M1-verslag

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................................................................ 1 Visie ..................................................................................................................................................................................................... 2 Uitwerking visie ...................................................................................................................................................................................... 2 Functies .............................................................................................................................................................................................. 3 Het concept............................................................................................................................................................................................ 7 Uitwerking gebouw.................................................................................................................................................................................. 8 Plan van eisen ..................................................................................................................................................................................... 9 Stedenbouw ...................................................................................................................................................................................... 10 Architectuur ...................................................................................................................................................................................... 12 Bouwtechniek .................................................................................................................................................................................... 13 Bouwfysica ........................................................................................................................................................................................ 14 Reflectie .............................................................................................................................................................................................. 15 Bronnen .............................................................................................................................................................................................. 16 Literatuur.......................................................................................................................................................................................... 16 Internetsites...................................................................................................................................................................................... 16 Overig .............................................................................................................................................................................................. 16

16 januari 2007

0

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Inleiding Het belang van de duurzaam gebouwde omgeving wordt door een steeds groter wordend deel van de samenleving erkend. Door klimaatverandering en uitputting van de grondstoffen, is het effect van onze argeloze levenswijze van de afgelopen eeuwen duidelijker dan ooit. Het ontwikkelen van een visie op deze gebouwde omgeving is dan ook van groot belang. Dit verslag geeft mijn zoektocht naar deze visie weer en een casestudy naar de gevolgen daarvan. Dit zal in geen geval dé oplossing zijn. Het zal een radertje in het grote geheel kunnen worden dat uiteindelijk tot een evenwichtige relatie zal leiden tussen de mens en de natuur.

16 januari 2007

1

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Visie Vele discussies en onderzoek naar trends in de samenleving hebben mij geleid naar een visie op de duurzaam gebouwde omgeving van de toekomst. Uit de onderzoeken die we in groepsverband hebben uitgevoerd is naar voren gekomen dat de maatschappij intensiveert. Voortkomend uit de instinctieve drang tot vooruitgang heeft dit tot gevolg dat het leven steeds beter, sneller, mooier, leuker, etc. moet zijn. Deze zoektocht naar de overtreffende trap zorgt voor een steeds sneller veranderend pakket van eisen en wensen van de consument. Nu is al te zien dat het verschil tussen de generaties alleen maar groter wordt. Mijn visie is dan ook dat dit op een gegeven moment zo snel gebeurd, dat de gebouwde omgeving, zoals die nu bestaat, niet in staat zal zijn om mee te veranderen. Om dit wel te kunnen is een nieuw soort gebouw nodig: het metamorfe gebouw. Een metamorf gebouw zal kunnen voorzien in snelle veranderende wensen van de gebruiker door zich daaraan aan te passen. Niet alleen wat betreft het interieur, maar ook de vormgeving zal gemakkelijk aangepast kunnen worden. Op die manier zal levensduur van het gebouw aanzienlijk kunnen worden verlengd. Om het extreem te stellen zal het gebouw binnen een weekend aan te passen moeten zijn, eenvoudig, snel en goedkoop. Hierbij moet men denken aan een aanpasbare en flexibele hoofddraagconstructie die functieverandering en of de verandering aan de eisen en wensen van de gebruiker faciliteert. NB.: er is een groot verschil tussen aanpasbare en flexibele constructies. Een aanpasbare constructie kan in zijn opbouw worden aangepast. Dit betekend verplaatsen, Snel, sneller, snelst verwijderen of verschalen. Een flexibele constructie is een constructie die aanpassingen mogelijk maakt, maar zelf niet kan worden gewijzigd. Dit betekend in de praktijk meestal een stalen constructie met een grote overspanning en verplaatsbare binnenwanden.

