Maoist

kh®¡á°£

jÄÊš: v°.V.kh¡f«

‘khnthÆr«’ muh#f¤â‰fhd xU gƉá

mÅš ã°th° nk‰F t§f¤â‹ áy gFâfËš khnthÆ°£ FG¡fË‹ elto¡iffis rÛg fhykhf¡ fhz Ko»wJ. ga§fu bfhiyfŸ k‰W« btoF©L å¢R elto¡iffŸ _y« j§fË‹ ÛJ ftd¤ij âU¥g ïªj mik¥ò KaY»wJ. Õfh® k‰W« #h®f©£ khÃy§fisbah£oíŸs nk‰F khÃy¤â‹ všiynahu bjhiyöu¥ gFâfis j§fsJ js§fshf cUth¡f Ka‰á¤J tU»wh®fŸ. ïnjngh‹nw, khÃy¤â‹ xU áy kht£l§fËY« fhÿ‹w ÉU«ò»wh®fŸ. gh‹Fuh, òUËah, nk‰F Ĥdh¥ó® kht£l§fËš kh®¡á°£ f«ôÅ°£ f£áÆ‹ jiyt®fisí«, K‹d CÊa®fisí« khnthÆ°£ M£fshš gLbfhiy brŒa¥gLtij Ãaha¥gL¤Jtj‹ _y« xU ãÇî Ûoah ÃWtd§fŸ ït®fS¡F C¡fkË¡»‹wd. áãI(v«.vš), k¡fŸ í¤j¡FG, khnthÆ°£ f«ôÅ°£ br‹l®, e¡riy£ FGÉ‹ ïU ãÇîfŸ M»ad x‹whf¢ nr®ªJ 2004« M©L br¥l«g® 21 m‹W áãI (khntÆ°£) v‹w xU òâa f£áÆid mik¤jd®. Mªâu¥ ãunjr«, xÇrh, r¤â°f®, Õfh® k‰W« #h®f©£ khÃy§fË‹ nj®ªbjL¡f¥g£l gFâfËš elto¡iffËš
k¡fS¡F ït®fis¥ g‰¿ bjÇahJ. áãI (khnthÆ°£) mik¥ghdJ t‹Kiw elto¡iffSl‹ ga§fu thj¤ijí« bfh©ljhF«. mt®fSl‹ â£l¤ijí«, j¤Jth®¤j ÃiyÆidí« gh®¡F«nghJ mt®fŸ ga§futhj mik¥ghfnt fhz Koí«. ï¤jifa ga§futhjkhdJ #dehaf¥ nghuh£l¤â‰F«, ïlJrhÇ ïa¡f§fS¡F« Ô§fhdjhF«. ï¡ f£áÆid kh®¡á°£ f«ôÅ°£ f£á muáaš k‰W« j¤Jth®¤j ßâahf vâ®bfhŸS«. Ú©l j¤Jth®¤j Éthj§fS¡F ã‹dnu 1964š kh®¡á°£ f«ôÅ°£ f£á cUthdJ. m¤Jl‹ xU òâa f£á â£l¤ijí« cUth¡»aJ. Ó®âU¤j thj« k‰W« âU¤jšthj¤â‰F vâuhd nghuh£l¤âš FW»a thjK«, mâÔÉu ïlJrhÇ ngh¡F« ï¡fhy§fËš K‹D¡F tªjd. mªj M©LfËš ehL KGtJ« F¿¥ghf, nk‰F t§f¤âš k¡fŸ Énuhj MS« f£á¡F vâuhf bghJk¡fŸ btF©ld®. F¿¥ghf nk‰F t§f¤âš btF#d vG¢áahš miymiyahd ïa¡f§fis fhz KoªjJ. 1967š I¡»a K‹d murh§f« mika¥bg‰wj‰F¥ ãwF Ãy¥ nghuh£l¤Jl‹, bjhÊyhs®fŸ, k¤âa ju CÊa®fŸ, khzt®fŸ, ïisP®fŸ, vd mid¤J ju¥ghÇ‹ nghuh£l§fS« nkY« mâfǤjd. e¡ršghÇ t£lhu¤âš Ãy¤â‰fhd nghuh£l¤ij el¤j¥g£L mj‹ _ykhf khÃy mâfhu¤ij¥ ão¥gJ vd xUgFâ ÉtrhÆfŸ ïa¡f« âu£Ltâš ïw§»aJ. 1969 nk khj¤âš áãI(v«vš) Mu«ã¡f¥g£lJ. ÉLjiybg‰w k©ly§ fis cUth¡FtJ« 1970 fË‹ g¤jh©L fhy¤ij ÉLjiy¡fhd g¤jh©L fhykhf kh‰WtJ vd neh¡fkhf m¿É¤J ïw§»aJ. ïj‹ Äf¥ ãujhd jh¡FjY¡F áãI(v«) ia¤jh‹ nj®ªbjL¤jJ. áãI(v«)I bghW¤jtiuÆš, MS« fh§»u° f£á k‰W« e¡riy£L fË‹ neuo¤ jh¡Fjšfis rªâ¤J¡bfh©nl muáaš j¤Jth®¤j¥ nghuh£l¤ij el¤j nt©oa fodkhd gÂÆid kh®¡á°£ f£á nk‰bfh©lJ. Jt¡f¥g£l Iªjh©L fhy¤â‰FŸnsna e¡riy£ ïa¡f« ãsî©lJ. e¡[iy£LfŸ v©z‰w áW áW 2

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

FG¡fshf¥ ãǪjd®. ãsî« mâš Û©L« ãsî V‰gLtJkhdJ »£l¤j£l K¥gjh©LfS¡F« nkyhf elªjJ. ï¤jifa ÃiyÆš Mªâu¥ ãunjr¤âš bfh©l¥gŸË Ójhuhikah jiyikÆš k¡fŸ í¤j FG (Peoples War Group) Jt§f¥g£lJ. e¡riy£ jiyt® rhU k#]«jhÇ‹ ghijna v§fŸ ghij vd KH§»d®. rhU k#]«jhU¡F vâuhd FGÉ‹ jiyt®fshd fidŒ r£l®Í, mKšah br‹, rªâunrf® jh° M»nah® jiyikÆš khnthÆ°£ f«ôÅ°£ br‹l® (MCC) v‹w mik¥ig cUth¡»d®. òâajhf cUthd áãI (khnthÆ°£) f£áahdJ r£l®Í, k#]«jh® M»a ïUtiuí« kf¤jhd jiyt®fŸ vdî« mt®fisna jh§fŸ kâ¡F« jiyt®fshfî« nj®ªbjL¤J¡ bfh©ld®. j‰nghJ ït®fŸ midtU« x‹W nr®ª JŸsJ jÉ®¡fÉayhj Ãiy v‹whY«, ït®fSila 1980 Kjš 2000 ïWâ tiuÆyhd fhy¤âš ït®fS¡FŸ v›thW xUt® ÛJ xUt® bjhL¡f¥g£l jh¡FjšfS«, mjdhš ïU g¡f§fËY« V‰g£l njŒití« Mtz§fË ÈUªJ fhz Ko»wJ. áãI (khnthÆ°£) -‹ tiuî¤ â£l« ïªâa f«ôÅ°£ ïa¡f¤â‹ khbgU« ghu«gÇa¤ij nfty¥gL¤â F¿¥g£L tU»wJ. ïij¥ bghW¤jsÉš M®v°v°Ì‹ ãu¢rhu¤Jl‹ ït®fŸ x‹W nrU»wh®fŸ. ïªâahÉš óuz Rjªâu¤â‰fhd nfhÇ¡ifÆid KjÈš K‹ it¤jJ f«ôÅ°£LfŸ jh‹ v‹gij kwªJÉ£lh®fŸ. Rjªâu¤ â‰fhd nfhÇ¡ifÆ‹ nghnj r_f- bghUshjhu¤â‰fhd cŸsl¡f¤Jl‹ f«ôÅ°£ ïa¡f« nghuhoaJ. nkY« k¡fŸ bgUªâuËÈUªJ btF#d js¤ij f£LtâY« f«ôÅ°£LfŸ ÔÉukhf
ãÇ£oZ ïªâahÉš òu£áfu Ãiyik ïUªjjhfî«, f«ôÅ°£LfŸ fh£o¡ bfhL¤JÉ£ljhš kh‰w« jL¡f¥g£ljhfî« vGâ e«ik e«g¢ brhš»wh®fŸ. ïj‹ _y« ïªâahÉš cUthd f«ôÅr ïa¡f¤â‹ gFâahf jh§fŸ ïšiy v‹gij ãufld¥gL¤â Ra%g¤ij btË¢r« ngh£L fh£o É£lh®fŸ vdyh«. ïªj x‹nw mt®fË‹ gh®it vªjsɉF bjËÉšyhjJ v‹gij òǪJ bfhŸs Koí«

3

4

vjid ‘khnthÆr«’ vd miH¡»wh®fŸ? ïUgjh« ü‰wh©o‹ jiyáwªj òu£áfu¤ jiyt®fËš khnrJ§ xUtuhth® v‹gâš vªjÉjkhd rªnjfKÄšiy. ïtÇ‹ jiyikÆ‹ Ñœ jh‹ Ód f«ôÅ°£ f£á Äfî« ã‹j§»a mªj eh£oš k¡fis¤ âu£o #dehaf¥ òu£áia el¤â nrhrÈr¤ij¡ f£L« g Jt§f¥g£lJ. òâa #dehaf« mšyJ k¡fŸ #dehaf« v‹gJ bjhÊyhs®fŸ, ÉtrhÆfŸ x‰WikÆ‹ mo¥gilÆš #dehaf¤â‰F« nrhrÈr òu£á¡F« ïilna ïiz¥ig cUth¡FtjhF«. Ód¥ òu£áÆ‹ bt›ntwhd f£l§fË‹ ts®¢áÆ‹nghJ« Ód¤ j‹ik¡nf‰w kh®¡ár«, byÅÅr¤ij Énrõkhd KiwÆš bt‰¿fukhf mKyh¡»dh®. F¿¥ghf kh®¡á‹ bghUŸKjšthj¤â‹ mo¥gilÆš MŒÉid És¡»í« Ód f«ôÅ°£ f£áÆ‹ cjÉnahL«, Ód¥ òu£áÆ‹ x›bthU f£l§fË‹ nghJ« rÇahd ÃiyÆid khnth nk‰bfh©lh®. ‘K‹nd‰w¤ij neh¡» khbgU« ghŒ¢rÈš‘ V‰g£l jtWfis V‰W¡bfh©l nghâY« Tl ÓdhÉ‹ nrhrÈr¤ij f£lik¥ò vD« fLikahd gÂÆš K‹tÇirÆš khnth ïUªjh®.

‘khnthÆr«’ v‹whš v‹d? mJ cŸneh¡f« kȪj KGikahf, jtwhd nfh£ghlhF«. kh®¡á[« - byÅÅr« v‹w khbgU« j¤Jt ts®¢á¥ ghijÆÈUªJ, khnthÉ‹, nfh£gh£ilí«, eil Kiwiaí« jÅahf¥ ãǤbjL¡F« Ka‰áahF«.

