Ly Thuyet Ke Toan

§¹i häc HuÕ Trung t©m ®µo t¹o tõ xa Phan §×nh Ng©n Hå Phan Minh §øc

Lý thuyÕt kÕ to¸n (S¸ch dïng cho hÖ ®µo t¹o tõ xa)

HUẾ - 2007

1

Môc lôc Ch−¬ng 1 .................................................................................................................................... 4 TæNG QUAN VÒ H¹CH TO¸n KÕ To¸n ............................................................................. 4 I.1. §ÆC tr−ng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n .................................................................... 4 I.2. Kh¸i QU¸T VÒ HÖ THèNG PHU¬NG PH¸P Vµ Ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n ....................................................................................................................................................... 15 Ch−¬ng II ................................................................................................................................. 19 §èi T¦îNG H¹ch TO¸N KÕ To¸n ................................................................................... 19 II.1 Kh¸i QU¸T VÒ §èI T¦îNG KÕ TO¸N....................................................................... 19 II.2. Ph©n lo¹i §èI T¦îNG KÕ TO¸N THEO §ÆC §IÓM VÒ H×NH TH¸I Vµ Kú h¹n CHU CHuyÓn VèN ........................................................................................................ 20 II.3. Ph©n LO¹I TµI S¶N THEO NGUåN H×NH thµnh................................................ 22 II.4. TUÇN HOµN CñA TµI S¶N ............................................................................................ 24 Ch−¬ng III ............................................................................................................................... 26 PH¦¥NG Ph¸p TµI KHO¶N Vµ ghi ®èi øng ............................................................... 26 III.1. PHU¬NG PH¸P TµI KHO¶N Vµ TµI KHO¶N KÕ TO¸N ..................................... 26 III.2. PH¦¥NG PH¸P Ph©n LO¹I TµI KHO¶N KÕ TO¸N ............................................. 41 III.3. PH¦¥NG PH¸P GHI §èI øNG................................................................................... 53 III.4. KÕT CHUYÓN TµI KHO¶N .......................................................................................... 59 III.5. KHãA TµI KHO¶N Vµ Më L¹I TµI KHO¶N .......................................................... 60 Ch−¬ng IV................................................................................................................................ 62 PH¦¥NG PH¸P TÝNH GI¸ ...................................................................................................... 62 IV.1. Kh¸i NiÖm ....................................................................................................................... 62 IV.2. PH¦¥NG PH¸P TÝNH GI¸ MéT Sè §èI T¦îNG KÕ to¸n chñ yÕu............. 63 Ch−¬ng V ................................................................................................................................. 85 CHøNG Tõ Vµ Sæ KÕ TO¸N ................................................................................................. 85 V.1. CHøNG Tõ KÕ TO¸N ...................................................................................................... 85 V.2. Sæ KÕ TO¸N - H×NH THøC Sæ KÕ TO¸N .................................................................. 92 Ch−¬ng VI.............................................................................................................................. 143 PH¦¥NG PH¸P TæNG HîP Vµ C¢N §èI kÕ to¸n ..................................................... 143 VI.1. PH¦¥NG PH¸P TæNG HîP - C¢N §èI KÕ TO¸N ................................................ 143 VI.2. B¶ng c©n ®èi kÕ To¸n........................................................................................... 145 VI.3. B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n...................................................................................... 152

2

VI.4. B¶NG KÕT QU¶ HO¹T §éNG KINH DOANH ....................................................... 157 VI.5. B¶NG L¦U CHUYÓN TIÒN TÖ ................................................................................... 162 Ch−¬ng VII ............................................................................................................................ 171 KÕ TO¸N c¸c QU¸ TR×NH KINH DOANH CHñ YÕU CñA DOANH NGHIÖP ........ 171 VII.1. KH¸I QU¸T CHUNG VÒ QU¸ TR×NH KINH DOANH Vµ NHIÖM Vô CñA H¹CH TO¸N............................................................................................................................. 171 VII.2. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH CUNG CÊP (MUA hµng) ......................................... 172 VII.3. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH s¶n xuÊt .................................................................... 179 VII.4. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH TI£U THô ..................................................................... 184 VII.5. H¹CH TO¸N KÕT QU¶ TI£U THô Vµ PH¢N PHèI LîI NHUËN.............................. 193 Ch−¬ng VIII........................................................................................................................... 197 PH¦¥NG Ph¸p Tæ CHøC C¤NG T¸C KÕ To¸n TRONG DOANH NGHIÖP ......... 197 VIII.1. NéI DUNG Vµ Y£U CÇU CñA VIÖC Tæ CHøC C¤NG t¸c KÕ to¸n ..................................................................................................................................................... 197 VIII.2. NéI DUNG Vµ H×NH THøC KÕ TO¸N .................................................................. 201 VIII.3. KÕ TO¸N TRUëNG XÝ NGHIÖP QUèC DOANH................................................. 202 BµI TËP TæNG HîP............................................................................................................... 206

