Malzeme Bilgisi Not-2

•

•

•

•

•

•

• •

Taşların gerilmeye karşı mukavemeti, basınç mukavemetinin ortalama 1/10’u, eğilme mukavemeti ise basınç mukavemetinin 1/7’si kadar olmaktadır. Püskürük taşlar oluşum tarzlarına göre üç sınıfa ayrılabilir 1. İç püskürük taşlar (granit, siyanit, gabro, diyorit, peridotid vb.) 2. Dış püskürük taşlar (kuvars, porfir, diyabaz, riyolit, bazalt, andezit, melafir vb.) 3. Damar taşları (granit, porfir, siyanitporfir, pegmetit vb.)

İyi bir mermer plakanın damarları uzunluğuna paralel, rengi bulutlu, benekli ve çarpık, yoğunluğu 2500 kg/m3, basınca mukavemeti ise 600 kg/cm2’den az olmamalıdır. Tortul taşlar oluşumu itibariyle iki çeşittir. Bunlardan birincisi organik tortul taşlar olup, organik klastik, kimyasal çökelme ürünü kalker, kuvarsit, dolomit vb. olarak sıralanabilir. İkincisi fiziksel tortu ürünü olan klastik taşlar ise konglomera, pres, puding, grovak gre, kumtaşı, breş ve kayağan taş olarak alt gruplara ayrılırlar. Dış mekan çalışmalarına uygun travertenin porozitesi %12’den az, su emmesi ağırlığının %5’inden az olmamalı, basınç mukavemeti ise 200 kg/cm2’den fazla olmalıdır. Peyzaj konstrüksiyonunda kullanılan taşlar değişik taşçı aletleriyle işlenme durumlarına göre aşağıdaki çeşitlere ayrılabilirler: 1. Moloz taş 2. Kaldırım taşı 3. Çaplanmış moloz taş 4. Kaba yonu taş 5. İnce yonu taş 6. Kesme taşlar

Agregatlar; özgül ağırlıkları 2.0 gr/cm’den büyük ve genellikle 100 mm’ye kadar çeşitli büyüklüklerde taneli materyallerdir. Kumlar tane iriliğine göre sınıflandırılınca; 0.0 – 1 mm çaplı ince kum 1 – 3 mm arasında orta kum 3 – 7 mm arasında kaba kum

•

•

Bünyesinde hacim olarak %8’den daha fazla kil bulunduran kum, harç ve beton yapımında kullanılmamalıdır. İyi nitelikli kumun kil oranı hiçbir zaman %1-3’ü geçmemelidir. Kumun temizliği avuç muayenesi ile kolayca anlaşılır. Kum avuç içinde sıkılıp bırakılınca kum taneleri ele yapışmamalıdır. İyi bir harç kumu için tane büyüklüğü oranı; %40’ı 0 – 1 mm arasında, %32’si 1 – 3 mm arasında, %28’i ise 3 – 7 mm arasında olmalıdır. Kum içinde 0.06 mm elekten geçen ince malzeme ağırlığının %4’ten az ve %6’dan, kolayca

ezilen maddeler %1’den, suda yüzen hafif maddeler ise ağırlıkça %0.5’den fazla bulunmamalıdır.

•

Ahşap kaynağı olan ağaçlar, sertliklerine göre üç gruba ayrılırlar: Sert ağaçlar: Dişbudak, meşe, karaağaç, kayın, akgürgen, ceviz, kestane ve ardıç. Orta sert ağaçlar: Akçaağaç, kızılağaç, gürgen, selvi, karaçam, kızılçam, ladin ve sarıçam (çıralı ağaçlar) Yumuşak ağaçlar: Kavak, ıhlamur, söğüt ve göknar.

