Mahdi Setizan1

‫‏سرشناسه ‪ :‬هادیان‪ ،‬مهدی‪،‬‏‪ ۱۳۶۱‬‏‪-‬‬ ‫‏عنوان و نام پديدآور ‪ :‬مهدی‌ستیزان ‪ /‬نویسنده مهدی هادیان‪.‬‬ ‫ی ‪.۱۳۸۸ ،‬‬ ‫‏مشخصات نشر ‪ :‬تهران ‪ :‬گو ‏‬ ‫‏مشخصات ظاهری ‪:‬‏‪ 96‬ص‪.‬‬ ‫‏فروست ‪ :‬سلسله مباحث بهاییت ؛ ‪.۵‬‬ ‫‏شابک ‪:‬‏‪9۰۰۰‬ریال ‪978-600-91028-3-9 :‬‬ ‫‏وضعیت فهرست نویسی ‪ :‬فیپا‬ ‫ق‏‪-‬‬ ‫ن (عج)‪ ،‬ام‍ا ‌م دوازده‍م‌‏‪‌ ۲۵۵ ،‬‬ ‫س‌‬ ‫ن ح‍ ‍‬ ‫‏موضوع ‪ :‬م‍ح‍م‍دب‍ ‌‬ ‫‏موضوع ‪ :‬بهائیگری ‪ --‬دفاعیه‌ها و ردیه‌ها‬ ‫‏موضوع ‪ :‬مهدویت‪ --‬دفاعیه‌ها و ردیه‌ها‬ ‫‏رده بندی کنگره ‪:‬‏‪ 9 1388‬م‪2‬ه‪BP330 /‬‬ ‫‏رده بندی دیویی ‪297/5644:‬‬ ‫‏شماره کتابشناسی ملی ‪‎۱‎۶‎۹‎۳‎۳‎۹‎۷ :‬‬

‫سلسله مباحث بهاییت‬ ‫مهدیستیزان‬

‫نویسند ه ‪ :‬مهدی هادیان‬ ‫ناشر ‪ :‬انتشارات گوی‬ ‫لیتوگرافی‪ :‬باختر‬

‫نظارت چاپ‪ :‬مهفام گرافیک‬ ‫چاپ اول‬

‫شمارگان‪ 5000:‬نسخه‬

‫شابک ‪978-600-91028-3-9 :‬‬

‫نمایه‪:‬‬ ‫مقدمه‪...‬‬ ‫‪4‬‬ ‫دو پرسش‪...‬‬ ‫‪9‬‬ ‫اعتقاد ویژه مسلمانان به مهدی‪...‬‬ ‫‪13‬‬ ‫مدعیان قائ ّمیت در طول تاریخ‪...‬‬ ‫‪19‬‬ ‫راه شناخت مدعیان دروغین چیست؟‪...‬‬ ‫‪22‬‬ ‫میرزاعلی مح ّمد شیرازی کیست؟‪...‬‬ ‫‪24‬‬ ‫ماجرای سیدباب چه بود؟‪...‬‬ ‫‪31‬‬ ‫صورت عريضه‌ی ولي عهد به محمد شاه‪...‬‬ ‫‪53‬‬ ‫متن توبه نامه‪...‬‬ ‫‪55‬‬ ‫صورت جوابي که مجتهدين تبريز در صدر ورقه نوشته‌اند‪...‬‬ ‫‪57‬‬ ‫آیا سید باب از ابتدا تا انتها‪ ،‬ادعای واحدی داشت؟‪...‬‬ ‫‪67‬‬ ‫آیا دالیل بهاییان در اثبات مقام قائمیّت سید باب قابل پذیرش است؟‪80 ...‬‬ ‫کارنامه‌ی سید باب‪...‬‬ ‫‪85‬‬ ‫چرا بهاییان با مهدی اسالم می ستیزند؟‪...‬‬ ‫‪93‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫مقدمه‪:‬‬ ‫خداوند را شکرگزارم که توفیق خود را شامل حالم فرمود تا بتوانم در حد توان‪ ،‬در راه‬ ‫ ‬ ‫پژوهش در زمینه‌ی پدیده‌ی بهاییت‪ ،‬قدمی بردارم؛ قدمی که بی گمان‪ ،‬از ثمرات تأسیس مبارک‬ ‫سایت « بهایی پژوهی» بود؛ سایتی که موفق شد‪ ،‬فضایی را جهت تبادل نظر و تضارب آراء در محیط‬ ‫مجازی اینترنت فراهم کند و به کاربران خود‪ ،‬اطالعاتی دقیق در مورد بهاییت ارائه دهد‪ .‬اطالعاتی که‬ ‫با استناداتی جالب نسبت به کتاب های خود بهاییان در معرض دید عالقمندان قرار گرفت‪.‬‬ ‫یکی از مسائل مطرح شده در سایت بهایی پژوهی در اوایل تأسیس آن‪ ،‬بحث در مورد‬ ‫قائمیت او در میان اعتقادات بهاییان بود‪ .‬بحثی که دامنه دار شد و البته بهاییان‬ ‫مهدی موعود و ّ‬ ‫و مسلمانان‪ ،‬اطالعات خود را در آن موضوع در معرض دید یکدیگر قرار دادند‪.‬‬ ‫با نگاهی به این مباحث‪ ،‬تصمیم بر آن شد تا ضمن بررسی مجدد آن‪ ،‬به بازخوانی این اعتقاد در‬ ‫میان دین اسالم و گروه بهاییت پرداخته شود و مقایسه‌ای تطبیقی در فضای پژوهش و انصاف‪،‬‬ ‫راهگشای پژوهشگران و عالقمندان گردد‪ .‬طبیعت ًا نام کتاب‪ ،‬زمانی انتخاب شد که اصل آن به‬ ‫پایان رسیده و نتیجه‌ی تحقیق معلوم شده بود‪ .‬بنابراین نباید تصور شود که انتخاب این عنوان‪،‬‬ ‫نوعی پیش داوری در مورد این پژوهش است‪ .‬بلکه باید گفت که با تکمیل تحقیق‪ ،‬نویسنده‬ ‫‪4‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫قائمیت نیافت‪.‬‬ ‫نامی بهتر از این عنوان برای بهاییان در زمینه‌ی بحث ّ‬ ‫به هر جهت الزم است که در مقدمه‌ی کتاب‪ ،‬چند نکته با خواننده‌ی محترم درمیان گذاشته شود‪:‬‬ ‫‪ -1‬فرض نویسنده در تألیف این اثر آن بوده است که خواننده‪ ،‬تا حدودی با افراد تأثیر گذار‬ ‫در تاریخ بهاییت آشنا است‪ .‬لذا به تفصیل‪ ،‬در مورد افراد مختلف و ارزش گفتارهای ایشان‬ ‫در میان بهاییان سخن نگفته است‪ .‬به خوانندگان عزیزی که از این آشنایی نخست کم بهره‌اند‪،‬‬ ‫توصیه می‌شود که حتما کتاب پیدایش (اولین کتاب از سلسله کتاب های بهایی پژوهی) را پیش‬ ‫از مطالعه‌ی این کتاب‪ ،‬مطالعه کنند‪.‬‬ ‫‪ -2‬در بخش دوم این کتاب‪ ،‬سعی شده تا مختصری به خصوصیات مهدی علیه السالم در‬ ‫آیین اسالم اشاره شود‪ .‬انتخاب این مشخصات‪ ،‬تنها برای انجام همان مطالعه‌ی تطبیقی‬ ‫پیش گفته بوده و قطع ًا حاوی تمام مشخصات آرمان مهدویت در اسالم و شخص مهدی نیست‪.‬‬ ‫هم چنین در پاورقی های این بخش‪ ،‬سعی شده که مطالب از دو طریق شیعه و سنی نقل شود‬ ‫تا هم کتاب برای اهل سنت قابل استفاده باشد و هم زمینه‌ی سوء استفاده از اختالفات موجود‬ ‫برای مخالفان مهدی علیه السالم فراهم نشود‪.‬‬ ‫‪ -3‬در فصل دوم این کتاب‪ ،‬هم چنین سعی شده تا با ارائه‌ی حداقل پاورقی ممکن‪،‬‬ ‫منابع مختلف معرفی شوند‪ .‬قطع ًا هر مطلب در منابع دیگری نیز قابل دسترسی بوده است که‬ ‫‪5‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫به علت رعایت اختصار از بیان آن ها صرف نظر شده و تنها به ذکر یک یا دو سند اکتفا شده است‪.‬‬ ‫شاهد مثال آوردن از منابع مختلف در این بخش‪ ،‬گستردگی اعتقاد اسالمی مهدویت را نیز‬ ‫به نمایش می‌گذارد‪.‬‬ ‫‪ -4‬نقل های تاریخی ذکر شده از منابع بهایی‪ ،‬تنها برای نمایش این طرز تفکر است و قطع ًا‬

‫مورد تأیید نویسنده نیست‪ .‬هم چنین نقل از کتاب های مختلف‪ ،‬بیانگر تأیید محتوای این کتاب ها‬ ‫نبوده و تنها به جهت دستیابی به هدف مذکور‪ ،‬یعنی مطالعه ای تطبیقی‪ ،‬انجام شده است‪.‬‬ ‫‪ -5‬از اصول مهم بررسی تاریخی‪ ،‬استناد به منابع مختلف و مستقل است‪ .‬اما از آن جا که‬ ‫ممکن است منابع مستقل تاریخ دو قرن گذشته‌ی ایران که بهاییت را مورد نقد خود قرار داده‌اند‪،‬‬ ‫به همدستی با نظام حاکم در کشور در طول دو قرن گذشته (یعنی دولت های مسلمان به ویژه‬ ‫در عصر قاجاریه) متهم شوند‪ ،‬در تألیف این نوشتار‪ ،‬آن جا که در مورد تاریخ بهاییت سخن‬ ‫به میان آمده‪ ،‬تمام نقل ها از کتاب های مورد تأیید بهاییان انجام شده است‪ .‬کتاب هایی که‬ ‫یا توسط رهبران به اصطالح آسمانی این گروه (یعنی میرزا علی محمد شیرازی‪،‬‬ ‫میرزاحسینعلی نوری‪ ،‬عباس افندی و شوقی افندی) نوشته شده و یا توسط تشکیالت بهاییان‬ ‫منتشر شده است‪ .‬لذا طبیعت ًا امکان انکار نقل قول ها توسط بهاییان وجود ندارد‪ .‬به هر حال هرجا‬ ‫که برای اولین بار از کتابی از کتاب‌های بهاییان نام برده‌ایم‪ ،‬سعی شده تا مختصری در مورد‬ ‫‪6‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫کتاب و ارزش و اعتبار آن در میان بهاییان توضیح داده شود تا خواننده‌ی عزیز‪ ،‬نسبت به محکم‬ ‫بودن سند‪ ،‬اطمینان قلبی بیشتری پیدا کند‪.‬‬ ‫‪ -6‬مشکل نقل مطالب از منابع بهایی آن است که برخی کتاب‌ها دارای چاپ‌های مختلفی است‬ ‫و نقل از یک کتاب با چاپ مشخص‪ ،‬با چاپ‌های دیگر که صفحه‌بندی متفاوتی دارند‪ ،‬مطابقت‬ ‫نمی کند‪ .‬کتاب‌های پیشین بهایی پژوهی براساس نسخه‌های قدیمی موجود ازاین کتاب‌ها‬ ‫تدوین شده اما در کتاب حاضر‪ ،‬به نسخه‌های دیجیتالی (اینترنتی) نیز توجه ویژه‌ای شده‌است‪ .‬از‬ ‫خواننده‌ی عزیز تقاضا می‌شود تا در بررسی مرجع‌نویسی‪ ،‬نکات ذیل را مد نظر قرار دهد‪:‬‬ ‫الف) شماره‌ی صفحه‌ی ذکر شده در مرجع‌نویسی‪ ،‬براساس نسخه‌ی دیجیتال کتاب‌خانه بهایی‬ ‫است‪ .‬الزم به ذکر آن که این نرم‌افزار توسط بهاییان تدوین شده‌است‪ .‬البته در صورتی که‬ ‫مرجع مورد نظر‪ ،‬نسخه‌ی چاپی قدیمی‌تری نیز داشته‪ ،‬صفحات مدرک مورد نظر در آن نسخه‪،‬‬ ‫بالفاصله در پرانتز و پس از ذکر نسخه‌ی دیجیتال آمده است‪.‬‬ ‫ب) از برخی از کتاب‌های بهاییان هرگز نسخه‌ی دیجیتالی تهیه نشده‌است‪ .‬کتاب‌هایی نظیر‬ ‫«کشف‌الغطاء»‪« ،‬رحیق مختوم» و «الکواکب الدریه» از این دسته‌اند‪ .‬لذا صفحات نقل شده از‬ ‫این کتاب‌ها بر اساس همان چاپ‌های قدیمی این کتاب‌ها است‪ .‬لذا هرجا که پرانتزی پس از‬ ‫بیان شماره‌ی صفحه نبود‪ ،‬منظور آن است که نقل قول از چاپ‌های قدیمی کتاب است‪.‬‬ ‫‪7‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫ج) استناد به کتاب ایقان ابتدا ًء مربوط به چاپ آن در هوفمایم آلمان می‌باشدو جهت سهولت مراجعه‬ ‫به نسخه‌ی ‪ 991‬صفحه‌ای رایج در بین بهاییان شماره صفحه آن نیز داخل پرانتز آمده‌است‪.‬‬ ‫‪ -7‬بی گمان این نوشته حاصل تالشی جمعی است و بدون این تعاون و مساعدت‪ ،‬هرگز‬ ‫امکان نشر چنین کتابی فراهم نمی‌شد‪ .‬از تالش همه‌ی عزیزانی که در تدوین این نوشته یاریم‬

‫کردند تشکر می‌کنم؛ هر چند که می‌دانم‪ ،‬هیچ یک نیازی به این تشکر ندارند و خلوص نیت‬ ‫آنان و محبت شان در گوشزد کردن اشکاالت پیش نویس این نوشته‪ ،‬گواه این مدعا است‪.‬‬ ‫‪ -8‬نویسنده علی رغم تمام تالشی که در تدوین این نوشته انجام داده‪ ،‬آن را خالی از‬ ‫ضعف و نقص نمی‌داند‪ .‬لذا از عموم پژوهشگران‪ ،‬عالقمندان و خوانندگان عزیز تمنا دارد‪،‬‬ ‫نظرات اصالحی خود را از طریق سایت بهایی پژوهی‪ ،‬به اطالع او برسانند تا در تکمیل و‬ ‫اصالح آن‪ ،‬اقدام الزم انجام شود‪.‬‬ ‫در پایان این تالش ناچیز را به محضر مبارک امام زمان عجل اهلل تعالی فرجه الشریف‬ ‫تقدیم می‌کنم ‪ .‬تحفه‌ی مور‪ ،‬ران ملخی ناقابل به پیشگاه سلیمان زمان است و لبخند رضایت‬ ‫آن امام همام از این تحقیق‪ ،‬برای نویسنده کافی است‪ .‬هر چند‪:‬‬ ‫که خواجه خود روش بنده پروری داند‬ ‫تو بندگی چو گدایان به شرط مزد مکن‬ ‫‪8‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ )1‬دو پرسش‬ ‫بهاییان گروهی اند که می‪‌‎‬گویند‪ :‬در قرن سیزدهم هجری قمری پیامبری ظهور کرده و‬ ‫ ‬ ‫دین جدیدی را از سوی خداوند آورده است‪ .‬نام این پیامبر‪ ،‬میرزا حسین علی نوری و لقبش‬ ‫بهاء اهلل است‪ .‬به اعتقاد بهاییان‪ ،‬دین او یعنی «بهاییت»‪ ،‬پایان بخش «بابیت» است و همه‌ی‬ ‫تبعیت کنند‪ .‬اما در مورد «بایبت» اعتقاد بهاییان آن است که آخرین‬ ‫انسان‌ها باید از او ّ‬ ‫امام شیعیان‪ ،‬فردی به نام میرزا علی محمد شیرازی ملقب به سید باب بوده که او همان‬ ‫منجی بشریت و موعود آیین اسالم است و مسلمانان‪ ،‬بیش از هزار سال در انتظار ظهور او‬ ‫بوده‌اند‪ .‬از آن جا که قرار بوده تا موعود اسالم‪ ،‬دین جدید و کتاب جدیدی بیاورد‪ ،‬سید باب نیز‬ ‫دین و کتاب «بیان» را برای اعالم ختم آیین اسالم برای بشریت به ارمغان آورده و با ظهور‬ ‫دین او یعنی دین «بیان»‪ ،‬دین اسالم به پایان رسیده است‪.‬‬ ‫در حقیقت بابیان پیش از بابی شدن‪ ،‬شیعیانی بوده اند که معتقد شدند بشارت بر دین آنان در‬ ‫منابع شیعی موجود است و از میان فرق اسالمی‪ ،‬تشیع را تا پیش از ظهور میرزاعلی محمدشیرازی‬ ‫‪9‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫بر حق می‌دانند‪ 1 .‬بهاییان نیز پیش از بهایی شدن‪ ،‬بابیانی بوده‌اند که می‌گویند‪،‬‬ ‫‪2‬‬ ‫میرزاعلی محمد شیرازی‪ ،‬در آثار خود به ظهور پیامبر آنان یعنی بهاء اهلل بشارت داده است‪.‬‬ ‫بنابراین بهاییان که دین خود را ادامه‌ی بابیت و به تبع آن ادامه‌ی اسالم (تشیع) می‌دانند‪،‬‬ ‫نیز مانند بابیان معتقدند که از میان فرقه های مختلف اسالمی تا پیش از ظهور سیدباب‪،‬‬ ‫شیعیان گروه برحق‌اند و باز معتقدند که عالوه بر آن که بشاراتی در آثار سیدباب بر‬ ‫پیامبری پیامبرشان وجود دارد‪ ،‬در منابع شیعی نیز چنین دالیلی موجود است‪.‬‬ ‫آورنده‌ی چنین ادعایی یعنی آوردن دین جدید از سوی خداوند برای بشر‪-‬خواه‬ ‫میرزا حسینعلی نوری باشد‪ ،‬خواه هر فرد دیگر‪ -‬باید پاسخ به دو پرسش اساسی را‬ ‫مشخص کند‪:‬‬

‫‪ )  1‬صحیفه‌ی عدلیه صفحه‌ی ‪ ،26‬از کتاب های سیدباب‬ ‫‪ ) 2‬البته به جز بهاییان‪ ،‬افراد دیگری نیز هستند که به پیروی از میرزا علی محمد شیرازی خود را ملزم می‌دانند و‬ ‫معتقدند که بهاییان از نام سید باب سوء استفاده کرده‌اند‪ .‬این افراد را«ازلی» می‌نامند چرا که می‌گویند سید باب پس‬ ‫از خود میرزا یحیی صبح ازل (برادر بهاء اهلل) را به جانشینی خود تعیین کرده و بهاء اهلل بر علیه او طغیان نموده است‪.‬‬ ‫بحث و بررسی در مورد این موضوع‪ ،‬نیازمند نوشتاری مستقل خواهد بود‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫نخست آن که طبق آیات قرآن و روایات رسیده از پیامبر و امامان علیهم السالم‪ ،‬از‬ ‫قطعی ترین اعتقادات اسالمی آن است که پیامبر اکرم‪ ،‬حضرت محمد بن عبداهلل صلی اهلل علیه و آله‬ ‫آخرین پیامبر الهی است که دین اسالم را برای بشر به ارمغان آورده و تا روز قیامت‪،‬‬ ‫دین دیگری از سوی خداوند متعال‪ ،‬نخواهد آمد‪ .‬لذا هر کس پس از رحلت آن بزرگوار ادعای‬ ‫پیامبری می‌کند‪ ،‬باید به این پرسش پاسخ دهد که چگونه ممکن است پیامبر اسالم‪ ،‬آخرین پیامبر‬ ‫الهی باشد و پس از ایشان‪ ،‬فرد مدعی نیز از سوی خداوند به چنین مأموریتی گماشته شود‪.‬‬ ‫دوم آن که خداوند متعال در دین اسالم وعده داده بود در آخرالزمان فرزندی از فرزندان‬ ‫رسول خدا همنام با او‪-‬که عموم مسلمانان او را با لفظ ارجمند مهدی می‌شناسند‪-‬‬ ‫قیام خواهد کرد و بساط ظلم و جور را در جهان بر خواهد چید و عدالت را در آن حکم فرما‬ ‫خواهد کرد‪ .‬این مسأله از اعتقادات اصلی مسلمانان است و کتاب های بسیاری در ارتباط با آن‬ ‫به طور اختصاصی به رشته‌ی تحریر در آمده است‪ .‬مهدی‪ ،‬موعود دین اسالم است و مسلمانان‬ ‫همواره منتظر ظهور او بوده و هستند‪ .‬لذا کسی که ادعا می‌کند از سوی خداوند آمده و دین‬ ‫جدیدی آورده‪ ،‬یا باید خود موعود اسالم باشد و یا باید بتواند موعود اسالم را به گونه ای پیش‬ ‫از خود معرفی کند که پذیرفتن آن ممکن شود‪ .‬یا آن که ادعا کند قرار است موعود اسالم‬ ‫پس از ظهور پیامبر دین جدید بیاید‪.‬‬ ‫‪11‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫فرض آخر که غیر قابل قبول است و نمی‌توان پذیرفت موعود دین قبل پس از ظهور پیامبر‬ ‫دین بعد بیاید‪ .‬بنابراین بهاییان یا باید ادعا کنند که رهبرشان یعنی بهاء اهلل‪ ،‬همان موعود دین‬ ‫اسالم و مهدی است‪ ،‬یا آن که مهدی را به گون  های در تاریخ پیش از خود نشان دهند که باور پذیر شود‬ ‫و مشخصات او با مشخصات مهدی بشارت داده شده در دین اسالم مطابقت کند‪ .‬بهاییان‬

‫البته در این مسیر‪ ،‬راه دوم را پذیرفتند‪ .‬یعنی ادعا کردند که میرزا علی محمد شیرازی ملقب‬ ‫به سید باب‪ ،‬همان قائم‪ ،‬موعود اسالم و مهدی است و با ظهور او‪ ،‬وعده‌ی الهی در تحقق‬ ‫آرمان مهدویت به انجام رسیده و پس از او‪ ،‬پیامبر جدید ظهور کرده است‪ .‬سؤال از بهاییان آن است که‬ ‫آیا مشخصات زندگی سید باب با آن چه که اسالم از مهدی معرفی می‌کند مطابق است؟‬ ‫در این نوشتار‪ ،‬به بررسی مدعای بهاییان در مورد قائم یا مهدی موعود (پرسش دوم) در طول تاریخ‬ ‫خواهیم پرداخت و با آن چه مسلمانان ‪ -‬بدان معتقدند‪ ،‬مقایسه خواهیم کرد‪ .‬سپس به بررسی کارنامه‬ ‫مهدی مورد ادعای آنان خواهیم نشست تا از این رهگذر دریابیم که چه میزان‪ ،‬ادعای ایشان‬ ‫و تعالیم‬ ‫ِ‬ ‫در مورد ختم دوران اسالم و ظهور مهدی و سپس ظهور پیامبری پس از او قابل بررسی خواهد بود‪.‬‬ ‫بحث و بررسی مربوط به خاتمیت پیامبراکرم صلی اهلل علیه و آله و تناقض این اعتقاد  اسالمی‬ ‫با ظهور پیامبر جدید را به نوشتار دیگری می‌سپاریم‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ )2‬اعتقاد ویژه‌ی مسلمانان به مهدی‬ ‫● از اعتقادات اصیل مسلمانان آن است که در‬

‫آخرالزمان‪ ،‬فرزندی از فرزندان رسول خدا‪،‬‬

‫قیام می‌کند و به ظلم‌ها و تباهی‌های جامعه ی جهانی‪ ،‬پایان می‌بخشد‪ 3.‬علی رغم وجود اختالف‬ ‫در میان مسلمانان در مباحث مختلف‪ ،‬بحث مهدویت و ظهور منجی در آخرالزمان از مسائلی‬ ‫‪4‬‬ ‫است که قریب به اتفاق فرقه‌های مختلف اسالمی‪ ،‬به آن معتقدند‪.‬‬ ‫‪5‬‬ ‫● مسلمانان این موعود را با القابی چون «مهدی»‪« ،‬قائم» و «بقية اهلل» می‌شناسند‪.‬‬ ‫‪ ) 3‬از میان مدارک شیعی بنگرید به‪ :‬بحار االنوار جلد ‪ 51‬صفحات ‪ 92 ،90 ،85 ،74 ،50 ،32،49 ،29 ،10‬و‪....‬‬ ‫و از میان مدارک اهل سنت‪ :‬الفتوحات المکیة‪ ،‬اثر محمد محی الدین ابن عربی از مشهورترین عرفای اهل سنت‪ ،‬جلد ‪3‬‬ ‫باب ‪ 366‬صفحه‌ی ‪ 327‬و ‪ .328‬العقائد االسالمیة‪ ،‬اثر السید سابق استاد دانشگاه االزهر مصر صفحه‌ی ‪250‬‬ ‫‪ )  4‬چنان که در پاورقی‌های این بخش‪ ،‬منابع شیعه و سنی در تأیید بیشتر مسائل مطرح شده را ذکر کرده‌ایم‪.‬‬ ‫‪..‬‬

‫‪ ) 5‬اصطالحی قرآنی و اشاره‌ای به آیه‌ی ‪ 86‬سوره‌ی هود‪« :‬بقیه  اهلل خی ٌر لکم ان کنتم مومنین»‬ ‫در منابع شیعی‪ :‬از امام صادق علیه‌السالم پرسیده شد‪ :‬چگونه به قائم سالم دهیم؟ فرمود‪ :‬بگویید‬ ‫‪..‬‬ ‫«السالم علیک یا بقیه  اهلل»‪ .‬سپس این آیه را تالوت فرمودند‪( .‬تفسیر فرات ص ‪)193‬سید حمیری نیز‬ ‫نقل می‌کند که از امام صادق علیه‌السالم پرسیدم‪ :‬ما از پدران شما اخباری درباره‌ی قطعی بودن ماجرای غیبت‬ ‫شنیده‌ایم‪ .‬به ما بفرمایید که این غیبت بر کدام یک از شما [اهل بیت] واقع خواهد شد؟ امام در پاسخ فرمودند‪:‬‬

