Mikrobiologija 20.06.2018.docx

1.KLASIFIKACIJA MIKROORGANIZAMA Virusi-bezćelijski organizmi, bez jedra (građeni iz nukleinskih kiselina DNK ili RNK, a drugu

omotač proteinske prirode. Obično se dijele u zavisnosti koju nuklesinsku kiselinu sadrže na DNK i RNK) Bakterije-jednoćelijski organizmi, prokarioti(PROKARIOTI-ne posjeduju jedro, genetički materijal rasut u citoplazmi). Po obliku se dijele na: -loptaste ( koki) -štapićaste ( bacili, streptobacili) -spiralne bakterije. Protozoe-jednoćelijski, eukarioti Gljivice-jednoćelijski i višećelijski eukarioti Bakteriologija se bavi bakterijama; mikologija gljivama i plijesnima; virologija virusima; parazitologija, protozoama, crvima i clankonošcima. Mikroorganizmi mogu biti: 1. patogeni, jer izazivaju boolesti uništavanjem tkiva ili lucenjem otrova 2. uvjetno patogeni, ako ih ima u vecem broju, uslijed narušene ravnoteze u tijelu ili ako se nadju na nepredvidjenim mjestima (npr. iz crijeva uslijed ozlijede ili upale udju u krv) 3. koristi, sudjeluju u metabolizmu ( npr. bakterije u crijevu koje stvaraju vitamin K) 4. indiferentni ili saprofitni ( mogu biti uvjetno patogeni). Razvrstani su u redove, porodice, rodove i vrste po izgledu, strukturi DNA, tinktorijelnim svojstvima (kako se boje mikrobiološkim bojama), metabolizmu. Podjela još može biti po bojenju: -Gram pozitivne -Gram negativne

2.MIKROSKOPSKA DIJAGNOSTIKA

MIKROSKOPIJA Moć razlučivanja je udaljenost između dvije točke a da se one vide odvojeno. Ljudsko oko ima moć razlučivanja 0.1 mm. Vrste mikroskopije: 1. svjetlosni mikroskop ima moć razlučivanja 0.2 mikrometra (ukupno povećanje 900 puta). Posmatranje tamnih predmeta u široko osvjetljenom vidnom polju 2. mikroskopiranje u tamnom polju: zasniva se na posmatranju osvjetljenog predmeta u tamnom polju. Omogućuje promatranje živih neobojenih mikroorganizama u cilju utvrđivanja njihovog oblika i pokretljivosti. 3. faznokontrastna mikroskopija: omogućuje posmatranje živih mikroorganizama i njihove prirodne ne promjenjene strukture. Jasno se vide strukture u živoj stanici. 4. fluorescentna mikroskopija: mikroorganizmi se oblože fluorescentnim antitijelima (poznata antitijela impregnirana nekim fluorokromom) i obasjaju UV lampom. Vide se kao fluorescentna tijela na tamnoj pozadini 5. elektronski mikroskop: koristi se snopom elektrona umjesto svjetlosnim zrakama i magnetnim poljem umjesto lećama. Moć razlučivanja je 1 nanometar pa se njime mogu promatrati i virusi. Služi za vizuelizaciju virusa i za ispitivanje ultrastrukture drugih mikroorganizama. 6. autoradiografija: neki element stanice se markira radioaktivnim izotopom i fotografskim filmom se prati kretanje radioaktivnog elementa.

4.SEROLOGIJA I VRSTE BOJANJA BAKTERIJA Bakterije se boje da bi se pojedini dijelovi bolje vidjeli. Ponekad je to i jedini nacin da bi se bakterije identificirale. Pojedini dijelovi bakterija ne primaju sve boje na isti nacin. Prije su se koristile samo prirodne boje ( karmin, indigo, tanin) a danas se koriste analinske boje koje se dobijaju iz katrana kamenog uglja. Boje su obicno soli pa otopljene imaju 2 iona. 1. Kisele su one kod kojih je kromofor anion: Na-eozinat, kiseli fuksin, vezuvin. Najjace boje citoplazmu 2. Luznate (alkalne) kod kojih je kromofor kation: metilensko modrilo, kristal ljubicasto, luznati fuksin,, tionin. Najjace booje jezgru i druge nukleinske kiseline. Ove boje se najintezivnije hvataju na bakteriju jer bakterije imaju puno nukleinskih kiselina. Jednostavna bojenja su kad se koristi samo jedna boja, najcešce Loefflerova luznata otopina metilenskog modrila. Puno su cešća i korisnija difrencijalna bojanja: 1. Bojenje po Gramu je toliko cesto i rašireno da se sve bakterije trpaju u G+, G-, ili G neodredjene. Prvo se bakterije boje nekom plavo-ljubicastom luznatom bojom (kristal ljubicasto). Sve bakterije preparatu ce primiti tu boju ( osim nekih iznimaka). Nakon se dodaje I-KI po Lugolu ( nastaje komppleks jod-boja) i slijedi odbojavanje 95% etalnolom. Neke bakterije ce otpustiti plavu boju. Nakon toga se dodaje neka crvena ( karbol fuksin, safranin, neutralno crvenilo) i one koje su otpustile plavu sada ce primiti crvenu. G- bakterije u svom stanicnom zidu imaju lipidne spojve, koje se kod odbojavanja etanolom otapaju pa plava boja izlazi. Zato su G plus plave a G- crvene. G plus su osjetljive na panciline, sulfonamide, deterdzente, fenole i luznate boje. G- su osjetljive na telurove soli, oksidanse, spojeve klora, i proteoliticne enzime. G plus imaju manje enzima pa su veci izbirljivci hrane.

2. Bojenje acido-alkohol-rezinstentnih bakterija (AAR). One imaju ovojnicu od voska i fosfolipida koja ne prima boju dok se ne zagrije i otopi, a kada primi boju više je ne otpušta. Zato se takve bakterije boje zagrijanom crvenom ( karbol fuksinom). Zatim se preparat ispire kiselim etanolom, AAR bakterije ne otpuštaju booju, ostale da. Zatim se preprat boji nekom plavom, ostale primaju tu plavu. AAR su crvene, ostale plave. To se zove Ziehl-Neelsonova metoda. Ovom metodom boji se bakterija tuberkoloze Mycobacterium tuberculosis. 3. Spore se boje melahitnim zelenilom. One ce primiti boju, ostalo nece. Preparat se odbojava alkoholom i vodom. Daje se neka crvena ( safranin) i onda su spore zelene a ostalo crveno. To je bojanje po Fultonu. 4. Bicevi se bojaju nestabilnom otopinom tartarata. 5. Kapsule se boje tušem ili otopinom Giemse.

5.UZIMANJE UZORAKA I NJIHOVA OBRADA Materijal se uzima sa mjesta infekcije, pomocu raznih briseva, punkcijom, ekstrakcijom, operativnim putem ili tubazom. Prirodnim putem, kao što su mokrenje, defekacija ili iskašljavanje. Prilikom uzimanja, transporta, manipulacije i obrade boolesnickog materijala ne smije doci do kontaminacije uzorka, odnosno moraju se poštovati kriteriji asepse. Materijal se uzima i transportuje u sterilnim i adekvatnim posudama. Uslijed duzeg transporta moze doci do promjene u biološkim osobinama i medjusobnim odnosima bakterija, što se moze izbjeci dodavanjem sterilne fiziološke vode, pufera, glicerola ili bujona ili se materijal stavlja u prirucne termostate. Po pravilu uzorci bolesnickog materijala se uzimaju prije davanja antibiotske terapije. Najucestaliji nacin uzimanja uzoraka bolesnickog materijala je bris grla, nosa, oka, uha, koze, sluzokoze, rana, operativnog polja, rektuma i slicno. Feces-stolica kolicina uzete stolice se krece od 1-2 grama. Uzima se krvavo sluzav ili sluzav dio stolice. Gnoj se uzima sa koze, pristupnih sluznica, sa mjesta operativnih zahvata, i to uz pomoc brisa, incizijom, hirurškim putem, punkcijom ili poslije spontanog otvaranja promjene. Ispljuvak se uzima prvi jutarnji-mukupurulentni. Urin se uzima kao prvi jutarnji urin, spontano ili pomocu katetera. Prvi mlaz urina se odbaci a srednji mlaz se uzima u sterilnu i sa cepom obezbjedjenu posudu.U slucaju da se materijal ne moze odmah dostaviti u laboratoriju, urin se stvlja u frizider. Likvor se uzima sterilno, lumbalnom punkcijom izmedju 4 i 5 lumbalnog pršljena. Uzima se 2-3 ml tecnosti i dostavlja direktno u laboratoriju. Od momenta uzimanja uzorka do obrade u laboratoriji ne smije proci više od 3h. Normalne sterilne tecnosti: ascites, pleuralni i perikardijalni eksudat, zglobni eksudat itd. uzimaju se punkcijom u sterilne posude sa zatvaracem i transportuju u lboratorij.

6.IMUNITET, HUMORALNI I CELIJSKI Imunitet je sveobuhvatna sposobnost organizma da se odbrani od djelovanja patogenih mikroorganizama i tako sprijeci nastanak bolesti. Razlikujemo: -nespicificni ( urodjeni)-usmjeren je prema svim potencijalnim uzročnicima zarazne bolesti -specificni ( steceni) Nespecificni imunitet: -mehanicki/spoljašnji ( koza, sluznice, sluz, suze, urin, kihanje isl.) -hemijski/unutrašnji faktori ( upalni faktori, citokini, komplementi, pH, masne kiseline, minerali, zucne kiseline) temperatura, količina kiseonika, hormoni, vitamini isl. -celije ( leukociti, monociti, makrofagi, celije ubice isl.) Specificni ili stečeni imunitet je reakcija organizma na ulazak određene vrste mikroorg. Ili njihovih produkata. -cine ga celularni i humoralni imunitet. Nosioci celularne i humoralne imunosti su celije limfaticnog reda ( T i B limfociti) -celularni imunitet ( protiv virusa, malignih celija) se zasniva na sposobnosti T. limfocita da prethodno senzibiliziranim intracelularnim antigenom oslobadjaju enzime, limfokine i dr. -intraacelularni antigeni mogu biti virusi, rikecije, protozoe i dr. Ćelijski imuni odgovor Glavnu ulogu imaju T limfociti. Ćelijski imuni odgovor se odvija tako što T limfociti dolaze u direktan kontakt sa antigenom, čak i bez lučenja antitela od strane B limfocita.Ćelijski imuni odgovor značajan je kod virusnih i gljivičnih infekcija, kod malignih tumora,

