Noon Valghlam

‫عنوان کتاب ‪ :‬نون والقلم‬ ‫نويسنده ‪ :‬جلل آل احد‬ ‫تاريخ نشر ‪ :‬خرداد ماه ‪83‬‬ ‫‪1‬‬

‫تايپ ‪ :‬ليل اکبی‬

‫پيش درآمد‬ ‫يکی بود يکی نبود ‪ .‬غي از خدا هيچ کس نبود ‪ .‬يک چوپان بود که يک گله بزغاله داشت و يک‬ ‫کله ی کچل ‪ ،‬و هيشه هم يک پوست خيک می کشيد به کله اش تا مگس ها اذيتش نکنند ‪ .‬از قضای‬ ‫کردگار يک روز آقا چوپان ما داشت گله اش را از دور و بر شهر گل گشادی می گذراند که ديد‬ ‫جنجالی است که نگو ‪.‬مردم هه از شهر ريته بودند بيون و اين طرف خندق علم و کتل هوا کرده‬ ‫بودند و هر دسته يک جور هوار می کردند و يا قدوس می کشيدند ‪ .‬هه شان سرشان به هوا بود‬ ‫‪.‬و چشم هاشان رو به آسان ‪ .‬آقا چوپان ما گله اش را هان پس و پنا ها ‪ ،‬يک جايی لب جوی‬ ‫آب ‪ ،‬زير سايه درخت توت ‪ ،‬خواباند و به سگش سفارش کرد مواظب شان باشد و خودش رفت تا سر‬ ‫و گوشی آب بدهد ‪ .‬اما هرچه رو به آسان کرد ‪ ،‬چيزی نديد ‪ .‬جز اين که سر برج و باروی شهر‬ ‫و بال سر دروازه هاشان را آينه بندان کرده بودند و قالی آويته بودند و نقاره خانه ی‬ ‫شاهی ‪ ،‬تو بالخانه ی سر دروازه ی بزرگ ‪ ،‬هچه می کوبيد و می دميد که گوش فلک را داشت کر‬ ‫می کرد ‪ .‬آقا چوپان ما هي جور يواش يواش وسط جعيت می پلکيد و هنوز فرصت نکرده بود از‬ ‫کسی پرس و جويی بکند که يک دفعه يکی از آن قوش های شکاری دست آموز مثل تي شهاب آمد و‬ ‫نشست روی سرش ‪ .‬از آن قوش هايی که يک بزغاله را درسته می برد هوا‪.‬و آقا چوپان ما تا‬ ‫آمد بفهمد کجا به کجاست ‪ ،‬که مردم ريتند دورش و سردست بلندش کردند و با سلم و صلوات‬ ‫بردندش ‪ .‬کجا ؟ خدا عال است ‪ .‬هرچه تقل کرد و هر چه داد زد ‪ ،‬مگر به خرج مردم رفت ؟‬ ‫‪:‬اصل انگار نه انگار ! به خودش گفت‬ ‫خدايا ! مگه من چه گناهی کرده ام ؟ چه بليی می خوان سرم بيارن؟ خدا روشکر که از شر«‬ ‫اين حيوون لعنتی راحت شدم ‪ .‬نکنه آمده بود چشام رو درآره!‪ »...‬و هي جور با خودش حرف می‬ ‫زد که مردم دست به دست رساندندش جلوی خيمه و خرگاهی شاهی و بردندش تو ‪ .‬آقا چوپان ما‬ ‫از ترس جانش ‪ ،‬دو سه بار از آن تعظيم های بلند بال کرد و تا آمد بگويد «قربان‪ »...‬که‬ ‫شاه اخ و پيفی کرد و به اشاره ی دست فهماند که ببندش حام و لباس نو تنش کنند و برش‬ ‫»‪ .‬گردانند‬ ‫آقا چوپان ما که بدجوری هاج و واج مانده بود و دلش هم شور بزغاله ها را می زد ‪ ،‬باز تا‬ ‫آمد بفهمد کجا به کجاست که سه تا مشربه آب داغ ريتند سرش و يک دلک قلچماق افتاد به‬ ‫جانش ‪ .‬اين جای قضيه البته بسيار خوب بود ‪ .‬چون آقا چوپان ما سال های آزگار بود که رنگ‬ ‫حام را نديده بود ‪ .‬البته سال و ماهی يک بار اگر گذارش به رودخانه ی باريکه ای می‬

‫افتاد تنی به آب می زد ؛ اما غي از شب عروسيش ‪ ،‬يادش نبود حام رفته باشد و کيسه کشيده‬ ‫باشد ‪ .‬اين بود به که قضا تن داد و پوست خيک را از کله اش کشيد و تا کرد و گذاشت‬ ‫کنار ؛ و ته و توی کار را يواش يواش از دلک حام درآورد که تا حال کله ی اين جوری نديده‬ ‫بود و ماتش برده بود ‪ .‬قضيه از اين قرار بود که هفته ی پيش سرب داغ تو گلوی وزير دست‬ ‫راست پادشاه مانده بود و راه نفسش را بسته بود و حال اين جوری داشتند برايش جانشي معي‬ ‫‪ .‬می کردند‬ ‫آقا چوپان ما خيالش که راحت شد ‪ ،‬سردرد دل را با دلک وا کرد و تا کار شست و شو تام‬ ‫بشود و شال و جبه ی صدارت بياورند تنش کنند ‪ ،‬فوت و فن وزارت را از دلک ياد گرفت ‪ ،‬و‬ ‫هرچه فدايت شوم و قبله ی عال به سلمت باشد و از اين آداب بزرگان شنيده بود ‪ ،‬به خاطر‬ ‫سپرد و دلکه هم کوتاهی نکرد و تا می توانست کمرش را با آب گرم مالش داد که استخوان هاش‬ ‫نرم بشود و بتواند حسابی خودش را دول و راست بکند ‪ .‬و کار حام که تام شد ‪ ،‬خودش را‬ ‫‪ .‬سپرد به خدا و رفت توی جبه صدارت‬ ‫اما از آن جا که آقا چوپان ما اصل اهل کوه و کمر بود ‪ ،‬نه اهل اين جور وليت ها و شهر‬ ‫ها ‪ ،‬با اين جور بزرگان و شاه و وزرا ؛ وو از آن جا که اصل آدم صاف و ساده ای بود ؛‬ ‫فکر بکری به کله اش زد ‪ .‬و آن فکر بکر اين که وقتی از حام درآمد کپنک و چاروخ ها و‬ ‫پوست خيک کله اش را با چوب دستی گله چرانيش پيچيد توی يک بچه و سپرد به دست يکی از‬ ‫قراول ها و وقتی رسيد به کاخ وزارتی اول رفت تو زير زمي هاش گشت و گشت تا يک پستوی دنج‬ ‫گي آورد و بچه را گذاشت توی يک صندوق و درش را قفل کرد و کليدش را زد پرشالش و رفت‬ ‫‪ .‬دنبال کار وزارت و دربار‬ ‫اما بشنويد از پرقيچی های و زير دست راست قبلی ‪ ،‬که با آمدن آقا چوپان ما دست و پاشان‬ ‫حسابی تو پوست گردو رفته بود و از لفت و ليس افتاده بودند ؛ چون که آقا چوپان وزير شده‬ ‫ی ما سور و ساتشان را بريده بود و گفته بود ‪ ،‬به رسم ده «هرکه کاشت بايد درو‬ ‫کند‪...».‬جان دل که شا باشيد اين پرقيچی ها نشستند و با وزير دست چپ ساخت و پاخت کردند‬ ‫و نقشه کشيدند که دخل اين وزير دهاتی را بياورند که خيال کرده کار وزارت مثل کدخدايی‬ ‫يک ده است ‪ .‬اين بود که اول سيل قابچی باشی مصوص وزير جديد را چرب کردند و به کمک او‬ ‫زاغ سياهش را چوب زدند ‪ .‬و زدند و خبچينی کردند و کردند و کردند تا فهميدند که وزير‬ ‫جديد ‪ ،‬هفته ای يک روز می رود توی پستو و يک ساعتی دور از اغيار يک کارهايی می کند ‪،‬‬ ‫اين دمب خروس که به دست شان افتاد رفتند و چو انداختند و به گوش شاه رساندند که چه‬ ‫نشسته ای ‪ ،‬وزير دست راست هنوز از راه نرسيده يک گنج به هم زده ‪ ،‬گنده تر از گنج قارون‬ ‫و سليمان ‪ .‬و هه اش را هم البته که از خزانه ی شاهی دزديده ! شاه هم که خيلی عادل بود‬ ‫و رعيت پرور و به هي دليل سالی دوازده تا دوستاق خانه ی تازه می ساخت تا هيچ کس جرات‬ ‫دزدی و هيزی نکند ؛ با وزير دست چپ قرار گذاشت که يک روز سربزنگاه بروند ‪ ،‬گيش بياورند‬ ‫‪ .‬و پته اش را روی آب بيندازند‬

‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬راويان شکرشکن چني روايت کرده اند که وقتی روز و ساعت موعود رسيد‬ ‫‪ ،‬شاه با وزير دست چپ و يک دسته قراول و يساول و هه ی پرقيچی ها راه افتادند و هلک و‬ ‫هلک رفتند سراغ پستوی مفی و وزير دست راست ‪ ،‬و هچه که در را باز کردند و رفتند تو ‪،‬‬ ‫نزديک بود از تعجب شاخ در بياورند ! ديدند وزير دست راست نشسته ‪ ،‬پوست خيک به کله اش‬ ‫کشيده ‪ ،‬جبه ی وزارت را از تنش درآورده ‪ ،‬هان لباس های چوپانی را پوشيده و تکيه داده‬ ‫به چوب دستی زمت و قديش و دارد های های گريه می کند ‪ ،‬شاه را می گويی چنان تو لب رفت‬ ‫‪.‬که نگو ‪ .‬وزير دست چپ و پرقيچی ها که ديگر هيچ چی‬ ‫باقيش را خودتان حدس بزنيد ‪ .‬البته وزير دست راست از اين دردسرهای اول کار که راحت شد‬ ‫يک نفر آدم امي را روانه ی ده آبا اجداديش کرد که تاوان گله ی مردم ده را که آن روز لت‬ ‫و پار شده بود ‪ ،‬بدهد ‪ .‬چون آقا چوپان ما بعدها فهميد که هان روز هرکدام از بزغاله ها‬ ‫مردنی های گله اش را يکی از سردمداران و قداره بندهای مله های شهر ‪ ،‬جلوی موکب شاهی‬ ‫قربانی کرده ‪ .‬و از زير اين دين که بيون آمد زن و بچه هاش را خواست به شهر وبچه ها را‬ ‫گذاشت مکبت و به خوشی و سلمت زندگی کردند و کردند و کردند تا قضای الی به سرآمد و نوبت‬ ‫وزارت رسيد به يکی ديگر ‪ .‬يعنی وزارت دست راست مغضوب شد و سر سفره ی دربار زهر ريتند‬ ‫تو غذاش و حکيم باشی دربار که حاضر و ناظر بود به اسم اين که قولنج کرده ‪ ،‬دستور داد‬ ‫زود برسانندش به خانه ‪ .‬آقا چوپان ما که وزارت بش آمد نکرده بود ‪ ،‬فورا شستش خبدار شد‬ ‫‪ .‬به خانه که رسيد گفت رو به قبله بوابانندش و بچه هاش را صدا کرد و بشان سپرد که‬ ‫مبادا مثل او خام جبه ی صدارت بشوند و اين هم يادشان باشد که از کجا آمده اند و بعد هم‬ ‫سفارش چاروخ و کپنک چوپانيش را به آن ها کرد و سرش را گذاشت زمي و بی سر و صدا مرد و‬ ‫چون در مدت وزارت ‪ ،‬نه مال و منالی به هم زده بود و نه پول و پله ای اندوخته بود تا‬ ‫کسی مزاحم زن و بچه اش بشود ‪ ،‬اين بود که زن و بچه هاش بعد از خاک کردن او برگشتند سر‬ ‫آب و ملک اجدادی ‪ .‬دخت ها خيلی زود شوهر کردند و رفتند و مادره هم فراق شوهرش را شش‬ ‫ماه بيش تر تمل نکرد ‪ .‬اما پسرها که دو تا بودند چون پشت شان باد خورده بود و بعد از‬ ‫مدت ها شهرنشينی ‪ ،‬پينه ی دست هاشان آب شده بود و ديگر نی توانستند بيل بزنند و او‬ ‫ياری کنند ؛ يک تکه ملکی را که وارث پدری داشتند ‪ ،‬فروختند و آمدند شهر و چون کاری‬ ‫‪...‬ديگر از دست شان برنی آمد شروع کردند به مکتب داری‬ ‫خوب ‪ .‬درست است که قصه ی ما ظاهرا به هي زودی به سر رسيد‬

‫‪ ،‬اما شا می دانيد که کلغه‬

‫اصل به خانه اش نرسيد و درين دور و زمانه هم هيچ کس قصه ی به اين کوتاهی را از کسی‬ ‫قبول نی کند ‪ .‬و از قضای کردگار ناقلن اخبار هم اين قصه را فقط به عنوان مقدمه آورده‬ ‫اند تا حرف اصل کاری شان را برای شا بزنند ‪ .‬اين است که تا کلغه به خانه اش برسد ‪ ،‬می‬ ‫‪ .‬روي ببينيم قصه ی کاصل کاری کدام است ديگر‬

‫‪2‬‬ ‫ملس اول‬ ‫حال باز هم يکی بود و يکی نبود ‪ .‬در يک روزگار ديگر ‪ ،‬دو تا آميزا بنويس بودند که‬ ‫هرکدام دم يک در مسجد جامع شهر بزرگی که هم شاه داشت هم وزير ‪ ،‬هم مل داشت و هم رمال ‪،‬‬ ‫هم کلنت و هم داروغه و هم شاعر و هم جلد ؛ صبح تا شام قلم می زدند و کار مردم شهر را‬ ‫راه می انداختند ‪ .‬يکی شان اسش آميزا اسدال بود و آن يکی آميزا عبدالزکی ‪.‬هر دو از توی‬ ‫مکتب خانه با هم بزرگ شده بودند و سواد و خط و ربط شان ‪ ،‬بفهمی نفهمی عي هم ديگر بود و‬ ‫گذشته از هکاری ‪ ،‬مل کسب شان هم نزديک هم بود ‪ .‬هر دو تاشان هم زن داشتند و هر کدام هم‬ ‫سی چهل ساله مردی بودند ‪.‬اما آميزا عبدالزکی بچه نداشت و اين خودش درد بی درمانی شده‬ ‫بود‪ .‬و گرچه کار و بارشان از آميزا اسدال خيلی بت بود ‪ ،‬هفته ای هفت روز با زنش حرف و‬ ‫سخن داشت که مدام پسه ی دو تا بچه ديگر گرد و قنبلی آميزا اسدال را تو سر شوهرش می زد‬ ‫‪ .‬گرچه از قدي و ندي گفته اند که هکار چشم ديدن هکار را ندارد ‪ ،‬اما وضع کار و روزگار‬ ‫اين دو تا آميزا بنويس جوری بود که لزم نی ديدند چشم و هم چشمی کنند ‪.‬آن که بچه نداشت‬ ‫پول و پله داشت و با بزرگان می نشست و آن که مال و منالی نداشت دو تا بچه ی مامانی‬ ‫داشت که يک موی گنديده شان را به تام دنيا با بزرگانش نی داد ‪ .‬ازين گذشته آدم با سواد‬ ‫توی آن شهر ‪ ،‬گرچه پايتخت بزرگی بود ‪ ،‬خيلی کم بود ‪ ،‬و اگر قرار می شد هرکدام از اهل‬ ‫شهر ‪ ،‬دست کم سالی يک عريضه شکايت به کلنت مل يا داروغه ی شهر بنويسد کار آن قدر بود‬ ‫که اين دو تا هکار ‪ ،‬تو پای هم ديگر نپيچند ‪.‬در صورتی که در آن شهر ماهی يک بار يک نفر‬ ‫را از بالی بارو می انداختند تو خندق جلوی گرگ های گرسنه ؛ و هردو ماهی يک بار هم يکی‬ ‫را شع آجي می کردند و صبح تا غروب دور شهر می گرداندند ‪ ،‬تا کسی جرات دزدی و هيزی نکند‬ ‫‪ .‬و به هر صورت مشتی ميزا بنويس های ما چندان کم نبود ‪ .‬و به هي مناسبت دوستی شان را‬ ‫که حفظ کرده بودند هيچ چی ‪ ،‬گاهی گداری هم در عال رفاقت زير بال هم ديگر را می گرفتند‬ ‫‪ .‬ديگر اين که از هم رودربايستی نداشتند ؛ از اسرار هم ديگر با خب بودند ؛ زياد اتفاق‬ ‫می افتاد که با هم درد دل کنند ‪ .‬اما هرکدام شان هم در زندگی برای خودشان راهی را‬ ‫انتخاب کرده بودند و فضولی به کار هم ديگر نی کردند ‪ .‬خوب حال چه طور است بروي سراغ‬ ‫‪ .‬يکی يکی اين دو تا ميزابنويس و ببينيم حال و روزگار هر کدام چه طورها بود‬ ‫جان دل که شا باشيد از شش تا شکمی که زن آميزا عبدال برايش زاييده بود ‪ ،‬فقط دوتاشان‬ ‫مانده بودند ‪ .‬يکيش پسردوازده ساله ای بود به اسم حيد که صبح ها می رفت مکتب و عصرها‬ ‫دم پرباباش می گشت و فرمان می برد و راه و رسم ميزابنويسی را ياد می گرفت و آن يکيش‬ ‫دخخت هفت ساله تو دل برويی بود به اسم حيده که صبح تا شام پابه پای مادرش راه می رفت و‬ ‫براش شيين زبانی می کرد و از سبزی پاک کردن گرفته تا گوشت کوبيدن ؛ هرکاری که مادر بش‬ ‫می گفت ‪ ،‬راه می انداخت ‪ .‬خانه شان دو اتاق داشت با يک حوض ‪ .‬و يک باغچه ی کوچولو هم‬ ‫داشتند به اندازه ی يک کف دست که بچه ها توش ‪ ،‬لله عباسی کاشته بودند و خودشان هم آبش‬ ‫می دادند ‪ .‬توی حوض شان هم پنج تا ماهی گل گلی ‪ ،‬صبح تا شام دنبال هم می کردند ‪ .‬يکی‬

‫از اتاق هاشان را با دو قاليچه ی ترکمنی فرش کرده بودند ‪.‬و يک جفت لله سر طاقچه اش‬ ‫گذاشته بودند و اتاق ديگر با زيلو فرش شده بود و دو دست رخت خواب بالی اتاق بود و‬ ‫سرطاقچه ها هم ‪ ،‬زيادی کاسه بشقاب مسی و چينی شان را چيده بودند يا از اين جور خرت و‬ ‫خورت های زندگی ‪ .‬يک دانه يدان هم گذاشته بودند گوشه ی هي اتاق که لباس هاشان را توش‬ ‫می گذاشتند و جزو اين لباس ها هم يک کپنک پاره پاره بود با يک جفت چاروخ و يک عصای گره‬ ‫گوله دار که زن ميزا اسدال از دست شان به عذاب آمده بود و نی دانست چرا ميزا آن قدر‬ ‫‪ .‬بشان دل بسته و نی گذارد بدهندشان به قبا آر خلقی‬ ‫زن ميزا اسدال اسش زرين تاج بود ‪.‬از آن زن های کدبانو که از هر انگشت شان هنری می‬ ‫ريزد‪.‬و يک تنه يک اردو را ناهار می دهند ‪ .‬اما حيف که توی زندگی ميزا ‪ ،‬خبی از سور و‬ ‫مهمانی نبود چه برسد به مهمانی اردو‪ .‬نه بروبيايی ‪ ،‬نه سفره ی رنگينی ‪ .‬نه اسب واستی ‪.‬‬ ‫و نه کلفت و نوکری ‪ .‬حتی گاهی که زرين تاج خان ‪ ،‬حالش خوب نبود مبور بود دسته هونگ را‬ ‫بدهد به دست دخت نازنينش که گوشت بکوبد ‪ .‬دلش خون بود ‪ .‬اما چاره ای نداشت ‪ .‬با هه ی‬ ‫اين ها گاهی که دلش خيلی از دست روزگار سر می رفت ‪ ،‬تلفی اش را سرآميزا درمی آورد ‪ .‬يک‬ ‫روز سر اين که چرا چادر چاقچور درخشنده خان (زن آميزا عبدالزکی)نونوارتر است ؛ روز‬ ‫ديگر سر اين که چرا ميزا دير به خانه آمده يا چرا دستش هيشه مرکبی است ؛ روز ديگر سر‬ ‫اين که چرا مياب مل آب اول را که پر از گل و لن است تو آب انبارخانه ی آنا ول کرده ؛ و‬ ‫از اين جور حرف و سخن ها ‪...‬اما اين بگومگوها هيچ وقت به قهر و دعوا نی کشيد و شب نشده‬ ‫‪.‬زن و شوهر آشتی می کردند و از نو‬ ‫اما کار و بار ميزا اسدال ازين قرار بود که صبح ناشتايی که می کرد قلم دانش را می زد‬ ‫پرشالش و به اميد حق می رفت دم در مسجد جامع شهر ‪ .‬بساطش را که يک ميز کوچک بود و يک‬ ‫پوست تت ‪ ،‬از توی کفش دانی مسجد درمی آورد و کنار در مسجد بزرگ ‪ ،‬تو دالن ‪ ،‬پوست تت را‬ ‫پن می کرد زيرپاش و دوزانو می نشست پشت ميز به انتظار مشتی ‪ .‬و کارش کاغذ نويسی بود ‪.‬‬ ‫با خط خوش نستعليق و حاشيه پن و آخر خط ها سربال و با آداب تام ‪ .‬و از هر کاغذی که می‬ ‫نوشت صنار می گرفت ‪ .‬نرخ داشت ‪ .‬مشتی هايش هم کاسب کارهای بازار بودند که حواله ی برنج‬ ‫و روغن و نود لوبيا برای تار می فرستادند يآ بيجک و رسيد و پته به هم می دادند ؛ يا‬ ‫خاله چادرهايی که پنهانی از شوهرشان به قوم و خويش ها کاغذ می نوشتند و از هووی تازه‬ ‫شان درددل می کردند و از مادرشوهرشان ‪ ،‬يا کلفت نوکرهايی که از وليت خودشان دورافتاده‬ ‫بودند و توی شهر گي کرده بودند و دل شان برای هم وليتی شان تنگ شده بود و توی کاغذ ‪،‬‬ ‫احوال يک يکی گاو و گوسفندهای باباشان را می پرسيدند و به هه ی اهل ده جدا جدا سلم می‬ ‫رساندند و برای چاق شدن الغ گر گرفته ی خانواده دوا درمان سفارش می دادند ‪...‬ديگر برای‬ ‫تان بگوي يا عمله بناها که مزد تابستان شان را به وليت می فرستادند ‪ ،‬يا آدم هايی که‬ ‫شکايتی داشتند و می خواستند عريضه به حاکم و کلنت و ديوان خانه بنويسند ‪ .‬و اين جور‬ ‫مشتی ها از ديگران بيش تر بودند ‪ .‬چون وقتش که شد ‪ ،‬برای تان بگوي که اوضاع آن روزگار‬

‫چه جوری بود و چرا سنگ رو سنگ بند نی شد و چرا دست به دل هر که می گذاشتی ناله اش به‬ ‫‪ .‬فلک بود‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬هفته ای دو سه تا بچه مکتبی بودند که چون اولد اعيان و اشراف‬ ‫بودند و ننه باباشان حيف شان می آمد که انگشت بچه هاشان زير فشار قلم پينه ببندد ‪ ،‬مشق‬ ‫شان را می زدند زير بغل ل باشی ها و می فرستادند برای ميزا اسدال که فوری می نوشت و‬ ‫برمی گرداند وهي کار ‪ ،‬خودش برای ميزا هفته ای چارعباسی ‪ ،‬گاهی يک قران ‪ ،‬گاهی هم بيش‬ ‫تر مداخل داشت ‪ .‬بگذري که اين جور کارها گاهی شب های ميزا اسدال را هم می گرفت و پيه‬ ‫سوزش تا بوق سگ روشن بود و بچه ها بی خواب می شدند و داد زرين تاج خان درمی آمد ؛ اما‬ ‫شکم چهار نفر را سي کردن در آن عهد و زمانه هم کار آسانی نبود و فردا صبح که ميزا دست‬ ‫می کرد پر شالش و صناری ها و عباسی ها و پنابادها را می ريت تو دامن زنش ‪ ،‬اوقات تلخی‬ ‫‪ .‬تام می شد سر بچه ها به جای ديگر گرم بود ‪ ،‬روی هم ديگر را هم می بوسيدند‬ ‫ديگر از راه های مداخل ميزا اسدال اين بود که گاهی چشم آخوندها و کلم به سرها را دور‬ ‫ببيند و صلح نامه يا وصيت نامه ای برای حاج آقاهای مل بنويسد يا قباله ی خريد و فروش‬ ‫‪ .‬خانه و دکان و ملکی را‬ ‫البته اگر آخوندها که ناينده ی حاکم شرع بودند ‪ ،‬بو نی بردند و گند قضيه درنی آمد ‪،‬‬ ‫اين جور کارها درآمد کلنی داشت و يک قباله اش می ارزيد به يک سال قلم زدن‪ .‬حتی گاهی به‬ ‫کاسه نبات و طاقشال هم وصال می داد ‪ .‬اما حيف که اين لقمه های گنده به راحتی از گلو‬ ‫پايي نی رفت ‪.‬و در تام مدت اين پانزده سالی که ميزا اسدال جای باباش نشسته بود ‪ ،‬فقط‬ ‫سه بار از اين کارها پاداده بود ؛ که دفعه ی آخرش مال سه سال پيش بود ‪ .‬و از هان سربند‬ ‫نزديک بود روزگار ميزا سياه شود ‪ .‬و هي قضيه هم باعث شد که ميزان الشريعه ‪ ،‬امام جعه ی‬ ‫شهر و حاکم شرع ‪ ،‬دم لوله هنگ دار باشی مسجد را ديده بود که زاغ سياه ميزا را چوب بزند‬ ‫‪.‬و سي تا پياز کار هر روزه اش را به گوش کلنت مل برساند‬ ‫آن دفعه ی آخری ‪ ،‬قضيه ازين قرار بود که آمده بودند ميزا را برده بودند تا وصيت نامه ی‬ ‫حاج عبدالغنی را بنويسد که پي و خرفت شده بود و زن های صيغه ای و عقديش می ترسيدند ‪،‬‬ ‫وصيت نکرده سرش را بگذارد زمي و حاکم و داروغه که دست روی اموالش گذاشتند ‪ ،‬چيزی به‬ ‫کور و کچل های آن ها نرسد ‪ .‬از قضای کردگار حاجی درست يک هفته بعد از وصيت ريق رحت را‬ ‫سرکشيده بود و کلنت و داروغه که انبان ها دوخته بودند ‪ ،‬به مض اين که چشم شان به خط و‬ ‫مهر ميزا اسدال افتاده بود دود از کله شان بلند شده بود ‪ ،‬اما هيچ کاری نتوانسته بودند‬ ‫بکنند ‪ .‬چون دست خط ميزا را تام اهل مل به احتام و اعتبار می شناختند و می دانستند که‬ ‫تو هيچ معامله ای يک نقطه زيادی روی هيچ کلمه ای نی گذارد ‪ .‬اين بود که کلنت مل کسی را‬ ‫فرستاده بود پيش هي ميزان الشريعه که به عنوان دخالت در کار ديوان شرع ‪ ،‬ميزااسدال را‬ ‫هان در مل کارش ‪ ،‬وسط بازار ‪ ،‬شلق بزنند ‪ .‬و حقش را بواهيد خدا پدر ريش سفيدها و پي و‬ ‫پاتال های مل را بيامرزد که اگر دير جنبيده بودند کار از کار گذشته بود‪ .‬ده دوازده‬

‫تاشان راه افتاده بودند و به سرکردگی حکيم باشی مل که دايی ميزااسدال بود ‪ ،‬رفته بودند‬ ‫پيش ميزان الشريعه ‪ ،‬امام جعه ی شهر ‪ ،‬و التزام داده بودند که ديگر ميزا در کار حکيم‬ ‫شرع دخالت نکند ‪ .‬و ميزان الشريعه هم که نقدا وجه ثلث و خس و زکات حاج عبدالغنی را از‬ ‫دست داده بود ‪ ،‬اما دلش نی خواست در مرگ هرکدام از آن ريش سفيدها به هي اندازه مغبون‬ ‫بشود ‪ ،‬اين بود که رضايت داد و شکايت حاکم شرع را پس گرفت و کلنت را هم يک جوری راضی‬ ‫کردند و سر و صداها خوابيد و راستش ريش سفيدهای مل هم هي جوری در اين کار دخالت نکرده‬ ‫بودند يا فقط به احتام حکيم باشی که گذر پوست هرکدام شان روزی به دباغ خانه اش می‬ ‫افتاد ؛ بلکه بيش تر به اين علت به نفع ميزا اسدال پادرميانی کردند که خودشان هم برای‬ ‫آن جور معامله ها و قباله نويسی ها و وصيت ها بيش تر مايل بودند ‪ ،‬بی سر و صدا بيايند‬ ‫سراغ آدم قانع و مطمئنی مثل ميزا و هيچ وقت سرغ حاکم شرع يا کلنت و داروغه نروند ‪ .‬چون‬ ‫برای هر کار مالی کوچکی يآ برای هر معامله ی متصری اگر قرار بود پای حاکم شرع و حاکم‬ ‫عرف و ديوان خانه به ميان بيايد ‪ ،‬آن قدر درباره عوارض و عشريه و خس و مال ال و رد‬ ‫مظال و ديگر حقوق‬

‫عقب افتاده‬

‫سخت می گرفتند که گاهی از اصل معامله هم بيش تر خرج بر‬

‫می داشت ‪ .‬به اين مناسبت بود که ريش سفيدهای مل به آن عجله پادرميانی کردند و آبروی‬ ‫ميزا اسدال را خريدند و با من بيم تو بيی ‪ ،‬خود ميزا را هم راضی کردند که بعد از ناز‬ ‫مغرب ‪ ،‬برود جلوی روی هه ی اهل مل ‪ ،‬دست ميزان الشريعه را ببوسد و بعد از آن هم تا می‬ ‫‪ .‬تواند علنا کاری به اين کارها نداشته باشد‬ ‫اين جوری که ديديد ‪ ،‬گرچه کارهای نان و آب دار کم تر و تور ميزا اسدال می خورد ‪ ،‬اما‬ ‫دست کم روزی بيست سی تا کاغذ و پته و حواله و عريضه شکايت می نوشت و با هي ها نان و آب‬ ‫بچه ها را در می آورد و قناعت می کرد ‪ ،‬البته چون علوه بر اعتمادی که اهل مل بش داشتند‬ ‫‪ ،‬خط و ربطشان هم خوب بود و در آداب تذهيب و تشعي و آب و رنگ هم دست داشت ‪ ،‬سالی يکی‬ ‫دو تا مشتی کلن گيش می آمد که می خواست ديوان حافظی با غزليات شسی را برايش بنويسد يا‬ ‫رباعيات خيآم را تذهيب کند يا زاد العادی را روی طومار بياورد ‪ .‬خاکه زغال زمستان و‬ ‫‪ .‬لباس شب عيد بچه ها هم از اين راه در می آمد‬ ‫جان دل که شا باشيد سرتاسر کار ميزا هي جورها بود ‪ .‬راه کارش را هم خوب بلد بود ‪.‬‬ ‫کاغذهايی را می نوشت بسته به اين که مشتی چه جور آدمی باشد و طرفش چه جور ‪ ،‬القاب و‬ ‫تلقاب می داد و می دانست که با هر کسی چه جور تا کند ‪ .‬يا به هر کسی چه عنوان و خطابی‬ ‫بدهد ‪ .‬از کاغذ به برادر و خواهر گرفته تا شکايت به کلنت و داروغه و حتی دربار ‪ ،‬هه را‬ ‫بلد بود‬

‫چه جور شروع کند و چه جور ختم کند و چه جور مطلب را بپروراند که به هيچ جا‬

‫برنورد ؛ يا اين که کجای کاغذ ‪ ،‬شعر جا بدهد و کجاش مثل عربی و آيه ی قرآن ‪ .‬از بس هم‬ ‫عريضه ی شکايت نوشته بود ‪ ،‬راه هه ی سوراخ سبه های حکومتی و ديوان خانه و دوستاق خانه‬ ‫را می دانست و می دانست شاکی چه کارها بايد بکند و دم چه کسانی را بايد ببيند به عريضه‬ ‫اش بگيد ‪ .‬و باز هم از بس رسيد و برات نوشته بود به هه ی سوراخ پستو های زندگی اهل مل‬

‫آشنا بود و می دانست هر کدام چقدر آب و ملک دارند ؛ چند تا زن و بچه دارند ؛ و غم و‬ ‫غصه ها و گرفتاری های هرکدام شان چيست ‪ .‬به هي مناسبت اگر کسی عروسی داشت يا ‪ ،‬خدای‬ ‫نکرده عزا ؛ اگر کسی ‪ ،‬زبان لل ‪ ،‬ورشکست می شد يا می مرد ؛ اول کسی را که خب می کردند‬ ‫ميزا اسدال بود ‪ .‬برای اين که برود ترتيب شربت و خوانچه و قاب و قدح ملس را بدهد يا‬ ‫بفرستد ديگ و ديگبش را حاضر کند يا دعوتش را بنويسد ‪ .‬روی اين زمينه ها بود که سرتاسر‬ ‫اهل مل از در مسجد جامع شهر تا نزديکی های ارگ حکومتی ‪ ،‬ميزا را می شناختند و باهاش‬ ‫سلم و عليک داشتند ‪ .‬شايد بشود گفت دوستش هم داشتند ‪ .‬اما راستش را بواهيد در کار مردم‬ ‫آن عهد و زمانه نی شود به راحتی حکم کرد ‪ .‬چون از بس گرفتاری داشتند و خاک توسری ‪ ،‬و‬ ‫از آن جا که هرکاری ‪ ،‬از نان خوردن گرفته تا دخت شوهر دادن ‪ ،‬براشان عزا بود ؛ حق‬ ‫داشتند که زياد هم به فکر آميزا اسدال نباشند ‪ .‬اما اين قدرش را می شود حکم کرد که چون‬ ‫ميزا اسدال هم يکی از احتياجات اهل مل بود ‪ ،‬هان قدر که رعايت لوله هنگ دار باشی مسجد‬ ‫را می کردند که مبادا يک روز تنگ شان بگيد و آفتابه شان دير حاضر بشود ؛ هي قدر هم‬ ‫رعايت ميزا اسدال را می کردند ‪ .‬نه کم تر و نه بيش تر ‪ .‬درست است که ميزا اسدال به هر‬ ‫صورت سر و کارش با قلم بود که اولي خلقت عال است و شعر می دانست و هر چه بود با آن يکی‬ ‫سر و کارش مدام با لوله هنگ بود و بوی گند ‪ ،‬از زمي تا آسان فرق داشت ؛ اما برای اهل‬ ‫مل و مردم آن روزگار هي قدر که يکی اسب و است نداشت و حاجب و دربانی جيه خورش نبود و‬ ‫مهتی دنبال قاطرش سگ دو نی زد ‪ ،‬تا مبور باشند تعظيم و تکريش کنند و بادمانش را دور‬ ‫قاب بچينند ‪ ،‬کافی بود که او را هم يکی مثل خودشان بدانند و رفتاری را باهاش بکنند که‬ ‫‪ .‬با هه می کنند‬ ‫‪ .‬خوب ‪ .‬اين کار و بار ميزا اسدال ‪ .‬حال بروي سراغ آن يکی ميزابنويس‬ ‫جان دل که شا باشيد آميزا عبدالزکی آدمی بود صاحب عنوان و به زحت می شد بش گفت ميزا‬ ‫بنويس ‪ .‬اما چون به هر صورت او هم از راه قلم و کاغذ نان می خورد ‪ ،‬چاره ای نداري جز‬ ‫اين که او را هم اهل هي بيه بدانيم ‪ .‬هان جور که خود او هم چاره ای نداشت جز اين که‬ ‫هکاری با ميزا اسدال را به ميل و رغبت قبول کند ‪ .‬به هرجهت ‪ ،‬اين آميزای دوم ‪ ،‬دم آن‬ ‫يکی در مسجد جامع ‪ ،‬اول بازار بزرگ ‪ ،‬يک حجره ی حسابی داشت که با قاليچه های کردی و‬ ‫کاشی فرشش کرده بود و برای مشتی هايش مده گذاشته بود و به مض اين که يکی از در می آمد‬ ‫تو ‪ ،‬بسته به اين که چه جور آدمی بود و چه کاری داشت ‪ ،‬پادوش را صدا می کرد که برود از‬ ‫آب انبار مسجد آب خنک بياورد يا شربت گلب برايش درست کند ‪ .‬بله هي طور که ديديد پادو‬ ‫هم داشت ‪ .‬گاهی وقتی هم پيش می آمد که توی مالس بزرگان و آن جاها که بی اهن و تلپ نی‬ ‫شود رفت ؛ ميزا عبدالزکی پادوش را گرچه سواد نداشت ؛ شروع می کرد به سرکوفت زدن بش که‬ ‫«خاک بر سر ‪ ،‬اگر سواد داشتی حال تو هم واسه ی خودت آدمی بودی ‪ » .‬و از اين حرف ها ‪.‬‬ ‫باری آميزا عبدالزکی گرچه بچه نداشت ‪ ،‬اما اقبالش بلند بود ‪ .‬يک خانه داشت با پنج شش‬ ‫تا اتاق ‪ ،‬بيونی و اندرونی ‪ .‬و دو تا زير زمي و يک حوض خانه و بيا و برو ‪ .‬و هه جا با‬

‫قاليچه های جور واجور فرش شده ‪ ،‬و اتاق ها پر از جار و يدان و مده و مری های بزرگ و‬ ‫کوچک ‪ .‬يک کلفت زبر و زرنگ هم داشت که کارهای خانه را می رسيد و درخشنده خان ‪ ،‬زنش ‪،‬‬ ‫سنگي و رنگي می آمد و می رفت و دست به سياه و سفيد نی زد و برای خودش خانی می کرد ‪ .‬و‬ ‫راستش را بواهيد حق هم داشت ‪ .‬چون زنی بود متشخص و از قوم و خويش های خانلر خان ‪ ،‬مقرب‬ ‫ديوان که قرار بود در سلم رسی آينده ‪ ،‬ملک الشعرای دربار بشود ‪ .‬يعنی اين درخشنده خان‬ ‫يک نوه ی عمه ای داشت که می شد پسردايی خانلرخان و اين خويشاوندی در آن دور و زمانه‬ ‫خيلی بود و به فيس و افاده اش می ارزيد ‪ .‬گناهش گردن راويان اخبار که می گويند غي از‬ ‫‪ ...‬هه ی اين ها دندان خود خانلرخان هم پيش اين درخشنده خان گي کرده بود‬ ‫و گرچه خوب نيست آدم گناه کسی را به گردن بگيد ‪ ،‬خود ميزاعبدالزکی هم قضيه را می ديد و‬ ‫زير سبيلی در می کرد ‪ .‬چون از هي راه با ملک الشعرای آينده دربار رفت و آمد پيدا کرده‬ ‫بود که هر وقت قصيده ای می گفت ‪ ،‬مثل درباره ی صدای آروق وزير دواب بعد از خوردن شکر‬ ‫پلو ‪ ،‬يا هروقت مرثيه ای می گفت ‪ ،‬مثل آن دفعه که کره خر سوگلی قبله ی عال سقط شده بود‬ ‫‪ ،‬نوشته اش را می داد دست ميزاعبدالزکی که ببد و به قلم دودانگی رقاع روی يک طومار‬ ‫بلند بنويسد و دورش را با آب زعفران و لجورد گل و بته بيندازد و بياورد ‪ .‬و اين قدر هم‬ ‫لوطی گری داشت ‪ ،‬گاه و بی گاه پيش خواجه نورالدين صدراعظم يا پيش مستوفی المالک ‪ ،‬اسی‬ ‫از ميزا ببد و يا هروقت پا داد ‪ ،‬سفارشش را به داروغه و کلنت بکند ‪ ،‬البته ميزا هم را‬ ‫ه کارش را بلد بود ‪ .‬هيچ وقت برای اين جور خدمت های ناقابل توقع مزد و انعامی از ملک‬ ‫الشعرای حتمی آينده نداشت ‪ .‬هي قدر که به خانه اش راه داشت ‪ ،‬کافی بود ‪ .‬آخر خانلرخان‬ ‫جعه های اول هر ماه بار عام مانندی می داد به تقليد دربار ‪ ،‬که هه ی قوم و خويش ها می‬ ‫رفتند ‪ .‬با سر هم می رفتند ‪ .‬ميزا هم صبح جعه اول هر ماه با زنش راه می افتاد و می رفت‬ ‫ديدن خانلرخان ‪ .‬زن ها توی اندرونی و مردها توی بيونی ‪ .‬و در هي يک ملس هم هر کسی هزار‬ ‫‪ .‬کار انام می داد‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬درست است که به حساب هي خويشاوندی ‪ ،‬ميزان الشريعه هم گاهی به‬ ‫ميزای ما کاری رجوع می کرد و هر وقت عروسی و عقدی تو بزرگان بود او را به عنوان مرر با‬ ‫خودش می برد که به هر صورت هيکلی داشت و شال سبز پت و پنی می بست و بلد بود جبه ی ترمه‬ ‫بپوشد و درست و حسابی با هرکدام از اعيان سلم و احوال پرسی کند ‪ .‬و اين را هم بلد بود‬ ‫که تا آقا خطبه را تام کند و بله را به هزار زحت از عروس عزيزدردانه در بياورد ‪ ،‬قباله‬ ‫را حاضر کرده باشد و ديباچه اش را نوشته باشد و برای امضای آقا و شهود عقد حاضر کرده‬ ‫باشد ‪ .‬چراکه سيد بود و از قدي و ندي گفته اند که اين جور کارها برازنده ی اولد پيغمب‬ ‫است ‪ .‬به هي علت هم بود که ميزا هيچ وقت شال سبزش را فراموش نی کرد و به مردم حالی‬ ‫کرده بود که دستش خوب است و دعاش بت گشاست و کم کم هم داشت مردم را عادت می داد که بش‬ ‫بگويند ‪«:‬آقا»‪ .‬نه برای اين که «ميزا» عنوان کوچکی برايش باشد ‪ ،‬نه ‪ .‬به اين علت که‬ ‫‪ .‬دعانويس اصل بايد «آقا» باشد‬

‫باری ‪ ،‬ميزا عبدالزکی دعا می نوشت ‪ .‬حرزجواد می داد برای فرار از سربازی ‪ ،‬برای دفع‬ ‫مضرت و چشم زخم ‪ ،‬برای بست دهن مار و عقرب ‪ ،‬برای بت گشايی ‪ ،‬برای پاگي شدن بچه های‬ ‫مردنی وبرای هزار درد بی درمان ديگر که علجش از حکيم باشی ها برنی آمد ‪ .‬و برای هرکدام‬ ‫از اين جور دعاها ‪ ،‬يک دوقرانی نقره می گرفت ‪ .‬او هم نرخ داشت ‪ .‬البته اگر مشتيش از‬ ‫اعيان و اشراف نبود و خودش دست نی کرد و يک سکه ی طل روی ميز ترير ميزا نی گذاشت ‪.‬و‬ ‫خوبی کار ميزا عبدالزکی هي بود که بيش تر مشتی هايش از زن های اعيان و اشراف بودند و‬ ‫از بزرگان شهر ‪ .‬که اغلب طلسم و چشم بندی می خواستند يا پسه ی کفتار يا مهره ی مار ‪.‬‬ ‫گاهی گداری هم جادو و جنبل ‪ .‬وبرای خاطر هي جور مشتی ها بود که ميزا عبدالزکی توی مری‬ ‫اش مهرگياه و مغز خر و سبيل پلنگ هم داشت و توی گنجه ی عقب حجره اش موش و ميمون و مار‬ ‫و عقرب خشکيده ‪ ،‬نگه می داشت ‪ .‬و از شا چه پنهان تازگی ها يک تابوت لکنته هم تيه کرده‬ ‫بود که دمرو می گذاشت کنار حجره و رويش يک قاليچه ی ترکمنی انداخته بود تا هرکسی نفهمد‬ ‫و هول نکند ‪ .‬هرکه چله بری داشت تو تابوت می خوابيد ؛ هر که دوای مبت می خواست مهرگياه‬ ‫و مغز خر می برد ؛ هرکه دشن داشت موش مرده و عقرب خشکيده می برد و هي جور‪ ...‬البته‬ ‫ميزااسدال ‪ ،‬به هم بورد خيلی رعايت حکيم باشی مل را می کرد و تا می توانست دوای خوردنی‬ ‫تو قوطی ها و بسته های جادو و جنبل نی گذاشت ‪ .‬و اگر هم می گذاشت ‪ ،‬يواشکی بود و از‬ ‫طرف با هزار التماس و قسم و آيه می خواست که رنگ و دوا را حتی آسان هم نبايد ببيند ‪ .‬و‬ ‫اين خوردنی ها عبارت بود از خاکست قلم مرده ‪ ،‬آب چله زائو ‪ ،‬ريشه ی اسفندقه ‪ ،‬خاک‬ ‫گورستان و از اين جور چيزها که با تباشي هندی و جوز کوهی و آب زعفران معجون می کرد و‬ ‫‪ .‬حب می ساخت و می داد دست مشتی و نرخ اين کار ديگر دوقران نبود ‪ .‬بلکه پنج قران بود‬ ‫يک راه ديگر درآمد ميزاعبدالزکی تيه ی جنگ بود برای مداح ها ‪ .‬برای اين جوانک های خوش‬ ‫آب و رنگ که دور فينه ی سرخ شان شاله ی سبز می بستند و گيوه ی ملکی به پا و عبای خاچيه‬ ‫به دوش ‪ ،‬از اين منب به آن منب و ازاين ملس به آن ملس ‪ ،‬با دو بيت شعر هه ی امام ها را‬ ‫می کشتند يا مدح می کردند ‪ .‬و هه جا هم جاشان بود ‪ .‬چه در عروسی چه در عزا ‪ .‬در عيد‬ ‫مولود ‪ ،‬در ختنه سوران ‪ ،‬در وليمه ی برگشت حاجی ها از مکه ‪ .‬يا به عنوان چاووش جلوی‬ ‫دسته ی زوار که خيال سفر مشهد يا کربل داشتند ‪ .‬و چون برای اين جور سفارش ها طومار و‬ ‫دفت لزم بود ‪ ،‬ميزا با يکی از صحاف های زير بازار بزرگ گاوبندی کرده بود و دفتهای جلد‬ ‫ترمه و طومارهای حاشيه دار جلد گلبتون را ارازن تر می خريد و با اشعار متشم يا حديث‬ ‫های مالس البکا و بارالنوار يا با شعرهای کليم کاشانی و شيخ بايی پر می کرد و می فروخت‬ ‫‪ .‬گاهی هم اتفاق می افتاد که به جوانک های آشنا قسطی می داد ‪ .‬چون اول مرم هر کس يکی‬ ‫از آن طومارها يا دفتها را داشت با يک نيم دانگ صدا ‪ ،‬هان دهه ی اول مرم خرج چهارماهه‬ ‫‪ .‬ی زندگی اش را درآورده بود‬ ‫به اين مناسبت روی ميز کنده کاری شده ی آميزاعبدالزکی دوات های متلف با رنگ های متلف‬ ‫چيده بود با يک شيشه آب زعفران و طومارهای قد و نيم قد و يک قلم دان کار تبيز و دو سه‬

‫جور مسطر ‪ .‬چون کاغذهای قدي خط نداشت و ميزا بنويس ها مبور بودند خودشان خط کشی کنند و‬ ‫برای اين کار يک انگ فولدی يا برنی داشتند و اول انگ را می کوبيدند روی صفحه که جای خط‬ ‫‪ .‬ها فرو می نشست و بعد شروع می کردند به نوشت ‪ .‬و هي را بش می گفتند مسطر‬ ‫باری ‪ ،‬اين هم خلصه ای از کار و بار زندگی ميزا بنويس دوم ‪ .‬حال بروي ببينيم چه طور شد‬ ‫که اين قصه نوشته شد و چه اتفاقی در زندگی اين دو تا آميزا بنويس افتاده که ناقلن‬ ‫اخبار مبور شدند قصه ی نان و آب دارشاهان و امرا و بزرگان را رها کنند و بروند توی کوک‬ ‫‪ .‬اين دوتا آميزا بنويس که نه اجر دنيايی دارد و نه ثواب عقبايی‬ ‫‪3‬‬ ‫ملس دوم‬ ‫جان برای شا بگويد ‪ ،‬روزی از روزهای اواخر تابستان و اوايل پاييز ‪ ،‬ميزااسدال پشت‬ ‫بساطش نشسته بود و داشت روی لوح بچه مکتبی ها سرمشق می نوشت که «راستی کن که راستان‬ ‫رستند » و «جور استاد به زمهر پدر» و از اين جور پند و اندرزها که هيچ شاگردی از معلمش‬ ‫و هيچ پسری از پدرش گوش نکرده و نه يک بار و دوبار ‪ ،‬بلکه سی و پنج بار ‪ .‬به قلم‬ ‫نستعليق خوانا و کشيده ی سي ها هفت نقطه و بلندی دسته ی الف ها سه نقطه و قلمش جرق و‬ ‫جوروق صدا می کرد ‪ .‬آفتاب داشت می پريد و از دهنه ی در مسجد سوزی می آمد که نگو‬

‫‪ .‬و‬

‫ميزا خيال داشت تا بروبيای ناز مغرب راه نيفتاده ‪ ،‬کارش را سرانام بدهد و بساطش را جع‬ ‫کند و برود خانه ‪ .‬پسرش هم دم دستش نشسته بود و لوح های نوشته را يکی يکی از زير دست‬ ‫باباش که درمی آمد ‪ ،‬می گرفت روی شعله ی ته شعی که وسط پاهايش روشن کرده بود تا زودتر‬ ‫خشک بشوند ‪ .‬و گاه گداری که يکی دو نفر می آمدند بروند مسجد ‪ ،‬چون خيلی عجله داشتند ‪،‬‬ ‫باد می افتاد توی دامن قباشان و نور شع را بيش تر کج و کوله می کرد و يک گوشه ی لوح‬ ‫دوده‬

‫می بست و غرغر حيد درمی آمد ‪ .‬دوسه بار که اين اتفاق افتاد ‪ ،‬ميزا صداش درآمد که‬ ‫‪:‬‬ ‫پسر جان ! چرا آن قدر غرغر می کنی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬پسرش گفت‬ ‫آخر بابا ! تو تا کی می خواهی اين لوح ها را بنويسی ؟ ‪-‬‬ ‫ميزا اسدال کمرش را راست کرد و نگاهش را از روی لوح برداشت و به آفتاب لب بام مسجد‬ ‫‪ :‬دوخت و روی پوست تت جابه جا شد و گفت‬

‫پسر جان ! من که آزار ندارم اين هه قلم به تم چشمم بزن ‪ .‬تو حال ديگر بزرگ شده ای و ‪-‬‬ ‫بايد سر از کار دنيا دربياوری ‪ .‬می دانی که اين سرمشق های هم مکتبی های خود تو است ‪.‬‬ ‫اين ها را من عوض ماهانه ی مکتب برای ملباجی تو می نويسم ‪ .‬بگو ببينم می دانی آن های‬ ‫ديگر چه قدر ماهانه می دهند ؟‬ ‫‪ :‬حيد من منی کرد و گفت‬ ‫‪ .‬نی دان بابا ‪ .‬اما گاهی جوجه می آورند ‪ .‬گاهی هم دستمال بسته ‪-‬‬

‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫لبد ‪ .‬تو هم خجالت می کشی که چرا هيچ وقت دستمال بسته نی بری ‪ .‬هان ؟ نه بابا جان ‪.‬‬ ‫هيچ لزم نيست خجالت بکشی ‪ .‬آن های ديگر اعيان هاشان ماهی ده دوازده قران بيش تر نی‬ ‫دهند ‪ .‬و تو بيش تر از آن ها هم می دهی ‪ .‬می دانی چرا ؟ برای اين که مزد هرکدام اين‬ ‫مشق ها با مرکب و قلمی که می برد و وقتی که می گيد دست کم می شود يک شاهی ‪ .‬سی و پنج‬ ‫تا لوح است و هفته ای دو بار ‪ .‬چند تا؟‬ ‫‪ :‬حيد گفت‬ ‫‪ .‬هفتاد تا ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫بارک ال ‪ .‬پس سی روزه ی ماه می کند يک خرده مانده به سی صد تا ‪ .‬و اين خود ملباجی ‪-‬‬ ‫است ‪ .‬منتها چون خط و ربطش خيلی خوب نيست ‪ ،‬با من اين طور قرار بسته ‪ .‬هريک قرانی هم‬ ‫بيست شاهی است ‪ ،‬پس جعا می کند پانزده قران برای هر ماه ‪ .‬يعنی تو يک نصفه بيش تر از‬ ‫بچه اعيان ها ماهانه می دهی ‪ .‬اين ها را برايت می گوي که مبادا خودت را کم تر از آن‬ ‫های ديگر حساب کنی ‪ .‬عيب کار ما اين است که بابای تو فقي است و نی تواند ماهانه ی مکتب‬ ‫تو را از جای ديگری فراهم کند ‪ .‬آره باباجان ‪ ،‬عيب کار در اين است که پول و پله تو‬ ‫‪ .‬دستگاه ما نيست‬ ‫و باز شروع کرد به نوشت ‪ .‬اما حيد هنوز راضی نشده بود ‪ .‬مثل اين که چيزی روی زبانش‬ ‫‪ :‬سنگينی می کرد ‪ .‬آخر پرسيد‬ ‫چرا بابا؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال هم چنان که می نوشت ‪ ،‬گفت‬ ‫چه چيز را چرا ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حيد دوباره گفت‬ ‫چرا ما پول و پله نداري ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫چه می دان باباجان ‪ .‬هرکس تو پيشانيش نوشته ‪ .‬قديی ها می گفتند روزی رااز روز ازل ‪-‬‬ ‫قسمت کرده اند ‪ .‬می دانی روز ازل يعنی چه ؟‬ ‫‪ :‬حيد گفت‬ ‫آره بابا هي ديروز تو مشق مان داشتم که «از دم صبح تا آخر شام ابد ‪ »...‬اما آخر چرا‪-‬‬ ‫ما نبايد دارا باشيم ؟‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫برای اين که بابای من هم دارا نبود ‪ ،‬بابای بابای من هم دارا نبود ‪ .‬خود من هم مثل ‪-‬‬ ‫تو می رفتم مکتب ‪ .‬بابامم مثل من ‪ .‬منتها کار بابام خيلی سخت تر بود ‪ .‬يادم است هفته‬ ‫ای صد و پنجاه تا سرمشق می نوشت تا ملباجی مرا از مکتب بيون نکند ‪ .‬عجب زمانه ی سختی‬

‫بود ‪ .‬می دانی حيد ؟ اول جنگ باسنی ها بود ‪ .‬جوان های مردم را بدجوری بيگاری می گرفتند‬ ‫و می بردند سربازی ‪ .‬و اين بود که مردم جوان هاشان را قاي می کردند ‪ .‬هر چه هم مرد بود‬ ‫‪ ،‬رفته بود جنگ و کار مل باشی ها را ملباجی ها می کردند ‪ .‬اصل از هان سربند مکتب داری‬ ‫شد يک کار زنانه ‪ .‬ملباجی ما صد و پنجاه شاگرد داشت ‪ .‬هه شان هم جغله ‪ ،‬قد و نيم قد ‪.‬‬ ‫خليفه مان که گنده تر از هه بود ‪ ،‬چهارده سالش بود ‪ .‬خود ملباجی هم اصل سواد نداشت ‪.‬‬ ‫کار شوهرش را می کرد که رفته بود جنگ و خبی ازش نبود ‪ .‬بازخدا پدر آن يکی را بيامرزد‬ ‫که کارآمد بود و توانسته بود دکان شوهرش را بازنگه دارد ‪ .‬آن های ديگر که اصل دکان شان‬ ‫تته شد ‪ .‬ملباشی های ديگر را می گوي ‪ .‬اين بود که مکتب ما شلوغ بود‪...‬چه می گفتم حيد ؟‬ ‫‪ :‬حيد گفت‬ ‫هيچ چی ‪ ،‬صحبت از نداری ما بود و تو هی قصه می گويی ‪ .‬من می خواهم بدان ما چرا نداري ‪-‬‬ ‫؟ مگر خودت نگفتی که حال ديگر من بايد سر از کار دنيا در بياورم؟‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫پسرجان هي قدر بدان که پول و پله اگر از راه حلل به دست بيايد ‪ ،‬بيش تر از اين ها نی ‪-‬‬ ‫‪ .‬شود ‪ .‬هي قدر هست که آدم بور و ني برو بچه هاش را برساند‬ ‫‪ :‬حيد گفت‬ ‫پس آن های ديگر از کجا می آورند که بچه هاشان با الغ بندری می آيند مکتب ؟ و بيش ‪-‬‬ ‫ترشان ل دنبال شان است ؟‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫‪ .‬چه می دان ‪ .‬باباجان ‪ .‬من و تو چه کار به کار مردم داري ؟ لبد ارث بشان رسيده ‪-‬‬ ‫‪ :‬حيد پرسيد‬ ‫!ارث؟ ارث چيه بابا ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا جواب داد‬ ‫‪ .‬ارث چيزهايی است که از ننه بابای آدم براش می ماند‪-‬‬ ‫‪ :‬حيد دوباره پرسيد‬ ‫بابای تو برات چه ارثی گذاشته ؟ ‪-‬‬ ‫ميزا که ديگر حوصله اش سررفته بود ‪ ،‬غری زد و روی پوست تت جابه جا شد و چند تا لوحی را‬ ‫که زير دست داشت ‪ ،‬گذاشت کنار و خواست اوقات تلخی کند ‪ ،‬اما دلش نيامد ‪ .‬هرچه بود پسرش‬ ‫‪ :‬بود و می خواست چيز بداند ‪ .‬اين بود که آهی کشيد‬

