPONTAAN HERSTARTENDE PC VRAAG De laatste tijd heb ik last van een vervelend computerprobleem. Mijn pc herstart zichzelf namelijk spontaan, meestal terwijl ik zware applicaties draai zoals computerspellen of een videobewerkingsprogramma. Hoe los ik dit op? Bram Slaggeraar

Tot slot kunnen versleten geheugenmodules het probleem veroorzaken. U kunt het geheugen van uw pc eenvoudig testen met de gratis toepassing Memtest86+ (www.memtest.org). Draai Memtest vanaf een bootable floppydisk of cd-rom. Memtest86+ voert een serie tests uit en controleert of er structurele problemen met het geheugen zijn. Aangezien Memtest erg veel tijd nodig heeft, is het verstandig om de kleine applicatie aan het werk te zetten als u de computer een dagje niet nodig heeft.

A N T W O O R D Uw zult in eerste instantie geneigd zijn om Windows de schuld te geven, maar constant herstarten tijdens grote computerbelasting heeft meestal te maken met hardwareproblemen. Er zijn verschillende mogelijke oorzaken. Om te beginnen kan uw pc oververhit raken door een grote ophoping van stof op de componenten. De koelribben van uw processor, uw geheugenmodules en andere printplaten worden dan niet meer efficiënt gekoeld. U kunt het stof verwijderen met een spuitbusje perslucht. Open de kast en kijk waar het stof zich heeft opgehoopt. Neem met name de moeilijk te bereiken oppervlaktes van uw ventilatoren en de koelribben bij uw processor en grafische kaart onder handen. Het spreekt voor zich dat u uw systeem uit moet schakelen voordat u met deze operatie begint. Een andere mogelijke oorzaak is een te lichte voeding. Als u bijvoorbeeld net een gloednieuwe supersnelle videokaart heeft aangeschaft, dan kan het goed zijn dat de voeding simpelweg niet in staat is het benodigde vermogen te leveren.Verder is het altijd mogelijk dat uw bestaande voeding door slijtage op zijn laatste benen loopt.

Een pc kan oververhit raken door een grote ophoping van stof op de componenten.

PROBLEMEN MET AFBEELDINGEN IN E-MAIL V R A A G Ik heb een constant terugkerend probleem als een vriend van mij afbeeldingen per e-mail doorstuurt. In plaats van een plaatje krijg ik een vakje met een rode X te zien, maar als ik de e-mail terugstuur, dan krijgt hij wel weer de afbeeldingen te zien. Ik heb van alles geprobeerd om dit op te lossen, maar niets werkt.

Om het probleem op te lossen, dient u degene die u dergelijke mails stuurt in te lichten en de volgende handelingen te laten uitvoeren: start Outlook Express en ga vervolgens naar Tools | Options. Klik op het tabblad Send. Onder het kopje Mail Sending Format selecteert u HTML Settings. Zet een vinkje voor het vakje Send pictures with messages en sluit af met OK.

Lawrence Goedbloedt

A N T W O O R D U kunt dit probleem niet oplossen omdat het veroorzaakt wordt door een verkeerde instelling in de e-mailtoepassing van de afzender, waarschijnlijk Outlook Express (OE). Deze verkeerde instelling zorgt ervoor dat Outlook Express een hyperlink naar het plaatje stuurt, in plaats van het plaatje zelf. Een link is geen probleem als het plaatje op een website staat, maar een link naar een bestand op de computer van de afzender kan niet getoond worden op de computer van de ontvanger. Als u het plaatje weer terugstuurt, dan is het gewoon te zien omdat de link keurig naar een locaal bestand verwijst. Het is moeilijk voor te stellen wanneer dit nuttig is, maar Microsoft heeft er een standaard optie van gemaakt.