‫‪13‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫چرا که او همچون دیگر هادیان و امامان‪ ،‬هدایتگری است که خود راه هدایت را پیموده است‬ ‫و برای اصالح امت جد خود از انحراف و پوسیدگی‪ ،‬قیام می‌کند و با قیامش‪ ،‬جهان را سامانی‬ ‫دوباره می‌بخشد‪ .‬او آن هنگام ظهور می‌کند که ظلم و جور سراسر جهان را پر کرده باشد و‬ ‫اقدامات او به هنگام ظهور‪ ،‬باعث می‌شود که عدل و داد‪ ،‬در سراسر جهان پراکنده شود و‬ ‫ظلم و ستم از بین برود‪.‬‬ ‫●‬

‫پس از قیام شکوهمند او‪ ،‬تنها خدای یکتا در زمین پرستش و ندای توحید‪ ،‬در سرتاسر عالم‬

‫طنین انداز خواهد شد‪ .‬امنیت پس از دوران ترس و وحشت بر سر صالحان و وارثان زمین سایه خواهد‬ ‫گسترد‪ 6.‬صالحان وارثان زمین خواهند شد‪ 7‬و دین اسالم‪ ،‬بر سایر ادیان تفوق و برتری خواهد یافت‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫این امر برای ششمین فرزند من و دوازدهمین امام پس از رسول خدا اتفاق خواهد افتاد؛ امامانی که اول آنان‬ ‫‪..‬‬ ‫امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السالم است و آخرین ایشان «قائم» بر حق و «بقیه اهلل» در زمین و «صاحب الزمان»‬ ‫است‪ ....‬به خدا سوگند اگر او به آن اندازه که نوح در قوم خود باقی ماند‪ ،‬در غیبت باقی بماند‪ ،‬از این دنیا نمی‌رود مگر آن که‬ ‫ظاهر شود و زمین را از عدل و داد پر کند‪ ،‬پس از آن که از ظلم و جور پر شده باشد‪( .‬کمال الدین ج‪ 1‬ص ‪)33‬‬ ‫منابع اهل سنت‪ :‬الفصول المهمة‪ ،‬اثر ابن صباغ المالکی صفحه‌ی ‪293‬‬ ‫‪ ) 6‬سوره‌ی نور آیه‌ی ‪ .55‬هم چنین از میان تفاسیر شیعی‪ :‬تأویل اآلیات ص ‪ 365‬و از کتب اهل سنت‪ :‬ینابیع الموده‬ ‫اثر سلیمان القندوزی الحنفی ص ‪426‬‬ ‫‪ ) 7‬سوره‌ی انبیا آیه‌ی ‪ .105‬هم چنین از میان منابع شیعی‪ :‬تفسیر کنزالدقائق ج‪ 8‬ص ‪ 483‬و از میان منابع اهل سنت‪:‬‬ ‫الدر المنثور‪ ،‬ج‪ 5‬ص ‪687‬‬ ‫‪ ) 8‬سوره‌ی صف آیه‌ی ‪ .9‬هم چنین از میان منابع شیعی‪ :‬اصول کافی ج‪ 1‬ص ‪ 432‬و از میان مابع اهل سنت‪ :‬نوراالبصار‪،‬‬ ‫اثر محمد بن علی الصبیان چاپ قاهره‪ ،‬ص ‪186‬‬

‫‪14‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫● هر چند که او در ابتدا‪ ،‬به تبلیغ و نصیحت مخالفان خود خواهد پرداخت‪ ،‬اما آن هنگام که‬ ‫حجت بر آنان تمام شود‪ ،‬شمشیر عدالت بر مشرکان‬ ‫امکان هدایت را در ایشان نبیند و ّ‬ ‫‪9‬‬ ‫خواهدکشید و با قهر و قدرت‪ ،‬بر آنان فائق خواهد آمد به گونه‌ای که پس از قیام شکوهمند او‪،‬‬ ‫هیچ کافری به خداوند یگانه‪ ،‬بر روی زمین نخواهد ماند‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫● عیسی علیه‌السالم ‪،‬از کسانی است که به هنگام ظهور او ‪،‬از آسمان به زمین رجعت می‌کند‬ ‫و از یاران و وزیران او می‌شود ‪.‬پشت سرش نماز می‌گزارد و در انجام قیامش و در برپایی‬ ‫عدل و داد ‪،‬او را یاری می‌کند‪.11‬‬

‫● مسأله‌ی قیام او چنان قطعی است که پیامبر اکرم صلی اهلل علیه و آله درباره‌ی آن‬ ‫فرمودند‪ :‬اگر تنها یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد‪ ،‬خداوند متعال‪ ،‬آن روز را چنان طوالنی‬ ‫خواهد فرمود تا فرزندی از فرزندان من که نامش هم نام من است قیام کند و عدل و داد را در‬ ‫‪ ) 9‬تفسیر عیاشی ج‪ 1‬ص ‪ 183‬ذیل آیه‌ی ‪ 83‬سوره‌ی آل عمران «و له اسلم من فی السموات و االرض طوعا و کرها»‬ ‫‪ )10‬منابع شیعی‪ :‬کمال الدین ج‪ 2‬ص ‪ 670‬و منابع سنی‪ :‬ینابیع الموده ص ‪423‬‬ ‫‪ )11‬از میان منابع شیعی‪ :‬کافی جلد ‪ 8‬صفحه‌ی ‪ 49‬و بحار االنوار جلد ‪ 51‬صفحات ‪137 ،90 ،84 ،77‬‬ ‫و از میان منابع اهل سنت‪ :‬تهذیب التهذیب‪ ،‬اثر ابن حجر عسقالنی‪ ،‬ج‪ 9‬ص ‪ .126‬المنار المنیف‪ ،‬اثر محمد بن ابی‬ ‫بکر دمشقی‪ ،‬صفحه‌ی ‪ 142‬و عبدالمحسن بن حمد عباد از نویسندگان معاصر‪ ،‬مجلة الجامععة االسالمیة‪ ،‬چاپ کشور‬ ‫سعودی شماره سوم سال اول ص ‪ ،598‬عنوان مقاله‪ :‬عقیدة اهل السنة و االثر فی المهدی المنتظر‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫بهائی پژوهی‬ ‫جهان حاکم سازد‪ ،‬آن چنان که پیش از قیام او زمین از ظلم و جور پر شده باشد‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫● به دلیل آن که مردم‪ ،‬آن جناب را در ایام غیبت نمی‌شناسند‪،‬‬ ‫ستمگری بر گردن او نیست‪ 13‬و هنگامی که قیام خود را آغاز کند‪ ،‬هیچ َدینی بر گردن ندارد‪.‬‬ ‫● پس از برقراری حکومت عادالنه و جهانی به دست او‪ ،‬جنگ و دشمنی وعداوت‪ ،‬جای خود‬ ‫بیعت هیچ طاغوت و‬

‫را به صلح و صفا و صمیمیت خواهد داد‪.‬‬

‫●‬

‫‪14‬‬

‫زمین گنج های خود را بیرون خواهد ریخت و آسمان برکاتش را بر زمین نازل‬

‫خواهد کرد‪ 15.‬وضع معیشت مردم آن چنان خوب خواهد شد که ثروتمندان برای پرداخت‬ ‫صدقات‪ ،‬به دنبال نیازمندان می‌گردند؛ اما محتاجی به صدقه‌ی خود نمی‌یابند‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪ )12‬در میان مدارک شیعی‪ :‬غیبت شیخ طوسی صفحه‌ی ‪ 180‬و در میان مدارک اهل سنت‪ :‬صحیح ترمذی جلد ‪ 2‬ص‬ ‫‪ 46‬و صحیح ابی داود چاپ مصر ج‪ 2‬صفحه‌ی‪207‬‬ ‫‪ ) 13‬کمال الدین جلد ‪ 1‬صفحه‌ی ‪ 315‬و کفایة االثر صفحه‌ی ‪224‬؛ روایتی از امام حسن مجتبی علیه السالم که بعد‬ ‫از صلح با معاویه ایراد شده است‪.‬‬

‫‪ ) 14‬از میان منابع شیعی‪ :‬منتخب االثر فصل ‪ 2‬باب ‪ 1‬و از میان منابع اهل سنت‪ :‬صحیح ابی داود جلد ‪ 2‬صفحه‌ی ‪208‬‬ ‫‪ ) 15‬ااز میان منابع شیعی‪ :‬خصال شیخ صدوق جلد ‪ 2‬صفحه‌ی ‪ 626‬و از میان منابع اهل سنت‪ :‬المستدرک علی‬ ‫الصحیحین جلد ‪ 4‬صفحه‌ی ‪557‬‬ ‫‪ ) 16‬ارشاد شیخ مفید ج‪ 2‬صفحه‌ی ‪380‬‬

‫‪16‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫● او همچون سایر امامان‪ ،‬در زمان حیات خود‪،‬‬ ‫در امر والیت است و مردم موظف‌اند از دستوراتش پیروی کنند و فرمانش را بی چون و چرا‬ ‫گردن نهند‪.‬‬ ‫● او فرزند امام حسن عسکری و نهمین فرزند ساالر شهیدان‪ ،‬امام حسین علیهما السالم‬ ‫قائم مقام پیامبر اکرم صلی اهلل علیه و آله‬

‫و مادرش سرور کنیزان جهان است‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫● نام او همنام جدش رسول خدا است و برای او غیبتی طوالنی خواهد بود که مؤمنان در آن‬

‫غیبت ‪،‬آزمایش‌ها می‌شوند‪ 18‬و در اثر این آزمایش‌ها‪ ،‬خوب و بد از یک دیگر جدا می‌گردند‪.‬‬ ‫● بر اثر همین غیبت طوالنی است‪ 19‬که روایات اسالمی و به ویژه شیعی‪ ،‬عمری طوالنی‬ ‫برای آن بزرگوار پیش بینی کرده‌اند و او را در دیرزیستی‪ ،‬همچون حضرت نوح دانسته‌اند‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫● هر چند که بنا بر مصالحی او از مردم غایب است‪ ،‬اما در دوران غیبتش‪،‬‬

‫همچون دیگر‬

‫امامان‪ ،‬ملجاء و پناهگاه شیعیان خود است و از آنان دستگیری می‌کند‪ .‬واسطه‌ی فیض الهی‬ ‫‪ )17‬بحاراالنوار جلد ‪ 51‬صفحه‌ی ‪76‬‬ ‫‪ ) 18‬کافی جلد ‪ 1‬صفحه‌ی ‪( 527‬حدیث لوح)‬ ‫‪ )  19‬در کتاب منتخب االثر ‪ 91‬حدیث از منابع شیعی و سنی در این مورد نقل شده است‪.‬‬ ‫‪ )  20‬کمال الدین جلد ‪ 1‬صفحه‌ی‪322‬‬

‫‪17‬‬

‫بهائی پژوهی‬ ‫است و به هر کس که او را بخواند توجه می‌کند و از سر لطف و رحمت‪ ،‬بر او می‌نگرد‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫● او همچون سایر امامان‪ ،‬در زمان حیات خود‪ ،‬واجد کماالتی چون علم الهی و عصمت است‬ ‫و غیبت‪ ،‬تنها به معنی اجازت نداشتن او برای برپایی احکام الهی در سطح جهانی و اطالع نداشتن‬ ‫مردم از مکان زندگی و شناسائی اوست‪.‬‬ ‫این عناوین را آنان که با مهدی موعود اسالم اندکی آشنایی دارند‪ ،‬بارها شنیده‌ و در‬ ‫کتاب‌ها خوانده‌اند‪ .‬شاید شما خواننده‌ی عزیز نیز بارها در مراسم سالگرد میالد آن عزیز‪،‬‬ ‫در جشن‌های مختلف شرکت کرده‌ باشید و از زیباتر شدن کوی و برزن به دست دوستدارانش‪،‬‬ ‫لذت برده باشید‪ .‬شاید شما هم طعم خوش توجه و تمسک به او را چشیده باشید و مرحمتش را‬ ‫درک کرده باشید‪ .‬آری او حاضری در کنار ما و ناظری بر اعمال ما است‪ .‬تا چگونه با او ارتباط‬ ‫برقرار کنیم و چه میزان از فیض بخشی‌اش بهره‌مند شویم؟!‬ ‫اعتقاد به چنین منجی مقدسی است که شیعه را امیدوار نگاه داشته تا در ایام غیبتش‪،‬‬ ‫دست عنایت او را پناه خود بیابد و در زمان ظهورش‪ ،‬برچیده شدن بساط مظلومیت تاریخی‬ ‫فرزندان پیامبر را به دست او نظاره گر باشد‪.‬‬

‫‪ )  21‬کافی جلد ‪ 1‬صفحه‌ی ‪200‬؛ روایتی از امام رضا علیه السالم در بیان ویژگی‌های امام‬

‫‪18‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ ) 3‬مدعیان قائمیّت در طول تاریخ‬ ‫قائمیت و آرمان سرانجامی نیک برای زمین به دست فرزند رسول خدا‪،‬‬ ‫گوهر ارزشمند ّ‬ ‫در طول تاریخ آن چنان در عمق جان مسلمانان نفوذ کرده است که بسیاری را به این‬ ‫طمع انداخته‪ ،‬خود را به عنوان مهدی جا بزنند‪ .‬از این رهگذر‪ ،‬گروهی را برای پیشبرد منویات‬ ‫خود بفریبند و از نردبان تالش آن فریب خوردگان‪ ،‬باال روند و جایگاهی برای خود دست و‬ ‫پا کنند‪.‬‬ ‫این مسأله اختصاص به تشیع نیز نداشته است و در میان اهل سنت نیز‪ ،‬مهدی نماهایی در‬ ‫قائمیت اختصاص به شیعه ندارد و آن چنان که در‬ ‫طول تاریخ ظهور کرده‌اند؛ چرا که آرمان ّ‬ ‫پاورقی‌های بخش دوم به آن اشاره شد‪ ،‬اهل سنت نیز کام ً‬ ‫ال به آن معتقدند‪.‬‬ ‫ظهور این مهدی نماها در میان سنی و شیعه‪ ،‬خود نشانگر وجود این اعتقاد در اعماق وجود‬ ‫مسلمانان است‪ .‬در توضیح باید گفت که تا آن زمان که گوهرهای ارزشمند در بازار نباشد‪،‬‬ ‫طمع کاران و متقلّبان‪ ،‬به فکر آن نمی‌افتند تا سنگ‌ریزه را به جای گوهر به ساده لوحان‬ ‫بفروشند‪ .‬ظهور مهدی نمایان نیز چنین حالتی دارد‪ .‬اعتقاد به ظهور مهدی در آخرالزمان‬ ‫‪19‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫آن چنان در میان مسلمانان راسخ و قطعی است‪ ،‬که بسیاری از شیادان را به طمع انداخته تا‬ ‫با سوء  استفاده  از آن‪ ،‬به قدرت و یا ثروت دست یابند‪.‬‬ ‫قائمیت و در عین حال موفق در مسیر جلب مشتری از میان مسلمانان‬ ‫از میان مدعیان دروغین ّ‬ ‫غافل در اهل سنت‪ ،‬می‌توان به «غالم احمد قادیانی» و «مهدی سودانی» اشاره کرد‪ .‬این‬ ‫قائمیت سر دادند‬ ‫مدعیان‪ ،‬در سال های تلخ تسلط استعمار پیر بر سرزمین های اسالمی‪ ،‬ندای ّ‬ ‫و چون مردم‪ ،‬از ظلم استعمارگران به ستوه آمده بودند‪ ،‬به ایشان پیوستند و بعض ًا پیروزی‌هایی‬ ‫نیز نصیب آنان شد‪ .‬از شگردهای اصلی این مدعیان آن بود که سعی می‌کردند‪ ،‬شباهت هایی‬ ‫میان خود و آن چه که در مورد مهدی و قیام او در احادیث آمده است‪ ،‬برقرار کنند تا مردم‬ ‫‪22‬‬ ‫با اطمینان بیشتری به دنبال آنان راه بیفتند‪.‬‬ ‫علّت پیوستن مردم به این مدعیان نیز آن بود که می‌دانستند‪ ،‬قرار است مهدی از فرزندان‬ ‫پیامبر‪ ،‬ظهور کند و بساط ظلم و ستم را برچیند‪ .‬ظلم وستمی که مردم‪ ،‬در سیمای استعمارگران‬ ‫می‌دیدند و آنان را مظهر ظلم و جور می‌دانستند‪ .‬لذا تصور می‌کردند با پیوستن به این‬ ‫قائمیت در فراگیری عدل و داد در عالم‪ ،‬نقش سازنده ای دارند‪.‬‬ ‫مدعیان‪ ،‬در برقراری آرمان‬ ‫ّ‬ ‫‪ )22‬برای آشنایی بیشتر با این مهدی نمایان‪ ،‬بنگرید به کتاب مدعیان مهدویت از صدر اسالم تا عصر حاضر اثر احمد سروش‬

‫‪20‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫پیروزی های اولیه نیز بر اعتقادات آنان می‌افزود‪ .‬چرا که آنان مطمئن بودند با قیام مهدی‪،‬‬ ‫حکومت فراگیر توحیدی در سراسر جهان برقرار خواهد شد و این پیروزی ها را مقدمه‌ی‬ ‫آن پیروزی بزرگ وعده داده شده در قرآن و احادیث می‌دانستند‪ .‬برخی مریدان نیز‪ ،‬فریب‬ ‫همان شباهت های کاذب ایجاد شده را می‌خوردند و تصور می‌کردند که در شرایط خطیری‬ ‫قرار گرفته‌اند که باید به یاری فرزند رسول خدا بشتابند‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ )4‬راه شناخت مدعیان دروغین چیست؟‬

‫قائمیت کرده‌اند‪،‬‬ ‫در چنین شرایطی که تا کنون‪ ،‬ده ها نفر در طول تاریخ اسالم‪ ،‬ادعای ّ‬ ‫باید معیارهایی مشخص کرد تا بتوان ادعای هر مدعی را با آن ها سنجید‪ .‬معیارهایی که عالوه بر‬ ‫قطعیت وقوع آن در مورد مهدی موعود‪ ،‬بتواند این ادعا را تنها برای یک نفر منحصر کند و‬ ‫مردم حیران در این آشفته بازار ادعا را‪ ،‬به مدعی واقعی رهنمون سازد‪.‬‬ ‫عموم پیروان این مهدی نمایان‪ ،‬غافل از آن که هر گردویی گرد هست‪ ،‬اما هر گردی گردو‬ ‫قائمیت را برای‬ ‫نیست! به صرف بروز چند شباهت میان مدعی و مهدی موعود‪ ،‬ادعای‬ ‫ّ‬ ‫مدعی مورد نظر خود ثابت شده دانسته‌اند‪ .‬اما هیچ یک‪ ،‬تکلیف سایر مدعیان را که آن ها هم‬ ‫شباهت هایی با مهدی دارند‪ ،‬معلوم نکرده‌اند‪ .‬مث ً‬ ‫ال باید پرسید‪ ،‬آیا اگر کسی از فرزندان پیامبر‬ ‫قائمیت برای او اثبات می‌شود؟ اگر این‬ ‫باشد‪ ،‬یا ادعا کند که از فرزندان پیامبر است‪ ،‬ادعای‬ ‫ّ‬ ‫گونه باشد‪ ،‬تمام ساداتی که ادعای مهدویت کنند‪ ،‬قائم خواهند بود‪ .‬درست است که سیادت‬ ‫شرط الزم برای مهدی است‪ ،‬اما قطع ًا شرط کافی نخواهد بود‪.‬‬ ‫‪22‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫یا مث ً‬ ‫قائمیت کسی را پذیرفتند و در راه آن مجاهدت نمودند‪ ،‬آن کس‬ ‫ال اگر عده ای ادعای‬ ‫ّ‬ ‫مهدی است؟ اگر چنین باشد‪ ،‬بیش از ‪ 30‬مهدی در طول تاریخ اسالم خواهیم داشت!‬ ‫یا اگر کسی ادعای خود را از مکه و از کنار کعبه آغاز نمود‪ ،‬مهدی خواهد بود؟ اگر چنین باشد‪،‬‬ ‫بسیاری از این مدعیان‪ ،‬برای آغاز کار چنین کرده‌اند و یا مدعیند که چنین کرده‌اند!‬ ‫خصوصیاتی که در بخش دوم این نوشتار در مورد مهدی ذکر شد‪ ،‬دارای دو ویژگی بسیار‬ ‫مهم است‪ .‬او ًال برای مدعی دروغین بسیار مشکل است که واجد آن صفات برتر باشد و بتواند‬ ‫خود را به مهدی موعود شبیه سازد‪ .‬ثانی ًا این خصوصیات و ویژگی ها‪ ،‬در بسیاری از احادیث‬ ‫شیعه و سنی آمده و به اصطالح به تواتر رسیده است‪ .‬یعنی آن قدر در این مسأله احادیث‬ ‫پرشمار از امامان مختلف و راویان متعدد به دست ما رسیده که امکان تحریف و یا اشتباه‬ ‫در نقل حدیث‪ ،‬منتفی شده است و مدعیان مهدویت نمی‌توانند ادعا کنند که مهدی‪ ،‬دارای‬ ‫چنین خصوصیاتی نیست‪ .‬لذا بهترین راه برای تشخیص ادعای مهدویت هر کس آن است که‬ ‫مشخصات زندگی و دستاوردهای او را با مشخصات ذکر شده‪ ،‬مقایسه کنیم و از این رهگذر‪،‬‬ ‫صداقت او را در این ادعا بسنجیم‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )5‬میرزا علی محمد شیرازی کیست؟‬ ‫قائمیت‪ ،‬بهاییان مدعی‌اند که مهدی و قائم موعود اسالم‬ ‫ ‬ ‫در این بازار مکاره‌ی ادعای ّ‬ ‫فردی به نام میرزا علی‌محمد شیرازی مشهور به سید باب است که در سال ‪ 1260‬هجری قمری‬ ‫ظهور کرده و با ظهور او‪ ،‬دوره اسالم به پایان رسیده است‪ .‬آنان هم چنین ادعا می‌کنند که این‬ ‫مهدی‪ ،‬به پیامبر جدیدی بشارت داده است که او فردی به نام میرزا حسینعلی نوری ملقب به‬ ‫بهاءاهلل است و او پیامبر آنان است که از جانب خدا مأموریت یافته تا بشریت را هدایت کند و‬ ‫تعالیم جدیدی برای انسان ها بیاورد‪.‬‬ ‫ببینیم ادعای بهاییان در مورد مهدویت علی محمد شیرازی چیست و آنان چه ویژگی‌هایی برای او‬ ‫قائل هستند؟ قائم آنان چه روشی در زندگی داشته و چگونه توانسته است‪ ،‬آرمان مهدویت را در اسالم‬ ‫به سرانجام برساند‪ .‬آرمانی که بهاییان موظف‌اند‪ ،‬وقوع آن را پیش از ظهور پیامبر خود‪ ،‬به مسلمانان‬ ‫‪23‬‬ ‫نشان دهند و دلیلی منطقی بر وقوع آن ذکر کنند‪.‬‬ ‫‪ )  23‬آن چنان که در بخش اول تحت عنوان دو پرسش ذکر شد‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫بهاییان می‌گویند‪:‬‬ ‫● میرزا علی محمد شیرازی فرزندی از فرزندان رسول خدا بوده است که در سال ‪ 1260‬یا‬ ‫قائمیت کرده است‪ .‬او با ظهورش نتوانسته است حکومت جهانی توحید را‬ ‫سال ‪ 1264‬ادعای‬ ‫ّ‬ ‫برپا سازد و عدل و داد را بر پا کند‪ .‬بهاییان«سلطنت قائم را به سلطنت معنو ّيه و فتوحات را‬ ‫به فتوحات مدائن (= شهرها) قلوب تأويل‪ 24‬نمودند»‪ 25‬و گفتند که «مقصود از سلطنت‪ ،‬احاطه‬ ‫و قدرت آن حضرت است بر همه‌ی ممکنات و خواه در عالم ظاهر به استيالی ظاهری ظاهر‬ ‫‪26‬‬ ‫مشيت خود آن حضرت است‪».‬‬ ‫شود يا نشود‪ .‬و اين بسته به اراده و ّ‬ ‫● او نه تنها نتوانست در دوران حیات خود بساط ظلم و جور را برچیند‪ ،‬بلکه ‪ 48‬سال‬ ‫پس از قیام او و ‪ 42‬سال پس از مرگش‪« ،‬در هر بلدي آثار ظلم ظاهر و مشهود [است]‪،‬‬ ‫ظلمي كه شبه و مثل نداشته»‪ 27‬و عبدالبهاء دومین پیشوای بهاییان‪ 59 ،‬سال بعد از ظهور او‬ ‫‪ )  24‬بگذریم از این که بهاییان حق تأویل و تفسیر متون را برای خود قائل نیستند!‬ ‫‪ )  25‬مقاله شخصی سیاح‪ ،‬نوشته‌ی عباس افندی ملقب به عبدالبهاء فرزند بهاء اهلل و نخستین امام بهاییان صفحه ‪29‬‬ ‫‪ )  26‬ایقان‪ ،‬نخستین کتاب بهاء اهلل که در اثبات قائمیّت سید باب نگاشته است‪ .‬ص ‪69‬‬ ‫‪ )  27‬لوح ابن الذئب‪ ،‬اثر بهاء اهلل‪ .‬نوشته‌ای خطاب به یکی از علمای شیعه به نام شیخ محمد باقر اصفهانی‪ .‬بهاء اهلل‬ ‫این عالم شیعی را در نامه‌ی خود‪ ،‬فرزند گرگ می‌نامد‪ .‬ص ‪54‬‬

‫‪25‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫درباره‌ی جهان می‌گوید‪:‬‬ ‫« اليوم جميع اهل عالم منهمك (= مص ّر و لجوج) در شهوات اند‪ ،‬مشغول اغراض (= هدف های)‬

‫نفسانيه اند‪ ،‬مبتالي بغض و عداوت اند‪ ،‬در فكر محو و اضمحالل يكديگرند‪ ،‬مي خواهند به كلي‬ ‫‪28‬‬ ‫يكديگر را محو نمايند‪».‬‬