‫و گفت‬

‫حال که می خواهی بدانی ‪ ،‬پس گوش هايت را باز کن ‪ .‬بابای من هم اين چيزها را فقط يک ‪-‬‬ ‫دفعه برام گفت ‪ .‬آره جان ‪ .‬بابای من هان چيزی را برای من ارث گذاشته که من برای تو می‬ ‫گذارم ‪ ،‬نه کم تر ‪ ،‬نه بيش تر ‪ .‬اين وقت روز خدا بيامرزدش ‪ .‬روزی که می خواست بيد ‪،‬‬ ‫صدا کرد و ازم پرسيد ‪« :‬پسرجان با اين هه مکتبی که رفته ای می دانی هه ی حرف های عال‬ ‫چند تا است ؟» البته من نی دانستم ‪ .‬معلوم است ديگر ‪ ،‬خجالت کشيدم و سرم را انداختم‬

‫پايي ‪ .‬آن وقت بابام درآمد گفت ‪«:‬نه جان ! می دانی ‪ .‬منتها نفهميدی غرض من چه بود ‪.‬‬ ‫غرضم اين بود که تام حرف های دنيا سی و دوتا است ‪ .‬از الف تا ی ‪ .‬از اول بسم ال تا تای‬ ‫تت ‪ .‬حال فهميدی ؟ می خواهم بگوي از آن چه خدا گفته و توی کتاب های آسانی ‪ ،‬پيغمبها‬ ‫نوشته تا حرف هايی که فيلسوفان گفته اند و شعرا توی ديوان هاشان رديف کرده اند تا آن‬ ‫چه شا بچه مکتبی می خوانيد و من در تام عمرم برای مشتی هاي نوشته ام ‪ ،‬هه ی حرف و سخن‬ ‫های عال از هي سی و دوتا حرف درست شده ‪ .‬به هر زبانی که بنويسی ‪:‬ترکی يا فارسی يا عربی‬ ‫يا فرنگی ‪ .‬گيم يکی دو تا بال و پايي برود ‪ .‬اما اصل قضيه فرقی نی کند ‪ .‬هرچه فحش و بد‬ ‫و بی راه هست ؛ هرچه کلم مقدس داري ‪ ،‬حتی اسم اعظم خدا که اين قلندرها خيال می کنند‬ ‫گيش آورده اند ؛ هه شان را با هي سی و دو تا حرف می نويسند ‪ .‬می خواهم بگوي مبادا يک‬ ‫وقت اين کوره سوادی که داری جلوی چشمت را بگيد مبادا يک وقت اين کوره سوادی که داری‬ ‫جلوی چشمت را بگيد و حق را زير پا بگذاری ‪ .‬يآدت هم باشد که ابزار کار شيطان هم هي‬ ‫دوتا حرف است ‪ .‬حکم قتل هه بی گناه ها و گناه کارها را هم با هي حروف می نويسند ‪ .‬حال‬ ‫که اين طور است مبادا قلمت به ناحق بگردد و اين حروف در دست تو يآ روی کاغذت بشود‬ ‫» ‪ .‬ابزار کار شيطان‬ ‫‪ :‬ميزا بعد از گفت اين ها نفسی تازه کرد ؛ بعد گفت‬ ‫آره پسر جان ‪ .‬وصيت بابام اين بود ‪ .‬ارثش هم هي بود برای من که تنها پسرش بودم ‪.‬ا ما‪-‬‬ ‫من وقتی اين وصيت را شنيدم که بيست و سه چهار سال بود ‪ .‬و تو حال دوزاده سال بيش تر‬ ‫نداری ‪ .‬اما خودت خواستی که حال برات بگوي ‪ .‬مکن است حال درست سردرنياوری بابای من چه‬ ‫ها گفت‪.‬اما وقتی به سن من رسيدی و پشت اين دستگاه نشستی ‪ ،‬می فهمی بابام چه ارثی برای‬ ‫‪ .‬من گذاشته که من هم برای تو می گذارم ‪ .‬حال بنب تا اين کار را زودتر تام کنيم و بروي‬ ‫حرف ميزا که تام شد ‪ ،‬حيد رفت توی فکر و ميزا دوباره پرداخت به سرمشق ها و آن چه که‬ ‫باقی مانده بود و به عجله تام کرد و هه شان را پيچيد توی يک دستمال پيچازی يزدی که از‬ ‫جيبش درآورد ؛ و داشت راه می افتاد که پادوی ميزاعبدالزکی سررسيد ‪ .‬سلم و عليکی کرد و‬ ‫گفت ‪«:‬آقا فرمودند موقع رفت يک توک پا تشريف بياوريد اين جا ‪ ».‬ميزا اسدال جواب داد‬ ‫‪«:‬سلم مرا به آقا برسان و بگو چشم ‪ .‬نان و گوشت بچه ها را بگيم ؛ الن می آي‪ » .‬و هي‬ ‫کار را هم کرد ‪ .‬بساطش را که توی کفش دانی مسجد جا داد ‪ ،‬آمد بازار از نانوا و قصاب‬ ‫هسايه نان و گوشت هر روزه را گرفت و پيچيد توی هان دستمال چهارخانه ی يزدی و داد دست‬ ‫‪ .‬حيد که يک راست برود خانه و خودش رفت سراغ هکارش‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬هان طور که دانستيد گاهی از اين اتفاق ها می افتاد ‪ .‬متنها چون‬ ‫ميزا اسدال جا و مکان حسابی نداشت ‪ ،‬هر وقت دو تا ميزای ما با هم کاری داشتند توی حجره‬ ‫ی ميزا عبدالزکی جع می شدند ‪ .‬به خصوص اگر زمستان بود و هه ی سوز عال می پيچيد تو حياط‬ ‫مسجد جامع و از دالن می گذشت و می رفت تو بازار ‪ .‬اين هم بود که بعد از کار روزانه ‪،‬‬ ‫می شد درد دلی کرد ‪ .‬به خصوص بعد از اين هه سوال و جواب با حيد که ميزااسدال را حسابی‬

‫‪ .‬پکر کرده بود‬ ‫ميزا تنها لله ی حجره را روشن کرده بود و گفته بود آب و شربت حاضر کرده بودند و مده ای‬ ‫بغل دست خودش برای ميزا اسدال گذاشته بود ‪ .‬سلم وعليک کردند و ميزا نشست و بعد از‬ ‫‪ :‬تعارف های عادی ‪ ،‬ميزا عبدالزکی به حرف آمد که‬ ‫خوب جان ‪ ،‬چه خب از اوضاع ؟ فکر می کنی عاقبت کار اين قلندرها به کجا بکشد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫می خواهی به کجا بکشد ؟ فعل آن قدر هست که مردم يک امام زاده تازه پيدا کرده اند و ‪-‬‬ ‫‪ .‬دنبال معجز می گردند‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫من که چشمم آب نی خورد ؛ جان ! اما اين را می دان که اين روزها دکان ما حسابی کساد ‪-‬‬ ‫‪ .‬شده ‪ ،‬جان ‪ .‬حال ديگر حرز جواد مردم شده تکيه ی اين قلندرها‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫تو هم که هه اش سنگ خودت را به شکم می زنی ‪ .‬حيف نيست ؟ تا کی می خواهی رونق کسب ‪-‬‬ ‫خودت را در بيچارگی مردم بدانی و در درماندگی شان ؟ البته مردم وقتی پيش تو می آيند که‬ ‫‪ .‬دست شان از هه جا کوتاه شده باشد‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫جان ! پيش تو کی می آيند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال جواب داد‬ ‫پيش من ؟ وقتی که بدبتی شان تازه شروع شده ‪ .‬حتی آن کسی که کاغذ برای ده می فرستد ‪-،‬‬ ‫می خواهد درد دلش را بگويد ‪ .‬چه برسد به آن کسی که عريضه ی شکايت دارد ‪ .‬اما اگر من‬ ‫‪ .‬اول بسم ال بدبتی مردمم ‪ ،‬تو آقا سيد ‪ ،‬تای تتش هستی‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫تو هم که باز رفتی سر حرف های هيشگيت جان ‪ .‬گور پدر مردم هم کرده ‪ ،‬امروز را عشق است ‪-‬‬ ‫که يک مشتی حسابی به تورمان خورده ‪ .‬می دانی جان ؟ عصری زن ميزان الشريعه آمده بود اين‬ ‫جا ‪ .‬زن اولش را می گوي ‪ .‬نی دان چه دل خونی از دست شوهره داشت ‪ .‬يک‬

‫چشم اشک ‪ ،‬يک چشم‬

‫خون ‪ .‬دعای مبت می خواست جان ؛ تا هووی تازه را از چشم شوهرش بيندازد ‪ .‬می دان حال باز‬ ‫می روی سر منب ‪ .‬اما وقتی مردم توی اين جور بدبتی ها خيال می کنند از دست دعای تو کاری‬ ‫ساخته است تو چه تقصيی داری ‪ ،‬جان ؟ غرض ‪ .‬تو که از کاسبی ما خب داری ‪ .‬آمده بود و خب‬ ‫‪ .‬خوشی برای ما داشت‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال با تعجب پرسيد‬ ‫برای ما ؟ يعنی چه ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫يک دقيقه صب کن ‪ ،‬جان ‪ .‬يادت هست که هي هفته ی پيش سرتقسيم کردن‬

‫ماترک حاج مرضا چه ‪-‬‬

‫قشقرقی ميان بچه هاش افتاد؟ يادت هست که جان ‪ .‬خوب ‪ ،‬می دانی که عاقبت صلح کردند ‪ .‬اما‬ ‫گمان نی کنم بدانی چه کسی صلح شان داد ‪ .‬از بس به اين ميزان الشريعه ارادت داری ‪ .‬بله‬ ‫‪.‬خود آقا دخالت کرد و صلح شان داد ‪ .‬اما به يک شرط ‪ .‬و مساله ی اصل کاری هي جاست ‪ .‬به‬ ‫‪ .‬اين شرط که ثلث اموال حاجی را وقف کنند‬ ‫حال فهميدی جان ؟ آن ها هم رضايت دادند ‪ .‬اين ها را زن ميزان الشريعه می گفت ‪ .‬بعد هم‬ ‫هي پيش پای تو پيش کار آقا آمد که امشب بعد از ناز مغرب ‪ ،‬بروم منزل خدمت شان ‪ .‬به‬ ‫گمان می خواهد من بلند شوم بروم سراملک حاجی برای حد و حصر اموال و نوشت صلح نامه و از‬ ‫اين حرف ها ‪ .‬خوب جان تو خودت شاهدی که من هروقت دستم رسيده ‪ ،‬درباره ی تو کوتاهی‬ ‫نکرده ام ‪ .‬منتی هم سرت ندارم ‪ .‬به گمان معامله ی نان و آب داری است ‪ .‬گفتم خدا را خوش‬ ‫نی آيد از اين ند کلهی به برو بچه های تو نرسد ‪ .‬جان ‪ .‬حال هم زودتر خبت کردم که دست و‬ ‫پات را جع کنی و وقتی قرار سفر شد با هم پاشيم و بروي و کار را تام کنيم ‪ .‬خوب ‪ .‬جان ‪،‬‬ ‫به نظرم تا املک حاجی يکی دو منزل راه است ‪ .‬خوبيش هم اين است که کلنت مل ‪ ،‬هراه مان‬ ‫می آيد و فرصتی است برای اين که شا دو تا گله های قديی تان را رفع و رجوع کنيد ‪ .‬فتح‬ ‫‪ .‬بابی هم هست جان ‪ ،‬با خود ميزان الشريعه‬ ‫اين ها را که گفت ‪ ،‬ساکت شد ‪ .‬ميزا اسدال که حسابی رفته بود تو فکر ‪ ،‬سربرداشت و زل زل‬ ‫‪ :‬به هکارش نگاه کرد ‪ ،‬بعد گفت‬ ‫خدا عمرت بدهد آقا سيد که هيشه به فکر ما هستی ‪ .‬اما گمان نی کنم ميزان الشريعه به ‪-‬‬ ‫دخالت من در چني کاری رضايت بدهد ‪ .‬با آن حساب خورده که با هم داري ‪ .‬لبد قضيه ی وصيت‬ ‫‪ .‬نامه ی حاج عبدالغنی يادت نرفته‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫مگر مکن است ياد آدم برود ‪ ،‬جان ؟ اما غرض من اين است که به هي علت هم شده تو بايد ‪-‬‬ ‫وارد اين کار باشی ‪ .‬و چه لزومی دارد که کسی خب دار بشود ؟ تو به من کمک می کنی ‪.‬‬ ‫ميزان الشريعه چه کار ه است ؟ بله جان ؟ مکن است بعد که کار به خي و خوشی تام شد ‪ ،‬خبش‬ ‫کنيم ‪ .‬آن وقت ازت متشکر هم می شوم ‪ .‬تازه مگر من يک نفر آدم می توان به اين کار‬ ‫‪ .‬برسم ؟ حاجی مرحوم کرورها ثروت داشته‬ ‫‪ :‬ميززا اسدال که هنوز مثل آدم های گيج و مات به يک نقطه زل زده بود ‪ ،‬درآمد که‬ ‫بگو ببينم آقا سيد ! متولی وقف کيست ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫‪ .‬خوب معلوم است جان ‪-‬‬ ‫و دو تا ميزای ما گرم اين جای اختلط بودند که يک مرتبه در حجره باز شد و يک دهاتی‬ ‫کوتوله ی آشفته آمد تو ‪ .‬به عنوان سلم ‪ ،‬غرشی کرد و کفش هايش را زد زير بغلش و هان دم‬ ‫‪ :‬درنشست ‪ .‬تا آميزا عبدالزکی آمد بپرسد که داد يارو درآمد‬ ‫ای خراب بشود اين شهر ‪ .‬قاطر مرا سه روز است بيگاری گرفته اند و تو اين شهر هيچ کس ‪-‬‬

‫نيست به درد من برسد ‪ .‬هرکه هم از کارم خبدار می شود ‪ ،‬می گويد هيس ! آخر چرا ؟ مگر من‬ ‫چه کرده ام ؟‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی که انتظار چني سرخری را نداشت ‪ ،‬صداش درآمد و گفت‬ ‫يواش جان ! مگر سر صحرا گي کرده ای ؟ يا مگر اين جا طويله است ؟ عوضی گرفته ای جان ‪- .‬‬ ‫‪ .‬پاشو به سلمت ‪ .‬خدا به هراهت ‪ ،‬جان‬ ‫‪ :‬مرد دهاتی سرجايش تکانی خورد و فرياد کشيد‬ ‫پس آدمی زاد معنا تو اين شهر نيست ‪....‬؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال که ديد يارو خيلی کلفه است ‪ ،‬پادرميانی کرد و رو يه هکارش گفت‬ ‫آقا بگذار ببينم دردش چيست ‪ .‬به نظرم با من کار دارد ‪ .‬من صبح تا غروب با هي جور آدم ‪-‬‬ ‫‪ .‬ها سر و کار دارم‬ ‫‪ :‬بعد رو کرد به مرد دهاتی که آرام تر شده بود و پرسيد‬ ‫خوب بابا جان ! بگو ببينم چه طور شد که قاطرت را گرفتند بيگاری ؟ مگر بدهکاری ‪-‬‬ ‫داشتی ؟ شايد عوارض دروازه را نداده ای ؟ آخر چه کار کرده ای ؟‬ ‫‪ :‬مرد دهاتی کفش هايش را از زير بغلش درآورد و گذاشت زمي پلوی دستش و داد کشيد‬ ‫چه می دان ‪ .‬يک بار پني آورده بودم شهر ‪ ،‬کرباس و متقال بستان ‪ .‬تا بروم بازار و ‪-‬‬ ‫برگردم ‪ .‬ديدم قاطر بت برگشته ام نيست ‪ .‬رفته ام ريش کاروان سرا دار را چسبيده ام که‬ ‫قاطرم کو ؟ می گويد من خب ندارم ‪ .‬می گوي آخر پدرسگ ‪ ،‬اگر تو خب نداری پس چرا کاروان‬ ‫‪ ...‬سرا داری ؟ آن وقت يک عده ريته اند سرم ‪ ،‬ده بزن‬ ‫و بعد تعريف کرد که چه طور سه روز است در به در دنبال قاطرش می گردد تا امشب خسته و‬ ‫هلک آمده مسجد ‪ ،‬دست به دامن خدا و پيغمب شده و بعد از ناز مغرب پلو دستی اش گفته که‬ ‫‪ :‬بيايد سراغ ميزا اسدال ‪ .‬حرف هايش که تام شد ‪ ،‬ميزا اسدال پرسيد‬ ‫نشانه های قاطرت يادت هست ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬مرد دهاتی فرياد زد‬ ‫‪ .‬البته که يادم هست ‪ .‬چهارسال است که دارمش ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫تا نشانه هاش را بدهی ‪ .‬يادت باشد که اين جا شهر است ‪ .‬وقتی داد بزنی فورا می فهمند که‬ ‫دهاتی هستی ‪ ،‬آن وقت سرت کله می گذارند ‪ .‬عي خود شهری ها يواش حرف بزن‪ .‬می دانی با‬ ‫‪.‬پنبه سربريدن يعنی چه ؟ آها ‪ ،‬حال نشانی ها را بگو‬ ‫‪ :‬مرد دهاتی خنده ای کرد و پابه پا شد و گفت‬ ‫خدا پدرت را بيامرزد ‪ .‬عرض کنم به حضور با سعادت شا قاطر بت برگشته ی من يک تيغ قرمز ‪-‬‬ ‫بود ‪ .‬دمش هم کل بود ‪ .‬يک خال جوهر ميان پيشانيش گذاشته بودم ‪...‬ديگر عرض کنم ‪ ،‬يک‬ ‫گوشش هم سوراخ بود ‪ .‬گوش چپش ‪ .‬وقتی کره بود ‪ ،‬خودم سوراخش کرده بودم ‪ .‬سم دست راستش‬ ‫هم شکافته بود ‪...‬ديگر عرض کنم ‪ ،‬اهه ‪ ،‬بس است ‪ .‬ديگر بابا ‪ ،‬قاطر شاه هم آن قدر نشانی‬

‫‪ .‬ندارد‬ ‫‪ :‬که هردو زدند زير خنده و ميزا اسدال گفت‬ ‫سش را که لبد تا حال برايت تراشيده اند ‪ .‬شايد نعلش هم کرده باشند ‪ .‬اما نشانی های ‪-‬‬ ‫ديگر را نی شود به اين زودی عوض کرد‪ .‬گفتی سه روز پيش گرفته اندش ؟ خوب ‪ .‬حال بگو‬ ‫ببينم پنيها را چه کردی؟ فروختی يآ نه ؟‬ ‫‪ :‬دهاتی گفت‬ ‫ای بابا تو هم که اصول دين می پرسی ‪ .‬من سه روز است از قوت و غذا افتاده ام ‪ .‬بل ‪-‬‬ ‫نيست کدام خری ‪ ،‬قاطر را ول می کند برود دنبال فروش پني ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫خوب ‪ .‬حال تا من عريضه ات را بنويسم با اين آقا حسابی خوش و بش کن که صاحب دکان است ‪-‬‬ ‫‪ .‬و ما هر دو مهمانش هستيم‬ ‫و آن دو را به حال خودشان گذاشت و پرداخت به نوشت عريضه ی شکايت مرد دهاتی ‪ .‬عريضه که‬ ‫تام شد ‪ ،‬به رسم هيشگی خودش ‪ ،‬آن را يک بار بلند خواند و بعد تا کرد داد دست مرد دهاتی‬ ‫‪ :‬و گفت‬ ‫درست گوش هايت را باز کن ‪ .‬از يک بار پنيت يک لنگه اش را می فروشی تا پول تو دستت ‪-‬‬ ‫باشد ‪ .‬هه ی پول ها را هم خرد می کنی و از قراول دم در گرفته تا دربان اتاق کلنت ‪ ،‬اول‬ ‫يکی يک عباسی می گذاری کف دست شان ‪ ،‬بعد می گويی چه کار داری تا راهت بدهند ‪ .‬يک لنگه‬ ‫ديگر پني را هم می گذاری کولت ‪ ،‬يک راست می بری برای حضرت کلنت ‪ ،‬با اين کاغذ می دهی‬ ‫بش تا قاطرت را پس بدهند ‪ .‬هي جور هم که توی کاغذ برايت نوشته ام ‪ ،‬می گويی که زنت‬ ‫مريض بوده ‪ ،‬آورده بوديش شهر پيش حکيم و حال برای برگرداندنش وسيله نداری ‪ .‬و ان شاء‬ ‫ال دفعه ی ديگر يک بار کشمش و ‪ ...‬از اين حرف ها که شنيدی ‪ .‬البته اين ها را من فقط‬ ‫‪ .‬نوشته ام و تو هم فقط به زبان بگو ‪ .‬دفعه ی ديگر ان شاء ال کارت اصل به شهر نی افتد‬ ‫‪ :‬مرد دهاتی که هاج و واج مانده بود ‪ ،‬دادش درآمد که‬ ‫آخر چرا ؟ مگر من مال کسی را دزديده ام ؟ ‪-‬‬ ‫اما عاقبت دو تا ميزای ما حالی اش کردند که اين ها هه رسم شهر است و از بت بد اوست که‬ ‫حکومت اين روزها هرچهارپايی را به بيگاری می گيد و او اگر می خواهد به وصال قاطرش برسد‬ ‫‪ ،‬بايد از يک لنگه ی پني چشم بپوشد و از اين حرف ها ‪ ...‬و دست آخر وقتی مرد دهاتی قانع‬ ‫شد ‪ ،‬غرغرکنان برخاست و کاغذ به دست خواست برود که ميزاعبدالزکی نگاهی به هکارش کرد که‬ ‫‪ :‬ساکت به گل قاليچه چشم دوخته بود و نيم خيزی کرد و صدا زد‬ ‫آهای مشدی ! کو حق التحريرت ‪ ،‬جان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬که ميزا اسدال دست هکارش را گرفت و گفت‬ ‫‪ .‬ولش کن بيچاره را ‪ .‬حوصله داری ‪-‬‬ ‫ميزا عبدالزکی نشست و مرد دهاتی وسط تاريکی توی دالن مسجد گم شد و ميزا اسدال آهی کشيد‬

‫‪ :‬و گفت‬ ‫می بينيد آقا ؟ اوضاع بدجوری است ‪ .‬در چني روزگاری وقتی پای کلنت مل ‪ ،‬توی معامله ای ‪-‬‬ ‫باشد آدم حق دارد شکايت کند و از خودش بپرسد چه کاسه ای زير اين نيم کاسه است ‪ .‬به‬ ‫‪ .‬گمان من حتما کلنت در آن معامله ی سرکار سهمی دارد‬ ‫‪ :‬هکارش جواب داد‬ ‫تو چقدر بدبينی جان ‪ .‬متولی وقف ‪ ،‬گفتم که خود ميزان الشريعه است ‪ .‬اگر هم کلنت هراه ‪-‬‬ ‫مان می آيد برای اين است که مبادا احتياج به کمکش باشد ‪ .‬آخر اين جور معامله ها در اين‬ ‫دور و زمانه می توانند دم به ساعت بزنند زيرش ‪ .‬اما جان ‪ ،‬وقتی ناينده ی حکومت هراه‬ ‫‪ .‬آدم باشد ديگر جرات اين بی مزه گی ها نيست‬ ‫‪ :‬باز ميزا اسدال رفت توی فکر و پس از لظه ای پرسيد‬ ‫حتم داری آقا که قضيه هي جورهاست ؟ آخر سهم حکومتی ها چيست ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬هکارش جواب داد‬ ‫جان موی ما تو اين کار سفيد شده ‪ .‬آخر اگر من حتم نداشته باشم ‪ ،‬پس که داشته باشد ؟ ‪-‬‬ ‫اصل اين کار به حکومتی ها چه ‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫به هر جهت نقدا که خرس شکار نشده است ‪ .‬البته اگر قضيه هي جورها باشد که تو می ‪-‬‬ ‫گويی ‪ ،‬چه اشکالی دارد ؟ يزيد بن معاويه هم اگر يک وقت به کله اش بزند که قدمی در راه‬ ‫خدا بردارد ‪ ،‬می شود کمکش کرد ‪.‬بله ؟‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫می دانی جان ‪ ،‬اين ميزان الشريعه آن قدرها هم بدنيست که تو خيال می کنی ‪ .‬بعد هم به ‪-‬‬ ‫ما چه مربوط است که چه کاسه ای زير نيم کاسه ی مردم هست ‪ .‬مگر مردم يک صدم چيزی را که‬ ‫به دل دارند به زبان می گويند ؟ چرا جان راه دور بروي ‪ .‬هي عيال من ‪ .‬خدا می داند‬ ‫جان ‪ ،‬ديگر دارم از دستش دق می کنم ‪ .‬نی دان چه ها به سر دارد ‪ .‬ديگر حال صحبت از طلق‬ ‫به ميان کشيده و مهلت يک هفته ‪ .‬من ازتو که چيزی پنهان ندارم جان ‪ .‬شيطان می گويد‬

‫بيا‬

‫‪ .‬و برو پيش هي ميزان الشريعه خودت را از شرش خلص کن‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫ای آقا ! اين حرف ها کدام است ؟ بعد از هشت ده سال زن و شوهری ‪ ،‬ديگر اين حرف ها ‪-‬‬ ‫‪ .‬قبيح است‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫مگر اين زن قباحت سرش می شود ‪ ،‬جان ؟ هرچه می گوي زن ! شايد خدا نواسته ‪ ،‬شايد مصلحت ‪-‬‬ ‫ما در اين بوده که بی تم و ترکه بانيم ‪ ،‬مگر به خرجش می رود ؟ هرچه می گوي جان نگاه کن‬ ‫به زندگی ميزا اسدال ‪.‬انگار کن بچه های او مال خودتند ‪ .‬ببي بعد از از اين هه قلم به‬ ‫تم چشم زدن ‪ ،‬هنوز نتوانسته يک حجره برای خودش دست و پا کند ‪ .‬چرا ؟ برای اين که ‪ ،‬جان‬

‫‪ ،‬هرچه درآورده خرج بچه هاش کرده اما جان ‪ ،‬مگر به کله اش فرو می رود ؟ هفته ای هفت‬ ‫روز به خاطر اين اجاق کور حرف و سخن داري ‪ .‬باور می کنی ‪ .‬جان ‪ .‬الن دو هفته است که‬ ‫جرات نی کنم سر سفره ی خانه ام چيز بورم ‪ .‬از بس جادو جنبل توی خوراکم کرده ‪ .‬به جان‬ ‫تو نباشد به ارواح پدرم ‪ ،‬هر روز غذايش يک طعمی می دهد ‪ .‬زنکه خيال کرده جلوی لوی می‬ ‫شود معلق زد ‪ .‬از مزه ی هر غذاش می فهمم چه کوفتی و زهرماری توش ريته‪ .‬الن دو هفته ای‬ ‫است که خوراکم فقط کباب بازار است ‪ ،‬جان ‪ .‬روز کباب ‪ ،‬شب کباب ‪ .‬و توی خانه دريغ از يک‬ ‫پياله آب ‪ .‬آخر اطمينان ندارم ‪ .‬جان ‪ .‬آن وقت اين شد زندگی ؟ که جرات نکنی تو خانه ی‬ ‫خودت يک لقمه نان زهر مار کنی؟ و تازه پايش را توی يک کفش کرده که ال و لل بايد پاشی‬ ‫بروي پيش حکيم باشی دربار ‪ .‬حال که می بينيد خام نی شوم ‪ ،‬جان ‪ ،‬اين مقام را کوک کرده‬ ‫‪ .‬درست است که حکيم ‪ ،‬حکيم است ‪ .‬اما اين حکيم باشی درباز از ن کرده های خانلرخان مقرب‬ ‫ديوان است ‪ .‬می خواهد مرا ببد پلوی او که شاهد برای طلقش درست کند ‪ .‬می گويد جان حال‬ ‫که به دوا و درمان های من اعتقاد نداری ‪ ،‬خودت پاشو برو درمان کن ‪ .‬راست هم می گويد ‪،‬‬ ‫جان ‪ .‬از اول اين هفته هم قهر و دعوا ‪ ،‬و ايان راعرصه کرده که يک هفته مهلت وگرنه پا‬ ‫می شوم می روم خانه ی بابام ‪ .‬حال می گويی ‪ ،‬جان ‪ ،‬من چه کار کنم ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال سری تکان داد و گفت‬ ‫خيلی ساده است ‪ .‬پاشو می روي پيش حکيم باشی خودمان ‪ .‬ضرر که ندارد ‪ .‬حکيم هم حکيم ‪-‬‬ ‫‪ .‬است ‪ .‬دل زنت هم خوش می شود‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫ده ‪ ،‬جان ‪ ،‬درد بی درمان من هي است که نی توان بروم پيش خان دايی تو ‪ .‬مگر نی شناسيش ‪-‬‬ ‫که چه آدم بد پيله ای است ؟ مگر نی دانی که چه دل خونی از من دارد ‪ ،‬جان ؟ تازه آمدي و‬ ‫رفتيم پيشش و معلوم شد که‪...‬چه می دان جان‪ .‬يادت هست سال های آخر مکتب آن دخته ی کلفت‬ ‫خانه مان را براي صيغه کردند ؟ خدا ذليلش کند ‪ .‬می ترسم هو کاری دستم داده باشد ‪.‬ذليل‬ ‫مرده آن قدر خودش را به چشمم کشيد ‪ ،‬جان ‪ ،‬و آن قدر بعداز ظهرهای تابستان لت جلوی روي‬ ‫تو حوض رفت تا اختيارم از دست رفت و آن افتضاح بار آمد که می دانی ‪ .‬تازه کاش يک جوری‬ ‫سر به نيست شده بود و مبور نی شدم صيغه ی چهارماهه اش را تمل کنم ‪ .‬راستش در هان چهار‬ ‫ماه بود که فهميدم چه بليی سرم آمده ‪ ،‬جان ‪ .‬وقتی هم که فرستاديش ده ‪ ،‬لی دست پدرش ‪،‬‬ ‫مادرم مثل اين که بو برده باشد ‪ ،‬مرا برداشت برد پيش هي خان دايی تو که خدا عمرش‬ ‫بدهد ‪ ،‬حسابی به دادم رسيد ‪ .‬اما از تو چه پنهان جان ‪ ،‬می ترسيدم اين اجاق کور نتيجه ی‬ ‫هان چهار ماه باشد ‪ .‬حال آمدي جان ‪ ،‬و رفتيم پيش حکيم باشی و معلوم شد هي طور هاست ‪.‬‬ ‫آن وقت من چه خاکی به سرم کنم ؟ اگر تو بودی رويت می شد اين حرف ها را به زنت بگويی ‪،‬‬ ‫جان؟ آن هم زنی که از اقوام خانلرخان آدمی است و هزارتا خواستگار دارد ‪ .‬و آن وقت اگر‬ ‫زنت از دستت رفت چه خاکی به سر می کنی ‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال پابه پا شد و پای راستش را کمی مالش داد ‪ ،‬بعد گفت‬

‫اول از کجا معلوم که اين طورها باشد که تو می گويی؟ ثانيا از قدي گفته اند که حکيم‪-‬‬ ‫مرم اسرار آدم است ‪ .‬کاری است که شده و خان دايی من هم حتما می داند که خدا را خوش نی‬ ‫آيد ميآن زن و شوهر با اين حرف ها به هم بورد ‪ .‬می خواهی با هم بروي پلوش ‪ .‬تو سي تا‬ ‫پياز قضيه را برايش بگو و من هم ازش قول می گيم که گذشته ها را نديده بگيد و معاله ات‬ ‫‪ .‬کند‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫تو هي يک زحت را برای هکارت بکش ‪ ،‬يک عمر دعاگوت می شوم ‪ ،‬جان ‪ .‬باور کن مرا از ‪-‬‬ ‫بدبتی نات می دهی ‪ .‬خدا عال است که کار از کجا خراب است ‪ .‬شايد هم تقصي از خود زنک‬ ‫باشد ‪ ،‬جان ‪ ،‬بله ؟ اين را باز حکيم باشی بت از هرکسی می تواند حکم کند ‪ .‬آن وقت می‬ ‫توانيم ازش بواهيم بفرستدش پيش يک قابله ‪ ،‬بله ؟ مگر فقط مردها بايد مقصر باشند ‪،‬‬ ‫جان ؟ حال بگو ببينم نی توانی دعوتش کنی خانه ی خودت ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫تو که می دانی من تو تا اتاق بيش تر ندارم ‪ .‬البته صحبت از رودرواسی نيست ‪ .‬تو از ‪-‬‬ ‫دنيا و آخرت من خب داری وا و هم که دايی من است ‪ .‬اما شايد خواست در خلوت معاينه ات‬ ‫‪ ...‬کند ‪ .‬بت هم اين است که آدم وقتی با حکيم کار دارد برود مکمه اش‬ ‫‪ :‬و بعد ساکت شد و چند دفعه سرتکان داد و دوباره گفت‬ ‫باشد اين هم مض خاطر تو ‪ .‬فردا صبح خانه را خلوت می کنم ‪ .‬بچه ها را می فرستم بيون و ‪-‬‬ ‫! می گوي خان دايی اول وقت بيايد ‪ ،‬اما معطلش نکنی ها‬ ‫و به اين جا ‪ ،‬مذاکره شان تام شد ‪ .‬و دو تا ميزا بنويس ما خداحافظی کردند ‪ .‬ميزااسدال‬ ‫که از حجره بيون آمد ‪ ،‬سری به خانه ی حکيم باشی زد وسلم و عليکی با زن دايی کرد و چند‬ ‫کلمه ای برای دايی نوشت که رفته بود سر مريض و به اين زودی ها نی آمد ‪ ،‬و بعد رفت به‬ ‫طرف خانه ی خودش ‪ .‬شام که خوردند و بچه ها رفتند توی رخت خواب ‪ ،‬ميزااسدال تام قضايا‬ ‫را برای زنش تعريف کرد ‪ .‬از کار نان و آب داری که برايش پيش آمده بود تا درددل های‬ ‫ميزاعبدالزکی و قراری که برای فردا صبح با حکيم باشی گذاشته اند و بعد پرس و جو از اين‬ ‫که برنج و روغن توی خانه هست يا نه واين که در غياب ميزا ‪ ،‬زنش چه ها بايد بکند و بعد‬ ‫‪:‬‬ ‫می دانی زن ؟ بی کاری ‪ ،‬عيال هکار مرا آزار می دهد ‪ .‬بايد دستش را يک جوری بند کرد ‪- .‬‬ ‫پا می شوی می روی پيشش و وادارش می کنی يک دار قالی تو خانه اش بزند ‪ .‬خودت هم کمکش می‬ ‫کنی ‪ .‬هچه که سررشته پيدا کرد کار تام است ‪ .‬فهميدی ؟ و هي فردا صبح ‪ .‬چون خان دايی می‬ ‫‪ .‬آيد که ميزا را هي جا معاينه کند‬ ‫‪ .‬و بعد زن و شوهر به خوشی و سلمت گرفتند و خوابيدند‬ ‫‪4‬‬ ‫ملس سوم‬

‫جان دل که شا باشيد فردای آن روز ‪ ،‬اول وقت زرين تاج خان و حيد و حيده با هم از در‬ ‫خانه آمدند بيون ‪ .‬حيد راه افتاد به ست مکتب و زرين تاج خان دعايی خواند و به در خانه‬ ‫فوت کرد و چفتش را که انداخت به يکی از هسايه ها سپرد ‪ ،‬مواظب خانه ی آن ها باشد و دست‬ ‫حيده را گرفت و راه افتاد به طرف خانه ی ميزاعبدالزکی ‪ .‬مادر و دخت از دو سه تا پس‬ ‫کوچه و يک بازار گذشتند و بعد از يک ربع ساعت راه ‪ ،‬پشت در خانه ی بزرگی که گل ميخ های‬ ‫مسی و برنی داشت ‪ ،‬ايستادند و در زدند ‪ .‬و تا در باز بشود زرين تاج خان رو کرد به حيده‬ ‫‪ :‬و گفت‬ ‫خوب حاليت شد دخت جان ؟ دل می خواهد مثل فرفره دور اين درخشنده خان بگردی ‪ .‬خيال کن ‪-‬‬ ‫خاله ی خودت است ‪ .‬يادت نرود دستش را ببوسی ها ؟‬ ‫که در خانه باز شد وکلفت نونواری ‪ ،‬آن ها را برد توی مهمان خانه که کرسی اش را به هان‬ ‫زودی گذاشته بودند ‪ ،‬اما گرم نکرده بودند ‪ .‬کلفت خانه چادر زرين تاج خان را تاکرد و‬ ‫پيچيد توی بچه و گذاشت سر طاقچه و سرانداز خانگی برايش آورد و نقل تعارف کرد و رفت تا‬ ‫خان را خبدار کند ‪ .‬و خان خانه يعنی درخشنده خان يک ربع بعد پيدايش شد ‪ .‬سلم و‬ ‫احوالپرسی کردند و حيده وظايفش را انام داد و «چه عجب ياد ما کرديد ؟» و تعارف های‬ ‫متداول که گذشت ‪ ،‬درخشنده خان يک نقل به دهان حيده گذاشت واو را روی زانوی خودش نشاند‬ ‫‪ :‬و زرين تاج خان به حرف آمد که‬ ‫از شا چه پنهان ‪ ،‬از وقتی بچه ها پاوا کرده اند و ديگر تر وخشک کردند ندارند ‪ ،‬راستش ‪-‬‬ ‫بی کاری مرا به فکر و خيال انداخته ‪ .‬دور از جان شا خيالتی شده ام ‪ .‬هی توی خانه می‬ ‫نشينم و خيالت می بافم ‪ .‬خيالت صدتا يک غاز ‪ .‬که مثل چرا ميزا امشب دير کرد‪ .‬يا چرا‬ ‫امروز دستمال بسته اش کوچکت بود ؟ يآ چرا می خواهد پاشود برود سفره ؟ و ازاين جور‬ ‫حرفها ‪ .‬بل به دور ‪ ،‬الن مدتی است اين جور شده ام ‪ .‬تا عاقبت نشستم پيش خودم ‪ ،‬فکر‬ ‫کردم آخر اين که نی شود ‪ .‬و به خودم گفتم ‪ :‬زن ‪ ،‬تو حال اول زندگيت هست وداری خودت را‬ ‫با اين خيال ها ديوانه هم که نکنی ‪ ،‬پي می کنی ‪ .‬پاشو دست بال کن و يک کاری انام بده ‪.‬‬ ‫قالی بافی هم که بلدی ‪ .‬آخر خدا رحت کند رفتگان هه را ‪ ،‬مادرکم خيلی زحت کشيد تا اين‬ ‫يک پنجه هنر را به من ياد داد ‪ .‬غرض الن مدتی است به اين فکر افتاده ام ‪ .‬اما می بينم‬ ‫توی آن لنه ی موشی که ما داري جای اين گنده گوزی ها نيست ‪ .‬بعد هم ميزا اسدال آه ندارد‬ ‫که با ناله سودا کند ‪ .‬چه رسد به اين که بواهد پشم و ريسمان برد ‪ .‬اين بود که که‬ ‫بازنشستم به خودم گفتم ‪ ،‬خوب زن ‪ ،‬پاشو برو پيش درخشنده خان ‪ ،‬سلمی بکن و احوالی‬ ‫بپرس ؛ و بعد هم قضيه را رک و پوست کنده حاليش کن ‪ .‬المدال هم جا و مکانش را دارد هم‬ ‫پولش را ؛ و هم دلش رحيم است ؛ و البته کمکت می کند ‪ .‬توی يکی از اتاق های خانه شان‬ ‫قالی بزن و دست از تو ‪ ،‬سرمايه از درخشنده خان ‪ ،‬يک کاسبی حسابی راه بينداز ‪ .‬اين بود‬ ‫‪ .‬که خدمت رسيدم‬ ‫درخشنده خان به جای اين که جوابی بدهد ‪ ،‬نقلی توی دهان گذاشت و يکی هم به زرين تاج خان‬

‫‪ :‬تعارف کرد و تا آمد چيزی بگويد باز زرين تاج خان به حرف آمد که‬ ‫به جون شا نباشد ‪ ،‬جان بچه هاي ‪ ،‬اين بازاری ها ول کن نيستند ‪ .‬اما اگر بدانيد اين ‪-‬‬ ‫ميزای ما چه اخلق نسی دارد ! جان به جانش کرده ام رضايت نداد که بروم خانه ی يک کدام‬ ‫شان دار قالی بزن و سر خودم را گرم کنم ‪ .‬هرچه بش می گوي مرد ! آخر حيف است اين هنر از‬ ‫يادم برود ؛ بعد هم صناری عايدی دارد و کمک معاش بچه ها است ‪ ،‬مگر به خرجش می رود ؟ تا‬ ‫عاقبت به فکرم رسيد متوسل به شا بشوم ‪ .‬می دانيد که ميزای ما با آقای شا ندار است ‪.‬‬ ‫ديگر اين جا را نتوانست اما بيآورد‪ .‬اين بود که گفتم پا می شوم می روم ‪ ،‬علی ال ‪ ،‬دست‬ ‫‪ .‬به دامان درخشنده خان می شوم‬ ‫درخشنده خان که تا حال نقل را گوشه لپش نگه داشته بود و به دقت گوش می کرد ‪ ،‬آب دهانش‬ ‫‪ :‬را قورت داد و گفت‬ ‫وال من هيچ مضايقه ای ندارم ‪ .‬اما زرين تاج خان جان ‪ ،‬خدا عال است که عاقبت من با ‪-‬‬ ‫اين مرد الدنگ به کجا می کشد ‪ .‬با اين نامرد ‪ ،‬من از فردای خودم هم مطمئن نيستم ‪ .‬آن‬ ‫‪...‬هم با اين اجاق کور‬ ‫‪ :‬که زرين تاج خان پريد وسط حرفش و گفت‬ ‫ای خواهر ! مگر چه خيال کرده ای ؟ يک نگاه به ريت من بکن هيچ کس باورش می شود که زن ‪-‬‬ ‫سی ساله ام ؟ قديی ها می گفتند هر شکم زايان يک ستون بدن را خراب می کند و مرا بگو که‬ ‫شش هفت شکم زاييده ام ‪ .‬آن هم به چه خواری و مذلتی ! تازه جان آدم به لبش می رسد تا يک‬ ‫کدامشان پابگيند و ازدست حصبه و سياه سرفه و اسهال خونی جان سال به در ببند ‪ .‬بعد هم‬ ‫مگر خيآل کرده ای شوهر من چه تاج گلی به سرم زده ؟ اصل مگر کدام شان تافته ی جدا بافته‬ ‫اند ؟ هه شان سر و ته يک کرباسند ‪ .‬هه شان يک انبانه ی پای سفره ‪ .‬منتها يکی ته جيبش‬ ‫سوراخ است و آن يکی اصل جيب ندارد ‪ .‬اگر آدم بواهد ‪ ،‬بلنسبت زندگی خودش را ببندد در‬ ‫کون اين شوهرها ‪ ،‬که پي می شود ‪ ،‬عي من ‪ .‬حيف از جوانی شا نيست ‪ ،‬خواهر ؟ هيشه هم که‬ ‫شوهر بالی سر آدم نيست ‪ .‬خدا عال است فردا چه پيش بيايد ‪ .‬خدا بيامرزدش‪ ،‬مادرم که مرد‪،‬‬ ‫من داشتم ديوانه می شدم با آن زن بابای ارقه ای که گيم آمده بود ‪ .‬اما وقتی می نشستم‬ ‫پای دار قالی ‪ ،‬انگار هه ی ناراجتی ها و خيالت می شد به اندازه ی يک گره ی قالی و‬ ‫‪ .‬دوخته می شد لی ريسمان ها ‪ .‬اگر اين قالی بافی نبود من سربند مرگ مادرم دق می کردم‬ ‫‪ :‬درخشنده خان که کم کم داشت نرم می شد ‪ ،‬در جواب گفت‬ ‫آخر زرين تاج خان ‪ ،‬آن وقت مردم می نشينند می گويند فلنی حال ديگر قالی بافی واز ‪-‬‬ ‫کرده ‪.‬درست است که اين کارها از خان کسی کم نکرده ‪ .‬اما آخر اين خانلرخان مقرب ديوان‬ ‫‪...‬‬ ‫‪ :‬که باز زرين تاج خان پريد وسط حرف درخشنده خان و گفت‬ ‫ای خواهر ! خود کی خسرو با آن هه اهن و تلپ ‪ ،‬وقتی گذارش به روم افتاد از آهنگری ‪-‬‬ ‫شکمش را سي کرد ‪ .‬بعد هم ان شاءال وقتی خودت استاد شدی و توانستی نقشه بوانی ‪ ،‬می بينی‬ ‫که چه جور می آيند ميزت را هم می گيند ‪ .‬جخت بل ‪ ،‬قالی باف منم و شا دست زير بال من‬

‫داری می کنی و المدال خودت نه متاجی و نه درمانده ‪ .‬خدا هم زنده بگذارد آقا را که يک‬ ‫‪...‬موی گنديده اش می ارزد به هه ی شوهرها‪ .‬سيد اولد پيغمب برکت روزگار است‬ ‫با هي حرف ها ‪ ،‬درخشنده خان آن قدر نرم شد تا عاقبت رضايت داد ‪ .‬بعد دو تايی برخاستند‬ ‫و رفتند سرکشی به اتاق ها ی خانه ‪ .‬و اتاق بغل حوض خانه را انتخاب کردند که هم آفتاب‬ ‫گي بود و هم دنج و پرت افتاده ‪ .‬و هان ساعت کلفت خانه را فرستادند دنبال نار سرگذر که‬ ‫آمد و قضيه را حاليش کردند و قرار شد دو روزه ‪ ،‬دار قالی را کار بگذارد و بعد هم قرار‬ ‫گذاشتند ميزا عبدالزکی ساعت ببيند و در روز و ساعت مبارک شروع کنند به بافت يک جفت‬ ‫‪ .‬قاليچه ی ترنی‬ ‫جان دل که شاباشيد حال از آن طرف بشنويد از دو تا ميزا بنويس ما ‪ .‬زرين تاج خان و بچه‬ ‫ها تازه از در بيون رفته بودند که ميزا عبدالزکی سررسيد ‪ .‬در خانه از تو باز بود و يک‬ ‫کله رفت تو ‪ .‬ميزا اسدال کنار تنها لله عباسی باغچه ی کوچک حياط نشسته بود و داشت تم‬ ‫ها را می گرفت ‪ .‬سلم و عليک کردند و ميزا عبدالزکی شروع کرد به گفت آن چه در ملقات‬ ‫ديشب با ميزان الشريعه گذشته بود و اين که رور حرکت را هم معي کرده اند ‪ .‬که در خانه‬ ‫‪ :‬قاي به هم خورد و حکيم باشی غرغرکنان و با سر و صدا آمد تو و دادش بلند شد که‬ ‫‪ ...‬چرا در اين خراب شده مثل در کاروانسرا باز است ؟ آهای صاحب خانه ها ‪-‬‬ ‫که ميزا عبدالزکی رفت توی مهمان خانه و ميزااسدال دويد دم در ‪ .‬در را پشت سر خان دايی‬ ‫بست و با هم آمدند تو ‪ .‬سلم و عليک و عذر تقصيهای گذشته ‪ ،‬بعد ميزا اسدال مطلب را‬ ‫عنوان کرد ‪ .‬حکيم باشی که پيمردی بود ريزه و زبر و زرنگ ‪ ،‬دستی روی زانوهايش کشيد و‬ ‫‪ :‬گفت‬ ‫می دانستم ‪ ،‬آره می دانستم که عاقبت گذارت به مرده شورخانه ی ما می افتاد ‪ .‬اما برو ‪-‬‬ ‫دعا کن که قبل از حضور عزراييل آمدی به پای خودت هم آمدی ‪ .‬و گرنه نشانت می دادم که‬ ‫اگر خضر پيغمب هم بودی و توی جادو جنبل ها آب حيات هم داشتی از دست ما دوتا خلصی‬ ‫‪ .‬نداشتی‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال که ديد دايی باز شروع کرده ‪ ،‬پادرميانی کرد و گفت‬ ‫خان دايی شا هم که دست بردار نيستيد ‪ .‬وال به خدا ‪ ،‬به سرجدش قسم ‪ ،‬مدت ها است دوای ‪-‬‬ ‫‪ .‬خوراکی به کسی نداده ‪ .‬من شاهدم‬ ‫‪ :‬خان دايی اخی به ميزا اسدال کرد و گفت‬ ‫چه خوب شد يادم انداختی پسرجان ‪ .‬من رفته ام زحت کشيده ام برای هکارت نسخه تازه پيدا ‪-‬‬ ‫کرده ام ‪ .‬تو چه خيال کرده ای ؟ نسخه ی يک دوای مبت که حسابی هم مرب است ‪ .‬حاشيه ی يکی‬ ‫‪...‬از کتاب دعاها بود ‪ .‬بگذار گيش بياورم‬ ‫و بعد توی جيب های قبايش را گشت ‪ .‬و کاغذ تاشده ای را درآورد و نگاهی به آن انداخت و‬ ‫‪ :‬گفت‬ ‫آهاه ! پيدا شد ‪ .‬نسخه اين است ‪ .‬در گوش کن ‪ .‬بايد پياهن طرف را بگويی بياورند ‪ ،‬بعد ‪-‬‬

‫ببی تو آب مرده شورخانه بشوريش ‪ .‬بعد ببی پن کنی روی قب يک کشته تا خشک بشود ‪ .‬بعد چرک‬ ‫ناخن مرده را می گيی تو آب زعفران حل می کنی و با مرکبی که اين جوری گي می آيد اين ورد‬ ‫‪ .‬را توی آستي و يه ی پياهن می نويسی و می دهی بپوشد ‪.‬بيا اين هم ورد‬ ‫‪ :‬و کاغذ تا شده را دراز کرد به طرف ميزا عبدالزکی و گفت‬ ‫! اما مبادا آسان رنگش را ببيند ها ‪-‬‬ ‫‪ :‬که هرسه نفر خنديدند و حکيم باشی افزود‬ ‫دلت از ما نگيد آقا سيد ! خواستم شوخی کرده باشم ‪ .‬حال تو ميزااسدال پاشو برو آبی يا ‪-‬‬ ‫‪ .‬شربتی تيه کن که دهن مان را تر کنيم تا من ببينم اين بنده ی خدا چه دردی دارد‬ ‫ميزا اسدال از اتاق مهمان خانه‬

‫آمد بيون و رفت سراغ آب انبار ‪ .‬سلنه سلنه آب خنک آورد‬

‫توی اتاق نشينم سکنجبي درست کرد و داشت دنبال سينی می گشت که حکيم باشی او را صدا زد ‪.‬‬ ‫ميزا وقتی وارد شد ‪ ،‬ديد هکارش گوشه ی اتاق وارفته ‪ ،‬رنگ به صورتش نيست و يک حالی است‬ ‫‪ :‬که نگو ‪ .‬کاسه ی شربت را گذاشت وسط اتاق و نشست و حکيم باشی درآمد که‬ ‫خواستم در حضور تو به اين هکارت بگوي که هيچ مرگش نيست ‪ .‬خيلی هم سر و مر و گنده است ‪-‬‬ ‫‪ .‬می دانی که تو حکم پسر مرا داری ‪ .‬از هه ی خواهر برادرها ی من فقط تو يکی مانده ای ‪.‬‬ ‫با هه ی اين ها اگر خدای ناکرده تو هم به اين درد مبتل بودی کاری از دست من برنی آمد ‪.‬‬ ‫می فهمی چه می گوي يا نه ؟ خدا عال است چرا هکارت بچه دار نی شود ‪ .‬سابقه ی حالش را‬ ‫‪ .‬دارم ‪ .‬اما برای معاله اش چيزی به عقل من نی رسد‬ ‫ميزا نگاهی به هکارش کرد که هان طور کز کرده بود و رنگ پريده چشم به گل قاليچه دوخته‬ ‫‪ :‬بود ‪ .‬و گفت‬ ‫آخر خان دايی ‪ ،‬من به ميزا قول داده ام که شا گذشته ها را فراموش کنيد و هرکاری از ‪-‬‬ ‫‪...‬دست تان برآيد‬ ‫‪ :‬حکيم باشی حرف ميزا رابريد و گفت‬ ‫مگر خل شده ای پسر جان ؟ وقتی معاينه اش می کردم اصل يادم نبود اين هان جوانی است که ‪-‬‬ ‫بيست سال پيش با مادرش آمد پلوی من ‪ .‬و اصل اين عادت من شده پسرجان ‪ ،‬وقتی نبض کسی‬ ‫زيرانگشت من می زند اصل چشمم را می بندم و کاری ندارم که نبض مال کيست ‪ .‬هي قدر که نبض‬ ‫آدم می زند برای من کافی است ‪ .‬چهل و پنج سال است اين کار من است ‪ .‬لبد شا دوتا ميزا‬ ‫بنويس نشسته ايد و برای خودتان خيالت بافته ايد که چون اين بابا دعانويسی می کند و‬ ‫جادو جنبل به خورد مردم می دهد ‪ ،‬دل من از دستش خون است يا کاسبی مرا که طبابت باشد‬ ‫کساد کرده ‪ .‬هان ؟ نصف بيش تر مريض های ما هان هايی هستند که دل و روده شان از دست اين‬ ‫جور دوا درمان های خاله پيه زنکی مئوف شده‬

‫‪ .‬ما طبيب ها از صدقه ی سر هي جهالت ها نان‬

‫می خوري ‪ .‬پس چه دلگيی می توان ازش داشته باشم ؟ و تازه او هم تقصيی ندارد ‪ .‬او دعا‬ ‫ننوييسد ‪ ،‬يکی ديگر می نويسد ‪ .‬مردم خودشان جاهلند که نی فهمند طبابت يعنی کمک به عال‬ ‫خلقت ‪ .‬وقتی اين را نفهمند ‪.‬می روند خودشان را می دهند به دست عمله اکره ی شيطان ‪.‬‬

‫وقتی پرقيچی های ملکت هه شان جام زن و ستاره شناس و فال بي اند ‪ ،‬ديگر چه انتظاری‬ ‫‪...‬عادی؟‬ ‫ميزا اسدال که می دانست اگر خان دايی به حرف بيفتد به اين زودی ها ول کن نيست ‪ ،‬به صدا‬ ‫‪ :‬درآمد و پرسيد‬ ‫خوب ‪ ،‬خان دايی ‪ ،‬حال می فرماييد چه کار بايد بکند ؟ آخر نسخه ای ‪ ،‬دوايی ‪ ،‬درمانی ‪- ،‬‬ ‫‪ .‬يک چيزی‬ ‫‪ :‬حکيم باشی گفت‬ ‫پسر جان ! بتين اطبای شهر هم نی توانند کاری بکنند ‪ .‬من که جای خود دارم ‪ .‬در اين ‪-‬‬ ‫طبابت ‪ ،‬ما گاهی به چيزهايی می رسيم که حکم به عجز بشر می کند ‪ .‬وقتی علت دردی معلوم‬ ‫نبود چه کاری از دست طبيب برمی آيد؟ هکار تو ظاهرا هيچش نيست شايد هي فردا زنش آبست شد‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫آخر دايی اين آقا سيد بدجوری گي کرده ‪ .‬زنش سر اين قضيه باهاش بد قلقی می کند ‪ .‬بايد ‪-‬‬ ‫‪ .‬کاری برايش کرد ‪ .‬شا می دانيد که وقتی زن آدم نوميد شد کار به جاهای باريک می کشد‬ ‫‪ .‬ميزا عبدالزکی هان جو کز کردهب ود و دم برنی آورد‪ .‬حکيم باشی نگاهی به او کرد‬ ‫می توان سرش را با دو تا حب بيخ طاق بکوب‪ .‬ولی آخر پای تو در ميان است ‪ .‬دوا درمان ‪- ،‬‬ ‫غذای مقوی ‪ ،‬عوض کردن زن ‪ ،‬هيچ کدام معلوم نيست چاره اش بکند ‪ .‬هان است که گفتم ‪ .‬مگر‬ ‫خدا خودش مرحتی بکند ‪ .‬اين جور مواقع خيلی هم اتفاق افتاده که پس از ده سال نوميدی خود‬ ‫به خود گره از کار باز شده ‪ .‬بعد هم اگر قرار بود هه ی مردم روزگار تم و ترکه داشته‬ ‫باشند که آدمی زاد می شد در حکم خارخاسک ‪ ،‬که دست بش می زنی يک مشت تم از خودش می پاشد‬ ‫‪. ...‬هرکاری حکمتی دارد ‪ .‬بت است ميزاعبدالزکی تن به قضای الی بدهد واگر از من می شنود‬ ‫که يک مرتبه های های گريه ی ميزاعبدالزکی بلند شد ‪ .‬سرش را به زانو گذاشته بود و چنان‬ ‫گريه می کرد که شانه هايش تکان می خورد ‪ .‬ميزااسدال و حکيم باشی نگاهی باهم رد و بدل‬ ‫‪ :‬کرد ند و ميزااسدال دويد بيون دنبال گلب ‪ ،‬و حکيم باشی با لنی سرزنش آميزز گفت‬ ‫قباحت دارد آقا سيد ! شکر کن که چهار ستون بدنت سال است ‪ .‬من که گفتم از کجا معلوم ‪-‬‬ ‫هي فردا زنت آبست نشود ‪ .‬تازه اگر اين قدر دلت بچه می خواهد برو يکی از اين بچه های‬ ‫‪ .‬سرراهی را بردار و بزرگ کن‬ ‫که ميزااسدال با يک گلب پاش وارد شد ‪ .‬گلب به سر و روی هکارش پاشيد و وادارش کرد نصف‬ ‫کاسه ی شربت را سربکشد و شانه هايش را کمی مالش داد و حالش را سرجا آورد ‪.‬‬ ‫ميزاعبدالزکی چشم هايش را پاک کرد چهارزانو نشست و شروع کرد به گفت آن چه روز پيش برای‬ ‫هکارش گفته بود ‪ .‬از بدقلقی های زنش گرفته تا افاده ای که به پشت گرمی خانلرخان می‬ ‫فروشد و مهلتی که تا آخر هفته داده ‪ ،‬و اين که می خواهد به وسيله ی حکيم باشی دربار ‪،‬‬ ‫شاهد برای طلق خودش درست کند ‪ .‬حکيم باشی بعد از شنيدن اين حرف ها دستی به پيشانی کشيد‬ ‫‪ :‬وبعد رو کرد به ميزاعبدالزکی و گفت‬