transplantacije organa. T limfociti ne stvaraju antitela, već luče supstancije koje se nazivaju citokini. Ti molekuli deluju kao posrednici između ćelija i uništavaju oštećene ćelije, ili podstiču druge ćelije imunog sistema na imuni odgovor. T limfociti su zaduženi za prepoznavanje stranih antigena u organizmu. Na njihovoj površini nalaze se receptori, po strukturi slični onima na B limfocitima, ali ne i identični. Ti receptori još u fazi embrionalnog razvoja stiču sposobnost prepoznavanja onoga što ne pripada organizmu kao i prepoznavanja izmenjenih ćelija samog organizma. Na svim ćelijama u našem telu nalaze se histokompatibilni antigeni, pa i na samim limfocitima. Ako dođe do promene tih antigena što se dešava najčešće nakon virusne infekcije, ili pojave malignih ćelija, ili ako se u organizmu nađu ćelije sa drugačijim antigenom (kao kod transplantacije), T limfociti se aktiviraju i uništavaju takve ćelije, dok one zdrave bivaju pošteđene. Autoimune bolesti nastaju onda kada imuni sistem izgubi sposobnost imunog pamćenja i počne ćelije sopstvenog organizma da prepoznaje kao strane i da ih napada i uništava. Imunološka kompromitovanost je termin koji označava smanjenu sposobnost organizma, tj. imunog sistema da pruži adekvatan odgovor na invaziju patogenih mikroorganizama i drugih štetnih materija. Najčešće se javlja kod osoba koje duže boluju od nekih hroničnih bolesti, ili zaraženih virusom HIV-a. Humoralni imunitet ( usmjeren protiv bakterija) se zasniva na sposobnosti Blimfocita da nakon što prepoznaju antigen stvaraju antitijela ( imunoigloibuline). Imunoglobulini u bjelncevine ciji je zadatak da neutraliziraju antigene kad prodru u organizam. Ima ih 5 klasa: IgM, IgG, IgA, IgD, IgE.

Zapravo, ni lifociti nisu jednolika grupa stanica. Njih dijelimo na T i B limfocite te natural killer stanice. Pitate se što T i B? Jedno od boljih pitanja koje možete postaviti u okviru ove problematike. Vidite, postoji nekoliko organa koji, međusobno povezani, stvaraju imuni odgovor. Tačnije, stvaraju stanice imunog ogovora. To su timus, slezena, limmfni čvorovi i koštana srž. B- limfociti nastaju u koštanoj srži (bone marrow), a T - limfociti u timusu. Inače, timus je vrlo zanimljiv organ - najveći je u djetinjstvu, a zatim u pubertetu polako atrofira i biva zamijenjen masnim tkivom. Zapravo, zbog ovoga, najveća proizvodnja T-limfocita i najveće diferencijacija T-limfocita jeste u djetinjstvu.

Specificni imunitet moze biti pasivni i aktivni.

Pasivni imunitet moze je onaj kada osoba dobije gotova antitjela i pri tome ne sudjeluje u stvaranju vlastiti imuni sistem. Moze biti prirodni i steceni: -prirodni ( npr. prenos od majke na dijete-dojenjem ili preko placente) i -steceni ( davanjem antitijela npr. serumom kod ugriza zmije). Aktivni imunitet je kada organizam stvara vlastita antitijela. Moze biti prirodni i steceni. -prirodni ( nakon preboljele bolesti stvaraju se antitijela) -steceni ( nakon vakcinacije). Antigen je svaka supsstanca koja u živom organizmu čovjeka i viših životinja izaziva imuni odgovor. Najvažniji antigeni su proteinske prirode.

7.IMUNOGLOBULNI I IMUNI ODGOVOR Humoralni odgovor je pojava koja se odlikuje prisustvom specijalne klase proteinskih molekula-antitijela. Antitijela se nalaze u tjelesnim tečnostima ( krv, likvor i dr.). Stvaraju se u tijelu čovjeka kao odgovor na ulazak antigena u organizam, a sposobna su da se specifično vežu za antigen koji je stimulisao imuni sistem za njihova formiranja. Antitela stvaraju B-limfociti ili B-ćelije. Ovi limfociti mogu stvoriti antitijela za oko 10 8 antigena. Pored plazma-ćelija neki limfociti se razvijaju u tzv. čekije memorije, koje ne proizvode antitijela, već imaju sposobnost da se pri ponovnom kontaktu sa istim antigenom diferenciraju u plazma-ćelije. U stvaranju antitijela razlikuju se dva stadijuma: tzv. primarni odgovor ( nastaje posle prvog kontakta organizma sa antigenom) i sekundarni odgovor ( nastaje pri svakom ponovnom javljanju). Kod sekundarnog odgovara organizam tj. imuni odgovor puno brže regauje jer je je već ranije zaptio uzročnika i odmah stvara antitijela i reaguje protiv antigena. (Mislim da je značajan kod vakcina tj. da vakcije djeluju na princiou sekundarnog odgovora ali provjeriti još negdje). Antitijela ili imunoglobuli pripadaju klasi proteina koje se nazivaju globilini. To su monospecifične molekule koje se mogu vezati samo sa jednim tipom antigene determinante koja je izazvala njihovo stvaranje. Međutim ima i antitijela koja su bivalentna. To su antitijela sa dva reaktivan mjesta, za koja se mogu vezati dve identične antigene determinante. Ćelijski imuni odgovor je drugi tip imunog odgovora koji je posredovan T-limfocitima. Za ova bela krvna zrnca je rečeno da se programiraju u timusu kako bi učestvovala u ćelijskom imunom odgovoru. Iako ne produkuju antitijela, učestvuju u zaštiti organizma. Spajanje T-limfocita sa specifičnim antigenom aktivira ih na proliferaciju u predjelu gdje je antigen koncentrisan. Tokom brzog umnožavanja stvaraju se tri vrste različitih Tlimfocita: -efektorne T-ćelije –tzv ćelije ubice, direktno napadaju, npr. tumorsku ćeliju, ćeliju mikrobiološkog agensa ili ćeliju stranog tkiva i razaraju ih. Druga vrsta efektornih T-ćelija su tzv DHS ćelije koje oslobađaju limfokine. -regulatorne T-ćelije-T limfociti koji učestvuju u regulaciji povezivanja ćelijskog i humoralnog imunog odgovora. Razlikuju se dvije vrste ovih T ćelija. To su pomažuće Tćelije i supresorne T-ćelije. -T-ćelije pamćenja. Ostaju u cirkulaciji i posle eliminisanja antigena koji je izazvao njihovo stvaranje. Imunost i otpornost Prema načinu nastanka humoralna i ćelijska imunost se stiču aktivno i pasivno. Aktivna imunost-sam organizam stvara antitijela ili imunokompetentne T ćelije. Pasivna imunost-ukoliko organizam dobija gotova antitijela stvorena u grugom organizmu. Aktivan i pasivna imunost mogu nastati prirodno i vještački. Aktivna prirodna imunost se stiče tokom prirodne infekcije.

Aktivna vještačka imunost nastaje posle vakcinacije. Pasivna prirodna imunost nastaje prelaskom antitijela majke na plod ili preko majčinog mlijeka. Pasivna vještačka imunost se stiče ubrizgavanjem gotovih antitijela koja potiču od drugog otganizma. Primjena vakcina i imunih seruma radi sprečavanja raznih zaraznih bolesti kod ljudi i životinja naziva se imunoprofilaksa.

8.ANTIBIOTICI ŠIROKOG SPEKTRA Antibiotici su spojevi koji ubijaju i sprecavaju razmnozavanje mikroba a koriste se za lijecenje ili sprecavanje bolesti kod ljudi i zivotinja. Dijele se na antibiotike i kemoterapeutike. Dobijaju se prirodno od bakterija, gljivica ( antibiotici), te polusintetski ili sintetski (kemoterapeutici). Antibiotici širokog spektra su: -TETRACIKLINI: oksitetraciklini, minociklini, metaciklini itd) -IMIPENEM -VANKOMICIN -ANITUBERKOLITICI -izonijazid, rifamicin, rifabutan... -streptomicin, kapreomicin -CEFALOSPIRINI Antibiotici širokog spektra se nazivaju tako jer reaguju i protiv neki Gram pozitivni i Gram negativnih bakterija.

Mehanizam djelovanja antibiotika: 1. Metabolicki antagonizam 2. Inhibicija sinteze stanične stijenke/ćelijskog zida: penicilini, cefalosporini (beta3. Inhibicija funkcije stanične membrane: polimiksin, nistatin, amfotericin B, imidazoli. 4.Inhibicija sinteze proteina: aminoglikozidi ( streptomicin, amikacin, gentamicin, kanamicin, neomicin) 5.Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina: hinoloni, rifamicin, hlorokvin itd.

9.ANTIBIOTICI ZA GRAM POZITIVNE BAKTERIJE Antibiotici za Gram pozitivne bakterije su: -PENICILIN -SULFONAMIDI

10.ANTIBIOTICI ZA GRAM NEGATIVNE BAKTERIJE AMINOGLIKOZIDI ( streptomicin, gentamicin, neomicin, amikacin i sl.) PENCILIN ŠIROKOG SPEKTRA DJELOVANJA -AMINOPENCILINI ( Almacin, Amoksicilin isl.) -UREIDOPENCILINI ( Amosiklav, Betaklav isl.)

