Monkey Business

‫ههڙو ڪو ٻيو ڌنڌو‬ ‫الطاف شيخ‬ ‫سنامونڊي زندگني يعنني جهاز هلئڻ واري نوڪري َء‬ ‫۾ جتننني تڪلينننف‪ ،‬سنننختي ۽ خطرو آهننني‪ ،‬اتننني مزو‪،‬‬ ‫روماننس ۽ ‪ Thrill‬پنڻ آهني‪ .‬شايند ڪيترائي جهازي (‬ ‫‪ )Seafarers‬هميشه لءِ جهاز تي ئي رهڻ پسند ڪڪن‪،‬‬ ‫پنر ٻارن جني وڏو ٿينڻ ۽ سنندن پڙهائي جني ڪري‪ ،‬هننن‬ ‫کني جهاز ڇڏي ڪناري جني نوڪري ڳولڻ ڪي پوي ٿني‪.‬‬ ‫پو ِء ڪناري جي نوڪري (‪ )Shore Job‬جتي سامونڊي‬ ‫نوڪري کان سننولو ۽ سننڪون وارو آهنني‪ ،‬اتنني پگهار‬ ‫گهٽ ٿئي ٿو‪1971 .‬ع ۾ منهنجي شادي ٿي ۽ ڏ هه سال‬ ‫کنن منهنجني فيملي مون سنان گنڏ مختلف جهازن تني‬ ‫سننفر ڪندي رهنني‪ .‬جهاز ڇڏڻ تنني نننه منهنجنني‪ ،‬نننه‬ ‫منهنجني زال جني دل ٿني چينو‪ .‬منهنجني دل ان ڪري‬ ‫جو مختلف جهازن تي رهي رهني ان جي انجڻينن کان‬ ‫اهڙي واقفيننت ٿنني وئي هئي‪ ،‬جننو هاڻ هننن نوڪريءَ ۾‬ ‫مون کني ڪنهننن بنه قسننم جني ڏکيائي نٿني ٿني‪.‬جهاز‬ ‫هلئڻ جي هن نوڪري َء ۾‪ ،‬جتي ڪڏ هن ڪڏ هن طوفانن‬ ‫۽ خراب سمنڊن ڪري اوجاڳڪا ڪرڻڪا پيا ٿي‪ ،‬اتي بيحد‬ ‫سانت ۽ سڪون جا ڏينهن به مليا ٿي‪ .‬جهاز جي چيف‬ ‫انجنيئر جني حيثينت سنان ايترو اعتماد ٿني وينو هنو جنو‬ ‫جهاز جي انجڻ ۾ کڻي ڇا به خرابي ٿئي‪ ،‬ان کي صحيح‬ ‫ڪري جهاز کني ويجهني بندرگاهنه تائينن پهچائي سنگهڻ‬ ‫جنني سننگهه سنناريم ٿنني‪ .‬سننامونڊي نوڪريءَ ۾ آفيننس‬ ‫ٽ بنه نٿني ٿئي‪ .‬هيءَ اهنا نوڪري آهني‪،‬‬ ‫ٽ کـنن ِ‬ ‫واري کـنن ِ‬

‫جنهننن ۾ توهان جننو باس (جهاز جننو مالڪ يننا شپنننگ‬ ‫ڪمپنيءَ جننو چيئرميننن) توهان کان هزاريننن ميننل پري‬ ‫ويٺنل رهني ٿنو‪ .‬جهاز تني سنفر ڪندڙ‪ ،‬جهاز هلئيندڙن‬ ‫جون زالون‪ ،‬ان ڪري خوش رهننن ٿيون جننو جهاز تنني‬ ‫هننن کني هنر شئي ٺهينل ٺڪينل ملي ٿني‪ .‬جهاز تني هننن‬ ‫کني ننه رڌ پچاءُ ڪرڻ ڪو پوي ٿنو ۽ ننه ٻهاري پوچنو‪ .‬هنر‬ ‫چوٿين پنجين ڏينهن دري َء جو پڙدو هٽائڻ سان هنن کي‬ ‫نئون بندرگاهنه نظنر اچني ٿنو‪ ،‬ڪڏهنن ممبئي‪ ،‬ڪولمبنو‪،‬‬ ‫سننگاپور تنه ڪڏهنن هاننگ ڪاننگ‪ ،‬منيل‪ ،‬ٽوڪينو‪ .‬ڪنهنن‬ ‫بندر گاهه ۾ جي جهاز جي مرمت هلي ٿي تڏ هن به ان‬ ‫ڪ ڪم لءِ اسنان کني ڊوڙڻ ڪو پوي ٿنو‪ .‬هنو تنه صنبح شام‬ ‫جهاز تان لهني‪ ،‬شهنر گهمني سنگهن ٿيون‪ .‬پنر بهرحال‬ ‫ٻارن جننني پڙهائيءَ خاطنننر اسنننان کننني ڪناري جننني‬ ‫نوڪري جي ڳول ڪر ڻي پوي ٿي‪ .‬هونءَ به هاڻ گه ڻو‬ ‫ئي جهاز هليوسين! پهرين نوڪري ڪويت ۾ ملي‪ ،‬اتي‬ ‫جي بندرگاهه جي چيف انجنيئر جي حيثيت ۾ مون کي‬ ‫رکينو وينو‪ .‬منهنجنو ڪڪم بندرگاهنه ۾ هلندڙ لنچنن ۽ ٽنگ‬ ‫بوٽن (‪ )Tug Boats‬تي نظر رکڻ هئي‪ .‬ساڳيو پا ڻي جي‬ ‫جهازن جنني انجڻيننن وارو ئي ڪڪڪڪم هننو‪ .‬انهنني دوران‬ ‫منهنجني پراڻڪي ڪمپنيءَ ڪجهنه نوان جهاز ورتنا‪ .‬جهاز‬ ‫هلئڻ وارن جني کوٽ هئي‪ ،‬سنو مون کني گهراينو وينو‪.‬‬ ‫سننال ڏيننڍ لءِ وري جهاز هلئڻڪڪڪو پئجنني ويننو‪ ،‬ان بعنند‬ ‫ملئيشيننا جنني شهننر ملڪڪڪا ۾ هليننو آيننس‪ ،‬جتنني هنننن‬ ‫پنهنجي ملڪ جي نوجوانن کي جهاز هلئڻ جي تعليم و‬ ‫تربيننت ڏي نڻ ل ِء اڪيڊمنني کولي هئي‪ .‬مون کنني مئريننن‬ ‫انجنيئرنگ ڊپارٽمينٽ جو هيڊ مقرر ڪ يو ويو‪ .‬ضرورت‬ ‫موجنب مختلف ملڪڪن جني جهازن جني چينف انجنيئرن‬