‫اين طور که پيداست زير زنت بلند شده ‪ .‬بفرستش پيش زن ميزااسدال يک خرده نصيحتش کند و ‪-‬‬ ‫خودت هم به عقيده ی من پاشو يک سفری بکن ‪ .‬يک خرده دنيارا بگرد ‪ ،‬فکر و خيالت کم تر می‬ ‫‪ .‬شود ‪ .‬خدا هم رحيم است ‪ .‬و حال که به عقل بندگانش چيزی نی رسد ‪ ،‬خودش مرحتی بکند‬ ‫و به اين جای حرف که رسيد ‪ ،‬ميززا اسدال برای اين که نصيحت را برگردانده باشد ‪ ،‬شروع‬ ‫کرد به نقل آن چه تا کنون بي او و هکارش گذشته بود و داستان مرگ حاج مرضا و دعوای‬ ‫اولدش سر ارث و دخالت ميزان الشريعه و وقف ثلث اموال و سفری که قرار بود بروند ‪ .‬حکيم‬ ‫باشی با شنيدن اين داستان به فکر فرو رفت و چندين بار دست به ريش سفيدش کشيد و عاقبت‬ ‫‪ :‬رو کرد به ميزا بنويس های ما و گفت‬ ‫هچه برمی آيد که شا دو تا خوب پخت و پزهای تان را کرده ايد ‪ .‬پس اين طور ! که می ‪-‬‬ ‫خواهد ثلث املک را وقف کنند ! خوب بگوييد ببينم ‪ ،‬هيچ می دانيد چرا حاج مرضا مرد ؟‬ ‫‪ :‬دو تا ميززا بنويس ما نگاهی به هم کردند و عاقبت ميزا عبدالزکی به حرف آمد که‬ ‫ما چه می دانيم جان ‪ .‬هي قدر شنيده اي که حاجی مرده است و ميان بچه هايش سر تقسيم ‪-‬‬ ‫‪ .‬ارث دعوا در گرفته ‪ .‬از کجا بداني م که چه طور شد که مرد ؟ لبد به اجل الی مرد‬ ‫‪ :‬حکيم باشی گفت‬ ‫هيچ به فکرتان نرسيده که برويد از بچه هاش بپرسيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬اين بار ميزااسدال به حرف آمد که‬ ‫من به ملس ختم شان هم رفتم ‪ .‬اما پسرهاش آن قدر ناراحت بودند که نی شد چيزی ازشان ‪-‬‬ ‫‪ .‬پرسيد ‪ .‬توی اين جور مالس هم فرصت اين پرس و جوها نيست‬ ‫‪ :‬حکيم باشی گفت‬ ‫راست می گويی ‪ ،‬به هرجهت پي هم شده بود و انتظار می رفت که هم قطار ما عزراييل هي ‪-‬‬ ‫روزها برود سراغش ‪ .‬اما مطلب اين جاست که پيمرد بدبت به اجل معلق مرد نه به اجل الی ‪.‬‬ ‫چيز خورش کردند ‪ .‬من می دان چه زهری توی خوراکش کردند ‪ .‬می دانيد که مرا بردند بال سرش‬ ‫‪ .‬هان توی حجره بازارش ‪ .‬رنگ و روش داد می زد که مسموم شده ‪ .‬لب هايش چنان چاک خورده‬ ‫‪ .‬بود که انگار تيغ زده اند‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی پريد توی حرف حکيم باشی و گفت‬ ‫‪ .‬بله ديگر جان ‪ .‬هه می گويند که بچه هاش چيزخورش کرده اند‪-‬‬ ‫‪ :‬حکيم باشی گفت‬ ‫نه جوان ‪ .‬بی خود گناه مردم را به دوش نگي ‪ .‬اگر بچه هاش چيز خورش کرده بودند که سر ‪-‬‬ ‫تقسيم اموال دعواشان نی شد ‪ .‬بعد هم برای اين جور کارها خانه ی آدم بتين جاست ‪ .‬حاجی‬ ‫بدبت با کباب بازار مسموم شد ‪ .‬عجب روزگاری است ! پس اين ال شنگه را راه انداخته اند‬ ‫که ايز به گريه گم کنند و سرخدا را کله بگذارند ! با هه ی اين ها شا اين سفر را برويد‬ ‫‪.‬اما بدانيد که بچه هاش بی تقصيند ‪ .‬سلم مرا هم ‪ ،‬اگر ديديدشان بشان برسانيد ‪ .‬حال هم‬ ‫‪ .‬ديگر بس است ‪ .‬من بايد بروم ‪ .‬مريض ها منتظرند‬

‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬به اين جا که رسيد ‪ ،‬ملس حکيم باشی و ميزابنويس های ما تام شد ‪.‬‬ ‫و هه با هم برخاستند و آمدند بيون ‪ .‬هنوز اول صبح بود و دکان های زير گذر داشتند باز‬ ‫می کردند و گداها تازه راه افتاده بودند و تره بار فروش ها از ميدان برمی گشتند ‪ .‬حکيم‬ ‫باشی رفت سراغ مکمه اش و ميزابنويس های ما هم سردوراهی دکان و راسته ی علف ها از هم‬ ‫جدا شدند ‪ .‬ميزاعبدالزکی رفت سراغ دستگاهش و ميزا اسدال پيچيد به طرف راسته ی علف ها ‪،‬‬ ‫‪ .‬تا دم در خانه ی حاج مرضا سر و گوشی آب بدهد‬ ‫از نبش کوچه که گذشت ‪ ،‬ديد دو تا قراول روی سکوهای اين ور و آن ور در نشسته اند و‬ ‫دارند قاپ می ريزند ‪ .‬ميزا با خودش گفت ‪«:‬پس قضيه به اين سادگی ها نيست ‪ .‬خان دايی‬ ‫راست می گفت ‪ .‬حال چه کنم ؟» کوچه بن بست بود و خلوت ‪ .‬نه می شد برگشت ‪ .‬و نه در خانه‬ ‫ی ديگری را می شد زد ‪ .‬فوری فکری به سر ميزا زد و يک راست رفت جلو به طرف قراول ها که‬ ‫دست از بازی کشيده بودند و او را تاشا می کردند ‪ .‬ميزا کوبه ی در خانه ی حاجی را گرفت‬ ‫‪ :‬و بنا کرد به کوبيدن ‪ .‬يکی از قراول ها به صدا درآمد که‬ ‫چه خب است ؟ با که کاری داری ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫!مگر اين جا خانه ی حاج مرضا نيست ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬قراول دومی زد زير خنده و گفت‬ ‫زکی ! اين را باش ‪ ،‬حاجی هشت روز است ترکيده ‪ .‬قلمدانت را از پر شالت بکش بيون ‪ ،‬يک ‪-‬‬ ‫عريضه بارش بنويس به آخرت ‪ .‬و قاه قاه خنديد ‪ .‬ميززا اسدال قيافه ی آدم های درمانده را‬ ‫‪ :‬به خود گرفت و گفت‬ ‫عجب ! خدا بيامرزدش ‪ .‬پس تکليف طلب سوخته های مردم چه می شود؟ ورثه اش که زنده اند ‪- ،‬‬ ‫نه ؟‬ ‫‪ :‬هان قراول دومی باز به حرف آمد که‬ ‫نه ‪ ،‬ديگر حال حتما بايد بروی سرپل صراط يه اش را بگيی ‪ .‬ديگر کاغذ نوشت فايده ندارد ‪-‬‬ ‫‪ .‬و باز خنديد‬ ‫‪ :‬قراول اولی از شوخی رفيقش اصل ننديد و گفت‬ ‫داداش ‪ ،‬ولی معطلی ‪ .‬توی اين خانه هيچ کس نيست ‪ .‬روی هه ی در و پنجره ها هم مهر و ‪-‬‬ ‫‪ .‬موم حکومت خورده‬ ‫‪ :‬ميزا تعجب کنان پرسيد‬ ‫يعنی آن قدر به حکومت بدهکار بوده که اموالش را ضبط کرده اند ؟ نکند ورشکست شده بوده ‪-‬‬ ‫؟‬ ‫‪ :‬هان قراول اولی گفت‬ ‫ما از اينهاش خب نداري ‪ .‬اصول دين هم از ما نپرس داداش ‪ .‬راهت را بگي و برو ‪ .‬ختم ‪-‬‬ ‫‪ .‬حاجی که ورچيده شد اهل وعيالش از اين خانه رفتند و سپردندش دست ما‬

‫‪ :‬ميزا مثل آدم های مات زده گفت‬ ‫پس آخر طلب من چه طور می شود ؟ آخر بچه هايش کدام گوری اند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬باز قراول دومی زد زير خنده که‬ ‫مگر نگفتم برو سر پل صراط يه اش را بگي ؟ تقصي خودت است که حرف گوش نی دهی ‪ .‬آدم با ‪-‬‬ ‫‪ ...‬سوادی مثل تو که پول بی زبان را نی دهد دست آدم قالتاقی مثل حاجی‬ ‫‪ .‬خوب ديگر ‪ .‬پشت سر مرده حرف نزن ‪-‬‬ ‫‪ :‬اين را قراول اولی به هکارش گفت و بعد رو کرد به ميزا و افزود‬ ‫ساجت نکن برادر ‪ .‬ما از هيچ چی خب نداري ‪ .‬بچه هاش هم حال دارند سر تقسيم ارث دعوا ‪-‬‬ ‫می کنند ‪ .‬تو هم اگر دلت می خواهد صب کن ‪ .‬تا يکی دوهفته ی ديگر تکليف هه روشن می شود‬ ‫‪ .‬نی خواهی صب کنی هم ‪ ،‬يک عريضه بنويس برو پيش خود کلنت ‪ ،‬شکايت ‪ .‬ديگر هم خوش آمدی‬ ‫‪ .‬به سلمت‬ ‫و به اين حرف ‪ ،‬ميزا اسدال سری به علمت خداحافظی به آن ها تکان داد که دوباره مشغول‬ ‫بازی شدند و برگشت ‪ .‬و مثل آدم های درمانده هان طور که می رفت سرش را تکان می داد و با‬ ‫خودش حرف می زد ‪« :‬نه ‪ ،‬نشد ‪ .‬روزی که رفتم ختم ‪ ،‬اصل خبی از اين حرف ها نبود ‪ .‬تا يکی‬ ‫دو هفته ی ديگر چه جوری تکليف هه روشن می شود ؟ يعنی کی چيز خورش کرده ؟» و از نبش‬ ‫کوچه که پيچيد ‪ ،‬ياد مشهدی رمضان علف افتاد که هان نزديکی ها دکان داشت و رفت به طرف‬ ‫‪ .‬دکان او‬ ‫مشهدی ‪ ،‬تازه زا آب و جارو کردن دکان فارغ شده بود و چباته نشسته بود سينه کش باريکه ی‬ ‫آفتاب گرم اول پاييز و داشت فکر می کرد ‪ .‬سلم واحوالپرسی کردند و ميزا هم چباته زد بغل‬ ‫‪ :‬دست مشهدی ‪ ،‬و تکيه داد به ديوار و گفت‬ ‫خوب مشهدی ! امسال مظنه ی زغال چند است ؟ گرچه حال حال ها کو تازمستان ‪ ،‬اما تا برف ‪-‬‬ ‫‪ .‬نيفتاده و راه بندنيامده بايد فکر زغال بچه ها بود‬ ‫‪ :‬مشهدی رمضان گفت‬ ‫پارسالش هم که اول قوس آمدی باهات گران حساب نکردي ميزا ‪ .‬پدرت ‪ ،‬خدابيامرز ‪ ،‬گردن ‪-‬‬ ‫ما حق داشت ‪ .‬تو هروقت عشقت کشيد ؛ پولش را هم که نداشتی مانعی ندارد ؛ دو کلمه بنويس‬ ‫که فلن قدر هيزم و فلن قدر زغال و ديگر کارت نباشد ‪ .‬خودم الغ دار می گيم و برايت می‬ ‫فرستم ‪ .‬خاکه ی شسته مثل شبق ‪ ،‬هيزم شکسته ی جنگی مثل چوب سفيد ‪ .‬فقط بايد به بروبچه‬ ‫‪ .‬ها بسپری قبل جا و مکانش را راست و ريس کنند تا حال و الغ دار معطل نشوند‬ ‫‪ :‬ميزرزا گفت‬ ‫خداعمرت بدهد مشهدی ‪ .‬اين دو تا الف بچه ی ما زير سايه ی تو از سرمای زمستان جان به ‪-‬‬ ‫در می برند ‪ .‬من گربه ی کور که نيستم ‪ .‬راستی ببينم چرا در خانه ی حاج مرضا مرحوم‬ ‫قراول گذاشته اند ؟ خدای نکرده مگر خبی است ؟‬ ‫‪ :‬مشهدی آهی کشيد و گفت‬

‫چه می دان ‪ .‬آدم ديگر به که اطمينان کند ؟ چو انداخته اند که بچه هاش چيز خورش کرده ‪-‬‬ ‫اند ‪ .‬اما خدا را به سرشاهد می گيم که راضی به کشت مورچه هم نبودند ‪ .‬مگر بدبابايی بود‬ ‫‪ .‬؟ در حق بچه هاش از هيچ چيز مضايقه نکرد‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫قراول ها می گفتند هيچ کس تو خانه نيست ‪ .‬پس زن و بچه اش چه طور شده اند ؟ چه بليی ‪-‬‬ ‫به سرشان آمده ؟‬ ‫بچه های بدبتش حتما رفته اند ده ‪ .‬می گويند ميزان الشريعه هم دست اندر کار بوده ‪ .‬می ‪-‬‬ ‫گويند حاجی مرحوم با اين قلندرها سر و سری داشته ‪ .‬می گويند ميانه ی حکومت با قلندرها‬ ‫به هم خورده ‪ .‬خيلی حرف ها می زنند ‪ .‬اما من که سر در نی آورم ‪ .‬و حجت بل ‪ ،‬هه ی اين‬ ‫ها هم که درست باشد آخر چرا در خانه اش را مهر و موم کنند ؟ هيچ کس هم نيست نطق بزند ‪.‬‬ ‫عجب شهر هرتی شده ! تو هچه شهری ‪ ،‬اگر من جای اين قلندرها بودم ‪ ،‬ادعای خدايی می کردم‬ ‫‪ . .‬امام زمان که جای خود دارد‬ ‫ميزا اسدال هم سابقه ی قلندرها را داشت ‪ .‬وقتی بچه بود ‪ .‬پدرش قضيه ی آن ها را برايش‬ ‫تعريف کرده بود و خودش هم مثل هه ی اهل شهر بارها به تکيه هاشان رفته بود و پای نقل و‬ ‫خطابه شان نشسته بود و گرچه اعتقادی به کارها و حرف هاشان نداشت ‪ ،‬اما پدر کشتگی هم‬ ‫باهاشان نداشت ‪ .‬فکر می کرد اين هم برای خودش دکانی است ‪ .‬عي دکان خود او يا دکان‬ ‫مشهدی رمضان يا علف يا دکان ميزان الشريعه يا هکار دعانويس او ميزا عبدالزکی ‪ .‬اما‬ ‫تعجب در اين بود که حاج مرضا آدمی ‪ ،‬طرف آن ها را گرفته باشد ‪ .‬با آن هه مال و مکنت !‬ ‫و يک مرتبه يادش افتاد که حاجی خدا بيامرز چوب داری هم می کرد و از املکش گاو و گوسفند‬ ‫می آورد شهر و شصت هفتاد تايی از قصاب ها لشه را از او می خريدند ‪ .‬اين بود که از‬ ‫‪ :‬مشهدی رمضان پرسيد‬ ‫نی دانی حاجی مرحوم با اين قلندرها معامله ی پوست و روده هم می کرد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬مشهدی رمضان گفت‬ ‫خدا عال است ‪ .‬می گفتند تازگی ها توی يکی از تکيه های قلندرها ‪ ،‬دباغ خانه واکرده‪-‬‬ ‫بودند ‪ .‬می گفتند باهاشان شريک بوده ‪ .‬و اگر اين طور باشد درست درمی آيد که ميانه ی‬ ‫حکومت با اين ها به هم خورده ‪ .‬من گمان می کنم حاجی خدا بيامرز را خود دولتی ها چيز‬ ‫خور کرده اند ‪ .‬راستی ‪ ،‬خان دايی چه عقيده ای دارد ؟‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫الن از پيش خان دايی می آي ‪ .‬می گفت بچه هاش بی تقصيند ‪ .‬خوب ‪ ،‬عاقبت نگفتی نرخ زغال‪-‬‬ ‫چند است ؟‬ ‫‪ :‬مشهدی رمضان گفت‬ ‫به نرخ چه کار داری ؟ اگر پول و پله تو دستگاهت پيدا می شود بگذار و برو ‪ .‬به باقيش‪-‬‬ ‫‪ .‬هم کاری نداشته باش‬

‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫هنوز که از پول و پله خبی نيست ‪ .‬اما که از فردا خبدار است ؟ تو فعل چهار خروار هيزم ‪-‬‬ ‫شکسته با سه خروار خاکه زغال برای ما بفرست ‪ .‬حواله اش را هم بده دست حال ها ‪ .‬اگر‬ ‫خودم بودم که نقد می دهم ‪ ،‬اگر نه بفرست سراغ خان دايی ‪ .‬پيمرد جور مار را هيشه می کشد‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ :‬مشهدی رمضان گفت‬ ‫‪ .‬مگر خيال مسافرت داری ميزا ؟ خي باشد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫شايد سری بزن تا سر املک حاجی خدابيامرز ‪ .‬هم بچه هاش را می بينم ‪ ،‬هم شايد کاری از ‪-‬‬ ‫دست مان بربيايد ‪ .‬دل خيلی شورشان را می زند ‪ .‬می دانی که من با پسر بزرگه اش هم بازی‬ ‫‪ .‬بوده ام‬ ‫و به اين جا مشهدی رمضان خداحافظی کرد و برگشت به طرف مکمه ی خان دايی تا از آن چه‬ ‫ديده و شنيده بود او را خبدار کند ‪ .‬خودش از مموعه ی آن چه ديده و شنيده بود ‪ ،‬بوی‬ ‫خوشی نی شنيد و می خواست بداند عقيده ی خان دايی چيست ‪ .‬اين بود که اول سری به دم در‬ ‫مسجد جامع زد و به هسايه ها سپرد که امروز گرفتاری دارد و نی تواند بساطش را پن کند ‪،‬‬ ‫بعد يک سر رفت سراغ حکيم باشی که هنوز چند تايی مريض داشت ‪.‬نيم ساعتی صب کرد تا آخرين‬ ‫مريض ها هم نسخه هاشان را گرفتند و رفتند و او با خان دايی تنها ماند ‪ .‬آن چه را که‬ ‫ديده و شنيده بود تعريف کرد و عقيده اش را هم گفت و نظر حکيم باشی را خواست ‪ .‬حکيم‬ ‫‪ :‬باشی دستی به ريش سفيدش کشيد و گفت‬ ‫حق داری پسرجان ! اين روزها غي از حاج مرضا کسان ديگری هم هي جورها مرده اند ‪ .‬بوش ‪-‬‬ ‫می آيد که اتفاقات بدی در پيش است ‪ .‬و هان بت که تو هم يکی دو هفته شهر نباشی ‪ .‬با آن‬ ‫سابقه ای که با کلنت و ميزان الشريعه داری ‪ ،‬مکن است برايت پاپوش بدوزند ‪ .‬گرچه من‬ ‫چشمم از اين جوان هکارت آب نی خورد واين طور هم که پيداست در قضيه ی صلح و وقف اموال‬ ‫حاجی مرحوم پای زور در کار است ‪ ،‬اما به هر صورت تو دست و پات را جع کن و با اين ميزا‬ ‫‪ .‬پاشو برو ‪ .‬خيالت هم از بابت بچه هات راحت باشد‬ ‫‪5‬‬ ‫ملس چهارم‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬از قضای کردگار در هان شهر و وليتی که ميزا بنويس های ما زندگی‬ ‫می کردند ؛ از سی چهل سال پيش يک عده قلندر پيدا شده بودند که اعتقادهای مصوص داشتند و‬ ‫حرف و سخن تازه ای آورده بودند و کم کم دکان و دستگاهی به هم زده بودند و اين آخر سری‬ ‫ها ‪ ،‬يعنی در زمان سرگذشت ما ‪ ،‬تکيه های شهر را بدل کرده بودند به «بست» که هيچ کس بی‬ ‫اجازه ی آن ها نی توانست واردشان بشود و پچ پچ افتاده بود تو مردم و خيلی حرف ها راجع‬ ‫بشان می زدند ‪ .‬وگرچه درست است که وارد شدن به قضيه ی آن ها برای راويان اخبار ‪ ،‬يعنی‬

‫پا را از گليم قصه درازتر کردن ‪،‬؛ اما چون سرگذشت دو تاميزای ما خواه ناخواه به کار‬ ‫قلندرها و به اوضاع کلی آن زمانه ربط پيدا کرده ‪ ،‬حال تا ميزا بنويس های ما روانه ی‬ ‫سفر بشوند ‪ ،‬می روي ببينيم آن روزها دنيا دست که بود و قلندرها که بودند و ميان شان با‬ ‫‪ .‬حکومت چرا به هم خورده بود‬ ‫جان برای شا بگويد ‪ ،‬آداب واعتقادهای اين قلندرها از اين قرار بود که مرکز عال خلقت را‬ ‫«نقطه » می دانستند و هه ی تکليف های شرعی را از دوش مردم برداشته بودند و ميان خودشان‬ ‫به رمز و کنايه حرف می زدند و حروف ابد را مشکل گشاتر از هر طلسمی می دانستند و به جای‬ ‫«بسم ال» می گفتند «استعي بنفسی» و به جای «لاله ال ال » می گفتند «لاله الرکب البي »‬ ‫و خيال می کردند اسم اعظم را گي آورده اند و دفت دستک های مذهبی شان پر بود از نقطه و‬ ‫حروف تک تک مثل ف و صاد و دال و هي جور ‪...‬و برای هر حرفی نقطه ای هم معنايی قايل‬ ‫بودند ‪ .‬اسم شب شان هم تبزين بود که يا هرکدام شان يکی داشتند يا اگر نداشتند شکلش را‬ ‫پشت دست شان خال می کوبيدند ‪ .‬و گرچه شايد بوی کفر بدهد ‪ .‬اما خلصه ی اعتقادشان اين‬ ‫بود که به جای پرستيدن خدايی که در آسان ها است و احتياجی به ناز و روزه ی آدم های‬ ‫مافنگی ندارد و هه ی دعا ثناهای بشر خاکی را بپرستيم تا شايد از اين راه يک خرده بيشت‬ ‫بش رسيده باشيم و احتياجاتش را يک کمی بيش تر برآورده باشيم ‪ .‬و ازاين جور حرفهايی که‬ ‫‪ .‬اگرعاقبت به کفر هم نکشيده باشد ‪ ،‬دست کم وسيله ی تکفي شده و باعث خونريزی فراوان‬ ‫از قضای کردگار در آن شهر و وليت هم هي جورها شده بود ‪ .‬يعنی ملها و آخوند ها ‪،‬‬ ‫قلندرها را تکفي کرده بودند و از مسجدها بيون شان کرده بودند و حکومتی ها گوش خوابانده‬ ‫‪ .‬بودند و چون مردم را سرگرم می ديدند ‪ ،‬کاری به کار اين دعوی ها نداشتند‬ ‫از آن طرف در زمان سرگذشت ما ‪ ،‬جنگ های طولنی شيعه و سنی با دولت هسايه ‪ ،‬و سنی کشی‬ ‫هايی که در داخله ی شهرها و وليات شده بود ‪ ،‬رس مردم را کشيده بود ‪ ،‬و با اين که خود‬ ‫جنگ تام شده بود و از بکش بکش فعل خبی نبود ‪ ،‬اما آثار خرابی و کشتار هنوز بود و خيلی‬ ‫طول داشت تا زندگی به روال عادی خود برگردد ‪ .‬توی هيچ دهی مض نونه هم که شده يک قاطر‬ ‫قلچماق پيدا نی شد و دکان های اسلحه فروشی توی شهر ها هنوز ناهار بازار داشتند و تادلت‬ ‫بواهد شل وافليج و چشم ميل کشيده توی کوچه ها پلس بود به گدايی ‪ .‬هرچهارپنچ سال يک‬ ‫دفعه هم قحطی می آمد يا ناخوشی می افتاد تو مردم يا گاوميی تو دهات ؛ و از اين جور‬ ‫‪ .‬بلها ‪ .‬در هچه روزگاری بود که قلندرها پيازشان کونه کرده بود‬ ‫کار قلندرها هم از اين جا شروع شد که اول تک تک ‪ ،‬بعد دسته دسته از بيابان گردی دست‬ ‫کشيدند و آمدند تو شهرها ‪ .‬چرا که ديگر توی دهات چيزی پيدا نی شد و دهاتی ها برای‬ ‫زندگی خودشان هم درمانده بودند ‪ .‬قلندرها هي جور که عده شان تو شهر زياد می شد ‪ ،‬برای‬ ‫اين که نان و آبی فراهم کنند شروع کردند به نقالی ومداحی و کم کم که جعيت پای نقل شان‬ ‫زيادتر می شد ؛ جراتی پيدا می کردند و گريز به صحرای کربلی مردم هم می زدند و هي جور‬ ‫يواش يواش مردم را دور خودشان جع کردند و کردند و کردند تا پا گرفتند و جل و پلسشان را‬

‫‪ .‬تو تکيه ها پن کردند و ماندگار شدند‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬قضيه ای که باعث رونق بازار قلندرها شده بود ‪ ،‬اين بود که ‪ ،‬رييس‬ ‫شان ميزا کوچک جفردان ‪ ،‬سی چهل سال پيش از وقايع قصه ی ما ‪ ،‬يعنی درست هان وقت که ميزا‬ ‫بنويس های ما می رفتند مکتب ‪ ،‬خودش را آخر عمری توی يک خرمه ی تيزاب انداخته بود‬

‫و‬

‫سربه نيست کرده بود و مريدهاش چو انداخته بودند که غيبش زده و به زودی ظهور می کند‬ ‫ودنيا را پراز عدل و داد می کند ‪ .‬هرکدام قلندرها که در ملسی ‪ ،‬مدحی يا نقلی می گفت‬ ‫حتما اشاره ای هم به اين قضيه می کرد و ديگر خيلی ها باورشان شده بود روز و شب منتظر‬ ‫‪ .‬بودند‬ ‫از اين گذشته يک بازار گرمی ديگر قلندرها اين بود که تو شهر چو انداخته بودند که اگر‬ ‫باز جنگ شد هر که قرعه ی سربازی به اسش درآمد و نواست برود جنگ ‪ ،‬بيايد تو يکی از تکيه‬ ‫ها بست بنشيند تا قلندرها بروند پول خونش را بدهند و جانش را از حکومت برند ‪ .‬سبيل شصت‬ ‫هفتاد تايی از عاقل مردهای شهر را هم چرب کرده بودند که هرجا می نشستند با قسم و آيه ‪،‬‬ ‫شهادت می دادند که ميزا کوچک جفردان ‪ ،‬قبل از اين که غيبش بزند ‪ ،‬پول خون آن ها را‬ ‫داده و جان شان را خريده ‪ .‬وگرنه خدا عال است استخوان های آن ها حال تو کدام ميدان جنگ‬ ‫دم بيل کدام دهاتی بايد زير و رو می شد ‪ .‬و هي جورها کم کم گوش مردم شهر را پر کرده‬ ‫‪ .‬بودند و گدا گشنه های هرملی را تو تکيه ی هان مل جع کرده بودند‬ ‫از قضای کردگار در روزگار قصه ی ما رييس اين طايفه مردی بود به اسم تراب ترکش دوز ‪ ،‬از‬ ‫کله های نتس ‪ .‬پنجاه ساله مردی با ريش جوگندمی و قبای سفيد دراز و سراين جا ‪ ،‬پا آنا ‪،‬‬ ‫يک قلندر حسابی ‪ .‬و شهرت اين تراب ترکش دوزا ز آن جا بود که چهل روزه سر «اشت پخت» را‬ ‫از ميدان جنگ آورده بود که سرکرده ی قشون دشن بود ‪ .‬و اين قضيه مال ده سال پيش بود که‬ ‫جنگ شيعه و سنی تازه آغاز شده بود ‪ .‬در آن زمان تراب ترکش دوز که تازه آمده بود شهر و‬ ‫تکيه نشي شده بود ‪ ،‬به پادرميانی صدراعظم وقت چله نشسته بود و روزی يک بادام خورده بود‬ ‫و هر روز يک دفعه عکس «اشت پخته» را تام قد به ديوار تکيه کشيده بود و جای گردنش را با‬ ‫خط قرمز بريده بود تا روز چهل و يکم چاپار مصوص شاهی خاک آلود ووخسته از راه رسيده بود‬ ‫و سرخشکيده و خون آلود يارو را پيش تت قبله ی عال انداخته بود ‪ .‬و هي باعث شده بود که‬ ‫مردم از ترس ديگر آزاری به قلندرها نی دادند که هيچ چی ‪ ،‬روز به روز هم بيش تر دورشان‬ ‫را می گرفتند و نذر و صدقه برای شان می فرستادند ‪ .‬درست است که قبله ی عال از هان‬ ‫سربند ترس برش داشته بود و صدراعظم را به خارجه تبعيد کرده بود و ديگر لی لی به للی‬ ‫قلندرها نی گذاشت ؛ اما اسم تراب ترکش دوز سرزبان ها افتاده بود و ديگر فيل هم نی‬ ‫توانست جلودار قلندرها بشود ‪ .‬تراب ترکش دوز هم دستور داده بود هر شب جعه توی هفت تا‬ ‫از تکيه های شهر که پاتوق قلندرها بود منب می رفتند و بعد خرج می دادند و هر شب جعه‬ ‫عده ای تازه را به دور خود جع می کردند ‪ .‬و حال ديگر گذشته از خود قلندرها و گدا گشنه‬ ‫های شهر ‪ ،‬هر آدم فراری از حکومت ‪ ،‬يا هر آدم شرور ‪ ،‬يآ هر که بش ظلم شده بود و‬

‫نتوانسته بود تقاص بکشد ‪ ،‬يا هرکه با ننه باباش قهر کرده بود ‪ ،‬يا هرکه دست صيغه ها و‬ ‫عقدی هايش به تنگ آمده بود ‪ ،‬يآ هر که از دست طلب کارها گريته بود ‪ ،‬هه آمده بودند تو‬ ‫تکيه نشسته بودند وهرکدام هم با جل و پلس خودشان ‪ .‬و چون جعيت قلندرها بدجوری زياد شده‬ ‫بود و مکن بود بی کاری حوصله شان را سرببد ‪ ،‬از دوسال پيش تراب ترکش دوز هر تکيه ای را‬ ‫مرکز يک صنف کرده بود و هه ی قلندرها را به کار کشيده بود ‪ .‬تکيه ی سراج ها ‪ ،‬تکيه ی‬ ‫زنبور کچی ها ‪ ،‬تکيه ی نانواها ‪ ،‬تکيه ی کفاش ها ‪ ،‬تکيه ی پالن دوزها‬

‫وهي جور‪...‬خودش‬

‫هم گرچه در جوانی و قبل از اي« که جانشي ميزا کوچک جفردان بشود ‪ ،‬ترکش دوزی می کرد که‬ ‫اسش رويش مانده بود ‪ ،‬حال دايا با زنبور کچی ها حشر و نشر داشت ‪ .‬تو هر تکيه ای هم‬ ‫کارها تقسيم شده بود ‪ .‬آن ها که حرفه ای بلد نبودند يک دسته جارو پارو و رفت و روب می‬ ‫کردند ‪ .‬يک دسته کار خريد و فروش بازار را داشتند و طرف معامله بودند با بازاری هايی‬ ‫که سرسپرده ی قلندرها بودند و اجناس قلندرساز را می خريدند ‪ ،‬و آن های ديگر که اهل فن‬ ‫و حرفه ای بودند ‪ ،‬هرکدام توی يک تکيه سرگرم به فن و حرفه ی خودشان بودند و هرچه را که‬ ‫می ساختند ‪ ،‬می فرستادند بازار و چون ارزانت از نرخ روز هم می فروختند ‪ ،‬هيشه هم‬ ‫خريدار داشتند ‪ .‬ورود زن ها را هم که اصل به تکيه ها قدغن کرده بودند ‪ .‬چون در آيي‬ ‫قلندری آميزش با زن منع شده بود و قلندرها هه مرد بودند و عزب‪ .‬و گناهش باز هم به گردن‬ ‫راويان اخبار که می گويند خيلی از قلندرها هم اهل دود و دم بودند و بنگ و حشيش می‬ ‫‪ .‬کشيدند ‪ .‬ساده بازی هم که هيشه در اين وليات رواج داشته‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬اين قضايا بود و بود و بود تا هان روزهايی که قصه ی ما شروع می‬ ‫شود ‪ .‬روزی از روزها ‪ ،‬يکی از جاسوس های خفيه ی حکومتی برای خواجه نورالدين صاحب ديوان‬ ‫‪ ،‬که وزير اعظم آن روزگار باشد ‪ ،‬و جانشي صدراعظم تبعيد شده ی قبلی ‪ ،‬خب آورده بود که‬ ‫چه نشسته ايد تراب ترکش دوز دارد توپ می ريزد ‪ .‬که يک مرتبه حکومتی ها وحشت شان گرفته‬ ‫بود ‪ .‬چون سلح آتشی در مالک فرنگستان تازه باب شده بود و هنوز پايش به اين طرف ها باز‬ ‫نشده بود و حکومت هم که دراين جنگ های شيعه و سنی با دولت هسايه شکست می خورد ‪ ،‬به علت‬ ‫‪ .‬اين بود که هنوز نتوانسته بود توپ بريزد و از هر ده تا سربازش يکی بيش تر تفنگ نداشت‬ ‫باری ‪ ،‬تا اين جای کار قلندرها چندان عيبی نداشت ‪ .‬سرمردم گرم بود و خيال می کردند‬ ‫کاری از دست اين قلندرها ساخته است و حومت هم هروقت دلش می خواست به راحتی می توانست‬ ‫يکی شان را سر به نيست کند ‪ .‬زهری بدهد تو غذايش بريزند ‪ ،‬يا حکم تکفيش را از ديوان‬ ‫شرع بگيد ‪ ،‬يا شع آجينش کند ‪ ،‬يا ميل به چشمش بکشد ‪ .‬اما حال ديگر بوهای بدی می آمد ‪.‬‬ ‫اين بود که کک افتاد به تنبان بزرگان و اعيان و وزرا ‪ ،‬ونه يکی و نه دوتا ‪ ،‬بلکه پشت‬ ‫سرهم جاسوس و خبگزار و مفتش بود که در لباس قلندری روانه ی تکيه ها و پاتوق های‬ ‫قلندرها شده و برای اين که هيچ جای ترديد نباشد ‪ ،‬خواجه نورالدين ‪ ،‬وزير اعظم از‬ ‫خانلرخان مقرب ديوان خواست که خودش با لباس مبدل برود و سر و گوشی آب بدهد ‪ .‬خانلرخان‬ ‫هم که دلش بدجوری برای ملک الشعرايی لک زده بود ‪ ،‬هي کار را کرد و خب آورد که بله !‬

‫تراب ترکش دوز تام هونگ برنی های خانه های در و هسايه را ‪ ،‬گران گران ‪ ،‬می خرد و تو‬ ‫تکيه ای زنبور کچی ها کوره و دم و دستگاه علم کرده و تا حال سه تا توپ ريته ‪ ،‬عي توپ‬ ‫‪ .‬های سنی ها‬ ‫قضيه به اين جا که رسيد خواجه نورالدين ‪ ،‬صاحب ديوان ‪ ،‬شستش خبدار شد که اين ترکش دوز‬ ‫چه خيالتی به سر دارد ‪ .‬چون با هي سه تا توپ يک روزه می شد تو سينه ی ديوار ارگ حکومتی‬ ‫يک سوراخ باز کند به بزرگی يک دروازه ‪ .‬اين بود که وزرا را خب کرد و پس از دوسه روز‬ ‫شور و مشورت ‪ ،‬قرار شد خب را به گوش قبله ی عال برسانند ‪ .‬برای اين کار خانلرخان مقرب‬ ‫ديوان را صدا کردند که قصيده ای بگويد و در آن اشاره ای به اين قضايا بکند تا گوش قبله‬ ‫ی عال که تيز شد و خواست معنی اشاهر ها را بفهمد ‪ ،‬آن وقت خواجه نورالدين لب قضايا را‬ ‫به عرض برساند ‪ .‬هي طور هم کردند ‪ .‬اما قبله ی عال اصل و ابدا ملتفت اشاره های‬ ‫خانلرخان نشد و خيال کرد باز غرضش رسيدن به ملک الشعرايی است و از سر بی حوصلگی دستور‬ ‫داد پنجاه سکه ی طل بش صله دادند و هه را مرخص کرد ‪ .‬هيچ کدام از وزرا هم جرات نداشتند‬ ‫بروند توی اندرون و اين خب را به گوش قبله ی عال برسانند ‪ .‬چه بکنند ‪ .‬و چه نکنند ؟ با‬ ‫زدوسه روز ديگر شور و مشورت کردند و عاقبت عقل شان به اين جا رسيد که به وسيله ی خواجه‬ ‫باشی حرم سرا دست به دامن سوگلی حرم بشوند ‪ .‬اين کار را هم کردند ‪ .‬اما سوگلی قبله ای‬ ‫عال که پس از سی و سه روز نوبت بش رسيده بود ؛ حيفش آمد خب را سر شب به گوش قبله ی عال‬ ‫برساند و عيش و عشرت خودش را حرام کند ‪ .‬پيش خودش تصميم گرفت صبح اين کار را بکند ‪.‬‬ ‫اما صبح هم قبله ی عال خواب بود و دل شي می خواست که برود و از خواب بيدارش کند ‪ .‬هي‬ ‫جوری يک ماهی گذشت که نه هيچ يک از وزرا جرات می کرد جلوی قبله ی عال لب تر کند و نه‬ ‫هيچ کس ديگر برای اين کار داوطلب می شد ‪.‬خود وزار هم که بی اشاره ی قبله ی عال جرات‬ ‫نداشتند آب بورند و کاری از دست شان برنی آمد ‪ .‬و در هي مدت تراب ترکش دوز سه تا توپ‬ ‫‪ .‬ديگر هم ريت‬ ‫از آن طرف خواجه نورالدين ‪ ،‬صاحب ديوان که ديد فايده ندارد ‪ ،‬خودش را به آب و آتش زد و‬ ‫تصميم گرفت به تنهايی نقشه ای بکشد و ترتيب کار را بدهد ‪ .‬اين بود که فرستاد دنبال‬ ‫خانلرخان مقرب ديوان ‪ ،‬که از قبل می شناسيمش ‪ ،‬و منجم باشی دربار که تازه جای باباش‬ ‫نشسته بود و هنوز فرصتی برای خدمت وخودنايی گي نياورده بود ‪ ،‬و حالی شان کرد که قضايا‬ ‫از چه قرار است و اين را هم برای شان گفت که بنابر آن چه روزنامچه های حکومتی وليات خب‬ ‫می دهند ‪ ،‬عي اين قضايا با کم و بيش اختلف ف در ديگر شهرها هم راه افتاده وا گر دير‬ ‫بنبند آن جاها هم توپ ريت را ياد می گيند و کار از کار می گذرد ‪ .‬و آن وقت قبله ی عال‬ ‫که نی ماند هيچ چی ‪ ،‬نه ملک الشعرايی باقی می ماند ‪ ،‬نه منجم باشی درباری ‪ .‬سه روزه‬ ‫زيج بنشيند و رصد کند و طرحی برا قضيه بريزد و خانلرخان هم قصيده اش را جوری بگويد که‬ ‫اشاره و کنايه اش زياد دور از فهم نباشد تا قبله ی عال ملتفت بشود ‪ .‬و بعد که ملس تام‬ ‫شد ‪ ،‬فرستاد دنبال حکيم باشی دربار و يک صورت هفت نفری گذاشت جلوش که سرهفته بايد کلک‬

‫شان کنده بشود ‪ .‬و اين هفت نفر ‪ ،‬بازاری هايی بودند که با قلندرها طرف معامله بودند و‬ ‫بشان کمک مالی می کردند ؛ و يکی شان هان حاج مرضايی بود که ميزا بنويس های ما قرار بود‬ ‫برای حد و حصر املکش مسافرت کنند ‪ .‬ديگر برای تان بگوي به ميزان الشريعه هم دستور داد‬ ‫که چه قدر از اموال هرکدام شان را ضبط کند و چه قدر را وقف ؛ و به داروغه ی شهر هم‬ ‫حالی کرد که چند تا اسب و است مردم را به بيگاری بگيد ‪ ،‬و خلصه يک تنه هه ی کارها را‬ ‫روبه راه کرد ‪ .‬از آن طرف به هه ی جاسوس ها و مفتش های حکومتی دستور داد که بروند تو‬ ‫تکيه ها چو بيندازند که به زودی معجز می شود و ميزا کوچک جفردان ظهور می کند و دنيا‬ ‫هچه هچه پر از عدل و داد می شود ‪ .‬و در هي ضمن جاسوس هايی را که از وليات می رسيدند و‬ ‫خبهای بد می دادند که به هان عجله ای که آمده بودند ‪ ،‬هنوز عرق تن اسب هاشان خشک‬ ‫نشده ‪ ،‬با دستورهای تازه بر ميگرداند ‪ ،‬و خلصه اين که در آن روزها ترق و توروق نعل اسب‬ ‫‪ .‬ها ی چاپار يک دم خاموش نی شد و توی کوچه های ارگ سلطنتی برو بيايی بود که نگو‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬هه ی مقدمات که آماده شد ‪ ،‬درست در هان روز که ميزا بنويس های ما‬ ‫قرار بود راه بيفتند ‪ ،‬بارعام بزرگ عالی قاپو بود و هه ی اعيان واشراف جع بود ند و ملس‬ ‫جای سوزن انداخت نبود ‪ ،‬اول خانلرخان مقرب ديوان که چاق و سنگي بود ‪ ،‬هن هن کنان رفت‬ ‫جلو و طومار قصيده ای تازه اش را درآورد و غرا و برا خواند ؛ که در آن دوسه جا اشاره ی‬ ‫صريح کرده بود به دراز دستی قلندرها و يک بار هم کلمه ی توپ را توی شعر جا داده بود ‪،‬‬ ‫و هه ی حضار ‪ ،‬زهازه وا حسنت گفتند ‪ .‬بعد منجم باشی اجازه خواست و باهان زبان های‬ ‫‪ :‬قمعمع که شا بت می دانيد ‪ ،‬شروع کرد به مقدمه چينی کردن ‪ ،‬و عاقبت رفت سر مطلب و گفت‬ ‫قربان خاک پای مبارکت گردم ‪ .‬اوضاع نوم ساوی و کواکب علياوی که هر يک غلم حلقه به ‪-‬‬ ‫گوش ‪ ،‬بل رکاب دوش حضرت ضل اللهی اند ‪ ،‬گرچه دللت تام و استدلل مال کلم دارد بر صحت و‬ ‫عافيت ذات قرين الشريف هايونی ‪ ،‬اما از آن جا که حفظ و حراست اين آستان کبيايی بر هريک‬ ‫از بندگان ‪ ،‬فريضه ی تام و تام است اين بنده ی بی مقدار و خاک پای خاکسار ‪ ،‬به توالی‬ ‫ليل و نار از ارصاد کواکب و سيارات چني استنباط کرده که در ايام و ليالی آتی از سابع‬ ‫ماه الی سه روز تربيع تسي در خانه ی طالع واقع و اخت طالع در حضيض زوال و وبال و در آن‬ ‫سه روز که دوام مشئووم اين تلقی نسي است ذات معدلت ‪ -‬صفات و شامل برکات حضرت ظل‬ ‫‪ ...‬اللهی ‪ ،‬العياذ بال ‪ ،‬آماج بی مهری و قدرناشناسی سپهر غدار و فلک کج مدار‬ ‫‪ :‬و هي جور داشت داد سخن می داد که قبله ی عال حوصله اش سر رفت و داد زد‬ ‫اين پدرسوخته مگر آرواره اش لق شده ؟ وزير اعظم چه طور است بدهيم چک و چانه اش را با ‪-‬‬ ‫نقره ی داغ ليم کنند ؟‬ ‫خواجه نورالدين ‪ ،‬وزير اعظم که ديد کار دارد خراب می شود ‪ ،‬دويد جلو و تعظيم بال بلندی‬ ‫‪ :‬کرد و گفت‬ ‫قربان ! لقلقه ی لسان جناب منجم باشی را به اين بنده ی کم ترين ببخشيد ‪ .‬اين عادت ‪-‬‬ ‫علما است ‪ .‬عفو می فرماييد ‪ .‬اما گمان می کنم از نظر غيتندی نسبت به ذات هايونی ‪،‬‬

‫مطالبی دارد که از قضا قبل هم با بنده در ميان گذاشته ‪ .‬اگر عنايتی می فرموديد به گمان‬ ‫خطری برای مقام شامخ سلطنت در اوضاع کواکب ديده ‪ .‬خانلرخان مقرب ديوان هم در قصيده اش‬ ‫‪ .‬متذکر اين نکته شد ‪ ،‬اما عنايت نفرموديد‬ ‫قبله ی عال روی کرسی سلطنت جابه جا شد و تفی به طرف سلفدان زرين انداخت که در دست‬ ‫‪:‬قابچی باشی بود ‪ .‬بعد گفت‬ ‫من که از حرف ها ی اين جوان پرچانه چيزی سردر نياوردم ‪ .‬به زبان باباش حرف ميزند ‪- .‬‬ ‫‪ .‬بت است خودت بگويی وزير اعظم‬ ‫‪ :‬وزير اعظم باز تعظيم بلندباليی کرد و يک قدم جلوتر آمد و گفت‬ ‫خاطر خطي ملوکانه مستحضر است که چيزی به فصل قشلق نانده ‪ .‬پايتخت هايونی گرچه غبطه ی‪-‬‬ ‫بشت عنب سرشت است ‪ ،‬اما سوز پاييزی بدی دارد ‪ .‬و بندگان درگاه متاجند که استخوان هاشان‬ ‫را آفتاب بدهند ‪ .‬صلح ملک و ملت هم در اين است که امسال موعد قشلق را پيش بيندازي ‪.‬‬ ‫چون اين طور که منجم باشی از ارصاد کواکب ديده از هفتم تا دهم ماه صلح نيست ذات اقدس‬ ‫‪ .‬هايونی بر اريکه ی سلطنت تکيه بزنند‬ ‫در حالی که نفس از ملس در نی آمد و مگس پر نی زند ‪ ،‬قبله ی عال دوباره جابه جا شد و يک‬ ‫‪ :‬سرفه ی ديگر کرد ‪ .‬گفت‬ ‫ببينم وزير اعظم ‪ ،‬نکند کلکی در کار شاها باشد ! مواظب باش که می دهم پوست تان را از ‪-‬‬ ‫‪ .‬کاه پر کنند ‪ ،‬ها ! حال بگو ببينم به عقل ناقص خودت چه می رسد‬ ‫‪ :‬وزير اعظم نگاهی به منجم باشی وو خانلرخان کرد و يک قدم ديگر گذاشت جلو و گفت‬ ‫چاکران درگاه قبل هه ی فکرها را کرده اند و به اين نتيجه رسيده اند که در اين سه روز ‪-‬‬ ‫بايد وجود ذی وجود مبارک قبله ی عال را از اريکه ی سلطنت دور نگه داشت تا اگر خدای‬ ‫‪ .‬نکرده بليی نازل شد ‪ ،‬ديگری پيش مرگ هايونی شده باشد‬ ‫‪ :‬قبله ی عال روی کرسی سلطنت نيم خيز شده و خون به صورت دوانده ‪ ،‬فرياد زد‬ ‫ده مادر به خطاها ! خوب کلکی جور کرده ايد ‪ .‬به هي سادگی می خواهيد از شر من خلص ‪-‬‬ ‫! شويد ؟ آهای مي غضب باشی‬ ‫که ميغضب باشی با لباس سر تا پا قرمز و قمه ی براق به دست ‪ ،‬مثل برق بل آمد و جلوی‬ ‫کرسی قبله ی عال به خاک افتاد و منتظر فرمان بعدی هان طور بی حرکت ماند ‪ .‬عي مسمه ‪.‬‬ ‫‪ :‬اما وزير اعظم از آن بيدها نبود که به اين بادها بلرزد ‪ .‬يک قدم ديگر آمد جلو و گفت‬ ‫قربان ! اجازه بفرماييد عرايض چاکر جان نثار تام بشود و بعد اگر خلفی بود اين گردن ‪-‬‬ ‫‪ .‬بنده ‪ ،‬و يک شعر مناسب خواند‬ ‫قبله ی عال اشاره ای به ميغضب کرد که بلند شد و رفت هان پس و پناه ها خودش را جا کرد‬ ‫‪ :‬وبعد اشاره ای به وزير اعظم کرد که بگو ‪ .‬وزير اعظم گفت‬ ‫خاطر مبارک مستحضر است که چاکران درگاه مدت ها است تفريی نداشته اند ‪ .‬از وقتی که ‪-‬‬ ‫حاج ميزا قم قم ‪ ،‬دارفانی را بدرود گفت برای بجت خاطر هايونی هم وسيله ای فراهم نشده ‪،‬‬

‫اگر اجازه بفرماييد بندگان خان زاد ترتيب کار را جوری داده اي که هم ماطرات آسانی از‬ ‫اثر بيفتد و هم وسيله ای جديد برای بجت خاطر هايون فراهم بشود ‪ ،‬و يک شعر مناسب ديگر‬ ‫‪ .‬خواند‬ ‫‪ :‬قبله ی عال دستی به ريش خود کشيد و گفت‬ ‫‪ .‬خوب ‪ ،‬خوب ‪ .‬بگو ببينم وزير اعظم ‪ .‬مثل اين که قضيه دارد خوش مزه می شود ‪-‬‬ ‫‪ :‬وزير اعظم جراتی پيدا کرد و يک قدم ديگر رفت جلو ودنبال حرفش را اين طور گرفت‬ ‫بعد هم بايد به عرض برسان که اين طايفه ی قلندرها با هه ی حق نعمتی که قبله ی عال به ‪-‬‬ ‫گردن شان دارند ‪ ،‬کم کم اسباب زحت مالک مروسه شده اند ‪ .‬گذشته از کارگزاران درگاه که‬ ‫مرتبا مراقب اعمال و گفتار آن ها هستند ‪ .‬شخص شخيص خانلرخان هم رفته و از نزديک شاهد‬ ‫بوده که ديگر جسارت را به آن حد رسانده اند که دارند خيالت موهوم در سر می پرورانند و‬ ‫‪ .‬توپ می ريزند‬ ‫‪ :‬به شنيدن اين حرف آخر ‪ ،‬قبله ی عال نيم خيز شد و برافروخته گفت‬ ‫عجب ! توپ می ريزند ؟ چه جوری ؟ پس اين وزير دواب پدرسوخته کجا است که برود ازشان ‪-‬‬ ‫ياد بگيد ؟ تا روز مبادا آن طور در نانيم و اصل پدرسوخته های احق ‪ ،‬پس چرا تا حال مرا‬ ‫خب نکرده ايد ؟ هيچ معلوم هست من توی اين ملکت چه کاره ام ؟‬ ‫‪ :‬وزير اعظم قيافه ی مات زده ها را به خود گرفت و گفت‬ ‫قربان خاک پای مبارکت گردم ‪ ،‬چارکران جان نثار نواستند آسودگی خاطر مبارک را به هم ‪-‬‬ ‫بزنند ‪ .‬حال هم دير نشده ‪ .‬می فرماييد با اين طايفه چه کنيم ؟ بروي توپ هاشان را بري ؟‬ ‫تصور می فرماييد کار به هي سادگی است ؟‬ ‫‪ :‬قبله ی عال مشتی روی مده ی ترمه ی زير دستش زد و گفت‬ ‫من چه می دان‪ .‬تو احق خرفت هي الن داری قضيه را به من خب می دهی هم الن هم چاره اش ‪-‬‬ ‫را می پرسی؟ پس تو و امثال تو ‪ ،‬اين هه مال و مکنت را برای چه حرام می کنيد ؟‬ ‫‪ :‬و بعد به فکر فرو رفت و مثل اين که با خودش حرف می زند ‪ ،‬گفت‬ ‫پس اين پدر سوخته ی ترکش دوز باورش شده ؟ ده نک به حرام ! به دست خودم پنج هزار سکه ‪-‬‬ ‫جايزه دادم تا دو تا از اين آسان جل ها آن سگ ملعون را غافلگي کردند و سرش را آوردند ‪.‬‬ ‫! حال اين پدرسوخته به حساب خودش گذاشته‬ ‫‪ :‬بعد روکرد به وزير اعظم و فرياد کشيد‬ ‫حال خود بی شعورت بگو ‪ ،‬چه گهی خيال داری بوری ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬وزير اعظم گفت‬ ‫اين طايفه ی ضاله معتقدند که به زودی معجزی به وقوع خواهد پيوست و خودشان را برای ‪-‬‬ ‫اين معجز آماده می کنند ‪ .‬توپ ريت شان نشان می دهد که اين معجز دست کم رسيدن به حکومت‬ ‫است ‪ .‬چاکران درگاه فکر کرده اند که به يک تي دونشان بزنند ‪ .‬هم به ظهور اين معجز کمک‬ ‫کنند و هم به رفع بليای آسانی در آن سه روز ‪ .‬به اين طريق که ظاهرا ميدان را برای اين‬

‫حضرات خالی می کنيم و آستان مبارک را به قشلق می بري ‪ .‬و از آن جا که قشلق هايونی در‬ ‫وليات جنوبی است و نزديک به سرحد مالک مروسه ‪ ،‬و رفت و آمد چاپار و ايلچی از آن جا‬ ‫آسانت است ‪ ،‬شايد ابت قرب جوار مبارک موجب صلح و سلم با دولت متحاب هسايه بشود و وسيله‬ ‫‪ .‬ی رفع کدورت های بي الثني ‪ .‬و به يک شعر مناسب ديگر کلم را ختم کرد‬ ‫در هي اثنا ‪ ،‬زمزمه ای در ملس افتاد و جسته جسته کلمات «بارک ال » و «احسنت» به گوش‬ ‫‪ :‬قبله ی عال هم رسيد که راضی و خوشحال گفت‬ ‫احسنت وزير اعظم ‪ .‬حقا که نان و نک ما حلل بوده ‪ .‬بد نقشه ای نيست ‪ .‬شنيده بودم که‪-‬‬ ‫اين ها مزاحم تدابي دولت بودند ‪ .‬اما نی دانستم کارشان تا اين حد بال گرفته باشد که‬ ‫زير گوش ما توپ بريزند ‪ .‬نک به حرام ها ! خوب ديگر چه نقشه ای برای شان کشيده ای ‪،‬‬ ‫ملعون ؟‬ ‫‪ :‬وزير اعظم خوش و خوشحال گفت‬ ‫بقای دولت هايونی باد ‪ .‬هفت تا از بازارهايی را که طرف معامله ی آن ها بودند ‪ ،‬هفته ‪-‬‬ ‫ی پيش حکيم باشی آستان به زيارت عزراييل مفتخر کرد ‪ .‬اموال شان را هم به فتوای ميزان‬ ‫الشريعه که معروف حضرت است ‪ ،‬مصادره کردي و ترتيبی می دهيم که در غياب سايه ی مبارکم ‪،‬‬ ‫اين حضرات گورشان را به دست خودشان بکنند ‪ .‬بعد هم که ماطرات ارضی و ساوی به ميمنت و‬ ‫مبارکی مرتفع شد و در رکاب هايونی از قشلق برگشتيم ‪ ،‬هفت نفر از سرکردگان اين حضرات را‬ ‫قربانی قدوم مبارک می کنيم و هفتاد تاشان را شع آجي می کنيم و باقی شان را هم حبس و‬ ‫‪ .‬تبعيد ‪ .‬گمان می کنيم ديگر غايله بوابد‬ ‫قبله ی‬

‫عال خوشحال و خندان ‪ ،‬در ميان احسنت های رجال و اعيان ملکت ‪ ،‬قابچی باشی را‬

‫صدا کرد و دستور داد هزار سکه ی طل را در دو کيسه ی جدا بياورد که يکی را توی دامن‬ ‫وزير اعظم انداخت ودومی را به دست مبارک شرد و نصف کرد ؛ نصفی راداد به منجم باشی و‬ ‫‪ .‬نصف ديگر را به خانلرخان ‪ ،‬مقرب ديوان و ملس تام شد‬ ‫‪6‬‬ ‫ملس پنجم‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬درست هان روزی که بار عام عالی قاپو بود ؛ اول آفتاب ‪ ،‬ميزا‬ ‫بنويس های ما بی خب از هه جا ‪ ،‬سوار بر دو تاخب بندری که از ميدان مال بندها برای يک‬ ‫هفته کرايه کرده بودند از دروازه ی شهر رفتند بيون ‪ .‬خود کلنت مل نتوانسته بود هراه‬ ‫شان بيايد ‪ ،‬اما پيشکارش را با هفت نفر قراول هراه شان کرده بود که چهارتاشان نيزه و‬ ‫کمان داشتند و سه تاشان تفنگ ‪ .‬و هه شان سوار بر اسب و قاطر ‪ ،‬دنبال ميزا بنويس ها ‪ ،‬و‬ ‫با عزت واحتام تام ‪ .‬آن روز تا غروب هيچ جا لنگ نکردند ‪ .‬ظهر کنار نر آبی هر کدام يک‬ ‫لقمه نان از توی خورجي هاشان درآوردند وخوردند و بازراه افتادند تا يک روزه دو منزل‬ ‫رفته باشند ‪ .‬غروب آفتاب رسيدند به کاروان سرايی که هم ساخلوی حکومتی بود و هم‬

‫چاپارخانه ‪ .‬و برای خوابيدن هان جا اطراق کردند ‪ .‬کاروان سرا آن قدر شلوغ بود تا صبح‬ ‫آن قدر رفت و آمد داشت که خواب به چشم ميزابنويس های ما نيامد ‪ .‬اين چاپار راه نيفتاده‬ ‫پاچاربعدی می رسيد ؛ عجله کنان و هن هن کنان ‪ ،‬يا به طرف شهر يا به ست وليات ‪ .‬معلوم‬ ‫بود که يک خب غي عادی هست ‪ .‬تا صبح اسب ها شيهه کشيدند و قاطر ها سم به زمي کوبيدند و‬ ‫چاپارها به ماموران چاپارخانه فحش دادند و ميزااسدال فکر و خيال بافت و هرچه ساس و کک‬ ‫در تام آن کاروان سرا بود از پاچه ی شلوار و حلقه ی آستي او رفتند تو و جا خوش کردند و‬ ‫تا صبح درنيامدند ‪ .‬ميزاعبدالزکی هم حالی بت از او نداشت ‪ .‬تا عاقبت ‪ ،‬اول خروس خوان‬ ‫از جا بلند شدند وبه ضرب من بيم تو بيی ‪ ،‬پيشکار کلنت را از خواب بيدار کردند ‪ .‬بعد هم‬ ‫قراول ها را راه انداختند‬