21. NEISSERIA MENINGITIDIS-bakterije gram neg, diplokoka, oblik zrna kafe Neisseria: Gram-; pencilin, ampicilin i hloramfenikol Porodica Neisseriaceae, koki, nepokretne, asporogeni sa ili bez kapsule. Dve vrste patogene za čovjeka: -Neisseria meningitidis, zapaljenje moždane opne, -pencilin, ampicilin i hloramfenikol -Neisseria gonorhoeae, oboljeva samo čovjek, prenosi se polnim putem, gnojni uretritispencilin Parazitira u leukocitima. Kolonije su glatke, vlažne, sjajne, ravnog ruba, sivkaste, ima kapsulu i pile za prihvaćanje na stanični epitel dišnog sistema. Rijetko ima plazmide, fermentira maltozu, nema hemolize. Antigeni: kapsularni (polisaharidi i drugi), seroskupine A i C su epidemijski oblici bolesti a B sporadični. Virulencija: kapsula + pili (prijanjanje za nazofaringealnu sluznicu) i endotoksin koji ima sposobnost prodiranja u stijenke malih krvnih žila i tako se širi po tijelu. Bolest se prenosi kapljičnim putem: 1. epitel nazofarinksa 2. kroz sluznicu uđe u krv pa izazove brzu i žestoku sepsu (meningokokcemija), što se očituje kao krvarenje kože i sluznica (osip), ali može proći i bez tih simptoma. 3. meningitis je gnojna upala moždanih ovojnica popraćena glavoboljom, strah od svjetlosti, ukočenim vratom. Gnojni proces povisuje pritisak na razne dijelove mozga. 4. moguće metastaziranje u druge organe: zglobovi - artritis, srce - miokarditis, koža – potkožna krvarenja i osip, pluća, krvarenje u nadbubrežnim žlijezdama. Uzorci za dokazivanje: nazofaringalni bris, krv, likvor. Ako se na podlogu stavi tetrametil-parafenil-diamid daje crne kolonije. U podlogu se dodaju vankomicin i nistatin se stavljaju da spriječe rast ostalih bakterija. Bakterijski meningitis razlikujemo od virusnog po tome što virusni ne uzrokuje stvaranje gnoja. Terapija: penicilin, cefalosporini i kloramfenikol Enterobakterie: Gram negativne; crveni, velika porodica Rasprostranjeni su u prirodi, zemlji, vodama, normalni stanovnici crijeva čovjeka i životinja. Dijele se na striktno patogene, uslovno patogene i apatogene. Podjeljene su u 5 plemena: -Escherichiae, Klebsiellae, Proteae, Yersiniae i Erwiniae. U pleme Escherichia spadaju rodovi: -Escherichiae, Salmonella, Shigella, Edwardsiella i Citrobacter. Salmonela i Šigela su striktno patogeni dok su ostali normalni stanovnici crevnog trakta. Escherichia coli je normalni stanovnik crijeva ali kao oportunista može izazvati urinarne infekcije i gastroenterite. Oboljenja koja izaziva dijele se u dvije grupe: -gnojna, specifična, fabrilna stanja i gastroenteritis. E. Coli je najčešće uzročnik urinarnih infekcija. Rod Salmonella obuhvataju više od 1800 različitih serotipova bakterija. Sve su morfološki idnetične, Gram negativni bacili, asporogeni, bez kapsule, većina pokretne. U humanoj patologiji su najznačajnije S. Typhi i S. Paratyphi, S. Nteritidis i S. Typhimurium. Sva oboljenja čovjeka nazivaju se zajedničkim imenom salmoneloze a dijele se u grupe: -Opšte ciklične zarazne bolesti ( tifus i paratifus) -Alimentarne toksiinfekcije -Enteritisi. Crevni tifus izaziva S. Typhi, to je teško akutno zarazno oboljenje koje se manifestuje visokom temperaturom i opštom intoksikacijom organizma koja nastaje kao posledica oslobađanja endotoksina u krvi. Paratifus se razlikuje od crevnog tifusa samo po tome što su klinički simptomi lakši i kraće traju.

Alimentarne toksi infekcije nastaju kao posledica konzumiranja hrane kontaminirane salmonelama. Enteritisi izazvani salmonelom razvijaju se sporo i traju dugo. Najčešće se javljaju u odojčadi i dece i starijih oslabelih ili imunokompromitovanih osoba. Shigella obuhvata grupu bakterija koje u čovjeku izazivaju teško zarazno oboljenje bacilarnu fizenteriju. Nepokretne su, ne formiraju laktozu i ne produkuju gas. Podijeljene su u 4 grupe: -Sh. Dysenteriae ( grupa A)-akutno zarazno oboljenje koje se manifestuje kao hemoragični enterokolitis sa sluzavo-krvavim stolicama. Ne prodire u krv za razliku od S. Šigele. U lečenju se primjenjuje rehidracija obolelog a od antibiotika ampicilin, tetraciklini, baktrim i dr. -Sh. Flexneri ( grupa B) -Sh. Boydi ( grupa C) -Sh. Sonnei ( grupa D), sa više od 30 seroloških i drugih varijanti 41. ESHERICHIA COLLI bakterija ( kokobacil) G neg Morfologija: G-, kokobacili, pokretni (peritrihijalni bičevi), neke imaju pile. Kolonije na SS agaru su ružičaste a na endoagaru imaju metalni sjaj, a svojim metabolizmom jako zakiseljuju podlogu. Soli selena i žučne soli inhibiraju rast. Normalna flora crijeva. Stvara vitamin K, razgrađuje hranu vlastitim enzimima. Antigeni: O, H, K, deseci različitih serotipova. Toksičnost: 1. dva enterotoksina, termostabilan i termolabilan, stimuliraju adenil-ciklazu u stijenci crijeva, što potiče nastanak cAMP, a to dovodi do pojačanog izlučivanja klorida u lumen crijeva gdje raste osmotski tlak koji povlači vodu i tako nastaju vodenasti proljevi. 2. adhezivni ili kolonizacijski faktor - pile 3. neki sojevi produciraju i hemolizine Za patogenost je važan broj bakterija. Crijevna oboljenja imaju 3 vrste: a) enterotoksigeni sojevi ne mogu prodrijeti u sluznicu. Izazivaju vodenaste proljeve, bez krvi ili inflamatornih stanica. b) enteropatogeni sojevi ne stvaraju enterotoksin, ali prodiru u epitel crijevnih resica, te dolazi do nekroza, čireva i upala. Manifestiraju se trbušnim grčevima, čestim proljevima koji sadrže sluz, gnoj, krv i neutrofilne leukocite. c) enteroinvazivni sojevi ne stvaraju enterotoksin i prodiru u sluznicu. Proljev sličan kao i kod dizenterije (sluz, krv, granulociti). d) enterohemoragični sojevi izazivaju upalu debelog crijeva i krvarenje. Svi sojevi su najčešći uzočnici infekcija mokraćnih kanala. Prelazi iz crijeva u mokraćne kanale, penje se do mjehura i bubrega. Češće kod žena. Kod novorođenčadi može doći do prodora bakterija iz crijeva u krv pa nastaje specifični oblik koli-sepsa, meningitis, artritis, endokarditis, pa čak i infekcije kože i rana. Terapija: cefalosporin, gentamicin, ampicilin s klavulonskom kiselinom. Plazmidi joj daju otpornost na antibiotike, pa treba antibiogram. 11. SALMONELA TYPHI - bakterije gram neg Rod salmonele, gram negativne štapićaste bakterije, asporogene, bez kapsule, pokretne izuzev salmonela pulorum i salmonela galinarum. Fakultativno anaerobne. Dobro se kultivišu na tečnim i čvrstim podlogama. Izaziva oboljenja svrstana u 3 grupe: -opće ciklične zarazne bolesti (crijevni tifus) -alimentarne toksikoinfekcije (salmonela) -enteritisi -gnojno-sluzavi proljevi Trbušni tifus uzrokuje salmonela typhi. Unosi se u organizam kroz probavni trakt. Prodirući u krv odlaze u slezenu i žučnu kesu. Tu se dalje razmnožavaju i stalno ubacuju u krv. Za bakteriološku dijagnozu se uzima krv, urin, stolica i rade se bakteriološka, biohemijska i se rološka ispitivanja.

12. SHIGELLA-bakterije gram neg

Gram negativni štapići, nepokretni, asporogeni, bez kapsule, aerobni i fakultativno anaerobni. U rodu razlikujemo 4 vrste: šigela dizenterije, šigela fleksneri, šigela baydi, šigela sonnei. Antigenska građa je složena. Produkuju endotoksin a šigela dizenterije serotip 1 stvara egzotoksin. Patogenost: patogena je za čovjeka. Uzrokuje bacilarnu dizenteriju. Infekcija nastaje peroralno i ograničena je na GIT (lažni pozivi na stolicu, kod bacila dizenterije pojava krvi i sluzi u stolici). Nikad nema bakterijemije. Za bakteriološku dijagnozu uzima se stolica, rektalni bris. Ispitivanje mikroskopski, biohemijski i serološki metodom aglutinacije. 4 vrste: S. dysenteriae, S. flexneri, S. boydi, S. sonnei. Obavezni paraziti crijeva čovjeka. Morfologija: G-, nepokretna, nema kapsulu, ne pravi spore. Biokemija: ne razgrađuje laktozu, oksidaza -, katalaza + (neki sojevi nisu). Na rublju i posteljini mogu preživjeti do 45 dana. Kolonije: S kolonije su patogene bakterije, R nisu. Za patogenst su odgovorni plazmidi, njihovim gubitkom prelaze u R kolonije i nisu patogene. Ima O-antigen je termostabilni endotoksin koji izaziva stvaranje IgA antitijela. Toksičnost: 1. endotoksin pojačava peristaltiku. 2. egzotoksinn je neurotoksin i zove se šigatoksin, a izaziva simptome meningitisa tako djeluje na sitne krvne žile CNS-a i uzrokuje paralize i neuritičke lezije. 3. neki sojevi imaju enterotoksično djelovanje: pojačano izlučivanje vode i elektrolita, propadanje epitelnih stanica i upalna reakcija. 4. drugi produkti: hemotoksin, nekrotoksin, hijaluronidaza,fibrinolizin... Patogeneza: bacilarna dizenterija (važno je reći bacilarna jer ima i amebna) je krvava upala crijeva. Infekcija je ograničena na probavni trakt i ne prelaze u krv. Povišena temperatura i proljev, invazivno djeluje na sluznice tankog i debelog crijeva. Nastaju gnojni čirevi na crijevu zbog endotoskina, taloženje fibrina pa nastaju pseudomembrane, ljuštenje i krvarenje. Kod djece može doći do acidoze i dehidracije. Simptomi: grčeviti bolovi u donjem dijelu trbuha, učestali krvavosluzavi proljevi. Terapija: tetraciklin, kloramfenikol, ampicilin s klavulonskom kiselinom. Potrebno je nadoknaditi minerale i vodu. Prenose ju muhe i paraziti. Nakon preboljevanja je moguće da dio bakterija ostane u ileumu (dio tankog crijeva) ali se ne razvija bolest jer je nastala ravnoteža imunitet-bakterija.

15. VIBRION CHOLERA bakterije ( bacil)gram neg Vibro spadaju u porodicu Vibrionaceae a u njemu se nalaze mali, zakrivljeni, Gram- , bacili, pokretni sa jednom polarnom flagelom. V. cholerae-izazivaju teško zarazno oboljenje koleru, koji se manifestuje gubitkom tečnosti putem proliva. V. parachemolyticus je značajan kao uzročnik alimentarnih toksiinfekcija. Infekcija se prenosi konzumiranjem sirovih ili nedovoljno termički obrađenih morskih plodova. Gram negativan bacil koji raste u alkalnoj sredini. Patologija: uzročnik je kolere. Patogenetske promjene se dešavaju u probavnom traktu. Bolest počinje naglim prolivima i povraćanjem. Pacijent gubi tečnost. Nema nagle invazije u krv niti limfne čvorove. Za bakteriološku dijagnozu se uzima feces, rektalni bris, povraćene mase. Terapija: nadoknada teĉnosti i elektrolita. Tetraciklini i vakcina, koja je obavezna za sve one koji putuju u riziĉna podruĉja.