‫جي ليڪچرارن لءِ چونڊ ڪرڻ پڻ منهنجي بِلي هُئي‪.‬‬ ‫ڪئڊٽنن ۽ جهازن جني سنينيئر مئرينن انجنيئرن کني‬ ‫پڙهائڻ لءِ هنر وقنت ڇهنه چينف انجنيئرن جني ضرورت‬ ‫پئي ٿني ۽ سنتون آئون پاڻ هوس‪ .‬مئرينن انجنيئرننگ جنا‬ ‫مختلف سنبجيڪٽ اسنان پاڻ ۾ ورهائي کنينا هئا‪ .‬اٽڪڪل‬ ‫اٺ سنال کنن آئون هنن اڪيڊمني سنان لڳاپينل رهينس‪.‬‬ ‫پڙهائڻ لءِ اسان وٽ گهڻو ڪري وڏي عمر جا ڪئپٽن ۽‬ ‫چيف انجنيئر آيا ٿي‪ ،‬جيڪڪا ڳالهه شاگردن لءِ به بهتر‬ ‫هئي‪ ،‬جو وڏي تجربي ڪري هو شاگردن جي پڇيل هر‬ ‫مسئلي جو حل هنن کي ٻڌائي سگهيا ٿي‪.‬‬ ‫پڙهائڻ وارن هننننن مختلف پروفيسنننرن ۾‪ ،‬مختلف‬ ‫قوميتنننن جنننا ڪئپٽنننن ۽ چينننف انجنيئر هئا‪ .‬هنننڪ هنننڪ‬ ‫انڊونيشيا‪ ،‬برما ۽ هانگ ڪانگ جو هو‪ .‬هڪ انگلينڊ جو به‬ ‫هنو‪ .‬انڊينا ۽ پاڪسنتان جنا بنه ٻنه ينا ٽني کنن هئا‪ .‬انهنن‬ ‫پروفيسرن ۾ڪڪي ته اچڻ وقت خوش هئا ۽ هن پاسي‬ ‫جننني رواج موجنننب ٽنننن سنننالن جننني نوڪري َء جنننو‬ ‫‪ Contract‬صنحيح ڪيائون ٿني‪ .‬پنر سنال اندر هلينا وينا‬ ‫ٿني‪ .‬ڪڪن جني ملئيشينا ۾ دل نٿني لڳڪي‪ ،‬ڪڪن کني ڀنر‬ ‫پاسني وارن ملڪڪن برونائي‪ ،‬سننگاپور‪ ،‬آسنٽريليا وغيره‬ ‫۾ سننٺي نوڪري ملي وئي ٿنني ۽ ڀڄنني ويننا ٿنني‪ .‬ڪڪڪي‬ ‫ملئيشينا جني هيڪاندي مينهوڳڪي‪ ،‬ناننگ بلئن ۽ ڀولڙن‬ ‫کان بيزار ٿي هليا ويا ٿي ۽ پو ِء هيڊ آف ڊپارٽمينٽ جي‬ ‫حيثينت سنان مون کني انهنن جني جاينن تني ٻينا ٽيچنر‬ ‫ڳول ڻا پيا ٿي‪ .‬۽ جيسين ڪو ملي تيسين ڇڏي ويل جو‬ ‫سنبجيڪٽ بنه مون کني پڙهائڻڪو پينو ٿني‪ .‬جيتوڻينڪ هنڪ‬ ‫سننڌيءَ جني حيثينت سنان مون کني بنه ڇڏي وڃنڻ کتنو‬ ‫ٿي‪ ....‬اها ڳالهه مون سان منهنجا پاڪ ستاني دوست‬