Als Outlook Express geen plaatjes met uw berichten meestuurt, dient u onder de Outlook-motorkap te kruipen.

maart 2 0 0 6 - PC MAGAZINE

115

PC HELP

SORTEREN OP MEERDERE VELDEN IN ACCESS VRAAG Ik onderhoud een overzicht van mijn muntenverzameling in Access, ledere munt heeft een uniek aankoopnummer, waarop ik mijn datavelden meestal sorteer. Soms gebruik ik echter de datum op de munten als criterium, een van de velden in mijn datasheet. De Access A tot Z- werkbalkknop is hier perfect voor, maar wat moet ik doen als ik mijn munten op datum én op waarde wil sorteren? Als ik namelijk op één veld sorteer, wordt de sortering op een ander veld weer verwijderd. Is het mogelijk om een Access-datasheet te starten dat op twee geneste criteria sorteert? Met een erg grote verzameling is het erg handig om de munten eerst op datum te sorteren en daarna binnen deze sortering een tweede sortering op waarde te maken. Alfred Buonaguro

ANTWOORD Sorteren op meerdere velden is makkelijk uit te voeren binnen Access door een query te gebruiken die niets aan de gegevens verandert, maar alleen een andere weer-

gave verzorgt. Begin door View | Database Objects | Queries te selecteren en dubbelklik op de optie Create query by using wizard. Selecteer de originele tabel in het Tables/Queries lijstje. Klik op de » knop om alle velden uit die tabel mee te nemen, en vervolgens op Next. Laat het query-type staan op Detail en klik wederom op Next. Geef de query een naam, vink de optie Modify the query aan en selecteer op Finish. U ziet nu een gerangschikt beeld van de query waarin alle datavelden van links naar rechts staan. De tweede rij toont de tabel waarmee deze velden getekend zijn, en de derde rij heeft als titel Sort. Klik voor ieder veld waarop u wilt sorteren in de Sort-rij en kies voor Ascending of Descending in het menu dat verschijnt. Het sorteren wordt uitgevoerd vanaf het linkerveld, dus het kan noodzakelijk zijn om de veldvolgorde aan te passen. Om een veld van plaats te veranderen, klikt u eerst in de bijbehorende menubalk om het te selecteren, en sleept u 'm vervolgens naar de gewenste locatie. Als u gereed bent, sluit u het ontwerpvenster en antwoord u Yes op de vraag of u de veranderingen wilt opslaan. Als u deze query in de toekomst opent, krijgt u gegevens in de door u gewenste volgorde te zien. U kunt in Access een datasheet laten sorteren op meer dan één veld.

MEER DAN 256 KOLOMMEN NAAR EXCEL IMPORTEREN V R A A G Ik wil een lijst met door komma's gescheiden getallen uit een txt-bestand in Excel importeren. Het probleem is dat de lijst meer dan 500 getallen bevat en dat past niet binnen de breedte van 256 kolommen van Excel. Is er een manier om meer kolommen op een werkblad te krijgen of om de lijst vertikaal te importeren naar één enkele kolom? Sander van Vlissingen

A N T W O O R D Het is niet mogelijk om meer dan 256 kolommen in één werkblad te plaatsen. Gelukkig is het vrij eenvoudig om de gegevens in één kolom te plaatsen. Ga allereerst via de Windows Verkenner naar uw CSV-bestand en klik erop met de

116

PC MAGAZINE - maart 2006

rechtermuisknop. Kies uit het venster dat nu verschijnt de optie Openen met... om het bestand met het Kladblok te openen. Open vervolgens nogmaals het Kladblok zodat u een leeg document krijgt voorgeschoteld, en zet een nieuwe werkmap klaar in Excel. Splits nu de lange getallenreeks in uw bestaande CSV-bestand met de Enter-toets in kleinere handzame delen. Kopieer daarna het eerste deel van de getallen vanuit het CSV-bestand naar het lege Kladblok-document, kies vervolgens voor Bestand | Opslaan als... en zet in het dialoogvenster Opslaan als op Alle bestanden. Geef een tijdelijke naam op, bijvoorbeeld kopie.csv - het enige relevante deel is .csv in de bestandsnaam. Ga vervolgens naar Excel en kies in het menu voor Data | Externe gegevens importeren | Gegevens importeren. Kies uw tijdelijke CSV-bestand als de bron. In de Wizard tekst importeren