•

Kızılçam: Çoğunlukla düzgen gövde yapmayan kızılçamın ahşabı fazla ayrıntı istemeyen işlerde kullanılabilir. Karaçam: Dış mekanda bank, pergola yapımında ve teras kaplaması için kullanılabilir. Ladin: Dış şartlara oldukça dayanıklı, iyi cila kabul eder. Peyzaj düzenlemede çevreleme ve çatı elemanları, bank ve oturma yerleri ile bahçe möblesi yapımında kullanılabilir. Köknar: İç ve dış şartlara dayanıklı olması nedeniyle yapılarda çok kullanılan pahalı bir ahşaptır. Sedir: Kolay işlenebilir, dayanıklı iyi cila ve boya kabul eden bir ahşabı vardır. Sağlanması zor ve pahalı bir ahşaptır. Günümüzde daha çok iç mekan donatıları için kullanılmaktadır. Ardıç: Dış şartlara ve böceklere karşı bünyesinde bulunan tanen nedeniyle çok dayanıklıdır. Bahçe ve kırsal alanlarda tel çit direği olarak kullanıldığı gibi sağlam, dayanıklı ve kokulu olan ahşabı nedeniyle çeyiz sandığı, dolap, döşeme ve tavan yapmak üzere iç mekanlarda da kullanılmaktadır. Meşe: Bünyesinde bulunan tanen nedeniyle suya karşı dayanıklıdır. Peyzaj konstrüksiyonunda pahalı olması ve fazla işçilik istemesi nedeniyle diğer ahşaplara oranla daha az kullanılır. Meşe ile yapılan dış mekanlardaki konstrüksiyonlar; su kıyıları tahkimi, köprüler ve benzeri su içi veya kıyısı ahşap perde duvarları sayılabilir. Kayın: Ahşabı çok sağlam olan kayın özellikle mobilya yapımında çok kullanılan bir yapraklı ağaç cinsidir. Dişbudak: İşlenmesi güç olmasına karşın iyi cila kabul eder. Karaağaç: Dış etkilerden fazla yıpranmaz. Su kenarı ahşap konstrüksiyonlarında kullanılabilir. Okaliptüs: Su içi ve kenarı konstrüksiyonlarında kullanılır. Çevreleme çiti yapımlarında direk olarak kullanıldığı zaman dış şartlara fazla dayanıklı değildir. Ceviz: Pahalı olduğu için dış mekanda düzenleme materyali olarak oldukça az kullanılmaktadır.

•

İşlenmemiş ağaç normları:

•

•

• •

•

•

• •

1. Direk: Kare kesitli veya yuvarlak köşeli pahalı bir kereste normudur. 14/14 cm’den 24/24 cm’ye kadar değişen boyutlarda olabilir. 2. Kalas: Dikdörtgen kesitli, kalınlığı 4 – 10 cm, genişliği 8 – 30 cm olan ahşaptır. 3. Kadron (Dilme): Kare kesitli, boyutları 4/4 ile 12/12 cm arasında değişen bir ahşap normudur. 4. Kiriş: Kesiti dikdörtgen ve boyutları arasındaki b/h oranı 1/3 – 5/7 arasında değişen muhtelif ölçülerde ve dar kenarı hiçbir zaman 7 cm’den küçük olmayan bir ölçü gösterir. 5. Lata: Boyutları küçük, dikdörtgen kesitli, (kalınlık 2.5 – 5 cm, genişlik 30/50 ve 40/50 cm arasında) peyzaj yapılarında çok kullanılan normda bir ahşaptır. 6. Tahta: Dikdörtgen kesitli, kalınlığı 1.5 – 3 cm arasında ve genişliği 8 – 30 cm olabilen ahşap normudur. 7. Kapak tahtası: Tomrukların, kare ve dörtgen kesitli olarak biçilmesinden sonra, bir yüzü düz, diğer yüzü kavisli olan kısmıdır. 8. Çıta: Kesitleri 3x5 veya ondan küçük kare veya dikdörtgen kesitli ahşaptır. Demir: Dış mekan düzenleme çalışmalarında kullanılan demir, dayanıklı, sağlam, özgül ağırlığı 7.85 olan ve %0.2’den daha az karbon içeren demir – karbon alaşımıdır. Demirin içindeki ağırlığına göre karbon miktarı %0.2 – 0.17 arasında olursa çelik denilir. %0.17 – 0.5 arasında karbon içeren demir alaşımlar pik döküm (fon) grubuna girer. İçinde karbon oranı arttıkça sertleşir. 1500 oC’nin üzerinde erir. Çelik Çeşitleri: 1. Tor çeliği – Tek nervürlü çelik 2. Çift nervürlü çelik 3. Burulmalı çelik 4. Halat çelik 5. Hasır çelik