‫پنڻ ڪندا هئا‪ .‬جنن کني آئون کلي جواب ڏيندو هوس تنه‬ ‫“يارو اهي ڏينهن گذري ويا‪ ،‬جڏ هن سنڌي (يعني سنڌي‬ ‫مسلمان) ڀر واري ڳوٺ ۾ وڃڻ سان پاڻ کي پرديسي‬ ‫سمجهندو هو ۽ ڳوٺ ڇڏڻ جو نالو نه وٺندو هو‪ .‬اڄ جو‬ ‫سنڌي ڳوٺ موٽڻ جو نالو نٿو وٺي”‪.‬‬ ‫ملئيشينا جني هنن نيول اڪيڊمني جني شروع وارن‬ ‫ڏينهنن ۾‪ ،‬منهنجني خيال ۾ اڃنا ڪ ڪو سنال ڏينڍ منس ٿينو‬ ‫هوندو‪ ،‬تنه اسنان جني اڪيڊمني ۾ هنڪ پڙهائڻ واري جني‬ ‫کوٽ پوري ڪرڻ لءِ اخبار ۾ اشتهار پڙهننني‪ ،‬سننننگاپور‬ ‫جي جهازران ڪمپنيءَ جو هڪ ملئي چيف انجنيئر زين‬ ‫النورينن آينو هنو‪ .‬عمنر ۾ اسنان سنڀني کان تمام گهڻڪو‬ ‫ننڍو هنو‪ ،‬بنس هاڻ تنه چينف انجنيئر ٿينو هنو‪ .‬جنهنن بعند‬ ‫چيف انجنيئر جي حيثيت سان فقط هڪ ننڍڙي ٻن ٽن‬ ‫مهيننن جني وائينج (سنامونڊي سنفر) ڪري‪ ،‬سنمنڊ کني‬ ‫هميشنه لءِ خدا حافنظ چئي‪ ،‬زال سنان گنڏ اچني ملڪڪا‬ ‫کان نڪتنو‪ ،‬جتني اسنان جني هيءَ اڪيڊمني هئي‪ .‬ڏاڍي‬ ‫حيرت ٿننننننني‪ .‬بهرحال کينننننننس قانون مطابنننننننق‬ ‫‪ Appointment‬ليٽننر ڏنوسننين تننه سننڀاڻي کان ڀلي‬ ‫پڙهائڻ شروع ڪر‪.‬‬ ‫ان ئي ڏينهنن‪ ،‬شام جنو هتني جنو آچنر بازار ‪Pasar‬‬ ‫‪ Malam‬۾ سندس زال کي ڀاڄيون وٺندو ڏٺم‪.‬‬ ‫“ڇوڪري هنڪ ڳالهنه ته ٻڌا ءِن! سامونڊي زندگني شايد‬ ‫توکني پسنند ناهني جنو تنو پنهنجني گهوٽ کني ڇڏرائي‬ ‫آهي؟“‬ ‫”‪( “.Bukan Enchik! Saya Suka Sea life‬ننه‬ ‫سنر! مون کني تنه سنامونڊي زندگني بيحند پسنند آهني)‪.‬‬

‫منهنجني انگريزي ۾ پڇينل سنوال جنو جواب هنن ملئي‬ ‫زبان ۾ ڏنو‪.‬‬ ‫”پوءِ ڀل تنهنجننني گهوٽ ننڍي عمنننر ۾ سنننامونڊي‬ ‫نوڪري ڇو ڇڏي ڏني آهي؟”‬ ‫”‪( “Saya Tidak Tahu! Enchik Tanya Dia‬مون‬ ‫کنني پاڻ ڄاڻ ناهنني‪ ،‬سننائين توهان پاڻ هننن کان پڇننو)‪.‬‬ ‫ملئي ماڻهننن جننو هننر ڳالهننه ۾ اهننو جواب عام هوندو‬ ‫آهي‪ .‬ڪنهن ٻئي ل ِء ته ٽي ڪا ٽپ ڻي نه ڪندا‪ ،‬پر پنهنجي‬ ‫ڀاءُ ڀينڻ ينا مڙس بابنت‪ ،‬ڪنهنن ڳالهنه جني خنبر هوندينن‬ ‫تنه بنه پڇنڻ واري کني ٻڌائڻ بدران‪ ،‬ملئي ماڻهنو هميشنه‬ ‫اها ئي ورندي ڏيندا ته توهان پاڻ وڃي پڇوس‪.‬‬ ‫جهاز هلئڻ ٻي ڳالهه آهي‪ ،‬پڙهائڻ ٻي ڳالهه آهي‪.‬‬ ‫پننر اسننان جننو نئون پروفيسننر زيننن النوريننن ‪Audio‬‬ ‫‪ Visual Aids‬جنني مدد سننان ٽيچنننگ ۾ تڪڙي تڪڙي‬ ‫‪ Improvement‬ڪرڻ لڳڪڪڪو‪ .‬پاڻ نيننڪ نمازي ۽ بيحنند‬ ‫نفينس قسنم جنو انسنان هنو‪ .‬سنٺو اسنٽوڊنٽ ٿني رهينو‬ ‫هنو‪ ،‬ان ڪري هنن جني سنٺي ‪ Theoretical‬ڄاڻ هئي‪.‬‬ ‫ننڍي هوندي ڪانويننٽ ٽائينپ اسنڪول مان پڙهنڻ ڪري‬ ‫هننن جنني انگريزي بننه سننٺي هئي‪ ،‬پننر جهاز هلئڻ جننو‬ ‫گهنٽ تجربنو هجنڻ ڪري شاگردن جنا اهڙا پڇينل سنوال‬ ‫هننن ل ِء مونجهارو پيدا ڪندا هئا‪ ،‬جيڪڪڪڪي جهازن جنني‬ ‫حادثنن ۽ ‪ Safety‬بابنت هوندا هئا‪ .‬منهنجني هنن لءِ اهنا‬ ‫ئي راءِ هئي تننه هننن کنني هننن ننڍي عمننر ۾ جهاز ڇڏي‬ ‫ڪناري جني نوڪري ۾ اچنڻ نٿني کتنو‪ .‬خاص ڪري هنن‬ ‫پڙهائڻ واري نوڪري ۾ جنهنن ۾ زندگني سنست رفتاري‬ ‫سان گذري ٿي‪ .‬هڪ جوان ۽ صحتمند انسان کي جهاز‬ ‫۽ سنمنڊ جني ڏاکڙن سنان جننگ جوٽنڻ کپني ۽ جيترو ٿني‬