‫که رفتند از چا ه آب کشيدند و اسب و الغ ها را تيمار کردند‬

‫و بعد سرپا که رفتند از چاه آب کشيدند و اسب و الغ ها را تيمار کردند و بعد سرپا لقمه‬ ‫نانی خوردند و راه افتادند ‪. .‬خدا عال است که در اثر بی خوابی شب پيش بود يا علت ديگری‬ ‫داشت که سرراه از هر دهی می گذشتند ‪ ،‬ميزااسدال به نظرش می آمد که مردم از قحطی درآمده‬ ‫اند يا اصل از ترس وبا گريته اند ‪ .‬هه جا خلوت و مردم هه لغر و مردنی ‪ .‬فصل خرمن مدتی‬ ‫بود گذشته بود ‪ ،‬اما گاه گداری که از کنار آبادی مفصلی رد می شدند کوپاهای کاه باقی‬ ‫مانده ی خرمن ها که جع نکرده مانده بود به نظر ميزااسدال آن قدر کوچک و بدرنگ می آمد‬ ‫که انگار بچه ها خاک بازی می کرده اند و اين تل ها باقی مانده ی خاک بازی آن ها است ‪.‬‬ ‫هي جور از کنار دهات مروبه و چاه قنات های فروريته گذشتند و گذشتند و گذشتند تا عاقبت‬ ‫نزديکی های ظهر رسيدند ‪ .‬اول قلعه خرابه ای از دور نايان شد ‪ .‬بعد چت يک دسته درخت‬ ‫تبيزی که به يک گوشه از قلعه سايه انداخته بود ‪ ،‬پيدا شد و بعد يک نارون بزرگ که جلوی‬ ‫دروازه ی ده مثل گلوله ی بزرگی بر سر چوبی نشسته بود ‪ .‬نه کسی به پيشبازشان آمد ونه‬ ‫گاو و گوسفندی جلوی پاشان سربريدند ‪ .‬ميزابنويس های ما چني انتظاری هم نداشتند ‪ .‬اما‬ ‫پيشکار کلنت که از يک فرسخی ده جلو افتاده بود و نفر اول می رفت ‪ ،‬حسابی بش برخورده‬ ‫بود و بلند بلند به هرچه دهاتی زبان نفهم است ‪ ،‬فحش می داد و خودش را لعن می کرد که‬ ‫چرا به چني ماموريتی آمده ‪.‬حتی تک و توک دهاتی ها که در مزارع شخم می زدند يا به ده‬ ‫برمی گشتند ‪ ،‬به مض اطن که دار و دسته ی آن ها را می ديدند درمی رفتند يا خودشان را پس‬ ‫و پناهی قاي می کردند ‪ .‬خوبيش اين بود که يکی از قراول ها هفته ی پيش ‪ ،‬چپری به هي ده‬ ‫آمده و راه و چاه را می شناخت و گرنه حتی معلوم نبود درست آمده باشند ‪ .‬از دروازه ی‬ ‫دهکده که وارد شدند تا وسط ميدانگاهی ده برسند ‪ ،‬هيچ کس را نديدند ‪ ،‬انگار نه انگار که‬ ‫کسی در آن جا ساکن است ‪ .‬اما از تا پاله های تازه ای که به ديوار و گرد و خاکی که در‬ ‫هوا معلق بود ‪ ،‬معلوم بود که در هر خانه ای هم الن بسته شده و پشت هر دری آدم ها‬ ‫ايستاده اند و از لی درزی يا شکافی دارند تاشا می کنند ‪ .‬اين را حتی پيشکار کلنت هم‬ ‫‪ :‬فهميد ‪ .‬چرا که يک مرتبه از جا دررفت و به صدای بلند فرياد کشيد‬ ‫! گوساله های احق ! می ترسيد بوري تان ؟ پدرسوخته های بد دهاتی ‪-‬‬

‫و ميزا اسدال که پشت سر الغ می راند ‪ ،‬از پس هان دری که فحش خورده بود ‪ ،‬شنيد که يکی‬ ‫‪ :‬آهسته اما خيلی خشن گفت‬ ‫‪...‬ده ميغضب ها ‪-‬‬ ‫و قراولی که پشت سر ميزااسدال می آمد مثل اينکه هي را شنيد؛ که سر اسبش را کج کرد و با‬ ‫چکمه اش مکم يک لگد به هان در زد ‪.‬و چنان زد که بند دل ميزااسدال پاره شد ‪ .‬اصل ميزا‬ ‫از وقتی پاتوی ده گذاشته بود ‪ ،‬دلش شروع کرده بود به شورزدن‪ .‬و نی دانست چرا هرلظه‬ ‫منتظر اتفاق تازه ای بود ‪ .‬تا به ميدانگاهی ده برسند ‪ ،‬اتفاق ديگری نيفتاد ‪ .‬پيمرد ريش‬ ‫سفيدی که لبد کدخدای ده بود با دو تا از پسرهای حاجی مرضای مرحوم وسط ميدانگاهی ‪ ،‬زير‬ ‫تک درخت توت خاک گرفته ای ايستاده بودند و دهاتی ها هرچند نفری گوشه ای از ميدان کز‬ ‫کرده بودند ‪ .‬سوار ها به مض اينکه پياده شدند ميزا اسدال حرکتی کرد به طرف پسر بزرگ‬ ‫حاجی ‪ ،‬که در جوانی هم مکتبی بودند و خواست سلم کرده باشد ؛ اما آن هردوتا سرهاشان را‬ ‫پايي انداختند و به او مل نگذاشتند ‪ .‬پيشکار کلنت از اسب که پياده شد ‪ ،‬به جای سلم بچه‬ ‫‪ :‬های حاجی ‪ ،‬رو به کدخدا داد زد‬ ‫لبد کاه و جو هم تو اين خراب شده گينی آيد ‪.‬هان؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬که پسربزرگ حاجی دويد جلو ؛ نيمچه تعظيمی کرد و گفت‬ ‫‪ .‬اختيار داريد قربان ! منزل خودتان است ‪-‬‬ ‫و چند نفر از دهاتی هارا صدا کرد که هرکدام از يک گوشه ميدان دويدند جلو و افسار اسب‬ ‫والغ ها را گرفتند و بردند و هه ی جاعت به دنبال پيشکار کلنت وارد خانه ی اربابی شدند‬ ‫که تر و تيزتر بود و آب و جارو شده بود و تاپاله به ديوارهاش نچسبيده بود و باغچه ی‬ ‫کوچکی و حوضک آبی داشت ‪ .‬تا اتاق دم در را برای قراول ها خالی کنند و ديگران بروند توی‬ ‫پنجدری ‪ ،‬ميزااسدال به هوای سر و رو صفا دادن رفت لب حوض ‪ ،‬تا شايد بتواند دو کلمه ای‬ ‫با هم مکتبی قديش بگويد ؛ و داشت يواش يواش آب به سر و صورتش می زد که يکی از دهاتی ها‬ ‫به عنوان آب ريت روی دستش آمد جلو و تکه کاغذی گذاشت توی جيب قبای ميزا ‪ .‬ميزا دستش را‬ ‫که خشک کرد از هان دهاتی سراغ گوشه ی خلوت خانه را گرفت و تا يارو بدود و آفتابه را آب‬ ‫کند ‪ ،‬او خودش را به آن جا رسانيد و کاغذ را درآورده و خط هم مکتبی قدي خودش را شناخت‬ ‫که نوشته بود ‪«:‬تکليف هکارت معلوم است ‪ ،‬اما تو ديگر چرا ؟» عرق سردی بر پيشانی ميزا‬ ‫نشست و نفس بلندی کشيد و هان طور سرپا قلم دانش را از زير پرشالش بيون آورد ‪ ،‬و پشت‬ ‫هان تکه کاغذ نوشت ‪«:‬به روح پدرت من اصل نی دان کجا به کجاست ‪ .‬دارم ديوانه می شوم ‪.‬‬ ‫يک جوری خودت را به من برسان ‪ » .‬و تا يارو با آفتابه برسد ‪ ،‬ميزااسدال تکه کاغذ را به‬ ‫دستش داد و قلم دانش را بست و زد پرشالش و برگشت پيش ديگران ‪ .‬بعد هم ناهار آوردند و‬ ‫هه ساکت و آرام غذا خوردند و سفره که برچيده شد ‪ ،‬ميزا اسدال خستگی راه‬

‫و بی خوابی شب‬

‫پيش را بانه کرد و به اين عذر که در خواب خروپف می کند ‪ ،‬رفت توی زاويه ای که پلوی‬ ‫پنجدری بود دراز کشيد ‪ ،‬به هوای اين که شايد يکی از پسرهای حاجی به سراغش بيايد ‪ .‬هي‬

‫طور هم شد ‪ .‬يعنی يک ساعتی که گذشت ‪ ،‬در اتاق آهسته باز شد و پسر بزرگ حاجی آمد تو ‪ .‬و‬ ‫‪ :‬بی مقدمه با لنی سرزنش آميز ‪ ،‬اما خيلی آهسته گفت‬ ‫خوشم باشد ميزا ‪ .‬چشم ماروشن ‪ .‬حال ديگر کارت به اين جا کشيده که شده ای آتش بيار ‪-‬‬ ‫معرکه ی ديگران ؟ خودت را هم به نفهمی می زنی ؟ پس چه شد آن حرف وسخن ها؟ و آن دست و‬ ‫دل پاکی ها ؟ و آن هه درس و مکتب و اصول و فروع ؟‬ ‫‪ :‬ميزا به هان آهستگی گفت‬ ‫من اين گوشه کنايه ها را نی فهمم حسن آقا ‪...‬و بعد سي تا پياز آن چه را که ميان او و ‪-‬‬ ‫ميزاعبدالزکی گذشته بود برای حسن آقا تعريف کرد ‪ ،‬و آن چه را دم در خانه ی پدری آن ها‬ ‫ديده بود با آنچه از مشهدی رمضان علف شنيده بود ‪ ،‬و مشورتی که با خان دايی کرده بود ‪،‬‬ ‫‪ :‬هه را گفت و عاقبت افزود‬ ‫و حال هم اين جا نان و ن ک تو را می خورم ‪ ،‬هنوز نی دانستم دنيا دست کيست و من چه‪- ...‬‬ ‫بايد بکنم ‪ .‬شايد باور نکنی ‪ ،‬اما به اين مسافرت هم بيشت از اين جهت رضايت دادم که توی‬ ‫شهر ‪ ،‬بوی شلوغی می آمد ‪ .‬بعد هم به خود گفتم می روی می بينی اگر واقعا سر ارث و مياث‬ ‫دعوا دارند ‪ ،‬خودت کدخدامنشی کارشان را اصلح می کنی و نی گذاری ميزان الشريعه آدمی از‬ ‫‪ .‬آب و گل آلود ميان برارد ها ماهی بگيد‬ ‫‪ :‬حسن آقا به شنيدن اين حرف ها راحت تر نشست و گفت‬ ‫‪ .‬عجب روزگاری شده ! آدم به چشم و گوش خودش هم نی تواند اعتماد کند ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫می خواهی بکن ‪ ،‬می خواهی نکن ‪.‬من هيچ وقت دست به کاری نزده ام که لزم باشد توجيهش ‪-‬‬ ‫کنم ‪ .‬هرکاری خودش بايد موجه خودش باشد ‪ .‬حال بگو ببينم چه طور شد که کار به اين جاها‬ ‫ختم شد ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫چه می دانيم ‪ .‬لبد تا اين جايش را می دانی که بابامان را چيز خور کردند ‪ .‬بعد هم ختم ‪-‬‬ ‫که برچيده شد هرسه تايی مان را بردند داروغگی ‪ .‬من و دوتا داداش ها م را ‪ .‬و يک کاغذ‬ ‫بلند بال گذاشتند جلوی مان که رضايت بدهيد وامضا کنيد يا توی حبس بپوسيد ‪ .‬برادر‬ ‫کوچيکه را هم ‪ -‬اصغر را می گوي ‪ -‬کردند توی هلفدونی ‪ ،‬مثل به عنوان گروگان ‪ .‬و من و‬ ‫برادرم را هفته پيش با دوتا مامورفرستادند که بياييم سراملک و به انتظار ناينده ی‬ ‫قانون و شرع ‪ ،‬يعنی شاها ‪ ،‬باشيم که وقتی آمديد کار را تام کنيم و برگردي تا برادرمان‬ ‫را آزاد کنند ‪ .‬توبايد از اين قضايا خبدارباشی ميزا ‪ .‬آخر چه طور می شود آدم ندانسته‬ ‫‪ ...‬بلند شود راه بيفتد‬ ‫پس قضيه ی اختلف و مصاله چه بود ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫اختلف کدام است ؟ مصاله کدام است ؟ اين ها را اين پدرسوخته ی گردن کلفت ‪ ،‬ميزان ‪-‬‬

‫الشريعه از خودش درآورده ‪ .‬گذاشته اند پس گردن مان که يک سوم املک وقف ‪ ،‬متوليش هم‬ ‫ميزان الشريعه ؛ از چهار دانگ باقی ‪ ،‬دودانگش مال خواجه نورالدين وزير ‪ ،‬يک دانگ مال‬ ‫شخص کلنت ‪ ،‬يک دانگ آخری هم مال سر کار و هکارتان ‪ .‬و هه ملک تازه چه قدر است ؟‬ ‫چهارپارچه آبادی با هفت رشته قنات ‪ .‬کور و کچل های من و برادرها هم بروند گدايی ‪ .‬حال‬ ‫‪ .‬فهميدی ؟ اختلف سر اين لاف بی صاحب است ؛ نه ميان ما برادرها‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال سرش را زيرانداخت و گفت‬ ‫مرا بگو که گول اين سيد جد کمرزده را خوردم ‪ .‬خوبيش اين است که ميزان الشريعه نی ‪-‬‬ ‫داند دست من هم در اين کار هست ‪ .‬من اصل برای هان حرف و سخن کهنه ای که باهاش داشتم ‪،‬‬ ‫گفتم اين روزها شهر نباشم بت است ‪ .‬می دانستم که اگر بان يک کاری دستم می دهد ‪ .‬اگر‬ ‫‪ .‬بداند باز من تو اين جور کارها دخالت کرده ام ‪ .‬اين دفعه ديگر از شهر بيون می کند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ای بابا ‪ ،‬تو هم عجب ساده ای ! از بس دم در آن مسجد نشسته ای و هی آمد و رفت اين ‪-‬‬ ‫مردکه ی گردن کلفت را ديده ای ‪ ،‬خيال کرده ای هه ی کارهای دنيا به ميزان الشريعه ختم‬ ‫می شود ‪ .‬و بعد هم ميزان الشريعه خودش خواسته که تو را در اين کار شرکت بدهد ‪ .‬چون می‬ ‫دانسته که به امضای اين هکار سرکار ‪ ،‬آب سبيل هم به آدم نی دهند ‪ .‬خامت کرده اند ميزا‬ ‫‪ .‬مرا بگو که خيال می کردم چشمت را با مال دنيا بسته اند ‪ .‬حال واقعا راست می گويی ؟‬ ‫‪ :‬ميزا که بدجوری بغض گلويش را گرفته بود ‪ ،‬گفت‬ ‫چه بگوي حسن آقا‪...‬؟ بت است تو حرفی بزنی ‪ .‬بگو ببينم چرا آن مرحوم را چيز خور کردند ‪-‬‬ ‫؟ آخر که اين کار را کرد ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫عاقبت ‪ ،‬خي خواهيش باعث مرگش شد ‪ .‬هفته ای يک روز ناهار نی آمد خانه و هان در حجره ‪-‬‬ ‫کباب بازار می خورد ‪ .‬ميگفت حال که لشه ی قصاب ها را من می دهم ‪ ،‬بايد ببينم اين کبابی‬ ‫ها چه به خورد مردم می دهند ‪ .‬بيا ! عاقبت ديد که چه زهر ماری به خورد مردم می دهند ‪.‬‬ ‫هر روز پنج شنبه عادتش اين بود ‪ .‬ناهارش را که می خورد در حجره را ازتو می بست و پادوش‬ ‫را می فرستاد ناهار و دراز می کشيد ‪.‬عصر هان روز من وقتی رفتم درحجره ‪ ،‬ديدم پادوش پشت‬ ‫در نشسته و در از تو هنوز بسته است ‪ .‬دل هری ريت تو‪ .‬عاقبت در را شکستيم و ديدي سياه‬ ‫شده ‪ .‬مثل قي ؛ و لب ها قاچ خورده ‪...‬لبد خان داييت باقيش را برات تعريف کرد ‪ .‬پيدا‬ ‫‪ .‬بود که چيزی توی کبابش ريته اند‬ ‫‪ :‬ميزا پرسيد‬ ‫آخر که ؟ که هچه کاری کرده بود ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫معلوم است ‪ .‬کبابی قسم می خورد که از مايه ی کباب آن روز صد و چند تا مشتی را راه ‪-‬‬ ‫انداخته ‪ .‬نشانی يکی يکی شان را هم به اسم و رسم داد ‪ .‬دست برقضا سرايدار تيمچه هم ‪،‬‬

‫هان روز ناهار کباب خورده بود ؛ کبابش را هم هي پادوی بابام برايش از در دکان آورده‬ ‫بود ‪ .‬اما زهر را فقط تو کباب بابام کرده بودند ‪ .‬آن های ديگر هيچ کدام طوری شان نشده‬ ‫‪ .‬بود‬ ‫‪ :‬ميزا باز پرسيد‬ ‫آخر بابا فهميد آن که‬

‫اين کار را کرده که بوده ؟ و چه نفعی برايش داشته ؟ هي ول ‪-‬‬ ‫کرديد ‪ ،‬رفت ؟‬ ‫‪:‬حسن آقا از سر بی حوصلگی گفت‬

‫ای بابا تو چه ساده ای ! از هان اول معلوم بود ‪ .‬هان روز توی ملس ختم ‪ ،‬سرايدار آمد‪-‬‬ ‫پلوی من نشست و گفت که وقتی پادوی بابام از در دکان کبابی برگشت ‪ ،‬اول سينی کباب مرا‬ ‫گذاشت دم در حجره ام و من مشغول خوردن شده بودم که ديدم سينی کباب باباتان را هم گذاشت‬ ‫روی پيشخوان حجره اش و رفت از آب انبار تيمچه برايش آب خنک بياورد ؛ که يکی از اين‬ ‫قلندرها منقل اسفند به دست ‪ ،‬رسيد جلوی بساط حجره ی حاجی و دول شد روی پيشخوان و بساط‬ ‫را دود داد و حاجی هم از حجره درآمد نيازی بش داد و يارو رفت ‪ .‬بعد هم پسره ی پادو از‬ ‫‪ .‬آب انبار برگشت و کاسه ی آب را گذاشت پلوی سينی کباب و رفت پی کارش‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫خوب پيداست که کار ‪،‬کار هان قلندره بوده ‪ .‬هيچ کاريش نکرديد؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫چه کارش می توانستيم بکنيم ؟ هه شان شبيه هم اند ‪ .‬هرکدام يک قبضه ريش اند و يک ‪-‬‬ ‫پياهن دراز سفيد ‪ .‬يه ی کدام شان را بگيم ؟ مگر اصل فرصت تقيق بود ؟ ختم برچيده نشده ‪،‬‬ ‫اين اوضاع پيش آمد که می بينی ‪ .‬و تازه من قسم می خورم که يارو حتما قلندر نبوده ‪.‬‬ ‫وقتی اموالش را اين جوری دارند سگ خور می کنند که جرات می کند بگويد ‪ ،‬کار ‪ ،‬کار‬ ‫قلندرها بوده ؟ تو مگر خودت نی گويی بايد ديد نفع کشت حاجی به که می رسيده ؟‬ ‫بفرماييد ! به کلنت می رسيده و به ميزان الشريعه و به خواجه نورالدين ‪ .‬ديگر قلندرها‬ ‫اين وسط چه کاره اند ؟ قلندرها اگر نفعی داشتند در حيات بابام بود ‪،‬که آن قدر کمک شان‬ ‫می کرد ‪ .‬به نظر ما کار ‪ ،‬کار حکومت است ‪ .‬کسی را به لباس مبدل فرستاده اند تا حاجی را‬ ‫چيز خور کند ‪ .‬تازه حاجی ما تنها نبوده‬

‫‪ .‬شش تای ديگر از سرشناس های شهر درست در هان‬

‫روزها مرده اند ‪ .‬يکی توی حام سکته کرده ؛ آن يکی اصل سر به نيست شده و هي جور ‪ ...‬و‬ ‫ما می دانيم که آن شش تای ديگر هم درست وضع حاجی ما را داشته اند ‪ .‬يعنی هه شان آدم‬ ‫هايی بوده اند سرشناس ‪ ،‬که دست شان به دهن شان می رسيده و بعد هم سر سپرده ی «شخص‬ ‫‪ .‬واحد» بوده اند‬ ‫‪ :‬ميزااسدال پرسيد‬ ‫شخص واحد که باشد ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا آهسته تر از معمول گفت‬

‫‪ .‬تراب کوی حق ‪ ،‬حضرت ترکش دوز ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬ ‫آهاه ! رييس قلندرها را می گويی ‪ .‬پس درست است که حکومت برای قلندرها خواب های بد‪-‬‬ ‫ديده ؟ خوب حال تکليف من چيست ؟ چه بايد بکنم ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫من چه می دان ميزا ‪ .‬هرکسی يک تکليفی دارد ‪ .‬تو آدمی هستی عاقل و بالغ ‪ .‬سواد و تربه ‪-‬‬ ‫ات هم خيلی بيش از آن هااست که آدمی مثل من بتواند برايت تکليف مشخص کند ‪ .‬تکليف من و‬ ‫‪ .‬برادرهاي اين است که شده به قيمت از دست دادن تام اين املک ‪ ،‬جان مان را حفظ کنيم‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال پريد وسط حرف حسن آقا و گفت‬ ‫اين که نشد ‪ .‬آن وقت از کجا زندگی می کنيد ؟ تو که می دانی دفاع از مال و جان در حکم ‪-‬‬ ‫‪ .‬جهاد است‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫نه ميزا ‪ .‬آن وقت ها گذشت که می گفتند اگر کسی به خاطر مالش کشته بشود ‪ ،‬شهيد است ‪- .‬‬ ‫اين اعتقاد را آدم های نوکيسه از خودشان در آورده اند ‪ .‬مال دنيا آن قدرها ارزش ندارد‬ ‫که خون آدم پايش بريزد ‪ .‬اين روزها کسی شهيد است که به خاطر ايانش شهيد بشود و به خاطر‬ ‫ايانش مالش را فدا کند ‪ .‬پدرم آن کار را کرد و ما اين کار را می کنيم ‪ .‬غم برو بچه های‬ ‫مان را نداري ‪ .‬چون هه شان را سرشکن کرده اي توی قوم و خويش ها ‪ .‬بعد هم تنها نيستيم ‪.‬‬ ‫‪ .‬تراب کوی حق را داري ‪ .‬با هه ی اهل حق‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال مدتی به او نگاه کرد ‪ ،‬بعد پرسيد‬ ‫آخر اين پدر مرحوم شا چه هيزم تری به ميزان الشريعه فروخته بود؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ای بابا ‪ ،‬تو کجای کاری ؟ سرهي قضيه ی اهل حق باهاش بگومگو پيدا کرده بود ديگر ‪ .‬اصل ‪-‬‬ ‫بابام آخر عمری رعايت ظاهر را هم نی کرد ‪ .‬به جای اين که مثل ديگران سال به سال برود و‬ ‫يک چيزی از اموالش را با يک مل ‪ ،‬دست گردان کند و صدای اين ميزان الشريعه را بواباند ؛‬ ‫خودم بودم که در حضور يکی شان درآمد ‪ ،‬گفت ‪«:‬آدم تا خودش را شناخت ‪ ،‬خدا شد ‪ .‬چرا که‬ ‫خدايی به خود آيی است ‪ » .‬سر هي حرف قرار بود حتی تکفيش هم بکنند ‪ .‬آن وقت ديگر کار‬ ‫بدتر می شد ‪ .‬می دانی که تکيه ی دباغ خانه را هم فقط برای کمک به اهل حق راه انداخته‬ ‫بود ‪ .‬خدابيامرز سرش را در راه ايانش داد ‪ .‬درست است که از ما چنان رشادت ها نی آيد ؛‬ ‫اما برای رسيدن به حق ‪ ،‬به عدد خليق مردم ‪ ،‬راه هست ‪ .‬بعد چند دقيقه ای سکوت کردند که‬ ‫‪ :‬در آن ميزا اسدال پابه پا شد ‪ ،‬بعد گفت‬ ‫خوب حسن آقا ! تکليف من روشن شد ‪ .‬من به اين راه و رسم تازه ی شا اعتقادی ندارم ‪- .‬‬ ‫اما با هان راه و رسم های قديی می دان تکليفم چيست ‪ .‬برای ايان داشتم ‪ ،‬حتما لزم نيست‬ ‫آدم دنبال راه و رسم تازه بگردد ‪ .‬ايان هرچه کهنه تر بت ‪ .‬به هرصورت من صاحب اختيار خط‬

‫و امضای خودم که هستم ‪ .‬ميزا عبدالزکی را اگر توانستم راضی می کنم ‪ ،‬اگر هم راضی نشد‬ ‫‪ .‬که بدا به حال خودش‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫برايت گفتم که چون پای زور در کار است ‪ ،‬ما هه مان از اين مال چشم پوشيده اي ‪ .‬تو را ‪-‬‬ ‫هم هي پای زور به اين جا فرستاده ؛ مواظب باش برای خودت دردسر نتاشی ‪ .‬خب داري که‬ ‫‪ ....‬حکومت برای اهل اين طريقه خيال های بد دارد ‪ .‬زن و بچه های تو که گناهی نکرده اند‬ ‫‪ :‬ميزااسدال حرف دوست زمان کودکيش را بريد و گفت‬ ‫حسن آقای عزيز ! زن و بچه های آدم نی توانند عذر هه ی گناه های آدم باشند ‪ .‬اگر پای ‪-‬‬ ‫درد دل ميغضب ها هم بنشينی از اين مقوله آن قدر دلت را می سوزانند که خيال می کنی به‬ ‫خاطر زن و بچه شان با ميغضبی حج اکب می کنند ‪ ،‬يا جهاد ‪ ، ،‬که بچه هام گرسنگی سرشان نی‬ ‫شود که خدا خودش می داند توی دل من چه خبهااست ‪ .‬و از اين بانه ها ‪...‬غافل از اين که‬ ‫اگر از راه ميغضبی بچه هايت را نان بدهی ‪ ،‬ديگر تعجبی ندارد اگر هرکدام شان يک قاتل‬ ‫خونی بار بيايند ‪ .‬چون با هر لقمه نانی يک جرعه از خون مردم را سرکشيده اند ‪ .‬و ريت‬ ‫خون مردم را لزمه ی زندگی می دانند ‪ .‬لقمه ی حرام که قدما می گفتند ‪ ،‬يعنی هي ‪ .‬برای‬ ‫‪ .‬دو تا الف بچه ی ما خدا بزرگ است ‪ .‬فعل هم پاشو برو بگذار کمی بواب‬ ‫اما بعد از رفت حسن آقا ‪ ،‬ميزا اسدال اصل نتوانست بوابد ‪ .‬هان طور که دراز کشيده بود ‪.‬‬ ‫هی به خودش پيچيد و هی فکر کرد ‪ .‬تا ديگران از خواب بيدار شدند ؛ و دهاتی های خدمتکار‬ ‫عصرانه آوردند ؛ در ممعه های بزرگ ‪ ،‬با نان لواش تازه و پني و گردو ‪ ،‬و بعد هگی سواره‬ ‫‪ .‬بيون رفتند تا هم هوايی بورند و هم سری به املک حاجی مرحوم بزنند‬ ‫خستگی چهارپاها در رفته بود و سرحال بودند و آفتاب عصر می چسبيد و تفنگ دارها خودشان‬ ‫را آماده می کردند تا شکاری بزنند ‪ .‬از آبادی که دور شدند ‪ ،‬ميزااسدال خودش را به‬ ‫‪ :‬هکارش رساند و سعی کرد تا از ديگران عقب بانند و بعد اين طور شروع کرد‬ ‫‪ .‬ای وال اولد پيغمب ! فکر نی کردم دست هکارت راتوی هچه خنسی بگذاری ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی براق شد و تعجب کنان گفت‬ ‫چه خنسی جان ؟ مگر چه خب شده ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫خودت را به نفهمی نزن آقا سيد ! می خواهند اموال اين بيچاره ها را مصادره کنند و آن ‪-‬‬ ‫وقت تو می خواهی من پای سندش را امضا کنم ؟ بعد از يک عمر رفاقت ‪ ،‬حال من بياي بشوم‬ ‫زينت الالس سند مصادره ی اموال اين بندگان خدا ؟ فقط هي کارم مانده ؟‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی با اوقات تلخی گفت‬ ‫جان ! تو هم که هه اش پسه ی اين يک قلم امضای خودت را تو سر ما می زنی ‪ .‬خيال کرده ای‪-‬‬ ‫نوبرش را آورده ای ؟ ما خواستيم خي کرده باشيم ‪ ،‬گفتيم اين نان از گلوی بچه های تو‬ ‫برود پايي ‪ .‬مردم برای اين جور کارها سرمی شکنند جان ! ديگر اين پرت و پلها کدام است ؟‬

‫هر روز خواب تازه می بينی ؟ اصل با آن يک وجب ميز تريرت هوا برت داشته ؟ خيال کرده ای‬ ‫‪ ...‬چه کاره ای جان ؟ هرچه احتام‬ ‫‪ :‬ميزااسدال با عصبانيت کلمش را بريد که‬ ‫قباحت دارد سيد ! من نه خودم هيچ وقت کاره ای بوده ام ‪ ،‬نه هيچ کدام از اجدادم هوس ‪-‬‬ ‫ضبط املک مردم را به سرداشته اند ‪ ،‬تا آن جايی که من يادم است ماها پدر در پدر از راه‬ ‫قلم نان خورده اي ‪ .‬اما هيچ وقت ‪ ،‬هيچ کدام مان قلم توی خون و مال مردم نزده اي ‪ .‬حال‬ ‫تو پسر ناخلف پيغمب ‪ ،‬ما را برداشته ای آورده ای که يک امضا بدهيم و يک دانگ و اموال‬ ‫حاجی را صاحب بشوي ؟ آقا سيد ! تو اگر مبوری برای بست در دهن زنت يا برای بست پاهاش به‬ ‫‪ ...‬اين رذالت ها تن در بدهی ‪ ،‬زن و بچه ی من به نان و پني عادت کرده اند‬ ‫‪ :‬که ميزاعبدالزکی ‪ ،‬ديوانه وار ‪ ،‬فرياد کشيد‬ ‫مگر عقلت کم شده جان ؟ ‪-‬‬ ‫و چنان فريادی که پيشکار کلنت و بچه های حاجی از يک ميدان جلوتر برگشتند که ببينند چه‬ ‫خب شده است ‪ .‬ميزا بنويس های ما که ديدند بدجوری شده است آرام گرفتند و مدتی ساکت الغ‬ ‫راندند تا از ديگران فاصله ی بيش تر ی گرفتند و اين بار ميزاعبدالزکی به حرف آمد و با‬ ‫‪ :‬صدايی لرزان گفت‬ ‫به سر جدم قسم ‪ ،‬من الن اين حرف ها را از دهان تو می شنوم ‪ .‬هرگز هچه حرف ها نبوده ‪- ،‬‬ ‫جان ‪ .‬که سهم ما چه باشد و چه نباشد ‪ .‬يک سوم اموال وقف ‪ ،‬بقيه مصاله ميان بچه ها ‪ .‬به‬ ‫من و تو هم اگر دل شان خواست چيزی می دهند ‪ ،‬جان ‪ .‬طاقشالی ‪ ،‬پولی يا اسب و استی ‪.‬‬ ‫‪ :‬وگرنه هيچ چی ‪ .‬ميزا اسدال ريشخندکنان پرسيد‬ ‫پس اين معامله ی نان و آب داری که دهنت را آب انداخته ‪ ،‬هي بود ؟ و برای اين کار اصل ‪-‬‬ ‫چه حاجت به اين هه مامور تفنگ به کول ؟ و چه حاجتی به دخالت شخص کلنت ؟‬ ‫ميزا عبدالزکی گفت ‪ :‬جان من ! آخر چند بار بايد گفت که بچه های حاجی دعوا دارند ‪ .‬مگر‬ ‫نديده ای ‪ ،‬جان ! که به خاطر مال دنيا ‪ ،‬برادر چشم برادر را درمی آورد ؟ کلنت هم برای‬ ‫اين دخالت کرد که مال وقف ‪ ،‬مال مردم است ‪ .‬ديگر اين حرف ها را از کجا درآورده ای ‪،‬‬ ‫جان ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫دعوا ندارد آقا سيد ! بگو ببينم اگر هان متنی را جلوت بگذارند که من گفتم ‪ ،‬امضا می ‪-‬‬ ‫کنی يا نه ؟‬ ‫‪ :‬هکارش پرسيد‬ ‫نی فهمم جان ‪ .‬چه متنی را ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫اين که يک سوم اموال وقف ‪ ،‬يک سوم ديگر ‪ ،‬يعنی دو دانگش مال خواجه نورالدين‬

‫‪،‬و يک ‪-‬‬

‫سوم نصفش مال کلنت و نصفش مال ما دو نفر ‪ .‬اين مت را امضا می کنی يا نه ؟‬

‫‪ :‬ميزاعبدالزکی دهنه ی الغش را کشيد و ايستاد و بربر به هکارش نگاه کرد و گفت‬ ‫نه جان ! اصل هچه قراری نبوده ‪ .‬من هان چيزی را امضا می کنم که با ميزان الشريعه ‪-‬‬ ‫‪ .‬گفتم و شنيدم‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫خوب ‪ .‬حال آمدي و ميزان الشريعه تو را خام کرده باشد ؛ آن وقت چه می کنی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫جان ! نی دان بااين ميزان الشريعه چه پدر کشتگی ای داری که اين طور بش مظنونی ‪ .‬نی ‪-‬‬ ‫! فهمم ‪ .‬جان‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫صحبت از ظن نيست آقا سيد!صحبت از يقي است‪.‬و اين وردست کلنت هم با تام قراول هاش برای ‪-‬‬ ‫اين هراه ما نيامده اند که باد سر دل ما را بزنند ‪ .‬و اصل دعوايی هم ميان بچه های حاجی‬ ‫نيست ‪ .‬ميزان الشريعه نوشته داده دست اين پيشکار کلنت و موبه مو حاليش کرده چه بکند‬ ‫‪...‬و بعد آن چه را که پسر بزرگ حاجی گفته عينا برای هکارش تعريف کرد ‪.‬و هي طور که ميزا‬ ‫اسدال تعريف می کرد ‪ ،‬ميزا عبدالزکی رنگ می گذشت و رنگ برمی داشت تا شد مثل گچ ديوار ‪.‬‬ ‫حرف ميزااسدال که تام شد ‪ ،‬چيزی نانده بود که ميزاعبدالزکی از الغ بيفتد زمي ‪ .‬چنان‬ ‫‪ :‬حالی شده بود که نگو‪.‬ميزااسدال که اين حالت را ديد از سر دلسوزی گفت‬ ‫چت شده آقا سيد ؟! ميزان الشريعه خامت کرده ‪ ،‬هان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫قضيه از خام کردن گذشته ‪ ،‬جان ! ياد اين افتادم که وقتی می خواستم از پيشش بياي بيون ‪-‬‬ ‫‪ ،‬هان دم در گفت ‪«:‬البته شا خودتان وارد هستيد ‪ .‬اما برای اين که مبادا خدای نکرده حقی‬ ‫ناحق بشود ‪ ،‬من يک يادداشت داده ام دست کلنت که اگر اشکالی پيدا کرديد نگاهی بش بکنيد‬ ‫‪ ».‬و حال می فهمم که غرض از يادداشت چه بوده ‪ ،‬جان ! خوب نقشه کشيده و دست ما را بسته‬ ‫‪ .‬بدبتی اين جاست جان ‪ ،‬که در چنان روزهايی که از دست اين زنکه آن جور به عذاب آمده‬ ‫‪ .‬بودم ‪ ،‬بايد اين پدرسگ بفرستد دنبال من‬ ‫‪:‬ميزا اسدال گفت‬ ‫وحشت ندارد آقا سيد ! تکليف من روشن است ‪ .‬زير هچه سندهايی را امضا نی کنم ‪ .‬تو خود ‪-‬‬ ‫دانی ‪ .‬فکرهايت را بکن و تصميم بگي ‪ .‬بی من هم می توانی کارت را بکنی ‪ .‬آن يادداشت هم‬ ‫لبد حال دست پيشکار کلنت است ‪ .‬می گوييم درش بياورد و هي امشب خيالش را راحت می کنيم ‪،‬‬ ‫‪ .‬به هر صورت تو خود دانی‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫چه می گويی ‪ ،‬جان ؟ تو خود دانی کدام است ؟ من اگر تنها اين کاره بودم چرا پای تو را ‪-‬‬ ‫می کشيدم وسط‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬

‫من از اول بت گفتم که وقتی پای ميزان الشريعه و کلنت در کاری هست ‪ ،‬پيداست که قضيه ‪-‬‬ ‫آب برمی دارد ‪ .‬لبد ميزان الشريعه به تو اطمينان داشته که فرستادتت دنبال اين کار ‪.‬‬ ‫مرا که نفرستاده ‪ .‬من هم اگر دخالتی کرده ام به خاطر تو بوده ‪ .‬تا حال رفيق و هکار‬ ‫‪ .‬بودي ‪ -‬بعد هم هستيم ‪ -‬اما توقع اين جور کارها را ‪ ،‬ديگر از من نداشته باش‬ ‫‪ :‬هکارش گفت‬ ‫کليات نباف ‪ ،‬جان ! حال ديگر دوربرداشته ! بگذار ‪ ،‬جان ‪ ،‬ببينم چه غلطی بايد کرد ‪- .‬‬ ‫خيال می کنی اگر ما اين کار را نکنيم ‪ ،‬دنيا امرش لنگ می ماند ؟ قول بت می دهم ديگران‬ ‫با سربيايند ‪ ،‬جان ‪ .‬در اين صورت آدم خودش را به دردسر بيندازد ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اگر هم دردسری داشته باشد ‪ ،‬برای من بيش تر است ‪ ،‬با آن برو بچه ها ‪ .‬اما خدا زنده ‪-‬‬ ‫اش بگذارد ‪ .‬خان داييم هست ‪ .‬بعد هم آن يک وجب ميزترير ‪ ،‬به قول تو ‪ ،‬چندان چنگی به دل‬ ‫‪ .‬نی زند ‪ .‬به هر صورت دردسر تو کم تر است‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫از کجا‪ ،‬جان ؟ که گفته ؟ دردسر که کم و زياد ندارد ‪ ،‬جان ! درست است که من پابند بچه ‪-‬‬ ‫نيستم ‪ ،‬اما غي از بچه خيلی چيزهای ديگر دارم ‪ .‬بعد هم ببينم ‪ ،‬جان ‪ ،‬مالک اين آبادی‬ ‫ها چه ورثه ی حاجی باشند ‪ ،‬چه يک نفر ديگر ‪ ،‬برای اين دهاتی ها چه فرق می کند ؟ حال که‬ ‫قضيه از اصل خراب است ‪ ،‬جان ‪ ،‬چرا من و تو خودمان را به دردسر بيندازي ؟ مدعی اصلی اين‬ ‫‪ .‬دهاتی ها هستند که می بينی حرفی ندارند ‪ ،‬جان‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫نشينيدی ديروز که وارد می شدي از پشت در چه فحشی بمان دادند ؟ مردم دست شان کوتاه ‪-‬‬ ‫است ‪ ،‬وگرنه خيال می کنی ما را راه می دادند ؟ بعد هم درست است که کار از اصل خراب است‬ ‫و از دست من و تو شايد کاری ساخته نباشد ؛ اما اين وضع را که من و تو نگذاشته اي ‪.‬‬ ‫بگذار هان ديگران خراب ترش کنند ‪ .‬من کاری ندارم به اين که وقتی مالک يک آبادی کسانی‬ ‫مثل بچه های حاجی باشند ‪ ،‬خلق خدا راحت ترند ‪ ،‬تا مالک شان آدمی باشد که سهم اربابی اش‬ ‫را به زور تفنگ دار حکومتی و دول پنا از مردم در بياورد ‪ ،‬از اين هم بگذري که صحبت‬ ‫«الزرع للزرع » مال خيلی سال ها پيش از اين است ؛ اما از هه ی اين ها گذشته ‪ ،‬اين را‬ ‫از من داشته باش که وقتی از دستت کاری برای مردم برنی آيد ‪ ،‬بت است دست کم نابت خودت‬ ‫را حفظ کنی ‪ .‬تکليف ما اين است که در اين مظلمه شرکت نکنيم ‪ .‬اما اين که چه ما اين کار‬ ‫را بکنيم ‪ ،‬چه نکنيم ‪ ،‬اين جورکارها هيچ وقت لنگ نی ماند ‪ ،‬درست به کار ميغضب ها می‬ ‫ماند ‪ .‬حق مطلب اين است که با اين جور حکومت ها هيشه احتياج به ميغضب هست ‪ ،‬درست ؟ اما‬ ‫‪ :‬درست است که هر آدمی با هي استدلل برود و ميغضبی را قبول کند ؟ و به خودش بگويد‬ ‫فلن بابا که خون کرده و عاقبت بايد کشته شود ‪ ،‬چه فرقی می کند که من حکم را اجرا کنم«‬ ‫‪ .‬يا ديگری ؟» با اين حرف و سخن ها فقط حرص را می شود راضی کرد نه عقل را‬

‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬به اين جا حرف و سخن دو ميزا بنويس ما تام شد ‪ ،‬و رکاب زدند تا‬ ‫به ديگران برسند و در ظاهر به عنوان تيه ی فهرست مزرعه ها و مقدار بذرافشان املک و‬ ‫آبگي قنات ها‬

‫‪ ،‬قلمی روی کاغذ بياورند ‪ .‬در هي مدت تي و ترقه ی قراول ها مدام شنيده‬

‫می شد که وقتی برگشتند ‪ ،‬دو سه تايی خرگوش زده بودند که خودشان نی خوردند و لشه ی سفيد‬ ‫آن ها را با گوش های دراز و لس ‪ ،‬جلوی سگ های ده انداختند ؛ و ده پانزده تايی هم کبوتر‬ ‫چاهی زده بودند که برای شام شان کباب کردند ‪ .‬آن شب حرف وسخنی پيش نيامد ‪ .‬چون هنوز‬ ‫يکی دوتا از آبادی ها که با ده اصلی فاصله داشت ‪ ،‬مانده بود ؛ و بايد روز بعد زرع و‬ ‫پيمانش می کردند ‪ .‬ناچار روز بعد را هم به اين کار گذراندند ‪ .‬ودر اين مدت ‪ ،‬ميزا‬ ‫بنويس های ما حسابی از کم و کيف کار سر درآوردند و گاهی در گوشی ‪ ،‬و مفی از چشم پيشکار‬ ‫و قراول هايش ‪ ،‬با بچه های حاجی حرف و سخنی زدند و به آن ها حالی کردند که اهل اين کار‬ ‫نيستند ؛ و زمينه سازی ها و مشورت ها ‪ ،‬برای اين که چه جوری اهل ده را از شر اين قراول‬ ‫ها خلص کنند ؛ و قراول ها در هي مدت يک بز چاق سنگي را که از گله عقب مانده بود ‪ ،‬به‬ ‫عنوان شکار زدند و بعد که معلوم شد مصوصا عوضی گرفته بودند ‪ ،‬هيچ کس بشان حرفی نزد ‪ ،‬و‬ ‫باز در هي مدت ميزااسدال هه اش در فکر قلندرها بود وايان جاندار و تازه ای که در دل‬ ‫حاجی و پسرهايش بيدار کرده بودند ؛ و نيز در هي مدت ميزاعبدالزکی تنها که می ماند مثل‬ ‫برج زهر مار بود و نی دانست چرا دلش می خواهد کاسه کوزه ی تام اين قضايا را سرزنش‬ ‫بشکند ‪ ،‬اما نه رويش می شد با ميزااسدال از اين مقوله حرفی بزند و نه کس ديگری را در‬ ‫ده می شناخت ‪ .‬و حتی به فکرش رسيد که ‪ «:‬آخرش اينه که دست از سر زنک ور می دارم و جان‬ ‫را می خرم ‪ ».‬اما هي طور ساکت بود و آن چه را که در دل داشت با هيچ کس در ميان نگذاشت‬ ‫‪ .‬و اول غروب يک قاصد مفی از شهر رسيد که فوری رفت سراغ حسن آقا و خبهايی به او داد که‬ ‫‪ .‬به زودی می فهميم‬ ‫شب ‪ ،‬شام که خورده شد و سفره را جع کردند ‪ ،‬پيشکار کلنت بی خب از آن چه ميان ميزابنويس‬ ‫‪ :‬های ما و بچه های حاجی گذشته بودو بی خب از وقايع شهر ‪ ،‬سر حرف را باز کرد و گفت‬ ‫خوب ‪ ،‬مثل اين که کار ما ديگر تام شده است ‪ .‬در ثانی بيش از اين هم نبايد سربار ‪-‬‬ ‫‪ .‬آقازاده های حاجی مرحوم شد که ان شاءال نور از قبش ببارد‬ ‫بعد دونفر از قراول ها را صدا کرد و در گوش يکی شان چيزی گفت که رفت بيون و ديگری را‬ ‫‪ :‬گفت هان دم در پنجدری بنشيند وبعد حرفش را اين جور دنبال کرد‬ ‫بله ‪ ،‬عرض می کردم که هرچه زودتر بايد رفع زحت کرد ‪ ،‬در ثانی ‪ ،‬جناب کلنت هم در شهر ‪-‬‬ ‫منتظرند ‪ ،‬بايد هرچه زودتر برگردي ‪ .‬در ثالث ‪ ،‬تا آقايان سند را تنظيم کنند ‪ ،‬فرستادم‬ ‫کدخدا و ريش سفيد های مل را خب کنند که بيايند زير ورقه ها را امضا بگذارند ‪ .‬چه طور‬ ‫است ؟‬ ‫بعد دست کرد توی جيبش و کاغذ تاشده ای را درآورد و گذاشت جلوی روی ميزاعبدالزکی ‪ .‬ميزا‬ ‫در حالی که رنگ به صورتش نبود ‪ ،‬کاغذ را برداشت و باز کرد و خواند ؛ بعد آن را داد به‬

‫دست ميزااسدال که او هم در حالی که سرتکان می داد ‪ ،‬خواند و داد به دست پسر بزرگ حاجی‬ ‫‪ . :‬حسن آقا پس از خواندن کاغذ دو سه دفعه دستش را به هم ماليد و گفت‬ ‫خوب ! بله ديگر ‪ .‬ريش و قيچی دست خود آقايان است ‪.‬بنده چه کاره ام ؟ و ساکت شد ‪ .‬بعد ‪-‬‬ ‫‪ :‬از او ميزااسدال به حرف آمد و گفت‬ ‫روزی که اين آقا سيد فرستاد دنبال من و در اين کار کمک خواست ‪ ،‬صحبت از اين بود که‪-‬‬ ‫ورثه ی مرحوم حاجی به پا در ميانی جناب ميزان الشريعه تصميم به مصاله گرفته اند و می‬ ‫خواهند برای اين که نام نيکی از پدرشان باند ‪ ،‬يک سوم اموالش را وقف کنند ‪ .‬اما اين‬ ‫طور که در اين کاغذ نوشته ‪ ،‬غي از وقف ثلث اموال صحبت از مصاله ی باقی املک است به‬ ‫‪ .‬اشخاص ديگر ‪ .‬ما هچه قراری نداشته اي‬ ‫‪ :‬پيشکار کلنت که انتظار کوچک ترين اما را نداشت ‪ ،‬گفت‬ ‫بر فرض که فرمايش سرکار درست باشد ‪ ،‬اين دست خط جناب ميزان الشريعه است ‪ ،‬و فرمايش ‪-‬‬ ‫سرکار اجتهاد در مقابل نص است ‪ .‬در ثانی ‪ ،‬ورثه ی مرحوم حاجی اين جا حی و حاضرند ‪.‬‬ ‫‪ .‬وکيل و وصی هم نی خواهند‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اگر برادر مرا به عنوان گروگان حبس کرده بودند ‪ ،‬چاره ای جز اين نداشتم که گردن به ‪-‬‬ ‫‪ .‬هر حرف زوری بگذارم‬ ‫‪ :‬و ميزاعبدالزکی دنبال کرد که‬ ‫جان ! تام ورثه ی حاجی که حاضر نيستند ‪ .‬يکی شان حبس است جان ‪ ،‬و چهارتا دخت هم دارد ‪-‬‬ ‫‪ .‬و مادرشان هم زنده است و سهم می برد ‪ .‬از تام اين ورثه ‪ ،‬فقط اين دونفر حاضرند جان‬ ‫‪ :‬بعد روکرد به حسن آقا و پرسيد‬ ‫ببينم ‪ ،‬جان ‪ ،‬شايد شا وکالت نامه ای از ديگران داشته باشيد ‪ .‬در اين صورت البته ‪-‬‬ ‫‪ .‬قضيه فرق می کند جان‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬ما نی دانستيم که ازمان چه می خواهند ‪ ،‬وگرنه تيه کردن يک وکالت نامه کاری نداشت ‪-‬‬ ‫پيشکار کلنت که مات و مبهوت به اين مکاله گوش می کرد و می ديد که اوضاع بدجوری دارد‬ ‫‪ :‬عوض می شود ‪ ،‬دخالت کرد و گفت‬ ‫ميزا مگر يادت نيست ميزان الشريعه دم در به تو چی گفت ؟ در ثانی ‪ ،‬نکند خيال کرده ای ‪-‬‬ ‫چانه بزنی تا سهم خودت را بيش تر کنی ؟ اگر ورثه ی حاجی هم رضايت داده باشند ‪ ،‬من نی‬ ‫گذارم ‪ .‬در ثالث ‪ ،‬مگر تو نی دانستی که برای امضای صلح نامه ‪ ،‬وجود هه ی اين ها که حال‬ ‫می شاری لزم است که وقتی شهر بودي صدايت در نيامد ؟ تازه حال هم عزا ندارد ‪ ،‬شا سند را‬ ‫بنويسيد ‪ ،‬هه حضار امضا می کنيم ‪ ،‬و امضای اشخاص غايب را هم ‪ ،‬به شهر که برگشتيم به‬ ‫‪ .‬راحتی می گيي‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی برافروخته و عصبانی گفت‬

‫‪ .‬ما هم چه سندی را نه می نويسيم ‪ ،‬جان ‪ ،‬نه امضا می کنيم ‪-‬‬ ‫‪ :‬پيشکار گفت‬ ‫عجب ! آقا سيد چه طور اين دفعه جوشی شدی ؟ در ثانی ‪ ،‬نکند شوخی می کنی ؟ يا شايد کاسه‪-‬‬ ‫ی داغ تر شده ای ؟‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫! هيچ کدام ‪ ،‬جان ‪-‬‬ ‫‪ :‬پيشکار کلنت که هنوز باورش نی شد وضع عوض شده ‪ ،‬رو کرد به بچه های حاجی و گفت‬ ‫شا چه می گوييد ؟ در ثانی ‪ ،‬شايد شا هم در اين بند و بست شرکت داريد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬اين بار ميزااسدال به حرف آمد که‬ ‫درثانی ‪ ،‬در ثانی کدام است ؟ چرا برای مردم پاپوش می دوزی ؟ اين بيچاره ها مگر جرات ‪-‬‬ ‫دارند حرف بزنند ؟‬ ‫‪ :‬و ميزا عبدالزکی دنبال کرد که‬ ‫جان ! حضرت پيشکار ! گفتم که اين دو نفر تنها نيستند ‪ .‬من قول می دهم که اگر سند ‪-‬‬ ‫نوشته و حاضر را ‪ ،‬جان ‪ ،‬جلوی اين ها بگذاری فورا امضا بکنند ‪ .‬البته حسن آقا خط و‬ ‫ربطش از ما هم بت است ‪ .‬جان ‪ .‬اما چون از طرف دعواست ‪ ،‬نوشته اش قبول نيست ‪ .‬فردا خدای‬ ‫نکرده باعث دردسر خود سرکار می شود ‪ ،‬جان ‪ .‬و می گويند به زور ازشان سند گرفته ای ‪.‬‬ ‫صلح خود شا نيست جان ‪ ،‬که در اين کار عجله بشود ‪ .‬بگذاري و کالت نامه از ديگران بيايد‬ ‫يا هه حضور داشته باشند ‪ ،‬جان ‪ ،‬آن وقت اگر ما را بگويی باز برای مان سهمی قايل شده‬ ‫اند ‪ ،‬جان ‪ ،‬اما سرکار که هيچ کلهی از اين ند نداريد ‪ ،‬چرا کاسه ی از آش داغ تر‬ ‫بشويد ؟ به ‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬پيشکار گفت‬ ‫عجب ! حال ديگر برای من هم تکليف معي می کنيد ؟ در ثانی ‪ ،‬نکند هه تان دست به يکی ‪-‬‬ ‫کرده باشيد ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬هرچه هست هي است ‪ .‬از دست ما دو نفر کاری برنی آيد ‪-‬‬ ‫‪ :‬پيشکار که ديگر حوصله اش سرآمده بود ‪ ،‬گفت‬ ‫ببي آميزاعبدالزکی ‪ ،‬تکليف اين ميزااسدال معلوم است ‪ ،‬چندان سابقه ی خوشی هم نداشته ‪-.‬‬ ‫اما تو چرا خام شده ای ؟ در ثانی می دانی به ريسمان اين مرد از کجا سردرآوردی ‪...‬؟‬ ‫در هي وقت ‪ ،‬هفت نفر از پيمردها و ريش سفيد های ده با کدخدا از در وارد شدند و سلم و‬ ‫عليک کردند و هرکدام و هرکدام گوشه ای از ملس جا گرفتند ‪ .‬پيشکار کلنت که از شنيدن‬ ‫صدای پای قراول ها توی حياط دلش قرص شده بود ‪ ،‬رو کرد به پيمردها و انگار نه انگار که‬ ‫‪ :‬اتفاقی افتاده است ‪ ،‬گفت‬ ‫لبد خب داريد که لطف الی شامل حال اهالی اين آبادی ها شده و قرار است به زودی جزو ‪-‬‬

‫ابواب جعی مردان نيکی امثال حضرت وزيراعظم و شخص شخيص کلنت بشويد و ان شاءال روزگاری‬ ‫بتی در پيش داشته باشيد ‪ .‬در ثانی ‪ ،‬اين آقايان مررها به نايندگی از طرف شخص کلنت ‪،‬‬ ‫آمده اند تا سند تويل اين املک را بنويسند ‪ .‬در ثالث ‪ ،‬گفتم شا ريش سفيدهای مل حاضر و‬ ‫‪ .‬ناظر باشيد و شهادت بدهيد که کسی قلمی يا قدمی به خلف حق برنداشته‬ ‫حرف پيشکار کلنت که تام شد ‪ ،‬هيچ کس چيزی نگفت ‪ .‬و هم چنان که ملس ساکت و آرام مانده‬ ‫بود ‪ ،‬ميزااسدال بلند شد رفت دم يکی از درها و دو تا کلوخ پادری را برداشت و برگشت‬ ‫سرجايش نشست ‪ .‬و هه به دقت شاهد بودند که انگشتش را از انگشت درآورد و يک مهر هم از‬ ‫توی قلم دانش کشيد بيون و هريک از آن دو را گذاشت روی يکی از کلوخ ها و با کلوخ ديگر‬ ‫کوبيد و نگي هارا خرد کرد و حلقه ی نقره ی هرکدام را ‪ ،‬که به صورت قراضه ای درآمده بود‬ ‫‪ ،‬پيش روی قراولی انداخت که دم در اتاق نشسته بود ‪ .‬پيشکار کلنت که می ديد کار بدجوری‬ ‫پيش می رود ‪ ،‬وحشتش گرفته بود که الن هه ی اهل ده خبدار شده اند و مکن است هي شبانه‬ ‫بريزند و کلک او را با هفت تا قراولش بکنند ‪ .‬چه بکند ؟ چه نکند ؟ که يکی از پيمردها ‪،‬‬ ‫‪ :‬انگار نه انگار که اتفاقی افتاده ‪ ،‬خيلی شرده و با طمطراق به حرف آمد‬ ‫عرض کنم به حضور پيشکار باشی که مارعيتيم ‪ .‬نه صاحب ماليم نه مدعی کسی ‪ .‬هيچ کدام مان‪-‬‬ ‫هم از بت بد خط و ربطی نداري‬

‫‪،‬که امضا بدهيم ‪ .‬عرض می شود که تا به حال مالک اين‬

‫آبادی ها ‪ ،‬حاجی آقای مرحوم بود ‪ ،‬که خدا بيامرزدش ‪ .‬بعد از اين هم ‪ ،‬عرض کنم ‪ .‬مالک‬ ‫هرکه باشد ما هان رعايای فرمانبداري ‪ ،‬و خدا هم به شا طول عمر بدهد که ما را قابل‬ ‫‪ .‬دانسته ايد که در چني ملسی حاضر و ناظر باشيم‬ ‫و باز سکوت برقرار شد ‪ .‬چنان سکوتی که انگار هيچ کس در ملس نيست ‪ .‬ميزابنويس های ما‬ ‫ديگر چيزی نداشتند ‪ ،‬بگويند ‪ .‬پيمردها و ريش سفيدهای ده هم که از ديروز می دانستند‬ ‫قضايا از چه قرار خواهد شد ‪ .‬بچه های حاجی هم که جای خود داشتند ‪ .‬فقط می ماند پيشکار‬ ‫کلنت که حسابی به تله افتاده بود ‪ .‬در اين ده کوره با هفت تا قراول ‪ ،‬که تازه هه شان‬ ‫تفنگ نداشتند ‪.‬در مقابل سی صد خانوار جعيت چه می توانست بکند ؟ اين بود که پس از مدتی‬ ‫سکوت ‪ ،‬بلند شد و به بانه ی قضای حاجت از اتاق بيون رفت ‪ .‬در اين موقع ميزا اسدال به‬ ‫‪ :‬حرف آمد که‬ ‫به هرحال اين را می توانيد شهادت بدهيد که يک ميزااسدال نامی بود و در حضور ما ‪-‬‬ ‫‪ .‬مهرهايش را شکست و تصميم گرفت ديگر از راه اين قلم و کاغذ نان نورد‬ ‫و حرفش داشت تام می شد که پيشکار کلنت برگشت ‪ .‬رفته بود و قراول ها را ديده بود و‬ ‫اطمينان پيدا کرده بود که تفنگ هاشان پر است و آن هايی هم که تفنگ ندارند ‪ ،‬سرنيزه و‬ ‫تيکمانی دارند ؛ و دستورهای تازه بشان داده بود و با هان اهن و تلپ اول ‪ ،‬به ملس‬ ‫برگشته بود ‪ .‬هه ياال گويان جلوی پايش برخاستند و نشستند و انگار نه انگار که خبی‬ ‫شده ‪ ،‬باز سکوت کردند ‪ .‬پيشکار که آن هه عزت و احتام خيالش را راحت تر کرده بود ‪،‬‬ ‫‪:‬درآمد گفت‬