‫● او نه تنها به اصالح امت جد خود از انحراف و احیای دین اسالم نپرداخته‪ ،‬بلکه‬ ‫کتاب قرآن را منسوخ شده اعالم کرده و دوره اسالم را با کتابی به نام بیان به پایان رسانده است‪.‬‬ ‫نسخ اسالم به سرپرستی فردی به نام میرزا حسینعلی نوری ‪-‬که بهاییان او را بهاء اهلل می‌نامند‪-‬‬ ‫برای اولین بار در منطقه ای به نام بدشت اعالم شده است و در آن مکان بود که بابیان به‬ ‫غرا‬ ‫«کسر (= شکستن) آداب و رسوم مبتدعه ای (= بدعت آمیزی) که در آن شريعت ّ‬ ‫(= دین روشن‪ ،‬منظور دین اسالم است) راه يافته بود مبادرت نمودند و قيود و حدود باليه‌ی‬ ‫‪29‬‬ ‫(=پوسیده ی) عتيقه (= کهنه) را متروک ساختند(= ترک کردند)‪».‬‬ ‫● پس از ادعای او‪ ،‬نه تنها شرک و بت پرستی ریشه کن نشده است‪ ،‬بلکه ظهور ایشان‬ ‫سبب شده است تا خدایی جدید به خداهای قبلی افزوده شود‪ .‬چرا که او در نوشته‌ای از نوشته‌های‬ ‫‪ )  28‬خطابات ج‪ 2‬ص ‪ ،9‬مجموعه ی سخنرانی های عبدالبهاء‬ ‫‪ )  29‬کتاب قرن بدیع جلد ‪1‬ص ‪ )178(97‬شرح ماجرای بدشت در فصل ششم خواهد آمد‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫پایانی عمرش‪ ،‬خود را ذات خداوند معرفی کرد‪.‬‬ ‫مهدی مورد ادعای ایشان تحت حاکمیت دولت ایران بوده است‪ ،‬بلکه به جهت‬ ‫● نه تنها‬ ‫ِ‬ ‫آن که در مجلس محاکمه‌ی ولی‌عهد ایران نتوانسته است به سؤاالت عالمان پاسخ دهد و‬ ‫حتی علما بر آیات نازل شده توسط او «نکته نحوی»‪30‬گرفتند‪ .‬پس از برگزاری این مجلس او از‬ ‫ادعای خود توبه و از پادشاه ایران طلب عفو و بخشش کرده است‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫‪ ) 30‬مقاله شخصی سیاح ص ‪ ، )23(13‬علم نحو علمی است که موضوع آن چگونگی ارتباط کلمات با یکدیگر‪،‬‬ ‫نقش هر یک از آن ها در جمله‪ ،‬شکل صحیح استفاده از هر لغت و چگونگی حرکت گذاری درست کلمات است‪.‬‬ ‫منظور عبدالبهاء از نوشتن این عبارت آن است که سید باب در مجلس ولی‌عهد‪ ،‬در سخنان خود نتوانسته این قواعد‬ ‫را به درستی رعایت کند و لذا مورد اعتراض واقع شده است‪ .‬در فصل‌های بعدی به نمونه‌هایی از این اشتباه ها اشاره‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ ) 31‬کشف الغطاء ص ‪« .204‬کشف الغطاء عن حیل األعداء» کتابی است مفصل که در ردّ یکی از منشورات‬ ‫ادوارد براون انگلیسی (مقدمه ی نقطة الکاف حاج میرزا جانی کاشانی) به فرمان عباس افندی و توسط ابوالفضل‬ ‫گلپایگانی تألیف گردید و چون با مرگ وی کتاب نیمه تمام ماند‪ ،‬خواهر زاده‌اش سید مهدی گلپایگانی آن را به‬ ‫کمک یادداشت‌های ابوالفضل به پایان رسانید‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫● نام او همنام جدش رسول خدا نیست و برای او غیبتی طوالنی نبود‪ .‬او «در سنه ی هزار‬ ‫و دويست و سی و پنج‪ ،‬روز ا ّول محرّم متولد»‪ 32‬شده و «در سنه هزار و دويست و شصت در‬ ‫‪34‬‬ ‫‪33‬‬ ‫قائمیت کرده است‪ .‬وی در سن‬ ‫ّ‬ ‫سن بيست و پنج در شيراز » ادعای بابیت و به قولی ادعای ّ‬

‫‪ 31‬سالگی و در زمان ناصرال ّدین شاه اعدام شده است‪ .‬بنابراین‬ ‫نه غیبت طوالنی داشته و نه عمری طوالنی کرده ونه بیعت حکمرانان از گردنش‬ ‫ساقط شده است‪ .‬کل مدت ادعای او –اگر نظر آن عده از بهاییان که می‌گویند‪ ،‬آغاز ادعای‬ ‫قائمیتش در سال ‪ 1260‬بوده‪ ،‬بپذیریم‪ -‬جمع ًا شش سال و چند ماه است‪ .‬البته در صورتی که آغاز‬ ‫ّ‬ ‫‪35‬‬ ‫قائمیت او را سال ‪ 1264‬بدانیم‪-‬آن چنان که از برخی مدارک چنین به دست می‌آید‪-‬‬ ‫ادعای ّ‬ ‫قائمیت او به سه سال نخواهد رسید‪.‬‬ ‫آن گاه کل دوران امامت و ّ‬ ‫سيد مح ّمدرضا»‪ 36‬بزاز بوده ‪ ،‬پس فرزند امام حسن عسکری علیه السالم نیست‬ ‫● «والدش ّ‬ ‫و نسل های زیادی (بسیار بیشتر از ‪ 9‬نسل) با ساالر شهیدان امام حسین علیه السالم فاصله دارد‬ ‫‪ )  32‬مقاله شخصی سیاح ص ‪)2(1‬‬ ‫‪ )  33‬مقاله شخصی سیاح ص ‪)3(2‬‬ ‫‪ )  34‬مقاله شخصی سیاح ص ‪)3(2‬‬ ‫‪ )  35‬به برخی از این مدارک در بخش ششم اشاره خواهیم کرد‪.‬‬ ‫‪ )  36‬مقاله شخصی سیاح ص ‪)2(1‬‬

‫‪28‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫و مادرش نیز فاطمه بیگم بوده‪ 37‬که هیچ گاه‪ ،‬سابقه‌ی کنیزی نداشته است‪.‬‬ ‫● متأسفانه عیسی در زمان ظهور ایشان بازگشتی نداشته است و دست بر قضا‪ ،‬از تعالیم‬ ‫این مهدی آن بوده که نماز جماعت حرام است‪ 38.‬لذا لزومی نداشته است که عیسی پشت سر‬ ‫ایشان نماز بخواند‪ .‬هم چنین ایشان هرگز نتوانسته است هیچ گونه پیروزی در هیچ نبردی‬

‫داشته باشد و پیروانش در سه جنگ پی در پی‪ ،‬توسط نیروهای پادشاه قاجار ‪-‬که از ضعیف ترین‬ ‫‪39‬‬ ‫ارتش های روزگار خود بوده است‪ -‬متحمل شکست های سنگینی شده‌اند‪.‬‬ ‫از سخنان بهاییان که بگذریم‪ ،‬واقعیت‌های دیگری نیز در طول تاریخ بشر پس از ظهور‬

‫سیدباب رخ داده‪ ،‬که قابل کتمان نیست‪ .‬مشکالت معیشتی مردم نه تنها پس از ظهور او‬ ‫پایان نیافته‪ ،‬بلکه در طول حدود ‪ 170‬سال پس از ظهور وی‪ ،‬بحران‌های مختلف اقتصادی‬ ‫در جوامع بشری ادامه دار است و امروزه بسیاری از مردم جهان‪ ،‬طبق آمارهای سازمان‌های‬ ‫بین المللی‪ ،‬زیر خط فقر زندگی می‌کنند‪ .‬صلح و صفا جایی در میان بشریت ندارد و از زمان‬ ‫ظهور سید باب تا کنون‪ ،‬میلیون‌ها نفر در جنگ‌های بین المللی و منطقه‌ای جان خود را‬ ‫‪ )  37‬حضرت نقطه اولی نوشته محمد علی فیضی از کتب مورد تأیید مؤسسه ملی مطبوعات امری ص ‪64‬‬ ‫‪ )  38‬بيان فارسي ـ ص ‪« 324‬الباب التاسع من الواحد التاسع في حرمة‌صلوة الجماعة اال صلوة الميت فانكم‬ ‫مجتمعون لكن فرادي تقصدون»‬ ‫‪ )  39‬در بخش ششم این نوشته‪ ،‬به گوشه هایی از این نبردها اشاره خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫از دست داده‌اند‪ .‬تروریسم هم چنان از مشکالت اساسی جامعه‌ی جهانی است و چپاول‬ ‫ملت‌های ضعیف‪ ،‬هم چنان در دستور کار قدرت‌های جهانی قرار دارد‪ .‬مشکالت حل نشده‌‬ ‫در جامعه‌ی جهانی‪ ،‬آن قدر هست که بتوانیم ادعا کنیم‪ ،‬در واقع بشر امروز به آرامش و صلح‬ ‫دست نیافته است‪.‬‬

‫تا همین جای کار‪ ،‬مشخص است که نمی‌توان خصوصیات ذکر شده برای مهدی در آیات قرآن‬ ‫و روایات پیامبر اکرم و امامان علیهم السالم را با فردی چون سیدباب منطبق دانست‪ .‬لذا تکلیف‬ ‫ادعای او و بهاییان کام ً‬ ‫ال مشخص است و هرگز نمی‌توان پذیرفت که دین اسالم‪ ،‬با ظهور‬ ‫فردی چون او‪ ،‬به سر منزل مقصود رسیده است‪ .‬همان طور که در بخش نخست این نوشتار‬ ‫به نظر شما خواننده‌ی عزیز رسید‪ ،‬یکی از مهم‌ترین سؤاالتی که بهاییان باید به آن پاسخ دهند‬ ‫تا مقدمه‌ی بررسی ادعای پیامبرشان فراهم شود‪ ،‬آن است که تکلیف موعود دین اسالم و‬ ‫مهدی منتظر چه شده است؟ با توجه به مطالب بیان شده تا کنون‪ ،‬به نظر می‌رسد که عدم تطابق‬ ‫سیدباب با مهدی اسالم‪ ،‬باعث می‌شود که سؤال اصلی مطرح شده در بخش نخست‪ ،‬بی پاسخ‬ ‫‪40‬‬ ‫بماند و دیگر به بررسی سایر دالیل بهاییان در حقانیت دینشان احتیاجی نباشد‪.‬‬ ‫‪ )  40‬هر چند همان گونه که در بخش نخست این نوشتار آمد‪ ،‬بهایی پژوهی به بحث و بررسی در مورد مغایرت ادعای‬ ‫ظهور پیامبری جدید با اصل خاتمیت پیامبر اکرم در دین مبین اسالم‪ ،‬در نوشتاری دیگر خواهد پرداخت‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ )6‬ماجرای سیدباب چه بود؟‬ ‫برای آن که بتوانیم ابعاد شخصیتی و ادعای میرزا علی‌محمد شیرازی معروف به‬ ‫ ‬ ‫سیدباب را بیشتر بشناسیم‪ ،‬باید بدانیم که سیدباب در چه بستر اجتماعی و تاریخی ادعای خود‬ ‫را مطرح کرد‪ .‬پیروانش چه کسانی بودند و علّت دنباله روی آنان از او چه بود؟ لذا در اولین گام‪،‬‬ ‫کمی بیشتر با شیخیه آشنا می‌شویم‪:‬‬ ‫‪ )1-6‬شیخیه‪ ،‬بستر رشد بابیت‬ ‫آن گونه که در کتاب پیدایش (نخستین کتاب از سری کتاب‌های بهایی پژوهی)‬ ‫ ‬ ‫بدان اشاره شد‪ ،‬میرزا علی‌محمد شیرازی‪ ،‬جوانی بود که در سال ‪ 1260‬ه‪.‬ق‪ ،‬ندای بابیت سر داد‪.‬‬ ‫بابیت در فرهنگ شیعیان شیخی آن روز‪ ،‬به معنی ارتباط ویژه داشتن با امام عصر علیه السالم‬ ‫مؤسس این فرقه و جانشین او‬ ‫بود‪ .‬ارتباطی که نخستین بار‪ ،‬توسط شیخ احمد احسایی‪ّ ،‬‬ ‫سید کاظم رشتی‪ ،‬مطرح شد‪.‬‬ ‫شيخ احمد به ائمه‌ي اطهار علیهم السالم اظهار عالقه‌ي زيادي مي‌کرد و درباره‌ی آن‌ها‬ ‫‪31‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫گفت‌ و گوها داشت‪ .‬شاه‌ نکته‌ي گفتار شيخ احسايي اين بود که ميان امام غائب و مردم‬ ‫حجت خدا گردد و او را‬ ‫بايستي مردی الهي باشد که او واسطه‌ي فيض و رابط بين خلق و ّ‬ ‫به اقتباس از قرآن کريم «قريه‌ي ظاهره» بين امام و رعيت مي‌ناميد ‪ 41‬و صفات بسياري‬ ‫از جمله آشنايي به علوم ائمه و مذاق ايشان را براي قراء ظاهره قائل مي‌شد و باألخره به عناوين‬ ‫و بهانه‌هاي گوناگون‪ ،‬خود را داراي آن صفات و در پرده‪ ،‬مز ّين به همين مقام (قريه‌ي ظاهره)‬ ‫وانمود مي‌کرد‪.‬‬ ‫‪ )  41‬در رساله‌ي رشتيه اين آيه‌ي شريفه را براي استخراج لقب فوق به کار برده است ‪ :‬سوره سباء‪ ،‬آيه ‪َ « : 17‬و‬ ‫س ْيرَ سي ُروا فيها لَيال ِ َي َو أيَّاما ً آمِني َن » ‪ :‬و قرار‬ ‫َجعَ ْلنا ب َ ْين َ ُه ْم َو ب َ ْي َن ا ْل ُقرَى الَّت ‏‬ ‫بار ْكنا فيها ُق ً‬ ‫رى ظا ِهرَةً َو ق َ َّد ْرنا في َها ال َّ‬ ‫ي َ‬ ‫داديم ميان اهالی شهر سباء و قرايي(=روستاهایی‪ ،‬قریه هایی) که برکتشان داديم‪ ،‬قريه‌هاي آشکاري را و سير و سفر‬ ‫را در ميان آنها مقدر نموديم که در امن و امان در آن‌ها‪ ،‬شب‌ها و روزها سفر کنيد‪.‬‬ ‫امام صادق علیه السالم در تفسیر این آیه‪ ،‬قراء برکت داده شده را به ائمه اطهار و قراء ظاهره را به علمای اسالم تعبیر‬ ‫فرموده‌اند و شیخ احمد این مطلب را از آن حضرت اقتباس و در منظور خود به کار برده است‪ .‬هر چند که برداشت از‬ ‫روایات ذیل این آیه در تفاسیر‪ ،‬از منظر اکثر دانشمندان شیعه به همین ترتیب است‪ ،‬اما در کاربرد این لفظ در معانی‬ ‫دیگر‪ ،‬نظرات دیگری نیز وجود دارد‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫شیخ احمد در حقيقت‪ ،‬باب نيابت خاصه‌ي‪ 42‬امام غائب را ‪-‬که از سال ‪329‬‬ ‫(با شروع غيبت کبري) مسدود شده بود بار ديگر با نوايي نو‪ ،‬به روي خود و ديگران گشود و خود‬ ‫را به تلويح نايب خاص يا باب امام و يا قريه‌ي ظاهره بين امام و مردم خواند‪ .‬تنها تفاوتي که‬ ‫او ميان قراء ظاهره و نواب اربعه قائل مي‌شد اين بود که نواب اربعه از جانب امام تعيين رسمي‬

‫شده بودند و حال اين‌که اينان به سبب بزرگي مرتبت‪ ،‬خود حائز چنين مقامي می‌شدند‪.‬‬ ‫شیخ احمد در سال ‪ 1242‬هجری قمری وفات کرد و شاگرد برجسته‌ی خود‬ ‫سید کاظم رشتی را به عنوان وصی و جانشین خود قرار داد‪ .‬سید کاظم‪ ،‬راه شیخ احمد را‬ ‫ادامه داد‪ .‬او نیز دارای به اعتقادات شیعی دوازده امامی بود‪.‬‬ ‫سيد رشتي اعتقادات خود را در وصيت‌نامه‌اش‪ -‬که در ابتداي کتاب مجموعة الرسائل آمده‪-‬‬ ‫‪ )  42‬به دورانی از تاریخ تشیع غیبت صغری اطالق می‌شود که در آن امام زمان علیه السالم از طریق نواب مشخصی‬ ‫با مردم در ارتباط بودند و وجوهات را از طریق این نواب دریافت می‌کردند و به سؤاالت مردم پاسخ می‌گفتند‪ .‬نواب‬ ‫آن حضرت که به نواب خاص مشهور شده‌اند عبارت‌اند از‪:‬‬ ‫جناب عثمان بن سعید و فرزند ایشان جناب محمد بن عثمان که هر دو از اصحاب گران قدر امام عسکری علیه السالم‬ ‫بودند‪ .‬جناب حسین بن روح نوبختی و جناب علی بن محمد سیمری‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫چنين مي‌نگارد ‪:‬‬ ‫« شهادت مي‌دهم ‪ ...‬محمد بن عبداهلل بنده و فرستاده‌ي خداست‪ .‬تمام شرايع منسوخ شده‌اند‪،‬‬

‫نص پيامبر‬ ‫به جز اسالم که تا روز قيامت باقي خواهد بود ‪ ...‬شهادت مي‌دهم به دوازده نفر که به ّ‬ ‫اسالم به جانشيني آن حضرت معرفي گشته‌اند که عبارت‌اند از‪ :‬ابوالحسن علي بن ابي طالب‪،‬‬ ‫سپس‪ ...‬ابوالقاسم حجة بن الحسن که عدل و دادگري را روي زمين بگستراند‪ .‬او نمي‌ميرد تا‬ ‫آن‌گاه که بت پرستي را از جهان براندازد‪ 43.‬خدايا اينان پيشوايان من‌اند‪ ...‬آن‌چه پيغمبر اسالم‬ ‫فرمود‪ ،‬حق است و شکي در آن نيست و شريعت او تا پايان روزگار پا بر جا خواهد بود‪».‬‬

‫‪ )2-6‬رکن رابع ایمان‬ ‫سيد کاظم رشتي به موضوع قريه‌ي ظاهره آب و تاب فراوان مي‌داد و پیاپی مردم را‬ ‫ ‬ ‫به يافتن اين رجل الهي دعوت مي‌کرد و در واقع آنان را به سوي خويشتن مي‌خواند‪.‬‬ ‫‪ )  43‬این اعتقادات را با بخش دوم که اعتقاد مسلمانان به مهدی است و بخش پنجم که گفتار بهاییان راجع به او‬ ‫است‪ ،‬مقایسه کنید! الزم به یادآوری است که رهبران بهایی وخود سید باب‪ ،‬از شیخ احمد احسایی و سید کاظم‬ ‫رشتی‪ ،‬تجلیل شایانی می‌کنند و لذا بررسی آراء این دو نفر‪ ،‬می‌تواند برای هر پژوهشگری راهگشا باشد‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫وي مدعي بود که اساس دين بر شناسايي چهار رکن استوار است‪ :‬خدا‪ ،‬پيغمبر‪ ،‬امام‪ ،‬باب امام يا‬ ‫قريه‌ي ظاهره‪ .‬اما مردم نمی‌توانند خدا و پيامبر و امام را به علّت عدم دسترسی عارف و شناسا‬ ‫گردند‪ ،‬پس به ناچار بايستي به دنبال رکن چهارم يا شيعه‌ي خالص باشند و با شناخت او‬ ‫به معرفت ارکان قبل نائل آيند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬به اعتقاد شیخیه‪ ،‬معرفت رکن رابع ایمان‬

‫مقدمه‌ی معرفت امام زمان است (چرا که به اعتقاد ایشان‪ ،‬امام زمان از چنان جایگاهی برخوردار‬ ‫است که بشر نمی‌تواند به معرفت او دست یابد) و معرفت امام زمان‪ ،‬مقدمه‌ی معرفت یافتن به‬ ‫مقام رسول اهلل صلّی اهلل علیه و آله و سلم و معرفت رسول خدا نیز‪ ،‬مقدمه‌ی معرفت خداوند متعال‬ ‫است‪.‬‬ ‫بر اين پايه‪ ،‬وي مريدان بسياري را گرد آورد و بازار شيخي‌گري داغ‌تر از قبل شد‪ .‬عموم‬ ‫این مریدان‪ ،‬شیعیان صاف و ساده‌ای بودند که به قصد دست یافتن به معرفت امام زمان و‬ ‫حجت بن الحسن سالم اهلل علیه از اعمال و اعتقادات خویش‪ ،‬به دور‬ ‫راضی کردن حضرت ّ‬ ‫سیدکاظم رشتی حلقه زده بودند‪ .‬در سال ‪ 1259‬سيد رشتي وفات يافت و چون‬ ‫جانشيني برنگزيده بود‪ ،‬پس از وي بعضي شاگردانش چون حاج کريم خان کرماني‪ 44‬و‬ ‫‪ )  44‬امروزه عموم شيخيان پيروان اويند‪ .‬مرکزشان کرمان و رهبرشان يکي از نوادگان حاج محمد کريم خان مي‌باشد‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫ميرزا شفيع تبريزي‪ 45‬و ميرزا طاهر حکاک اصفهاني‪ 46‬و ميرزا علي‌محمد شيرازي خود را‬ ‫جانشين او خواندند‪ .‬اعتقاد به لزوم معرفت رکن رابع ایمان‪ ،‬آن چنان در عمق اعتقادات شیخیان‬ ‫رسوخ کرده بود که تمامی این مدعیان‪ ،‬خود را واجد چنین مقامی می‌دانستند‪.‬‬ ‫‪ )3-6‬جوان شیرازی!‬

‫همان گونه که در بحث پیدایش بهاییت بیان شد‪ ،‬از آن جا که سید کاظم رشتی به جانشینی‬ ‫معینی به عنوان «رکن رابع ایمان» یا همان رابط میان امام زمان و مردم پس از‬ ‫شخص ّ‬ ‫مرگ خود‪ ،‬تصریح نکرده بود‪ ،‬پس از درگذشت او‪ ،‬میان شیخیان اختالف برخاست‪.‬‬ ‫تبعیت کردند‪ ،‬اما گروهی از شیخیان جوان‬ ‫هر چند بیشتر آنان از حاج محمد کریم خان کرمانی ّ‬ ‫در پی یافتن جانشین سید‪ ،‬به تکاپو افتادند و یکی از آنان به نام مال حسین بشرویی‪ ،‬به سبب‬ ‫آشنایی پیشین با شخصی به نام میرزا علی محمد شیرازی‪ ،‬به شیراز آمد و با او مالقات کرد‪.‬‬ ‫به دنبال این مالقات و ا ّدعای میرزا علی‌محمد شیرازی به عنوان رکن رابع ایمان یا‬ ‫ السالم‪ ،‬در شب پنجم جمادی االول سال ‪ 1260‬قمری‪ ،‬به او گروید‪.‬‬ ‫باب امام زمان علیه ّ‬ ‫میرزا علی محمد در اثبات ا ّدعایش تفسیری را که بر سوره‌ی یوسف نگاشته بود‪ ،‬به مال حسین‬ ‫‪ ) 45‬در آذربايجان نفوذي داشت‪ ،‬ليکن به فاصله‌ي کمي از مرگ سيد رشتي او نيز درگذشت‪.‬‬ ‫‪ ) 46‬وي به اسالمبول رفت و در آنجا مريداني يافت و سرانجام کارش به دعوي مهدويت کشيد و با زهر کشته شد‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫عرضه کرد و مال حسین با دیدن آن تفسیر و مطالب مندرج در آن‪ ،‬به سید باب ایمان آورد‪.‬‬ ‫در تفسیر سوره‌ی یوسف که نام دیگرش «قیوم االسماء» است‪ ،‬میرزا علی‌محمد شیرازی‪،‬‬ ‫بیان کرده بود که این تفسیر را از «محمد بن حسن بن علی بن ‪....‬حسین بن علی بن ابی‌طالب»‬ ‫مهدی مورد انتظار شیعیان گرفته است‪ .‬این ادعا با آن چه که بعدها او مدعی آن‬ ‫یعنی دقیق ًا همان‬ ‫ِ‬ ‫شد و امروز بهاییان بر آن اصرار دارند‪ ،‬کام ً‬ ‫ال در تناقض است‪ .‬زیرا سید باب ابتدا مدعی شد که‬ ‫‪..‬‬ ‫بقیه اهلل است و سپس مدعی شد که خود اوست‪.‬‬ ‫نایب مهدی‪ ،‬قائم یا‬ ‫اهمیت‬ ‫به علّت همین تناقض های بسیار روشن است که علی رغم تأکید رهبران بهاییت بر ّ‬ ‫این کتاب‪ ،47‬بهاییان هرگز این کتاب را به طور کامل چاپ نکردند‪ .‬زیرا این کتاب اولین‬ ‫حجت بن الحسن العسکری است؛‬ ‫کتاب سید باب است و ادعای او در آن تنها نیابت بقیةاهلل‪ّ ،‬‬ ‫اما ادعای او در زمان مرگش که مورد تبلیغ گسترده‌ی بهاییان قرار داد و از اصول آنان بوده‬ ‫و هست‪ ،‬ادعای مهدویت اوست‪ .‬لذا بهاییان همواره منتخبی از این کتاب را چاپ می‌کنند و‬ ‫قائمیت فرزند امام حسن عسکری‬ ‫هنگامی که عبارات سید باب به جایی رسید که تصریح بر ّ‬

‫‪ ) 47‬پیامبر بهاییان در صفحه ‪ )180(153‬از کتاب ایقان که از جمله مهم‌ترین کتاب های بهاییان است می‌نویسد‪:‬‬ ‫سبحان اهلل‪ ،‬در اوّل از کتب خود که آن را قيّوم اسماء ناميده و اوّل و اعظم و اکبر جميع کتب است اخبار از شهادت‬ ‫خود می‌دهد‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫علیهما السالم و بابیت خودش نسبت به آن بزرگوار دارد‪ ،‬موضوع را با گذاشتن چند نقطه به جای‬ ‫آن عبارات‪ ،‬فیصله می‌دهند‪ .‬جای سؤال از بهاییان ‪-‬که ترک تعصب را از اصول خود می‌دانند و‬ ‫دینشان را منطبق بر علم می‌پندارند‪ -‬در این جا خالی است که انتشارکامل این کتاب در عصر‬ ‫انفجار اطالعات و گسترش علم چه هزینه ای برای شما دارد که از آن دریغ می‌کنید؟ آیا غیر از‬