24. BORDETELLA PERTUSIS bakterije gram neg

Bordetella; Gram-; sitni anaerobni bacili ili kokobacili. Po patogenosti najznačajni je za čovjeka B. Pertussis uzročnik velikog kašlja u djece. Posle preležane bolesti ostaje trajni imunitet. U rodu bordetela nalaze se tri vrste sitnih štapićastih bakterija: -bordetela pertusis -bordetela parapertutis -bordetela bronhiseptika Najznačajnija vrsta je bordetela pertusis, uzročnik pertutisa ili velikog kašlja. Otkrili su je Borde i Zangu 1906 godine. Morfološke osobine-sitni štapići bordetela pertusis jesu gram negativni bacili ili kokobacili, sa kapsulom i fimbrijama. Kulturelne osobine-ove bakterije su striktni aerobi. Rastu sporo, i to samo na podlogama sa Negativnim supstancijama. Obrazuju sivkastosrebrene kolonije koje liče na kapi zive. Biohemijske osobine-biohemijski neaktivna. Otpornost-spada u veoma osjetljive mikroorganizme. Posebno je osjetljiva na sušenje. Otporna je na sulfonamide. Toksičnost-stvara brojne toksične supstancije, termolabilni i termostabilni toksin, faktor Koji izaziva povećanje stvaranje limfocita u organizmu obolelog. Patogenost-veliki kašalj ili pertusis je oboljenje koje karakteriše učestao snazan kašalj I otezano udisanje vazduha. Pri udisanju vazduha čuje se zvuk koji liči na rikanje magarca Pa je bolest u narodu poznata kao magareći kašalj. Bakterije se razmnozavaju i ugibaju na Epitelu dušnika i bronha. Iz destruisanih bakterija se oslobadjaju toksini, koji dovode Do upale i nekroze epitela, tako da bolesnik iskašljava obilan sekret. Bolesti traje oko Mjesec dana a i oporavak je dug. Epidemiologija-javlja se svuda u svijetu. Češće se javlja kod male dijece, obično u pojedina Čnim slučajevima, ali su epidemije česte u zatvorenim predškolskim koletivima. Prenosi Se najčešće direktnim kontaktom ( Fligeove kapljice). Profilakca-vakcina DTP ( di-te-per). Za nevakcinisane osobe daje se hiperimuni serum. Obolele izolovati, predmete i površine iz njihove okoline dezinfikovati. Kada se sumnja na veliki kašalj, treba uzeti bris nazofarinksa i krv za serološke preglede. 32. YERSINIA PESTIS- bakteterije, bacili, gram neg Yersina: Gram-, sadrži tri vrste koje su primarno patogene za životinje ali mogu biti patogene i za čovjeka. Y. Pestis je uzročnik kuge. Gram negativni bacili boje se bipolarno. Uzočnik kuge, jedna od najopasnijih zoonoza. Rezervoar su štakori i miševi. Prenosi je štakorska buha.Antigeni: kapsularni i somatski. Virulencija: endotoksin, mišji toksin, površinski antifagocitički faktori (proteini, lipoproteini), V i W antigen. Za rast i virulenciju važna je koncetracija Ca2+. Patogeneza: Štakorova buha ugrize čovjeka, Yersinie odlaze limfnim putem do čvorova, koji se povećaju i postanu bolni (buboni - bubonska kuga). Iz bubona idu u krv, nastaje bakterijemija, koja dovodi do rasprostranjenih lezija, krvarenja i nekroza u koži, slezeni, jetri, sluznicama. Nastaju velika potkožna hemoragična područja (crna smrt). Bakterije dolaze i u pluća (plućna kuga). Nastaju krvave nekroze plućnog tkiva uz obilan zarazni gnoj. Plućna kuga se širi kapljičnim putem. Infekcija vrlo virulentnim uzročnikom dovodi do sepse i brze smrti. Dovoljna je samo jedna bakterija za razvoj bolesti. Imunitet nakon preboljene bolesti je dobar. Prije antibiotske ere, letalitet bubonskog oblika varirao je između 50 i 90 %, a pneumonični i septikemični oblik bili su smrtonosni bez iznimke. Terapija: streptomicin, kloramfenikol, tetraciklini. Zahvaljujući cijepljenju (atenuirane bekterije) kuga je danas endemska bolest ako ju uopće ima.

42. PSEUDOMONAS bakterije ( bacili) gram neg

Pseudomanas: Gram-; obuhvata striktno aerobne, Gram-negativne, pokretne asporogene bacile. Izazivaju niz zaraznih bolesti: gnojne infekcije rana i opekotina, urinarne infekcije, enteritise. Najčešće su intrahospitalne infekcije ( epidemične) koje predstavljaju velik problem zbog multirezistencije sojeva na antibiotike i hemioterapeutike. Rod pseudomonas obuhvata veliki broj različitih bacila. To su grame negativni štapici sa jednom ili više polarnih flagela. Sve vrste su aerobne i ne stvaraju spore. Rastu na većini hraniljivih podloga i slabo su aktivene prema ugljenim hidratima. Sve vrste ovog roda podjeljene su u tri grupe: -fluorescentna grupa -pseudomalei grupa -grupa ostlih pseudomonada. Za medicinu su najznačajnije vrste: - pseudomonas aeruginoza-uzročnik brojnih oboljenja različitih lokalizacija u organizmu. -pseudomonas malei-uzročnik antropozoonoze maleusa ili sakagije -pseudonomas pseudomalei-uzročnik antropozoonoze sa velikom smrtnošću, tzv. Melioidoze. Patogenost-najznačajnija oboljenja izaziva tip B. Ovaj tip izaziva primarna oboljenja sa teškom kliničkom slikom ( eningitis, pneumoni, upala sredneg uha). Teški meningitis izazvan ovim bacilom najčešći je kod djece do 6 god. Sekudarne infekcije izazvane ovom bakterijom javljaju se posle nekih virusnih infekcija ( grip, rubela). Epidemiologija-hemofilus influence najčešće izaziva oboljenja kod djece. Rezervoar infekcija je čovjek. Bolest se prenosi preko sekreta nosa, pljuvačke i raznih kontaminiranih predmeta. Profilaksa-zaštita od oboljenja postize se izolacijom oboljelih osoba uz sprovodjenje dezinfekcije, lične i opšte higijene. Pouzdana vakcina ne postoji. Ispljuvak, bris nosa, bris zdrijela, bris uha, likvor. 43. BORRELIA bakterija gram neg Morfologija: nepravilna spiroheta, G- (češće se boje po Giemsi), 15-22 periplazmatska biča pa je vrlo savitljiva i pokretna. Fakultativni anaerob (mikroaerofil). Kolonije: teško se kultiviraju, a kultivirani sojevi gube patogenost (slično kao Treponema). Antigeni su varijabilni, izazivaju stvaranje aglutinina, lizina i vezanje komplementa. Imunitet traje kratko Prenošenje: u rodu Borrelia ima 14 vrsta koje se vrlo malo razlikuju morfološki, ali imaju različite prenositelje, kao i geografsku distibuciju: 1. B. recurrentis - prenosi ju bijela uš (Pediculus humanus var. corporis) 2. B. burgdorferi - prenosi ju krpelj (Ixodes scapularis) 3. ostale Borreliae endemski prenose krpelji roda Ornithodoros Rezervoar zaraze su najvjerojatnije glodavci, ali i veće životinje (npr. jelen). Samo bijela uš prenosi Borreliu recurrentis sa čovjeka na čovjeka. Patogeneza: 1. B. recurrentis izaziva povratnu groznicu Bakterije ulaze u krv ugrizom odgovarajućeg člankonošca, a nakon inkubacije 7-10 dana naglo poraste temperatura - nastaje groznica s glavoboljom, mialgijom, artralgijom, mučninom i povraćanjem koja traje 2- 7 dana, za trajanja groznice javlja se i eritemski osip, crvenilo lica, konjuktiva i ždrijela. Nakon početnog napada slijedi brz oporavak, ali nakon nekoliko dana ponovo se javi groznica slična prvoj, ali sad može biti popraćena žuticom i krvarenjem iz kože, nosa, probavnog trakta. To se ponovi 4-5 puta, pa prestane. Ako je organizam oslabljen, moguća je smrt. Za vrijeme svakog napadaja groznice u krvi se može naći velik broj bakterija. 2. B. burgdorferi izaziva lajmsku bolest i ima tri stadija: a) kožna lezija u obliku crvenila koje se širi oko mjesta uboda uz vrućicu, glavobolju, zakočenost vrata, bolove mišića - često može proći nezapaženo uslijed tamnije puti ili lokalizacije na skalpu b) nakon nekoliko tjedana javljaju se neurološki i kardiološki poremaćaji, uz artralgiju (najčešće lakat I koljeno) c) nakon nekoliko godina slijedi gubitak mijelinske ovojnice neurona sa simptomima sličnim Alzheimerovoj bolesti i multiploj sklerozi. Moguće su i promjene ponašanja.

Terapija: penicilin glavni lijek, mogu tetraciklin i kloramfenikol, uništavanje prenosioca.

45. RIKECIJE bakterije gram neg Rikecije su sitne bakterije iz roda rikecija. Pripadaju porodici rikecijacea, zajedno sa rodovima rohalimea i koksijela. Zbog veličine i striktnog intraćelijskog parazitizma doskora su svrstavane u viruse. Naknadno je ustanovljeno da je riječ o prokariotskim mikroorganizmima koji se razmnožavaju prostom diobom sa ćelijskim zidom tipičnim za gram negativne bakterije. Nepokretne su jer nemaju flagele. Imaju enzime za razgradnju nekih ugljenih hidrata. Veoma su osjetljive na brojne fizičke i hemijske agnese. Rikecije su uglavnom paraziti artropoda. Bakterije roda rikecije podjeljene su na osnovu bioloških osobina na tri biotipa: -grupu pegavog tifusa, ( rikecija provazeki i rikecija tifi) -grupu šarenih groznica -pegavi tifus šipražja. 29. RICKETTSIA PROWAZEKI gram neg Pegavi tifus koji ova reakcija izaziva označava se i kao pegavac, tifus egzantematikus epidemični tifus, i klasični tifus. Patogenost i klinička manifestacija-pegavi tifus je teško oboljenje koje nastaje 10-14 dana od inficiranja. Karakteriše se naglim porastom telesne temperature 39-41 C koja se odrazava do ozdravljenja ili smrti oboljelog. Uz to se javlja jaka glavobolja, genaralizovanaospa, kašalj, delirijum i dr.. Do infekcije dolazi kada rikecija preko povredjene koze prodru u organizam. To se dogadja isključivo kada inficirana bela vaš siše krv. Zaraza se ne moze prenijeti sa obolele osobe na zdravu bez prisustva bele vaši. Epidemiologija-pegavac je oboljenje koje od davnina povremeno hara. Obično se javlja u obliku velikih epidemija, vašljivost u vrijeme ratova, elementarnih nepogoda, teškog siromaštva. Infekcija se na zdrave osobe prenosi preko inficiranih bijelih vaši. Za zaštitu od rikecije provazeki postoji nekoliko vakcina koje sadrze mrtve i zive bakterije. U prevenciji pegavog tifusa najbolji rezultati se postizu eliminisanjem vaši i zdravstvenim prosvećivanjem.