PC HELP

kiest u voor Gescheiden, klik daarna op Volgende. Zet nu een vinkje naar Komma en klik op Voltooien. Excel vraagt nu waar u de gegevens wilt plaatsen—klik op OK om de standaard locatie te aanvaarden. Het eerste deel van uw getallen staat nu in Excel. Selecteer en kopieer deze rij. Ga vervolgens naar een tweede werkblad. Ga hier op de eerste cel staan en kies voor Bewerken | Plakken speciaal. Zet in de opties die verschijnen een vinkje voor Transponeren en geef OK. De getallen staan nu onder elkaar in de eerste kolom. Ga nu terug naar het eerste werkblad en zet de cursor een rij of twee lager. Vervolgens gaat u terug naar uw originele CSVbestand en kiest u het tweede deel van de gegevens (die u eerder met de Enter-toets van elkaar gescheiden heeft). Kopieer deze gegevens naar het tweede kladblokvenster (met het tijdelijke bestand), en herhaal de bovenstaande stappen.

Dankzij het Kladblok en creatief knip- en plakwerk is het mogelijk meer dan 500 getallen vertikaal naar Excel te importeren.

SNELKOPPELINGEN OPENEN IN BROWSERS V R A A G Ik gebruik een aantal browsers, waaronder Internet Explorer (IE) en Firefox. IE is echter niet mijn standaard browser. Ik wil een snelkoppeling op mijn bureaublad zetten en deze altijd in IE laten openen. Ik kan natuurlijk de url vanaf de adresbalk naar mijn desktop slepen en op die manier een snelkoppeling maken, maar als ik op dat pictogram dubbelklik, dan opent mijn standaard browser de koppeling en niet IE. Is er een mogelijkheid om IE deze specifieke koppeling te laten openen als ik erop dubbelklik? Roy Alston

Door een snelkoppeling te maken naar Internet Explorer en hier een url aan toe te voegen, wordt de desbetreffende pagina altijd in IE geopend.

ANTWOORD Dit is inderdaad mogelijk. Zoek in de Windows Verkenner naar iexplore.exe (dit bestand staat in de meeste gevallen in de map c:\Program FilesMnternet Explorer\). Klik hierop met de rechtermuisknop en sleep het bestand naar uw bureaublad. Er verschijnt een menu als u de rechtermuisknop loslaat. Kies voor Hier snelkoppelingen maken. Klik met de rechtermuisknop op de nieuwe snelkoppeling en kies voor Eigenschappen. Het Doel-veld bevat een vermelding als "C:\Program FilesMnternet Explorer\iexplore.exe" (inclusief de aanhalingstekens). Zet achter het laatste aanhalingsteken een spatie en de volledige url inclusief het http://-gedeelte. Klik op OK om deze verandering op te slaan. Druk vervolgens op F2 om de naam van de snelkoppeling te veranderen, en voer een duidelijke naam in (bijvoorbeeld de naam van de site die geopend moet worden). Deze snelkoppeling opent de site van uw keuze altijd in IE. Als u het helemaal netjes wilt afronden, voegt u tot slot het pictogram van de website aan de snelkoppeling toe. De meeste webmasters voorzien hun site van een specifiek pictogram, dat ook in de adresbalk en de favorietenmap verschijnt. Dergelijk icoontjes worden op twee manier toegevoegd. De ene manier is eenvoudig: een bestand met de naam favicon.ico wordt in de root map van de website geplaatst. De andere methode is minder gangbaar en hanteert een specifiek script. Als de desbetreffende site de favicon.ico-techniek gebruikt, kunt u eenvoudig het pictogram van de site ophalen. Open uw browser, ga naar de adresbalk en typ de naam van de site in gevolgd door een slash (/) en de term favicon.ico - bijvoorbeeld www.zdnet.nl/favicon.ico. Als het meezit verschijnt nu het door u gewenste pictogram in beeld. Klik hierop met de rechtermuisknop en kies voor Bewaar afbeelding als... om een kopie op te slaan. Klik vervolgens met de rechtermuisknop op de eerder door u gemaakte snelkoppeling en kies Eigenschappen. Selecteer het tabblad Snelkoppeling en Ander pictogram. Klik daarna op Bladeren, en selecteer het door u opgeslagen pictogram. Uw link opent nu altijd in Internet Explorer, en is in één oogopslag te herkennen als de link naar de site van uw keuze.