3

Ch−¬ng 1

TæNG QUAN VÒ H¹CH TO¸n KÕ To¸n I.1. §ÆC tr−ng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n I.1.1 TÝnh tÊt yÕu cña h¹ch to¸n kÕ to¸n Còng nh− nh÷ng bé m«n khoa häc qu¶n trÞ kh¸c, kÕ to¸n ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan b¾t nguån tõ nhu cÇu qu¶n lý kinh tÕ - x· héi. S¶n xuÊt vËt chÊt lµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña loµi ng−êi. Víi t− c¸ch lµ chñ thÓ s¶n xuÊt, tõng c¸ nh©n hoÆc tõng ®¬n vÞ, tæ chøc kh«ng thÓ kh«ng quan t©m tíi môc tiªu vµ ph−¬ng tiÖn trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt. ViÖc h×nh thµnh mét khoa häc cã chøc n¨ng ghi chÐp, tÝnh to¸n, ®o l−êng b»ng nh÷ng con sè vÒ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ ®ßi hái cña mäi chñ thÓ s¶n xuÊt víi t− c¸ch lµ nh÷ng doanh nghiÖp. Ng−îc l¹i, b¶n th©n mçi mét doanh nghiÖp cã nhu cÇu th«ng tin vµ kiÓm so¸t ngµy cµng cao vÒ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®· lµm thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña khoa häc kÕ to¸n. MÆt kh¸c, trong c¸c x· héi cã nhµ n−íc, nhu cÇu tÊt yÕu vÒ qu¶n lý tõ phÝa nhµ n−íc ®èi víi viÖc sö dông tµi nguyªn, tµi s¶n, kinh phÝ, søc lao ®éng còng nh− ®èi víi vÊn ®Ò ph©n phèi kÕt qu¶ trong tõng doanh nghiÖp, c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc x· héi chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së dùa vµo viÖc øng dông tiÕn bé khoa häc kÕ to¸n mµ th«i. X· héi cµng ph¸t triÓn, nhu cÇu vÒ th«ng tin ph¶i ngµy cµng phong phó, kÞp thêi vµ hÖ thèng h¬n. Sù thay ®æi cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, c¬ chÕ tµi chÝnh trong tõng quèc gia ë mçi giai ®o¹n ®ßi hái chÕ ®é kÕ to¸n ph¶i thÝch øng c¶ vÒ môc tiªu, néi dung, h×nh thøc vµ ph−¬ng ph¸p cña nã. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kÕ to¸n cïng mét lóc víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Nh÷ng cæ vËt mµ ngµnh kh¶o cæ t×m ®−îc chøng minh r»ng kÕ to¸n ®· xuÊt hiÖn tõ 3, 4 ngµn n¨m tr−íc C«ng nguyªn. Qua c¸c thêi ®¹i, cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nhu cÇu qu¶n lý kinh tÕ, kÕ to¸n kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tõ thÕ kû 16 trë vÒ sau, khoa häc kÕ to¸n thùc sù tiÕn nh÷ng b−íc quan träng cã tÝnh khoa häc vµ cã hÖ thèng, g©y ¶nh h−ëng lín lao trong ®êi sèng kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ x· héi loµi ng−êi. Nh÷ng nguyªn lý kÕ to¸n kÐp c¨n b¶n mµ hiÖn nay khoa häc kÕ to¸n trªn kh¾p thÕ giíi vÉn ®ang øng dông phæ biÕn ®· ®−îc mét nhµ to¸n häc ý lµ Luca Paciolo tr×nh bµy trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh ®−îc xuÊt b¶n t¹i Rome vµo kho¶ng n¨m 1491-1495. Sau ®ã c¸c nhµ nghiªn cøu kÕ to¸n t¹i c¸c n−íc Hµ Lan, Ph¸p, BØ, §øc, Anh... ®· triÓn khai vµ viÕt hµng lo¹t s¸ch kÕ to¸n xuÊt b¶n t¹i ch©u ¢u vµo thÕ kû thø 16. Tõ ®ã ®Õn nay nÒn v¨n minh nh©n lo¹i ®· cã nh÷ng b−íc tiÕn v−ît bËc, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh, ng©n hµng, ngo¹i th−¬ng v.v... cµng ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng vµ tÊt nhiªn khoa 4