‫اين طور که برمی آيد در کار تنظيم سند مشکلتی پيش آمده ‪ .‬در ثانی ‪ ،‬شا هم خسته ايد ‪- ،‬‬ ‫‪ .‬بت است برويد خانه هاتان و بوابيد ؛ تا ببينم فردا چه پيش می آيد‬ ‫به اين حرف ‪ ،‬پيمردها و ريش سفيدها برخاستند و خداحافظی کردند ورفتند ؛ و ميزابنويس‬ ‫های ما با پيشکار کلنت ‪ ،‬بی اين که ديگر حرفی بزنند ‪ ،‬گرفتند خوابيدند ‪ .‬اما آن شب تا‬ ‫صبح هر دو ساعت به دو ساعت ‪ ،‬سه تا از قراول ها يکی سرپشت بام و يکی پشت در خانه و يکی‬ ‫توی حياط کشيک دادند و پيشکار کلنت هم اصل خواب به چشمش نيامد و بارها به صدای پای‬ ‫‪ .‬گربه ای ‪ ،‬يازوزه ای دوردست شغالی ‪ ،‬ياناله ای مرغی در انبار از خواب پريد‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬سپيده نزده ‪ ،‬قراول ها راه افتادند و به عجله کت و کول ميزابنويس‬ ‫های مارا بستند و سوار الغ کردند که هرچه زودتر برگردند به طرف شهر ‪ .‬و با اين که در‬ ‫تاريکی آخر شب چشم و چارشان درست جايی را نی ديد ؛ سعی کردند کوچک ترين صدايی نکنند ‪.‬‬ ‫هر کدام دهنه ی اسب های خود را گرفتند و پاورچي پاورچي از توی خانه ی اربابی ‪ ،‬خودشان‬ ‫را تا پشت دروازه ی بسته ی ده رساندند و هان طور که مشغول باز کردن قفل چوبی کلون‬ ‫بودند و پيشکار کلنت بی صبی می کرد ‪ ،‬يک مرتبه از سر ديوار های اطراف ‪ ،‬بيست مرد قلدر‬ ‫چاق به دست مثل هوار آمدند پايي و پيش از آن که قراول ها فرصت کنند و دست به تفنگ ها‬ ‫ببند ‪ ،‬ضربه ی چاق ها کار خودش را کرد و هرکدام از قراول ها گوشه ای درازکش افتادند ‪.‬‬ ‫دهاتی ها اول تفنگ ها را جع کردند و سلح های ديگر را ؛ بعد دست و پای هر هشت مامور‬ ‫حکومتی را طناب پيچ کردند و کشان کشان بردند توی اولي طويله ای که سر راه شان بود ‪،‬‬ ‫تپاندند و درش را بستند و دو نفر از خودشان را تفنگ به دست به مافظت طويله گماشتند و‬ ‫بعد برگشتند و خندان و نفس زنان کت و کول ميزابنويس های مارا که هان طور روی الغ هاشان‬ ‫مانده بودند ؛ باز کردند و به عزت و احتام رفتند به طرف خانه ی کدخدا ‪ .‬و حال ديگر هه‬ ‫ی اهل ده بيدار بودند و پيه سوز به دست از اين خانه به آن خانه می رفتند و خب می دادند‬ ‫‪.‬‬ ‫ميزابنويس های ما تام راه را ساکت ماندند و گوش دادند به رجزهايی که هريک از دهاتی ها‬ ‫برای ديگران می خواند و به شادی و سروری که دهاتی ها را گرفته بود ؛ تا رسيدند به خانه‬ ‫ی کدخدا که هه ی ريش سفيدها و پيمردهای آبادی های اطراف در آن جع بودند و ملی ده هم‬ ‫‪ :‬بود و پسرهای حاجی هم بودند ‪ .‬ميزااسدال ار راه که رسيد ؛ پس از سلم ‪ ،‬درآمد که‬ ‫‪ .‬حسن آقا ! چرا ما را خب نکرديد ؟ شايد از دست ما هم کاری ساخته بود‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫نه داداش ‪ .‬آن جور کارها از دست شا برنی آيد‪ .‬تازه مگر شا که می آمديد اين جا ‪ ،‬قبل‪-‬‬ ‫ما را خب کرديد ؟‬ ‫‪ :‬و کدخدا دنبال کرد که‬ ‫کاری که از دست آقايان برمی آيد ‪ ،‬حال هم حاضر و آماده است ‪ .‬اول بفرماييد لقمه نانی ‪-‬‬ ‫‪ .‬ميل کنيد تا بعد‬ ‫بعد ميزا بنويس ها را نشاندند و صبحانه آوردند و هه با هم ناشتا کردند و ملی ده هسايه‬

‫توضيح داد که پسرهای حاجی به وکالت از طرف هه ی ورثه ی آن مرحوم با اهالی آبادی های‬ ‫ملکی خودشان موافقت کرده اند که تام مايلک حاجی را مصاله کنند به اهل مل و به هرکس ‪،‬‬ ‫هان قدر زمي را که تا کنون می کاشته بدهند و برای خودشان فقط آسياب ها را نگه دارند و‬ ‫خانه ی اربابی را ‪ .‬و صبحانه که تام شد ‪ .‬ميزااسدال سند را نوشت و هه را امضا کرد ‪.‬‬ ‫بعد پيشکار کلنت را هم از طويله درآوردند و از او شهادت گرفتند که مصاله نامه دور از‬ ‫هر اجبار و اضطراری نوشته شده است و قرار را بر اين گذاشتند که پيشکار و قراول هايش يک‬ ‫هفته توی هان طويله ‪ ،‬مهمان اهل ده باشند و بعد از اسب و سلح شان که به درد دشتبان ها‬ ‫می خورد ‪ ،‬چشم بپوشند و شت ديدی ‪ ،‬نديدی ‪ .‬هرکدام با يک سفره نان و يک کوزه آب به هر‬ ‫کجا که دل شان خواست بروند ‪ .‬و آفتاب که زد ميزابنويس های ما هراه دو تا پسرحاجی سوار‬ ‫شدند و در ميان هلهله ی شادی تام دهاتی ها که تا يک ميدان به بدرقه آمده بودند ‪ ،‬به‬ ‫‪ .‬طرف شهر راه افتادند‬

‫‪7‬‬ ‫ملس ششم‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬حال از آن طرف بشنويد که در شهر چه خبها بود ‪ .‬يک هفته پس از بار‬ ‫عام عالی قاپو يک روز صبح کله ی سحر ‪ ،‬توی شهر چو افتاد که قبله ی عال با تام وزرا و‬ ‫قشون و حشم و حرمسرا ‪ ،‬شبانه در رفته و به زودی قلندرها می آيند سرکار ؛ وشهر را می‬ ‫چاپند و هه ی مردم را از دم ششي می گذرانند و خون بچه ها را تو شيشه می کنند ‪ .‬تک و‬ ‫توک مردهايی که از حام يا مسجد برمی گشتند يا آدم های کنجکاو که هان کله ی سحری راه‬ ‫افتاده بودند و دم در خانه ی عمه و خاله ودوست و آشنا دنبال خب تازه می گشتند ‪ ،‬وقتی‬ ‫به هم می رسيدند ‪ ،‬حدس و تمي هاشان دنبال خب تازه می گشتند ‪ ،‬وقتی به هم می رسيدند ‪،‬‬ ‫حدس و تمي هاشان را به عنوان آن چه به چشم خودشان ديده بودند ‪ .‬و هرکدام ترس و وحشتی‬ ‫را که نسبت به آينده داشتند يا آرزويی را که در دل می پرورند ‪ ،‬به صورت خبهای خوب و بد‬ ‫و موافق و مالف در می آوردند و به گوش ديگران می رساندند ‪ .‬اما آن هايی که خانه شان‬ ‫نزديک درواره های شهر بود به چشم خودشان کالسکه ی قبله ی عال را ديده بودند که قبل از‬ ‫خروس خوان با يساول و قراول به سرعت از دروازه بيون رفته بود بعد هم چاروادارهايی که‬ ‫اول صبح از دهات اطراف سبزی و تره بار پاييزه را به ميدان شهر می آوردند ‪ ،‬اردوی قبله‬ ‫‪ .‬ی عال را ديده بودند که از پشت کوه پايي دست شهر ‪ ،‬چهار نعل می تاخته‬ ‫کم کم که روز بلند شد و مردم تک و توک و با هزار ترس و لرز و احتياط از خانه هاشان‬ ‫درآمدند ؛ ديدند که درهای ارگ حکومتی بسته و توی تام شهر برای نونه هم شده‪ ،‬يک گشتی و‬ ‫قراول پيدا نی شود و بازارها بسته است ؛ اما دور و برتکيه ها و پاتوق قلندرها برو‬ ‫بيايی است که نگو‪.‬و بعد که ديدند خبی از بکش بکش نيست ‪ ،‬عده ی بيش تری جرات پيدا کردند‬ ‫و از خانه هاشان درآمدند و جعيت بی کاره ی متاط که نگو ‪ .‬و بعد که ديدند خبی از بکش‬

‫بکش نيست ‪ ،‬عده بيش تری جرات پيدا کردند و ازخانه هاشان درآمدند و جعيت بی کاره ی متاط‬ ‫که هه شان هه «حيدر ‪ ،‬حيدر!» و «صفدر ‪ ،‬صفدر!» می گفتند و به طرف تکيه های قلندرها رو‬ ‫آورده بودند ‪ ،‬تو کوچه ها دم به ساعت بيش تر شد و شد و شد تا يک مرتبه فرياد «ال‪ ،‬ال !‬ ‫» از تام شهر به آسان رفت و مردم افتادند دنبال قلندرها‪...‬و آفتاب تازه سرزده بود که‬ ‫قلندرها به جلو و مردم به دنبال ‪ ،‬هه ی قراول خانه ها را گرفتند ‪ .‬اما توی هيچ کدام از‬ ‫قراول خانه ها بيش از سه چهار تا قراول پيمردنی غافلگي نشدند ؛ که آن ها هم يا هيچ وقت‬ ‫آزارشان به کسی نرسيده بود يا اگر رسيده بود ‪ ،‬کسی يادش نانده بود تا حال تقاص بکشد‪.‬‬ ‫اين بود که هه ی قراول ها را يکتا پياهن مرخص کردند ‪ .‬توی هرکدام از قراول خانه ها ‪،‬‬ ‫يک دسته از قلندرها ساخلو کردند و توی هي بگي و ببند بود که سه تا از مامورهای خفيه ی‬ ‫حکومتی که آن هفت تا بازاری را سر به نيست کرده بودند ‪ ،‬گرفتار شدند که درست يا نادرست‬ ‫‪ ،‬هرسه تاشان را مثله کردند و پشت و روسوار بر خرهای حنا بسته با زرنا و دف و نقاره‬ ‫‪ .‬دور کوچه و بازار گرداندند‬ ‫کار قراول خانه ها که تام شد ‪ ،‬مردم باز به دنبال قلندرها راه افتادند توی شهر ‪ ،‬به‬ ‫چاپيدن اسلحه فروشی ها ‪ .‬در دکان ها را شکستند و هرچه تفنگ و تي و کمان و گرز و سپر گي‬ ‫آوردند ‪ ،‬غارت کردند ‪ ،‬و بعد رفتند سراغ دروازه ها و پای هر کدام از هفت دروازه ی‬ ‫شهر ‪ ،‬يک دسته از قلندرهای قلچماق را مامور گذاشتند که رفت و آمد به شهر زير نظر‬ ‫خودشان باشد و حسابی و کتابی داشته باشد ‪ .‬و آفتاب تازه بال آمده بود که معلوم نشد چرا‬ ‫بازار علف ها آتش گرفت و اول کسی که هستی و نيستی اش سوخت ‪ ،‬مشهدی رمضان علف خودمان‬ ‫بود ؛ که با سرو لباس سوخته رفته توی تکيه ی زنبور کچی ها و بست نشست‪.‬و بعد چو افتاد‬ ‫که مامورهای خفيه ی حکومت بازار را آتش زده اند ‪.‬چون می خواسته اند توی شهر قحطی‬ ‫بيندازند و از مردم انتقام بکشند ‪ .‬و هنوز آتش بازار علف ها حسابی زبانه نکشيده بود که‬ ‫در آن سر شهر ‪ ،‬انبارهای حکومتی غارت شد و هرچه برنج و روغن و گندم و جو به دست مردم‬ ‫‪ .‬رسيد ‪ ،‬به يغما رفت‬ ‫از اين به بعد ‪ ،‬ترس از قحطی و گرسنگی و ناامنی هه ی مردم را جری کرده و مردم يک پارچه‬ ‫از خانه هاشان ريتند بيون ‪ ،‬به جست و جوی خبی يا شرکت در واقعه ای يا تيه ی آزوقه ای ‪.‬‬ ‫و در هي حي بود که عده ای ريتند در‬

‫دوستاق خانه ی حکومتی را شکستند و زندانی های ابد‬

‫را از توی سياه چال ها کشيدند بيون و آزاد کردند ‪ .‬و هنوز ظهر نشده بود که جارچی ها‬ ‫راه افتادند توی شهر و از طرف تراب ترکش دوز ‪ ،‬مردم را به آرامش دعوت کردند و رسا خب‬ ‫دادند که قبله ی عال با قشون و حشم به اسم قشلق ‪ ،‬در رفته ؛ و شهر در اختيار قلندرها‬ ‫است و از اين به بعد هرکسی به دين و مذهب خودش آزاد است ‪ ،‬و هيچ کس حق تعدی به کسی را‬ ‫ندارد و هرکه دزدی و هيزی بکند يا در خانه و دکان کسی را بشکند ‪ ،‬آنا گردش را می زنند‬ ‫و دوست و دشن تامي جانی دارند ؛ به شرط آن که هر کسی تفنگ يا هونگ برنی توی خانه اش‬ ‫هست تا غروب هان روز تويل تکيه ی زنبور کچی ها بدهد و قيمتش را بستاند ؛ و در غي اين‬

‫صورت ‪ ،‬قلندرها حق دارند از فردا صبح توی‬

‫هر خانه ای اين دو قلم جنس را پيدا کردند ‪،‬‬

‫ضبط کنند و صاحبش را ببند دوستاق خانه ‪ ،‬و سرظهر از پای هفت دروازه ی شهر توپ خانه ی‬ ‫قلندرها به صدا درآمد و خب فتح شهر را به گوش اهل دهات اطراف رساند و بعد ‪ ،‬يک ساعت‬ ‫‪ .‬تام نقاره خانه ها از سرهفت تا دروازه کوبيدند‬ ‫از ظهر به بعد اوضاع شهر آرام تر شد ‪ .‬سفره ها که پن شد ‪ ،‬مردم هرجا که بودند وارفتند‬ ‫وبعد چانه هاشان گرم شد و بعد هم چرت شان گرفت ‪ .‬آتش بازار علف ها هم خاموش شد و‬ ‫قلندرهای شوشکه بسته و تفنگ به کول از بعدازظهر توی کوچه ها پيداشان شد ؛ و کاسب کارها‬ ‫که خيال شان کم کم راحت شده بود ‪ ،‬تک وتوک راه افتادند که بروند دکان هاشان را بازکنند‬ ‫و جارچی ها هرکدام دوتا قلندر شوشکه بسته ‪ ،‬هي جور توشهر می گشتند و وعده ی امن و امان‬ ‫می دادند تا خيال اهالی دورافتاده ترين پس کوچه ها را هم راحت کرده باشند ‪ .‬عي بيماری‬ ‫که مرض از تنش بيون برود ‪ ،‬چه طور اول حسابی عرق می کند ‪ ،‬بعد بی حال می شود و خوابش‬ ‫می برد ؟ شهر عي هان بيمار بعد از يک تب تند ‪ ،‬اول عرق کرد ؛ بعد آرام شد تا فردا به‬ ‫‪ .‬سلمت از جايش بلند بشود‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬هان بعدازظهر ‪ ،‬ترسوترين اهالی شهر هم که خيالش راحت شد و هه از‬ ‫توی پستوهايی که قاي شده بودند ‪ ،‬در آمدند ؛ يک نفر آدم نوکرباب ‪ ،‬ترسان و لرزان خودش‬ ‫را رساند دم در تکيه ی زنبور کچی ها و به هرکه می رسيد سراغ رييس قلندرها را می گرفت ‪.‬‬ ‫اما توی آن شلوغی اطراف تکيه‪ ،‬کسی گوشش بدهکار نبود ‪ .‬تا عاقبت يکی از قلندرها از‬ ‫حرکات آهسته ی او زمزمه ای که در گوش اين و آن می کرد شک برش داشت و آمد جلو که ببيند‬ ‫‪ :‬چه کاره است و چه می خواهد ‪ .‬وقتی فهميد با که کار دارد ‪ ،‬پرسيد‬ ‫اگر تو تنبانت خرابی نی کنی ‪ ،‬بگو ببينم چه کار داری؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬يارو در جواب گفت‬ ‫‪ .‬آره داداش تو حق داری ‪ .‬در که هيشه به يک پاشنه نی گردد‪-‬‬ ‫‪ :‬قلندر گفت‬ ‫فلسفه نباف ‪ .‬گفتم با شخص واحد چه کار داری ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬يارو گفت‬ ‫‪ .‬من با شخص واحد کار ندارم ‪ .‬با سرکرده ی شاها کار دارم‪-‬‬ ‫‪ :‬قلندر گفت‬ ‫سرکرده ی ما هان است ديگر ‪ .‬جانت درآيد ‪ ،‬بگو ببينم چه کار داری؟‪-‬‬ ‫‪ :‬يارو گفت‬ ‫‪ .‬چه بذربان ! پيغام مهمی برايش دارم‪-‬‬ ‫‪ :‬قلندر گفت‬ ‫‪ .‬نکند پيش خود قبله ی عال آمده باشی‪-‬‬ ‫‪ :‬يارو گفت‬

‫‪ .‬نه برادر ‪ .‬ما را چه به قبله ی عال ؟ از پيش ميزان الشريعه آمده ام و خانلرخان‪-‬‬ ‫‪ :‬قلندر گفت‬ ‫‪ .‬آهاه ! جانت درآيد ‪ .‬پس راه بيفت بيا دنبال من‪-‬‬ ‫و هردو رفتند توی تکيه ‪ .‬يک گوشه ی تکيه تلنباری بود از هونگ برنی ‪ ،‬و گوشه ی ديگر کپه‬ ‫ی بزرگی از هيزم ‪ ،‬و خور خور دم آهنگری از پس يکی از ديوارها گوش را کر می کرد ‪ .‬و از‬ ‫سر دودکش ‪ ،‬دودی به آسان می رفت که نگو ‪ ،‬و قلندرها هرکدام به کاری مشغول بودند ‪.‬عده‬ ‫ای هيزم می بردند توی زيرزمي و عده ای آب می کشيدند و عده ای حساب هونگ ها را می‬ ‫پرسيدند و هرکدام را بسته به جنس برنج شان دسته بندی می کردند قلندر راهنما به جلو ‪ ،‬و‬ ‫مرد پيغام آور به دنبالش ‪ ،‬از پلکان رفتند بال و تپيدند توی يکی از حجره های بالخانه‬ ‫که با حصي فرش شده بود و اطرافش سه چهارتا پوست تت افتاده بود و سه نفر قلندر پي و هم‬ ‫سن و سال ‪ ،‬روی آن ها نشسته بودند و نقشه ای جلو روی شان پن بود و داشتند حرف می زدند‬ ‫‪.‬مرد پيغام آور سلمی و تعظيمی کرد و دست به سينه هان دم در ايستاد‪ ،‬اما قلندر راهنما‬ ‫گفت ‪«:‬ال ‪ ،‬ال» و رفت کنار يکی از آن سه نفر ‪ ،‬که تراب ترکش دوز باشد ‪ ،‬دول شد و شانه‬ ‫‪ :‬اش را بوسيد و در گوشش چيزی گفت که تراب ترکش دوز برگشت و گفت‬ ‫عجب ! گمان نی کردم اين حضرات چني دل و جراتی داشته باشند ‪ .‬چرا قبله ی عال نرفتند‪-‬‬ ‫قشلق ؟ بگو ببينم چه فرمايشی داريد ؟‬ ‫‪ :‬مرد پيغام آور گفت‬ ‫! قربان ! فرمودند که اگر امان می دهيد خدمت برسند ‪ ،‬قربان ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫‪ .‬عجب ! جارچی ها که ظهر تا حال دارند امن و امان را تو بوق و کرنا می زنند‪-‬‬ ‫‪ :‬مرد پيغام آور گفت‬ ‫! نه قربان ! امان نامه ی کتبی خواسته اند ‪ ،‬قربان ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫اين ديگر بستگی دارد به کاری که از دست شان برمی آيد ‪ .‬می خواهند بيايند اين جا چه‪-‬‬ ‫بگويند ؟‬ ‫‪ :‬پيغام آور گفت‬ ‫‪ .‬چه عرض کنم قربان ! به گمان راجع به ارگ باشد قربان ‪-‬‬ ‫تراب ترکش دوز لظه ای به فکر فرورفت ‪ ،‬بعد رو کرد به يکی از دو نفر قلندر هم ملس و گفت‬ ‫‪:‬‬ ‫‪ .‬مولنا! تو چه می گويی ؟ عجب است که اين خانلر خان هم مانده‪-‬‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫گمان نی کنم عيبی داشته باشد ‪ .‬می شود امان نامه ی مشروط به دست شان داد ‪ .‬خانلرخان‪-‬‬ ‫‪ .‬هم لبد مانده که در غياب حکومتی خدمتی بکند ليق منصب ملک الشعرايی آينده اش‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز رو کرد به نفر بعدی و پرسيد‬

‫سيد! عقيده ی تو چيست ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫به عقيده ی من به ميزان الشريعه امام می دهيم ؛ به شرط اين که اقتدا کند به امام جعه‬ ‫ای که ما معي می کنيم ‪ .‬و دست از تکفي بازی بردارد و موقوفات مدارس و دارالشفای شهر را‬ ‫هم تويل بدهد ‪ .‬و با عزت و احتام خانه نشي بشود ‪ .‬خانلرخان هم شاعر است و شرط نی خواهد‬ ‫‪ . .‬ازش پنج هزار سکه ی طل مطالبه می کنيم‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫‪ .‬عجب ! خوب گفتی ‪ .‬پس بردار و بنويس‪-‬‬ ‫امان نامه ها را نوشتند و دادند به دست هان قلندر راهنما که با مرد پيغام آور رفت ؛ و‬ ‫‪ .‬قلندرها دوباره پرداختند به بث خودشان‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫‪ .‬گمان نی کنم شرايط تسليم ارگ را با خودشان بياورند‪-‬‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫احتياجی به شرايط تسليم نيست ‪ .‬يک تکان ديگر ‪ ،‬و کار تام است ‪ .‬دو تا گلوله تو سينه ی‪-‬‬ ‫‪ .‬دروازه ی ارگ و خلص‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫عجب ! خيال کرده ای ارگ حکومتی دوستاق خانه است که بشود اين جوری درش را باز کرد ؟‪-‬‬ ‫سيد جان ! هر حکومتی ‪ ،‬اگر حکومت مدينه ی فاضله هم باشد ‪ ،‬احتياج به خفيه بازی و حفظ‬ ‫اسرار دارد تا بتواند ابت خودش را تو دل مردم جا کند ‪ .‬بايد دست نگه داشت تا شب بشود؛‬ ‫و بی سر و صدا ارگ را گرفت ‪ ،‬نه با توپ و تفنگ ‪ .‬به هرصورت بت است دست نگه داري تا اين‬ ‫‪ .‬حضرات پيداشان بشود‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫آمدي و تا وقتی که اين حضرات پيداشان بشود ‪ ،‬باقی مانده ی اردوی حکومت از داخل ارگ‪-‬‬ ‫درآمد و هرچه را ما رشته اي ‪ ،‬پنبه کرد ‪ .‬مگر ما می دانيم توی ارگ چه خب هاست؟‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫الن توی ارگ فقط يک قسمت از حرمسرا باقی مانده که فقط باعث دردسر است و موجب تريک های‪-‬‬ ‫بعدی ‪ .‬بعد هم دوسه تا انبار باروت و آزوقه هست ‪ ،‬که خيلی به درد ما می خورد ‪ .‬می‬ ‫دانيد که ما هنوز برای باروت ساخت لنگيم ‪ .‬تام ارگ حکومتی برای ما يعنی هي انبارهای‬ ‫‪ .‬باروت و آزوقه‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫‪ .‬من از اين قضيه خب نداشتم ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫عجب ! شا که خب داريد جلد دربار از اهل حق است ‪ .‬موبه موی مذاکرات آخرين بار عام را ‪-‬‬

‫که برای تان گفتم از قول او گفتم ‪ .‬بعد از آن ملس هم پخت و پزهايی شده که باز خبش را‬ ‫برامان آورد ‪ .‬با اين تهيدی که زده اند و با اين عجله دررفت به قشلق ‪ ،‬مثل برای ما تله‬ ‫گذاشته اند ‪ .‬دام پن کرده اند و رفته اند قاي شده اند که مرغ‬ ‫‪ .‬درآيند و‬

‫ها به هوای دانه از لنه‬

‫بعد آن ها سربرسند و طناب را بکشند‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬

‫در اين صورت اصل صلح بوده که ما خودمان را آفتابی کنيم ؟ حال مگر می شود جلوی مردم ‪-‬‬ ‫را گرفت ؟‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫يعنی می گويی ما دست روی دست می گذاشتيم و می نشستيم تاشا می کردي ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫می دانيد که اگر ما دست بال نی کردي قضايا به چه صورت درمی آمد ؟ اگر ما می نشستيم ‪-‬‬ ‫به تاشا ‪ ،‬آن وقت خود مردم دست از آستي درمی آوردند ‪ .‬در قفس را که باز کردی ‪ ،‬مرغ‬ ‫بايد بپرد ‪ .‬اگر نپريد وای به حالش ‪ .‬قرار بوده اگر ما دست از پا خطا نکنيم ‪ ،‬به تريک‬ ‫هي ميزان الشريعه و با پول اوقاف و به کمک مامورهای خفيه ای که هنوز مانده اند ‪ ،‬مردم‬ ‫‪ .‬را بشورانند و به دست خود ‪ ،‬مردم شهرکلک ما را بکنند‬ ‫‪ .‬مثل می خواسته اند دو دوز بازی کنند‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫خوب ! خوب ! ديگر چه ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫باقی خبها از اين قرار است که در اين مهلت ‪ ،‬اردوی حکومت خودش را به سرحد برساند و با‪-‬‬ ‫دولت هسايه قرار امضا کند و در مقابل يک چيزی که لبد می دهد ‪ ،‬ازشان توپ و توپچی بگيد‬ ‫‪ ...‬برای سرکوبی ما‬ ‫اين جای بث بودند که در باز شد و حسن آقا ‪ ،‬پسر بزرگ حاجی مرضا ‪ ،‬گرد گرفته و از سفر‬ ‫رسيده ‪ ،‬وارد شد ‪ .‬ال اللهی گفت‬

‫و آمد جلو ‪ .‬شانه ی تراب ترکش دوز را بوسيد و نشست ‪.‬‬

‫تراب در مرگ پدر به او سر سلمتی داد و ازما وقع پرسيد ‪ .‬حسن آقا آن چه را که در ده پيش‬ ‫آمده بود ‪ ،‬و کمک هايی را که دو ميزای ما به او کرده بودند ‪ ،‬و خب شهر که چه به موقع‬ ‫به ده رسيده بود ‪ ،‬و بگي و ببند پيشکار کلنت و قراول ها و تقسيم زمي ‪ ،‬هه را به اختصار‬ ‫‪ :‬گزارش داد و بعد برخاست که‬ ‫‪ .‬اگر اجازه بدهيد مرخص بشوم ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب او را پلوی دست خودش نشاند و گفت‬ ‫بله ‪ ،‬حکومت برای ما اين جوری تله گذاشته ‪ .‬حال ما بايد اين تله را بدل کنيم به ‪-‬‬ ‫پناهگاه ‪ .‬در ملس عالی قاپو صحبت از تربيع نسي سه روزه بوده و پيش مرگ کردن ما ‪ .‬اما‬ ‫تا اردوی حکومت به سرحد برسد و مراسم تقدي هديه و تف تام بشود و مذاکرات با دولت هسايه‬

‫سربگيد ‪ ،‬دست کم يک ماه وقت لزم است ‪ ،‬اگر ما بتوانيم در اين مدت هر روز يک توپ بريزي‬ ‫و هرچه بيشت تفنگ تيه کنيم ‪ ،‬بازی را برده اي ‪ .‬در هي مهلت اگر بشود بايد شورش را به‬ ‫وليات کشاند و آبادی های سر راه اردوی حکومت را از آذوقه خالی نگه داشت ‪ .‬در اين صورت‬ ‫‪ .‬اگر حکومت با هزار تا توپ قلعه کوب هم برگردد ‪ ،‬ديگر حريف ما نيست‬ ‫و بعد رو کرد به حسن آقا و از او در باب جزييات زندگی ميزابنويس ها پرسيد ‪ .‬حسن آقا آن‬ ‫‪ :‬چه را که می دانست ‪ ،‬تعريف کرد ‪ .‬بعد تراب ترکش دوز گفت‬ ‫عجب ! پس می شود اميدوار بود که ما را دست تنها نگذارند ‪ .‬اين ديگر با تو ‪ .‬بعد ‪- ،‬‬ ‫نان و گوشت شهر را هم گذاشته ام به عهده ی خودت ‪ .‬بايد دنبال کار مرحوم حاجی را بگيی ‪.‬‬ ‫گفته ام دويست فدايی مسلح در اختيارت بگذارند هرجوری که صلح می دانی آزوقه ی اهالی را‬ ‫برسان ‪ .‬می گويی عوارض را از دم دروازه ها بردارند و قيمت ها را ارزان می کنی ‪ .‬آزوقه‬ ‫را هم تا می توانی از دهات سرراه اردو می خری ‪ .‬به دوبرابر و سه برابر ‪ .‬دست کم آزوقه‬ ‫ی سه ماه شهر ‪ ،‬بايد توی انبارها حاضر باشد ‪ .‬حال پاشو برو دنبال اين دو تا ميزای‬ ‫‪ .‬دوستت‬ ‫‪ :‬حسن آقا رفت و حضار ملس دوباره پرداختند به بثی که در پيش داشتند ‪ .‬سيد گفت‬ ‫هيچ فکر کرده ايد کاری بکنيم ‪ ،‬شايد اين قرار صلح سرنگيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫من منتظر اشاره ی جلد دربارم که به اردو رفته ‪ .‬می شود يک دسته از حرمسرا را وقتی ‪-‬‬ ‫لزم شد با سلم و صلوات فرستاد به بدرقه ی اردو يا پيشبازش ‪ .‬فردا هم سيد را با هفت نفر‬ ‫ايلچی می فرستيم به طرف سرحد ‪ .‬معامله با دولت هسايه را ما هم می توانيم بکنيم ‪ .‬بگذار‬ ‫اول خيابان مان از اين ارگ راحت بشود ‪ .‬سيد ‪ ،‬بايد حالی شان کنی که اين توپ و توپچی‬ ‫‪ ...‬اسا برای سرکوبی ما است و رسا برای مقابله با خوشان‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬حضار ملس در اين جای بث بودند که صدای هن و هون خانلرخان مقرب‬ ‫ديوان و ترق و توروق عصای ميزان الشريعه از توی پلکان بلند شد ؛ و بعد در حجره باز شد‬ ‫و ميزان الشريعه از پيش و خانلرخان از دنبال‬

‫‪،‬وارد حجره باز شد و ميزان الشريعه از‬

‫پيش و خانلرخان از دنبال ‪ ،‬وارد حجره شدند ‪ .‬پس از آن ها قلندر راهنما آمد تو و کيسه ی‬ ‫پول و کاغذ لوله شده ی تعهدنامه را گذاشت جلوی تراب ترکش دوز و رفت ‪.‬حضار ملس که جلوی‬ ‫پای تازه واردها بلند شده بودند ‪ ،‬سری به آن ها جنباندند و آن دو را صدر ملس ‪ ،‬روی‬ ‫پوست تت ها نشاندند ‪ .‬ميزان الشريعه ‪ ،‬بغ کرده و تسبيح گردان ‪ ،‬از هان دم که وارد شد‬ ‫به جای اين که سلم کند يا جواب سلمی را بدهد يا تعارفی بکند ‪ ،‬مدام چيزی زير لب زمزمه‬ ‫می کرد و تسبيح می گرداند ‪ .‬وقتی هه نشستند و ملس ساکت شد ‪ ،‬تراب ترکش دوز از خانلرخان‬ ‫‪ :‬پرسيد‬ ‫حضرت آقا چه زمزمه می کنند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬

‫‪ .‬لبد «و ان يکاد‪ »...‬می خوانند‪-‬‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫‪ .‬نه ‪ .‬بايد «هذه جهنم التی کنتم به توعدون » باشد‪-‬‬ ‫به اين شوخی هه خنديدند و غبار کدورت که از ملس برخاست ‪ ،‬هه راحت تر نشستند و تراب‬ ‫‪ :‬ترکش دوز به حرف آمد که‬ ‫‪ .‬از ديدار آقايان بسيار خوشحال ‪ ،‬اميدوارم اهل حق اياد زحتی برای آقايان نکرده باشند‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫گمان نی کنم صلح اهل حق در چني مزاحت هايی باشد ‪ .‬و به ارتال يک شعر مناسب خواند ‪- .‬‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز دنبال کرد که‬ ‫با اين امان نامه ای که دست آقايان است ‪ ،‬اگر آزارشان هم به اهل حق برسد باز ‪-‬‬ ‫درامانند ‪ .‬ولی آقايان بت می دانند که وقتی مردم بر سرکاری به هيجان آمدند به زحت می‬ ‫شود جلوشان را گرفت ‪ .‬حضور آقايان به صحت و سلمت در ميان ما ‪ ،‬هم به صلح حکومت است که‬ ‫لبد به علتی شا را هراه نبده ‪ ،‬و هم به صلح ما است که ثابت کنيم وحشی های خون خوار‬ ‫‪ .‬نيستيم ‪ .‬آقايان‬

‫حال که مانده ايد مبور به هکار با ما هستيد‬ ‫‪:‬بعد سيد پرسيد‬

‫حال بفرماييد ببينم علت اين اظهار التفات آقايان چه بوده ؟ ‪-‬‬ ‫خانلرخان که از بس سنگي بود به سختی می توانست تکان بورد ‪ ،‬به زحت پای راستش را از زير‬ ‫‪ :‬تن بيون کشيد و پای چپ را به جايش گذاشت و بعد گفت‬ ‫در مدت غيبت قبله ی عال ‪ ،‬طبق فرمان هايونی حضرت امام جعه و اين بنده ی ضعيف ‪ ،‬عهده‪-‬‬ ‫دار کفالت امور ارگ و اندرون هايونی شده اي ‪ ،‬اما از آن جا که در اين ايام وانفسا از‬ ‫اين دو تن ضعيف تعهد چني امر خطيی برآمده نيست ‪ ،‬اين است که به استعداد آمده اي ‪ .‬و يک‬ ‫بار ديگر به ارتال شعری خواند و طومار فرمان را از توی آستي قبای خود درآورد و باز کرد‬ ‫‪ .‬و گذاشت جلوی روی تراب ترکش دوز‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫شا بت از ما می دانيد که تا حال هيچ دستی به ست ارگ دراز نشده ‪ .‬اما چرا آقايان با‪-‬‬ ‫اردو نرفتند ؟‬ ‫ميزان الشريعه که تا به حال ساکت مانده بود و تسبيح می انداختند ‪ ،‬با چهره ای‬ ‫‪ :‬برافروخته گفت‬ ‫لاله ال ال ! علی ای حال اين داعی تکليف خودش را که می داند ‪ .‬يک عمر تکليف شرعی مردم‪-‬‬ ‫به دست اين داعی بوده ‪ .‬علی ای حال شصت سال است که داعی به رزق اهل اين شهر گذران کرده‬ ‫‪ .‬آن وقت در اين وانفسا ‪ ،‬داعی بلند می شد کجا می رفت ؟‬ ‫و از سر عصبانيت ل اله ال ال ديگری گفت و ساکت شد ‪ .‬بعد خانلرخان سرفه ای کرد و به حرف‬ ‫‪ :‬آمد که‬

‫بعد هم تا روز قيامت که نی شود درهای ارگ را بسته نگه داشت ‪ .‬مدرات و عورات هم چشم و‪-‬‬ ‫‪ .‬گوش دارند و خدا عال است که تا به حال چندتاشان از ترس دق نکرده باشند‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫‪.‬پس در حقيقت ما با دو حاکم معزول شهر طرفيم ‪ .‬بله ؟ حاکم شرع و حاکم عرف‪-‬‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫و اصل چرا مدرات حرمسرا هراه اردو نرفتند ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫به گمان رسم قلندری دراين مورد به مذاق قبله ی عال خوش آمده ‪ ،‬بله ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزان الشريعه گفت‬ ‫خدا عال است ‪ .‬کسی چه می دانست چه پيش خواهد آمد ؟ علی ای حال اين کليد ارگ ‪ .‬داعی ‪-‬‬ ‫‪ .‬از اين به بعد هر وظيفه ای را شرعا و عرفا از عهده ی خودش ساقط می کند‬ ‫و به اين حرف يک کليد بزرگ و قلم زده ی نقره را از زير عبا درآورد و گذاشت جلو روی‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز ‪ .‬سيد گفت‬ ‫حال می فرماييد ما با اين حرمسرا چه بکنيم ؟ مگر نان زيادی داري ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلر خان به حرف آمد که‬ ‫مگر ارگ به اين بزرگی را فقط به خاطر يک حرمسرا ساخته اند ؟ اگر آقايان متعهد بشوند‪-‬‬ ‫که در قبال ضبط ارگ حکومتی از حرمسرای هايون نگه داری کنند ‪ ،‬وظيفه ی ما انام شده است‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ :‬مولنا گفت‬ ‫چه طور است ا زخود خانلرخان بواهيم به جای ملک الشعرايی ‪ ،‬فعل به منصب خواجه باشی ‪-‬‬ ‫حرمسرا اکتفا کنند ؟‬ ‫‪ :‬تراب ترکش دوز گفت‬ ‫بد نگفتی ‪ .‬چه طور است حضرت آقا ؟ در حضور خود آقايان امشب در ارگ را باز می کنيم و‪-‬‬ ‫برای اين که خيال آقايان راحت باشد از شخص خانلرخان می خواهيم با اهل و عيال خودشان هم‬ ‫امشب به حرمسرا نقل مکان کنند و مدرات را زير بال بگيند ‪ .‬بعد هم می دهيم امان نامه ی‬ ‫آقايان را توی شهر جار بزنند و منصب جديد خانلرخان را به گوش هه می رسانيم ‪ .‬از حضرت‬ ‫امام جعه هم انتظار داري ناز مغرب امروز را به امام جعه ی جديد اقتدا کنند تا خيال‬ ‫مردم راحت بشود ‪ .‬بعد هم دستور بدهيد موذن ها ‪ ،‬کما فی السابق کارشان را بکنند ‪ .‬ايان‬ ‫‪ .‬مردم را يک روزه و به ضرب دگنگ نی شود عوض کرد‬ ‫و به اين حرف ملس تام شد ‪ .‬قلندرها هان شب بساط شان را از توی تکيه ها جع کردند و‬ ‫بردند به ارگ حکومتی و تکيه ها را گذاشتند برای رتق و فتق امور مردم ‪ .‬در يکی ديوان‬ ‫شرع و قضا به پا شد‬

‫‪ ،‬دومی برای رسيدگی به حساب آزوقه ‪ ،‬سومی برای مستوفی و چهارمی‬

‫برای تويل و تول هونگ ها و هي جور‪...‬و از فردای آن روز شهر ساکت و آرام شد و مردم‬ ‫رفتند دنبال کار و کاسبی هر روزه شان ‪ .‬نرخ نان و گوشت منی يک شاهی ارزان شد ؛ عوارض و‬

‫عشريه و ديگر حق البوق های حکومتی را لغو کردند و قلندرهای دفت و دستک به بغل ‪ ،‬راه‬ ‫افتادند به تقوي اموال هه ی آن هايی که در وقايع روز پيش ‪ ،‬دکان و زندگی شان سوخته بود‬ ‫‪ ،‬يا چپو شده بود ‪ .‬و گاری های قلندرها سر هر کوچه و گذر ايستاد پر از هونگ های سنگی ‪،‬‬ ‫و قلندرها در يکی يکی خانه ها را می زدند و هونگ برنی ها را جع می کردند و به جايش‬ ‫هونگ سنگی می دادند ‪ .‬از آن طرف هفت تا از توپ های قلندرساز را سوار کرده بودند و روی‬ ‫عراده های سنگي ‪ ،‬که هرکدام را دو تا قاطر گوش دم بريده ی قباق مدام توی شهر می گرداند‬ ‫؛ و مردم توپ نديده برای تاشای آن ها از سر و کول هم بال می رفتند ‪ .‬و روی هر کدام از‬ ‫توپ ها يک جارچی بلند قامت و خوش صدا ايستاده بود و مردم را تشويق می کرد به عوض کردن‬ ‫هونگ ها و گاهی هم شعری می خواند در مسنات توپی که زير پايش بود و گلوله اش چني و چنان‬ ‫‪ .‬از تي شهاب پيشی می گرفت و ضربه اش چني و چنان هول در دل کافر می انگيخت‬ ‫اما از آن طرف بشنويد از اهالی شهر ‪ ،‬که بيش ترشان نی دانستند ته و توی اوضاع از چه‬ ‫قرار است ‪ .‬ولی هي قدر که فهميده بودند قبله ی عال سايه اش را برداشته و رفته ‪ ،‬و هي‬ ‫قدر که نان و گوشت شان ارزان شده بود و دم به دم هم ‪ ،‬تنه شان به تنه ی قراول و گشتی‬ ‫حکومت نی خورد و مهم تر از هه ‪ ،‬هي قدر که می ديدند از آدم کشی و خون تو شيشه کردن و‬ ‫بچاب بچاب قلندرها خبی نيست ؛ خوش و خوشحال بودند و بادل راحت می دويدند به تاشای توپ‬ ‫های قلندرساز ؛ و مثل اين که يک چيزی را از روی گرده شان برداشته باشند ‪ ،‬راحت تر نفس‬ ‫می کشيدند ‪ ،‬و آزادتر شوخی می کردند و مفصل تر از پيش در معامله شان چانه می زدند ‪.‬‬ ‫اما هه ی اين ها به جای خود ‪ ،‬يک ناراحتی کوچک هم داشتند ‪ .‬و آن اين بود که چرا بايد‬ ‫مبور باشند هونگ برنی هاشان را که تا به حال يک گوشه ی مطبخ افتاده بود ‪ ،‬بدهند و هونگ‬ ‫های سنگی زمت قلندر ساز را جايش بگذارند آن هم هونگ هايی را که اغلب پدر در پدر ارث‬ ‫برده بودند ‪ ،‬و حال که جايش خالی مانده بود ‪ ،‬می فهميدند چه خاطراتی از آن داشته اند و‬ ‫چه بدجوری به زنگ صدايش خالی مانده بود ‪ ،‬می فهميدند چه خاطراتی از آن داشته اند و چه‬ ‫بدجوری به زنگ صدايش عادت کرده بوده اند ‪ .‬اين بود که فردای سرکار آمدن قلندرها ‪ ،‬کم‬ ‫کم تو شهر هو پيچيد که خانه را از هونگ برنی خالی کردن شگون ندارد ‪ .‬چرا که هر هونگی‬ ‫برکت را با خودش از خانه می برد ‪ .‬حتی کار به جايی کشيد که بعضی از خانه ها ‪ ،‬راضی به‬ ‫عوض کردن هونگ هاشان نشدند و قلندرها را راه ندادند ‪ .‬و قلندرها با اين که هه شان‬ ‫دستور مدارا ف و خوش رفتاری با مردم را داشتند ‪ ،‬مبور شدند چندين بار به زور در خانه‬ ‫ها را بشکنند و بروند تو و هونگ های برنی را با اخم و تم و بد و بی راه توقيف کنند و‬ ‫سر و صدا راه بيندازند ‪ .‬و اين سر و صدا آن قدر تکرار شد و شد و شد تا نزديک های ظهر‬ ‫هان روز ‪ ،‬سه نفر از اهل مله ی ساغری دوزها راه افتادند و رفتند سراغ ميزااسدال که هان‬ ‫دم در مسجد جامع شهر پشت بساط هيشگی اش نشسته بود و يک منقل آتش بغل دستش گذاشته بود و‬ ‫داشت يک جنگ شعر می نوشت ‪ .‬از آن سه نفر ‪ ،‬يکيش زن بود و دوتای ديگر مردهای ميانه‬ ‫سال ‪ ،‬با ريش جو گندمی ‪ .‬هر سه نفر سلم کردند و کنار بساط ميزا نشستند و يکی از دو نفر‬

‫‪ :‬مرد اين طور شروع کرد‬ ‫ميزا ! می خواستيم ببينيم عريضه ی شکايت را حال به که بايد نوشت ؟ ميزا جنگ شعر را ‪-‬‬ ‫بست و گذاشت کنار و در دوات های رنگ و وارنگش که کنار آتش منقل چيده بود ‪ ،‬پوشاند و‬ ‫‪ :‬گفت‬ ‫‪ .‬وال درست نی دان ‪ .‬تا حال داروغه بود و کلنت و دوستاق خانه ‪-‬‬ ‫مرا بگو که خيال می کردم ديگر دکان عريضه نويسی تته شده ! به نظرم حال بايد برای شخص‬ ‫‪ .‬واحد عريضه نوشت‬ ‫زنی که به شکايت آمده بود و از زير سربندش يک دسته موی سياه تو پيشانيش افتاده بود ‪،‬‬ ‫‪ :‬پيف پيفی کرد و گفت‬ ‫واه ! واه ! چه اسم ها ! مگر آدم کتاب حساب است ؟ انگار اسم قحط بود ‪ .‬مردها خنديدند ‪-‬‬ ‫‪ :‬و ميزا اسدال پرسيد‬ ‫حال موضوع شکايت چيست ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬که باز هان زن به هان زن به حرف آمد و گفت‬ ‫هيچ چی ‪ .‬پدرسوخته ها هم امروز صبح آمده اند هونگ مرا به زور برداشته اند وبرده اند ‪-‬‬ ‫‪ .‬هونگ برنی نازنينم را که يک تکه جواهر بود ‪ .‬اگر شوهرم زنده بود ‪ ،‬حالی شان می کرد‬ ‫دنيا دست کيست ‪ .‬خرد می کرد قلم پايی را که بواهد به زور بيايد تو‪ .‬اما حيف که من لچک‬ ‫‪ .‬به سر ‪ ،‬حريف سه تا قلندر لندهور نبودم و ساکت شد‬ ‫‪ :‬ميزا پرسيد‬ ‫حال پولش را داده اند يا نه ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬زن گفت‬ ‫مرده شو! سرشان را بورد ‪ .‬اين هونگ نازنيت تنها يادگار مادرم بود ‪ .‬مادربزرگم به دست ‪-‬‬ ‫خودش گذاشته بود تو طبق جهازی مادرم و او هم گذاشته بودش برای من ‪ .‬من يک چيزی می‬ ‫گوي ‪ ،‬شا يک چيزی می شنويد ‪ .‬می خواهم برداری برای شان بنويسی مگر مردم صاحب اختيار‬ ‫مال شان نيستند ؟ پدرسوخته ها ‪ ،‬دست شان به خر نی رسد پالن را می کوبند ! می خواهم يک‬ ‫‪ .‬عريضه بنويسی که از پدرشان هم نشنيده باشند‬ ‫‪ :‬بعد مرد دومی به حرف آمد ‪ ،‬که تا کنون ساکت مانده بود و گفت‬ ‫می دانی ميزا ‪ ،‬ما هر سه تا يک شکايت داري ‪ .‬سرهي قضيه ی هونگ ‪ .‬شايد به نظر کوچک ‪-‬‬ ‫بيايد ‪ .‬اما ظلم هيشه از چيزهای کوچک شروع می شود ‪ .‬هونگ من ارث و مياث بابايی نبود ‪.‬‬ ‫بش هم دل نبسته بودم ‪ .‬آن قدرها هم ارزش نداشت‪ .‬اما می دانی ميزا ‪ ،‬راستش من خوش ندارم‬ ‫ديگر ‪ .‬آبله ؟ آخر می دانی ميزا ‪ ،‬اين گلوله ی گرمی که می گويند از توی توپ درمی آيد ‪،‬‬ ‫خوردنی نيست ‪ .‬هان ؟ می گويند آدم می کشد ‪ .‬درست ؟ آخر ميزا من هيچ وقت آزارم به کسی‬ ‫نرسيده ‪ .‬درست است که قبله ی عال با حکومتش خيلی ظلم ها کردند ؛ درست است که قلندرها‬ ‫خيلی وعده و وعيد می دهند ؛ اما من تو اين دعوا چه کاره ام ؟ و می دانی ميزا ‪ ،‬اين‬

‫‪ .‬قضيه ی هونگ علمت خوشی نيست ‪ .‬اول ظلم است ‪ .‬اول ظلم ‪ ،‬آن هم از گوشه ی مطبخ‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال حرف ها را که شنيد ‪ ،‬گفت‬ ‫چه طور است برای هر سه تايی تان يک عريضه بنويسم ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬مردی که اول سر حرف را باز کرده بود ‪ ،‬گفت‬ ‫نه ميزا ‪ .‬قبول دارم که موضوع شکايت ما هر سه نفر يکی است ‪ ،‬اما هونگ خانه ی من وقفی ‪-‬‬ ‫بود ‪ .‬يک گوساله را درسته می شد توش کوبيد ‪ .‬دورش يک کتيبه بود به پنای کف دست ‪ .‬تاريخ‬ ‫داشت ‪ .‬مال چهارصد سال پيش بود ‪ .‬سه نفری چه جانی کندند تا به زور از زمي بلندش‬ ‫کردند ! گوشه ی حياط نيم ذرع تو زمي فرو رفته بود ‪ .‬اين ها که دين و مذهب ندارند ؛ اما‬ ‫تو بگو ‪ ،‬خدا را خوش می آيد مال وقف را اين جوری ببند و پولش را هم ندهند ؟‬ ‫‪ :‬ميزا لبخندی زد و گفت‬ ‫شايد بگويی فضولی به من نيامده ‪ .‬اما من بايد بدان چه می نويسم ‪.‬بگو ببينم مال وقف ‪-‬‬ ‫تو خانه ی سرکار چه می کرد ؟‬ ‫‪ :‬هان مرد در جواب گفت‬ ‫ده ‪ ،‬بديش هي بود که اولد ذکور بود ! وگرنه تا حال صدبار آبش کرده بودي ‪ .‬جد بزرگ ‪-‬‬ ‫مان وقفش کرده بود برای حسينيه پنج نسل تو هي هونگ خيات و مبات کرده بودي ‪ .‬بعد پدرها‬ ‫که مردند هيچ چی ‪ ،‬حسينيه هم خراب شد و افتاد تو ارگ ‪ .‬نی دان يادت هست يا نه ؛ ده سال‬ ‫پيش طويله ی ارگ را بزرگ کردند ‪ .‬از هان سربند حسينيه ی خانوادگی ما کلنگی شد ‪ .‬و دريغ‬ ‫از يک پاپاسی ! آن وقت از هه ی آن دم ودستگاه هي يک هونگ ماند ‪ .‬مثل در مسجد ‪ ،‬هيچ‬ ‫کاريش نی شد ‪ .‬کرد ‪ .‬گذاشته بوديش گوشه ی حياط و سالی يک بار ‪ ،‬شب شام غريبان صدايش را‬ ‫درمی آوردي ‪ .‬يک نشست يک ری گوشت توش می کوبيدي و کوفته ريزه می کردي و می گذاشتيم لی‬ ‫پلو و می دادي به خلق ال ‪ .‬حال آمده اند برش داشته اند برده اند ‪ .‬با هي يک هونگ ‪ ،‬دو‬ ‫توپ می شود ريت ‪ .‬آن وقت درآمده اند می گويند چند ؟ می گوي مگر می شود برای مال وقف‬ ‫قيمت معي کرد ؟ آن وقت سه تا هونگ سنگی جاش گذاشته اند ‪ ،‬هرکدام اندازه ی يک کف دست ‪،‬‬ ‫‪ .‬و رفته اند‬ ‫‪ :‬شکايت شاکی ها که تام شد ‪ ،‬ميزا اسدال گفت‬ ‫با اين هه می شود يک عريضه نوشت ‪ .‬بت هم هست که اين طور باشد ‪ .‬شکايت ‪ ،‬دسته جعی که ‪-‬‬ ‫‪ .‬شد به هر گوش کری می رسد ‪ .‬بعد هم شايد اين هونگ وقفی و پناه هونگ های ديگر بشود‬ ‫‪ :‬و شروع کرد به نوشت عريضه ‪ .‬و به سطر دوم نرسيده بود که زن شاکی درآمد گفت‬ ‫‪ .‬راستی ميزا يادت نرود ‪ .‬نشانی هونگ نازني من اين بود که لبش کنگره داشت ‪-‬‬ ‫ميزا عريضه را تام کرد و داشت برای شاکی ها می خواند که حسن آقا ‪ ،‬پسر حاجی مرضا از‬ ‫پيش دو نفر قلندر تفنگ به دوش از پس ‪ ،‬سر رسيدند ‪ .‬سلم و احوال پرسی ‪ ،‬قلندرها رفتند‬ ‫‪ .‬توی مسجد و حسن آقا نشست‬ ‫‪ :‬ميزا گفت‬

‫خوب وقتی رسيدی حسن آقا ‪ .‬تو هم گوش کن شايد دو کلمه ای به عنوان سفارش پای اين ‪-‬‬ ‫عريضه بنويسی و کار بندگان خدا راه بيفتد ‪ .‬و عريضه را از سر تا ته به صدای بلند خواند‬ ‫‪ .‬زن شاکی هم چنان که گوش می داد ‪ ،‬هی می گفت «جانی ! بنازم به اين دست خط ‪ ».‬و آن دو‬ ‫مرد شاکی مرتب به ريش شان دست می کشيدند و سرتکان می دادند ؛ و حسن آقا به فکر فرو‬ ‫رفته بود ‪ .‬خواندن عريضه که تام شد ‪ ،‬ميزا آن را دست به دست حسن آقا که به رسم قلندران‬ ‫زيرش نوشت «استعي بی و اما السئوول ‪ :‬عتت واحد را در گرو سه هاون نادن ‪ :‬حی علی‬ ‫خيالعمل حسن ‪ ».‬و داد به دست يکی از مردهای شاکی و بعد يکی از قلندرها رااز توی حياط‬ ‫مسجد صدا کرد و دستور داد هراه شاکی ها برود و ببيند هونگ شان را کدام دسته از قلندرها‬ ‫ضبط کرده اند و هونگ ها که پيدا شد ‪ ،‬برساند در خانه ی صاحبانش و رسيدش را بگيد ‪ .‬و‬ ‫بيارود برای ميزا ‪ .‬بعد شاکی ها بلند شدند و تا زنک از گوشه ی چارقدش پول دربياورد ؛‬ ‫يکی از مردها دست کرد و مزد عريضه را روی ميز کوچک ميزااسدال گذاشت و خدحافظی کردند و‬ ‫‪ .‬هراه قلندر تفنگ به دوش رفتند‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬ميزااسدال و حسن آقا که تنها شدند از نو خوش و بشی کردند و بعد‬ ‫‪ :‬حسن آقا درآمد که‬ ‫خستگی راه از تنت در رفت ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫راه خستگی نداشت ‪ .‬اما دست چپم آزارم می دهد ‪ .‬به نظرم قراول ها بدجوری بسته بودندش ‪-‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫اگر تا شهر به هان حال می آورندت چه می کردی؟ حال پاشو يک توک پا بروي سراغ هکارت ‪- .‬‬ ‫‪ .‬من با هردوتان حرف دارم ‪ .‬اين جا هم سرد است و هم نی شود جلو روی مردم حرف زد‬ ‫و هر دو برخاستند ‪.‬ميزا اسدال پوست تت را کشيد روی بساط و به بقال رو به رو سفارش کرد‬ ‫و گفت کجا می رود ؛ و با حسن آقا انداختند توی مسجد ‪ .‬نزديک ظهر بود ؛ اما از غلغله ی‬ ‫هر روزه ی مردم در اطراف حوض خبی نبود و لوله هنگ دار باشی که سر جای هيشگی اش بی کار‬ ‫‪ .‬نشسته بود سرش را انداخت پايي تا ميزا را نبيند‬ ‫ميزا عبدالزکی گوشه ی حجره تنها بود و روی منقل آتش ‪ ،‬قوز کرده بود ‪ .‬سلم کردند و‬ ‫نشستند و حال و احوالی پرسيدند و يادی از اتفاقات ده کردند و بعد ميزاعبدالزکی از‬ ‫کسادی بازار شکايت کرد و بعد مثل اين که يک مرتبه به صرافت افتاده باشد ‪ ،‬رو کرد به‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال که‬ ‫جان ‪ ،‬تو چرا زودتر مرا به اين فکر نينداختی ؟ هان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال پرسيد‬ ‫به کدام فکر آقا سيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫‪:‬جان حاشيه ی قاليچه تام شد ‪ ...‬و رو به حسن آقا افزود ‪-‬‬

‫جان ‪ ،‬اين ميزا خيلی می داند ‪ .‬دست و پای عيال ما را تو چنان پوست گردويی گذاشته که ‪-‬‬ ‫ديگر حوصله ی سرخاراندن ندارد جان ‪ .‬و بعد ماجرا را برای حسن آقا تعريف کرد و هر سه‬ ‫‪ :‬خنديدند و بعد حسن آقا گفت‬ ‫بی مقدمه بگوي ‪ .‬ما به وجود شا دو نفر احتياج داري ‪ .‬تراب کوی حق ‪ ،‬رسا از شا دعوت ‪-‬‬ ‫کرده ‪ .‬ديروز عصر به لفظ‬