maart 2006 - PC MAGAZINE

117

ONTSPANNING

THE GODFATHER The Godfather is de bekendste maffiafilm ooit. Electronic Arts heeft het aangedurfd het meesterwerk van regisseur Francis Ford Coppola om te toveren tot een heus computerspel. U komt terecht in het New York van 1945 en moet carrière zien te maken in de misdaadwereld. Daarbij zult u mensen moeten chanteren, deals sluiten en families uitschakelen voordat ze met u hetzelfde doen. Gelukkig krijgt u hierbij hulp van de beruchte familie Corleone. Hoogtepunten van het spel zijn de GTA-achtige gameplay, het boeiende verhaal, de Mob Face-feature, (waarmee u zelf een Don kunt creëren) en natuurlijk de originele stemmen van onder andere James Caan als Sonny Corleone en Robert Duvall als de consigliere Tom Hagen. www.ea.com

Ook in The Godfather is de politie een betrouwbare bondgenoot..

THE LORD OF THE RINGS: THE BATTLE FOR MIDDLE-EARTH II Als u dacht dat The Lord of the Rings-saga alleen maar draait rond de gebeurtenissen in Helm's Deep en Minas Tirith, dan staat u een aangename verrassing te wachten met The Lord of the Rings: The Battle for Middle-earth II. De opvolger van het succesvolle real-time strategiespel neemt u mee naar de de slagvelden van Middle-earth die u nog niet te zien heeft gekregen. Het spel legt de nadruk op de Northern Lands, waar elfen en dwergen strijd voerden tegen goblins en andere krijgsmachten van Sauron. U voert grootse elfen- en dwergenlegers aan, en trekt ten strijde tegen en met draken, reuzen, nieuwe helden en tal van monsters, soldaten en de meest uiteenlopende wezens. U vecht epische veldslagen uit op tal van nieuwe locaties, zoals de dwergburcht Erebor en Saurons donkere fort Dol Guldur op de rand van Mirkwood.Tot slot is het mogelijk enkele bekende plaatsen uit de filmtrilogie te bezoeken, en legers op te bouwen met de 'klassieke' eenheden van Isengard, Gondor en Mordor. www.ea.com

118

PC MAGAZINE - maan 2006

Uw tegenstanders zijn uitermate gevarieerd in The Lord of the Rings: The Battle for Middle-earth II.

ONTSPANNING

EMPIRE EARTH II - THE ART OF SUPREMACY Weinig games hebben zoveel content te bieden als Empire Earth II, het vorig jaar bejubelde strategiegame waarin u belandde in één van de vijftien beschavingen, variërend van het Stenen Tijdperk tot de verre toekomst waarin robots de dienst uitmaken. Het expansiepack The Art of Supremacy voegt vier nieuwe beschavingen toe en introduceert een groot aantal gameplayverbeteringen en -uitbreidingen. Bent u fan van een Napoleontische manier van oorlogvoeren, dan kunt u aan de slag met de nieuwe Russische of Franse facties; de Masai- en Zulu-facties voegen dan weer een geheel nieuwe look toe aan het game, aangezien er al wel Westerse en Aziatische culturen aanwezig waren, maar nog geen Afrikaanse. Naast nieuwe facties zijn er natuurlijk ook nieuwe campagnes - drie in totaal - die u naar het oude Egypte, het Europa ten tijde van Napoleon en Afrika voeren, waar de Zulu's en Masai-krijgers het met elkaar aan de stok hebben. Tot slot kunt in de editor zelf een unieke beschaving creëren. www.empireearth2.com

De nieuwe Afrikaanse facties bestaan voornamelijk uit bloeddorstige infanteristen, maar beschikken ook over moderne gadgets.