häc kÕ to¸n còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ ®−îc øng dông réng r·i trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi thÝch øng víi sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt nãi chung vµ nhu cÇu qu¶n lý kinh tÕ ngµy cµng cao nãi riªng. I.1.2. H¹ch to¸n hÖ to¸n Theo môc tiªu qu¶n lý vµ c¸c nguyªn t¾c h¹ch to¸n, cã thÓ coi h¹ch to¸n gåm 2 hÖ thèng, ®ã lµ hÖ thèng h¹ch to¸n kinh tÕ vµ hÖ thèng h¹ch to¸n th−¬ng m¹i. H¹ch to¸n kinh tÕ, vÒ c¨n b¶n, lÊy chØ tiªu kÕ ho¹ch lµm c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh, nã mang tÝnh ®Æc thï ë c¸c doanh nghiÖp trong c¸c n−íc XHCN. Trong h¹ch to¸n kinh tÕ, doanh nghiÖp chØ th−¬ng m¹i hãa mét phÇn tµi s¶n theo luËt ®Þnh. H¹ch to¸n th−¬ng m¹i lÊy chØ tiªu thÞ tr−êng lµm c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh. Trong h¹ch to¸n th−¬ng m¹i, toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Òu ®−îc th−¬ng m¹i hãa. §iÓm gièng nhau gi÷a hÖ thèng h¹ch to¸n kinh tÕ vµ hÖ thèng h¹ch to¸n th−¬ng m¹i lµ c¶ hai hÖ thèng ®Òu bao gåm ba bé phËn cÊu thµnh, lu«n quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, bæ trî nhau trong viÖc nghiªn cøu kinh tÕ vµ x· héi. §ã lµ: (1) H¹ch to¸n nghiÖp vô (H¹ch to¸n kü thuËt nghiÖp vô). H¹ch to¸n nghiÖp vô nghiªn cøu c¸c hiÖn t−îng cô thÓ cña c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, kü thuËt s¶n xuÊt vµ kinh doanh, c¸c qu¸ tr×nh ®êi sèng tù nhiªn vµ chÝnh trÞ x· héi... Víi ®èi t−îng nghiªn cøu rÊt ®a d¹ng, thiÕu tÝnh ®éc lËp, hÖ thèng ph−¬ng ph¸p kh«ng ®Æc tr−ng vµ gi¶n ®¬n, ®¬n vÞ ®o l−êng kh«ng chuyªn, h¹ch to¸n nghiÖp vô ch−a trë thµnh mét bé m«n khoa häc ®éc lËp. Tuy nh÷ng s¶n phÈm th«ng tin cña h¹ch to¸n nghiÖp vô míi chØ mang tÝnh riªng lÎ, rêi r¹c, ®−îc xö lý b»ng “trùc quan” nh−ng ®· ®¸p øng rÊt sinh ®éng, kÞp thêi cho ho¹t ®éng nhËn thøc, qu¶n lý, ®iÒu khiÓn kinh tÕ - x· héi. (2) H¹ch to¸n thèng kª. H¹ch to¸n thèng kª nghiªn cøu mÆt l−îng trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi mÆt chÊt cña c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi trong ®iÒu kiÖn thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh nh»m t×m ra b¶n chÊt vµ tÝnh qui luËt trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c hiÖn t−îng ®ã. Nã cã kh¶ n¨ng thÓ hiÖn phÐp biÖn chøng vÒ nhËn thøc hiÖn thùc kh¸ch quan b»ng hÖ thèng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc riªng trong ®iÒu tra, ph©n tæ, tæng hîp thèng kª. Nã sö dông ®ång thêi c¸c h×nh thøc ®o l−êng hiÖn t−îng vµ sù vËt, ®Æc biÖt lµ th−íc ®o b»ng hiÖn vËt. (3) H¹ch to¸n kÕ to¸n - H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét bé m«n khoa häc thuéc khoa häc qu¶n trÞ cã tÝnh chÊt ®éc lËp, cã ®èi t−îng, ph−¬ng ph¸p vµ môc tiªu mang tÝnh ®Æc thï. H¹ch to¸n kÕ to¸n nghiªn cøu tµi s¶n vµ sù tuÇn hoµn cña tµi s¶n trong tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, trong c¸c ®¬n vÞ sö dông kinh phÝ. Nã nghiªn cøu sù hiÖn cã vµ sù vËn ®éng cña tÊt c¶ tµi s¶n, tiÒn vèn trong mèi quan hÖ víi ph¹m vi sö dông vµ nguån h×nh thµnh ra chóng. H¹ch to¸n kÕ to¸n cã ph−¬ng ph¸p rÊt ®Æc tr−ng khi nghiªn cøu ®èi t−îng cña nã, ®ã lµ c¸c ph−¬ng ph¸p chøng tõ, ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸, ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n vµ ghi ®èi øng, ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi.