‫سننگهي گهڻڪڪڪي کان گهڻڪڪڪو وقننت سننمنڊ تنني رهنني‬ ‫مشڪلتن کي منهن ڏ يڻ ۽ تجربو حاصل ڪرڻ کپي‪ .‬پر‬ ‫جني ڪنهنن مجبوري جني ڪري هنن کني ڪناري جني‬ ‫نوڪري ڪرڻڪڪڪي هئي تننه جهاز جنني انجنيئر (‪Marine‬‬ ‫‪ )Engineer‬جنني حيثينننت سننان هتنني جنني ڪنهنننن‬ ‫فيڪٽري‪ ،‬شنپ يارڊ ينا فائينو اسنٽار هوٽنل ۾ ڪرڻ کتني‬ ‫ٿني‪ ،‬جتني جهاز واريون مشينون بنه آهنن تنه پگهار بنه‬ ‫سٺو ٿو ملي‪.‬‬ ‫ڪجهنه ڏينهنن بعند رسنيس دوران‪ ،‬ڪئنٽينن ۾ جڏهنن‬ ‫چينف انجنيئر زينن النورينن سنان مٿينن ڳالهنه ڪينم تنه‬ ‫هنن ٻڌاينو تنه اهڙينن نوڪرينن ۾ زيردسنت عملي سنان‬ ‫وڏي مغننز ماري ڪرڻڪڪڪي پوي ٿنني‪ ،‬هيٺيون عملو ‪Co-‬‬ ‫‪ operate‬ڪرڻ يننا ڪڪڪم جنني ڳالهننه ڪرڻ بدران هننر‬ ‫وقنت ڦڏيبازي َء جنا ڪ ڪم سنوچي ٿنو‪ .‬هننن کني ڪڏهنن‬ ‫موڪ ڪل کپني‪ ،‬ڪڏهنن انڪريميننٽ‪ ،‬ينا الئوننس ننه ملڻ‬ ‫جون دانهون‪ ،‬ڪڏ هن ڪم جي گهڻائي َء جون شڪايتون‬ ‫تنه ڪڏهنن بيماريءَ جنا بهاننا!‪ .‬ان کان علوه جهاز جني‬ ‫انجنڻ بنند ٿني وڃني‪ ،‬فيڪٽري جني مشينن ۾ ڪڪو نقنص‬ ‫پيدا ٿني وڃني‪ ،‬فائينو اسنٽار هوٽنل جنو ايئر ڪنڊيشنننگ‬ ‫نظام خراب ٿنني پوي تننه انهننن جنني صننحيح ٿينڻ تائيننن‬ ‫جهاز جنا مسنافر‪ ،‬فيڪٽري جنا مالڪ ينا هوٽنل ۾ رهندڙ‬ ‫مهمان آسمان مٿي تي کڻيو بيهن‪.‬‬ ‫اهنني ئي سننبب هئا جننو اسننانجو هنني ملئي چيننف‬ ‫انجنيئر سنڪون ۽ سنانت جني زندگني جني ڳول ۾ هنن‬ ‫تعليمي اداري ۾ اچي نڪتو هو‪ .‬پر منهنجي خيال ۾ ٻه يا‬ ‫ٽني مهيننا بنه ڪڪي منس گذرينا تنه هنو هنن نوڪريءَ مان‬

‫بنه بيزار ٿني پينو‪ .‬هنن جنهنن سنڪون بابنت سنوچيو هنو‪،‬‬ ‫هن کي اهو ميسر ٿي نه سگهيو‪.‬‬ ‫“جتنني ڪٿنني بيچيننني پکڙيننل آهنني‪ ”.‬ه نڪ ڏينهننن هننن‬ ‫پنهنجنني دل جننو حال مون سننان اوريننو‪“ .‬جهاز تنني‬ ‫خلصني ۽ بندرگاهنه وارن جنا مسنئل آهنن تنه فيڪٽري ۽‬ ‫ڪارخانننن ۾ مزدورن جننا ڦڏا‪ ...‬۽ هتنني پڙهائڻ ۾ شاگرد‬ ‫مٿنني جننو سننور ٿننا پيدا ڪڪڪڪن‪ ...‬وڃجنني تننه وڃجنني‬ ‫ڪيڏانهن!“‬ ‫“هڪ جاءِ آهي‪ ”.‬مون هن ڏي گهوريندي چيو‪.‬‬ ‫”‪”?Siapa Kerja‬ن ن(ڪهڙون نجاب؟)ن نهنن نحيرتن نمان‬ ‫پُڇيو‪.‬‬ ‫”زمينداري بابت ڇا خيال آهي؟” مون کانئس راءِ‬ ‫ورتني‪ .‬هنن جنو چمڪندڙ چهرو يڪدم وسنامي وينو‪ .‬هنن‬ ‫خنبر ناهني ڪهڙي قسنم جني نوڪري ينا جاب منهنجني‬ ‫واتان ٻڌڻ جي اميد ٿي رکي‪ .‬شڪل ٺاهي چوڻ لڳو‪.‬‬ ‫“سنر مون کني تنه زمينداري َء ۾ ڪڪو بنه چارم نظنر‬ ‫نٿو اچي‪ ....‬هر روز هارين جا هنگاما‪ ،‬ڪٽائي ۽ چونڊي‬ ‫جا مسئل‪ ،‬ڪڏ هن ڪنهن هاريءَ جي زال بيمار آهي ان‬ ‫ڪري ڪ ڪم تني ننه پهتنو تنه ڪڏهنن ڪنهنن هاريءَ کني‬ ‫شنوائيءَ ل ِء ڪورٽ پهچڻڪڪڪو آهنني‪ ”...‬زيننن النوريننن‬ ‫پنهنجني ڳالهنه هنڪ ئي سناهيءَ ۾ ٻڌائيندي کڻڪي برينڪ‬ ‫هنئي‪ ...‬هن کي اوچتو ڪڪا ڳالهه ياد اچي وئي ۽ خل ۾‬ ‫گهوري مرڪندڙ منهننن سننان چيننو‪“ ،‬سننر زمينداريءَ ۾‬ ‫فقنننط ناريلن جننني پوک آهننني‪ ،‬جنهنننن ۾ سنننڪون ئي‬ ‫سنڪون آهني!” اهنو چئي زينن النورينن هاڻ مون کني‬ ‫حيرت ۾ وجهي ڇڏيو‪.‬‬ ‫“اهو ڀل ڪيئن؟” مون تجسس مان پڇيو‪.‬‬