‫مبارک فرمودند «پس می شود اميدوار بود که ما را دست تنها‬ ‫»‪ .‬نگذارند‬

‫‪ :‬ميزا اسدال ساکت ماند و ميزاعبدالزکی خوشحال و خندان پرسيد‬ ‫جان ‪ ،‬چه کاری از دست ما برمی آيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ثبت و ضبط اين هه سلح و آزوقه يک ايل منشی می خواهد ‪ .‬اهل ديوان که يا با اردو رفته ‪-‬‬ ‫اند يا هرکدام يک سوراخ گي آورده اند و قاي شده اند ‪ .‬من پيش خودم گفتم اين کار ‪ ،‬کار‬ ‫ميزا عبدالزکی است که بيايد عده ای را به کمک بگيد و دفت دستک ها را مرتب کند ‪ .‬بعد هم‬ ‫کار ديوان قضا هست که از خود ما برنی آيد ‪ .‬کار کسی است که مورد اعتماد اهالی باشد ‪.‬‬ ‫‪ .‬گفتم شايد ميزا اسدال قبول کند‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی خاکست را از روی آتش منقل کنار زد و پابه پا شد و گفت‬ ‫‪.‬من حرفی ندارم ‪ ،‬جان ‪ .‬اما بگذار ببينم ميزااسدال چه می گويد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬اين جور کارها از سر من زياد است ‪ .‬مرا خلق کرده اند برای ميزا بنويسی در مسجد ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬تعارف را کنار بگذار کنار ‪ .‬اين روزها جای از کار در رفت نيست ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی دنبال کرد که‬ ‫جان ‪ ،‬چرا شکسته نفسی می کنی ؟ قبايی است به قامت تو دوخته ‪ .‬چه کسی صال تر از تو می ‪-‬‬ ‫شود پيدا کرد ‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫من نه شکسته نفسی می کنی ‪ ،‬نه آدم از زير کار دورويی هستم ‪ .‬اما شا هردوتان می دانيد ‪-‬‬ ‫که من از آن هايی نيستم که هرکاری پيش دست شان آمد ‪ ،‬می کنند ‪ .‬برای من مبنای هر عملی‬ ‫ايان است ‪ .‬اصول است ‪ .‬اول اعتقاد ‪ ،‬بعد عمل ‪ .‬قصد قربت را که لبد شنيده ايد ؟ اگر‬ ‫ديگران فقط آداب مذهبی را با قصد قربت به جا می آورند من در هرکاری بايد قصدم قربت‬ ‫باشد ‪ .‬در حالی که من اصل نی دان شاها چه به سر داريد ‪ .‬البته تکفيتان نی کنم ‪ ،‬اما‬ ‫بتان مومن هم نيستم ‪ .‬در چني وضعی از دست من چه کاری ساخته است؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬تو چه طور نی دانی ما چه به سر داري ؟ ما زير پای حکومت را روفته اي ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬

‫شا نروفته ايد ‪ .‬جان ‪ .‬قبله ی عال تشريف برده اند قشلق ‪ .‬شا هم ميدان را خالی ديده ‪-‬‬ ‫‪ .‬ايد و حال داريد می تازيد ‪ .‬ما که بيل نيستيم ‪ ،‬جان‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫‪ .‬حتی مردم می گويند حکومت برای شا تله گذاشته ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬پس نکند می ترسی ؟ هان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫آقا سيد ! من سرجای خودم نشسته ام ‪ .‬لزم هم ندارم سرم را هی به در و ديوار بکوب و هر ‪-‬‬ ‫‪ .‬روز يک کلک تازه بزن‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬چه احتياجی به نيش و کنايه هست ؟ درست است که من اهل ماجرا هستم ‪ ،‬اما برای ‪-‬‬ ‫‪ .‬چنان ماجرايی که در ده گذشت ‪ ،‬گمان می کنم سر تو بيش تر از من درد می کند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ببي ميزا اسدال ‪ ،‬درست است که حکومت برای ما تله گذاشته ؛ ولی ما اين تله را بدل می ‪-‬‬ ‫کنيم به پناهگاه ؛ برای هه ی آدم هايی که با ظلم درافتاده اند ‪ .‬و وقتی هه ی مظلوم ها‬ ‫را جع کردی ‪ ،‬به راحتی می شود بيخ ظلم را کند ‪ .‬ببينم ‪ ،‬نکند از اين قضيه ی هونگ دل‬ ‫چرکي شده ای ‪ ،‬هان ؟ گذشت آن زمانی که صدای هونگ مقدس بود ‪ .‬حال سرنوشت عال قدس به‬ ‫صدای توپ بسته است ‪ .‬و تازه تو می دانی که امر ما حق است ‪ .‬ما از اين کشتار شيعه و سنی‬ ‫‪ .‬به جان آمده اي ‪ .‬ما به خدمت مردم کمر بسته اي‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫‪ .‬حکومت هم از اين حرفهای دهن پرکن می زد ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ولی تو می دانی که ما لقلقه ی زبان نداري ‪ .‬هنوز کفن بابای من خشک نشده ‪ .‬ما به جان ‪-‬‬ ‫‪ .‬می زنيم ‪ .‬سرمان گذاشته اي ‪ .‬حتم داري که برد با ماست‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫جان هم امروز صبح خانلر خان مقرب ديوان فرستاده بود سراغ من که مسوده ی هه ی اشعار ‪-‬‬ ‫‪ .‬را بدهم ببند ‪ .‬پيداست جان ‪ ،‬که هوا پس است‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫من در هي يکی ترديد دارم ‪ .‬گيم که شا يک شهر را نات بدهيد ‪ .‬يا دوتای ديگر را ‪ .‬ولی ‪-‬‬ ‫می دانيد که چرخ اصلی دارد می گردد ‪ .‬حکومت با هه ی خدم و حشم و قورخانه اش حی و حاضر‬ ‫است ‪ .‬آن وقت شا خيال کرده ايد که آب را از آسياب انداخته ايد با اين خانه خانی که ما‬ ‫‪ .‬گرفتار شيم ‪ .‬اول بايد پروانه ی اصلی زير آب را از کار انداخت‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬

‫‪ .‬پس در اصل مطلب حرف نداری ‪ .‬در امکان موفقيت ما حرف داری ‪ .‬ناچار حق داری بتسی ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫آخر وقتی تو مرا به کاری دعوت می کنی که کم و کيفش براي روشن نيست ‪ ،‬می خواهی ‪-‬‬ ‫دورانديشی هم نکنم ؟ فرض کنيم که من ترسو ؛ اما چه غرض از کاری که موفقيتش مشکوک است ؟‬ ‫جز يک خونريزی تازه ؟ از هه ی اين ها گذشته ‪ ،‬گفتم که من مبنای‬

‫ايان شا را ندارم و تو‬

‫‪ .‬بت از من می دانی که فقط در راه يک ايان می شود چشم بسته قدم گذاشت‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬اصل اين هه دور انديشی برای چه ؟ مگر از عمر ما هه اش چه قدر باقی مانده ؟ جان ‪-‬‬ ‫‪ ،‬من هرچه فکر می کنم که اين باقی مانده ی عمر را بايد تو هي حجره سر کنم با اين مشتی‬ ‫ها و اين خرت و خورت ها که هه شان بوی مرده شور خانه می دهند ‪ ،‬دل به هم می خورد ‪ .‬آخر‬ ‫‪ ...‬حرکتی ‪ ،‬جان ؛ تکانی ‪ ،‬تغييی ‪ ،‬تنوعی‬ ‫بقيه ی کلم ميزاعبدالزکی در هياهوی پنج شش نفر زن و مرد گم شد که مردی پف کرده را به‬ ‫دوش می کشيدند و می خواستند هه با هم از در حجره ی ميزا عبدالزکی بيايند تو ‪ .‬زنی مرتب‬ ‫‪ :‬می گفت‬ ‫‪ ! ...‬آی آقاجان ‪ ،‬امان ! به دادم برس ‪ .‬شوهرم از دست رفت ‪ .‬آی آقاجان امان ‪-‬‬ ‫‪ :‬مردی می گفت‬ ‫‪...‬هی گفتم امشب که می خوابيد ورد شجا شجا ‪-‬‬ ‫‪ :‬ديگری گفت‬ ‫‪ .‬يواش بابا ‪ ،‬پاش را شکستی ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی که ديد الن در حجره را از پاشنه درمی آورند بلند شد و رفت جلو ‪ ،‬پرسيد‬ ‫چه خب است جان ؟ چه شده ؟مگر زخم ششي خورده ؟‬ ‫‪ :‬يکی از زن ها گفت‬ ‫‪ :‬مار آقاجان ! مار ! جای نيشش بدتر از زخم ششي دهن وا کرده ‪ .‬ميزا عبدالزکی پرسيد ‪-‬‬ ‫جان ! صبح تا حال کجا بوديد ؟‪-‬‬ ‫‪ :‬هان زن گفت‬ ‫ای آقا ! دستم به دامانت ‪ .‬از آن سر شهر تا اين جا آمده اي ‪ .‬هه ی دعانويس ها بساط ‪-‬‬ ‫‪ .‬را ورچيده اند و رفته اند قلندر شده اند‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫آخر جان حال کار مرا خراب کرديد ‪ .‬به هزار زحت ‪ ،‬تازه روح بابای اين بندگان خدا را ‪-‬‬ ‫حاضر کرده بودم ‪ .‬حال دوباره از کجا گيش بياورم ‪ ،‬جان ؟‬ ‫‪ :‬يکی از مردها گفت‬ ‫به ! برادر من دارد از دستم می رود ‪ ،‬تو غم روح بابای ديگران را می خوری ؟ آخر‪-‬‬ ‫دوايی ‪ ،‬وردی ‪ ،‬تعويذی ‪ ،‬پس اين دکان را برای چه وا کرده ای ؟‬

‫که ميزا اسدال برخاست و تکه کاغذی را که چيزی رويش نوشته بود ‪ ،‬به ست آن ها دراز کرد و‬ ‫‪ :‬گفت‬ ‫عصبانی نشو برادر ‪ .‬اين آقا حواسش جع نيست ‪ .‬حضور روح ‪ ،‬گيجش کرده ‪ .‬اين سفارش را ‪-‬‬ ‫‪ .‬بگي و مريضت را بب پيش حکيم باشی مل ‪ .‬تا مکمه اش راهی نيست ‪ .‬خان دايی من است‬ ‫و از حجره رفت بيون و نشانی مکمه ی خان دايی را به آن ها داد و روانه شان کرد و برگشت‬ ‫‪ . :‬وقتی از نو تنها ماندند ‪ ،‬حسن آقا پا به پا شد و گفت‬ ‫ميزا ! من می فهمم که تو اهل اصولی ‪ .‬اما آخر اين اصول برای که وضع شده ؟ جز برای ‪-‬‬ ‫آدمی زاد ؟ درست ؟ بنای کار تو هم برايان اصول ‪ .‬اين هم درست ‪ .‬اما آن ايانی که کشتار‬ ‫آدمی زاد را روا بداند ‪ ،‬حق نيست ‪ .‬باطل است ‪ .‬حال می فهمی که ما چه به سر داري ؟ حفظ‬ ‫نفوس مردم ‪ .‬حتی به قيمت از دست دادن ايان و اصول ‪ .‬و تو بت از من می دانی که در روز‬ ‫اول مبنای هر ايانی هي بوده ‪ .‬منتها زمانه که برگشت ‪ ،‬ايان و اصول هم برمی گردد‪ .‬تغيي‬ ‫‪ .‬می کند‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫اگر اصول واقعا اصول باشد ‪ ،‬نبايد با گردش زمانه بگردد ‪ .‬اصل يعنی آن چه هيشه اصالت ‪-‬‬ ‫دارد ‪ .‬البته من هم به اين کشتاری که شا باهاش می جنگيد ‪ ،‬نظر نی دهم ‪ .‬اما با هان‬ ‫‪ .‬معتقدات قديی خودم بلدم اصول را حفظ کنم‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی پرسيد‬ ‫نی فهمم جان ‪ ،‬پس اختلف شا در چيست ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫دراين که هر مذهب و مسلک تازه ای دعواهای حيدر نعمتی را کيش می دهد و بانه ی تازه ای ‪-‬‬ ‫می شود برای تکفي ‪ .‬بعد هم خون ريزی و تصفيه ی حساب خلق ال و اين نقض اصولی است که هر‬ ‫‪ .‬دو بش معتقدي ‪ .‬ديگر گذشت آن زمانی که مذاهب عامل اصلی تول بودند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫پس می گويی در مقابل چني مظالی بايد دست روی دست گذاشت و نشست به تاشا ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫من نی دان چه کار بايد کرد ‪ .‬نه رهب قومم ‪ ،‬نه مدعی امامت ‪ ،‬و نه مذهب تازه ای آورده ‪-‬‬ ‫ام ‪ .‬اما اين را می دان که از دست من يکی کاری ساخته نيست و شا هم بی خود سنگ به شکم‬ ‫‪ .‬می زنيد ‪ .‬شا داريد زمينه ی يک خون ريزی تازه را می گذاريد‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫تا وقتی تو خيال می کنی کاری از دستت ساخته نيست ‪ ،‬البته ما هم بی خود سنگ به شکم می ‪-‬‬ ‫‪ .‬زنيم‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫آخر جان ‪ ،‬من و تو که تنها نيستيم ‪ .‬مگر يادت رفته هان مقاومت جزيی ما در ده ‪ ،‬چه ‪-‬‬

‫سرمشقی شد ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫می دان ‪ .‬اين را هم می دان که اگر قرار باشد ميان اين حضرات و حکومت يکی را انتخاب ‪-‬‬ ‫کرد ‪ ،‬من اين حضرات را انتخاب می کنم و تازه نه به علت مذهب تازه شان ‪ .‬بلکه به علت‬ ‫رشادت شان ‪ .‬اما کار يک ملکت که کار يک ده نيست ‪ .‬و اگر ما در ده موفق شدي از کجا‬ ‫‪ .‬معلوم که در يک ملکت موفق بشوي‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫اين ديگر بسته است به کمکی که تو و امثال تو بکنند ‪.‬اگر در ده کمک شا دو نفر کافی ‪-‬‬ ‫بود ؛ در يک شهر دويست نفر يا دو هزار نفر امثال شا لزم است ‪ .‬و اصل خيالت را راحت کنم‬ ‫ميزا ! برای من ‪ ،‬گرچه من کدام سگی است ؟ برای ما ‪ ،‬مهم اين نيست که ببي يا نه ‪ .‬چون‬ ‫حق ‪ ،‬عاقبت می برد ‪ .‬از زردشت بگي و بيا تا امروز ‪ ،‬هه ی اوليا به اين اميد زندگی کرده‬ ‫اند و با اين اميد مرده اند ‪ .‬از حساب هزاره ها حتما خب داری ؟ سر هر هزاره ای حق ‪ ،‬يک‬ ‫بار ديگر ظاهر می شود ‪ .‬و تا ساعت ظهور ولی جديد نزديک بشود ‪ ،‬مهم برای ما اين است که‬ ‫هسته ی مقاومت را زنده نگه داري ‪ .‬هسته ی نابت بشری را ‪ .‬در من ‪ ،‬در تو ‪ ،‬در اين‬ ‫مارگزيده ‪ ،‬در زن ميزا عبدالزکی ‪ ،‬می دانی ميزا ‪ ،‬فقط مردم بازارند که بايد در فکر‬ ‫‪ .‬عاقبت کار باشند و در فکر استفاده ای که بايد برد ‪ .‬من و تو که اهل بازار نيستيم‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬من مثل شاها نی توان وارد معقولت بشوم ‪ .‬اما هي قدر می دان که قبله ی عال يا ‪-‬‬ ‫هه ی خدم و حشم بی خودی فرار نکرده ‪ ،‬جان ‪ .‬حتما يک اتفاق افتاده ‪ ،‬يک ترسی پيش آمده‬ ‫جان که خانلرخان فرستاده دنبال مسوده ی اشعارش که مبادا دست کسی ‪ .‬بيفتد ‪ .‬اين جور‬ ‫اتفاقات را باباهای ما نديده اند ‪ .‬جان ‪ .‬هر پنج شش نسل يک بار آن هم به زور ‪ ،‬اگر چني‬ ‫پيش آمدهايی بکند ‪ .‬جان ‪ ،‬راستش من اين روزها برای خودم خيلی اهيت قايلم ‪ .‬به خصوص‬ ‫برای چشمم که شاهد جاخالی کردن يک دربار بوده با هه ی بيا و بروش ‪ .‬جان ‪ ،‬کدام يکی از‬ ‫باباهای ما چني اتفاقی را ديده اند ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫احساساتی نشو آقا سيد ! گيم که اين حضرات بردند و به حکومت هم رسيدند ‪ ،‬تازه به نظر ‪-‬‬ ‫من هيچ اتفاق جدی نيفتاده ‪ .‬رقيبی رفته و رقيب ديگر جايش نشسته ‪ .‬می دانيد ‪ ،‬من در اصل‬ ‫با هر حکومتی مالفم ‪ .‬چون لزمه ی هر حکومتی ‪ ،‬شدت عمل است و بعد قساوت و بعد مصادره و‬ ‫جلد و حبس و تبعيد ‪ .‬دوهزار سال است که بشر به انتظار حکومت حکما خيال بافته ‪ .‬غافل از‬ ‫اين که حکيم نی تواند حکومت بکند ‪ ،‬سهل است ‪ ،‬حتی نی تواند به سادگی حکم و قضاوت بکند‬ ‫‪ .‬حکومت از روز ازل کار آدم های بی کله بوده ‪ .‬کار اراذل بوده که دور علم يک ماجراجو‬ ‫جع شده اند و سينه زده اند تا لفت و ليس کنند ‪ .‬کار آدم هايی که می توانند وجدان و تيل‬ ‫را بگذارند لی دفت شعر ‪ ،‬و به ملک غرايز حيوانی حکم کنند ‪ ،‬قصاص کنند‬

‫‪ ،‬السن بالسن ‪،‬‬

‫تلفی ‪ ،‬کيفر ‪ ،‬خون ريزی و حکومت ‪ .‬در حالی که کار اصلی دنيا در غياب حکومت ها می گذرد‬ ‫‪ .‬در حضور حکومت ‪ ،‬کار دنيا معوق می ماند ‪ .‬هر مشکلی از مشکلت بشری ‪ ،‬اگر به کدخدا‬ ‫‪ .‬منشی حل نشد و به پادرميانی حکومت کشيد ‪ ،‬زمينه ی کينه می شود برای نسل های بعدی‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬هيچ می دانی که داری با منطق آدم های وامانده حرف می زنی ؟ با منطق آدم هايی ‪-‬‬ ‫که هيچ وقت راه به حکومت نداشته اند ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫پس می خواستی با منطق آنايی حرف بزن که به حکومت راه داشته اند ؟ تاريخ پر از منطق ‪-‬‬ ‫آن هاست ‪ .‬مقوله ی اول در کشتار ‪ ،‬مقوله ی دوم در کشتار و مقوله ی آخر هم در کشتار ‪.‬‬ ‫ديده اي که با آن صفحات زرنگارشان چه گندی به عال بشريت زده اند ! من اين منطق را قبول‬ ‫‪ .‬ندارم‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫معلوم است ‪ ،‬جان ‪ .‬هي است که حرف هايت بوی ناگرفته ‪ .‬جان ‪ ،‬اصل حرف هايت بوی وازدگی ‪-‬‬ ‫‪ .‬می دهد‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫بت از اين است که بوی دنيازدگی بدهد و بوی خون ‪ .‬و اصل آن چه را تو واماندگی می دانی ‪-‬‬ ‫‪ ، .‬من نابت می دان‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫هان نابتی که هه ی پيزن های وامانده دارند ؟ خوب البته جان ‪ ،‬وقتی از جايت تکان نوری ‪-‬‬ ‫‪ ، .‬کم ترين نتيجه اش اين است که نيب می مانی ‪ .‬عي پيزن ها‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫نه آقا سيد ‪ ،‬نابت واماندگی از دو مقوله ی متلف است‪ .‬آدم وامانده قدرت عمل ندارد ‪- .‬‬ ‫‪ .‬اما نيب کسی است که قدرت عمل داشته باشد و کف نفس کند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫خوب چه ربطی به کار ما دارد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اين جوری ربط دارد که اين آقا سيد خيال کرده برای شرکت در حکومت آدمی مثل من درمانده ‪-‬‬ ‫است ‪ .‬و بايد جالينوس دوران بود يا قدرت جابه جا کردن کوه احد را داشت ‪ .‬تا ليق شرکت‬ ‫در حکومت شد ‪ .‬و اشتباهش هي جا است‪ .‬آقا سيد ! برای اين که روی آب بيابی فقط بايد سبک‬ ‫باشی ‪ .‬اما مرواريد هيشه ته آب می ماند ‪ .‬مگر غواص دنبالش بفرستی ‪ .‬برای شرکت در حکومت‬ ‫کمی کافی باهوش باشی و بفهمی کشش قدرت به کدام ست است ‪ .‬بعد هم بلد باشی چشمت را ببندی‬ ‫‪ ،‬البته اوايل کار چون بد عادت می شود و حتی چشم باز وجدان هم چيزی را نی بيند ‪ .‬کاری‬ ‫‪.‬که مرد می خواهد ‪ ،‬پشت کردن به اين خوان يغما است‬

‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫آخر ارسطو هم در جهان گشايی اسکندر شرکت داشت ‪ ،‬نظام اللک هم وزارت کرد ‪ ،‬بيونی هم ‪-‬‬ ‫دنبال ممود رفت هند ‪ ،‬و خليفه ی بغداد را به دستور خواجه نصي لی ند ماليدند ‪ .‬راجع به‬ ‫‪ .‬اين ها چه می گويی ؟ و هزاران نفر ديگر که خودت بت از من می شناسی‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫هرکدام از اين حکما که شردی با هه ی حکمت شان ‪ ،‬آدمی بوده اند مثل هه ی آدم ها‪- .‬‬ ‫معصوم نبوده اند ‪ .‬هه شان گناهی کرده اند و کفاره ای داده اند ‪ ،‬ارسطو منطق را گذاشت‬ ‫تا جانشينان شاگردش ‪ ،‬فصيح و بليغ ‪ ،‬عذر گناهان او را بواهند ‪ .‬بيونی به آب «ماللهند»‬ ‫خون آن هه‬

‫هندو را که ممود کشت ‪ ،‬از دست های خودش شست ‪ .‬و خواجه نصي خيلی سعی کرد که‬

‫در کتاب اخلق خودش غسل بکند ‪ ،‬و نظام اللک که اصل يکی بود مثل هي خانلرخان حی و حاضر ‪،‬‬ ‫که چون هوا را پس ديده ‪ ،‬فرستاه دنبال مسوده ی اشعارش ‪ .‬بت قول می دهم که اگر اوضاع به‬ ‫صورت اول برگشت و تاريخ را هان هايی نوشتند که تا به حال نوشته اند ‪ ،‬دويست سال ديگر‬ ‫هي مسوده های خانلرخان بشود يک ديوان شعر پر سر و صدا ‪ ،‬و شايد به آب طل هم نوشته شود‬ ‫‪ .‬هه ی اين ها که شردی در نظر من طفيلی های قدرت اند ‪ .‬کنه هايی زير دم قاطر چوش قدرت‬ ‫چسبيده ‪ .‬آن هم قدرتی که بناش زير ظلم است ‪ ،‬نه قدرت حق ‪ .‬قدرت حق در کلم شهداست ‪ .‬به‬ ‫هي دليل من تاريخ را از دريچه ی چشم شهدا می بينم ‪ .‬از دريچه ی چشم مسيح و علی‬

‫و حلج‬

‫و سهوردی ‪ .‬نه از روی نوشته ی زرنگار حکمای رسيده که انوشيوان آدمی را عادل نوشته اند‬ ‫‪ .‬با آن هه سرب داغ که به گلوی مزدکی ها ريت‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫پس تو دنبال معصوم می گردی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬چه می شود کرد ‪ .‬هرکسی دنبال چيزی می گردد که ندارد ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬آخر آن هايی هم که منتظر امام زمانند ‪ ،‬هي را می گويند ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫می دانی حسن آقا ! عصمت يک امر نسبی است ‪ .‬و برای رسيدن بش يا برای انتخابش ‪ ،‬آدم هر ‪-‬‬ ‫لظه ای سر يک دوراهی است ‪ .‬دوراهی حق و باطل ‪ .‬ديگر لزم نيست سال های سال انتظارش را‬ ‫بکشی ‪ .‬اما آن کسی که منتظر ظهور امام زمان است ‪ ،‬دست کم اين جور حکومت ها را حکومت‬ ‫‪« .‬ظلمه» می داند ‪ .‬يعنی قبول شان ندارد‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫اما می بينی که اين جور حکومت ها هستند ‪ .‬سر و مرو گنده هم هستند ‪ .‬و به قول خودت هه ‪-‬‬ ‫‪ .‬شان هم با تکيه به قدرت ظلم‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬

‫‪ .‬و به هي دليل هم است که من از دريچه ی چشم شهدا به دنيا نگاه می کنم ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫و به هي دليل هم است که هر کس منتظر امام زمان است ‪ ،‬دست روی دست می گذارد و در ‪-‬‬ ‫مقابل هيچ ظلمی از جا نی جنبد ‪ .‬دل هه ی اين جور آدم ها به هان حرف های تو خوش است ‪.‬‬ ‫به نابت ‪ ،‬به عصمت ‪ ،‬به در انتظار معصوم ماندن ‪ .‬و می بينی که طلسم اين دور و تسلسل را‬ ‫آخر يک جايی بايد شکست ‪ .‬بعد هم مگر تونی گويی گذشت آن زمانی که مذاهب عامل اصلی تول‬ ‫بودند ؟ و مگر نی دانی که خارج از ميط مذاهب ‪ ،‬شهادت معنی خودش را از دست می دهد ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬نه ؛ از دست نی دهد ‪ .‬و اصل من قبول ندارم که شهادت ‪ ،‬متص قلمرو مذاهب باشد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫شاها ‪ ،‬جان داريد از حد عقل من بالتر می رويد ‪ .‬اصل آميزا ‪ ،‬من هم اعتقادی به حرف و ‪-‬‬ ‫سخن اين قلندرها ندارم ؛ جان ‪ .‬اما وقتی کارد به استخوان رسيد و روزگار خراب شد و ديگر‬ ‫بويی از خوشبختی نيامد ؛ آخر جان هرکسی حق دارد به خودش بگويد که شايد خوشبختی در اين‬ ‫راه تازه باشد ! و شايد تا حال ما نی فهميدي ‪ .‬پس بروي زير بال شان را بگيي ‪ .‬شايد‬ ‫‪ .‬زندگی راحت تر بشود‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫زندگی برای آدم بی فکر هيشه راحت است ‪ .‬خورد و خواب است ‪ ،‬و رفتار باي ‪ .‬اما وقتی ‪-‬‬ ‫پای فکر به ميان آمد ‪ ،‬تو بشت هم که باشی آسوده نيستی ‪ .‬مگر چرا آدم ابوالبشر از بشت‬ ‫گريت ؟ برای اين که عقل به کله اش آمد و چون و چرايش شروع شد ‪ .‬خيال می کنيد بار‬ ‫امانتی که کوه از تملش گريت و آدم قبولش کرد چه بود ؟ آدم زندگی چارپايی را توی بشت‬ ‫گذاشت و رفت به دنيای پر از چون و چرای عقل و وظيفه ‪ ،‬به دنيای پر از هول و هراس بشريت‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫از اول خلقت تا حال اين هه از ابوالبشر حرف زده اي ‪ ،‬بس نيست ؟ آخر چرا از آدم ‪-‬‬ ‫گرفتار امروزی حرف نزنيم ؟ می دانيم که جد اول بشر چه کرد و چرا کرد ‪ ،‬اما تکليف اين‬ ‫نبيه ی درمانده او چيست ؟ اين که بشنيد و تاشاچی رذالت ها باشد ؟ اگر آدم از بشتی گريت‬ ‫که زير سلطه ی غرايز حيوانی بود ‪ ،‬ما در دوزخی گرفتاري که زير سلطه ی شهوات و رذالت‬ ‫هاست ‪ .‬هان حق و وظيفه ای که تو می گويی ‪ ،‬به من حکم می کند که مثل ديگر آدمی زادها‬ ‫حرکت می کنم ‪ ،‬عمل می کنم ‪ ،‬اميدوار باشم ‪ ،‬مقاومت کنم و به ظلم تن در ندهم ‪ .‬و شهيد‬ ‫بشوم تا دست کم تو از دريچه ی چشم من به دنيا نگاه کنی ‪ .‬و اصل چه احتياجی به شهادت من‬ ‫؟ مگر نقطه ی اولی شهيد نشد ؟‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی پرسيد‬ ‫جان ‪ ،‬ميزا کوچک جفردان را می گويی ؟ او که خودش را به خره ی تيزاب انداخت ‪ ،‬حسن آقا ‪-‬‬ ‫!‬

‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫آقا سيد ! تو چرا حرف های ميزان الشريعه ای می زنی ؟ خره ی تيزاب کدام است ؟ نشنيده ‪-‬‬ ‫ای می گويند وقتی امام زمان نباشد ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫خيالت راحت باشد که برای من فرقی نی کند ‪ .‬من نيستم از آن هايی که به انتظار‬

‫امام ‪-‬‬

‫زمانند برای من هرکسی امام زمان خودش است ‪ .‬مهم اين است که هر آدمی به وظيفه ی امامت‬ ‫‪ .‬زمان خودش عمل کند ‪ .‬بار امانت پعنی هي‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی پرسيد‬ ‫پس جان آخر می گويی چه بايست کرد ؟ با حکومت که مالفی ؟ به اين حرف و سخن تازه هم که ‪-‬‬ ‫کمک نی دهی ‪ ،‬منتظر امام زمان هم که نيستی ‪ .‬پس جان هر مقاومتی را رها کرده ای ‪ ،‬آخر‬ ‫مگر می شود اين تن را داد دم سيل ؟ به قول خودت حتی آن هايی که به انتظار امام‬

‫زمان‬

‫دست به روی دست می گذارند و می نشينند بر تو رجحان دارند ‪ ،‬جان ‪ .‬چون دست کم مقاومت را‬ ‫‪ .‬به صورت انتظار زنده نگه داشته اند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ببي ميزا ‪ ،‬الن غي عادی است ‪ .‬هيچ کدام ما زندگی هر روزه مان را نی کنيم ‪ .‬چرا؟ چون ‪-‬‬ ‫يک اتفاق افتاده ‪ .‬چون چيزی در قبال ظلم قد علم کرده ‪ .‬اين چيز نبيه های هان آدم‬ ‫ابوالبشرند به اضافه ی يک ايان تازه ‪ ،‬و تو فقط اين ايان را نداری ‪ .‬اما به اصول خودت‬ ‫که ايان داری ‪ .‬و بنا بر اصول و معتقدات قديی تو هم ‪ ،‬اين وضع قابل تمل نيست ‪.‬پس چرا‬ ‫معطلی ؟ مگر نی بينی که سرنوشت اين ترازو را حتی يک نفر می تواند عوض کند ؟ به اين طرف‬ ‫‪ .‬يا آن طرف ‪ ،‬به اين ور سکه يا آن ور‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی پرسيد‬ ‫من ‪ ،‬جان ‪ ،‬می خواهم بدان تو که هر فردی را امام زمان خودش می دانی ‪ ،‬در اين وسط چه ‪-‬‬ ‫کاره ای ؟ چه وظيفه ای برای خودت قايلی ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫آقا سيد ! اين وضع را من نساخته ام ‪ .‬کسی هم که ساخته به ميل من نساخته ‪ .‬من از اصل ‪-‬‬ ‫اين دنيا را با اين وضع تشری قبول ندارم ‪ ،‬نه اين ور سکه اش را ‪ ،‬نه آن ورش را ‪ .‬دنيای‬ ‫من آن قدر پست نيست که پشت و روی يک سکه جا بگيد ‪ .‬دنيای من تا به حال ‪ ،‬فقط در عال‬ ‫خيال ‪ ،‬واقعيت پيدا کرده ‪ .‬اين است که زندان و دوزخ و بشت براي فرقی نی کند ‪ .‬من هرجا‬ ‫‪ .‬باشم ‪ .‬و در هر حال ‪ ،‬فقط به خيال خودم زنده ام‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫جان باز حرف هايت بوی وازدگی گرفت ؛ نکند می خواهی بگويی «چني قفس نه سزای چون من ‪-‬‬ ‫خوش الانی است »؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬

‫‪ .‬اگر قرار بود حرف های بزرگ را فقط آدم های بزرگ بزنند که حق شيوع پيدا نی کرد ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا پرسيد‬ ‫نگفتی ميزا که عاقبت می نشينی و دست روی دست می گذاری و تاشا می کنی ‪ ،‬تا به تعداد ‪-‬‬ ‫شهدا افزوده بشود يا می جنبی و زير بال ما را می گيی ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫ببي حسن آقا ! وقتی کسی قيام می کند ‪ ،‬حتما هدفی دارد ‪ .‬علقه ای‬

‫به چيزی ‪ ،‬يا نفرتی ‪-‬‬

‫از چيز ديگر ‪ ،‬يا ايانی ‪ .‬من نه آن ايان را به کار شا دارم که بايست ‪ ،‬و نه به هيچ چيز‬ ‫‪ ...‬اين دنيا علقه ای دارم‬ ‫‪ :‬حسن آقا پرسيد‬ ‫دست کم نفرت که داری ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫نفرت دارم ‪ .‬بدجوری هم دارم ‪.‬من نفس نفرت ‪ .‬نفس نفی وضع موجودم ‪ .‬و ناچار بايست نفس ‪-‬‬ ‫‪...‬قيام هم باشم ‪.‬اما‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی حرفش را بريد و گفت‬ ‫يادت هست جان ‪ ،‬ده که بودي می گفتی وقتی کاری از دستت برآمده نيست ‪ ،‬بت است نابت ‪-‬‬ ‫خودت را حفظ کنی ؟ و يادت هست که من حرفت را قبول کردم ؟ خوب آمدي و از دست ما کاری‬ ‫ساخته بود ‪ ،‬جان در اين صورت نابت را چه جوری بايد حفظ کرد ؟ هان ؟ فقط با نفی هه‬ ‫چيز ؟ و بار امانت يعنی هي ؟‬ ‫ميزا اسدال مدتی ساکت ماند و سر به زير انداخت ‪ .‬بعد سربرداشت و لظه ای هر دو دوست خود‬ ‫‪ :‬را که به انتظار او نشسته بودند ‪ ،‬برانداز کرد و بعد سری تکان داد و گفت‬ ‫‪ .‬حيف ! حيف که اين تن بدهکار است ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫! خوب ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫هيچ چی ‪ .‬فکر می کردم اگر اطن تن بدهکار نبود ‪ ،‬بدهکار اين هه نعمتی که حرام می کند ‪-‬‬ ‫‪ ،‬چه راحت می شد کنار نشست وتاشاچی بود و خيال بافت و به شعر و عرفان پناه برد ‪ .‬اما‬ ‫حيف که جبان اين هه نعمت به سکون مکن نيست ‪ .‬اين هوا ‪ ،‬اين دوستی ‪ ،‬اين دم ‪ ،‬پسرم‬ ‫حيد ‪ ،‬و قاليچه ای که حاشيه اش بافته شده ؛ جبان هرکدام از اين نعمات را بايد به عمل‬ ‫کرد ‪ .‬نه به سکون ‪ .‬سکون و سکوت ‪ ،‬جبان هيچ چيز را نی کند ‪ .‬تو آقا سيد ‪ ،‬طبعا اهل‬ ‫عملی و به دنبال ماجرا ‪ .‬خوشا به حالت ! و تو حسن آقا ايان داری ‪ .‬و چه بت ازاين ! اما‬ ‫‪ ...‬من در حالی بايد عمل کنم که‬ ‫که ميزا عبدالزکی پريد و پيشانی ميزا اسدال را بوسيد و حسن آقا هم چنان که داشت با‬ ‫‪ :‬خودش کلنجار می رفت تا مبادا اشکش راه بيفتد ‪ ،‬شنيد که ميزا اسدال گفت‬

‫بسيار خوب آقا سيد ! بسيار خوب ‪ .‬با علم به اين که هيچ دردی از دردهای روزگار را دوا ‪-‬‬ ‫‪ .‬نی کنيم‬

‫‪8‬‬ ‫ملس هفتم‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬ميزابنويس های ما تا يک هفته بعد از آن روز ‪ ،‬دکان و دستگاه‬ ‫خودشان را تعطيل کردند و رفتند دنبال کار و کاسبی جديد ‪ .‬ميزا عبدالزکی بيد زدنی های‬ ‫حجره اش را کافور زد و بست و يک قفل گنده هم زد در حجره ‪ ،‬و از آن به بعد هر روز يک‬ ‫پايش تو تکيه ی نانواها بود و پای ديگرش توی ارگ ‪ .‬و سرکشی می کرد به کار ميزابنويس‬ ‫های ديوانی و غيديوانی که از اين ور و آن ور جع کرده بود و هرکدام را به کاری گماشته‬ ‫بود ‪ .‬برای نگه داشت حساب هونگ ها و توپ و تفنگ ها و سلح های ديگر ‪ ،‬ميزا عبدالزکی از‬ ‫خود قلندرها ‪ ،‬ميزا بنويس انتخاب کرده بود و دستور داده بود دفت دستک هاشان را به رمز‬ ‫نگه دارند و به رسم خودشان اعداد و ارقام را با نقطه و حرف بنويسند تا غريبه سر از‬ ‫کارشان درنياورد ‪.‬و اصل بعضی از راويان اخبار معتقدند که حساب سياق از هي سربند متداول‬ ‫شد و خود ميزا عبدالزکی بود که در اشکال حروف تغيياتی داد و دفت مرز مانندی درست کرد و‬ ‫به نظر تراب ترکش دوز هم رساند و تس کرد ميان حساب دارها ‪ .‬اما برای نگه داشت حساب‬ ‫آزوقه ی شهر از قوم و خويش ها و دوست و آشناها و هکارهای قديی کمک گرفت ‪ .‬به خصوص‬ ‫فرستاد دنبال هرچه دعانويس و رمال و مارگي و جام انداز که تو شهر سراغ داشت ‪ .‬و هر ده‬ ‫نفرشان را سپرد دست يک ميزا بنويس ديوانی که طرز کار با دفت رمز و آداب نگه داشت دفت‬ ‫دستک ها را يادشان بدهد و به کارشان رسيدگی کند ‪ .‬درست است که عده ی زيادی از اين صنف‬ ‫حال ديگر بساط خال کوبی واکرده بودند و هرکدام برای خودشان روزی بيست سی تا مشتی‬ ‫داشتند و به هي مناسبت برای ميزا عبدالزکی بانه آورده بودند که نی خواهند انگشت تو رزق‬ ‫مردم شهر بزنند ‪ .‬اما خيلی هاشان هم بودند که به علت کسادی بازار دعانويسی ‪ ،‬با رضا و‬ ‫‪ .‬رغبت به کمک ميزا رفته بودند‬ ‫ميزا عبدالزکی از صبح تا ظهر کارش سرکشی به انبارهای آزوقه بود و از بعد از ظهر تا‬ ‫غروب تو يکی از اتاق های ارگ حکومتی رسيدگی به حساب سلح ها می کرد ‪ .‬به پول خودش هم از‬ ‫ميدان مال بندها ‪ ،‬هان الغی را که باهاش رفته بود سراملک حاج مرضا ‪ ،‬با زين و يراق‬ ‫خريده بود و بی اين که معطل قلندرهای شوشکه بسته بشود ‪ ،‬هر وقت که لزم بود از اين شهر‬ ‫تا آن سر شهر ‪ ،‬مثل قرقی می رفت ‪ .‬و از اين انبار به آن انبار ‪ .‬طوری کرده بود که‬ ‫سرظهر هر روز می دانست هرکدام از انبارها چه قدر ذخيه دارند ؛ ديروز چند خروار گندم و‬ ‫جو و بنشن از کجا وارد انبارها شده ؛ يا چند خروار به نانواها داده اند يا ميان بقال‬ ‫ها و رزازها پخش کرده اند ‪ .‬و عي هي ترتيب را برای کار سلح ها داده بود و به کمک هفت‬

‫قلندر ميزابنويس که تو هان اتاق ارگ می نشستند ؛ غروب به غروب زير هر جور سلحی را داشت‬ ‫‪ .‬زنش ‪ ،‬درخشنده خان ‪ ،‬هم که سخت مشغول قالی بافی بود ‪ .‬و ديگر از آن بابت ها ‪ ،‬نه خود‬ ‫ش‪ ،‬نه زنش ناراحتی خيالی نداشتند ‪ .‬درست است که درخشنده خان هنوز از حاشيه خوانی به مت‬ ‫نرسيده بود ‪ ،‬امابا کمک زرين تاج خان حال ديگر سه تار دار قالی تو خانه ی خودش برپا‬ ‫کرده بود و پانزده تا قالی باف مزدبگي داشت ‪ .‬سه تا مرد ‪ ،‬که نقشه می خواندند و باقی ‪،‬‬ ‫دختهای هسايه و دوست و آشناها که از خانه ماندن به عذاب آمده بودند و اگر هم مزد بشان‬ ‫نی دادی ‪ ،‬حرفی نداشتند ‪ .‬زرين تاج خان صبح به صبح حيد را که می فرستاد مکتب ‪ ،‬دست‬ ‫حيده را می گرفت و می رفت خانه ی درخشنده خان ‪ ،‬و چادرش را می زد پر کمرش و تا غروب يک‬ ‫لنگه پا کار می کرد ‪ .‬استاد کار هه شان بود ‪ .‬دو تايی کارشان چنان گرفته بود و چنان جی‬ ‫‪ .‬جی باجی هم ديگر شده بودند که نگو‬ ‫از آن طرف بشنويد از ميزا اسدال که حال ديگر به جای نوشت شکايت مردم ‪ ،‬صبح تا غروب‬ ‫کارش رسيدگی به شکايت مردم بود ‪ .‬مل کارش تکيه ی پالن دوزها بود ؛ و داده بود شبستان‬ ‫تکيه را آب و جارو کرده بودند و حصي انداخته بودند و هان بساط ميزا بنويسی خودش را‬ ‫آورده بود و گذاشته بود بغل در شبستان ‪ ،‬و به کمک ده نفر منشی که دور تا دور می نشستند‬ ‫و هرکدام هم چو بساطی داشتند کار مردم را می رسيد ‪ .‬بيست نفر قلندر شوشکه بسته هم عمله‬ ‫اکره ی دستگاهش بودند ‪ .‬که داي تو حياط هشتی تکيه می پلکيدند و اگر لزم می شد ‪ ،‬می‬ ‫رفتند پی کسانی که بايد به ديوان قضا احضار بشوند ‪ .‬درست است که ميزا اسدال رسا منشی‬ ‫ديوان قضا بود ‪ ،‬اما نه رييسی به عنوان قاضی بال سرش بود و نه احتياجی بود که خودش بر‬ ‫ديگران رياست کند ‪ .‬ترتيب کار را جوری داده بود که هه ی کارها کدخدا منشانه و با مشورت‬ ‫و بی توپ و تشر حل می شد ‪ .‬چون کارها را تقسيم کرده بود ‪ .‬هرکه را دعوای ملکی داشت می‬ ‫فرستاد سراغ هکار بغل دستی اش ‪ ،‬هر که را دعوای ازدواج و طلق داشت ‪ ،‬سراغ هکار دومی و‬ ‫هرکه را دعوای ناموسی داشت ‪ ،‬سراغ سومی و هي جور ‪ ...‬سه نفر از هکارانش ‪ ،‬که هه از‬ ‫ميزابنويس های معتب شهر بودند‬

‫‪ ،‬اصل آخوند بودند و اگر مساله ای شرعی در ميان بود ‪،‬‬

‫يا عقد و طلقی لزم می شد ‪ ،‬فی اللس کار را تام می کردند ‪ .‬به هر صورت کم تر احتياج‬ ‫پيدا می شد که قلندرهای شوشکه بسته را دنبال کسی بفرستند و احضار کنند يا حکم به حبس و‬ ‫‪ .‬جريه و غرامتی بدهند‬ ‫جان برای شا بگويد ‪ ،‬از قضای کردگار اغلب شکايت های مردم و آن روزهای حکومت قلندرها‬ ‫ترک نفقه بود ‪ .‬بعد از فروکش کردن قضيه ی هونگ ‪ ،‬اغلب شاکی ها زن هايی بودند که شوهرها‬ ‫ول شان کرده بودند و رفته بودند تو لباس قلندری و خانه و زندگی واهل و عيال را به خدا‬ ‫سپرده بودند ‪ .‬و هان روزهای اول کار و کاسبی جديد ميزا اسدال بود که يک روز چهل نفر زن‬ ‫قد و نيم قد ‪ ،‬از بيست ساله تا شصت ساله ريتند توی تکيه ی پالن دوزها و جيجي و داد و‬ ‫بيداد شان تام شبستان تکيه را پر کرد ‪ .‬ميزا که بدجوری گي کرده بود ‪ ،‬دادی سرشان زد که‬ ‫‪:‬‬ ‫اهه ! اين هه جي جي که فايده ندارد ‪ .‬بزرگ ترتان را بگوييد بيايد بنشيند و مثل آدم ‪-‬‬

‫‪ .‬حرف هايش را بزند‬ ‫که هه ساکت شدند و يک زن دراز و باريک از وسط شان درآمد و رفت توی شبستان جلوی ميزا‬ ‫‪ :‬اسدال نشست و گفت‬ ‫شوهر بی غيت من ‪ ،‬هان مشهدی رمضان علف است که خدا ديوانش را بکند ‪ .‬بی غيت هفت سر ‪-‬‬ ‫عايله را ول کرده رفته ‪ .‬نی دان مگر اين قلندرها مرده شور کم داشته اند ؟‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫خوب حال چه می گويی خواهر ؟ چه می خواهی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬زن مشهدی رمضان گفت‬ ‫معلوم است ديگر ميزا ‪ .‬يا چشم اين بی غيت ها کور ‪ ،‬بيايند به زندگی شان برسند ؛ يا ‪-‬‬ ‫به ما هم اجازه بدهند بروي قلندر بشوي ‪ ،‬تا نشان بدهيم که از اين مردهای بی رگ هيچ چی‬ ‫‪ .‬کم نداري‬ ‫و ميزا اسدال که ديد در مقابل چني حرفی هيچ چی نی شود گفت ؛ با مشورت هکارهاش از زن ها‬ ‫يک روز مهلت خواست وتکيه را خلوت کرد و تا ظهر هان روز جعی ليه ای نوشتند ‪ ،‬و دادند‬ ‫دست حسن آقا که به عرض تراب ترکش دوز برساند ‪ ،‬و هنوز غروب نشده به صورت لوح جديد برای‬ ‫هه ی قلندرها و اهالی شهر جار زدند که «قلندری ترک شهوات است ‪ .‬اما ترک تعهد عيال در‬ ‫مروت قلندری نيست ‪ » .‬و فردا صبح که هان زن ها آمدند ‪ ،‬فرستاد يکی يکی شوهرهاشان را‬ ‫احضار کرد و از هرکدام شان التزام گرفت که دست کم هفته ای يک شب بروند پيش اهل و عيال‬ ‫شان ‪ .‬درست است که اين قضيه خودش يک هفته طول کشيد و عاقبت سر و صدای مردها را‬ ‫‪ :‬درآورد ؛ و يکی شان دست آخر پريد به ميزا اسدال و گفت‬ ‫اگر قلندری اين حسن را هم نداشته باشد ‪ ،‬پس چه فايده ؟ ‪-‬‬ ‫اما کسی گوش به حرفش نداد و ميزا اسدال گفت تقيق کنند که هر کدام شان از عهده ی خرج‬ ‫خانه و زندگی شان برنی آيند ‪ ،‬جيه ی قلندری براشان معي کنند و کار به خي و خوشی تام شد‬ ‫‪.‬‬ ‫خوشبختی ميزااسدال اين بود که ديگر از دعواهای قديی که صبح تا شام وقت ميزا ‪ ،‬به نوشت‬ ‫شان می گذشت خبی نبود ‪ .‬نه اسب و قاطر کسی را بيگاری می بردند و نه داروغه و کلنتی‬ ‫وجود داشت تا چشم به مال کسی بدوزد و نه ديگر ترسی از ميزان الشريعه در کار بود ‪.‬‬ ‫البته دزدی و هيزی اتفاق می افتاد ‪.‬چون اگر يادتان باشد ‪ ،‬روز اول حکومت قلندرها ‪،‬‬ ‫مردم در دوستاق خانه را شکستند و هه ی حبسی ها ول شدند تو شهر ‪ .‬گاهی هم عربده کشی و‬ ‫قداره بندی پيش می آمد‬

‫و يکهو فلن بازارچه قرق می شد ‪ .‬چون از وقتی قلندرها آمده‬

‫بودند سرکار ‪ ،‬منع و تري می خواری ورافتاده بود و شيک خانه ها و می خانه های شهر داير‬ ‫شده بود و قيمت حشيش آمده بود پايي ‪ .‬اما ميزا اسدال می دانست شت را کجا بواباند ‪.‬‬ ‫هرکه دزدی کرده بود ‪ ،‬مال دزدی را تاوانش را ازش می گرفتند و اگر نی داد يک خال درشت‬ ‫روی پيشانی اش می کوبيدند و از شهر درش می آوردند ؛ و اگر پای نفر سومی در کار بود زن‬ ‫را متار می کردند ‪ ،‬به انتخاب يکی از دومرد ؛ و غرامت آن يکی را هم ازش می گرفتند و هي‬

‫جور ‪ ...‬اما يک گرفتاری تازه هم برای شهر پيش آمده بود که قلندرها خواسته بودند ‪،‬‬ ‫ميزااسدال بش رسيدگی بکند ‪ .‬و آن گرفتاری نظافت شهر و امور آخرت اهالی بود ‪ .‬يعنی از‬ ‫وقتی ايشک آقاسی باشی با اردوی حکومت از شهر فرار کرده بود ‪ ،‬ديگر صاحب جعی نظافت شهر‬ ‫و امور مرده شور خانه بی صاحب مانده بود و بيست روزی کثافت از در و ديوار شهر بال می‬ ‫رفت ‪ .‬اما چون هوا رو به سردی بود ‪ ،‬قضه زياد به چشم نيامد ؛ بعد هم ميزا اسدال فرستاد‬ ‫پی حسي کمانچه ای که آن وقت ها خيلی پای ملسش نشسته بود و از شور و ماهورش کيف ها برده‬ ‫بود ‪ .‬و با خواهش و تنا و گرو گذاشت تار سبيل اين دو تا کار را به عهده اش گذاشت‪ .‬و‬ ‫گرچه ايشک آقاسی باشی اين کار يدک را به سالی دوهزار سکه ی طل از قبله ی عال مقاطعه‬ ‫گرفته بود ؛ حسي کمانچه ای تعهد کرد ماهی دو هزار سکه هم به خزانه ی قلندرها بدهد ‪.‬‬ ‫چون هم فروش خاکروبه ی شهر درآمد داشت و هم لباس و زر و زيور مردها ‪ .‬و به علت هي کار‬ ‫بود که خود تراب ترکش دوز يک لوح تقدير برای ميزا اسدال فرستاد ‪ .‬چون راستش از وقتی به‬ ‫دستور ميزان الشريعه ‪ ،‬حاکم شرع ‪ ،‬دست راست اين حسي کمانچه ای را زده بودند تا ديگر‬ ‫نتواند کمانچه بکشد ‪ .‬و اين قضيه مال پنج سال پيش بود ‪ ،‬حسي کمانچه ای شده بود يک پا‬ ‫قداره بند ‪ .‬و عال و آدم از هان يک دست باقی مانده اش به عذاب بود ‪ .‬از آن سردمدارها‬ ‫شده بود که تو دعواهای حيدر نعمتی ‪ ،‬هه ی شهر را به هم می ريت و سی روزه ی ماه ‪ ،‬چهل‬ ‫روزش تو دوستاق خانه بود ‪ .‬و البته لزم بود که قلندرها يک جوری داشته باشندش ‪ .‬چون از‬ ‫روزی که مردم ريتند دوستاق خانه را خراب کردند و حسي کمانچه ای هم مثل آن های ديگر‬ ‫آزاد شد تا روزی که اين فکر به کله ی ميزا اسدال بيفتد که دستش را اين جوری به کار بند‬ ‫کند ؛ پنج شش دفعه قداره کشيده بود و بدجوری باعث دردسر شده بود ‪ .‬اين قضيه هم که به‬ ‫خي و خوشی تام شد ‪ ،‬ديگر دردسر تازه ای نبود ‪ .‬و هي جورها بود که در آخر ماه اول حکومت‬ ‫قلندرها از تام اهل شهر فقط سه نفر تو دوستاق خانه بودند ‪ ،‬دو تا آدم کش و يک متکر ‪.‬‬ ‫‪ .‬که نه می شد ول شان کرد و نه ميزا اسدال حاضر بود حکم به قتل شان بدهد‬ ‫حال از آن طرف بشنويد از حسن آقا که هفتاد نفر قلندر فدايی را انتخاب کرده بود که مدام‬ ‫روی زين اسب بودند و ازاين ده به آن ده می رفتند و آزوقه می خريدند و گاو و گوسفند تيه‬ ‫می کردند و بار شت يا بار گاری های بزرگ قلندرساز ‪ ،‬می رساندند به شهر و تويل انبارها‬ ‫يا سلخ خانه می دادند ‪ .‬حسن آقا هرکدام از دو تا برادرش را کرده بود مامور يک طرف ‪.‬‬ ‫برادر کوچکه را فرستاده بود به طرف املک سابق پدری و به کمک اهالی آن آبادی ها که حال‬ ‫ديگر هرکدامشان يک پا اهل حق بودند تا ده فرسخ اطراف ‪ ،‬هرچه آزوقه و حشم اضافی سراغ می‬ ‫کردند ‪ ،‬می خريدند ومی فرستادند شهر ‪ .‬و برادر بزرگته را فرستاده بود به آبادی های سر‬ ‫راه اردوی حکومت ‪ .‬خوبی کار حسن آقا اين بود که تا چهل فرسخی اطراف شهر هرکدام از‬ ‫آبادی ها را که در تيول يکی از اعيان حکومت بود ‪ ،‬که فرار کرده بود تا برگشت تيول دار‬ ‫اصلی ‪ ،‬به صورت امانی سپرده بود ‪،‬و به ريش سفيدهای هان آبادی و به جای سه کوت و چهار‬ ‫کوت حق مالک ‪ ،‬نصفش را ازشان حشم و آزوقه می گرفت ‪ .‬اهالی آبادی ها هم که خدا می‬

‫خواستند ‪ .‬و برای اين که زبان هه بسته باشد ‪ ،‬يک فتوای بلند بال هم از ميزان الشريعه‬ ‫گرفته بود که «‪ ...‬و اما بعد ‪ ،‬عوايد آن چه را که قبله ی عال در تيول کسی گذاشته در‬ ‫غياب آن کس می توان به مصارف عام النفعه رساند‪ ».‬و اين فتوا را داده بود در شهر و هه ی‬ ‫آبادی های اطراف جار زده بودند و به گوش هه رسانده بودند ‪ .‬البته برای گرفت چني فتوايی‬ ‫لزم بود از املک خود ميزان الشريعه و هه ی اوقافی که نظارتش با او بود ‪ ،‬چشم پوشی کرد‬ ‫‪ .‬و حسن آقا هم اين کار را کرده بود ‪ .‬و هي جورها شد که خب کار قلندرها کم کم در قسمت‬ ‫بزرگی از ملکت پيچيد و عده ی زيادی از دهات ‪ ،‬مالک ها را بيون کردند و هر روز از يک‬ ‫‪ .‬گوشه ی ملکت خبهای تازه می رسيد درباره ی سربلند کردن قلندرها‬ ‫جان دل که شا باشيد ؛ ديگر از آدم های ما ‪ ،‬مشهدی رمضان علف بود که ديدي زنش از دستش‬ ‫آمده بود شکايت ‪ .‬چون از هان سربند آتش گرفت بازار علف ها ‪ ،‬نه تنها رفت بست نشست بلکه‬ ‫يک سره به لباس قلندری درآمد و داد پشت دستش نقش ترزين کوبيدند و شد مامور رساندن زغال‬ ‫و هيزم به کوره های تازه و نوساز ارگ که قلندرها هونگ ها را در آن ها آب می کردند و‬ ‫توی قالب های بزرگ ماسه ای توپ می ريتند ‪ .‬ديگر از آدم های قصه مان حکيم باشی بود که‬ ‫گرچه وضع زندگيش هيچ فرقی نکرده بود و هان مکمه باشی بود کر گرچه وضع زندگيش هيچ فرقی‬ ‫نکرده بود و هان مکمه ی سابق را داشت و هان جور روزی سی چهل تا مريض را می ديد ‪ ،‬هفته‬ ‫ای يک بار هم می رفت به اندرون ارگ و هرکدام از زن های حرم سرای قبله ی عال را که مريض‬ ‫بودند ‪ ،‬معاينه می کرد و نسخه می داد ‪ .‬يعنی هان اول کار به پا درميانی ميزا‬ ‫عبدالزکی ‪ ،‬خانلرخان فرستاده بود سراغ خان دايی و ازش خواسته بود که اين کار را در‬ ‫غياب حکيم باشی دربار ‪ ،‬که با اردو رفته بود ؛ به عهده بگيد ‪ .‬او هم قبول کرده بود ‪ .‬و‬ ‫زندگی شهر هي جورها می گشت و قلندرها بی سرو صدا خودشان را برای مقابله با اردوی حکومت‬ ‫آماده می کردند و می کردند و می کردند تا آخر ماه دوم حکومت شان سی تا توپ دورزن‬ ‫داشتند ؛ و سه هزار و پانصد قبضه تفنگ ؛ و تي و کمان و نيزه و ششي هم تا دلت بواهد ‪ .‬و‬ ‫در هي روزها بود که از اردوی حکومتی خب رسيد که در يکی از شهرهای گرم سرحدی اطراق کرده‬ ‫و قبله ی عال هان جا را پايتخت مالک مروسه اعلم کرده و سکه ی تازه زده و امام جعه برای‬ ‫‪ .‬شهر معي کرده و حال حالها خيال برگشت ندارد‬ ‫ماه سوم حکومت قلندرها درست برخورد به ماه قوس ‪ ،‬سرمای زمستان گذاشت پشتش و تا اهل‬ ‫آمدند بنبند ‪ ،‬سه تا برف سنگي افتاد و بوران و يخ بندان شهر را که از سر و صدا انداخت‬ ‫هيچ چی ‪ ،‬راه ها را هم بست ‪ .‬و ديگر نه خبی از اردوی حکومت رسيد و نه آزوقه ای به شهر‬ ‫آمد ‪ .‬درست است که خيال موافق و مالف ‪ ،‬تت شد که حال حالها خب از اردوی حکومت نی شود ‪،‬‬ ‫و ناچار سوسه و تريک مامورهای خفيه ی حکومت فروکش کرد ‪ ،‬اما درست اواخر ماه سوم بود که‬ ‫ظهر يک روز تو شهر چو افتاد که ده تا از توپ های قلندرساز ترکيده و سی تا قلندر توپچی‬ ‫را درب و داغون کرده و پنجاه تاشان شل و پل شده اند ‪ .‬حال نگو فقط دو تا از توپ ها‬ ‫‪ .‬ترکيده و سه تا از قلندرها را کشته‬