5

NÐt ®Æc tr−ng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ ë chç kh«ng cã mét qu¸ tr×nh ghi chÐp nµo l¹i kh«ng cã nh÷ng chøng tõ buéc ph¶i x¸c lËp hîp lÖ, kh«ng thÓ kh«ng ghi chÐp liªn tôc theo thêi gian vµ kh«ng gian c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh, kh«ng thÓ kh«ng sö dông th−íc ®o gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh l−îng hãa hiÖn t−îng. Môc tiªu trùc tiÕp cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ nh»m cung cÊp th«ng tin b»ng sè liÖu vÒ tµi s¶n vµ t×nh tr¹ng tµi chÝnh, kÕt qu¶ kinh doanh vµ t×nh h×nh chÊp hµnh kû luËt tµi chÝnh cho c¸c chñ thÓ kinh doanh, c¸c ®¬n vÞ ®−îc giao quyÒn sö dông kinh phÝ, c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ sö dông tµi chÝnh cña nhµ n−íc, v.v... ë mét c¸ch nh×n nhÊt ®Þnh, cã thÓ nhËn thÊy mèi liªn hÖ gi÷a yªu cÇu qu¶n lý víi hÖ thèng ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n nh− sau: Chøc n¨ng

Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n chñ yÕu

Ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n

CÊp ®é th«ng tin kÕ to¸n

Th«ng tin vµ kiÓm so¸t tõng nghiÖp vô kinh tÕ – tµi chÝnh

Chøng tõ, TÝnh gi¸

B¶n chøng tõ

S¬ cÊp

Th«ng tin vµ kiÓm so¸t sè hiÖn cã vµ sù biÕn ®éng tõng lo¹i tµi s¶n, nguån vèn

Tµi kho¶n, Ghi ®èi øng, tÝnh gi¸

Sæ kÕ toµn

Hçn hîp

Th«ng tin vµ kiÓm so¸t tõng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt – kinh doanh, sö dông kinh phÝ

Tµi kho¶n, Ghi ®¬n, Ghi ®èi øng vµ tÝnh gi¸

Sæ kÕ to¸n, c¸c B¶ng h¹ch to¸n Chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh, c¸c B¸o c¸o chuyªn môc

Hçn hîp

Th«ng tin vµ kiÓm so¸t toµn bé tµi s¶n vµ nguån vèn, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng

KiÓm kª, Tæng hîp vµ C©n ®èi kÕ to¸n

C¸c B¸o c¸o Tµi chÝnh

Thø cÊp

- H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét c«ng cô qu¶n trÞ. §iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n Nhµ n−íc ban hµnh kÌm theo N§ sè 25 H§BT- ngµy 18-3-1989 (nay lµ Héi ®ång ChÝnh phñ) cã nªu râ: ''...KÕ to¸n lµ c«ng cô quan träng ®Ó tÝnh to¸n, x©y dùng vµ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, ®Ó ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý kinh tÕ quèc d©n. §èi víi c¸c tæ chøc, xÝ nghiÖp, kÕ to¸n lµ c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng, tÝnh to¸n kinh tÕ vµ kiÓm tra viÖc b¶o vÖ, sö dông tµi s¶n, vËt t−, tiÒn vèn nh»m b¶o ®¶m viÖc chñ ®éng trong s¶n xuÊt, kinh doanh vµ chñ ®éng tµi chÝnh cña tæ chøc, xÝ nghiÖp...'' - H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét nghÒ nghiÖp chuyªn m«n víi nh÷ng chuÈn mùc cña khoa häc tÝnh to¸n vµ ghi chÐp b»ng con sè mäi nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh trong ®¬n vÞ ®Ó cung cÊp mét c¸ch toµn diÖn vµ kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. - H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét dÞch vô th«ng tin, tr−íc hÕt nã lµ ph©n hÖ th«ng tin thùc hiÖn. S¶n phÈm cña kÕ to¸n lµ th«ng tin vÒ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hoÆc c¸c tæ chøc b»ng viÖc sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn ®Æc tr−ng g¾n liÒn víi 3 lo¹i th−íc ®o: tiÒn tÖ, hiÖn vËt vµ thêi gian lao ®éng, trong ®ã th−íc ®o tiÒn tÖ lµ chñ yÕu. VÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt nghiÖp vô, c¸c c«ng viÖc kÕ to¸n cã thÓ ®−îc hoµn thµnh bëi nh÷ng c«ng ty kÕ to¸n - ®éc lËp víi ®¬n vÞ kÕ to¸n - nÕu xÐt thÊy ®ã lµ hîp lý, lµ cÇn thiÕt ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n. Chu tr×nh

