Memoriale B.p. Petri Fabri.pdf

I'. 1

FABRI MONUMENTA

golstadii, Viennae, Pragae, Augustae, Argentinae, Wormatiae, Nouiomagi, Eluangae, Oeniponti, meo more verba profudi, non magnus quidem, qui docerem et facerem, sed minimus in regno coelorum. Bene in Christo vale, Pater. [Friburgo] 21 postridie calend. Januarii, 1596. Servus in Christo,

MEMORIALE PETRI FABRI

PETRUS CANISIUS.

Inscriptio seu iitulus initio positus. Ex autographo R. P. Petri Canisii ad R. P. Joannem Busaeum.

IESUS MARIA '· SEQUITUR MEMORIALE QUODDAM QUORUMDAM DESYDERIORUM BONORUM ET BONARUM COGITATIO-

Pater Canisius vixit Friburgi postremis ejus vitae annis, a 1580 ad 1597. Cf. lUVENCIUlvI, Historia Soc. Jesu, P. V, T. II, pag. 808; et M1CHEL, Vie du Bienheureux Pierre Canisius, pag. 423. 27

NUM RDI. PATRIS MTRI. PETRI FABRI. [ INTRODUCTIO]

Benedic anima mea Domino et noli obliuisci omnes retributiones eius, qui redimit de interitu uitam tuam et coronat te in misericordia et miserationibus; qui replet in bonis desyderium tuum, postquam propitiatus est, et quotidie propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, et sanat omnes infirmates tuas, dans spem bonam, quod renouabitur ut aquilae iuuentus tua 2 • Confitere semper anima mea, et noli unquam obliuisci multa beneficia, quae Dominus noster J esus Xpus. et fecit tibi, et singulis facit momentis intercessione benedictae Matris suae Dominae nostrae, omniumque sanctorum et sanctarum caeli, omnium etiam qui pro te orant in ecclesia catholica ui.uorum et mortuorum. Ex apographo romano codicís Memor. 1, quod omnibus aliis exemplis praeferendum in praefatione hujus voluminis demonstravimus. Videatur hujus pretiosi codicis descriptio in Recensione codicum, n. I. Illud autem pro more nostro ad fidem codicis quam accuratissime excusum exhibemus. Si qua librariorum menda in codice reperiantur, ea proprio loco, lectore manito, emendamus. Paginas codicis in ipso textu crassioríbus numeris indícamus. Cum vero per totum codicem díversae manus conspicíantur, ac diversa proinde orthographia adhibeatur, quotiescumque novus librarius in codice apparet, lectorem admonemus. Et quamvis codex raro admodum pa· ragraphos de diversis rebus agentes, spatio interjecto, distinguít, unde difficilis admodum Jectio evadit; nos lectorum commodo prospicientes, singulorum annorum et mensium commentaríos, titulis ínter uncinos adjectis, distinguimus, numerosque a notis pagellarum diversos, in margine initio paragraphorum apponimus; quo facilius diversa hujus scripti loca citari queant. 2 Ps. en, 5. 1

FABRl MONUl'IIENTA

MEl'IIORIALE.-ANN. 1506-1518

Adora anima mea Patrem caelestem, honorando ipsum semper, et ex omnibus uiribus tuis seruiendo, totaque sapientia tua et uoluntate, qui suo benedicto amore tam misericorditer te adiuuat et fortificat. Adora redemptorem tuum D. N. Jesum X.um, qui tanquam uera uia, ueritas, et uita 5 , sua sola gratia te docet et illu111inat. Adora personam tui glorificatoris Spiritus S.ti paracleti, qui sua benigna communicatione disponit corpus et animam, et spiritum tuum, ut sit mundus, rectus, et bonus in omnibus. Anno 1542, in octaua corporis X.i 4 Dornini nostri, habui quoddam notabile desyderium faciendi deinceps quod eo usque sola negligentia et pigritia omiseram, scilicet, scribendi (in gratiam memoriae) aliqua spiritualia ex iis, quae Dominus dederit, siue ea sint ad orandum melius, aut ad contemplandum, siue ad intelligendum, aut operandum, siue ad quoduis aliud denique spirituale commodum. Priusquam tamen de futuris loquar, uisum est notare aliqua de praeterita mea uita usque ad hanc horam, sicut occurrit nunc, et me recordor sensisse in temporibus illis, cum quadam notabili gratiarum actione, aut contritione, aut compassione, aut alio spirituali sen timen to Spiritus S. tí, aut admonitione proprii angeli boni.

paruulo incoeperim mei esse conscius, et (quod maioris diuinae gratiae praeuenientis signum est), etiam circa septimum annum sensi aliquoties instinctus speciales ad affectus deuotionis, sic ut ab eo tempore Dominus ipse, et sponsus animae meae, uoluerit quidem p0ssidere animam meam. Utinam sciuissem, utinam sapuissem introducere ipsum et sequi, et mmquam ab eo separari 7 • 3. Circa annum decimum sensi desyderium quoddam studendi; cum enim essem pastor et mundo destinatus a parentibus, non poteram quiescere, et fiebam desyderio scholae, ita ut coacti fuerint parentes contra suam intentionem me mittere ad scholae studium, uidentesque apertum fructum notabilemque progressum in studiis, tum sic intelligendo, tum etiam memorando, non potuerunt impedire, aut efficere quominus pergerem in studio, permittente etiam Domino, ut ad nihil essem minus idoneus, aut uellem, quam ad saecularia negocia. Studui autem praeceptore Petro Velliardi, qui non solum catholica, sed etiam sacra doctrina, uitaque feruentissimae sanctitatis sic clarus [erat], ut omnes poetas et auctores, quos interpretabatur, faceret euangelicos ª; omnia enim applicabat ad aedificationem iuuentutis in timore Domini sancto et casto. Locus autem ubi sepultus iacet uocatur Roche, 3 distans leucis a pago ubi natus sum, cui nomen Vilareto _in magno Bornando in episcopatu dioecesis geneuensis, quae tota tune erat satis catholica 3 • 4. Doctrina et exemplc uitae huius praeceptoris crescebamus omnes eius discipuli 9 in timorem Domini. Et ita, cum essem circiter annos 12, habui quosdam spiritus impulsus ad offerendurn me seruitio Dei. Uenique quadam die ualde laetus in quendarn

[EPILOGUS VITAE PRAETERITAE] [1506-1542)

1. Primum igitur beneficium quod notaui cum gratiarum actione fuit, quod Dominus noster anno I 506 in diebus paschalibus 5 me in mundum eduxerit, largitusque fuerit baptismatis gratiam, utque essem a bonis, catholicis, piisque admodum parentibus 6 educatus; qui cum essent agricolae, sufficientes erant in bo nis temporalibus ad me iuuandum in debitis mediis ad salutem animae meae conformiter ad id propter quod sum creatus. 2. Sic autem me educarunt in timore Domini, ut statim a 2 4 ]OANN., XIV, 6. Die r5 Junii. Die r3 Aprilis. 6 Ludovicus Faber et Maria Perissim. De eorum genere vide MAUREL, Vie du B. P. Pierre Lefevre, pags. 5-7.

5

a

49I

ld est, catholicos.

7 Vide, post Memoriale, Processus in causa approbationis cultus ven. Servi Dei P. Petri Fabri. s Cf. epist. 38, annot. 8. 9 Inter eos adnumerandi videntur Claudius Jajus, Societatis sodalis, et duo sacerdotes, pietate conspicui, Antonius Duborgeal et Joannes 1\'lotier. Vide infra in append. :finali epistolam P. Savignac datam die 3o Decembris 1621; et MAUREL, loe. cit. pag. II.

agrum (erat enim uacationis tempus), exercebamque aliquando pastoris officium, cum, inquam, tune haberem magnum desyde · rium puritatis, promisi Domino castitatem in aeternum. O misericordiam Dei, qui ambulabas mecum, et me ex tune uolebas apprehendere. Quare non te bene cognoui, o Spiritus Sancte? Cur ex eo tempore non sciui segregari ab omuibus, ut quaererem te, et ingrederer tuam scholam? quandoquidem inuitabas me, et praeueniebas in talibus benedictionibus. Tu nihilominus me pre· hendisti, tu me indelebili timoris tui charactere signasti; quem si permisisses tolli, sicut caetera bona gratuita, quidni factus essem sicut Sodoma et Gomorra 'º? 5. Nouem annos fui in ea schola, et aetate crescens et scientia 1 ' , licet non usque in finem illius temporis, in sapientia bonitatis et castitatis oculorum meorum. Est itaque satis quod in hoc recognoscam in gratiarum actione multum, et in dolare, et contri, tione cordis propter peccata quae quotidie (ad eorum aliqua nascendo, et in eis crescendo) commitebam contra Dominum meum, multoque plura commisissem nisi diuina bonitas permisisset in anima mea (cum timare eius) inordinatum quoddam desyderium sciendi, et discendi litteras. Hoc igitur impulsa me eduxit Dominus de patria, ubi non poteram integre, et in posterum ei debite 3 seruire. Benedictus sis, mi Domine, in aeternum de tanto mihi tune praestito beneficio, dum me uoluisti extrahere a carne, et mea tam corrupta natura, spirituique contraria, et ad ascendendum in cognitionem et sentimentum tuae maiestatis, tantorumque [meorum] peccatorum, tam infima. 6. Anno r 5 2 5, aetatis autem meae xix, exiens a patria, ueni Parisios 12 • Recordare, o anima mea, spiritualium calcarium, quibus iam Dominus tuam conscientiam in sui timare stimulabat, scrupulis videlicet quibusdam, et conscientiae remorsibus, quibus incipiebat te daemon uexare, ut sic quaereres Creatorem tuum, si sapuisses, et sine quibus nec te forte potuisset Ignativs penetrare, nec tu ab eo auxilium quaesisses, ut postF.a euenit. iO

H 12

MEMORIALE.-ANN.

FABRI MONU:MENTA

492

I, 9· Vide epist. P. Savignac jam citatam. Cf. MAUREL, loe. cit., pag. 16.

lSAI.'

1529

7. Anno r529, aetatis autem meae 24, 10 die Januarii creatus sum bachalaurús in artibus, et post pascha licentiatus sub magistro Joanne doctore, nomine Penna, in medicina. Det mihi bonitas diuina gratam memoriam ad recognoscendum uaria eius beneficia corpora:lia, et spiritualia, quae in bis 3.hus annis cum dimidio per uaria media contulit, dando scilicet in talem praece-ptorem talemque societatem, qualem inueni in suo cubiculo. Dico autem maxime de magistro Francisco Xauier, qui est de So· cietate Jesu X.i 13 • 8. Hoc anno uenit Ignativs, ut esset in eodem collegio S.tae Barbarae, et in eodem cubiculo nobiscum, uolens ingrcdi cursum artium in Sto. Remigio sequen ti 14 • Erat autem supradictus magister id oneris suscepturus. Benedicta sit in aeternum diuina prouidentia, quae sic ordinauit in meum bonum, et salutem. Cum enim ab illo fuisset sic ordinatum ut ego docerem praedir,tum sanctum uirum, consecutus sum eius exteriorem conuersationem, deinde uero interiorem; qui cum simul uiueremus ir- eodemque cubiculo, eadem mensa, eadem bursa, essetque ipse mihi in spiritualibus praeceptor, dans modum aseen· dendi in cognitionem diuinae uoluntatis, et propriam, tandem facti sumus unum in desideriis, et uoluntate, firmoque proposito eligendi hanc uitam, quam nunc habemus, quicunque sumus, aut unquam fuerint de hac Societate, qua _non sum dignus. 9. Det mihi diuina clementia gratiam ad bene memorandum et ponderandum beneficia, quae hoc tempore per hunc uirum mihi Dominus noster contulit: praecipue uero quod mihi dederit primum intelligere conscientiam meam, tentationes et scrupulos, quibus tanto tempore detentus fueram, nec sciens nec intelligens, aut inueniens uiam, qua possem quiescere. Erant autem scrupuli ex timare, quod a multo tempore non fuissem bene confessus de peccatis; quibus adeo uexabar, ut libenter in remedium elegissem in desertum ire, herbis ibi semper radicibusque nutriendus. Tentationes autem erant de foedis malisque Cf. CRos, Saint Franqois de Xavier, I, 109-r 12. De actis nostri Parentis, dum Parisiis operam daret studiis, cf. Monum, Ignat., ser 4. •, l, 80-S7 et 402, i;

t4

MEMORIALE.-ANN.

494

FABRI MONUMENTA

imaginibus carnalibus, suggerente spiritu fornicationis, q uem tune non cognoscebam per spiritum, sed litteris et doctrina. 10. Secundo mihi consuluit, ut confiterer generaliter doctori Castro, et deinde singulis hebdomadis, sumendo etiam Eucharistiam, dans ad id examen quotidianum conscientiae. 4 Necdum enim uolebat me in aliis exercitiis ponere, etiamsi haberem adeo magnum a Domino desyderium. Sic nobis transierunt quatuor circiter anni tali conuersatione, et animo eodem conuersantes etiam cum aliis. Proficiebamque ego in spiritu quotidie et erga alios et erga meipsum, probabarque in multis flammis et aquis tentationum (multis quidem annis, et eo fere usquequo e Parisiis discessi), in vana gloria, in quo Dominus dedit mihi magnam cognitionem mei ipsius, meorumque defectuum, permittens me in eis nimium profundari et angustiari in remedium uanae gloriae, et ita sola sua gratia mihi dedit in hac materia multam pacem. U. In gula etiam multos labores passus sum, nec unquam sciui pacem consequi usque ad tempus exercitiorum, in quibus fui sex dies sine ullo cibo, aut potu, praeter eum qui solet dari in comrnunionem, scilicet, parum uini cum semel communicarem 15 • Habui etiam plures alias turbationum tentationes super alienorum defectuum contemplatione, suspicionibus et iudiciis; in quo etiam non mihi defuit gratia consolatoris et doctoris, qui me in primis gradibus charitatis proximi disponebat; scrupulos etiam, de qualibet fere re, super quibus[libet] imperfectionibus innumeris tune incognitis, habui eo tempore usque ad egressum e Parisiis. 12. Variis itaque modis me docuit Dominus, remedium adhibens contra multas tristitias inde prouenientes, ut non possim unquam satis digne recordari, possim uero dicere me nunquam fuisse in angustia, anxietate, scrupulo, dubitatione, timore, alioue malo spiritu, quem notabiliter sentirem, quin simul aut paucis post diebus inuenissem uerum remedium in Domino nostro, dante eo gratiam petendi, quaerendi, et pulsandi, in quo inclu-

duntur innumerae gratiae cognitionurn, sentimentorum uariorum spirituum, quos in dies magis magisque cognoscebam. Reliquerat enim mihi Dominus calcaria quaedam, quae me non sinebant unquam esse tepidum. Circa igitur iudicium, et discretionem malorum spirituum, aut sentimentum circa res meas aut diuinas ' aut proximi, nunquam (ut dixi) me permisit Dominus decipi (quantum existimo), sed in omnibus, et sanctorum angelorum, et Spiritus Sancti illustrationibus opportuno tempore me liberabat. 13. Contigit autem in fine horum quatuor annorum circiter ' quod, cum me inuenissem iam fortem in solo Deo super propositis, in quibus iam perseueraueram plusquam duos annos, sequen· di, scilicet, Ignativm in uitae paupertate, nec aliud spectassem quam studiorum meorum, eiusque et magistri Francisci caeterorumque eiusdem animi et propositi finem, hoc, inquam, tempore sum b profectus uisitaturus parentes, fuique cum patre, qui (mortua iam matre) adhuc uiuebat, septem menses. 14. Anno 1534, aetatis autem meae 28, rediens Parisios consumandus in studiis theologiae, accepi exercitia, initiatusque' sum sacris omnibus ( etsi nondum delata esset littera tituli) 16 , fecique primum sacrum die S. Mariae Magdalenae, aduocatae meae omniurnque peccatorum et peccatricum. In hoc capitulo includuntur innumera beneficia, quae Dominus contulit animae meae, uocando ad tantum gradum e, dandoque gratias vt essent omnia propter ipsum solum, non autem aliqua intentione mundana acquirendi honores, aut bona temporalia, cum 5 tamen antea (id est antequam firmarem animum in instituto vitae, quod mihi Dominus per Ignatium dedit) essem semper talibus ventis confusus et agitatus, nunc quidem eligendo matrimonium, nunc esse medicum, nunc iurisperitum; nunc regentem, nunc doctorem in theologia, nunc clericum sine gradu, aliquando etiam monachum. Quibus equidem ventis ego mouebar prius, secundum quod erat maius aut minus elementum praedominans, scilicet, secundum quod regnabat haec aut illa affectio, a quibus affectibus b 16

15

Cf. ibidem, pag. 3o3; et vide etiam hic inferius §. 14.

1534

facum (?) ms.

-e

Sequitur manus alterius librarii.

Vide supra, monum. I, 2, 3.

FABRI MONUMENTA

(sicut dictum est) liberans Dominus, sic me sui spiritus consolationibus roborauit, vt omnino deliberarem esse sacerdos, totus suo seruitio dedicatus in tam ardua perfectaque vocatione, vt non sim futurus vnquam dignus in ea ipsi seruire, nec esse in simili electione, tanquam digna quae a me recognoscatur semper quotcumque et quibuscumque potero animae meae et corporis operibus. t5. Hoc eodem anno, die S.tae Mariae in Augusto, omnes qui tune in eadem eramus determinatione et exercitati (praeter magistrum Franciscum, qui cum esset in eadem determinatione nondum acceperat exercitia) 1 7,eo die, inquam, iuimus omnes ad Sanctam Mariam, quae Mons Martyrum dicitur, prope Lutetiam, vt ibi quisque votum faceret eundi Hierusalem h,mpore statuto, et post reditum inde ponendi se sub obedientia pontificis ro18 mani, incipiendique die assignato relinquere paren tes, et retia , praeter viaticum. Eramus autem, qui hac prima vice conuenimus, Ignatius, Mter. Franciscus, ego Faber, magister Bouadilla, M.r Laynez, magister Salmeron, mag,r Simon. Iaius nondum venerat Lute• 19 tiam; Mag.' Ioannes vero et Paschasius nondum erant capt1 . Eodemque die in duobus sequentibus annis ibamus omnes ad eundem locum in eodem proposito ad confirmandum eam determinationem, ad quam inueniebamus toties multum augmenti spiri tu alis, Erant autem in his annis uobiscum iam magister laius, magister Ioannes Coduri, et magister Paschasius, omnes hi inquam in vltimo anno nobiscum. 6 16. Anno 1536 decima quinta die Nouembris profecti sumus Lutetia omnes nouem supradicti, praeter magistrum Igna· tium, qui fuerat profectus anno cum dimidio ante, iueratque Venetias, ibique nos expectabat, quo et venimus post Natiuita-

MEMORIALE.-ANN. 1537-1538

tem; in quo itinere tanta nobis Dominus beneficia contulit, vt non possint scribi vnquam. Ibamus pedites, praeteriuimus Laureyrram et Germania[m], vbi erant iam multae ciuitates Lutheranae siue anglianae, ex quibus Basilia, Constantia, etc. Erat autem tempus hyemale, frigidum valde; quo etiam tempore bellum erat inter Galliam et Hyspaniam. Ex quibus tamen periculis eri· puit nos et praeseruauit Dominus. Cum venissemus igitur Venetias sospites et leti in spiritu, ingressi sumus xenodochia hospitalia, quatuor scilicet in hospitale sancti Joannis et Pauli, quinque vero in hospitale incurabilium, expectantes tempus quadragesimale, ituri tune Rornam postulatum d copiam a pontifice Paulo 3.º eundi Hierosolymam "º. 17. Anno 1537 post pasea, habita copia a pontifice 21 , fuimus profecturi Hierosolimam, et cum non possemus id tune fa. cere; dispersi sumus in diuersa loca, volentes tribus mensibus solitarie viuere, ab omnibus aliis expediti, simul etiam vt melius praeparari possent qui nondum erant sacerdotes, disponentes sese ad tantum ministerium. Fuimus autem Ignatius, ego, et magíster Laynes Vincentiae; magister Franciscus cum Salmerone duodecim miliaribus a Padua 22 , magister Joannes, et Baccalaurius 20 Treuisii, magister Iaius et magister Simon in Bassanum, Bouadilla et Pascasius Veronae. Post id vero temporis vocati sumus Romam, iuimusque eo tres, qui eramus Vincentiae 24 Erat autem mensis Octobris. 18. Anno r538 cum uenissent omnes nostri Romam, videremusque nec tum patere viam proficiscendi hoc anno Hiero· solymam, accepimus facultatem, qua possemus tanquam apostolici praedicatores vbique praedicare, et audire confessiones. Fed 20

Cf. Monum. Jgnat., ser. 4.ª, I, 304; et ASTRAIN, Historia, I, 72. Alludit vocationi apostolorum. MATTH., IV, 18-22. De voto autem sociorum in Monte Martyrum nuncupatu, cf. Epist. Broeti, Jaji ... et Rode11

1s

ricii, pag. 457-459. rn

De vocatione Claudii Jaji, Joannis Codurii et Paschasii Broeti, cf.

ibídem, pag. 456.

497

postulatum tune ms. De his sociorum itineribus confectis, cf. ibídem pag. 461 -487; et .Wo-

num. lgnat., ser. 4. •, I, n3 et n6. " Vide supra monum. 7. 22

((In aediculam aliam desertam et solitariam in Monte Celesio sitam venerunt.ii Epist. Broeti,Jaji ... et Rodericii, pag. 489. 23 Didacus de Hoces. 24 Cf. Monum. Ignat., ser. 4. •, 1, II8; et Epist. Broeti ... et Rodericii, pag. 491. F ABRI MONUM.

32

F ABRI

MONUMENT A

cit autem nobis diploma cardinalis neapolitanus, qui tune erat lega tus Romae; fecit autem ipsum mense Maii 25 • Velit Dominus ut sciam recognoscere partem meam in tantis beneficiis in com · muni nobis ab ipso collatis. Toto eo anno, in quo habuimus tam 1 multas contradictiones nostris bonis propositis, transiuimusque per tot ignes probationum, maxime ab inquisitione, quam pro· curauimus fieri de nobis, factaque tandem est non obstantibus quamlibet magnis fauoribus in contrarium 26 • Fuit etiam memo· rabile beneficium et quasi totius Societatis fundamentum, quod eodem anno post habitam sententiam nostrae purificationis, cum nos ipsos praesentaremus in holocaustum summo pontifici Paulo 3 .0 , vt videret in quo possemus seruire Christo in aedificationem omnium, qui sunt sub potestate sedis aposto1icae, in paupertate perpetua, et pa.rati etiam ire ex obedientia sua etiam ad extremos Indos. -V oluit, inquam, Dominus vt nos acceptaret et de nostris propositis gauderet. Quapropter semper ero obligatus, et quilibet aliorum reddere gratias ipsi domino messis vniuersae ecclesiae catholicae, id est, Jesu Christo domino nostro, qui digna tus est declarare voce sui Vicarii in terra (quae est manifestissima vocatio) voluit, inquam, nobis indicare placere sibi vt seruiremus ei, uelleque se vti nobis in aeternum ". 19. Anno 1539 mense Maii magister Laynez et ego iussu pontificis romani profecti [sumus J Parmam cum cardinali S.ti An28 geli, fuimusque ibi vsque ad mensem Septembris anno 1540 • Recordare anima mea beneficiorum illic~ acceptorum ab eo tan tum fructum operante pernos et D. Hieronímum Domenich; dico 29 autem per confessiones et praedicationes et exercitia ; eorum Vide supra monum. 9. De hac malevolentissima tempestate ad versus Societatem oborta, ac de serenitate cum laude postea sequuta, passim loquuntur auctores et pluries in nostris MONUMENTIS, mentio fit. Vide epist. 42 1 annot. 15; et Epist. Broeti, Jaji ... et Rodericii, pag. 502-507 · ' 21 Cf. Bobadillae monu1n., pag. 616-617. 2s Non Majo sed Junio, lapsus videtur memoriae Fabri, qui .cer~e 23 Maji, et probabiliter II Junii, adhuc versabatur Romae. Cf. Constitutwnes Soc. jesu latinae et hispanae, pag. 3or; et vide etiam supra, monum. 18. 29 Vide epist. 11 1 12, 13 et 17. 25

2G

MEMORIALE.-ANN.

1540-1541

30

499

etiam quae facta sunt Sisae ; tum etiam infirmitatis, quae durauit fere tres menses, incipiens a vigesima quinta Aprilis anni 1540 3 1, in qua s[c]is, nec obliuisci poteris, multum spiritualem fructum, quem potuisses facere secundum cognitionem datam tibi a Domino, vt tu e fructificares in spiritu. Recordare quam multum semper debiturus sis domui domini Laurentii et domini Marini, in quorum aedibus fuisti, specialiter vero ortae inde occasionis. Recordare ad nunquam perdendam deuotionem festiuitatis 8 Petri et Pauli, et precipue S.ti Joannis Baptistae, et visitationis Dominae nostrae, quibus tantum debes debitum quod tibi nunquam memoria excidet. 20. Hoc eodem anno profectus sum iussu pontificis, iturus in Hyspanias cum doctore Ortiz r, qui vocatus ab imperatore, me secum adduxit in hanc Germaniam ad colloquia Bormatiae; accessimus autem 25 Octobris 32 • Recordare anima mea datae tibi in eodem die a Domino nostro memorabilis cuiusdam deuotionis vsque ad mortem continuandae. Erat autem de vita Christi et Dominae nostrae, incipiendo scilicet eo die per horas canonicas, memorari specialiter singulorum dierum Christi ab Incarnatione vsque ad Ascensionem, et similiter Dominae nostrae ab eius conceptione vsque ad mortem. Recordare etiam magnae spei conceptae quod id esses perfecturus ante mortem. Recordare etiam memorabilium consolationum, quas t:ibi Dominus in orationibus tuis dedit Bormatiae, co gnitionis etiam tantae ad inueniendos modos orandi, gratias agendi Domino, petendi diuersas gratias et tibi, et viuis, et mortuis; orationes etiam quae suggerebantur tibi a Spiritu Sancto pro germanis. Hoc anno instituta est et confirmata Bulla nostrae Societatis Iesu Christi D. N. 53 • 21. Anno r54r in !anuario profecti sumus Ratisbonam, vbi e

te ms.

"º

Vide epist. II, annot. 12; et epist. 17. Cf. Lainii monum,, 1, 6-8. Vide epist. 20 1 24 et 26. Vide epist. 20, annot. 2.

3

' 32 33

_f

Vrtis ms.

MEMORIALE.- JUL.

1541

501

FABRI MONUMENTA

500

facta est dieta imperialis 34 • In itinere habui.sti magnas consola· tiones in uariis orationibus et contemplationibus, offerebanturque tibi multi nouique modi et materiae orandi in itinere, verbi gratia, accedendo ad locum aliquem, videndo vel audiendo de ipso, accepisti modum orandi, petendique a Domino gratiam vt archan~ gelus talis regionis dominatus, nobis foret propitius cum omnibus angelis custodibus talium habitatorum, vtque vere custos et pastor Iesus Christu:", qui erat in ecclesia eiusdem loci, nos iuuaret, prouideretque omnibus necessitatibus personarum illius loci, verbi gratia, peccatorum existentium in articulo mortis, animarum defunctorum, desolatorum, et quouis alio modo tribulatorum. Cum etiam transirem montes, 9 agros, aut vineas 1 offerebantur mihi multi modi orandi pro multiplicatione talium bonorum, agendique gratias vice possessorum, aut postulandi veniam pro ipsis, qui nesciunt in spiritu recognoscere ea bona, neque illum a quo procedunt. Inuocabam similiter sanctas, quibus curae sunt talia loca, orans facerent id quod nesciunt facere tales habitatores, postulantes veniam scilicet pro ipsis gratias agentes et necessaria ipsis petentes. 22. Hoc eodem anno Ratisbonae recepi alias innumerabiles gratias; primam quidem, quod mihi Dominus dedit operari in suo seruitio magna, maxime in confessionibus nobilium curiae imperatoris principisque mei ducis Sabaudiae, qui me in suum confessorem elegit, in quibus confessionibus et factus est multus fructus, et iactum est semen in alia maiora, quae inde sunt orta. In exercitiis etiam magnatum hyspanorum, italorum, germanorum, ex quibus fere totum bonum secutum est, quod est postea factum in Germanía 3 º, Suscepi etiam de manu Spiritus Sancti alia notabilia beneficia ad proprium meum spirituale augmentum Circa nouos mo· :;4 Faber discedens Wormatia die 18 Januarii, et nonnihíl immoratus Spirae, pervenit Ratisbonam, vertente jam mense Februario. Vide epist. 24 et 27. Diaeta vero, quae initium habuit die 5 Aprilis 1541, ad Julium usque ejusdem anni protracta est, et certe, ut jam non semel diximus, re majorem in perniciem religionis quam in malorum remedium confecta. Vide epist. 3I

et 34. 55

Vide epíst. 24 et seqs.

dos 0randi, aut contemplandi in posterum, aut in confirmatione (cum clariori cognitione et sen timen to) consuetorum g, v. g. in litaniis, mysteriis Christi et doctrina christiana, petendo diuersas gratias, conformiter scilicet ad horum quodlibet aut ueniam ' ' aut gratias agenda Domino illis tribus uiis; idem etiam faciendo, disquirendo per tres potentias, quinque sensus, perque praecipuas corporis partes, per bona etiam temporalia recepta, et sicut id possum facere pro me, sic etiam pro aliqua persona viua, aut mortua, applicando deinde rnissam vt omnia praedicta melius effectum sortiantur. Inueneram etiam librum quendam Ratisbonae beatae Gertrudis virginis, in quo scribuntur aliquae speciales deuotiones, quas ipsa, dum viueret, crescere in dies senserat 56 , vnde accepi varios modos orandi, multumque ad id iuuarnen. iO 23. Hoc eodem anno mihi Dorninus contulit memorabile beneficium, vt facerem scilicet in octaua Visitationis Dominae nostrae solemnia vota meae professionis, mitteremque eam ad magistrum Ignatium, qui erat electus praepositus 37 • Feci autem hanc professionem Ratisbonae in altare maiori ecclesiae Dominae nostrae, quae dicitur Capellae veteris cum multa consolatione spirituali, et fortificatione animae meae in abnegatione bonorum iam abnegatorum voluptatumque carnis iam relictarum 1 et humilita~ tis in subiectione et abnegatione omnímoda propriae voluntatis ad omnia. Recepi, inquam, nouam fortitudinem et nouam cognitionem, sentimentaque magna bonae voluntatis. Sunt autem vota, de castitate paupertate, et obedientia praeposito Societatis. Aliud etiam votum obedientiae, quo promittimus ornnes summo pontifici quantum ad missiones. Feci autem professionem hanc coram S.m 0 Sacramento, dum vellem communicare, cuius forma est sequens, g

consuetarum, ms.

•' 6 Essetne liber revelationum ejus a Joanne Lanspergio scriptns, ve\ etiam narrationes coelestium favorum ab ipsa virgine relictae? Cf. CASTA'ÑIZA, Vida de Santa Gertrudis, pags. 192-195. ·'· \'ide monum. 39.

502

MEMORIALE.-Nov. 1541

FABRI MONUMENTA

«Ego Petrus Faber promitto et voueo Domino Deo nostro, et nostrae Dominae, et omnibus sanctis coelestibus, seruandi per petuam castitatem (cum eorum auxilio), et perpetuam paupertatem, et perpetuam obedientiam, praeposito Societatis Iesu Christi. Item seruandi perpetuam obedientiam summo pontifici in missionibus. Et totum hoc promitto seruari conformiter ad constitutiones et regulam dictae Societatis. Hanc professionem sic feci; et quia verum est, de nouo facio Domino nostro et Dominae nostrae, et tibi magistro lgnatio de Loiola sicut locum tenenti Iesu Christi in dicta Societate, et praeposito. Ego subsignauique [sic] mea manu, nono iulii 154r.-PETRUS FABER.J) 24. Eodem anno, 27 iulii, profecti sumus Rrttisbona dominus doctor Ortis et ego cum tota eius familia, transiuimusgue per patriam meam, et Galliam 58 , vbi fuimus detenti et incarcerati septem dies. Quam ob rem noli vnquam obliuisci magna benefi· cia Domini nostri, qui nos liberauit sua gratia a detinentibus nos, deditgue gratiam conuersandi cum illis, et fructifilkandi in illo· rum animabus, ita vt etiam dux mihi confiteretur. Factumque est vt bona uiscera nostra a Domino data erga totum mundum non fuerint captiuata, offuscata aut perturbata ad ipsos. Habui nihilcminus ipse aliquas tentationes diffidentiae et timoris non exituros nos inde tam cito, nec sine magnis expensis doctoris; in quibus etiam recepi ab eo contrariam et medicinalem consolationem in omni bona spe omnium fere quae contigerunt in nostra liberatione. 25. Die S. 1ae Helisabet, reginae Hongariae 59 , habui magnam deuotionem, oblatis mihi octo personis cum desiderio habendi eas in memoria mea ad orandum pro ipsis non respiciendo ad earum defectus. Erant autem summus pontifex, imperator, rex Franciae, rex Angliae, Lutherus, Turca, Bucerus, Philippus Melanton 40 • Fuit autem occasio quia senseram in anima mea iudicari praedictos a multis, vnde oriebatur mihi quaedam sancta compassio proveniens cum bono spiritu.

26. Eodem die promisi Christo fecique votum non accipiendi vnquam aliquid pro confessionibus, missis aut praedicationibus, nec viuendi ex reditu, etiam si offerretur aliquo modo cui non possem resistere cum bona conscientia; et huius voti multum ' oportet recordari, tanquam insignis beneficii Christi Domini nostri, qui me adiuuat hoc modo ad melius seruandum paupertatis votum. 27. Die Praesentationis 41 cum auxilio spiritus totius sanctimoniae h et perfectae castitatis, et ad melius seruandum votum castitatis mihi dedit Dominus quoddam sentimentum cuiusdam specialis reuerentiae ad illam purissimam infantem Dominam nostram, pro c"uius reuerentiae testimonio et memoria proposui abstinere in aeternum cauereque ne vnquam iungerem meam faciem cuiuis paruulo aut paruulae (qualibet etiam licita intentione) tantum abest ut id mihi debeat contingere cum personis grandioribus. 28. Hoc eodem anno ingrediens Hispaniam 42 habui notabiles deuotiones, et spiritualia sentimenta super inuocatione principatuum, archangelorum, angelorum custodum, sanctorumque Hispaniae, speciali12terque habui magnum affectum ad sanctum Narcisum, qui est Gerundae, Gironae [sic] ad sanctam Eulaliam quae est Barchinoniae, ad nostram Dominam Montisserrati, ad nostram Dominam de Pillar, ad sanctum Iacobum, sanctumque Isidorum i, sanctum Allfonsum, ad sanctas martyres Iustum et Pastorem, ad Dominam N. de Guadalupe i, ad sanctam Engratiam Caesaraugustae, etc., rogando omnes vt vellent acceptare meum iter in Hispaniam et me iuuare in suis orationibus ad faciendum aliquem bonum fructum, sicut factum est, magis eorum intercessionibus quam mea diligentia; quod etiam proposui facere in quolibet regno et principatu, commendare scilicet me principatibus angelicis, archangelis, angelis custodibus, sanctisque, quos scirem principaliter honorari in tali prouincia aut dominatione. h

sanctimonii ms.

_; Isodorum ms.

~s

59 Vide epist. 42 et Processus. Die 19 Novembris. 4o Erant illi principes, Paulus III, Carolus V, Franciscus I, Enricus VIII et Solimanus II; reliqui autem tres, duces erant protestantium.

503

41 42

Die 21 Novembris. Vide epist. 42.

-j

Guadaloupi ms.

MEMORIALE.-Nov. 1541

FABRI MONUMENTA

Vnde etiam mihi confirmata est deuotio quorundam sanctorum qui celebrantur in Italia, quos expressius habeo in meo breuiario romano, aliorumque quos in Germanía vidi celebrari, specialiterque trium Regum, et vndecim millium Virginum, particulariter autem S.tae Vrsulae, et S. 1ae Pinosae, cuius caput cum eadem sa• gitta his propriis oculis vidi in quodarn monasterio sancti Bene= dicti, S.ti etiam Sebolti k in Noremberch, S.'i etiam Maximini Tre· ueris. In Gallia etiam accepi deuotionem ad sanctam Genouefam, S.tum Marcellinum episcopum parisiensem, quorum corpora sunt in ciui.tate in magnum patrocinium. Ad sanctum etiam Dionisium areopagitam, cuius corpus est in sancto Dionisia in Gallia. Item Narbone ad sanctum Paulum Sergium 1, Marsiliae ,.ad sanctam Mariam Magdalenam Marthamque eius sororem, et ad sanctum Lazarum. In Sabaudia habeo deuotionem (quam non oportet omittere) ad S,tum Brunonem, fundatorem Chartusiae, ad sanctum Amandum 45 qui est Nantuae m, prope quem fuimus incarcerati. Ad fratrem Joannem de Parcu n, et ad fratrem Joannem Bur-_ geois, ad meum praeceptorem mag1strum Petrum Villiardi, quos, etsi non canoniza tos, ego sanctas existimo. Ad sanctum etiam Claudium, qui est canonizatus. 13 Alias plures sanctas notabam hoc tempore, et accipiens eos in aduocatos, proponebam nunquam eorum obliuisci, sed inuocare eos pro me, pro viuis, et mortuis, et precipue pro illis qui vel viuunt vel mortui sunt in locis, in quibus tales sancti mortui, nati aut conuersati sunt, siue id in Europa, A frica, Asia, aut in quibusuis insulis. In talibus sensi multam deuotionem, multumque spiritum ad eas deuotiones prosequendum, et me in ipsís dilatandum, inuocando etiam quandoque apostolos, aliosque sanctas qui fructum faciebant in diuersis mundi partibus, vt specialem curam susciperent nostrae Societak

Sic[?}

,_¡

Cergium ms.

-

m

Mantuae, ms.

-n

Dubia lectio.

45 Sanctus Amandus, episcopus trajectensis, cujus festum celebratur die 6 Februaríi, exilio mulctatus a rege Dagoberto, Nantuae, quae est oppidum in Gallia, prope Lyonem, non vero Mantuae, quae urbs est in Lombardia, pro vascis gentibus in fidei lucem reducendis multum laboravit. Tamen ejus vita, sanctimonia simul ac Jongaeva senectute et antiquitate venerabi!is, confuse et incerto modo adhuc ab historicis narratur.

505

tis, omnium que animarum existentium in talibus terris, aut prouinciis, ad quas ipsi aliquando applicarunt suae caritatis intentiones. His soleo vti quoties orare volo specialiter pro aliquo loco, aut regno, inuocando scilicet eos sanctas et angelos, qui habent et habuerunt specialem curam talium animarum viuarum aut mortuarum. 29. Circa tempus hoc incepi quandam deuotionem datarn mihi a Domino ad melius recitandum horas canonicas, dicendi scilicet inter psalmum et psalmum (ad renouationem spiritus), breuem hanc orationem, quam sumpseram ex euangelio: <( Pater coelestis da mihi spiritum bonum)>, in quo sensi varias utilitates. Aliam deuotionem accepi proponendam singulis septern horis canonicis, applicando unamquamque aliquibus, et specialiter rebus dignis ad quas aduertamus. Est autem id dicere decies: Iesus, Maria'>, in principio cuiuslibet horae, vt sic habeam occasionem reducendi ad memoriam decem haec: Primo, honorem Do mini nostri, 2. 0 gloriam sanctorum eius, 3. 0 bonorum, vt crescant in qualibet bona intentione, quarn contingat habere in illa hora, 4.º illorum, qui in tali hora fuerint in peccato mortali, vt, scilicet, eis prosit tale officium, ne perseuerent in peccato, sed conuer· tantur, 5.º rerum catholicarum, vt in dies crescant, 6. 0 pacis uni uersalis in ter príncipes catholicos et christianos, 7. 0 eorum, qui in tali hora fuerint in aliqua tribulatione corl 4porali; 8. 0 positorum in tribulatione, aut afflictione spirituali, 9.º existentium in articulo mortis, ro."' existentium in purgatorio, ut in illa hora et ea quae correspondet officio, quod recito, tune habeant aliquod leuamen a poenis suis et laboribus. 30. Nota hic, anima mea, ut te Dominus a tot tantisque perturbationibus spiritus liberauerit et ab angustiis, et tentationibus, quas substinebas super defectibus tuis, super agitationibus spiritus fornicationis, superque negligentiis, faciendo fructurn. Recordare quam claras acceperis cognitiones causarum talium tentationum, vtque nullam fere habueris notabilem tentationem, in qua non fueris consolatus, non solum cum clara cognitione, sed etiam cum spifitu contrario tristitiis, timoribus et

L

506

pusillanimitatibus aut affectionibus inordinatarum prosperitatum, dante Domino tantam claritatem, tamque vera sentimenta in remedia spiritus fornicationis, et media ad puritatem munditiamque carnis, et ipsius remedia etiam contra mundum, et spiritum ipsius contraque malignos spiritus. Recepisti etiam a Domino magnum desiderium cum spe, vt esses habitaculum Spiritus Sancti, et· ne spiritus maligni habitarent in spiritibus vitalibus, aut animalibus corporis tui, cuius gratia solebam facere varios discursas per potentias sensus principaliaque membra totius corporis etc., orans Dominum vt me . omnino dignaretur mandare; super virtutem etiam sobrietatis, castitatis et diligentiae, et ex altera parte humilitatis, patientiae, et charitatis, habui multa dona in cognitione et sentimento, dante Domino multas orationes ad ipsas cum multis· sentimentis fidei et spei. Sit ipse benedictus in secula seculorum. Amén. 31. Super doctrina catholica conformiter ad ecclesiam romanam habui innumeras visitationes, super constitutionibus etiam vitis, ordinibus, ceremoniis, operibus piis, perigrinationibus, votis, ieiuniis, cultu sanctorum et sanctarum angelorumque et Dominae nostrae, atque animarum purgatorii etc., sen tiendo in omnibus multum spiritum multamque deuotionem in talium approbatione. 32. Anno 1542 mense Ianuarii profectus sum ab Hispania, reuersusque in Germaniam iussu pontificis 44 , in quo itinere Dominas innu l 5mera mihi contulit beneficia, maxime ad implendum praecipuum desiderium temporale quod sentiebam, dari scilicet mihi aliquam societatem ad eius seruitium. Fuerunt autem mossem Ioannis [sicJ et Aluarus Alfonsus 45 , liberando etiam nos in tam longo periculosoque itinere ab omnibus malis temporalibus contra omnem spem humanam, vt in Catalonia a latronibus ac carceribus; in Gallia a militibus; ingredientes Heluetios, in finibus Sabaudiae, ab haereticis; in Al[ e ]mania ab infirmitatibus etiam debiles, et (quod omnibus maius est) a tentationibus diuisiuis, id est, spiritu diuisionis. 44

45

MEMORIALE.-}UN, 1542

FABRI MONUMENTA

Vide epist. 46; et supra append. Vide epist. 47, 48, 49 et 50 •

2

et 3.

33. Multa sentimenta amoris et spei super haereticis et toto mundo mihi Dominus dedit in hoc itinere, dederatque antea, specia1iter autem deuotionem quamdam vsque ad mortem continuandam cum fide, spe, et charitate, circa bonum harum septem ciuitatum, scilicet, Wittemberge in Saxonia, praecipuaeque ciuitatis Sarmatiae n, cuius nomen ignoro, Gebennae in Sabaudiae ducatu, Constantino polis in Graecia, Antiochiae similiter in Gr[ a]ecia, Hierusalem, et Alexandria in A frica. Hoc proposui semper habere in memoria, cum spe quod ego, uel aliquis de Societate Iesu Christi tandem esset facturus "sacrum in omnibus dictis ciuitatibus. (MENSE JUNÍO

34. In octaua corporis Christi

1542] 1

cum desiderarem conuersationem habere cum decano Spirae (ad vtilitatem eius in exercitiis spiritualibus) nec possPm opere consequi quod volebam, sed sola oratione, habui quandam deuotionem, quam non hactenus senseram, orandi scilicet primo Patrem ipsius coelestem, quasi qui ambiat; 2.º eius Matrem et Dominam, Matrem Dei; 3.º eius magistrum, tanquam paedagogum, angelum custodem, 4. 0 sanctos et sanctas ad ipsum spiritualiter affectos, ad modum fratrum et sororum. Haec mihi videbatur bona ambitio ad captandam cuiuslibet amicitiam offerebaturque mihi recitandum pro prima dicta persona Pater ooster, pro 2.ª Aue Maria, pro 3.ª Deus, qui miro ordine Angelorum, pro 4.ª autem, Omnes Sancti tui quaesnmus Domine. Offerebaturgue mihi tanquam necessarium valde ad habendam cuiuslibet beneuolentiam 16 (ultra ea quae per opera fieri possunt) deuotionem habere ad omnes angelos custodes, qui nobis possunt praeparare personas multis modis, et violentiam, inimicorurnque tentationes reprimere. 35. Nota hic anima mea et recordare quod Dominus tibi in 2

n Sermatiae ms. Alii legerant, quod convenientius sensui videtnr, Da!matiae, cujus urbs principalis, ad inare Adriaticum, est Zara. Sed aperte adversatur ms., quod clarissimum est. 1 2

Die 15 Junii. Vide supra, lNTRODUCTIONEM. Georgius Musbach, vicarius episcopi spirensis? Vide epist. 25 et 26.

F ABRI

508

praeterito tempore dederat mu1tam cognitionem super tentationibus et mo1estiis demoniorum; vnde aliquando fecisti orationes et discursus per sandos, aut per mysteria Christi, aut doctrinam christianam, aut per membra corporis tui, etc., petens gratiam contra inimicos et specialiter contra spiritum fornicationis, vt virtus eius non esset amplius in lumbis tuis, sed deiiceretur ex omni loco vbi esset spiritus uitalis uel animalis tui corporis; item ab intellectu, memoria, et voluntate; itern a locis vbi esses. Idque orabas cum multa deuotione spiritus multaque spe quod sic futurum esset ante tuam mortem; ad quod suggerebat Spiritus San· ctus quod orares multum diuinam suam bonitatem et puritatem, vt habitaret incorpore tuo sicut in templo suo et in spiritu etiam tuo quodque angeli possent inuenire habitationem corporalem in spiritibus corporis tui, expellendo inimicos. Ad hanc autem mun · ditiem inueniebas multam spem, statuens apud te (sicut a multo ante tempore feceras) seruare multam temperantiam in cibo et potu, in omnibusque actibus exterioribus cum modestia, videns esse valde necessarium ne mali spiritus tantam habeant potestatem ad habitandum vel ad mouendum carnem tuam, sine spiri· tum, si inuenirent cor nec cibo grauatum nec potu. Benedic igi · tur anima mea Dominum pro tanto desiderio dato cum tam efficaci vol unta te corporalis sanctimoniae, spiritualisque mundiciae, quod que tanto tempore dederit tibi sentire necessarios stimulos ad virtutem castitatis corporis et spiritus cum spe obtinendL In proprio etiam angelo (cum essem specialiter ad ipsum deuotus) sensi multa auxilia, orans vt me defenderet a meo malo spiritu, specialiterque a spiritu fornicationis. 17 36. Die Sti. Ioannis Baptistae 5 habui sensique in meo spiritu notabile sentimentum cuiusdam magnitudinis reuentialisque maiestatis Sti. Ioannis, sensique magnum dolorem spiritualem, quod in hac Alemania non tantum curaretur fieretque tanti eius solemnitas, quantum in aliis regionibus. Ideoque desideraui cum multo ª affectu posse mouere eos, qui auctoritatem habent praelaturae spiritualis, vt fieret festum hoc solemnius. 5

Die

24

Junii.

MEMORIALE.-}UN. 1542

MONUMENT A

37. Die sancti Ioannis et Pauli • habui cognitionem quamdam et adiutorium ad melius dicendum officium. Erat autem v. g. quod notarentur quatuor tanquam limites et termini b, extra quos non esset exeundum tempo re officii. r. 0 , locus vbi recitatur, 2.º personae aut sancti occurrentes in tali orationei 3.º verba, 4.º opera interuenientia in tali officio. Estque id vtile incipientibus ad melius resistendum memoriae, intellectui, sensibus, aut desideriis per alia loca, personas, colloquia, aut opera occurrentia dispersis e et similiter de tempore. Aliud etiam adiutoriurn notaui, quod antea expertus fueram saepius ad ídem vtile esse. Est autern quod antequam dicatur officium, et a longe concipiatur quaelibet pars principalis talis officii, aut hora[ eJ per se cum magno desiderio figendi in ipsis, sicut siquis sibi ipsi diceret: tu debes recitare primo illum psalmum, 2.º illum, 3.º illum, etc.; et cum tali consideratione ingredi officiumque incipere. Item, finito officio, procurare non escire inde (spiritus saltem) desiderium, sed perseuerare quantum potueris in refiectione, ita vt non exeat foras totus horno. Prodest etiam occupatum in aliis, ante siue post officium, procurare saepius exire quantumque poteris et distrahi, cogitando, et desiderando illa quae faciunt pertinentque ad officium dictum, vel dicendum. Qui enim non desiderant orare, nisi quando adest tempus ad id destinatum, certum est non posse talem (nisi mira· culose) habere deuotionem fundatam. Quapropter necesse est determinata esse assignataque tempora ad orandum, saepiusque ad memoriam reduci ct cum desiderio, perseuerantia, et timore, ne forte contingat deficere. Et post officium cum dolore perseuerante (si forte defecerit) quod non bene 18 dixerit ita vt aliis talis tristitia et dolor sine interruptione duret vsque ad venturum exercitium, sitque dolor non solum propter distractiones tibi displicentes, sed qui procedat ex amore, et affectu verborum Dei, et materiarum orationis. Multi enim dolent quod non habeant deuotionem in oratione, non tamen ex amore ipsius orationis, id a

molto ms.

4

Die 26 Junii.

-b

terminas ms.

-e

dispersa ms.

-d

reduxi ms.

F ABRl

MEMORIALE.- jUL.

MONUMENT A

est, Dei et sanctorum et verborum ipsius orationis quam ex odio et timore distractiuarum cogitationum, aut desideriorum aliamm rerum temporalium, etiam necessariarum, aut rerum malarum, rerum vanarum, aut etiam bonarum, sed non ad propositum. Haec tamen via bona estad amorem, quo adepto, quilibet desiderat attentionem ad res ipsas, et non solum attentionem mentis, sed etiam intentionem affectus propter ipsum Deum et verba ipsius, ac opera, quae sunt in tali officio, licet etiam non sentiret vllam distractionem ad res alienas. 38. Hoc eodem tempore infra octauas S.'i Ioannis Baptistae notaui quoddam valde necessarium ad ordinandum proprias res, desideria et curas, et breuiter ad ordinandum intimurn vitae pro priae, obtinendamque quietudinem in spiritualibus, et corporalibus occupationibus; fuitque ad propositum authoritatis illius Iesu Christi: {( Nolite curare de crastino1i 5 , quod scilicet, etiam in desideriis et curis spiritualibus conueniet (quoad fieri possit) non curare de crastino, sed quod sic disponat horno horas suas tempusque illius diei, vt non se permittat deuagari, cogitare, aut curare cum gaudio vel tristicia de eo quod postea succedere debet. Diuisa enim anima in multorum, tanque longinquorum cogitationibus, non potest praesens bene fieri, nec ad id tam perfecte attendere quantum posset non disperso spiritu. Quaedam se rnihi obtulit alia petitio a S.mª Trinitate postulanda: vt scilicet mihi gratiam daret, quando contingeret me habere bonum a1iquod desiderium, opus aut contemplationem, etc., quod totae tres potentiae meae sic 19 concurrerent, vt in talibus alia aliam non impediret. Contra uero, quando contingeret earum aliquam deuiare, quod nunquam aliae concurrerent, sed potius impedirent. [ MENSE JULIO I 542]

39. Die Visitationis Dominae nostrae ' ad propositum humilitatis, quam debemus maioribus nostris, et habere conuenit ad s «Nolite ergo solliciti esse in crastinum.» s Die

2

Julii.

MATTH.,

r542

srr

omnes creaturas amore Dominae nostrae, habui sentimentum quoddam bonum super humilitate Dominae nostrae, quae iuit ad seruiendum cognatae suae S.tae Elisabet, ei se humiliando, cum esset mater praecursoris Christi D. N. Hic habui magnum desiderium in spiritu meo vt omnes existentes aliquo modo in obedientia exercerentur, vsque ad obtinendam perfectam humilitatem, patientiam et charitatem, ad supportandum et honorandum maiores suos, bonos et malos, respicientes et affectantes solum bonum et non quod malum est; quantoque superior minus bonus esse videretur in suo gradu, tanto magis inferior perficeretur in suo, qui est esse seruum obedientem, diligentem et fidelem timore et a more Domini nostri. Mererentur enim, qui sic fierent grati Deo serui, habere tandem bonosª dominos, et non e contra, scilicet postquam ipsi etiam desinant esse serui: tune enim neque talis dominus malus meretur quod Dominus det ipsi alios meliores seruos ac subditos, neque subditi jam alienati merentur bonos dominos. 40. Die quodam infra octauas Visitationis virginis Mariae ego sensi quaedam intima sentimenta desideriorum, in quibus petebam a Deo Patre vt esset mihi (licet indigno) pater speciali modo, ita vt me efficeret filium suum obedientem et agnoscentem. A Filio Dei domino nostro petebam vt dignaretur esse mihi in dominum, et efficere gratia 20 sua vt ego deinceps sim ipsi in seru[u]m cum omni timore. A Spiritu Sancto ego petebam vt ipse esset mihi in magistrum docens me esse discipulum. Pro bis autem impetrandis cum magna deuotione implorabam auxilium et intercessionem electae filiae Dei Patris; ancillae Ihesu Christi ac Matris, et discipulae Spiritus Sane ti, quae fuit virgo Maria, cui facile est apnd Deum impetrare omnia supradicta. Desiderabam etiam vt ipsa me doceret verum modum essendi filium, seruum et discipulum ad ipsius exemplum, et quia etiam ipsa scit quomodo Iesus Christus fuerit suus filius, seruus et discipulus, scit etiam quomodo fuerit humilis, talisque qualem conuenit esse in quolibet trium modorum dictorum essendi.

VI, :34. a

Additum est hoc verbum, forte manu Sacchini.

1

FABRI MONUMENTA

41. Item, extendendo ulterius hanc materiam, cognoui esse necessarium quod praedicaretur; quando enim subditi fuissent inducti ad gradum suae verae obedientiae, humilitatis, subiectionis, et reuerentiae suorum maiorum, Dominus noster se applica· ret, eisque daret pastores iuxta cor suum. E contra vero dici pot· est de non disposito ad recognoscendum bonum, quod mereatur eo priuari, et qui nondum est factus st:nrns, non meretur sibi dari dominum, cuius bonitate possit aut sciat ipse frui. Unde et sperandum est quod, quando subditi, aut saltem electi, assecuti fuerint talem humilitatem, patientiam et charitatem, quae sufficit ad honorandum, seruiendum, et tollerandum quemcumque maiorem suum, quantumlibet malum, non amittendo bonam voluntatem, sed crescendo potius in ipsa cum proposito.,obseruandi sic vsque ad mortem, tune inquam sperari potest quod mouebi· tur Dominus dare alios maiores, non autem e contra, si, scilicet, videamus malos in dies peiorari circa obedientiam. 21 Die q uodam infra octauas Visitationis ~eatae Mariae ego sensi magna desideria circa quasdam gratias, guas iam antea petieram aliquo modo infra tempus Penthecostes praecedentis, quae quidem desideria erant vt Deus Pater, curator meus, spirituali gratia dignaretur mihi esse pater, faciendo me esse filium; et Ihesus Christus, redemptor, faceret me seruum suúm et esset mihi dominus; et vt Spiritus Sanctus esset magíster meus in omnibus, me docendo et faciendo me esse ipsius verum discipulum. Sensi quoque desiderium erga Virginem matrem, erga dominam et erga aduocatam, quo ego petebam ab ipsa, vt dignaretur me docere quomodo possem esse filius Patris, et quomodo seruus Ihesu Christi, et quomodo deberem esse discipulus Spiritus Sancti, cum ipsa sit filia Dei altissimi et ancilla Ihesu Christi nunc et mater, et vera discipula Spiritus Sancti, qui ipsam semper sanctificauit et docuit et in omnibus direxit. 42. Alio quoque die infra ídem tempus Visitati9nis, dum inciperem consuetum discursum misteriorum vitae Christi, super Annuntiationem, in qua ego considerabam B. Virginem offerre se ipsam totam in ancillam Redemptoris, uenerunt magna et optima desideria, vt quicquid ego essem facturus, prius per gratiam

MEMORIALE.- jUL. 1542

513

cuiusdam annunciationis recte intenderem, item quod omnes mulieres antequam concíperent, haberent iam intentionem suam in omnia bona opera, quae Dominus requisiturus est in filiis vel filiabus, et ita de patribus corporalibus et de spiritualibus ipsorum, qui habent filios spirituaies vel discipu22los qui ipsis obediunt, optabam etiam, quaecunque nunc video mihi prodesse ex bonis operibus, vel laboribus, vel studiis praeteritis, illa ego omnia ab initio vitae meae ordinassem in vtilitatem istorum germanorum. 43. Super considerationem Visitationis, considerando graciam Virginis, quae ita placebat Altissimo, vt etiam potuerit impetrare sanctificationem Ioannis Baptistae, optabam vt ipsa Virgo dignaretur visitationem meam, et corpus, et quicquid boni ibi esset, impetrare vt sanctificaretur, fuissetque Deo gratum, et si quid impurum esset, quod mundaretur. Super loco qui est de pa· storibus, qui uenerunt ad Ihesum natum, ego petebam hanc graciam, vt Dominus dignaretur corrigere me totum, et eleuare ad altiora sicut correxit pastores, qui ínfima desiderabant, et iuxta infima intelligebant; cum Magis autem tune desideranter cupiebam deprimí et humiliari corde et desideriis, sicut mente eleuari cum pastoribus. 44. Eodem die in missa, dum considerarem Deum esse miseratorem et misericordem, et respicit laborem et dolorem; item quod omnia essent illi praesentia; rogabam ab ipso vt dignaretur misereri huic nationi Germanicae, et compati ei, quasi iam ipsi paterentur illa omnia quae eis imminent mala, si non reuocentur ad fidem catholicam, et ad deuotionem romanae religionis. 45. In octaua Visitationis considerabam esse eum diem, in quo anno reuoluto ego feceram meam professionem 2 , habui 23 magnam deuotionem circa vota mea, petendo gratiam a Deo Patre pro perseuerantia et continuo augmento castitatis, qua debeat reaedificari caro victa et fortificari contra suas fragilitates, quae maxime cognoscuntur ex ipsis concupiscentiis carnalibus. Filio committebam curam obedientiae meae, qui et ipse factus obediens est usque ad mortem. Spiritui Sancto commendabam 2

Vide supra§. 23. F ABRI MOJ'ifUM.