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

“khnthÆr«” v‹w brhš Ód¡f«ôÅ°£ f£áia v⮥gt®fŸ ga‹gL¤J« brhš. “°lhÈÅr«” v‹w brhšiy ïnj msî vŸË eifahl ga‹gL¤âa ó®Rth kh®¡áa MŒths®fË‹ brhš. È‹ ãahnth fh§»u° v‹W miH¡f¥gL« mšyJ Ód f«ôÅ°£ f£áÆ‹ 9tJ fh§»u° ( 1969 V¥uš) khnthÆ°£L¡fË‹ ciufšyhF«. VbdÅš mªj khehL kh®¡áa« - byÅÅa« k‰W« kh-nr-J§ áªjid M»at‰iwna Ód f«ôÅ°£ f£á jdJ j¤Jth®¤j k‰W« tÊfh£o, mo¥gilahf e«ò»wJ vd ãufld¥gL¤âaJ. khnth òfœ ghoa È‹ãah Tl khnthÆr« v‹w th®¤ijia¥ ga‹gL¤jÉšiy. mt® khnthÉ‹ áªjid v‹W jh‹ F¿¥ã£lij òǪJ bfhŸs nt©L«. kh-nr-J§ áªjid g‰¿ Ód¡f«ôÅ°£ f£á És¡F»wnghJ; “ÓdhÉ‹ vjh®¤j Ãiy¡F«, Ód¥ òu£áÆ‹ eilKiw¡F« kh®¡á[« - byÅÅr« v‹w bghJthd nfh£gh£ilí« nfh£ghL ßâahf ïiz¡»w áªjid” v‹W F¿¥ãL»wJ. ïJ xU jtwhd nfh£gh£il mo¥gilahf bfh©l fU¤jhF«. Vfhâg¤âa« mʪJ nrhrÈr« cyfshÉa KiwÆš guÉÉ£l xU rfh¥j¤â‹ kh®¡á[ - byÅÅrkhf, khnthÉ‹ áªjidia á¤jÇ¡f¥gL»wJ. c©ikÆš, ïªj rfh¥j« Vfhâg¤âa« mʪJ, nrhrÈr« cyfsÉš guî« rfh¥j« v‹gJ rÇahd kâ¥Õlšy. nkY«, Ód nrhrÈr îkhz mDgt§fis cyf¤â‹ ÛJ â¡»w ï‹bdhU Ka‰áiaí« ïJ brŒjJ. c©ikÆš ï«khâahd Ka‰áfŸ khnthÉ‹ brhªj áªjidfisí«, mtUila brašgh£o‹ Äfî« F¿¥ãl¤j¡f m«r§fisí« kW¥gjhF«. kh®¡áa – byÅÅa¤ij khnth jdJ áªjidahY«, eil KiwahY« ârakhf nkY« ca®¤âdh®. Mdhš mnjrka« kh®¡áa« - byÅÅa¤ij mtuJ áªjidahš xU KGikahd òâa f£l¤â‰F bfh©L br‹wh® v‹W brhštJ rÇahdjhf ïU¡fhJ.

Ód f«ôÅ°£ f£áÆ‹ bghJ¢brayhsuhf È‹ ïUªj fhy¤âš khnthÉ‹ nfh£ghLfis j¤Jt§fshf órid¡ F¿ajhf M¡f¥g£lJ. khnthÉ‹ Ñœ ïUªj k¤âa¡FG È‹id mtUila elto¡iffS¡fhf ã‹d® Ék®rd« brŒjJ. Ód k¡fŸ Foauá‹ 30tJ M©L ÉHhÉ‹nghJ, Ód f«ôÅ°£ f£áÆ‹ Jiz¤ jiyt® kh®õš Íahŧ jdJ Jt¡fîiuÆš 9tJ f£á fh§»uá‹ el¤ijÆid fLikahf jh¡»aâÈUªJ cWâ¥gL¤j Ko»wJ. Ód¥ òu£áÆš kh®¡áa - byÅÅa¤â‹ ts®¢áí« mKyh¡fK«, kh-nr-J§ áªjidahfnt ïUªjd vd ïu©ilí« x‹nwhL x‹iw ïiz¤nj Ód¡ f«ôÅ°£ f£áí«, Ód k¡fS« gh®¤jd® vd kh®õš bjÇɤjh®. nkY« mt® F¿¥ãL«nghJ, kh-nr-J§ áªjid v‹gJ khntÉ‹ jÅ¥g£l jahÇ¥gšy mJ ÓdhÉ‹ 50 M©L fhy òu£áfu nghuh£l mDgt¤â‹ bjËÉÈUªJ« nkY« Ód f«ôÅ°£ f£áÆ‹bghJthd mDgt bjËÉÈUªJ« cUthdjhF« v‹»wh®. fyh¢rhu¥ òu£á elªj bghGJ, mt®fŸ, všyht‰iwí« jiyÑHh¡»¥ gh®¤jh®fŸ; vjh®¤j¤ijí«, kd¥ãuâgÈ¥igí«, jiy ÑHhf¥ gh®¤jh®fŸ. mjhtJ vjh®¤j¤ij kd¥ãuâgÈ¥ghfî«, kd¥ ãuâgÈ¥ig vjh®¤jkhfî« gh®¤jh®fŸ. mnjnghš, fU¤J Kjšthj¤ijí«, ahªâßf bghUŸ Kjš thj¤ijí«, ïa¡f ïayhfî«, bghUŸ Kjšthjkhfî« á¤jǤjd®. tuyh‰W¡ fU¤J Kjš j¤Jt¤ij, tuyh‰W bghUŸ Kjš thj¡fU¤jhf á¤jǤjd®. mt®fsJ nfL bf£l nghÈ nrhrÈr¤ij, ÉŠPhd nrhrÈrkhf e«git¡f Ka‰á¤jd®. 11tJ k¤âa¡ fÄ£oÆ‹ 6tJ Énrr¡ T£l« kh-nr J§ áªjid g‰¿ F¿¥ãLtjhtJ f£áÆ‹ j¤Jth®¤j tÊfh£LjnyhL f£áÆ‹ T£L¥nghuh£l« Ód k¡fŸ _ykhf cUthdjhF«. nkY« kh®¡áa« -byÅÅa« v‹w r®tnjr nfh£gh£o‰F« Ód¥ òu£áÆ‹ °öydkhd eilKiw¡F« kh-nr-J§ áªjid ïiz¥ò bfh©ljhF«. kh-nr-J§ áªjidia bghJikgL¤Jtij ïªj Mtz« Äf¡ fLikahf v⮡»wJ. Ód NœÃiyikiaí« Ód

5

6

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

mDgtK« ÉnrrkhdJ vd ïªj Mtz« âU«g¤ âU«g F¿¥ãL»wJ. Mdhš bgU eh£onyh, neghs« mšyJ ïªâahÉš v§bf§F khnthÆ°£LfŸ cŸsh®fnsh mt®fŸ khnthÉ‹ brh‰fis, bghJ¡nfh£ghlh¡» x£Lbkh¤jkhf nr®ªJ Fuš bfhL¥gijna gH¡fkhf¡ bfh©oU¡»wh®fŸ. ÓdhÉ‹ jiytnu v§fŸ jiyt® v‹W TWnthÇl« x‹W nr®»wh®fŸ. kh®¡á°£ f£áia¥ bghW¤jtiu khnthÆr« F¿¤J kh-nr-J§»‹ tuyh‰W¥ g§»ÈUªJ rÇahd ghl¤ij bgw nt©oa njitÆid m§ÑfÇ¡»wJ. v«.á.á Jt¡f¥g£L 31 M©LfŸ fʤJ¤jh‹ áãI(khnthÆ°£) f£áahš ÄFªj Éthj§fS¡F¥ ãwF Ku©ghLfSl‹ khnthÆr« v‹gJ V‰W¡bfhŸs¥ g£lJ v‹W áãI (khnthÆ°£) f£áÆ‹ jiytuhd »r‹ bjÇÉ¡»wh®. ( ե㟰 kh®¢ - et«g® 7, 2004) kh®¡áa¤â‹ ts®¢áÆš khnthÆr« v‹gJ _‹whtJ ca®f£l j¤Jt« vd e«ò»wh®. khnthÆr« g‰¿ òZg Fkh® jAhš (V.nf.V. ãurªjh) v‹d brhš»wh® v‹gij ï¥nghJ gh®¥ngh«. “khnrJ§ áªjid FH¥gkhdJ, khnthÆr« ÉŠPhd¥ó®tkhdJ” v‹»wh®. ïnjhL ãurhªjh TW»w mg¤j§fisí«, nr®¤J¥gh®¡f nt©L«. “kh-nr-J§ jh‹ t®¡f¥ nghuh£l¤ij milahs« f©ljhfî«, c‰g¤â¡fhd nghuh£l«, ÉŠPhd ßâahd nrhjid Kiwfis¥ òF¤âajhfî« ãurhªjh ngR»wh®. ãurhªjhÉ‹ T‰W¥go, kh-nr-J§, j¤Jt PhÅfË‹ go¥giwÆÈUªj j¤Jt¤ij, btËna bfh©L tªjh®; mt® jh‹ j¤Jt¤ij k¡fË‹ r¡âahf M¡»at®. m¥gobaÅš, kh®¡á‹ òfœbg‰w ga®gh¡ g‰¿a 11tJ MŒî m¿¡ifíl‹ ãurhªjhɉF cl‹ghošiyah? byÅD« go¥giwia É£L btËna tuhjtuh? ãurhªjh nkY« kh-nr-J§if áw¥ã¡f TWtjhtJ, “kh-nr-J§ jh‹ Kj‹ Kjyhfî«, áw¥ghfî« Ãy¥ãuò¤Jt¤ij xʤJ¡f£l, ÉtrhÆfS¡F Ãy« tH§»dh®. btËeh£L Vfnghf Ãâ ÃWtd§fis

njáakakh¡», jÅah® _yjd¤â‹ ÛJ f£L¥ghL bfh©L tªjh®” v‹»wh®. “J¥gh¡»Æ‹ uitfns mâfhu¤â‰fhd Mjhu«” “Vfhâg¤âa« xU fh»j¥ òÈ” ngh‹w khnthÉ‹ nfhõ§fSl‹ k¡fŸ í¤j¤â‰fhd fU¤J« khnthÉ‹ ÉŠPhd nrhrÈr¤â‰fhd c©ikahd g§fË¥ghF« vd ãurªjh F¿¥ãL»wh®. ïitfËÈUªJ ïªj eg® khnthÉ‹ áªjidÆ‹ eilKiwianah mšyJ mj‹ MH¤ijnah òǪJ bfhŸsÉšiy” v‹gijna bjËthf¡ fh£L»wJ. c©ikÆš khnthÆ°Lfis M£o¥gil¡F« Míjnkªâa elto¡iffŸ, jÅeg® ga§fu« k‰W« î_ykh¡Fjš v‹git jÉ®¡fKoahj Éisîfsh »‹wd. k¡fŸ í¤j« v‹w nfhõ« thŒå¢rhd thj§fis¤ jh‹ mâfkhf cUth¡F»wnj jÉu r_f¥ –bghUshjhu MŒîfisí«, muáaš elto¡iffisí« òw¡f¡»wJ. vªjÉjkhd MŒîfŸ ïšyhkš khnth bjÇɤJŸs áy F¿¥ã£l ïuhQt ÉŠPhd§fisí« bfhÇyyh jh¡Fjšfisí« ‘khnthÆr«’ cUth¡f¥gLtij mDkâ¡»wJ