6

th«ng tin thuéc hÖ thèng th«ng tin h¹ch to¸n kÕ to¸n gåm: Thu thËp th«ng tin (LËp chøng tõ, nhËn chøng tõ) → Xö lý chøng tõ (kiÓm tra, ph©n lo¹i, ghi sæ) → Cung cÊp th«ng tin (LËp b¸o c¸o thuyÕt minh, Göi b¸o c¸o). Tãm l¹i: KÕ to¸n lµ mét khoa häc tæ chøc th«ng tin b»ng sè liÖu víi c¸c qu¸ tr×nh ghi chÐp, tÝnh to¸n, ph©n lo¹i, tæng hîp, kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ cung cÊp th«ng tin kinh tÕ - tµi chÝnh mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c lo¹i tµi s¶n vµ tuÇn hoµn cña tµi s¶n trong c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ, c¸c tæ chøc. H¹ch to¸n kÕ to¸n lÊy viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ tiÕt kiÖm sö dông vèn lµm môc ®Ých th«ng tin, lÊy chØ tiªu kÕ ho¹ch hãa lµm c¬ së ®èi chiÕu vµ kiÓm tra t×nh h×nh chÊp hµnh kû luËt kinh tÕ - tµi chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n. * C¸c lo¹i h¹ch to¸n kÕ to¸n - Theo ph¹m vi sö dông, kÕ to¸n trong mét quèc gia ph©n thµnh kÕ to¸n hµnh chÝnh sù nghiÖp, kÕ to¸n doanh nghiÖp, kÕ to¸n tµi kho¶n quèc gia. + ChÕ ®é kÕ to¸n hµnh chÝnh sù nghiÖp ®−îc ¸p dông trong c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp thuÇn tóy, hµnh chÝnh sù nghiÖp cã thu, sù nghiÖp kinh tÕ, c¸c ®¬n vÞ quÜ c«ng (®oµn thÓ, héi nghÒ nghiÖp...). + ChÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp ®−îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau (doanh nghiÖp, doanh nghiÖp võa vµ nhá, HTX, TËp ®oµn, hé kinh doanh). + H¹ch to¸n Tµi kho¶n quèc gia thùc hiÖn viÖc hÖ thèng th«ng tin trªn tÇm vÜ m« vÒ nh÷ng chØ tiªu ®o l−êng Gi¸ trÞ s¶n xuÊt, Chi phÝ trung gian, Gi¸ trÞ gia t¨ng, Thu nhËp quèc d©n... - Theo møc ®é vµ tÝnh chÊt hÖ thèng hãa th«ng tin, kÕ to¸n ®−îc chia thµnh kÕ to¸n tæng hîp vµ kÕ to¸n chi tiÕt. KÕ to¸n tæng hîp thùc hiÖn viÖc ghi chÐp, hÖ thèng hãa th«ng tin theo c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh mét c¸ch tæng qu¸t, tæng hîp. KÕ to¸n chi tiÕt thùc hiÖn viÖc ghi chÐp, hÖ thèng hãa th«ng tin mét c¸ch chi tiÕt, tõ mØ, cô thÓ hãa theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh ®· ®−îc thùc hiÖn ë c¸c tµi kho¶n tæng hîp (tµi kho¶n cÊp l). - Theo ph¹m vi vµ yªu cÇu cung cÊp th«ng tin, kÕ to¸n doanh nghiÖp ®−îc chia thµnh kÕ to¸n tµi chÝnh vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ. KÕ to¸n tµi chÝnh hÖ thèng hãa c¸c th«ng tin theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh tæng hîp ®−îc qui ®Þnh trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ n−íc vµ cña c¸c doanh nghiÖp, cña kh¸ch hµng vµ phôc vô cho c«ng t¸c thèng kª vµ th«ng tin kinh tÕ. KÕ to¸n qu¶n trÞ hÖ thèng hãa c¸c th«ng tin ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu qu¶n trÞ trong néi bé doanh nghiÖp, ®èi t−îng h¹ch to¸n lµ nh÷ng bé phËn th«ng tin cô thÓ do nhu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®Æt ra. - Theo c¸ch ghi chÐp, ph¶n ¸nh th«ng tin vµo tµi kho¶n kÕ to¸n, kÕ to¸n ®−îc chia thµnh kÕ to¸n ®¬n vµ kÕ to¸n kÐp. I.1.3. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña h¹ch to¸n kÕ to¸n XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt chung cña ''KÕ to¸n lµ c«ng viÖc ghi chÐp, tÝnh to¸n b»ng con sè d−íi h×nh thøc gi¸ trÞ, hiÖn vËt vµ thêi gian lao ®éng, chñ yÕu d−íi h×nh thøc gi¸ trÞ ®Ó ph¶n ¸nh, kiÓm tra t×nh h×nh vËn ®éng cña c¸c lo¹i tµi s¶n, qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, sö dông vèn vµ kinh phÝ cña Nhµ n−íc còng nh− cña tõng tæ chøc, xÝ nghiÖp'' (trÝch N§ sè 25