44. LEPTOSPIRE gram neg. Spiralni bacili Prema poslednjim saopštenjima u rodu leptospira nalaze se samo dve vrste: -leptospira interogans i leptospira bifleksa. Leptospira interogans obuhvata sve spirohete koje izazivaju oboljenja kod ljudi i zivotinja ( zoonoze). U vrsti leptospira bifleksa nalaze se sve apatogene spirohete. Leptospire je prvi opisao Vajl 1886 godine. Patogene leptospire kod ljudi izazivaju leptospiroze, bolesti koje po kliničkoj slici mogu da liče na maleriju, grip, crveni tifus, pneumoniju i dr. febrilna o boljenja. Leptospira interogans obuhvata brojne serotipove leptospira koje izazivaju leptospiroze ljudi. Leptospire interogans su štapići sa 12-18 pravilnih spiralnih navoja, dužine 7-20 um. Štapići su tanki, savitljivi i vrlo pokretni. Za njih je karakteristično da su krajevi štapića savijeni u obliku kuke. Ove bakterije su osjetljive na brojne agense, ali pokazuju određenu otpornost na niske temperature. U površinskim vodama, zaklonjenim od sunčevog svetla, mogu da žive i da se razmnožavaju. Teške leptospiroze, praćene žuticom, izazivaju leptospire prve grupe serotipa, srednje teška oboljenja, ponekad praćena žuticom, izazivaju leptospire druge grupe serotipova a laka, katkrotrajna febrilna oboljenja leptospire treće grupe serotipova. LI inficira čovjeka preko kože i sluzokože, kontaminiranom hranom i vodom. Posle dve nedelje prodiru u krv i dovode do krvarenja i oštećenja unutrašnji organa. Leptospiroze su uvjek praćene povišenom temperaturom. Leptospiroze dospjevaju u spoljnu sredinu mokraćom.

Primjenom polivalentne vakcine postižu se dobri razultati u zaštiti od infekcija leptospirama. Pored toga, dobri rezultati se postižu sprovođenjem deratizacije, zabranom kupanja u vodama koje su kontaminirane životinjskim ekstretima i vakcinisanjem pasa. Kada se sumnja na leptospirozu, treba pregledati uzorak urina i krv obolele osobe.

26. STREPTOKOKOZE bakterije gram poz, loptaste u obliku ogrilice Streptokokus: Gram+; beta laktamski antibiotici Koke u vidu lanca, nepokretne, asporogene sa ili kaspsule. Pojedine vrste su patogene za čovjeka dok su druge normalni stanovnici usta, ždrijela ili crijeva. Dijele se u 18 vrsta. Najznačajnije su: -St. Pyogenes, oboljenja: invazivna, gnojne infekcije, toksična i sl.-pencilin -St. Pneumonia, izaziva zapaljenja pluća i meningitis-pencilin -St. Faecalis, normalni stanovnik crijeva, infekcije urinarnog trakta Bakterije iz roda streptokokus su veoma rasprostanjene u prirodi. Prve ih je ugledao Bilrot 1874 godine. Streptokoke su sitne loptaste bakterije rasoredjene u kraće ili duze lance. Svrstavaju se u grupu piogenih koka. Morfološke osobine-sitne loptaste bakterije promjera oko 1um. Vrsta streptokokus pneumonije ima oblik koji karakteriše izduzenje na jednom kraju, liči na plamen svijeće. Po gramu se boje pozitivno. Nisu pokretne, a u mikroskopskim preparatima nalaze se u duzim ili kraćim lancima. Kulturelne osobine-Streptokoke za rast traze obogaćene podloge belančevijsnama ( krv, serum, ascit). U tečnim podlogama stvaraju zrnca na dnu epruvete i ne mute ih. Biohemijske osobine- Streptokoke pokazuju odredjene biohemijske aktivnosti prema šećerima, koje se mogu koristiti za identifikaciju nekih vrsta ( grupa B, streptokokus pneumonije). Otpornost-načelno vrlo otporne na brojne dezificijense. Osjetljive na povišenu temperaturu i sušenje. Većina streptokoka je osjetljiva na pencilin, eritromicin i bacitracin. Toksičnost-odlikuju se brojnim enzimima i toksinima kojima ostvaruju svoju invazivnost i agresivnost. Patogenost-Svojim faktorima invazivnost streptokoke direktno izazivaju brojna oboljenja: Tonzilofarangitis ( gnojne angine), piodermije ( gnojni procesi na kozi), erizipel ( crveni vjetar), sinuzitis, rijetko meningitis. Kada kod streptokokne infekcije dominiraju toksični faktori, razvija se klinička slika teške bolesti-šarlaha. Šarlah se obično počinje kao infekcija zdrijela te se javlja osip po kozi. Osip nastaje kao posledica štetnog dejstva toksina na zid sitnih krvnih sudova. U sterilne sekvele ubrajaju se dva teška oboljenja: reumatska groznica i akutni glomerulonefritis. Imunitet-posle prelezanih streptokonih infekcija ostaju brojna antitijela za različite antigene streptokoka, medjutim, sva ona ne štite od ponovnog javljanja oboljenja. Epidemiologija-streptokokoze se najčešće javljaju kao pojedinačna oboljenja ili u obliku manjih epidemija. Rezervoar infekcije su obolele osobe ili kliconoše. Prenosi se preko pljuvačke, gnoja i nazofarinegalnog sekreta, direktno ili preko kontaminiranih predmeta, hrane i vode. Profilaksa- obzirom na brojne vrste i tipove streptokoka, praktično je nemoguće izraditi pouzdanu vakcinu. Preventivno se moze primjenjivati pencilin u mjesecnim intervalima kod osoba koje su prelezale reumatsku groznicu radi sprečavanja rcidiva. Treba uzeti materijal sa mjesta promjene. Obično su to razni brisevi koze ili sluzokoza i gnoj. Kad se sumnja na streptokoknu sepsu uzima se krv nekoliko puta, a kod upale mozga likvor td.. Bacillus: Gram+; pencilin Porodica Baciilaceae sadrži 48 vrsta. Formiraju sporu veoma velike otpornosti ( toplota, dezinficijensi).

Patogen: Bacillus anthracis. Oboljevaju najčešće travojedne životinje a čovjek se zaražava akcidentalno. Spada među najveće patogene životinje, nalazi se najčešće u vidu lanca. Tri oblika: kožni( crni prišt), plućni i crevni.-Pencilin Fakultativno patogeni: Bacillus cereus. Veoma rasprostranjena bakterija nalazi se u zemlji, prašini, sijenu, raznim namjernicama. Fakultativno patogen: Bacillus subtilis. Zemlja, prašina sijeno, slama. Teške alimentarne toksiinfekcije i infekcije oka. 33. CLOSTRIDIUM TETANI bakterija bacil gram poz Clostridium: Gram+; Porodics Bacillaceae, sporogeni, anaerobni štapići. -Cl. Perfrigens, nalaze se u zemlji, vodi i crijevima čovjeka i životinja. -Cl. Botulimum, stvara neurotoksin koji u čovjeka i sisara izaziva neurointoksikaciju pod nazivom butolizam. Velik bacil, pokretan, striktni anerob, stvara spore koje su veoma otporne, uništavaju se tek posle 40-120min, na 105C i 4-10 min na 120C. Bolest se manifestuje paralizom glatkih mišića. -Cl. Tetani, uzročnik tetanusa, tanki dugi bacil, veoma pokretan. Manifestuje se grčevima mišića lica i vilica, vrata, grudi i leđa, trbuha i ekstremiteta. U rodu clostridium razlikujemo 3 vrste: 1. clostridium perfringens- gram pozitivan bacil, sporogen, jedini nepokretan, anaeroban, u organizmu stvara kapsulu. Izazivaju gasnu gangrenu, tj. tešku infekciju rana. Nalaze se u zemlji, vodi i GIT ljudi i životinja. Patologija: izaziva i crijevne infekcije, prodirući u krv-bakterijemiju. Produkuje jak toksin sa više komponenti. Bakteriološka dijagnoza: krv, feces i isječak tkiva. 2. clostridium tetani- gram pozitivan bacil, sporogen, pokretan, anaeroban. Patogenost: uzročnik je tetanusa. Infekcija nastaje unošenjem spora ili vegetativnih oblika, preko zagađenih predmeta, opekotina i dr. Kliničkom slikom dominiraju grčevi. Bakteriološka dijagnoza: uzorak oštećenog tkiva, sadržaj inficirane rane. Terapija: penicilin. 3. clostridium botulinum- gram pozitivan bacil, anaeroban, sporogen, pokretan, nema kapsulu. Produkuje egzotoksin koji je otporan na želučani sok. Jedini per or uneseni toksin koji izaziva trovanje. Patogenost: uzročnik botulizma, tj. intoksikacije koja nastaje ukoliko se uzima hrana u kojoj je botulinski toksin. Git smetnje, neuroparalitički simptomi, smrt uslijed bulbarne paralize. Bakteriološka dijagnoza: hrana ili sadržaj želuca. 25. CORYNEBACTERIUM DIPHTERIAE bakterije gram poz Morfologija: Gram pozitivni bacili, zadebljani na jednom ili oba kraja, bakterije su obliku slova V, X, L (ili kineska slova). Bojanje po Loeffleru pokazuju 3 tipa kolonija u Loefflerovom bujonu: 1. gravis - nehemolitčan / na povržini je kožica 2. mitis - hemolitična / talog 3. intermedius - nehemolitičan / difuzno zamućenje Na podlogama sa telurnim solima su crne ili sive kolonije. Na krvnom agaru sive. Otrovi: difterički egzotoksin je termolabilan. Ima 2 frakcije: A je otrovna (inhibicija EF-2), B nije (B1=invazin, B2=nekrozin). Egzotoksin produciraju samo sojevi koji su inficirani bakteriofagom koji prenosi to svojstvo. Patogenost: bolest se zove difterija. Prenosi se kapljičnim putem, izravnim dodirom s respiratornim sekretom ili izlučevinom iz inficiranih kožnih prišteva. 1. lokalna (uho-grlo-nos) upala sa lažnim opnama građenim od fibrina, nekrotičnih stanica, leukocita. Sivkastobijele opne u ždrijelu čije kidanje od podloge izaziva krvarenje što je važno za identifikaciju bolesti. Može doći i do infekcije konjuktiva ili kožnih rana. 2. egzotoksin stvoren u ždrijelu apsorbira se kroz sluznicu u krv i izaziva tešku sistemsku reakciju (3,4,5). 3. oštećenje srca - miokarditis i masna degeneracija srčanog mišića. 4. oštećenje perifernih živaca - polineuritis s degeneracijom mijelinskih ovojnica što uzrokuje paralizu mekog nepca, očnih mišića, ponekad i ekstremiteta. 5. može oštetiti i jetru, bubrege, adrenalne žlijezde. Komplikacije: začepljenje dižnih puteva i gušenje.