‫“اهننو هينئن جننو ڀول نننه پگهار گهرن ٿننا‪ ،‬نننه دوا‬ ‫درمنل جني سنهولت! ننه يونيفارم لءِ ضند ڪڪن ٿنا ۽ ننه‬ ‫وري اوڌر جي گهر گهر! ‪ ...‬ٻن چئن ڪ چن پ ڪن ڪيلن‬ ‫۾ هي غريب خوش رهن ٿا!”‬ ‫”ڇنا مطلب؟“ مون کني زينن النورينن جني ڳالهنه‬ ‫ڄنڻ ڳجهارت لڳڪي رهني هئي‪ .‬زينن النورينن جني هنن‬ ‫ملڪ ملئيشينا ۾‪ ،‬جيتوڻينڪ آئون ڏهاڪڪو کنن سنال جهاز‬ ‫هلئي چڪ ڪو هوس ۽ هينئر هنڪ هننڌ رهني ڪناري جني‬ ‫نوڪري ڪندي بنه ٽني سنال ٿني چڪڪا هئا پنر مون کني‬ ‫زينن النورينن واري ڳالهنه سنمجهه ۾ ننه آئي‪ .‬البنت ان‬ ‫ڳالهننه کان آئون چڱي َء طرح واقننف هوس تننه هننن‬ ‫ملڪ ۾ ڏينهن رات ڊگهي پڇ وارا ڀولڙا ۽ نانگ آزاد ڦرندا‬ ‫رهن ٿا ۽ اسان جي کليل گاڏين ۽ گهرن ۾ گهڙي‪ ،‬اسان‬ ‫کني پريشان ڪڪن ٿنا‪ .....‬مون کني تعجنب کائيندو ڏسني‬ ‫زينن النورينن ٻڌاينو‪“ :‬ان ڪري جنو ناريلن جني پوک لءِ‬ ‫نننه هاريننن جنني ضرورت آهنني نننه ڏهاڙيءَ تنني رکيننل‬ ‫مزدورن جني‪ ...‬بنس فقنط هنڪ دفعنو ناريلن جنا ٻوٽنا‬ ‫لڳائڻ ڪا پون ٿنا‪ .‬هتني تنه پاڻ ڪي ورائڻ جني بنه ضرورت‬ ‫ناهني‪ ،‬ٻارهوئي مينهنن پينو وسني ۽ ناريلن لءِ تنه سنمنڊ‬ ‫جني گهمينل هوا ئي ڪافني آهني‪ .‬چئن پنجنن سنالن بعند‬ ‫جڏهنن ناريلن جنا وڻ مچني مڙس ٿينن ۽ ڦنل ڏينڻ شروع‬ ‫ڪ ڪن تنه هنڪ ينا ٻنه باندر انهنن لءِ ڪافني آهنن‪ .‬سنڄو‬ ‫ڏينهن انهن کان ناريل پٽرائيندا رهو‪ ،‬آخر ۾ هنن لءِ ٽي‬ ‫چار ڪچا پڪا ڪيل به ڪافي آهن‪ .‬هو غريب انهن ۾ ئي‬ ‫خوش ٿيو وڃن“‪.‬‬ ‫مون کني ان ڏينهنن خنبر پئي تنه ملئيشينا ۾ جتني‬ ‫ڪٿني نظنر ايندڙ ناريلن جني ڊگهنن وڻڪن مان نارينل پٽنڻ‬