7

H§BT- ngµy 18-3-1989, nay lµ Héi ®ång ChÝnh phñ) cã thÓ thÊy r»ng kÕ to¸n cã hai chøc n¨ng trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®ã lµ chøc n¨ng ph¶n ¸nh - th«ng tin vµ chøc n¨ng kiÓm tra -gi¸m s¸t. - Chøc n¨ng ph¶n ¸nh ®−îc thÓ hiÖn ë chç kÕ to¸n thùc hiÖn viÖc theo dâi toµn bé c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ th«ng qua viÖc tÝnh to¸n, ghi chÐp, ph©n lo¹i, xö lý vµ tæng kÕt c¸c d÷ liÖu cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ sö dông vèn cña ®¬n vÞ. - Chøc n¨ng gi¸m s¸t (kiÓm tra) thÓ hiÖn ë chç th«ng qua sè liÖu ®· ®−îc ph¶n ¸nh, kÕ to¸n chñ ®éng n¾m ®−îc mét c¸ch cã hÖ thèng toµn bé qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ho¹t ®éng vµ tiÒm lùc cña ®¬n vÞ, ®Ò xuÊt chñ tr−¬ng vµ gi¶i ph¸p c¶i tiÕn chÊt l−îng s¶n phÈm, ®Çu t− cã hiÖu qu¶... ®ång thêi kÕ to¸n trë thµnh c«ng cô ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh, b¶o vÖ tµi s¶n, chèng mäi hµnh vi gian lËn vµ sai sãt trong viÖc huy ®éng vµ sö dông vèn. Hai chøc n¨ng nµy cã mèi quan hÖ víi nhau rÊt chÆt chÏ: ph¶n ¸nh lµ c¬ së ®Ó gi¸m s¸t, ®ång thêi th«ng qua gi¸m s¸t sÏ gióp cho viÖc ph¶n ¸nh ®−îc chÝnh x¸c, râ rµng vµ ®Çy ®ñ h¬n. Hai chøc n¨ng nµy ®−îc thùc hiÖn bëi mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n bao gåm: Chøng tõ kÕ to¸n, ®èi øng tµi kho¶n, tÝnh gi¸, c©n ®èi tæng hîp sÏ ®−îc tr×nh bµy ë nh÷ng phÇn sau. I.1.4. Vai trß vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n 1. Vai trß cña kÕ to¸n a. §èi víi c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n - KÕ to¸n gióp doanh nghiÖp theo dâi th−êng xuyªn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh− viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm, cung cÊp nguyªn vËt liÖu, theo dâi t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm... - Nhê kÕ to¸n mµ nhµ qu¶n lý ®iÒu hµnh tr«i ch¶y c¸c ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, gióp cho c«ng viÖc qu¶n lý ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tr¸nh hiÖn t−îng th©m l¹m tµi s¶n. - Nhê kÕ to¸n mµ ng−êi qu¶n lý ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc m×nh lµm, ®ång thêi qua ®ã v¹ch ra h−íng ho¹t ®éng trong t−¬ng lai. - KÕ to¸n cßn gióp ng−êi qu¶n lý ®iÒu hoµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. - KÕ to¸n cßn lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt sù tranh tông khiÕu tè, ®−îc toµ ¸n chÊp nhËn lµ b»ng chøng vÒ hµnh vi th−¬ng m¹i. b. §èi víi nhµ n−íc - Nhê kÕ to¸n, nhµ n−íc cã thÓ theo dâi ®−îc sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó tõ ®ã tæng hîp ®−îc sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia. - Nhê kÕ to¸n, nhµ n−íc lµm träng tµi gi¶i quyÕt sù tranh chÊp vÒ quyÒn lîi gi÷a c¸c doanh nghiÖp. - Nhê kÕ to¸n, nhµ n−íc t×m ra c¸ch tÝnh thuÕ tèt nhÊt, h¹n chÕ thÊt thu thuÕ, h¹n chÕ sai lÇm trong chÝnh s¸ch thuÕ.