FACES OF WAR Alweer een strategiegame gebaseerd op de Tweede Wereldoorlog, horen we u al zuchten. Volgens de makers van Faces of War wordt het deze keer echter helemaal anders, aangezien elke veldslag een andere uitkomst heeft, afhankelijk van de tactische keuzes van de spelers. Traditiegetrouw wordt er gespeeld met de Geallieerden, de Duitsers en de Russen. U heeft de leiding over een team van zes soldaten die deelnemen de belangrijkste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog, variërend van D-Day tot de bestorming van Berlijn. Een volledig nieuwe 3D-motor, een complexe artificiële intelligentie waardoor eenheden niet domweg een taak uitvoeren, maar echt nadenken over hoe ze dit het beste kunnen doen, en geavanceerde fysieke modellen werken de tactische keuzevrijheid alleen maar in de hand. Uiteraard zal er ook online gestreden kunnen worden. www.facesofwaregame.com

Een bevroren rivier oversteken met een dertig ton wegende tank lijkt ons geen goed idee.

DE SIMS 2 GAAN HET MAKEN Na verschillende expansiepacks voor De Sims 2, waarin het alleen maar ging om lol maken en de beest uithangen, is het nu tijd om serieus aan de slag te gaan. In het expansiepack De Sims 2 Gaan het Maken is het de bedoeling uw eigen winkel op te starten. Of het nu gaat of om een elektronica-, kledingof dierenwinkel - het is allemaal mogelijk. Vanzelfsprekend bepaalt u zelf de inrichting van uw winkel, en zult u de nodige werknemers in dienst moeten nemen. Het is de bedoeling uw werknemers de nodige slimme trucjes bij te brengen om de omzet te verhogen. U bent de baas, en dat betekent dat u naar believen werknemers kunt aannemen, promoveren of ontslaan. Dit alles zit verpakt in een expansiepack dat bol staat van de nieuwe items - 125 om exact te zijn. www.desims2.nl

Als dit een outfit is voor dagelijks gebruik, dan moeten wij eens dringend kledingadvies inwinnen...

ONTSPANNING

PANZER ELITE ACTION FIELDS OF GLORY Panzer Elite Action vertelt het verhaal van drie tankcommandanten en hun rekruten. De Duitse commandant trekt richting het oostfront en staat op het punt Stalingrad in te nemen; de Russische commandant sluit zich aan bij de legers van Stalingrad en neemt deel aan de massieve tankveldslag in Kursk; en de derde tankaanvoerder, een Amerikaan, komt terecht op de Normandische stranden, moet strijd leveren in de Slag om de Ardennen en de Duitsers zien terug te drijven achter de Rijn. Dit alles wordt verpakt in achttien missies, drie campagnes, snelle actie met verschillende eenheden en een multiplayermodus waarin er gespeeld kan worden met maximaal 32 spelers. Als bonus kunt u na de aanschaf van het spel extra mappen en voertuigen downloaden. www.panzereliteaction.com

ACT OF WAR HIGH TREASON Maart lijkt de maand van de expansiepacks te worden... Eén van de verrassingen van vorig jaar was Act of War, dat met High Treason een interessant expansiepack krijgt .Belangrijkste nieuwigheid is zonder twijfel de toevoeging van zeeslagen en nieuwe eenheden. In tegenstelling tot de meeste strategie-expansies introduceert High Treason geen nieuwe facties, maar wel huurlingen. Deze kunnen door iedereen ingezet worden, maar natuurlijk moet daar wel een hoge prijs voor betaald worden. Tot slot zijn er ook heel wat nieuwe eenheden en upgrades van de partij. www.atari.com

In Act of War - High Treason zal de strijd ook op het water plaatsvinden.