33

MEMORIALE.-}UL. 1542

515

FABRI MONUMENTA

votum paupertatis, orans vt me semper velit conseruare in affectu paupertatis, ita vt nunquam relinquerem eius affectum. R~­ gabam etiam vt omnes meae tres potentiae semper cresceren~ m cognitione, memoria et affectionibus conformiter ad suprad1cta vota, et quod ad hoc Pater mihi influeret potentiam suam in qualibet earum, habendo specialem curam meae memoriae. Filius vero influeret similiter sapientiam et lucem, curamque susciperet in tellectus. Spiritus Sanctus autem inspiraret dona cuilibet, et cu· ram haberet voluntatis. Sanctissimam etiam Trinitatem (quae est vna essentia), orabam resideret b in meo carde in sua vnitate, diffundendo personalia attributa per tres potentias. Dominam autem nostram orabam esset ad omnia aduocata, cum ipsa sit tam ve· rum exemplar virginitatis, obedientiae et paupertatis, habens carnem purissimam, animamque mundissimam et sanctissimum spiritum, cum sit quaelibet harum graciarum effecta in ea cum tanta potentia diuinae virtutis, tantaque sapientia et bonitate, vt sufficeret quaelibet earum alias duas conseruare in sua puritate per se, id est, tam perfecte munda caro, quod sufficeret ad hoc, quod nulla 24 immunditia posset au t sciret accedere siue contin gere ad animam nec ad spiritum; et similiter tam plenus donis spiritus, quod sufficeret sic animam abstrahere, vt nec ipsam nec carnem posset ingredi aliquid non purissimum; sic etiam anima tantam habebat perfectionem, quod sufficeret ad illustrandum spiritum et carnem. 46. Die diuisionis apostolorum 5 habui quaedam magna desideria quod tale festum esset in magna veneratione multumque vniuersale. Habui etiam in oratione magnas considerationes et desideria quod apostoli omnes sequerentur lhesam Christum in domum meam, vt qui melius scirent ipsum honorare, ministrare, eiusque intelligere voluntatem, colloquia et verba; excusando me ignorantem in similibus officiis. Oblatae sunt etiam mihi multae commendationes ad fratres meos dispersos. 47. Die S.ti Alexii 4 habui quandam considerationem (cum b

essem in discursu mysteriorum Christi considerationeque trium Regum) magnumque desiderium quod peregrinatio Mosen Ioh~nn~s esset in recognitionem peregrinationis trium Regum ve~1entmm a~orare Christum, quodque esset aequum quod ipsi visltarentur m suis reliquiis, quippe qui tantum honorauerant Dominum nostrum. Vnde etiam se mihi offerebant recordationes quaedam super peregrinatione S.ti Alexii, S.ti Iacobi, et S.ti Rochi; Ihesu Christi, B. Mariae Dominae nostrae, apostolorum 1 etc. Et ex omnibus spes mihi dabatur has peregrinationes valde acceptas fore Domino nostro, et omnibus sanctis 1 praesertim his tempori_bus et in his regionibus vbi iam tam paucae peregrinationes exh1bentur propter haereses, quae praetium et aestimationem auferunt huius!Uodi operibus, quae tanti sunt momenti. 25 e 48. Quadam die dum mihi ueniret in mentem Annunciatio B. Mariae virginis, et desiderarem habere aliquas am:;unciationes meorum sociorum, noui qualiter placeret admodum Domino nostro me interim aliquibus grauari tristitiis et amaritudinibus ' quatuor de causis, uei aliquibus earum, Prima, ad cognoscendum, et ad non timendum non esse gratum Deo et sanctis eius propter imperfectiones et defectus proprios. 2. ª Me aestimando long~ esse a Domino. 3.ª Propter timorem quem generabat mihi e~se m~ructuosum, parum fructus considerando quod horno faciat. Hmc ueniebat mihi ingens desiderium, ut ipsa virgo Maria m~ Deo grat~n: red~eret, nempe, ut illa quae est gratia plena; 2. , quod ill~ ~hnstus semper praesens adfuerit, me Xpo. ipsa prox1mum et mcmum redderet; 3. 0 , quia ipsa est benedicta inter omnes mulieres, ut inter homines maledictos non esse merear; 4.º, eo quod fructus eius est benedictus, concedat mihi gratiam ad faciendum aliquem fructum in seruitio Xpi. Domini nostri. 49. _Qu~dam d~e, scilicet, dum D. Joannes uolebat incipere peregnnan Colomam, habui ingentia quaedam desideria ut eius peregrinatio 5 esset admodun accepta Deo Domino nostro Matri eius, omnibus angelis et omnibus sanctis, sed praecipu~

:o

e

Sequitur mames tertii librarii.

5

Vide epist. 58.

recideret ms. 4

Die 15.

Die 17.

51ó

FABRI MONUMENTA

tribus Regibus, et sanctae Vrsulae consortibusque eius; et haec omnia ad commodum ipsius D. Joannis, ad pacificationem tu· multuum bellicorum, ad serenitatem temporis 1ad compensationem boni ab Hispania recepti propter multas et Deo acceptas peregrinationes, quas germani olim in ipsa fecerunt, uisitando s.ium Jacobum, sanctam [Mariam] Montis Ser[r]ati, et nostram Dominam de Guadalupe d etc. Item, ad itineris securitatem a latronibus et caeteris periculis. Item ad Dominum placandum et sanctos eius propter offen' . siones factas ab aliquibus annis propter naucifactionem peregnnationum et etiam propter aliorum piorum sanctorumque operum ad p~enitentiam et honorem Dei et sanctorum ejus [factorum] e et quorumcumque misericordiae· operum co~te~ptum. Similiter aderat et offerebatur mihi spiritus ad magmfac1endum quoduis opus pium propter solum Deum, atque Dominum nostrum et eius sanctorum gloriam facturo. 50. Veniebat etiam mihi non minimas doloris stimulus quod uiderem sanctorum opera non contemplari, et etiam quod uitae D.N. Jesu Xpi. gesta non ruminantur nec ponde~antu~, specialiter, quod martyrum dolores et torn:enta non ~ropr~us m1 · rarentur, dolebam, cum ipsi tam Deo chan et acceptl fuermt. Hinc quatuor notaui, in quibus opus magnifaciendum esse facile cognosci potest. Primum est, quid agatur aspicere,_ v. g.' si cedit ad honorem Dei, ad gloriam sanctorum, uel ad poemtentiam in propriam utilitatem animae, uel ad proximi utilitatem, etc. Secundum propter quem tale fit opus f, finem et scopum operantis intentionis intuendo. Tertio, quo spiritu agitur, id est, utrum ex timare Dei seruili uel filiali aut ex amore Dei uel proximi, aut ex aliquo pío et 1' recto affectu mouente uoluntatem, uel etiam ex bono dictamine rationis, cuí obedit uoluntas, etc. Quarto, acceptationem diuinam tam liberale:n, tam b~na:n, ta:n misericordem, quae laborem et dolorem cons1derat, qm etl~m d1citur honorificaturus eos, qui ministrauerint Jesu Xpo. fiho suo Guadaleippo ms. - e Loco hufus verbi spatium vacuum relictum est in ms. _f ad opus ms. _r, de ms.

MEMORIALE.-}UL. 1542

517

D. N., qui etiam uult ut ipse Christus sit illi magnus angelus, habens thuribulum aureum, quia ipse optime possit facere ualere opera nostra bona . 51. Die Sanctae Praxedis 6 , Xpi. uitae mysteria scrutando, mihi expostulationes gratiarum occurrerunt, Deo ipsi petendo per merita Annunciationis, Visitationis etc. út modum et ritum ipsum laudare, memorari, amare et desiderare seruire ipsi, ipsum uelle uidere, audire, odorari, gustare et honorare, in ipso, et de ipso cogitare, cognoscere 26, palpare concederet, et haec omnia Xpi. intercessionibus, ordinationum et methodorum sanctae eius ecclesiae [normae] conformia, in doctrina uera et catholica, in sanctis sacramentis, sanctorum precibus et inuocationibus, in piorum operum animarum in purgatorio detentarum memoria. In missa aliud mihi accidit desiderium, nempe ut de omnibus quibuscumque bonis operibus quae facturus eram, haec median· te bono et sancto spiritu facerem. Hinc cogitabam non gratum Deo esse aliqua sanctae ecclesiae reformare ad haereticorum uoluntatem; nam quamuis ipsi multa, quemadmodum et daemones, uera fateantur, uero tamen ueritatis spiritu non dicunt, qui spiritus, Sanctus spiritus est. Tandem post missam non in me esse (videbatur ], quem antea sentiebam, gustus spiritualis, quem obnixe desiderarem. Aliud mihi non respuendum desiderium occurrit, quomodo Deo Jesu Christo placeret me medullitus et occulte uisitare meos defectus secretos reparandos, intellectus, memoriae, uoluntatis, et sensus. Item, uirtutes secretas et dona, super quibus nusquam meditatus fueram, quamuis his, plus quam de quibus in me defectus esse sentio, eg[ u]erim. 52. Aliud habueram quidem antea desiderium, scilicet, ut Dominus dignaretur meum sermonem [in omn]ibu:, g iuxta eius beneplacitum dirigere, quae in me aliquo bono sanctoque spiritu dictante sensi, aut in aliis. Multa enim soleo loqui, scribere, et facere non scrutando spiritum illum quo prius illa conceperam, g

In margine ibus, quod remansit ex omnibus, papyro secata.

6

Die2r.

d

MEMORIALE.-JUL. 1542

FABRI MONÚMENTA

518

nam v, g. quaedam quandoque spiritu cum seda to et iucundo et cum exteriori gratia profero, quae antea quidem compuncto cum spiritu senseram cumque quibusdam gemitibus spiritualibus; unde fit ut ex eo minus prosit audienti, quia non dicitur in tam bono spiritu, quam bonus erat ille, in quo tale quid acceperam. Quaerebam igitur ut Dominus dignaretur mihi dare gratiam ita ut idem spiritus esset in partu et in augmento operis, in locutione uel scriptura, qui fuerat in conceptione. Hoc erit quando idem spiritus erit in affectu, in cogitatione, loquutione et in opere. Hinc ego colligebam oportere imitari doctorem et magistrum, et modum quo loquatur, ita ut, quod si fieri posset, oporteret [imitari] Spiritum sanctum cum lachrimis [s.uggerentem] quarumdam rerum sensum, quae sequendo, conaremur cum lachrimis loqui compunctionís et contritionis, uel scribere cum aedificationis auditoris desiderio, quemadmodum nosmetipsos [movet,] eadem nos docens uel sentire faciens. Hinc specialis aliquis intellectus mihi occurrit et cognitio eius loci: (l ', et alterius: «Uenit in spiritu in templum» 8 ; ubi specialis quidam spiritus sensus percipitur mouens personam ad operandum, uel ad loquendum, etc., non relinquens eam in suo humano et proprio sensu.

53. In sancti J acobi festiuitate 9 , in missae ingressu et prin · cipio, me alligatum percipiend o a meis defectibus, et tertio h reci10 tando uersum: ((Quare tristis incedo, dum affligit me inimicus?il talis mihi intellectus interrogatiue occürrit loquens mihi in meo spiritu: Quid prod[est] ; quod propter tui afflictiones, et sugges· tiones inimici, tristis es, cum ipse non conetur te tristem reddere, quia huic et uoluntati eius non acquiescis: merito quidem trista reris, si Dominus Jesus Xpus. te ipsum af:fl.igeret, te arbitrante, quod non eius beneplacito sis conformis, ipsum te affligere. 54. Eo ipso die uenit mihi in mentem, quod et alias saepe h

Hoc verbum eadem manu in marg. additum.

7

MATTH., IV, I.

s

Luc., ll, 27.

Die

10

Ps. XLU,

9

25.

_; Vox dubia.

2.

senseram; nempe oportere, ad meliorem inue27niendi spiritus praeparationem, hominem primam suam intentionem ad ea, quae Dei sunt, erectam habere; et quia horno in ipsis proficit, oculum quidem non habendo suum principalem, quemadmodum et hucusque saepe feci ad perturbationum, tentatiorium et tristitiae re· medium; qui enim Deum nostrum quaerit, et quae eius sunt solum, et praecipue ut tentationes et tristitias repellat immediate, pro se ipso deuotionem non qu[ a]erendo, hic ipse in semetipso ineptus [esset], et deuotionem naucifaciens, nisi affligeretur; et hoc est amorem per timorem imperfectionis et miseriae quaerere; et sensum bonum et spiritualem ad mali euitationem; ob id iuste quidem et misericorditer ad tempus eiusmodi in suos immittit perturbationes; quia eras absque eius bonorum affectu; et ne tepidus et otiosus fias, tales stimulos et affectiones et calcaria [immittit], ad in uia Dei progrediendu~ absque quiete, quousque in Deo ipso Domino nostro Jesu Xpo. requiescas. Etiam nec quidem, si minus aliquas sentires perturbationes, satiari deberes, siue ten· tationes [sint], siue malitiae sensus, uanitates aut imperfectiones, quemadmodum tepidis et otiosis et omnibus bis, qui ne cadant attendunt, mos est, in uia Domini progressum negligentibus, quibus pro spirituali i sufficientia securitas [nonJ cadendi, quamuis multis pateat ad progressum accessus, sufficeret. Noli igitur esse con ten tus in hoc quod non descendas, aut non diminuaris, aut non retrocedas; sed pone in corde tuo ascensiones, augmenta et processus in interiora, non propter timorem descendendi, retrocedendi aut cadendi, sed propter amorem sanctitatis; et non solum propterea quod tales cogitationes te possint defendere a ma· lis cogitationibus, desidera et sitias sentire res spirituales non quasi sint remedia contra malos aut uanos affectus, sed propter id quod in se habent. Sic fiet tandem ut peruenias ad amorem Dei propter illum solum Deum. Proindeque dimittas omne quod uanum aut otiosum est, necdum peccata tanquam impedimenta quae prohibent aditum ad Deum et conspectum Dei, et quietem in ipso et conuersationem. spiritualis ms.

FABRI MONUMENTA

520

55. In die Stae. Marthae u virginis hospitae Jesu Xpi., dum orarem pro anima dominae Tulliae, de cuius morte acceperam nuntium et simul de morte dominae Antoniae, quae fuerat seruiens ipsi marchionissae de Pescara, ego inueni magnam deuotionem et multos discursus spirituales circa ipsas, et legenda orationes quasdam, quae dici solent in ecclesia pro defunctis, ubi est etiam commendatio corporum sepultorum, legenda, inquam, tales orationes, sensi magnum spiritum ad tales corporum pias commendationes. Ueniebant quoque mihi in mentem cum sancto affectu fidei magnae aliquae bonae considerationes, quas optabam fieri plusquam unquam factae fuerunt super sepulturas catholicorum fidelium mortuorum, etiam dato quod certum esset animas ipsas esse in caelis. Sentiebam enim Deo placere orationes pro ipsa resurrectione talium corporum. ltem habui k postea ex occasione visae sepulturae considerationem illius summae sa· pientiae, qua futura est ipsa miranda resurrectio, et quod tafü; puluis, qui nunc cernitur, futurus sit tam speciosum corpus in gloria uniuscuiusque nostrum. Agi possunt gratiae Deo, uisis ta· libus corporum reliquiis, quod tam multa bona operatus est Deus per illa instrumenta, quae tamen nihil sunt nunc in sepulchris. , His et similibus considerationibus non solum incitantur christiani ad memoriam spirituum ipsorum defunctorum, ad agendum gratias, 28 si iam sunt in caelis, et ad deprecandum ueniam, si sunt in purgatorio, sed etiam ut in ipsis crescat fides eius articuli et dilatetur, qui est de carnis resurrectione. (MENSE AUGUSTO

1542)

56. In die dedicationis B. Mariae de Portiuncula 1 , quae [ est J solemnitas Dominae nostrae de angelis, ego habui multa spiritualia [dona], sensi multam deuotionem juxta hoc, ut dedicaretur iam anima et corpus meum in templum uiuum Domino ad recipienda et retinenda spiritualia Dei dona. Adfuit etiam desik

Alía manu emendatum ex sumí.

u

Die 29.

• Die

2

Augusti,

MEMORIALE.-AUGUSTO !542

521

derium uehemens ut omnia, quae hactenus a Deo in factis, uerbis uel sanctis inspirationibus emanarunt et ordinata sunt, in consideratione magna et attentione a me et ab omnibus nota¡-entur. Item, quaecunque in ecclesia habentur a praedecessoribus no· stris sanctis et piis ordinata, haec etiam considerentur, cum gratiarum actionibus, cum timore, ne ipsa tanquam ab indignis no· bis auferantur. 57. Egi etiam gratias Deo in missa, sicut ante proposueram, pro omnibus correctionibus publicis, quae hactenus populis aut prouintiis, uel ciuitatibus aut personis a Deo facta[e] sunt, uel permissa[e] fieri ad emendationem uitae; et dolebam quod talia non notarentur, v. g. pestes, terremotus, bella, inundationes aquarum, siccitates, et alía huismodi mala temporalia, ex quibus erat recognoscendus altissimus et timendus iudex, qui his modis proponit nobis memoriam nouissimorum nostrorum, uolens ut redeamus ad uiam poenitentiae, ut percipiamus dona bonitatis misericordiae suae, et qui secundum aduentum suum proponit, dum uidet primi et humilis sui aduentus memoriam a nobis iam recessisse. Ipse etiam tune nobis uult incutere [timo]rem iudicii et aduentus ª regni maiestatis suae, cum uidet euangelium regni despici a nobis, et iam non suscipi. 58. Hoc die uolui notare et reducere ad memoriam meam quomodo singulis noctibus debeam persignare me cum magna attentione, iuxta intelligentiam quam Dominus iampridem dedit mihi pro ea re facienda. Item ut dicam illos uersiculos: «Dignare me laudare te, uirgo sacrata. Da mihi uirtutem contra hostes tuos>> 2 , qui sunt hostes fidei et humilitatis, castitatis et puritatis, mansuetudinis atque charitatis. Item e< Procul recedant somnia)) 5 «Noctem, quietam et finem perfectumi> 4, et «hostem repelas longius, pacemque dones protinusi> 5 • Debebo etiam non a

aduentum ms.

• Antiphona in Off. divino in festis B. M. Virginis, ad r. et Ad Completorium hymnus. 4 Ibidem benedictio. s Ad Vesp. festi Pentecostes hymnus.

2.

Vesp.

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

FABRIMONUMENTA

522

omittere illud «Páter nosteni et unum ce Aue Maria>> , et unum < , sequendo et quaerendo eum spiritum, qui tam saepe mihi ad eam rem mihi datus est. Hoc faciam post litaniam solitam et post examinationem conscientiae, et post ordinationem earum rerum, quae mihi sunt instituendae pro die sequenti. Mane quoque, postquam fuero lotus, et compositus ad operandum, non debeo omittere post persignationem, partim eosdem uersus, par tim alios, pro exigentia, et etiam ((Pater nosteP, ccAue Maria)), «Credo>>. 59. Eodem die circa uerbum illud: «Ümne quod calcauerit pes tuus, tuum erih 6 , dum considerarem sanctos patres fuisse peregrinos prius in terra, quae postea ipsis fuit propria; :go :oncipiebam in spiritu bono spem magnam, quam res spmtuahs et hereditas Domini babi tura sint, in quibus peregrini non sumas, per desideria et cogitationes. 60. In die Inuentionis S.ti Stephani protomartyris 7, dum considerarem illa corpora simul inuenta, ego coepi per deuotum desiderium rogare Xpum. Dominum, ut tandem uelit mihi_ co_ncedere, ut hisce uideam oculis corpora gloriosa, quorum rehqmas aliquas hucusque uidi, et generaliter omnium beatoru1:1. . 61. Semel dicen do officium, dum sentirem distract10nes quasdam et desiderarem auferri m1hi; ego responsum in me habui , id quod habueram alias frequenter, id est. quod. nitendum fuisset extra tempus orationis ita cognoscere d1stract10num causas, cum desiderio quiescendi suo tempore, ut merearis tempore orationis gaudere in lectione uerborum Dei. 29 . Eodem modo in missa, dum desiderarem adorare corpus Xpi. cum deuotione, cognoui quod deficiam, dum extra illud non soleam me exercere in talibus desideriis, propterea enim tune fit ut aliam gratiam non merear, sed nec illam tune qu~m ue1le~ co· gnoscere et desiderarem sentire id quod ago. Hoc 1taque pennde est ac si quis ante prandium non curauerit conseruare et quaerere appetitum commedendi, et tamen dum est in. mensa i~cip~t dolere quod non habeat appetitum; uel sicut contmgeret, s1 qms es-

6

DEUT.,

XI,

24.

' Die 3.

set accepturus aliquos pretiosos liquores qui aliqua ::erta hora debent dari apud aliquam personam afferentibus uasa munda et auferentibus, et haec persona non recordaretur lauare suum uas quousque uideret tempus illud dandi, nisi quod tune inciperet lauare illud, et interim praeteriret opportunitas recipiendi talem liquorem: ita esset necessarium expectare usque ad aliarn horam, et interim non reddere immundum uas suum, sed conseruare illud ita, et praeparare illud melius ad accipiendum talem liquorem in tempore opportuno etc. 62. Dum semel multurn dolerem, quia non poteram adorare Jesum Xpum. quemadmodum tres reges Magi, nec flere ut Magdalena, nec mereri audire multa uerba consolatoria, quae Xpus. Jesus multis in hoc mundo dixit, etc.; responsum redditum fuit mihi dicens quod non feceram nec pro tune praeparaueram animam meam quemadmodum fecerunt tres reges Magi, qui profecti fuerant ex tanta proprietate, relinquentes propriam patriam et omnia bona usque ad oblationem etc. Et ita ueniebat super omnia alia mihi notitia dispositionis, in qua erant persona<> illae, quibus Jesus Xpus. símiles gratias concedebat, et uidebam clarissime qualiter multum gauderem si audirem illa uerba: ccRemittuntur tibi peccata tua)> 8 ; imo illa: ccHodie mecum eris in paradiso;i 9 ; non consideraos quam longe sim ab ea dispositione, in qua tales personae inaeniebantur, et qualiter nunquam uere desiderauerim inuenire me in eo statu, in quo tune bonus latro erat, id est, in cruce, nec in simili aliquo actu illius, quem fecit Magdalena intrans ir,i conuiuium ad plorandum. Quando ego senserim unum similem laborem propter caecitatem meam spiritua]em, qualem senserat caecus corporaliter propter suam, forsitan, si fides non deficiat mihi, impetrarem gratiam spiritualis uisionis; et sic de aliis infirmitatibus corporalibus, comparando illas corporalibus, quas X pus. Dominus (qui labores et dolores, pa tientiam et compatien· tiam et fidem illorum considerat) sanabat, et quotidie sanare solet, cernens cum illis suae pietatis oculis et charitatis uisceribus omnium necessitates. s

MATTH.,

XI,

2.

9

Luc., XXIII, 43 .

MEMORIALE.~AUGUSTO 1542

FABRI MONUMENTA

63. ln festo Niuis B. Mariae

10

noui qua1iter Dominus noster per aliquot praeteritos dies sustentauerat me in quodam continuo fastidio, quia non inueniebam deuotiones in orationibus et meditationibus conseruans [in Jme super omnia alia desideria tem· poralia desiderium inueniendi eam. Magna enim merces uicleba· tur mihi esse non intrare in me solita fastidia ue1 desideria, quae mihi praedictum desiderium auferrent, scilicet, inueniendi deuotionem animae meae in Deo nostro et Domino nostro Jesu Xpo.; in hoc enim uidebam quod Jesus Xpus. incipiebat concedere mihi gratiam, scilicet, ordinandi animam meam ut prima cordis mei desideria sint in eo quod est principale et primum, hoc est, quod semel sedeant in primo loco perfectae curae inveniendi Deum Dominum nostrum propria anima, mediantibus principalibus exercitiis ab homine habitis, quae sunt immediata ad quaerendum et inueniendum Dominum nostrum Jesum Xpum., id est, oratio et contemplatio et super omnia missa. 64. In die sanctae Transfigurationis ", inueniens me moestum ad modum quod non inuenirem deuotionem, consolatus sum me, cognoscens qualiter eiusmodi tristitia durabat iam mul· tos per dies, et quod aliud nullum desiderium nec tristitia potuerit mihi a mei cordis intimis alienare eam et extrahere, quemadmodum fere semper contige30rat, quod inueniens me poenis af· fectum uel aliquo desiderio immediato inueniendi Deum Dominum nostrum, statim relinquebam me penetrare ad aliud deside · rium uel tristitiam, uerbi gratia super aedificatione proximi uel habendi a1iquorum bonum nuncium, uel signa quod Dei cultus circa proximos nostras cresceret, uel contristans me de aliquibus tentationibus peccatorum et imperfectionum mearum, et ita contingebat quod tales tristitiae auferebant mihi meliorem, scilicet, quae· recta propter Deum erat. Ideo clare mihi uisum est in hoc die quanto magis in ista me deserebat tristitia, et desiderium hoc inueniendi eum me relinquebat, et quanto magis dilataretur et cresceret in latum, longum et profundum, nec relinquens eum

to

u

Die 5· Die6.

p.erdi p~r. medium alterius inferioris b, quod tanto cmm m1h1 concedebat. 65 •. Not~bam etiam hic gratiam quamdam animae meae, nec parm f~c1end.am, hoc est, qualiter nunquam me inuenissem tam exaltati cord1s ad alía desideria et poenas quae mihi uenire solebant super prosperum et aduersum temporale profectus animar.um. Profectus, ~nquam, qui a me fieri deberet, et quando inuemebam abundantlam aliquam in tali materia, ita me ipsum conso.la?ar, quemadmodum in aduersitate tristabar; nunc uidebatur m1h1 _quo.d .nulla ~rosperitas in huiusmodi materia posset me consolan'. n~s1 D~mmus noster mihi dederit aliquam abundantiam de~otloms, et m eum et sanctos eius directam etc., nec me aliqms moeror .n~n potest penetrare, qui causetur ex paucitate eorum quae m1h1 ad agendum offeruntur. 66.. Benedictus Dominus qui tot uias habet a d nos parumper ( qm saltare non ualemus) ad perfectionem suae notitiae ducendos, quam ~ot gen.era timoris, moeroris, et odii praecedere debent super h1s ommbus infirmis creaturis, in quibus non est ~ax, qna~qua.m sint .media ad ascendendum ad amorem Dei, et ~n eo ~mmno mgre~s1, gaudere, quia ingrediens horno ad ipsam m~reditur .et egreditur, et pascua inuenit in tus et foris · ita ut :tlam ~euerti possit, inuenta hac uia, alia, quae ab amor: incipit m reg10nem suam, a qua per uiam timoris et multorum periculorum uenerat et peruenerat ad acquirendum D e1· summ1· amorem ante que~ amorem non poterat nisi ascendere et sursum aspi~ ~ere; ub1 autem intrauit in amorem cordialem Dei, tune poterit m eodem :em~er crescere, penetrando quotidie plura in ipso De~~ Potent etiam magis tu to descendere ad proximos uidendos aud1endos etc. ' 67. Deus mihi et omnibus fratribus meiºs det t t' · . . . . e cune is mue~tibus mns et mulieribus talem charitatem; fateor enim me ab.ipsa ~~bue lo~ge abesse; ab ipsa, inquam, id est, a tanta; non emm m1h1 conscrns sum me extra omnem charitatem esse sicut nec extra Xpi. Domini gratiam. Sed alia est ratio Xpi. in 'quanb

inferiores ms.

FABRI MONUMENTA

526

tum ipse est uia, alia in quantum ipse est ueritas, et alia in quantum ipsa uita; et alia est ea quae dicitur illuminatiua, alia uero quae dicitur perfectiua; sicut alii sunt incipientes, alii proficien· tes, et alii perfecti, quamquam et ipsi omnes in charitate esse possint, sed aliud quoque est; ut ita dicam, esse in charitate, aliud uiuere in charitate, aliud moueri in charitate. Incipientes habent charitatem in quantum noscunt et odio habent peccata; proficientes autem ipsam habent sub nomine cogitationis et desideriorum rerum diuinarum, id est, christianarum uirtutum, in quibus in dies ascendere et crescere cupiunt, etc. Perfecti autem illam habent et experiuntur in proprio nomime, in quantum uidelicet ipsi iam amore mouentur ad inq~isi­ tionem cognitionis Dei et eius uoluntatis, ad ipsam ommbus quibus possunt modis faciendam. In primis igitur charitas efficit ut ipsi peccatis aduersentur propriis et ut ipsa expellant; in secundis facit ut ipsi uirtutes desideranter acquirere nitantur; in ultimis uero facit ut ipsi, Dei cognitione immediata, ipsius Dei et amore crescere affectent. Et quicquid fecerint uel dixerint uel cogitauerint, ex amore tanquam ex primo quodam principio procedant; quemadmodum etiam ipsi ir..cipientes ad omnia opera sua bona principium primum habent odium peccati, et proficientes desiderium uirtutum, quibus ornari 31 possint. Primi expoliad se ipsos ueterem hominem satagunt, id est, incipientes; proficientes quodammodo uestiri se uolunt ad quotidianum culturo; perfecti uiri quaerunt apparere in ueste nuptiali. Notandum tamen ir..terea est, quod in quolibet istorum trium generum hominum sunt tres ordines, ita ut etíam possimus dicere inter perfectos quosdam esse incipientes, quosdam proficientes et quosdam perfectos, et ita in aliis duobus generibus suo modo dicatur; quía in quolibet genere istorum sunt principium, medium et finis. 68. In die quo celebrabam festum Sti. Patris nostri Dominici 12 , communicando in missa, ego habui magnum desiderium sub his uerbis. Vtinam omnia interiora mea, maxime cor, ita ce· derent Xpo. intranti, quod aperiretur, locum ipsi in centro cor''

Die 4.

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

dis relinquendo; uitia autem e omnia et imperfectiones sic fugarentur a facie ipsius, sicut cera a facie ingnis fluit. Ante missam faciendo solitum discursum mysteriorum Xpi. datus mihi magnus sensus in eo ut peterem per intercessionem Sti. Dominici gratias per mysteria conformiter ad ea quae circa quodlibet mysterium sensit dum uiueret, et intellexit ipse Dominicus contemplando super ipsis. Rogabam igitur ipsum ut intenderet ad X pum. annuntiatum, ad Xpum. uisitatorem, natum etc. 69. Eodem die dum irem per uicos et non haberem laetitiam super his quae occurrebant ad uisum, quin potius distractiones et tentationes uanitatum aut malarum cogitationum, unde sequebatur tristitia in me, ego habui hoc responsum: Tu modo de. bes tristis fieri, ex eo quod non inuenis pacem in rebus uanis, sed hoc in gratiarum actione gaudere debes; tristari potius oportet, quod non inuenias pacem et omnimodam consolationem in orationibus et diuinis exercitiis et in conuersatione illa, quae in coelis est. Multi sane tecum reperiuntur, qui non essent admodum an xii de conuersatione quae in coelis est, si pacem inuenirent in co[ nversatione] d quae in mundo cernitur. Dirige ergo mentis oculos et aures, et intentiones omnium sensuum ad res coelestes, ubi, nihil uisus uidere potest, quod non aedificet et consoletur, nec ames audire, etc. Hic autem statim uidere[ s J, si q uidem libere uelles respicere, omnia quae occurrerunt, uidens inquam res malas, utpote actus vel gestus hominum, statim audires uerba uana aut scandalosa. Hic non uides nisi iocosa, iucunda, ludiera e, turpia, ni! serium, nil graue ad Jaudem Dei faciens. Joci autem, et risus, et lussus ipsi in re bus pessimis fiunt. Siquis igitur uariis tentationibus ab istis prohibetur, et ad meditanda et desideranda [caelestia]quodammodo adigatur, is gratiam Deo agat, qui non u:Jlt permittere ipsum cogitare perniciosa, nec etiam uana, nec esse otiosum, nec uacantem. 10. Infesto sanctorum Martyrum Cyriaci, Largi et Smaragdi 15 , ego habui desiderium magnum ut Dominus noster uellet e

ante ms.

"

Die 8.

-d

Locus unius verbi vacuus est in ms.

-e

ludibria ms.

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

mihi concedere propter merita uitae, passionis, et gloriae suaet quod missa ualeret efficaciter animabus mortuorum in. purgat~rio commorantibus sic ac si ego offerrem eam cum ommbus des1deriis, orationibus', suspiri[i]s, angustiis et gratiarum ac:ionibus, :te. quae opus habet unaquaeque animarum in pur~atono pro.se ipsa non potens perfici in illis ad sui ipsius remedrnm: hoc mq~am quod dico erat desiderium quoddam quod mihi ~rat ut Dommus noster daret mihi sentire pro unaquaque earum, JUxta posse, tantum ac eae ipsae sentiunt in cogitatione propriorum peccatorum, beneficiorum a Deo acceptorum, etc. et non potens nec merens ego huiusmodi gratiam, quod sacrificium et interc:ssio sa~cto­ rum, beatorum, et praecipue eorum, quorum solemmtas eo die ce-

72. In uigilia S.ti Laurentii, quae erat dies S,ti, Romani martyris '5, ante missam uenit mihi desiderium petendi gratias contra

lebrabatur, id suppleat. 71. Eodem die uenit mihi in mentem cuiusdam rei, quam saepe alias senseram, hoc est, qualiter re~ sit efficaci~sima, ad rem admodum pertinens, pro animabus quae m purgatono sunt, quod quando Xpum. pro eis oras, repraesentetur ipsi et offeratur ch~­ ritas illa et compassio, ex qua uerbum illud procedebat: «Hod1e mecum eris in paradisso. >J Anima enim fidelis, quae in purgatorio est recte esse potest in comparatione (ad minimum quoad ' . plures earum) constituta in maiori necessitate quam lat~o, cm praedicta uerba dicta sunt, dum esset in cruce; et generahter septern illam uerba, quae Christus pendens in cruce dixit, quan32doquidem incessanter ipsae animae proferunt similia illorum uerba, hoc est, rogando pro inimicis in hoc mu~do reli~tis, rogando pro a~i­ cis et debitoribus ut prouideatur et m ommbus eorum necessitas suppleatur, dolendo etiam super eorum incre~ibi~ia mala ac tormenta, habendo etiam continue uiscera chantatls .ª~erta .ª~fa­ ciendum pro eis quoduis bonum, si possent, et slt1m sp1ntualem continuam super bonum successum omnium animarum quae in hac uita sunt, et praecipue suorum sociorum, uellent similiter 14 semper posse dicere ((Consummatum es_t>i , et. finalite~ liber~ri a manibus et potestate illorum tortorum mfernalmm ad mgred1endum ad potestatem omnipotentis Dei patris aeterni, et gloriosi. u

JOAN.,

XIX, 3o.

orrmes distractiones eo modo, ut quaererem a Domino gratiam ut ?ossem esse ~om_inus et moderator mearum propriarum cogí. tatlonum et des1denorum, quia tune satis eram distrae tus. In uen~ itaque satis magnam gratiam, faciendo discursum solitum, max1me uero dum peterem huiusmodi gratiam per eas passiones quas Xpus. dominus habuit, dum anima ipsius tristis erat et dum erat in agonia r et dum esset in cruce, dicens: c(Deus, Deus m:~s, ut quid me dereliquisti>J 16 • Ad maiorem quoque gratiam mil~1 saepe ob~ulit, ut idem peterem per sacratissimam gratiam Xp1., quae fmt in unione illa hipostatica. In missa dum uellem communicare cum magna deuotione rogabam [a J Domino ut me peccatorem dignaretur uocan~ et recipere, ad me diuertere mihi peccata dimittere et mecum manducare. Dum finiuissem mi~sam et ea quae sequuntur, ueniendo per uicum ad domum, sensi sa-' tis magnam gratiam in eo quod recordabar satis particulariter, et ref!ectebar super dicta missa, ruminando singulas partes eius. Dabatur quoque animus ad ita excolendam memoriam super exercitiis factis in rebus spiritualibus, et rogabam [a] Domino ut, sicut tu.~c saep~ ~ccidit me distrahi ex memoria et 'reflectione super a:us_ exerc1t11s aut negotiis, actionibus, sine colloquiis ac cogitat10mbus rerum aliquarum non immediate tendentium in Deum . ~ . . ' ita m orat10mbus aut contemplationibus spiritualibus fieret ut uidelicet reflecti possem ad illa uehementi quadam inhaesi~ne. Hoc autem spero futurum, cum tam ordinati affectus erunt et actus quam adhuc inordinati sunt. Inordinati, dico, guantum ad hoc est nimis inhaerere et affici ad illa quae non sunt ex toto corde, tota anima, tota mente et omnibus viribus ubique et semper etc. diligenda; dum etenim hic affectus, qui est uera charitas, totam uoluntatem et spiritum nostrum possederit ubique et semper, tune caetera omnia ordinem tranquillitatis, id est, pacem assequentur, et sequentur absque turbatione intellectus, memof

is

angonia ms.

Die 9. FAERI MO~UM.

•S

MARC.,

XV, 34. 34

530

MEMORIALE.-AUGUSTO

fABRI MONUMENTA

riae et uoluntatis, et reliqua omnia. Sed hoc erit in patria beatorum, ad quam quotidie ascendimus. 73, Eadem vigilia S. 1i Laurentii, post of:ficium Completorium, accessit dominus Joannes, a sua peregrinatione rediens, scilicet, a Colonia, cuius reditu Dominus noster talem consolationem mihi dedit, qualem nunquam propter aliquod nuntium sensi 11 • Maxime quod Dominus noster conseruauit et liberauit me ne commouerer spiritu propter gaudium aduentus eius et pro· pter desiderium colloquendi et audiendi aliquod nuntium, nuntium inquam spirituale, quemadmodum antea sen tire solebam; ita ut mihi afferret deuotionem orationis, scilicet 33, contemplationis ad Dominum Deum nostrum. Hic ego sensi animam meam u1terius progredi in Dominum Deum nostrum cum quibusdam profundis actionibus gratiarum, quiescendo quietissime in ipsis; nec commouebar animo ad communicandum aliquid cum peregrino praedicto, ita quod uisum est mihi, quod Dominus noster per se ipsum cum suis sanctis faciebat mihi celebre quoddam festum super aduentum istum multo maiori et meliori modo sine aliqua comparatione quam potuisset accidere recipiens consolationem meam humaniter per uiam praesentiae et colloquia totius prosperatis spiritualis ex itinere. Discursus datus mihi a Domino [in] gratiarum actionem fuit per viam letaniarum, rogando Patrem ut benediceret Filio et Spiritui Sancto, et Filium ut benediceret Patri et Spiritui Sancto, et Spiritum Sanctum ut benediceret Patri et Filio. Eodem modo rogabam virginem Mariam ut daret gratias sanctissimae et indiuiduae Trinitati pro istis donis, et quod Sta. Trinitas benediceret virgini Mariae propter omnes fauores nobis ex sua intercessione communicatos. Eodem modo procedebam in aliis. Rogabam eodem modo pro omnibus, qui aliquid boni contulerant ipsi domino Joanni per quoduis medium. Item, ídem faciebam pro illis, qui fuerunt in causa ut aliquod malum recepisset; specialiter etiam agebam gratias tribus regibus 18 Magis et Stae. Vrsulae et Stae. Pinosae cum omnibus caeteris •

1542

53r

74. In festiuitate diui Laurentii 19 , mane admodum, eodem modo discurri per omnia mysteria super gratiarum actiones in omni loco secundum rem et materiam; habui etiam ingens quodd[ a]m et inexplicabile desiderium, quod missa suppleret et ualeret applicatiue et ef:ficaciter loco omnium laborum, quos oporteret me accipere in quaerendis omnibus calendariis omnium episcoporum, particulariter ad honorandum nominatim omnes sanctos, quorum collectae in eis inueniuntur, qui sancti sunt, quaedam opera tam praecipue facta, diuinis operantibus manibus. Sensi etiam maiorem, quam dici posset, :fidem super multum adiutorium quod Dominus noster nunquam deficiet mihi dare, et uniuersae Societati per medium sanctorum suorum, exemplificando secas rem ipsam. Sicat si aliquis diceret, multo magis potest facere unica persona reaoluendo totam mundam g ad bonam cum faaore unias et solias sancti Laurentii quam unius imperatoris. In illo uersa etiam sensi multum spiritam, in eo scilicet qui dicit: «Adiuaa me, et saluus ero, et meditabor in omnibus iastificationibus tais o 20 • Super e( Pater nostenJ in missa, dum dicerem: «Panem nostrum quotidianum da nobis hodie)J, uenit mihi in. trinsecum qaod[ dam de]sideriam h, quod scilicet [PaterJ coelestis daret ut sentirem qualiter ipse det panem animae et corpori. Ego dicebam: Domine fac me sentire qualiter mihi das panem istum qui est filius taus. ' Eodem modo ipso die habui b•mam quoddam desiderium ut ' scrhcet possem recordari semper ut quotidie commendarem me Domino Deo nostro et omnimodas ei supplicationes facerem (accip_iens (ad huias rei fauorem in Xpo. Deo Domino et redempto· re 1 nostro) fauorem Spiritus Sancti, virginis Mariae, boni angeli et sancti eo die occurrentis i.

..

modum. ms: . - h Hic. et paulo infra pauca desiderantur eo quod _; redemptori ms. - i virginem Manam, bonum meum angelum et sanctum eodem die occurrentem ms. g

c~arta secta fuerit in margine.

ee.

11

1s

Vide epist. 58. Has virgines martyres multa pietate colebat Faber, qui etiam ipsa-

rum reliquias in Portugalliam et Hispaniam adduxit. Vide 404, 43o; et epist. Ioo, 102. rn Die 10. 'º Ps. CXVIII, r17.

d

l

l

1

F ABRI MONUMENT A

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

533

2

75. In festiuitate S.ü Tiburtii et S.tae Susan[n]ae ' , consi· derans qualiter S. tus Tiburtius cum tanto spiritus feruore re~re­ hendebat Torquatum illum, quia carnalia desideria, in qmbus delectabatur, sequeretur, et quod in nullo alio nisi in ipsa carne gloriaretur, et cum ipsam uellet placere aliis, maxim~ mul~eribus, uenit mihi quoddam desiderium ipsum sanctum T1burtmm rogandi ut ipse suis orationibus mihi impetraret gratiam perf~ct~1:1' qua habita, nunquam uellem mihi ipsi placere, nec glonan m meipso, neque uelle aliis complacere, neque uelle complacere aliis in me ipso nisi soli Deo. Ad eius intuitum ita nos oportet comparere, ut illi soli cum sanctis suis, qui sunt in gloria, placeamus.

16. Ob rcMementoJi antequam irem ad missam, oblatae fuerunt mihi personae, quae magis fauerant domino Joanni in eius peregrinationem 22 ; ubi habui magnam deuotionem, rogando Dominum nostrum ut unicuique earum personarum faueret secundum opera earum, utendo etiam sua liberalitate et U:iser~cord~a. Ponderabam etiam opera et uerba et beneuolentlam mtenorem, hoc est, qualiter aliqui dum ei eleemosynam facerent, ope rati erant aliquid boni erga illum k, quando ipsum ducebant 34 per iter ne erraret, alii loquendo illi cum suauitate, _alii :ongrat~ lantes ei; et ita offerebantur mihi diuersa bona des1dena pro d1ctis personis. . . . . 77. Neque relinquebam orare pro ips1s, m qmbus D .. Joanne nil inuenerat nisi rigorem et fastidium; et uidebatur mih1 q~od piissimus Jesus uelit similes personas aliqu~n~o demonstran et cognosci, ab illis maxime qui aliquid chant~t~s ~abent, .ut ~o­ stea pro ipsis orent, dando eis exemplum hum1htatls et pat~entiae ad eorum aedificationem, quemadmodum ipsi ostendunt e1s probationem iustitiae, quam unusquisque sanctorum meretur. Ideo uoluit Dominus noster Jesus Xpus. quod maior crudelitas, quam unquam uisa fuit, sibi ipsi fieret, quia ipse talis erat ut posset k

illos ms.

2'

Die

22

II.

Vide supra §. 73.

melius ferre tales personas, et efficacius orare pro eis, considerando qualiter indigerent exemplo maioris humilitatis, aut patientiae, et charitatis, quam usquam inueniretur; ideo esset melius semper ut pessimi quique essent apud optimos, ut unusquisque cum alterius adiutorio posset melius proficere, obseruando semper bonus regulam suam, quae est, ut quanto maiorem rigorem iustitiae contra se senserit, tanto ipse sit liberalior bonitatis et misericordiae. 78. Orans in quodam sacello sancti J oannis, in quo ego iterum oraueram, orando Deum pro domo illa, uenit mihi uehemens quoddam desiderium, ut quicquid ego desiderabam ad utilitatem illius domus et personarum in ea habitantium, propter· misericordiam Dei Domini nostri, accideret omnibus domibus et personis totius ciuitatis, et quod Dominus noster ex sua pietate hic sic confirmaret ac si ego habitarem in singula [sic] earum domorum. 79. Eodem modo habui quasdam gratiarum actiones pro istis terminis, cognoscens beneficia Dei Domini nostri, agens ei gratias pro omnibus operibus, uerbis et spiritibus nominatis in col. latione. Item pro omnibüs uerbis et spiritibus qui expressi sunt in nostra redemptione, et :finaliter pro omnibus operibus, uerbis et spiritibus glori:ficationis particulariter omnium illorum, qui iam mihi noti 1 sunt ad utilitatem ,et consolationem mei. 80. Eodem die, nescio qualiter, saepe habueram magnam deuotionem dum aliq uid boni a Deo peterem pro me, vel pro uiuis ve] mortuis, ut Dominus noster Deus omnipotens uellet id, quod petebam, confirmare ad tantum effectum ac si ipse redemptor noster J esus X pus. id peteret, vel virgo Maria, vel hic et ille sanctus~ vel animae quae cruciantur in purgatorio. Et ad hoc ueniebat mihi deuotio dicendi missam, quae tanti ualoris est in se ipsa propter hostiam et sacrificium, quae in ea offeruntur, ut nihil possimus petere quod iustum sit, quin possimus impetrare per medium ipsius sacrificii in cruce facti, maxime dando fidem Domino nostro conuenientem cum aliqua confidentia. l

quae jam mihi nota ms.

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

FABRI MONUMENTA

81. In festiuitate S.tae Clarae 25 sentiens in missa aliquam distractionem ex parte desiderii, hoc est, ueniens mihi aliquod desiderium aedificandi circumstantes et ad hoc ueniens mihi aliud desiderium inueniendi deuotionem ad eumdem effectum; quemadmodum saepe mihi aduenerat quodam tempore. Nec cognoscebam tentationem, alias cognoscendo eam, nesciens auferre talem affectum, quia magis radicitus penetrauerat quam nunc, ubi plus est repugnantiae cum talibus imperfectionibus. Eodem die cogitans super hoc, inueni gratiam Domini ad non sentiendum tales imperfectiones (quia culpam peccati nescirem ibi cognoscere) et accepi documentum qualiter oportet procurare quod deuotio et immediata cognitio cum affectuali sensu rerum diuinarum (maxime ipsius Dei et donorum ejus gratis nobis datorum, per quae horno factus est gratior Creatori suo) haec talia non debent desiderari nisi ad gloriam Dei et propriam perfectionem et aedi · ficationem, quia ipsae gratiae non sunt res ordinatae ad proximum quemadmodum aliae gratis
inferantur, non ueniant mihi nisi quantum fuerint ad gloriara Dei et saluationem proximi; et quod spiritus maligni non habeant potestatem quam ego mereor super homines, qui sentiunt meos defectus, scilicet, uident ipsos, ut eos videlicet notent et notabiliter contra gloriara Dei domini nostri et in damnum proximi sentiant ipsos. Nota hic, o anima mea, qualiter manifeste usa es talibus defectibus tantis in locis et coram tot hominibus, bonis et malis, qui defectus non fuerunt notati nec aspecti fuerunt in uigorem [sic] iustitiae. Ideo magis debes Domino Deo tuo, qui pro se et pro medio orationum sanctorum eius, et ministerium angelorum suo. rum non permittit ut tuae res sinistro oculo aspiciantur, nec iudicentur in rigorem iustitiae, maxime cum clarissime cognoscat quod quanta hucusque fecisti et locutus fuisti et dixisti, possent et quidem deberent accipi in malam partem; et adhuc non de eis curatum est, nec habita est earum memoria. 84. Eodem die uenit mihi quoddam spirituale desiderium quod Dominus noster faceret me sen tire ((Gloria in excelsis Deo)) dominicale, et <(Kyrie eleisonii etc., dando mihi spiritum conuenientem diei dominicali, id est, ipsius Domini. 85. In vigilia virginis Mariae in mense Augusti 25 cum dicam officium S. ti Hippoliti et sociorum eius, perueniens ad illud S. 1ª° Concordiae, cuius corpus fuit proiectum in cloacas, et haustum ab illo Ireneo cloacario sancto ad magnam consolationem S. ti J ustini sacerdotis, ego habui magnum spiritum compunctionis, considerans quod ille in suo officio faciebat rem tam sanctam et tam gratam Deo domino nostro, unde uenit mihi alter sensus in magnam utilitatem meam, et ita oraui cum multa angustia Matrem Domini nostri, quod fructus eius tam perfectus est, ut impetraret mihi gratiam ut possem et scirem seruire. cum perfecta uoluntate Filio suo in hoc meo officio sacerdotali, eo quod ille in suo officio tam humili et uili inuenit occasionem faciendi rem tanti momenti in seruitio Domini nostri. Eodem modo rogabam pro omdbus officialibus cuitrscunque conditionis, ut Dominus no26

Die 14.

536

MEMORIALE.~AUGUSTO 1542

FABRIMONUMENTA

ster det illis gratiam inueniendi occasionem, ut, in ter alia opera qi:rne faciunt, possent aliquod facere in laudem Maiestatis suae vel immediato profectu m animarum suarum vel in clara utilitate vel in nostra consolatione vel remedio necessitatis proximi sui uiui aut mortui, etc. 86. Eodem modo in psalmo (( Benedicite1> et ((Laudate>i 27 , in Laudibus ego sensi magnam compassionem, dando mihi ut intelligerem et sentirem qualiter omnes creaturae seruiunt cum affectu utilitatis, consolationis et remedii et necessitatis etc. homini: sol illuminando, aqua refrigerando, ignis calefaciendo etc. , et ego nihil notabilis profectus 36 faciebam, nec in eius gloriam (nempe cum sim tam indeuotus), nec in eius cultu, quod etiam pro homine discursus mysteriorum fuit, qualiter virgo Maria ui· debat fructus suos tam nobiles, tam notabiles in Annuntiatione, Uisitatione et Natiuitate; uidendo Pastores eleuatos ad tantam cognitionem, intelligens mysterium circumcisionis, uidens Reges adeo humiliatos, etc.; et ita rogabam ipsam ut tandem impetraret rr::ihi gratiam concipiendi aliquem fructum ut seruus Filii sui cum effectu alicuius rei, et cum affectu fidei, spei et charitatis. Et cum essem in tali desiderio, uisum est mihi ac si intus me esset spes alicuius, qui uellet incipere seruire magno alicui domino, tot annosseruit seruis, et probando seipsum inconspectu eorum, spe· rat quousque appareat et uideatur domino suo esse dignus qui admittatur pro n suo seruo, declarando uoluntatem suam ad id. Cum hoc reprimebat me, hurniliando me uoluntati Xpi. Domini nostri, qui solus s[c]it ordinem nostrarum necessitatum et ea quae conueniunt nostrae saluti. 87. In primis vesperis Assumptionis ego inueni multam deuotionem dum essem in templo virginis Mariae de Spira. Ita quod omnes cerimoniae, luminaria, organa, cantus et honor reliquiarum et ornamentorum, haec omnia mihi dabant tantam deuom imediato profecto ms. verbo relictum.

-n

tionem, quantam ego nescirem explicare. Cum illo. spiritu ego benedicebam illi qui candelas ibi posuerat et collocauerat, et incenderat, et ordinauerat et illi qui redditus ad id faciendum reliquerat. Eodem modo organis et organistae, et fündatoribus, etc., eodem modo omnibus ornamentis, quae ego uideuam cultui diuino esse collocata. Item cantoribus et cantionibus puerorum, qui canebant. Eodem modo reliquiariis et illis qui reliquias quaesierant vel inueniendo eas honore decorarunt. In summa dico, quod ille spiritus erat cum quo aestimabam magís mínimum praedictorum et similium opus, cum fide catholica et simplice, quam ille [sic] gradus illius fidei otiosae, quam ita magnifaciunt qui non bene sentiunt hierarchica. Similiter sentiebam magnam bonitatem et misericordiam in Deo Domino nostro pro omnibus et singulis personarum illarum, quae aliquid suorum ponunt pro isto cultu exteriori Dei et sanctorum eius, modo sit opus manuum 0 suarum laborando, modo ponendo aliquid ex suis diuitiis, modo suis uerbis ordinando uel aliquo alio modo. SS. In festo virginis Mariae 28 tempore Matutinorum, cum recitarem praedictum officium, sed non audiens, dixi in templo; ita in sacro a me facto etc. semper fui omnino in me ípso, hoc est, sine ulla agítatione spiritus boni uel mali; ideo sentiebam propriam fragilitatem, et pondus meum in recitando, et ut essem attentus nihilominus pastea mihi uisum est (licet perseuerarem eodem modo) quod proprium meum esse non erat iam humile et deiectum, tam incontinens P et sine aliquo ordine ac alias, quando hoc modo deserebat me Dominus noster, hoc modo priuatum q alieni spiritus et perseuerantem r in meipsum (cum sufficientia, tum ipsius gratia). Placeat Domino nostro dare mihi gratiam ut ego possim quotidie crescere ut fiam capacius vas continentius et mundius, ut sit in seipso paratum ad non admittendos malos spiritus et ad recipiendos bonos. Hic recordatus sum et notaui qualiter quasi per annum semper in praecipuis festiuita-

Post hoc verb. spatium vac. pro uno

21 Id est, Canticum trium puerorum, DAN., HI, 57-88, et etiam Ps. CXL VIII, qui in Laud. off. divir:i recitantur.

o magnum ms. verans ms.

28

Die 15.

-P

incontinentem ms.

·- q priuatus ms.

-r

perse-

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

tibus me sine aliqua deuotione comprehenderem; sine deuotione, inquam, quae procederet ex motione interna spiritus, quae solet nos a propria essentia in aliam multo meliorem mutare, obseruando quando in nobis est cum sua praesentia; et uidetur mihi esse magnum donum Dei, quod horno saepe inueniatur ueluti uiuens in seipso cum gratia essentiali ut melius cognoscat et sciat distinguere inter proprium spiritum, quem habet ex suo communi, et etiam quod habet in spiritu a necessario modo, bonus

et perderem continentiam donorum Dei, nec gens, tam carnalis, et tam non uigilans in spiritu ad alía spiritualia, placeat diuinae bonitati ita me conformare in essentiali gratiae suae, ut quotidie fortior, sapientior et melior ad bene operan
538

uel malus sit. Et magni momenti res est, ad cognoscendum et discernen37dum inter bonum spiritum et malum, scire, intelligere et sentire in se alta et humilia in singula [sic] essentia[m] et etiam augmentum uel diminutionem, quae potest succedere in unoquoque uitae genere, quae in nobis potest accidere. Quarum prima, in qua quo· dammodo possemus dicere ad bonam intelligentiam, non exclu. dendo gratiam Dei: crUiuo ego, etiam ego,)) In 2.ª ((Uiuo ego, et non ego, uiuit uero in me X.ns¡) 29 • In 3.ª autem: ccUiuo ego; et non iam ego, uiuit uero in me peccatum aut malus spiritus qui regnat in malis)). 89. Post sacrum, agendo gratias Deo Domino nostro et. virgini Mariae pro sua intercessione considerans perfectionem magnam quam semper habuit Domina nostra in sua propria natura, (considerando etiam eam citra continuam motionem et actualem Sti. Spiritus, licet, ut puto, non semper eodem modo, quamquam etenim semper esset plena gratia et Dominus esset cum ea, et esset benedicta super omnes, fieri tamen potest ut non semper eodem feruore Spiritus sancti et eadem consolatione tangeretur; sed relinquebatur in ea locus perfectissimae humilitatis et fames et sitis magis ac magis placendi Altissimo, et timo{ ut ne non esset, quantum uellet Deus, utilis etc.) ego ro· gabam ut impetraret mihi gratiam ut ego in me possem corro· borari refectus et reformatus gratia Dei, quia postea ueniens priuatio iusta admodum et necessaria illius actualis motionis et cooperationis sensibilis Spiritus Sancti, ego non spargerer tam cito 29

GAL., Il,

20.

s

ºº

efficear ms.

Die 16.

-t

sessantibus ms.

F ABRI

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

llfONUJl!ENT A

lis, ?rocurans ~ortalibus quotidie noua dona gratiae, pacis, et' glonae, et beahs nouum aliquid gloriae accidentalis. 92. In festo divi Bernardi ai ego habui infinitam deuotio-~ nem in missa cum multis lachrimis, considerans diminutionem ho~oris S.mi Sacramenti, quae prouenit ex tepiditatibus uitae xpiana:, et finaliter propter dehortationem, quam faciunt homi· nes qm exeunt ab ecclesia . .. Item, c~nsiderans damnum quod prouenit animabus purgatorn ~ropte.r 1starum falsarum opinionum causam, etiam pastea aspex1 q~aht:r .t~t irreuerentiae sequuntur omnibus rebus piis et prae~ahs'. s1m1hter murmurationes proximi contra proximum, et quahter iam nemo potest ferre alterum nisi quod sibi placet fiat. 93. Eodem die habui magnam deuotionem in offerendo me S.to ~ernardo, _orando ipsum ut me in discipulum uellet accipere, cum 1pse tam integre placuerit virgini Mariae . . ~4. In festo sancti Ludouici episcopi et confessoris •• habm mge~tem deuotionem, cogitans inter alia applicare sacrum pro ommbus negligentiis a me commissis in ponderando et not~ndo ocnlis. apertis et attentis bona qnae mihi offeruntur quotid1e. per medmm operum diuinorum et per medium uerborum in_ te:~ornm exterioru.m suorum, et praeterea per uiam sui propru corpons et personae, quod quotidie in meis manibus et ante ~culo~ meos habeo. Hinc sequuta est mihi ualde clara 38 intelhg:ntla et magnum desiderium
e:

1

31

Die

55

Ps. CXVIII, r8.