‫جننو ڪڪڪم ڀولڙا ٿننا ڪڪڪن‪ .‬منهنجنني ملئي دوسننت زيننن‬ ‫النورين جي ان گفتگو کان پو ِء مون کي جلد ئي فليٽ‬ ‫مان ه نڪ اهڙي بنگلي ۾ رهائش ڏننني وئي‪ ،‬جنهننن جنني‬ ‫اڳيان پٺيان ناريلن‪ ،‬رمبوتانننن ۽ اسننٽار فروٽ جننا وڻ‬ ‫هئا‪ .‬رمبوتان ملئيشيا جو هڪ لو ڪل ميوو آهي‪ ،‬جي ڪو‬ ‫ٿائيلينڊ جي ليچي ۽ ماتا ڪچنگ جهڙو ٿئي ٿو پر سائيز‬ ‫۾ ان کان ڪجهننه وڏو‪ ،‬رس گلي جيڏو ٿئي ٿننو‪ .‬سننندس‬ ‫ٻاهرينن کنل جنو رننگ ڳاڙهنو ٿئي‪ ،‬جنهنن تني سنائي ۽‬ ‫هئڊي رنننگ جننا وار ٿيننن ٿننا‪ .‬در اصننل انهننن وارن جنني‬ ‫ڪري هننن ميوي جننو نالو رمبوتان يعننني (وارن وارو)‬ ‫پيو آهي‪.‬‬ ‫هڪ دفعي‪ ،‬آچر واري ڏينهن آئون پنهنجي گهر ويٺو‬ ‫هوس تننه ڊور بيننل وڳڪڪڪو‪ .‬در کولڻ کان اڳ دري َء مان‬ ‫ليئو پاتننم تننه هننڪ ڀولڙي وارو نظننر آيننو‪ .‬ڀولڙي جنني‬ ‫ڳچيءَ ۾ رسننو ٻڌل هننو‪ ،‬جنهننن جننو ٻيننو پوڇننڙ هننن‬ ‫همراهنه جني سناڄي هنٿ ۾ هنو ۽ کاٻني هنٿ ۾ ڊٻڪ ڪي‬ ‫(ڊگڊگنني) بدران هننڪ ڊگهننو ڪات‪( ،‬جنهننن کنني ملئي‬ ‫ماڻ هو پرانگ سڏين ٿا) هو‪ .‬مون سمجهيو هو ٻارن کي‬ ‫ڀولي جنا ڪرتنب ڏيکارڻ آينو آهني‪ ،‬پنر در کولڻ تني هنن‬ ‫ٻڌايو ته هو پڇڻ آيو آهي ته اسان ناريل کائنس پٽرائڻ‬ ‫چاهينداسين يا ڪنهن ٻئي سان بندوبست ڪيو اٿئون‪.‬‬ ‫ٺهينو! چئبنو تنه هني گهرن ۾ لڳڪل ناريلن جني وڻڪن‬ ‫مان ناريننل‪ ،‬هننن قسننم جننا ڀولڙن وارا پٽنني ڏيننن ٿننا ۽‬ ‫سننڄي ملئيشيننا ۾ ناريننل پٽرائڻ جننو اجورو ڏهننن کان‬ ‫ويهنن ناريلن تائينن آهني‪ .‬يعنني هنڪ سنئو نارينل پٽنڻ تني‬ ‫‪ 20‬کنن نارينل ينا ان قيمنت جيترا پيسنا ان ڀولڙي واري‬ ‫جننا ٿيننا‪ .‬ان ۾ گهرن وارا بننه خوش تننه هنننن کنني ڏهننه‬

‫يارنهنن وڻڪن لءِ ڀولڙو رکڻڪو نٿنو پوي ۽ ڀولڙي وارو بنه‬ ‫خوش‪ ،‬جو هن کي روزانو سٺ ستر ناريل مليو وڃن‬ ‫۽ ڀولڙو بنه خوش‪ ،‬جنهنن کني ٻنن ٽنن ڪيلن کان علوه‬ ‫هڪ ٻه ناريل به کائڻ لءِ مليو وڃي‪.‬‬ ‫منهنجننني هائوڪار ڪرڻ تننني باندر واري پنهنجننني‬ ‫"ڇوڪري" يعنني ڀولڙي کني (جنهنن کني هنو هنر وقنت‬ ‫ملئي زبان ۾ ڇوڪرو چئي مخاطننب ٿنني رهيننو هننو) وڻ‬ ‫تني چڙهنڻ جنو اشارو ڪينو ۽ ٻانهنن تني لڙڪينل ڊگهني‬ ‫رسني کني ڍرو ڪينو‪ ،‬جنهنن جنو پوڇنڙ سنندس هنٿ ۾‬ ‫مضبوط هنو‪ .‬باندر پنهنجني مالڪ جنو حڪڪم مڃنڻ بدران‬ ‫پنهنجيون ڪڇون کنهنڻ لڳڪو‪ ،‬پنر پو ِء مالڪ جني رڙ ڪرڻ‬ ‫تي هو پنهنجي جسم مان ماڪوڙيون ڪڍي کائڻ بدران‪،‬‬ ‫ٽنپ ڏئي ويجهني وڻ ڏي ڀڳڪو ۽ آسنمان سنان ڳالهيون‬ ‫ڪندڙ‪ ،‬ٽيهارو سنال پراڻڪي وڻ تني چڙهني وينو‪ .‬چوٽيءَ‬ ‫تني پهچني هنو ڪنهنن ماهنر جاسنوس وانگنر هنڪ هنڪ‬ ‫ناريل کي غور سان ڏ سي هن کي پنهنجي پيرن سان‬ ‫گول ڦيرائڻ ل ڳو‪ .‬ناريل کي انب يا صوف وانگر ڇ ڪي‬ ‫پٽڻ ڏاڍو ڏکيو ڪڪم آهي‪ .‬جو اهو واڏڻ (واڻ) جهڙي ‪Cord‬‬ ‫سنان وڻ ۾ چهٽيننل ٿئي ٿننو‪ .‬هننن کنني ڪنهننن تيننز ڪات‬ ‫سننان ڪپنني سننگهجي ٿننو يننا گول ڦيرائڻ سننان ڇننني‬ ‫سگهجي ٿو‪ .‬باندر جي چئن پنجن ڦيرن ڏيڻ سان ناريل‬ ‫اچي ٿي هيٺ ڦهڪڪو ڪ يو‪ .‬ناريل ايترو ته مضبوط ٿئي‬ ‫ٿنو جنو ايترو مٿانهينن تان ڪرڻ تني بنه نٿنو ڀڄني‪ ،‬البتنه‬ ‫ڪنهنن ماڻهوءَ جني مٿني تني لڳڪڻ سنان ماڻهنو مرڻ جنا‬ ‫واقعا ضرور ٿيا آهن‪.‬‬ ‫سٺو)ن نارينل ڪرڻ تني‬ ‫‪ .Bagus, Bagus‬ن(سٺو‪ ،‬تمام ُ‬ ‫باندر واري پنهنجي ڇوڪري (ڀولڙي) کي شاباش ڏ ني‪.‬‬