HEROES OF MIGHT & MAGIC V Wat is er heroïscher dan rondtrekken door het land op zoek naar slechteriken en fabelachtige schatten? In maart kunnen fantasy-liefhebbers hun hart ophalen met Heroes of Might & Magic V. Dit strategiespel, waarbij er om beurten gespeeld wordt, sluit naadloos aan bij de eerdere delen uit de serie.U speelt nog steeds met de'heerzonder-lichaam', die deel uitmaakt van één van de zes facties die elk hun eigen legers kunnen rekruteren. U verkent en verovert alles wat uw pad kruist door helden in te huren die ofwel uitblinken in 'might' (kracht) ofwel in 'magie' (magie). Daarbij moeten ze ervaringspunten verzamelen om nieuwe vaardigheden te krijgen of om uit te blinken in een bepaalde tactiek. Daarnaast wordt de klassieke heldenformule aangevuld met een heel aantal interessante RPG-elementen, een aardige multiplayermodus en fraaie 3D-graphics. www.mightandmagicgame.com

120

PC MAGAZINE - maart 2006

COLUMN

VERGETEN!

LOGIN

Eind januari deed het ministerie van Defensie aangifte van de vermissing van een "memory stick met geheime en vertrouwelijke informatie". De usb-stick in kwestie was eigendom van een kapitein van de landmacht, die hem gebruikte om informatie op een snelle en handige manier tussen pc's te verplaatsen. De problemen begonnen toen de kapitein de geheugenstick in een huurauto vergat. Op dat moment stond er informatie op over de missie naar Afghanistan - niet direct gegevens die je zomaar wilt laten rondslingeren. De nieuwe huurders van de auto vonden de stick, kopieerden de informatie naar hun eigen computer en waren daarna wel zo eerlijk om de stick naar de rechtmatige eigenaar terug te sturen. De eerlijke vinders kregen een cadeaubon van de kapitein, die hoopte dat daarmee de kous af was. Niet dus. Het ministerie kon er niet om lachen, en er werd een klacht ingediend. De betrokken kapitein werd onmiddellijk geschorst en moet zich binnenkort voor de krijgsraad verantwoorden wegens nalatigheid en plichtsverzuim. Het was niet de eerste keer dat er een dergelijk incident plaatsvond; in december had een medewerker van de veiligheidsdienst AIVD enkele diskettes met vertrouwelijke informatie in een lease-auto achtergelaten, en in 2004 vergat een medewerker van dezelfde dienst zijn notebook boordevol vertrouwelijke gegevens in de trein. Niet alleen in Nederland komen dergelijke voorvallen voor. Onze Zuiderburen pakken het net zo voortvarend aan. Eind januari werd bekend dat het Belgische leger vijftien pantserwagens had 'verloren'. Deze wagens waren bedoeld voor een VN-bataljon uit Benin dat in Katanga de orde moest gaan handhaven. De VN hadden het transport uitbesteed aan de Franse logistieke groep Geodis, die een schip charterde van een Oekraïense reder, die opereerde vanaf Caribische staatje Saint Kitts en Nevis. Het transport belandde in de haven van Malabo op het eiland Biako, een deel van Equatoriaal Guinea, en sindsdien is er van de

pantserwagens geen spoor meer te bekennen. We kunnen ons nog voorstellen dat je vergeet waar je één pantserwagen hebt geparkeerd, maar vijftien?