Pik Döküm Demir: Bünyesinde %0.17 – 0.5 karbon bulunan demir alaşımıdır. İnce Çelik Saçlar: Alaşımsız ve genel yapı çeliklerinden yapılmış, genişlikleri 600 mm’den daha büyük kalınlığı 3 mm’den az olan sıcak veya soğuk haddelenerek yapılan yassı metal ürünlerdir. Galvanizli Düz ve Oluklu Saçlar: İnce çelik saçların ömrünü uzatmak ve yaygın alanlarda kullanımını sağlamak üzere koruyucu metallerle kaplanarak atmosferik şartlara dayanıklı kılınırlar. Bu amaçlar için en elverişli metal çinkodur. Bakır: Kırmızı renkli saf halde iken oldukça yumuşak ısı ve elektrik iletimi yüksek bir metaldir. Dış mekanda, korozyona dayanıklı olduğundan denize yakın yerlerde örtü malzemesi ve dekoratif amaçlar için kullanılabilir. Bakır çoğunlukla dış mekan düzenleme çalışmalarında çatı örtüsü olarak, su çanağı, havuz ve heykel yapımı için, havuz su gösterilerinde özellikle fıskiyeler için yaygın olarak kullanılır. Pirinç: Metal bakır (sarı bakır) ve çinko (%45’e kadar) alaşımı olan bu metal, su yüzeyinde yer alan gösterilerin ve heykellerin yapımında kullanılır. Bronz (Tunç): Bakır ile yapılan bir alaşımdır. Bakır içine çinko veya bakır silikon ve manganez gibi metaller karıştırılarak yapılır. Aşınmaya dayanıklılığı, çalışmaya uygunluğu ve eklenmesi bakıra benzer olup bakırdan mukavemet yönünden daha güçlü ve daha pahalıdır.

•

• •

•

Alüminyum: Alüminyum ve biçimlenebilen alüminyum alaşımlarından soğuk haddelenerek yapılan yapılarda genel amaçlar için (çatı cephe, tavan kaplama ve doğrama yapımında) kullanılan bir metaldir. Kurşun ve Çinko: Bu metaller, çatı kaplaması ve su olukları dışında pek ender olarak dış mekanda kullanılırlar. Bitüm; katrana oranla dayanıklı ve uzun ömürlüdür. Katranlar ise, agregatlar ile daha iyi yapışırlar. Bu yüzden bitüm ve katran karışımlarıyla (100 oC civarında) üstün nitelikte, daha kullanışlı bağlayıcılar elde edilebilir. Bu amaçla yapılan karışımlarda bitüme giren katran %20’yi, katrana karışan bitüm ise %25 – 30’u geçmemelidir. Aglomeratlar: 1. Beton 2. Pişmiş toprak ürünleri

• •

Çelik çubukların betona girmesiyle gerçek betonarme oluşur. Beton karışımları için 1. Agregat – agregat (kum – çakıl) oranı 2. Agregat – bağlayıcı (kumi çakıl – çimento) oranı 3. Bağlayıcı – su oranının bilinmesi ve doğru olarak ayarlanması gerekir.