20.

52

"'

Die r9. Ps. LXXXVIII,

25.

541

95. In octaua Assumptionis virginis Mariae ego habui quamdam memoriam optimam super passionem Domini, quae fuit causa mihi inueniendi deuotionem in officio, et in solitis orationibus et meditationibus meis, m,axime super illud: «Tristis est anima mea)J etc. ccTranseat a me calix iste•l 0 5, lfDeus Deus meus, ut quid me dereliquisti?,l, c<Mulier ecce filius tuus>l, «Pater, in manus tuas>> etc. 56 , et ita habuí intelligentiam ad propositum Assumptionis quod per medium compassionum virginis Mariae ex passione Flii sui (nempe cum ipsa passio esset uia perfecta et recta in coelum) ipsa fuit assumpta super omnes choras angelicos, et ita uidebatur mihi conueniens medium ad contemplandam assumptionem Matris, contemplari prius passionem Flii, et compassionem Matris. 96. In sacro habui quandam considerationem circa illud quod fit ante consecrationem et post consecrationem usque ad communionem; et eorum quae fiunt post communionem; quae omnia tria sunt. Dico me habuisse memoriam cum abundantia boni spiritus, esse bonum eligere tria tempora circa Xpum: Primum, ante incarnationem; 2.um, quod fuit in mundo; 3.tn, post ascensionem. Similiter circa virginem Mariam: Primurn, quod passa est usque ad conceptionem, 2.m, quod usque ad mortem, et ascensionem Filii. 3.m, postquam ascendit ad coelos, usque ad ipsius mortem; et ad hoc concípiebam quaedam ad recipienda aliquot noua desideria, ut scilicet communicarentur mihi nouae gratiae ad melius cognoscendum et amandum Christum per intercessionem Matris suae. Et hoc propositum illorum quae in missa contigerunt, ubi uellem mihi dad dona eorum, quae sunt usque ad tempus incarnationis, quod denotabitur mihi in ea parte quae est usque ad consecrationem. 2. 0 , ut daren.tur mihi dona ad propositum u illius partís temporis, ab incarnatione, scilicet, usque ad passionem, quod denotabitur mihi ex eo quod est a u

praepositum ms.

ss

M"TTH.,

~0

MARC.,

XXVI, 311et39. XV, 1+; JüAN., XIX, 26; et Luc., XXIII, 46.

consecratione usque ad communionem. 3.º, omne illud quod est ad propositum a passion~ usque ad iudicium. 97. Eodem modo pertinens ad deuotionem, quam ego babeo virgini Mariae, ut singulis annis ego baberem quaedam desideria, ut Dominus noster-secundum tempora quae sunt ínter 39 festum et festum virginis Mariae daret mihi gratias similes illis, quibus ipsa erat plena, accipiens unum tempus a conceptione Virginis usque ad annuntiationem, et bic deberent esse continuae praeparationes, ut tandem cum effectu possem dicere: «Ecce ancilla Domini>J 57 , iam facta tabernaculum Altissimi 38 etc. Alio tempore, bine scilicet usque ad mortem Filii, quod fuit tempus compassionis ipsius. 3. 0 , illinc usque ad assumptionem, capiens iterum a principio, etc. ut Dominus noster daret mibi gratiam sentiendi Cbristum praesentem per ueram compassionem et imitationem, et postea sentiendi absentiam cum sanctis desideriis sequendi ipsum ad gloriam, postquam bic absoluero, faciendi eius uoluntatem. 98. Eodem die similiter ad propositum cogitandi qualiter passio Cbristi et compassio Virginis sint tanquam scalarum gradus ad ascendendum ex directo ad ascensionem et assumptionemt ego babui magnam deuotionem, offerendo altam et infirnam cognitionem omnium inferiorum et altorum, cum desiderio quod Dominus noster det mibi gratiam nunquam contristandi nec laetandi, nisi secundum quod X pus. laetatus et contrista tus fuit cum sua Matre. 99. In festo sancti Bartolomei 39 ego inter alia applicaui sacrum pro omnibus laboribus quos baberent aliqui et quicumque modo fratres uel arnici etc. pro laboribus, inquam, non solum praesentibus, sed etiam praeteritis et futuris, ut tale sacrificium sit supplementum in gratiarum actiones debitas et ad petendum ueniam et gratias, quae quaeri debent per uiam talium tribulationum. 100. Eodem modo habui deuotionem et desiderium rei 5"

Luc., I, 38.

58

((Sanctificavit tabernaculum suum Altissimus,>J Ps. XL V, 5. Die 24.

59

MEMORIALE.-AUGUSTO 1542

FABRI MONUMENTA

542

possibilis, boc est, quod ego essem ante omnes martyres et unicuique eorum possem dicere: (( Exaudiat te Dominus in die tribulationis etc.>) «Tribuat tibi secundum cor tuum et omne consilium tuum confirmet.» c(lrnpleat Dominus omnes petitiones tuas)) c(et bolocaustum tuum pingue :fiah 40 • Hoc omne in bono sensu spiritus sensi. 101. Eodem die cum uellem dicere Completorium, uidens 40 animam tam tristem et amaram, quia ab aliis ue~peris ueteres aliquae infirmitates et debilitates agitabant me et uidebatur mibi crttod in tali die noluissem sentire tot agitationes nisi boni spiritus, item distractiones in meo officio, etc., venit mibi quaedam consolatio, secundum quod forsitan placebit Domino quod in similibus diebus inuenirem me inferiorem et propinquiore[m] ueteribus meis plagis, ut tales sancti occurrentes illas uideant, et orent Dominum ut extrabat me ab eiusmodi irnperfectionibus. Et certum est quod abbinc uno anno fere semper in praecipuis festis ego me inueni extra illum spiritum, in quo est deuotio, pax lacbrimae etc. !taque in boc multam spem assumpsi, et rogabam Dominum ut ita fieret, ut non solum ipse, uerum etiam Mater et apostoli sui sanctus Joannes Baptista, S. 1ª Anna et Magdalena cum aliis sanctis certiores fierent per banc uiam rnearum necessitatum spiritualium. 41 102. In festo sancti Ludouici, Galliarum regis , ego habui multam deuotionem applicando missam in nomine cardinalis pro quo ego eam debebam dicere, uolens satisfacere in eius nomine omnibus, quibus ipse potest debere, ad honorem istius sancti et utilitatem totius Galliae in qua tot bona gesta sunt et tot peccata remissa, in qua etiam tot sunt necessitates corporales et spirituales. Dico me applicasse sacrurn pro ipso et tota Gallia praeterita, praesenti et futura, cum omnibus regibus, ducibus, comitibus, et aliis dominis, etc.; pro archiepiscopatibus, episcopatibus, abbatiis, parochiis, gymnasiis, et ciuitatibus cuiuscumque conditio· nis· et in hoc discursu sensi mnltam deuotionem, desiderans

'

40

41

In Ps. XIX, Die 25.

2,

4, 5, 7.

FABRI MONUMENTA

544

MEMORIALE.-AUGUSTO

quod Dominus noster id concederet; faciens mentionem quod pro singulis aliis regnis idem fieri desiderabam. 103. Quodam die dominico 42 , cum dicerem officium, adiungebam quaedam uerba psalmorum, specialiter illa. «Diligam te, Domine, fortitudo mea''; ítem: ccDominus firmamentum meum et rnfogium meum et liberator meus,,; ccDeus meus, adjutor meUSJJ; crprotector meus et cornu 41 v salutis meae et susceptor meus>' 4 ·5 • Et ponderabam praedicta uerba, cum fide et spe in Domino, et magno desiderio amandi ipsum. Postea considerans fragilitatem humanam esse maiorem, et eius corruptionem faciliorem, et dissolutionem corporis iam momentaneam super alia omnia corpora; considerando item animam esse tam · caecam, et spiritum tam peruersum in seipso, ad iudicandum suas necessitates, et quid sit necessarium ad quaerenda re::nedia carnis et animae .suae; scilicet animae et carnis corporis sui, in quo uiuit, etc., venit mihi multa deuotio, offerens mihi ut orarem Patrem omnipotentem, ut misereatur carnis et corporis mei et ut illam fortificaret et sanctificaret; Filio commendando etiam animam, ut similiter uellet eam illuminare et sanctificare; Spiritui Sancto commendabam etiam spiritum, ut uellet ipsum sic bonum reddere ut nunquam obliuiscatur officii sui pro anima, intelligendo partem sensitiuam simul cum portione inferiori rationis, que videlicet ratio discurrit circa ea, quae per sensus accipiuntur; per spiritum autem, eam portionem superiorem guae circa diuina occupatur, accipiendo per Spiritum Sanctum et per angelos, et item per fidem ex auditu, suas ratiotinationes et sua desideria atque affectus, etc. Rogaui etiam Filium, quatenus illa quae dixi mihi concederet, in sumptione corporis sui pretiosissimi, animae et diuinitatis suae in Sacramento existentillm. 104. In festo sancti Joannis decollati ", inueniens me aliquantulum distractum, et uidens difficultates redeundi ad me x, v

Sequitur manus quarti librarii.

42

Die 27. Die 29.

44

-x

ad se ms. 4 :>

545

ego habui multam deuotionem, cogitando qualiter santissimum sacramentum proprie est in quo est gratia pro tali negocio, quod uult semper ingredi ad nos et ducere ad conuersionem cordis nostri; ut seguendo ipsum, quotidie magis ac magis ingrediamur ad profundum uiscerum nostrorum. Sanctum Joannem Baptistam orabam ut doceret me modum preparandi uiam Dominoj cum ipse sit vox que clamat in deserto: e< Para te uiam Domini'J 45 • 105. Xpus. igitur haec duo a nobis maxime desiderat, id est, ut proficiamus in eleuatione spiritus nostri ad coelos, et ut intremus et penetremus nosmetipsos quousgue inueniamus Deum intra nos esse; quia in alia parte non debet queri regnum Dei nisi intra nosmetipsos et in coelis. Exaltatus est Xpus. in cruce et tandem ascendit ad coelos, ut nos omnes traheret ad seipsum. Dedit seipsum in sacramento ad cibum animae nostrae, ut uiam haberemus, qua ipsurn ad nos traheremus, iuxta illud: c
Ps. XVII, r-4.

1542

45 47

¡;

cogitans ms.

Luc.,III,4. APOC., III, 20, FABRI MONUM.

11

46

]OAN.,

XVI,- 23, 35

F ABRI MONUMENT A

corpus delectatur. Hinc fit quod ideo, hoc tempore, fornicatores aggrauent peccata sua ex hoc 1 quod nimium ad illa peccata applicant spiritum, et immergunt animam suam spurcitiis ipsius corporis, maritati quoque in hoc maculant licitum t[h]orum suum, quia et ipsi nimium spiritualiter iam iai;n commiscenturr quaerentes animae desideria simul cum desideríis carnis perficere Y· et bine est etiam nimia alienatio et elongatio a rebus diuinis. ' . 108. Hinc fit ut spiritus nequeat inuenire cibum propnum. Potius autem fuerat trahendum ·corpus usque ad sen ti menta spiritualis cíbí animae suae ac spiritus; ita ut, dum uideremus opus Dei aliquod, aut audiremus uerba ipsius; aut tractaremus mani· bus nostris, spiritus in omnia illa ita totus ferretur, ut secum traheret totam animam sensitiuam ad illa percipienda. Hoc [est] enim uere egredi seipsum ad pascua. Verum est hoc non posse bene fieri donec nos penitus omnia traxerimus ad interiora no' . stra; id est, totaliter collecti intus fuerimus, inibi morari paratl: quod fit dum primum nitimur ad hoc peruenire ut omnino separemur a sentimentis sensualibus. Opus itaque [est] Deum deprecari ut ita erigat nos ad alta et ad res omnino spirituales con' . templandas, u t tandem in nobis caetera omnia quodammodo sp1ritualia fiant, apprehendanturque modo spirituali; et hoc longe praestat quam si detur no bis gratia quaedam Spiritus Sti., qua haec inferiora sancte et tamen quodammodo sensibiliter sentiamus. 109. Erige igitur iam mentem tuam ad ea, in quibus nihil est quod sensu ullo percipi possit, ut est diuinitas Xpi., quae eadem est et Patris et Spiritus Sancti. Quaere Deum ubi nihil aliud inueniri potest quam Deus, id est in seipso. Post hunc, sic in sua diuina natura et personis consideratum, quaere Xpum. hominem potius in coelo quam in terra; postea uero quaere beatam Virginem, et in u troque prius animas quam corpora. Post Virg.inem corpoream sunt spiritus angelici et reliquae beatorum ammae, quae sunt in coelo. Per haec, eo ordine quem dixi, Pater noster in coelis querendus est et alloquendus, dum in seipso z ney proficere ms,

_z

i suipso ms.

MEMORIALE.-SEPT.

1542

547

queat a nobis inueniri neque imaginari. In terra autem, dum conuersari optas in Domino, nesciens ad coelestia ascendere, Xpus. primo et uerba ejus, et 43 omniá uerba sacra; et hic cruci affixus contemplandus est, si ad praeteritum respicias; et si ad futurum respicias, tanq uam in descensum esset ad iudicium. 110. Deinde consequenter retrocedendo per uitam Xpi., si a perfectioribus pro spiritu nostro processus [quaeratur] •',post Christum nulla potior conuersatio quam illa quae est cum uita et actibus beatae Virginis: nullibi enim inuenies tam efficax exemplum compatiendi Xpo. ac sequendi ipsum, et ei seruiendi, etc. Post Virginem sunt reliqui sancti, martires, heremitae, caeterique ·qui mundum reliquerunt et bona huius seculi contempserunt, in quibus etiam Deus ipse inuenitur, et eo magis quo uita fuerint sanctiores et magis spirituales. Post tales homines sunt caetera Dei opera, creationis et redemptionis, et omnia alia in quibus est consideratio aliqua, in aedificationem. In angustiis, utroque modo z,, proficitur, id est, consideratione poenarum Xpi. et malorum aeternorum, et etiam consideratione resurrectionis et gloriae; in prosperis autem magis proficitur in consideratione passionis et eorum quae humilient.

111. Eodem die sanctae Sabinae, consideraos Dominum nostrum Jesum Xpum. suis speciebus panis et uini, uenit mihi quoddam sentimentum bonum admodum qualiter infinita eius bonitas uolebat accipere officium panis et uini materialis et eorum formam ad cibandum animas nostras et corpora reformanda ad meliorem essentiam quae non potest causare panis materialis aut vmum. [MENSE SEPTEMBRI I 542)

U2. In die sane ti Egidii abbatis 1 , postq uam fecissem par. uam adhortationem coram quibusdam, qui erant communicaturi, et postquam absoluissem missam, datus est mihi magnus z' processusque datur ms. errare librarii, ut videtur. item errare librarii. 1

Die

I

Septembris.

-z" non ms.

549

MEMORIALE.-SEPT. 1542 FABRI MONUMENTA

spiritus in desiderio predicandi, sicut et [h]actenus frequenter; ideoque tune proposui, firmius quam hactenus, in Germanía me daturum esse operam omnem ut possim praedicare uel legere; magnum enim incommodum alioqui nasciturum ex tanta et tam diuturna taciturnitate 2 • Sensi etiam tune quod oporteat melius me attendere ad hoc, ut sim obediens ei spiritui qui me ad feruorem eccitat, circa opera quae sunt in uerbo Domini, puta exortationes particulares et publicas praedicationes; et non solum in ecclesia coram multitudine , sed etiam in aliis conuentibus hominum, aut in domibus, aut circa domos, etiamsi pauci sint, qui me possint audire; item in mensis coram principibus et magnatibus. U3. In dominica prima Septembris 3 , dum applicarem discursus meos, et praesertim discursum mistf:riorum uitae et mortis, et resurrectionis Xpi. ad animam cuiusdam defuncti, qui mihi tune fuerat nuntiatus, qui fuerat doctor de Cornibus, teologus parisiensis 4 , ego sensi magnam deuotionem dicturus missam pro , ipso in tali discursu, petendo ueniam nomine ipsius, cum recognitione magna, quod non imitatus füerit Xpum. ipsum neque eos, qui ei seruiebant et obediebant, adorando, recognoscendo, audiendo, compatiendo, petendo ab eo gratias et omnia necessaria, etc. Hic 44 etiam sese mihi offerebant illa in quibus dictus defun · ctus potuit peccasse et defecisse a perfectione quam potuisset assequi; verbi gratia, petebam ueniam pro iis ª omnibus in quibus forte deliquisset circa obedientiam suam, paupertatem et castitatem, quia erat monachus ordinis sancti Francisci; item circa defectum docendi, cum esset doctor et praedicator; item, circa curiositatem superfluam sciendi; item circa uanam gloriam, quae solet sequi tantos uiros. Et in eo loco ubi fit memoria defunctorum in missa, tempore quo detinebar in Memento cum satis maa

gna animi mei eleuatione, sese mihi obtulit uti rogarem Patrem quatenus dignaretur in tali anima glorificari; item Filium, et Spiritum Sanctum, et beatam Mariam virginem; ítem quod dignaretur ipsam animam admittere ad ordinem laureatorum doctorum, secundum promissum illud: «Qui docti fuerint et ad iustitiam erudierint multos, fulgebunt quasi stellae in perpetuas aeternitates rel="nofollow">l 5 • 114. In festo sanctorum Cosmae et Damiani 6 , sensi magna quedam et intima desideria erga uenerationem sanctissimi sacramenti, et sanctorum, qui in coelis sunt, et circa cultum impendendum imaginibus et reliquiis sanctorum; uoluissemque posse semper adesse coram sanctissimo sacramento ubicumque reseruatur in Germania; et similiter coram qualibet imagine Xpi. :.iel virginis Deiparae, uel cuiuscumque sancti vel sanctae. Quod desiderium quia impleri nop potest, rogabam Dominum ut per angelos nostros custodes suppleret meos circa huiusmodi culturo b defectus, et omnium aliorum, ita ut id quod deberet fieri per personas, fiat per angelo~ eorum custodes. 115. Dum etiam considerarem, cum quadam mentís eleuatione, Xpum., sedentem a dextris uirtutis Dei Patris, uidere etiam oculis humanitatis suae cuneta quae sunt sub sole, [tot opera ingratitudinis et malitiae, tot blasphemias contra Deum, etc. J e; sensi quamdam admirationem circa tantam patientiam et bonitatem ipsius Xpi., tam potentis in coelo et in terra; et quoddam quasi simile, considerabam in eo quod est crucifigere mortalem Agnum, et non aestimare, aut negligere iam regnantem in caelis ac triumphantem. Et ergo patientia ipsius uiuentis et iam regnantis talem in bonitatem proportionem habe· re uideri potest, sicut mala illa ad inuicem proportionantur. 116. In festo sancti Michaelis arcangeli 7 , ego habui multas contemplationes et affectiones pias ad propositum ipsius et omnium angelorum. Dicens officium, habui desiderium ut ange-

hiis ms.

Vide epist. 3o, annot. Iü; et 32, annot. 19. Die 3. • Celebrem hunc doctorem multo pastea mortuum fuisse novimus, Vide epist. 34, annot. 21. U nde vel librarii, vel alterius error hic irrepsít.

b

culpam ms.

5

DAN.,

- e Deprompta ex Mem. III.

2

7

XII, 3. Die 29.

6

Die 27.

'1

MEMORIALE ~SEPT. 1542

li laudarent Dominum nostrum quoties dicuntur talia uerba, ueh1ti illi qui melius ea et sentiunt et intelligunt. Eodem modo desiderabam ut facerent sancti, non solum qui nominantur in orationibus, uerum etiam omnes alii; et quod mea recitatio, uerba et cogitationes, essent semper illisoccasio laudandi Dominum nostrum, uel agendi, uel petendi ab eo cr gratias pro nobis; et quod propter meam inaduertentiam, non relinquant ipsi [curam] notandi bona uerba que mea lingua proferuntur; et sic · de gestibus uel signis propter Deum factis, quanquam saepe in sola fide ecclesiae, aut in propria, licet tantum habituali, etc. 117. In offertorio missae habui quoddam desiderium ut suppleret et applicaretur ad gloriam sancti Michaelis et totius exercitus sui, sic ac si ipsi in hoc mundo, assumpta carne, imitati essent perfectissime Jesum Xpum., et ad meritum meum 45 et aliorum uiuorum, sicuti si haberemus potestatem et scientiam ange· lorum, ut laudassemus hucusque Xpum. et in gloria quodammodo tenemur [sic]. !taque ego gauderem quod, per gratiam Dei, fieret mihi possibile ut essem uicarius, in laboribus multis, in nomine angelorum, et quod ipsi essent mihi excusatores omnium quorum ego debitor sum ciiuinae maiestatis honori, cui d millia millium ministrant et decies centena millia assistunt. Sed bene sentiebam quod mihi sufficeret seruire, laudare, et honorare Xpum., in quantum considerarem modum in quo ipse in mundo erat; qualiter scilicet tam paucis e contentaretur, relinquens hic vicarios suos, quos qui audit, ipsum audit, relinquens etiam pauperes, de quibus dixit: ccQuod uni ex minimis meis fecistis mihi fectis" 8 , 118. In festo sancti Ieronimi 9 , ego specialiter certior factus sum, ad obtinendum fauon~m ipsius, et aliorum sanctorum quorum horno recordari potest, et hoc est multi ualoris in effectu adiutorii, scilicet ut ego acciperem multam deuotionem erga illum angelum qui eum in hoc mundo custodiuit; et similiter erga omnes alios angelos custodes quorumcumque sanctorum; et ita e'

agere uel petere ei ms.

s

MATTH.,

9

Die 3o.

XXV,

-d

qui ms.

_:e

potius ms.

SSI

potest peti talibus angelis uel communicari in spiritu cum fide, quemadmodum et sanctis. Cum dicerem officium, sensi multam deuotionem, considerans qualiter angeli et sancti possunt accipere occasionem illorum uerborum ad laudandum Deum, et ad nos adiuuandum, et quod petimus obtinendum; et ita sensi rem esse ualde utilem rogare illos cum deuotione, ut uelint assistere ad contemplandum et laudandum Deum, nempe, cum uideant ipsum sicuti est. Etiam proficit quod horno habeat desiderium quod ipsi suppleant in omnibus pro nobis, et excusent defectus nostros linguis suis beatificatis. 119. Inueni similiter magnum desiderium et gaudium, ut sancti qui in coelis sunt, ut ita fieret, habeant nunc modum, potestatem et scientiam et uoluntatem, etc., ad faciendum et compensandum quod hic noluerunt, uel nescierunt, uel non potue runt, circa res diuinas et proximorum tam uiuorum quam mortuorum. Hic habui quoddam desiderium ut possem exprimere opere uel ver bis exterioribus, uel quouis alio modo, quo manifestum esse possit singulis sanctis atque angelis, omnia illa quae Dominus in hoc mundo fecit, et quaecumque ad nos hucusque misit, quorumcumque sanctorum, hoc modo posset cognoscere et in illis uidere glorificatorem suum, ad suam maiorem gloriam accidentalem, quae potest augeri, sumpta etiam ex nobis occasione r; nos enim possumus illis esse causa g maioris gloriae accidentalis. 120. Híc etiam notaui quamdam deuotionem, quam inue· ni causa crucifixi Sanctae Crucis de Maguntia, et aliarum imaginum [quae dederunt sanguinem] h sed precipue istius crucifixi, quando perditus ille hom o huius truncavit caput], et tam male vulneravit 'º. Unde penetrauit me quaedam et quasi continua consideratio,quae est illius gradus bonitatis diuinae, scilicet, dare et spargere sanguinem suum toties peccatori qui eum offendit. Ita dedit eum pauperi caeco Longino postquam mortuus erat, qui f occassionem ms. _g causam ms. - h Deprompta ex Mem. III haec :; verba et 7 paulo inferius uncinis clausa, quae desunt in Mem, l.

40.

'º

Vide infra, §. 3b8.

i

1 !

FABRI MONUMENTA

552

illuminatus fuit ab illo; et ita uidetur mihi quod cum ego tot ineptias committam, et tot opera ingratitudinis et malitiae 46 contra Dominum meum, ipse nihil aliud facit propter uulnus nisi dare mihi gratiam, ut ex ipso sanguine sparso proficiam. Et sic contingit, quod cum in hoc mundo tot blasphemia[ e] contra honorem Dei et sanctorum suorum fiant, non cessat diuina ejus bonitas spargere signa sanguinis amoris sui super illos qui similia faciunt; permittens etiam crudelius interdum uulnerari; ut tandem dando aliquod abominabile uulnus, quum aliud remedium pro multis iam non sit, ueniamus ad nos, et sentiamus crudelitatem nostram, et inueniamus sanguinem puriorem ad sanandum animam nostram. 121. Dum haec [considerarem] de sanguine J esu Christi, agni immaculati, ego sensi magnam uim ipsius xpianae. mansuetudinis, quam Xpus. uerbis et opere nos docuit: nulla est enim uia efficacior contra crudelitatem atque iram, et quidquid est carita ti contrarium, quam si ita mansuetus sis, ut nullis ictibus resistas; sed omnes benigne et cum i mansuetudine animi excipiens, permittas percussori quidquid uelit. Tandem enim, aut alias nunquam, frangetur cor eius et emollietur, uidens patientiam tuam et uiscera bonitatis tuae. O durum igitur me et nimium crudelem, tardumque ad credendum et audiendum Xpum. Dominum, qui toties aquam lacrimarum et sanguinem pro me effuderit frustra! 122. O anima mea misera et nimium crudelis, quare non te mollierunt ill[a]e, quum primum eas intellexisti, lachrimae quas X pus., mundum intrans et [victima] huius tuae mortalis uitae sensuum, iam statim pro te effudit? Propter te enim in hunc mundum exiuit a Patre coelesti, et lachrimis prima huius uitae miseranda mala seruat. Et tu haec videns, non es mota, sed exspectasti effusionem sanguinis; et ecce circumcisus lachrimas simul et sanguinem puer octo dierum effundit, et tu nec sic es emolita! quare hoc? quia forte ille puer adhuc erat, sensum solius carnis et corporis tibi ostendens, et ideo exspectas signa interni sensus i

idms.

154:.1

lVIEMORIALE.-ÜCTOB.

Dei tui? Vide igitur lachrimas. Et haec aquae effusio pro te et super te est. Quare ergo non mouebaris? Quid exspectas? Exspe· cto, inquies, et exspectaui maiores motus Dei mei, ut mouear, et ipsa melius sentiam. O miseram te etdeplorandam, quae tam dura es! Vide igitur et agnosce lachrimas, quas emittit Dominus super euersione futura et summa ingratitudine ipsius ierusalem; item, illas quas in cruce, dum emittebat spiritum, ipse emisit. Et si hoc non satis est, aut i magis cupias emissionem sanguinis quam lachrimarum Domini, aspice sudorem sanguineum k, ubi sunt duo simul commixta 1 et uide insuper sanguinem ob ligamina 1 ob percussiones, ob uerbera, ob coronationem, ex totius corporis extre· mitatibus profiuentem ; idque propter te, quasi unus esses, haec omnia. Quod si necdum haec signa te mouent, ueni usque ad uenas, et considera quomodo in cruce pro te omnes euacuentur puriore sanguine Agni immolati; et si haec non sufficient, accipe sanguinem purissimum per se, et accipe seorsum aquam, quae ex latere Domini profiuxit 47, et cum Longino sana animam tuam; nec uelis experiri maiora signa diuinae bonitatis ex passionibu:::; humanitatis ipsius, quia post haec non patitur Christus resurgens ex mortuis. [ MENSE OCTOBRl I

542]

123. Pridie festi sancti Francisci ', dum celebrarem of:ficium martiris unius relicti, ad quem dudum est mihi magna deuotio, ego applicaui misse sacrificium parentibus meís uiuis ac mortuis, omnibusque qui ex familia domus nostre profiuxerunt; et consequenter pro omnibus familiis fratrum meorum, qui sunt in Societate Jesu Xpi. Hec dum facerem, uenit in me magna et deuota memoria eorum, quibus obliga ti sumus naturalibus parentibus. Unde uisum est optimum futurum esse si inuocauero angelos custodes talium familiarum, qui sunt et qui fuerunt et qui erunt: preterea si inuocauero sanctos ac sanctas post beatam Ma· riam, qui curam habuerunt, et habent, et habituri sunt earumdem hoc ms. 1

-k

sudore sanguíneo ms.

Die 3 Octobris.

_¡

cum ista ms.

MEMORIALE.-ÜCTOB.

familiarum nostrarum, quibus secundum Deum sunt agende gratie, per quos petende sunt excusationes ob peccata multa, quae commissa sunt huccusque a talibus familiis, et non solu[u]nt recepta innumerabilia beneficia, et per quos sperande sunt uarie gratie ac beneficia quibus nunc indigent, et posthac indigebunt. Optabam quoque ex animo ut illu singulari sacrificio ego excusari possem ab illis culpis, quascumque ego contraxero; eo quod pro posse et secundum opportunitatem non excusem fratres meos in orando, obsecrando, gratias agendo, et postulando pro ipsis, et pro illis quibus ipsi tenentur. 124. Post communionem, ego sensi magnum desiderium, sicuti quoque senseram in die precedenti post eumdem actum, ut Xpus., quem sumpseram, includeret me totum secum intra me ipsum; ut ei cohabitarem, et cooperarer in mei ipsius reedificéttione, reparatione, etc. Petebam quoque ut ipse, sub quo sunt infiniti modi essendi, saltem accidentales, dignaretur renouare in me, ipsum meum esse, uiuere, et operare; ut nouo modo sim in ordine ad ipsum, et ad omnia alia, et nouo modo uiuam, et me habeam in omnibus operibus meis, ita ut me quotidie mutet in melius, qui solus habet ·esse et uiuere et actum per se immutabilia.

125. In die sancti Francisci 2 , in ter alia bona desideria, quae

in orationibus ~t meditationibus sensi, ego maxime optaui, et idipsum cum satis spirituali et pio affectu petiui, ut per uirtutem sacrificii misse mihi concederetur, ut diuus Franciscus et quiuis alius sanctus posthac mei meminisset; idque tam efficaciter, ac si unumquemque ipsorum in articulo mortis suae ego cum magna aliqua cordis tribulatione hoc ipsum petiuissem in illis uerbis: «Memento mei cum ueneris in regnum Xpi. >J 5 • 126. Dum cogitarem eodem die quedam circa modum bene orandi, et modos quosdam bene operandi, et etiam quonam pacto bona desideria orationum sunt uiae quedam ad bona opera dispo· nentia et e contrario bona opera uie quedam ad bona desideria, hic ego annotaui, et clare sensi, quod qui spiritu querit Deum in 1

Die 4.

5

Luc., XXIII, 42.

1542

555

operibus bonis, melius 48 ipsum inueniet postea in oratione, quam [si] non fecerit hoc. Dico frequens esse si quesierit principaliter in oratione ut postea inueniat in operibus. Qui querit itaque et inuenit spiritum Xpi. in bonis operibus, ille multum solidius proficit quam qui negotiatur in sola oratione; sic uidelicet quod qui habet Xpum. in opere et qui ipsum habet in oratione, frequenter se habet sicut qui habet ipsum in effectu, et qui habet in affectu. Nitendum ª est igitur ut tu teipsum frangas et mortifices, et unías et aptes te ad omne b bonum suscipiendum per bona opera. Ex hoc etenim senties frequenter hanc esse optimam preparationem ad orationem mentalem. Uita igitur tua ita se habeat cum Marta et Ma[g]dalena, ita nitatur orationi et piis actionibus, ita denique contineatur ex actiua et contemplatiua, ut si quando alterum propter alterum, et non propter se, sicut sepe accidit, exercueris, id est, orationem intenderis ut medium ad melius operandum, uel contra opus propter orationem, dico quod ubi ista duo ad se inuicem putabis esse intendenda e, melius erit, ut, magis uniuersaliter loquendo, ordines omnes orationes tuas ad thesauros bonorum operum quam contra; nam bona opera in hoc intendere[debes], videlicet, ut thesauros facias per orationes tuas, sicut esset de eo qui uitam ducit pure contemplatiuam, cuius opus est exerceri in accumulatione thesaurorum diuine cognitionis et amoris, cui non tam uniuersaliter petende sunt eae gratie, quae sunt Mariae, iis qui inter actiones uersantur. 127. Hi etenim quia multis modis se habent, et in ordine ad multa constituuntur, qui sub se multa habent et super se et prope se, et intra se, et ante, et retro, a dextris et a sinistris etc., quae omnia uarias uirtutes in operante requirant. Hinc fit ut hi multis uirtutibus perfi~i debeant d, alioquin defecturi. Ipsi habent opus quodam gradu patientiae, quodam humilitatis, quodam caritatis, et caeterarum virtutum in ordine ad pauperes, uel infirmos, uel peccatores, uel persecutores, etc. Quodam alio gradu in ordine ad inferiores suos aut etiam superiores; aliis quoque virtua Mittendum ms. fici debent ms.

-b

et ad omne ms.

-e

intendendam ms.

-d

pro-

MEMORIALE.-ÜCTOB.

FABRI MONUMENTA

556

tum praedictarum et aliarum gradibus, pro aliis et aliis occasionibus indigent; proindeque facile est ut isti uideant ex operibus nimium multas necessitates etiam proprias, quae opus habent virtutibus diuinis, unctionibus, uariisque donorum Dei i nfusionibus; nec pro se tantum, sed etiam pro proximis, quibus student, Pro quorum auxiliis ac iuuaminibus indigemus multis spiritualibus luminibus et oculis, auribus, caeterisque sensibus; nec iis tantum, sed etiam fortitudine, sed pietate, liberalitate, diligentia caeterisque uariis uirtutibus animi et corporis. Quibus dum caremus, facile est uidere haec duo incornmoda, unum uidelicet nostra ex parte, quia in nobis defectus [reperiuntur]; alterum ex parte proximorum, quibus non bene, sed multis modis male, aut salten~ minus bene prospicitur et prouidetur. 128. Frequentius igitur in hunc scopum intendendae erunt nostrae orationes, quam contra, id est, quarn talia opera in finem orandi. Haec dixerim in genere, et considerando scopum ipsius uitae hoc modo mixtae; aliter enim, id est, specialiter et magis particulariter loquendo, non potest fieri quin frequenter oremus in finem aliquorum bonorum operum; et etiam contra, frequenter operemur multa ut consequamur scopum aliquem aliquarum orationum. Danda 49 est ante opera ut non solum ad res pure e spiri· rituales, ut sunt contemplatio et oratio mentalis atque affectualis, quaeratur Xpus. ut bene ac optime fia[nlt, sed etiam uiribus intendendo ut in ipsis quoque operibus externis, et orationibus uocalibus, aut etiam aliis collocutionibus particularibus, uel quae fiunt publice ad populum, idem inueniatur. Verum est quidem multa opera fieri posse, et multa uerba dici, et facile, absque motione spiritus; et maxime cum non sunt opera agenda, uel uerba dicenda contra propriam aliquam inclinationem innatam siue acquisitam aut contra proprium habitum, uel etiam propriam voluntatem. In his enim magis aperte videntur et magis apparet necessitas spiritus, aut alias saepius omlttuntur. Uniuersaliter tamen quaerendus est spiritus ad intelligendum et 0

Confuse scriptum.

557

promptius uolendum r illud bonum, quod in talibus actionibus inest; maxime uero in illis, quae dixi esse magis difficilia et ueteri homini contraria; quae sicut requirunt spiritum maiorem ex quo procedunt, ita quoque, dum fiunt, per ipsa maior spiritus acqui ritur, quam per alia quae non ita contracta sint. Ex his etiam multo melius senties quid in homine sit, et quare indigeas spiritu, quam ex aliis quae facile fiunt g et absque contradictione. Sic continget in oratione mentali et affectuali, quia et ipsa requirat ipsum specialem h actualem spiritum, alioquin omnino mens diuagatur, et non sequitur propositum orationis scopum. 129. Circa hoG propositum quod est de operibus, notari potest triplicia inueniri opera, circa quae maxime nos oporteat exerceri; quaedarn sunt ad se ipsum, quaedam ad proximum, et quaedam ad ipsum Deum. Ad se ipsum uerbi gratia, sunt opera poenitentiae, quae sunt in propria rnortificatione aut abnegatione, castigatione et poenalitate, veluti ieiunia, peregrinationes, uigiliae, d.imissio aliquorurn comrnodorurn ternporaliurn, aut etiam diuitiarum, caeteraque huiusrnodi quae corpus defatigant, et uoluntatem circa propria euincunt. Ad proximum sunt ea omnia quae ipsum iuuant, consolantur i, subleuant, etc. ut eleemosinae, caeteraque omnia, quae ad curarn ipsius corporalern et spiritualern pertinent. Ad Deum pertinent directe, quanquarn ornnia dicta ad ipsurn etiarn tendant, illa quae spectant ipsius, rerumque ad ipsurn et sanctos eius pertinentiurn, honorern et cultum, ut sunt oblationes, orna tus templorum, decor sacrarnentorum, irn pensae luminariurn, etc. In primo genere dictorurn trium rnodorum circa opera tu praeparas teipsum, et quodam modo constituis tibi contrarium ad victoriarn tui. In seéundo genere, tu euadis in horninern utilern proxirno. In tertio uero, tu ostendis te pium erga ipsum Deum, et res sacras, et sanctas. Prima pars etiarn posset dici 50 quodarnmodo spectare ad opera poenitentiae, secunda ad opera charitatis, et tertia ad opera pietat1s, et tarnen ornnia uere dici f

e

1542

-i

uo!endo ms. - g Sequitur quintus librarius. consolationes ms.

-h

spiritua!em ms,

FABRI MONUMENTA

558

possunt opera poenitentiae, et omnia opera charitatis et omnia opera pietatis. 130. Die quodam, dum celebraturus essem missam in tem-. plo Sanctae Crucis, pro defunctis benefactoribus et fundatoribus, et generaliter pro tota ciuitate spyrensi, dicturus eram missam de sancta Cruce, propterea quod ibi sit crux quaedam, quae olim, dum esset in magna ueneratione, ex uirtute diuina, ad fidem commouendam et excitandam deuotionem, et propter ipsam etiam fidem quae tune inerat multis, multa miracula operata est. Dedit mihi uero tune Dominas optimum spiritum et magnum sentimentum deuotionis erga talem crucem, ut ipsam uenerarer, et uniuersaliter omne uexillum et omne signum crucis. Apprehendebam autem cum fide et fiducia mirabilem uirtutem crucis contra daemones, et propterea desiderabam fieri posse ut ego semper et actualiter haberem crucem, dico etiam materialem, spiritualiter, in mente mea, fide et spe; et fideliter optabam de aqua benedicta, in omni re sanctificata in aliquo uerbo Dei, aut aliquo signo crucis signata. Praeterea de imaginibus Crucifixi, beatae Virginis aut sanctorum et de reliquiis sanctorum corporum, et similibus. 131. Ita quod etiam cupiebam posse fieri ut una aliqua tota materialis ecclesia, cum omnibus illis quae ibi cernuntur ad pietatem facientia, spiritualiter incideret menti meae, semper et actualiter haberetur intr.a me, et ego intra illam essem in spiritu meo, uidens ibi super omnia dicta cum fide et deuotione, maxime autem ipsum corpus Domini ibi conseruatum i, cui assistit maxima omnium uirtutum abundantía, propterea quod ibi c¿rporaliter sit Xpus. et corpus ipsius, quod habitaculum est corporale et uerum templum totius diuinae uirtutis, et omnis plenitudinis diuinitatis. Hic clare uidebam et sentiebam spiritu, Xpum. non solum uelle ut ipsum apprehendamus in fide et cum fiducia praesidii, sed etiam ut apprehendamus mente et tractemus ea omnia quae de ipso uirtutem sumunt, et, secundum fidem et pietatem credentium, ex beneplacito Dei, nobis sunt parata, tanquam praeambula conservaturum ms.

MEMORIALE.-ÜCTOB.

1542

559

ad ipsum qui ad hoc nos 51 mouet, dans deuotionem, piam affectionem et fidem humilibus et simplicibus, quam fidem ipse non u tique daret, nisi esset ad ipsius honorem et nostram utilitatem. 132. Fit autem aliquando ut ipsemet Deus faciat nos sen· tire et experiri uirtutem aliquam suam per res sanctas, nobis non cogitantibus, neque adhuc fidem circa talia habentibus, ita ut succurrat postea illud: c GEN., XXVIII, 16,

56r

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-ÜCTOB. 1542

fontibus ipsiusmet Saluatoris, caue ne contemnas, aut ne quanti eum potes non facias riu0s Dei, sanctorum, aliarumue uirtutum, quae de caeteris rebus, sicut dixi, manant. Non tibi datur aqua fontis ac principii, quasi in riuis non sit abundan ter, 52 supra quam vel merearis vel potare possis; sed ad hoc ~t melius lau.dare possis fontem, non solum propter id quod est m se, sed ~hai:-1 propter ipsius tantas ac tam uarias emissiones et fiue~ta .licons diuinorum riuorum, quod inde emanare et fluere expenentla sen-

offidum et distraherer, indeque peterem auxilium Dei et beaté1e Virginis, ego recepi satis multa bona interu,alla clarae deuotionis, et responsa uaria, quae rpe exhortabantur ad desiderandum continuitatem actualis spiritus boni assistentiae: maxime autem ut coniactarem maiorem intractum ei[us] spiritus, quo magis ac ma giis ad finem procedebam; intractum dico, quasi tractum intro, qui a Deo fit, nobis petentibus, ac omnibus modis nitentibus, ut melius capiamus uerba sancta, et illa capiant in nobis radices suas, et uirtutem suam seminalem imprimant. Verbuin etenim quodcumque, de ore Dei procedens, uerum Dei semen est, Deum ipsum quodammodo, quantum ex se est, in nobis producens ac generans. Circa horas canonicas [desiderabam] ut ibi possem crescere, et eo magis quo magis accedebam 53 ad finem, ego considerabam quo pacto Xpus. quo magis accedebat ad finem uitae suae, eo amplius patiebatur, et maiora tormenta ei inferebantur; propterea hoc sentiebam: oportere crescere in deuotione horarum, ita ut cum peruentum tuerit ad horam Nonae, sentid possit uis ipsius mortis et expirationis Jesu Xpi., quae hora nona accidit. 136. In die sancti Dyouisii Areopagitae 8 et sociorum eius, ego reperi multam deuotionem, rogando ipsos ut mihi dignarentur impetrare aliquam gratiam promanantem a Patre coelesti, ali. quam aliam a Filio eius, et aliquam a Spiritu Sancto; item ali. quam a beata Virgine, et sic de aliis sanctis, et maxime a magis peculiaribus, per quos nominatim discurrebam. Petebam etiam ab ipso Dyonisio spirituale auxilium, rogans ipsum quatenus mihi impetraret aliquod initium boni sensus pro corde meo, in uerbis timoris Domini, at,lt in uerbis amoris, seu cuiuscumque alterius uirtutis, qua maxime ego egere possim. Pro oculis etiam pete. bam aliquid, et pro sensu auditus, tactus et gustus atque odo· ratus. Sensi preterea aliquod nouum desiderium circa hoc, ut sanctissimum sacramenturn, intrans stomachum meum diO'na· ' b retur cibare ipsam animam corporis mei et nutrire, sicut ipse ci-

560

sus spiritus tui didiceris. . 134. Quodam die, dum cogitarem et meminissem ad quoddam propositum uerbum illud Xpi.: «Aufeietur sponsus ab eis>>, etc. et ccNumquid possunt filii sponsi lugere, quamdiu sponsus est cum illis?J> 5 occurrit mihi quaedam maxima admiratio cum pio erga Xpum. spiritu, qua per modum exclamationis dicebam ipsi Xpo.: O Domine, quidnam est hoc quod in ordine ad discípulos tuos uoces te sponsum, quasi quo gaudeant ipsi, sicut_ gau· dent et filii sponsi, dum cum ipsis est sponsus, et tamen tu mor· dine ad teipsum non ut sponsus deliciaris, sed pohus ut omnium seruus, et in ordine ad omnes minimus, postremus ac infimus habearis, tu laboras, tu sudas, tu uituperaris ac sperneris, usque ad passionem, ad damnationem mortis crucis? Tu laboras, inquam, mi Domine, ut tui quiescant; tu tristaris, ut ipsi gaudeant; et tandem mori cu pis propter ipsorum resurrectionem; vere illud est simile ei, quod poeta dicit 6 : Sic uos, non uobis, uellera fertis, oues; Sic uos non uobis, mellificatis, apes; Sic uos non uobis, nidificatis, aues, etc.

Tu enim aliis sponsus eras; tibi autem ipse eras crux consummata. Caeteris fuisti sponsus; caeteri autem tibi erant onera et cruces ac tormenta. Sit nomen tuum, quod est Jesus, benedictum, Amen! et laudabile, et snperexaltatum in secula, Amen! 135. In die alio, qui erat Dominicus 7, mane dum dicerem ñ

MATTH., IX, r5. VIRGILIUS. Cf. ejus

Vitam a TIB. CLAUDIO DONATO apud LEMAIRE, Bibl. das. latina, VII, 287. 7 Die 8. 6

F ABRI

MONUM.

86

~ l 1! i 11

1

1

MEMORIAL:i,-ÜCTOB. 1542

FABRI MONUMENTA

bus materialis panis et uini cibat et nutrit ipsam meam carnero et corpus anima e mea e. 137. In die sancti Cerbonii confessoris atque pontificis ~, dum cogitarem circa processum uitae et mortis Jesu Xpi. Domini nostri, uenerunt mihi in mentem quaedam colloquia, cum quadam teneritudine spiritus, ubi dicebam: O Jesu Xpe., tua mors sit uita mea, et in tua morte sciam uitam inuenire, tui labo· res sint quies mea, tua debilitas humana sit mea fortitudo, tua confusio sit mea gloriatio, passio delitiae, tristitia gaudium, in tua humiliatione sit mea exaltatio, et in summa, in malis tuis cuneta bona mea. Tu enim, mi Domine, uitam, quae in mortero tendebat absque remedio, reparasti; et mortero, quae semper duratura uidebatur, et nunquam soluenda, destruxisti. 138. In die quo celebraui officium sancti Marci, papae et confessoris 'º, ego 54 inueni multa optima sentimenta desiderio· rum et inter caetera desiderabam ut omnia desideria, quae ipse ' Marcus habuit super salutem, non solum germanorum beatus sed omnium fidelium, dum uiueret, adimpleantur in nostris tem· poribus. ldem quoque rogabam ut contingeret circa omnia omnium aliorum sanctorum desideria, ut sic tandem magis universaliter adimpleatur dictum illud: ctDesiderium animae ejus tri· buisti ei)), etc. 11 , dum non solum desiderium, in quo nunc gloriose uiuit quilibet sanctus, uideatur adimpletum, sed etiam quod· libet pium et sanctum, quod ipse in uita habuit erga honorem Dei et salutem animarum. 139. Eodem die, ego habui aliud quoddam desiderium, dum essem celebraturus missam, uidelicet, ut Deus dignaretur acceptare tale sacrificium ad tantum gradum fructus spiritualis, pro hac ciuitate Spyrensi, quantus posset esse ille fructus, quem si hinc usque ad mortero perseuerando ego essem facturus cum aliis meis sociis; quod desiderium sicut alia similia, licet non sit adimplendum ad modum mei captus aut uoluntatis, non tamen ideo nul1um est apud Deum, a quo manat et suggeritur in spiritu ipsius. 9 11

Die ro.

Ps. XX, 1.

io

Die 7.

563

140 '. Pos~ missam, dum recogitarem modum quo in ipsa 1:1e habmssem, illud mihi uisum est nota tu dignissimum, ut uidehcet p~t:rem instanter a Deo memoríam mihi dari et augeri, ad recogm~10nem c~ju~que praeteriti spiritualis exercitii, idque p~r mentum pass10ms Domini, quod est memoriale nostrum max1m~m; 2.º ut mihi daretur intellectus ad illa exercitia quae pre· sentia sunt; et 3.º uoluntas bene desiderans, ad illa quae sunt futu~a. Hae~ intelligo non quia separantur ipsae tres potentiae in tahb_us. actibus, sed _quia in preterita respiciat memoria, in presentia mtellectus et m futura desiderium. 141. Die sequen ti, dum dicerem officium sane ti Stephani 15 P~~ae et martiris , cuius caput est in ecclesia Spyrensi uenerab1hter conseruatum, ego sensi magna desideria, et ea cum macrna ~de et spe circa adimpletionem ipsorum, ut uerbi gratia q:od ipse. sanct~s Stephanus papa dignaretur esse primus qui no bis apenret ahquod ostium circa res spirituales; dicebam autem sub ~5 hi~ terminis, prout dabatur: et Beatissime pater et sanctissime m uen:ate, ~ac precibus tuis ut opus ipsum circa quod ego debeo uersan ª?ena_tur»; quasi dicerem: (e Non sufficit ut ego aperiar ~t fiam d1spos1tus ad opera messis J esu Xpi., sed opus etiam ut 1psa opera aperiantur mihi et disponantur per Dei gratiam.)) 142. Dum communicarem in missa, habui aliud desiderium: cum magna deuotione cupiebam, et ita petebam, ut illud sanctissimum sacramentum dignaretur me facere quoddam instrumentum suum obediens, et item Matris suae, omnium et .singulorum a~gelorm~, ~t omnium sanctorum, omnium animarum purgato:11, et cmush.bet uiuentis; per quod instrumentum unusquisque ipsorum possit operari secundum uoluntatem suam: ad hunc modum me hoc die cunctis obtuli. Faxit Xpus. ut possim prestare quod obtuli, et ut possim esse omnium, et non solum esse sed etiai~ uiuere, et operari omnibus, et pro omnibus, seu uice omnmm dictorum, in laudem Dei et salutem omnium uiuorum et mortuorum, etc.

'

1 '

:

,:

13

Ejus festum die 2 Augusti celebratur. Officium autem ex devotío· ne Faber hac die recitasse videtur.

,,, !

FABRI l\10:-..UMENTA

MEMORIALE.-ÜCTOB, l542 14

143. In die septem Fratrum ordinis minorum , dum celebrarem, et celebrando sentirem quendam timorem ut ne animus meus obscuraretilr in charitate, aut angustaretur, sed ut dilataretur erga aliquas personas, quarum defectus quidam ueniebant in mentem, ego recepi hoc responsum intra me ipsum, dicens: Time potius ut ne Dominus, quem ante te uides, tibi claudat cor suae hilaritatis, neue cor tuum erga ipsum et res ipsius reddatur angustatum. Si enim bene remanseris dilata tu,.; cum Deo et ipse te· cum, facile fiet ut omnia ali a erga te a perta uideantur, et tu erga illa. Quaere itaque bonam deuotionem erga Deum et sanctos eius; et facile inuenies ea quae pertinent ad proximum quemquam,. amicum aut etiam 56 inimicum. Ubi autem aliquid esset quod pertineret ad faciendum aliquam actualem operis, uel locutionis reconciliationem cum proximo tuo, tune illa primo et tanquam medium esset facienda ad consequendam cum Deo reconciliationem, iuxta illud: «Si frater tuus habet aliquid aduersum te,, 1 5, etc. Sed hic sermo est quando talia sentimenta proueniunt ex sola apprehensione mentis, et affectu spiritus, ubi opus est sola ~n!mi m~­ tatione; et proinde reconciliatio spiritualís tantum requmtur, sic ut. contincrit in uariis amaritudinibus 1 quae tollendae sunt de core • dibus nostris, ad hoc ut charitas secum habeat sentimenta bemgnitatis, patientiae, sustinentiae, supportationis, et non sentiat irritationem ullam, neque perda t fidem erga personas, aut ipsam spem quam habet dum adest spiritus sanctus principalis, et rectus, et bonus, cum quo adest statim deuotio, et cum deuotione eueniunt caetera bona quae dixi, maxime dilatatio cordis erga omnia et erga omnes homines; et tollitur ermr, qui erat in intelledu propter aliquas cogitationes malas aut etiam ueras, iuxta rationem humanam, propositas tamen a malo spiritu; tollitur etiam error qui erat in uoluntate propter immissiones non bonorum sentimentorum, aut saltem imperfectorum, quibus quies auferebatur, etc. 144. Cauendum igitur ut in his malis non quaeratur uicto12

•• Die !3. Pater Faber vitam duxit cum suis sociis Spirae usque ad diem Octobris. Vide epist. 6r. 1

•

MATTH.,

V,

25.

ria per fugam, declinando res ipsas, aut personas circa quas contigit fieri talem spiritus ac mentís mutationem; potius approximandum est illis, imitando Xpum. qui ita approximauit malefactoribus suis, ut etiam post receptam mortem, perfossus lancea, effuderit in Longinum sanguinem suum; quod est signum euidentissimum, erga inimicos, Xpi. continuantis cha57ritatis; ita ut, quo magis procederet inimicus in odio, uolens a se expellere X pum. et uirtutem eius de medio tollere, eo magis ipse Jesus in amore procederet, non fugiens aut declinans ipsum corpore aut spiritu, sed omnino se totum ipsi inserens, dans carnem percussori, et ad eius curationem sanguinem effundens, non uiuus tantum, sed etiam iam mortuus. Hoc modo uoluit aperiri totus omaibus inimicis suis Xpus. 145. Quadam die Dominica mensis Octobris, quae fuit 22. ª eiusdem mensis, anni aut[em] 1542, hac die, inquam, et die praecedenti, quae fuerat sanctae Ursulae et sociarum eius, ego determinaui, et inueni apud Deum concilium [sic], ut parerem uoluntati reuerendissimi domini Moguntini, qui significauerat se uelle ut nomine suo cum aliis suis irem ad concilium, Tridenti celebrandum 16 , et incipiendum in kalendis Nouembris proximis. Circa q uod necrotium ecro inueni uarios spiritus et uarias tristitias ante'°' ' e quam fuissem determinatus; sed de omnibus me liberauit Dominus in uirtute sanctae et cecae obedientiae, quae non habet uidere neque propriam insufficientiam, neque negotiornm aut operum quae praecipiuntur magnitudinem ac pondus. Quicquid igitur ex hac mea deliberatione, aut potius obedientia, eueniret, id omne, dico, si bonum fuerit, sanctis undecim millibus virginum, secundum sanctissimam Trinitatem, Xpum. resuscitatum, et beatam virginem virginum Mariam, referendum erit. 146. Eodem die mane, dum dicerem horas canonicas et distraherer ad dictum negotium, et ad quaedam responsa, quae ego eram daturus episcopo suffraganeo, ego habui clara documenta, quae dicerent oportere, in ipso officio, non admittere 58 alios spiritus qui non sint secundum uerba et literam officii, ne1

6

Vide epist. 62 et 65.

1

• MEMORIALE.-ÜCTOB. 1542

566

FABRIMONUMENTA

que admittendas esse alias rerum aut uerborum, aut quorumcumque negotiorum intelligentias tali tempore; sic ut totus horno ibi sit ubi est lingua dicens diuinas preces. Deus quidem permittit nos eo tempore incidere in uarios spiritus, et in Liarias intelligentias multarum rerum, in uarios quoque timores; sed nos debemus quaerere principalem spiritum ut in illo quiescamus; nos debemus adherere uerbis, et intelligentiis, et uo1untatibus ac desideriis, Deo magis secundum subiectam materiam immediatis·, ut appareat si solum Deum, aut ipsum super omnia principali affectu diligamus ac timeamus. Maxime autem cognoscitur intentio amoris nostri, aut cuiuscumque pii erga Deum affectus, eo tempore, cum adsunt uarii uenti desideriorum cordis et nostrarum intentionum. Dum uideris igitur te tempore officii bene dispositum esse, secundum spiritum et secundum intellectum, ad predicationem uel ad aliquam aliam collocutionem, memento statim te esse extra dispositionem quae requiritur ad officium diuinum ' et ad res quae cum Deo habentur peragendas. Faxit Jesus optimus maximus ut secundum exigentiam rerum, collocutionum, ac uerborum, in quibus, uariis modis et secundum uaria tempora, nos oportet occupari corporaliter, ita habeamus spiritus qui exiguntur, et intentiones nostrorum amicorum, et omnia suo ordine, ut non confundamur in ordinatione operum nostrorum, uerborum, neque cogitationum aut desideriorum. 141. In hoc mense O~tobris, die quadani, dum agerem in quodam castro et opidulo apud dominum Spyrensem et surre. ' x1ssem media nocte ad orationem, ego incidi in quaedam colloquia ad Deum, et beatam Virginem, et sanctos, pro illo populo, quantum ad uiuos et quantum ad defunctos, 59 et hoc magna cum deuotione et multis lacrymis. Discursus autem, qui mihi tune dabatur, erat circa recognitionem uniuersalem [beneficiorum J quae ego animaduertebam recepisse illum populum; pe. tendo ueniam nomine omnium, agendo gratias in omnibus, et petendo uarias gratias. Dolebam propter defectus. Optabam ut omnia quae mihi Deus per se et per sanctos suos operatus fuerat et adhuc operabatur, recognoscerentur. Dicebam ergo:
ctum est ut hic essent tam multa bona temporalia, ut hic tamdiu manserint sacramenta Eucharistiae, caeteraque sacramenta et uerba et ritus doctrinae xpianae? Parce, Domine, quod haec non hic cogitantur, quod non petuntur, quod ignorantur. Parce, quod animae purgandorum non sunt in memoria istorum, prout egent. Conserua, Domine, huic populo haec omnia bona; nec ad ignorantias et negligentias, aut ingratitudines uelis respicere; sed ad Xpum. redemptorem, et ad sanctos angelos, et ad sanctas animas, quae omnia recognoscunt pro nobis.>J In hac commemoratione, tam beneficiorum quam peccatorum quae hactenus in iis locis essent commissa, ego includebam fructus terrae, pacem temporalem, fidem cat[h ]olicam, templa, ima- · gines, administrationem i sacramentorum et ipsa sacramenta, aquam benedictam, reliquias sanctorum corporum, reseruacula ossium k mortuorum; quod habuissent tamdiu successionem dominorum temporalium, quibus tenerentur in pacifico bono, quod habuissent sacerdotes, episcopos et praedicatores. Opta bam etiam multa illis bona optima, ut, quod cognoscant haec omnia, quod cognoscant bonum quod est ipsis in Deo suo, et in Xpo. Jesu incarnato, nato, circumciso, mortuo, etc.; [item] in virgine Maria, in angelis et sanctis, in rebus sacris, in mortuis, qui sunt in purgatorio, in Scripturis, etc. 148. In die sanctorum Crisanti et Dariae •7 , mane, antequam incepissem officium dieii ego inueni magnam deuotionem in qua me. offerebam et omnes labores, quos usque ad mortem ego bene essem operaturus aut passurus, pro omnibus et singulis gradibus et particulis uirtutum, quae uel mihi, uel cuilibet alteri, in quo1ibet temporis puncto, et in quolibet mundi loco, essent necessariae futurae uel utiles ad gloriam Dei et sanctorum, et salutem animae meae et proximorum. 149. hoc autem ego, cum magna claritate meritorum Jesu Xpi., inuocabam gratiam ipsius, qua meruit omnibus et singulis, etiam quotquot essent possibiles, omnia et singula quae sunt

ffo

admissas ms. ,,

Die 25.