‫آن است که رسوایی حاصل شده از انتشار آن‪ ،‬برای شما قابل تحمل نیست؟بگذریم‪...‬‬ ‫هر چند که کل این کتاب در اختیار نگارنده بود‪ ،‬اما به جهت آن که بهاییان نتوانند بر مندرجات‬ ‫این نوشتار خرده‌ای بگیرند‪ ،‬تصمیم گرفته شد تا بخشی از این تفسیر را که کام ً‬ ‫ال موافق‬ ‫با آن چیزی است که در سطور پیشین به آن اشاره شد‪ ،‬از کتاب‌های خود بهاییان نقل شود‪.‬‬ ‫عبدالحمید اشراق خاوری که از مهم‌ترین نویسندگان و مبلغان بهایی بوده‌‪ ،‬در کتاب خود‬ ‫به نام«رحیق مختوم» به نقل از تفسیر سوره‌ی یوسف چنین می‌نگارد‪:‬‬ ‫«ا ُ‬ ‫الح َس ِن‬ ‫أحس ِن الق ََص ِ‬ ‫ص مِن عِن ِد ُم َح َّم ِد ِ‬ ‫بن َ‬ ‫هلل َقد َقد ََّر أن َيخ ُر َج ذل َِک الک َ‬ ‫ِتاب في َتفسي ِر َ‬

‫بن أبي‬ ‫بن ُ‬ ‫لي ِ‬ ‫ين ِ‬ ‫الح َس ِ‬ ‫لي ِ‬ ‫بن ُم َح َّمد ِ‬ ‫بن َجع َف ِر ِ‬ ‫وسي ِ‬ ‫لي ِ‬ ‫بن ُم َح َّم ِد ِ‬ ‫لي ِ‬ ‫ِ‬ ‫بن ُم َ‬ ‫بن َع ِّ‬ ‫بن َع ِّ‬ ‫بن َع ِّ‬ ‫بن َع ِّ‬ ‫مين بَليغ ًا »‬ ‫ون ُح َّج َة اهللِ مِن عِن ِد ال ِّذک ِر َعلَي العالَ َ‬ ‫طال ٍِب َعلي َعب ِد ِه ل َِي ُک َ‬ ‫به درستي که خدا مق ّدر کرده است که اين کتاب را در تفسير نيکوترين داستان ها‬ ‫‪38‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫(سوره‌ی يوسف) از نزد محمد فرزند حسن فرزند علي ‪ ...‬فرزند علي بن ابي طالب بر بنده‌اش‬ ‫‪49‬‬ ‫حجت رساي خدا بر اهل عالم باشد‪.‬‬ ‫خارج سازد تا از نزد ذکر‪ّ 48‬‬

‫به هر ترتیب‪ ،‬گروهی از شیخیان پس از ادعای سید باب و گرویدن افرادی چون‬ ‫مالحسین بشرویی به او‪ ،‬به گرد سیدباب جمع شدند‪ .‬تصوری که اینان از ادعای او داشتند‬

‫چنان که آن را به صراحت در تفسیر سوره‌ی یوسف مالحظه کردیم‪ -‬نیابت از امام‬‫دوازدهم‪ ،‬یا همان واجد بودن مقام رکن رابع ایمان بود‪ .‬شدت عالقه‌ی برخی از شیخیان به‬ ‫مهدی علیه السالم‪ ،‬باعث شد که ادعای میرزا علی‌محمد را بپذیرند و برای معرفت او و به کار‬ ‫بستن فرمانش –که در بینش آنان جزیی از ایمان بود‪ -‬آماده شوند‪.‬‬ ‫‪ )4-6‬توبه‌ی اول در مسجد وکیل شیراز‬ ‫بهاییان می‌گویند که میرزا علی‌محمد شیرازی در سال ‪ 1261‬به قصد زیارت خانه‌ی خدا به‬ ‫مکه رفته است‪ 50.‬او پس از بازگشت از حجاز به بوشهر رفت و از آن جا‪ ،‬به یکی از مریدان‬ ‫‪ )  48‬ميرزا علي‌محمد ‪.‬‬ ‫‪ )  49‬رحیق مختوم ج‪ 1‬ص ‪ 21‬تا ‪ .24‬این کتاب در سال ‪ 1340‬با تأیید تشکیالت بهاییت در تهران به چاپ‬ ‫رسیده است و در سال ‪ 1352‬چاپ دوم آن منتشر گردیده و این مدرک در صفحه ی ‪ 33‬تا ‪ 37‬این چاپ آمده است‪.‬‬ ‫‪ ) 50‬در صحت این ادعا تردیدهای جدی وجود دارد که البته نوشتاری دیگر را می‌طلبد‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫شیخی‌اش به نام مال صادق خراساني‪ 51‬نوشت که بايستي در اذان نماز جمعه اين جمله را بیفزایید‪:‬‬ ‫أشهد أن علي ًا قبل نبيل‪ 52‬باب بقية اهلل یعنی‪ :‬شهادت مي‌دهم که علي‌محمد‪ ،‬باب امام زمان‬ ‫است‪ .‬و مال صادق چنين کرد و اين کار ‪-‬که به منزله‌ي نوعي بدعت و شعاري تبليغاتي به شمار‬ ‫مي‌آمد‪ -‬در شيراز غوغايي به پا کرد و مردم خواستار تنبيه مسبب واقعه شدند‪.‬‬ ‫حاکم شيراز‪ ،‬نظام الدوله حسين خان آجودان باشي‪ ،‬مال صادق را دستگير کرد و چون او گناه را‬ ‫به گردن سید باب انداخت و آثار او چون سورة الملک را ارائه داد‪ ،‬نظام الدوله ميرزا علي‌محمد‬ ‫را از بوشهر احضار نمود‪.‬‬ ‫نبيل زرندي شرح جريان را در صفحات ‪ 129‬تا ‪ 131‬تاريخ خودش‪ 53‬چنين بيان مي‌کند که‬ ‫نقطه‌ي اولي‪ 54‬را با احترام تمام به شيراز آوردند‪ .‬مجلسی با حضور امام جمعه و حاکم شيراز‬

‫‪ ) 51‬اين دستورالعمل ضمن رساله‌ي خصائل سبعه به وي داده شد – تلخيص تاريخ نبيل‪ ،‬ص ‪. 122‬‬ ‫‪ )  52‬از آن جا که به حساب حروف ابجد‪ ،‬دو لغت محمد و نبیل دارای یک عدد هستند‪ ،‬معموال سید باب که نامش‬ ‫علی محمد بوده‪ ،‬خود را علی قبل نبیل می‌خوانده است‪.‬‬ ‫‪ ) 53‬اصل این کتاب نیز به دلیل آن که حاوی ماجراهای زیادی در رد ادعای بهاییان بوده‪ ،‬هرگز منتشر نشده است‪.‬‬ ‫شوقی افندی‪ ،‬آخرین رهبر بهاییان‪ ،‬آن کتاب را خالصه و تحت عنوان “‪ ”The dawn breakers‬منتشر کرد‪ .‬این‬ ‫خالصه به زبان عربی ترجمه شد و نام مطالع االنوار بر خود گرفت‪ .‬سر انجام توسط اشراق خاوری از عربی به فارسی ترجه‬ ‫شد‪ .‬که به نام تلخیص تاریخ نبیل‪ ،‬مشهور است‪ -.‬این کتاب از مهم‌ترین و معتبرترین کتاب‌ها نزد بهاییان است‪.‬‬ ‫‪ ) 54‬از القاب میرزا علی محمد شیرازی در میان بهاییان است‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫تشکیل شد و سید باب را به خاطر این اقدام و ادعایش مورد بازخواست قرار دادند‪.‬‬ ‫در آغاز مجلس‪ ،‬ميان نظام الدوله و سيد باب گفت وگوي تندي واقع شد و سوء تفاهم پيش آمد‪،‬‬ ‫به نحوي که نظام الدوله فرمان داد تا با يک سيلي جانانه از او پذيرايي کردند‪ .‬ولي امام جمعه‬ ‫وساطت کرد و پس از نوازش ميرزا علي‌محمد‪ ،‬درباره‌ي ادعايش پرسيد‪ .‬باب پاسخ داد‪:‬‬

‫«من نه وکيل قائم موعود هستم و نه واسطه‌ي بين امام غائب و مردم هستم‪ .‬امام جمعه گفت‬ ‫کافي است‪».‬‬

‫قرار بر اين شد که باب در مسجد وکيل شيراز براي رفع هيجان عمومي اين اقرار را تکرار کند‪.‬‬ ‫روز جمعه ميرزا علي‌محمد بر فراز منبر رفت و با اين عبارات بر خود و مريدانش لعنت فرستاد‬ ‫و گفتار پيشين خود را پس گرفت‪:‬‬ ‫« لعنت خدا بر کسي که مرا وکيل امام غائب بداند‪ .‬لعنت خدا بر کسي که مرا باب امام بداند ‪...‬‬ ‫لعنت خدا بر کسي که مرا منکر امامت اميرالمؤمنين و ساير ائمه‌ي اطهار بداند‪» .‬‬ ‫‪ )5-6‬فرار به اصفهان‪ ،‬زندان ماکو‬ ‫در سال ‪ ،1262‬سید باب از شیراز به اصفهان گریخت و در آن جا تحت حمایت منوچهر خان‬ ‫گرجی از عوامل دولت روسیه‌ی تزاری قرار گرفت‪ .‬دامنه‌ی تبلیغات او در اصفهان آن چنان باال‬ ‫گرفت که منوچهرخان نیز‪ ،‬ادعای او را پذیرفت و رسم ًا به حمایت از او پرداخت‪ .‬مردم که از‬ ‫‪41‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫این رفتار منوچهرخان به ستوه آمده بودند‪ ،‬به حکومت محمدشاه قاجار در تهران شکایت بردند‪.‬‬ ‫محمد شاه نیز دستور داد تا او را به تهران بیاورند‪ .‬اما حمایت های منوچهر خان گرجی باعث شد‬ ‫تا پایان عمر منوچهرخان در سال ‪ ،1263‬سید باب به طور پنهانی در اصفهان زندگی کند‪ 55 .‬پس‬ ‫از مرگ منوچهرخان‪ ،‬والی بعدی اصفهان ‪ -‬گرگین خان ‪ -‬که برادر زاده‌ی او بود‪ ،‬سید باب را‬ ‫به دستور میرزا آقاسی به تهران فرستاد و در نزدیکی تهران‪ ،‬فرمان دیگری رسید تا سید باب‬ ‫را به ماکو (از شهرهای آذربایجان غربی فعلی) منتقل کنند‪ .‬ماکو در آن زمان زیر نظر ولی‌عهد‬ ‫یعنی ناصرال ّدین میرزای قاجار اداره می‌شد‪ .‬بدین ترتیب بود که مهدی موعود مورد ادعای‬ ‫بهاییان‪ ،‬به جای فتح عالم‪ ،‬به زندان یکی از شاهان قاجار افتاد‪.‬‬ ‫‪ )6-6‬اعتقاد و ادعای سید باب در اوایل دوران زندان‬ ‫پس از به زندان افتادن سید باب‪ ،‬اصرار او بر مقام رکن رابع بودن خویش و بابیت خویش از‬ ‫قائمیت نکرده و یا این ادعا را‬ ‫امام دوازدهم‪ ،‬هم‌چنان ادامه داشت‪ .‬او در این ایام‪ ،‬هرگز ادعای ّ‬ ‫ظاهر نکرده بود‪ .‬حتی گاهی او در نوشته های خود‪ ،‬به سخنان و دعاهای صادره از امام دوازدهم‬ ‫شیعیان‪ ،‬که از پیش در اختیار شیعیان بوده‪ ،‬استناد کرده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬با استفاده از دعایی‬ ‫حجت بن حسن عسکری صادر شده و آن را نایب دوم امام زمان در ایام غیبت صغری یعنی‬ ‫که از ّ‬

‫‪ )  55‬آن چنان که در کتاب جای پای تزار (دومین کتاب از همین مجموعه) در مورد آن توضیح داده شده است‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫جناب محمد بن عثمان نقل کرده و در کتب نخستین شیعه‪ ،‬سال ها پیش از ادعای سید باب بوده‪،56‬‬ ‫سعی در اثبات ادعاهای خود کرده است‪.‬‬ ‫در صفحات ‪ 13‬تا ‪ 16‬بخش سوم تاریخ ظهورالحق بخشي از رساله‌اي آمده كه پيداست در ماكو به تاريخ‬ ‫جمادي االول سال ‪ 1263‬قمری‪ ،‬خطاب به یکی از مریدان سید کاظم رشتی نوشته شده و در ص‪،14‬‬ ‫این فراز آن جلب توجه مي‌کند‪:‬‬ ‫السال ُم في ُدعائ ِ ِه في شَ ه ِر َر َج ِب ال ُم َر َّج ِب‪َ :‬و ب ِ َمقامات َِك الَّتي ‪ ...‬الخ)‬ ‫« َح ُ‬ ‫أشار ُ‬ ‫الح َّج ُة َعلَي ِه َّ‬ ‫يث َ‬

‫علیه السالم [امام دوازدهم] در دعای خویش در ماه رجب چنین می فرماید‪:‬‬ ‫آن چنان که حجت‬ ‫ّ‬ ‫و به مقامات تو [ای خداوند] که‪...‬‬

‫با توجه به این سند روشن مشخص می‌شود که سید باب در جمادی االول سال ‪ 1263‬هجری قمری‪،‬‬ ‫حجت بن الحسن (ع) معترف بوده و حتی از ایشان دعا نقل کرده است‪ .‬لذا ادعای‬ ‫به وجود ّ‬ ‫ظاهری سیدباب تا سال ‪ ،1263‬تنها همان رکن رابع ایمان بودن است که جایگاه آن پیش از‬ ‫قائمیت‬ ‫این در تفکرات شیعیان شیخی آن روزگار‪ ،‬مطرح شد و سید باب در این تاریخ‪ ،‬ادعای ّ‬ ‫نداشته‪ ،‬یا ال اقل چنین ادعایی در نوشته ها و یا گفتار او بروز و ظهوری دیده نمی شود‪.‬‬

‫‪ )  56‬کتاب اقبال االعمال صفحه ‪ 693‬نوشته سید بن طاووس دانشمند قرن هفتم هجری‬

‫‪43‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )7-6‬مق ّدمات ماجرای بدشت‬ ‫پس از به زندان افتادن سیدباب‪ ،‬اقدامات تروریستی بابیان آغاز شد‪ .‬یکی از مریدان باب که بهاییان‬ ‫او را به «طاهره قره العین» ملقب کرده‌اند‪ ،‬زنی بود به نام فاطمه زرین تاج‪ .‬او برادر زاد ه‌ و‬ ‫عروس مال محمد تقی قزوینی (از مخالفان شیخیه و بابیه) بود‪ .‬فاطمه زرین تاج که شیخی‬ ‫شده بود‪ ،‬همسر و فرزندانش را ترک کرد و در زمان حیات سید کاظم رشتی به کربال‬ ‫رفت و پس از مرگ سید کاظم‪ ،‬در سلک مریدان سید باب در آمد‪ .‬طاهره در خاندان علم‬ ‫رشد یافته بود و پس از مرگ سید کاظم در کربال‪ ،‬مجلس درسی به را ه انداخت که مردان نیز‬ ‫بر خالف ضوابط آن روزگار در آن شرکت می‌کردند‪ .‬طاهره در آن مجالس روبنده از چهره‬ ‫برمی‌داشت و مطالب خود را در قالبی زیبا ارائه می‌کرد‪ .‬در همان جا بود که گروهی از‬ ‫شیخیان‪ ،‬سرسپرده‌ی او شدند‪ .‬یکی از این افراد فردی به نام میرزا صالح شیرازی بود‪.‬‬ ‫پس از زندانی شدن باب در ماکو‪ ،‬زرین تاج به قزوین بازگشت‪ .‬از آن جا که مال محمدتقی‬ ‫قزوینی به شدت با اقدامات شیخیه و سیدباب مخالف بود‪ ،‬میرزاصالح شیرازی را مأمور ساخت تا‬ ‫عموی خود یعنی مال محمد تقی قزوینی را در مسجد ترور کند‪ .‬او نیز به هنگام نماز صبح به‬

‫‪44‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫مال محمدتقی قزوینی حمله کرد و با سالح سرد‪ ،‬ایشان را به شهادت رساند‪.‬‬ ‫پس از این ماجرا میرزا صالح دستگیر و روانه زندان تهران شد و زرین تاج نیز در قزوین‬ ‫تحت نظر قرار گرفت‪ .‬اما زرین تاج با کمک میرزاحسین علی نوری که در آن زمان‬ ‫تنها یکی از مریدان سید باب بود ‪ ،58‬از قزوین گریخت و به تهران آمد‪ .‬در همین ایام‪،‬‬ ‫‪57‬‬

‫میرزا حسین علی مقدمات تجمعی را در بدشت فراهم نمود و طاهره را نیز به بدشت‬ ‫اعزام کرد‪ .‬او در آن منطقه‪ ،‬سه باغ را اجاره کرد و خود در یکی اقامت نمود و طاهره‬ ‫را در دیگری مسکن داد و سومین باغ را نیز محل اقامت یکی دیگر از بابیان به نام‬ ‫محمد علی بارفروشی ‪ 59‬قرار داد‪ 60 .‬سپس از برخی چهر ه های بابی دعوت کرد تا در‬ ‫آن روستا‪ ،‬میهمان او باشند‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬در مدت ‪ 22‬روز‪ ،‬میرزاحسین علی نوری‪،‬‬ ‫زرین تاج و بارفروشی میزبان بیش از ‪ 80‬نفر از بابیان شدند‪.‬‬ ‫‪ )  57‬البته جزئیات این ترور در کتاب های مختلف بهاییان متفاوت است‪ ،‬اما همگی آن ها متفق القول‌اند که ترور شیخ‬ ‫محمدتقی قزوینی به دست بابیان و به هنگام عبادت در مسجد انجام شد‪.‬‬ ‫‪ )  58‬آثار گهربار‪ ،‬نوشته‌ی علی اکبر فروتن‪ ،‬النگهاین آلمان ‪ 1986‬ص‪9‬‬ ‫‪ )  59‬بارفروش نام قدیم شهر بابل در مازندران کنونی است‪.‬‬ ‫‪ )  60‬کتاب قرن بدیع ج ‪1‬ص ‪)172( 94‬‬

‫‪45‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )8-6‬ماجرای بدشت‬ ‫ماجرای بدشت در زمانی اتفاق افتاد که باب در آذربایجان زندانی شده بود‪ .‬بابیان نیز‬ ‫بیش و کم ارتباطاتی با زندان داشتند‪ ،‬اما اوضاع آن گونه نبود که تمام اخبار زندان و دستورات‬ ‫سیدباب به دست مریدان برسد‪ .‬بسیاری از مریدان باب که در بدشت حضور یافته بودند‪ ،‬مسلمان‬ ‫بودند و اعتقاد آن ها این بود که مقام باب‪ ،‬همان مقام رکن رابع ایمان است‪ .‬در عین حال‬ ‫برخی از چهره‌های شاخص بابی نظیر باب الباب یا همان نخستین مؤمن به باب یعنی‬ ‫مالحسین بشرویی‪ -‬که سخت تحت تأثیر همین ادعا بودند‪ -‬به این تجمع دعوت نشدند‪.‬‬ ‫از اتفاقات مهم این اجتماع ‪-‬که در جمادی االول سال ‪ 1264‬آغاز شد‪ -‬آن بود که بهاء اهلل‬ ‫هر شب لوحی خطاب به بابیان می‌نوشت و دستوراتی را به آنان ابالغ می‌کرد‪ .‬در این الواح‪ ،‬خود و‬ ‫دیگران را به القابی ملقب می‌کرد و البته هرگز به بابیان نمی‌گفت که این الواح را خود می‌نویسد‪.‬‬ ‫شوقی افندی به صراحت در کتاب قرن بدیع به این مطلب اشاره می‌کند‪ .‬او می‌نویسد‪:‬‬ ‫« در اين انجمن هشتاد و يکنفر از اصحاب حضرت باب که از اطراف و اکناف بالد جهت شرکت‬

‫در مذاکرات مجتمع شده بودند حضور داشتند و ّ‬ ‫كل از يوم ورود تا اختتام احتفال که بيست و دو‬

‫‪46‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫روز بطول انجاميد ميهمان حضرت بهاءاهلل بودند و در هر يوم از آن ا ّيام لوحی از قلم مبارک‬ ‫نازل و در جمع احباب تالوت ميگرديد و از طرف آن وجود مبارک به هر يک از حاضرين اسم‬ ‫جديدی عنايت ميشد بدون آنکه هو ّيت نفسی که ُمنزل اين اسماء بود معلوم گردد‪ .‬از جمله‬ ‫حي‪ 61‬بلقب ق ّدوس‬ ‫هيكل مق ّدس بنفسه از آن تاريخ بنام بهاء خوانده شدند و آخرين حرف ّ‬ ‫ملقّب و ق ّرةالعين بعنوان طاهره موصوف و مشتهرگرديد و حضرت باب در توقيعات مخصوصی‬ ‫‪62‬‬ ‫معينه مخاطب ساختند‪».‬‬ ‫که بعداً بنام دوستان بدشت صادر فرمودند هر يک را بهمين القاب ّ‬ ‫به هر حال پس از کش و قوس های فراوان‪ ،‬ماجرای بدشت به اوج خود می‌رسد‪ 63.‬یعنی در‬ ‫واپسین روزهای این اجتماع‪ ،‬طاهره با کنار گذاشتن حجاب‪ ،‬در میان بابیان حاضر می‌شود و‬ ‫اعالم می‌کند که سیدباب همان مهدی موعود است و با ظهور او‪ ،‬دین اسالم به پایان رسیده و‬

‫‪ )  61‬به ادعای بهاییان نخستین ایمان آورندگان به سید باب ‪ 18‬نفر بودند که نخستین آنان مالحسین بشرویی ملقب‬ ‫به باب الباب و آخرین آنان‪ ،‬مال محمد علی بارفروشی ملقب به قدوس است‪ .‬از آن جا که به حساب حروف ابجد‪،‬‬ ‫کلمه‌ی حی نیز معادل عدد ‪ 18‬است‪ ،‬به این ‪ 18‬نفر حروف حی می‌گویند‪.‬‬ ‫‪ )  62‬کتاب قرن بدیع ج ‪1‬ص ‪ 172(94‬و ‪)173‬‬ ‫‪ )  63‬آواره در جلد نخست الکواکب الدریه‪ ،‬می گوید که در میان خواص بابیه‪ ،‬مباحثی بر سر چگونگی کنار گذاشتن‬ ‫دین اسالم مطرح بوده که البته این مباحث از عموم بابیان پوشیده نگه داشته می‌شد و در جمع بابیان‪ ،‬تنها هدف از‬ ‫برگزاری این تجمع‪ ،‬تالش برای آزادی سید باب از زندان ماکو اعالم شده بود‪ .‬اما بهاء اهلل و زرین تاج و بارفروشی‪،‬‬ ‫هدف دیگری از این اجتماع را دنبال می‌کردند که به آن هدف نیز رسیدند‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫دیگر باید احکام آن را کنار گذاشت و به همین علّت هم او حجاب خود را کنار گذاشته است‪.‬‬ ‫در پی این پرده از نمایش‪ -‬که با هماهنگی کامل میزبانان صورت پذیرفته بود‪ -‬طبق گفته ی‬ ‫شوقی افندی در کتاب قرن بدیع‪ ،‬پیروان باب به سه دسته تقسیم شدند‪:‬‬ ‫گروه اول که شامل عموم بابیان مراغه و برخی دیگر از بابیان بودند‪ ،‬به طور کلی دریافتند که‬ ‫ادعای باب با اعتقادات آنان در مورد حضرت مهدی و دین اسالم‪ ،‬تفاوت اساسی دارد‪ .‬لذا عطای‬ ‫بابیت او را به لقای آن بخشیدند و به دامان اسالم بازگشتند‪ .‬شوقی می‌نویسد‪:‬‬ ‫«خوف و غضب افئده (= دل ها) را فرا گرفت و قدرت تكلّم از جميع سلب شد بح ّدی که‬

‫عبدالخالق اصفهانی از کثرت هيجان و اضطراب با دست خويش گلوی خود را چاک داد و‬ ‫در حالی که آغشته بخون بود ديوانه وار خود را از آن صحنه ی مهيب (= ترسناک)‬ ‫دور ساخت برخی ديگر از اصحاب نيز مجلس را ترک گفته و دست از امر الهی کشيدند و‬ ‫‪64‬‬ ‫رفض (= رها کردن) آداب و سنن سالفه (= گذشته) را نه پسنديدند‪».‬‬

‫مخالفت بابیان با این عمل طاهره به همین جا ختم نشد‪ .‬مالحسین بشرویی که نخستین‬ ‫ایمان آورنده به باب بود‪ ،‬بعد از شنیدن اخبار بدشت گفت‪ « :‬اگر من در بدشت بودم اصحاب‬ ‫‪ )  64‬قرن بدیع ج ‪ ،1‬صفحه ‪ 174(95‬و ‪)175‬‬

‫‪48‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫آن جا را با شمشیر کیفر می‌نمودم‪».‬‬ ‫گروه دوم بابیانی بودند که به این رفتار طاهره اعتراضی نکردند و بلکه در دل به آن راضی بودند‪.‬‬ ‫گروه سوم کسانی مانند محمد علی بارفروشی بودند (همان که در نامه های معلوم الحال‬ ‫‪66‬‬ ‫بهاءاهلل‪ ،‬به قدوس ملقب شده بود) که در عین اعتراض به طاهره‪ ،‬صحنه را ترک نکردند‪.‬‬ ‫این اعتراض و خشم البته با کلمات شیرین و پر هیجان طاهره‪ ،‬کم کم فرو نشست و معترضان‬ ‫با طاهره همراه شدند‪ .‬در این زمان بود که طاهره اعالم کرد‪:‬‬ ‫‪65‬‬

‫«من همان كلمه ای هستم که چون قائم به آن تكلّم نمايد نقباء ارض از استماع آن مندهش (=‬ ‫‪67‬‬ ‫شگفت زده)  گردند و راه فرار اختيار کنند‪».‬‬ ‫پس از این اتفاقات بود که بساط نماز خواندن برای همیشه از میان بابیان رخت بر بست‬