‫هو ناريلن جي جهڳ ٽي مان منهن ڪڍي مالڪ کي ڏ سڻ‬ ‫لڳڪو‪ .‬سنندس ڏنند اس جني ترورن ۾ چمڪڪي رهينا هئا‪.‬‬ ‫هنن شايند ڪجهنه کائڻ جني اميند ٿني رکني جنو پنهنجنو‬ ‫وات واڇنن سنوڌو کولي مالڪ کني هينٺ ٽنڪ ٻڌي ڏسنڻ‬ ‫لڳو‪.‬‬ ‫”‪“Satu lagi, pergi, pergi‬‬ ‫(وڃ وڃ هنڪ ٻينو پنٽ) مالڪ کينس دٻ پٽني ۽ سنندس‬ ‫ڇوڪر هڪ دفعو وري جاسوسن وانگر ناريلن کي ڏسڻ‬ ‫لڳڪڪو‪ .‬هننو فننل پڪڪڪل ناريننل (‪ )Kelpa‬ڳولي پٽ نڻ لڳڪڪو‪،‬‬ ‫جيڪڪي باندر وارو هنڪ هننڌ ڍينر ڪندو وينو‪ .‬هنڪ وڻ ختنم‬ ‫ٿينڻ تني باندر واري پنهنجني ڀولڙي کني ٻني وڻ تني وڃنڻ‬ ‫جو ح ڪم ٿي ڏ نو‪ .‬وڻ جي ويجهو هجڻ تي ڀولڙي ٽارزن‬ ‫وانگر هڪ وڻ تان ٻئي وڻ تي ٽپ ٿي ڏ نو‪ ،‬ٻي صورت ۾‬ ‫مالڪ کينس هينٺ لهني پوءِ ٻئي وڻ تني چڙهنڻ جنو حڪڪم‬ ‫ٿي ڏنو‪.‬‬ ‫ٽيهننه چاليهننه ناريننل ٿي نڻ تنني‪ ،‬باندر واري پنهنجنني‬ ‫ڇوڪري کي پاڻ وٽ سڏي شاباس ڏ ني ۽ سائيڪل تي‬ ‫پٺيان ٻڌل پوتڙي مان ٻنه ڪيل ڪڍي ڀولڙي حوالي ڪينا‪.‬‬ ‫ڀولڙو ڪيل حاصل ڪري ٽارزن ٽائيپ هڪ سنهي ڪ يڪ‬ ‫ڪئي ۽ پوءِ مالڪ جننني قدمنننن ۾ اوڪڙون ويهننني مزي‬ ‫سان کائڻ لڳو‪ ،‬يعني عيش ڪرڻ لڳو‪.‬‬ ‫”زينن النورينن سنچ چينو هنو‪ “....‬مون دل ئي دل ۾‬ ‫سنوچيو‪ .‬ملئيشينا ۾ ناريلن جني وڏي کپنت آهني‪ .‬قدرت‬ ‫جنو هني عجينب ميوو آهني‪ ،‬جنهنن کني ڀاڄني‪ ،‬گيهنه‪ ،‬ينا‬ ‫ڪولڊ ڊرنڪ به چئي سگهون ٿا‪ .‬ملئيشيا ۾ اسين بصر ۽‬ ‫تيل بدران ٻوڙ ۾ ناريل جو چورو (‪)Desiccated Coconut‬‬ ‫اسنتعمال ڪريون‪ .‬ڪچنو نارينل جنهنن کني ملئي زبان ۾‬

‫‪ Kelapa Muda‬سڏين‪ ،‬مشروب خاطر استعمال ٿئي‬ ‫ج (وار)‬ ‫ٿو‪ .‬ناريل جا کوپا ٻارڻ جي ڪم اچن‪ ،‬سندن بـن َ‬ ‫ڪارن جنني سننيٽن ۾ اسننتعمال ٿيننن‪ .‬جهاز هلئڻ وارن‬ ‫ڏينهنن ۾ اسنان ڪيترائي دفعنا ملئيشينا مان ناريلن جني‬ ‫اهنا بنج (‪ )coconut hair‬جرمنني کڻڪي ويندا هئاسنين‪،‬‬ ‫جتنني مرسننيڊيز ۽ واڪڪڪس وئگننن ڪارن جنني سننيٽن ۾‬ ‫اسنتعمال ڪينا وڇنن ٿنا‪ .‬نارينل جني وڻڪن جني پننن مان‬ ‫ٻهارا ٺهنننن ٿنننا‪ ،‬ٿڙن مان ڪامون‪ ،‬سنننڪل ناريلن مان‬ ‫ڏونگيون ۽ کوپري جننو تيننل‪ .‬هننن ملڪ ملئيشيننا جنني‪،‬‬ ‫ناريلن جني پوک مان وڏي ڪمائي آهني‪ .‬هاڻ تنه ٿائيلينند‬ ‫بنه نارينل ۽ انهنن جنا ‪ By-Product‬درآمند ڪري‪ ،‬غينر‬ ‫ملڪڪي ناڻڪو ڪمائي ٿو ۽ ناريل پٽڻ جا ايڪ سپرٽ باندر‬ ‫جتي ڪٿي نظر اچن ٿا‪ .‬انهن باندرن بابت خبر پئي ته‬ ‫انهننن کنني‪ ،‬ان ڪڪڪم ۾ ماهننر ڪرڻ لءِ سننڀ کان بهتننر‬ ‫اسنڪول ملئيشينا جني ان رياسنت ملڪڪا ۾ آهنن‪ ،‬جتني‬ ‫اسانجي اڪيڊ مي هئي‪ ..‬مون ته سمجهيو ٿي ته مل ڪا‬ ‫رياست اسان واري نيول اڪيڊ مي ڪري مشهور آهي‪،‬‬ ‫پر هتي ته تعليم بالغان‪ ،‬انڌن جو اسڪول ۽ باندرن جو‬ ‫اسنڪول بنه آهني‪ .‬ناريلن جي گهڻڪي کپنت ۽ پوک ڪري‬ ‫ٽرينڊ (تربيت يافته ) باندرن جي به ضرورت وڌي وئي‬ ‫آهني‪ .‬ويجهڙائيءَ ۾ هنڪ سنيمينار اٽيننڊ ڪرڻ لءِ ٿائيليننڊ‬ ‫وينس تنه خنبر پئي تنه اتني بنه‪ ،‬خاص ڪري ٿائيليننڊ جني‬ ‫ڏاکڻڪڪڪڪن شهرن سنننونگڪل‪ ،‬هاديائي ۽ پتانننني پاسننني‪،‬‬ ‫باندرن کي ناريل پٽڻ جي ٽريننگ ڏ يڻ جا اسڪول کلي‬ ‫وينا آهنن‪ .‬هونءَ تنه جتني ڪٿني سنخت بيروزگاري َء جنو‬ ‫عالم آهني‪ ،‬پنر ناريلن جني پوک وڌڻ ڪري‪ ،‬تعلينم يافتنه‬ ‫ينا کڻ ڪي چئجني تنه تربينت يافتنه ‪ Graduate‬باندرن‬