‫جان برای شا بگويد ؛ رسم قلندرها اين بود که هر توپی را می ساختند ؛ می گذاشتند روی‬ ‫عراده و می بستند به دوتا قاطر قيان و از کوچه بازارهای شهر با بوق و کرنا و دهل می‬ ‫بردندش بيون و کنار چاله ی خرکشی بزرگی که آن ور خندق بود امتحانش می کردند ‪ .‬وا ين‬ ‫خودش برای اهل شهر تاشايی بود‪ .‬به خصوص برای بچه ها که جز قاپ بازی و جفتک چارکش ‪،‬‬ ‫سرگرمی ديگری نداشتند ‪ .‬اين بود که زن و مرد و بچه دنبال قافله ی توپچی ها راه می‬ ‫‪ :‬افتادند و دست زنان و شادی کنان می خواندند‬ ‫قربون برم خدارو‬ ‫توپ قلندرا رو‬ ‫توپ قلندرونه‬ ‫‪ .‬خونه ی شا ويرونه‬ ‫و آن روزی که اين اتفاق افتاد ‪ ،‬قضيه از اين قرار بود که قلندرها پنج تا توپ را با هم‬ ‫برده بودند امتحان ‪ ،‬و هان جور که بچه ها آوازشان را دم می دادند و توپچی ها دهن توپ‬ ‫ها را با باروت پر کرده بودند و فتيله را آتش زده بودند ‪ ،‬تا بيايند خودشان را بکشند‬ ‫کنار که صدای عجيبی بلند شده بود و آواز بچه ها را خفه کرده بود و گرد و خاک به هوا‬ ‫رفته بود ‪ .‬و تا مردم بيايند بفهمند چه شد ‪ ،‬که قلندرهای شوشکه بسته ‪ ،‬ريته بودند به‬ ‫طرف شان و شلق زنان هه را تار و مار کرده بودند ‪ .‬اما ناله و فرياد قلندرهای توپچی ‪،‬‬ ‫که مروح شده بودند ‪ ،‬تا دم دروازه ی شهر می آمد ‪ .‬تاشاچی ها که می تپيدند و تو شهر ‪،‬‬ ‫‪ :‬هرکدام شان به اولي نفری که رسيدند ‪ ،‬وحشت زده گفتند‬ ‫!می دانی چه طور شد؟ به چشم خودم ديدم که ده تاشان شل و پل شدند ‪-‬‬ ‫! نی دانی ‪ ،‬نی دانی ‪ ،‬هرکدام از توپ ها صد تکه شد ‪-‬‬ ‫‪ .‬زکی ! ما را باش که دل مان را به چه خوش کرده بودي ‪-‬‬ ‫!اما عجب صدايی ! روز بد نبينی ! نی دانی چه خونی می آمد ‪-‬‬ ‫‪ .‬دست يکی شان داشت رو هوا مثل مرغ پرواز می کرد ‪-‬‬ ‫و خب که شايع شد ‪ ،‬ديگر مال هه شد و چون هرکسی درش حقی داشت ‪،‬دستی در آن برد و کم و‬ ‫زيادش کرد و از اين دهان به آن گوش و از آن زن به اين مرد‪ ...‬به هر صورت خب ترکيدن توپ‬ ‫ها که تو شهر پيچيد ‪ ،‬مردم هول برشان داشت ‪ .‬تا حال دل شان را به ارزانی و فراوانی خوش‬ ‫کرده بودند و به رفع زحت داروغه و کلنت و قراول و شبگرد ‪ ،‬و بعد هم هرکدام شان روزی‬ ‫چند بار توپ ها را می ديدند و دل شان قرص بود و به هان نسبت که برنج هونگ های خانه‬ ‫هاشان را در تن توپ ها احساس می کردند ؛ به هان نسبت هم يک جوری خودشان را صاحب آن ها‬ ‫می دانستند ‪ .‬و به هان نسبت که به توپ ها احساس مالکيت می کردند ‪ ،‬دل و جرات شان بيش‬ ‫تر بود ‪ .‬عينا هان جور که هر که پول طلی بيش تری نه کيسه ای داشت ‪ ،‬دل و جرات بيش تری‬ ‫داشت ‪ .‬اما حال يکهو تق و توپ ها درآمده بود ‪ .‬و هرکسی حق داشت به توپ های سال از‬ ‫امتحان درآمده هم شک کند ‪ .‬ناچار هرکسی به اين فکر افتاد که که اگر اردوی حکومت برگردد‬

‫‪ ،‬نکند خود او را مقصر بداند و بيخ خرش را بچسبند ؟ اين بود که باز مردم ساکت شدند و‬ ‫تو فکر رفتند و اشتهاشان را از دست دادند‪ .‬عده ای ديگر گفتند مامورهای خفيه ی حکومت تو‬ ‫دستگاه قلندرها پا باز کرده اند ‪ .‬اما امر اين بود که زنبور کچی ها هونگ را سبک سنگي‬ ‫نکرده ‪ ،‬و عيار مس هر کدام را معي نکرده ‪ ،‬درهم و برهم آب شان می کردند و هول هول‬ ‫‪ .‬باهاشان توپ می ريتند‬ ‫باری ‪ ،‬اولي نتيجه هول و هراس اهل شهر اين شد که از فردا دم در دکان های نانوايی شلوغ‬ ‫شد ‪ .‬عي زمان قحطی ‪ .‬ترازودارها که تا روز پيش به هزار زحت با هر پنج تا نان تازه يک‬ ‫نان بيات شب مانده هم به مشتی ها می دادند ‪ ،‬حال ديگر فرصت سرخاراندن نداشتند ‪ .‬و‬ ‫ترازوداری و نان کشمينی که ور افتاد هيچ ‪ ،‬هنوز بار تغارها ور نيامده ‪ ،‬شاطرها خي چونه‬ ‫می کردند و می زدند سينه ی تنور ؛ و هنوز پخته و برشته نشده ‪ ،‬درش می آوردند و می‬ ‫دادند دست مردمی که در دکان دو پشته ايستاده بودند و از سر و کول هم بال می رفتند ‪ .‬عي‬ ‫هي بلبشو و و جنجال در دکان بقال ها و علف ها و رزازها هم بود ‪ .‬و دو روز بعد از‬ ‫ترکيدن توپ ها ‪ ،‬ديگر هيچ بقال وچقالی نه بنشن داشت ‪ ،‬نه آزوقه ‪ .‬البته يک هفته که‬ ‫گذشت حرص و ولع مردم خوابيد و دوباره نانوايی ها خلوت شد و بقال ها جنس تازه از انبار‬ ‫های شهر تويل گرفتند و نان رو منب نانوايی ها ماند و بيات شد ‪ .‬اما ناراحتی مردم به‬ ‫جای خودش بود و عمله اکره ی حکومت هم تازه جاپا پيدا کرده بودند ‪ .‬اين بود که يک هفته‬ ‫بعد از ترکيدن توپ ها ‪ ،‬عصر يک روز برفی يک دسته ی پانصد نفری از زن های مله ی در کوشک‬ ‫که بيش ترشان اهل و عيال سربازها و قراول هايی بودند که با اردو از شهر رفته بودند ‪،‬‬ ‫راه افتادند و قرآن به سر آمدند دم در ارگ تا قلندرها را برای حفظ جان و ناموس حرمسرای‬ ‫قبله ی عال قسم بدهند ‪ .‬به تراب ترکش دوز که نی شد خب داد ‪ ،‬چون از سربند ترکيدن توپ‬ ‫ها ‪ ،‬چله نشسته بود و جز يکی دو نفر از مارم کسی نی توانست برود سراغش ‪ .‬ناچار قلندرها‬ ‫دست به دامن آميزا عبدالزکی شدند که عصرها تو ارگ می پلکيد ‪ .‬ميزا هم رفت خانلرخان را‬ ‫با من بيم تو بيی از توی اندرون کشيد بيون که يک ساعت تام برای زن ها منب رفت و آخر سر‬ ‫هم روزهای دوشنبه ی هر هفته را برای ملقات زن های شهر با قوم و خويش های خودشان که توی‬ ‫حرمسرا داشتند ‪ ،‬قرار گذاشت و سر و صدا خوابيد ‪ .‬اما چه خوابيدنی که سه تا بچه ی شي‬ ‫خواره ی هان روز زير دست و پا له شدند و فرداش هم بيست تا از مردها زن های خودشان را‬ ‫سه طلقه کردند ‪ .‬و ميزااسدال و هکارهاش هنوز از شر اين طلق و طلق کشی خلص نشده بودند‬ ‫که صبح يک روز ابری ‪ ،‬دويست نفر از طلب مدارس شهر با تت النک های آويزان و سينه های‬ ‫چاک «وامصيبتا» و «واعلما» کشان ريتند توی تکيه ی پالن دوزها ‪ .‬خدايا باز ديگر چه خب‬ ‫شده ؟ که قلندرها به زحت ساکت شان کردند و پنج نفر از ريش سفيدها و سردمدارهاشان را‬ ‫دست چي کردند و بردند توی شبستان‪ .‬پيترين آن ها که عمامه ی سياه داشت و ريش سفيد ‪،‬‬ ‫‪ :‬هنوز ننشسته فرياد کشيد‬ ‫با اين زنديق ها که نی شود حرف زد ‪ ،‬آقا جان ! اما شا که هر کدام تان يک عمر نان علم ‪-‬‬

‫را خورده ايد لبد می دانيد «فسيعلم الذين ظلموا‪ »...‬يعنی چه ؟ بله آقاجان ؟‬ ‫ميزااسدال نگاهی به هکارش کرد که هه سرهاشان را انداخته بودند پايي ‪ ،‬و انگار نه انگار‬ ‫‪ :‬که اتفاقی افتاده ‪ ،‬گفت‬ ‫معنی ظاهر آيه را با متصری صرف و نو می شود دانست ‪ .‬تفسي هم کار بنده نيست ‪ .‬اما اگر ‪-‬‬ ‫‪ .‬تديد می فرماييد ‪ ،‬ما طرف شا نيستيم‬ ‫‪ :‬بعد يکی از هکارهای ميزااسدال جراتی پيدا کرده بود ‪ ،‬گفت‬ ‫‪ .‬درين مضر تا کنون خيانتی به جان و مال وناموس و معتقدات اهل شهر نشده ‪-‬‬ ‫‪ :‬بعد يکی از طلب درآمد که‬ ‫چه فايده ؟ که به حرف آدم گوش می کند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫‪ .‬اگر دعوای شعری يا عرفی است ما هه در خدمت حاضري ‪-‬‬ ‫‪ :‬هان پيمرد اولی گفت‬ ‫آقا جان جيه ی طلب مدارس را يک هفته است بريده اند ‪ .‬به متولی وقف رجوع کرده اي ‪ ،‬می ‪-‬‬ ‫گويد از من خلع يد کرده اند ‪ .‬اين حضرات هم که از کلمه ی حق خب ندارند ‪ ،‬آقا جان ! شا‬ ‫که حافظ بيضه ی اسلميد و برجای حاکم شرع نشسته ايد ‪ ،‬بايد تکليف ما را معي کنيد ‪.‬‬ ‫‪ .‬دارند حوزه ی اسلم را ضعيف می کنند‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال رو کرد به يکی از سه نفر هکارش که در لباس طلب بود و پرسيد‬ ‫می دانيد متولی اوقاف مدارس علميه کيست ؟ ‪-‬‬ ‫‪.‬ميزان الشريعه ‪-‬‬ ‫‪ :‬اين اسم در آن واحد از دهان دو سه نفر درآمد ‪ .‬ميزا اسدال سری تکان داد و گفت‬ ‫‪ .‬کی و چه جور از ايشان خلع يد کرده اند ؟ تا آن جا که من می دان خلع يد نشده ‪-‬‬ ‫‪ :‬يکی از طلب گفت‬ ‫به هر صورت اين را شا بت بايد بدانيد آميزا ‪ .‬آن چه ما می دانيم اين است که جيه ی ‪-‬‬ ‫‪ .‬طلب بريده شده‬ ‫‪ :‬ميزااسدال فکری کرد و گفت‬ ‫من که گمان نی کنم اين طور باشد ‪ .‬بايد تقيق کنم و تا نتيجه ی تقيق معلوم بشود ما به ‪-‬‬ ‫‪ .‬عهده می گيي که جيه ی آقايان را از خزانه ی ارگ بدهند‬ ‫‪ :‬يکی از طلب گفت‬ ‫اگر خزانه ای وجود داشته باشد ‪ .‬که حتما غصبی است ‪ .‬حتما در تصرف عدوانی اين حضرات ‪-‬‬ ‫‪ .‬است‬ ‫‪ :‬يکی ديگر از هکارهای ميزا اسدال در جواب گفت‬ ‫شا که هر کدام چهل پنجاه سال است داريد نان اسلم را می خوريد ‪ ،‬حال ديگر لبد بلديد ‪-‬‬ ‫که مال غصببی را حلل کنيد ‪ .‬و تازه مگر از اکل ميته بدتر است ؟‬

‫‪ :‬يکی ديگر از هکارهای ميزااسدال که لباس مليی نداشت ‪ ،‬گفت‬ ‫راستی تا کی می خواهيد طلبه باشيد ؟ ماشاءال هرکدام پدر ما هستند ‪ .‬چرا نی رويد به ‪-‬‬ ‫داد مردم برسيد ؟‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫شا واقعا معتقديد که آن چه اين حضرات در اختيار دارند ‪ ،‬مشکوک تر از اموالی است که در‬ ‫اختيار حکومت بود ؟ در تام اين مدت يک عباسی به زور از کسی گرفته نشده ‪ .‬و يک چارپا به‬ ‫‪ :‬بيگاری نرفته ‪ .‬هان سيد پيمرد اولی با صدای لرزان گفت‬ ‫بسيار خوب آقا جان ! پذيرفته اي ‪ .‬اما مساله ی اساسی اين جاست که با اين تکيه ها و ‪-‬‬ ‫مافل مفی و قلندربازی ها ‪ ،‬الن سه چهار ماه است از سر هيچ منبی کلمه ی حق به گوش مردم‬ ‫‪ :‬نرسيد ه ‪ .‬نی گذارند مردم به حرف ما گوش بدهند ‪ .‬يکی از طلب دنبال کرد که‬ ‫تام مساجد شده بيغوله ‪ .‬هه ی منبها خالی مانده ‪ .‬فردا جواب پيغمب را چه می دهيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اين ديگر از عهده ی ما خارج است ‪ .‬بعد هم تا وقتی شا به گوشه ی مدرسه قناعت کرده ايد ‪-‬‬ ‫‪ ،‬چه انتظاری داريد که مردم بيايند به حرف تان گوش بدهند ؟ ما آن قدرش را می دانيم که‬ ‫‪ ...‬حرف حق را که لزم نيست تو بوق و کرنا زد‬ ‫‪ :‬که يکی طلب پريد وسط حرف ميزا و گفت‬ ‫‪ .‬البته به خصوص وقتی که هه ی بوق و کرناها در اختيار عمله ی شيطان است ‪-‬‬ ‫‪ :‬هان هکار ميزا اسدال که لباس آخوندها را داشت ‪ ،‬گفت‬ ‫‪ .‬ببينم ‪ ،‬يعنی ما اين جا عمله ی شيطانيم ‪-‬‬ ‫‪ .‬بلکه بدتر ‪ ،‬عمله ی بی مزد و منت شيطان ‪-‬‬ ‫اين را معلوم نشد کدام يک از طلب گفت که به شنيدنش سر و صدای هکارهای ميزا اسدال درآمد‬ ‫و هه خون به صورت آورده ‪ ،‬اعتاض کردند و نايندگان طلب که هوا را پس ديدند ‪ ،‬به هان چه‬ ‫گي آورده بودند ‪ ،‬قناعت کردند و بلند شدند و هه ی جاعت را از توی تکيه با خودشان بردند‬ ‫‪.‬‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬وضع شهر هي جورها بود و مامورهای خفيه ی حکومت هر روز دردسر تازه‬ ‫ای می تراشيدند و مردم هر که از سربند ترکيدن توپ ها توی دل شان خالی شده بود با شنيدن‬ ‫خب هرکدام ازين دردسرهای تازه ‪ ،‬که تا به گوش کسی برسد يک کلغ و چهل کلغ می شد ؛ بيش‬ ‫تر می ترسيدند ‪ .‬و به هر صورت چهله ی بزرگ داشت تام می شد و آخر ماه چهارم حکومت‬ ‫قلندرها بود که يک روز جعه حسن آقا ‪ ،‬پسر حاج مرضا ‪ ،‬ميزا بنويس های ما را با اهل و‬ ‫عيال شان به ناهار دعوت کرد ‪ .‬در هان خانه ای که نزديک راسته ی علف ها بود و ما يک بار‬ ‫ميزااسدال را برای سر و گوش آب دادن تا پشت در بسته اش بردي و برگرداندي ‪ .‬ميزابنويس‬ ‫های ما که ديگر جعه و شنبه سرشان نی شد و مدام مشغول کار بودند و به اين زوديها‬ ‫پيداشان نی شد ‪ .‬اما نزديکی‬

‫های ظهر بود که درخشنده خان و زرين تاج خان با حيد و حيده‬ ‫‪ .‬سر رسيدند‬

‫خانه ی درندشتی بود و درش باز بود و از هشتی و از هشتی که به طويله راه داشت ‪ ،‬گذاشتند‬ ‫و بعد حياط بيونی بود که زن ها باهاش کاری نداشتند و رفتند توی اندرونی که تازه برای‬ ‫خودش آبدارخانه ی عليحده داشت و حام عليحده و حتی زورخانه ‪ .‬و از هر اتاقی زن ها می‬ ‫آمدند بيون و می رفتند تو ‪ .‬و بچه های قد و نيم قد گلوله ی برف بازی شان را ول کرده‬ ‫بودند و ايستاده بودند به تاشای تازه واردها ‪ .‬مهمان ها هان‬

‫جور که سلنه سلنه می‬

‫‪ :‬آمدند و نی دانستند تو کدام اتاق بروند ‪.‬درخشنده خان گفت‬ ‫ماشاءال خواهر ‪ .‬اين هه زن و بچه توی اين خانه چه کار می کنند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان که دوش به دوش درخشنده خان می آمد ‪ ،‬گفت‬ ‫کجاش را ديده ای خواهر ؟ خانه ی حاج مرضای مرحوم خانه که نبود ؛ خانقاه بود ‪ .‬يک ‪-‬‬ ‫کاروان سرا آدم داشت ‪ .‬هر جور آدمی می آمد توش ‪ ،‬هفته به هفته و ماه به ماه لنگر می‬ ‫‪ .‬انداخت‬ ‫‪ :‬درخشنده‬

‫خان گفت‬

‫از کجا نان شان را می داد ؟ حتی خانلرخان هم هچه بروبيايی نداشت ‪ .‬تو خانه ی هيچ ‪-‬‬ ‫‪ .‬کدام از اعيان اين خبها نبود‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان گفت‬ ‫ای خواهر ! اعيان جاعت ‪ ،‬جانش به نانش بسته ‪ .‬حاج مرضا بی خودی که حاج مرضا نشد ‪- .‬‬ ‫تازه اين رفت و آمد ر که می بينی نصف شده ‪ .‬از وقتی کار قلندرها سکه کرده ‪ ،‬يک قلم هه‬ ‫‪ ...‬ی مردها رفته اند توی ارگ و قراول خانه ها‬ ‫اين جای صحبت بودند که مادر و خواهر حسن آقا رسيدند و سلم و احوال پرسی کردند و بچه ها‬ ‫را فرستادند گلوله برف بازی و خان ها رفتند توی پنجدری بزرگ که پرده های ممل و ماهوت‬ ‫پشت درهاش آويزان بود و يک کرسی بزرگ بالی اتاق گذاشته بودند با روکرسی ترمه و مده های‬ ‫طاق و جفت ‪ .‬مهمان ها چادرشان را که عوض کردند و نشستند ‪ ،‬درخشنده خان رو کرد به مادر‬ ‫‪ :‬حسن آقا که چارقد سفيدی بسته بود و زير گلوش يک سنجاق زمرد بزرگ زده بود ؛ و گفت‬ ‫خدا ان شاء ال سايه ی آقايان را از سر شا کم نکند ‪ .‬هرچه هم خاک آن مرحوم است عمر شا ‪-‬‬ ‫‪...‬باشد ‪ .‬اما اين در خانه ی باز و اين روزگار وانفسا؟‬ ‫و بقيه ی حرفش را خورد ‪ .‬چون مادر حسن آقا از آن پيزن ها بود که وقتی توی چشم آدم نگاه‬ ‫می کنند ‪ ،‬زبان آدم بند می آيد ‪ .‬مادر حسن آقا برای اين که به روی خودش نياورده باشد ‪،‬‬ ‫‪ :‬گفت‬ ‫خدا سايه ی شخص واحد را از سر هه ی ما کم نکند ‪ .‬آن خدا بيامرز جانش را در اين راه ‪-‬‬ ‫‪ .‬گذاشت ‪ .‬جان من که قابلی ندارد ‪ .‬گفتم بگذار مالش را درين راه خرج کنم‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان پادرميانی کرد و گفت‬ ‫ان شاءال که نور از قبش ببارد ‪ .‬اما می دانيد خان جان ! راستش درخشنده خان بدش ‪-‬‬ ‫نيامده ‪ ،‬اگر اجازه بدهيد بيايد دو سه تا دار قالی تو اين خانه بزند و اين هه زن و بچه‬

‫را بنشاند هنری ياد بگيند ‪ .‬آخر خان جان‬ ‫دارد ‪ ،‬هم هنری ياد می گيند‬

‫! زندگی که هه اش خور و خواب نيست ‪ .‬هم ثواب‬

‫و دعاش را می کنند به جان شا و آقازاده ها ‪ .‬شا که‬

‫ماشاءال خودتان صدتا مرد را استاديد و می دانيد که هر سرمايه ای را اگر از اصلش بوری ‪،‬‬ ‫آخرش ته می کشد ‪ .‬درست است که خانه ی آن خدابيامرز هيشه يک خانقاه بود ‪ ،‬اما چه عجب‬ ‫‪ ...‬دارد که مردم حال از قبل اين خانقاه هم نان بورند ‪ ،‬هم هنری ياد بگيند‬ ‫و خان های مهمان و ميزبان اين جوری داشتند با هم قرار و مدار می گذاشتند که ميزابنويس‬ ‫های ما با حسن آقا ‪ .‬خسته و هلک از کار روزانه برگشتند و تپيدند زير کرسی و مثل اين که‬ ‫‪ :‬دنباله ی حرف توی راه خودشان را گرفته باشند ‪ ،‬حسن آقا گفت‬ ‫نه ‪ .‬گناه فقط از سرما و يخ بندان نيست ‪ .‬به شخص واحد خب رسيده که سر و کله ی ‪-‬‬ ‫مباشرها کم کم دارد پيدا می شود ‪ .‬دارند به اهل آبادی ها وعده وعيد می دهند که بزنند‬ ‫‪ :‬زير قول و قرارشان ‪ .‬هه ی اين قحطی‬

‫مصنوعی از اين جاست ‪ .‬ميزاعبدالزکی گفت‬

‫بايد هم اين طور باشد ‪ ،‬جان ‪ .‬من از آن روز اول ‪ ،‬بتان گفتم جان ‪ ،‬که از هرآبادی ‪-‬‬ ‫‪ .‬هرچه می توانيد يکهو بار کنيد و بياوريد ‪ .‬آدم بايد برش داشته باشد ‪ ،‬جان‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫خودت می دانی که نی توانستيم ‪ .‬اسب و است که نداشتيم ‪ .‬نی خواستيم هم چارپای مردم را ‪-‬‬ ‫بيگاری ببي ‪ .‬آن وقت فرق ما و حکومت چه بود ؟‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫‪ .‬ده هي جاناز آب کشيدن هاست جان ‪ ،‬که کار را خراب می کند ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫نه ‪ ،‬آقا سيد ! تو يک هم چو بلبشويی تو اگر خودت هم مامور بودی بيش تر از اين ها ‪-‬‬ ‫‪ .‬چيزی گي نی آوردی ‪ .‬مردم حق داشتند آن روزها وحشت زده باشند و هه چيز را قاي کنند‬ ‫‪:‬حسن آقا گفت‬ ‫خوب آقا ! حال خيال می کنی آزوقه ی تام انبارهای شهر برای چه مدت کافی است ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫تقريبا برای دو ماه‪ .‬تا اوايل بار ‪ ،‬جان ‪ .‬آن وقت هم کشت بار سبز کرده و مردم وحشت شان‬ ‫‪ .‬ريته ديگر جان‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اما حال که نريته ‪ .‬آدم وحشت زده ناچار هول می زند ‪ .‬پدرم ‪ ،‬خدا بيامرز ‪ .‬می گفت ترس ‪-‬‬ ‫عي مرض است ‪ .‬منتها مرضی که نه می کشد ‪ ،‬نه لغر می کند بلکه حرص می آورد ‪ .‬آخر پدرم سه‬ ‫تا قحطی ديده بود ‪ .‬و می گفت آدمی که از قحطی وحشت دارد دو برابر روزهای فراوانی دست و‬ ‫پا می کند ‪ .‬و حتی دوبرابر می خورد ‪ .‬فکر اين چيزها را کرده ای ‪ ،‬آقا سيد ؟‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫ببينم جان ‪ ،‬کدام تان اين اوضاع را پيش بينی می کرديد ؟ اصل از وقتی که املک ميزان ‪-‬‬

‫الشريعه را معاف کرديد و موقوفات مسجد جامع را بشيديد ‪ ،‬کار خراب شد ‪ ،‬جان ‪ .‬حال ديگر‬ ‫خب به هه ی دهات رسيد ه و ديگر کسی زير بار نی رود ‪ .‬قبض رسيد و پته مان را هم ديگر‬ ‫قبول نی کنند ‪ ،‬جان ‪ .‬پول نقد می خواهند ‪ .‬داريد ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫شايد تيه کنيم ‪ .‬اما غافلی که هان يک فتوای ميزان الشريعه چه قدر به دردمان خورد ؟ ‪-‬‬ ‫غي از اين هم چه می کردي ؟ تبعيدش می کردي ؟ که بدتر بود‪ .‬می رفت و تريک را از بيون‬ ‫‪ .‬شروع می کرد ‪ .‬حال دست کم زير نظر خودمان است‬ ‫‪:‬ميزا اسدال گفت‬ ‫يعنی حال ساکت نشسته ؟ من حتم دارم قضيه ی طلب ‪ ،‬آخرين دسته گلش نيست ‪ .‬لبد فردا ‪-‬‬ ‫‪.‬پيزن ها و يتيم های شهر را راه می اندازد‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ترتيبش را داده اي ‪ ،‬اگر باز هم از اين کلک ها زد ‪ ،‬هان پيزن ها و يتيم ها را راه می ‪-‬‬ ‫اندازي و می فرستيم سراغ انبارهای مفی خودش و آبرويش را می ريزي ‪.‬آخر تا يک حدی می شود‬ ‫‪ .‬از خشونت خودداری کرد‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫خيال می کنيد اين تديدها به خرجش می رود ؟ يک شبه موجودی هه ی انبارهايش را پخش می ‪-‬‬ ‫‪ .‬کند ‪ .‬ميان بازاری هايی که شريک احتکارش هستند‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪.‬فايده ندارد ‪ .‬بيش تر حال های شهر ‪ ،‬اهل حق اند ‪ .‬فوری خبدار می شوي ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬من اصل نی فهمم ‪ .‬اين هه حرف و سخن برای چه ؟ اگر برای پيش بينی آزوقه ی شهر ‪-‬‬ ‫است که الن تام انبارها پر است ‪ .‬اصل توی مردم بی خودی چو افتاده ‪ ،‬جان ‪ .‬آخر در هان‬ ‫‪ .‬حدودی که اردوی حکومت از شهر رفته اهل حق به شهر پناه آورده اند‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫‪ .‬ببي آقا سيد ‪ .‬کار آزوقه ی يک شهر را نی شود به حدس و تمي واگذاشت ‪-‬‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫به هر صورت دستم به دامنت آقا ‪ .‬من که ديگر جرات ندارم با شخص واحد از اين قضيه حرف ‪-‬‬ ‫‪ .‬بزن ‪ .‬از سربند ترکيدن توپ ها ‪ ،‬چله نشسته و هيچ کس را به خودش راه نی دهد‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫اين که نشد ‪ .‬چله نشست چه دردی را دوا می کند ؟ بايد فرستاد دنبال چهار تا مسگر قابل ‪-‬‬ ‫و ديد حساب کار از کجا خراب است ‪ .‬از صدر تا ذيل ملکت گي چله نشينی و فال گيی اند ‪ .‬چه‬ ‫آن ها ‪ ،‬چه شا‪ .‬چه طور است آقا سيد تو هم برای تامي آزوقه ی شهر يک چله بگيی ‪ ،‬هان ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬

‫‪ .‬شوخی را بگذار کنار ميزا ‪ .‬هيچ حوصله ندارم ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫آن ها هم ساعت ديدند و چله نشستند و رصد کردند ‪ ،‬شا هم چله می نشينيد ‪ .‬آن ها هم ‪-‬‬ ‫ميدان را خالی کردند و رفتند و حال به انتظار نشسته اند تا قضايا خود به خود به کام‬ ‫شان بگردد و برگردند ‪ .‬شا هم آن قدر نشستيد و انتظار کشيديد تا اردوی حکومت از شهر رفت‬ ‫و آن وقت دست برآورديد ‪ .‬و حال هم باز به انتظار نشسته ايد که ايلچی سنی ها از راه‬ ‫برسد و به جای حکومت با شا معامله کند ‪ .‬هيچ وقت نشد که کسی صاف تو سينه ی وقايع‬ ‫‪ .‬بايستد ‪ .‬حتی شا که اين هه دعوی داريد ‪ ،‬فرصت طلبيد‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫پس جان ‪ ،‬به عقيده ی تو چه بايد کرد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال از سرکلفگی گفت‬ ‫هی از من نپرسيد پس حال چه بايد کرد ؟ من چه می دان ‪ ،‬چرا نی رويد از رهبان قوم ‪-‬‬ ‫بپرسيد که تا خبی می شود ‪ ،‬فرار می کنند يا می روند چله می نشينند ؟ هربچه ای می داند‬ ‫که هر کاری راهی دارد ‪ .‬مثل هي قضيه ی آزوقه ‪ .‬از فردا هه ی اهل حق را راه بيندازيد‬ ‫توی شهر و سرشاری کنيد ‪ .‬از هه ی انبارهای آزوقه صورت برداريد ‪ .‬حتی روی کاغذ بياوريد‬ ‫‪ :‬که چند تا متکر هست ‪ .‬اين که ديگر عزا ندارد ‪ .‬حسن آقا گفت‬ ‫آن وقت تو حاضری پای مصادره ی اموال متکرها را امضا کنی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫يعنی چه ؟ می خواهی مرا وادار کنی حکم بدهم ؟ ديگر احتياجی به حکم من نيست ‪ .‬خودت که ‪-‬‬ ‫‪ .‬بلدی مردم را بريزی در انبار فلن متکر‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬خواستم حاليت بشود که حکومت کار ساده ای نيست ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫اين را من روز اول می گفتم ‪ .‬هي جوری هوس حکومت به سرتان زده و حال توش درمانده ايد ‪-‬‬ ‫‪ .‬بی هيچ نقشه ‪ .‬و هي است که من فرقی ميان اين حکومت و آن حکومت نی بينم ‪ .‬ما اصل‬ ‫زندگی بشری نی کنيم ‪ .‬زندگی ما ‪ ،‬زندگی نباتی است ‪ .‬درست مثل يک درخت ‪ .‬زمستان که آمد‬ ‫و برگ و بارش ريت ‪ ،‬می نشيند به انتظار بار ‪ ،‬تا برگ دربياورد‪ .‬بعد به انتظار‬ ‫تابستان ‪ ،‬تا ميوه بدهد ‪ .‬بعد به انتظار باران ‪ ،‬بعد به انتظار کود ‪ ،‬و هي جور ‪ ...‬هه‬ ‫اش به انتظار تولت طبيعی ‪ ،‬تولت از خارج ‪ .‬آن ها اين جور بودند ‪ .‬شا هم اين جوريد ‪.‬‬ ‫غافل از اين که اگر هه اش به انتظار تولت خارجی بانی ‪ ،‬يک دفعه سيل می آيد ‪ .‬يا يکهو‬ ‫‪ ...‬باد گرم می گيد ‪ ،‬با يک مرتبه خشک سالی می شود‬ ‫‪ :‬ميزا عبدالزکی حرف ميزا اسدال را بريد و گفت‬ ‫جان ‪ ،‬باز دور برداشته ای ! پس اين هه توپ که می ريزند ‪ ،‬آمادگی نيست؟ ‪-‬‬

‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫چرا هست ‪ ،‬اما آمادگی برای کشتار است ‪ .‬يعنی برای مرگ ‪ ،‬نه برای زندگی ‪ .‬و اين حضرات ‪-‬‬ ‫قرار بود امکان بيش تری برای زندگی به مردم بدهند ‪ .‬و حال که درمانده اند ‪ ،‬سرکرده شان‬ ‫رفته چله نشسته ‪ .‬چرا ؟ چون انتظار اين تريکات را نداشته اند يعنی آماده ی برخورد با‬ ‫تولت خارجی نبوده اند ‪ .‬عي درخت ‪ .‬اين چله نشينی کار آن هايی است که خيال می کنند تولت‬ ‫‪ .‬خارجی يا رحت الی است يا بلی آسانی ‪ .‬و اين درست رسم ابتدای خلقت است‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪.‬ميزا ! تو فقط بلدی کنار بشنينی ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫اين کنار گود است ؟ من که از حکم کردن وحشت داشتم و از قضاوت کردن ؛ حال مبورم روزی‬ ‫‪ .‬صدبار قضاوت کنم ‪ .‬و تازه تو می خواهی حکم به مصادره ی اموال مردم هم بدهم‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫پس می گويی هه ی مردم شهر گرسنگی بيند تا متکرها کارشان را بکنند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫اگر هه ی مردم شهر بيند تا متکر نی تواند آزوقه اش را دولپنا بفروشد ‪ .‬بث در اين است ‪-‬‬ ‫که چه کنيم تا هم مردم راحت باشند ‪ ،‬هم کسی احتياجی به احتکار پيدا نکنند ‪ .‬و اين کاری‬ ‫است که نقشه می خواهد ‪ .‬هه ی آن هايی که حکومت را به خون مردم آلودند ‪ ،‬عي هي گرفتاری‬ ‫ها را داشتند ‪ .‬يعنی فلن ککس يا فلن واقعه براشان مالف يا ناجور از آب در می آمد ‪ ،‬آن‬ ‫وقت مثل شا وحشت شان می گرفت ‪ .‬بعد چه کنيم ‪ ،‬چه نکنيم ؟ مثل هر آدم ترسيده ای مقالبه‬ ‫کنيم ‪ .‬و چه جوری ؟ فلن مال را مصادره کنيم ‪ ،‬فلن کس را سر به نيست کنيم ‪ ،‬و فلن واقعه‬ ‫را بکوبيم ‪ .‬غافل از اين که ريشه هنوز در آب است ‪ .‬و احتکار را که کوبيدی ‪ ،‬يک دردسر‬ ‫تازه پيدا می شود ‪ .‬بايد ديد اصل فلنی چرا احتکار می کند ؟‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫ببينم ‪ ،‬فرصت اين کارها بود ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزا اسدال گفت‬ ‫من که از اول گفتم داريد سنگ بی خودی به شکم می زنيد ‪ ،‬می دانستم که اگر حاکم شدی ‪-‬‬ ‫ديگر نی توانی جاناز آب بکشی ‪ .‬می دانستم که ناچاری چشمت را ببندی و حکم کنی و خون‬ ‫بريزی و وحشت در دل ها اياد کنی و بتسانی تا خودت نتسی ‪ .‬من که از اول با هر نوع‬ ‫حکومتی مالف بودم ‪ .‬من که گفتم هرکاری از کارهای دنيا اگر کدخدا منشانه حل شد ‪ ،‬شده ‪.‬‬ ‫وگرنه تا روز قيامت هم حل نی شود ‪ .‬اين است که نطفه ی هر حکومتی در دوره ی حکومت قبلی‬ ‫‪...‬بسته می شود‬ ‫و ميزا اسدال داشت هي جور داد سخن می داد که ناهار آوردند ‪ .‬دم پختکی که در هر کف گيش‬ ‫يک تکه قرمه ی سياه چغر گم شده بود ‪ .‬با نان زمت و مغز گردوی کوبيده و پني خيکی ‪.‬‬

‫ناچار بث تام شد و حسن آقا عذر خواست که گوش گي نياورده اند و ميزااسدال گفت که اين‬ ‫روزها ‪ ،‬روز عذرخواهی نيست و بعد قرار را بر سرشاری شهر گذاشتند و از فردا ميزا‬ ‫عبدالزکی با تام ميزا بنويس هايی که در اختيار داشت ‪ ،‬راه افتاد به سرشاری و جيه بندی‬ ‫شهر ‪ .‬اول از هه برای حرمسرای ارگ جيه معي کردند که چه سر و صدايی راه افتاد و چه شيون‬ ‫و وايليی ! بعد برای طلب مدارس ؛ و بعد برای خود قلندرها که مدتی بود به ناز و نعمت‬ ‫‪ .‬رسيده بودند و بدجوری بريز و بپاش می کردند‬ ‫روز دوم سرشاری ميان مردم چو افتاد که اين سرشاری ظاهر سازی است و قلندرها دارند زير‬ ‫جلکی خودشان را آماده ی سربازی می کنند ‪ .‬و با اين حساب که کسی از احتياط ضرر نديده ‪،‬‬ ‫ا هل شهر جوان هاشان را مفی کردند و اصل اسم شان را صورت ندادند و باهزار قسم و آيه‬ ‫‪ .‬گفتند که مدت ها پيش با اردو رفته اند يا مرده اند‬ ‫و ميزا عبدالزکی و هکارهايش هي جور يکی تو سرخودشان می زدند و دو تا سردفت دستک ها ‪،‬‬ ‫که شايد با حدس و تمي عده ی واقعی اهالی را پيش بينی کنند که علوه بر قحطی گوشت ‪ ،‬قحط‬ ‫زغال و هيزم و علوفه شد ‪ .‬وسط سرمای زمستان و برف تا پشت در خانه ها ‪ ،‬و فصل سياه گوشت‬ ‫‪ ،‬آن وقت نه هيچ کدام از علف ها يک مثقال زغال و هيزم و علوفه داشتند و نه هيچ کدام از‬ ‫قصاب ها جرات می کردند در دکان شان را باز کنند ‪ .‬هرچه هيزم و زغال می رسيد ‪ ،‬يک سر می‬ ‫رفت پای کوره های ارگ ‪ .‬اهالی دهات هم که از مدت ها پيش در معامله ی با قلندرها دودل‬ ‫شده بودند ‪ .‬ناچار هر کسی خری يا اسبی داشت ‪ ،‬سربريد و تو خانه قرمه اش کرد و تپاند‬ ‫توی خيک ‪ .‬چون مردمی که برای نان و گوشت خودشان درمانده بودند ‪ ،‬ديگر حوصله نداشتند‬ ‫فکر علوفه ی خر لنگ خانواده باشند ‪ .‬اين شد که بيش تر طويله های سرخانه خالی شد و اصل‬ ‫راويان اخبار معتقدند که از هان سربند ‪ ،‬طويله نگه داشت سرخانه از رسم افتاد و خانه ها‬ ‫‪ .‬جادارتر شد‬ ‫جان دل که شا باشيد ؛ هي جور پشت سر هم اتفاقات بد افتاد و افتاد و افتاد و مردم هر‬ ‫روز کمرشان را تنگ تر بستند و بعد نوميد تر و کلفه تر شدند و شدند و شدند تا اواخر ماه‬ ‫پنجم حکومت قلندرها ‪ ،‬باز يک روز صبح هه ی اهالی ‪ ،‬زن و مرد ‪ ،‬از خانه هاشان ريتند‬ ‫بيون ‪ .‬عي مورچه هايی که آب تو لنه شان افتاده باشد و خطر را احساس کرده باشند ‪.‬‬ ‫هراسان و وحشت زده ‪ ،‬اول تک تک ‪ ،‬بعد دسته دسته و مله به مله ‪ ،‬از خانه ها درآمدند و‬ ‫افتادند دنبال هم ‪ .‬بعد چه کنيم و چه نکنيم ؟ دست شان به جايی که نی رسيد ؛ از قلندرها‬ ‫هم که هنوز بدی نديده بودند ؛ ناچار هجوم بردند به ست توتستان های وقفی اطراف شهر‪ .‬و‬ ‫درخت های بی برگ و بار را که تا کمرشان توی برف مانده بود به ضرب تي و اره و کلنگ‬ ‫کندند و تکه تکه کردند و آوردند به خانه هاشان ‪ .‬اما بدی کار اين بود که ‪ ،‬باز هم به‬ ‫تريک مامورهای خفيه ی حکومت که روز به روز بيش تر و پرو بال درمی آوردند ‪ ،‬تو هان هي و‬ ‫وير ‪ ،‬دو تا از قلندرها کشته شدند ‪ .‬چرا که نواسته بودند با مردم هراهی کنند يا تبزين‬ ‫هاشان را به کسی قرض بدهند ‪ .‬يا متلکی به کسی گفته بودند يا جلوگيی از کاری کرده بودند‬

‫‪ .‬و به مض اين که خب به ارگ و تکيه رسيد ‪ ،‬قلندرها هه مسلح و عصبانی ريتند تو شهر و‬ ‫باز اوضاع برگشت به صورت اول ‪ .‬يک طرف مردم و يک طرف قلندرها ‪ .‬عي قراول ها و گشتی ها‬ ‫‪ .‬و شبگردهای حکومت که مردم ازشان واهه می کردند و خودشان را کنار می کشيدند‬ ‫واز اين به بعد ديگر هيچ کس جرات نی کرد تنها و بی سلح از خانه دربيايد ‪ .‬نه مردم ف نه‬ ‫قلندرها ‪ .‬که تا حال شدت عملی از خود نشان نداده بودند ‪ ،‬کم کم دست برآوردند ‪ .‬اول به‬ ‫کتک زدن مردمی که جلوی در دکان های نانوايی شلوغ می کردند ‪ ،‬بعد با پس گردنی زدن به‬ ‫آنايی که به ديوان قضا احضار می شدند ‪ .‬تا کار رسيد به آنا که سه تا از متکرهای شهر را‬ ‫بی اجازه ی ميزااسدال و هکاريش ‪ ،‬صبح يک روز آفتابی و سوزدار ‪ ،‬جلوی در انبارهای مفی‬ ‫‪ .‬شان دار زدند‬ ‫جان دل که شا باشيد‬

‫؛ هچه که خب دارزدن آن سه نفر بازاری تو شهر پيچيد ‪ ،‬بازار بسته‬

‫شد و چو افتاد که ديگر هيچ کدام از تار اجناس قلندرساز را نی خرند و هيچ صرافی پته و‬ ‫حواله و برات شان ‪ ،‬را قبول نی کند ‪ .‬درست است که روز بعد روسای بازار رفتند به ارگ و‬ ‫قول دادند به شرطی که جنازه ها فوری از بالی دار بيايد پايي و دفن بشود بازار را باز‬ ‫کنند ؛ و هي کار را هم کردند و جنازه های يخ کرده و چوب شده را از قلندرها گرفتند و با‬ ‫سلم و صلواتی که داد و هوار مامورهای خفيه ی حکومت صدبرابرش می کرد ‪ ،‬رساندند به‬ ‫قبستان ‪ ،‬اما ديگر کار از کار گذشته بود و اهل شهر و قلندرها تو روی هم ايستاده بودند‬ ‫‪ .‬که ايستاده بودند‬ ‫بدی کار اين بود که درست وقتی جنازه ها را با علم و کتل و عماری به طرف قبستان می برند‬ ‫‪ ،‬ايلچی سنی ها با قراول و يساول رسيد پشت دروازه و قلندرها هرچه خواستند سر و ته کار‬ ‫را به هم بياورند ‪ ،‬نتوانستند ‪ .‬صف دراز تشييع کننده ها چنان کند حرکت می کرد ؛ و صدای‬ ‫لاله ال ال و ال خدای کري ‪ ،‬چنان به فلک می رفت ‪ ،‬و سوز سرما پشت دروازه ی شهر به قدری‬ ‫بود که هيچ چاره نداشت ‪ ،‬و ايلچی سنی ها سينه سينه ی جعيت تشييع کننده شد که داشت از‬ ‫‪ .‬شهر می رفت بيون به ست قبستان‬ ‫درست است که با دارزدن آن سه نفر بازاری ‪ ،‬متکرهای ديگر حساب کار خودشان را کردند ؛ و‬ ‫دست کم آن قدر بود که در سه تا انبار بزرگ آزوقه ‪ ،‬رو به مردم باز شد و اهل شهر به‬ ‫نوايی رسيدند و وحشت از قحطی کم تر شد ؛ اما آب رفته ديگر به جو باز نی گشت ‪ .‬قلندرها‬ ‫و مردم شهر ديگر توروی هم ايستاده بودند ‪ .‬و مامورهای خفيه هم به اين اختلف دامن می‬ ‫زدند ‪ .‬و درست است که راويان اخبار توی آن شلوغی و جنجال ‪ ،‬فرصت سرخاراندن نداشتند و‬ ‫اصل نتوانستند از حرف و سخن ايلچی سنی ها با تراب ترکش دوز سردربياورند ‪ ،‬اما از مظنه‬ ‫ی دهن حسن آقا که فردای هان روز ميزا اسدال رفت سراغش به گله گذاری ‪ ،‬می شود حدس زد که‬ ‫‪ .‬ايلچی سنی ها و تراب ترکش دوز زياد هم گل نگفته اند و گل نشنفته اند‬ ‫اما گله گذاری ميزا اسدال ازين قرار بود که فردای دارزدن متکرها ‪ ،‬به هزار زحت حسن آقا‬ ‫‪ :‬را پيدا کرد و بردش گوشه ی يکی از تکيه ها ‪ ،‬و هان جوری سرپا بش گفت‬

‫‪ .‬ديدی رفيق ! عاقبت دست تان به خون هم آلوده شد ‪-‬‬ ‫‪ :‬و حسن آقا عصبانی و از جا دررفته ‪ ،‬درآمد که‬ ‫تو هم سرزنش می کنی ؟ ما از بيش تر اصول مان گذشتيم تا خون نکنيم ‪ .‬يادت هست قضيه ی ‪-‬‬ ‫زن ها؟ يا قضيه ی طلب مدارس ؟ يا معاف کردن املک ميزان الشريعه ؟ اما هنوز آن دو تا‬ ‫‪ .‬قلندر خشک نشده‬ ‫‪ :‬و ميزا اسدال گفت‬ ‫پس انتقام گرفتند ‪ ،‬هان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬و حسن آقا گفت‬ ‫‪ .‬هچه حساب کن ‪.‬شخص واحد دستورش را که داد ‪ ،‬غش کرد ‪-‬‬ ‫‪ :‬و ميزااسدال‬

‫گفت‬

‫و لبد ايلچی سنی ها کاهگل گرفت زير دماغش ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬و حسن آقا که ديگر از کوره دررفته بود ‪ ،‬گفت‬ ‫ببي ميزا ! وقتی تو به اين لن صحبت می کنی ‪ ،‬ديگر از ايلچی سنی ها چه انتظاری داری ؟ ‪-‬‬ ‫ميزان الشريعه و خانلرخان و تام مامورهای خفيه شهر دست به کارند و دم به دم مردم را‬ ‫‪ .‬تريک می کنند ‪ .‬تو هم که اين جور حرف می زنی ‪ .‬ديگر گور پدر ايلچی هم کرده‬ ‫و هي جوری بود که راويان اخبار فهميدند که از ايلچی سنی ها هم آبی گرم نشده ‪ .‬چون هان‬ ‫روزها چو افتاد که قبله ی عال با خود دولت سنی ها کنار آمده و يک تکه از ملکت را داده‬ ‫‪ .‬و چهارصد تا توپ دورزن گرفته و سرما که شکست به طرف شهر حرکت می کند‬ ‫باری ‪ ،‬ايلچی که برگشت هيچ چی ‪ ،‬بازار شهر هم باز شد ؛ اما صراف ها انگار شدند ‪ ،‬يک‬ ‫تکه نان و از گلوی سگ های ولگرد شهر رفتند پايي ‪ .‬نه تنها دکان هاشان باز نشد ‪ ،‬بلکه‬ ‫خودشان هم غيب شان زد ‪ .‬البته خوبی کار قلندرها اين بود که زياد هم به پول احتياجی‬ ‫نداشتند ‪ .‬و جز در اوايل کار ‪ ،‬آن هم برای خريد هونگ برنی ها پولی لزم نبود بدهند‪ .‬نه‬ ‫مزدی به قلندرها می دادند و نه برای خريد از بازار ‪ ،‬متاج پول بودند و هي که جنس به‬ ‫جنس با بازار معامله می کردند ‪ ،‬کافی بود ‪ .‬اما از وقتی دهاتی ها برات و حواله ی‬ ‫قلندرها را تکول کردند و در مقابلش گندم و جو و حشم ندادند ‪ ،‬کار سخت شد ؛ و حال که‬ ‫ديگر صراف ها هم سر به نيست شده بودند ‪ .‬چه کنيم ‪ ،‬چه نکنيم ؟ دو روز و سه روز و يک‬ ‫هفته ‪ ،‬تا پانزده روز صب کردند ‪ .‬باز هم خبی از صراف ها نشد ‪ .‬از آن طرف انبارهای شهر‬ ‫يکی يکی دارد خالی می شود و بايد فکری کرد و سراغ هر کدام از صراف ها هم که می رفتی يا‬ ‫سينه پلو کرده بود و زمي گي شده بود يا سفر رفته بود ‪ .‬عاقبت سر روز شانزدهم ‪،‬‬ ‫قلندرهای تفنگ به کول ريتند ‪ .‬در دکان يکی يکی صراف ها را شکستند و صندوق ها و مری‬ ‫هاشان را خرد کردند و چون چيزی گي نياوردند ريتند به خانه هاشان و هفتادنفرشان را کت‬ ‫وکول بسته ‪ ،‬تويل دوستاق خانه دادند ‪ .‬و برای هرکدام شان دوهزار سکه ی طل غرامت معي‬ ‫کردند ‪ .‬اقبال قلندرها بلند بود که خود بازاری ها هم دل خوشی از هيچ کدام از اين صراف‬

‫ها نداشتند ‪ .‬چرا که هرکدام شان از راه نزول خواری به آلف و الوف رسيده بودند و اصل‬ ‫طرف بغض و حسد بازاری ها هم بودند ‪ .‬و درست است که اين جوری سرو صدايی از بازار‬ ‫درنيامد و اوضاع شهر مدتی آرام بود ‪ ،‬اما حيف که قلندرها مبور بودند از نو درو پيکر‬ ‫دوستاق خانه ی شهر را مرمت کنند ‪ ،‬يعنی هان در و ديوارهايی که خودشان خراب کرده‬ ‫بودند ‪ ،‬و قدم به قدم در راهی بروند که برای حکومت به يک هم جو شهری بايد رفت ‪ .‬يعنی‬ ‫از فردا به دروازه ها عوارض بستند ‪ .‬رفت و آمد مردم را زير نظر گرفتند ‪ ،‬بردرآمد می‬ ‫خانه ها و شيک خانه ها ماليات گذاشتند ‪ ،‬جيه ی طلب مدارس و اندرون ارگ را نصف کردند و‬ ‫هي طور جيه ی جذامی خانه و ديوار خانه ی شهر را ‪ .‬و کار به اين جا کشيد باز مامورهای‬ ‫خفيه افتادند وسط مردم وچو انداختند که «مردم ! چه نشسته ايد ‪ ،‬قلندرها برای صرفه جويی‬ ‫در آزوقه می خواهند هه ی جذامی ها و ديوانه ها را بيون کنند و بريزند تو شهر ‪ » .‬و‬ ‫مردم که ديگر به کوچ ترين خبی تريک می شدند ‪ ،‬يک روز غروب به سرکردگی مامورهای خفيه‬ ‫باز ريتند بيون و باهای و هوی تام و چه کنيم و چه نکنيم ؟ که تو آن شلوغی معلوم نشد از‬ ‫دهن کدام شان دررفت که « بري جذامی خانه را آتش بزنيم !» که مردم هردودکشان کج کردند ‪،‬‬ ‫به طرف جذامی خانه ‪ .‬و هي جور داشتند تو کوچه ها دنبال مشعل می گشتند و می رفتند ‪،‬‬ ‫حکيم باشی ‪ ،‬خان دايی‬

‫ميزااسدال عصازنان و عرق ريزان رسيد به تکيه ی پالن دوزها ‪ .‬چون‬

‫قضيه مربوط به کار او بود ‪ ،‬زودتر از هه خبدار شده بود و مکمه اش را تعطيل کرده بود و‬ ‫‪ .‬راه افتاده بود‬ ‫ميزااسدال و هکارهاش هنوز گرفتار جيغ و داد ورثه ی آن سه متکری بودند که بالی دار مرده‬ ‫‪ .‬بودند ‪ ،‬که خان دايی وارد شبستان شد‬ ‫پسره ی احق ! اوباش شهر دارند می روند جذامی خانه را آتش بزنند و تو هي جور سرگرم ‪-‬‬ ‫ارث و مياثی ؟ ده ! به گور پدر هر چه وارث و موروث است ! يا نی رفتی زير بال اين ها را‬ ‫‪ .‬بگيی يا حال که به گردن شان حق داری ‪ ،‬راه بيفت بروي فکری برای اين بيچاره ها بکنيم‬ ‫که ميزااسدال به عجله راه افتاد و تام قلندرهای مامور ديوان قضا به دنبالش ‪ .‬و هرجور‬ ‫بود الغی برای خان دايی گي آوردند و از پس کوچه های ميان بر ‪ ،‬خودشان را زودتر از‬ ‫اوباش شهر ‪ ،‬جلوی جذامی خانه رساندند ‪ .‬قلندرها صف بستند و تفنگ ها را چاشنی گذاشتند و‬ ‫سرکنده ی زانو نشسته ‪ ،‬آماده ی تياندازی شده بودند ‪ ،‬که جاعت اوباش مشعل به دست و‬ ‫‪ .‬هردوکشان رسيد‬ ‫جاعت هي جور می آمد که خود ميزااسدال فرمان اولي تي را داد ‪ .‬به مض شنيدن فرمان ‪ ،‬پنج‬ ‫تا از قلندرها چاشنی ها را چکاندند و گرمب صدايی برخاست و پنج تي رو به هوا در رفت و‬ ‫جاعت درصد قدمی ايستاد ‪ .‬درست مثل گله ای که يک مرتبه کنار پرتگاهی برسد ‪ .‬در هي هيو‬ ‫وير ‪ ،‬يک دسته ی صدنفری از قلندرها که به کمک ميزااسدال و دارو دسته اش آمده بودند ‪،‬‬ ‫بدو خودشان را از کوچه های اطراف رساندند و جاعت اوباش را در ميان گرفتند ‪ .‬سرتان را‬ ‫درد نياورم ‪ .‬تيها دررفت و سنگ ها پرتاب شد و پيشانی خان دايی شکست و خرش هم گرفتار‬

‫شدند تا اوضاع آرام شد و جذامی ها از سوخت در آتش خلص شدند و ميزا اسدال تازه خان دايی‬ ‫را به خانه اش رسانده بود و خسته و هلک به خانه ی خودش برگشته بود که در خانه صدا کرد‬ ‫‪ .‬و حسن آقا آمد تو‬ ‫ميزا چه طوری ؟ شنيده ام فرمان را خودت دادی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫آخر می دانی ‪ ،‬پيمرد ديگر نا نداشت رو خربند بشود ‪ .‬بعد هم داشتند می ريتند جذامی ‪-‬‬ ‫‪ .‬خانه را آتش بزنند ‪ .‬قضيه خيلی جدی بود‬ ‫‪ :‬حسن آقا گفت‬ ‫‪.‬آره ميزا ‪ ،‬هيشه هي طوری می شود که چون و چرا ياد آدم می رود ‪-‬‬ ‫بعد دومي لوح تقدير تراب ترکش دوز را به او داد و گفت که جيه ی دارالشفا را دوبرابر‬ ‫کرده اند ‪ ،‬و رفت ‪ .‬ميزااسدال شام که نورد هيچ چی‪ ،‬آن شب تا صبح بيدار ماند و فکر کرد‬ ‫‪ .‬آن قدر فکر کرد که روغن پيه سوزش تام شد و او هان طور که پای کرسی نشسته بود از حال‬ ‫‪ .‬و هوش رفت‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬تربيع نسي سه روزه هي جورها کشيد تا شش ماه ‪ .‬زمي تازه نفس کشيده‬ ‫بود و يخ حوض ها داشت آب می شد که يک روز صبح ‪ ،‬تو شهر چو افتاد که اردوی حکومت حرکت‬ ‫کرده ‪ ،‬و چهاراسبه دارد می آيد ‪ .‬حال ديگر راجع به ساخت و پاخت قبله ی عال و دولت سنی‬ ‫هسايه چه خبها سرزبان ها بود ‪ .‬باشد ‪ .‬چهارصد تا توپ شده بود چهارهزارتا ‪ ،‬و يک وليت‬ ‫ملکت شده بود نصف ملکت و هه ی توپچی های اردو سنی شده بودند و داشتند می آمدند تا به‬ ‫تقاص خون هه ی سنی هايی که در آن سال ها کشته شده بودند ‪ ،‬شيعه ها را بگذارند دم توپ ‪.‬‬ ‫و درست هان جور که بوی بار توی پستوترين پستو های شهر پيچيد ‪ ،‬خب حرکت اردوی حکومت‬ ‫پيچيد ‪ .‬حتی عده ای درآورده بودند که بله ! خود قلندرها از حکومت خسته شده اند و عريضه‬ ‫ی فدايت شوم نوشته اند به قبله ی عال که ال و لل برگرد و گوساله ای را که زاييده ای ‪،‬‬ ‫بزرگ کن ‪ .‬البته اين قسمت آخر شوخی بود ‪ .‬اما اولي نتيجه ی خب حرکت اردو اين شد که در‬ ‫دکان خان کوب ها غلغله شد ‪ .‬عي در دکان نانوايی ! هر که پشت دستش نقش تبزين داشت ‪ ،‬می‬ ‫آمد و حاضر بود سرش را بدهد و خال پشت دستش نقش تبزين را پاک کند ‪ .‬آن روزها خيلی ها‬ ‫از اهل شهر ‪ ،‬پشت دستشان را تيغ زدند يا سوزن زدند يا جوهر سرکه ماليدند يا تيزاب کاری‬ ‫کردند يا زرنيخ خالص ضماد انداختند ؛ و خلصه هرکاری که بگويی کردند تا خال پشت دست شان‬ ‫پاک بشود ‪ .‬کار به جايی کشيد که حتی مردهايی که نقش بيژن و منيژه روی سينه يا پشت شان‬ ‫داشتند يا پلوان هايی که رستم را با ريش دوشقه و کله ی ديو سفيد روی بازوشان کوبيده‬ ‫بودند ‪ ،‬و حتی پيزن های کولی که نقش مار و عقرب و افعی زير گلوشان بود ‪ ،‬هه ريتند در‬ ‫دکان خال کوب ها به پاک کردن نقش خال ها ؛ و ديگر قحطی و بی نان و آبی فراموش شد که شد‬ ‫‪ .‬درست است که شبدر تازه توی توتستان های مروبه ی اطراف شهر تازه سرزده بود و بوی بار‬ ‫هم مردم را لس کرده بود و حرص شان را فرو نشانده بود ‪ ،‬اما مهم اين است که آدمی زاد‬