-k

ossorum ms.

568

FABRI MONUMENTA

MEl\WRIALE.-ÜCTOB. 1542

necessaria 60 uel conuenientia, etiam abu_ndanter supra quam dici possit, ad salutem in statu gratiae et ad gloriam in statu patriae; ipse tamen absoluta sua uoluntate, nec k' ex ordine uoluntatis signi non uult ut omnia omnibus applicentur,i. Rogabam igitur Do· . minum ut ipse per merita sua dignaretu;- mihi concedere hanc gratiam et etiam cuilibet ex suciis meis, ut me totum k", quatenus sum, ex Xpo. natus, et omnia opera mea bona per gratiam ipsius ita dignaretur acceptare, quasi omnia essent, in qualibet mea necessitate possibíli et futura 1, et cuiuscumque alterius ubicumque 1 terrarúm esset, directa et preordinata actualiter:.J Idem m quoque de singulis uirtutibus et donis Dei mihi aut c~ilibet pro X. 0 conuenientibus. Huc autem mihi datum est trahere merita uitae et passionum Xpi., qui se in omnibus actibus suis in omnem sufficientiam salutis cuiuscumque, se actualiter et ex infinita uirtute extendebat, etiam cum adhuc mortalis esset. Sensi etiam satis uiuum dolorem ex eo quod, ab initio uitae meae, non petierim, nec in hoc laborauerim, ut quod iam nunc mihi datur spiritualiter, saltem tune praetendissem; agebamque gratiam ipsi Filio Dei, qui perpetua charitate praetendisset et intendisset mihi ea bona quae iam percipio; et quod quemlibet laborem et dolorem, quem in humanitate sua passus est, pro me et propter quodlibet meum bonum fecerit, et in illud ordinauerit. Ipse igitur sit benedictus1ett. 150. Hic memini cuiusdam desiderii quod alias accepir quod erat sub m0do optatiuo hoc modo: Utinam ego propte;r Xpum. fuissem seruus ipsius Adae, Abrahae, Dauid, etc., et ipsius tandem Mariae virginis, quae ipsum concepit, peperit et nutriuit, etc. ltem ipsorum successorum apostolorum, et cuiuslibet pontificis, Petri successoris, usque ad Paulum IE, qui nunc est, sub quo sumus, et deinceps, etc. Hoc autem meum desiderium, quo uoluissem fuisse [servus] tam multis propter Xpum. Dominum meum, hoc pacto distinguebatur, quod considerando etiam solam humanitatem eius, ego uoluissem seruiuisse omnibus k' me ms.; Me,,.1. Il habet neque. -k" ego totus ms. possibilem et futurum, ms. - m iddem ms.

- ' necessitatem

patribus, etc. quibus ipse est secundum carnero, idque in officiis et ministeriis corporalibus; patribus autem noui testamenti qui seruierunt Xpo. et ipsurn nobis quodammodo genuerunt in ministeriis spiritualibus, his, inquam, ego optassem exhibuisse omnia officia circa res spirituales, etc. 63 n. 151. In die sancti Euaristi papae et martyris 18 , dum surrexisssem circa horam tertiarn post mediam noctem, ego inueni multam deuotionem in bona uoluntate, et in multis piis desideriis, quae mihi suggerebantur ad orandum pro uecessitatibus proximorum in generali commemoratione circa christianos, circa iudaeos, circa turcas et gentiles, circa haereticos, ítem, et circa mortuos. Ueniebant in mentem uariae afflictiones º hominum, infirmitates, peccata, obstinationes, desperationes, fle'tus, clades, fames, pestes, angustiae, etc., pro qui bus mihi suggerebatur Christus redemptor, Christus P consolator, Dominus Deus; quem orabam secundum uim talium nominum, ut cunctis dignaretur succurrere et subuenire. Hic quoque optaui et petiui, cum magna deuotione et sen timen to q uodam nono, ut mihi detur tan· dem esse seruum et ministrum Christi consolatoris, ministrum Christi adjutoris, ministrum Christi ~reptoris, ministru!ll Christi sanatoris, liberatoris, ditatoris, fortificatoris, etc. Sic uidelicet quod et ego per ipsum possim iuuare multqs, consolari, eripere de uariis malis, liberare, fortificare, administrare lumen non so· lum spirituale, sed etiam (si audere et praesumere in Deo liceat) corporale, et caetera quaecumque, sicut charitatis erga animam aut corpus cuiuscumque proximi, 152. Et nota hic quod P' tibi, quemq.dmodum alias saepe, dabatur praesumere, non in te aut meritis tuis, sed in Christo, multa quae non possent fieri per naturam aut sine miraculo; sic· ut est sanare aegrotos, illuminare caecos, curare leprosos, expellere demones de corporibus, consolari aliquos super mortuis

,,

¡

'''

i'

,·¡

Sequitur sextus librarius. Pagellae 61 et 62, vacuae relictae sunt. - o Emendatum alía manu ex affectiones. - P Christianus redemptor, Christianus ms. Mem. JI habet Christus etc. ut supra. -P' quae ms. quod Mem. Il. n

18

Die 26.

FABRf MONUMENTA

570

MEMORfALE.-ÜCTOB. 1542

suis, etc. Ad quae omnia se extendebat (et absque uanitate spiritus), desiderium tuum, Spiritu Sancto sic uisitante ~ni~am tuai:n ad haec et alia desideranda, et etiam (licet hoc fuent abas mag1s uiuaci spiritu et cum maiore fide) speranda. Alias etenim contingit mihi frequenter inuenisse maiorem fidem circa talia impossibilia; non tamen nisi cum daretur per charitatem sentire aliquam possibilem necessitatem proximi, aut consolationem, etc., aut aliquam misericordiam gloriae Dei, quae potest esse in talibus piis operibus. Ex tali enim fide, etiamsi non esset nisi ut granum, et ex charitate, solet oriri etiam fiducia absque temeritate et praesumptione. Aliter 64 non essF-t facile inueniri fidem quae prosit in salutem ipsius etiam operantis; si enim habuero tantam fidem ut montes tran[ s]feram, charitatem a utem non habuero, nihil mihi prodest ' 9 , licet posset prodesse proximo. Oportet igitur fidem, quae operatura sit magna circa proximum, nasci quodammodo aut suscitari per charitatem quae est circa proximum, cum qua apprehendatur et quasi comprehendatur proximi necessitas, utilitas, consolatio, etc., absque alio affectu quam purae charitatis. Id quod magis usuuenit in extremis articulis necessitatis proximorum, propter imperfectionem humanam, quae non facile comprehendit neque sentit paruas necessitates aut incommoda, sicut nouit ponderare parua commoda ipsius. Amator quoque gloriae Dei, qui ponderat per gratiam Spiritus Sancti ea quae Dei sunt, ad uiuum q' ille facilius fidem assequitur ex dono eiusdem Spiritus, per quam magna ad laudem Dei operari, (quando oporteret) posset. In propriis quoque necessitatibus (maxime in extremis aut maxime usque ad af:flictionem cordis urgen tibus), facile est inuenire fidem per quam, contra omnem r humanam spem, tu possis assequi aliquam gratiam, circa animam aut etiam circa corpus tuum, utpote aliquam liberatiunem a malo, uel adeptionem boni necessarii, quo[ d] ri ali ter non acciderit posse haberi, etc. q Emendatum eadem manu ex unum. ueram. ~r' quod Mem. Il.

,9

I CoR., XIII, z.3.

-r

Emendatum alía manu ex

571

153. In hoc autem oportet quam maxime ut horno non amet seipsum propter se, sed iam sit totus ordinatus in gloriam Dei, in salutem proprii spiritus, et in bonum proximi. Coniecta igitur melius charisma in omnibus, quae est charitas, et in hac te exer· ce, continuo crescens, et non contentus ea parte quae necessaria est ad salutem tuam aut proximi. Hoc enim faciens, et sic ad perfectum tendens, facile erit ut assequaris gratias alias non necessarias, sed abundantes ad bonum tuum et proximorum, utpote fidem et spem circa magna. Pete gratiam pro minimis, et inuenies eam etiam ad maxima operanda, credenda et speranda. Contemplare minima, et ea pondera et aestimato ad operandum ea, et Dominus dabit maiora. Extende te ipsum et totum te expendas ' ad ea quae tu potes cum parua gratia Dei, et Dominus dabit magnam gratiam per quam poteris etiam illa quae supra teipsum sunt. Multi sunt (sicut tu fecisti frequenter), qui anxii quaerunt gratias ad uniuersaliora bona opera facienda, et interim ommittunt [sic] particularia, pro qui bus facile fuerat inuenire gratiam. 154. Multi cogitant circa ea quae quasi impossibilia sunt, et interim non sunt solliciti de operibus manuum suarum. Fides ideo tibi proponitur ut granum synapis, et charitas ut magnum et primum mandatum, quia oportet te cum parua 65 cognitione et fide intellectus crescere secundum affectum non otiosum, sic ut non semper uelis addiscere et semper crescere secundum intellectum, omisso augmento quod est secundum uoluntatem qnae sit operatiua. Si unicum talentum cognitionis et fidei habes, opera· re in illo et lucrare, ut hac uia duo talenta habeas. Caue autem ut non fodias illud in terra; sed nec dicas te prius uelle habere duo talenta cognitionís quam incipias operari. Oportet enim, ut iam dixi, per negotiationem et operationem illius unius talenti, lucrari alterum, etc. Noli omittere praxim operum praesentium et eorum quae iuxta te sunt, pro contemplatione otiosa operum futurorum, et eorum quae longe ante adhuc posita sunt. 155. Desideria ipsa bona sunt, modo a Deo sint, et per s

Emendatum ex exponas.

Mi;1110RIALE.-ÜcToB. r542

FABRI l\IONUJ\IENTA

ipsum, in ipso, et ad ipsum; et hinc fit ut in orationibus frequenter desideremus etiam ea quae non sunt futura, et ea quae sunt supra uires nostras, et ea quoque quae impossibile est naturaliter fieri; et haec non displicent Deo, a quo immittuntur. ad quem ordinantur, et in cuius spiritu sentiuntur; imo ipse sic excitat nos ad fidem, ad spem et ad charitatem non solum internam, sed ad ipsius quoque pia opera; facit autem saepe nos desiderare ea summa, uidere et sperare, ut saltem mediocria absque pigritia et diffidentia operemur. [Quandoque et [sic] ut apprehendamus bona, et favores qui nos possibiliter contingunt et accidere possunt. Quandoque vero accidit contrarium, scilicet ut apprehen · damus mala quae nobis tantum possibiliter imn:inent. In priore dispositione, cavendum ne elevemur supra modum; in posteriore, ne deiiciamur plusquam oportet. Bonus spiritus noster utrumque horum temporum in alterius remedium novit applicare: id est abundantiam contra penuriarn; penuriam contra abundantiarn. Malus autem spiritus ex utroque malum nostrum efficere nititur, nempe elationem atque praesumptionern ex abundantia, et pusil lanimitatem atque deiectionem boni animi ex penuria]'. 156. Tu frequenter, dum ad teipsum et ad ea quae exte rius apparent respicis, credis te nihil posse, nihil scire, neque posse sperare erga proximos. Dominus autem, in contrarium te in Spiritu suo ducens, ostendit innumera quae facilia factu apud ipsum uidentur; dat quoque spem et omnem bonum affectum ad multa plura quam fieri etiam per ornnes hornines possint; ut sic exciteris animo ad opera, neL: desperes C:e ornnibus. Alius est tarnen modus cognoscendi in spiritu aliqua esse possibilia, et alius durn suggeruntur tanquam in ueritate futura in contrario etiarn spiritu, id est, in tuo proprio, uel in spiritu mali angeli. Simile aliquid et in contrarium sensum solet accidere, uidelicet quaedam repraesentari tanquarn possibilia mala et inconuenientia, quae tamen non sunt futura; quaedam etiam proponuntur tanquam futura, quae non sunt futura; quare ibi fit facile ut inueniatur t Uncinis clausa desiderantur in Mem. I; ea vero ex Mem. III deprompta heic damus. An autem ea a Fabro heic aut in alio loco scripta fuerint, ignoramus.

spiritus malus, et non solum malus, sed etiam mendax. Spiritus autem Domini quicquid diceret futurum esse, reuera futurum esset et semper euenire (nisi forte accidat contrarium in iis quae sunt de futuro contingenti, dependentia u ex aliquibus mutationibus causarum liberi arbitrii). 157. Cauendum tamen nobis est ne ea quae ostenduntur ut possibilia apud Deum, (et non cum temporis aliqua detenninatione) accipiamus tanquám realiter futura in nostro tempore et seculo. Tu saepe uidebis in spiritu Domini aliquam personam, uel ciuitatem, aut aliam rem uel nego66tium, etc., sub quadam specie boni et pulchri, ut facile speres fructum magnum et euentum optimum circa talem rem, alioquin in seipsa quasi perditam: contra uero, quum te agitauerit contrarius spiritus, id est malus, tu plane desperabis de tali re, tibique uideberis uidere ruinam eius rei. In illo igitur spiritu, id est, in bono, credas Deo placere ut ille bonus status ueniat in rem illam, licet forte non sit euenturus, propterea quod uoluntas diuina non habet illa instrumenta, quae uellet habere, ad operandurn et efficiendum in re ipsa illud quod tu uides et credis, et speras et desideras, cum illo spiritu bono. 158. Noli ergo assentiri illis malis spiritibus, qui rerum malos exitus ac malas formas depingunt, et malos stRtus ipsarum protendunt; quales enim ipsi mali spiritus apud se sunt, tales ipsi depingunt res ipsas, quas uolunt et optant pessime habere. Satage potius fieri instrumentum boni spiritus, qui tibi demonstrat tales status rerum et tales conditiones ipsarum, quales ipse optat, et paratus est sua ex parte (te instrumento) promouere. Vbi autem (id quod possibile est) spiritus Domini iustus immitteret tibi desiderium, aut spem, aut etiam ipsam euidentiam circa ruinas spirituales aliquarum ciuitatum, aut populi, aut personae, etc., videreturque tibi talis esse uoluntas Domini, adhuc esset tibi quaerendus alius spiritus, alius, inquam, secundum effectum in te, in quo posses quaerere misericordiam, et credere illam non esse absolutam Dei uoluntatem, sed conditionatam; nec ergo tibi desis,

u

dependentibus ms.

l\!EMORIALE.-ÜCTOB.

FABRI MONUMENTA

574

tendum ab eo quod hic posses, nec desperandum, etiamsi haberes uerbum Dei dicens: Iste damnabitur. Loquitur Deus, non solum in nobis sed etiam in scripturis, multa absolute (propter conditiones rerum ipsarum uariabiles) quae tamen non uult absolute. 159. In vigilia apostolorum Simonis et Judae 2 º, dum surrexissem in noctis silentio ad orationem, ego sensi multam inspirationem circa hoc, ut satagerem et darem omnem operam, quatenus pauperes infirmi, qui uagantur per ciuitatem maguntinam, colligantur et recipiantur in aliquod hospitale, ut ibi curentur et bene habeant. Hic quoque sensi clare multas negligentías meas, et obliuiones, et incurias, circa quosdam pauperes plagosos, quos olim ego uidi, et aliquando adiuui, sed negligenter et remisse. Quamuis enim ego tune fuerim inops rerum, fieri tamen poterat per me u t ipsis per alios et ali os succurreretur; ego potuissem ostiatim mendicare ipsis aliquod maius quam habebant subleuamen; ego potuissem conuenire praelatos locorum, medicos et chyrurgos, dominas aut magistratus ciuitatum, ubi illi tales infirmi et símiles male habe[b]ant, etc. Hic etiam mouebar ex animo ut rogarem spiritus illorum infirmorum (et omnium aliorum generaliter qui male in bac uita habuerant) ut ipsi dignarentur nunc esse aduocati pau perum infirmorum, qui in hac [ciuitate] maguntina (et alibi) superstites sunt, utque mihi aliquam nouam gratiam pro huiusmodi pauperilms iuuandis a Deo impetrarent. 160. In die apostolorum Simonis et Judae 21 , ego habui multam consolationem post missam, in quibus67dam colloquiis et meditationibus immediate ad ipsum Deum: et nunc quidem ad Patrem, nunc ad Filium, nunc autem ad Spiritum Sanctum; et etiam ad humanitatem J esu Christi domini nostri. In huimosdi autem discursibus, orationibus, obsecrationibus et gratiarum actio· nibus, ego multo solidius consolabar quam in illis quae sunt circa proximi salutem, aut etiam circa sanctorum inuocationes; in qui· bus duobus ego hactenus soleo magis frequenter a Domino uisitari quam in illis quae immediate faciunt ad ipsius Dei cognitionem 2

º

Die 27.

21

Die

28~

1542

575

et amorem. Abunde autem mihi sufficit quod tantus Dominus et Deus se per sanctos suos et in ipsis mihi communicet, ad profectum meum et salutem proximorum; ad quorum amorem quanto ego remissior sum in operando, tanto nimius sum in affe · ctu; vnde fit ut ego tanto magis laborem' et torquear uariis desideriis et affectibus, propter salutem proximorum et ipsorum profectum, quanto minus sufficienter in his, quae ego possem operari, laboro. Sic itaque fit ut et in externis operibus deficiam nimium frequenter, et in desideriis spiritus mei et affectibus su· perabundem. 161. Deus optimus maximus omnia ordinet et rectificet, et componat et justificet secundum beneplacitum suae uoluntatis; faciatque ut ego non solum inquiram quisnam ipse est, sed etiam quidnam ipse uelit nos facere, ipse quidem omnibus modis infini· tus est; supra omnem capacitatem et intelligentiam creatam; infinitus infra omnem captum creatum; infinitus sub omni discursu captus crea ti; infinitus uersus anteriora omnium creaturarum; infinitus a posteriori omnium creaturarum, et infinitus intra profundum omnis creaturae, etc. Et hoc in sua substantia; in uoluntate autem sua praeceptiua, tam humilis est et tam limitatus et terminatus, ut nihil praecipiat ex necessitate, quod sit supra uires ullius, quantumlibet infirmi hominis, adiuti gratia ipsius, quae in promptu est, et magis in promptu ipsi homini quam horno ipse sibi sit in promptu. Nihil uult praeceptiue et obligatorie, quod non sit intra uires easdem et infra ipsa[s]; quod non sit infra terminos potentiae, quam habet horno uersus inferiora, uersus anteriora, et uersus posteriora. Est igitur in hoc uno multum laudandus Deus, qui cum in se nulla ex parte sit non infinitus et im· mensus, contentus tamen sit ea uirtute nostra, quae omni ex parte est limitata et mensurata (ad omnia dans gratiam et feruorem), sic quod nec extrema quidem potentiae et scientiae, et uoluntatis nostrae, a nobis necessario exigat. Ipse sit benedictus in secula seculorum ! 162. Dominica post festum sanctorum Si monis et Judae 22 , 22

Die 29.

'l

11

1

FABRI 1110NUMENTA

MEMORIALE.-NOVEMB. 1542

post quandam perplexitatem quae spiritui meo inciderat 1 et postquam essem iam iam ab ea liberior restitutusque serenitati boni spiritus, ego sensi haec uerba consolationis, uidelicet: Illt; qui nouit auferre timares malorum, nouit etiam (et aeque potens estad hoc) auertere illa mala, unde sunt tales timores atque animorum anxietates; et qui potest per se dare spem bonam ínter aduersa, nouit dare rem ipsam in quam tendit talis spes. Sit igitur ipse benedictus, qui tantum potest circa rerum ipsarum aduersitates, sicut potens circa spirituum nostrorum perturbationes mitigandas; apud quem etiam non rnagis difficile est ut assequaris 68 rerum prosperrimos exitus, quam spem ipsam circa tales exitus ipsarum. [MENSE NOVEMBR1

1542]

163. In die festi omnium Sanctorum ', ego sensi magnum desiderium ut, sicut in terris fit festum et solemnis memoria omnium ciuium coelestium, ita in coelis fieret solernnis in tali die memoria (cum misericordia et rniseratione) omnium incolarum huius mundi, et eorum maxime qui sunt peccatores, sic uidelicet quod nullus sit in hoc mundo, neque in purgatorio, cuius hac die non fieret memoria in coelis ab ipsis sanctis; et eodem modo de animabus quae sunt in purgatorio; maxime cum quilibet sanctus possit in speculo illo diuino uidere et recordari uniuscuiusque eorum qui sunt in terris. 164. In die Animarum •, dicendo missam, et iam ex quo me praeparassem ad ipsam, ego habui magnam deuotionem, a principio usque ad finem, et qualem nunquam antea in tali die senseram circa defunctos; fiebat autem totum per spiritum qui me mouebat ad compassionem habendam pro mortuis. lbi fui magna abundantia lachrymarum; cogitabam autem circa parentes et consanguim::os, circa fratres qui in Societate mortui sunt, circa benefactores, circa parentes omnium fratrum meorum; occurrebant etiam mihi in genere illi ipsi qui sunt commendati beatae virgini Mariae; et sic de aliis multis sanctis mihi magis t

Die r Novembris,

'

Die

2.

577

peculiaribus; et de angelis, qui et ipsi desiderant quosdam in spe· ciali habere speciales amicos in hac uita, ubi est status me· rendi. 165. Habui etiam sentimentum quoddam in quadam bona humilitate spiritus mei, quo consolatus sum ex parte, tanquam responso quodam super mea continua siti et fame quam habeo ut possim seruire Christo, imitando ipsum circa animarum salutem. Uerba ipsa quae aderant cum dicto sentimento fuerunt in hanc sententiam: Si quidem tu non sis dignus ut seruias Christo ipsi, qui Dominus dominantium est, et siquidem non merearis occupari circa messem animarum, in hoc saltem confortare, quod possis inuenire quod hagas propter Christum tanquam seruus ali· cuius minoris domir.i quam ipse est; ut puta, tu potes uenerator esse alicuius priuati sancti, aut potes seruire animabus defunctorum,· quae torquentur in purgatorio; et hoc est unum magnum negotium, cui soli aliqui olim deputati erant, etc. 166. Eodem die, Animarum uidelicet, ego post prandium, statim dicta nona diei, sensi magnam deuotionem cum uariis notitiis sancti luminis, circa quandam diuisionem congregationurn, quae in genere possunt numerari guinque: quarum prima est omnino perfecta, est coelestis ac tota beata; secunda est animarum quae sunt in purgatorio, quae maximis contritionibus affliguntur, in maximisque tormentis ad tempus seruantur; tertia est earum animarum, quae sunt in limbo puerorum, qui cum originali peccato decesserunt, suntqne priuati omnibus bonis, quae per Christum consequi possunt christiani, licet nullo sensu torqueantur siue externo, siue interno, nec unquam torquebun· tur; quarta est eorum, qui sunt condemnati ad poenas infernales, qui sine remedio omnibus modis pessime habent et in 69 aeternum habebunt; quinta est eorum, qui sunt in hoc mundo, quique inter spem uitae coelestis et metum uitae infernalis ambulant; qui in seipsis remedia habent et in· seipsis habent ut damnari possint; alterum ex se, alterum uero ex gratia Dei, quae tam in nobis est, et tam nostra est, aut melius quam ulla propria uoluntas nostra. Considerando igitur istas congregationes quinque, ego sensi uarios affectus, et maxime circa animas quae FA.BRI MONUM.

B7

:¡

579

FABRI MONUJllENTA

MEMORIALE.-NOVEMB. 1542

sunt in purgatorio, et circa eos qui adhuc susperstites sunt in hoc

enim anima, quae nondum habet corpus glorificatum, melius sentit ueram consolationem separata quam corpori suo unita, ita fit ut anima quae patitur extra corpus suum, nondum omnino miserum, magis patiatur nuda, quam si esset in suo corpore mortali; profundior enim est dolor et longe magis intimus qui directe penetrat animam et spiritum quam qui, mediante corpore, in ipsam pertingit; corpus enim mortale et sensus ipsi aliquando detrudunt b et diuertunt poenas corporales et etiam poenas spirituales quae, per organa aut per potentias animae corpori immersas, accipiuntur; ita ut 70 non tam uere sentiantur ab anima, sicut quum absque corporis adminiculo et extra corpus adueniunt c. t70. Notaui etiam hic tria homini cuilibet summe cauendum esse, ut non se permittat penetrari a ventis illis frigidis, qui sunt ex attenta consideratione aliquorum defectuum; ex his enim saepe contingit ut spes quae est de salute proximi perdatur et bona opinio de ipso et credulitas erga ipsum, amor et charitas. Oportet in calore spiritus superare haec mala non solum apprehensa, sed etiam, si fieri potest, illa quae sunt in ipso proximo, ut uincatur in bono malum, nec desistatur a communicatione et cura eius propter mala ipsius; propter hoc autem summe necessarium fuerit in singularibus d casibus non considerare res in seipsis, sed in signis beneplaciti ejus ea quae Dei sunt. Qui enim potius contemplatur et sentit resistas defectuosas in se et plenas malorum, quatenus tales in seipsi,; sunt, ille talis cito turbatur, cito frigescit, desperat de prosperis successibus deiiciturque in fugam quandam accidiosam et tristem. Is facile quoque decipitur, facile iudicat euentus rerum in peiorem partem, suspicionibus cito repletur, etc. 171. Alio quodam die intra octauas omnium Sanctorum 4 , ego coepi sentire nouum quoddam et satis uiuum desiderium ad extendendum me in omnibus ad anteriora 1 quae retro sunt obli-

seculo.

167. Hic quoque sensi magna desideria ad hoc, ut sancti orarent pro nobis, qui tam multa possunt in gloria sua. ltem, ut animae, quae sunt in purgatorio, orarent etiam pro nobis in suis gemitibus et contritionibus, quae alioqui sibi nihil prosunt; et quae si essent in cordibus adhuc mortalibus, possent mereri in mínimo momento quicquid in coelis .est. Proinde multurn, et plusquam dici potest, ualere possunt pro nobis qui credimus, et res ipsas sanctas non calcarr.us pedibus nostris, sed maximi facimus in fide, quae est argumentnm rerum non apparentium. Faxit Jesus ut intrent gemitus i11i in conspectum suum pro nobis! Sensi hic etiam quam optimum esset ut animae de purgatorio inuocarentur apud Deum, ad hoc ut detur nobis cognitio uera et uerus sensus peccatorum, diligentia ª circa bona operandi, solli· citudo faciendi fructus poenitentiae, etc; et generaliter omnes illae gratiae, pro quarum defectu ipsae patiuntur tantas poenas. 168. Postridie diei animarum defunctorum 5 fidelium, ego tempore matutino multa notaui, quae mihi occurrerunt circa intelligentiam quandam nuditatis animae rneae ac spiritus; propter quam causam, ego petiui cum satis bona deuotione sensus et intellectus omnis, ut Dominus, per intercessionem omnium sanctorum, dignaretur me uestire ueste purit
diligentia et ms. Die 3.

4

Die 4.

b Emendatum ex continent ms. - e Sequentia, seu § I70, usque ad Alio quodam die, ~ I¡I, rejecta sunt in Mem. III versus ffoem. - d secularibus ms. errare librarií.

581

FABRIMONUMENTA

MEMORIALE,-NOVEMB. r542

uiscendo; sic, uerbi gratia, quod dum aliquid operatus fuero aut locutus, aut dum cogitauero, aut considerauero, intentio mentís et uoluntatis semper niteretur et tenderet in ea quae restant, suntque meliora, altiora, utiliora, magis grata Deo, etc. 172. Dicendo officium illius diei, et dicendo missam, hoc etiam mihi aliqua ex parte datum est, ut, scilicet e, circa sensus uerborum quae a me dicebantur, semper niteretur [intentio mea] ad ulteriorem attentionem, ulteriorem sensum, cum timore ut ne anima mea et spiritus distraheretur ad alia, sed potius semper niteretur ad profectum maiorem et meliorem. 113. Hic quoque ego notaui quatn saepe nobis expediat non affici magna deuotione; oportet enim ut cum parua gratia disca· mus operari, seu (ut alio modo loquar) cooperari paruae gratiae Dei, ut exerceatur id quod in nobis est et ex nobis. Vult igitur frequenter Deus ut cum paruo adiutorio gratiae nitaris seruare saltem aliquod uiuum desiderium, aut aliquem bonum nisum intentionis tuae ad aliquod opus, aut ad aliquem spiritualem fruCtum faciendum. Dat quoque quandoque aliquem timorem bonum, cuius continuatio saepe melior est quam aliquis feruor ma· gnae deuotionis. Non enim oportet ut magni faciamus solam deuotionem, sed etiam desiderium et inquisitionem eius, et etiam dolorem quod ipsam non habeamus; in quibus, tanquam in seminibus optimis, crescendum est usque ad messem fructus. Bonae ergo sunt illae inquisitiones spiritus, illae petitiones et pulsatio· nes, licet sint cum paruo sentimento gratiae deuotionis. Hoc enim modo eundo, itur, et mittuntur se71mina cum difficultate et lachrimis; itur, inquam, ad Deum ipsum; ubi autem iam adest ma· nipulus deuoticmis aut consolationis, tune quodammodo uenitur et fit egressus quidam ex ipso Deo consolatore, qui quaerendo inuentus est. 174. Illud autem uerbum Pauli, quo dicit, non esse nos sufficientes ex nobis tanquam ex nobis, ne cogitare quidem ', non infert nos ex nobis, tanquam ex nobis, nihil posse; sed di-

cit, nos non sufficere ad tale aliquod bonum. Oportet enim ut ipse praeueniat, comitetur et sequatur idipsum, quod ex nobis tanquam ex nobis est (licet insufficiens), ita ut ipsa sufficientia etiam in minimis ipsi tribuatur. Requiritur enim nostra operatio, quae cooperatur gratiae Dei, et ex ipsa suam sufficientiam accipit etiam in prima eius boni apprehensione. Nemo igitur dicat se non posse benefacere semper et ubique; quamuis enim sufficien tia nostra ex Deo sit, non est tamen expectanda, quasi iam in nobis non sit, imo est in nobis, (licet non ex nobis) quia stat gratia ad ostium r semper pulsans, qua proinde semper et ubique praeuenti et expectati sumus, ut ei in eo quod ex nobis est (datum tamen in ipsa creatione) et aliis uiis cooperemur. 175. Quinta die infra octauas eiusdem festi omnium Sancto:um 6 7 mane postquam dedissem me orationi et contemplatio· ni illi, quae est mihi quotidiana circa discursum uitae Christi, ego sensi magnam deuotionem circa sanctos angelos, et alios sanctos, et circa animas purgatorii; et orabam angelos omnium sanctorum et omnium animarum purgatorii, qui uidelicet aliquando fuerant ipsorum custodes, ut mihi essent propitii per me· rita Christi. Item, ut ego possim liberari ab omni malignitate eorum spirituum malorum, qui fuerunt permissi ipsis ad exercitium. Sentiebam enim aliquando quam durum esset incidere in manus potestatis talium angelornm malorum. 176. Rogaui etiam Christum cum magna deuotione, considerando quod se subiecerit potestati externae mali angeli Herodis, Archelai, Annae, Caiphae, Pilati, Herodis, et aliorum qui ipsum exterius afflixerunt; item ei Satanae tentatori, qui exteriori uiolentia maxima tentauit ipsum in deserto, super pinnaculo templi, et super monte; tentauit, inquam, uolens allicere ad ea quae carnis sunt, et superbiae, et auaritiae. Optabam autem, per gratiam tantae humilitatis, fieri posse ut demones et mali angeli non haberent posthac potestatem in interiora mea, sed potius (si aliud non expediat) in exteriora. Hic ueniebat in mentem

580

e

si ms. pro scilicet,

f

5

II

6

COR,'

IlI, 5.

hostium ms.

Die 5.

583

FABRI MONUMENTA

:MEMORIALE.-NOVEMB. 1542

quomodo demones, per manus hominum, per flagella, per clauos, et caetera externa, potuerint quidem affligere Christum, sed non per cogitationes aut ullas malas immissiones, quae carnem uel spiritum ad malum inducere g possent. Similiter occurrebat menti, quomodo beata uirgo Maria et multi sancti, imo omnes, habuerint quidem af:flictiones externas, sed non omnes ita internas, quamuis aliqui san72cti et sanctae (nunquam tamen virgo Maria) aliquando tamen et frequenter etiam interius tentati sint, circa mundi uoluptates, et etiam circa passiones, et dolores (de afflictionibus loquor et de sentimentis uoluptatum, quae sunt per ministerium malorum spirituum). Beata enim virgo Maria sensit tristitias magnas, juxta illud: "Et tuam ipsius animam pertransibit gladiusJ>, etc. 7 • 177. Die qua sepulturae traditus est Bartholomeus Monsono, decima tertia scilicet Nouembris, in oppido inferioris Iggelhemi, duabus leucis [a Mog untia] habui quasdam tristitias recogitando aliquas malas negligentias circa ipsius curam. Videbar enim mihi nihil illi h fecisse. In quo habui tale responsum: Bonum esse quando in omnibus operibus ultra progreditur quisque uoluntate, sic quod uoluntas non defatigetur, aut grauetur propter operam. Aliud documentum sensi, considerans aliquas repugnantias quae solent accidere bis, qui se exercent talibus charitatis operibus circa infirmos et maxime pauperes, propter pericula contagionum, propter foetores, et alia incommoda ex qui bus possit quis in mala eadem uel alia incidere; et documentum fuit in hoc, scilicet, quod oporteat unumquemque attendentem ad talia, aut alia quaeuis opera bona propter solum Christurn, ita esse paratum, ut in quolibet tali bono opere, ubicumque sit, lubenter uelit finire uitam. 178. Hic quoque, dum mecum quaererem aliquam causam deuotionis et gratiarum actionis, ex eo ipso quod praedictus canonicus dominus Bartholomeus mortuus fuisset, post medium

noctis diei dominicae, uidelicet, circiter secundam horam, illud mihi occurrit ad spem bonam, quod praedictus fuerat, (et hoc certo sciebam ex fine ipsius et ex socio) optime et continuo, ex multis annis, deuotissimus erga honorem sancti Michaelis archangeli; cui quidem, cum omnibus aliis angelis, dies lunae, in speciem quamdam commemorationis, a multis ecclesiis dicata est. Gaudebam ergo quod tali die obiisset, et ex hoc consolabar. Die alio quodam, cum celebrarem officium missae principa1i intentione pro domino Aluaro Alphonso nostro, qui die praecedenti abierat Louanium, ego teneos in manibus meis indignus dignissimum Eucharistiae sacramentum, recognoui magnam erga me hactenus non cogitatam Dei beneficentiam, in hoc quod reliquisset mihi corpus meum instrumentum animae, quo 73 possim adiuuari ad colendum multis modis ipsum Christum et Patrem eius; quod corpus nisi esset, facile fieri posset ut ego multa mala facerem, a quibus retrahor, propterea quia corpus non obedit animae ad nutum ipsius, nec ad primos ipsius impulsus ac impetus ipsi subiicitur. Orabam itaque ipsum Christum ut dignaretur mihi banc gratiam concedere et omnibus meis amicis et aliis, quatenus non prius sim emissurus spiritum ex hoc corpore, quam ipsa anima sit bene disposita ad hoc, ut mereatur recipi in manus Dei omnipotentis. Quo pacto enim posset resistere malis spiritibus, si ipsis peruia esset et coram ipsis, corpore suo, in quo latet, priuata? Et quis eam retineat, ne nimium uaga esset, si neque corpus proprium neque alius spiritus ipsam impediret ab exequutione motuum suae uoluntatis? Nunc esset Romae, nunc in Hyspania, nunc in patria apud parentes, nunc alibi. Bonum igitur necessarium ipsi animae est ut retineatur in corpore, et ut non possit nisi per ipsum operari. Sit igitur benedictus Do· minus qui disponit omnia suauiter! 180. Die sanctae Catharinae Alexandrinae 8 , fuit mihi quaedam singularis notitia, quomodo, ad melius diuinum officium recitandum, admodum adiuuaret, nempe, tibí persuadere, interea dum durauit attentio bona ad uerba diuina, Dominum sollicitum

g

Supra verbum sugillare alia man u scriptum est ir.ducere.

-h

mihi

ms.

'

Luc., II, 35,

8

Die 25.

'I

FABRI MONUMENTA

esse circa alia negotia et opera tua; et ideo non debes permittere te tune distrahi ad quaecumque, quantumcumque pia opera, ne impedias ipsum Deum, quominus ipse sit attentus et sollicitus. 181. N otaui etiam quantum conueniret ut, dum tu oras officium tuum, considerares ex una parte tibi praesentem esse Deum, et bonum angelum eius, qui notet et ponderet exactissime omnem profectum tuum et omnem laborem; et ex alia parte, inimicum hominem, id est, malum spiritum, qui notet quaecumque errata committis, ut tandem aliquando te accusare ualeat. 182. Pridie diei sancti Saturnini 9 , quum celebrarem officium sancti Caesarii, martyris, qui mihi relictus fuerat, etc. ego inueni magnum sentimentum deuotionis circa praedictum sanctum Caesarium martyrem, licet non haberem quicquam proprii circa ipsius uitam aut martyrium. Tune mihi primo datum est intelligere per spiritum, quam bonum sit, si quis circa quodlibet festum cuiusque sancti occurrentis, sumeret unam contemplationem de tali sancto, quae haberet, post tria praeparatoria consueta, quinque puncta: primum, ut agantur gratiae Deo Patri, Filio et Spiritui Sancto, quod talem sanctum uel sanctam praedestinauerit ab aeterno, deinde elegerit, uocauerit, iustificauerit, magnificauerit, et tandem glorificauerit, etc. Secundum erit agere gratias beatae Virgini, beato Michaeli, et bono angelo illius sancti, et omnibus sanctis uiris et mulieribus, qui ipsum precibus aut qui. buscumque aliis mediis, apud Deum adiuuerunt ut saluaretur, etc. Tertium punctum erit 74 orare Deum et ipsum sanctum pro omnibus animabus defunctis et uiuis hominibus, qui deuoti fuerunt et sunt circa talem sanctum. Quartum erit orare Dominum (considerando quod bonum est ut ita fiat) ut dignetur conseruare nobis eam doctrinam, eas scripturas, ex quibus possumus habere memoriam aliguorum uerborum, aut etiam actionum, quas ille sanctus in nostram aedificationem, dum uiueret, exercuit. Quintum erit considerare quam bonum et quam utile est aut esset, ut reliquiae corporis talis sancti uel sanctae, ex toto, uel ex parte, haberentur aut habeantur, et cum maxima uenera9

Die 28.

MEMORIALE,-NOVEMB. 1542

tione seruarentur, Qui autem non inuenerit materiam in his punctis ad exercendum ipsum intellectum, is exerceat uoluntatem i cordis sui, ut desideret haec omnia esse et melius ac melius fieri. 183. In die sancti Saturnini, quae erat vigilia sancti Andreae apostoli 'º, dum ego uellem celebrare missam, datum est mihi ut, quae sequuntur, ex animo bono peterem, uidelicet a Patre celesti gratiam et omnia, quibus indiget mea memoria; a Filio omnia, quibus indiget intellectus rneus; a Spiritu Sancto ea, quibus indiget voluntas. Sic comrnendabarn sanctae Trinitati meas tres potentias. Praeterea ~ommendabam animam ipsam meam animae Christi Dornini nostri et Saluatoris; toturn autem denique compositum meum, et eum, qui dicitur horno, ipsi Christo homini facto pro nobis. 184. Hic etiam in singulari quodam desiderio spiritus, et cum quadam speciali agnitione meae, ut dicam, reptilitatis et dernissionis spiritus mei, ego petebarn gratiam eleuationis mentís rneae, et ut non tarn ita ut adsolet k rernaneat deorsum, et circa haec ínfima inclinata in spiritum suae infirmatis, sed diligenter per gratiarn Jesu Christi, ut possit crescere in eo, quod est summum aspicere. Pro hac re, uenit in rnentem id guod alias frequenter uenerat, id est, quod bonum sit si fiam deuotus illius sanctae mulieris, quae per Christum liberata fuit a spiritu infirmitatis, quo prohibebatur ne etiarn corporaliter sursum posset respicere, liberata uero, iarn potuit 1 ' . Hoc die igitur -firrnius propositum quam antea sumpsi, ut posthac Christum, hoc miraculum operantem, et ipsam rnulierern, tantam gratiam recipientem, in memoria habeam; multurn enim iuuat ut, secundum exigentiam necessitatum nostrarum, consideretur Christus, q uasi esset in administrandis illi gratiis, quas, dum mortalis esset, administrabat. 185. Iuuat etiam non parurn eos, qui tales gratias recepei Emendatum e:)() deuotione. absoluit, et recte quidem.

'º

Die 29.

- i uoluntatis ms.

11

-k

Emendatum ex

Luc., XIII,

II-I3.

F ABRI

586

MONUMENT A

runt, inuocare, ut 1 nobis similia bona et eadem apud eumdem 75 Dominum implorent et impetrent. Non est igitur contra pietatem, imo secundum pietatem, ea doctrina, qua quis doceat pium esse ut specialiter quidem sancti pro gratiis quibusdam, tam spiritualibus quam corporalibus, inuocentur. Licet enim Deus omnia per se, et per quemlibet sanctum aeque possit, atque per alium quemuis, non tamen uult facere omnia per unum medium. [ MENSE DECElVIBRI !

542]

186. Die santi Eligii, episcopi et confessoris ' inueni bonam deuotionem, aliquot inuocationes multiplicans, ut mihi gratiam aliquam a Deo Domino nostro impetraret; aliquas gratias, inquam, et maxime quae essent ad propositum illorum duorum uerborum, quae sunt in communi confessorum oratione, ubi petimus nobis augeri deuotionem et salutem, quae duo uerba ego solito melius sensi in missa, quae erat de ipso sancto Eligio. Post missam, super quandam petitionem, ego inueni adhuc maiorem deuotionern: forma petitionis ad Deum erat, ut dignaretur respicere non ad merita neque demerita mea, neque ad frigiditatem meorum bonorum desideriorum; sed ad meas necessitates, indigentias, miserias et utilitates. 187. In missa quoque, hac forma mihi datum fuit uti: ccDomine Jesu Christe, aufer a me esse malum et omnem imperfectionem, quae potest impedire oculos tuae humanitatis ª ab aspectu meo, aures tuas ab audito uerborum meorum, olfactum tuum, ut ne auertatur a me propter foetores meos, gustum propter insipiditates meas, et tactum propter frigiditatem malam, rnalam caliditatem, nimiam siccitatem, humiditatem; in summa, rogo te, mi Domine, ut auferas a me quicquid me diuidit, separat et remouet a te, et te a me; aufer quicquid me facit immundum, et quicquid me reddit aridum, quicquid me facit rigidum, deuium, 1

et ms.

a

Emendatum ex humilitatis.

1

Die

I

Decernbris.

587

MEMORIALE.-DECEMB. 1542

saucium, indignum tua uisione, tua correptione, tua reprehensione, tua alloquutione, tua communicatione, tuo denique amore ac beneuolentia. Miserere mei, Domine, et miserere super me, et remoue a me omnia ea mala quae faciunt quominus te uidere possim, audíre, gustare, olfacere, tangere, timere, memorari, intelligere, sperare, amare, possidere, praesentem habere, ex parte frui. Ouod autem mihi, Domine, de te dico et de tua diuinitate aut h:manitate concupisco, oro saltem ut mihi concedatur in omni uerbo quod procedit de ore tuo. Sat enim mihi esset quod verba J esu Christi Domini nostri in me manerent et ego illa omnibus modis sentirem. >J 188. Ex diebus sancti Andreae apostoli 2 dominicae primae aduentus 5 , sanctae Barbarae 4, et sancti Eligii confessoris, qui prima Decembris occurrit, ego coepi sen tire 76 quamdam gratiam, quam nunquam in me notaueram, usque ad diem sancti Sabbae abbatis ~. Haec autem Dei gratia in eo deprehensa est, quod hactenus in distractioni bus meis, quas babeo circa oration~s meas, distractiones, inquam, meas, tam quibus abstrahor a boms cogitationibus et 'sentimentis (raro enim ab his distrahor) quam ab ocio spiritus, et ut ne sine fructu permaneam. Hanc igitur in hac materia notaui differentiam inter illud, quod iis diebus coepit esse et illud quod antea magis frequens erat, quod uidelic~t tempore praeterito ego ab extrinseco magis externo motare sohtus sim reuocari ex distractione ad ipsam, (ut sic loquar) intra· ctionem; ab extrinseco, inquam, ut puta ex ui tentationum malarum cogitationum, sine quarum uerberibus frequenter non rediissem, nec petiissem gratiam redeundi ad cor. Item ex remorsu conscientiae, ex timore, ex multis denique reprehensionibus co· aitationum quibus angebar dum essem distractus, ex quibus b ' . omnibus causabatur in me dolor, qui et ipse me ad1gebat ad quaerendam deuotionem et remedium contra distractiones. Haec igitur erant magis ordinaria in me, et quae magis e~o depre~en­ debam; et tamen non deerant desideria et postulat10nes, qmbus

• Die 3o Novembris. • Die 4.

' ~

Die 3. Die 5.

588

ego petebam a Domino gratiam istam, quam nunc coepi sentire mihi ex parte dari, id est, quod ex intimis fieret reuocatio animae meae, si quando discederet a pace ipsius, et qua prima retractio esset ex uisceribus et ex corde. His diebus itaque hoc magis notaui quam unquam: sensi enim frequenter, dum distra· herer a quiete spiritus mei ad aliquod contrarium sensi inquam ~ . ' ' ' ~ntract10nem et retractionem incipere ab intrinseco. Magnam itaque deuotionem inueni, dum applicarem ad hanc gratiam petendam discursum uitae Christi, qui et ipse incepit intrare ad nos per interna, dum praeseruauit Matrem ab omni origine malae c~lpae, et dum factus est horno in u tero ipsius, uisitans Joannem m utero, et tandem ueniens ad externa incrementa. 189. Hic notaui quo pacto Christus in triginJ:a circiter annis, quos exegit antequam inciperet uerbis docere mundum do. ' cuent nos factis, oportere hominem exacte sibi ipsi attendere ut . . ' m se1pso perficiatur; ita ut ante omnia discat imitari eos actus Christi qui fuerunt, dum abscondebatur in utero, absque usu humanitus intelligendi, memorandi, desiderandi, uidendi, audiendi, gustandi, odorandi, ac tangendi experimentaliter h. Considerandum quoque est ad imitandum hoc quod uolerit prius uenire ad usum uidendi et sentiendi externis suis sensibus quam uellet . ' uemre ad experimentalem usum ratiocinii humani; quod praeterea ante uoluerit audire quam scire usum loquendi; quod ante uolue~it subiici quam dominari; esse discipulus quam magíster; esse, mquam, et non solum dici; regi, quam regere, etc. 77. 190. Hoc die sancti Sabbae abbatis, dum uellem celebrare pr~ confessore meo, ego sensi magnam memoriam et gratiam um us magnae et insolitae gratitudinis erga omnes confessores qu~s unquam habuissem; item erga eum, qui me baptizauit; eum, qm me confirmauit; erga eos qui sacros ordines mihi contulerunt et ge~eraliter quaecumque sacramenta. Affuit etiam memoria ge: n~rahs erga ,praeceptores, et in summa erga omnes, qui mihi mimstrauerunt aliquam Dei gratiam, siue in uerbis siue in signis . . ' ' sme aho quocumque modo. Idem feci nomine omnium fratrum b

experimentur ms,

MEMORIAL&, - DECEMB. 1542

FABRI MONUMENTA

589

meorum, cupiens in hac parte, in fide Jesu Christi, supplere uicem ipsorum, sicut et ipsi in multis supplent uicem meam, et me in multis apud Deum excusant, tanquam membra de membro. Sicut enim Deus aliqua forte mihi ad aliquam recognitionem aut gratiarum actiones communicat, quae caeteris omnibus non communicat, ita e diuerso maxime multa erunt quae a1ii cognouerunt, de quibus ego nunquam cogitauerim. Habui etiam mag!lum desiderium ergo, salutem omniu'm eorum, qui uel sacra· menta (ut dixi) uel quaecumque alia Dei dona ac bona quaeuis mihi unquam communicauerunt; desiderabam enim ut ipse Deus dignaretur eos omnes facere mihi gloriae suae ministros et ministros bonorum coelestium, quos mihi uoluit esse ministros gratiae et bonorum temporalium. Datum est mibi etiam ut cum bono seHtimento humilitatis optarem hoc aliud postulatum, hoc est, vt mihi concederetur, per gratiam et misericordiam Jesv Christi quatenus illi omnes possent esse gloriosi benefici mei, qui fue· runt gratiosi benetici in hac uita, et ut merear subiici gloriosa quadam seruitute iis omnibus, quibus quocumque modo fuerim subjectus in hac uita seruitute, quae est in statu gratiae. Amen. 191. In diebus solemnitatis Conceptionis piissimae virginis Mariae 6 ego sensí nouam quandam soliditatem et stabilitatem cordis et interiorum meorum; unde fieri uidebam ut minus penetrabilis essem aduenientibus extrinsecis tentationum :fluctibus. Non sensi magnas deuotiones ex parte apprebensionum, quae me mouebant ad magnas commotiones et uiua sentimenta deuotio nis; sed nec sensi pro solito more me penetrari a cogitationibus immundi aut mali spiritus, quia subjectum ipsum per gratiam Dei esset, nescio quo modo nouo, solidatum in se et stabilitum. Hoc perinde est ac si diceret quis domum suam solidatam esse aliqua ex parte respecto fundamenti, aut parietum ac columnarum, reliquaeque materiae, licet orna tus ipse non sit auctus. Alias frequenter ego sensi in me sanctas quosdam bonarum et santarum motionum et inspirationum bonarum igniculos e, et tamen tune sen· e

Hoc verb. in margine additum est alia man u.

6

Die 8.

¡1

591

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-DECEMB. 1542

tiebam simul maximas quasdam debilitates et inconstantias ipsius subiecti. Faxit J esvs optimus et Sanctus sanctorum, [perJ intercessionem Matris suae et omnium an78gelorum, sanctorum et sanctarum coelestium, ut quotidie vtrumque in nobis d renouari possit, id est, subiectum ipsum, et ornatus, diminutioque imperfectionum. Utinam renouetur ipsum esse, ipsum uiuere, ipsum sentire, ipsum denique posse; deinde et qualitates, et quaecumque sancta accidentia ipsi e subiecto ad aeternam et coelestem uitam necessaria sunt et Deo placentia. 192. Eodem tempore, id est, festi Conceptionis, ego et hoc unum notaui, circa lectiones meas, me uidelicet esse quodammodo magis f lucidum in me, et quasi ex parte quadam eductum ex mea propria et natiua confusione et indistinctione; memoriam quoque magis capacem et retinentem; [et] me non ita, ut alias solebam, turbari. Utinam sint initia ad hoc bonum ut tandem aliquando exire possim ex méis membris ad lumen illud inaccessibile, ex profundo meae confusionis propriae ac debilitatis et infirmitatis ad illam distinctissimam uitam, plenam omnis fortitudinis et omnis soliditatis. Nouit Dominus quantitatem et qualitatem mei proprii esse et mei posse: nouit etiam deformationes meas proprias, et maculas, caeteraque omnia mala et uilissima accidentia. Sed beata virgo Maria, mater nostra et aduocata, tota pulchra et tota sine macula, et quantum ad materiam, et quantum ad omnes formas, haec, inquam, Domina nostra potens est apud Filium et Patrem, et Spiritum Sanctum, ut suis precibus mihi impetrare possit gratiam, qua et materia subiecti mei reformetur, et ut etiam depingatur, informeturque sanctis accidentibus; fiat, fiat! Quicquid autem tandem fuerit, id profluet ex poten tia Patris, administrabitur per sapientiam Filii, et donabitur in bonitate Spiritus Sancd; fiat, fiat! 193. In nocte sacratissima in qua natus est Jesus Christus dominus noster, dum essem in matutinis apud ecclesiam cathedralem, ante faciem reliquiarum, et dicerem matutinas nocturnas, ego sensi magnam deuotionem et magnam lacrymarum effusio-

nem, id que a principio usque ad finem. Verba illa J eremiae pro· phetae me maxime penetrarunt, quae ibi leguntur ad primum nocturnum. Magna desideria mihi data sunt ut optarem bono ex animo, ut possem nasci ex Deo, et non ex sanguinibus, neque ex uoluntate carnis, neque ex uoluntate uiri, etc. '. 1.94. Optaui etiam ex animo sciente et bene affecto ut ea nocte nascerentur aliqua bona et efficacia remedia ac media contra mala nostri saeculi. Sensi item magnum affectum ad hoc ut ego ex tune nascerer ad omne opus bonum, ad salutem meam faciens, aut ad honorem Dei, aut ad utilitatem proximi. Et hoc esset, si dederit mihi Dominus spiritum, in quo et per quem me totum referrem et ordinarem ad unumquodque tale bonum opus, imitando illum, qui unicuique totus conceptus esset, et unicuique natus et mortuus, etc. Sic fr in spiritu debemus uelle uiuere reli· quum u.itae nostrae, et agere omnia in usum proximi nostri, et ad laudem Dei; sufficit enim, et nimium est, praeteritum tempus nostrum ad hoc ut nobis nostrisque commodis temporalibus uixerimus, et ita uixerimus quasi nobis solis essemus nati. 79 195. Nota quod tria occurrebant ad nostram corporalem natiuitatem: primum quidem, materia illa sanguinum ex qua sumus· secundum uoluntas carnalis et concupiscentia parentum ' ' gignentium; tertium erant intentio atque alia uoluntas parentum, qui uolunt filios suos tandem esse diuites in hoc mundo, propter quam uoluntatem saepe appetunt filiorum generationem temporalem. Qüi ergo rursus nasci debet, is ex Deo ipso nasci debet, cuius natura perfectissima est, et cuius omnis uoluntas rectissima atque sanctissima; et ita uiuere ut non iam feratur secundum inclinationem corruptae naturae suae, quam ex sangui· nibus habet; neque secundum appetitus carnales moueri iam debet, aut secundum eos motus uoluntatis, qui sunt humani atque mundani uiri. Ex talibus fructibus sumenda erunt signa uerae natiuitatis, id est, eius quae ex Deo existit. 196. Missam primam, quae scilicet fuit in media nocte,

590

d

in nos ms.

-·e

ipso ms.

-f

magis magis ms.

f'

Hic ms.

1

]OANN.,

I, 13.

592

ego applicui, quatenus ex mea intentione fuit, ad Societatem nostram, cui desideranter optabam omnium bonorum desideriorum et totius sanctitatis et iustitiae coram Deo natiuitatem, et quod unusquisque toti mundo nasceretur. Haec fuit dicta in summo templo. Secunda[ mJ dixi in monasterio Ca:rmelitarum, pro spirituali natiuitate omnium bonorum R.mi Moguntini 8 et totius Rheni mihi commendati; tertiam ego dixi in templo diuae Virginis ad Gradus, ubi ego habui occasionem cogitandi circa solemnitatem puerperii eiusdem beatissimae virginis Mariae. Hanc missam ego dixi pro natiuitate remediorum, quibus egent g calamitosa haec tempora, pro pace inter christianos príncipes, pro expulsione haeresum, et pro reliquis bonis uniuersalibus. 197. In prima m.issa, dum sentirem me frigidum ante com. munionem, et dolerem quod in me non esset alia melior dispositio habitationis meae, uenit spiritus satis uiuus, in quo in me habui hoc responsum, cum intrínseco sensu deuotionis usque ad lachrymas: Hoc est Christum uenire ad stabulum; si enim iam feruentissimus esses, hic non uideres humanitatem Domini tui, quia non esset tanta ratio in te spiritualis stabuli. Consolatus igitur fui in ipso Domino, qui dignaretur uenire ad tam frigentem domum. Ego uolebam ut domus mea esset ornata, ita ut super ea possem consolad; et ego uidi conditionem ipsius Domini, in qua sum consolatus. Utinam mihi posthac detur ut 80 dum non potero uidere in meipso eum modum, eam formarn, eum habitum quem ego uellem habere ad ipsum Deum meum et Jesum, aut Matrem uel sanctos eius, vtinam, inquam, dum hoc negabitur iusta de causa, mihi detur uidere et sentire eum habitum, eam formam, eum modum, quo se habet ille erga me. 198. Hactenus ego magis semper studui quaerere ornatum in quo ad Deum aut ad sanctas eius accederem, quam h quaererem eam cognitionem, in qua sentire possem in quo ornatu ipsi me uel respiciunt, aut amant, aut tolerant, aut iuuant. Ego semper quaesiui aliqua indumenta deuotionis, aut reliqi:ws quosque apg

lVIRMORIALE.-DECE~lB. 1542

FABRI MoNUMENTA

Haec addíta sunt alía manu.

-h

Alía manu emendatum ex quasi.