• •

Demirsiz betonların diğer bir adı da grobetondur. Betonun bileşiminde çimento miktarı önemlidir. Betonarme betonu içinde en az 300 kg çimento bulunmalıdır. Betonu döküm esnasında yüksekten dökmemeli (1,5 m’den fazla) ve taşıma süresi 20 dk’yı geçmemelidir. Betoniyerle taşımalarda bu süre 45 dk’ya kadar çıkabilir. Betonun hacim ağırlığı 1600 – 2600 kg/m3 arasında değişim gösterir. Yük hesaplarında 2400 kg/m3 alınır. Çekme mukavemeti, basınç mukavemetinin %7’si ile %12’si, ortalama %10 kabul edilir. Pişmiş toprak ürünlerine örnek vermek gerekirse; tuğla, fayans, seramik, kiremit, kil büz ve saksılar verilebilir. -Tuğla hamuru homojen yapılı olmalı, kesilince düzgün olarak ikiye bölünebilmeli, içinde taş, kireç ve magnezyum oksit gibi yabancı maddeler bulundurmamalıdır.

•

•

• •

-Yeterince sertlikte olmalı, demirle çizilmemeli -Üzerine vurulunca iyi ses vermeli, “sağır” olmamalı -Fazla su emmemeli -Üniform şekilli, düz köşeli, homojen renkli olmalı -Dona karşı dayanıklı olmalı

•

•

• •

•

•

•

• •

Karo fayans ve karo seramikler; kilin hamur haline getirilerek şekillendirildikten ve kurutulduktan sonra pişirilmesiyle elde edilen bir yapı ve döşeme kaplama malzemesidir. İyi bir karo fayansın boyutları uzunluk ve genişlikte tölerans sınırları içinde, %0.8 – 0.5 arasında, kalınlıkta ise %10 olmalıdır. Tüm dörtgen, gönyesinde, yüzeyi düzgün iç bükey veya dışbükeylik anma boyu %0.7’den küçük olmamalı ve hacim ağırlığı 1.60 – 1.70 gr/cm3 arasında bulunmalıdır. Su emme %14 – 22 arası, eğilme dayanımı ortalama 150 kgf/cm2 sert yüzeyli, sıcaklık değişimlerine, basınç ve buhara dayanıklı olmalıdır. Hazırlanan bir yüzeyde mozaik kaplamanın bölümlere ayrılması için 2025 mm kalınlıkta çıta veya metal profiller kullanılarak anolar yapılır. Bu anoların uzun kenarı 1.50 – 2.0 m’den fazla ve dökülen alan 2 – 3 m2’den büyük olmamalıdır. Mozaik yüzeylerin bölümlerinin daha güzel görünmesi için 5 – 10 cm genişlikte derzler bırakılabilir. Cam mozaiklerde camı renklendiren maddeler, bünyesinde bulunan metaller ile bunların oksit ve sülfürleridir. Düz plaka cam değişik kalınlıklarda olabilir. Kalınlık yönünden 5 tipe ayrılan cam plakalar çok ince 0.9 – 1.6 mm, ince 2 mm, 6 kg/m2; orta 3 mm, 7.5 kg/m2; kalın 4 mm, 9 kg/m2; çok kalın 5 – 8 mm olarak belirlenebilirler. Cam mozaik su emmez. Çok sert, aşınmaya dayanıklı, ısı değişikliklerinden etkilenmeyen ve donmayan bir yapısı vardır. Bu nedenlerle düşey yüzeylerin kaplanmasında tercih edilmektedir. Özellikle yapı dış cepheleri havuzlar, depolar ve su yüzeylerinde kullanılabilir. Beton blok ve karolar; ince agregatlar ile çimento ve çok az su karışımının, basınç (50 – 100 kg/cm2) ve sarsma (titreme) ile sıkıştırılmasından elde edilir. Bloklardan bazıları agrega olarak hafif materyallerden bims (birbirinden bağlantısız sünger görünümlü, silikat esaslı özgül ağırlığı 0.6 – 0.8 gr/cm3 arasında olan volkanik bir materyaldir.) kullanılarak, çimento, su ve gerektiğinde kum ilave edilerek yapılan hafif betonlardır. Karolar dörtgen ve kare şekilli, kalınlığı çoğunlukla 2 – 2,5 cm olan sıkıştırılmış düz veya oluklu plak betonlardır. Mozaik karolar 6x30, 10x20, 20x20, 30x30, 33x33 ve 40x40 cm boyutlarında olabilir.