7

cyf NœÃiyfŸ g‰¿a FH¥ghd gh®it xU f«ôÅ°£ f£áÆ‹ K‹ cŸs Äf K¡»akhd ÉrakhdJ mj‹ muáaš í¡âfis cUth¡Ftj‰F cyf¢ NœÃiy F¿¤j mj‹ gh®it jh‹. ïâš khnthÆ°LfŸ Äfî« gÇjhgfukhf cŸsd®. ït®fSila 2005 ã¥utÇ efš Mtz¤âš mt®fSila cyf¢ NœÃiy g‰¿ FH¥gkhd MŒîfshš FH¥gkila¢brŒí« áy tÇfŸ k£L« xJ¡»ÆUªjh®fŸ. KjyhˤJt ehlhf nrhÉa¤ ôÅa‹ njŒªJ É£ljhf mt®fŸ nrhÉa¤ij nfty¥gL¤âÉ£L, mbkÇ¡fhîl‹ el¤âa nghÈí¤j¤jhš gy ãšÈa‹ k¡fis muR fhî bfhL¤jjhf cyf Ãiyia És¡F»‹wd®. kh®¡á°£ f£á 1960 fËY« 1970 fËY« K‹dhŸ nrhÉa¤ ôÅaÅ‹ KGikahd Ãiyikfis f©l¿ªjJ. F¿¥ghf, 14tJ m»y ïªâa kheh£oš nrhÉa¤ 8

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

f£lik¥ãš V‰g£l ghâ¥ò¡fis¥ g‰¿ Éthâ¤jJ. v›thwhÆD« 1960 fËš nrhÉa¤ ôÅa‹ KjyhˤJt ehlhf kh¿¢ br‹W É£lJ v‹W kh®¡á°£ f£á fUjÉšiy. òâjhf ÉLjiy bg‰w ehLfS¡F nrhÉa¤ ôÅa‹ ghJfhtydhf ïUªjJ. j‹Dila mQ Míj tÈikia mikâ¡fhfnt ga‹gL¤âaJ. nghU¡fhf¥ ga‹gL¤jÉšiy. mbkÇ¡f Vfhâg¤âakhdJ _‹wh« cyf ehLfË‹ nkš bjhL¡f¥g£l bfLão í¤j¤jhš jdJ nkyhâ¡f¤âid bf£o¥gL¤âaJ. nrhÉa¤ ôÅaÅš V‰g£l nrhrȤ⋠ã‹dilit jdJ òâa cyf xG§»‰F mbkÇ¡f Vfhâg¤âa« ga‹gL¤â¡ bfh©lJ. nrhÉa¤ ôÅa‹ Ûjhd jh®Ûfk‰w v⮥ghš mbkÇ¡f Vfhâg¤âa¤ij ghJfh¥gij khnthÆ°£LfŸ ÉU«ò»wh®fsh? ï‹D« Énrlkhd Éra« v‹dbt‹whš nrhrÈr r¡âfS¡F«, Vfhâg¤âa¤â‰F« ïilnaahd Ku©ghL ãujhdkhdJ v‹gij¡ Tl khnthÆ°£LfŸ fUJtâšiy. ïj‹ fhuzkhf KjyhˤJt¤âÈUªJ nrhrÈr¤â‰fhd khWjš f£l¤ij ÃuhfǤJ« òw¡f¡fî« brŒ»wh®fŸ. khnthÉ‹ kiwɉF ãwF k¡fŸ Ód¡ FoauR KjyhˤJt ehlhf kh¿É£lJ vd vªjbthU Éthj¤â‰F« x¤Jtuhj tifÆš tif¥gL¤J»wh®fŸ. ïnjngh‹W Éah£eh«, »ôgh k‰W« #dehaf bfhÇah M»a ehLfËš eilbg‰W tU« nrhrÈr f£Lkhd¤ij¡ Tl f©LbfhŸtâšiy. cyf¢ NHš F¿¤j khnthÆ°£LfË‹ MŒîfŸ vªjsɉF áWãŸis¤ jdkhdJ v‹gij mt®fsJ Mtz§fŸ bjËthf¡ fh£L»wJ. K‹bd¥nghJ« ïšyhj msÉš òu£áfu elto¡iffS¡F rhjfkhd cyf¢ NHš cŸsJ v‹W«, Vfhâg¤âa« fodkhd á¡fÈš cŸsjhY« cy»‹ K‹nd¿L« r¡âahf òu£ána cŸsJ vd »r‹ vGJ»wh®. Vfhâg¤âa« v¥nghJnk á¡fÈš á¡»¤ jÉ¥gJ« Vfhâg¤âa v⮥ò ïa¡f§fŸ cyf« KGtJ« ts®ªJ tUtJ« c©ikahdnj. v›thwhÆD« 1970 fËš

ÉU«g¤jfhj muh#f¤âdhš Vfhâg¤âa v⮥ò ïa¡f¤âid nk‰bfhŸs¥gl nt©oa njitÆid òw¡f¤jd®. K‹ò e¡[iy£Lfshš brhšy¥g£l mnj tÊia¤jh‹ mt®fSila Ól®fshd khnthÆ°£LfS« ï‹W ga‹gL¤J»wh®fŸ.

9

ïªâa muá‹ t®¡f Fzh«r¤ij jtwhf kâ¥ÕL brŒjš ïªâa muá‹ t®¡f Fzh«r« F¿¤J khnthÆ°£LfŸ Ñœf©lthW gh®¡»wh®fŸ. “1947š xU nghÈahd Rjªâu¤ij bg‰WŸsJ«, miu fhyÅ k‰W« miu Ãyãuò¤Jt¤Jl‹ Vfhâg¤âa r¡âfËdhš muR f£L¥ gL¤j¥gL»wJ. nkY« mt®fŸ bgU« KjyhËfis juF mâfhut®¡f KjyhˤJt« v‹W« ït®fŸ »uhk¥òw¤âš Mâ¡f« t»¡F« bgU« Ãy¥ãuò¤Jt t®¡f¤Jl‹ cwî it¤JŸsh®fŸ” v‹»wh®fŸ. khnthÆ°£LfË‹ T‰W¥go, ïªâa¥ òu£áia mt®fŸ òâa #dehaf¥ òu£áahf ïU¡F« vdî«, ïªâa òu£áia njáa¥ òu£áahfî« mt®fŸ á¤jǤjhY«, ïªâahÉš Rjªâu« Rarh®ò k‰W« #dehaf« M»at‰iw V‰gL¤Jtnj mt®fË‹ neh¡f« v‹»‹wd®. ïªj És¡f¤ij FH¥g¤â‹ c¢á vdyh«. f«ôÅ°£ m»y¤â‹ 6tJ fh§»u° juF KjyhˤJt« g‰¿ És¡F«nghJ Vfhâg¤âa ehLfS¡F _y¥bghU£fis V‰Wkâ brŒJ«, ã‹d® m§»UªJ jahÇ¡f¥g£l bghU£fshf ïw¡Fkâ brŒJ Vfhâg¤ âa¤â‰F JiznghF« ntiyfËš
kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

fhuz¤âdhš mij¤ juF KjyhˤJt t®¡fkhf kh-nr J§ tif¥gL¤âdh®. ïªj És¡f¥goí«, ïªâa¥ bgU KjyhËfŸ juf®fshf fUj KoahJ. ïªâa¥ bgUKjyhˤJt« jdJ t®¡f eyD¡F V‰w tifÆš Vfhâg¤âa¤Jl‹ Ku©g£L« ïz¡f¤JlD« ïu£il¤ j‹ikÆyhd nghuh£l¤ij nk‰bfhŸ»wJ vd kh®¡á°£ f£á fUJ»wJ. muR¤ JiwÆid nrhrÈr cŸsl¡f¤njhL ïšiybaÅD« mj‹ bjhÊšE£g k‰W« bjhʉJiw ts®¢áahdJ Vfhâg¤âa rh®ig Fiw¤J¡ bfhŸtj‰F Jizahf ïUªjJ. ã‹d® F¿¥ghf 1980fËš jhuhska¤â‹ gy‹fis bgU« KjyhˤJt« ga‹gL¤â¡ bfh©lJ. nfªâukhd muR¤ Jiwfis¡ Tl if¥g‰W« ntiyfËš Jt§» É£ld®. ïªâa¥ bgUKjyhˤJt« juf®fŸ v‹w fhuz¤âdhš jh‹ jhuhska¤â‹ bfhŸiffS¡F ïlkˤjd® v‹gJ« jtwhdjhF«. ïªâa¥ bgU« KjyhËfŸ Vfhâg¤âa¤Jl‹, g‹dh£L Ãâ _yjd¤ Jl‹ mt®fË‹ gy¤âÈUªJ ifnfh®¤J¡ bfhŸ»wnj jÉu gyåd¤âdhš mšy. ïªâa #dehaf¥ òu£áÆ‹ j‹ikna bgUKjyhËfis F¿it¤Jjh‹ ïU¡F«. bgUKjyhËfis v⮡f khnthÆ°£LfŸ nk‰bfhŸS« ÃiyghL, jilahf ïU¡Fnk jÉu bgUKjyhËfis v⮤j nghuh£l¤â‰F cjthJ. ïªâah ï‹D« ÉLjiy bgwnt©oíŸsJ v‹W« eåd fhyÅahâ¡fâš cŸs miu fhyÅ muir bg‰WŸnsh« v‹W« khnthÆ°£LfŸ áªâ¡»‹wd®. mt®fSila j¤Jt§fËš ïªâa muR v‹W F¿¥ã Ltij Äf¡ ftdkhf jÉ®¡»wh®fŸ. Vfhâg¤âa r¡âfŸ ïªâa bghUshjhu¤ijí«, îthf¤ijí« f£L¥gL¤ J»wJ v‹gij j‰nghija eilKiwÆš kh®¡á°£ f£á e«gÉšiy. mnjntisÆš ïªâa¥ bgUKjyhËfŸ juF KjyhËfËlÄUªJ btF bjhiyɉF jŸË É»wh®fŸ v‹w thj§fS« j‰rka« K‹D¡F tU»wJ.

khnthÆ°£LfË‹ thj¤ij e«ãdhš ïªâahÉ‹ x›bthU FokfD« Vfhâg¤âa¤â‰F moik¥g£l t®fshf ïU¡f nt©L«. ïâš khnthÆ°£LfŸ k£L« ÉâÉy¡fhf v¥nghJ« ïU¥gh®fŸ. ït®fË‹ ï‹bdhU jtwhd òÇjš v‹gJ ïªâah ï‹D« RjªâukilaÉšiy v‹gjhF«. Vfhâg¤âa r¡âfŸ _‹wh« cyf ehLfË‹ bfhŸiffis Ô®khÅ¡f jiypLtâš bjhl®ªJ mt®fŸ Ka‰áfËš ïw§» tU»‹wd®. ïUªjnghâY« ïu©lh« cyf¥ nghU¡F¥ ã‹d® òâjhf ÉLjiyailªj _‹wh« cyf ehLfŸ ï‹D« Rjªâu« bgwÉšiy v‹W Äf¢ Ryg¥gL¤JtJ jtwhd KoɉF tUtjhF«. ïªj ehLfËš muáaš RjªâukhdJ ÉÇthd muáaš mâfhukhf k¡fŸ gFâ¡F khwhjj‰F mªj ehLfË‹ KjyhˤJt t®¡f¤â‹ Mâ¡f« jh‹ fhuz«. v›thwhÆD« _‹wh« cyf ehLfŸ ï‹D« Rjªâu« milaÉšiy v‹W vËjh¡» gh®¡F« ngh¡F TlhJ. ïJ khnthÆ°£LfË‹ jtwhd tiwaW¥ã‹ xU gFâahF«.