Schematische voorstelling van een aanpasbare constructie

16 januari 2007

2

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Uitwerking visie Om een ontwerp te kunnen maken op basis van de in het vorige hoofdstuk beschreven visie, zal deze visie moeten worden geprojecteerd op de huidige samenleving. Op dit moment vinden deze snelle veranderingen in het eisen en wensen pakket niet plaats in onze samenleving als we naar gebouwen kijken met één functie. Om dus in staat te zijn om de mogelijkheden te verkennen zal er een programma van eisen moeten worden opgesteld dat wel eist van het gebouw dat het eenvoudig, goedkoop en snel aan te passen is. Dit heb ik gevonden in een multifunctioneel cultuur gebouw. Hierin wordt het woord multifunctioneel in de juiste zin van de betekenis gebruikt namelijk dat meerdere functies van dezelfde ruimte gebruik kunnen maken. Deze functies zullen culturele functies worden die elk andere eisen aan het gebouw zullen stellen. Als locatie voor dit gebouw heb ik gekozen voor het nieuw te ontwikkelen Victoria kwartier in Eindhoven. Dit gebied, bestaande uit de Ventosaflat en het Temporary Art Centre is in samenwerking met One Architecture ontworpen en zal een bruisend cultureel hart van Eindhoven moeten worden. Het grijze gebouw op nevenstaand stedenbouwkundig plan wordt door One Architecture ingevuld met een nieuw gebouw voor Plaza Futura. Dit verwijder ik uit het plan en in de plaats komt mijn gebouw: Cultumorf.

De locatie zoals die er nu bij ligt

16 januari 2007

3

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Functies Het gebouw zal de volgende functies gaan faciliteren: • Concerten • Theater voorstellingen • Lezingen • Tentoonstellingen Als we deze functies nader gaan bekijken komen we tot het volgende Plan van eisen. Concerten Coulissen Artiesten ingang Vip ruimtes Licht en geluid Staanplaatsen Barren Theater: cabaret, toneel, dans, voordrachten etc. Coulissen Decoropslag Decortoren Toneel

(100-1000 personen) Hoogte +/- 10m Luxe Zeer uitgebreide mogelijkheden, Variabel (of zitplaatsen)

(50-300 personen)

Licht en geluid Zitplaatsen

In algemene berging Hoogte +/- 20m Variabele grote, moet verwijderbaar zijn Controle ruimte Tribune variabel

Tentoonstellingen Panelen en sokkels Winkel

(5-50 personen) (berging) Kan ook een stand zijn

Lezingen en presentaties Projectiescherm Projectieplatform/ -ruimte Verhoging/ toneel Katheder Geluid (en licht) Zitplaatsen

(20-100 personen) 3:4 In geluid controle ruimte Kleinere versie van theater toneel

16 januari 2007

Controle ruimte Zelfde als theater stoelen

4

Daniël Tulp Algemene functies Toiletten Parkeergelegenheid Garderobe Kassa Kleedkamers Controle ruimte Kantine artiesten Berging

Foyer Kantoren

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Bereikbaar Auto ondergronds (in het plan van One Architecture opgenomen) Fiets bovengronds In routing (groot) In routing maximaal 10 x 4 personen Klimaat en PA systemen Max 50 personen Sokkels, panelen Tentoonstellingen Katheder Zitplaatsen Café bar Beheer faciliteiten

Er zal een algemeen gedeelte worden bewerkstelligd en een gedeelte waarin de eisen die verschillen zullen worden onder gebracht. Dit laatste deel is uitgewerkt in de matrix op de volgende pagina.

16 januari 2007

5

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Onderdeel\ Functie Capaciteit bezoekers Toiletten Parkeergelegenheid

Concert 100-1000 p. Inpandig Ondergronds auto’s Fiets bovengronds

Theater 50-300 p. Inpandig algemeen Ondergronds auto’s Fiets bovengronds

Tentoonstelling 5-50 p. Inpandig algemeen Ondergronds auto’s Fiets bovengronds

Lezing en presentaties 20-100 p. Inpandig algemeen Ondergronds auto’s Fiets bovengronds

Garderobe Kassa Kleedkamers Controlekamer

Start routing Drang hekken Enige vorm van luxe Licht en geluid

Start routing Start routing 10 x 4p. Licht en geluid

Start routing Start routing n.v.t. Klimaat

Start routing Start routing 2 x 4 p. Licht, geluid en projectie

Kantine artiesten Berging Foyer

40 p.

60 p.

5 p.

n.v.t.

Horeca uitvalsbasis

Café bar

Koffie en thee

Koffie/ thee en lunch

Kantoren Coulissen Vip ruimtes Licht en geluid(versterking) Bezoekers Barren Decoropslag

Organisatie/ regie Instrumenten Luxe Ophangpunten dak Staan Meerdere Backline

Organisatie/ regie Spelers Luxe Ophangpunten dak Zitten In foyer Verbinding met toneel

Organisatie n.v.t. n.v.t. Controle over zonlicht Lopen In foyer Panelen en sokkels

Organisatie Spreker(s) Naderhand Ophangpunten dak Zitten In foyer n.v.t.