‫‪68‬‬

‫‪ )  65‬تاریخ ظهور الحق نوشته‌ی فاضل مازندرانی از مشهورترین مبلغان بهایی‪ ،‬بخش سوم ص ‪110‬‬ ‫‪ )  66‬در الکواکب الدریه به صراحت نقل شده که این اعتراض‪ ،‬از قبل طراحی شده بود و قرار بود بارفروشی (قدوس)‬ ‫پس از بحث و مجادله با طاهره‪ ،‬نسبت به نسخ دین اسالم و احکام آن قانع شود تا بابیان دیگر نیز این مسأله را بپذیرند!‬ ‫(الکواکب الدریه ج‪ 1‬صفحه‌ی ‪)130‬‬ ‫‪ )  67‬قرن بدیع جلد ‪ ،1‬صفحه‪)176( 96‬‬ ‫‪ )  68‬توجه خواننده‌ی عزیز را به این نکته‌ی بسیار مهم جلب می‌کنم که زمان وقوع ماجرای بدشت در سال ‪1264‬‬ ‫قمری است‪ .‬از آن جهت این تاریخ مهم است که مال حسین بشرویی (اولین ایمان آورنده به باب) آن چنان که در منابع‬ ‫بهایی آمده تا آخرین روزهای عمرش که بعد از ماجرای بدشت بوده نماز می‌خوانده و طبعا ً به نسخ اسالم توسط سید باب‬

‫‪49‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫«و بالجمله جا نمازها که همیشه مبسوط(=گسترده) بود چنان برچیده شد که دیگر مبسوط نگردید»‬ ‫‪70‬‬ ‫و مهرها نام بت گرفت و شکسته شد‪.‬‬ ‫‪ )9-6‬ادعای قائمیّت سید باب‬ ‫قائمیت سیدباب‪ ،‬میان خود بهاییان اختالف است‪ .‬آن چه مسلم است‬ ‫در تاریخ و زمان آغاز ادعای ّ‬ ‫‪69‬‬

‫آن که تا پیش از ماجرای بدشت‪ ،‬او به هیچ عنوان ادعای مهدویت خود را اعالم نکرده است‪.‬‬ ‫آن چه که در آن اختالف بوده و هست آن است که آیا سیدباب پیش از این تاریخ و در زمانی‬ ‫که خود را باب مهدی معرفی می‌کرده‪ ،‬ادعای پنهانی مهدویت کرده یا نه؟! صرف نظر از این‬ ‫سؤال اساسی که چگونه ممکن است یک فرستاده‌ی االهی به دروغ ادعای مقامی را بکند که‬ ‫واجد آن مقام نیست‪ ،‬به جمالتی از شوقی افندی اشاره می‌کنیم که نشان دهنده‌ی اظهار مقام‬ ‫مهدویت سیدباب پس از واقعه‌ی بدشت است‪ .‬شوقی در کتاب قرن بدیع می‌نویسد‪:‬‬ ‫«چيزی از اين مق ّدمه نگذشت که حضرت باب بنفسه المق ّدس هنگامی که هنوز در مخالب‬

‫(=چنگال) اعداء اسير و مبتال بودند در حضور وليعهد زمان و جمعی از علماء اعالم و‬

‫و در نتیجه پیامبری و قائم بودن او‪ ،‬معتقد نبوده است‪ .‬توضیح بیشتر در این باره را در بخش ‪ 12-6‬مالحظه کنید‪.‬‬ ‫‪ )  69‬ظهورالحق ص‪111‬‬ ‫‪ )  70‬قاموس توقیع منیع ج‪ 2‬ص ‪5‬و ‪ .6‬این کتاب نیز توسط اشراق خاوری و در شرح عبارات لوح ‪ 105‬بدیع‬ ‫شوقی افندی نوشته شده است‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫شيخيه در عاصمه‌ی (= پای تخت) آذربايجان (= تبریز) دعوی خويش را اعالن و با اظهار‬ ‫رؤساء‬ ‫ّ‬ ‫قائميت و اثبات استقالل و اصالت امر مبارک‪ ،‬قيام پيروان خود را در احتفال (= نشست)‬ ‫مقام ّ‬ ‫‪71‬‬ ‫الهيه تقويت و تصويب فرمودند‪».‬‬ ‫بدشت تأييد و نظرات و معتقدات آنان را نسبت بشريعه ی ّ‬ ‫بنابراین اولین جایی در تاریخ که سید باب اعالم کرده که همان مهدی موعود و قائم است‪،‬‬

‫پس از ماجرای بدشت و در مجلس ولی‌عهد در تبریز بوده است‪ .‬البته چند خط پیش تر‪،‬‬ ‫قائمیت‬ ‫جناب شوقی برای این که دفع شبهه‌ی مقدر کند‪ ،‬اصرار دارد که تاریخ ادعای اولیه‌ی ّ‬ ‫سیدباب را همان ‪ 5‬جمادی االولی سال ‪ 1260‬معرفی کند و اظهار آن را به بعد از ماجرای‬ ‫بدشت موکول نماید‪ .‬سبب این تالش تا حدود زیادی قابل درک است اما مشکل جدیدی‬ ‫را ایجاد می‌کند‪ .‬مشکل این جا است که خود سیدباب چنین ادعایی را در موارد مکرر هم‬ ‫‪72‬‬ ‫نقض نموده و هم تأیید کرده است!‬ ‫‪ )10-6‬توبه‌ی دوم‪ ،‬مجلس ولی‌عهد‬ ‫آن چنان که در کتاب پیدایش ذکر شده  است‪ ،‬در سال ‪ ،1264‬و در زمان    والیت عهدی‪  ،‬ناصرال ّدین‬ ‫شاه قاجار‪ ،‬سیدباب را به تبریز فرا می خواند تا درباره‌ی او تحقیق کند‪.‬‬ ‫‪ )  71‬قرن بدیع‪ ،‬صفحه ‪)178( 97‬‬ ‫‪ )  72‬جهت اطالع از این موارد نقض و تأیید‪ ،‬به بخش هفتم همین نوشتار مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫در نخستين روزهاي ورود به تبريز‪ ،‬ميرزا علي‌محمد براي يكي از بابيان به نام شيخ علي ترشيزي‬ ‫دعوي قائميت کرد و اين نخستين باري بود كه وي دم از مهدويت مي‌زد‪ 74.‬به هر حال‬ ‫سید باب در مجلسي كه با حضور ولي عهد و چند تن از نديمانش و برخي از علماي‬ ‫دربار تبريز برگزار شد‪ ،‬احضار گرديد و مورد بازجويي قرار گرفت‪ .‬حاصل هر جلسه‪،‬‬ ‫‪73‬‬

‫صورت جلسه‌ای است که توسط اعضای آن جلسه تهیه و امضا می‌شود‪ .‬همان طور که ذکر شد‪،‬‬ ‫ولی‌عهد ایران یعنی ناصرال ّدین میرزا‪ ،‬رییس جلسه بوده و الزم بوده تا صورت جلسه را به پدرش‬ ‫محمد شاه قاجار‪ ،‬ارسال کند‪ .‬لذا ابتدا این صورت جلسه و نامه‌ی رسمی را بررسی می‌کنیم تا از تلقّی‬ ‫ناصرال ّدین شاه از سخنان سید باب اطالع حاصل شود‪ .‬سپس پیوست‌های این صورت جلسه را که‬ ‫توبه نامه‌ی سید باب و نظر علمای حاضر در جلسه در مورد اوست‪ ،‬بررسی خواهیم کرد‪ .‬خوش بختانه‬ ‫باید گفت که براي گزارش آن مجلس سند محكمي در دست مي‌باشد و آن كتاب «كشف الغطاء‬ ‫عن حیل االعداء» است‪ .‬در این کتاب ضمن صفحات ‪ 201‬تا ‪ 204‬متن نامه‌ی ولي عهد به محمد‬ ‫شاه را‪ -‬كه حاوي وقايع جلسه‌ی مزبور است‪ -‬آورده و ما بخش‌هایی از آن را عین ًا نقل می‌کنیم‪:‬‬ ‫‪ )  73‬ملقب به عظیم‬ ‫‪ )  74‬تلخیص تاریخ نبیل صفحه‌ی ‪280‬‬

‫‪52‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫صورت عريضه‌ی ولي عهد به محمد شاه‬ ‫«قربان خاك پاي مباركت شوم ‪ ...‬اول حاج مال محمود پرسيد كه مسموع مي‌شود‬ ‫ ‬ ‫كه تو مي‌گويي من نائب امام هستم و بابم و بعضي كلمات گفته‌اي كه دليل بر امام بودن‬ ‫بلكه پيغمبري توست‪ .‬گفت‪ :‬بلي حبيب من‪ ،‬قبله‌ی من‪ ،‬نايب امام هستم و باب امام هستم و‬ ‫آن‌چه گفته‌ام و شنيده‌اي راست است‪ .‬اطاعت من بر شما الزم است ‪ ...‬بعد از آن پرسيدند كه از‬ ‫معجزات و كرامات چه داري؟ گفت‪ :‬اعجاز من اين است كه از براي عصاي خود آيه نازل مي‌كنم‬ ‫وح الَّذي‬ ‫بحان اهللِ ال ُق ّد ِ‬ ‫سم اهللِ ال َّر ِ‬ ‫حمن ال َّر ِ‬ ‫و شروع كرد به خواندن اين فقره‪« :‬ب ِ ِ‬ ‫السبُّ ِ‬ ‫حيم ُس َ‬ ‫وس ُّ‬ ‫العصا آ َی ًة مِن آياتِهِ» اعراب كلمات را به قاعده‌ی نحو‬ ‫موات َو‬ ‫َ‬ ‫الس َ‬ ‫خَ لَ َق َّ‬ ‫األرض َكما خَ لَ َق ه ِذ ِه َ‬ ‫‪75‬‬ ‫غلط خواند‪ ،‬تاء سموات را به فتح خواند‪ .‬گفتند مكسور بخوان‪ ،‬آن‌گاه األرض را مكسور خواند‪.‬‬ ‫اميراصالن خان عرض كرد‪ :‬اگر اين قبيل فقرات از جمله‌ی آيات باشد‪ ،‬من هم توانم تلفيق كرد‬ ‫س ِ‬ ‫موات‬ ‫‪ )  75‬در واقع اگر سید باب می‌خواست آیه‌ی نازل شده از سوی خدا را درست بخواند باید می‌گفت‪َ :‬خلَ َق ال َّ‬ ‫موات َو اال ِ‬ ‫َرض قرائت کرده است‪ .‬امروزه‬ ‫موات و اال َ‬ ‫و اال َ‬ ‫س َ‬ ‫س َ‬ ‫َرض و در بار دوم َخلَ َق ال َّ‬ ‫َرض که او در بار اول َخلَ َق ال َّ‬ ‫قاعده‌ی فوق در سطح کتاب‌های عربی دبیرستان‌های کشور‪ ،‬تدریس می‌شود‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫المسا َء » باب بسيار خجل شد‪...‬‬ ‫«الحم ُد هللِ الَّذي خَ لَ َق ال َعصا َكما خَ لَ َق َّ‬ ‫و عرض كرد‪َ :‬‬ ‫الص َ‬ ‫باح َو َ‬ ‫بعد از آن مسائلي چند از فقه و ساير علوم پرسيدند‪ .‬جواب گفتن نتوانست ‪ ...‬چون مجلس‬ ‫گفت‌وگو تمام شد‪ ،‬جناب شيخ‌االسالم را احضار كرده‪ ،‬باب را چوب مضبوط زده‪ ،‬تنبيه معقول‬ ‫نمود و توبه و بازگشت و از غلط‌هاي خود انابه و استغفار كرد و التزام پا به مهر سپرده كه ديگر‬ ‫از اين غلط ها نكند ‪...‬امر امر همايوني است‪ .‬انتهي‪».‬‬ ‫بگذریم از آن که سید باب به گفته‌ی ناصرال ّدین میرزا‪ ،‬اشکال نحوی در آیات نازله اش داشته‪،‬‬ ‫چرا که از این نمونه‌ها در آثار او کم نیست‪ .‬از این هم بگذریم که آیات نازل شده از سوی او‬ ‫آن چنان سست و بی محتوا بوده که علمای حاضر در مجلس‪ ،‬مشابه آیه‌ی او و بلکه بهتر از‬ ‫آن را فی المجلس بیان کرده‌اند؛ آن هم بدون ایراد نحوی! نکته ی مهم در این ماجرا برداشت‬ ‫ناصرال ّدین میرزا از این اتفاق است که عین ًا در گزارش او منعکس شده  است‪ .‬او تأکید می‌کند‬ ‫که سید باب با تنبیهی که انجام شد‪ ،‬از ادعاهای خود برگشت و قول داد که دیگر از این غلط ها‬ ‫نکند‪ .‬این گزارش رسمی مملکتی‪ ،‬خود گویای بسیاری از ناگفته ها است‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫متن توبه نامه‬ ‫گلپايگاني به دنبال اين قسمت در صفحات ‪ 204‬و ‪ 205‬كشف الغطاء بدين‬ ‫ ‬ ‫گونه متن توبه نامه‌ی باب و پاسخ علما به او را نقل مي‌كند و مي‌نويسد‪:‬‬ ‫«چون در اين عريضه انابه و استغفار كردن باب و التزام پا به مهر سپردن آن حضرت مذكور‬

‫است‪ ،‬مناسب چنين به نظر مي‌آيد كه صورت همان دست‌خط مبارك را نيز محض تكميل فايده‬ ‫در اين مقام مندرج سازيم و ‪ ...‬به دقت نظر اولي األبصار واگذاريم‪.‬‬ ‫صورت دست‌خط حضرت نقطه‌ی اولي به ناصرال ّدین شاه در اوقات وليعهدي او در تبريز ‪...‬‬ ‫فداک روحي ‪ ...‬اُشهد اهلل و من عنده که اين بنده‌ی ضعيف را مطلق علمي نيست که‬ ‫خالف رضاي خداوند عالم و اهل واليت او باشد؛ اگر چه بنفسه وجودم ذنب صرف است ‪ ...‬و‬ ‫اگر کلماتي که خالف رضاي او بوده از قلم جاري شده‪ ،‬غرضم عصيان نبوده و در هر حال‬ ‫مستغفر و تائبم حضرت او را‪ .‬و اين بنده را مطلق علمي نيست که منوط به ادعايي باشد؛‬ ‫اس َتغ ِف ُرا َ‬ ‫نس َب إلَ َّي أم ٌر‪ .‬و بعضي مناجات و کلمات که از لسان‬ ‫هلل َربّي َو أت ُ‬ ‫ُوب إلَي ِه مِن أن ُي َ‬ ‫‪55‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫حجت‌اهلل عليه‌السالم‬ ‫جاري شده دليل بر هيچ امري نيست و مدعي نيابت خاصه‌ی حضرت ّ‬ ‫را محض ادعا‪ ،‬مبطل است و اين بنده را چنين ادعايي نبوده و نه ادعاي ديگر ‪ .76‬مستدعي‬ ‫از الطاف حضرت شاهنشاهي و آن حضرت چنان است که اين دعاگو را به الطاف و عنايت‬ ‫سلطاني و رأفت و رحمت خود سرافراز فرمايند‪ 77 .‬والسالم‪».‬‬

‫‪ )  76‬چه رسد به ادعای قائمیّت!‬ ‫‪ )  77‬یادمان هست که قرار بود‪ ،‬بیعت هیچ کس بر گردن مهدی نباشد‪ ،‬آیا نوشته‌ی سید باب‪ ،‬چیزی جز زبونی و‬ ‫خفت را به ذهن متبادر می‌سازد؟‬

‫‪56‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫صورت جوابي که مجتهدين تبريز در صدر ورقه نوشته‌اند‪:‬‬ ‫آن چنان که پیشتر گفته شد‪ ،‬این جلسه به جز صورت مجلس و پیوست (توبه نامه ی‬ ‫ ‬ ‫سید باب) دارای امضا و توشیح سایر حاضران در جلسه نیز هست‪ .‬علمای حاضر در جلسه در حاشیه‌ی‬ ‫اینتوبهنامهونامه‌یناصرال ّدینمیرزاچنیننوشتند‪:‬‬ ‫«سيد علي‌محمد شيرازي‪ ،‬شما در بزم همايون و محفل ميمون در حضور نواب اشرف واال‪،‬‬

‫ولي عهد دولت بي زوال‪ ،‬أ َّي َد ُه ا ُ‬ ‫هلل َو َس َّد َد ُه َو ن ََص َر ُه و حضور جمعي از علماي اعالم اقرار به‬ ‫مطالب چندي کرديد که هر يک جداگانه باعث ارتداد شماست و موجب قتل ‪ ...‬و چيزي که موجب تأخير قتل‬ ‫‪78‬‬ ‫یخبطدماغ(=دیوانگی)است‪»...‬‬ ‫شماشد هاستشبه ‌ه ‌‬

‫پس ديديم که باب بعد از گذشتن يک هفته از دعوي مهدويتش‪ ،‬به سبب تنبيه جزیي که از او به عمل آمد‬ ‫دست از کليه‌ی دعاوي شست و اين‌جا بود که علماي تبريز وي را نابخرد و پريشان احوال دانستند و فتوا به‬ ‫قتل او ندادند و سید باب دوباره به چهريق بازگردانده شد و به شدت از تماس وي با بابیان بعمل آمد‪.‬‬ ‫‪79‬‬

‫‪ )78‬کشف الغطاء ص ‪  205‬‬ ‫‪ )  79‬به نوشته‌ی ص ‪ 324‬تلخیص تاریخنبيل فقط ‪ 11‬ضربه چوب به کف پاي وي زده شد‪.‬‬ ‫‪57‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )11-6‬جنگ های داخلی‬ ‫در سال ‪ ،1264‬محمد شاه قاجار از دنیا رفت و ناصرال ّد ین میرزا‪ ،‬ولی عهد او بر تخت سلطنت‬ ‫نشست‪ .‬ما ه های نخست حکومت او مشابه هر پادشاه جوان دیگر‪ ،‬به اختالفات داخلی و‬ ‫غلبه بر سایر مدعیان حکومت گذشت‪ .‬او با گماردن میرزاتقی خان امیرکبیر به مقام‬ ‫صدارت‪ ،‬موفق شد تا حدودی اوضاع و احوال آشفته ی دربار قاجار را سامان دهد‪ .‬در‬ ‫همان ایام پیروان سید باب با به را ه انداختن شور ش‌هایی‪ ،‬باعث ایجاد سه جنگ‌ داخلی‬ ‫در کشور شدند‪ .‬این درگیر ی ها و مختصری از ما وقع آ ن‌ها عبار ت‌اند از‪:‬‬ ‫‪ -1‬اولین درگیری در مازندران و در منطقه‌ای به نام قلعه‌ی طبرسی (نزدیک به قائم‬ ‫شهر) روی داد‪ .‬در این درگیری فرماند ه‌ی بابیان اولین ایمان آورند ه‌ی به باب یعنی‬ ‫مالحسین بشرویی بود‪ .‬او بنا بر قول منابع بهایی‪ ،‬از جانب خراسان به سمت مازندران‬ ‫حرکت کرد و مقارن با مرگ محمد شاه به مازندران وارد شد‪ 80 .‬پس از آن که مردم‬ ‫‪ )  80‬الکواکب الدریه ج‪ 1‬ص ‪ 134‬و ‪ .135‬از مهم ترین کتاب‌های تاریخی بهاییان‪ .‬نویسنده‌ی این کتاب‬ ‫عبدالحسین آیتی است که سال‌ها پس از نشر آن‪ ،‬توبه کرد و به دامان اسالم بازگشت‪ .‬لذا بهاییان او را طرد کردند‬ ‫و او لقب آواره را پس از آن برای خود برگزید‪ .‬از آن جا که نوشتن این کتاب پیش از بازگشت او از بهاییت صورت‬ ‫پذیرفته‪ ،‬مطالب این کتاب مورد تأیید بهاییان است‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫مازندران از ورود بابیان به شهرهای خود جلوگیری کردند‪ 81‬به ناچار در قلعه‌ی طبرسی اقامت‬ ‫گزیدند‪ .‬پس از مدتی کشمکش و درگیری پراکنده میان مردم و بابیان‪ ،‬باألخره نیروهای دولتی‬ ‫وارد کارزار شدند و موفق شدند فرمانده‌ی بابیان یعنی مالحسین را در میدان جنگ به قتل‬ ‫رسانند‪ .‬پس از قتل مالحسین‪ ،‬فرماندهی به دست قدوس (همان محمد علی بارفروشی ماجرای‬

‫بدشت) افتاد‪ .‬محاصره‌ی قلعه طوالنی شد و آذوقه‌ی بابیان به پایان رسید‪ .‬شوقی افندی در‬ ‫توصیف فالکت اصحاب سید باب در قلعه‌ی طبرسی (همان قائم موعود پیروز) می‌نویسد‪:‬‬

‫«‪ ...‬پس از اتمام آذوقه بدواً به گوشت ستوران ‪ ...‬س ّد جوع مي‌کردند سپس بسبزه‬ ‫و علف که از مزارع مجاور ‪ ...‬جمع آوری مي‌کردند روزگار بسر مي‌بردند‪ .‬بعد ها که‬ ‫عرصه ‪ ...‬تنگ شد و از تحصيل علوفه نيز محروم ماندند به پوست اشجار(= درختان) و‬ ‫جلد دواب (= حیوانات بارکشی) و چرم اشياء مانند زين و کمر بند و غالف شمشير و کفش‬ ‫متشبث شدند و بدان وسيله تغذيه مي‌نمودند و در م ّدت هيجده روز جز ماء قراح (= خالص) ‪...‬‬ ‫ّ‬ ‫مؤنه ديگری نداشتند‪ .‬هنگامی برای حفظ خويش از آتش توپخانه در داخل قلعه بکندن نقب‬ ‫و حفر معابر زير زمينی پرداختند ‪ ...‬و چندی در ميان گل و الی با البسه‌ای که از کثرت‬ ‫رطوبت ژنده و مندرس شده بود ا ّيام گذرانيدند و از استخوان مسحوق (=ساییده شده) حيوانات‬ ‫‪ )  81‬الکواکب ا لدریه ج‪ 1‬ص ‪137‬‬

‫‪59‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫امرار معاش نمودند و باالخره ‪ ...‬موقعی از ش ّدت جوع و فرط ضعف و بي‌حالی‬ ‫ملزم شدند اسب ملاّ حسين قائد بزرگوار خويش را از خاک خارج کرده از گوشت پوسيده‌ی آن‬ ‫‪82‬‬ ‫تریدی ترتيب دهند و به کمال ولع و اشتياق ببلعند‪».‬‬

‫البته در همین شرایط ‪،‬اصحاب سید باب یا همان مهدی موعود مورد نظر بهاییان‪ ،‬در کمال‬ ‫انصاف با یکدیگر رفتار می‌کردند‪ .‬مث ً‬ ‫ال گروهی از آنان‪ ،‬در شرایطی که هم رزمانشان در‬

‫گرسنگی و فالکت بودند‪ ،‬شلتوک برنج احتکار کرده بودند و مخفیانه خود را سیر می‌کردند‪.‬‬ ‫گزارش کتاب الکواکب الدریه از این ماجرا‪:‬‬ ‫»روزی جناب قدوس به منزل بعضی از اصحاب عبور نموده‪ ،‬دریافت که قدری شلتوک برنج‬

‫تغیر فرمود که آیا این طریقه‌ی اتحاد و‬ ‫ذخیره کرده‌اند‪ .‬خیره خیره بر ایشان نظر نمود و با کمال ّ‬ ‫وفا است که شما در این موقع تنگی و سختی به فکر شکم خود باشید و برنج ذخیره کنید؟‪«83‬‬ ‫مهدی مورد ادعای بهاییان که همان سیصد وسیزده نفری بودند که‬ ‫آری! چنین بود که یاران‬ ‫ِ‬ ‫در قلعه‌ی طبرسی محاصره شده بودند و نمونه‌ای از رفتار آنان با هم رزمان خودشان در‬ ‫چند سطر قبل از معرض دیدتان گذشت‪ ،‬چنین پیروزی‌های درخشانی کسب کردند و موفق‬ ‫‪ )  82‬کتاب قرن بدیع ج‪ 1‬ص ‪ 111‬و ‪ 207(112‬و ‪)208‬‬ ‫‪ )  83‬الکواکب الدریه ج‪ 1‬ص ‪174‬‬

‫‪60‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫شدند! چند ماهی در خطه ی مازندران آشوب و فتنه به راه اندازند‪ .‬البته این موفقیتی بزرگ‬ ‫مهدی‬ ‫در راه برقراری حکومت عدل جهانی بود که مسلمانان انتظارش را می‌کشیدند و این‬ ‫ِ‬ ‫مورد ادعای بهاییان‪ ،‬گام اول را بسیار محکم برداشت!‬ ‫سرانجام تاب مقاومت از بابیان سلب شد و محمدعلی بارفروشی و بقیه‌ی بابیان به دست‬

‫مردم و نیروهای دولتی اسیر شدند و به جرم برافروزی جنگ داخلی و شورش‪ ،‬به اعدام‬ ‫محکوم شدند‪.‬‬ ‫‪ -2‬شورش دوم در نیریز فارس اتفاق افتاد‪ .‬رهبر بابیان در این شورش فردی به نام سید یحیی‬ ‫دارابی بود که بهاییان او را با لقب وحید می‌شناسند‪ .‬سید یحیی دارابی فرزند یکی از عالمان‬ ‫شیخی بود که بعد از سید کاظم رشتی‪ ،‬به دنبال یافتن رکن رابع ایمان‪ ،‬به دنبال سید باب‬ ‫به راه افتاده بود‪ .‬هر چند که این درگیری به اهمیت درگیری مازندران نبود‪ 84‬و به اندازه‌ی آن‬ ‫به طول نینجامید‪ ،‬اما با شکست سخت بابیان و کشته شدن ایشان در صحنه‌ی جنگ و یا‬ ‫پس از آن اعدام برخی به دلیل برپا کردن شورش و درگیر شدن با نیروهای دولتی در شعبان‬ ‫‪ 1266‬به پایان رسید‪.‬‬ ‫‪ -3‬جنگ سوم در حوالی زنجان روی داد‪ .‬شوقی افندی معتقد است که این جنگ‬ ‫‪ )  84‬کتاب قرن بدیع ج‪ 1‬ص ‪)212( 114‬‬