" Alberti, electorís brandemburgensis, episcopi et cardínalis.

paratus, quibus ego possem illos ad me uocare, et ut illis essem amabilis et acceptus; non autem etiam quaesiui modum quo pos sem ad illos accedere, quod facilius fieret, siquidem ego possem contemplari ea ipsa bona quae in se habent et quibus tam sunt per se amabiles et acceptabiles.~Det omnipotens Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, mihi gratiam, ut ego simul utrumque horum sciam, et possim, et uelim inquirere et petere, amari a Deo et sanctis eius; et amare Deum et sanctos eius.,Magis autem posthac satagendum est, id quod melius est ac magis liberale et quod ego minus feci, uelle amare magis quam uelle amari. Quaerenda igitur erunt signa, quibus significari possit me amare, magis diligenter quam illa quibus significatur me amari. Haec erunt labores propter Christu m et propter proximum, iuxta illud Christi ad Petrum: e< Diligis me plus his? Pasee oues meas)) 9 • Vide igitur ut sis Petrus primo, ut postea sis J oannes i, qui plus diligi tur, et in quo est gratia. Hactenus uoluisti esse primo Joannes, et deinde Petrus. Haec scribebam in die sancti Stephani 'º, dictis iam vesperis beati Johannis euangelistat>. 81 k 199. In die sancti Joannis euangelistae 11 , ego dixi missam pro necessitatibus quibusdam spiritualibus, et contra quaedam frigora malignorum spirituum, qui me frequenter ita disponunt erga quosdam proximo:i, et illos erga me, ut nesciamus alterutrum ferre nec corripere. Inueni ergo in hoc satis magnam deuotionem et magnam spem contra molestias demonum, eas, inquam, molestias, quibm fit ut homines sibi inuicem claudan, corda sua, et quibus fieri solet ut alter alterutrum nesciat supportare, aut, dum non supportandum est, ipsum nesciat neque ue· lit corripere; sed magis uelit omnino diuidi propter illam agita. tionem illius spiritus diuisionis. 200. Hic rogabam ex animo angelos hominum custodes, et omnes alios, ut cum Xpo. dignarentur nobis nasci; et ita de 1

i Haec verba alía manus ita eniendavit: postea ut sis Joannes. Mem. l1 ita habet: ut sis Petrus primum, et postea Joannes. - k Sequitur septimus librarius. 9

jOAN.,

11

Die 27.

XXI,

FABRI l'il01'UM.

15

et 17.

'º

Die 26. B8

FABRI MONUMENTA

594

sanctis Dei hominibus, ac mulieribus, aut animabus in coelo regnantibus; ídem quoque optabam de bis qui sun~ in hac _uita, utpote quod et ipsorum quilibet saluti suae et ommum prox1morum. nasceretur, hoc est, nunc inciperet ex animo se totum ordinare et referre in utilitatem omnium proximorum, primo spiritualem, deinde etiam corporalem. 201. In missa dum legerem uerba de dilectione ] esu erga Joannem, ego sensi magnum quoddam desideri~m amandi et ~o~ norandi ipsum J oannem, intelligens in hoc fien rem gratam ips1 Domino, quem qui uult amare, debet omnia quae ipse amat ama· re· ante omnia autem salutem et spiritualem uitam, ac consola' tionem et refectionem animarum, id est, ouium ipsorum et agnorum, iuxta commendationem ipsius, quam fecit Petro, ad quem ter replicauerat: ccDiligis me?'l 202. His diebus natalitiorum, hoc unum bonum in quam · dam spiritualem natiuitatem meam uideor mihi consecutus, ut uidelicet noua quadam cura cupiam quaerere signa amoris Dei et Xpi. ac rerum suarum, quibus fiat ut deinceps magis cogi~ tem, magis desiderem, lubentius loquar et optem ea quae Dei sunt. Hactenus ego maxime anxius eram circa ea sentimenta, quibus significatio sumi potest de eo quod est amari a Deo et a sanctis eius; maxime enim uolebam intelligere quomodo se ha· berent erga me, et hoc est non malum, imo primum quod occur· rit ad Deum pergentibus, aut (ut melius dicam) Deum sibi conciliantibus. Nec enim statim ab initio, et multo minus ante initíum conuersionis nostrae, supponendum est, aut certa fide (ut quidam male opinantur) assumendum, ipsum Deum et Xpum. eius omnemque illum coelestem coetum nobis esse placatissimum, ac minime iratum; sed nec quando placatus est quantum ad minas poenarum aeternarum, tenendum est quod ideo nihil aliorum laborum poenitentiae nobis minetur; quum dixerit de Paulo electo in uas electionis: ce Ostendam illi quanta oporteat eum pro nomine meo pati 12 • ii . 203. · Solemus igitur, non male procedendo, in principiis

MEMORIALE.-jANUARIO

nostris bene uiuendi esse maxime solliciti ut placeamus Deo in nob.is ipsis, praeparando illihabitaculum corporaleet spirituale, in corpore nostro et in spiritu nostro. 82 Est tamen certum tempus (quod per seipsam tota unctio Spiritus Sancti unumquemque recte proficientem docet) in quo iam nobis detur, et a nobis requiratur, ut non tam principaliter [nec primo uelimus studeamusque amari a Deo quam principaliter] 1 debemus studere amare ipsum, hoc est, vt non tam quaeramus quomodo se habeat in nobis, quam quomodo se habeat in se et in caeteris rebus, quidque ipsi absolute placeat ac displiceat in rebus suis. Illud prius dictum erat trahere Deum ad nos; hoc uero est trahere nos ipsos ad Deum. In priore quaerimus ut ipse meminerit et sit totus sollicitus nostri; in secundo autem quaerimus meminisse eius et esse toti solliciti eorum quaecumque ipsi pla<;:ent; in primo est uia ut perficiatur in nobis uerus timor ac reuerentia filialis; in hoc secundo processu est uia perfectionis charitatis. Det igitur mihi [Dominas] et omnibus duos pedes, quibus innitendum est ambulando hanc schalam uiae Dei, id est, uerus timor et uerus amor. Hactenus quidem mihi uidetur timor fuisse dexter pes, et amor sinister. Nunc iam cupio ut amor sit dexter atque principalis 1 et timor sinister ac minus principalis fiat. Et utinam ad hoc nunc sim natus, et crescam in uirum perfectum! ANNO DOMINI

204. Januarius.-In die Circumcisionis domini nostri Jesu Xpi. et in primis uesperis ejus ', in ecclesia maiore Aschafemburgensi ego inueni magnam deuotionem ex auditu uesperorum ª et ex uisu ornatus eius templi 2 ; adfuerunt multa desideriá circa innouationem anni, et pro me in particulari, et pro uniuerso m Uncinis clausa, a librario omissa, deprompsimus ex M6m. JI. a uesperarum Mem. II• 1

'"

AcT., IX, 16.

1543.

~

Die 3r Decembris praecedentis. In urbe Aschaffemburgo prope Maguntiam. Vide epist. 65.

MEMORIALE.- ]ANUARIO

r543

597

FABRI MONU.MENTA

uariis generibus, in pace scilicet, in firmitate et restitutione fidei catholicae et diuini cultus ª'. Mane in missa 5, ego sensi in uiuo quodam spiritu, quam bonum sit et quam pacificum probari solí Deo, et uideri ab ipso solo, cum aliquid boni nobis datur. 205. Notaui et illud, Xpum. non ante uoluisse in facie ecclesiae iudaeorum babere nomen suum, JESUS, quam effunderet sanguinem. Proinde igitur uidebatur maxime rogandus ut nobis det gratiam, qua fiat, ut sic circumcidatur quidquid in nobis ad perfectum fructum non facit b, ut nomen aliquod bonum sub Xpo. habere mereamúr. Nullum autem nomen nobis in bac uita quaeramu:::, quod non sit sub nomineJesu, id est, Saluatoris. Qui enim quaerit nomen patris, non in ratione salutis filíorum, ille non recte procedit; sic de magistro, sic de pastore, sic de do· mino, sic de episcopo, sic de procuratore, sic de rege, duce, im · peratore, et reliquis nominibus, quae omnia rationem suam babent sub ratione J esu comprebensam. 206. Desiderio quodam bono bic desideraui ut in anima mea spiritualiter fiant boc anno quatuor tempora anni, id est, spi· ritualis byems, ad boc ut diuina semina, terrae animae meae demandata, foueantur, radicesque capere possint; secundo ver spiri· tuale, ad hoc ut terra mea germinare bene possit fructum suum; tertio aestas spiritualis, ut fructus maturescere possint in optimam messem; quarto autumnus spiritualis, ut fructus ma83turi colligi possint, et in horreis diuinis congregad atque seruari ne pereant.

207.

Optaui etiam ut per gratiam Domini nostri Jesu Xpi. circumcisi in carne sua, et tandem in eadem mortui, in signaculum pacti obedientialis ad Deum Patrem, mibi concederetur uera aliqua circumcisio spiritus, ut [esset] per Spiritum Sanctum in signum et in arram perpetuae dilectionis meae ergaJesum Xpum. et eius erga me. ª' uultus ms.; cultus Mem. JI. tualem non facit.

" Die

I

Januarii.

-b

Em¿ndatum ex ad profectum spiri-

208.

In uesperis, dum oculis aspicerem in quamdam modestiam depictam in una immagine [sic J virginis Mariae, ego sensi alfcjuo modo, quantum ualeat illa gratia Dei, qua fit ut quis totus in boc sit, ut placeat soli Deo, et teneat ac retineat in se omnem gratíam suam, quasi qui nolit per sui apertam et explicatam communicationem e trabere quemquam mortalium ad se amandum, aut de se cogitandum, etc. Sic igitur omnis pulcbritudo Mariae ab·intus erat et intu<> Deo abscondebatur. 209. In die octauae sancti Stepbani 4 , ego celebraui missam in capella R.mi domini Moguntini, quae propter me fuit 5 orna ta solemniter omnibus reliquiis et tbesauris snis • In die uero sequenti, quae fuit octaua sancti Joannis Euangelistae, ego celebraui in altera capella, quae est in sede eiusdem R.m\ in maiore ecclesia, quae et ipsa fuit solemniter ornata, In bis ergo locis et bis modis ornatissimi.s d cum accesserim ad altare, ego paruam admodum deuotionem intra mei.psum inueni; quin potius trJtus aridus intraui ad altare, et ibi perma:nsi, et exiui; unde factum est per gratiam Xpi. crucifixi, ut totus bic refriguerim circa omnem appetitum quaerendi mibi tot et tantas causas externas ad deuotionem internam et ad meli.us inueniendum Xpum. crucifixum; frequenter enim :fit, sicut bic mihi. accidit, ut dum qui.s inuenit gratiam maximam apud bomines, ille magis destituatur interius apud Xpum. et Spiritum eius. 210. Hic ego sensi quamdam in anima mea fugam humanorum fauorum et gratiae eius, quae est apud summos, uidens quam sit efficacius medium ad babendam gratiam Dei, si quis desti.tuatur, et fiat crucifixo propinqui.ssimus. Humanu'> igitur fauor omnis si quis quaerendus est uel acceptandus, dum offertur, ad proximorum aedificationem referendus et intendendus est, non autem ad seipsum; cum absque omni fauore melius in· ueniri possit Jesus animarum nostrarum. 211. Tendendum igitur semper est et declinandum animo e

Emendatitm ex ratiocinationem.

4

Die 2. Vide epist. supra citatam.

-

d

ornatiss ms.

i

FABRI MONUMENTA

in eam partero uiae, quae est uersus crucero, Xpus. enim crucifixus uera uia est ad gloriam animae nostrae et corporis, nec solum uia, sed et neritas et uita. Tu igitur, quando tibi studebis, et tuam ipsius aedificationem aut ueram consolationem quaesieris, siue proprium profectum, uide ut semper renitaris humanae gratiae et fauoribus hominum, ad interiora e te extendens, id est, ad ea quae sunt crucis. Alius erit qui usque ad certum gradum, per externam púlchritudinem, potentiam ac bonitatem, quae sibi offertur, melius proficiet in gratiarum actionibus et melius forte mouebitur ad glorificandum Deum omnipotentem et omnibus modis infinitum. Oportet tamen tandem (si non fiat ab initio) ut ueniamus ad crucem eam, in qua pependit salus nostra. 84 In Xpo. enim crucifixo est salus nostra, nostra uita, et nostra resurrectio 6 • Haec autem tria ordine quo~am praecedunt gloriam nostram, quae in coelis nos exspectat; quae et ipsa est per eumdem, et ex eodem, et in eodem Jesu Xpo. glorificato. 212. Quaerenda est itaque primo uirtils Xpi. crucifixi, et postea uirtus Xpi. gloriosi, et non e contrario. Virtus illa in eo fuit quod ipse uoluerit spontanee mori, et pati quaecumque uoluerunt inimici eius; qua uirtute destructa est mors nostra, quae maxime statuebatur, et statuitur, ac quodammodo aedificatur per tirnorem passionum et moriendi. Ipse igitur solus uere destruxit, et quasi ad nihilum redegit mortero, qui solus sponte corpus assumpsit pro nobis, et ipsum pro no bis passionibus omnibus mor. tique obtulit deponendum. Sic nos eadem cogitatione et uolup.tate armari debemus; id est, ut nos sponte propter ipsum passio· nibus et morti offeramus ad destructionem corporis peccati, ut tandem inueniamus corpus gratiae et gloriae Dei, in Xpo. Jesu Domino nostro, in quo oportet ut inueniatur esse nostri spiritus, et suum uiuere, et suum mori. 213. In die Epiphaniae Domini 7 , q uod est festum Regum, •

Emendatum ex inferiora.

8

((Ego sum resurrectio et vita,» jOAN., XI, 25. Die 6.

7

MEMORIALE.- ]ANUARIO

1543

599

ego sensi magnas consolationes spirituales: et primo in solito discursu letaniarum mearum, cum omnia traberem ad boc ut omnes sancti dignarentur adorare nomine meo Deum omnipotentem, ~t Xpum. eius, Jesum dominum nostrum. Hic ex bono sensu a~1mi optaui ut omnes externae corporis mei et caeterorum motlones quae in Deum nituntur, acceptae semper sint ipsi Deo, etia~si cor ipsum et spiritus ipse a carne rnagis liber quandoque nesciat assurgere sursum. Hic sensi quamdam compassi~­ nem circa uituperia Jesu Xpi. domini nostri, quae passus est 1~ uita sua usque ad mortero, tam in contrarium eius quod receplt a tribus Magis. 214. Hic ego babui desiderium quoddam ut mibi conced~retur gratia, qua fieret me nunquam gaudere nisi in Deo aut m proximo; et nunquam tristem esse ob incommoda mea te1~pora­ lia, sed solum in bis quae sunt proximorum et ad Deum ip:um. Hic ego sensi quasdam optimas aestimationes et ponderat10nes bonorum operum uariarum personarum, quae circa me, uel circa alios , uel circa Deum quouis modo laborando occupantur . · . 215. Magnum quoque desiderium, dum essem m m1ssa quae cantabatur in altari trium Regum, sensi, qu~d erat. ut detur mibi gratia relinquendi post me uarias memonas, etiam externas Dei et sanctorum eius; quod si debeat perire baec me' . . . moria in bis partibus, ego prius desinam esse m memona muo· rum et in boc mundo. Quid enim mibi esset in terra (mibi uidebatur) si mibi non sit memoria Dei mei et sanctorum e!us? Haec ueniebant per occasionem immaginum sanctorum et p1cturarum externarum uariarum Xpi. misteriorum, quibus uariae rerum sanctarum memoriae et intelligentiae mibi et tune et alias sem· per subministrari solent. In me propter ba~c cre:ce~~t amor et ueneratio R.mi domini Alberti, arcbiepiscop1 et pnnc1p1s moguntini, qui tantam curam in omni uita sua babuerit et babet circa reliquias sanctorum, et circa memoriam ipsorum conseruandam et in posteros 85 relinquendam; quae exterior memo~ia tanto magis est necessaria, quanto magis bomines eam parm pend~n.t et sunt frigidi. Tune enim, nisi immagines et caetera quae dmm~­ rum rerum ac personarum babent specimen ac figuras, essent m

F ABRI MONUMENT A

600

maximo ornatu, facile esset ut homines omnia spernerent. Quomodo enim non facillime cont~mnerentur omnia sacra, si absque dignitate et decore tractarentur, cu::n quasi ex toto spernantur, dum sunt maximo cum ornamento administrata? 216. In missa ego sensi magnum desiderium ut dominus Aluarus Alphonsus, qui est Coloniae, posset habere specialem memoriam apud corpora trium Regum quae inibi seruantur; et non solum ut uices meas suppleret, sed etiam omnium sociorum meorum, Idem quoque sentiebam et desiderabam ut facerent reliqui omnes qui sunt in aliquibus locis, ubi coluntur sancti qui apud nos habentur in tanta ueneratione, etc. 217. In dominica infra octauam Epiphaniae 8 , ego applicaui missam 1 ínter caetera, ut esset sacrificium et oblatio in gratiarum actiones, quas ego debeo, et numquam satis habui, nec possem sufficienter agere pro uariis donis fidei et humilitatis spiritus, mihi sicut et aliis catholicis infusis, non solum ad propriam petitionem, sed etiam ad postulationes ecclesiae et ex fide eius. 218. Hic notaui et sentiebam quo pacto illi qui recedunt ab ecclesia, primo incipiunt tepescere in operibus et exercitiis, quae sunt secundum gratias Dei et differentes eius donationes et ex ' consequenti parui facere et nihili aestimare quaecumque ipsi non deprehendunt se acquisiuisse ex proprio iudicio. Sic fit ut incipiant quaerere rationes fidei suae et spei, adducendo omnia in dubium; et hoc modo effundunt infusiones Spiritus Sancti, et amittunt 1 ueram fidem, quae nitebatur fidei catholicae et communioni sanctorum. His uero effusis, ipsi incipiunt uelle statuere et quaerere fidem suam propriam ex iudicio proprio: quaerunt enim rationes, et illas examinant, unusquisque per seipsum; quaerunt et Scripturas, et earum interpretationes, et iudicant sensus; sic quod colligunt fidem suam, aut potius opiniones et errores. 219. Dum autem uolunt trahere quemquam ad suos erro· res, hoc est primum quod quaerunt ex ipsis tanquam principium et suppositionem, ut scilicet ille deponat omnem passionem (hoc f 8

ammittunt ms.

Die 7.

ME.MORIALE.-]ANUARIO

1543

6or

enim uocant dum quis inheret firmiter et ut decet uerum catholicum xpianum., et ecclesiae sententiis, ac placitis, et doctorum ecclesiae authoritati). Quid est autem hominem, ad modum eorum, deponere illam passionem, nisi effundere et propria sponte amittere fidem catholicam, et simplicitatem ac humilitatem intellectus captiuati in obsequium fidei? Ex hac sancta et necessaria captiuitate dum abduxerunt hominem, tune petunt ut communi· ter quaeratur fides per Scripturas et per rationes, nullo adhibito indice praeter proprium uniuscuiusque arbitrium. Dum quis au· tem hoc modo quaerendo deprehendit se, uel iam perdidisse, uel sensim perdere fidem quam habuerat, tune ipsi dicunt quaeren· dam esse fidem a Deo, et quaerendum iudicium ad bene iudicandum per se ipsum de Scripturis et caeteris; fidem enim esse donum Dei, et non omnium esse fidem, et similia, quae uerissima quidem sunt, sed quae in hanc partem, aut in hunc locum ad aedificationem non ideo ueniunt. Hic enim conueniebat potius agnovisse haec dona posse ab unoquoque sponte deperdi et amitti. Qui igi tur sua sponte amisit fidem, quam habuerat quandiu erat adiura· tus in uerba et in sensus ecclesiae catholicae, nec abiurauerat catholicos doctores, is mirari 85 bis non debet, dum uidet. se aliis uiis, quae sunt secundum proprium iudicium, quaerere fidem et non inuenire; nec debet causari Deum nolle sibi dare; uult enim dare fidem unicuique, sed non extra ecclesiam uiuere uolenti, ubi non est salus, neque uita, neque uera resurrectio. Multíplices sensus et uaria dona gratiarum habet quilibet fidelis et catholicus xpianus; quorum omnium singulorum rationes, et Scripturas aut uerba sacra quibus innitantur, si per se quaereret, et quaerendo per se indicare uellet, varia detrimenta pateretur. 220. Eua magnum donum gratiae ad credendum uerbo praecepti Dei, per uerbum Adami sibi facto, acceperat; sed statim audita cum intentione quaestione serpentis, qua quaerebatur cur praecepisset Deus, etc., dum, inquam, ipsa quaerit rationes praecepti ad credendum ei, qui nec aedificari nec aedificare pot erat, sicut sunt plerique_ omnes haeretici, ipsa donum fidei perdidit; quo effuso, facile fuit eam decipi, et persuaderi ut faceret id quod fecit. Sic ergo illa quae absque ratione, sed ex infusione

MEMORIALE.-jANUARIO 1543

gratiae, in uerbo Adami, acceperat fidem quod, quacurnque hora comedisset, esset moritura, in ratiocinationibus et in proprio iudicio accepit errorem illum, qui erat ut per esum eiusdem pomi esset assecutura conditiones Deorum immortalium, et scientiam boni et mali. 221. Recognoscenda súnt igitur, cum multis gratiarum actionibus, ea dona quae habemus et accepimus ex Dei gratia absque proprio iudicio, et nobis etiam non petentibus aut intelligentibus, sicut factum est in baptismo, in fide Ecclesiae et pa· rentum, infundendo nobis semina catholicae et orthodoxae fidei, spei, et charitatis, reliquarumque uirtutum; item in aliis sacramentis, in quibus omnibús dantur gratiae non iuxta mensuram captus nostri, neque secundum intellectum et sensum, quem habemus de forma et materia ipsorum sacramentorum, sed supra quam possimus aut sciamus cogitare uel desiderare. 222. Dum quis te interrogabit, qui nec te aedificare potest aut paratas est, nec a te aedificari potest aut uult, cum eo ne sermonem misceas, sed deuita ac declina eum ut serpentem et scorpionem; noli respondere ad eius interrogata; quia, si bene responderis, ille non aedificatur; si autem male responderis, ille te non docebit uel erudiet. 223. Eodem die, dum essem in missa, tenens pretiosissimum corpus Domini, ego habui quamdam uiuam apprehensionem de eo quod est assistere sacramento ueritatis, et sacro signo in se continenti omnem ueritatem et omnem bonitatem; ad quod sacramentum non oportet accedere, nisi post multam sui purgationem et examinationem. Qui enim accedit absque reconciliatione prius facta apud eum, qui est uicarius Xpi. in foro poenitentiae, ille inueniet iudicium in manducatione et potu salutaris cibi 9 • 224. Sume similitudinem de eo, cui factum est mandatum nomine principis terreni, ut debeat exulare propter peccatum aliquod, ex quo incurrit iram principis: is enim, si contempto eo Intellige juxta praeceptum Pauli, 1 CON., XI, 29, et concilii Tridentini (sess. 13, c. 7) doctrinam, quum quis esset in statu peccati mortalis.

603

praecepto, et non uolens curare praeceptum illud ac fugere donec sit reconciliatus, perrexit insuper addere ad superbiam suam ut uelit uenire ad conspectum principis, clarum est quod iudicium su um accipiet, sic ir86reconciliate accedens, et absque re· tractatione et impetratione ueniae criminis praecedentis; quod quidem crimen tanquam putidum g, ac multis modis non ferendum princeps ille nolebat esse prope se, sed eiici; ille uero superbus magis ac magis satagit, dum propius accedit, ut pee· catum suum et foetor ille uersetur ob oculos principis. Sic est qui oneratus peccatorum suorum foetoribus, propter quae h exu· lauerat a gratia Dei, sese offert irreconciliatum conspectuiJesu Xpi. quem sumit. Roe est perinde ac si cui dictum sit: <(Aufer rem talem putentem ab oculis meis ut ne uideam>>; ille uero accedat propius ut nedum uelit uideri, sed etiam osculo tangi. Hic uirtualiter dicit:
Dubia lectio. Mem. Il habet putidurn

io

Die 9.

9

-b

queem ms.

MEMORIALE.- ]ANUARIO

FABRI MONUMENTA

possint omnia seruitia nostra Deo et sanctis ipsius. 3. 0 Requiritur ut talis seruus sit diligens, et ad ministrandl!m aptus; iuxta hanc conditionem desiderabimus ut angeli, qui sunt spiritus administratorii, nobis impetrent hanc aptitudinem et sedulitatem in seruiendo. 4.º Oportet ut is seruus sit amator honestatis et omnis ornatus, ne quid occurrat domino transeunti quod oculos eius offendat; in timore itaque semper erit, et in desiderio ut omnia sint decentia et bene praeparata. Juxta hanc similitudinem, petemus intercessionem patriarcharum et prophetarum, ut possimus parare omnes uias Domini tanquam boni praecursores Xpi. 5. 0 Oportet illum seruum promptnm esse, ut sequatur cnriam quocumque ierit. Nos igitur, inxta formam apostolorum, quaeremus gratiam sequendi Dominum nostrum secnndum eius beneplacitum. 6.ª conditio serui aulici est ut sit attentissimns ad singula uerba domini sui; inxta quod petemus intercessionem discipnlorum ut esse possimus ueri discipuli Xpi. attentiqne ipsius et sanctorum omnium auditores. 7. ª conditio in eo est, ut talis seruns semper caueat, ne quem ex omnibus, qui in aula ni· uunt, offendat; quin potins omnibus modis studeat esse utilis, nulli autem nociuus, ut nemo 87 unquam de ipso queri possit apnd dominum: iuxta hoc quaeremns gratiam sanctorum Innocentum, ut nunquam quemquam laedamns, ant scandalizzemus, aut infirmemus. 8.ª conditio est, n_t is seruus sit paratas pati, etiam usque ad mortem, pro honore, et pro rebus, et pro omni iusta defenúone atque salute domini sui. Juxta hoc innocabimus martires, ut nobis impetrent uirtutem patientiae; id est, qua esse possimus prompti ad subeundas tribulationes quascumqne pro Dorr:ino nostro J esu Xpo., pro honore scilicet eius et ipsius uoluntate fa. cienda. 9. ª conditio, quam habere debet sernns, est ut semper et ubique praeclare loquatur de domino suo, et eius famam ac nomen uelit dilatare; iuxta hoc inuocabimus confessores Xpi., nt eorum precibus, semper et ubique, possimus laudare et magnifi · care omnibus modis Xpum. Jesnm dominum nostrnm. ro.ª conditio in eo esse potest ut talis seruns diligenter fugiat et eaitet omnes uolnptates ac recreationes, loca, conuersationes, et cae · tera omnia, quae ipsi impedimento esse possent ad recte facien-

1543

605

dam uoluntatem domini sui. Secundum hanc formam sumemus inuocationem sanctorum monachorum et heremitarum, qui se abdicarunt ab omnibus placitis suis, ut uoluntatem Domini sui sibi ostensam possent adimplere. I I. ª est ut eiusmodi seruus studeat omnibus modis esse mundus in se et ornatus, ita ut pos· sit amari a domino suo. luxta hoc inuocabimus auxilium virginum sacrarum, quae soli Xpo. sponso suo omnibus modis placere studuerunt. 12.ª ut, si quidem dilectus fuerit et in priuatum domini assumptus, studeat esse fidelis, nec abutatur amore domini sui, sed respondeat ei. Iuxta hoc inuocabimus sanctas quae fuerunt fideles in matrimonio. 13."' conditio est in hoc ut dum seruus caret praesentia benefici domini sui, imo etiamsi ab illo esset ad tempus separatus, ut nunquam alienetur ipse, nec conuerta-· tur ad alias consolationes, quibus impediretur facile ut ne curare posset de reunione ad dominum necessaria i. Hinc accipiemus formam petitionis ultimae, pro qua quaeremus auxilium uiduarum et continentium, ut scilicet nobis impetrent hanc gratiam ut nullam (extra diuinam) consolationem quaeramus; quin potius, dum non dabitur frui Domino nostro, semper et ubique malimus lugere et moesti esse ob carentiam eius, quam conuerti ad prae· sentiam cuiuscumque alterius uoluptatis, quae non sit ex ipso deriuata ac missa in nos, per ipsum subministrata, et in ipso terminata. Amen. Amen. 226. Alia die infra easdem octauas horum Epiphaniorum Domini, ego sensi quendam spiritum bonum, in quo admiratus sum gratiam Dei, qua factum est ut ego iam septem et triginta uicibus haec festa natalitiorum et Epiphaniorum in hac uita uiderim 11 ; et sic discurrebam per alios dies festos, qui mihi tot reuolutis annis illuxerunt; ego uero tam parum fructus ex ipsis accepi, nec unquam fui satis gratus ut saltem recognoscerem benignitatem Dei, qua factum est ut haec bona et similia mihi toties in his septem et triginta annis, qui iam sunt mutati super me, replicarentur 88, et ob oculos reuolutis temporibus proponei 11

nec.am ms.

Pater Faber natus fuerat anno 1506. Vide supra§. r.

606

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.- ]ANUARIO

rentur, ad hauriendam inde salutem, et ut id quod neglectum fuisset praecedentibus, restaurari posset reiteratis gratiis. Agebam igitur hic gratias et agnoscebam meam ingratitudinem et meam incuriam atque negligentiam et incogitantiam. Benedictus Deus qui haec dedit agnoscere; et faciat ut ego posthac in omni genere sanctae agnitionis Xpi. manifestati, et toties ac tam multis modis no bis dedarati, crescere possim. Propter i huiusmodi clementiam k Dei erga me, et erga totum genus humanum abundantes misericordias, et propter meas et omnium mortalium ad haec recognoscenda negligentias, ego 1 obtuli sacrificium laudis et propitiationís in holocaustum et in hostiam pro peccatis. Deus Pater ipsum dignetur acceptum habere. 227. Post officium matutinum, dum uenissem ad missam, ego sensi quamdam uiuam intelligentiam super Fuero nato nobis et dato. Agnoscebam enim ipsum tune primum opera diuinitatis suae exercuisse, cum nondum esset aptus ad opera humanitatis. suae, qui erat infans et impotens. Agnoscebam etiam qualiter ipse tune in sua diuinitate traxisset ad se pastores, spiritu dis · tantissimos a cognitione tantae et tam absconditae in carne diuinitatis; item Magos, qui licet spiritu et ingenio essent non grossi, tamen, secundum ea quae sunt humanae carnis, essent etiam ualde distantes propter magnitudinem suam a Xpo. infante ac paruo. Tertio, quomodo pueri innocentes per ipsum, absque ulla sua operatione, ad martirium fuerunt uocati. Orabam igitur Jesum Xpum., qui his modis apparuit et manifestatus est his qui longissime aberant ab eo, ut possent per se requirere, ut ipse dignetur acceptare quaecumque suffragia et bona fiunt nomine eorum, qui per se nesciunt aut non possunt requirere salutem suam, quae est in ipso. Hic dabatur spiriius ut ego deuote orarem pro omnibus paruulis, etiam qui sunt adhuc in uteris matrum, qui pro se nesciunt nec possunt orare aut ·operari, aut recognoscere bona data ac danda per ipsum J esum Xpum. Domi· num nostrum. 228. Post missam uenerunt mihi in mentem uarii usus saProp¡¡sito ms. Propter Mem. II.

-k

c!ementiae ms.

_¡

haec ms.

1543

607

lutares, propter quos sese nobis dederit et nobis a Patre datus fuerit. Datus est enim in medicinam, in cibum, in potum, in hostiam, in medicum, in sacerdotem, in reparatorem, in uitam denique corporis et animae, in mortem, in resurrectionem, et de nique (quod est grauius), dedit se ut occideretur a nobis, et ut fieret sibi quidquid uoluerint homines mali, etc. Hic igitur dolebam ex animo quod ego nullo adhuc modo satis bene me ipsi dederim, ut de me faceret quidquid uelit aut uoluerit, siue per uitam, siue per mortero. Rogabam itaque ut iam iam me et omni m opera mea uteretur omni modo, qui sibi uideatur ad gloriam suam et utilitatem proximorum meorum, et ad salutem animae meae; et ut quidquid ipse dat, et dederit, et dedit mihi et caeteris omnibus, uelle, cogitare et sentire, det aliquando perficere ante mortero, iuxta ordinem suae uoluntatis ac sapientiae. 229. Post festum Epiphaniae, die 15.ª Januarii, in qua ego celebra ni festum de sacratissimo nomine J esu, ego 89 inueni sa tis magnam deuotionem et affectus uarios ad hoc mellifluum nomen. Dixi tune missam pro tota Societate nostra, propterea quod ipsa dicitur Societas Jesu Xpi. Domini nostri. In his diebus, ego coepi inuenire speciale quoddam auxilium ad reducendum cor meum in uiam rectam, dum orandum est: auxilium autem fuit in singulari quadam memoria de adsistentia Xpi. in cruce pendentis et proferentis illa uerba: ccMulier, ecce Filius;-Parce illis;Deus, Deus meus, quare me dereliquisti?-Hodie mecum eris in paradiso;-Pater, in manus tuas commendo spiritum meum;Sitio; etc.'i 12 • Sentiebam itaque, du.m [cogitarem] talia uerba et talem considerationem Xpi. in cruce pendentis, sentiebam, inquam, cor meum sensibili quodam attractu tranquillari, et uenire ad meliorem quietem, immo et eleuari ad attentionem uerborum officii mei. 230. Sub hos dies uenit a summo pontifice bulla jubilei; iuxta cuius tenorem ego me praeparaui ad susceptionem eius m 12

omnia ms. Vide supra§. 95, annot. 36.

!

gratiae quam sonabat ipsa bulla, ad quam rem Dominus dedit mihi uarios gradus infusi'.:mis fidei et spei circa talia bona spiritualia. Rogabam Dominum ut mihi concederet gratiam, qua fieri posset ut, quaecumque bona animae meae ego unquam alienaui aut uendidi, uel perdidi, illa ualeant redire ad me. Hoc erat desiderium sumptum iuxta figurale iubileum iudaeorum, in quo unusquisque redibat ad bona terrae suae quomodocumque alie natae. Varii affectus uenerunt quoque in animum meum circa reconciliationem cum Deo. Optabam ut culpae omnes, siue essent per ignorantiam, siue propter culpabilem fragilitatem, siue pro· pter malitiam, siue propter immunditiam, uel ingratitudinem, aut denique propter quamlibet labem animae, spiritus, uel corporis, contractae, delerentur; ita ut nihil in me iam remaneret quod Deum, Matrem eius, aut sanctas offendat. Circa poenas quoque temporales quas incurrí, optabam uariis affectibus ut fieret etiam perfecta reconciliatio mea apud Deum et sanctos eius; ítem quod nulla mala publica propter peccata mea debeant amplius esse in mundo: frequenter enim fit, immo quasi semper, ut mala communia, sicut sunt pestis, bella, fames, etc., eueniant propter cu· mulos peccatorum multorum hominum; ita scilicet quod unusquisque ex parte in causa est huiusmodi rnalorum. 231. In sabbato praecedente irnmediate dominicam Septua· gesirnae ", sub noctem, dum orarem mihi dirnitti omnia mala mea, et maxime dum rogarem ut nullum peccatum unquam permittatur in me accidere propter demerita praeterita, hic ego sensi magnam quamdam consolationem, apprehendendo quodammo do gaudium quod esset ei, cuí Deus et Mater ipsius et sane ti essent placa ti, et sese ipsi, aliquibus uel minimis signis, tales ostenderent. Videbantur tune intra me esse quaedam uerba Xpi. et Virgiois, et nonnullorum sanctorum mihi peculiarium; sed sentimentum tale erat magis de ipsis tanquam possibilibus quam de praesentibus, iuxta uerba quibus quis diceret: ccO si sentires uerba talis amici sane ti!>) etc. 232. In die sanctae Agnetis uirginis gloriosae ac martit5

MEMORIALE.-]ANUARIO

FABRI MONUMENTA

608

Die ;rn.

1543

609

14

ris , dum cogitarem et sentirem uarias necessitates hominum 90 mortalium, in quibus plurimi non habent subleuamen nisi a Deo per Xpum. et sanctos eius, ego sensi magnum desiderium in h_oc_, ut scilicet sancti qui iam sunt in coelis, unusquisque spe c1ahter pro his qui laborant in sua patria et pro animabus suae regionis, dignentur orare, et excusare nos. Pro hac re ego offerebam missam. Rogabam etiam Patrem coelestem ut, quotiescumque n6minaremus nomen Filii sui, id est, Jesu, ipse dignaretur respicere ad omnes eos qui aliqua parte salutis indigent, siue in hoc mundo, siue in purgatorio; item quod semper recordetur omnium meritorum ipsius Jesu, et omnium desideriorum quae ipse, quandiu uixit in uita mortali, habuit in salutem hominurn. 233. Hoc die, dum se;:riel uenisset in mentem meam quod instaret tempus, in quo nos possemus egere rebus quae ad uictum necessarium pertinent, ego sensi magnum et bonum desiderium nihil habendi praesentialiter; et ita rogaui ex intimo corde Xpum. in altari coram oculis meis existentem, ut siquidem fuerit ipsius uoluntas et beneplacitum, mihi in perpetuum, id est, (quandiu fuero in hac ni.ta mortali) nullu3 transeat annus in quo saltem semel non accidat iuxta illud tale desiderium, sic, videlicet, quod quolibet anno debeam euacuari omnibus praesentibus, et inueniri in eo quod est realiter nihil habere eorum quae ad presentem uictum pertineant, neque pro me, neque pro aliis qui.bus. cumque. Quod si haec gratia, quam ego magnam reputarem, non euenerit ex parte i.psarum rerum, detur mihi cognoscere utrum ipsi Deo placeat ut ego talem regulam deuoueam, quantum ex me est, id est, me effecturum esse hoc ipsum orinando me semel in anno ab omnibus praesentibus, et sic reducendo ad effectum ueram et actualem paupertatem. Vol untas hoc efficiendi per gratiam Dei iamdiu in me fuit. Utinam igitur det Deus cognoscere in omnibus quid expediat in laudem suam, et ut fiat in omnibus ipsius uoluntas bona et beneplacens et perfecta. 234. Supradictum desiderium respiciebat non tam ad meam personam, quam (facta suppositione quod essemus multi m eaj

''

L

Eadem die; et etiam die 28 celebratur secundo festum. FABRI MONUl\I,

38

1

MEMORIALE.-FEBRUARIO

FABRI MONUMENTA

610

dem familia uel domo) ad alios. Pro me enim iamdiu Dominus dedit sentire uoluntatem, quae esset ut quemlibet pastum deberem per meipsum ostiatim mendicare, ubicumque terrarum essem: quae uoluntas mea, sicut et caeterae omnes quae abnega tionem et abiectionem concernunt, et quidquid est uirtutis ac gratiae, utinam semper in me crescant, et tam bene (quum i~sis actualiter non dabitur µti) sicut si semper ipsis actualiter et d1recte utereL Multi enim sunt qui, dum aliquandiu desuescunt ab actuali paupertate ac mendicitate, caeterisque sanctis actibus crucis Xpi., facile perdun t affectus ipsos ad tales a e tus exercendos. Orandus autem igitur (sic] Jesus Xpus. crucifixus, ut per nulla exercitia dimoueamur aut retrahamur, sed nec retarderrcur, ab eo cursu quo debemus semper ferri ad crucem ipsius et ad mortem J esu Xpi. Domini nostri. Quisquis enim bue fertur, ad salutem fertur et ad ueram uitam, et ad ueram resurrectionem. Amatores autem uitae huius temporalis dificiles uias et periculosas sequuntur. 91 235. Infesto sanctae Emerentianae uirginis 15 causam cognoui quamobrem debeat ar:;ima mea benedicere Domino suo Jesu Xpo., qui illam martirem et uirginem, cathecumenam adhuc, ad se tali die traxit. Eius precibus puto facturo esse ut senserim magnam et multam deuotionem, tam in officio dicendo quam in missa; in qua missa mihi data fuit abundantia consola· tionis, cum effusione multarum lacrimarum. Hic maxime optaui· ut Dominus meminisset, cum sacrificio nostro, eius sacrificii quod in beata Emerentiana tali die ipsi oblatum fuit per Jesum Xpum. Rogabam etiam post missam ipsum Deum ut non meminisset peccatorum eorum hominum, qui ipsam sanctam lapidarunt. Et ita sensi bonu~ esse n coram Deo si quotidie, dumper Xpum. effertur memoria martyrum et aliorum sanctorum, repraesentemus 0 bona opera et merita talium sanctorum, ut eorum intuitu placari possit Deus nobis, qui nihil tale pernos facimus; simul autem ron

esset ms.

'5

Die 23.

-o

reputemus ms.

1543

6u

gantes ipsum ne meminerit iniquitatum et malitiarum quae fue\runt contra ipsos sanctos. 236. In hoc die, dum in puncto quodam bonae consolatio nis spfritualis uenisset in me desiderium, quo uellem talem consolationem communicatam cuidam personae et aliis omnibus, subito aduenit aliud desiderium respondens: «Sed utinam tu ipse pos~ ses gustare et particeps fieri eius consolationis, quam tibi communicatam uellet Jesus, aut illius qua te participem lubenter fa. ceret beata virgo et martir Emerentiana, etc.» Hic quoque habui unum uiuum sentimentum et apud me nouum, quod erat iuxta haec uerba: ((Vtinam, Deus meus, ego possem distincte cognoscere uestram uoluntatem in omnibus operibus meis! Hoc enim mihi quaedam esset suauissima uita, etc. >J

(MENSE FEBRUARIO

I543]

237. Februarivs ª.-El día de la Purificatión de nuestra Señora t io recebí mucho conoscimento sobre b el euangelio, mu cha deuotión sobre el. officio de la ben edición de las candelas. Tuue gran deseo de non morir hasta que io conosca e bien áJesu Xpo. y le uea d en mi alma pacificándola del todo, contra todas impugnationes, librándola de todos peligros, alumbrándola inter[ n ]amente en todas las cosas de suo seruitio y dándole gloria contra todas sus confusiones, tristezas y turbationes e. 238. Hoc die etiam multis modis sensi miserias mearum imperfectionum atque defectuum, maxime eorum defectuum, quibus deficio in rebus agendis. Hoc solum igitur mihi fuit ad quamdam coufortationem spiritus contra tales tristitias, quia ui. derem Deum esse mihi propitium; 92 f quem si tenuero et sensero in me ipso, me faciet esse quidquid esse possum et debeo. Item sensi etiam quoddam gaudium in hoc die, dum considerarem me tam nudum esse et priuatum spiritu, quia uidelicet beata a Sic in ms. - b sobra ms. - e conoscha ms. -d uoa ms. e Emendatum ex tribulationes. _f Incipit octavus librarius, 1

Die 2 Februarii.

-

FABRI MONUMENTA

612

virgo Maria occasionem haberet miserandi et miserendi mihí, uidens defectus meos. 239. ltem hoc quoque proposui in corde meo frequentare hanc orationem, scilicet: ((Domine Deus omnipotens, des michi gratiam ut, dum moriar, habeam pacem illam, quae constat ex uisione tui sa1utaris, ex 1umine omnium gentium, et ex gloria tuae plebis christian.ae. il Hoc erit dum cognoscetur perfecte Christus ut saluator, ut illuminator, ut glorificator. 240. Quodam die propinquo Purificationi virginis Mariae, ego sensi ex intimis meis uerba 1llius sententiae Christi, quibus dixít de relinquente patrem aut matrem, etc., quod uitam aeternam possidebit 2 • Cum magno pondere sentiebam quidnam sit possidere aeternam uitam. Item, hoc die, super quadam mea interrogatione interna circa rationem temporis, ego sensi clare quam exactam rationem Deus exacturus sit temporis, ipse scilicet qui solus tempus nobis dare potest. Alius quispiam potest exigere rationem aliarum rerum, quas ipse michi tradiderit; sed Deus etiam temporis, quod nemo unquam dare neque prolongare cuiquam potest. Rationem petet, sicut et caeterarum rerum omnium quas ipse dederit. 93 241. Circa dies carnis-priuii 3 , ego sensi satis graue pon. dus tristitiarum, ex meis humanis imperfectionibus procedentium et non iam ex ipsis imperfectionibus, sed potius ex ipsarum con· sideratione, quae michi suggerebatur more iam diu solito per spiritum non principalem, sed potius per meum humanum ac proprium, aut per illum qui michi datus est ad colaphizationem exercitatiuam. Item, fui igitur in hoc tempore multum remissus in bonis actionibus, distractus et abstractus a uiuis atque intimis intelligentiis atque sentimentis rerum supernarum. In hoc igitur solo ferme consolahar quod haec mihi uideretur crux mea, iamdiu nota, quae scilicet crux habet ferme semper has tres partes, unam quidem ex profundo meo, dum considero carnis meae tantam inconstantiam circa sanctimoniam; a1teram ex parte quae

2

XIX, 29. Carnisprivium eo anuo in dies 4-6 Februarii incidit.

l\1EMORIALE,-FEBRUAR!O

6r3

1543

est circa me a dextris et a sinistris 1 dum uideo defectus meos circa opera charitatis proximi; tertiam uero ex parte superiore, quae causatur ex cognitione meae indeuotionis et abstractionis a rebus quae im[ m ]ediate sunt circa Deum et sanctos eius. Horum itaque trium malorum meorum humana consideratio crucem trium brachiorum michi iamdiu posuit in humeros, quam frequenter sentio cum magno grauamine. Vtinam autem ego tollere sciam aliam crucem meam quae placeat magis Deo, videlicet, magnos et continuos 94 labores circa amorem Dei ac laudem . .. . ' circa me1 1psrns sanctificationem et circa proximorum salutem· . . ' cuca Deum qmdem semper ascendendo; circa me semper descendendo; circa proximum uero quotidie me a dextris et a sinistris dilatando et extend~ndo manus operatrices. Sed quoniam hanc crucem non tollo diligenter, fit ut alteram patiar et sentiam in spiritu meo. ~42. In festo sanctae Dorotheae uirginis ac martiris •, ego sens1 magnum quod[d]am desiderium circa salutem proximorum afflictorum, aut in necessitate qualibet positorum; unde ego rogaui ex intimis Deum, ut ipse aperiret sensum omnium eorum q~i m.ale h_abent, sic, videlicet, quod illi possint inuocare ipsius nnsencordiam super miseriis suis; et hic dolui quod uiderem multos, multis modis mala habentes, nescire repraesentare miserias suas ipsi Deo ac sanctis eius, sed semper recurrere ad humana remedia et temporalia, in quibus non est salus. Effundamus ergo semper coram illo corda nostra afflicta, quia ipse laborem et dolorem considerat, ponderat, et penitus nouit aestimare qualis sit et quantus sit. 243. In festo sanctae Apoloniae 5 , ego inueni satis bonam ~euotionem aplicando missam ad eam personam, quaecumque sit m mundo, quae maxime omnium optet precibus Ecclesiae adiuuari. 95 O ptaui quoque liberationem a penis purgatorii ei animae, quaecu mque sit, quae iustissime omnium de me conqueri possit, et maiori iure exigere orationes meas. 244. In hoc eodem die sanctae Apolloniae, ego habui m~-

MATTH.,

4

Die 6.

5

Die 9.

1

1.

614

FABRI MONUMENTA

moriam quamdam quod, dum essem paruulus, ego solebam legere orationem quamdam de hac sanctissima uirgine, quam orationem ego inchoaueram propter dolorem dentium, quo postea fui a[f]flictus. Agebam igitur hic gratias huic uirgini, quae po· tuit facile michi impetrare conseruationem huius sanitatis, et petebam ut in futurum fieret, per intercessionem et merita ipsius apud Christum, quatenus ego et quilibet sociorum meorum possemus conseruari ab his et caeteris omnibus morbis. Rogabam etiam hanc eamdem sanctam ut ipsa oraret pro nobis alios sanctos, unumquemque iuxta ministerium quod habent a Christo circa curam fidelium, non solum quantum ad impe[t]randas nobis uirtutes et salutem spirituum nostrorum, sed etiam in par· ticulari quantum ad uirtutes, et sanationes, et conservationes circa corpus et partes corporis. Optabam itaque ut unus aliquis mihi impetraret verbi gratia humilitatem, continue mei g curam circa hoc habendo; alius patientiam, alius salutem corporis, hanc uel illam etc. Et hoc modo 96 dilatabar circa sanitatem h meam, discurrendo etiam usque ad mínima, cum spiritu sanctae pietatis, et cum fide simplici ac spe bona, etc. 245. Det Deus, qui nos et omnia creauit, gratiam ut possimus recognoscere per Spiritum ipsius, quaecumque ab ipso nobis sunt donata, et recognoscendo gratias agere. Vtinam sentiremus ea quae ipse operatur in nobis, sine in corpore, siue in spiritu, et hoc per se immediate, sine per suos ministros. Vtinam tandem aliquando uideamus eum, qui est et qui operatur omnia in nobis; et illum per quem omnia sunt et aguntur, et illum in quo omnia sunt! Sed ad hanc causam ueniendum erit per anuos i. Et ad summum principium omnium rerum ac causam per mediatas causas, sicut ad summum et primum mediatorem ad medium per mediata media; et sicut ad primum finem ac terminum formamque omnium rerum, per alios fines mediatos ac per formas mediatas. Primus a quo 1 Pater est; primus per quem, Filius; primus autem in quo 1 Spiritus Sanctus. Pater quidem, a quo omne esse g

mei mei ms.

-h

societatem ms.

_; ramos Mem. JI.

MEMORIALE.-FEBRUARIO

I543

615

creatum est. Filius, per quem omnia fiunt; et Spiritus Sanctus, in quo omnia perficiuntur. Haec quidem attributiue intelligenda sunt, quia unicum principium omnium creatorum et factorum et perfectorum i sunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus; a quo uno principio processerunt omnia, et per quod administrantur omnia, et in quo 97 subsistunt omnia, quod sit benedictum in saecula saeculorum. 246. ln festo beatae Scolasticae uirginis 6 , ego celebraui missam de ipsa et pro me ipso. Hic ego notaui et sensi esse perquam necessarium et ualde conueniens, ut in similibus festis sanctarum uirginum, quaerantur gratiae quae faciunt ad propriam perfectionem. Ipsae enim sanctae uirgines, quae maximo studio operam declerunt ut in seipsis aedificarent templum sanctum in Spiritu Sancto, et uoluerunt fieri.uasa sanctitatis ad placendum sponso suo Jesu Xpo. cui se deuouerant, ipsae, inquam, tales animae maxime optant ut nos omnes ornemur in nobis, et ut in omni sanctitate ac iustitia, liberati a maculis quae displicent oculis diuinis, ut placeamus Deo nostro. Unde fiet ut sollicitae sint hae uirgines pro nobis, dum huiusmodi gratias per ipsarum intercessionem postulauerimus. 247. Alii quoque sancti conuenienter inuocari possunt, unusquisque iuxta ordinem suum, et iuxta uiam meritorum et gratiarum in quibus magnificati sunt a Deo in hac uita, et per quae consecuti sunt gloriam sempiternam in Xpo. Jesu Domino suo et nostro. Deus enim hunc ordinem non tollit a sanctis suis, qui est ut unusquisque uelit Deum suum omnibus communicatum; 98 alius autem alio diuersum cursum tenuit dum uiueret; nec omnes eisdem gratiis fuerunt dotati; nec uoluit Deus ut omnes in eisdem operibus bonis ac sanctis exercitiis erudirentur. Quare ergo non conueniret unumquemque sanctum ue1le Deum laudari ac cognosci, eodem modo quo sibi datum fuit ipsum co· !ere et agnoscere? Et quare non uellet illa opera bona, in quibus i

perfectorum principium ms.

Die

10.

616

ipse inuenit Deum, esse in usu apud aliquos, saltem eorum qui in hac uita ipsum inuocant? 248. In prima dominica Quadragesimae 7 1 dum optarem et peterem ex Deo ut longe a me expelleret omnes inimicos meos accepi hoc responsum, dicens: «Da operam tu ut Dominus te ele-' uet a locis inimicorum tuorum; tua enim habitatio non est hic· ' hic autem est ipsorum locus. >> 249. Hoc quoque, dum dicerem of:ficium meum et aptarem horologium absque ulla necessitate, uenit in mentem meam id ' ' est, uta Deo quaererem gratiam, qua ipse me aptaret et ordinaret ad bene orand um; esse enim ipsi magis facile, quam michi aptare uel ordinare quamlibet rem materialem manibus meis, etc. Ex hoc assumpsi occasionem reprehendendi meipsum, 99 quod hactenus nimium frequenter, dum debui esse attentus et aptatus, et ordinatus circa orationes meas aut bonas meditationes diuerti me ad tangendum, uel uidendum, uel ad ordinandum ' aliquid aliud absque necessitate; cum tamen tota cura mea tune debuerit esse ad aptandum me et componendum, ad bene faciendum opus quod esset in manibus meis, uel in lingua, uel in mente. Tune autem fiunt huiusmodi bona exercitia, cuma toto homine (concurrentibus cunctis potentiis requisitis) fiunt; ubi autem concurrit totus horno, facile crederem quod bonus angelus non deerit; et dum ipse adest, Spiritus Sanctus, qui Deus est, non longe abest, ut actum nostrum perficiat. 250. In die qua michi contigit celebrare festum relictum de beata Martina uirgine et martíre 8 , ego cepi ex occasíone lectio num ipsius magnam fidem, quod ipsa multum possit apud sancto.s Angelos, et multa contra malos, quorum templa ante ípsam consistere non poterant nec ípsa ídola demoniorum. Concepí ígitur in míssa magnum proposítum inuocandí íllam contra malí 1OOgnos spírítus; pr oposui quoque me habíturum huíusmodí desiderii ratíonem omníbus secundis feriis, in quibus soleo facere spiritualem memoriam angelorum bonorum. Sícut enim iuuat 7

MEMORIALB:.-FEBRUARIO

F ABRI MONUMENT A

Die IL ~ Ex translatione celebratum fuisse videtur die 12 Februarii festum quod fixam sedem habet in die 3o Januarii. Vide annot. sequentem. '

1543

617

inuocare bonos angelos et fieri deuotum ipsorum, ita quoque iuuabit tali die specialiter inuocare gratiam et auxilium Dei, et ipsorum contra malignos spiritus, qui tam multis modis nos agitant, et decipiunt, et perdunt. 251. Vtinam igitur semper michi adsit fauor huius beatissimae uirginis, (cuius festum celebraui hoc die lunae post dominicam Quadragesimae) 9 ad hoc ut singulis diebus secundarum feriarum habeam hanc memoriam, non solum uidelicet bonorum angelorum (id quod iamdiu habui) sed etiam malorum angelorum in eorum perniciem. Hoc secundum ego nunquam antea senseram tam ex intimis. Sit benedictus [ille] a quo, et ille per quem, et ille in quo talia sentimenta et tales notitias accepimus. 252. In die sancti Valentini martyris, quae fuit 14. ª Febr[u]arii, Stephanus a nobi.s decessit Romam uersus; ex occasiol'.e cuius discessus ego sensi magnam deuotionem circa inuocationem sui boni angeli et aliorum pro ipso. Sensi 1O1 etiam quendam bonum spiritum, considerando quo modo Angelus ipsius bonus tamdiu mansisset in societate nostra domestica, a me non cognitus, et quod tune discede· ret localiter a nobis. Dolui ergo quod non adiuuissem ipsum circa curam iuuenis sibi commissi quantum potuissem, cum tamem ipsemet angelus humiliasset mihi et óbedientem conserua.sset iuuenem, non permittens ut malas spiritus ipsius me molestaret quantum ego merebar. 253. Hinc cum multa considerassem de of:ficio angelorum circa homines, clare sensi quam necessarium sit ut Spiritus ille, qui omnia perfectissime continet, adaptet ipsis animas nostras ex intimis, et eas moderetur per infusionem donorum suorum. Rogandus est igitur Christus ut ille nobis conseruet spiritum suum, sine cuius operatione etiam boni angeli nostri non suf:ficerent ad moderationem spirituum nostrorum. Sine tactibus enim diuinis, caetera omnia uerba uiderentur, quae ef:ficaciam non habent usque ad penetrationem intimorum nostrorum. Est autem sermo Dei uiuus, ef:ficax, ef penetrabilíor omni gladio ancipiti, discretor 9

Scilicet, die

12.

:l: \ l

618

MEMORJALE.~FEBRUARIO

FABRI MONUMENTA

spmtuum et intentionum cordis, usque ad diuisionem carnis et spiritus et medullarum. Haec, inquam, habet diuinus 102 sermo, si per Spiritum Sanctum doceatur et suggeratur. Ad concipiendam spem maíorem contra omnia pericula uiarum, ego hic sensi inagnum desiderium ut multi boni et patientes eas peragerent, quorum patientia et orationes impetrarent a Deo gratiam pro caeteris, post se profecturis et peregrinaturis. 254. In hoc die, post missam, dum considerassem diuersitatem spirituum qui me frequenter agitarunt et uarium esse effecerunt circa possibilitatem faciendi fructum in Germania, ego notaui non esse adhaerendum ullo modo uerbis illius, qui omnia facit impossibilia et semper adducit inconuenientia, sed potius uerbis et sensibus illius qui ostendit possibilitatem, et dat animum; sed tamen etiam cauendum ne nimium curramus in dexteram; sumenda enim est discretio, ut in medio quodam consistamus inter dextrum et sinistrum, sic uidelicet ut nec in nostra spe misceatur inanis abundantia, nec in metu nostro aggrauans penuria. Quod si nequeat fieri quin uel in hanc uel in illam partero declinetur, tutius sit et minus periculosum est, dum iuxta tempus abundantiae potius ambulamus, ac speramus, quam si iuxta 103 modum tristitiae nos adaptauerimus, ubi mille errores ac deceptiones, mille sursum germinantes amaritudines, labirinthi, etc. Qui autem nouerit spiritum abundantiae et uerba eius, item spiritum tentantem ac turbantem et uerba eius, is poterit ex utraque parte doceri. Sumendus enim erit et retinendus, et dum amissus fuerit, semper requirendus spiritus abundantiae; seruanda erit illa laeticia et consolatio, et confortatio et tranquillitas, et reliquae parte!', quae se tenent ex parte boni affectus, et ad has redeundum erit ut tandem firmius haereant; uerba autem omnia, quae accidunt, non ita sumenda erunt, quia possent quaedam admisceri non uera, propterea quod et malus spiritus possit induere speciem lucidi Angeli, etc. Circa spiritum autem contrarium et uerba eius, contradictorio modo faciendum est: 104 spiritus quidem quantum ad omnes partes suorum sentimentorum expellendus est ac fugandüs; non autem omnia uerba, quia multa possis accipere ad multas cautelas, et ex ipsis reddi circa res humanas

1543

prudentior; quia multa sunt uera et utilia, si postea informata fuerint altero spiritu. 255. In die quo celebraui officium relictum de sancto [H]yginio papa et martire rn, et dum dicturus essem missam pro summo pontífice Paulo 111, uenit in mentem meam bona quaedam admiratio super bonitate Jesu Christi: in hoc uidelicet quod ipse fuerit tam liberalis ut seipsurn totum communicauerit, tam uariis modis, 105 non solum bonis et gratis, sed etiam malis, in coena enim sese totum communicauit etiam traditori suo. Admonebar igitur hic ut, quoniam Christus sese michi quotidie celebranti communicat, et paratus est omnibus aliis modis communicare in orationibus caeterisque piis operibus, ego quoque me ommbus modis 1psi deberem communicare ac resignare; et non ipsi tantum, sed propter ipsum omnibus proximis meis, bonis ac malis; communicare, inquam, alloquendo, docendo, benefaciendo, pro ipsis laborando, patiendo, me totum, quantum ad id quod utile esset, omnibus aperiendo ad consolationem, et denique me totum et omnia mea Qmuibus distribuendo. Fiat, fiaH 106 256. In die quo michi contigit celebrare festum beatissimae Brigidae uirginis 11 , multa sensi circa curam salutis animarum, quae me angebant, dum meminissem quod in hac prouincia sint tot ecclesiae parochiales éatholicae, quae nullum habent pastorem particularem, neque etiam ullum sacerdotem, siue digffum siue indignum. Multum quoque affectus spiritualis accepi, dum considerassem quo modo sancta Brigida fuerit mulier tam sanctorum desideriorum circa salutem animarum, sicut scripta ipsius et orationes, quae nobis relictae sunt, testantur. Hic inueni gratiam, ut ex animo possem gratias agere Deo pro omnihus beneficiis quae per eamdem uirginem hucusque ecclesiae suae contulit et confert. 257. In die quo celebraui officium relictum 107 de sancto Gilberto confessore 12 , in missa ego inueni maximam deuotion~m 10 11

12

Translatum ex die I I Januarii. Translatum ex die I Februarii. Translatum ex die 4 Februarii.