Liječenje: difterijski antitoksin, penicilin i eritromicin. Za cijepljenje se koristi formalinom inaktivirani otrov. Difteroidi su bakterije koje uzorkuju bolest sličnu difteriji ali slabije. Mnoge ne spadaju u rod Corynebacterium. Neki su normalni stanovnici sluznice kože. Ako rastu kao palisade onda nisu patogeni. 34. CLOSTRIDIUM BOTULINUM bakterije Gram pozitivne Morfologija: U parovima ili kratkim lancima, supterminalne spore, bez kapsule, peritrihijalni bičevi, anaerobi. Kolonije su okrugle, sjajne, prozirne. Biokemija: ragrađuje saharozu i proteine, reduciraju nitrate u NO2 i NO (plinovi). Patogenost: egzotoksin (neurotoksin) otporan na probavne enzime, unosi se namirnicama (konzervirana hrana). Na čovjeka djeluju tipovi A B E, na životinje C D F. Bolest se zove botulizam i ako se na vrijeme ne da protuotrov, žrtva nema nikakve šanse. Infekcije nema, vjerojatno zato jer se ne stigne razviti. Ovo je najjači prirodni otrov. Doza ispod 1 mikrograma je ubojita. Otrov ometa izlučivanje acetilkolina u kolinergičnoj sinapsi što izaziva mlohavu paralizu poprečno-prugastih mišića, odsustnost peristaltike, slabost okulomotornih mišića, inhibicija lučenje sekreta sluznice pa nastaje suhoća usta i ždrijela. Paraliza glatkih mišića i srca izaziva smrt. VAŽNO: zaražene namirnice su po okusu i mirisu neizmjenjene. Na 100 stupnjeva kroz 10 minuta otvor se inaktivira (termolabilan). Pa ipak, konzerve se mogu lako prepoznati po plinovima koje bakterija stvara a koji uzrokuju napuhavanje. Terapija: za spašavanje se koristi polivalentni konjski antitoksin i ispumpavanje želuca. 40. STAFILOKOK bakterije gram poz-loptaste grupisane u obliku grozda Bakterije iz rodda stafilokokus su široko rasprostranjene u živoj i neživoj prirodi. Prvi ih je ugledao Robert Koh daleke 1878 godine. To su sitne loptaste bakterije raspoređene u nakupine, tako da liče na grozdove. Najčešće su uzročnici gnojnih procesa, te se zbog toga svrstavaju u grupu tzv. piogenih koka ( pios-gnoj). Izazivaju oboljenja stafilokokoze. Za humanu medicinu značajne su četiri vrste: -stafilokokus aureus, najznačajnija je zbog svoje patogenosti Kao i druge vrste iz roda stafilokokus i ova bakterija je loptastog oblika, prečnika do 1um. Po Gramu se boje pozitivno. Nemaju izraslinu pa su nepokretni. Neki sojevi imaju kapsulu. Sojevi sa kapsulom su virulentniji od sojeva bez nje, jer ih kapsula štiti od fagocita. Nije izbirač tako da raste na većini hranjivih podloga. Svi sojevi stafilokoka aureus razlažu glukozu i manitol, te stvaraju lizozim i termostabilnu deziksiribunukleazu. Veoma su otporne bakterije, kako prema toploti, tako i prema sušenju. Veoma brzo uspostavljaju reszistenciju prema brojnim antibioticima. Pored tzv. celularnih supstancija koje su sastavni delovi bakterijske ćelije stafilokoke stvaraju i izlučuju mnogobrojne tzv. ekstracelularne toksične supstancije. Svojim toksinima i enzimima stafilokokus aureus dovodi do mnogobrojnih oboljenja. Najčešće su to oboljenja kože. To su gnojna oboljenja koja se manifestuju kao apsces i sl. Ukoliko stafilokoke prodru iz ovih žarišta u razne druge lokalizacije, mogu se javiti znaci drugi teških oboljenja kao što su osteomijelitis, meningitis, artritis i dr.. Kod teških stafilokoknih oboljenja nije rijedak prodor bakterija u krv, što dovodi do stafilokokne sepse. Prilikom infekcije javlja se ćelijski i humoralni imuni odgovor, međutim ne stiče se pouzdan imunitet. Najznačajniju ulogu kod stafilok. Infekcija ima fagocitoza. Oko 40% stanovništava ima stafilokoke u nosu, ždrijelu i na koži a da pri tome nema nikakvih simptoma. Nosni sekret, pljuvačka i gnoj najznačajni su izvor zaraze. Sprečava se sprečavanjem kliconoštva. Bris se uzima iz gnoja rane, nosa, ždrijela, likvor. -stafilokokus epidermidis -stafilokokus intermedijus -stafilokokus saprofitikus

36. MICOBACTERIUM gram pozit

Nepokretni, asporogeni, ne posjeduju kapsulu, boji se Ziehl Neelsen. Virulentni sojevi sa teĉnim kulturama javljaju se kao izduţena vlakna. Aerobne bakterije. Uzgaja se na Lowensteinovoj podlozi. Kolonije pigmentisane od bijele do tamno ţute boje. Ekstrakt bakterije mycobacterium tuberculosis koji sadrţi specifiĉni protein je tuberkulin. Izdvajanjem proteina iz tuberkulina dobije se proĉišćeni proteinski derivat a koristi se za otkrivanje osoba zaraţenih tuberkulozom. Patogenost: uzroĉnik tuberkuloze-bacil tuberkuloze ili Kohov bacil. Najĉešće se prenosi sa ĉovjeka na ĉovjeka Flugeovim kapljicama. Profilaksa: BCG vakcinom bovinog tipa, odmah po roĊenju. 27. UZROČNICI PNEUMONIA -Streptoccocus pneumoniae -Mycoplasma pneumoniae -Chlamydia pneumoniae -Haemophilus influenzae -Staphylococcus aurus -Legionela pneumophila -Gram negativni enetrični bacili -Virusi ( Influenca virus, RSV, adenovirusi, parainfluenca 28. UZROČNICI VIRUSNIH MENINGITISA Meningitis je upala mekih moždanih i kralježničkih ovojnica koju najčešće uzrokuju razne bakterije i virusi. Bakterijski meningitis je puno teži oblikove bolesti koji sa sobom nosi teže posljedice. Nekad ljudi mogu preboljeti virusni meningitis bez da su svjesni da od njega pate. Uzročnici virusnog meningitisa su razni virusi: • enterovirusi – neki od njih su poliovirus i Koksaki virus , • Herpesviridae virusi – neki od njih su herpes simplex virus, uzročnik vodenih kozica varicella – zoster virus, Epstein – Barr virus i citomegalovirus, • arbovirusi – virus Zapadnog Nila. • virus gripe, • virus zaušnjaka, • virus ospica, • adenovirus, • HIV virus.

14. UZROČNICI ALIMENTARNIH TOKSIKOINFEKCIJA Izazivači trovanja su patogeni mikroorganizmi. Pored salmonela alimentarne toksikoinfekcije mogu izazvati i druge bakterije, a u prvom redu stafilokoki, šigele, klostridijum perfrigens i klostridijum botulinum. Trovanje nastaje zbog infekcije živim mikroorganizmima koji dospevaju u krvi, ili trovanje izazivaju endotoksini koji nastaju raspadanjem bakterija. Skoro sve namjernice životinjskog porijekla i dio namjernica biljnog porijekla mogu biti zaražene patogenim mikroorganizmima i izazvati alimentarnu toksikoinfekciju. Alimentarne toksino-infekcije su oboljenja koja nastaju zbog unošenja hrane u kojoj se nalaze bakterijski toksini i žive bakterije. Zbog prisustva toksina razvija se intoksikacija organizma, a zbog prisustva živih baterija može se razviti zapaljenski proces. Alimentarne toksiko-infekcije odlikuje kratka inkubacija ( nekoliko časova), nagli početak sa povraćanjem i prolivima i pojava drugih simptoma. Prema mikrobiološkim agnesima alimentarne toksino-infekcije se dijele na tri grupe: -alimentarne toksino-infekcije izazvane salmonelama, Endotoksin destruisanih salmonela i žive bakterije u hrani koje se unose u digestivni trakt dovode do ovih toksiko-infekcija. U zavisnosti od količine endotoksina razvije se prvo blaža ili teža slika intokskacije, a zatim i infekcije. Oboljenja obično nastaju posle 8-12h od konzumiranja hrane. Salmonele mogu često da prodru i u krv, i tada daju kliničku sliku oboljenja sličnog paratifusu. Čovjek se zarazi najčešće unošenjem hrane životinjskog porijekla ( meso, jaja). Kao uzročnici ovih toksiko-infekcija najčešće se pominju salmonela enteritidis, salmonela tifimurijum, salmonela holeresuis itd.

-alimentarne toksiko-infekcije izazvane stafilokokama i Ovo oboljenje izaziva enterotoksin ( egzotoksin) stafilokoka. Bolest se javlja posle kratke inkubacije ( 30 min do 6 h). Nastaje kao posledica kontaminacije hrane stafilokokama, koje stvaraju enterotoksin. Intoksikacija najčešće nastaje unošenjem hrane koja sadrži visoke koncentracije šećera i soli ( sladoled, razni kremovi, sirevi, kobasice, paštete isl.). Bolest kratko traje. -alimentarne toksiko-infekcije izazvane uslovno patogenim bakterijama Ove intoksikacije izazivaju brojne raznorodne bakterije kada se nađu kao kontaminanti hrane. To su najčešće neke uslovno patogene enterobakterije: pseudomans, aeruginoza, beta hemolitične streptokoke i neki sporigeni bacili. Pomenutim uzročnicima može se kontaminirati bilo koja vrsta hrane.