11

12

Ód¥ ghij - xU bra‰if¤jdkhd f£Lkhd« ÓdhÉ‹ vj®¤jkhd kâ¥Õ£Ll‹, kh®¡áa k‰W« byÅÅa nfh£ghLfSl‹ ïizªjJ jh‹ ÓdhÉ‹ òu£á v‹w khnthÉ‹ mo¥gilahd Ãiyia òw¡f¤JÉ£L, Ód ghijÆ‹ tÊna ïªâa òu£á v‹W khnthÆ°£LfŸ ngR»wh®fŸ. Ód¥ òu£á¡F K‹d® ifah©l tÊiana ï§F« t‰òW¤J»wh®fŸ. Ód¥ òu£á¡F Kªija ÃiyikÆ‹ tuyh‰iw k£Lkšy ïªâahÉ‹ vjh®¤j Ãiyikiaí« khnthÆ°£LfŸ f‰f nt©oa njit cŸsJ. òu£áÆ‹ j‹ikahdJ eh£L¡F ehL ntWgL«. eilKiw ïšyhj j¤Jt« v›thW ga‹glhJ v‹gij °lhÈ‹ És¡»íŸsh®. “áy âU¤jšthj§fis¥ g‰¿ khnth brhšY«nghJ f©iz _o¡bfh©L á£L¡FUÉia ão¡f ÉU«òtJ nghy ïU¡F«” v‹»wh®. Ód Ãiyik¡F« ïªâa vjh®¤j¤â‰F« ɤâahr« cŸsd. ïU ehLfË‹ btË¥gilahd fhyÅa ghu«gÇa¤â‹ ɤâahr§fŸ

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

Kjš, bghUshjhu«, muáaš mik¥ò k‰W« ts®¢á M»a gFâfŸ tiuÆY« ɤâahr§fŸ cŸsd. Ód¥ òu£á¡F Kªija ÃiyikÆid ïªâa khâÇ¡fhf cjÉ¡F miH¥gj‹ _y« khnthÆ°£LfŸ tuyh‰iw¥ òw¡f¡»wh®fŸ. f£áfËilnaahd Éthj« c¢r f£l¤âš ïUªj nghJ kh-nr-J§ thâ£l fU¤J¡fisí« Tl my£áa« brŒ»‹wd®. ïJ mt®fŸ brŒí« nkhrkhd jtW. “f£áahdJ mj‹ brhªj eh£o‹ NœÃiyfis kâ¥ÕLfË‹ mo¥gilÆš MŒî brŒahkš k‰bwhU eh£o‹ mDgt§fis ïutš bgWkhdhš mJ âU¤jš thj« k‰W« muh#f thâfËl« á¡»¡ bfhŸtnjhL kh®¡áa – byÅÅa nfh£ghLfË‹go xUnghJ« mJ tÊel¤j¥glhJ” v‹W khnth Äf mG¤jkhd nfŸÉ baG¥ò»wh®. khnthÆ°£LfŸ j‰nghJ brŒtij¥nghš k‰bwhU eh£o‹ mDgt¤ij vªjbthU MŒî¡F« c£gL¤jhkš ïaªâu¤jdkhf ga‹gL¤Jtâš kh®¡á°£ f£á e«ã¡if bfhŸtâšiy. 1970fËš e¡[iy£LfŸ “ÓdhÉ‹ jiytnu v§fŸ jiyt®” v‹w nfhõ¤âY«, vªjÉjkhd áªjidíÄ‹¿ ïªâa NHY¡F bghUªjhj “ÉLjiy¥ ãunjr«” v‹W ngRtijí«, Ód f«ôÅ°£ f£á Ék®rd« brŒjJ. khnthÆ°£LfŸ tuyh‰¿ÈUªJ ghl§fis f‰W¡ bfhŸtâšiy, khnthÉ‹ f«ôÅ°£ f£áÆlÄUªJ« Tl f‰W¡bfhŸtâšiy.

byÅ‹ btF M©LfS¡F K‹ng ghuhSk‹w KiwÆ‹ j‹ik g‰¿ bjÇÉ¡ifÆš, “mJ t®¡f¥ nghuh£l¤â‹ xUgFâna” v‹»wh®. ïlJrhÇ f«ôÅr« g‰¿ byÅ‹ bjÇɤj fU¤J tiy¡FŸ á¡»¡ bfh©lt®fis¥ nghynt khnthÆ°£LfS« ïªâa #dehaf« k‰W« ghuhSk‹w«, r£lk‹w«, gŠrha¤J¡fŸ cŸË£l nj®jš Kiwfis khia mË¡F« ÃWtd§fŸ v‹W bga®

N£o mij¥ òw¡f¡»wh®fŸ. mt®fSila f©nzh£ lkhdJ jtwhdJ«, V‰w¤ jhœîfŸ k‰W« Ra Ku©ghLfis¡ bfh©ljhF«. Mâ¡f« brY¤J« t®¡f¤â‹ Fzh«r¤ij îzÆ¥gJ muR« mj‹ muáaš Fz¤jhnyna v‹gij kh®¡á°£LfŸ m¿t®. kh®¡á°£ f£á jdJ f£á¤ â£l¤âš bgUKjyhˤJt« k‰W« Ãyãuò¤Jt¤ij¥ ãuâÃâ¤Jt¥gL¤âí«, g‹dh£L Ãâ _yjd¤â‹ x¤JiH¥òl‹ ïªâa murhdJ bgUKjyh ˤJt t®¡f¤â‹ jiyikÆš brašgL»wJ v‹W tiuaW¡»wJ. ïªâahÉš KjyhˤJt #dehaf¥ òu£á KGikahf ó®¤âailahjjhš c©ikahd #dehaf¤ij V‰gL¤J« flik Úo¡»wJ. ïªj mo¥gilÆš k¡fË‹ K‹nd‰w¤â‰fhd milahskhfî«, k¡fË‹ #dehaf cÇikfis bg‰W¤ jU« Míjkhfî« ghuhSk‹w mik¥ò cŸsJ v‹w c©ikia xUnghJ« òw¡f¡f KoahJ. ïilÉlhj nghuh£l§fË‹ _ykhf #dehaf cÇikfŸ bgw¥g£litna jÉu nk‰f©l t®¡f§fËdhš ïytrkhf mË¡f¥g£lJ mšy. 1970 fËš K‹D¡F tªj Vnj¢râfhu¤âdhš #dehaf muRfŸ fÉœ¡f¥g£ld, cŸeh£L mtru Ãiyik mKyh¡f¥g£lJ, murh§f¤âš tF¥òthj r¡âfŸ CLUÉd. ãu«kh©lkhd nghuh£l§fËdhš Vnj¢râ fhu« njhšÉailªjJ. khnthÆ°£LfË‹ jtwhd thjkhdJ ghuhSk‹w mik¥ò KG¡f KG¡f khia v‹gjhF«. KjyhˤJt mik¥ãid m«gy¥gL¤Jtj‰fhd rªj®¥gkhf ghuhSk‹w¤ij f«ôÅ°£LfŸ ga‹gL¤j nt©L« vd KjyhˤJt mik¥ò¡FŸ ghuhSk‹w¤â‹ mtáa¤ij byÅ‹ tiuaW¡»wh®. ghuhSk‹w¤â‰F cŸnsí« btËnaí« el¡F« nghuh£l¤ij gy¥gL¤j ghuhSk‹w mik¥ò tH§F« KG¥ ga‹fisí« ga‹gL¤jhkš ïU¥gJ mr£L¤jdkhdjhfnt ïU¡F«. murh§f«, KjyhˤJt muáaš k‰W« KjyhˤJt f£áfË‹ g§Ffis¥ g‰¿ m«gy¥gL¤j¡ »il¡F« rªj®¥g« v‹gnjhL, nj®jš elto¡iffËš gy y£r¡fz¡fhd

13

14

ehlhSk‹w mik¥ãš t®¡f¥ nghuh£l¤â‹ TWfŸ g‰¿a m¿ahik

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

k¡fŸ g§nf‰»w fhuz¤âdhš th¡fhs®fË‹ nghuh£lkhfnt nj®jš gh®¡f¥gL»wJ. KjyhˤJt f£áfË‹ bršth¡»ÈUªJ k¡fis btËna bfh©L tU« rªj®¥g¤ijí« cUth¡F»wJ. v›thwhÆD« kh®¡á°£ f£áia¥ bghW¤jtiuÆš ghuhSk‹w nj®jš KiwÆid, ghuhSk‹w¥ nghuh£l¤âid m¥gh‰g£L el¡F« nghuh£l¤â‰F gâyhf ïšyhkš mj‰F Jizahd gFâahf cWâahf nk‰bfh©L tU»wJ. ghuhSk‹w nghuh£l¡ fs¤âš bgUthÇahd k¡fŸ mirt‰W fhz¥gL« Ãiyik bjhl®»wJ v‹gij vªj mo¥gilÆš khnthÆ°£LfŸ fUJ»wh®fŸ? Kjyh ˤJt ghuhSk‹w Kiw¡FŸ g§nf‰W mj‹ brašgh£L Kiw g‰¿í«, mªj mik¥ig m«gy¥gL¤jî« mjid m¥òw¥gL¤Jtj‰fhf k¡fis¤ jah®gL¤jî« Äf Ú©l fhy« MF« v‹W byÅ‹ brhšÈíŸsij khnth Æ°£LfŸ V‹ Ãidî bfhŸtâšiy? tuyh‰¿ÈUªJ khnthÆ°£LfŸ ghl« f‰W¡bfhŸth®fsh?