‫‪61‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫« از دو واقعه ی مذکوره شديدتر و لهيبش سوزاننده تر بود» ‪ .85‬رهبر بابیان در این جنگ‬ ‫فردی به نام مالمحمد علی زنجانی ملقب به حجت بود‪ .‬در این جنگ نیز بابیان شجاع‪،‬‬ ‫در قلعه‌ای پناهنده شدند و تحت محاصره‌ی نیروهای دولتی قرار گرفتند‪ .‬شوقی افندی‬ ‫کل تعداد بابیان در این درگیری را این گونه نقل می‌کند‪:‬‬ ‫«بيش از سه هزار تن از بابيان از رجال و صبيان و نسوان در آن مجتمع گشتند‪».‬‬ ‫سر انجام‪ ،‬این جنگ نیز با اسارت رهبر بابیان و سپس اعدام او به پایان رسید و طی آن‪،‬‬ ‫تنها از میان بابیان ‪ 1800‬نفر کشته شدند‪.‬‬ ‫‪ )12-6‬نکاتی درباره‌ی جنگ‌ها‬ ‫مسأله‌ی بسیار مهم که در این بخش به آن خواهیم پرداخت‪ ،‬توجه به تاریخ جنگ‌ها است‪.‬‬ ‫جنگ اول در سال ‪ 1264‬و ‪ 1265‬روی داد‪ .‬زمانی که واقعه‌ی بدشت در جمادی الثانی‬ ‫‪86‬‬

‫‪ )  85‬کتاب قرن بدیع ج‪ 1‬ص ‪)217(116‬‬ ‫‪ )  86‬کتاب قرن بدیع ج ‪ 1‬ص ‪)219(117‬‬ ‫بنابراین تعداد بابیان‪ ،‬چندان زیاد نبوده است‪ .‬مثالً پس از مرگ باب و در مهم ترین جنگ در گرفته میان یاران او با‬ ‫دولت‪ ،‬پیروان باب تنها سه هزار نفر بوده‌اند‪ .‬البته توجه داشته باشید که کلیه‌ی این ارقام‪ ،‬از منابع بهایی استخراج‬ ‫شده و در دیگر منابع مستقل تاریخی به طور کامل مورد تأیید قرار نگرفته است‪ .‬شاید منظور بهاء اهلل و شوقی افندی از‬ ‫تسخیر قلوب توسط سید باب‪ ،‬تسخیر قلوب همین عده باشد و اال آن چه که مسلم است‪ ،‬اقبالی از سوی مردم ایران‬ ‫که در آن زمان چند ملیون نفر بوده‌اند‪ ،‬به این مدعی مهدویت نشده است‪ .‬کل دنیا که جای خود دارد‪...‬‬

‫‪62‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫سال ‪ 1264‬به پایان رسیده بود و مورد تأیید سید باب نیز قرار گرفته بود‪ .‬در ماجرای بدشت‬ ‫همان طور که ذکر شد‪ ،‬آیین اسالم منسوخ اعالم شد و جانمازها چنان جمع شد که دیگر‬ ‫گسترده نگردید‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬مالحسین بشرویی‪ ،‬اولین ایمان آورنده به سید باب و ملقب به‬ ‫باب الباب‪ ،‬در جنگ قلعه‌ی طبرسی مازندران‪ ،‬هر روز نماز جماعت می‌خواند‪ 87‬و به مهاجمان‬ ‫می‌گفت‪ :‬مگر ما حالل خدا را حرام یا حرامی را حالل کرده ایم؟‬ ‫مالمحمد علی زنجانی نیز در جنگ سوم (زنجان) که در سال ‪- 1267‬یعنی سه سال‬ ‫‪88‬‬ ‫بعد از واقعه‌ی بدشت و اساس ًا بعد از مرگ سید باب روی داد‪ -‬هر روز نماز جماعت می‌خواند‪.‬‬ ‫لذا می‌بینیم که بابیان کشته شده در این جنگ ها خود را کام ً‬ ‫ال مسلمان می‌دانستند و هرگز‬ ‫قائمیت سید باب نداشته‌اند‪ .‬شاید چنین نکاتی برای خواننده‌ی امروز این نوشتار‪،‬‬ ‫اعتقاد به‬ ‫ّ‬ ‫قابل هضم نباشد که چگونه پیروان کسی از ادعای او بی خبر بوده‌اند‪ .‬اما باید دانست که‬ ‫انتقال اطالعات در آن عصر‪ ،‬متفاوت از انفجار اطالعات در عصر ارتباطات امروز است‪.‬‬ ‫یعنی بسیاری از پیروان باب‪ ،‬تنها ادعای بابیت او از فرزند امام عسکری یعنی حضرت مهدی‬ ‫علیهما ‌السالم را شنیده بودند و به همین موضوع اعتقاد داشتند و هرگز سید باب را به عنوان‬ ‫مهدی موعود و قائم منتظر نمی‌شناختند‪ .‬لذا باید خطاب به کسانی که جان فشانی این پیروان‬

‫‪ )  87‬الکواکب الدریه ج‪ 1‬ص ‪134‬‬ ‫‪ )  88‬الکواکب الدریه ج‪ 1‬ص ‪195‬‬

‫‪63‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫را دلیل حقانیت سید باب می‌دانند گفت که اینان‪ ،‬اگر به ادعای سید باب پی می‌بردند‪ ،‬هرگز در‬ ‫راه او که به اعتقادشان همان راه امام زمان بود‪ ،‬قدم نمی‌گذاشتند‪.‬‬ ‫نمونه‌ای از این افراد فردی به نام مالعبدالخالق یزدی است‪ .‬او کسی بود که باب‪ ،‬شهادت او‬ ‫بر ادعای خود را دلیل حقانیت ادعایش دانسته بود‪ 89.‬باب آن چنان مالعبدالخالق را قبول داشت‬ ‫که خطاب به محمد شاه نوشت‪:‬‬ ‫«و از آن جايي که خداوند در دنيا از براي هر امري دو شاهد قرار داده‪ ،‬عرفا و علماي دوست‬

‫بسيارند ولي آن‌هايي که معروف حضورند طلبيده‪ ،‬مثل جناب آقا سيد يحيي و جناب آخوند‬ ‫مالعبدالخالق و از ّبينات اين امر سؤال فرموده‪ ،‬تا آن‌که آیات و نوشتجات را به حضور آورده‪،‬‬ ‫کما هو حقه بيان نمايند ‪ ...‬و اين هر دو يکي قبل از ظهور امر‪ ،‬مرا شناخته و يکي بعد از‬ ‫‪90‬‬ ‫ظهور امر و هر دو از خَلق و خُ لق من مطلع‌اند»‬ ‫فرزند بیست ساله‌ی مالعبدالخالق در قلعه‌ی طبرسی به همراه سایر بابیان کشته شد‪.‬‬ ‫مالعبدالخالق که به اعتراف خود باب بعد از اعالم امرش او را شناخته بود و از بینات او‬

‫‪ )  89‬این کار او تقلیدی از آیه‌ی قرآن بود که شهادت خداوند و دارنده‌ی علم الکتاب (یعنی علی بن ابیطالب‬ ‫علیهماالسالم) را برای اثبات ادعای نبوت پیامبر کافی دانسته است‪ .‬قرآن در سوره‌ی رعد آیه‌ی ‪ 43‬می‌فرماید‪ :‬قل‬ ‫کفی باهلل شهیدا بینی و بینکم و من عنده علم الکتاب‪.‬‬ ‫‪ )90‬ترجمه عربی اسن بخش از نامه ی سیدباب در پاورقی ص ‪ 199‬مطالع االنوار عربی آمده است‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫قائمیت باب با فریاد و فغان گفت‪ :‬ای داد که پسرم به نا حق‬ ‫آگاه بود! پس از اطالع یافتن از ادعای ّ‬ ‫کشته شد‪ 91 .‬به روشنی پیداست که امر باب که مالعبدالخالق او را بدان شناخته بوده‪ ،‬هرچه بوده‬

‫قائمیت نبوده است‪ .‬چرا که اگر چنین بود‪ ،‬مالعبدالخالق پس از آگاهی یافتن از ادعای‬ ‫ّ‬ ‫قائمیت باب‪ ،‬از او رویگردان نمی‌شد و از کشته شدن فرزندش در راه باطل به (ناحق)‬ ‫ّ‬ ‫سخن نمی‌گفت‪.‬‬ ‫‪ )13-6‬اعدام باب‬ ‫باري‪ ،‬باب در اواخر سال ‪ 1264‬زمزمه‌ی مهدويت آغاز کرد و سپس با نوشتن کتاب بيان‬ ‫به نسخ احکام شريعت اسالم پرداخت و خويشتن را پيامبر خواند و سرانجام در آخرين نوشته‌اش‬ ‫به نام «لوح هيکل الدين» مقام الوهيت را مدعي شد ‪92‬؛ اما به سبب عدم ارتباط بابيان با وي‬ ‫(در چهريق) تا هنگام مرگش نيز ادعاهای بعدی او کمتر به گوش مريدان رسيده بود؛ زيرا‬ ‫بی‌تردید اگر آن مطالب به گوش آن‌ها مي‌رسيد‪ ،‬جنگ‌ها زودتر پايان مي‌يافت و ميرزاعلي‌محمد‬

‫نيز کشته نمي‌شد‪ .‬چون نبردهاي داخلي به اوج شدت خود رسيد‪ ،‬دولت وقت به رياست‬ ‫ميرزا تقي خان اميرکبير‪ ،‬چاره را در ريشه کن کردن باب ديد‪ 93 .‬اما علما‪ ،‬وي را پريشان عقل دانسته ‪-‬‬ ‫‪ )  91‬ظهور الحق پاورقی ص ‪ 173‬شرح کامل تر این رویداد را در بخش هفتم همین نوشتار مطالعه کنید‪.‬‬

‫‪ )  92‬بررسی بیشتر این ادعاها را به فصل هفتم می‌سپاریم‪.‬‬ ‫‪ )  93‬الکواکب الدریه جلد یکم ص ‪ 233‬و ‪249‬‬

‫‪65‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫و از آن جا که در شریعت اسالم‪ ،‬برای دیوانه حکم اعدام صادر نمی‌کنند‪ -‬از امضای حکم اعدام او‬ ‫خودداری می‌کردند‪ 94 .‬سر انجام پافشاري مأمورين دولتي به جهت جلوگیری از ادامه‌ی‬ ‫جنگ‌های داخلی سبب شد که برخي از علمای شیخی نظیر مالمح ّمد مامقانی ‪،95‬‬ ‫حکم به اعدام نمايند‪.‬‬ ‫به هر حال باب همراه با يکي از مريدانش در روز بيست و هشتم شعبان سال ‪ 1266‬ه‪.‬ق در تبريز‬ ‫تيرباران شد‪ .‬به نوشته‌ی کنت دوگوبينوی فرانسوي در فصل دهم کتاب مذاهب و فلسفه در‬ ‫آسياي مرکزي و به شهادت مورخين مسلمان‪ ،‬جسد او در خندق بيرون شهر تبريز خوراک‬ ‫درندگان شد‪ ،‬ولي بهائيان مي‌گويند که نعش وي توسط سليمان خان افشار‪ -‬که از طرف‬ ‫ميرزاحسين علي مأمور بوده‪ 96 -‬از خندق دزديده شد و نخست به کارخانه‌ی حرير بافي‬ ‫حاج احمد ميالني بابي منتقل گشت و از آنجا به تهران و پس از مدت مديدي(قريب ‪ 60‬سال)‬ ‫به حيفا حمل و در مکان مخصوصي ( مقام اعلي ) مدفون گرديد‪.‬‬

‫‪ )  94‬چنان‌که آواره در ج ‪ 1‬صفحه‌ی ‪ 241‬تاريخش به تصريح مي‌نگارد که بيشتر روحانيون تبريز به عذر جنون‪،‬‬ ‫از صدور فتوي پوزش خواستند و شوقي نيز در ص ‪ 256‬قرن بديع ج ‪ ،1‬اميرکبير را عامل قتل ميرزاعلي‌محمد‬ ‫مي‌داند‪.‬‬ ‫‪ )95‬شیخی بودن مالمح ّمد مامقانی در ص‪ 230‬کتاب تلخیص تاریخ نبیل آمده است و امضا کردن حکم اعدام سیدباب‬ ‫توسط او در الکواکب الدریه ص‪241‬‬ ‫‪ )  96‬الکواکب الدریه جلد یکم ص ‪ 233‬و ‪249‬‬

‫‪66‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ )7‬آیا سید باب از ابتدا تا انتها‪ ،‬ادعای واحدی داشت؟‬ ‫حجت خدا‪ ،‬در مورد تاریخ آغاز دعوتش‪ ،‬ضد و نقیض بگوید‬ ‫این از عجایب است که ّ‬ ‫و از آن عجیب تر آن که در مورد اصل ادعای خویش و مقامات خود‪ ،‬دچار تناقض‌گویی شود‪.‬‬ ‫باری بگوید باب امام زمان است‪ ،‬گاهی خود را خود امام زمان معرفی کند و باری هر دو‬ ‫ادعا را نقض کند و هیچ مقامی برای خود قائل نشود‪ .‬گاهی ادعای نبوت و پیامبری کند و‬ ‫کتاب آسمانی ارائه دهد و گاهی خود را به مقام خدایی برساند!‬ ‫‪ )1-7‬آیا ادعای سید باب کام ً‬ ‫ال مشخص است؟‬ ‫در این بخش از این نوشتار به پنج نقل قول از سید باب اکتفا می‌کنیم‪ .‬آن چنان که‬ ‫قابل مالحظه است‪ ،‬این پنج نقل قول که همگی از کتاب های معتبر بهاییان نقل می‌شود‪ ،‬چیزی‬ ‫جز نمایش دوگانگی ادعای بهاییان و خود سید باب در ادعایش نیست و به هیچ وجه نمی‌توان‬ ‫قائمیت است یا باب قائم بودن‬ ‫آن را به گونه‌ای تبیین کرد که معلوم شود ادعای سید باب‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫یا ادعایی دیگر!‬

‫‪67‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ -1‬سید باب آن چنان که در بخش ‪ 3-6‬بدان اشاره شد‪ ،‬در آغاز دعوت‪ ،‬اعالم کرده‬ ‫بود که تفسیر احسن القصص (سوره‌ی یوسف) را از محمد بن الحسن یعنی فرزند امام‬ ‫حسن عسکری علیه السالم دریافت کرده و به عنوان سندی بر اثبات حقانیت مقام خود‬ ‫(رکن رابع ایمان) آن را ارائه می کند‪.‬‬

‫سید باب در ابالغیه‌ای به نام دعای الف‪ ،‬در دومین سال ظهورش یعنی سال ‪ 1261‬خطاب‬ ‫به یکی از مریدان سیدکاظم رشتی چنین می‌نویسد‪:‬‬ ‫َّعي ال ِوال َي َة َو ُأخ َتيها‪َ .‬ق َتلَ ُه ُم ا ُ‬ ‫اس قد اف َتروا‬ ‫إن بَ َ‬ ‫هلل ب ِ َما اف َتروا! َّ‬ ‫عض ال ّن َ‬ ‫‪َ « -2‬و قالُوا إنَّ ُه اد َ‬

‫وص ِة و ا ّدعوا ال ّرؤ َی َة ل ِ َنفسی‪ .‬لَ َع َن ُه ُم ا ُ‬ ‫کان ل َِب ِق َّي ِة اهللِ‬ ‫هلل بِما اف َتروا‪ .‬ما َ‬ ‫البابی ِة ال َم ُ‬ ‫نص َ‬ ‫َعلَ َّی َکلِ َم َة ّ‬ ‫َّعي ال ُّرؤ َي َة‬ ‫َّمان بَع َد‬ ‫ِ‬ ‫صاح ِ‬ ‫ِب الز ِ‬ ‫األبواب األربَ َع ِة ٌ‬ ‫خص ٌ‬ ‫نص ٌ‬ ‫وص َو ال نائ ٌِب َم ُ‬ ‫باب َم ُ‬ ‫وص َو َم ِن اد َ‬ ‫‪‬ض َعلَي ُ‬ ‫الک ِّل بِأن ُي َک ِّذبو ُه َو َيق ُت ُلو ُه‪.‬‬ ‫ون بَ ِّي َنةٍ‪َ ،‬فر ٌَ‬ ‫ب ِ ُد ِ‬ ‫ص مِن َق ُ‬ ‫بل ‪َ ...‬و‬ ‫اللّ ُه َّم إنّي ُأش ِه ُد َک بِأنّي َما ا َّد َع ُ‬ ‫الحقَّ َو ال باب ِ َّي َة نَفسِ ِه ب ِ َن ٍّ‬ ‫يت رؤ َي َة ُح َّجت َِک َ‬ ‫الح َسن َصلَوات َ‬ ‫کان ُح َّج ُت َ‬ ‫ُک َعلَي ِه ‪» ...‬‬ ‫أش َه ُد َّ‬ ‫بن َ‬ ‫ک ُم َح َّم َد َ‬ ‫أن َاليو َم َ‬ ‫و گفتند که او واليت و دو خواهرش (نبوت و رسالت به نوشته‌ي ص ‪ 66‬کتاب اسرار‬ ‫اآلثار) را م ّدعي است‪ .‬خدا آنان را به خاطر چنين تهمتي بکشد‪ ...‬بی‌گمان برخي مردم‬ ‫‪68‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫حجت‪ 98‬را نسبت داده‌اند‪ .‬لعنت خدا‬ ‫به دروغ به من ادعاي بابيت منصوص‪ 97‬و رؤيت حضرت ّ‬ ‫بر ايشان باد‪ .‬براي امام زمان ما حضرت بقية اهلل بعد از نواب اربعه ديگر نايب مخصوص و‬ ‫باب منصوصي نيست و هر کس بدون برهان مدعي رؤيت آن حضرت شود‪ ،‬بر همه واجب است‬ ‫که او را تکذيب کنند و او را به قتل رسانند‪ .‬خدايا تو را شاهد مي‌گيرم بر اينکه من داعيه‌ي رؤيت‬ ‫حجت تو‪ ،‬محمدبن الحسن است‬ ‫حجت تو و بابيت او را نداشته‌ام‪ ...‬و شهادت مي‌دهم که امروز ّ‬ ‫‪99‬‬ ‫که درود تو بر او باد ‪». . .‬‬ ‫‪ -3‬سید باب در کتابی به نام صحیفه‌ی عدلیه‪ ،100‬در ضمن بیان مراتب معرفت می‌نویسد‪:‬‬ ‫ثالث معرفت ابواب است و در اين مقام فرض است بر مکلف اقرار به وصايت اميرالمؤمنين‬

‫‪ ) 97‬بابیت منصوص يعني اين که خود امام به وسيله‌ي توقيعي کسي را به نيابت تعيين کند‪ .‬شيعه پس از نواب اربعه‬ ‫کسي را داراي چنين مقامي نمي‌شناسد‪.‬‬ ‫نص ح ّجت عليه‌السالم این امر در ايام‬ ‫‪ ) 98‬منظور از رؤيت معناي مشاهده (ديدن امام به دل خواه بيننده) است که به ّ‬ ‫غيبت کبري غير ممکن است‪.‬‬ ‫‪ )  99‬اسرار اآلثار ج‪ 1‬ص ‪ 179‬تا ‪ .182‬نویسنده‌ی کتاب جهت توجیه این نوشته‪ ،‬آن را از موارد تقیه‌ی سید باب‬ ‫دانسته‪ ،‬غافل از آن که بهاییان معتقدند‪ ،‬هنگامی که قائم ظهور می‌کند‪ ،‬حکم تقیه را لغو می‌کند‪.‬‬ ‫‪ )  100‬متأسفانه بهاییان از انتشار این کتاب به جهت آن که اعترافات صریحی نسبت به وجود محمد بن حسن به عنوان‬ ‫امام دوازدهم در آن وجود دارد‪ ،‬جلوگیری می‌کنند‪ .‬البته این کتاب را دیگر طرفداران قائمیّت سید باب که بهایی نیستند‬ ‫(ازلیان) چاپ کرده‌اند‪.‬‬

‫‪69‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫عليه السالم نمايد ‪ ...‬رابع معرفت امامت ‏است و در اين مقام بر کل موجودات فرض است‬ ‫معرفت دوازده نفس مقدس که قائم مقام واليت مطلقه بوده باشند‪ ... 101‬الحسن بن علي ‏‬ ‫والحسين بن علي و علي بن الحسين و محمد بن علي و جعفربن محمد و موسي بن جعفر و‬ ‫علي بن موسي و محمد بن علي و علي بن‏محمد والحسن بن علي و الحجه‪ ..‬القائم محمد بن الحسن‬ ‫صاحب الزمان والفاطمة الصديقة صلوات اهلل عليهم اجمعين و اين شموس‏عظمت و نجوم ع ّزت‬ ‫‪102‬‬ ‫در هر شأن‪ ،‬قائم مقام رسول اهلل صلي اهلل عليه و آله بوده‌اند‪.‬‬ ‫با این سه اعتراف صریح به وجود محمد بن الحسن یعنی امام مورد انتظار شیعیان ‪ 12‬امامی‪ ،‬که‬ ‫در کتاب های مورد تأیید بهاییان وجود دارد توجه شما را به دو نقل دیگر از سید باب جلب می‌کنم‬ ‫و قضاوت را به انصاف خوانندگان عزیز واگذار می‌کنم‪.‬‬ ‫در نقل نخست‪ ،‬مشاهده می‌شود که سید باب ‪ -‬علی رغم تمام اعترافات قبلی نسبت به وجود‬ ‫حجت بن الحسن‪ ،‬که در سطور قبل از منظر خواننده‌ی عزیز گذشت‪ -‬خود را قائم منتظر می‌داند‪.‬‬ ‫هر چند که بخشی از این ماجرا به جهتی دیگر در بخش ‪ 12-6‬نقل شد‪ ،‬اما بازخوانی آن در‬

‫‪ )  101‬این جمله‌ی سید باب را در بخش دوم‪ ،‬به عنوان بخشی از اعتقاد شیعیان به امام زمان علیه‌السالم ذکر کردیم‪.‬‬ ‫مالحظه می‌شود که سید باب نیز در این کتاب‪ ،‬چنین مقامی را برای امامان شیعه و شخص حجت بن الحسن عسکری‬ ‫علیهما‌السالم قائل است‪.‬‬ ‫‪ )  102‬صحیفه‌ی عدلیه ص‪27‬‬

‫‪70‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫این قسمت‪ ،‬خالی از لطف نیست‪ .‬چه بهتر که چند سطر بعد را‪ ،‬کام ً‬ ‫ال از کتاب ظهور الحق‬ ‫صفحات ‪ 173‬تا ‪ 174‬به نقل از بهاء اهلل‪ ،‬نقل‌شود‪:‬‬ ‫‪« -4‬در لوحی صادر از قلم ابهی چنین مسطور‪ :‬مالعبدالخالق که از مشایخ شیخیه بود‪،‬‬ ‫در اول امر که نقطه‌ی اولی ‪-‬روح ما سواه فداه‪ -‬در قمیص بابیت ظاهر [شد]‪ ،‬اقبال نمود‬

‫و عریضه معروض داشت [و] از مصدر عنایت کبری ذکرش نازل و بر حسب ظاهر کمال‬ ‫عنایت نسبت به او مشهود [بود] تا آن که لوحی مخصوص او ارسال فرمودند‪ .‬در او این‬ ‫کلمه‌ی علیا نازل [شده بود]‪ .‬قوله تعالی‪ :‬اننی انا القائم الحق الذی انتم بظهوره توعدون‪.103‬‬ ‫‪104‬‬ ‫بعد از قرائت صیحه زد و به اعراض تمام قیام نمود(=روی‌گردان شد) و جمعی در ارض طاء‬ ‫به سبب او اعراض نمودند‪».‬‬ ‫می‌بینیم که بهاء اهلل نیز به ادعای دوگانه‌ی سید باب اعتراف می‌کند‪ .‬یعنی ابتدا می‌گوید که‬ ‫سید باب در قمیص بابیت ظاهر شد و ادعایی جز بابیت امام زمان نداشت‪ .‬سپس پرده را باال زد‬ ‫و نامه‌ای به مال عبدالخالق شیخی نوشت و در آن گفت‪ :‬من همان قائمی هستم که شما را به‬ ‫ظهور او وعده داده شده اید‪.‬‬ ‫‪ )  103‬یعنی به درستی که من همان قائم بر حقی هستم که شما به ظهور او وعده داده شده‌اید‪.‬‬ ‫‪ )  104‬منظور بهاء اهلل از ارض طاء‪ ،‬همان طهران است‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫همان طور که پیشتر بیان شد‪ ،‬شیخیانی نظیر مال عبدالخالق که به عنوان رکن رابع ایمان به‬ ‫قائمیت خود را مطرح ساخت‪ ،‬از او رویگردان‬ ‫سید باب ایمان آورده بودند‪ ،‬آن هنگام که او ادعای ّ‬ ‫شدند‪ .‬این مسأله نشان دهنده‌ی آن است که اطرافیان سید باب و بسیاری از کشته شدگان‬ ‫بابی که بهاییان‪ ،‬پایمردی آنان در نبردها را دلیل حقانیت باب می‌دانند‪ ،‬به هیچ عنوان او را‬

‫قائم موعود نمی‌دانستند و او را تنها به عنوان رکن رابع ایمان قبول داشتند‪.‬‬ ‫‪ -5‬آخرین نقل قول را به ادعای خدایی او اختصاص می‌دهیم‪ .‬نقل قولی که هر چند‬ ‫پیش از این نیز یک بار اشاره‌ای به آن کردیم‪ ،‬اما به جهت تکمیل سیر بحث‪ ،‬ناگزیریم‬ ‫بار دیگر به آن بپردازیم‪ .‬سید باب در یکی از آخرین نوشته‌های دوران زندگی‌اش به نام‬ ‫‪106‬‬ ‫علی!‪َ 105‬‬ ‫ذات اهللِ و کِینونیُّته»‬ ‫قبل نبیل ُ‬ ‫«لوح هیکل الدین» چنین نوشت‪ « :‬اَ َّن ٌ‬