Decortoren Toneel Winkel Projectiescherm(en)

n.v.t. 1 – 2m hoog n.v.t. Eventueel uitrolbaar

Hoogte 1 m hoog Programma’s e.d. n.v.t.

n.v.t. n.v.t. Gerelateerde literatuur Eventueel uitrolbaar

n.v.t. 1m hoog Gerelateerde literatuur Uitrolbaar

16 januari 2007

6

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Het concept Het gebouw zal uit een algemeen, vast, deel bestaan, waar de algemene en ondersteunende functies in zullen worden gehuisvest. Daarnaast zal er een aanpasbaar gedeelte komen dat de overige functies zal moeten faciliteren. Een voorbeeld van hoe dat er uit zou kunnen zien is hieronder geïllustreerd (geen ontwerp uitgangspunt).

De volgende illustraties geven aan hoe dit in de situatie zou staan en hoe de aanpassingen van het aanpasbare deel de omgeving zullen beïnvloeden.

16 januari 2007

7

Daniël Tulp

16 januari 2007

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

8

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Uitwerking gebouw Plan van eisen Als we vervolgens het plan van eisen gaan vertalen naar oppervlaktes komen we tot de onderstaande matrix. In deze matrix is per cultuurfunctie aangegeven welke ruimtes er nodig zijn en welke grote die moeten hebben. De meeste ruimtes zullen door alle functies voor hetzelfde worden gebruikt. Onderdeel\ Functie

Concert

m2

Theater

m2

Tentoonstelling

m2

Lezing en presentaties

m2

Capaciteit

100-1000 p.

500

50-300 p.

220

5-50 p.

200

20-100 p.

80

Toiletten

Inpandig algemeen

60

Inpandig algemeen

40

Inpandig algemeen

15

Inpandig algemeen

20

Parkeergelegenheid

Ondergronds auto’s

0

Ondergronds auto’s

0

Ondergronds auto’s

0

Ondergronds auto’s

0

Fiets bovengronds

Fiets bovengronds

Fiets bovengronds

Fiets bovengronds

Garderobe

Start routing

200

Start routing

60

Start routing

10

Start routing

20

Kassa

Drang hekken

20

Start routing

20

Start routing

5

Start routing

5

Enige vorm van luxe

90

10 x 4p.

200

n.v.t.

0

2 x 4 p.

Licht en geluid

40

Licht en geluid

40

Klimaat

40

Licht, geluid, projectie

20

40 p.

80

60 p.

110

5 p.

30

n.v.t.

0

Kleedkamers Controlekamer Kantine artiesten Berging

150

Foyer

100

100 Café bar

50

20

500

Koffie en thee

100

Koffie/ thee en lunch

200

30

Banket

20

Broodjes, banket

20

Keuken

Horeca uitvalsbasis

0

Kantoren

Organisatie/ regie

80

Organisatie/ regie

80

Organisatie

40

Organisatie

30

Coulissen

Instrumenten

50

Spelers

50

n.v.t.

0

Spreker(s)

20

Luxe

200

Luxe

100

n.v.t.

0

Naderhand

30

Ophangpunten dak

0

Ophangpunten dak

0

Controle over zonlicht

0

Ophangpunten dak

0

Tribune in opslag

220

Lopen

0

Zitten

0

Vip ruimtes Licht en geluid(sversterking) Bezoekers Barren

Staan Meerdere

150

In foyer

0

In foyer

0

In foyer

0

Decoropslag

Backline, lampen

200

Verbinding met toneel

200

Panelen en sokkels

80

Stoelen e.d.

80

Decortoren

n.v.t.

0

Hoogte

n.v.t.

0

n.v.t.

0

Toneel

1 – 2m hoog

60

1 m hoog

80

n.v.t.

0

1m hoog

30

Winkel

Merchandise

20

Programma’s e.d.

20

Gerelateerde literatuur

40

Gerelateerde literatuur

30

Eventueel uitrolbaar

0

Eventueel uitrolbaar

0

Eventueel uitrolbaar

0

Uitrolbaar

0

Projectiescherm(en)

2000

16 januari 2007

2070

630

605

9

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Stedenbouw De stedenbouwkundige situatie in het nieuwe plan van One Architecture ziet er als volgt uit:

Situatie in het plan van One Architecture

16 januari 2007

10

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Aangrenzend aan de kavel is het centrale plein van het gebied, met horeca, gelegen. Dit plein zal de wisselwerking aangaan met het gebouw dat aanliggend geplaatst zal worden. Tijdens activiteiten die veel ruimte nodig hebben in de grote zaal, zaal het gebouw een grote invloed hebben op het plein en zal het plein omsloten ogen. Als het gebouw zo klein mogelijk is gemaakt, zal het plein met ongeveer 500 m2 worden uitgebreid, dat door het gebouw is terug gegeven. Onderstaande afbeeldingen illustreren dit.