FABRI MONUMENTA

circa animas defunctorum, et magna sentimenta compassionis pro ipsis, ita quod, durante missa, semper adfuerint lachrimae. Ante missam, ego optaueram satis efficaciter, quanturri in me erat, ut possem communicare in Christo. Ibi igitur, in missa, sensi quod bona pars communicandi cum ipso est sentire ea quae ipse sentiebat in passione, non solum in corpore suo, sed in anima, in qua erat dolor propter animarum pericula aeterna, quae ipsis imminent, et non solum propter aeterna, sed etiam propter pericula poenarum temporalium, maxime autem earum quae sunt in purgatorio. Haec uerba supradicta. non fuerunt michi suggesta hic quantum ad intellectum, nec quantum ad memoriam, quasi noua, sed sensus ipse fuit nouus et insolitus. 108 h 258. In cathedra sancti Petri 15 , dum essem in missa, et sentirem solitas quasdam amaritudines ex meis inperfoctionibus nascentes 1 ego recepi responsum, per satis bonam cogitationem, quod non deberem tanti facere tales inperfectiones, nec ita esse attentus ad eas ut solitus sum, quia contemnendo facile possunt euanescere, et quoniam saepe fiat ut illarum contemplatio sola me reddat illo modo imperfectum. 259. In die quo ego celebraui festum Genouefes uirginis ac protectricis parisiensium 14 , dum mihi suggererentur difficultates circa emendationem animarum, difficultates inquam qm1.e non erant ex me dependentes , ego afficiebar taedio quodam et perturbatione 1 quae me impediebat circa spem bonam quam semper habui. Pro earumdem tristitia tollenda; mihi datum est cotisiderare et sentire ea quae sequuntur: primo, quod non debeam facile permittere me distrahi extra opera, quae ad me pertinent et in quibus iam uersor; secundo, quod non debeam humanam et propriam sollicitudinem meam tam late extendere; tertio, quod circa illa opera, quae mihi sunt prae i manibus, debeam intendere omnes uires meas; quarto, ut ita procedam in his operibus charitatis, sicut qui per ea sola, quae tractat, sibi facere uelit uiam _; per ms.

h

Sequitur nonus librarius.

13

Die 22. Translatum ex die 3 Januarii.

14

MEMORIALE.-MARTIO

1543

621

ad caetera. Ea igitur impedimenta et defectus, qui ex me et ex his, qui sunt in mea potestate, processura sunt, tollenda, et spes faciendi fructus augea tur. [ MENSE MARTIO I

543]

264). In die quo celebraui festum Angelorum custodum nostrorum, quod [est] in prima Martii, ego inueni magnam deuotionem, praesertim in missa quam dixi pro Societate nostra, rogando Dominum ut dignaretur illam circumdare et circunuallare angelico sanctorum spirituum praesidio, tanquam sera fortissima, ipsi tribuens custodiam. 261. In die quo celebraui officium et missam áe sancto Brunone Patre carthusiensium 1 , ego sensi magna desideria et uiua circa reintegrationem illius ordinis, et omnium aliorum ordinum, monasteriorum et heremiticorum; et propter hoc dixi missam pro Societate nostra, cum magno desiderio ut ipsa aliquando posset, secundum uoluntatem Dei et J esu Xpi., et cum fauore Patrum omnium sanctorum ordinum, ut possit, inquam, laborare et aliquid efficere in ipsam reformationem ta1ium institutornm, et reliquorum omnium, quae sunt secundum ecclesiae romanae ordinationem, approbationem, concessionem. 262. Hic sensi magnum desiderium ut inueniantur multi qui uelint se humiliare propter Xpum. ad quaeuis etiam mínima opera, sic videlicet quod multi ita exercerentur in rebus spiritualibus, et in spiritu prompti essent ad officia cocorum pro suppletione multorum defectuum et ad euitanda multa peccata ecclesiasticorum, qui non habent sernos ad omnia paratos. Optabam etiam ut inueniri possent multi, quibus gloriosum lucrum uideretur ministrare sacrificantibus sacerdotibus et ipsis respondere cum deuotione. Fiat, fiat! 263. Hoc die animaduerti quod utile sit cuilibet homini esse in memoria iusti, in charitate et cum claro spiritu Deum oranti: proindeque optabam maxime ut sancti, qui Deo semper astant, memoriam mei habeant in gloriosis desideriis suis. 1

Translatum ex die 6 Octobris.

-,

!

622

264. Habui etiam nonnulla circa modum quem habent res omnes creatae in X.º; si enim quicquid est in Deo ipsemet Deus est, non potest fieri quin illud, quodcumque est in X. 0 quantum ad humanitatem, sit pulcherrimum; proindeque maxime cupien dum est et orandum ut ipse dignetur nos admittere ad memoriam suam, quatenus inibi existf':ntes Deo placeamus, et ex hoc fiat in nobis dilectio, qua 109 et ipsi contemplari et uicissim amare ª ipsum Deum et Jesum X.um Dominum nostrum in aeternum poss1mus. 265. Circa curam Societatis nostrae, quam semper babeo iuxta quod mihi datur a Domino, ego habui quoddam desiderium quod alias quoque mihi suggestum est cum magna deuotione. Desiderabam autem aliquando fieri posse ut Societas nostra ita crescere posset numero ut et in uirtutibus, in quantitate spirituali personarum, et in qualitate ipsarum, quatenus tandem restaurare ualeat ruinas religionum omnium, [tum] praesentes cum et futuras breui, nisi Deus auerteret. Pro hoc optabam ut inueniri possent innumerabiles personae saeculares et ecclesiasticae, quae, relictis omnibus, se uellent offerre ad obedientiam omnem, quaecumque secundum Ecclesiam romanam ordinata est; ex quibus alii pro nostra religione eligi b possent et probari, et alii pro aliis. [Deus det] haec fieri, et det personas quae possunt probare spiritus, non solum qui ex Deo sint sed etiam ex his quae ex Deo sunt, quinam ad unum ordinem et statum uiuendi et quinam sint ad reliquos status. Det Jesus personas tam universaliter catholi· cas in fide, in spe et in charitate, et tam uniuersali spiritu dilatatas in restitutionem omnium priorum statuum in Ecclesia, ut repleri possent adhuc omnia monasteria et omnium monasteriorum sedes; et denique (id quod primum in ratione finis est) ut omnes omnium hominum intellectus, memoriae, uoluntates e, corda et corpora, sanctificari et perfici in Xpo. Jesu ualear1t. Amen. 266. Alio quodam die, dum celebrarem officium de sancto Rocho confessore 2 , ego sensi nonnulla circa utilitatem, et ueria amarem ms. •

MEMORIALE,-MARTIO

FABRI MONUMENTA

-b

eiegi ms.

1543

tatem, et necessitatam externi d cultus Xpi. et sanctorum ipsius. Hinc e factum est ut sentirem magnum dolorem quod hoc tempore adeo contemnantur externae caeremoniae et ritus sanctae Xpi. ecclesiae, qui est tam necessarius ad retinendos homines in humilitate, in concordia, in charitate, et denique in omni sancti· tate religionis. Si enim uetus testamentum habuit tam uaria circa sacrificia animalium irrationalium, et reliqua caeremonialia, quae carne consummabantur, et quae omnia complenda erant in corpore Jesu Xpi. uero et mistico, nunquid erit contra diuinam uoluntatem, si in nouo testamento habuerimus caeremonias et externum cultum, iuxta corpus eiusdum Domini nostri et sanctorum eius? Caeremoniae etenim ueteris testamenti (ut in multis loquamur) erant figurae caeremoniarúm aliarum, id est, futurarum in nouo testamento. Caeremoniae autem noui testamenti sub se continent sola spiritualia. Vetus quoq ue testamentum non solum adumbrauit spiritum Xpi., sed etiam corpus eius sanctum. Per corporales igitur ritus noui testamenti, nos obseruamus id quod figuratum fuerat, ut ueneremur sanctitatem Xpi. corpora· ti, et imitemur ipsum, non tantum spiritu sed etiam corpore, quia corpora nostra sunt templa Sancti Spiritus. Illi offerebant carnem animalium, nos offerimus corpus Xpi.; ,illi lauabant car· nem corporum suorum aqua materiali, ut nos intelligamus lauandum esse ueterem hominem nostrum agua spiritali. Nos igitur habemus externum cultum per quaedam f sensibilia opera, tanquam complementum ueteris legis et figurarum eius, et non iam ut aliquid aliud figuremus quod in hac uita expectari debeat. Habemus quoque internum cultum per uerba Dei ac Xpi. et ecclesiae, et simul per Spiritum Sanctum. llli igitur qui nihil curant externum cultum, Xpi. 11 O humanitatem non intelligunt, nec eam sanctitatem curant, quae debet esse et corporum et carnis nostrae. Nonnulla etiam habet ceremonialia noua lex, quae sunt adumbracula quorumdam pertinentium ad gloriosum et coelestem cultum diuinum. 267. In die sancti Gregorii episcopi, confessoris, summi-

-e memoriam uoluntatem ms.

Translatum ex die r6 Augusti.

623

d

aeterni ms.

-e

cum ms.

-f

quem ms.

F ABRI IVIONUMENT A

624

MEMORIALE.-MARTIO

que pontificis et doctoris ecclesiae 3, ego sensi quasdam bonas et uiuas gratiarum actiones, pro eo quod tantus doctor et pontifex, maxime omnium doctorum nobis reliquerit doctrinam illam quae est necessaria pro animabus defunctorum. Nisi enim tam clara plurima illa fuisset locutus de purgatorio et de illis quae pertinent ad subleuationem defunctorum, facile fieret ut adhuc plures nostris temporibus essent de tanta pietate incredulitates g. Benedictus igitur sit Deus, qui tantum doctorem diuinitus instruxit circa hanc animarum pietatem, et qui ipsis purgandis tantum dedit aduocatum secundum Jesum Xpum. Hic ego pro· positum sumpsi quod uellem posthac maiorem quam hactenus in memoriis defunctorum habere huius sancti papae memoriam; et non solum habere, sed etiam praedicare; quo fiat ut qui deuoti sunt huius sancti, deuoti sint et defunctorum, et e contrario, qui deuoti sint defunctorum, meminerint in tali suo negotio inuocare istius pontificis auxilium. 268. In die sancto Passionis do mini cae 4 , ego notaui et sensi ea quae hic sequuntur: et primo, illud unum aduerti quod in tota Quadragesima ego fui agitatus uariis m0tibus cogitationum et spirituum, in quibus uidebantur renouari plagae miseriarum mearum ac imperfectionum, quibus fiebat ut, licet uellem, nescirem tamen dolere nisi super me et super filiis meis, id est, propter imperfectiones mei ipsius et operum meorum, quae sunt uel in ordine ad Xpum., uel in ordine ad proximum, uel in ordine ad meipsum. Spiritus meus totus erat distractus a rebus in quibus iampridem nouit esse pacem suam. Caro autem tota erat in illis in quibus ab ineunte aetate deprehensa est mors sua et inquietudo. Inordinationes porro actionum mearum, et torpor, et ignoratio reuixisse uidebantur; omnia denique mala mea sentimenta, quae mortua pene putabantur, renasci in hac Quadragesima uisa sunt. Merito igitur ego dolebam; merito ego incessi tristis et aff!ictus inter tot motus, male tractantes spiritum et animam et corpus meum. g

crudelitates ms. Die

12.

4

Die n.

1543

269. Dum autem uenit haec dies Passionis Dominicae, et coepissem haec recolere, factum est ut non sine confortatione spiritus senserim haec omnia fuisse mihi utilia . .Dies enim haec et tempus hoc, de passionibus Jesu Xpi. est, tempus est 1 inquam 1 in quo plagae Xpi. corporales, et afflictiones, et mors, uituperia, ignominiae et opprobria ipsius rememorantur. Vtile igitur fuerit quod plagae meae spirituales et uestigia infi.rmitatum mearum, nondum bene sanatarum, ex hoc tempore quasi renouentur, eo tempore, quo passiones et merita Xpi. renouantur. 270. Hinc factum est per gratiam Dei ut ego ex animo bono petiuerim gratiam a Domino, per Jesum Xpum. crucifixum et mortuum, qua fiat ut tot ac tantae infirmitates curari possint. Orabam ut uirtus effusi in terram sanguinis Domini purificaret sanguines meos; illos, inquam, a quibus cupio liherari, dicendo: 5 ce Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meaebJ • Orabam ut uirtus carnis corporis Xpi. in sepulchro posita adiuuaret infirmitates carnis et corporis mei. Orabam praeterea animam Xpi., quae separata a Xpi. corpore descenlllclit ad inferos, sanctificaret spiritum meum et animam meam, expellendo ab ea omnem uirtutem ac potestatem, ex qua hactenus uiuificari uidebar ad peccatum, id est, inclinari ad male sentiendum secundum meipsum. Ad haec ego, eodem die ueneris, proposui offerre sacrificium missae, quam die sabbati sequentis eram dicturus, quo possem a Deo impetrare gratiam alicuius bonae constructionis atque reaedificationis mei ipsius; idque per meritum Xpi. Jesu, quo factum est ut destrueretur templum illud suum sanctum, destru ctum, inquam, ita ut totus sanguis effusus sit, et per se remanserit in una parte, corpus in alia parte, et anima in alia usque ad resurrectionem. 271. Hic coepi desiderare, spirituali quadam deuotione et consideratione, ut fiam deuotior eius orationis, qua oratur: ((Anima Xpi., santifica me; corpus Xpi., salva me; sanguis Xpi., inebria me; agua lateris Xpi., lava h me>J 6 • Maxime uero tactus sum h

inebria ms.

5

Ps. L, 16. Hanc orationem frequenter recitabat Stus. Parens Ignatius.

6

FABRI MONUM.

40

l MEMORIALE. - MARTIO I 543

FABRI MONUMENTA

singulari quadam cognitione circa beatitudinem ac uirtutem ani· mae Xpi. abstractae ; a corpore et diuinitati unitae, qualem viderunt sancti Patres, qui erant in limbo, et illi etiam qui purga· bantur, quum descendit ad inferos. Dum etiam considerarem exanimatum corpus Xpi. in sepulchro, unitum tamen diuinitati, ego habui magnum desiderium, quo petebam ueram quandam exanimationem ab omni ui peccati, uanitatis et erroris, et gratiam qua possim uiuificari a Deo, per Iesum Xum. Dominum nostrum, qui surrexit a mortuis. 272. In die sabbati, quae est uigilia Paschae 7, ego inueni quasdam optimas considerationes circa illos duos articulas fidei: ccPassus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus, descendit ad ínferos, tertia die resurrexit a mortuisl) 8 • Datum est quoque mihi, iuxta hoc, optare aliquid pati pro Xpo., ferre cru· cem meam quotidie, morí peccato ac mundo, sepeliri in priuatione omnium sensuum huius uitae temporalis, et resurgere in nouitate spi.ritus et carnis, ut agar secundum spiritum Jesu Xpi. Domini nostri, qui mortuus est propter peccata nostra et resurrexit propter iustificationem nostram, ut peccatis mortui, Xpi. iustitiae uiuamus, et ita uiuamus, ut iam non moriamur, in peccata reincidendo, nec permittamus mortem peccati nobis ultra dominari í; quia «Xpus. resurgens a mortuis iam non moritur. Mors illi ultra non dominabituni 9 • 273. In die sancto dominicae Resurrectionis 1 º, ego sensi quandam insolitam consolationem in missa; et tamen mihi non aderat sensibilis deuotio illa, uel quia nimium frequenter ad propriam satisfactionem, et etiam ad aliorum aedificationem, appetitu quodam, in quo aliquid etiam de meo, concupiscebam; aut saltem mouebar ad concupiscendum illam inordinato ímpetu aliquo, inordinato, inquam, quantum ad ipsam quantitatem desiderii insurgentis. 274. Hic sensi quamdam satis claram admirationem, conabstracta ms. 7

9

Die 24. RoM., VI, 9.

-i ultra non dominad ms.

s Ex symbolo fidei. Die 25.

to

627

siderationem, glorificationem totius humanitatis Xpi., divinitati unitae. Admirabile ertim instrumentum operandi circa corporalia omnia uerum esse corpus humanum unitum diuinitati; admirabilius quoque verum principium illud corporis, quod est anima rationalis, dum ipsi diuinitati immediatae unitum est. Qualis enim et quantus actus ad uitam sensibilem atque rationalem est actus corporis physici, organici, omnipotenti deitati coniunctus? Spiritus autem ipse humanus, id est, eaden:i anima quatenus abstracte circa aeterna et spiritualia uersatur, longe maior appa l 12rere potest, dum consideratur et ipse cum Deo omnipotenti unitus, et ab ipso omnibus modis agi ac dirigi. 275. Hic mihi datum est ex ai
Die 26.

628

F ABRI MONUMENT A

enim tribus fere concluduntur omnes afflictiones spiritus mei, proinde quod crediderim ex his esse crucem meam. 278. Hoc igitur die, dum istud sic distinxissem, ego sensi quasi responsum in meipso dicens: ,e Tu quidem optasti deponi de cruce antequam sis mortuus; X pus. autem ipse in cruce sua mortuus est. Quare igitur et tu non incipies uelle mori in ipsa tua hac cruce? Sed tu uelles solum corripi et emendari, ut in eadem uita possis renouari. Uiuificatio enim spiritus tui, quantum ad consolationes accidentarias, quas tu solum adhuc percipis et sentis, illa, inquam, uiuificatio tua fuit in laetitia quam accipiebas ex eo quod sentires te deuotum ad Deum, in te non ita male inclinatum iuxta ueteris Adae conditiones, et dum uideres aliquem fructum manuum tuarum, de quo posses edere tu, et uidentes opera tua bona. Nunc iam opta mori huic tuae uitae, quia nimium inconstans atque mutabilis k est. 279. Ei autem bene mori non poteris nisi per mortem crucis, huic uitae contrariam, quae est in his tribus sequentibus: primo, ut ex animo in hoc obdormias quod nullam accidentalem deuotionem penitus sentire optes ex proprio affectu; secundo, ut nihil uelis turbari, etiamsi totus uetus horno tuus, quantus fuit unquam, in te surrexerit per suas radices ac concupiscentias, quae sunt citra peccatum mortale ac ueniale; tertio uero, in hoc quod nihil mouearis, si nullus fructus externorum operum in manibus tuis deprehendatur, uel a te, uel ab aliis, ab aliis, inquam, qui te inspiciunt ac aspiciunt ad imitandum uel ad gaudendum super benefactis tuis, siue ab his qui te suspiciunt ad calumniandum, siue ab his qui te aspiciunt. Vbi hac morte fueris mortu[u ]sin cruce, ac publice, (quantum ex affectu tuo est); ubi denique in hoc fueris tanquam sepultus, extra conspectus, siue respectus, siue suspicionis, siue despectionis, aut etiam expectatio113nis hominum quorumcumque; tune dabitur desiderare saltem atque instituere nouam aliquam formam consolationis tui spiritus, ex qua senties aliam quamdam uitam per resurrectionem corporis, animae, ac spiritus; aliam, inquam, uitam cuius radix et ipse k

MEMORIALE.-MARTIO

1543

fructus, et folia, frondes, flores non eiusdem conditionis erunt, sed permanentiores, unumquodque per se in uno eodem statu inuenientur 1• 280. Tu hactenus plus consolationis in magnítudine arboris, quae procedit ex diuina gratia, quam in radice ipsius in qua est potissima uirtus, [quaesivisti]; ad frondes attendebas, ad flores, ad folia, et ad fructus, quorum omnium quam maxima pars mutabilis m est, qua tendunt ad perfectionem. Hinc fit ut non possit esse constans ac firma consolatio. Noli igitur radicem huius arboris quaerere propter fructus illos; sed potius fructus et reliqua propter radicem. Quaere permanentiam maioremque in dies ac maiorem radicationem tui ad radicem huius arboris, non autem ita permanentiam ipsius fructus in te; non enim per uiam fructus uenies a'd gloriam arboris huius, sed potius per uiam radicis. Appone igitur ad radicem quicquid poteris, quia aliquando radix ipsa apparebit glorificata, sicut primam apparuit glorificata, intra ipsam terram, dum descendit ad ínferos Xpi. anima, uera ra· dix creata, quae facta est summus omnium creaturarum rationabilium fructus gloriosus. Sicque conuersa est arbor haec, ut ra· dix in supremum locum uenerit, dimissis omnibus fructibus suis sub se, influens uirtutem suam a superioribus ad inferiora. 281. In futuris igitur bonis gloriae Dei, id est, in bonis coelestibus, illud erit spectandum, quod fructus ipse, qui est radix uera glorificata, ille, inquam, fructus melior erit quam reliquum torpus arboris, quia sit conditio illius uitae beatae, ut in eo quod der essentiam melius est, maiores quoque fructus et meliora accidentia collocentur. Sed non ita est in hac uita misera, quae requirit ut quae meliora sunt, illa magis sint cooperta laboribus, magisque obtecta, sicut accidit in radice quae, licet per essentiam melior sit, non tamen perfectiora habet n accidentia, sed potius magis imperfecta. Si ergo quaeris fructus, quaere illos qui sunt alterius uitae; ita tamen ut nolis prius sentire accidentia talium fructuum, quam accidentia earum sanctarum radicum, quae tandem sunt glorificandae, et in fructum commutandae. ))

immutabilis ms, 1

inueniuntur ms.

-m

imitabilis ms.

-" habent ms.

MEMORIALE.-APRILI

F ABRI MONUMENT A

630

[MENSE APRILI

1543]

282.

Alio quodam die infra has octauas Paschae 1 dum ' quam locaui, ego habui varia sent.im:nta mentis et spiritus, circa desiderium prosperi ingressus m 1llam nouam habitationem. Hic ego, in singulis habitaculis et diuerticulis domus, genibus flexis, oraui orationem illam: «Vi»sita, quaesumus, Domine, habitationem istam; et omnes insidias »inim!ci ab ea longe repelle; Angeli tui sancti habitent in ea, qui iJnos m pace custodiant; et benedictio tua sit super nos semper. llPer Xpum. Dominum nostrum>i; hoc fieri cum bona deuotione sentiens, quod esset conueniens et bonum ita fieri, quando de nouo quemlibet locum ingredimur. 283. Angelos praeterea bonos, qui sunt custodes uicinorum huius domus, ego inuocaui, et sensi quod hoc quoque esset con. ueniens et bonum, dum sic transitur in aliquam nouam uiciniam. Optabam etiam orando ut nec mecum habitaturis, nec mihi noc~re ~ial:ant mali spiritus uicinorum, maxime autem spiritus for· mcat10ms 114, quos non dubium est esse, ut meretricibus et fornicariis, caeterisque turpibus personis, quales audiui esse in hac uicinia, 284. Inuocaui etiam sanctam Ottiliam, sanctum Jodocum, et sanctam Luciam, quibus dicata est capella, domui ei, quam loc~ui, propinqua; ubi sensi uarios tactus doloris spiritus, uidens dictam capellam ita destructam, et quodammodo, propter uarias fornicationes transeuntium per eam, conspurcatam. Ex hoc factu~ est ut se~ser.im magna desideria circa reparationem ipsius, et cuca resusc1tat10nem cultus diuini in praedictis sanctis, quorum nulla est iam in ea capella deuota commemoratio, aut memo· ria deuotionis praedictorum sanctorum, cum tamen olim fuerit inibi. m~xima fides .et deuotio erga praesidium ipsius. Ego celebram m1ssam, apphcans ipsam in hoc ut esset remedium contra

. . . pnmum mc1perem habitare domum

'

Octava Paschae die T Aprilis fuit. Locatio autem domus a Fabro con-

ducta~ initio eju~dem_ mensis probabiliter assignari poterit. Igitur sensa illa

de qmbus narrat10, die r habita fuisse videntur.

'

1543

63I

peccata circa defectum huiusmodi cultus facta 1 ut simul restituí possit ac reparari. Vtinam Deus, per intercessionem earum sanctarum et omnium aliorum istorum det mihi gratiam, ut possim aliquando aliquid in tali reparatione, tam in eo quod uisibili ac manu factum est, quam in eo quod est spirituale. 285. Eodem die sub nocte, dum primum mihi soli esset in ipsa domo dormiendum, et sensissem nescio quam corporalem mutationem, et nescio quam miseriam in corpore meo, ex qua oriebatur quaedam tristitia in spiritu, ego coepi rogare Dominum ut daret mihi prosperitatem aeris domus, aut (si uoluntas ipsius magis id fieri uellet) quicquid contagionis mihi expediret; pro proximis autem, id est, pro hospite, et pro uicinis omnibus, ego ex animo deuoto petiui omnem prosperitatem aeris totius uiciniae, defensionem a morbis, caeteris malis, et denique ut meus aduentus ad ipsos omnibus modis ipsis uicinis prosper et faustus esse posset. Praeseruationes quoque ab igne et caeteris incomrnodis, quae nunquam nisi iusta de causa a Deo mittuntur aut permita tuntur, optaui huic domui. 286. Hoc unum mihi datum est, circa hanc materfam, cum gratiarum actione cogitare: id est, quemadrnodum tot et tan uaria hospitia ego mutauerim, in toto tempore uitae meae, satis peregrinae et instabilis, iuxta Dei (ut credo) nutum, et própter quem solum tot hospitia, ex quo meipsum noui, habitaui; considerans itaque tantam hospitiorum mutationem (haec autem non fuit quia uel quaererem commodiora corpori meo, uel quia fugerem incom- ,,,_ moda) gratias Deo agebam quod nunquam contigisset hactenus, propter talem mutationem, uel mori, uel infirmari, aut male habere; et tamen fieri non potest quin frequenter ego inciderim in loca uariis periculis corporalibus affecta et subiecta. Fui enim saepe in hospitalibus parum mundis, saepius in diuersoriis pessimae habitationis, quandoque etiam in multo frigore quandoque in loco ubi praeter tectum domus, uel foenum, uel paleas, nihil erat. Sed et mihi contigit sub dio dormire. Qui igitur in his omnibus me et caeteros eiusdem conditionis ac differentis conseruauit, ipse sit benedictus in saecula. Pro his gratias agebam, sperans quod et in hac noua habitatione mihi non esset defuturus; et

632

FABRI MONUMENTA

quando mihi uoluerit adesse per mortem, non propter hoc minus bonum mihi uolet Deus' uitae et mortis, sed nec ego ideo minus debeo pro incolumitate corporis et pro reliquis bonis quae de manu eius hactenus suscepi. 287. Hic quoque oraui pro omnibus illis, quos contigerit uel hactenus, uel posthac 115 continget diuertere uel demorad in quocumque Iocorum eorum, ubi ego aliquando uel me recepi, uel fui receptus, ad diuertendum, uel habitandum, aut orandum. Deus meus, qui sentire ac desiderare haec et similia dedit, omnia dignetur adimplere secundum uocem Uerbi sui sancti, et sanctum sensum sui sancti Spiritus, non autem ad liberam mearum propriarum cogitationum ac iuxta sensum mei proprii spiritus. 288. Eodem die, duro rescriberem ad dominam comitissam a Monfor et ad dominum vicarium in spiritualibus reuerendissimi episcopi spirensis, ego intellexi quaedam (et ea primum sensi) circa resurrectionem quae nondum contigerat. Haec au· tem fuerunt quaedam documenta sumpta ex eo quod animae nostrae prius beatificantur extra corpus, sicut et Xpus. prius apparuit beatus in spiritu quam in corpore glorificatus. Durn enim consideramus animarn nostram posse esse, irno et de facto futuram esse beatam absque suo corpore, id est, extra ipsum, facilius spernirnus ipsa corpora, et melius sentimus quod non sumus debitores carni ut secundum ipsius uoluntatem uiuamus; clarius agnoscimus non ita studendurn esse corporis necessitatibus, ut fit, quia ipsum non tam necessarium sit nobis quarn credere uidemur propter operarn, quam carni impendimus, quasi sine illo nec beati esse possimus nec miseri, cum tarnen utrumque contingat, id est, quosdam esse prius beatos in anima, et non propter corpus, aut in ipso, siue cum ipso; quosdam uero esse miseros ac infelices, cum nondum resumpserint corpora sua. Faxit igitur Jesus, qui mortuus est primum, et sanctos Patres bea.tificauit anteq uam resurrexisset a mortuis, faxit, inquam, ut nos iarn discarnus uiuere uitam spiritus separati a corpore; non ª miseram illam, quae est in rnale cogitando, memorando, appetendo; sed a

cum ms.

MEMORIALE.-APRILI

633

1543

contrariam illam, scilicet quae sentitur per tres ipsius animae potentias, rnemoriarn, uoluntatem et intellectum. 289. In die sancti Georgii martiris •, duro dicerem missam in ecclesia sancti Christophori, et facerem rnemoriam cuiusdam animae tune recens defunctae, cuius depositionis dies primus celebra[ba]tur, ego sensi magnam consolationem, in quadam uiua apprehensione glorificationis animarum per Xpum. faciendae. Particulariter sentiebarn illam Xpi. liberalitatem, quam ostendit suis, super o peri bus suis quae fecerunt, re[ d]dendo praemia unicuique iuxta opera sua quae fuerint in fide ipsius. Non poterit enim non magnum esse praerniurn cuiuslibet operis facti in gratia; (eorum namque, quae non fuerunt facta in gratia Xpi., nulla in eo loco et ternpore habebitur ratio a Deo) cum ipse omnipotens illa opera debeat ponderare et aestirnare iuxta charitatem et liberalitatern suae humanitatis, et praemiare per suarn infinitam potentiam diuinitatis. Quia enim X pus. infinitae humilitatis est, fieri non potest ut quantumcurnque minima opera facta in gratia obliuiscatur; quia uero simul in infiniturn diues est, non potest non munificentissime praemiare. 290. Hic sensi quemdam bonum dolorem, ex eo quod his temporibm; sic detractum est bonis operibus, quodque nulla iam ferme sit mentio praemiorurn bonorum operum: ex quo sequitur quod neque malorum operum retributio tirneatur. Sic tollitur spes inueniendi ea quae in lachrimis serninantur; ~t tollitur metus peccatorurn singulorum, quia non uidetur poena tali peccato respondens. 291. In surnrna, dum tollitur respectus eorurn quae corporaliter, siue bene, siue male, exercentur ab hominibus, tollitur quoque notitia humanitatis diuinae; quia ideo per incarnationem apparuit, ut salus nostra humaniter perageretur per Xpum. Deum et hominem, qui iudicaturus est uiuos et mortuos, et recogniturus ea quae quisque gesserit incorpore, in humanitate illa in qua ascendens in coelum uisus est, iuxta illud: «Sic ueniet quernadmodum uidistis euro ascendentem in coelumii 3 • Quidquid igitur hu2

Die 23.

3

AcT.,

I,

II.

F ABRI MONUMENT A

manae gratitudinis, et gratiae, et liberalitatis, in hominibus mortalibus intelligi potest erga sernos suos et officiales, hoc in Xpo. eminentissime debet credi. 292. Clarum est autem 116 b unum aliquem mortalem principem posse mirabiliter consolari unum ex minimis semis suis ex sola consideratione operum ipsius, ita ut ille seruus, in magno gaudio suo, rapiatur in admirationem quamdam ex tanto sui principis respectu, quem habuerit ad huiusmodi opera, quae alioquin seruus ille nihili faciebat. Quare igitur tam male nobiscum agitur ut non praedicetur in Christo humana sed diuina humanitatis suae conditio? c. Aut quare tolluntur símiles comparationes et similitudines inter Deum et homines, dum non tollitur ab ipso nostra caro quam assumpsit? Ipse uoluit esse nobis corporaliter similis, factus seruus ei, cui erat aequalis, ut nos in nostra uilitate nati, Dei similitudinem nobis promissam facilius crederemus ut signorum rationem melius teneremus, habentes Deum et hominem, quem colimus ut Deum · nostrum, et ei seruire debeamus non solum spiritualiter ut spiritui, sed etiam corporaliter ut corporato Domino nostro, homini simili nobis in natura in qua passus est, in qua nunc regnat sedens ad dexteram Dei Patris omnipotentis. Quam equidem naturam nostram, a Deo sic exaltatam, oportet ut nos ueneremur in sanctitate et iustitia, uidentes illam esseDiuinitatis perfectum instrumentum, ad redemptionem nostram, ad uocationem, ad iustificationem, ad sanctificationem et ad glorificationem, quae est et templum totius diuinitatis. 293. Primus angelus noluit descendere sub istam naturam, ut sub se descenderet, per humilitatem, et nedum esse subiectus Altissimo, sed uoluit propria uirtute intrare in gaudium et in gloriam Domini Dei sui. Propositum est illi misterium ab aeterno ordinatum, id est, Filii Dei humilitas, qua ab aeterno uoluit et decreuit fieri horno, et hoc pacto humiliari sub eo qui ipsum d ab aeterno genuit sibi aequalem. Lucifer supra se abiit, quia noluit b Sequitur decimus librarius. - e hujusmodi in X.º, sed diuina humanitatis suae conditione. Haec ms. pro acto z•erbis praecedentibus, sed perperam scripta censemus a librario. - d ipsam ms.

MEMORIALE.-APRILI

635

1543

humiliari sub humanatum Deum, qui est Christus, ex summo factus minimus. Ille igitur, dum per fidem et gratiam, in qua creatus est non uult humiliari usquam sub hanc naturam assumendam ¿estituitur a gratia fidei et supra se abit, dicens: Ascendam ~t similis ero Altissimo 4 ; qui ascensus fuit illi ruina et descensus.

294. In die sancti Marci euangelistae

5

mane ante missam quam eram celebraturus, ego sensi quemdam spiritum d.eorsun: ducentem · uerum subintrauit in me tristitia propter hurnsmodi motum, d~luique usque ad lachrimas, quod in carne mea .e~set adhuc occasio eiusmodi agitationum, quam capere posset spmtus ille cuius proprium est mouere spiritum nostrum .ret:orsum, carnem deorsum. Petiui igitur in spiritu compunct10n.1s a Do~m­ no, id quod alias saepe cognoui esse ad uerum remedrnm tah~m tentationum, id est, ut det mihi gratiam qua fiat ut semper sin: conuersus in ea bona quae ante me restant, et supra me; et (s1 quidem dolendum sit ut oporteat) magis compungar propt~r ~e­ fectus uirtutum quae desunt, quam propter defectu~ commis~lO­ nis eorum, quae sunt in sentim. entis pecc~torum; id est, ut ista desideria, quae sunt ad perfect10nem, me 1ta occ upent. in sui acquisitione uel inquisitione, ut non restet locus memonae eorum, ,

:t

quae deorsum ducunt uel retrorsur:1. . . . . 295. Hic etiam clare cognom, s1cut et ahas frequenhss1me, quam sit necessarium ut, per desiderium cognoscen~i uel sentiendi, apprehendantur uarii gradus nondum possess1, au: nondum perceptae cognitionis, aut uolitionis eorúm, q~ae Dei sunt, ut illis sic apprehensis, simus in continuo motu a~ ~11~ b~na habenda uel pacifice possidenda; non quia velimus 1mb1 qmescere, sed q~ia hoc modo quaeramus nobis stabilire gradus ad. a~cen­ sum nostrum. Proficiendum est autem tripliciter, iuxta tnphcem modum uirtutum: primo, quantum ad ea quae [sunt] diuinae cognitiohis et affectuum qui ad spiritum directe spectant, et~.; ~e­ cundo, quantum ad ea quae spectant directe ad nostram perfect10-

4

5

lSAI., XlV, 14. Die 25.

636

MEMORIALE.-APRILI

1543

637

FABRI MONUMENTA

nem; tertio, quantum ad illa, quae tangunt proximum. Clarum est enim quotidie nos indigere nouis cognitionibus et nouis ac renouatis affectibus, circa proximorum nostrorum utilitatem ac necessitatem spiritualem, et etiam corporalem. Ex omnibus autem resultat perfectio nostra, licet nos non debeamus ex illis praetendere ipsam nostram perfectionem, sed potius hanc desiderare et hanc ordinare ad ipsum Deum, et propter Deum ad ipsum proximum.

296. Sed quoniam in nostra ipsorum perfectione necessario includitur expoliatio ueteris hominis, et non solum indumenta noui hominis, ideo, uelimus, nolimus, (quia expedit) habendae erunt tentationes et stimuli in spiritu et in carne; et non solum tentationes illae et i!li stimuli, qui nos excitant et adigunt ad ea quae sunt uirtutum et pacis, sed etiam quae sunt ad mortem et ad peccata; alioquin nesciremus uidere arenam nostram, super quam aedificare nos contingeret, Christo lapide in nobis nondum perfecto, sed nec potenti firmari nisi uetus fuerit exutus. Hoc igitur patienter ferendum erit. Illud uero quod supra dictum est, omniOus viribus nostris [firman]dum, id est nitendum erit nobis omnibus uiribus nostris ad ea quae restant; et patiendum erit, dum permiserit Dominas stimulos peccatorum. 297. Sed q uoniam haec non ita obseruantur, ideo non sun curandae huiusmodi distinctiones terminorum, quia sunt nouae nec usitatae apud doctores positiuos aut etiam scholasticos. Cauendum est autem maxime ne recedamus a communi modo loquendi doctorum catholicorum, nec est multiplicanda littera eorum, praesertim sacrorum, secundum quod spiritus multiplicatur, cum sciamus eamdem litteram capere uarios spiritus. Quod si unusquisque studeat fac ere scripturas et scribere libros iuxta erminos suarum conceptionum, hinc erunt (prout iam sunt) infinitae sectae doctrinarum, infiniti modi definiendi res ipsas etiam tsacras, et diuidendi et distinguendi. Oportet igitur ut nos trahamus, non Scripturas iam approbatas ad nostros terminos, sed nostros terminos ad ipsas. Quidquid 117 sentimentorum spiritualium et quicquid spiritus reduci non poterit sub terminos in ecclesiae doctrina catholicae approbatos, hoc non erit accipiendum.

298. I n die sanctorum martyrum et pontificum Cleti et Marcellini 6 , post dictum officium matutinum, ego inueni ~a.­ gnam quandam deuotionem, considerando ~isericor.di~m ChnstI, qua factum est ut sanctus pontifex Marcell111us, qm .tlmore. e tis semel fuisset conversus ad cultum idolorum, statlm red1ent ad cor xpianissimi martyris, sicque mercedem ac coronam mar-

m?r

tyris acceperit. .. 299. Hic mihi datus est quidam bonus spmtus ad d:ploandas uarias retrocessiones et retrospectiones et retrouers10nes r . . . . meas, quas nunquam satis deplorauero. ~oep~ et~~m miran quamdam Dei erga me siue misericordiam, s~ue m~t~ham,. q~ae · hoc füit quod aut raro aut nunquam sensenm Sp1ntum ipsms rn . sanctum arguentem me, minantem mihi debitas poenas; aut im_properantem mihi peccata mea a~ de:ectus;. sed quod ita ~ecent ut reprehensiones quas commurnter 111 me1pso hactenus contra me audiui ac sensi, fuerunt uel per propriam conscientiam, uel per spiritum ad exercitium mihi datum'. Hinc igitur _mihi da~u~ ex animo petere ac uelle q uaerere gratiam hanc ab ipso Alhss1uae est ut iam deinceps possem sentire uerba eius ac conmo, q . . · b tritiones quae a Spiritu ipsius sunt pro peccatls me1s. Dice am ad hoc: c
redigerit ms.

s Die z6. Quae vero de lapsu sancti Marcellini infra dicuntur, ex recentibus Breviarii romani lectionibus sunt emendanda.

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-.APRIL 1543

quasi non esset satis pacata et quieta, sed quia sentiebam illum altiorem Spiritum Dei in me, in quo ego optabam denuo ab initio renouari me ad nouum sensum ci>rca peccata, et circa ipsius Dei offensi cognitionem. 300. Alio quodam die, dum uisitassem magistrum Petrum Gueldriensem 7 , qui exercebatur iuxta modum Exercitiorum nostrorum, ego habui quaedam argumenta magnae euidentiae, quibus clarius quam unquam intellexi quamplurin:{um referre ad discretionem spirituum, an cogitationes ac locutiones internas attendamus, an ad ipsum spiritum, qui per desideria, per affectus, per fortitudinem animi uel debilitatem, per tranquillitatem, uel inquietudinem, per laetitiam uel tristitiam, et símiles affectus spirituales sese prodere solet. Per haec sane facilius iudicari potest d*e anima et eius hospitibus, quam per ipsas cogitationes. 301. Quidam enim sunt, qui per multas ac uarias diuersorum exercitiorum spiritualium contemplationes aut orationes, uix possint deprehendere uarietatem diuersorum spirituum, sed semper uidentur agitari uno et eodem spiritu, licet hoc fiat secundum magis ac minus. Efficacissimum autem medium, ad excitandam hanc distinctionem, est propositio electionis uitae et status; deinde postea in eodem uarii gradus ad perfectionem tendentes; et generaliter q uo cuiquam altiorem t, ad agendum, uel sperandum, uel credendum aut ad amandum, rem proposueris, ut ad ipsam sese applicet affectualiter et effeetualiter, eo facilius dederis argumenta excitandi differentiam spiritus boni ac malí. 302. In quibusdam quoque ideo agnoscitur spiritus malus (et maxime in piis et diu uersatis in deuotione et extra peccata} quia non habent neque cogitationes extra limites ueritatis ac bonitatis, neque affectus manifeste inordinatos. Hos tamen, quantumlibet sancti sint, si induxeris ut sese examinent in aliquo gradu perfectionis uitae ac conuersationis, in statu proprio (si immutabilis fuerit) aut in alio statu magis perfecto, facile erit ui-

dere utrumque ipsorum spirituum, id est, fortificatorem ac debilitatorem, illuminatorem ac offuscatorem, ac maculatorem, id est, bonum, et eum qui bono est aduersarius. 303. In die dominicae quintae post Pascha 8 , ego notaui quaedam, quorum ordo et ratio in die veneris praecedente mihi fuerat satis clare ostensa, et haec erant ad propositum eorum quae in singulis colloquiis Exercitiorum, iuxta uarietatem quatuor hebdomadarum, et quadrifariam distinctarum materiarum Exercitiorum, peti solent aut commode possunt. In prima hebdomada enim recte et conuenienter iuxta materiam peccatorum petuntur illae tres gratiae, id est: uera cognitio ac contritio peccatorum totius uitae anteactae, et haec est prima; secunda, cognitio inordinationis ipsius uitae; tertia, cognitio et propositum uerae emendationis uitae, et uerae ordinationis ipsius in futurum. In secunda hebdomada, habenda iuxta scopum contemplationum uitae Christi, qui est ipsum cognoscere ad imitandum, ponuntur satis rationabiliter istae tres gratiae in colloquiis (loquor semper de tribus colloquiis principalibus, ad Virginem, ad Christum, et ad Patrem): abnegatio sui, prima; secunda, contemptus mundi perfectus; tertia, perfectus amor seruitii Christi domini nostri. Multi enim bene sibi sentire uidentur de primo, et ipsius personam diligere, quibus tamen non satis arrident negotia, in quibus consistit Christi seruitus. Hi proinde saepe, non sine consolatione, multa cogitant de Christo et ipsius uirtutibus atque perfectionibus, nihil aut parum in l 18terea cogitantes de operibus illis uariis, in quibus ipse optat suos ministros occupari et se sequi, et ubi ipse fuit illi sint, qui postea futuri sunt ubi ille nunc est. In tertia hebdomada, quae est circa materiam Passionis, mihi satis apte uidentur apponi illae g tres gratiae, iuxta materiam, videlicet: ut prima sit compassio Christi circa poenas corporales; secunda, compassio Christi circa paupertatem atque omnium propriorum destitutionem; tertia, compassio circa uituperia et ignominias. Nimium enim multi sunt qui nesciunt sentire in spi-

638

f 7

inquam altiora ms,

Petrus Canisius, qui cognomine geldrensis, a patria Geldria appellatur. Cf. BRAUNSBERGER, Canisii epist., I, 7 et 167. Praeterea Canisius tune temporis a Fabro exercitiis Moguntiae excolebatur. Vide epist. 6b, armo t. u'"

g

illi ms. illae Mem JI.

8

Die 29.

F ABRI MONUMENTA MEJIWRIALE. -MAJO

ritu suo, et minus prompti esse ut sentiant in suo corpore hanc malorum diuersitatem compatiendo. In quarta hebdomada, conuenienter iuxta materiam resurrectionis (cuius scopus est cognoscere Christum gloriosum et glorificatum) ponuntur illae tres gratiae, generaliter multa bona optima complectentes: prima, quantum ad praemium, amor Dei et Christi; secunda, gaudium perfectum in Xpo. solo; tertia, pax uera, quae etiam non ms1 m ipso solo est. [MENSE MAJO

1543]

304. In uigilia Ascensionis ª Domini ', dum solito more conturbarer et desolarer, considerando quaedam generaliter mala, in quibus uidebatur obscurari seruitium Christi, non solum in genere, sed etiam in particularibus per me operandis, ego sensi quamdam confortationem spiritualem per opposita; in qua qui dem confortatione ego statim coepi consolari. Hic autem mihi datum est uidere non minus fugiendas esse huiusmodi consolationes, quae sunt in solis accidentibus, aut etiam possibilibus prosperitatibus rerum spiritualium, quam contrarias desolationes; dico quantum ad extremum, quod frequenter solet nimium esse, et respiciendo ad ipsam cordis ueram stabilitatem, quae utroque modo impeditur, id est, per tristitiam uanam, et etiam per laetitiam uanarn; et nonnunquarn magis per ipsam laetitiam; licet plus iuuet ad bene operandum ipsa laetitia, cui etiam aliquid uanitatis spiritualis superueniat, quarn ipsa tristitia, cui aliquid frustraneae perturbationis est permixtum. Quae quidem perturbatio solet ortum suum habere a malo spiritu, licet in bonum spiritum soleat terminari; sicut laetitia contraria solet quidem ortum habere per spiritum bonum et saepe terminari in spiritum malum. Sicut enim bonus spiritus solet ex tristitiis sumere argumenta trahendi nos ad id quod solidum est bonum, ut nos uere consoletur, annihilata falsa au t uana laetitia; ita quoq ue solet inimicus sumere occasionem ex laetitiis, ut nos ad uanum gaudium dedu-

1543

cat, ex quo postea sequatur tristitia. Caueantur igitur, id est, obseruentur extrema horum excessuum, siue principia, siue fines, ut cognoscantur spiritus suggestores, et promotores, et termina· tores talium motuum animae atque impressionum spiritualium. 305. In die Ascensionis mihi contigit quidam bonus intellectus eius, quod est quaerere Deum et Christum extra et supra omnem creaturam, et uelle cognoscere eum in seipso. Et datum est quoque intelligere quasdam differentias, et sentire eas in spiritu, circa illud quod est apprehendere creaturam sine Deo, siue creaturam in ipso Deo, Deum in ipsa creatura, et Deum absque creatura. Iste autem est uerus b ascensus mentis et spiritus, ut per cognitionem creaturarum et affectus ascendamus ad Creatorem agnoscendum et amandum, in creaturis solis nullo pacto consisten tes. 306. Secundo ueniendum estad Creatorem, quatenus saltem ipse est, et uiuit, et operatur in creaturis. Sed nec ibi con· sistendum adhuc est, sed, quaerendus est Deus in seipso, et seorsum, supra omnem creaturam et extra (non exclusus tamen ab ulla crea tura), et infra. Postea ueniet ut in ipso creaturae cognoscantur omnes longe perfectius quam fuerint in seipsis notae; immo etiam perfectius quam in seipsis extiterint. O utinam breui ueniat [horal e, in qua nulla creatura absque Deo a me cernatur ac ametur, sed potius Deus in omnibus a me cernatur et ametur aut saltem timeatur. Hinc mihi fiat ascensus ad cognoscendum ipsum in seipso, et tandem in ipso omnia, ut ipse in aeter~ num mihi sit omnia in omnibus. 307. Pro bis gradibus, nitendum erit ut Christus, qui est uia et ueritas et uita 2 , inueniatur in centro cordis mei, et infra, id est, intra meipsum ; deinde inueniatur supra meipsum per mentem, et extra me per sensus. Ad haec, petendum erit ut Pater, qui supra dicitur, det potentiam; et Filius (qui extra quadam ratione propter humanitatem dici potest) det sapientiam; et ut Spiritus Sanctus, qui quadantenus infra, id est, intra nos dici

a, Emendatum ex Assumptíonis. b

'

versus ms.

Die 3 Maji Ascensionis festum eo auno celebrabatur. _TOAN.,

-e Hoc 11erbum deest in ms. et habetur in Mem. JI.

XIV, 6.

F ÁBRI MONUM.

41

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-MAJO 1543

potest, det bonitatem. Alioqui enim nec interiora nostra aperiri poterunt, ut intra Deus uideatur a mundo corde, nec superiora nostra eleuari ad inuisibilia Dei, quae supra omnia sunt, nec membra nostra mortificad, ut sentiatur ille qui est extra omnia

plexae; unde fit in ipsis tauta sentimentorum diuersitas atque etiam contrarietas, quia saepe impugnantur et sollicitantur ad mala ea, quae non possunt sentire simplices illae naturae. Magnum quoque momentum ad bonum affert ipsis angelis non habere istam dupplicitatem et multiplicitatem in agendo; unde fit ut intra ipsos non fuerint bella, etiam antequam essent in bono confirmati (1icet oppugnarentur a contrariis spiritibus). 31 O. In no bis autem tanta est uarietas, ut licet aliqua pars uideatur esse bona, multae ex reliquis tamen ad malum tendunt. Nec enim intellectum statim comitatur plena uoluntas, nec contra, uoluntatem ipse intellectus; sensus quoque ipse aliorsum nimium saepe tendit quam ratio appetitus ipsius. Fit igitur ut non statim totus horno bonus ac rectus sit, cum una aliqua ipsius portio recta aut bona fuerit. Hic tamen mihi etiam datum est ut recognoscerem in hoc magna beneficia facta esse homini, quod ita sit diuisus in agendo, ita discontinuus atque etiam mutabilis. Ex hoc enim factum est ut, licet una aliqua ipsius portio apprehensa a malo aut etiam infecta fuerit, non tamen statim totus ipse horno sit perditus; ítem quod, licet ad tempus sit totus perditus, quia tamen mutabilis est et flexibilis, non in aeternum sit perditus. Saepe sensualitas tota uidetur infecta esse, cum tamen ratio ipsa ac spiritus dissentientes non corrump1mtur. 311. Haec autem in angelis non poterant contingere, etiam antequam essent confirmati; unde maximum periculum inerat ut ne ruerent cum caeteris apostatls. Statim enim ut apprehendissent malum, propter simplicitatem naturae, factum fuisset ut tota ipsorum natura fuisset infecta, nec fuisset locus ut, una in ipsis parte consentiente, aliqua alía dissensisset; sed oportebat statim aut totam naturam esse perfusam bono, aut totam malo plenam atque infectam. Ego igitur, quod ad me attinet, quamdiu sum tam inclinatus ad malum et circurndatus tam multis coinquinationibus carnis, mundi, et malorum spirituum, multum gaudeo quod natura mea non sit adhuc simplex. Si enim simplex esset, nimium cito fieret ut tota anima mea esset a malo aliquo spiritu penetrata, proindeque tota inficeretur. Nunc uero, licet aliquis malus spiritus penetret, uerbi gratia, carnem meam, aut

et per omnia. · 308. Postridie Ascensionis 5 dum ageretur festum sanctis simae Crucis, ego celebraui in ecclesia quae dicítur Sanctae Crucis, extra ciuit~tem Mogonti[n]ensem, ubi est memoria illorum insignium miraculorum quae quondam contigerunt: quorum alterum fuit in crucifixo illo qui inibi seruatur, et qui inuentus est super flumen Rheni, et natal l 9bat contra tractum fluminis ascendendo; alterum est de altero crucifixo, qui ibi quoque adhuc e::it, qui dum percussus fuisset a quodam lusore, et caput ipsius amputatum, emisit sanguinem, qui usque in hodiernum diem 4 clarissime cernitur inundasse per imaginem • lbi igitur dum missam celebrassem, ego inueni notabilissimam deuotionem, et magnum sensi dolorem, quod talia miracula iam sint in obliuione apud homines. Proinde orabam Dominum, ut mihi daret spiritum in quo, omnium nomine, ego possem recognoscere talia ipsius beneficia, et quod acciperet sentimenta mei spiritus, quasi ab omnibus nostrae Societatis et ab omnibus piis, quos ego usquam noui, etc., et quasi ab omnibu.s offerretur hoc sacrificium laudis et gratiarum actiones, et propitiationis pro his et omnibus similibus maximis Dei beneficiis. Feci etiam hic uotum redeundi ad eamdem ecclesiam una alía uice antequam sim abiturus e Germanía, ut possem celebrare in altari superioris crucifixi, eius scilicet qui super aqua per se natauit.

309. In fes to apparitionis diui Michaelis archangeli ª, in ciderunt mihi quaedam notabiles gratiarum actiones apud Deum prd beneficiis factis ipsis angelis; singulariter autem ego agnoscebam pro magno beneficio quod angeli nunquam fuerint circumdati infirmitatibus corporum humanorum, sicut sunt animae nostrae intra ergastula corporum suorum immersae et circum· 3

Die4.

4

Vide supra§, t19.

5

Die 8.

MEMORIALE.-MAJO

FABRI l\IONUMENTA

intellectum, aut appetitum, etc., non tamen statim fit ut totus sim malus; quia possum ~nolle talia mala, et eis per u.oluntatem dissentiendo contradicere. Optarem quidem a bono et optimo spiritu totus et totaliter et omnibus modis penetrari atque · optime affi.ci ab ipso, et sic ípsi tali bono spiritui esse omnino simplex, et unum co11tinuum, et in se immutabile; sed dum ingruunt spirítualia nequitiae, et circumstantia me undique peccata, a quibus periculum est attingi, quando, inquam, haec incidunt, tune malo inueniri non simplex, et ens per se non ita con· tinuum atque immutabile: nimium enim periculum esset ut ne totus statim inficerer, et ne, si caderem, irreparabiliter caderem. 312. Benedictus igi tur dominus noster Jesus Christus incarnatus et mortuus, per quem facti sumus tam multiplices tamque uariabiles in malis accidentibus; per cuius gratiam fiet tandem ut ueniamus ad omnimodam simplicitatem et ad immutabilitatem, boni quidem in bonis coelestibus, damnati autem in malis; id est sic quod sancti totaliter penetrabuntur ab ipso summo Bono, cui in aeternum unientur; et mali ab ipsa miseria iniquitatis, cui in sempiternum etiam conjungentur. 313. In die sancto Penthecostes 6 ego quaedam uiua desideria habui ad Deum, ut mihi daretur, per Spiritum, spiritualiter spiritualia intelligere et velle. Petebam esse spirituale, uiuere spirituale, [sentir Je e' spirituale, et ipsum ratiocinari d spiritua· le. Pro quibus uerbis magnum sensum ego habui. Videbam etiam quamdam latissimam differentiam, quae est in ter commotio 120nes diuinas, quae esse possunt in homine quantum ad spiritum uitalem, et illas quae esse possunt quantum ad spiritum animale[m], et illas quae esse possunt quantum ad spiritum rationale[mj; quando item considerabam quantum differat sentire aliquid in carne, aut sentire in spiritu; esse in carne, aut esse in spiritu; uiuere in carne, aut uiuere in spiritu. Hic quogue multis precibus datum [est] petere gratiam Spiri· tus Sancti, ut deinceps transferri possint esse meum, uiuere, et e' 6

Atramento charta maculata. Die r3.