‫همانا علی قبل از نبیل‪ ،‬همان ذات خدا و وجود اوست!‬

‫حقیقت ًا هر پژوهشگر منصفی با دیدن چنین تعابیر ضد و نقیضی‪ ،‬انگشت حیرت به دهان‬ ‫‪ )  105‬بنا بر قواعد عربی ا َ َّن از حروف مشبهة بالفعل است و هر گاه در جمله بیاید‪ ،‬باید اسم آن منصوب و خبرش مرفوع‬ ‫علی استفاده کرده است‪ .‬در مورد اشتباه های سید باب در استفاده از‬ ‫باشد‪ .‬حال آن که می‌بینیم سید باب‪ ،‬به جای علیا ً از ٌ‬ ‫جمالت عربی و عدم رعایت قواعد علم نحو در بسیاری از نوشته ها و گفته های او پیش از این نیز سخن به میان آمد‪.‬‬ ‫‪ )  106‬لوح هیکل الدین ص ‪5‬‬

‫‪72‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫خواهد گرفت‪ .‬هر چند که حیرت انگیز نیست و این پیش بینی خداوند قادر متعال است که در‬ ‫آیه ی‪ 82‬از سوره ی نساء چنین فرمود‪ « :‬آیا در این قرآن نمی‌اندیشند؟ اگر از جانب غیر خدا بود‪،‬‬ ‫همانا در آن اختالف فراوان می‌یافتند‪ ».‬آری! پیدا شدن تناقض در آن چه که از جانب خدا نیست و به‬ ‫ناحق به پروردگار عالمیان منتسب شده‪ ،‬امر عجیبی نیست و بلکه خالف آن مایه‌ی تعجب است‪...‬‬

‫‪ )2-7‬نظر رهبران بهاییت در مورد ادعای سید باب چیست؟‬ ‫هر چند که اعترافات سید باب به وجود محمدبن الحسن که سه نمونه از آن در صفحات‬ ‫پیشین آمد بیش از آن است که ذکر شد و ما بقی را به جهت جلوگیری از اطاله‌ی نوشتار به‬ ‫فرصت دیگری موکول می‌کنیم‪ ،‬اما باید دانست که متأسفانه بهاییان با مسکوت گذاشتن این‬ ‫قائمیت را برای سید باب‬ ‫اعترافات‪ ،‬تنها به اظهاراتی شبیه به نمونه‌ی چهارم اکتفا می‌کنند و مقام ّ‬ ‫قائل می‌شوند‪ .‬مث ً‬ ‫قائمیت‬ ‫ال بهاء اهلل پیامبر بهاییان در کتاب ایقان که آن را در اثبات مقام‬ ‫ّ‬ ‫قائمیت سید باب چنین اظهار می‌کند‪:‬‬ ‫سید باب نوشته‪ ،‬در اعتراض به منکران مقام ّ‬ ‫تمسک جسته‏اند و بر جمال مح ّمدی اعتراض‬ ‫ ‬ ‫« آنچه را که يهود و نصاری به آن ّ‬

‫تشبث نموده و بر نقطه بيان‪ ،107‬روح من‬ ‫می‌نمودند بعينه در اين زمان اصحاب فرقان به همان ّ‬ ‫‪108‬‬ ‫فی ملکوت االمر فداه اعتراض می‌نمايند‪».‬‬

‫‪ )  107‬یعنی سید باب‬ ‫‪ )  108‬ایقان ص ‪89‬‬

‫‪73‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫یا شوقی افندی‪ ،‬دومین جانشین بهاء اهلل و آخرین سفیر الهی فرقه‌ی بهاییت‪ ،‬در کتاب قرن‬ ‫بدیع می‌نویسد‪:‬‬ ‫« اين ذات مق ّدس که چنين انقالب عظيم در عالم وجود ايجاد نمود و روح حيات در‬ ‫ ‬

‫کالبد امکان بدميد همان قائم موعود و مهدی معهود صاحب العصر و ال ّزمان است که شريعت‬ ‫‪109‬‬ ‫فرقان بظهور مبارکش منسوخ گرديد‪».‬‬

‫قائمیت سید باب‪ ،‬نتوانسته‌اند دم خروس‬ ‫البته رهبران بهایی‪ ،‬علی رغم تمام پایداریشان در اثبات ّ‬ ‫قائمیت سید باب‪ ،‬به روایاتی استناد کرده‌اند که اگر‬ ‫را مخفی کنند‪ .‬یعنی خود آن ها در اثبات مقام ّ‬ ‫تمام آن روایت را ‪-‬که در نوشتار ایشان مورد تأیید قرار گرفته‪ -‬بنگریم‪ ،‬چیزی جز دروغ بودن‬ ‫قائمیت سید باب به دست نمی‌آید‪ .‬بازهم به جهت اختصار‪ ،‬تنها به یک نمونه از استنادات‬ ‫ادعای ّ‬ ‫این پیامبر الهی و نواده‌ی مکرمش! نظری می‌افکنیم‪.‬‬ ‫بهاء اهلل در کتاب ایقان‪ ،‬برای نشان دادن شباهتی میان سید باب و قائم موعود‪،‬‬ ‫ ‬ ‫با اشاره به حدیث لوح حضرت فاطمه سالم اهلل علیها‪ ،‬پیش بینی این حدیث از تحت فشار‬ ‫قرار گرفتن اصحاب مهدی علیه السالم را با مشکالت و سختی‌هایی که پیروان سید باب‬ ‫تحمل کردند‪ ،‬منطبق می‌داند و می‌نویسد‪:‬‬ ‫‪ )  109‬قرن بدیع ج ‪1‬ص‪)67(40‬‬

‫‪74‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫«چنانچه در «کافی» در حديث جابر در لوح فاطمه” در وصف قائم می‌فرمايد‪:‬‬ ‫ ‬ ‫وب َف ُّ‬ ‫“ َعلَي ِه َک ُ‬ ‫يذل اولياؤُه فی زمانه‪ ...‬حال مالحظه فرمائيد که‬ ‫مال ُموسی َو بَها ُء عيسی و َص ُبر اَيُّ َ‬ ‫حرفی از اين حديث باقی نماند مگر آنکه ظاهر شد‪ .‬چنانچه در اکثر اماکن دم(=خون) شريفشان‬ ‫‪110‬‬ ‫ريخته شد و در هر بلدی ايشان را اسير نموده و به واليات و شهرها گردانيدند‪ ،‬بعضی را سوختند»‬ ‫شوقی افندی نیز با استناد به همین حدیث‪ ،‬و به دلیل آن که این حدیث شریف برای شیعیان‬ ‫قائم‪ ،‬کشته شدن و سوزانده شدن و ترس و اضطراب را پیش بینی کرده‪ ،111‬آن را بر حال زار‬ ‫اصحاب سید باب در قلعه‌ی طبرسی منطبق می‌داند و می‌نویسد‪:‬‬ ‫« آيا مدلول حديث جابر که در تفسير کافی‪ 112‬راجع به عالئم و امارات ظهور قائم مذکور و ميفرمايد‪:‬‬

‫ّ‬ ‫«يذل اوليائه فی زمانه و ‪ ...‬فيقتلون و يحرقون و يکونون خائفين مرعوبين وجلين ‪ ...‬جز در اين ذوات‬ ‫‪ )  110‬ایقان ص ‪)190(163‬‬ ‫‪ )  111‬البته این پیش بینی حدیث مربوط به ایام غیبت آن امام است و نه ایام ظهور! در این جا نیز متأسفانه‪ ،‬رهبران‬ ‫بهایی رعایت امانت را نکرده‌اند‪.‬‬ ‫‪ )  112‬اطالق لغت تفسیر به کتاب حدیثی کافی‪ ،‬نشانه‌ی ضعف شدید معلومات نویسندگان بهائی) نسبت به معارف‬ ‫اسالمی است‪ .‬کم سوادترین مسلمان می‌داند که تفسیر‪ ،‬نام عمومی کتاب هایی است که در شرح قرآن کریم نگاشته شده و‬ ‫کتاب شریف کافی ‪-‬که یکی از ‪ 4‬کتاب مهم شیعیان است‪ -‬هرگز در مقام چنین بحثی نبوده است‪ .‬دو جلد نخست کتاب‬ ‫کافی که این حدیث نیز در آن جا آمده را اصول کافی‪ 5 ،‬جلد بعدی را فروع کافی و جلد آخر را روضه‌ی کافی می‌نامند‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫نورانيه [اصحاب قلعه طبرسی] در نفوس ديگر مصداق وتحقّق حاصل نموده است؟»‬ ‫مق ّدسهء ّ‬

‫‪113‬‬

‫خوب است مروری بر محتوای حدیث شریف لوح فاطمه سالم اهلل علیها داشته باشیم و‬ ‫با توجه به این حدیث که مورد تأیید سید باب‪ ،‬بهاء اهلل و شوقی افندی قرار گرفته است‪ ،‬میزان‬ ‫انطباق پذیری سید باب با مهدی موعود را بسنجیم‪.‬‬ ‫یکی از اصحاب رسول خدا به نام جابربن عبداهلل انصاری بود که تا زمان امام پنجم‪،‬‬ ‫حضرت امام محمد باقر علی ‌هالسالم زنده ماند‪ .‬روزی امام باقر علی ‌هالسالم‪ ،‬به او فرمودند‪:‬‬ ‫ای جابر! به من خبر ده از آن لوحی که در دست مادرم فاطمه دیدی؟ جابر گفت‪ :‬پس از‬

‫میالد حسین بن علی بن ابی طالب‪ ،‬به دیدار دختر پیامبر‪ ،‬حضرت فاطمه سالم اهلل علیها رفتم‬ ‫و میالد فرزندش را به او تبریک گفتم‪ .‬در همین حال در دست او لوحی سبز رنگ دیدم که‬ ‫گمان بردم از زمرد است [به جهت زیبایی بسیار] و دیدم که بر روی آن نوشته‌ی سپیدی است‬ ‫[که از شدت درخشندگی] مشابه نور آفتاب است‪ .‬به آن حضرت عرض کردم که این لوح چیست؟ پاسخ داد‪:‬‬

‫ ‬

‫این لوحی است که خداوند به پدرم هدیه داده و در آن نام او و همسرم علی و دو فرزندم‬ ‫و اوصیای از نسل من آمده و پدرم به جهت بشارت دادن بر من‪ ،‬آن را به من اهدا کرده است‪.‬‬

‫‪ )  113‬قرن بدیع ج ‪1‬ص ‪ )356(186‬؛ شایان ذکر است که سید باب در صفحه‌ی ‪ 47‬کتاب دالیل سبعه‪ ،‬به همین‬ ‫حدیث استناد می‌کند و حتی نام محمد را به عنوان فرزند امام حسن عسکری علیه السالم نقل می‌کند‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫جابر می‌گوید‪ :‬من آن لوح را از فاطمه گرفتم و محتوای آن را خواندم و نسخه‌ای نیز برای خود‬ ‫از روی آن نوشتم‪ .‬در این هنگام امام باقر علیه‌السالم به او فرمودند‪ :‬ای جابر! به نسخه‌ای که‬ ‫نوشته‌ای نگاه کن و من آن حدیث را برای تو می‌خوانم‪ .‬جابر چنین کرد و هنگامی که امام باقر‬ ‫علیه‌السالم آن حدیث را قرائت کردند و به پایان رساندند‪ ،‬جابرگفت‪ :‬خداوند را شاهد می‌گیرم‬ ‫که تمام آن چه را که شما خواندید‪ ،‬در آن لوح دیدم‪ .‬و آن حدیث این بود‪:‬‬

‫ِيم ل ِ ُم َح َّمدٍ نَبِ ِّي ِه َو نُو ِر ِه َو َسفِي ِر ِه‬ ‫ ‬ ‫اب م َِن اللهَّ ِ الْ َع ِزي ِز الْ َحك ِ‬ ‫ب ِ ْس ِم اللهَّ ِ ال َّر ْح َم ِن ال َّرح ِ‬ ‫ِيم َه َذا ِك َت ٌ‬ ‫‪114‬‬ ‫ِين ‪ ...‬إِنِّي َف َّضلْ ُت َ‬ ‫ك َعلَى الَأْنْبِ َيا ِء َو‬ ‫وح الَأْم ُ‬ ‫ِين م ِْن ِع ْن ِد َر ِّب الْ َعالَم َ‬ ‫َو ح َِجاب ِ ِه َو َدل ِيلِ ِه نَ َز َل ب ِ ِه ال ُّر ُ‬ ‫َف َّضلْ ُت َوصِ َّي َ‬ ‫ك َو سِ ْب َط ْي َ‬ ‫ك ب ِشِ ْبلَ ْي َ‬ ‫ك َعلَى الَأْ ْوصِ َيا ِء َو أَ ْك َر ْم ُت َ‬ ‫ِيب‬ ‫ك َح َس ٍن َو ُح َسيْ ٍن ‪...‬ب ِ ِع ْت َرتِ ِه ُأث ُ‬ ‫ين ‪ ...‬و ابْ ُن ُه شِ ْب ُه َج ِّد ِه الْ َم ْح ُمو ِد ُم َح َّمدٌ الْبَا ِق ُر ِعلْمِي ‪َ ...‬س َي ْهل ُِك‬ ‫َو ُأ َعاق ُِب أَ َّولُ ُه ْم َعل ٌِّي َس ِّي ُد ال ْ َعابِدِ َ‬

‫وسى‬ ‫ِيح ْت بَ ْع َد ُه ُم َ‬ ‫ين الْ َجا ِحد َ‬ ‫وسى ‪َ ...‬و ْي ٌل لِلْ ُم ْف َت ِر َ‬ ‫ون فِي َج ْع َفرٍ ‪ُ ...‬أت َ‬ ‫الْ ُم ْرتَابُ َ‬ ‫ِين ِع ْن َد انْق َِضا ِء ُم َّد ِة ُم َ‬ ‫الس َعا َد ِة لاِ بْنِ ِه َعل ٍِّي ‪ُ ...‬أخْ ِر ُج ِم ْن ُه‬ ‫‪ ...‬فِي َعل ّ ٍ‬ ‫ِي َول ِِّيي َو نَاصِ ِري ‪ ...‬لأَ َ ُس َّرنَّ ُه ب ِ ُم َح َّمدٍ ابْنِ ِه ‪َ ...‬و أَخْ ت ُِم ب ِ َّ‬ ‫س َن َو أُ ْكم ُ‬ ‫ِل َذل َ‬ ‫ِين َعلَ ْي ِه‬ ‫ِك بِابْنِ ِه محمد َر ْح َم ًة لِل ْ َعالَم َ‬ ‫الدَّاع َِي إِلَى َسبِيلِي َو الْخَ ا ِز َن ل ِ ِعلْم َِي ال ْ َح َ‬

‫‪ )  114‬به جهت جلوگیری از اطاله‌ی مطلب‪ ،‬برخی جمالت را که در توصیف اتفاقات زمان هر یک از امامان و هم چنین‬ ‫خصوصیات ایشان نقل شده حذف کردیم و با سه نقطه نمایش دادیم‪ .‬عالقمندان می‌توانند جهت مطالعه‌ی کامل حدیث‪،‬‬ ‫به کتاب اصول کافی ج ‪ 1‬ص ‪ 528‬مراجعه کنند‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫َك َم ُ‬ ‫وس ُه ْم َك َما ُت َت َها َدى‬ ‫وب َف ُي َذ ُّل أَ ْول َِيائ ِي فِي َز َمان ِ ِه َو ُت َت َها َدى ُر ُء ُ‬ ‫ِيسى َو َص ْب ُر أَيُّ َ‬ ‫ال ُم َ‬ ‫وسى َو بَ َها ُء ع َ‬ ‫ِين‬ ‫ين َو ِجل َ‬ ‫ِين َم ْر ُعوب ِ َ‬ ‫ُون خَ ائِف َ‬ ‫ون َو َي ُكون َ‬ ‫ون َو ُي ْح َر ُق َ‬ ‫وس الت ُّْر ِك َو ال َّد ْيلَ ِم َف ُي ْق َت ُل َ‬ ‫ُر ُء ُ‬ ‫به نام خداوند بخشنده ی مهربان‪ .‬این کتابی است از سوی خداوند قدرتمند و حکیم‪ ،‬به‬ ‫سوی محمد‪ ،‬پیامبرش و نورش و فرستاده اش و حجابش و دلیلش که آن را روح االمین‬

‫(حضرت جبرئیل) از سوی پرودگار دو جهان نازل کرده است‪ ....‬من تو را بر تمامی پیامبران برتری دادم و‬ ‫به همین جهت وصی تو [علی بن ابی‌طالب] را نیز بر تمام اوصیا برتری دادم‪ ...‬و تو را با دو‬ ‫نواده ات حسن و حسین تکریم کردم‪ ...‬و به واسطه‌ی [میزان اطاعت از] فرزندان [حسین]‪،‬‬ ‫پاداش می‌دهم و عقاب می‌کنم‪ .‬فرزندانی که اولینشان علی بن حسین [امام سجاد]‪،‬‬ ‫آقای عبادت کنندگان است‪ ....‬سپس فرزندش که شبیه جد ستوده‌ی خویش است‪،‬‬ ‫محمد‪ ،‬باقر (شکافنده) علوم من‪ ....‬هالک خواهند شد شک کنندگان در جعفر[امام صادق علیه السالم]‪....‬‬ ‫بعد از او موسی [بن جعفر علیهما السالم] خواهد بود که فتنه های تاریکی مردم عصر او را‬ ‫فرا خواهد گرفت‪ ....‬وای بر مقابله کنندگان با علی [امام رضا علیه السالم] پس از پایان یافتن‬ ‫زمان موسی‪....‬علی را با فرزندش محمد [امام جواد] خشنود خواهم ساخت‪ ...‬به سعادت کار را به‬ ‫علی [امام هادی] فرزند محمد خواهم رساند‪....‬از علی دعوت کننده‌ی به راهم و خازن علمم را‬ ‫‪78‬‬

‫مهدی ستیزان‬ ‫خارج خواهم ساخت که نامش حسن [امام عسکری علیه السالم] است و سپس کار وصایت را به‬ ‫محمد [امام مهدی عجل اهلل تعالی فرجه] فرزندش تکمیل خواهم کرد که او رحمت بر جهانیان‬

‫است‪ .‬دوستان من در زمان [غیبت] او ذلیل و خوار می‌شوند و سرهای آنان را [ظالمان] برای‬ ‫یکدیگر به هدیه می‌فرستند و آنان را می‌کشند و می‌سوزانند و پیوسته در حال ترس و وحشت‬

‫و اضطراب خواهند بود‪....‬‬ ‫نوشته را طوالنی نکنیم‪ .‬سؤال از بهاییان و رهبران ایشان آن است که این‬ ‫ ‬ ‫«محمد بن حسن بن علی بن مح ّمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین‬ ‫‪..‬‬ ‫بقیه اهلل و امام دوازدهم شیعیان و موعود دین اسالم نیست؟‬ ‫بن علی بن ابی‌طالب» آیا همان‬ ‫همان کسی نیست که سید باب در تفسیر سوره‌ی یوسف مدعی شده بود که مقام بابیت او را‬ ‫دارا است؟ آیا او همان کسی نیست که سید باب در دعای الف او را امام بر حق خوانده بود؟‬ ‫قائمیت سید باب‪ ،‬کشته شدن پیروان‬ ‫آیا این قابل قبول است که رهبران بهایی برای اثبات مقام ّ‬ ‫او را بر این حدیث و پیش بینی اش از آزرده شدن شیعیان قائم منطبق کنند و لذا سید باب را‬ ‫شیعیان فردی به‬ ‫همان قائم و موعود دین اسالم بدانند‪ ،‬بدون آن که توجه کنند‪ ،‬این صفات برای‬ ‫ِ‬ ‫نام محمد بن الحسن العسکری بیان شده است؟! دم خروس را بپذیریم یا قسم های دروغ را؟‬ ‫‪79‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )8‬آیا دالیل بهاییان در اثبات مقام قائمیّت سید باب قابل پذیرش است؟‬ ‫ ‬

‫از قدیم گفته‌اند که هر گردویی گرد است اما هر گردی گردو نیست‪ .‬این ضرب المثل‬

‫قائمیت سید باب‪ ،‬نادیده گرفته‌اند‪ .‬آن گونه که در بخش سوم‬ ‫ساده و بدیهی را متأسفانه‪ ،‬مدعیان ّ‬ ‫قائمیت‪ ،‬سعی‬ ‫این نوشتار تحت عنوان مدعیان در طول تاریخ بیان کردیم‪ ،‬همواره مدعیان مقام ّ‬

‫کرده‌اند که شباهتی میان خود و مهدی یا قائم ایجاد کنند تا مردم را به دنبال خود به راه اندازند و به‬ ‫آنان بقبوالنند که مهدی موعود واقعی هستند‪ .‬به طور مثال از آن جا که از نشانه‌های قطعی مهدی‬ ‫در روایات و آیات قرآن‪ 115‬آن است که تشکیل حکومت خواهد داد و بر مشرکان پیروز خواهد‬ ‫شد‪ ،‬بسیاری از مدعیان مهدویت‪ ،‬پیروزی‌های مکرر خود در نبردهایشان را به عنوان پیروزی‌های‬ ‫مهدی موعود جا زدند‪ .‬از این میان می‌توان در میان اهل سنت از مهدی سودانی و در میان شیعیان‬ ‫اسماعیلی به ابو محمد عبیداهلل مهدی‪ ،‬مؤسس سلسله‌ی فاطمیون مصر اشاره کرد‪.‬‬ ‫البته سیدباب نه تنها در هیچ جنگی شرکت نکرد‪ ،‬بلکه پیروانش آن چنان که در بخش ‪10-6‬‬ ‫آمد‪ ،‬بنابر گفته‌ی بهاییان دچار شکست و هزیمت شدند و هرگز نتوانستند در نبردی پیروز از‬ ‫‪ )  115‬آن چنان که در بخش دوم این نوشته آمد‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫میدان بیرون بیایند‪ .‬برای همین هم بهاییان ناچار شدند پیروزی او را تأویل به فتح قلوب‬ ‫کنند(؟) تا بلکه بتوانند کمی این مشکل را حل کنند‪.‬‬ ‫‪116‬‬ ‫از این‌ها که بگذریم‪ ،‬بهاییان برای آن که اثبات کنند‪ ،‬سید باب همان مهدی موعود است ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫چند نشانه از نشانه‌های مهدی را در روایات انتخاب کرده‌اند و می‌گویند که این نشانه‌ها‬ ‫بر سید باب منطبق است و لذا سید باب همان مهدی است! البته بهاییان هیچ وقت به سایر‬ ‫نشانه‌های مهدی که بر سید باب منطبق نیست اشاره‌ای نمی‌کنند و اسمی از آن ها نمی‌آورند‪.‬‬ ‫دانشمند محترم‪ ،‬جناب آقای صافی گلپایگانی در کتاب منتخب االثر نشانه‌هایی را از مهدی‬ ‫که در روایات به طور متواتر نقل شده و برخی از آن ها مورد اتفاق میان شیعیان و سنیان است‬ ‫جمع آوری کرده‌اند‪ .‬با توجه به این که مختصری از تاریخ زندگانی سید باب را پیش از این‬ ‫ذکر کردیم‪ ،‬توجه شما را به فهرستی از این موارد جلب می‌کنیم تا ببینیم کدام یک از‬ ‫آن ها را می‌توان بر سید باب منطبق دانست‪ .‬در هر مورد به تعداد احادیثی که ایشان در آن‬ ‫موضوع جمع آوری کرده‌اند نیز اشاره‌ای کرده‌ایم تا محکم بودن این اعتقاد اسالمی‪ ،‬بیشتر‬ ‫مورد توجه قرار گیرد‪:‬‬

‫‪ )  116‬ادعای سید باب در این مورد را در سند سوم از بخش ‪ 1-7‬مالحظه کردید‪ .‬در آن جا سید باب خطاب به مال عبدالخالق‬ ‫به صراحت نوشت که من همان قائمی هستم که ظهور او را به شما وعده داده بودند‪( .‬ظهور الحق ص ‪ 173‬و ‪)174‬‬

‫‪81‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫ ♣مهدي هم‌نام و هم كنيه‌ی رسول اكرم(ص) مي‌باشد‪ 48( .‬حديث)‬ ‫ ♣امامان دوازده نفرند‪ ،‬اولین ایشان علی علیه السالم و آخرینشان مهدی است‪ 91(.‬حدیث) ‬ ‫ ♣مهدي نهمين فرزند امام حسين علیه السالم است‪ 148( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدی چهارمین فرزند از نسل امام رضا علیهما السالم است‪ 95(.‬حدیث)‬ ‫ ♣مهدی کسی است که زمین را از عدل و داد پر می‌کند‪ 123(.‬حدیث)‬

‫ ♣او کسی است که امر خدا را آشکار و دین اسالم را در سرتاسر جهان حاکم می‌کند و‬ ‫بر جهان سلطه می‌یابد‪ 47(.‬حدیث)‬ ‫ ♣مهدی فرزند امام حسن عسکری علیهماالسالم است‪ 146(.‬حدیث)‬ ‫ ♣مهدي فرزند سيده‌ی كنيزان است‪ 9( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي دوازدهمين و آخرين ائمه است‪ 136( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي والدتش از مردم پنهان است‪ 14( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي از بيعت و پيمان با ستمگران آسوده است‪ 10( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي داراي غيبي طوالني است‪ 91( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي دو غيبت دارد كه يكي كوتاه و ديگري طوالني است‪ 10( .‬حديث)‬ ‫ ♣مهدي عمری بس طوالني دارد‪ 318( .‬حديث)‬ ‫‪82‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫ما به همین ‪ 14‬مورد اکتفا می‌کنیم‪ .‬روشن است که وقتی چنین مشخصات مؤکدی در فردی‬ ‫نبود‪ ،‬آن چنان که در بخش چهارم این نوشتار گفته شد‪ ،‬نمی‌توان او را مهدی دانست و به صرف‬ ‫آن که برخی مشخصات نامعلوم زندگی سید باب ‪-‬که جز در منابع بهایی سند دیگری بر آن ها‬ ‫نیست‪ -‬بر مشخصات مهدی موعود منطبق شود‪ ،‬نمی‌توان سید باب را مهدی موعود دانست‪.‬‬