KGik bgwhkš á‰áy ïa¡f§fshš ÉÇthd Ãy¢ Ó®âU¤j¤â‰F miH¤J¢ bršYkh? v‹w nfŸÉia vG¥ã Ãy¥ nghuh£l¤âÈUªJ j§fSila Kf¤ij âU¥ã¡ bfhŸ»wh®fŸ. mo¥gilahd khWjšfS¡F njitahd KjyhˤJt Ãy¥ãuò¤Jt bfhŸiffS¡F vâuhd nghuh£l¤â‰F y£r¡fz¡fhd k¡fis v›thW mt®fŸ jah®gL¤j¥ ngh»wh®fŸ? Míj§fis¢ rh®ªJ ÉF« k¡fŸ FGÉ‹ xU áW gFâ Äf nkhrkhd Fz¤ij¡ bfh©ljhfnt ïU¡F«. bgUthÇahd k¡fŸ âuËlÄUªJ f«ôÅ°£ L¡fŸ xUnghJ« jÅik¥gl¡TlhJ v‹W« x£Lbkh¤j NœÃiyfŸ F¿¤J nghJkhd áªjidia bg‰¿U¡f nt©L« vd khnth vGâíŸsh®. khnthÆ°£LfŸ g‹dh£L Ãâ _yjd¤â‰F gy¤j v⮥ò bjÇÉ¥gh®fŸ. Mdhš ehL KGtJ« eilbgW« c©ikahd nghuh£l§fËš mt®fŸ g§nf‰gâšiy. ïªj nghuh£l¤âš kh®¡á°£ f£áí« ïju ïlJrhÇ f£áfS«, bjhʉr§f§fS« e«ã¡if¡F gh¤âukhf g§fh‰W»wh®fŸ. ï¤jifa m‹whl¥ nghuh£l§ fËÈUªJ khnthÆ°£LfŸ Éy» ÉgJ v‹d fhuz¤â‰fhf? »uhk¥òw§fËnyh mšyJ efu§fËnyh khnthÆ°£Lfshš Vfhâg¤âa r¡âfis v⮤J nghuh£l§fis f£lKoahJ v‹gij mt®fË‹ jiyt® »r‹ ե㟰 kh®¢ g¤âÇ¡ifÆš x¤J¡bfhŸ»wh®. nkY« xU x¥òjš th¡F_y« rhU k#]«jh® thÆyhf ek¡F »il¡»wJ. 1972š mt® jdJ kidÉ¡F vGâa foj¤âš Míj« jh§»a nghuh£l¤âš
k¡fË‹ m‹whl nghuh£l§fËÈUªJ Éy» ÉgJ Úo¤j Míj nkªâa ÉtrhÆfŸ nghuh£l« el¤Jtj‹ _y« Étrha¥ òu£áia neh¡» brštij¤ jÉu òu£áfu f£á¡F K‹ ntW kh‰W ïšiy v‹W m¿É¡»wh®fŸ. bfhÇšyh í¤j«, k©ly§fis ÉLÉ¥gJ, jiyik Ãiya§fŸ, efu§fis if¥g‰WtJ k‰W« ïªj flikfis milahs« fh©gJ k£Lnk òu£áfu flik v‹w x‹iw k£Lnk khnthÆ°£LfŸ ngá tU»wh®fŸ. ïªj flikfis ts®¤bjL¥gj‹ _y« muR mâfhu¤ij if¥g‰WtJ v‹gJ mt®fŸ neh¡f«. ïuhQt í¤âfS¡F«, ïuhQt jªânuhgha§fS¡F k£Lnk khnthÆ°£LfŸ ãujhd ftd¤ij mË¡»‹wd®. mt®fis¥ bghW¤jtiuÆš k¡fË‹ muáaš cz®î r_f¥ k£l¤ij ts®¤bjL¥gj‰nfh, muáaš, ãu¢ridfËš mt®fis x‹WgL¤j neu« xJ¡Ftj‰F mt®fS¡F neu« ïšiy. bjhʉr§f ïa¡f¤â‹ K¡»a¤Jt¤ijí« bjhÊyhs®fis t®¡f cz®î bg‰wt®fshf cUth¡Ftj‰fhd g§fË¥igí« khnthÆ°£LfŸ òw¡f¡»wh®fŸ. #dehaf òu£á 15

16

kh®¡áÞ£

bfhÇšyh í¤j« g‰¿ jtwhd És¡f« khnthÆ°£LfË‹ cyf¥ gh®itÆš #dehaf¥ nghuh£ l¤â‰F«, btF#d muáaš â£l¤â‰F« ïlÄšiy. bfhÇšyh¥ gilÆduhš »uhk§fŸ f£l¥g£L át¥ò¤ js§fSl‹ Míjnkªâa nghuh£lnk òâa #dehaf¤ â‰fhd KGikahd nghuh£lkhf mt®fŸ e«ò»wh®fŸ. mt®fŸ j§fSila Mtz§fËš bgU« gFâia ïªâa¥ òu£áÆš bfhÇšyh í¤j jªâu§fS¡fhd elto¡if fS¡fhfnt xJ¡»íŸsd®. kâ¥ãHªJnghd Ód¤ jiyt® È‹ãnah jh‹ KjÈš ïªj bfhÇšyh nfh£gh£il K‹it¤jh®. mij¤jh‹ ïªj khnthÆ°£LfŸ ï¥bghGJ jGÉ Ã‰»‹wd®. »uhk§fËdhš ( tsU« ehLfshš ) efu§fis ( ts®ªj ehLfŸ ) R‰¿tis¥gJ g‰¿ È‹ ngáíŸsh®. #¥gh‹ K‰Wif ïuhQt¤â‰F vâuhf khnthÉ‹ ó©nlhL xʤjš nfh£ghL g‰¿ És¡F«nghJ È‹ãahnth “ïJngh‹w elto¡iffŸ _‹wh« cyf¤â‹ Míj« jh§»a Étrha¥ nghuh£l¤â‹ bt‰¿¡F¤ njitahdJ” v‹»wh®. e¡riy£LfŸ ïªj¡ nfh£gh£il j§fŸ koÆš it¤J¡ bfh©ld®. khnthÉ‹ mʤbjhÊ¡F« nfh£gh£il È‹ãnah nth jtwhf Éah¡»ahd« brŒJŸsh® v‹W Ód f«ôÅ°£ f£á v¢rǤjJ. (ïij¥ gšntW e¡riy£L jiyt®fŸ V‰W¡bfh©ljhf 1970 fËš btËahd Mtz§fËš cŸsJ) òu£áfukhd ghijahdJ, mf¢NHš, òw¢ NHš M»aitfis fz¡»š bfhŸshj xU ufáa â£lkhf ïU¡fnt KoahJ. òu£á el¤Jtj‰F vªjbthU ïurthjK« ïšiy. ( 1850š kh®¡° F¿¥ã£lJ nghš ) òu£áia el¤Jtj‰F ãujhd mkyh¡f¤â‹ ïufáa¤ â£l« V‰gL¤JtJ v‹gJ tw£L¤jdkhdJ«, Ra njhšÉia¡ bfh©l fU¤jhF«. ïªj¡ fU¤â‰F khnthÆ°£LfŸ Élh¥ãoahd elto¡ifíl‹ c©ikahf c£g£L¡ bfh©LŸsh®fŸ.

vªj eh£oš òu£áia el¤j nt©Lnkh mªj eh£o‹ m¥nghija ÃiyikfŸ mid¤ijí« á¡fyhdit fisí« âwikahf¡ ifah©L jdJ MSik¡FŸ bfh©L tunt©oaJ bjhÊyhË t®¡f¡ f£áÆ‹ bghW¥ghF«. mnjnghy v›tsî rh¤âankh mªjsɉF ner r¡âfisí« ïiz¤J¡bfhŸs nt©L«. I¡»a K‹dÂnah mšyJ T£lÂianah cUth¡F«nghJ ïªj mo¥gilÆš ïU¤jš nt©L«. byÅ‹ ïJ F¿¤J És¡F«nghJ xU òu£áfu f£á¡F btF#d T£lÂia jGî«nghJ mJ KjyhˤJt¤â‹ Ñœ âu©oU¥gh®fŸ, T£lÂÆ‹ áy® mikâa‰w t®fshf, e«ã¡if¡F cÇat®fshf ïšyhjt®fshfî«, ÃgªjidfS¡F c£g£L Mjuî nf£gt®fshfî« ïU¥gh®fŸ v‹»wh®. ïij òw¡fÂ¥gJ v‹gJ ÉŠPhd nrhrȤ⋠mo¥gil nfh£ghLfS¡F ÄFªj eZl¤ij V‰gL¤J« vd byÅ‹ bjÇÉ¡»wh®. ïªj fU¤â‹go khnthÆ°£LfŸ ârakhf ghâ¡f¥gLth®fŸ. òu£áfu ghijÆid ï«Äasî Tl mt®fshš òǪJ bfhŸs KoahJ. khnthÆ°£LfŸ bfhÇšyh í¤j¡ bfhŸifÆnyna ãothjkhf ïU¡»wh®fŸ. mt®fŸ cgnjr¤â‹ cŸs l¡f¤â‹ mik¥ig byÅid¡ bfh©nl eh« És¡fyh«. xU bjhÊyhË t®¡f f£áahdJ bfhÇšyh í¤j¤ij k£L« jdJ ghijahf ã‹g‰WtJ v‹gij fU¤âš bfhŸs TlhJ v‹W byÅ‹ vGâíŸsh®. bfhÇšyh í¤jkhdJ k‰w nghuh£l tot§fS¡F cjîtjhf ïU¤jš nt©L«. ïij nrhrÈr¤ij òǪJ bfhŸtJ k‰W« °jhgd§fis ts®¤bjL¡f Ka‰á¥gj‹ _ykhf gy¥gL¤j nt©L«. Äfî« F¿¥ãl nt©oa m«r« v‹dbt‹whš všyh tifahd nghuh£l§fŸ mJ ntiyÃW¤j« _ykhfnth, ghuhSk‹w tot« _ykhf mšyJ g¤âÇ¡if thÆyhfnth ïU¡fyh« v‹W byÅ‹ mG¤jkhfnt F¿¥ãL»wh®. gH§fhy nrhrÈr tot¤âÈUªJ Éyf ne®»w bghGJ òw¥gL«nghJ gy ju¥g£l tot§fis¡ bfh©l nghuh£l§fisí« kh®¡áa« m§ÑfÇ¡»wJ v‹W byÅ‹

17

18

kh®¡áÞ£

És¡F»wh®. Mdhš khnthÆ°£LfŸ gutyhf ïªj MŒit kW¡»wh®fŸ. mt®fË‹ brašghLfŸ fhuzkhf btF #d§fËlÄUªJ jÉ®¡f ïayhj Énuhj¤ij cUth¡»íŸsJ. btF#d§fË‹ brhªj Ka‰áfS« ïj‹ fhuzkhf ghâ¡f¥gL»wJ. bgU« âuŸ k¡fË‹ muáaš K‹Ka‰áfS¡nf cÇa K¡»a¤Jt« bfhL¡f¥g£L tU»wJ. nghuh£l tot¤ij g‰¿ áªâ¡F«nghJ tuyh‰iw ftd¤âš bfhŸs nt©L« v‹w kh®¡áa¤â‹ nfhÇ¡ifia t‰òW¤Jtj‰F byÅ‹ vªjbthU rkur¤â‰F« ïl«juÉšiy. ïâš âUFjhs« brŒjhš mJ kh®¡áa, byÅÅa¤â‹ mo¥gilahd nfh£ghLfËÈUªJ Éy» ÉgjhF«. “xU F¿¥ã£l nghuh£l tot« rÇah v‹w nfŸÉ¡F M«, ïšiy v‹W gâš TW K‹ F¿¥ã£l f£l¤â‹ °öykhd Ãytu§fis ÉÇthf Muhaakš brhštJ kh®¡á°l Ãiygh£il ifÉLtjhF«” v‹W byÅ‹ T¿dh®. Mdhš khnthÆ°£LfŸ ïitfis fz¡»lhkš mid¤J tÊfËY« fLikahf jtW brŒ»wh®fŸ. òu£á¡ fhy¤âš bfhÇšyh í¤j« jh‹bt‰¿ia bfhzU« k‰w tÊfŸ všyh« K¡»a¤Jt« ïšyhjJ« bghU¤jk‰wjhF« v‹w nfh£gh£oid kh®¡áa« V‰W¡bfhŸsÉšiy. ÓdhÉš Míjnkªâa ÉtrhÆfŸ òu£á k‰W« Míj jh§»a òu£áfu k©ly§fshf Ô®khÅ¥gj‰fhd NœÃiyfisí« Ã®gªj§fisí« khnth f©l¿ªjh®. mitfŸ ã‹thW KjyhˤJt ehLfËš cŸs bjhÊyh®fË‹ jh®Ûf ßâahd r£lßâahd mt®fË‹ ntiyÃW¤j§fŸ _ykhfî«, r£l¤â‹ nghuh£l§fŸ _ykhfî« âO® nghuh£l§fŸ, ghuhSk‹w«, muáaš k‰W« bghUshjh nghuh£l§fŸ ga‹fshš mt®fŸ ts®¢áailª JŸsh®fŸ. ÓdhÉš m§F ghuhSk‹w« ïšiy. r£l¥ó®t mik¥ò¡fis ga‹gL¤Jtj‰fhd vªj thŒ¥ò« ïšiy. ÓdhÉ‹ Étrha¥ bghUshjhu« cŸS® k£l¤ij jh©lÉšiy. Fiwªj msÉyhd KjyhˤJ ts®¢á