-

d

1543

sentire, ad ipsum Spiritum; ut sit negotium salutis animae meae in illis intimis, quae patent Spiritui Sancto; et ut liberari possim ab eo quod est sen tire carnalia et corporalia corporaliter; id est (ut ita loquar) per corporales ac carnales cogitationes aut motiones, idque in ipsa carne uel in ipso corpore. Tune enim res uere sentiuntur, cum spiritu attinguntur rationali; maxime cum ipsae sunt spirituales, et per Spiritum Sanctum suggeruntur. 314. Hic quoque notaui modum quo tam saepe sensi carnalia carnaliter et in carne. Aliquando autem contingit hoc sic, guod carnalia per carnem sentiantur in carne; aliquando quod carnalia per spiritum malum sentiantur in carne; aliquando uero quod carnalia sentian tur per eumdem malum spiritum in ipso spiritu uitali, aut animali, aut etiam rationali ipsius hominis. Possunt quoque spiritualia guandoque satis carnaliter per spiritum satis carnalem apprehendi, sicut corporalia spiritualiter con· tingit intelligi et sentiri. Rogandus est igitur maxime Spiritus Sanctus, ut ipse dignetur moderari omnem sµiritum in nobis, id est, tam eum spiritum in quo uita in no bis administratur, et eum in quo sensatio causatur, quam eum ipsum per quem cogitationes ac affectus procurantur; idque fi.at donec ueniat tempus illud et illa foelicitas, cum Deus erit omnia in omnibus ac perspicietur. 315. Alia quadam uice infra octavas Penthecostes, ego sP.nsi magnam deuotionem in quibusdam discursibus postulationum donorum Spiritus Sancti, considerando quidnam importet donum seu spiritus intellectus, spiritus sapientiae e, spiritus timoris, scientiae, consilii, pietatis et fortitudinis. Assí mismo me uenía un certo modo de orar al f Espíritu Santo por quanto él procede del Padre y por quanto procede del Hijo. Item, in quantum ipse est director et sanctificator etc. animae Christi; immo et in quantum ipse est de quo ipse Christus conceptus est. Item, in quantum ipse est dotator virginis Mariae, angelorum, prophetarum, apostolorum, martyrum, confessorum, monachorum, virginum, continentium, viduarum, etc, Item, in quantum ipse

id ipsum ratiocinari nis. e

scientiae ms.

_f

el ms.

MEMORIALE.-MAJO

1543

FABRI MONUMENTA

est destructor daemoniacarum impressionum; et in summa, in quantum ipse est omnia replens, et in quo sunt omnia, in quo uiuunt, et in quo omnibus bonis modis mouentur. Magnum quid sensi esse, et maximam gratiam, habere fauorem tanti et tam intrinseci omnium rerum principii, medii et finis. 316. Habui etiam satis bonas orationes ad Spiritum Sanctum, desiderando ipsius aeternum patrocinium et tutamen; immo fl . . . esse ipsum, et muere, et sentlre, et ratiocinationes contra malignos spiritus, id est, contra ipsorum mala[s] impressiones, quascui_nque illi possunt et uolunt immittere, sicut sunt malae cogitat10nes, malae affectiones, occultae uirtutes, malignitates ac confortationes, ut malum possimus fortius operari aut sentire. Multa enim possunt mali spiritus in corpora ipsa, c-;ntra quae nos munit Spiritus Sanctus per se et per bonos spiritus angelicos. 317. In die superexcellentissimae et sanctissimae Trinita7 tis , ego sensi magnum desiderium ut hoc festum solemnius celebraretur, cum complectatur tres illas Personas, quibus nihil dignius potest excogitari nec credi. Habui autem quasdam postulationes, quibus petebam ut omnes uires meae et omne posse meum per Patrem roboretur g' ~t omn: _lumen et claritas, et ordo, et compositio, et ars, per Fihum dmgerentur, expulsis omnibus contrariis; et ut omnes affectus, desideria, appetitus, inclinationes, ac formae accidenta les, purificarentur per Spiritum Sanctum, expulsis cunctis malis impressionibus carnis et spiritus, 318. Dum considerarem et satis bene apprehenderem per fidem quomodo Deus, Pater, et Filius et Spiritus Sanctus, est un~equaq~e extra omnia, et infra omnia, id est infra et per omnia, e.t m on:mbus. nobis, ego sensi bonam deuotionem, petendo gratiam ut 1pse d1gnaretur mihi dare gratiam quaerendi illum omnibus modis et inueniendi. Hic notabam et sensi quomodo Deus dicitur omnipotens; id est, tantus, ut omnia possit facere esse, quaecumque per se esse possunt, uel in alío ullo modo possibili, ft 7

et se ms.; esse Mem. JI. Die

20.

-g

corporali aut spirituali, et, ut generalius dicatur, substantiali aut accidentali, simpliciter uel compositiue. Hic habui quemdam discursum circa ordinem qui est a rebus imperfectioribus ad perfectiores: in quo ordine occurrebant primo omnia accidentia, quorum perfectio ex subiectis, quibus adhaerere nata sunt, colligi et etiam ordinari potest; secundo, occurrebat materia rerum corporalium; tertio, formae substantiales inanimatorum corruptibilium; quarto, formae coelorum; quinto, formae animatorum corruptibiles, ut plantarum et brutorum animalium; sexto, composita inanimata, et etiam uegetabilia corruptibilia; septirno, composita coelestia, id est, coeli corporales; octano, animali[ a] bruta; nono, anima h rationalis; decimo, horno ipse; undecimo, Angelus. Post haec omnia, id est, super omnia, Deus superbenedictus, Pater, Filius, et Spiritus Sanctus, 121 tres in personis et unum in substantia onrn~bus modis perfectissima. 319. Feria tertia post festum sanctissimae Trinitatis 8 pro officio matutino, ego sensi quamdam gratiam, quam nunquam foeram expertus tam euidenter, licet frequenter mihi datum fuerit desiderium illam habendi. Ipsa autem erat in hoc, quod mens mea firmius et stabilius solito eleuaretur ad conspectum Dei qui est in coelis. Alias ego saepe sensi maiorem deuotionem, circa intelligentiam uerborum, aut in aliquo spiritu qui animam meam uel compungeret, uel quocumque modo deuotam faceret. Hic uero fuit eleuatio apicis mentalis, in quo dabatur apprehendere praesentiam Dei, prout ipse habitat in templo suo coelesti; et sic coepi hic desiderare, et animo proponere, quod posthac uelim quaere[re] ut augeatur talis gratia, ad dicendas h' quascumque orationes meas uocales aut mentales. Difficilis nonnihil uidebatur talis mentís tensio ad ipsum Deum; sed spes bona erat quod gra· tia confortatura esset mentem meam. 320. Facilius quoque uidebatur posse tempore orationis figi mentem uel in Christum crucifixum, quasi esset coram me, h

animal ms; anima Mem. II.

8

Die

roboratur ms. 22.

-h'

Sic Mem. II; discendas ms.

FABRI IVIONUMENTA

ME!VIORIALE.-MAJO 1543

uel in virginem Matrem, aut etiam aliquem sanctorum, etc. quam in Deum, prout ~st in coelo. Hic notaui haec tria esse summopere necessaria ut apprehendantur ab orante uerbaliter, siue mentaliter siue uocaliter, uidelicet, ipsa persona ad quam funditur oratio, quae uelut collocetur in memoria; secundo, significatio uerborum quae sumuntur ad orandum; tertio, spiritus in quo omnia sentiantur ex affectu. Pro consummata igitur oratione habendus in memoria est thronus maiestatis Dei Patris, et ipsa memoria eo usque eleuanda; in intellectu u ero habenda esset illustratio sapientiae Filii, per quem omnia intelliguntur; in uoluntate autem cordis Spiritus Sanctus, sine quo nihil sentitur ex intimis. Det Deus et Jesus Christus gratiam ut ad haec peruenire quotidie crescendo ualeamus. Interim uero nitendum erit per partes, incipiendo niti ad suprema et summa, ut in mediocribus melius proficere ua· leamus. Hoc mihi ipsi expediens esse his uisum est; et simul uisum est quod hactenus nunquam exercuerim supremam partem animae meae, id est, mentis apicem, circa huiusmodi tensionem in altum; quin potius quod habuerim illam hactenus totam conuersam adhuc et intentam circa infima mea, id est, totam reflexam et recuruatam circa considerationem infirmitatum carnis meae et spiritus mei. 321. Intelligentia autem- quam habui drca materiam hanc (quod fuit in hac tertia feria post festum Trinitatis) recognoscen· da erit tanquam descendens ab ipsa sanctissima Trinitate, et quasi reliquiae festi ipsius, mente altissima reponenda. Hic quoque iüre optimo tibi decernendum est ut omnem pro· fectum cuiuslibet anni in die sanctissimae Trinitatis referas; ibique sit initium rationis fructuum tuorum annalium i, et finis omnium profectuum animae tuae, et aedificationis templi tui, quod praeparandum est in habitaculum sanctum et in mansionem aeternam sanctissimae huius Trinitatis, in quam terminantur omnium misteriorum Christi, per Ecclesiam ordinatae, sole-

mnitates et omnes solemnitates festorum dierum et dominicalium totius anni. 322. In festo sacratissimi sacramenti 9 Corporis Christi Jesu domini nostri, ego sensi uarias intelligentias circa ipsius solemnitatem celebrandam, circa ipsius adorationem, et circa ipsius sumptionem. In processione, dum portabatur, ego tactus fui uariis rnodis, et comrnotns ad deuotionem, uidens tarn uaria adhiberi ad ornatum et ad celebritatem talis processionis. Gaudebarn quod tam rnulti hornines concurrerent, tam multis modis operantes ad laudem Christi. In surnma ego maxime afficiebar ad illum externurn cultum, ad quern cultum omnes hornine.s possunt aliquid expendere, uel operum, uel rerum suarum, uel affectuum anirni, aut gestuurn corporis. Ad quern ítem cultum ornnes sensus possunt exerceri corporaliter, omnes artes mechanicae possunt subseruire, rnernbra corporum humanorum possunt exerceri utiliterque adhiberi. Inibi esse possunt cantus bumanae uocis, instrumenta uaria manibus humanis confecta. Rustid frondes, herbas, et serta ex his confecta adferunt ad hunc cultum; artífices uariis rnodis ad eumdem i se quoque exercent. Sic itaque fit ut omnes omnino homines possint, etiam corporaliter, Christo seruire omniaque membra sua eius obsequio exhibere, a quo ipsa habent. 323. Eodern die ego sensi rnagnam deuotionem et bonum spiritum ad offerendum me toturn in culturn Xpi. Offerebam intellectum, memoriam, et uoluntatem, et quinque sensus exteriores, et quicquid reliquurn est in me. Offerebam, inquam, haec omnia ipsi ad glorificandurn et colendurn ipsum; deinde etiam ad seruie{\dum et obediendum ipsi in sanctificationem; et tertio in hoc quod propter ipsum uelim totus exerceri et expendí ad utilitatem proximi, propter charitatem ipsius. 324. Dabatur quoque ut optarem, secundurn omnes partes animae et corporis, imitari ipsurn Christurn corporaliter, in bis duobus, scilicet, in hoc quod me totum possem expendere et

i

animalium ms.

eundum ms. 9

Die 24.

i

1

FABRI MONUMENTA

comumere in bonis operibus propter ipsum, et in hoc quod possem secundum 122 me totum et quamlibet partem exerceri in passionibus, sicut ille omnibus membris suis pro me et pro omni· bus passus est usque ad mortem crucis. 325. In die octauae '° eiusdem festi, mihi datum est ut cum maxima animi deuotione et anxietate super defectibus meis, peterem gratiam qua fieri posset ut deinceps mihi remittantur orones poenae peccatorum, quae sunt ex propriis habitibus malis aut inclinationibus caeterisque tentationibus, quae ex propriis concupiscentiis proueniunt. 326. Sensi etiam quodammodo quam mirabiliter Christus excitatam uelit Ecclesiam sponsam suam, ex occasione tanti tamque admirandi sacramenti corporis sui et sanguinis. Dum enim sub speciebus illis sensibilibus credimus esse corpus Domini, et rursus sanguinem, exercemur in fide eorum quae non uidentur, credentes adsistentiam realem et ueram corporis Christi sub specie panis; et credentes concomitantias eius et transubstantiationem ipsius panis; et sic de sanguine sub speciebus uini adsistente k; et de concomitantiis corporis et animae, et totius pleni1 tudinis diuinitatis; eodem quoque modo de transsubstantiatione • Exercemur praeterea in actibus colendi uariis modis tale sacra. mentum, non solum in spiritu et intra nos per fidem et deuotionem, sed etiam per actus latriae, tanquam ipse esset uisibiliter in eodem loco. Tertio exercemur circa sanctificationem nostram, utendo tali cibo ad animae nostrae substentationem, fortificationem, illumínationem, consolationem, et omnimodam perceptionem thesaurorum coelestium, etc. 327. Nimium igitur miseri sunt, qui nolunt huic sacramento tanta defferre, quanta defferrent propriae personae corporali ipsius Christi. Nihil enim minus nobis relictum est quam fuit illud quod datum est in coena apostolis. Eis uero datum est corpus quod mox erat tradendum et crucifigendum: non mork

10

adsistentis ms. Die 31.

_¡

MEMORIALE.-JUNIO

1543

tuum, quia mortuum non tradebatur corpus Christi, sed uiuum; nec iam mortnum erat cum crucifigeretur, sed uiuens. [ MENSE JUNIO

1543]

328. Dominica quarta post Penthecostem ', dum irem ad missam, datum est mihi petere gratiam qua posset anima mea et spiritus defendí a malis spiritibus daemonum, et etiam a malis spiritibus hominum. Hic notaui quod frequenter mihi hactenus acciderunt turbationes, et maximae desolationes, ex consideratione malorum spirituum humanorum, id est, ex contemplatione malorum animorum hominum, qui sese mihi offerebant cum variis suspicionibus, imaginando ipsos homines per spiritum malum insidiari anima<:o meae et spiritui meo, et considerare insectantes ª penurias meas spirituales et humanas. Sentiebam sane magnam ~ebilitatem ad pugnandum contra tales malos animos imaginatos; ita quod mihi uidebatur longe leuius si orones homines intend.erent suas uires corporales in persecutione corporis mei, quam s1 unus solus horno, per spiriturn suum malum, niteretur persequi infirmitates animae meae. Inuocabam igitur protectorem animae meae. Hic et intelligebam multa de persecutionibus, quas patimur in spiritu per malos spiritus daemonum et hominum. 329 •. Hic etiam notaui et ponderaui tormentum illud rneum ' q~od mihi continuum est ex quo noui Germaniam, süper defectlone tali huius nationis. Auertat Deus ut ne hoc eueniat in re ipsa, quod totiens apparuit in spiritu meo, non quidem per spiritum bonum, sed potius per spiritum diffidentiae, qui tam multis modis me hactenus diuexauit, hoc potissimum coniectans ut omnino desperarem de fructu faciendo, et arriperem fugam in animo primum, et deinde ut optarem abire extra sortero hanc R[h]enicarn mihi deputatam. O utinam malorum hominum, uerorum uel imaginariorum, tepiditas, frigiditas, malitia ac defectio desinat inuadere animam rneam et spiritum meum, satis alioqui in seipso pauperem tepi-

transubstatiationem ms. a

insectanter ms.

'

Die Io Junii.

FABRI MONUMENTA

dum, frigidum ac deficientem. Utinam iam cesset haec mutabii tas b mea, qua totiens factum est ut nunc omnia nimium prospera et prosperanda uiderentur; nunc contra omnia perdita et perdenda. 330. Haec non acciderent, si ego nescirem tam multa de, causis et de occasionibus per quas e generantur mala aut augentur. Sed in his quaerendis ac audiendis ego fui nimius, et nimius etiam in pensandis illis ex meipso. Nimium studiose etiam medita tus sum uim peccatorum, et artes errandi ·ac cadendi. Experientia quoque infirmitatum alienarum et defectum in hac scientia mihi laborem addidit. Unde factum est ut multa praeterierim eorum, quae pertinent ad uirtutes, et ad bona quae Deus seminauit in hominibus; quae bona si simplici oculo, id est, absque praesentia alterius mali oculi 124
MEMORIALE.- ]UNJO

1543

333.

In die sancti Joannis Baptistae 2 , ante missam, ego sensi magnam deuotionem, in qua petebam gratiam bene ordinandi meipsum, et omnia negotia mea, exercitia, et ea quae sunt spiritus mei. Optabam ante omnia esse gratus et acceptus Deo meo, per gratiam Jesu Christi domini nostri; secundo, vt digne ea possim praestare, quae sunt sacerdotis, prout est orare, sacri · ficare, meditari, etc.; tertio, vt ea exercitia, quae mihi sunt ad proximos, possim peragere iuxta praescriptum diuinae voluntatis; idque siue haec sint circa familiares meos, siue circa quoscumque alios; quarto, petebam specialem- gratiam pro directione eorum omnium, quos vnquam continget instrui per me. 125 334. Hic dum considerassem Joannem Baptistam typum fuisse poenitentiae, quique Christum dígito demonstrauit, etc., ego sensi quaedam, quae multum conducunt in doctrinam eam exercitiorum, quae sunt pro peccatis; vtpote quod oporteat inibi coniectare id quod est agere poenitentiam, nec statim desiderare illam compunctionem lachrymosam, sed prius modum quaerendi, probando varios modos faciendi poenitentiam externam; licet scopus ipse debeat esse in ipsa cordis compunctione vsque ad lachrymas amaritudinis. Multi enim dolere solent quod non habeant compunctionem cordis, qui tamen nondum patientiam habent vt probent quidnam sit carnis compunctio. Hi vellent sentire tormenta animae suae, et nolunt in vllo carnero suam tor· quere. 335. Deus autem saepe differt perfectiora dona et ipsos fines fructuurn, vt interea nos discamus inuenire minora dona et media ad ipsos fines. Quidam nihil magis optant quam sentimenta spiritualia, id est ipsius animae; quae vellent experiri in carne cordis sui; qui tame.n nulla re magis egent quam patientia, aut alia quapiam virtute, cuius defectum ipsi ignorant et non sentiunt. Deus autem maxime vult ut possideamus animam nostram; ha:ec autem possideri non potest nisi per patientiam, juxta illud: e< In patientia vestra possidebitis animas vestras 3 • JJ Qui 2 3

Die 24. Luc., XXI, 19.

l

1

F ABRI MONUMENT A

MEMORIALE.- jUNIO 1543

autem non possidet propriam animam per patientiam, quomoda iustum est vt possideat Deum per sensibilem consolationem? 336. In die sanctorum martyrum J oannis et Pauli 4 , mane postquam surrexissem, ego sensi satis notabilem gratiam ad praeparandum cor meum ad officium dicendum, et ad hoc vt non admitterem alienas affectiones, id est, vel tristitias de aliis rebus, vel laetitias. Eram igitur interim, dum vestirem me, et dum absoluerem illa necessaria, quae praecedunt officium meum, totus_ collectus ad hoc vnum 126 desiderandum, quod est bene et attente et cum deuotione orare; ita vt in corde senserim ex hoc desiderio intrare quamdam bonam passionem, id est, timorem vt me non possim conseruare e in ea dispositione. Haec bona dis. positio durauit usque post missam, cum desiderio vt semper eamdem viam possim tenere. 337. Hic notaui quod bonum esset vt cor nostrum semper esset vel in quadam tristitia, propter priuationem diuinae assistentiae atque illustrationis specialis quae ex deuotione actuali solet percipi, vel in confortatione r ex praesentia eiusdem. In hoc enim videtur quoddam exercitium perpetuum, vt sentiri possit quidnam tandem aliquando priuari diuina visione et fruitio· ne, et eamdem possidere; quorum alterum est vera damnatio, alterum vero gloria plena. 338. Missam ego huc die dixi pro anima illius deuotissimi atque docti viri Lanspergii, ordinis Carthusiensium º, cuius fauorem ego ex bono desiderio concupiui. In ipsa etiam missa, dum facerem memoriam defunctorum, ego sensi quod ad maxi-

mam boloriam Dei et sanctorum debet esse eductio vnius animae de poena purgatorii. 339. Ego apprehendi etiam talem liberationem succedere in magnum subsidium viuentium. In purgatorio enim quodammodo ligata videtur esse illa anima, vt ne possit negotiari circa salutem nostram et circa gloriam Dei; omnes enim beati, postquam in coelis sunt, maxime procurant vt in ipsis coelis magis ac magis glorificetur Deus et Christus eius, cum omnibus conciuibus suis; simul quoque procurant vt in terra appareat gratia g Dei, per Jesum Christum, ad pacem animarum viuentium; et baec duo sunt iuxta illum hymnum angelicum: ((Gloria in excel· sis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis>J 6 • 340. Alia die infra octauas sancti Joannis, dum audirem confessionem generalem cuiusdam personae, ego accepi 127 magnam quamdam cognitionem circa id quod est facere misericordiam in proximos viuos ac mortuos; ita vt haec cogitando inciderim in lachrymas; et tamen adhuc aduertebam ad confessionem mei poenitentis. Intellexi quoque in hoc discursu, quam efficax medium esset ad inueniendam erga nos Dei misericordiam facere misericordiam, et quam facile sit habere Deum gratis datorem, si gratis nos et nostra ipsi dederimus. Si etiam circa opera misericordiae corporalia fuerimus misericordes, Deus nobis reddetur in talibus misericors et etiam in spiritualibus. 341. Efficacius autem apud Deum meremur misericordiam spiritualem, si exercemur in operibus misericordiae spiritualibus. Hinc fit vt quidam valde occupati ad orandum quandoque non inueniant ea quae vellent pro consolatione sui spirifus, ex hoc quod non sint misericordes spiritualiter erga proximos. Quidam vero ita occupantur circa salutem aliorum pure propter Deum, qui, quamuis parum quaerant, inueniunt magnam Dei erga se propitiationem, non solum quantum ad remissionem ac dimissionem peccatorum suorum, sed etiam quantum ad assecutionem variorum donorum Dei. Hinc ego accepi magnam intentionem

e 4

conseruari ms,

-f

Sic Mem. JL· cohortatione ms.

Die 26. Joannis Justi (Gerecht), cognomine Lanspergii, de patria Landsberg in Bavaria, qui in Coloniensem Carthusiam ingressus et «subinde Canta-vium (Vogelsang) prope Juliacum evocatus, priorem egit annis quatuor et aliquandiu visitatoris ordinis socium>J. Hinc Coloniam reversus, «dolore intenso de ruina tot animarum candidissimum Deo reddidit spiritum I I Augusti r 539. Plurima reliquit scripta, quorum pleraque nonnisi post ejus prodierunt mortem>J. HURTER, Nomenclator literarius, IV, rr54. Cf. etiam , LE VASSEUR, Ephemer. ordinis carthus., III, 447, ubi ejus obitus poniturin die 3o Septembris 1536. 5

g

Eadem manu emendatum ex gloria.

6

Luc., II, 14.

655

MEMORIALE.-JUNIO

FABRIMONUMENTA

animi exhortandi omnes ad maiorem curam operum misericor diae; et simul ad hoc vt, si quis velit Deum sibi valde propitium et non respicientem ad iustitiae rigorem, ille debeat esse benignus et in omnes propitius, non autem nimium iustus aut austerus. 342. In die apostolorum Petri et Pauli 7 , dixi missam pro quodam amico, datumque est mihi sperare ei a misericordia Dei, et per intercessionem Virginis et horum apostolorum, quaedam quae mihi videbantur ipsi ualde necessaria. Item, in discursu mysteriorum uitae Christi, dum attentius considerassem effusiones sanguinis eius, et alias abundantias passionum et operationum ipsius, ego hoc modo oraui: c•Domine, Deus omnipotens, rogo te, per meritum illius effusi in terram sanguinis, vt velis 128 concedere gratiam quam postulo tali personae, vt sic non perdatur tafü abundantia, quae nondum est (vt ita dicam) expensa." Imaginabar enim aliquas guttas sanguinis, ítem aliquos labores particulares aliquorum membrorum Christi, item aliqua verba particularia, aut facta, vel etiam signa, aut passiones, aut sudores, aut famem, aut sitim, aut desideria humanitatis eius, etc., et dicebam Deo Patri ta]ia forsitan: crO Deus meus, nemo vnquam petiuit h [haecJ sibi applicari particulariter in medicinam vel salutem: applicentur igitur ad hanc rem quam peto, vt minus deperdita dici possint, postquam tam bonum opus operata fuerint. 1> 343. Multa verba eius, sed non fuerunt admissa ad aliquas aures mentales, neque etiam fortasse corporales; multo adhuc plura fuerunt quidem audita, sed non intellecta; adhuc vero plura quae fuerunt intellecta, sed non percepta ex visceribus cordis; sed adhuc alía multa fuerunt percepta sensu cordis, quae non exequuta sunt per opus. Officium autem apostolorum, et discipulorum Christi, et ipsorum sequacium est vt quidquid est Christi, et quidquid est ex ipso, et per ipsum, et in ipso, et ipsius, et ad ipsum pertinens, et pro ipsius gloria ordinatum a Patre, etc., h

Sic Mem. JI: potuit

7

Die 29.

1543

657

haec, inquam, vt ipsi diligentissime quaerant, cogitent sentiant . . , ' 1mltentur, magnificent, dilatent etc., vt inde fiat ne perdantur ea, quae pro salute nostra facta sunt. 344. In die commemorationis sancti Pauli 8 , ego inueni quem~am bonum intellectum, ad sentiendum quo pacto turpitu do ammae offendit oculos sui Creatoris; fetor vero ipsius offendit olfactum; amaritudo gustum; nimia frigidítas mala ac caliditas tactum. Turpitudo porro ac feditas pofüsime ex sordibus luxuriae et peccatorum carnalium, id est, quae sunt propter affectum carnis propriae vel alienae, cognoscitur. Fetor vero ac malus odor 129 deprehenditur ex malo nomine ac mala fama. Horno enim cuius vita scandalosa est, non solum apud bonos homines vinos fetere dicitur, sed etiam apud Deum; et longe prius apud Deum, quia ipse prius videt, et plura, et melius quam homines. Amaritudo autem ac insipiditas quae diuino gustui displi. ceat, ex ira, superbia, inuidia, et peruersis odiis deprehenditur; tactus autem diuinus offenditur per accidiam, in qua frigent homines respectu bonarum actionum, et in concupiscentiis habendi, quae est auaritia. 345. Probet igitur se horno ad proprios sensus internos, quia facile vioebit offendi oculos mentis suae a turpitudine corporalium immunditiarum et sorditatum suarum, luxuriae et gulae. Sentiet quoque ipse fetorem suum, si cogitet malam de se opinionem; ita quod sibi etiam male olebit. Si deprehederit praet~re~ iram, vel choleram, vel inuidiam ac superbiam suam, stahm m se amaricabitur, id est, sentiet se amarum esse, aut insipidum: insipidum, propter superbiam, amarum propter alias passiones irae et inuidiae. Vbi demum senserit accidiam suam ac auaritiam, statim percipiet laedi tactum spiritus sui frigiditate nimia, qua nescit affici ad res bonas, aut calore quo videbit se non posse diuelli a curis rerum temporalium, vel ab amore ipsarum. Sentiet etiam alteras duas tactus qualitates, id est, mollitiem nimiam detinentem in quiete, et duritiam nimiam, qua fit vt non possit penetrari a rebus diuinis. Probet igitur se horno,

m~.

s Die 3o. FABRI MONUM.

42

MEMORIALE.-}ULIO

FABRIMONUMENTA

maxime qui vult panero coelestem edere, qui est ci~us et vi~a totius animae et corporis, et cuiuslibet sensus recreatlo ac glonficatio. Nos autem niti debemus ad hoc, vt efficiamur pabulum Christi et cibus quem digerendo ipse possit in corpus suum mysticum1 conuertere, ac digerere in viros perfectos, et in valida ac vtilia membra eiusdem corporis. Proinde ergo cauendum est [ne] apud aliquem sensuum Christi improbari possimus. 130 [ MENSE JULIO I 543] 1

346. Infra dies solemnitatis festi Visitationis , ego inueni quadam vice, magnum desiderium ad eam gratia'.11, quae est si quis in suis operibus clare posset cognoscere voluntat~m bonam beneplacitam ac perfectam. Magnam\promde consolat10nem t~nc concepi, ex quo circa quoddam negotium mihi aperta fuerit mens ad intelligendum modum quem deberem tenere. 347. In die dedicationis summi templi Moguntini ego inueni magnam deuotionem 1 in qua quidquid. orabam, ~u.t sentiebam, aut recognoscebam, hoc facerem nomme et quas1 m pe~­ sona eorum, quos specialiter in memoria babeo. Venerabar Chnstum, verbi gratia, in mea persona, et tanquam repraesentare~ fratres meos, amicos, consanguíneos, etc. Item, venerabar reh· quías sanctorum in ª altari expositas, etiam nomine aliorum, .et maxime eorum, quos scio, lubenterque vellent posse coram eis· dem reliquiis adstare. Optabam etiam ex animo vt sancti, qui sunt in coelo, adorarent, honorarent, glorificarentque Deum, et ei gratias, (nomine meo et omnium nostrum, qui sumus in terra) aaerent in spiritu quem iam possident. 0 348. Pridie octauae apostolorum Petri et Pauli •, sub noctem, ego sensi multa desideria, bona pro me, pro sociis meis, pro parentibus, et generaliter pro multis aliis, ~ui ~ccur:ebant menti meae. Sensi etiam magnum et viuum des1denum, m quo

?ei

a

Pro in habet et ms.

1 Festum Visitationis die • Die 5.

2

1543

petebam a Domino vt dignaretur huiusmodi desideria acceptare, tanquam si ipsimet, pro quibus sentiebam, illa sentirent et peterent. Item, quod in hac parte me faceret vicarium Christi 1 maxi· me in missa quam proponebam dicere, etc. 349. In die octauae 5 1 dum intrassem ecclesiam, ego habui magnam deuotionem accipiendo aquam benedictam, et petii a Deo Patre vt quidquid benedictionis et sanctificationis et virtutis irnbet illa aq ua 131 mihi applicaretur in lotionem animae, et in aspersionem benedictionis, et in defensionem contra hostes meos in uisibiles. 350. Dum etiam me conuertissem ad imaginem crucifixi ad orandum Christum, ego itiderr. sensi quamdam viuam intelligentiam circa vtilitatem imaginum, quae ideo (vt tune primum sensi) sunt repraesentationes personarum, quia denuo nobis praesentes ipsas faciunt. Rogaui ergo cum magna deuotione Deum Patrem, vt dignaretur mihi applicare hanc gratiam praesentiae Christi, et ipsum praesentem facere mentí meae, iuxta hanc virtutem repraesentatiuam, quam habent imagines sanctorum apud pie credentes ac catholice fideles. Idem quoque mihi confirmabatur, dum conuerterer ad imaginero Virginis, per cuius imaginis aspectum, optabam vt beata Virgo perquam praesentis· sima fieret mentí meae. 351. Ex loco ipso etiam in quo eram, id est, ex templo, optabam cum bona deuotione vt mihi daretur maior virtus oran. di, iuxta pactum Dei, quod est vt fideles specialiter ibi exaudian. tur. In summa, ego hic sensi magnas esse harum rerum virtutes apud credentes, non solum propter pietatem fidei, sed etiam, et primitus, propter Dei ordinationem, et propter verba ipsius, et sanctae matris ecclesiae sensum. 352. Ante sacramentum positus, et flexis genibus humiliatus, ego sensi magnam deuotionem, considerando quod ibi realiter sit corpus Christi, et ex consequenti assistentia totius Trinitatis, quodam mirabili modo, quo non adsistit re:ius aliis, nec in aliis locis. Alia igitur, vt imagines, vt aqua benedicta, vt

Julii agitur. 3

Die6.

~-

-

-~

----

--~-

----- -----------

F ABRI MONUMENT A

660

templa, faciunt nobis adesse Christum, aut sanetos, aut ~irtut~, spirituales, modo spirituali; Saeramentum vero hoe .fa.e1t no~1s adesse Christum, et omnem Dei virtutem realiter sub ilhs spee1ebus. Sit nomen eius benedietum!. 132 b 353. Eodem die oetauae apostolorum, dum meminissem gratiarum et beneficiorum Dei, aecidit mihi vt quasi ~u:rel~m sentirem in anima, quam numquam senseram. Videbar rmh1 :m.m, per gratiam Dei, mu1tis modis fieri abundanti~m et ~aeem m ~n­ terioribus meis; me uero male respondere grahae Dei per extenora mea id est per opera charitatis. Olim aliquando ego non sen· tiebam' defeet~s meos, neque internos neque externos; et itidem de gratia Dei, quia tune nee in tus nee extra ipsam experiebar, id est, nec per externa mea neque per interna. Pastea faetum est vt daretur mihi gratia, et daretur quaerere paeem eius; et tune eg.o solum querebar de internis meis, quae videbantur absque senhmentis eum tamen corpus et mens labores sentirent. Demutn ad maiore'm e cumulum misericordiae Dei aecesit, vt ego iam videar nimium quiescere in Deo meo, et in charitate proximi, deficere autem maxime in exeeutione, et in expensione tot et tantorum talentorum. Faxit Jesus vt non nimium cito inuenerim tantam pacem in meipso, quantum pertinet ad malas inclinationes et fr~­ giditates, etc.; nimium cito, inquam, id est antequam essem ommbus modis exercitatus in uictoria mei, et in pugna quae fit per proprium corpus contra daemones, et ad extinguendas malas im'l

pressiones.

354. Alio die infra easdem octauas Visitationis, dum sese mihi offerrent variae hominum necessitates, penuriae, angustiae, turbationes, aduersitates, oppression~s, etc., ego sensi magnum desiderium mihi immitti, in quo optabam me posse perseuerare in tali consideratione miseriarum uiuorum et mortuorum, et me posse semper orare pro illis, tanquam qui mor.e Moysis sust~­ neat manus eleuatas quamdiu alii pugnant et patmntur, aut ahquid boni praetendunt cum conatu, ad quod egeant auxilio aliorum, etc. Pro hac gratia obtinenda ego obtuli Deo sanctum sab

Sequit11r undecimus librarius.

- e maius ms.

MEMORIALE.-jUL!O

1543

661

crificium, dicendo sacratissimum missae officium, in quo officio, et dum peruenissem_ ad verba: «Orate, pro me fratresi>, ego sensi vehemens desiderium ad hoc, vt cid33cumstantes mihi, orarent pro me ex animo animaduertenti, et quia hoc non ita fit diligen · ter apud multos, ideo data d est mihi bona deuotio ad desideran · dum quod angeli, circumstantium hominum custodes, orarent pro me, defectum sibi commissorum hominum supplentes. 355. Eodem die, ego satis clare sensi et agnoui quod qui uolunt dilatari in_ Deo, ac eleuari, extendí, consolari, augeri, debent primum bene exerceri in eo quod est in seipsis, id est, in carne sua et in spiritu suo restringí, refrenari, humiliari, angu stari, lugere, diminui, etc. Ex mortificatione etenim carnis propriae et proprii spiritus abnegatione procedere ad possessionem Dei. Intrandum est enim per angustam portam; quae porta angusta, si consideretur in unoquoque, ipsa est uia qua itur ad cor; ad quod conuersi intrant in ueritatem et uitam. Cor enim in homine est primum, quod animatur ab anima nostra, et ultimum quod deseritur. Oportet igitur ut paulatim reducamur, secundum totam animam sensitiuam et rationalem, ad cor nostrum, vt tandem illuc collecti et illic uniti, transeamus inde ad uitam indiuisibilem ac spiritualem, quae abscondita est in Deo cum Christo. 356. In die oetauae Visitationis beatae Mariae 4 , ego iterum recognoui gratiam tali die mihi factam, in hoc quod professus fuerim modum viuendi, qui est secundum institutionem Societatis Jesu Christi; et rogaui ex una cognitione vt rnihi detur gratia crescendi in omnibus, iuxta uota hnius instituti; vt per castitatis uotum possim tandem inueniri mundus et ablutns corpus agua munda; per uotum paupertatis, vt possim esse purus ab omnibns intentionibus mundanis, et imprimis ab omni intentione haben di; per uotum obedientiae, ut possim fieri instrumentum aptum ad omne opus bonum exsequendum cum diligentia. Faxit igitur d

datnm ms.; data lvlem. JI.

'' Die 9. De professione votorum solemnium Fabri, facta die octava Visitationis, vide supra, §§ 23 et 45.

1

;"! i\

¡ MEMORIALE.-jULIO

FABRI MONUMENTA

662

Jesus ut sim mundus et purus et fidelis in omni dispensatione mihi credita et credenda: mundus, inquam, in corpore et in externis animae, purus in intimis spiritibus, et fidelis in operibus, 134 357. In die sancti Anacleti 5, papae et martyris, dum essem celebraturus missam, et propter hoc iturus ad rnonasterium fratrum sancti Augustini, ego habui quamdam considerationem pro adiuuanda intentione mea, quae erat celebrare ad petitionem prioris illius conuentus. Consideratio autem fuit, ut ego acciperem id quod est facere aliquid nomine illius prioris, quasi sit facere illud pro discípulo sancti Augustini. Et ex hoc uenit in mentem meam, et desideraui ut quicquid unquam ego possem facere pro priore alicuius conuentus, esset factum tanquam pro discipulo primi institutoris eius ordinis; puta, sancti Augustini, sancti Francisci, Dominici, Benedicti, Bernardi, et ita de monialibus. Si autem id fieret a me pro aliquo ex reliquis fratribus, ut ipsum fieret et a Deo acceptaretur, tanquam si fieret discípulo discipuli, aut confratri discipuli illius sancti. Circa generales au· tem talium ordinum, ego desiderabam me habere tanquam ipsi sint (prout sunt) vicarii talium sanctorum, et quasi ipsimet sancti essent. 358. Circa episcopos quoque simile aliquid incidebat; unde optabam habere episcopum romanum, qui est summus pontifex, tanquam uicarium personae Christi, successorem et locum tenentem; caeteros autem episcopos tanquam uicarios reliquorum Christi apostolorum, et quasi essent ipsimet apostoli Christi; sacerdotes uero tanquam si essent ipsius Christi discipuli, quia et ipsi sint uicarii discipulorum eius; diaconos uero et reliquos ecclesiae ministros tanquam discípulos apostolorum et discipulorum Christi; diaconi e enim huius temporis sunt tanquam successores et vicarii discipulorum apostolorum. !taque summus pontifex ita mihi et omnibus christianis obseruandus est, quasi esset persona Christi corporati, in quantum ipse Christus est e

diacones ms.

5

Die 13.

1543

663

ecclesiae caput, et sacerdos, et prínceps pastorum, de cuius plenitudine omnes accipimus, et administrator gratiarum, donorum et virtutum et omnium bonorum noui testamenti. 359. Imperator autem christiani imperil obseuandus est et timendus quasi minister Dei altissimi, quantum ad iustitiam, et quasi brachium potentiae Christi, in quantum ipse dominus dominantium est; sed quae omnia subiecta sunt sub pedibus Christi (licet ad l 35huc multa restent actualiter subiicienda). Et quia data Christo omnis potestas, siue in coelo, siue in terra, bine fit vt sine autoritate uicarii Christi, qui est summus pontifex, non possit esse ullus christianus imperator. Duo igitur nunc sunt, qui Christum quodammodo repraesentant: summus pontifex et summus rex, id est, imperator romanus; et ille quidem Christum sacerdotem, prophetam, et pontificem, et pastorem, et ministrum onmis sacrae dispensationis: hic autem Christum regem et dominatorem, et qui habet potestatem regendi in virga ferrea; sed quoniam talem autoritatem sibi acquisiuit (cum sua esset) per passionem et obedientiam, ideo ipsa subiecta est pontificatui ipsius 6 • Ad haec dici quoque et necdum intelligi [potest ], quod pontifex summus administer est, loco Christi, misericordiae et gratiae Dei, et occultorum iudiciorum quae sunt circa animas, etc.; imperator autem administrator iustitiae Dei; et ille quidern quodam modo repraesentat Christum humilem, qui uixit in carne et mortuus est; hic vero Christum omnipotentem, qui surrexit et regnat 1n coelis, et uenturus est iudicare uiuos et mortuos et saeculum per ignem. 360. Alia quadam die, dum sensissen me distrahi ab oratione, uenit in mentem ut peterem auxilium gratiae Dei; ad quod melius obtinendum, succurrebat mihi quod Christus Jesus dominus noster, dum mortalis esset, semper uixerit distractus a gloria coelesti, quantum ad corpus, quod quidem statim ab instanti conceptionis fuit capax gloriae; nec ullum habuit obstaculum in se, aut maculam, aut indispositionem, propter quam debuerit primum mori; sed potuisset glorificari, et recipere dotes 6

Cf.

SUAREZ,

opera omnia, XXIV (Defensio fidei) 302-322.

FABRI MONUMENTA

corporis, quas postea recepit, et prout in transfiguratione apparuit, etc. Orabam igitur vt per meritum et gratiam huius distractionis Christi daretur mihi remedium contra distractiones spiritus mei, et sic inueni magnam confortationem. Hic quoque mihi inciderunt multae considerationes circa distractiones beatae Virginis, quibus fuit distracta, non a 136 gratia, quia semper plena fuit, sed a gloria corporis et animae, cum tamen nullum impe· dimentum haberet ex originali peccato, nec ex actuali; item, fuit distracta ab aspectu illius Salutaris, quod postea ipsa concepit et peperit et nutriuit; habuit etiam multas alias distractiones, quanquam istae non dicantur proprie distractiones, quia non prius habentur. et postea perduntur; sed sunt remorationes, quibus et Christus quantum ad corpus, et Virgo quantum ad corpus et animam, detinebantur et retardabantur. a consecutione illius gloriae perfectae Dei. Et ipsa Virgo, et multi aut plerique omnes alii sancti a variis desideriis ad q uae festinabant; vnde fiebat u t non satiarentur, nec possent satiari, donec apparitura esset Dei gloria.

361. Alía uice, id est, in die quo celebrabam officium san-

.'

ctorum martyrum Processus et Martiniani 1 , ego habui satis vtilem considerationem circa quinque plagas Christi; et mihi incidit ex aspectu imaginis ipsius crucifixi. Considerabam autem eas plagas manuum et pedum, quasi quae me admonerent esse nobis maxime insistendum circa profectum bene operandi, et circa profe. ctum bene desiderandi: sic ut operibus et affectibus laboremus; item ut simus diligentes, nec timeamus pati ambulando et peregrinando pedibus nostris; sed potius ita uiuamus, ut tandem in manibus et pedibus appareant uestigia laborum, sicut Paulus dicit de toto corpore suo: «Ego stigmata Domini in corpore meo porto» 8 •

362.

Circa plagam lateris, ego hoc notaui, quod videlicet ipsa facta fuerit post mortem Christi, vt consummatis omnibus et iam omnibus Christi meritis accumulatis, sanguis ille 7

8

Commemoratio.horum sanctorum agitur die 2 Julii. GAL., VI, 17,

MEJIWRI~LE.-SEPT.

1543-jUL. 1544

tandem emanaret nobis cum aqua, qui secum portaret consummatum pretium meritorum Christi; simul autem ut doceamur, quia nisi mortui fuerimus, nos non poterimus gustal37re illa interna dona, quae sunt ad perfectam cordium salutem. Primum ergo nobis fuerunt aperti fontes thesaurorum manuum et pedum ante mortem, et postea thesauri dextri lateris ac uiscerum. (SEPTEMBRI-DECEMBRI

I543]

363. Circa hoc tempus ego accepi praeceptum obedientiae, qua oportuit mihi recedere de Colonia in Portugalliam. Ad quam profectionem ego me accinxi in mense Septembri. Veni autem Antaerpiam, et dum non possem nauigare, rediens Louanium, incidi in febrem tertianam, quae me detinuit forme duos menses 1 • 364. Quodam autem die, cum grauarer infirmitate, et sentirem meam ariditatem, uidererque mihi a Deo elongatus, occurrit mihi consolatio quaedam in intelligentia verborum illorum: «Cum ipso sum in tribulationeii 2 • Sequenti die, uolens dormire (parum enim septem diebus prae infinnitate dormieram) coepi cogitare et mente uoluere illud: ce In pace in idipsum dormiam et requiesca1rni ". Sequen ti die, cum caput doleret et prae infirmitate nimium grauarer, coepi co~itare caput Christi spinis obsitum, et ibi vsque ad multas lachrymas compunctus, et datum est mihi desiderare ut caput meum spinoso capiti Christi adhaereret et ibi pungeretur. [JANUARIO-JULíO

I544]

365. In die Circumcisionis Domini, quae fuit prima anni 1544, ego cum multa deuotione agnoui Christum pro nobis circumcisionis signum accepisse, sicque voluisse tanquam esset unus de populo iudaico reputari. Item, quod nomen inter homines accipere uoluerit. Ex his factum est in me magnum deside' 2

Vide epist. 76 et append. 7. Ps. XC, 15. Ps. IV, 9.

FABRI MONUMENTA

MEMORJALE.-J ANUARIO I 545

rium, quo ex Deo petebam haec duo: primo videlicet vt, in hoc die possem aliquod signum uerae circumcisionis per gratiam De! in anima mea recipere, vnde iam annumerari possem intert homines populi Dei: secundo petebam gratiam, qua fieret v nunc primum nomen meum posset inscribi libro uitae. 366. Post festum Regum huius anni, ego reuocatus suw ab incepta prol38fectione mea, quae erat ad Portugalliam; et redii Coloniam 1 , dimissis in Portugalliam Francisco de Strada, magistro Andrea Obiedo, domino Joanne de Aragon, et nouem aliis, quos Louanii Domino per Jesum Christum acquisieramus: qui fuerunt magister Petrus Faber de Halis, magister Hermes, magister Joannes, magister Maximilianus, dominus Leonardus, magister Jacobus, magister Daniel, Thomas, paruu:s Cor-

a quadam sancta foemina coloniensi 5 • In die sancti Bartholomaei 6 apostoli, ego appuli Vlyss[i]ponem.

666

nelius •.

367. Rediens autem Coloniam, mecum duxi magistrum Lambertum et Aemilianum; et locata Coloniae domo, inibi fui vsque ad mensem Julium, ubi et latine praedicaui, in schola artium, omnibus diebus dominicis, et aliquot festis, absque extraordinariis praedicationibus, relictis tandem ibidem domino Aluaro et nouem aliis secum scholaribus nostrae Societatis, quos ' bonum fundamentum isthic faciat suae Societatis 3 • Jesus 368. Inde recessi, mandatum nouum accipiens ut in Portugalliam iuxta regis uoluntatem proficiscerer 4 • Recessi autem duodecima die mensis J ulii, et mecum inde detuli septem capita ex sanctis corporibus XI millium uirginum, cum aliis multis sacris reliquiis Coloniae mihi datis. Vnum ex capitibus mihi dedit conuentus carthusiensium coloniensium. Alterum conuentus monialium sancti Maximini, eiusdem ciuitatis. Aliud, quod erat minimum, conuentus albarum dominarum. Ali.a duo data sunt ex conuentu santi Michaelis. Ex ecclesia parochiana diuae Columbae habui sextum. Septimum dedit dominus Aluarus Alfonsus pro domina Leonora Mazcareñas, qui et ipse dono acceperat 1

• 3 4

Die 9 Januarii. Vide epist. 78. Ibidem et etiam append. 12. Vide epist. 88, 89 et 90. Vide epist. 86 et 87; et append. 13.

( MENSE

J ANUARIO 1545)

369. In die trium Regum anni 1545

1

, haec mihi sese obtulerunt ad praedicandum. 139 J esus Christus ideo inter caetera uoluit latere in carne, vt homincs seipsos, quales et quanti erga ipsum essent, ostendere discerent. Voluit quoque, hac de causa, abscondere sub carne omnes thesauros sapientiae et scientiae diuinae, ut nobis occasionem daret expendendi thesauros, quos ab ipsius maiestate accepimus. Fecit itaque ut tres Magi, et reliqui omnes serui eius, thesauros aperirent uidentes paupertatem Domini sui. In summa, dum abscondit suam potentiam, ipse facit ut angeli descendant ad terras eamdem declaraturi; dum abscondit suam puritatem, uolens baptizari a Joanne, ipse Patrem mouet ut apperiat eam, dicendo: '.< Hic est Filius meus dilectus, etc. 2 )); dum item non uult manifestare charitatem suam in nuptiis, ipse aperit thesauros Matris suae dicentis: ce Vinum non habent 5 >l; et que proinde cogit ipsum ante horam gloriam suam manifestare. Ha bes hic tres apparitiones, q uas hodie celebrat ec-

clesia.

370.

Magi obtulerunt Christo paruulo aurum, q4asi qui pauperatem eius subleuare ab inopia uelint, confitentes quod ab ipso habeant omne posse. Offerunt incensum in odorem suauitatis, quasi qui spiritum eius confortare uelint et animum, credentes nihilominus ac testantes non posse ab alio impetrari bona desíderia aut bonum intellectum. Offerunt postremo myrrham, cum desiderio ut factum illud paruuli corpus corruptionem non uideat, per cuius passionem gloria corporum atque incorruptio est acquirenda. Transeuntes magi per Hierosolymam magno discrimini sese et Christum exponere videbantur, quod stellae non est 5 Has sacras reliquias deinceps nostris externisque in Portugallia et Hispania Faber donavit. Vide epist. Ioo, 102; et infra, §§ 404 et 430. s Die 24 Augusti. Vide append. 14. 1

Die 6 Januarii. ]OAN.,

II, 3.

•

MATTH.,

III, 17.

668

''

MEMORIALE.-j A1' UARJO 1.)45

FABRI MONUl>IENTA

attribuendum, quae ipsis in hoc ducatum non praebuit. Et licet ad maximum bonum haec Hierosolymorum uisitatio eis et toti mundo cooperata 140 ª fuerit, per aliam igitur uiam merito reuersi in regionem suam dicuntur. 371. Hic ego sensi quamdam in anima mea difficultatem et duritiem, qua prohibebar a gaudio et deuotione tam sanctae et sublimis solemnitatis; super qua re tale habui responsum in meipso: «Dies est trium Regum et adorationís ueri Regis. Pate re igitur hanc difficultatem et grauamen, sciens quod sic melius uideas num sis rex tui necne. Parum enim est regere seipsum ac uincere, cum iuxta Xpum. per deuotionem positi simus; uera autem uictoria et uerum regimen ac potens magis cognoscitur, cum abesse uidetur Rex noster, qui bella nostra pro nobis gerere solet, donec reges nos ipsos effecerit. >> 372. Dum dicitur: Omnes de Sabba ueni~nt et omnes re ges adorabunt eum, omnesque gentes seruient ei 4, ex abundantia bonae spei prophetarum et Spiritus, qui in ipsís loquebatur, accipiendum est; qui uult omnes homines saluos fieri et omni. ' bus mediatorem sufficientem atque media dedit. Potest quoque intelligi ex eo quod, si tam magni reges sese Xpo. subiecerint, iustum fuerit idem sperare de caeteris aequalibus, aut etiam maioribus, et multo magis a minoribus. 373. Pridie dominicae infra octauas Epiphaniae, dum audirem confessiones, ego consideraui quemadmodum confessor non solum debeat habere curam eius animae, quae se ei submittit erudiendarn, corripiendam, corrigendam et perficiendam, sed etiam curare ut prouisio aliqua et fauor per poenitentes perueniat, uerbi gratia, ad defunctos, ad peccatores, ad caeterosque, quicumque in corporali sine in spirituali necessitate esse possunt: Talibus namque facile per orationes et memorias pietatis, ac elemosynas poenitentium, succurri potest. Sit igitur confessa rius procurator quidam bonus ac fidelis, dispensatorque aestimans plurimum quod sibi subiiciantur tam multae tamque diuites ª

Sequitur duodecimus librarius.

•

lsA1., LX, 6; et Ps. LXXI, II.

poenitentium uoluntates, et quasi thesauri ad plurima sufficientes. 37 4. Dominica infra octauas Epiphaniae 5 , X pum. de praesentia perdunt parentes eius; sed tamen b ipsum requirunt anxiis animis ínter cognatos et notos, ubi non inuenitur ab eis, et deinde in Hierusalem, ubi remanserat; ipsi tertio loco ipsum inuenerunt in templo, sedentem in medio doctorum, audientem illos et interrogantem 6 ; quarto uero ipsum inuentum ad se suam· que obedientiam reducunt. 375. Christus quoque hunc ordinem seruat in his, quae docet nos anno duodecimo; primo uidelicet, quod uult se a parenti· bus carnis suae absentare pro adimplenda Patris coelestis uoluntate; secundo, quod uult requiri a suis parentibus; tertio, inueniri; idque in templo in medio doctorum; quarto, rehaberi ad subiectionem; 141 quinto, condescendere illis quamlibet paruis; sexto, habitare in Nazareth, qui flos interpretatur; septimo, esse subditus illis. 376. Parentes reuertuntur secundum consuetudinem et statum, absolutis consummatisque diebus ipsius solemnitatis. Christus autem aliqua br habet maiora negotia in templo, quam quae possent iuxta solitum absolui. Ideo nobis danda opera est ut ne nimium respiciamus ad communem consuefodinem, in recedendo corp01;aliter a diuinis: si nobis satisfactum est in diuinis officiis, Deo forte satisfactum non est; unde non est recedendum ' nisi prius examinauerimus, utrum Christus paratus sit nobiscum descendere uel non; et siquidem ipse diutius optet ibi nostrum obsequium, remaneamus propter Patrem eius et propter ipsum remanere adhuc cupientem. Malimus relinqui ab cognatis et notis nostris, quam Xpum. derelinquere. 377. Quicumque docti sunt uel prudentes, habeant puerum duodecim annorum sedentem in medio doctorum, audientem et interrogantem illos, habeant ipsum, inquam, in omnibus b Ita Mem. II; Epiphaniae Xpi. de praesentia prodiuit parentes eius secundum carnero Mem. I, errare librarii. -h' aliquando ms., aliqua Mem. II. 5

Die IL

6

Luc., II, 46.

MEMORIALE.-]ANUARIO

671

1545

FABRI MONUMENTA

670

prae oculis, ut et ipsi uelint non sapere plus quam oportet sapere 7 • Habeant et ipsum in tali humilitatis forma et aeta te haeretici, ut audiant et interrogent doctores ecclesiae, in ipsorum me~io

sedentes, ac quiete permanentes. 378. Christus dominus in utero Virginis, quasi in radice arboris, habitauit nouem mensibus. A natiuitate autem usque ad duodecimum annum, quasi habitauit in trunco arboris. A duodecimo rursus usque ad trigesimum habitauit in flore, flos ipse fa~ ctus. Pie credendum est quod postea habitauerit in fructu ma· turatus, in fructum salutis nostrae. Si tecum duxeris puerum Jesum in templum et in locum uisionis pacis 8 , si insuper diligenter requisieris ipsum ubicumque te dereliquerit, aut ubi, te nescio, remanserit; haec, inquam, si feceris, facile fiet ut ipse descendat tecum ad te, et ut habitet in :floribus spiritualis pueritiae spiritus tui, tandemq ue totus tibiad uotum subiectus erit, paratus facere uoluntatem tuam, quam aliquando fecisti tibi seruire in tuis iniquitatibus. 379. In octaua Epiphaniae 9 , cum accepissem pro tema te 1 sermonis: (Vidit Joannes Jesmn uenientem ad se) º, t(Ssemque proxime sacrificaturus, tactus sum magno desiderio, ut ego in missa possem uidere ac sen tire in cor de meo J ernm ad me uen turum in sacramento. Agnoscebam plane ipsum ad me uenisse nimium saepe absque hoc quod ipsum uiderem uenire. Rogaui igitur Deum, Virginem et sanctos aliquot, ut mihi et omnibus fratribus meis, omnibusque communicaturis liceret uidere ipsum uenientem, proindeque reuereri decenter, praepararique ipsi cum digna aliqua exspectatione. Dum etiam induerer ornamentis sacris, consideraui et hortatus 142 sum meipsum ad compositionem illam, quam debet habere qui uidet Jesum ad se uenientem. 380. Joannes uere animaduertit, apertisque ocülis uidit Jesum ad se uenientem. Sic Petrus alicubi ipsum uidit, dum diceret (Exi a me, quia peccator sum) u. Elisabeth quoque similes aliqua ex parte oculos habuit, cum diceret (Unde hoc mihi ut ue· s 9

RoM., XII, 3. Nempe in urbem Jerusalem, quae interpretatur visio pacis. 11 10 JoAN., I, 29. Die 13. Luc., V, 8.

niat Mater Domini mei ad me?) u. Maria autem Mater Dei tune maxime uidit Jesum ad se uenientem cum dixit (Eece aneilla Domini, etc.) '". 381. Jesum Mater detinuit in longa obedientia subditum usque ad annum trigesimum. Et ídem aliquo modo possunt quicumque eumdem cum multa sollicitudine et timore obseruant; sicut sponsa tenet subiectum sponsum propter nimium amorem, quo fit ut non possit pati ipsum diutius abesse a suo conspeetu. 382. Jesus ab subiectione parentum recedens ad baptimum Joannis, doeet oportere ut, qui relinquunt unum genus officii, ipsi debeant non quaerere libertatem carnis, sicut solent mutantes strictiorem obedientiam in laxiorem, sed potius ad duriora conseendere; Christus enim hic relinquit parentum seruitutem, ut ad Joannis serui sui transeat uelut disciplinam. Non quaerit dominos suis parentibus honorationes, nec absolutionem ab omni seruitute, qui omnium seruus fieri optat. 383. In lueem enim prodit, ut sese omnibus qui saluari uolunt offerat. Uideat igitur quilibet mortalium, et excipiet eum ad se uenientem. · Exeat obuiam ei, ut recipiat gratiam Agni Dei im· · maeulati, dati in pretium et gratiam eius, qui fert et aufert pee· cata mundi. Ineipiat quoque iam oculos aperire, ut uideat Jesum iudicem ad se uenientem, non ut prius iustificandum, sed iudicandum; post nos uenit nune in multa patientia, qui, antequam essemus, quaerendus fuerat et erat ad ostium c. Jamdiu stat pulsans ignoratus a nobis Saluator. Exeamus ergo nos obuiam ei, ne dormientes inueniat, quia nimium diu nesciuimus ipsum. 384. Hic magno desiderio affectus fui eirea illud ut ubi· ' cumque administratur laicis saeramentum Eucaristiae, in principio ostensionis eius, quando seilieet sacerdos tenens hostiam se ad communicantes conuertit, dieerentur d intelligibiliter omnia uerba haee: (( Uidit J oannes Jesum uenientem ad se, et ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peceata mundi>i 14 , e

hostium ms.

12

Ibídem, I, 43. {(Ecce qui tollit peccatum mundi.»

14

-d

discerentur ms.; diceret Mem. 13

JoANN.,

I, 29.

[f.

Ibídem, I, 38.