16 januari 2007

11

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Als het gebouw volledig uitgeschoven is dan heeft het een grote invloed op de beleving van het plein. Naarmate de zaal kleiner wordt zal de invloed ook afnemen.

Architectuur Het concept, zoals al eerder uiteengezet, is de verdeling van het gebouw in een rigide deel en een aanpasbaar deel. Deze opdeling wordt vervolgens door een etalage tot één geheel gemaakt. De etalage is een lint van glas en hout waarin het gebied haar culturele uitspattingen tentoon stelt. Zoals in onderstaand afbeelding is te zien omarmd de etalage het gebied van de ingang. Dit lage, op de grond geplaatste deel is niet toegankelijk voor bezoekers, maar kan van buiten wel bezichtigd worden. Daarna kromt de etalage zich via het dak voor de ingang langs waarna het het gebouw binnen gaat. In de illustratie rechts in de hoek is dit te zien. De etalage zet zich voort aan de buitenkant van het buitenste en tevens grootste portaal. Hierdoor wordt het grote vlak onderbroken en wordt de mensen in het gesloten volume van de grote zaal, een zicht naar buiten aangeboden, deze is etalage vanuit de grote zaal te bereiken. Hier kan men dus in rondlopen. Om de scheiding tussen beide delen duidelijk te maken is er voor het algemene, rigide deel gekozen voor baksteen als gevel materiaal. Deels uit bouwtechnische overwegingen is er voor het aanpasbare deel gekozen voor verticale houten rabat delen. De routing van het gebouw begint bij de duidelijk aangegeven ingang die is te vinden op de beschermd aanvoelende binnenplaats. De foyer waar men vervolgens in komt is ruim opgezet met algemene faciliteiten er aan grenzend. Op deze faciliteiten is er ruimte voor de horeca van het gebouw. Het laagste deel van het gebouw huisvest de kantoren en administratie van het centrum. De artiesten kunnen aan de achterkant het gebouw binnen waarna ze langs de receptie naar het backstage gedeelte kunnen. De backstage is het gedeelte direct achter het podium en bestaat uit twee verdiepingen van 4 m hoog voor bijvoorbeeld de bouw en opslag van decors. Hier kan ook een flexibel systeem van wanden in worden geplaatst (in de plattegrond weergegeven, zie tekeningen) waar eventuele kleedkamers, voor bijvoorbeeld acteurs van toneelvoorstellingen, kunnen worden geplaatst.

16 januari 2007

12

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Uiteindelijk heb ik dus de aanpasbaarheid van het gebouw op twee vlakken bewerkstelligd. Allereerst is de grote zaal aan te passen aan het benodigde volume. Door portalen van ruimtevakwerken in of uit te schuiven, kan er ruimte worden terug gegeven aan de omgeving of kan die er juist van af worden genomen. Daarnaast is de backstage en de garderobe (in kantoren gedeelte) flexibel gemaakt zodat deze, op de behoefte van het plaats te vinden evenement, kunnen worden aangepast (zie uitwerking plan van eisen).

Bouwtechniek Om de beweging te realiseren heb ik ervoor gekozen om de portalen elkaar voort te laten stuwen op meerdere punten in de verticale doorsnede (zie principe detail en detail D). De reden hiervoor is wanneer men de portalen alleen aan de grond zou voortstuwen, wat betreft koude bruggen e.d. voordeliger zou zijn, dan treed er onherroepelijk torsie op in het portaal aangezien het grootste portaal bijna 14 m hoog is. De voortstuwing wordt gedaan door staafloze cilinders van het type VL 1 van Univer (zie afbeelding). Deze pneumatische ‘sledes’ zorgen voor een gecontroleerde voortstuwing. De ‘rails’ kunnen tot 6 m lang zijn, vandaar dat het voor dit gebouw een uitstekende keus is. Het nadeel van dit systeem is dat er in de buitenste schil van het portaal een horizontale onderbreking moet komen van 6 m lang. Door de staalplaat die de ‘slede’ met het andere portaal verbindt, onder een schuine hoek te plaatsen, wordt er echter voorkomen dat er vocht in de constructie zou komen. En omdat er aan de binnenkant van het portaal ook nog isolatie is aangebracht zal het nadeel wat betreft de thermische isolatie, niet te groot uitvallen. De buitenste schil van de portalen doet in feite alleen dienst als akoestische isolatie. Om ervoor te zorgen dat de portalen niet in de dwars richting uit zijn spoor zou geraken, zijn er aan de onderkant van de portalen horizontaal georiënteerde wielen geplaatst. De V-vormige sleuf die hierdoor ontstaat wordt tevens gebruikt door het hemelwater afvoer systeem. Het hemelwater wordt via het dak, direct in die sleuf geloosd, waarna het door een tweede hemelwater afvoer verder wordt vervoerd. Deze sleuven kunnen, als het portaal niet op die plaats aanwezig is, worden afgedekt met roosters.