13. ENTAMEBA HYSTOLLTICA parazit Ona je stanovnik debelog crijeva. Životni ciklus se sastoji od nekoliko faza: 1. trofozoit je vegetativni oblik. Ima pseudopodije, jezgra je okrugla, u endoplazmi su vakuole sa bakterijama. Hranu metabolizira anaerobno, tvori enzime koji razgrađuju kazein, želatinu, hemoglobin, polisaharid, fibrin i otpale epitelne stanice. Veličina 10-60 mikrometara. 2. kada dospije u doljne dijelove crijeva, trofozoit gubi vodu, smiruje se i prelazi u precistu koja sazrijeva u cistu tako da se ovija membranom i mitotički dijeli. Zrela cista ima 4 jezgre a govnima se izbacuju u okoliš i prilično su otporne na sušenje. 3. progutana cista dospije u tanko crijevo i počne se micati (metacista), stanični zid puca i oslobađaju se 4 mlada trofozoita koji migriraju u debelo crijevo gdje se nastanjuju. Patogenost: u normalnom crijevu ne izaziva promjene ali je potencijalno patogena zbog histolitičkih svojstava, koja nastupaju kada zakaže prirodna obrana epitela putem lučenja sluzi. Ameba počne razarati sluznicu crijeva i nastaje krater u koji dolaze bakterije iz lumena crijeva. One izazivaju upalnu reakciju uz nakupljanje leukocita i fibroblasta. Iz kratera izlazi upalni eksudat pomiješan sa sluzi, krvi i amebama. Crijevo je nadraženo, ubrzava se peristaltika, te nastaju krvavo-sluzavi proljevi, što je znak amebne dizenterije, koju treba razlikovati od bakterijske. U dizenterijskom proljevu naći ćemo sve oblike amebe, a u normalnoj stolici samo ciste. Amebe iz submukoze mogu proći u kapilare portalnog krvotoka, te u jetru, gdje nastaju apscesi (amebni hepatitis), a mogu otići i dalje u organizam (pluća, mozak). Prenose se fekalnom kontaminacijom ruku, vode, hrane. Sprečava se održavanjem higijene. Terapija: nekad emetin, a danas se koristi metronidazol ili niridazol. 16. HEPATITIS A VIRUS virus Virus hepatitisa A (Picornaviridae) ima jednolančanu linearnu RNA, bez ovojnice. Uzrokuje akutni upalni proces i nekroze jetre, a ima kratkotrajnu inkubaciju - tipična žutica uz temperaturu, slabost i povraćanje. Dobiva se nečistim rukama, zagađenom hranom i vodom (npr. jedući školjke koje žive uz kanalizaciju). Virus se nastanjuje u crijevnom epitelu i tu može ostati a da nema jetrenih simptoma, a može prodrijeti u krv i ući u jetru i žuč (zato su govna zarazna) i dolazi do degeneracije parenhima, sa nekrozom hepatocita, te nastaje difuzna upala u lobulu jetre. Kupferove stanice hiperplaziraju, a zbog propadanja parenhima propadaju žućni kanalići. Otporan je prema dezinficijensima, a dijagnoza se postavlja prema dokazanim antitijelima. Bolesnik se u pravilu oporavlja nakon 4-6 tjedana, uz trajni imunitet.

18. VIRUS POLIMIJELITISA Poliomijelitis, ili dečja paraliza predstavlja infekciju poliovirusom koji spada u grupu enterovirusa (grupa RNK virusa) koji se prenosi fekooralnim putem, najčešće unošenjem kontaminirane vode. Virus se u početku razmnožava u organima digestivnog trakta, ili u ždrelu da bi kasnije prešao u limfna tkiva, pa u nervna tkiva u kojima vrši njihovu destrukciju. Virus naročito uništava motorne neurone, zbog čega dolazi do razvoja mlitave paralize, mada mogu biti zahvaćeni i drugi centri.

Pre 19. veka, poliomijelitis se javljao sporadično, a tokom 20. veka su se javile epidemije, sa vrhuncom 50ih godina prošlog veka. Izvor infekcije je oboleo čovek, ili osoba koja se oporavlja od ove bolesti, jer pacijent može izlučivati virus i nekoliko meseci putem stolice. Period najveće zaraznosti je pred sam početak i tokom prve dve nedelje posle pojave paralize. Preležana bolest, kao i primena žive oralne vakcine, ostavlja trajan imunitet. Od primene vakcine protiv poliomijelitisa, broj obolelih se znčajno smanjio, ali statistički podaci pokazuju da i dalje svake godine od poliomijelitisa oboli u proseku, osam ljudi koji su vakcinisani, mada neke zemlje Afrike i Azije pokazuju veću učestalost obolevanja. Bolest ne pokazuje polnu predilekciju, što znači da od nje boluju podjednako i osobe muškog i osobe ženskog pola. Najveći broj obolelih predstavljaju deca, ali od poliomijelitisa mogu da obole i odrasli sa poremećajima imunog sistema i koji pate od neuhranjenosti, a spominju se faktori rizika poput tonzilektomije (operacija krajnika) i trudnoće. 19. VARIČELA I HERPES ZOSTER VIRUS HERPESVIRUS U grupi herpesvirusa koji izazivaju bolesti kod ljudi nalaze se öetiri virusa: -virus herpes simpleks-najraüirenije viruse, izaziva oboljenje koje se najčešće javlja na usnama -virus varičela zoster-varičele i herpes zoster -citomegalovirus-velika grupa virusa izazivaju brojne teške kongenitalne anomalije novorodjenčadi -Epštajn Barov viruizaziva infektivnu mononukleozu Virus varičela-zoster se prenosi se kapljično: a) varičelu, vodene kozice: pojava osipa na koži i sluznici usta i ždrijela, koji prelazi u mjehuriće, a ovi u kraste. Za razliku od boginja, ovdje u svako vrijeme imamo različite stadije mjehurića a kod boginja su sve iste. Preboljena bolest ostavlja trajni imunitet, ali neki virusi ostaju uspavani u ganglijima dorzalnog korijena leđne moždine i u oslabljenim stanjima izazivaju zoster. b) zoster je rijetka bolest, koja se očituje izbijanjem nakupina mjehurića na koži trupa. To je vrlo bolno jer virus izaziva nekroze na vrhovima osjetilnih živaca (migrira iz stražnjeg roga moždine u kožu) Terapija: aciklovir, idoksiuridin i trifluridin, kemoterapeutici, analozi nukleotida sprečavaju replikaciju virusne DNA. Nema cjepiva. Citomegalovirus: Velika grupa virusa, koji uzrokuju nekoliko stotina teških kongenitalnih oboljenja i najčešći su uzrok mikrocefalije, no rijetko su uzrok bolesti odraslih osoba. Virus može napasti bilo koje stanice, koje tada nabubre i povećaju se (“citomegalo”). Opasni su kod davanja imunosurpresora jer transplantat biva odbačen. Terapija se provodi samo kod jako ugroženih osoba: ganciklovir + foskarnet Epstein-Barr (EB) virus uzrokuje infektivnu mononukleozu koja je bolest djece i mladih. Prenosi se slinom (“bolest ljubljenja”). Virus ulazi u limfne čvorove, razmnaža se i napada B-limfocite koji poprime karakterističan oblik (Downeyeve stanice - mononukleari). Klinički znaci su povišena temperatura, povežane limfne žlijezde, te splenomegalija (povežana slezena), uz glavobolju i opću slabost. Kemoterapija (fosfonooctena kiselina + adenin-arabinozid + aciklovir) je u fazi ispitivanja. 20. VIRUS MORBILA Morbili ili krzamak je dječija zarazna bolest. Počinje povišenom temperaturom uz rinitis i konjuktivitis. Zatim dolazi do osipa na koži i sluznici usne šupljine. Komplikacije su relativno česte i to su pneumonija, encefalitis, otis medija. Morbili ostavljaju solidan i doživotan imunitet. Za profilaksu se koristi vakcina i gama globulin. Prenosi se kapljično i javlja se po dječijim kolektivima.

22. EPSTEIN –BARR VIRUS Epstein-Barr (EB) virus uzrokuje infektivnu mononukleozu koja je bolest djece i mladih. Prenosi se slinom (“bolest ljubljenja”).

Virus ulazi u limfne čvorove, razmnaža se i napada B-limfocite koji poprime karakterističan oblik (Downeyeve stanice - mononukleari). Klinički znaci su povišena temperatura, povežane limfne žlijezde, te splenomegalija (povežana slezena), uz glavobolju i opću slabost. Kemoterapija (fosfonooctena kiselina + adenin-arabinozid + aciklovir) je u fazi ispitivanja. 23. VIRUS PARITITISA Zaušnjaci (mumps, epidemijski parotitis) su akutna, virusna, zarazna bolest koja najprije zahvaća žlijezde slinovnice, no upalom mogu biti zahvaćeni i ostali organi i tkiva (središnji živčani sustav, testisi, gušterača itd.). Uobičajen klinički znak bolesti je bolan otok žlijezda slinovnica, uglavnom podušne žlijezde (lat.glandula parotis, parotida). Koji je uzročnik zaušnjaka? Uzročnik bolesti je virus parotitisa iz porodice paramiksovirusa. Koji su simptomi zaušnjaka? Prvi simptomi bolesti pojavljuju se najčešće između 16. i 18. dana nakon izlaganja virusu, iako period inkubacije može potrajati i do četiri tjedna. Najčešći od njih su:

-oteklina i bol u jednoj ili obje podušne žlijezde -visoka tjelesna temperatura (između 38 i 40 stupnjeva Celzijusa) -glavobolja, bol u ušima, bol prilikom žvakanja, gutanja i otvaranja usta -umor, bol u mišićima i zglobovima -slab apetit, povraćanje. Kao i većina virusnih bolesti, zaušnjaci se liječe samo simptomatskim mjerama. One uključuju mirovanje prema potrebama bolesnika, kontrolu tjelesne temperature, dijetu prema mogućnosti žvakanja, njegu i ispiranje usne šupljine i, po potrebi, upotrebu analgetika. Kad su osim žlijezda slinovnica zahvaćeni i drugi dijelovi organizma ili se tijek bolesti pogoršava, potebno je potražiti odgovarajuću liječničku pomoć.