De opkomst van mobiele apparaten zoals notebooks, pda's en geheugensticks in combinatie met vergeetachtigheid of verstrooidheid zorgt wel vaker voor gegevensverlies. Elk jaar blijven er 10.000 notebooks liggen op de achterbank van Londense taxi's. Uit Brits onderzoek blijkt dat ambtenaren daarbij veruit het slordigst en vergeetachtigst zijn. Of zij vergeetachtig worden door hun functie als ambtenaar, dan wel ambtenaar geworden zijn omdat ze toch al vergeetachtig waren, meldt het onderzoek niet.

VOLGENS SYMANTEC BEDRAAGT DE GEMIDDELDE WAARDE VAN DE GEGEVENS OP EEN NOTEBOOK ONGEVEER 800.000 EURO Toeval of niet, in dezelfde week als bovenstaande nieuwsfeiten publiceerde beveiligingsbedrijf Symantec een rapport over de waarde van een verloren notebook. Het gaat daarbij niet om de waarde van de hardware of software, maar om klantengegevens en intellectuele eigendommen.Volgens Symantec bedraagt de gemiddelde waarde van de gegevens op een notebook 972.000 dollar (801.000 euro). In extreme gevallen kan dit zelfs oplopen tot 8,8 miljoen dollar. Helaas vermeldt Symantec niet wat het onder 'extreme gevallen' verstaat. Een blik op onze notebook leerde ons dat wij nog een hele weg te gaan hebben: afgezien van een volledig PC Magazine-archief (waarde: ruwweg 600 euro), een mailbox vol persberichten (waarde: variabel) valt er weinig spannends op te vinden. Als u hem vindt, stuur hem dan gewoon terug. Alvast bedankt. Erik Derycke

maart 2006- PC MAGAZINE

123

CTRL ALT DEL Ctrl Alt Del is een bloemlezing van opmerkelijke, grappige of dwaze kronkels uit de ICT-wereld. Bentu iets opmerkelijks tegengekomen in brochures, advertenties of op een site, laat het ons dan even weten. Stuur

Deze Planet-redacteur weet al precies waar de overleden bondspresident Johannes Rau wordt uitgestrooid.

3199544 bytes vrij en nog steeds komen we acht bytes te kort? Hier klopt iets niet

Om een eventuele vervaging voor te zijn, heeft de NS blijkbaar een extra minuut ingevoerd. (Met dank Bart Guliker)

Tegen die tijd is Madonna 80... (Met dank aan lezer Sander de jong)

We verheugen ons al op de inhoud van deze nieuwsbrief.

maart 2006 - PC MAGAZINE

125

VOLGENDE MAAND IN PC MAGAZINE SMARTPHONES Smartphones breiden de functionaliteit van een mobiele telefoon uit met messaging-mogelijkheden en agenda- of contactbeheer.We nemen een groot aantal smartphones onder de loep en onderzoeken welke oplossing bij welk type gebruiker hoort.

MAILCLIENTS De manier waarop we e-mail gebruiken verandert drastisch, en dat leidt tot nieuwe manieren om onze berichten te versturen, organiseren en bewaren. PC Magazine vergelijkt diverse e-mailclients en populaire webdiensten,.

EXTRA BIJLAGE: DE DIGITALE AUTO Het is u ongetwijfeld opgevallen dat digitale technologieën ook in de auto de gewoonste zaak ter wereld worden.We hebben het dan niet alleen over navigatiesystemen - vaak op basis van een zakcomputer - maar ook over geavanceerde audio- en video-installaties en zelfs ingebouwde pc's. Voldoende stof voor een speciale bijlage van PC Magazine, waarin alle aspecten van de digitale auto aan bod komen.

Vanaf 28 maart in de winkel De redactionele planning kan gewijzigd worden zonder voorafgaande waarschuwing.

PLUS TWEE GRATIS CD-ROMS, m e t onder m e e r een exclusieve webontwikkelkit van Microsoft!

BEZOEK DE WEBSITE VAN PC MAGAZINE

WWW.PCMAG.NL

DOSSIERS

BOUW DE PERFECTE PC

PC HELP

WEDSTRIJDEN