16 januari 2007

13

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Bouwfysica In de grote hal zullen redelijk wat activiteiten worden georganiseerd die een hoge geluidssterkte zullen produceren. Om de mogelijke geluidsoverlast te reduceren is er een massa veer systeem tegen de portalen aangebracht dat met trillingsdempers is bevestigd. In de vloer is een verwarmingssysteem aangebracht. Nu wil men natuurlijk niet de buitenlucht gaan verwarmen, wat zou gebeuren als de portalen zijn ingeschoven. Hierom is de vloer in zones verdeeld. Door de grote dikte van de achterste wand (1850mm, zie plattegronden, zie tekeningen) is het mogelijk om bepaalde zones uit te zetten die buiten het gebouw vallen als de wand is opgeschoven. Dit doet tevens dienst als koude brug onderbreking (zie illustratie).

Om voldoende licht in de foyer te laten komen is er een dakraam in geplaatst dat vrij smal is om zo de aansluiting bij de andere ramen in het gebouw beter te vinden. Dit is echter alleen in de maquette zichtbaar.

16 januari 2007

14

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Reflectie Terug kijkend op dit project heb ik veel geleerd, gedaan en bereikt. Hier ben ik erg tevreden over en tevreden mee. Wat ik me persoonlijk wel aanreken is dat ik aan de late kant ben begonnen met de constructie van het gebouw vorm te geven. Hierdoor, en door de onverwachte dikte van het gevel pakket, is de aanpasbare zaal, er, wat betreft het architectonisch en stedenbouwkundig oogpunt, op achteruit gegaan. Dit is deels ook te wijten aan de onervarenheid met de materie. Als de portalen over elkaar heen schuiven, ontstaat er een dubbele want. Hierdoor wordt dus, als alle portalen zijn ingeschoven, 4x zoveel ruimte in beslag genomen. Tel dit op bij de al dikke wand- en dakpakketten en er ontstaan veel loze ruimte. Ook zal er bij vervolg ontwerpen in dit kader beter gekeken moeten worden naar de horizontale aansluitingen en de aansluitingen bij het dak in de dwarsrichting, van de portalen. Niet allen op bouwtechnisch vlak, maar ook op architectonisch en stedenbouwkundig vlak, kan het ontwerp verder worden uitgewerkt dan nu het geval is.

16 januari 2007

15

Daniël Tulp

Master 1 project: Cultumorf

Architecture Building and planning: Design and Lifespan

Bronnen Literatuur Berkel, Ben van en Bos, Caroline, UN studio, Deign models, Architecture, Urbanism, Infrastructure, 2006, Thames & Hudson, London Bone, A.H.L.G. e.a., Tabellenboek Bouwkude, 2002, tenHagenStam uitgevers, Den Haag Hoogers, Jeanne e.a. (SEV, VROM), Bouwen met tijd, 2006, Drukkerij Goos, Oudekerk aan de IJssel Leupen, Bernhard e.a., Time based Architecture, 2005, 010 Publishers, Rotterdam Pronk, Arno e.a., Adaptables ’06 Proceeding of the joint CIB, Tensinet, IASS International Conference on Adaptability in Design and Construction, Volumes 1 t/m 4, 2006, TU/e, Eindhoven

Internetsites Hyperbody Research Group TU Delft: http://www.protospace.bk.tudelft.nl/ Mawipex dakbedekking: http://www.mawipex.be Tekla-Technik, Tor + Tür GmbH & Co. KG: http://www.teckentrup.biz/ Univer s.p.a.: http://www.univer-group.com/

Overig Foster, Norman, Essay: Architecture and Sustainability, 2005 Ontwerp Victoria kwartier Eindhoven door One Architecture

16 januari 2007

16