fhuzkhf ehL jGÉa KjyhˤJt bghUshjhu mDgt« ÓdhÉš ïšiy. t£lhu msÉš M£á brŒí« gilit¤âU¡F« ãuò¡fŸ, jÅik¥g£nl ïUªjd®. nkY«, xUtnuhL xUt® r©ilÆ£L¡ bfh©LoUªjd®. Vfhâg¤âa r¡âfŸ Ódhit f£L¥gh£L¡FŸ it¤J¡ bfhŸtj‰fhf J©L J©lh¡»d®. ïJ ÓdhÉš mo¡fo Vfhâg¤âathâfËilna nkhjšfiscUth¡»d. ÓdhÉš xUKf¥gL¤j¥g£l mu1áaš jiyik ïšyhj gyåd« fhuzkhf îthf¤âY«, ïuhQt¤âY« blaš ïirî ï‹¿ xG§Ñd« kȪJ»lªjJ. ïªâahÉ‹ j‰nghija vjh®¤jkhd ÃiyÆid ftd¤âš bfh©lhš bjhiyJhu »uhk§fis Mjuî js§fshf f£l Ka‰áfŸ vL¤J mjid ÉLjiy bg‰w k©ly§fshf cUth¡» ã‹d® efu§fis R‰¿ tis¥gJ v‹w fU¤J xU f‰gid òidthfnt ïU¡f Koí«. òu£áfu khWjšfS¡fhd fLikahf Ka‰á¡F« fhy¤âš k¤âa muáaš ika« k‰W« r¡âthŒªj ïuhQt« M»ait g‰¿ khnthÆ°£LfŸ ftiy¥gL›âšiy. bfhÇšyh í¤j mo¥gilÆyhd Míj jh§»a nghuh£l¡ fU¤Jl‹ j‰nghij NœÃiyfŸ VjhtJ Éj¤âš ïd¡fkhf cŸsjh v‹gij¡ Tl ït®fŸ gh®¥gâšiy. ïªâahÉš KjyhˤJt ts®¢á, cyf bghUsh jhu¤Jl‹ bfh©LŸs ãiz¥ò, ghuhSk‹w #dehaf mDgt«, r_f, bghUshjhu kh‰w§fŸ, t®¡f§fË‹ r_f mªj°¤J, ïªâa k¡fË‹ áªjid k‰W« thœ¡if Kiw, j¤Jt rhjd§fŸ k‰W« brŒâ¤Jiw ts®¢á ngh‹w K¡»a m«r§fŸ ÉLjiy bg‰w k©ly§fis cUth¡f mo¥gil bfhÇšyh í¤j¤â‰fhd bghU¤jkhditahf ïU¡f nt©L«. btF#d nghuh£l¤âš gyåd§fŸ ïUªjnghâY« efu k‰w« »uhk¥òw ciH¡F« t®¡f§fŸ mt®fŸ mik¥ò¡fŸ M»a ïu©oY« K‹nd‰w¤ij gâa nt©L«.

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

kh®¡á°£Lfis¥ bghW¤jtiu ïJ xU K¡»a éthjhu ÉrakhF«. ïªâa bghUshjhu«, r_f«, muáaš M»at‰¿š V‰gL« kh‰w§fis ftd¤âš bfhŸS«nghJ bfhÇšyh í¤j jªâu§fshš xU Ãuªju¤ij cUth¡f KoahJ mit Ä‹dš nghy ÉG« m¤njhL khbgU« r¡âia âu£Ltj‰F« khbgU« nghuh£l§fS¡F« bfLjš V‰g£L KoɉF tU« v‹gij òǪJ bfhŸtâš áuk« ïU¡fhJ. eilKiw g‰¿a EhÈš khnth Ñœf©lthW vGJ»wh®. “vjh®¤j ÃiyfËš V‰gL« kh‰w§fS¡F¡ nf‰g khwhj fL« ã‰ngh¡fhs®fis eh« v⮡»nwh«. ïJ tuyh‰Wßâahf tyJrhÇ rªj®¥gthj« MF«. mt®fsJ áªjid r_f eilKiwfËšÈUªJ Éy» É»wJ. r_f¤njhiu K‹ndh¡» bfh©L bršy mt®fshš tÊfh£L»w KiwÆš eilnghl KoahJ. ã‹dhš ïUªJ mJ ntfkhf nghtjhf òy«ã¡ bfh©nl ã‹ndh¡» vâ® âirÆš ïG¡f Ka‰á¥g®” v‹W kh-nr-J§, eilKiw g‰¿ v‹w MŒî üÈy F¿¥ãL»wh®. ek¡F »il¤JŸs khnthÆ°£LfË‹ Mtz§fËš rhjfkhd NœÃiyfŸ cUth¡Ftj‰fhd tÊKiwfŸ g‰¿ ã‹tUkhW F¿¥ãL»wJ. Vfhâg¤âa r¡âfs¡F ïilÆš V‰gL« Ku©ghLfŸ ïªâa MS« t®¡f¤ij ghâ¡F«. ïJ muáaÈš ârak‰w j‹ikí«, îthf« gyådkhfî« ïU¡F« v‹W e«ò»wh®fŸ. ï¤jifa NHÈš juF MS« t®¡f¤â‰F vâuhf khbgU« »s®¢áfS¡F miH¤J bršY«, ïjdhš fhtšJiw k‰W« ïuhQt« ghâ¡F«. ïªj âU¥g« cyf nghU¡F ï£L¢ bršY« v‹W khnthÆ°£LfŸ brhš»wh®fŸ. ïij gfš fdî mšy vÅš ntW v‹dbt‹W brhštJ? bjhÊyhË k‰W« ÉtrhÆ T£il ikakhf¡ bfh©L mid¤J njrg¡j, #dehaf r¡âfË‹ x‰WikÆ‹ _y« k¡fŸ #dehaf òu£áÆ‹ y£áa§fis miltj‰fhd

nghuh£l« á¡fyhdJ«, Ú©l fhy j‹ik bfh©lJ« MF«. ntWg£l NHšfËš bt›ntW f£lkhf ïij el¤j nt©oÆU¡F«. òu£áfu ïa¡f¤â‹ ts®¢á¥ ngh¡»‹ jŤJt f£l§fËš gšntW t®¡f§fS« xnu t®¡f¤â‹ gšntW gFâÆdU« gy tif¥g£l ÃiyghLfis vL¥gh®fŸ xU gykhd f«ôÅ°£ f£áahš k£Lnk btF#d ïa¡f§fis ts®¤bjL¤J bjhiyneh¡F ïy¡if miltj‰F bghU¤jkhd I¡»a K‹d c¤âia cUth¡» kh‰w§fis cUth¡Ftj‹ _y« ï¤jifa ãÇÉdiu jdJ m¡FŸ <®¡f Koí«. ï¤jifa f£áahš jh‹ ÄFªj m¡fiu bfh©l rfy âahf§fS¡F« jahuhf cŸs gFâÆdiu jdJ m¡FŸ bfh©L tªJ òu£áfu ïa¡f¤â‹ ghijÆš V‰gL« gšntW âUfšfŸ, âU¥ g§fË‹nghJ k¡fS¡F jiyik jh§» bršy Koí«.( f£á¤ â£l« ghuh 7.16) kh®¡á°£ f«ôÅ°£ f£áÆ‹ bghW¤jtiu btF#d òu£áfu¥ nghuh£l§fis ts®¤bjL¥gJjh‹ ï‹iwa f£l¤â‹ ãujhd flikahf e«ò»wJ. xU c©iahd kh®¡á°£L¡fhf Míj nghuh£l¤â‰fhd gykhd cWâbkhÊ xU nghJ« xUtUila òu£á¡fhd jFâÆ‹ K‹ Ãgªjidahf ïU¡fhJ. bjhÊyhË t®¡fnkh mšyJ ciH¡F« k¡fnsh jh§fsfnt t‹KiwÆš ïw§fhjtiu xU bjhÊyhË t®¡f f£áÆ‹ Ãiy v‹dthf ïU¡f nt©L« ? k¡fŸ #dehaf« k‰W« nrhrÈr r_f kh‰w¤ij mikâahd tÊÆš milant ïªâa f«ôÅ°£ f£á ( kh®¡á°£) ÉiH»wJ. tÈikahd btF#d òu£áfu ïa¡f¤ij ts®¤bjL¥gj‹ _yK« ehlhSk‹w¤â‰F cŸnsí« btËnaí« eilbgW»w nghuh£l§fis ïiz¥gj‹ _yK« ã‰ngh¡F r¡âfË‹ v⮥ig K¿ao¡f bjhÊyhË t®¡fK«, mj‹ T£lhËfS« KaštnjhL mikâahd tÊKiwÆš ï¤jifa kh‰w§fis bfh©L tu ghLgLt® vÅD« MS« t®¡f§fŸ j§fsJ mâfhu¤ij xU nghJ« jhkhf É£L¤ju kh£lh®fŸ v‹gij ftd¤âš bfhŸs nt©L« mt®fŸ k¡fË‹

19

20

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

ÉU¥g¤â‰F khwhf r£l¤â‰F òw«ghfî« t‹Kiw _ykhfî« ïij¥ ã‹D¡F¤ jŸs Kašth®fŸ. vdnt eh£o‹ muáaš thœ¡ifÆš V‰gl¡ Toa âU¥g§fŸ âUfšfŸfisí« ftd¤âš bfh©L mid¤J NœÃiyfisí« rªâ¡»‹w tifÆš ÉÊ¥òl‹ ïUªJ gÂah‰w nt©L«. ( f£á¤â£l« ghuh 7.18)