‫به این نمونه توجه کنید‪:‬‬ ‫بهاییان می‌گویند که چون قرار بوده یاران مهدی سیصد و سیزده نفر باشند و‬ ‫ ‬ ‫اصحاب سید باب با مالحسین بشرویی در قلعه‌ی طبرسی‪ ،‬سیصد و سیزده نفر بودند‪،‬‬ ‫پس سید باب همان مهدی است!‪ 117‬فارغ از آن که از کجا معلوم که اصحاب سید باب در‬ ‫قلعه طبرسی سیصد وسیزده نفر بوده‌اند و کدام منبع مستقل این مطلب را تأیید می‌کند و‬ ‫جدا از این که عبدالبهاء در مقاله‌ی شخصی سیاح تأکید می‌کند که تنها صد و ده نفر از این‬ ‫افراد‪ ،‬مهیای جنگ بودند‪ 118‬و بقیه توانایی جنگیدن نداشتند‪ ،‬سؤال اصلی این جا است که‬ ‫اگر کسی سیصد و سیزده نفر را دور خود جمع کرد‪ ،‬قائم خواهد شد؟ این جا است که باید‬ ‫‪ )  117‬مقاله‌ای به قلم یک پژوهنده‌ی ایرانی منتشر شده در سایت های بهایی‬

‫‪ )  118‬مقاله شخصی سیاح ص ‪)40( 22‬‬

‫‪83‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫گفت که تطبیق دادن برخی مشخصات مهدی بر سید باب به فرض صحت‪ 119،‬هرگز نمی‌تواند‬ ‫قائمیت او باشد‪ ،‬بلکه باید تمام صفات و نشانه‌های قائم در فردی جمع شود تا بتوان او را‬ ‫دلیل ّ‬ ‫به عنوان قائم پذیرفت‪.‬‬ ‫تمامی مشخصاتی که در این بخش و در بخش دوم این نوشتار تحت عنوان اعتقاد‬ ‫ ‬ ‫مسلمانان درباره‌ی سید باب آوردیم ‪ ،120‬نشان دهنده‌ی آن است که سید باب با توجه به روایات‬ ‫اسالمی و منابع قرآن و حدیث‪ ،‬نمی‌تواند مهدی باشد‪ .‬ضمن آن که در بخش هفتم و هشتم نیز‬ ‫نشان دادیم که در میان سخنان خود او و هم چنین اشارات رهبر بهاییان یعنی بهاء اهلل درباره‌ی‬ ‫مقام او اختالف نظر هست‪ .‬آیا با چنین پیشینه‌ و چنان اعترافاتی‪ ،‬سید باب را می‌توان قائم مورد‬ ‫انتظار اسالم دانست؟‬

‫‪ )  119‬هیچ منبع مستقل تاریخی به جز منابع بهایی‪ ،‬جمع شدن این تعداد از افراد را در قلعه‌ی طبرسی‪ ،‬تأیید نکرده‌اند‪.‬‬ ‫‪ )  120‬به خوانندگان توصیه می‌شود که یک بار دیگر آن مشخصات را با دقت مضاعفی مطالعه کنند و با مشخصات‬ ‫سید باب تطبیق دهند‪.‬‬

‫‪84‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪)9‬کارنامه‌ی سید باب‪:‬‬ ‫هر پژوهشگر منصفی پس از مالحظه‌ی آن چه که تا کنون ذکر شد‪ ،‬در می‌یابد میان‬ ‫ ‬ ‫مهدی موعود و قائم منتظر و آن کس که بهاییان به عنوان مهدی موعود معرفی می‌کنند‪،‬‬ ‫هیچ سنخیتی وجود ندارد‪.‬‬ ‫مهدی مورد ادعای بهاییان را کامل تر کنیم‪ ،‬الزم است‬ ‫اما برای آن که بررسی ویژگی های‬ ‫ِ‬ ‫نگاهی به کارنامه ی باب بیفکنیم و اثر وجودی حرکت او را در تاریخ روزگار قاجار بررسی کنیم‪.‬‬ ‫مهدی مورد انتظار شیعیان باشد‪ ،‬آیا رفتاری از خود‬ ‫یعنی صرف نظر از آن که او نمی‌توانسته‬ ‫ِ‬ ‫بروز داده که بتوان اصو ًال او را فردی مصلح قلمداد کرد؟ حتی مصلحی زمینی که ارتباطی‬ ‫با پروردگار هم نداشته است یا اقدامات او چنان است که در همین حد هم نمی‌توان او را پذیرفت؟ هر‬ ‫چند نمی‌توان ادعاهای دروغین او را در مورد مقام خویش از ذهن پاک کرد‪ ،‬اما خوب است که چونان‬ ‫ناظری بی‌طرف‪ ،‬کارنامه‌ی او را در دو بخش پیگیری کنیم‪ .‬نخست‪ ،‬تعالیم و علومی که او برای بشر‬ ‫به ارمغان آورده است‪ .‬دوم‪ ،‬فواید و آثاری که از قیام او برای ملت ایران رغم خورده است‪.‬‬ ‫‪85‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫‪ )1-9‬علوم سید باب‬ ‫بهاء اهلل در کتاب ایقان‪ ،‬به حدیثی از امام صادق علیه السالم اشاره می‌کند که ایشان در مورد‬ ‫مهدی می‌فرمایند‪:‬‬ ‫َّاس َحتَّى الْ َي ْو ِم‬ ‫ِيع َما َجا َء ْت ب ِ ِه ال ُّر ُس ُل َح ْر َف ِ‬ ‫« الْ ِعلْ ُم َس ْب َع ٌة َو عِشْ ُر َ‬ ‫ان َفلَ ْم َي ْع ِرفِ الن ُ‬ ‫ون َح ْرف ًا َف َجم ُ‬ ‫ين َح ْرفاً»‪ 121‬یعنی علم بیست و هفت حرف‬ ‫غ َْي َر الْ َح ْر َف ْي ِن َفإِ َذا َقا َم َقائ ِ ُم َنا أَخْ َر َج الْخَ ْم َس َة َو الْعِشْ ِر َ‬ ‫است که تمام آن چه که انبیاء آورده‌اند‪ ،‬تنها دو حرف است و مردم جز آن دو حرف را تا امروز‬ ‫نمی‌دانند‪ .‬هنگامی که قائم ما ظهور کند‪ ،‬بیست و پنج حرف دیگر را خارج می‌کند‪.‬‬ ‫‪ )1-1-9‬ببینیم اعتقاد خود سید باب در این زمینه چیست؟!‬ ‫سید باب آن گونه که پیشتر در بحث توبه نامه اش بیان کردیم‪ ،‬چنین می‌نگارد‪:‬‬ ‫«‪ ...‬اُشهد اهلل و من عنده که اين بنده‌ی ضعيف را مطلق علمي نيست که خالف رضاي خداوند‬ ‫عالم و اهل واليت او باشد؛ اگر چه به نفسه وجودم ذنب صرف است ‪ ...‬و اگر کلماتي که‬ ‫خالف رضاي او بوده از قلم جاري شده‪ ،‬غرضم عصيان نبوده و در هر حال مستغفر و تائب‌ام‬ ‫حضرت او را‪ .‬و اين بنده را مطلق علمي نيست که منوط به ادعايي باشد؛» می‌بینیم که او به‬ ‫صراحت ادعا می‌کند فاقد چنان علمی است که مستوجب ادعایی باشد‪ .‬وانگهی به بیان ناصرال ّدین‬ ‫‪ )  121‬ایقان ص ‪)189(162‬‬

‫‪86‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫شاه و اعتراف عبدالبهاء‪ ،122‬در مجلس ناصرال ّدین میرزا او عبارات عربی نازله از سوی خداوند‬ ‫را با اشکال نحوی قرائت کرد و نحو یکی از علومی است که قواعد خاص خود را در زمان او‬ ‫داشته است‪ .‬یعنی سید باب نه تنها علم جدیدی نیاورده‪ ،‬بلکه از علومی که هر عرب زبان و یا‬ ‫فارسی زبان کمی عربی خوانده آشنا است‪ ،‬آگاهی نداشته است و حتی با تذکر اطرافیان نیز‪ ،‬به‬

‫اشتباهش پی نبرده‪ ،‬خطایی دیگر مرتکب می‌شود‪.‬‬ ‫‪ )2-1-9‬اگر به ادامه‌ی حدیثی که بهاء اهلل نقل کرده و البته چند کلمه‌ی آخر را‬ ‫از قلم انداخته‪ 123‬بنگریم مالحظ ‌ه می‌کنیم که امام صادق علیه السالم می‌فرمایند‪ «:‬او [مهدی]‬ ‫بیست و پنج حرف علم را در میان مردم گسترش می‌دهد و بر دو علم پیشین می‌افزاید تا هر‬ ‫بیست و هفت حرف در اختیار مردم قرار گیرد‪ 124».‬بنابراین بهاییان باید معتقد باشند که مهدی‪،‬‬ ‫ضمن تأیید دو حرف آورده شده توسط انبیای قبل‪ ،‬بیست و پنج حرف علم را در اختیار مردم‬ ‫می‌گذارد‪ .‬ببینیم دستور سید باب در مورد علوم قبل از خود و سایر کتاب‌ها چیست؟ او می‌نویسد‪:‬‬ ‫‪ )  122‬مقاله‌ی شخصی سیاح ص ‪)23(13‬‬ ‫‪ )  123‬احتماال سهوی بوده!‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫‪ ً )  124‬ف َبَث َّ َها فِي الن ِ‬ ‫َّاس َو ضَ َّم إِل ْي َها ال َح ْرف َْي ِن َحت َّى يَبُث َها َس ْبعَةً َو ع ْشرِي َن َح ْرفا‪ .‬بحاراالنوار ج‪ 52‬ص ‪336‬‬

‫‪87‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫« امر شده بر محو ّ‬ ‫کل کتب الاّ آن چه در اثبات امراهلل و دین او نوشته شود»‪ 125‬و البته منظور‬ ‫از امراهلل در این گفتار‪ ،‬نوشته های خود اوست‪.‬‬ ‫می‌بینیم که بنابر ادامه‌ی حدیثی که بهاء اهلل از کتاب شریف بحاراالنوار به آن سند داده و بخشی‬ ‫را در کتاب ایقان نقل کرده‪ ،‬تأکید بر آن است که مهدی بیست و پنج حرف علم را بر دو حرف‬ ‫قبلی می‌افزاید و سید باب دقیق ًا خالف این عمل می‌کند و دستور به نابودی کلیه‌ی کتاب هایی‬

‫می‌دهد که در صدد اثبات مرام او نیستند‪ .‬عجب منطقی!‬ ‫‪ )3-1-9‬از جمله تعالیم مترقی جناب سید باب به پیروان خود‪ ،‬کشتن تمام انسان‌ها‬ ‫به جز پیروان ایشان است‪ .‬البته ایشان نوع کشتن را نیز تعیین کرده بودند و فقط به سر بریدن‬ ‫رضایت می‌دادند‪ .‬دستوری که نه تنها نمی‌تواند الهی باشد‪ ،‬بلکه هر انسانی که کمی بهره از عقل‬ ‫داشته باشد‪ ،‬به دادن چنین دستوری مبادرت نمی‌کند‪ .‬هم چنین از دیگر نوآوری‌های ایشان آن‬ ‫است که دستور داده‌اند تمامی کتاب‌ها به جز آن چه که در اثبات داعیه‌ی ایشان نوشته شده‪،‬‬ ‫سوزانده شود‪ .‬دستوری که در طول تاریخ‪ ،‬نمونه‌اش را در حمله‌ی چنگیزخان مغول به ایران و‬ ‫سوزاندن کتاب‌خانه‌های عظیم ایران می‌توان یافت‪ .‬بهاء اهلل نیز ضمن تأیید این نقل از سید باب‪،‬‬ ‫‪ )  125‬بیان فارسی ص ‪ ،199‬عنوان جزیی که این مطلب در آن آمده چنین است‪ :‬باب ششم از واحد ششم‪ :‬فی حکم‬ ‫محو کل الکتب کلها اال ما انشئت او تنشئ فی ذلک االمر‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫دستورات و تعالیم سید باب را وحشیانه می‌داند و با خرسندی از آن که این دستورها در زمان پس‬ ‫از سید باب (یعنی زمان خودش) تغییر کرده‪ ،‬می‌نویسد‪:‬‬ ‫«معرضين و منكرين به چهار كلمه متمسك [بودند]‪ 126،‬اول كلمه فضرب الرقاب (=زدن گردن‌ها)‬

‫و ثاني حرق (=سوزاندن) كتب و ثالث اجتناب از ملل اخري و رابع فناي احزاب‪ ،‬حال از فضل‬ ‫و اقتدار كلمه الهي اين چهار سد عظيم از ميان برداشته شد واين چهار امر مبين‪ 127‬از لوح محو‬ ‫‪128‬‬ ‫گشت و صفات سبعي(=وحشیانه)!! را به صفات روحاني تبديل نمود»‬ ‫عبدالبهاء نیز با انتقاد از روش بابیان‪ ،‬حاصل کتاب بیان را در چهار چیز خالصه می‌کند‪ :‬بریدن‬ ‫گردن ها‪ ،‬سوزاندن کتاب‌ها‪ ،‬تخریب بقعه‌ها و کشتن تمامی انسان‌ها به جز ایمان آورندگان به‬ ‫باب‪ .‬جمله‌ی او در این زمینه را بنگرید‪:‬‬ ‫«و در يوم ظهور حضرت اعلي منطوق بيان ضرب اعناق و حرق كتب و اوراق و هدم بقاع و قتل‬ ‫عام اال من آمن و صدّق بود» ‪.129‬‬

‫‪ )  126‬یعنی مخالفان سید باب‪ ،‬برای مخالفت خود با او‪ ،‬با دستاویز قرار دادن چهار نکته از بیانات او‪ ،‬مخالفت خود را‬ ‫ابراز می‌کردند‪.‬‬ ‫‪ )  127‬معلوم نیست اگر این چهار تعلیم سبب ایجاد صفات وحشیانه است‪ ،‬چرا عبدالبهاء با لقب مبین از آن تجلیل می‌کند؟‬ ‫‪ )  128‬مجموعه‌ی الواح مبارکه‪ ،‬چاپ مصر ص ‪ 294‬و ‪295‬‬ ‫‪ )  129‬مکاتیب ج‪ 2‬ص ‪266‬‬

‫‪89‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫تعجبی ندارد که گروهی با چنین تعالیم‪ ،‬کمر ه ّمت به قتل هم وطنان خود ببندند و‬ ‫با انجام شورش‌های خونین‪ ،‬به قتل و غارت بپردازند‪ .‬اگر عالمی را همچون مرحوم‬ ‫مالمحمد تقی قزوینی ‪ ،130‬ترور کردند هم نباید تعجب کنیم‪ .‬چرا که رهبر ایشان دستور‬ ‫داده تا همه‌ی انسان‌ها به جز ایمان آورندگان به او را به قتل برسانند‪.‬‬

‫‪ )2-9‬کارنامه‌ی سیاسی سید باب‬ ‫درباره‌ی رشد و نمو آیین سید باب تحت حمایت دولت روس تزاری‪ ،‬در جزوه‌ای به نام‬ ‫جای پای تزار‪ ،‬بحث مفصل و مبسوطی ارائه شده است‪ .‬هر چند که نمی‌توان با قاطعیت‬ ‫گفت که تأسیس بابیت و پس از آن بهاییت‪ ،‬سیاست دولت روس در ایران بوده است‪ ،‬اما‬ ‫می‌توان گفت که بدون کمک امپراطوری تزار‪ ،‬هیچ‌گاه بابیت و به تبع آن بهاییت‪ ،‬چنین‬ ‫رشد و نموی نمی‌یافت‪ .‬برخی از ویرانی‌ها و خسارات وارد شده به کشور عزیزمان ایران‬ ‫بر اثر فتنه‌ی باب عبارت‌اند از‪:‬‬ ‫ ♣دولت ایران ‪-‬که هنوز مدت زیادی از فراغتش از جنگ با دولت روس تزاری و‬ ‫انعقاد دو قرارداد ننگین گلستان و ترکمانچای نمی‌گذشت‪ -‬آن چنان درگیر فتنه‌ی داخلی و‬ ‫‪ )  130‬ماجرای ترور این عالم بزرگ در بخش ‪ ،7-6‬تحت عنوان مقدمات جریان بدشت به نظر خوانندگان عزیز رسید‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫اختالفات مذهبی شد که برای همیشه از بازپس گیری سرزمین‌های خود باز ماند‪.‬‬ ‫ ♣کشور ایران پس از این وقایع آن چنان دچار خسارت مادی شد که جبران آن نیازمند‬ ‫سال‌ها تالش و کوشش و بلکه فروختن مملکت به اجانب شد‪ .‬تنها میرزا حسینعلی نوری‬ ‫(بهاء اهلل) که در زمان حضورش در ایران از پیروان سید باب بود‪ ،‬بنا بر گفته‌ی امیرکبیر‪،‬‬ ‫صدر اعظم خوشنام دربار ناصرال ّدین شاه‪ ،‬پنج کرور تومان به مملکت خسارت‬ ‫وارد ساخت‪ 131 .‬مبلغی که معادل نیمی از غرامت پرداخت شده توسط دولت ایران به‬ ‫دولت روس تزاری بابت مبلغ جنگ‌های ایران و روس بود‪.‬‬ ‫ ♣ج ّوی از وحشت و ترور در کل سرزمین ایران فراگیر شد‪ .‬فضایی نا امن که در آن‬ ‫پادشاه ایران نیز مورد سوء قصد قرار گرفت‪ .‬هر چند او از مهلکه جان سالم به در برد‪،‬‬ ‫اما عم ً‬ ‫ال نتوانست مسبب اصلی حادثه را دستگیر کند‪ .‬پیروان سید باب‪ ،‬آن چنان که‬ ‫چند سطر پیشتر بیان کردیم‪ ،‬تمام اصول اخالقی را زیر پا گذاشتند و آن چنان مردم را‬ ‫آزردند که حتی بهاء اهلل که خود روزی از بابیان بوده‪ ،‬لب به اعتراض گشود و نوشت‪:‬‬ ‫«و در اوائل امر اعمال به قسمي منكر مشاهده مي شد كه هر بصيري به حق پناه‬ ‫ ‬ ‫‪132‬‬ ‫مي برد و هر سميعي در ليالي و ايام به عجز و ابتهال (= زاری کردن) نجات مي‌طلبيد»‬ ‫‪ )  131‬قرن بدیع جلد ‪ 1‬ص ‪)315( 167‬‬ ‫‪ )  132‬اقتدارات ص ‪ .21‬نام کتابی که شامل مکاتبات بهاء اهلل با افراد مختلف است‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫آری! قرار بود مهدی بیاید تا جهان را از عدالت پر کند‪ .‬قرار بود بیاید تا امنیت و آرامش را‬ ‫در گیتی مستقر سازد‪ .‬قرار بود بیاید تا با علوم خویش‪ ،‬دلهای تشنگان حقیقت را سیراب‬ ‫سازد؛ و چه خوب سید باب از پس تمامی این مأموریت‌ها و وعده‌های الهی برآمده است!‬ ‫بگذریم‪...‬‬

‫‪92‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫‪ )10‬چرا بهاییان با مهدی اسالم می ستزیند؟‬ ‫چنان که در بخش اول این نوشتار ذکر شد‪ ،‬بهاییان برای آن که خود را به عنوان دین جدیدی‬ ‫ ‬ ‫معرفی کنند‪ ،‬نیازمند آن هستند که تکلیف موعود اسالم را مشخص کنند‪ .‬آن ها از بین سه گزینه‌ی‪:‬‬ ‫ ♣اعتقاد به ظهور مهدی پس از ظهور بهاییت‬ ‫ ♣اعتقاد به یکی بودن ظهور او و دین خود‬ ‫ ♣اعتقاد به ظهور او پیش از ظهور دین خود‬ ‫راه سوم را بر گزیدند‪ .‬قبول این انتخاب مستلزم قابلیت انطباق خصوصیات مهدی موعود با‬ ‫شخص مورد ادعای آنان بود و از آن جایی که این ادعا به دالیل مختلف و مستند به مدارک خود‬ ‫بهاییان قابل قبول نمی‌نمود‪ ،‬برای رفع مشکل خویش‪ ،‬راه ستیزه با مهدی اسالم را برگزیدند و‬ ‫با دو روش وارد میدان مهدی ستیزی شدند‪.‬‬ ‫روش نخست آن است که اخبار و پیش بینی‌های قرآن و احادیث ائمه‌ی معصومین علیهم‬ ‫السالم را فاقد اعتبار می‌دانند و تالش می‌کنند‪ ،‬اعتقاد به مهدویت را از آن چه که هست‪،‬‬ ‫ساقط‌کنند‪ .‬یعنی مهدی را به گونه‌ای معرفی‌کنند که نه آرمان و اهداف این اعتقاد معلوم باشد‪،‬‬ ‫‪93‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫نه دست آوردهایش و نه اساس ًا نتیجه‌ی وجودی اش!‬ ‫● آرمان و اهداف مهدی را از گسترش عدالت و برچیدن بساط ظلم خارج نموده به‬ ‫فتح قلوب منحصر می‌کنند‪( .‬آن هم به تعدادی محدود آن چنان که در بخش های قبل به‬ ‫نظر محترم خوانندگان رسید‪).‬‬

‫● دست آوردهای مهدی را از گسترش دین اسالم در سرتاسر گیتی و انتشار کلمه‌ی‬ ‫توحید و دعوت به آیین اسالم و قرآن‪ ،‬قلب به نسخ دین اسالم و تحریم دستورات این دین‬ ‫شریف می‌نمایند‪.‬‬ ‫● دست آخر نیز‪ ،‬نتیجه‌ی قطعی وجود و قیام او را از برقراری حکومت عدل الهی و‬ ‫انتقام گرفتن از ظالمان تاریخ و به حکومت رساندن صالحان و مستضعفان‪ ،‬به بشارت دادن‬ ‫به پیامبر بعدی عوض می‌کنند‪ .‬پیامبری که خود نیز منشأ اتفاق مهمی در طول تاریخ بشر‬ ‫نیست!‬

‫چنین اعتقادی البته‪ ،‬شیر بی یال و دم و اشکمی است که تنها نام باورداشت مهدویت و‬ ‫ ‬ ‫ظهور قائمی پیروز را یدک می‌کشد و نشانی از آن اعتقاد اصیل را به همراه ندارد‪ .‬در‬ ‫روش نخست‪ ،‬در واقع بهاییان‪ ،‬شخصیت مهدی را هدف ستیز خود قرار می‌دهند‪.‬‬ ‫‪94‬‬

‫مهدی ستیزان‬

‫روش دوم آنان این است که با تعویض اعتقادات اصیل با مشتی خرافه و دروغ و آمیختن برخی‬ ‫روایات صحیح با آن خرافات‪ ،‬زمینه را برای روی گرداندن مسلمانان از شخص مهدی با تمام‬ ‫ویژگی‌هایش به فردی مشابه‪ ،‬سید باب‪ ،‬فراهم‌کنند‪ .‬در این روش‪ ،‬بهاییان با دستاویز قرار دادن‬ ‫برخی روایات ضعیف‪ ،‬آن روایات را بر سید باب منطبق می‌دانند و سعی می‌کنند شخص مهدی‬ ‫را علی رغم تمام احادیث و نقل قول هایی که پیش از این از منظر خوانندگان عزیز گذشت‪،‬‬ ‫از فرزند برومند امام حسن عسکری خارج‌کنند و بر سید باب تطبیق‌دهند‪ .‬البته دل آنان چندان‬ ‫برای سید باب نسوخته‪ ،‬بلکه تالششان آن است که با قبوالندن سید باب به عنوان مهدی‪،‬‬ ‫راه را برای تبلیغ فرقه‌ی خود فراهم کنند‪ .‬تشکیک در وجود مهدی و مطرح ساختن شبهاتی‬ ‫درباره‌ی زندگی و غیبت او‪ ،‬همگی در راستای رسیدن به همین هدف مطرح می‌شود‪.‬‬ ‫ناگفته پیدا است که چنین روش‌هایی در میان مسلمانانی که چشم امید خود را به دوران‬ ‫طالیی ظهور مهدی دوخته‌اند‪ ،‬نه تنها تأثیری نخواهد داشت‪ ،‬بلکه با توجه به عالقمندی‬ ‫مسلمانان به مقام مهدی و انتظار روز افزون ایشان برای ظهور آن بزرگوار‪ ،‬چیزی جز سیاهی‬ ‫و بد نامی برای مدعیان دروغین مقام آن بزرگوار به ارمغان نخواهد آورد‪.‬‬ ‫این نوشتار تا حدودی هر دو روش بهاییان را مورد پژوهش قرار داد‪ .‬البته به جهت جلوگیری‬ ‫از اطاله‌ی بحث‪ ،‬به تمامی مدارک و مستنداتی که در جهت تبیین بحث به کار می‌آمد‪،‬‬ ‫‪95‬‬

‫بهائی پژوهی‬

‫اشاره نشد و شاید به همان میزان که مالحظه کردید‪ ،‬مطلب ناگفته باقی ماند‪ .‬اما بهایی‬ ‫پژوهی به خوانندگان خود قول می دهد تا در آینده‌ای نه چندان دور‪ ،‬در برابر روش دوم‬ ‫بهاییان برای تخریب باورداشت مسلمانان به شخص مهدی‪ ،‬نوشتاری دیگر را به خوانندگانش‬ ‫تقدیم کند‪.‬‬ ‫قائمیت و سرنوشت‬ ‫در پایان الزم است که بار دیگر تأکید شود که تنها سؤال از بهاییان‪ ،‬بحث ّ‬ ‫آن در اسالم نیست‪ .‬بلکه این سؤال‪ ،‬تنها یکی از چندین سؤال مهمی است که بهاییان را‬ ‫به چالشی جدی می‌کشاند و سؤاالتی نظیر عدم تطابق ظهور پیامبری جدید با اعتقاد به‬ ‫خاتمیت پیامبر اکرم –صلی اهلل علیه و آله‪ -‬در نوشتارهایی دیگر‪ ،‬بررسی خواهد شد‪.‬‬ ‫ّ‬

‫یادآوری!‬ ‫چنان که در نوشته های پیشین از این سلسه مباحث گفتیم‪ ،‬سایت بهائی پژوهی با آدرس‪:‬‬ ‫‪ WWW.BAHAIRESEARCH.org‬آماده پاسخ گویی به پرسش های شما درباره ی بهائیت است‪.‬‬ ‫شماره تلفن گویای‪ 66913310 :‬و آدرس الکترونیکی‪ [email protected]‬نیز‬ ‫آماده ی دریافت پیام ها و مراجعات تلفنی شما خوانندگان گرامی است‪.‬‬ ‫‪96‬‬