FABRI MONUllIENTA

672

385. Postridie octauae Epiphaniae 15 , dum adhuc occurrissent quaedam circaJesum iudicem ad nos appropinquanter uenientem uenerunt in mentem 143 illa iudicii uniuersalis praeambula, b~lla scilicet et seditiones, terrae motus, pestil~ntiae e: fames, quae in uariis locis quotidie experiuntur et contmgunt; .1:em et illa magis communia quae nondum uisa sunt, pressura scil~cet gentium in terris prae confusione sonitus maris et fluctuum ems, obscuratio item solis ac lunae, uirtutumque coelorum commotiones cum caeteris de coelo terroribus et apparitione signi terribilis Filii hominis; quae et ipsa contingent, ita ut homines arescant prae timore et expectatione. Eorum uero signorum omnium cum considerarem uiolentias et tremendos effectus, non potui quin cum lachrymis optarem, et mihi et caeteris o~nibus, tum christianis tum reliquis orbis habitatoribus, praesentibus et futuris, quin optarem, inquam, omnibus mentem uigilantem ac timentem Deum iudicem. 386. Furor belli cum inualescit in aliquam ciuitatem, magnopere concutit corda; et duriss~ma fame: quoqu.e, curn ~rassa­ tur e usque ad alicuius totius unms magm popu.h desol~t10nem, magnas in animis omniurn illorum facit commot10n.es; ~ic terrae motus animos in terrorem commouere solent et pestilent1ae. Lonae autem amplius et fortius concutiunt mortales illa quae sunt ~agis communia, ut pressura illa gentium, e: soni:us fluctuu~ totaliter confusi maris, et terrores coelestes, s1 sentlrentur; qma igitur haec omnia terribilia sunt illis omnibus, qui co~da habent aperta et minime curis uitae huius, aut cr.a~ula vel ebnetate, grauata bine fit ut ualde uigilantes ac solhc1tos oporteat esse homin~s circa ipsurn ultimum diem Christi domini nostri, .que.m :am multae tribulationes praecurrunt, et sunt praeparatonae 1psms. 387. Hic uenerunt in mentem uerba illa quae sunt ap~d Lucam, cap. 2 r, e< Vigila te itaque, omni tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia, quae futura sunt' e~ stare ante Filium hominis. >> Ad hoc bona uisa est haec bratlo sequens, 1

e

•5

MEMORIALE.- ]ANUARIO

673

quam optarem ab omnibus christianis priuatim et publice quoti. die fieri. ORATIO

a Domine

Jesu Christe, Fili Dei uiui, qui nos in omni tempore ad hoc uigilare et orare praecepisti, ut omnia mala tui tremendi iudicii praeambula fugere possimus, et ante Filium hominis digne stare; exaudi nos, quaesumus, hoc ipsum cum timore et fiducialiter supplicantes, et fac ne quemquam nostrum dies illa opprimat 144 imparatum; qui uiuis et regnas cum eodem Patre, in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.» 388. Vna otra vez deziendo missa por mis hermanos e hijos espirituales uínome aquello del apóstolo: (( Patres debent thesaurizare filiis>i 11 ; ubi sensi magnum desiderium ut possim aliquid spiritualis thesauri aliis reponere, quod olim in eorum consolationem sit cessurum; et hoc ad imitationem eius, qui factus est receptaculum omnium thesaurorum sapientiae et scientiae Dei. Bonam spem concepi, considerando quod sancti Patres (siquidem nos ueri filii fuerimus eorum) multos thesauros nobis accumularint, non solum in coelis, in donis gloriosis, sed etiam in terris, in donis gratiae. In hoc debent consolari, quicunque sub disciplina aliquorum patrum uiuentes, recte obedienterque r ministe· rium quodcúmque exercent; in quo quidem ministerio, etsi non habeant occasionem omnimodam pro se in spiritualibus sibi thesaurizandi, sciunt tamen sibi magnum repositum esse thesaurum apud illos Patres, quorum uices gerunt ipsi eorum superiores, sed apud eosdem superiores, cum boni fuerint. 389. Ipsi uero superiores, cuicumque familiae praesideant, ad hoc maxime attendére debent, id est, ut filiis suis et eis omnibús, quos Christus eis subiecit, thesaurizent, ante omnia ipsi facti thesauri spirituales. Generaliter etiam oportet ut qui metunt temporalia, quae sibi aliquo modo per aliquos fuerunt accumula-

congrassatus ms; cum grassatur Mem. II. Die 14.

1545

I!'

obidienterque ms. IG

II

COR.,

XII, 14.

FABIU MONUM.

1

,1!

FABRI MONUMENTA

674

''

MEMORIALE.-jANUARIO

ta ac reposita, seminent eisdem spiritualia atque reponant. Frustrarentur etenim qui personis spiritualibus thesaurizant temporalia, si nullum tandem aliquando thesaurum spiritualem per ipsos asseruatum et aggregatum inuenirent. Et idem dixerim de his omnibus qui Xpo. seruiunt in officiis minoribus ac uilioribus, in ordine ad eos qui seruiunt in maioribus atque dignioribus. Sic enim oportet, ut, comparticipes laborum et dolorum, compartid· pes sint et quietis et consolationis. Ad hoc facit id quod omnibus sanctis dicturus est Christus: dntra in gaudium Domini tui 11 )'; tu uidelicet, qui intrasti in labores et compassiones eiusdem. 390. In die sanctorum quinque martyrum, uidelicet Berardi, Petri, Acurtii, Adiuti et Othonis 18 , cum interessem diuinis officiis in ecclesia Sanctae Crucis conimbricensis, ubi iacent corpora eorumdem, hic, inquam, ego magno sentimento compassionis affectus fui erga eos generaliter, qui sunt in periculis euidentissimis suae dam11ationis. Veniebat in mentem Lut[h]erus, rex Angliae et Turca, cum aliis aliquot 19 • 3 91. Considerabam autem pietatem illam Dei, qua fit ut tamdiu uiuant huiusmodi homines sicut et alii multi peccatores, quorum ego primus sum. Intellexi autem id, quod in meum iudicium et mei simillimum facile accipi posset: fieri etenim potest ut Deus non solum 145 det talibus tempus poenitentiae, exspectans eorum conuersionem, quam per se possent, ipso dante, adhuc operari, sed etiam ut exspectet utrum aliquis uelit amplius orare pro talibus, aut dare operam circa eorum conuersionem. !pse facile dat tempus turcae huic Solimano, ut etiam uideat num aliquis ex nobis xpianis. tandem, antequam ille moriatur, uelit ei succurrere. Nobis igitur, quibus data est praedicandi ac ·docendi potestas, ualde uidendum est ne multi pereant ob culpam nostram, ét propter negligentiam nostrarn. Timendum ne Deus multos nobis conseruet instruendos, ac de salute sua admonendos. Multi ubique nos exspectant; festinemus igitur ere .. :Scere cunctis et eisdem bene praeparari.

392. Sanguis multorum martyrum nos inuitat ad eas gentes [curandas], apud quas et pro quarum salute ipsi mortui sunt. Vtinam igitur aliquando tandem aliqui ex nostra Societate occa· sionem et animum habeant uisitandi marochianos illos, quibus isti quinque martyres sese seminarunt in salutem. Ipsi enim erant uerba uiua ipsius Dei et Xpi., et ideo dum n•m potuerunt inuenire terram, quae caperet uerba Euangelii, ipsimet tanquam grana optima mori uoluerunt; ut inde, si nondum collectus est fructus a1iquando tamen colligi per aliquos ueros Xpi. operarios possit.' 393. In die sanctorum martyrum Fabiani et Sebastiani •0 1 ,quo tempore Coniiabricae aderat maxima aquarum inundatio, multis modis nociua, non so1um praenascentibus f', sed etiam do. mibus et rebus domesticis; hoc die, inquam, celebraui missam pro quodam monacho defuncto, quem mihi Martinus SanctaeCrucis 21 commendarat ut uirum sanctum g. Sicque data est mihi magna deuotio circa liberationem animarum defunctorum· et quidam nouus sensus ac intelligentia specialiter circa eos qui ' pro minimis inibi detinentur, quique quasi ex toto sunt foelices, Imaginabar enim animas successiue et per incrementa beatam uitam ingredi, fierique participes foelicitatis; quod intelligendum est de accidentali beatitudine. Essentialis enim est tota simul et perfe. eta possessio uitae interminabilis, statusque omnium bonorum aggregatione perfectus. 394. Hic etiam ego recepi magnam spem circa temporis serenitatem, aliquot iam diebus anxie desideratam et petitam. Hnc sentimentum fuit dum rogassem Dominum ut dignaretur parcere pauperibus, quorum domus, uel alia quaecumque bona, per talem inundationem perdebantur. Petebam autem ut parceret eis, quasi omnia illa bona pertinerent ad personas tam pias et denotas quam 146 fuerat sanctus ille monachus pro cuius anima celebrabam, aut quasi omnia pertinerent ad sanctos qui sunt in coelis. f'

17

•1 9

XXV, 2I. Vide supra, §. 25

l\iATTH.,

rn

Die 16.

1545

•0 2 L

e terra nascentibus Menz. II.

-g

Emendatum ex facturo.

Die 20. Ille Pater tune erat rector collegii conimbricensis. Vide epist. 99.

1

FABRI MONUMENTA

MEMORIALE.-FEBRUARIO 1545

395. Hic uenerunt in mentem quaedam desideria quorumdam sanctorum, ubi ego sensi nobis magnam operam dan~am esse ut non solum Dei uoluntates per nos impleantur, sed illae etia~ quas constat fuisse a Deo in sanctis eius. Sed et illud ma· gnopere cupiui, uidelicet ut nos ipsi, qui uiuimus, demus operam alter alterius sanctis desideriis adimplendis circa Dei honorem, puta circa animarum salutem et circa nostrum ipsorum spiritua-

lent esse, quando peccata et errores in poenas peccatorum conceduntur miseris peccatoribus. Absint, Domine Deus, hae poe· nae peccati ab hac 147 tua tenella familia! Haec occasionaliter mihi occurrerunt, eo quod decreuissem pro quibusdam ex nostris specialiter orare, quorum generales confessiones (qui multi sunt) audiueram i,

lem profectum. 396. Hinc factum est ut mihi datus sit pius quidam ausus petendi ex Deo ut adimpleantur quaedam mea (quae ipsius .sunt), circa restitutionem Germaniae, desideria, et circa reductlonem aliarum gentium ad fidem, et vitam xpianae. ac perfectae disciplinae. Det Deus ipse fieri quae dat nobis pie ~esiderar~, per· :ficiat ea omnia opera, quae per suas creaturas ipse conCiplt. 22 397. In die gloriosae virginis et martyris Agnetis , ego in hoc celebraui ut Deus dignaretur quodam priuilegio speciali donare nostram Societatem. Priuilegium esset si quidem peccata quae commiserunt ingressi hanc congregationem a~t ingressuri non imputata fuerint ipsi Societati. Loquor pnmum de pec~atis commissis ante ipsum ingressum, deinde etiam ~e rel~­ quis omnibus. Hoc ideo petiui, quia senserim quen~am prnm 11morem ut ne propter peccata singulorum eorum qm sumus, uel futuri sunt, rninus prosperanda sit ipsa Societas; maxirne quia multi intrant qui Deum multis modis grauiter offendernnt. Noli ergo, 0 bone Jesu haec peccata particularia sing~lorum nostrum huic santae communitati imputare. Cedant nob1s non prospere, ,quaecumque honori tuo et animarum nostrarum uel alienarum saluti contraria unquam attentauerimus. In bis autem, quae bona fuerint et aedificatiua, o Deus, ne quaeso memineris nostrarum iniquitatum multarum. Quod si tibi uisum fuerit ut poenas 1uamus uituperiorum, tribulationum corporalium, aut paupertatis, at h saltem ne pennittas nos puniri illis flagellis, quae so-

:t

'1

h

et

"

Die 2r, et etiam, secundo, die 28.

11!S,

[MENSE FEBRUARIO

I545]

398. In festo Purificationis t, ego sensi magnum et satis uiuum desiderium non moriendi antequam recte compositeque se habeant in anima mea ea, quae Dei sunt. Optaui prius uidere pa· cem mentis meae quam absolutionem eius a corpore; et prius gustare uitam, quae est Saluator, quam mortem; et cognoscere uerum lumen uitae, quam intrare tenebras mortis, et gloriam ecclesiae Xpi. ac Societatis nostrae, priusquam moriar. Optaui etiam mihi dari gratiam, qua fieret ut nullum diem praeterire sinerem absque notabili fructu. Deus enim uitam- dat ad salutem operandam, et omnem diem computat in aliquod bonum opu<>. Excita, o Deus, igitur desideria in me, non solum quae oporteat adimpleri in fine uitae, sed illa etiam quae tu uis quotidie per:fici, O quam felix esset, qui nosse posset quid in singulos dies ab ipso requirat Dominus! 399. In die sancti Blasii •, caput unum ex sacris virginibus, quod ego donaui magistro Simoni pro collegio coni[m)bricensi, deportatum est Conimbricam 3 • Faxit Jesus ut inibi usque ad resurrectionem eius et aliorum omnium humanorum corporum venerabiliter et denote reseruetur. 400. Feria sexta post diem Cinerum 4 , ego sensi magnum desiderium ut ne Societas nostra aliquid perderet ex eo quod officium nouum romanum dicamus 5 • Timebam enim id quod fieri Hic desinunt exempla Mem. Il, Mem. VII, Mem. VIII et Mem. IX.

i

2 Die 2 Februarii. Die 3. Vide supra, ¡¡ 368. • Die 20. 5 Breviarium romanum a cardinale Sanctae Crucis, Francisco de Quiñones, reformatum. Cf. FERRERES, El Breviario y las nuevas rúbricas, I, 23-34,

'

3

MEMORIALE.-FEBRUARIO

1545

FABRIMONUMENTA

solet, id est, ne Nostri abutantur eo quod nec multa nec longa officia uocalia cogantur dicere ª. Ad hoc igitur missam celebraui, uidelicet cum desiderio ut, quod minus fecerimus in uocalibus officiis, siue pro uiuis, siue pro defunctis, id totum per officia operandi et meditandi ex corde sup(p]leatur; et boc facile erit [apud] diligentes Deum et proximum, qui per praedicationes, per confessiones, et per particulares exhortationes, simul cum mentalibus orationibus, possunt iuuare et uiuos et defunctos 1 ipsorum necessitates multis fidelibus repraesentando, et eorum memoriam in seipsis continue uiuificando. Hoc si nescierimus, consultius 148 erit ut plus officiorum uocalium nobis imponatur, et ut ne tantum temporis reliquis piis operibus et oraiionibus liberum relinquatur. Nema igitur tempore abutatur. Iuuemus ui· uos in omni genere necessitatis, spiritualis primum, deinde corporalis. Iuuemus defunctos, eorum necessitates ad uiuum memo· riis nostris imprimendo, et caeteros, siue poenitentes, siue auditores siue nobiscum conuersantes, ut idem faciant exhortando. Efficiamus etiam multos nobis in hac re uicarios, qui uidelicet orent uocaliter, id quod nos non possumus. 401. Sabbato post diem Cinerum 6 , cum statim a prandio me seorsim collegissem ad orandum, completa oratione, incidit in mentem afflictio cuiusdam personae quae apud me cor suum aperuerat; dumque intrassem in discursum quemdam uariarum aduersitatum et afflictionum, quas propter temporalia magna pars hominum patiuntur, sensi in animo meo compunctionem quandam cum lachrymis, quod uiderem me absque ulla aduersitate in hoc mundo uiuere. Caeteri enim omnes, qui in mundo sunt ut mihi uidebatur, uarias molestias patiuntur; ego uero 1 neminem sensi aduersantem mihi. Verum est quidem eum valde liberum esse a tribulationibus carnalibus et temporalibus, qui uisibilia non habeat nec aueat, sed sola aeterna; sed dolebam, quod saltem pro inuisibilibus plura non paterer. Sicut enim mundani homines, propter uisibilia a[c ]qui renda, conseruanda et )

a 6

discere nis. Die

augenda, multa patiuntur, et multos uisibiles hostes inueniunt· ' ita oportebat eos qui operam dant rebus spiritualibus, pro illis acquirendis, retinendis et multiplicandis, uaria et grauia pati per hostes inuisibiles. 402. Eodem die, sub vesperam, exiens de palatio Regis ', factum est ut inciderem in conspectum multitudinis equorum et equitum, qui erant congregati ad recipiendum quendam ducem; ita ut propter hoc maximus quasi ad maximum et nobilissimum spectaculum esset concursus. Declinaui igitur a tanta turba et a tanto strepitu in ecclesiam, quae in propinquo erat; ubi, dum non nihil curiositatis ad exeundum et uidendum id quod declinaveram incidisset, iniectis in imaginem crucifixi oculis, statim 149 b cessauit talis motus animae meae; ita ut cum lachrymis gratias egerim Deo meo, qui mihi aspectum suae imaginis concederet; et hoc sensi esse uerum et reficiens spectaculum, memorari uidelicet quomodo Deus omnipotens uoluit carnem accipere, et eam coram omni populo 1 inter duos latrones pendens, deponere. 403. Huc igitur spectent quicumque ad uidendum ea, quae extra se sunt, [ire] cupiunt; hic sane[ n ]tur oculorum et aurium, et caeterorum sensuum insatiabiles appetitus. Quod si nondum possis eo penetrare, ut in talibus a[c]quiescas, perge quaerere; melior est huius spectaculi nuda cupiditas et laboriosa curiositas, quam omnium aliorum temporalium et mundanorum uisibilium spectaculorum ocularis aspectus atque fruitio. Si enim Maria in monumentum sanctum ictrare permissa non fuerit, ne cesset propter hoc foris stare plorans ad monumentum. 404. El día de San Mathías apóstol s, yo presenté al rey de Portugal y á la reyna las dos cabezas de las onze mil, es á saber, al rey la que e huue del conuento de los cartuxos de Colo nia d y á la reyna aquella que me dieron las monjas e .del conuento de San Maximino. Assí mismo les dí sendos huessos grandes de

'i b Iterum manus decimi librarii. ca ms. errare librarii, - e monias ms.

7

J oannis III Portugalliae.

8

Die 24. Vide supra, § 368,

-e

che hic et infra.

-

d

edon-

1

21.

1.I

los quatro que me dieron los canónicos de San Gereón, los quales huessos sor. de la compagnía de san Gereón. Al príncipe de Portugal dí un hqesso e• de la Compagnía de las onze mil uérgines. Plega al redemptor y señor f de todos los santos darles gratia para que glas tales reliquias sepan y quieran honradamente h conseruar y mandar conseruar hasta el día que todos hemos de resuscitar \ assímismo para que se sepan aprouechar del fauor celestial de los tales sanctos, vt quorum corpora ueneraturi sunt in terris, fauoren spirituum eorum ubique consequantur. Yo les dije i que de mi parte non sabía cómo honorarlas meior que en ponerlas en manos de sus altezas; y sus altezas me los hizieron poner dentro de una caxa, y poner en el oratorio de la reyna. 405. Feria quarta post [ dominicam] Inuocauit 9 , ego in hoc oraui meas solitas letanias, ut mihi et omnibus fratribus prodessent in specialem quemdam et desiderabilem profectum. In me namque factum est nouum quoddam desiderium, quo petebam gratiam ad omnia illa opera recte agenda, de quibus ego et caeteri reddituri sumus specialem rationem; scilicet pro quotidiana ordinatione actionum nostrarum, pro recta examinatione conscientiae, pro persoluendis horis nostris canonicis; pro facienda bona et lacrimabili confessione auriculari; pro celebratione missae, pro sumenda communione, pro administrandis sacramentis, pro recta tractatione uerbi Dei, tam publice quam priuatim, pro exercenda ubique sancta conuersatione inter uiros et mulieres. Haec enim sunt septem genera actionum pro quibus usque ad perfectum implendis, quotidie petendae sunt ex Deo et sanctis eius gratiae. Propter quod et ego huc traxi omnes eas gratias, quas ego in letaniis meis petere soleo, ad idem applicans missam diei, qui secutus est dictam feriam quartam. e' huosso ms. _f sinor ms. - g gratie pera que ms. - h horradamente ms. _; il dia che todos hemos da resuscitar ms, - i dice ms.

9

MEMORIALE.- MARTIO

FABRI MONUMENTA

680

(MENSE MARTIO

I545

68r

1545]

406. Die quarta mensis Martii, licentiatus Araoz ª et ego obten ta tandem licentia a rege Portugalli[ ae], recessimus ex Ebo· ra; et in die sancti Gregorii 1, Salamanticam peruenimus; die autem decima octaua, qua scilicet celebratur festum diui Gabrielis intrauimus Valesoletum. Et sic factum est, Deo dante et ducente, ut impleretur illa obedientia, qua mihi praeceptum fuerat, ut ex Colonia abirem usque ad Portugaliam, per regem inde transmittendus Vallisoletum. Sit benedictus Deus, qui uiam tantae peregrinationis semper et ubique felicem fecit. 407. Pridie sancti Benedicti abbatis ', sub noctem, antequam irem cubitum, mihi data est lacrymosa deuotio, in qua me Deo, beatae Virgini, omnibus sanctorum ordinibus commendaui, mihique ex ipsis foelicem noctem precatus sum. Precatus sum etiam quietam noctem defunctis, qui sunt in 15 O purgatorio. Item, eis omnibus, qui in hac uita dolores et labores patiuntur. Precabar quoque omnibus peccatoribus et peccantibus compunctionem iuxta illud: ccLauabo per singulas noctes lectum meum, lacrimis meis stratum meum rigabo» 5 • 408. Hic praeterea dum audissem quosdam nimium laetos et garrulos, qui in uicinis cubiculis dissolutionis suae uerba effunderent, coepi dolere quod et ipsi tam male se ad somnum nocturnum componerent, et dixi orationem; ce Visita, quaesumus, Domine, habitationes istas, et reliquas omnes in quibus homines degunt, et omnes insidias inimicorum omnium uisibilium et inuisibilium ab eis longe repelle. Angeli tui habitent in ipsis, qui nos et reliquos omnes in pace custodiant, pér Xpum, Dominum nostrum, etc. ii 4 • 409. Quandoque fit ut apprehendamus bona et fauores qui nos possibiliter contingunt et accidere possunt; quandoque uero accidit contrarium, scilicet, ut apprehendamus mala quae a

Arahosius ms.

1

Die

Die 25,

12

Martii.

Ps. VI, 7.

2

4

Die 20 Martii. Ad Compl. Off. divini,

F ABRI

682

nobi.s tantum possibiliter imminent. In priore dispositione.. c~uer..­ dum est ne eleuemur supra modum; in posteriore ne denciamur plus quam oportet: bonusque spir~tus n~~ter t~trumque horum temporum in alterius remedium nomt apphcare, id est.' abundantiam contra penuriam, et penuriam contra abunda~~iam. Malus · ·tus ex utroque malum nostrum efficere mtitur; nempe, au t em sp1n . ·l · · elationem et praesuntionem [sic] ex abundantia; et pusil amm1tatem atque deiectionem boni animi ex pen~ria.. . . 410. In die Sti. Benedicti º ego apphcam m1ssa:n specia· liter in fauorem Societatis nostrae 1 orans patriarcham illum s~n­ ctum Benedictum, ut :ipse dignaretur eam ipsam, tanquam pms · Xpo pater protegere ac defendere: defendere, ac po t ens m · , . . . . .. · quam contra omnes spiritus formcat10ms, contra omnes sp1n m ' .. t undi huius et contra omnes spiritus nequ1tlarum a que , . · f t us m malitiarum; protegere etiam ab omni errore, ab omm ignoran ia mala, et ab omnibus peccatis. . 411. Honora, reuerere et obserua maiores tuos, ma~rn1e autem superiores, nec solum maiores tuos, sed eos omnes, qm uel potestate, uel authoritate, uel doctrina aut uirtute'. aut aetate, etc. sunt te ipso maiotes. Multi reperiuntur adhuc qm ?ªrente~ et s~­ periores suos amoris affectu prosequantur;. i~em qui obediant eis atque succurrant in necessitatibus; sed qm msuper ho.norent e~ intimis ac uere reuereantur, pauci: tu ama omnes prox1mos tuos, et omnibus, quantum datur, benefac; specialiter autem .erga maiores habeas affectus reuerentiae, honoris et uerecund1ae, ~t reliquos affectus, qui inferiores recte ordinant. er.ga .s~penores; erga aequales simul affectus fraternae dilect10ms, ~lhs semper deferens. Erga minores autem esto beneuolus ac bemgnus a: facilis, tanquam conditionis illius amicus, et minimorum ultimo· rumque consectator. Sic fiet ut orones ad d~sc~nsum pertra~as ipse ad nouissimum uirorum descendens, qm fmt Xpus. crucrfi· xus

b.

Haec paragraphus, et quae infra sequentur, scilic~t, 416! 417, 418. · d · u·em IlI habentur in medio paragraphi 41 huJ us nostrae et 419, in ca ice m• · . . . editionís, postilla verba: peiorari circa obed1entiam. Vide pag. 512. b

MEMORIALE.-MARTIO

MONUMENT A

412. Alia uice, cum uenissem ad palatium, uolens audire praedicationem in ca pella principis 6 , factum est ut prohiberer intrare, quippe quod essem ignotus ianitori. Sic permansi aliquandiu ante fores, ubi memini quod saepe permiserim intrare in anirnam meam uarias cogitationes malas, et uarios spiritus nequam; Jesum autem et uerba eius, ac Spiritum eius, ante ostium pulsa· re et stare permiserim. Cogitabam etiam qualiter Xpus. tam male receptus sit ubique a mundo. Oraui etiam pro me et pro ianitore illo, ut nobis concederetur, ne ante fores paradisi nos diutius purgandos stare exspectareque contingat. Alia quoque multa mihi occurrerunt in eo loco, quibus ualde compunctus sum: unde factum est ut magis amarem ipsum ianitorem, qui huius deuotionis causa erat. 413. Optabam etiam maxime ut nemo eorum qui nostrae Societatis futuri sunt, detrimentum unquam aliqnod ex siinilibus repulsis, aut etiam maioribus, pati possit; detrimentum, inquam, animae, quod solet contingere superbis et impatientibus c. Quisquis uero obedienter sub aliena potestate militare optat, is se totum et omnes actus suos ac omnem suum modum sub beneplacitum et sub iuditium sui superioris reiiciat, metiatur sese iuxta formam eius, cui d se iudicandum et erudiendum tradidit. Parum sit ei caeteris omnibus hominibus placere aut aliquid uideri, nisi et suo iudici et arbitro placuerit in Xpo. Jesu domino nostro. 414. In die sanctissimae Annuntiationis uirginis Deipa rae 1 ; multa mihi occurrerunt, ut desiderarem bonas aliquot annuntiationes, bona scilicet noua de mea salute. Optabam illum diem, in quo certior fieri possim de uita aeterna; reputabam illum beatum esse, qui probabiliter nouit se inuenisse gratiam apud Deum, Deum esse secum, se aliquam benedictionem ínter homines habfre, se facere opera Deo accepta. Miseri igitur sunt illi, quibus prima cura est, num sint in gratia hominis alicuius e Quae sequuntur, ad finem usque hujus paragraphi, cum praecedentibus non cohaerent. in Mein. III haec in paragrapho 418 ante illa verba Hic datum est posita habentur, et rectius quidein. - d qui ms. 6

0

Die

21.

683

1545

.Philippi II, austriaci.

7

Die 25.

MEMORIALE.-l\IARTIO

F ABRI MoNUMENTA

mortalis, et qüo pacto talis horno erga ipsos sese habeat; qui etiam maxime cupiunt scire quae bona sint recepturi; qui denique nimium gaudent, dum audiunt opera sua et of:ficia siue seruitia placere dominis suis. 4t5. Hic dum considerasserr:. tali die Xpum. incarnatum fuisse, proindeque exordium nostrae salutis de facto et re ipsa incepisse, dum, inquam, hoc sic cogitassem, oraui Dominum ut det opere et de facto incipere quod hactenus in solis manet affectibus. Sit hic, o Deus meus, initium conuersionis desideriorum affectuumque in opera et·effecta. Deus ab aeterno proposuit propitiatorem Jesum X pum.; sed ante hunc diem Uerbum non est factnm caro. Conceptus Patris hoc die factus est caro; :fiant ergo conceptus nostri opera ac facta benedicta, siue fructus benedictus. Det Deus in singulis uerbis et actionibus, in quibus uersa· mur et" exercemur, nouum aliquem modum proficiendi: hic incipiamus e. 416. Optaui reprehendí a quacumque persona siue sit supra te, siue sub te, siue a dextris uel sinistris tuis. Item in quocumque tempore, id est sine sis laetus, siue tristis, siue calidus, aut frigidus, in qualibet tua imperfectione aut defectu, uero uel apparenti, nec imponas modum reprehensori tuo, sed optes ut ips(eum modum seruet, qui te maxime possit affligere. Haec dixerim considerando frucfum eius, qui reprehenditur, aut corripitur, aut emendatur. 417. Quidam significauit mihi se desiderare hoc bonum in me, quod esset, si tam dare 151 r ipsum reprebenderem quam clare ipse me reprehendit, cui ego seruaui hoc responsum. Cum reprehensiones in ter nos non sint de rebus directe Deo displicen · tibus, sed solum de modis loquendi uel conuersandi, aut de aliis modis se,habendi in ordine ad homines, dif:ficile est mihi, peregrino in omnibus, mihi dif:ficile est, inquam, corripere, aut emendare in talibus eos, qui mentem meam et sensum non faciunt sibi regulam. Ego dicam facile: hoc mihi non sapit, uel displicet, aut non uidetur. Secl respondebitur meum iudicium ac uoluntatem e

Hic desinit Mem. III.

-f

Sequitur decimus tertius librarius.

1545

685

meam non esse bonam regulam; potius uelle sequi sensa patriae, suae, et magis timebunt displicere multis (sicut sibi uidetur) quam uni mihi. Sic fiet ut impediar, ne possim uel audeam tale~ reprehendere. Aliud est de inferioribus meis, qui meam uoluntatem et meum iudicium pro regula habent in bis, quae sunt bona ~el i~differentia, quique parati sunt subesse superiori suo, quamhbet imperfecto, uolentes abnegare semetipsos in omnibus. 418. Hoc ego non ita feci semel cum essem Parisiis et m~hi aliqua imperaret Pater Ignatius, cui solebam respondere ~a­ tnam non ferre quaedam, quae sibi uidebantur. Hoc ergo proponebam apud me ad respondendum praedicto fratri, licet non fecerim, intelligens esse meram tentationem, et infirmitatem spiritus subesse in talibus uerbis g' sed et falsitatem. Hic datum est nosse quod sim ego et fuerim hactenus debilis in ferendis repre~ensionib~s: superiorum enim reprehensiones me nimium saepe m superbiam recalcitrandi erexerunt, ut minus humilem minusque subiectum; inferiorum uero aut equalium correctiones me nimium deiecerunt. Det Deus gratiam seruandi in omnibus mod~m et gradum meum, sic scilicet, ut nec me male prosternat mmor, nec male erigat superior. Det Deus ut magis sim attentus ad emendationem, quam ad modum uerbaque eius qui me reprehendit. 419. Qui non habet in se aut non inuenit unde consoletur, facile succumbit sub onus reprehensoris: qui autem in se ipso habet uel putat se habere unde seipsum consoletur, cito se ipsum consolatur super reprehensionibus. Hinc :fit ut debeas caute reprehendere eos, qui sibi ipsis nimium displicent; nimis enim deiiciuntur, nisi bene admoneantur; sibi autem placentes facilius ferunt reprehensiones. Aliter ergo te habeas erga melancolicum aut flegmaticum, et aliter erga colericum ac sanguineum; sed da operam tu ut ne sis colericus, nec sanguineus, quantum ad consensum, nec flegmaticus aut melancolicus, iuxta illud: «Vir saIn _Mem. !JI post 1•erbum verbis, additur paragraphus «Quisquis ... ~uae in Mem. 1 superius, scilicet in n. 413 habetur. Hic ~utem proprius e1usdem locus esse videtur. Verba autem quae supra PrDxime sequuntur, nempe, sed et fa!sitatem, in Mem. III desiderantur. g

J esu D'.Jmmo nost_ro»

MEMORIALE.-APRILI

FABRI MONUMENTA

686

piens dominabitur astris. » Hoc fit per gratiam domini nostri Jesu Xpi., qui naturas in se ipso et per se ipsum, ex se ipso perficit h. [MENSE APRILI I 545]

420.

In die coenae Domini ' mihi ualde sapuit, quod Christus non solum apostolis suis, et deinde nobis omnibus relinque· re uoluerit exemplum omnium bonorum operum, quae per corpus suum exercuerat, sed ipsum quoque corpus et organum per quod talia opera exercuerat, et in quo passurus erat mortem. O infelices nos christianos, si habentes instrumentum diuinitatis Dei pro cibo et potu, non euaserimus in operatores industrios. 421. In die parasceue 2 cum audiendi essent mihi quidam iuuenes et paruuli ex minimis, qui erant de familia cuiusdam domini, filii mei spiritualis, appropinquauerunt ad me quaedam superbae cogitationes' et quidam a spiritus interius loquens et dicens, nunquidne tu huc uenisti, ut his minimis dares operam? nonne melius erat esse in eo loco, ubi audire posses grauium aliquarum personarum confessiones? Sed ubi apud me decretum fuit uelle per omnem uitam nihil aliud operari (siquidem Deo placeret) quam huiusmodi opera, quae apud illum specialiter uidebantur uilia esse et parua, subsecuta est magna confortatio in spiritu humilitatis, apertusque est mihi melius quam unquam ualor illorum operum, quae recta intentione minimis personis, uilibusque secundum mundum et abiectis, impenduntur. 422. Erigantur igitur et huc lapides, et notentur non so· lum bona, quae paruulis absconduntur a Deo, sed illa quoque q uae aperiuntur dantibus operam suam eisdem paruulis, quod ipsum est esse paruulum 5 • Hic optabam mea ex parte, et ualde preciosum ducebam docere semper solos rudes, pueros, rusticos, pauperes, et qnosque maxime derelictos; quamuis enim maior h

Hic desinit Mem. VII.

a

quidem ms.

2 Die 2 Aprilis. Die 3. «Nisi efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coe!orum.n MATTH., XVIII, 3.

687

1545

fructus saepe uideatur, dum erudimus magnos secundum saeculum, Deus tamen maiorem benedictionem dare solet ei fructui, qui est circa minimos suos; qui enim dicit: {(Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis>J 4 , hic profecto paratus est pluris fa. cere operam quam collocaueris circa unum aliquem, omnibus modis derelictum, quam illam quam circa imperatorem impenderis, Vide igitur, charissime frater, ut quemadmodum Deo et Xpo. derelictus dicitur pauper, ita et tibi eum derelinqui putes, ut ei sis adiutor, cum neminem alium habuerit. 423. Quadam alia uice ualde tristis reddebar et moestus; considerans me nihil magnum operari; unde et reputabam me caeteris coaequalibus meis non posse non esse longe infoeliciorem; non est quidem magnum inconueniens ad tantam de nobis opinionem adduci; sed nimium misericors et nimium miserator Dominus et paracletus Spiritus eius etiam in talibus miseriis nobis solet succurrere. Sciat igitur qui talia patitur, Deum in hoc esse mirabilem, quod scilicet soleat nonnunquam de suo addere rebus et operibus minimis; ideoque, si maxime quis ei uniatur, maxime fiet ut opera eius taliter facta abbundantiorem benedictionem recipiant ex [ quo J et iuxta quem sunt facta. Ne admireris ergo adeo quidnam sit, aut quantum sit opus quod uides, sed ex et quali et quanta uirtute processerit; malis tu rep1eri gratia, et magne parua operari, quam non crescere in teipso, et infirmiter magna operari. Plus durant et plus aedificant minima opera cum magna benedictione gratiae facta, quam maxima opera cum parua gratia. 424. Verba illa: ce Popule meus (popule meus, quid feci tibi? etc.) >J 5 , quae dicuntur ut prouocemur ad adorandam Xpi. crucero, ualde me tetigerunt et penetrarunt; sentiebam melius quam unquam illas querelas X.\ uidelicet, quod uinea sua sibi nimium sit facta amara, quod, se derelicto, Barrabam [sic] petierit populus eius, qui ad columnam ipsum ligauerit flagellandum, qui per ipsum in columna ignis aliquando fuerat illuminatus, quod aceto ipsum 152 potauerit, qui ab eodem aquam de petra in potum ac-

<

3

4

MATTH.,

XXV,

40.

5

MICH.,

VI, 3.

688

F ABRI

MONUMENT A

6

ceperat in deserto, etc. , omnia autem in me dicta aperta intelli.gebam. 425. In die resurrectionis Domini 7 factum est ut nonnihil inciperem a meipso ad Xpum. assurgere, ut in ipso cupiam et gaudeam esse repositas causas mearum consolationum. Hactenus etenim nimium et tristatus sum et laetatus ex his quae in meipso sensi, siue bona siue mala. Vtinam posthac melius uideam meipsum aestimemque ex pretio redemptionis meae, quam ex operibus et transmutationibus meis accidentariis. Vtinam ad hoc possim assurgere, ut magis timeam perdí ex eo quod emptus fuerim pretioso sanguine Xpi., quam ex eo quod periculum sit, ne anima mea, ut mea est, poenas infernales patiatur, et a consortio laudantium Deum sit arcenda. Vtinam posthac sciam lucra mea reponere in eo quod est quotidie mori, ut Xpus. sit mihi uiuere et uita, salus et pax atque gaudium. 426. Vix horno intelligit qualiter se habuerit Deus erga se in omnibus operibus suis, puta in creatione, in redemptione, et in glorificatione; vix unquam, aut raro admodum, hoc respicit horno, et tamen in rebus humanis uix est quisquam, qui in omnibus hominum operibus non intueatur seipsum, id est, qui non consideret quis respectus ipsius et memoria atque uoluntas in illis habeatur. Respice igitur illum, qui te in omnibus operibus tuis respicit, et desine uelle ab hominibus respici in tuis actionibus. 427. Nunc et deinceps cognoscemus refrigescere multorum charitatem, quia pauci admodum sunt, qui operibus misericordiae spiritualibus gratis dent operam, aut ipsis qui animum applicent eo modo quem describit Paulus, cum dicit: «Charitas benigna est, charitas patiens estll etc. 8 • Illi ipsi, qui praesunt charitatis operibus, male patientes sunt, male benigni, pauca credunt aut sperant, nulla grauamina sustinere possunt, nullasque ualent ex animo laeto sufferre proximorum imperfectiones. Hinc fit ut multi homines multos abusus tam in politia ecclesiastica 6 Vide Improperia, feria VI in Parasceve, ad Missam praesanctificatorum. 7 8 ICOR., XIII, 4. Die 5,

MEMORIALE.-APRILI

1545

689

quam [in civili] b tollant de medio magis, ex impatientia infrigidati, amarique zeli iustitiae quam ex feruore zeli ipsius charitatis. Habeat igitur charitas illas conditiones guas Paulus enumerat, , alioquin refrigescit. 428. Vice quadam dum essem in domo quadam uenit in mentem id, quod audieram nonnullos in Portugallia dixisse: dicebant autem timendurn nobis esse [deJ quibusdam personis, id quod nec fecimus hactenus, nec facturi sumus, cum sciamus illas maxime omnium consentaneas esse et defensatrices catholicae et sanae doctrinae, aduersari autem omnibus, qui non arnbulant in ueritate docendi ac sentiendi. Ego nihilominus sensi in hoc loco magnam deuotionem, orando Dominum ut ne perrnittat un. quam uel ab illis, uel quibuscumque, exoriri ullam tempestatem in nostram Societatem contra ipsius uoluntatem. Hic optaba'.11 hoc idem fecisse in omnibus locis, domibus, palatiis, urbibus atque regionibus, in quibus unquam fui, orasse, scilicet, ut a tali loco aut gente nulla n0bis aduersitas contra Dei uoluntatem oriri possit, aut aliis quibuscumque recte incedentibus in uia Do mini. 429. Alia uice dum expectassem quendam iuuene,m, qui promiserat se uenturum ad confessionem, et bis me dec~perat; cum, inquam, sic expectassem sentiremque aegritudinem e animi, ex eo quod iam sex horas in hac re perdidisse mihi uiderer, magnam accepi confortationem hic a Domino, propter cuius honorem hoc faciebam. Haec etiam ratio tune dabatur: si tu soles propter Deum collocare multas horas ad ostium magnorum dominorum et principum, nec taedet te scientem tibi repositam esse mercedem, quare magis grauaris cum alius quispiam ex minimis Xpi. te expectare facit? numquid hic quam illic minor ex Deo retributio prouentura est? quoties tu ipse facis Jesum stare ad ostium tuum, et tamen vis ut ipse non defatigetur, utque non p[o]eniteat ipsum hoc fecisse: uis ipsum non posse irritari, non posse reddi impatientem aut amarum tibi? esto igitur et tu talis b Pro in civili líbrarius scripsit multi, perperam, ut patet. titudinem ms. FABRI MONUM.

-e

egre,

MEMORIALE.-MAJO

FABRl l\IONUl\IENTA

erga eius minimos: fac ips~ id quod nosti, eum facturum esse, si humanitas 153 eius in carne uisibili, uisibiliter et localiter esset. Hic redibat in me illa frequens deuotio, quam mihi Dominus dedit erga singulas animas, et redibat uoluntas omnibus modis patiendi et laborandi pro ipsis, non solurn uniuersaliter aut generaliter (id quod minus laboriosum et magis honorificum est), sed singulariter imitando illum: qui totus est cuiuslibet animae et pro qualibet uixit omnem uitam suam, pro eaque est passus et mortuus.

430. Die decima sexta mensis Aprilis ego dedi unum ex 9

capitibus reliquiarum undecim mil[l}ium uirginum prmcipi Hispaniae, id est domino Philippo, filio Caroli, imperatoris et regis Hispaniarum, in qua equidem oblatione illud unum (a]egerrime tuli, quod iuxta longum desiderium non potuerim efficere ut duo illa capita simul darentur et simul conseruarentur usque ad mortem alterius ipsorum, id est, principis aut princípissae, Det Deus ut possim uidere diem illum, in quo ambo haec capita in una alia capsa reposita cernere ualeam; magis autem, ut per intercessionem undecim mil[l]ium virginum ipse prínceps cum principissa uxore sua in perpetua pace et unitate uinculi uerae charitatis ac dilectionis permanere possint. 431. Vltima die Aprilis, quae est natalis sanctae Catherinae senensis, ego celebraui officium missae pro foelici successu huius tam desiderati concili.i tridentini; ad quod ego inueni proprium officium iuxta ritum huius vallesoletanae ecclesiae; petitiones inde fuerunt, ut Dominus dignetur prospicere ecclesiae suae, mediante hoc concilio. Offerebant sese mihi necessitates peccatorum, qui facilius conuertentur, si ministri uerbi Dei et sacramentorum reformati fuerint; item necessitates omnium tribulatorum, in quorum utili.tatem maximam faciet, quod refrigescens charitas in uigorem suum redeat. Infirmi, uerbi gratia sese mihi offerebant, quasi qui sperent auxilium; defuncti rursus quo· rum pi.a desideria nunc defraudantur, sese mihi offerebant, quasi qui uehementer cruciantur, intelligentes ministros ecclesiae et

possessores bonorum . 691 cia sua · ' per ipsos relictorum, non recte agere offi-

In hunc mod um a1·la et multa b sese mihi obtulere ut ea d 'd ona per concilium procuranda ' es1 erarem. (MENSE MAJO

Vide supra, § 368.

1545]

432. Alia quadam die du . depressus in quibusdam ' ~ fmssem ualde humiliatus ac b d amm1 me1 m 1 .. o efectum uerae charitatis f t o estus et amaritudinibus ben ra ernae et hu T · ' s_ores, ego nonnihil eleua . . . m1 Itatis erga repreomm a m'hºl m ammam in D eum, et uisa sunt. I esse; sed et illud sum est pro me in t l'b unum remedi um opt1mum · mih1' u1º a i us quod t . tune enirn, id est, cum me~s 1 es m ~ola mentis eleuatione· neq · e euata est 1 1 · ' ue sentiuntur quaecumq . .. . n a hora, nihil laedunt eo . ue 1m1c1 po~s t . . usque emm non proared' :; un In ammam iacula b º rnntur haec · . , uer era, dico, non ascendunt us ue m1~11:'1a, siue uerba, siue Deo, ad cuius tabernaculu q ad spmtum sic erectum in E · · · m non appropi · nge 1g1tur mentem ab nquat ullum flagellum n . sque mora quand . _um, sme uerbum, siue factum . . ocumque aliquid terresme sit ad aaudium h ' spmtum tuum attingit· ·¿ . . "' umanum siue d . . ' I que p1t m me desiderium proficie d'. . a uanam tnstitiam. Hic éoe1 mi m,· cum quo ascende t n c1rca mist enum · ascensionis D . n e nos ab o 'b onunc qu1dem in spiritu ta d mn_1 us terrenis eleuamur d ' n em uero et1 . , urn sensus externos. 154 am m corpore et secun433. In .die a ppant10nis · · . sancti M' h ppuh ad opp1durn M d 'd . IC aelis archangeli 1 . d . a n ' uemens ex V 11' ego quos am m Xpo · e t d ommos . a !soleto ª ' ut am1cos uisit . occurrerunt ad eruditionem e . darem: ~n ma hac multa mihi uo h' mus am mn sems · ex eorum offi . q s ispani sua lin gua uocant re b c10, consolari quamdam mur . meros Datum est quoq t t rerem multis m d' d ue o am mihi aperuit In d' .. o is esolatam quae s d· · rnersonrs ' ese ae ificandum in doctrina et i h sem~er dabatur spiritus ad n ex ortat10ne . Et h oc ua 1de [boª E a

mendatum ant · Mem . IV h abet reneros iqua ex Ba l eo l eto. - b Sic p perpmanu . eram. Fortasse l d erspicue ms. i . egen um est romeros Die 8 Maji.

9

1545

·

1

2

FABRl MONUMENTA

'd r ta ud curiam eius, relinquere, m. e in]um e est ~pud ~pum. ~ ~ domibus, ubi contingit nos dm~rcet, in ommbus ~1~erson;s eet bonae conuersationis, ubique emm sari, aliqua uestlg1a sane ~e 'd l tandum aut colligendum (est]: t ubique ahqm P an · aedifican d um e . . 'b in omni statu, in omm . . sumus ommbus hom1m us . debitores emm . . nfortat altissimus Dommus . t ubique nos resp1clt loco, s1cu . et co . ~ umus coadmtores. . . noster cmus no:; s r t'as quas hactenus adm1s1 f H . agnoui multas neg igen 1 434. ic]' r 'bu~itmen . . 'b usm eiºs ' et eas maxime quae ue· in uariis et mu tlp 1c1 :; . admonitionem aut cond' . aut·correctlonem, runt circa eru It10nem onuersari contigit mecum, ersonarum quas e solationem earum P · . ' . 'dere· nihil etenim fru· . · lloqut aut etlam m ' . uel quas contlglt me a t ad nostram noh. d conspectum nostrum au .. stra deberet uemre a . t ihil otiosum perm1slt . J - Xpus dommus nos er, n tiam, qma esus .' ditum ullius uocis; sed nec tum rerum non au d d esse, non aspee . d 'd edam loca deuerteret, quo a illud otiosum fmt, quo a. qua. d une in tena nunc in · ulos direxent, quo n ' quosdam hommes oc . . ter homines nunc solus, esse · ne fon" nunc 1n , mari, nunc d om1, nu . . ~, d ipsius ambulare, ipsius co. . . stare ipsms se ere, uoluent; ipsms ' . . fuerunt. Nos igitur non . te ot10sa emm non d rnedere, orm1re, e . ' mlibet uel praetereun· . uod ad unum que ' sinamus ot10sum esse q . accesserimus; minus 'd d uacumque occas10ne dum uel m en um, q d l" u1'uendum e aliquo autem si ad comeden d um d ' uel a a ns con 69

adducti fuerirn us, d' hic nota to contra tentationes 435. Vnum efficax reme mm -. . . i er diuer. aliter occurrere solent ilhs, qu p. s quae occas10n ris carna1e , . b' · git esse ornms gene . d saeculanum, u 1 con 1111 • sona et per omos . Talibus namque max1. lieres coguntur transire. . uiros et et1am mu . . . . . t 't domus et in ipso aditu d ·stat1rn m ipso m rm u . d me prodest . quo im non so1um d'ica. nt «pax . , huic domun se. quarurnhbet personan ' fessores pietatis ac ven. . . t ostendere se esse pro etiam ut mc1pian fi t . t tim inceperis loqui uerba d'fi tionem Hoc e s1 s a tatis ad ~e ~ ca . . . . uae tecum sunt conuersatura~: aedificat10ms cum ~lh~ personl1s, q·~ d eccatum coinquinatio111s . Pacto tib1 mam occ usen:s a p . hoc emrn d deletum est. e Atramenti macula hoc verb. partim e conuiciendum ms. dum ms. -

_d

commo an·

MEMORIALE.-MAJü

T545

693

tendentem. Quidam religiosi hac diabolíca tentatione umcum. tur, quod scilicet illico f nolunt ostendere suam professionem, ut caeteri, cum guibus sunt, magis audeant proferre et ostendere suam impuritatem: timent ne, si ostenderint manifestis signis suam uel doctrinam uel pietatem, non liceat caeteris suam ostendere foeditatem. Tu operam dato, ut ne uel guis apud te, uel coram te, audeat effundere proposita sui mali spiritus ad peccandum. 436. Infesto Ascensionis Domini 2 dum uenisset in mentem dictum illud apostoli Pauli: «Cum essem paruulus loquebar ut paruulus, sentiebam ut paruulus, sapiebam ut paruulus ">>,multa mihi occurrerunt ad appetendum spiritualem ascensionem, de puero scilicet ad uirum perfectum, de iacente in infimis sentimentis et saporibus ad eum, cuius ccnuersatio sit in coelís. Orabam ut iam nihil esset in me [eorum] quaecumgue transeunt, aeternorum uero cresceret aestimatio et ualor: optabam post[h Jac minus tangi ab his, quae oculis carnalibus uidentur, sicque eleuari secundum omnes sensus mentis, ut spiritualia possent efficaciter mouere et tangere spiritum meum. 437. Quadam die, dum iter facerem rediens ex Galapagar Valesoletum ", incidit deuotio orandi pro singulis locis, per quae in ea uia transeundum erat et applicabam unicuique loco 155 unum Pater noster et Aue Maria, considerando uarias necessitates, quae inibi esse poterant, gratiam quoque agendo et postulando ea, quae necessaria unicuique uiderentur. Deinde datum est ut deuotionem hanc extenderem in utilitatem magis uniuer.salem, orando uidelicet pro omnibus locis, in quae unquam uel ego uel alius quicunque de Societate nostra deuenissemus, in quem equidem finem ego sequenti die missam applicaui, et ut ex meritis passionis Domini subleuentur, quae nos minus possumus, per ipsum. f

Dubia lectio.

• Die 14. • I CoR., XIII, II, 4 Pater Faber versabatur die 23 ValJisoleti. Vide epist. 106.

MEMORIALE.-SEPT. 1545-jANUAR. 154 6

FABRI MONUMENTA

438. Quadam uice dum hora!" quasdam canonicas persoluerem, ego incidi in eum locum Psalmistae, ubi ait: «Ideo conuertetur populus meus hic, et dies pleni inuenientur in eis ")) ;super quibus uerbis magnus dolor mihi datus est ex eo quod hactenus neque recte ad diuina conuersus sim, neque ullum diem uel horam recte impleuerim. Utinam atque utinam aliquando inuenian· tur [in me dies pleni bonis actionibus; utinam tollantur omnia otia et otiosae actiones de uita mea. Amen.

'

[JULIO- SEPTEMBRI I 545)

439. Pridie octauae Visitationis beatissimae virginis Mariae hora 12 cum quartali peperit principissa domina Maria, filia regis Portugalliae ', Die autem sequen ti ego celebraui missarn de Visitatione, faciens commemorationem natiuitatis Xpi., natiuitatis eiusdem virginis Mariae, et natiuitatis sancti J oannis Baptistae, quas equidern tres commemorationes iam feceram die praecedenti cum desiderio ut natus puer per adiutorium illarum trium natiuitatum benediceretur. Data est rnihi autem hic satis magna deuotio. Die autem eiusdem mensis Julii duodecima sub hora 4.ª ad vesperum obiit eadem principissa, cnius anima requiescat in sancta pace

2 •

440.

In die exaltationis sanctae Crucis ', durn irem celebratum, et quidam me in uia alloqueretur, petens ex me ut uel· lem ipsius confessionem audire ut expnrgari posset, ego respon• di me optare esse Xpi. scopam pro ipsius conscientia emundanda. Hic igitur coepit in me desiderium hoc, ut incipiam ª esse Xpi. scopa b et dici. Sicque factum est ut haberem varias circa hanc sententiam interpretationes, quibus optabam appropiari ipsi scopae, qua domus emundatnr, in hoc maxime quod semper a

Dubium an sit scriptum ut inquam an ut incipiam.

-b

scopam

ms. ~

Ps. LXXII,

EN NEL ANNO DE

1546 ª.

44.2. In die sanctorum Fabiani et Sebastiani 1 cum essem cum quodam, qui egebat consolatione, hoc unum mihi occurrit pro dele[c]tanda ipsius anima: ornnes omr;.ium hominum tribulati~nes s~irituales huc quasi spectant, et ex hoc pendent, quod ni~1~um hmeant ne tandem aliquando ueniant ad statam similem il.h, que~ Xpus. tenuit, aut Mater eius, aut bonus latro, aut discipulus erns; maxime autem turbantur quia timent uenire ad statum, quem Xpus. in cruce sortitus est. Oportebat autem consid:r~re i.n talibus b, spirituali ac temporali, tribulationibus e hanc dist~nct10n~m: aliqui timent sibi ne iuste decidant in damnationem b.on_1 latron~s; ~li.i sibi timent ne iniuste m~niant ad statum Xpi. ~u.mlei~; ahqm t1ment non sibi, sed his quos diligunt; ne, scilicet, 1 1 11_ u~n.iant ad talem statum, et hoc est timere statum beatissimae ~irgirns Deiparae; alii timent his, a quibus diliguntur, et hoc est timere statum dilecti discipuli Xpi., qui cum Matre stabat ante crucem ei~s, a quo diligebatur. Sumantur igitur prae oculis illae

IO.

Maria, uxor Philippi II, :filium Carolum die 8 Julii 1545 in lucem edidit. Vide epist. !08, annot, 2. 2 Vide epist. w9. " Die 14 Septembris. t

relinquor miser et immundus in aliorum emundatione, et quod contra [ho) uarias coinquinationes ex aliorum profectu, quem Xp?. c?operante ministerialiter efficio. Uidebam quoque quam fac1le d1ssoluar more scoparum, et nihilominus ego inueni magnam deuotionem in offerendo me Xpo. scopam domus suae ad uerrendum, scilicet, domos spirituales. ' ~41. Optabam quoque ut tota nostra Societas in hoc a Deo destmaretur, ut Xpus., qui habet tam multa praeclara instru~ent~ in. domo sua, quae est ecclesia, dignaretur nostris tempo~1bus 111c1pere emundare domum suam, et ad hoc, ut quasi prima mst~umenta et uilissima sibi faceret et formaret, id est, scopas ex nobis, et ex omnibus, qui futuri sunt huius Societatis· in hoc obtuli missae sacrificium de sancta cruce cum desiderio' ut in coelis quoque merear esse et dici gloriosa Xpi. sccpa, si primum executus fuero scopae vilissimae officium, quo dignus non sum.

ª

Sic in ms.

1

Die

20

-b

Januarii.

qualibus ms.

-e

tribulatione ms.

FABRI MONUllIENTA

cilicet Xpus. pendens in cruce, bonus latro quatuor personae, S J n cruci alligatus, beata Virgo stans pro~e ~rucem, ~t sanct~fis r::d~ . t a. Hoc die ego celebram rmssam de iesto,· o eir nes euangel1s 'fi . d in hoc ut isti sancti martyres habeant mte igere sacn cmm ' · t Societatis super tribulationibus et aduersitatibu~ totl~s nos rae. a~ 443. fo primis diebus huius nom anm ego .se~s~ quamd . renouat10nem meorum d e fectuum ' ut nouo modo mc1prnm cogno. scere eosdem ad nouam emendationem; maxime autem sens1 m.: egere nouo modo recollectionis animae, et quod ad hoc opus s~ . . aliter me habere in extern1s me1s, u t sim magis . .collectus . et um. . . iritum Dom1m sanctificantem, tus si uolo muemre et retmere sp . . .h. , . raeci ue autem h1c mdebam m1 1 rectificantem et ungentem, p p . h. d" b opus esse maiore silentio et solitudine; sensí quoque is . ie us, . per experientiam tentat10num, m1.h.1 opus esse multa. gratia .con-

PROCESSUS • IN CAUSA APPROBATIONIS CULTUS

VEN. SERVI DEI PATRIS PETRI FABRI SACERDOTIS E SOCIETATE JESU

AUCTORIT.ATE ORDINARIA IN CIVITATE ANNECIEN. CONSTRUCTUS llCENSIBUS JUNIO, JULIO ET AUGUSTO ANNI

1869.

tra sentimenta paupertatis, et contra tentationes uanorum t1morum indigentiarum et penuriarum d sacrificio ms. et Mem. VI.

-e

e.

. t exem pla Mem . IV' Mem. V, Hic. etiam desinun

ANNECIEN

Approbationis cultus venerabilis servi Dei Petri Fabri, sacerdotis professi Societatis Jesu. SESSIO PRIMA In Dei nomine. Amen. Armo a salutífera Domini nostri Jesu Christi nativitate millesimo octingentesimo sexagesimo nono, indictíone romana duodecima, die vero vigesima tertia mensis Junii, hora tertia pomeridiana cum dimidiante, pontificatus autem sanctissimi domini nostri Pii divina providentia papae IX, anno vicesimo quarto: coram Illmo. ac Revmo. D. Patre Claudio Maria Magnin, episcopo annecien. in aulam publicae audientiae palatii episcopalis annecien. convenerunt omnes judiciales et officiales, de quibus infra, una cum postulatore et cancellario curiae episcopalis. Revmus. episcopus aliique praesentes publica voce recitarunt hymnum Veni Creator ad implorandum lumen Spiritus Sancti, • Ex transumpto authentico in codice· Annecien. Process., ff. r-52. Formulae quaedam juramenti, quae a singulis testibus iterantur, aliaeque clausu!ae in Processibus usitatae, a no bis omittuntur, lectore tamen monito hisce punctis ... ve! annotationibus, litteris ita!icis textui insertis.