‫جني سنخت ضرورت آهني‪ .‬ٿائيليننڊ جني وائلڊ لئينف فننڊ‬ ‫جي سيڪريٽري جنرل پستنا پاتالنگ ٻڌايو ته هن وقت‬ ‫ٿائيليننڊ ۾ بنه هزارينن ڀولڙا پنهنجنن مالڪڪن کني روزگار‬ ‫ڪمائي ڏئي رهيا آهن‪.‬‬ ‫نارينل پٽنڻ جني سنکيا ڏينڻ ل ِء ڀولڙن کني ٽنن کان‬ ‫ڇهنن مهيننن تائينن اسنڪول ۾ رهڻڪو پوي ٿنو‪ ،‬جتني هننن‬ ‫کي ڪچي ۽ پڪي ناريل جي سڃاڻپ ڪرائي وڃي ٿي‬ ‫۽ ٻي اهم شئي اها سيکاري وڃي ٿي ته وڻ جي ٽاريءَ‬ ‫کي هٿن سان جهلي پيرن سان ڪيئن گهمائجي‪ ،‬جيئن‬ ‫نارينل جني ڏانڊي ٽٽني پوي ۽ نارينل اچني هينٺ ڦهڪ ڪو‬ ‫ڪري‪ .‬هنن ڪڪم ل ِء اڪثنر ٻارن جني ماءُ کني ڦاسنائي‪،‬‬ ‫ان جننا ٻچننا کنيننا وڃننن ٿننا ۽ انهننن کنني آزاد ڇڏڻ بدران‬ ‫پڃري ۾ رکيو وڃي ٿو‪ ،‬جيسين وڏا ۽ اسڪول لئق ٿين‪.‬‬ ‫اڄ ڪلهننه سننکيا ورتننل يعننني گريجوئيننٽ ڀولڙي جنني‬ ‫قيمنت ٻنه سنئو کان ڇهنه سنئو ڊالر آهني‪ .‬هنڪ سنٺو ۽‬ ‫صننحتمند ڀولڙو روزانننو ‪ 800‬کان ‪ 1000‬ناريننل پٽنني‬ ‫سگهي ٿو‪.‬‬ ‫ڀولڙو جڏهننن ٻننن سننالن جننو ٿئي ٿننو تننه هننن کنني‬ ‫اسنڪول ۾ داخنل ڪينو وڃني ٿنو‪ .‬اڄ ڪلهنه ڪڪو بنه سنٺو‬ ‫‪ Monkey School‬هڪ ڀولڙي کي ناريل پٽڻ جو ماهر‬ ‫ڪرڻ لءِ هڪ سئو ڊالر (يعني ‪ )8000‬رپيا کن في وٺي‬ ‫ٿنو‪ .‬ڀولڙي جني عمنر ‪ 20‬کان ‪ 25‬سنال ٿئي ٿني‪ ،‬جنهنن‬ ‫مان اڌ عمنر ڏهنن کان ٻارنهنن سنال کنن‪ ،‬هنو پورهينو‬ ‫ڪري سگهي ٿو‪.‬‬ ‫هتي اها ڳالهه به لکندو هلن ته هنن ڀولڙن سان‬ ‫تمام گهڻي اٽ ڪل سان هل ڻو پوي ٿو‪ .‬ٿورو به هنن کي‬ ‫تنگ ڪرڻ تي هو ڇتا ٿيو پون ۽ مالڪ کي به چڪ ين ٿا‪.‬‬

‫خاص ڪري ‪ Mating‬جي موسم ۾ هو بيحد چڙچڙا ٿيو‬ ‫پون‪ .‬نارينل پٽنڻ جهڙي ڪڪم لءِ گهڻڪو ڪري ننر ڀولڙا ئي‬ ‫‪ Trained‬ڪيننا وڃننن ٿننا جننو اهنني ماديننن کان وڌي نڪ‬ ‫چئيوان ٿين ٿا ۽ ح ڪم جي پوئيواري ڪن ٿا‪ .‬ٻي ڳالهه‬ ‫تنه هننن لءِ اهنو بنه چينو وڃني ٿنو تنه هننن کان روزاننو‬ ‫ڪجهنه ننه ڪجهنه نارينل پٽرائڻ کپنن‪ .‬کينن ڇڏي ڏينڻ تني‬ ‫هو سست هڪ طرف ٿيو وڃن ته ٻئي طرف هنن کان‬ ‫ناريل پٽڻ جو آرٽ به وسريو وڃي‪.‬‬ ‫‪:Email Address‬‬

‫‪[email protected]‬‬ ‫‪[email protected]‬‬