8

- KÕ to¸n cßn cung cÊp c¸c d÷ kiÖn h÷u Ých cho c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi... x¸c ®Þnh ®−îc kh¶ n¨ng, tr¸ch nhiÖm, c−¬ng vÞ qu¶n lý vµ cung cÊp c¸c d÷ kiÖn h÷u Ých cho viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tæ chøc vµ l·nh ®¹o. c. §èi víi kh¸ch hµng cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n C¸c th«ng tin tµi chÝnh kÕ to¸n vÒ tiÒm lùc kinh tÕ, vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n nãi chung, cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng lu«n lu«n h÷u Ých vµ cÇn thiÕt cho nh÷ng nhµ ®Çu t−, c¸c chñ vèn, chñ nî vµ kh¸ch hµng. 2. NhiÖm vô cña kÕ to¸n Khoa häc kÕ to¸n trong mäi x· héi ®Òu ®−îc coi lµ mét yÕu tè cÊu thµnh cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. Trong mçi mét chuyªn ngµnh, nã cã nhiÖm vô riªng, song vÒ c¬ b¶n, kÕ to¸n cã nh÷ng nhiÖm vô sau: - Thø nhÊt: TÝnh to¸n, ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sè thùc cã, t×nh h×nh lu©n chuyÓn vµ sö dông c¸c lo¹i vËt t− m¸y mãc thiÕt bÞ, vèn b»ng tiÒn, qu¸ tr×nh vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ë tõng doanh nghiÖp, t×nh h×nh sö dông kinh phÝ ë c¸c ®¬n vÞ vµ c¸c tæ chøc thô h−ëng ng©n quÜ, c«ng quÜ. - Thø hai: Gi¸m s¸t t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh, kÕ ho¹ch thu - chi tµi chÝnh, kû luËt thu - nép - thanh to¸n; gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é kinh tÕ, tµi chÝnh cña nhµ n−íc; ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa kÞp thêi nh÷ng hµnh vi tham «, biÓn thñ, l·ng phÝ tiÒn b¹c, c«ng quÜ... - Thø ba: Cung cÊp c¸c th«ng tin, sè liÖu, tµi liÖu cho viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, cña c¸c ®¬n vÞ; ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong doanh nghiÖp, trong c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh tÕ, ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p cã hiÖu lùc ®Ó ®Èy m¹nh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi chÝnh trong c¸c ®¬n vÞ. I.1.5. C¸c yªu cÇu ®èi víi kÕ to¸n §Ó ®¸p øng vai trß vµ nhiÖm vô cña m×nh th× sè liÖu vµ th«ng tin do kÕ to¸n cung cÊp ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu vÒ tÝnh khoa häc vµ tÝnh thùc tiÔn cao, thÝch øng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kinh tÕ, ®¸p øng kh¶ n¨ng kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ - tµi chÝnh trªn ph¹m vi quèc d©n còng nh− trong mçi ®¬n vÞ kÕ to¸n. Cô thÓ lµ: - Sè liÖu kÕ to¸n cung cÊp ph¶i ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, trung thùc vÒ thùc tr¹ng t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, vÒ t×nh h×nh sö dông kinh phÝ, tiÒn vèn cña c¸c tæ chøc, c¸c c¬ quan, lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra tµi s¶n vµ sù tuÇn hoµn tµi s¶n cña tõng ®¬n vÞ kÕ to¸n. - Sè liÖu vµ th«ng tin kÕ to¸n cung cÊp ph¶i kÞp thêi ®¸p øng thiÕt thùc viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh− viÖc qu¶n lý kinh phÝ trong c¸c tæ chøc, c¸c c¬ quan. - Ph¶i thèng nhÊt hÖ thèng c¸c chØ tiªu vµ c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c lËp, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu gi÷a kÕ ho¹ch víi h¹ch to¸n ®Ó thiÕt thùc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ph¸t hiÖn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n nãi riªng, cña nÒn kinh tÕ nãi chung.