ït®fË‹ bgU«gFâÆd® rhjhuz Fok¡fŸ Mt®. cÆnuhL vǤJ¡ bfhštJ, cŸeh£L Míj§fŸ, eh£L btokUªJfŸ btoit¤J ájw¢brŒtJ v‹w bfh^ukhd KiwfËš bfh‹wd®. 2002š 90 ng® khnthÆ°£Lfshš bfhšy¥g£ld®. ïJ 2003š 136 Mfî«, 2004š 70 ngU«, 2005š 122 ngUkhf bfhšy¥g£ld®. ït®fis gLbfhiy brŒtj‰F K‹d® mt®fŸ nghärhU¡F csî gh®¤jt®fŸ v‹W brhšÈ milahs¥gL¤âd®. ït®fËš 80 rjåj¤â‰F mâf khndh® khnthÆ°£Lfshš tif¥gL¤j¥g£l t®¡f vâÇfŸ mšy rhjhuz k¡fŸ Mt®. ït®fËš áy® e¡riy£LfË‹ vâ®FG¡fË‹ Mjuths®fŸ, mt®fË‹ c©ikahd bjh©l®fshf ïUªjt®fS« bfhšy¥ g£LŸsd®. RU¡fkhf ïJ ït®fS¡FŸ xUtiubahUt® xʤJ¡ f£L« nghuh£l« v‹gJ bjËthF«. nk‰F t§f¤âš khnthÆ°£LfË‹ âO® jh¡Fjšfshš 12 kh®¡á°£ f£á CÊa®fS«, 17 fhtšJiwÆdU« bfhšy¥g£ld®. bjhiy¥ gFâÆš jŤJ f£l¥g£LŸs f£ol§fis Ãy¡ f‹Å btofis¡ bfh©L bto¡f¢ brŒJ mʤjd®. »uhk¥òw k¡fŸ k¤âÆš m¢r cz®îfis gu¥gî« Ka‰á¤jd®. Äf¢ á¿a všiy bfh©LŸs xÇrh, rÔ°f®, k¤âa ãunjr«, f®ehlf«, kfhuhZou gFâfËš ÉÇîgL¤J»wh®fŸ. ga§fu thj elto¡iffis x£L bkh¤jkhf v‹¿šyhkš xUgFâÆš gu¥òtijí« òu£áfu tÊ v‹gj‹ bgauhš t‹Kiwfisí« nk‰bfhŸ»wh®fŸ. mt®fŸ v§F brašgL»wh®fnsh m§nf bjhl®òila gFâÆš k©ly§fis f£Ltj‰fhd Ka‰áfS¡F K¡»a¤Jt« mË¡»wh®fŸ. rÛgfhykhf ïlJ FW§FGthâfËilna, cWÔ Fiyí« ngh¡F F¿¥ãl¤j¡fjhF«. Mªâu ãunjr¤âš k¡fŸ í¤j¡FGthš rudilªnjh® ruhrÇ M©L 550 Mf ïU¡»wJ. ïnjngh‹nw Õfh®, #h®f©oY« mÊî ntiyfËš
vjh®¤j Ãiyik t‹Kiwí«, vâÇfis ó©nlhL mÊ¥gJ c£gl muáaš k‰W« ïuhQt â£l§fËY« bt#d§fis g§nf‰gj‰fhd Ka‰áfis tH§FtJ« j§fSila flikfSl‹ ïizªj x‹whF« vd khnthÆ°£L bfhÇšyh¡fŸ F¿¥ãL»wh®fŸ. mj‹ Éisîfis x›bthUtU« ï¥bghGJ gh®¡f Ko»wJ. jÅeg®fis gLbfhiy brŒí« tÊahd ïlJ FW§ FGthj¡ bfhŸifia¤ jh‹ e¡riy£LfŸ ïa¡f« Jt§f¥g£l fhy« Kjš V‰W¡bfh©LŸsh®fŸ. rhU k#]«jh®, fhD r‹ahš, nrhÇ‹ ngh°, á.blb#°t® uh›, k‰W« o.ehfóõ‹ g£eha¡ c£gl 6 e¡riy£ jiyt®fŸ ifJ brŒa¥g£l ntisÆš efriy£LfË‹ ehrfu ghijÆid Ód f«ôÅ°£ f£á V‰f kW¤JÉ£ljhf x¥ò¡ bfh©LŸsij Û©L« ÃidÉš bfhŸs nt©L«. ä‹ãnahÉ‹ k¡fŸ í¤j nfh£gh£il ïaªâu¤jdkhf filão¤j e¡riy£LfŸ ÛJ Ód f«ôÅ°£ f£á F‰w« rh£oaJ nkY« t®¡f vâÇÆ‹ ïu¤j¤âš ifia _œ» vL¥gj‹ _y« òu£áfu f«ôÅ°£L¡fis cUth¡f KoahJ. kWg¡f« f£áahdJ nkY« f«ôÅ°£ f£áahf ïU¡fî« KoahJ v‹gijí« cWâ brŒí«. k¡fŸ í¤j FG ( PWG) khnthÆ°£ f«ôÅ°£ br‹l® (M C C) ïªâa f«ôÅ°£ f£á (khnthÆ°£) cŸsl¡»a ïlJ FW§FG thâfŸ gy M©L fhy« t‹Kiw elto¡iffËš kd« nghd ngh¡»id bfh©oUªjd®. 1991¡F« 2001¡F« ïil¥g£l fhy¤âš e¡riy£LfŸ bjhl®òila t‹Kiwfshš 2077 ng® bfhšy¥g£LŸsd®. 21

22

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

m©il ehlhd neghs¤â‹ khnthÆ°£LfË‹ mâfǤJ tU« elto¡iffisí«, bj‰fháa khnth Æ°£LfŸ xU§»iz¥ò FG mik¡f¥g£lijí« j§fsJ ga§futhj jªâu§fis gy¥gL¤âl khnthÆ°£LfŸ ga‹gL¤â¡ bfhŸ»wh®fŸ. ÕfhU¡F« neghs¤â‰F« ïilna cŸs Ú©l f©fhÂ¥g‰w ïU všiy¥ gFâfis r£lÉnuhj fl¤jšfS¡fhfî«, ga‰á Kfh«fis el¤jî« ga‹gL¤J»wh®fŸ. mt®fŸ fhZÛ® k‰W« tl»H¡F ïªâa ÔÉuthj¡FG¡fŸ, ÉLjiy¥ òÈfŸ M»nahUl‹ Äf beU¡fkhd bjhl®òfisí«, mt®fËlÄUªJ Míj cjÉfisí« bgW»wh®fŸ. 2004 et«gÇš btËahd brŒâfË‹go mt®fË gh»°jhÅ‹ Iv°I ÔÉuthj mik¥òl‹ Tl bjhl®ò it¤JŸsJ bjÇa tU»wJ. v›thwhÆD«, khnthÆ°£LfË‹ elto¡iffË‹ bkh¤j muáaš Éisîfis bghW¤jsÉš Äfî« RU§»í«, j‰fhÈfkhdjhfî« cŸsJ. cjhuzkhf Õfh®, #h®f‹£ khÃy§fËš Ãyãuò¡fSila c¢rtu«ã‰F nkš cŸs cgÇ Ãy§fis if¥g‰wnth mij Ãyk‰wt®fS¡F mšyJ »uhk¥òw ViH k¡fS¡F kW ÉÃnahfnkh brŒa¥glÉšiy. khnthÆ°£LfË‹ ãujhdkhd tUthŒ v‹gJ »uhk¥òw gz¡fhu®fËlÄUªJ«, Ãyãuò¡ fËlÄUªJ« byÉahf tNš brŒtâÈUªJ jh‹ tU»wJ. »uhk¥òw ViHfË‹ ey‹fis ghJfh¥gj‰nfh mšyJ ïa‰if Mjhu§fË‹ ey‹fis ghJfh¥gj‰F btF bjhiyÉš mt®fŸ cŸsd®. Mdhš kWòw« ÉahghÇfŸ k‰W« t®¤jf NjhofSl‹ gutyhf cwîfisí«, ÉÇthd jftš bjhl®òfisí« khnthÆ°£LfŸ it¤JŸsd®. r¤Ô°fÇY« xÇrhÉY« td¤âÈUªJ Õo ïiyfisí«, eh® r¤J Ä¡f td¥ bghU£fisí« fl¤J« khnthÆ°£L fS¡F« m¥gFâ »uhk k¡fS¡F« ïilna bjhl®¢áahd nkhjšfŸ ÃfœªJ tU»‹wd. J¥gh¡» Kidia it¤J »uhk§fisí«, »uhk k¡fisí« j§fsJ ãokhd¤ij bf£o¥gL¤âíŸsd®. ïJ mt®fŸ Ûjhd g‰W fhuzkhf mšy khwhf »uhk k¡fË‹

m¢r¤âÈUªJ tU»wJ. khnthÆ°£LfË‹ k¡fŸ k‰w Ô®¥ò v‹W, J¥gh¡»ahš R£L¡bfh‹W Úâ tH§FKiw e‹whnt Mtzkh¡f¥g£LŸsd. nkY« khntÆ°£LfŸ Kjyh ˤJt muáaš f£áfË‹ if¥ghitahf kh¿ tUtJ« mâfǤJ tU»wJ. F¿¥ghf bjY§F njr f£áÆ‹ Ñœ k£l msÉš e¡riy£LfŸ it¤J¡ bfh©l cwit e¡riy£ fÉP® tw tw uh› tH¡f¿P® FG K‹ò x¥òjš mˤjh®. bjY§F njrK«, fh§»uR« gz¤ij bfhL¤J khnthÆ°£LfË‹ nritia ga‹gL¤â¡ bfh©lh®fŸ v‹W« twtwuh› nkY« brhšÈíŸsh®. nj®jÈš bt‰¿ bgWtj‰fhf khnthÆ°£Lfis ga‹gL¤j fÂrkhd bjhifÆid mt®fS¡F tH§f¥ g£ljhf #h®f‹£ khÃy K©lh muáaš mik¢ruhf cŸs ãn#ã jiyt® xUt® rÛg¤âš bjÇɤjh®. ÕfhÇš gfÈš KjyhˤJ f£áfË‹ ãuâÃâfshfî« ïuÉš khnth Æ°£Lfshfî« ïU¥gh®fŸ v‹w gHbkhÊna cŸsJ. ïJ bjhl®ghf k‰bwhU Éra¤âš âÇdhKš fh§»uRl‹ ifnfh®¤J¡bfh©L brašg£ljhf k¡fŸ í¤j¡FGÉ‹ ( PWG) K‹dhŸ khÃy brayhs® x¥òjš mˤJŸsh®.

23

24

K‹nd‰w¤â‰fhd njh‰w« ts®¢áÆ‹ik fhuzkhf nk‰F t§f¤âš khnthÆ°£LfŸ bršth¡F bgUF« v‹W Ûoa ÃWtd§fŸ bjhl®ªJ brhšÈtU« fU¤jhF«. khnthÆ°£Lfshš nk‰bfhŸs¥ gL« x›bthU gLbfhiyfisí« K‹nd‰w¤â‰fhd FiwghLjh‹ mo¥gil v‹W Ãaha¥gL¤J»‹wd. mt®fŸ »uhk¥òw k¡fŸ k‰W« kiythœ k¡fË‹ ey‹ fS¡fhf ntiy brŒtj‰fhf mt®fŸ »uhk§fËš Úo¤ âU¡fÉšiy v‹W khnthÆ°£LfË‹ Mtz§fns bjËîgL¤J»‹wd. »uhk¥òw gFâfis mt®fŸ nj®ª bjL¥gj‰F trâahd fhuz« mt®fË‹ bfhÇšyh í¤j¤ â‰F j¡fthW bghUªJtJjh‹. jÅik¥g£LŸs ï¥ gFâfËš ga§futhj elto¡iffS¡F V‰w ïa‰if NHiy¥ ga‹gL¤j fz¡»L»wh®fŸ.