‫وقتی کله اش مشغول شد ‪ ،‬ديگر فکر شکم و زير شکم نيست‪ .‬و کله ی مردم آن شهر و زمانه هم‬ ‫در آن روزها واقعا مشغول بود ‪ .‬چون هرکدام شان درمانده بودند که وقتی اردوی حکومت رسيد‬ ‫‪ ،‬چه طور ثابت کنند که با قلندرها رفت و آمدی و علقه ای نداشتند و چه کار کنند تا هان‬ ‫‪ .‬دکه و ناندانی و آب باريکه ی خودشان را از خطر نات بدهند‬ ‫از آن طرف بشنويد از قلندرها که وقتی خب رسيد ‪ ،‬ريتند بيون و يک روزه هه ی سوراخ سبه‬ ‫های خندق دور شهر را گرفتند و غي از دو تا از خاکريزهايش که به دروازه های جنوبی و‬ ‫شرقی شهر شهر پل می داد ؛ باقی را خراب کردند و خندق را يک سره کردند و هرزاب باره را‬ ‫بستند به گودال خندق ‪ ،‬که تا صبح فردا لبيز باشد‪ .‬و خيال شان از اين بابت که تت شد ‪،‬‬ ‫تام توپ هايی را که ساخته بودند با سلم و صلوات آوردند بيون برج و باروی شهر ‪ ،‬و دورتا‬ ‫دور شهر ‪ ،‬نيم ميدان ‪ ،‬دو تا از توپ ها را پشت يک جان پناه سوار کردند روی زمي و پای‬ ‫هر توپی پنج نفر قلندر توپچی گذاشتند ‪ ،‬و اسب و استهای عراده کش را بردند توی توتستان‬ ‫ها ول کردند به چرا ‪ .‬و پنج تا از توپ های قديی شان را هم فرستادند به طرف کوه پايي‬ ‫‪ .‬دست شهر و سرگردنه ای را که اردوی حکومت بايد ازش می گذشت تا به شهر برسد ‪ ،‬گرفتند‬ ‫از آن طرف ‪ ،‬ميزابنويس های ما چنان سرشان به کار خودشان گرم بود که اصل فرصت‬ ‫نداشتند ‪ ،‬فکر کنند که مکن است اوضاع برگردد‪ .‬اما غروب هان روزی که خب حرکت اردوی‬ ‫حکومت تو شهر پيچيد ‪ ،‬خانلرخان ‪ ،‬خواجه باشی حرمسرا ‪ ،‬فرستاد سراغ ميزا عبدالزکی که يک‬ ‫توک پا برود اندرون ‪ .‬پيش از اين ديديد که از اين اتفاق ها می افتاد ‪ .‬و ميزاعبدالزکی‬ ‫هم به گمان اين که مشکل تازه ای برای اندروه پيدا شده ‪ ،‬رفت به اندرون ‪ .‬سلم و عليک‬ ‫‪ :‬کردند و نشستند و خانلرخان بی مقدمه درآمد گفت‬ ‫اگر اردوی حکومت برسد چه می کنی ‪ ،‬آقا سيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫! هان کاری که هه ی اهل حق می کنند ‪ ،‬جان ‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫اگر هه شان را تو ديگ آب جوش بيندازند چه طور ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫! خون من از ديگران که رنگي تر نيست ‪ ،‬جان ‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫‪ .‬پس واقعا سرسپرده ای آقا سيد ؟ از تو برنی آمد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫‪ .‬سرسپردگی در کار نيست ‪ .‬اما هر خار و خسی عاقبت يک روز به درد می خورد ‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫پس باورت هم شده ؟ خوب حال نی خواهد مرا تبليغ کنی ‪ .‬می خواستم برايت بگوي که قبله ی ‪-‬‬ ‫‪ .‬عال برای خودش يک حرمسرای تازه دست و پا کرده‬

‫‪ :‬ميزا عبدالزکی گفت‬ ‫! خوب جان ‪ ،‬سرشا سلمت ‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫‪ .‬چرا نی فهمی آقا سيد ؟ يعنی ديگر به اين حرمسرا علقه ای ندارد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫‪ .‬اين که جان ‪ ،‬از اول معلوم بود ‪ .‬وگرنه برشان می داشت با خودش می برد ‪-‬‬ ‫‪ :‬خانلرخان گفت‬ ‫ببي آقا سيد !خودت را به کوچه ی علی چپ نزن ‪ .‬می دانی که اردو می آيد و شهر را می ‪-‬‬ ‫گيد ‪ .‬حساب اهل حق سرکار هم پاک است ‪ .‬هيچ آدمی هم دلش نی خواهد خودش را فدای هيچ و‬ ‫پوچ کند ‪ .‬حال حاضری فکر کنی و از روی فکر معامله کنی ؟‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫‪ ...‬معامله ؟ جان ‪ ،‬چه معامله ای ؟ من که چيزی ندارم تا باهاش ‪-‬‬ ‫و حرفش نيمه تام ماند ‪ .‬تازه فهميده بود که خانلرخان چه می خواهد ‪ .‬اين بود که بربر به‬ ‫‪ :‬خانلرخان چشم دوخت و ساکت ماند ‪ .‬خانلرخان که موقع را مناسب گي آورده بود ‪ ،‬گفت‬ ‫ببي آقا سيد ‪ ،‬قبل از من و تو هم خيلی ها به خاطر يک زن تو روی هم ايستاده اند ‪ .‬اما ‪-‬‬ ‫هيچ کدام به اين آرامش و صفا قضيه را حل نکرده اند ‪ .‬می فهمی چه می خواهم بگوي ؟ می‬ ‫دان که جان خودت برايت عزيز است ‪.‬اما گفتم شايد علقه داشته باشی عده ای از اهل حق را‬ ‫‪ .‬هم نات بدهی ‪ .‬درست ؟ اگر اين طور است طلق بده وبرو‪ .‬من جان بيش ترتان را می خرم‬ ‫ميزا عبدالزکی باز مدت درازی به خانلرخان بربر نگاه کرد ‪ ،‬بعد خواست چيزی بگويد ؛ اما‬ ‫ديد ديگر نی تواند تمل کند ‪ .‬زير لب غرشی کرد و بلند شد و بی خداحافظی آمد بيون ‪ .‬مدتی‬ ‫توی حياط ارگ قدم زد ‪ ،‬چه کند ؟ چه نکند ؟ که پريد روی الغ بندری خودش و در تاريکی شب‬ ‫راه افتاد به طرف خانه ی ميزا اسدال ‪ .‬تادرباز شود ‪ ،‬افسار خر را بست به حلقه ی در و‬ ‫تپيد تو ‪ .‬ميزااسدال پای منقل نشسته بود که ميزاعبدالزکی حيان وپريشان وارد شد ‪.‬‬ ‫زمستان آن سال اهل شهر کرسی هاشان را زودتر برداشته بودند ‪ .‬اما هر که دستش به دهنش می‬ ‫رسيد ‪ ،‬شب ها منقلی آتش می کرد و توی اتاق می گذاشت ‪ .‬ميزااسدال ‪ ،‬زرين تاج خان را با‬ ‫‪ :‬بچه ها فرستاد اتاق ديگر و گفت‬ ‫باز چه خب شده آقا سيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی هان دم در وا رفت و گفت‬ ‫بدجوری است ‪ ،‬جان ‪ .‬خيلی بدجوری است ‪ .‬بايد يک فکری کرد ‪ .‬دارم ديوانه می شوم ‪- ،‬‬ ‫‪ .‬جان ‪ ،‬ديوانه‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫حال چرا نی آيی دم آتش ؟ بگو ببينم چه خب شده ؟ ‪-‬‬ ‫ميزاعبدالزکی خودش را کشيد کنار منقل ‪ ،‬روبه روی ميزااسدال نشست و آن چه را که از‬

‫‪ :‬خانلرخان شنيده بود ‪ ،‬خيلی يواش و خيلی متصر برايش تعريف کرد و بعد گفت‬ ‫می بينی ‪ ،‬جان ؟ باز برگشته اي سر روز اول ‪ .‬حال ديگر صاف توروي می ايستد و حرفش را ‪-‬‬ ‫می زند ‪ .‬تف به اين زندگی! دل می خواست يکی از اين تفنگ ها دم دستم بود ‪ ،‬جان ‪ .‬و بلد‬ ‫! بودم در می کردم به شکم گنده اش‪ .‬پدرسوخته‬ ‫‪ :‬ميزااسدال که پس از شنيدن ماجرا هاج و واج مانده بود ‪ ،‬پس از چند دقيقه سکوت گفت‬ ‫پس اردو برمی گردد ! آخر نپرسيدی چه جور‪...‬؟ که باقی حرف خودش را خورد و ميزا ‪-‬‬ ‫‪ :‬عبدالزکی فرياد کشيد که‬ ‫!ديوانه شده ای جان ؟ اگر می خواستند با ناموس تو معامله کنند‪ .‬می آمدی بپرسی چه جور ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫ببخش آقا سيد ! نی فهمم چه می گوي ‪ .‬راستی بدجوری شده ‪ .‬چه طور است بروي سراغ حسن ‪-‬‬ ‫آقا ؟ راستش را بواهی از من و تو خيلی مهم تر است ‪ .‬اين خوک دارد اين جوری راه جلو پای‬ ‫اهل حق می گذارد ‪ .‬تنها با تو نيست که می خواهد معامله کند ‪ .‬پاشو ‪ ،‬ببينم می توانيم‬ ‫‪ .‬هم امشب بزرگ قوم را گي بياوري يا نه‬ ‫و راه افتادند و رفتند سراغ حسن آقا و پس از يکی دو ساعت جست و جو ‪ ،‬عاقبت ترکش دوز را‬ ‫در حال سرکشی به توپچی های دور شهر پيدا کردند ‪ .‬هان در تاريکی شب ‪ ،‬کنار خندق ‪ ،‬و قدم‬ ‫زنان مطلب را با او در ميان گذاشتند ‪ .‬تراب ترکش دوز ماوقع را که شنيد ‪ ،‬ايستاد و گفت‬ ‫‪:‬‬ ‫عجب رذلی ! خيال کرده بازی را به هي سادگی می برند ؟ و مثل اين که با خودش حرف می ‪-‬‬ ‫‪ :‬زند ‪ ،‬افزود‬ ‫پس عاقبت وجود اين حرمسرا به درد خورد ! و بلند گفت ‪ - :‬ولی اگر مطمئن بودند می ‪-‬‬ ‫‪ .‬بردند ‪ ،‬اين جوری پا پيش نی گذاشتند‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی درآمد که‬ ‫جان حال آمدي و بردند ‪ .‬بايد فکر اهل حق بود يا نه ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬تراب گفت‬ ‫البته بايد بود اما چرا بايداين قرعه به نام تو دربيايد ؟ هان ؟ حتما خيلی به زنت ‪-‬‬ ‫! علقه داری ؟ سيد جان‬ ‫‪ :‬به جای ميزاعبدالزکی که ماطب بود ‪ ،‬ميزااسدال به حرف درآمد که‬ ‫‪ .‬مگر سربه بيابان بگذارد ‪-‬‬ ‫در هي لظه هرچهارنفر به کنار يکی از جان پناه های دور شهر رسيدند ‪ .‬آتش کوچکی روشن بود‬ ‫که سايه ی لرزان توپ را دراز و بلند و هيول ‪ ،‬روی ديوار شهر می انداختند و پنج نفر‬ ‫قلندر توپچی ‪ ،‬ميان قبل منقل متصر خود به عجله بلند شدند و ال اللهی گفتند و بعد‬ ‫سرهاشان را پايي انداختند ‪ .‬تراب ترکش دوز با آن ها خوش و بشی کرد و دستی به تن توپ‬ ‫‪ :‬ماليد و گفت‬ ‫فعل که سرنوشت هه ی ما بسته به دهانه ی اين توپ ها است ‪ .‬ما اگر اهل معامله بودي ‪- ،‬‬

‫سيد جان ! توپ نی ريتيم ‪ .‬فعل برويد راحت کنيد که دو سه روز ديگر فرصت خوابيدن هم نی‬ ‫‪ .‬کنيد‬ ‫در راه برگشت ‪ ،‬ميزابنويس های ما و حسن آقا مدتی ساکت بودند و بعد ميزاعبدالزکی ‪ ،‬مثل‬ ‫‪ :‬اين که با خودش حرف می زند ‪ ،‬گفت‬ ‫‪.‬نه ‪ ،‬جان ‪ ،‬حال ديگر فرق می کند ‪ .‬و باز ساکت شد ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫چه چيز فرق می کند ‪ ،‬آقا سيد ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫جان ‪ ،‬هه چيز ‪ .‬من ‪ ،‬درخشنده ‪ ،‬تو و اهل حق ‪ .‬حال ديگر تنها من طرف خانلرخان نيستم ‪- .‬‬ ‫‪ .‬درخشنده هم چيزی نانده که خودش را لی تار و پود قالی گره بزند ‪ ،‬آره جان‬ ‫وباز ساکت شدند و خيلی دير به خانه رسيدند و هرکدام تا صبح بيدار ماندند و فکر کردند ‪.‬‬ ‫فردا صبح زرين تاج خان به عادت هرروز راه افتاد و رفت سراغ کارش ‪ .‬از سربند مهمانی‬ ‫خانه ی حسن آقا به کمک درخشنده خان پنج تا دار قالی تو خانه ی حاج مرضا زده بود و حال‬ ‫ديگر صبح ها فقط سری به قالی باف های خانه ميزا عبدالزکی می زد که به عنوان استاد برای‬ ‫خودشان درخشنده خان را داشتند و بعد می رفت خانه ی حاج مرضا و بقيه ی روز را آن جا می‬ ‫گذراند ‪ .‬زرين تاج خان از راه که رسيد ‪ ،‬درخشنده خان را صدا کرد و برد يک گوشه ی خلوت‬ ‫‪ :‬خانه و گفت‬ ‫‪ :‬درخشنده خان گفت‬ ‫‪ .‬ای خواهر ! به من و تو چه ‪ ،‬قالی هيشه قالی است ‪ .‬هيشه هم خريدار دارد ‪-‬‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان گفت‬ ‫آخر خواهر اگر دردسری برای شوهرمان درست کنند ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬درخشنده خان گفت‬ ‫چه دردسری ؟ مگر کدام اسب و استی گيشان آمده ؟ چه خيی از اين قلندربازی ديده اند ؟ ‪-‬‬ ‫واصل مگر به کله ی اين آقا سيد فرو می رود ! هر چه بش می گوي بابا اين قلندربازی را ول‬ ‫کن ‪ .‬مگر به خرجش می رود ؟ حال يعنی چه طور مکن است بشود ؟‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان گفت‬ ‫هيچ چی خواهر ‪ .‬برای احتياط می گوي ‪ .‬مکن است اردوی حکومت دوباره برگردد‪ .‬وقتی هم ‪-‬‬ ‫اردو برگشت ‪ ،‬ديگر نگاه نی کنند ببينند که اسب و استی برده ‪ .‬هرچه باشد خواهر ‪ ،‬هم‬ ‫ميزای ما و هم آقای شا رفته اند زير بال اين ها را گرفته اند ‪ .‬اين را که نی شود پنهان‬ ‫‪ .‬کرد‬ ‫خودشان هم که فکر خودشان نيستند ‪ .‬می گويند اردو چهارصد تا توپ دارد ‪ .‬شنيده ای ؟‬ ‫‪ :‬درخشنده خان گفت‬ ‫ای خواهر ! از توپ های قلندرساز غافلی ؟‪...‬اما راست می گويی ها ‪ .‬يادت رفته آن توپ ‪-‬‬

‫هايی که ترکيد ؟‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان حرفش را بريد و گفت‬ ‫نه خواهر ؛ اين طورها هم نيست ‪ .‬اما قلندرها هه اش صد و بيست تا توپ دارند ‪ .‬به هر ‪-‬‬ ‫‪ .‬جهت بايد فکر روز مبادا بود‬ ‫‪ :‬درخشنده خان فکری کرد و گفت‬ ‫می دانی خواهر ! ديشب آقا آمد و قضيه ی خانلرخان را براي گفت ‪ .‬لبد ميزا هم برای تو ‪-‬‬ ‫گفته ‪ .‬من هه ی فکرهاي را کرده ام ‪ .‬بنده ی خدا تا صبح نوابيد ‪ .‬هه ی حرف هامان را با‬ ‫هم زدي ‪ .‬می دانی خواهر ! اگر زن های ديگر مبورند نه ماه تام بارشان را روی دل بکشند ‪،‬‬ ‫من اختيارم دست خودم است ‪ .‬بارم را گل دار قالی آويزان می کنم ‪ .‬و هرچند وقتی که دل‬ ‫خواست ‪ .‬بعد حرف هامان را با هم زدي ‪ .‬می دانی خواهر ! اگر زن های ديگر مبورند نه ماه‬ ‫تام بارشان را روی دل بکشند ‪ ،‬من اختيارم دست خودم است ‪ .‬بارم را گل دار قالی آويزان‬ ‫می کنم ‪ .‬و هرچند وقتی که دل خواست ‪ .‬بعد می آورمش پايي ‪.‬درست است که هه ی قالی های‬ ‫روزگار به يک موی گنديده ی حيده نی ارزد ‪ ،‬اما هرکسی قسمتی دارد ‪ .‬خدا به تو و ميزا خي‬ ‫بدهد که چشم مرا باز کرديد ‪ .‬به آقا گفتم خيالش راحت باشد ‪ .‬حاضر نيستم تو روی اين خيک‬ ‫باد کرده حتی تف بيندازم ‪ .‬اما حاضرم خرش کنم ‪ .‬نشانش می دهم که از يک زن دست و پا‬ ‫‪ .‬چلفتی هم کار برمی آيد‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان پريد صورت درخشنده خان را ماچ و گفت‬ ‫می دانستم خواهر ‪ .‬پای ددری ‪ ،‬زير تن کاری بند نی شود ‪ .‬خوب ! راستی ببينم آن دخته ‪-‬‬ ‫که دستش را با پشم بريده بود ‪ ،‬امروز آمده ؟‬ ‫‪ :‬درخشنده خان گفت‬ ‫نه ‪ ،‬خواهر ‪ ،‬می ترسم کاری دست خودش داده باشد ‪ .‬سر راه يک قدم بگذار خانه ی حکيم ‪-‬‬ ‫باشی ‪ .‬بگو اگر زحتی نيست يک توک پا برود سری بش بزند ‪ .‬نی دان چرا امروز اصل نصف قالی‬ ‫‪ .‬باف ها نيامده اند‬ ‫‪ :‬زرين تاج خان گفت‬ ‫مگر نی دانی ! مردم دارند از اين شهر فرار می کنند ‪.‬خيلی سرت به کار خودت گرم است ‪- ،‬‬ ‫! خواهر‬ ‫‪:‬درخشنده خان گفت‬ ‫پس قضيه جدی است ‪ .‬هان؟ خوب ‪ ،‬تا توسرکشی ات را بکنی ‪ ،‬من چادرم را بيندازم سرم ‪- ،‬‬ ‫‪ .‬بروم سری به اين خيک باد کرده بزن‬ ‫و به اين جا حرف و سخن شان تام شد و با هم از در خانه درآمدند بيون ‪ .‬درخشنده خان رفت‬ ‫به طرف ارگ و زرين خان به ست خانه ی حاج مرضای مرحوم ‪ .‬کوچه ها چنان شلوغ بود که نگو ‪.‬‬ ‫مردم پيش تر پياده و کم تر سواره ‪ ،‬هرچه داشتند به کول گرفته بودند يا گذاشته بودند‬ ‫روی گاری های دستی و زن و مرد و بچه می رفتند به طرف دروازه ها ‪ .‬جنگی که به زودی در‬

‫می گرفت و قحطی که هه را به امان آورده بود ‪ ،‬مردم را از هيشه وحشت زده تر کرده بود و‬ ‫اين بود که هر کس دستش می رسيد زندگی اش را جع و جور می کرد و در خانه اش را می بست و‬ ‫می سپرد به خدا ‪ ،‬دست زن و بچه اش را می گرفت و راه می افتاد‪ .‬قلندرها هم که از خدا می‬ ‫خواستند ‪ ،‬هرچه جعيت شهر کم تر می شد ‪ ،‬آزوقه ی کم تری لزم بود ‪ .‬گذشته از آن که گلوله‬ ‫های اردوی حکومت کشتار کم تری می کرد ‪ ،‬بعد هم دست و بال خودشان بازتر بود ‪ .‬اين بود‬ ‫که از روز پيش توی شهر جار زدند که بچه ها معاف ‪ ،‬اما هر مرد و زن بالغی ‪ ،‬دونفری يک‬ ‫سکه طل عوارض دروازه بدهند و بروند به امان خدا ‪ .‬و هي جوری بود که شهر دوروزه سوت و‬ ‫کور شد ‪ .‬و جز يک عده فقي فقرا يا خود قلندرها يا مامورهای خفيه ی حکومت کسی باقی ناند‬ ‫‪.‬‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬شب چهارشنبه سوری ‪ ،‬آفتاب هنوز پن بود و تک و توک اهالی شهر حال‬ ‫حالها برای تيه بته وقت داشتند که از ست جنوب شهر صدای خفه ی توپ ها بلند شد ‪ ،‬که مردم‬ ‫هه چيز را فراموش کردند و ريتند روی بلندترين پشت بامی که در هسايگی سراغ می کردند ‪ .‬و‬ ‫هنوز غروب نشده بود که از ته جاده گردو خاکی بلند شد و بيست سی نفر سوار پيدا شدند و‬ ‫هنوز سوارها پشت دروازه نرسيده بودند که يک مرتبه توی شهر چو افتاد که ساخلوی قلندرها‬ ‫سرگردنه ی پايي دست شهر ‪ ،‬با تام توپ هاش تار و مار شده و اردوی حکومت هم امشب می رسد‬ ‫و شهر را قتل عام می کند ‪ .‬اين بود که باز مردم وحشت شان گرفت و هان ها که مانده بودند‬ ‫از خانه هاشان ريتند بيون‬

‫‪.‬باز چه کنيم ‪ ،‬و چه نکنيم ؟ که يک مرتبه هجوم بردند به ست‬

‫مسجدهايی که شش ماه آزگار از درشان هم عبور نکرده بودند ‪ .‬و به جای آتش بازی و پريدن‬ ‫از روی بته ‪ ،‬تا صبح قرآن سرگرفتند و «امن ييب » خواندند ‪ .‬و شايد به هي علت بود که‬ ‫هيچ کدام شان متوجه نشدند که هان شبانه ‪ ،‬يک دسته ی صدنفری از قلندرها ‪ ،‬سبک و قباق و‬ ‫هه سواره ‪ ،‬شبيخون زدند به اردوی حکومتی که هان پای کوه جنوب شهر اطراق کرده بود و‬ ‫قسمتی از خيمه و خرگاه را به آتش کشيدند و دويست و پنجاه تا از اسب های اردو را به‬ ‫غنيمت گرفتند و برگشتند ‪ .‬فقط فردا صبح که قلندرها اسب های غنيمتی اردوی حکومت را لت‬ ‫دور شهر گرداندند و داغ های روی کپل هاشان را به رخ مردم کشيدند ‪ ،‬وحشت مردم يک خرده‬ ‫‪ .‬فروکش کرد و رفتند سراغ کار و کاسبی شان‬ ‫البته آن روز از اردوی حکومت خبی نشد ‪ .‬اما نزديکی های غروب باز تو جاده ی پايي دست‬ ‫شهر ‪ ،‬گردو خاک شد و پيش قراول های اردو به چشم دطده شدند و شب که اردوی حکومت اطراق‬ ‫کرد ‪ ،‬آتش اجاق های اردو تا يک فرسخی پيدا بود و اين بود که باز مردم وحشت شان گرفت و‬ ‫تپيدند توی مساجد و باز تا صبح به درگاه خدا استغاثه کردند ‪ .‬از آن طرف بشنويد که‬ ‫البته ديگر نی شد شبيخون زد ‪ .‬اما قلندرها حساب کار دست شان بود ‪ .‬و دو ساعت پيش از‬ ‫آفتاب فردا‬

‫هه ی اهل شهر به صدای کر کننده ی توپخانه ی قلندرها از خواب پريدند و باز‬

‫رفتند روی بلندترين بام ها و ديدند که اردوی حکومت بدجوری غافلگي شده و دارد خودش را‬ ‫پس می کشد ‪ .‬نگو قضيه ازين قرار بوده که قلندرها برای گول زدن اردو ‪ ،‬کوچک ترين و کم‬ ‫بردترين توپ های خودشان را فرستاده بودند سرگردنه ی پايي دست شهر ‪ .‬و اردو که خيال‬

‫کرده بود برد هه ی توپ های قلندرساز در هي حدود است با جرات زياد آمده بود و به فاصله‬ ‫ی يکی دو ميدان پشت ديوارهای شهر اطراق کرده بود ‪ .‬غافل ازين که قلندرها وقتی کارشان‬ ‫گرفت و هونگ برنی فراوان در اختيار داشتند ‪ ،‬لوله ی توپا را کلفت تر و بلندتر کردند و‬ ‫باتوپ های حجديدشان تا دو ميدان را به راحتی می زدند ‪ .‬لين بود که اردوی حکومت ‪ ،‬يک‬ ‫بار ديگر صدمه ديد و عقب کشيد و تو هي عقب نشينی پنجاه تا گاری آزوقه جاماند که‬ ‫قلندرها به کمک مردم کشيدند تو شهر و تس کردند ميان مردم قحطی زده و باز ترس و وحشت‬ ‫‪ .‬مردم ريت‬ ‫البته خود قلندرها هم می دانستند که اگر قرار باشد تن به ماصره شدن بدهند ‪ ،‬يک ماهه از‬ ‫پادرمی آيند ‪ ،‬اما اميدوار بودند که هرچند شب يک بار حرکتی بکنند و دستبدی به اردو‬ ‫بزنند و هردفعه اردو را يک کمی عقب تر بنشانند و مزارع وسيع تری از اطراف شهر را آزاد‬ ‫کنند ‪.‬اين بود که روز سوم ماصره ی شهر ‪ ،‬توپ هاشان را دو قسمت کردند ‪ ،‬يک قسمت را‬ ‫بردند جلوی دروازه ها و قسمت ديگر را در يک ميدانی شهر ‪ ،‬روبه اردوی حکومت سوار‬ ‫کردند ‪ ،‬برای دستبدهای بعدی ‪ .‬اما اردوی حکومت که از هان دفعه درس خودش را روان شده‬ ‫بود ‪ ،‬پراکنده شده بود دورتادور شهر ‪ ،‬و هر صنف و رسته و لشکری يک گوشه ی بيابان اطراق‬ ‫کرده بود ؛ و حال ديگر فاصله ی هيچ کدام از قسمت های اردو تا شهر از يک فرسخ کم تر‬ ‫نبود ‪ .‬اين بود که ديگر زدو خورد فاطده نداشت و هردو طرف نشستند به انتظار ‪ .‬و هي‬ ‫طورها يک هفته گذشت و درين ميان هيچ کس متوجه نشد که عمو نوروز آمد و رفت ؛ و اهالی‬ ‫باقی مانده ی شهر به جای عيدگرفت و سبزه سبز کردن وخانه تکانی ؛ هر شب جع می شدند تو‬ ‫‪ .‬مسجدها به قرآن سرگرفت و ذکر «امن ييب » خواندن‬ ‫از آن طرف بشنويد از مامورهای خفيه ی حکومت که وقتی ديدند اردو جرات حله ندارد و‬ ‫قلندرها حال حالها پيشند ‪ ،‬به دست و پا افتادند ‪ .‬چون هه شان می دانستند که اگر ماصره‬ ‫طول بکشد و قبله ی عال خسته بشود ‪ ،‬مکن است باز منجم باشی زيج بنشيند و اردو را زا‬ ‫گرفت شهر منصرف کند و هه ی زحات خودشان به هدر برود ‪ .‬يا تازه اگر از سر اوقات تلخی‬ ‫دستور قتل عام بدهد يا هوس کله منار ساخت و آسياب با خون گرداندن بکند و به صغي و کبي‬ ‫رحم نکند ‪ .‬اين بود که نه يک روز و دو روز و سه روز ‪ ،‬بلکه يک هفته ی تام مفيانه جلسه‬ ‫کردند و خالنرخان و ميزان الشريعه را درخفا ديدند و شور و مشورت کردند که چه بکنند و‬ ‫چه نکنند ‪ ،‬تا عاقبت به راهنمايی خانلرخان قرار شد شبانه بروند راه آب مفی ارگ را باز‬ ‫کنند و هرجور شده آب خندق را بيندازند تو انبار باروت ‪ .‬خوبی کار اين بود که فصل بار‬ ‫بود و به علت فراوانی آب مياب ها می رفتند مرخصی و قلندر ها هم که توپ خانه شان را از‬ ‫پشت خندق دور برده بودند و کسی متوجه قضيه نی شد ‪ .‬اين بود که يک شب صدنفر از مامورهای‬ ‫خفيه با بيل و کلنگ راه افتادند و يواش يواش خودشان را رساندند به بند بزرگ ترين نر‬ ‫شهر ‪ ،‬که به ارگ سرباز می کرد ؛ و قلندرها هان اول ماصره جلويش را بسته بودند ‪ .‬دو‬ ‫ساعت طول کشيد تا بند را باز کردند و آب را يواش و بی صدا انداختند به راه آب مفی‬

‫ارگ ‪ ،‬و يکی دو تا از ديوارها را سوراخ کردند و به آب راه دادند و دادند و دادند تا دم‬ ‫دم های سحر ‪ ،‬آب افتاد به انبار باروت ‪ .‬قضيه وقتی آفتابی شد که زن های حرمسرا سر و‬ ‫‪ .‬پابرهنه از اتاق هاشان ريتند بيون که سيل آمده و چه سيلی ! مثل قي سياه‬ ‫خب به گوش تراب ترکش دوز که رسيد ‪ ،‬فهميد که کار از کار گذشته ‪ .‬دستور داد فوری رفت و‬ ‫آمد به ارگ را قدغن کردند و دروازه های شهر را بستند و حتی از پرواز کبوترها جلوگيی‬ ‫کردند ‪.‬و بعد فرستاد پی خانلرخان که با پس گردنی آوردندش و چيزی نانده بود که قلندرها‬ ‫زير مشت و لگد لش کنند که ترکش دوز ياد آن شب افتاد و مطالبی که ميزاعبدالزکی به نقل‬ ‫ازو گفته بود ‪ .‬اين بود که گفت قلندرها دست نگه داشتند و با خانلرخان خلوت کرد و بعد‬ ‫از يک ساعت درآمد و دستور داد که فوری سران قلندرها حاضر بشوند و باهاشان نشست به‬ ‫مشورت ‪ .‬سی نفری از رجال قلندری ها حاضر بودند که ملس شور افتتاح شد ‪ .‬اول هرکدام خبها‬ ‫‪ :‬را به ديگران دادند ‪ ،‬بعد تراب ترکش دوز به حرف آمد که‬ ‫هم امشب اردوی حکومت از قضيه ی آب افتادن به انبار باروت خبدار می شود ‪ .‬حداکثر تا ‪-‬‬ ‫فردا ‪ .‬و آن وقت ديگر دست ما بسته است ‪ .‬و تا بياييم باروت تيه کنيم ‪ ،‬کار از کار می‬ ‫گذرد ‪ .‬ديديد که از ايلچی سنی ها هم آبی گرم نشد حکومت برای آن ها طرف معامله ی با‬ ‫صرفه تری بود ‪ .‬در حالی که ما جز تعهد به منع سنی کشی چيزی در اختيار نداشتيم ‪ ،‬خود‬ ‫خواجه نورالدين رفته هفت شهر سرحدی را داده و در مقابلش چهارصد توپ ازشان گرفته ؛ يعنی‬ ‫کرايه کرده ‪ .‬شش ماهه ‪ .‬اگر می توانستيم دين مدت مقاومت کنيم باز حرفی بود ‪ .‬زمستان به‬ ‫آن سختی را گذراندي و حيف که هيچ کدام مان فکر مافظت انبار باروت نبودي ‪ .‬از آن طرف‬ ‫هوا که گرم بشود ‪ ،‬مورچه ها از لنه می ريزند بيون‪ .‬با اين شهرتی که ما در ضبط و تقسيم‬ ‫املک داري ‪ ،‬فرداست که هرکدام از خواني و تيول دارها رابيفتند و بيايند به کمک حکومت ‪.‬‬ ‫درين صورت تنها فايده ای که ماندن ما دارد اين است که می شوي وجه الصاله ی هه ی عداوت‬ ‫ها و کينه های قديی خان ها و گردنه بندها ‪ .‬اما اگر جان مان را در ببي ‪ ،‬دست کم نطفه ی‬ ‫حق را سال نگه می داري ‪ .‬از روی که ما دست به کار شدي تا حال فقط سی بار خون کرده اي ‪.‬‬ ‫تازه ده نفر ازين عده هم از خود ما بوده اند که کشته شده اند ‪ .‬درست است که برای‬ ‫جلوگيی کشتار ‪ ،‬گاهی تن به کشت و کشته شدن هم بايد داد ؛ ولی ما فعل در وضعی نيستيم که‬ ‫احتياجی به چني خودکشی دسته جعی باشد ‪ .‬و ماندن ما يعنی خودکشی دسته جعی ‪ .‬پس بايد شهر‬ ‫‪ .‬را گذاشت و رفت‬ ‫‪ :‬مولنا که پيش ازين او را شناخته اي ‪ .‬گفت‬ ‫کجا؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬سيد گفت‬ ‫اين مساله بعدی است ‪ .‬اول بايد ديد رفت صلح هست يا نه ‪ .‬و به عقيده ی من هست ‪ .‬و چون ‪-‬‬ ‫‪ :‬هه به اين مطلب رضايت دادند ‪ ،‬تراب ترکش دوز دنبال کرد‬ ‫وقتی از ايلچی سنی ها نوميد شدي ‪ ،‬سيد را فرستادي به دربار هند ؛ می دانيد که آن جا ‪-‬‬

‫صلح کل را تبليغ می کنند ‪ .‬سيد هفته ی پيش از هند برگشت و با خودش يک دعوت نامه آورد ‪.‬‬ ‫گمان می کنم اگر خيال مان از بابت مزاحت های ميان راه راحت بشود ‪ ،‬صلح درين است که اين‬ ‫دعوت را قبول کنيم ‪ .‬و اما اين که چه طور می شود به سلمت راه به اين درازی را رفت ؟‬ ‫خانلرخان آمده و پيشنهاد معامله می کند ‪ .‬می گويد به شرط اين که زن های حرمسرا را با‬ ‫خودمان ببي ‪ ،‬علوه بر اين که کسی کاری به کارمان ندارد ‪ ،‬پای هرکدام از زنا هم پانصد‬ ‫سکه ی طل نشسته ‪ .‬طلق نامه هاشان هم حاضر است ‪ .‬عده ی هه شان هم می دانيد که سر آمده ‪،‬‬ ‫گويا سی صد و خرده ای نفرند ‪ .‬من گمان می کنم چني حرمسرايی دست کم هديه ی مناسبی است‬ ‫‪ ...‬برای دربار هند‬ ‫‪ :‬مولنا حرف تراب را بريد و غرغرکنان گفت‬ ‫‪ :‬که عده ای خنديدند و عده ای به فکر فرورفتند و تراب ترکش دوز لبخند زنان دنبال کرد ‪-‬‬ ‫می خواهی هه شان را عقد کنيم مولنا؟ به هر صورت از نواحی گرمسي ‪ ،‬حرمسرای حشری تازه ‪-‬‬ ‫ای برای دربار دست و پا کرده اند و حل ديگر حرمسرای قديی موی دماغ شده است ‪ .‬صلح ما‬ ‫درين است که دست چي کنيم و جوان ترين و زيباترين آن ها را با خودمان ببي که هم تمل چني‬ ‫سفر دور و درازی داشته باشند و هم چيز دندان گيی برای هندی ها باشد ‪ .‬من به خانلرخان‬ ‫گفته ام به شرطی اين معامله مکن است سربگيد که خودش هم به عنوان گروگان تا سرحد با ما‬ ‫‪ .‬باشد ‪ .‬حال تا نظرتان را بگوييد ‪ ،‬سيد مت دعوت نامه ی دربار هند را می خواند‬ ‫وسيد مت دعوت نامه را خواند و پس از آن ‪ ،‬يک ساعت شور کردند که از کدام راه‬

‫بروند و‬

‫چه ها با خودشان ببند و چه تضمي ها بگيند و عاقبت تصميم گرفتند که شب شد ‪ ،‬حرکت کنند ‪.‬‬ ‫‪ .‬بعد پرداختند به تقسيم کار‬ ‫يک دسته از قلندرها مامور شدند که در تام روز سر اردوی حکومت را به چنگ و گريز گرم نگه‬ ‫دارند و خسته شان کنند تا شب خواب شان سنگي تر از هيشه باشد و وقتی هم که شب شد آتش‬ ‫اجاق پای توپ ها را بيش تر از هر شب بتابند و خودشان را سر ساعت برسانند ‪ ،‬و يک دسته‬ ‫مامور بست بار و بنه شدند که هرچه باروت و آزوقه دارند تو خورجي و هيان بکنند ‪ ،‬و يک‬ ‫دسته مامور گشاد کردن سوراخ چاشنی توپ ها شدند ؛ و کارها که تقسيم شد ‪ ،‬با هم قرار‬ ‫‪ .‬گذاشتند که سه ساعت از شب گذشته دم دروازه ی شرقی شهر حاضر باشند‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬حسن آقا که يکی از حضار ملس شور بود ‪ ،‬پس از ختم ملس ‪ ،‬اولي کاری‬ ‫که کرد رفت و هان توی ارگ‬

‫‪،‬ميزاعبدالزکی را گي آورد و قضايا را بش حالی کرد که برود و‬

‫ميزااسدال را هم راهی کند ‪.‬اين بود که ميزاعبدالزکی به تاخت ‪ ،‬خودش را رساند به تکيه ی‬ ‫پالن دوزها که به قلندرهای تفنگ به کول مثل هر روز تو دالن و حياطش پلس بودند و نه از‬ ‫هکارهای ميزااسدال خبی بود ‪ .‬فقط خود ميزا تک و تنها پشت بساطش نشسته بود و داشت يک‬ ‫کتاب شعر را رونويس می کرد ‪ .‬پيدا بود که بوی الرحان اوضاع بلند شده ‪ .‬سلم و عليک‬ ‫کردند و بعد ميزاعبدالزکی خلصه ی وقايع را با ماحصل مذاکره ی قلندرها نقل کرد و دست‬ ‫‪ :‬آخر گفت‬

‫‪ .‬به هرصورت جان ‪ ،‬اهل حق امشب می روند ‪ .‬و باز جان از فردا هان آش است و هان کاسه ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫لبد تو هم باهاشان می روی ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزاعبدالزکی گفت‬ ‫البته جان ! جان را از سر راه که نياورده ام ‪ .‬ديگر عهد ليلی و منون که نيست تا من ‪-‬‬ ‫پای يک زن ‪ ،‬هم آبروي را بگذارم ‪ ،‬هم جان را ‪ .‬هه ی حرف ها را هم با درخشنده خان زده‬ ‫‪ .‬ام ‪ .‬المدال متاج من نيست ‪ .‬اصل جان ‪ ،‬تو هم بايد راه بيفتی‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬چرا ؟ مگر چه خب شده ؟ تبی بود و عرق کرد ‪-‬‬ ‫جان خيال می کنی با فرشته ها طرفی ؟ اولي کسی که بيايد سراغت ‪ ،‬هان پيشکار کلنت است ‪-‬‬ ‫‪ .‬جان ‪ ،‬يادت رفته ده که بودي چه بليی سرش آوردي ؟ من و تو رفته اي زير بال اين ها را‬ ‫گرفته اي جان ‪ ،‬يعنی شريک جرم شان شده اي ‪ .‬مگر نی دانی که بنای اين حکومت بر کينه است‬ ‫؟‬ ‫‪ .‬می دان آقا سيد ! اما من جرمی نکرده ام ‪-‬‬ ‫نی فهمم جان ‪ .‬اگر اردو بيايد ‪ ،‬اولي نفری که بگيند تويی ‪ .‬با آن سوابق و با اين ‪-‬‬ ‫کارهای ديوان قضا ‪ .‬جان خيال می کنی می آيند تاج افتخار به سرت می زنند ؟‬ ‫خوب ‪ ،‬بعد ؟ ‪-‬‬ ‫بعد ندارد جان ‪ ،‬می خواهی خودت را فدا کنی ؟ می خواهی شهيد شوی ؟ راستی که کار اين ‪-‬‬ ‫‪ .‬شهيد پرستی تو هم ديگر به شهيد نايی کشيده ‪ ،‬جان‬ ‫دهن من بچاد آقا سيد ‪ .‬اما من حال می فهمم که چرا کسی تن به شهادت می دهد ‪ .‬چون بازی ‪-‬‬ ‫را می بازد ‪ .‬و فرار هم نی تواند بکند ‪ .‬اين است که می ماند تا عواقب باخت را تمل کند‬ ‫‪ .‬وقتی کسی از چيزی يا جايی فرار می کند ‪ ،‬يعنی ديگر تمل وضع آن چيز يا آن جا را ندارد‬ ‫‪ . .‬و من می خواهم داشته باشم ‪ .‬برای من تازه اول امتحان است‬ ‫می بينی که داری ادای شهدا را درمی آوری ‪ ،‬جان ‪ .‬آخر اين هه که در مرگ شهدا عزا ‪-‬‬ ‫گرفتيم ‪ ،‬بس نبود ؟ امکان عمل را می گذاري برای ديگران وخودمان به شهيد نايی قناعت می‬ ‫کنيم ‪ ،‬جان ‪ ،‬هي است که کارمان هيشه لنگ است ‪ .‬يادت رفته می گفتی بايد از پيش نقشه‬ ‫داشت ؟ خوب جان ‪ ،‬اين فرار هم يک نقشه است ‪ .‬آمادگی برای بعد است ‪ .‬جان ‪ ،‬يک نوع‬ ‫‪ .‬مقاومت است‬ ‫نه فرار مقاومت نيست ‪ .‬خالی کردن ميدان است کسی که فرار کرده از خودش سلب حيثيت می ‪-‬‬ ‫کند ‪ .‬حتی در يک بازی يا بايد برد يا بايد باخت ‪ .‬صورت سوم ندارد ‪ .‬معامله ی بازار که‬ ‫ُيد ‪ .‬معامله ی حق و باطل است‬ ‫‪ .‬نيست تا دلل وسطش را بگ‬ ‫‪ .‬جان بدجوری داری حرف شهدا را می زنی ‪ .‬باورت شده ‪-‬‬ ‫پس تو خيال می کردی بازی می کنيم ؟ يآدت است چه عجله ای داشتی و من چه تاملی می کردم ‪-‬‬

‫؟ و تازه به کجا فرار می کنيد ؟ خيال می کنی آسان هند چه رنگ است ؟ اين صدايی که از‬ ‫‪ .‬دور می رسد ‪ ،‬صدای طبل است‬ ‫‪ .‬جان ‪ ،‬گفتم که می روي خودمان را آماده ی مقاومت بعدی بکنيم ‪-‬‬ ‫نه ديگر ‪ ،‬کار شا تام است ‪ .‬برای شا ماجرايی بود و گذشت ‪ .‬اما برای من تازه شروع شده ‪-‬‬ ‫‪ .‬برای من موثرترين نوع مقاومت در مقابل ظلم ‪ ،‬شهادت است ‪ .‬گرچه من لياقتش را ندارم ‪.‬‬ ‫تا وقتی حکومت با ظلم است و از دست ما کاری برنی آيد ف حق را فقط در خاطره ی شهدا می‬ ‫‪ .‬شود زنده نگه داشت‬ ‫می بينی جان ‪ .‬عاقبت مقر آمدی ‪ .‬آخر اين هه خاطره ی حق که با تن اين هه شهيد دفن ‪-‬‬ ‫شد ‪ ،‬کی به برافتادن ظلم کمک کرد جان ‪ ،‬که تو حال می خواهی ادای شهدا را دربياوری؟‬ ‫هي که من و تو به اميدی حرکت کردي ‪ ،‬شهدا را پيش چشم داشتيم ‪ .‬می خواستيم مياث آن ها ‪-‬‬ ‫را حفظ کنيم ‪ .‬می دانی آقا سيد ! درست است که شهادت دست ظلم را از جان و مال مردم‬ ‫کوتاه نی کند ‪ ،‬اما سلطه ی ظلم را از روح مردم می گيی ‪ .‬مسلط به روح مردم خاطره ی شهدا‬ ‫است ‪ ،‬و هي است بار امانت ‪ .‬مردم به سلطه ی ظلم تن می دهند ‪ ،‬اما روح نی دهند ‪ .‬مياث‬ ‫‪ .‬بشريت هي است ‪ .‬آن چه بيون از دفت گنديده ی تاريخ به نسل های بعدی می رسد ‪ ،‬هي است‬ ‫آخر جان ‪ ،‬اگر فقط مقاومت در قبال ظلم هدف بود باز حرفی ‪ .‬اما جان ‪ ،‬مقاومت که هدف ‪-‬‬ ‫‪ .‬نيست ‪ .‬برانداخت ظلم هدف است‬ ‫‪ .‬می بينی که نشد ‪ .‬با اين توپ هم داشتيم ‪-‬‬ ‫جان ‪ ،‬هزار کار دارم ‪ .‬عاقبت راه می افتی يا نه ؟ ‪-‬‬ ‫‪ :‬ميزااسدال گفت‬ ‫‪ .‬نه ‪ ،‬فقط از فردا می روم دم در مسجد جامع ‪-‬‬ ‫پس جان تصميم گرفته ای خودت را فدای هيچ و پوچ کنی ؟ هان ؟ ‪-‬‬ ‫‪ .‬نه ‪ .‬می خواهم زندگيم را جبان کنم ‪-‬‬ ‫‪ .‬تو که جان ‪ ،‬با ماندنت داری زندگيت را از دست می دهی ‪-‬‬ ‫‪ .‬نه می خواهم يک بار ديگر خودم را امتحان کنم ‪ .‬می مان و به زندگيم معنی می دهم ‪-‬‬ ‫‪ .‬معنی زندگی تو بچه هات هستند ‪-‬‬ ‫نه ‪ .‬اگر به جبان اين هه نعمتی که حرام کرده ام توانستم چيزی بدهم ‪ ،‬زندگی ام را ‪-‬‬ ‫معنی کرده ام ‪ .‬اين بچه ها دوام طبيعی زندگی اند ‪ .‬دوام طبيعی من اند ‪ .‬نه معنای بشری‬ ‫زندگی ‪ .‬تم که از درخت افتاد ‪ .‬بايد سبز کند ‪ .‬اما من که درخت نبوده ام ‪ .‬من که زندگی‬ ‫نباتی نکرده ام ‪ .‬به جای من هر کسی ديگر می توانسته پدر باشد ‪ .‬پدر اين بچه ها يا هر‬ ‫بچه ی ديگر ‪ .‬اما هيچ کس ديگر نی تواند ‪ ،‬يعنی نتوانسته به جای من ميزااسدال کاغذنويس‬ ‫در مسجد بشود ‪ .‬اين بار فقط من به دوش داشته ام ‪ .‬نی توان وسط ميدان بگذارمش و فرار‬ ‫‪ .‬کنم ‪ .‬بايد به منزل برسانش‬ ‫جان ! من يک عمر به دست تو نگاه کردم ‪ .‬يک عمر حسرتت را خوردم ‪ .‬اما درين قدم آخر نی ‪-‬‬

‫‪ .‬توان پا جای پای تو بگذارم‪ .‬بدجوری کله خری می کنی ‪ ،‬جان‬ ‫در عوض راحت می شوی آقا سيد ! با خودت تنها می مانی ‪ .‬آخر منی گفته اند و تويی !از ‪-‬‬ ‫زنت هم که خيالت راحت است ‪ .‬فقط بش بسپر کار قالی بافی را ول نکند ‪ .‬شايد زرين تاج هم‬ ‫بتواند بچه ها را زير پر و بال قالی بزرگ کند ‪ .‬بعد هم سری بزن به مشهدی رمضان علف و‬ ‫‪ .‬حسن کمانچه ای ‪ .‬ازشان بواه ‪ .‬شايد باهاتان بيايند‬ ‫و به اين جا حرف و سخن شان تام شد ‪ .‬ميزاعبدالزکی تابه خانه برسد ‪ ،‬هي جور نان و آزوقه‬ ‫و خال روی دست هاشان مشغول بود ‪ ،‬قلندرها در خفا بارهاشان را بستند و باروت های باقی‬ ‫مانده را بار کردند و توپ هارا از کار انداختند و اسب و است ها را تيمار کردند و بتين‬ ‫تفنگ ها را انتخاب کردند و باقی را شکستند و يا سوزاندند و وقتی شهر از پا افتاد ‪.‬‬ ‫خانلرخان را به عزت و حتام تام سوار اسب کردند با صدو بيست نفر از زن های جوان‬ ‫حرمسرا ‪ ،‬که به کجاوه نشانده بودند ‪ ،‬و از دروازه ی شرقی شهر بی سرو صدا به ست هند‬ ‫‪ .‬گريتند ‪ .‬اما آتش اجاق هاشان پای توپ های از کار افتاده تا نصف شب می سوخت‬ ‫صبح فردا اهل شهر به سرکردگی ميزان الشريعه و مامورهای خفيه ی شهر ‪ ،‬هه سرو پای برهنه‬ ‫و قرآن به سر و نان و نک در سينی گذاشته ‪ ،‬از دروازه ها آمدند بيون و رفتند به استقبال‬ ‫اردوی حکومت ‪ .‬قبله ی عال هنوز خواب بيدار شد ‪.‬ميزان الشريعه و هفت نفر از بازارهايی‬ ‫که هان روز صبح از دوستاق خانه آزاد شده بودند ‪ ،‬به حضور پذيرفته شدند و ميزان الشريعه‬ ‫تبيک گفت و دعا کرد و به حال خانلر خان دل سوزاند ‪ ،‬و قبله ی عال چاشت نکرده ‪ ،‬سوار شد‬ ‫و با کبکبه و دبدبه وارد شد ‪ .‬درست است که قلندرها هه فرار کرده بودند ‪ ،‬اما بيا و ببي‬ ‫که چه بگي بگيی شد! دويست تا از خانه های شهر غارت شد ‪ ،‬و بيش تر خانه ی آن هايی که‬ ‫قبل از ماصره از شهر فرار کرده بودند ؛ و هفت نفر از بی باعث و بانی ها را به عنوان‬ ‫سرکردگان قلندرها ‪ ،‬هان جلو موکب قبله ی عال قربانی کردند و هزار نفر را گرفتند و‬ ‫بردند دوستاق خانه ‪ .‬و فردا هفت نفر از حبسی ها را جلوی دروازه ارگ دار زدند و هفتاد‬ ‫نفرشان را شع آجي کردند ؛ يا توی پوس گاو دار زدند و هفتاد نفرشان را شع آجي کردند ؛‬ ‫يا توی پوس گاو تپاندند و درش را دوختند ؛ يا شيشه ی مذاب تو چشم هاشان ريتند ‪ ،‬يا توی‬ ‫ديگ آب جوش فروشان کردند ‪ .‬هفت صد نفر را هم قرار شد تبعيد کنند و از باقی هر که‬ ‫توانست باجی بدهد ‪ ،‬آزاد شد و هرکه نتوانست سيل کسی را چرب کند ‪ ،‬ماندگار گوشه ی‬ ‫‪ .‬دوستاق خانه شد‬ ‫جان دل که شا باشيد ‪ ،‬از آدم های قصه ی ما ميزاعبدالزکی و حسن آقا و برادرهاش که‬ ‫باقلندرها رفتند ‪ .‬مشهدی رمضان علف که از زندگی سي شده بود و حاضر نبود با قلندرها‬ ‫برود ‪ ،‬گرفتار شد و روز بعد شع آجينش کردند ‪ .‬حسي کمانچه ای هم که يک عمر ميان داری‬ ‫مالس بزم و رزم را کرده بود ‪ ،‬ماند و گرفتار شد که دست باقی مانده اش مالس بزم و رزم‬ ‫را کرده بود ‪ ،‬ماند و گرفتار شد که دست باقی مانده اش را از درازا نصف کردند و از پا‬ ‫دارش زدند ‪ .‬اما خان دايی دار و ندار خوش را يک روزه خرج کرد تا به کمک ريش سفيدهای‬

‫شهر و ديدن دم ميزان الشريعه و کلنت و داروغه و پيشکار ‪ ،‬اسم ميزااسدال را توی صورت‬ ‫تبيعيدی ها جا داد ‪ .‬ديگر برای تان بگوي درخشنده خان به حرمسرای خانلرخان نرفت که هيچ‬ ‫چی ‪ ،‬به اسم قالی بافی ‪ ،‬خانه ی حاج مرضای مرحوم را هم از غارت شدن نات داد و کارش کم‬ ‫کم به جايی کشيد که قالی های دست بافتش تا پتل پورت و چي و ماچي رفت ؛ و زرين تاج خان‬ ‫و بچه ها اسباب کشی کردند و رفتند خانه ی خان دايی ‪ .‬و هنوز جنازه ها بالی دار بود و‬ ‫گلل های شقايق تو يونه زار زير توتستان های بريده ی اطراف شهر ‪ ،‬تازه سر زده بود که يک‬ ‫روز صبح ‪ ،‬خان دايی با حيده راه افتادند ‪ ،‬و کپنک و چاروخ و عصای گره گوله دار‬ ‫‪ .‬ميزااسدال را بردند دم در دوستاق خانه که ميزا پوشيد و سرگذاشت به بيابان‬

‫‪9‬‬ ‫پس دستک‬ ‫‪ .‬حال برگردي سرقصه ی آقا چوپان خودمان که آن جوری وزير شد و آن جوری مرد‪...‬‬ ‫جان دل که شا باشيد ؛ ديديد که پسرهاش برگشتند ‪ ،‬به شهر و چون کار ديگری از دست شان‬ ‫برنی آمد ‪ ،‬به شراکت هم ‪ ،‬شدند مکتب دار ‪ .‬اما از آن جا که اگر شريک خوب بود ‪ ،‬خدا‬ ‫برای خودش می گرفت ‪ ،‬دوتا برادری با هم نساختند ‪ .‬به خصوص که مکتب داری در آن دور و‬ ‫زمانه چندان رونقی نداشت و به زحت می شد نان دو تا خانواده را ازش درآورد ‪ .‬اين بود که‬ ‫يکی از برادرها سهمش را فروخت به يک غريبه و رفت سراغ بازی ها يا آشنا روشناهايی که در‬ ‫زمان حيات باباش ‪ ،‬توی دريا و ديوان پيدا کرده بود ‪ .‬هرچه را از فروش سهم مکتب خانه گي‬ ‫آورده بود ‪ ،‬خرج کرد و به اين و آن باج سبيل داد تا عاقبت شد يک ميزابنويس ديوانی ‪ .‬و‬ ‫پس از طی مراحل و مدارج ‪ .‬عاقبت رسيد به منصب ملک الشعرايی دربار ‪ .‬اما آن يکی برادر‬ ‫که پوست کلفت تر بود در مکتب داری دوام آورد و آورد و آورد تا سهم آن آدم غريبه را هم‬ ‫خريد و برای خودش شد يک مکتب دار بنام شهر ‪ .‬و از قضای کردگار راويان اخبار چني روايت‬ ‫کرده اند که قصه ی ما را هم هي برادر مکتب دار نوشت و از خودش به يادگار گذاشت ‪ .‬اما‬ ‫ناقلن آثار دو دسته شدند ‪ .‬يک دسته گفتند قصه ی ما را ميزاعبدالزکی نوشت که هراه‬ ‫قلندرها رفت به دربار هند که گب و جهود و مسلمان و نصاری با هم دور يک سفره می نشستند‬ ‫و در آن بکش بکش شيعه و سنی ‪ ،‬ادعای صلح کلی می کردند ‪ .‬و يک دسته ی ديگر از هي ناقلن‬ ‫آثار گفتند که نه ‪ .‬قصه ی ما را خود ميزااسدال پس از بيست سال قلندری و سي و سياحت‬ ‫‪ :‬نوشت ؛ چرا که در آخر يکی از نسخه بدل های قصه آمده که‬ ‫جان پسر ! اگر يادت باشد ‪ ،‬يک روزی با هم از ارث و مياث حرف می زدي و من چيزهايی «‬ ‫برات گفتم که گمان نی کنم فهميده باشی ‪ .‬به هر صورت ‪ ،‬اين قصه ارث من برای تو ‪ .‬اين را‬ ‫هم بدان که بابای من يک ارث ديگر هم براي گذاشته بود که حيف ! نتواسنتم بگذارمش برای‬ ‫تو ‪ .‬به دردت هم نی خورد ‪ .‬يادت هست آن کپنک پاره و چاروخ و عصايی که مادرتان از دست‬

‫‪ .‬شان ذله شده بود ؟ آره باباجان ‪ .‬آن ها هم ارث بابای من بود ‪ .‬و حال به درد خود خورد‬ ‫»‬ ‫اما برای ما که نه از راويان اخباري و نه از ناقلن آثار ‪ ،‬چه فرقی می کند که قصه را که‬ ‫نوشته باشد ؟ اين است که قصه ی خودمان را تام می کنيم تا کمی هم به حال کلغه دل‬ ‫‪ .‬بسوزانيم که بازهم به خانه نرسيد‬