35. VIRUS RABIJESA virus U rodu lisavirus, koji pripada porodici rabdoviridea, nalazi se samo uzročnik besnilalisavirus. Lisavirus je uzročnik rabijesa ili besnila kod ljudi i životinja. To je najteže zarzno oboljenje, koje se uvijek završava smrću inficiranih osoba. Virus besnila ima karakterističnu morfologiju. Liči na puščano zrno, dužine je do 180nm, spiralno simetričan. Osjetljiv je na fizičke i hemijske agnese spoljne sredine. Kultiviše se na djelovima pilećih embriona. Za izolovanje virusa koriste se sksperimentalne životinje ( miš). Virus besnila kod inficiranih ljudi i životinja izaziva tešku degenerativnu upalu centralnog nervnog sistema. Oštećenja su najizraženija u kičmenoj moždini. Oštećenja nastaju i u pljuvačkim žlijezdama, tako da se virus izlučuje preko pljuvačke. Do infekcije dolazi posle ujeda besne životinje. Infekcija može nastati i posle kontakta pljuvačke besne životinje sa oštećenom kožom čovjeka. Inkubacija kod ljudi traje od 15-5 mjeseci a nekada i znatno duže. Besnilo karakterišu dva stadijuma: stadijum ekscitacije i stadijum paraliza. U stadijumu ekscitacije oboleli su jako uznemireni, imaju obilnu salivaciju i strah od vode ( hidrofobija). Bolesnici dobijaju grčeve prilikom gutanja vode i ne mogu da piju. Napadi grčeva se javljaju i pri pomisli na vodu. Posle ovog stadijuma nastupaju paralize i apatija, a zatim smrt. Pojava besnila kod ljudi posle ujeda besne životinje može se efikasno sprečiti primjenom antirabičnog humanog ( može i životinjskog) seruma, a potom vakcinom. Dejstvo antiseruma je efikasno za viruse koji nisu prodrli u ćelije. 37. HIV VIRUS virus

HIV = human immunodeficiency virus izaziva AIDS (acquired immunodeficiency syndrome)

U kapsidi se nalaze dvije kopije +RNA genoma i neki enzimi od kojih su najvažniji reverzna transkriptaza (koja omogućuje sintezu -DNA iz +RNA kalupa) i integraza (integrira -DNA u stanični genom). Vanjska ovojnica građena je od lipidnog dvosloja u kojem se nalazi mnoštvo proteina, od kojih jedan (gp120) služi kao receptor za vezanje na tzv. CD4+ T-helper limfocite. Njihov broj se postupno smanjuje (u početku ih ima 1000/mm3 krvi, a godišnje im se broj smanjuje za 40-80/mm3). Smanjenje njihovog broja utječe na cijelu Tpopulaciju budući izlučulu interleukin IL-2 koji općenito stimulira stvaranje svih T-stanica. HIV napada i druge stanice: makrofage i monocite. Sve to vrlo narušava sposobnost imunog odgovora zaraženog koji postaje podložan raznim oportunističkim infekcijama i malignim promjenama vlastitih stanica. Klinička slika AIDS-a je vrlo šarolika. 1. Ubrzo nakon infekcije javlja se ARC (AIDS Related Complex) skup blažih simptoma poput vrućice, opće slabosti, glavobolje, osipa, otoka limfnih čvorova i gubitka težine. To traje nekoliko tjedana, pa prestane, ali se ponavlja. Takva infekcija HIV-om ponekad odmah prijeđe u AIDS, ali uglavnom treba nekoliko godina da AIDS uznapreduje. 2. Kad broj T-limfocita padne na 200-400/mm3 javljaju se prve oportunističke infekcije: razne upale pluća, proljevi, tuberkuloza, kandidijaza, erupcije herpes virusa. 3. Kad zaraženi makrofagi prijeđu krvno-moždanu barijeru razvija se niz neuroloških simptoma: glavobolja, abnormalni pokreti i refleksi, kognitivne promjene. u kasnijim stadijima to prijeđe u demenciju i teške osjetilne i motoričke poremećaje uz tumore i cerebrovaskularne promjene. 4. Maligni tumori povezani s AIDS-om su Kaposijev sarkom, karcinomi usne šupljine i rektuma, te razni limfomi. HIV može naći u svim tjelesnim tekućinama zaraženog (krv, slina, sperma, majčino mlijeko...). Prenosi se kontaktom tjelesnih tekućina s krvotokom a najčešće spolnim putem, transfuzijama zaražene krvi, nesterilnim iglama intravenoznih narkomana, a prenosi se i s majke na dijete. U liječenju se koristi AZT - azidotimidin koji zaustavlja replikaciju virusa i time usporava napredovanje bolesti, ali ju ne može izliječiti, tj. ubiti viruse. Također se primjenjuju lijekovi za liječenje oportunističkih infekcija, ali i oni djeluju samo do neke mjere budući da je imuni sustav toliko narušen da nema pomoći. Prevencija se sastoji u testiranju donirane krvi, uporabom prezervativa (nije posve sigurno) i sterilnih igala i drugih medicinskih instrumenata. Cjepivo se obećaje godinama ali izgleda da ćemo se načekati. 38. VIRUS INFIENCE

Virusi gripe imaju tipove A, B i C. Stalno mjenjaju antigene strukture i zato imaju jaki epidemijski potencijal. Ovojnica virusa je sastavljena lipidnog dosloja s radijalno poredanim štapićima - peplomerama, koji su proteini (hemaglutinin i neuraminidaza) i izraštaju u obliku glavica. Tri su vrste bioloških proteina u virusu gripe: 1) hemaglutinin stupa u reakciju s receptorima stanice (sijalinska kiselina) 2) RNA-polimeraza 3) neuraminidaza cijepa sijalinsku kiselinu na receptorima stanice - sprečava vezanje hemaglutina na promjenjeni receptor, što omogućava izlazak virusa iz stanice. Sinteza virusnih dijelova ovisna je o staničnoj DNA jer ne može kodirati hemaglutinin. Influenza se prenosi kapljično, a virus se primarno replicira u cilijarnom, ponekad i alveolarnom epitelu, te se širi dalje. Uzrokuje malaksalost, glavobolju, temperaturu i kašalj. Ti simptomi se javljaju zbog smrti epitelnih stanica i imunološkog procesa čišćenja (makrofagi, T-kileri). Oporavak traje 7-14 dana. Glavna komplikacija su sekundarne bakterijske upale pluća (S. aureus, D. pneumoniae, H. influenzae). Virus se izolira i uzgaja na oplođenom kokošjem jajetu, a prisustvo mu se dokazuje hemaglutinacijom. Virus tipa C je blago respiratorno oboljenje, bez kliničkih simptoma. Razlikuje se po tome što ne daje reakciju hemaglutinacije. Specifične terapije nema pa se provodi ublažavanje simptoma bez djelovanja na uzročnika.

Postoje cjepiva, ali imunitet nije trajan. Za vrijeme epidemije može se davati amantidin koji sprečava replikaciju u stanicama sluznice.

30. PLASMODIUM -protozoe Plasmodijumi su intracelularni paraziti iz porodice sporozoazida. Ovaj pogrešan naziv se održao jer je nastao u doba kada se nije znao uzročnik bolesti. Raos i Grasi su 1898 godine dokazali da bolest prenose komarci. Među brojnim vrstama, značajne su 4: -plazmodijum vivaks ( oboljenje malarija vivaks) -plazmodijum falciparum ( oboljenje malarija falciparum) -plazmodijum ovale ( malaria ovale) -plazmodijum malarije ( malaria malarije). Malarija je širom svijeta rasprostranjena u tropskim i sutropskim predelima. Nešto je rijeđa u umerenim. Može se javiti svuda gdje ima inficiranih komaraca. Morfologija i biologija: Tokom životnog ciklusa plazmodijumi mjenjaju dva domaćina: čovjeka ( prelaznog i komarca ( stalnog). U čovjeku se odvija bespolni ( odvija se u ćelijama jetre i crvenim krvnim zrncima) a u čovjeku polni dio ciklusa. Patogenost: Pataloško dejstvo plazmodijuma vezano je mjesto njihovog parazitiranja, odnosno za eritrocite. Nastaju teška oštećenja bubrega, sitni infarkti kapilara u plućima, mozgu, crijevima i drugim organima. Napad drhtavice i povišena temperatura ( 39-40) Prema podacima svjetske zdravstvene organizacije iz 1981 godine u svijetu od malerije boluje oko 150 000 000 osoba, dok godišnje umire oko 15 000 000. Profilaksa: Otkrivanja i lečenja obolelih, saniranje terena i uništavanje legla anofelesa osnovne su mjere u sprečavanju širenje oboljenja. Za individualnu i masovnu profilaksu mogu se koristiti hemioterapeutici. Vakcina nije još uvijek pronađena. 31. TOXOPLASMA GONDI ( toksoplazma gondi)-protozoe Toksoplazma gondi je intracelularni parazit, protozoa iz porodice sporozoazida. Kod ljudi, mesoždera, biljojeda i ptica izaziva oboljenje toksopazmozu. Stalni domaćin su joj mačka i neke druge životinje iz porodice mačaka. Parazita su otkrili 1908 godine Nikol i Manko kod pustinjskog glodara. Taksoplazmoza je širom sveta raširena parazitoza. Morfologija i biologija: životni ciklus toksoplazme gondii odvija se u dva domaćina: U stalnom domaćinu ( mačka) odvija se ciklus šizogonije. Patogenost: Parazitiranjem i razaranjem različitih ćelija organizma toksoplazma gondi dovodi do žarišnih nekroza. Ova nekrotična žarišta mogu uzrokovati teške posledice ako se nalaze u kou, mozgu, srcu itd. Epidemiologija: Učestalost ove širom sveta raširene parzitoze varira od mjesta do mjesta. Najveća je u krajevim agdje se jede nedovoljno termički obrađeno meso.

15. ANTIBIOGRAM Antibiogram predstavlja ispitivanje osjetljivosti -rezistencije bakterija na antibiotike i hemioterapeutike. Ispituje se tako stepen osjetljivosti bakterija na antibiotike i hemioterapeutike, na taj nacin sto se razni antibiotici redaju na podloge, i ako imamo reakciju tj. da je baterija osjetljiva ( S), taj lijek mozemo koristiti za lijecenje u obicanoj dozi ( 4X1-2 kapsule), ako je bakterija slabo ili umjereno osjetljia (I), treba povecati dozu lijeka koja se granici sa toksicnoscu, ako je uzrocnik otoran na lijek ( R ) taj lijek se ne moze davati.

Difterija, tetanus i pertusis opasne su bolesti uzrokovane bakterijama. Difterija i pertusis prenose se s osobe na osobu. Tetanus ulazi u tijelo kroz posjekotinu ili ranu. DIFTERIJA uzrokuje debeli sloj naslaga na stražnjoj stijenci ždrijela, zbog čega se razviju teškoće u disanju, paraliza, zastoj srca pa čak i smrt. TETANUS uzrokuje bolno zatezanje mišića u čitavom tijelu te može izazvati ukočenje čeljusti tako da oboljela osoba ne može otvoriti usta ili gutati. Tetanus uzrokuje smrt kod jedne od deset oboljelih osoba. Bakterija ulazi kroz posjekotinu ili ranu. PERTUSIS (hripavac, magareći ili veliki kašalj) izaziva napade tako jakog kašlja da djeca ne mogu jesti, piti niti disati. Jaki kašalj može trajati tjednima. Tijekom bolesti može se razviti upala pluća, konvulzije, oštećenja mozga i smrt. Vakcina DI-TE-PER

3.MAKROSKOPSKA DIJAGNOSTIKA 39. UZROČNICI ZOONOZA (ARTRO) 17. TRICHINELA SPIRALIS