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

ï‹iwa mik¥ã‰FŸ ts®¢á v‹gij mt®fŸ V‰fÉšiy v‹gij khnthÆ°£L Mtz§fŸ F¿¥ãL »‹wd. ViH k¡fË‹ cldo Ãthuz¤â‰fhf K‹ it¡»w gFâ nfhÇ¡if KH¡f« v‹gnj âÇòthjkhf fUJtâš cWâahf ïU¡»wh®fŸ. Míj gyÄšyhkš ts®¢á¡fhd KH¡f§fis K‹ it¥gjhdJ ViHfis MS« t®¡f¤â‰F gªJnghF« moikfshf¡»ÉL« v‹W« òu£áia fh£o¡bfhL¥gjhF« v‹Wk cWâahf e«ò»wh®fŸ. brŒâ ÃWtd§fË‹ K¡»a neh¡fnk vJbtÅš, ïlJ K‹dÂÆ‹ M£áÆš V‰g£oU¡F«, »uhk¥òw K‹nd‰ w¤ij kW¥gJ jh‹ ts®¢á v‹W Ãiyeh£LtJ jh‹. KjyhˤJt Ûoah¡fŸ bghW¤jtiuÆš K‹nd‰w« v‹gJ k¡fŸ bjhifÆš áWgFâahf cŸs gz¡fhu®fŸ k‰W« bgU« brštªj®fË‹ Ml«gukhd thœ¡ifÆ‹ ÉÇth¡f¤ijí« thŒ¥igiaí« m®¤j¥gL»‹wd. KjyhˤJ nkšj£L k¤âa t®¡f« k‰W« »uhk¥òw gFâÆ‹ gz¡fhu®fis ãuâÃâ¤Jt¥ gL¤â mt®fË‹ th§F r¡â mâf¥gL¤Jtijna Ûoah ÃWtd§fŸ ts®¢á v‹»‹wd. ïªâa f«aÅ°£ f£á ( kh®¡á°£) bghW¤jtiu ts®¢á F¿¤j gh®it r_f bghUshjhu vjh®¤j¤âÈUªJ kâ¥ãL»wJ. e«ik¥ bghW¤jsÉš K‹nd‰w¤â‰fhd nghuh£l« v‹gJ eh£L k¡fŸ j§fsJ thœ¡if¤ ju¤ij nk«gL¤Jtj‰fhf el¤J« nghuh£l« jh‹ v‡dW F¿¥ãL»nwh«. Ãy¢Ó®âU¤j« ïa‰if ts§fis ViHfS¡F« g»®î brŒtJ. TÈ ntiythŒ¥ò, fšÉ k‰W« Rfhjhu« M»ait g‰¿ ïšiy v‹whš ts®¢á v‹gJ m®¤jÄšyhkš nghŒÉL»wJ. kh®¡á°£ f£á K‹nd‰w¤ â‰fhd nghuh£l¤ij KjyhˤJt- Ãyãuò¤Jt f£lik¥ãš V‰gL« jilfS¡F cŸnsÆUªJ K‹bdL¤J¢ brš»wJ. k‰bwhU Ku©g£l ÉrakhdJ cyfkakh¡fÈ‹ ï‹iwa f£lkhF«. btF#d§fSl‹ c©ikahd T£lÂia V‰gL¤â, mt®fË‹ ešynjh® thœ¡if¡fhf Fiwªjg£r thŒ¥ò¡fis mâf¥gL¤J

tj‰fhd nghuh£l¤ij el¤J« f«ôÅ°£ f£á¡F K‹nd‰w¤â‰fhd nghuh£l« Äf K¡»akhdnj. ïªâa f«ôÅ°£ f£á ( kh®¡á°£) –Æ‹ f£á â£l« ïJg‰¿ bjËth¡F»wJ. mjhtJ f£áahdJ rªj®¥g§fis ga‹gL¤â j‰nghJ ïUªJ tU« muRfŸ tu«òfS¡F c£g£L k¡fS¡F Ãthuz¤ij mË¡F« â£l§fis vL¤j¢ bršY«, â£l§fS¡fhfî«, kh‰W¡ bfhŸiffis mKyh¡fhfî« fLikahf Ka‰á¡F«. ïlJK‹d muá‹ K‹nd‰w¤â‰fhd ghijÆ‹ Éisthfnt 15 y£r« »uhk¥òw Ãyk‰wt®fŸ Ãy§fis bg‰WŸsd®. 5 y£r« kiythœ k¡fŸ FL«g§fis rh®ªjt®fŸ ÃyK«, g£lh Mtd§fisí« bg‰WŸsd®. nk‰F t§f¤âš F¤jif rhFgoahs®fË‹ cÇikfŸ e‹whfnt cWâ¥gL¤j¥g£LŸsJ. »uhk¥òw§fË‹ kh‰w§fS¡fhd r«gªj¥g£l r¡âahfnt gŠrha¤J mik¥òfis gh®¡f Koí«. efu¥ gFâfËš bjhÊyhs®fŸ, nrÇ gFâ k¡fŸ, k¤âaju t®¡f CÊa®fŸ M»nahÇ‹ cÇikfis rh¤âakhd msɉF ÉÇîgL¤j¥g£LŸsJ. ïju khÃy muRfËlÄUªJ bfhŸif ßâahd ɤâahrkhd gh®itia bfh©LŸsjhš jh‹ ïlJ K‹d K‹nd‰w« f©LŸsJ. KjyhˤJt bghUshjhu mik¥ãdhY« cyfka kh¡fÈdhY« fLikahd jh¡FjY¡F njr« KGtJ« m‹whl« ghâ¡f¥g£L tU»w NœÃiyÆš nk‰F t§f¤âš k£L« ïlJK‹d muR mâfhu¤âš ïU¥gj‹ fhuzkhfnt m¤jifa ghâ¥ãÈUªJ Éy» Éf KoahJ. ïªâa f«ôÅ°£ ( kh®¡á°£) f£áÆ‹ nk‰F t§f 21tJ khÃy khehL Ãiwnt‰¿íŸs ïlJK‹dÂí« e«Kila flikfS« v‹w Mtz« F¿¥ãLtjhtJ njáa NœÃiyÆ‹ ã‹dÂÆš fšf¤jhÉY« mjid R‰¿íŸs gFâfËY« kht£l§fË‹ tUthŒ bgU¡f« 圢áailªJ tU»wJ. 4612 »uhk§fŸ Äfî« ã‹j§»a gFâfshf f©l¿a¥g£LŸsJ. 46 y£r« k¡fŸ Äfî« tWikÆš thœ»wh®fŸ vd TW»wJ.

25

26

kh®¡áÞ£

kh®¡á°£

nkY« ntiyÆ‹ikahdJ ÔÉukhdJ« ftiyaË¡ff ToaJkhd ãu¢rid v‹gJ v›thW vd F¿¥ãL»wJ. »uhk¥òw§fËš Ãyk‰nwh® v©Â¡if mâfǤJ tU»wJ. Étrha c‰g¤â flªj 1980fËY« 1990 fËY« x¥ãLifÆš FiwªJ tU»wJ. »uhk¥òw¥ gFâfËš Äfî« ViHfshf cŸst®fËš bgU«gh‹iknah® kiythœ k¡fS«, jhœ¤j¥g£l k¡fS« Mt®. »uhk¥òw§fËš r¤jhd czî v‹gJ ftiyaË¡»wJ. 18 rjkhd »uhk§fS¡F Fo¡f j©Ù® ÉÃnahf V‰ghLfŸ ïšiy. ï¤jifa NœÃiyia vâ®bfhŸtj‰fhf ïlJK‹d muR Kj‹ik bfhŸiffËY« mKyh¡f§fËY« kh‰w§ fis bfh©L tªJŸsJ. ã‹j§»a t£lhu§fËš ts®¢á¡fhd gÂfS¡F TLjš K¡»a¤Jt« ju¥gL»wJ. fšÉ, Rfhjhu«, k‰W« Rarh®ò ts®¢áfS¡F tot§fS« btF#d j©ikiaí« mË¡»wJ. ntiythŒ¥ò bgU¡F tj‰fhd KiwÆš bjhÊškakh¡fš gh®it brY¤j¥ gL»wJ. ts®¢á¡fhd nghuh£l« v‹gJ t®¡f¥ nghuh£l¤njhL ïizªj gFâahfî«, mJ t®¡f r¡âfË‹ nr®khd¤âš kh‰w§fŸ cUth¡f M¡f¥ó®tkhd g§»id t»¡F« vdnt kh®¡á°£ f£á ïâš xUnghJ« njh‰fhJ. ts®¢á¡fhd m‹whl elto¡iffËš
ifaf¥gL¤j ÉU«ò»wh®fŸ. ts®¢áahdJ ït®fis jÅik¥gL¤â ït®fË‹ ãoÆÈUªJ btËna¿ ÉL« v‹W mt®fŸ m¢r¥gL»wh®fŸ. ïªâa f«ôÅ°£ ( kh®¡á°£ )f£á¡F« khnthÆ°£LfS¡F« ïilna cŸs ɤâahr« muáaÈ‹ xUgFâ ts®¢á F¿¤j ãu¢ridí« mj‹ gFâna. khnthÆ°£LfŸ v‹gt®fŸ j‰nghija KjyhˤJt« cUth¡F« r_f mikâÆ‹ikÆdhš cUthd bfhªj˥㋠xUgFâna. ïªj bfhªjË¥ò btˤ njh‰w¤âš KjyhˤJt r_f NHiy v⮥gjhf njh‹¿dhY«, j¤Jth®¤j ßâÆš ï¥bghGija Ãytu¤ij Úo¡fnt cjwd. ï¡fhy§fËš, NU¤jd«, njfbt¿, kjbt¿ mo¥ gilÆyhd gLã‰ngh¡fhd tyJ rhÇ ïa¡f§fŸ ga§fuhj elto¡iffŸ, muh#f muáaš, gy tot§fËš njh‹w¡ TL«. ïa¡fÉašgo, j¤Jth®¤j¥goí«, gh®¤jhš, ï‹iwa KjyhˤJtnk ïj‹ C‰W¡f©zhF«. ïj‹ x›bthU btË¥ghL« xU t®¡f¤â‹ rh®ghfnt ïU¡F«. bjhÊyhË t®¡f« c®î ó®tkhf gFâÆdÇ‹ t®¡f îgªj§fshš ïJ vG»wJ. ïjid byÅ‹ e‹whfnt vL¤J¡fh£L»wh®. “všyh KjyhˤJt ehLfË‹ Fzh«r« v‹dbtÅš KjyhˤJt¤â‹ bfhLikfŸ F£o ó®Rth t®¡f¤âid, M¤âu¡fhudhf M¡F»wJ. ïJ muh#f muáaš ngh‹nw ïªj M¤âu_£L« xU r_f Éisthf cŸsJ. ïªj òu£á Mntr« Äfî« j‰fhÈfkhdJ, ga‹ m‰wJ. mJ ntfkhf xUó®Rth ft®¢á KH¡f¤âÈUªJ, ï‹bdhU ft®¢á¡F M£g£L gªJ nghŒÉL»wJ. ïJ všnyhU« m¿ªj x‹W. bfhŸif ßâahfî«, bghJikahfî« ïjid m§ÑfÇ¥gjhš, xU òu£á¡ f£áÆ‹ Jt¡f fhy jtWfis bjhiyªJ nghf brŒa KoahJ. mJÛ©L«, Û©L« jiy ö¡F« ïJtiu f©ouhj tot§fËš mJ njh‹W« f©ouhj NHÈš njh‹W«” vdnt khnthÆ°£Lfis muh#f r¡âfshf milahs¥gL¤Jtâš jt¿šiy. q

27

28