9

- Sè liÖu kÕ to¸n ph¶i ®−îc tr×nh bµy râ rµng vµ ph¶i cã thuyÕt minh ®Ó mäi ng−êi liªn quan cã thÓ biÕt ®−îc t×nh h×nh ho¹t ®éng vµ thùc tr¹ng kinh tÕ - tµi chÝnh cña tõng ®¬n vÞ kÕ to¸n. - C«ng t¸c kÕ to¸n ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu tiÕt kiÖm vÒ chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng tæ chøc hÖ thèng chøng tõ, sæ s¸ch vµ b¸o c¸o còng nh− tiÕt kiÖm trong viÖc chi tiªu vÒ mua s¾m c¸c ph−¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c kÕ to¸n. I.1.6. C¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ cña kÕ to¸n 1. Nh÷ng nguyªn t¾c cña kÕ to¸n nhµ n−íc - Nguyªn t¾c b¾t buéc: §iÒu 1 cña Ph¸p lÖnh kÕ to¸n ViÖt Nam sè 6/LCT-H§NN ngµy 26-51988 ghi râ: “tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, c«ng ty hîp doanh, c¸c ®¬n vÞ tËp thÓ vµ t− nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc cã sö dông kinh phÝ Nhµ n−íc, cña ®oµn thÓ ph¶i chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª... theo qui ®Þnh cña Nhµ n−íc”. - Nguyªn t¾c thèng nhÊt: Theo nguyªn t¾c nµy, c«ng t¸c kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn thèng nhÊt trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n vÒ: + HÖ thèng chøng tõ; + HÖ thèng tµi kho¶n, sæ s¸ch; + HÖ thèng b¸o c¸o; + HÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p ®o l−êng, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ, tµi chÝnh v.v... - Nguyªn t¾c b¶o mËt th«ng tin: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c tµi liÖu, sè liÖu kÕ to¸n ph¶i ®−îc b¶o mËt. Tµi liÖu kÕ to¸n ph¶i ®−îc b¶o qu¶n chu ®¸o, an toµn trong qu¸ tr×nh sö dông vµ ph¶i thùc hiÖn ®óng qui ®Þnh trong chÕ ®é. - Nguyªn t¾c ®¶m b¶o quyÒn ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cña ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n. Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n kh«ng ®−îc phÐp kiªm nhiÖm gi÷ kho, gi÷ quÜ, lµm cung øng vµ c¸c c«ng t¸c phô tr¸ch vËt chÊt kh¸c. Nhµ n−íc còng nghiªm cÊm l·nh ®¹o c¸c c¬ quan, c¸c ®¬n vÞ (kÕ c¶ kÕ to¸n tr−ëng) bè trÝ ng−êi th©n (trong ph¹m vi trùc hÖ ba ®êi) lµm c«ng t¸c tµi chÝnh, kÕ to¸n, thñ kho, thñ quÜ t¹i ®¬n vÞ. §¬n vÞ kÕ to¸n gåm: + §¬n vÞ kÕ to¸n cÊp c¬ së: Thuéc khu vùc s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh h¹ch to¸n ®éc lËp, c¸c xÝ nghiÖp, c«ng ty hîp doanh, c¸c tæ chøc ng©n hµng, tÝn dông, b¶o hiÓm, c¸c HTX, c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt, c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp t− doanh, c¸c ®¬n vÞ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi... Thuéc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp lµ c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc trùc tiÕp sö dông vèn vµ kinh phÝ, c¸c tæ chøc x· héi. + §¬n vÞ kÕ to¸n cÊp chñ qu¶n: Thuéc khu vùc s¶n xuÊt, kinh doanh ë Trung −¬ng lµ c¸c Bé, Tæng côc, ñy ban Nhµ n−íc vµ c¸c c¬ quan kh¸c trùc thuéc H§BT; ë ®Þa ph−¬ng lµ c¸c Së qu¶n lý chuyªn ngµnh kinh tÕ kü thuËt thuéc ñy ban Nh©n d©n TØnh, Thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc Trung −¬ng vµ ñy ban Nh©n d©n quËn, huyÖn. Thuéc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp ë Trung −¬ng lµ c¸c ®¬n vÞ dù to¸n cÊp I, nh− c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé; ë ®Þa ph−¬ng lµ c¸c ñy ban Nh©n d©n TØnh, huyÖn, c¸c Së, c¸c c¬ quan C«ng an, Tßa ¸n, ViÖn kiÓm so¸t tØnh, huyÖn. + Bé Tµi chÝnh lµ ®¬n vÞ kÕ to¸n tæng dù to¸n Trung −¬ng; c¸c Së Tµi chÝnh TØnh, Thµnh phè, §Æc khu lµ ®¬n vÞ kÕ to¸n tæng dù to¸n ®Þa ph−¬ng.

10

+ Ngoµi c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n cÊp c¬ së vµ cÊp chñ qu¶n, ë mét sè ngµnh cßn cã thÓ cã c¸c ®¬n vÞ cÊp trung gian (Liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp, Tæng c«ng ty, Côc, Tæng Côc trùc thuéc Bé). - Nguyªn t¾c tu©n thñ chÕ ®é kiÓm tra kÕ to¸n c¸c ®¬n vÞ cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ®èi víi ®¬n vÞ. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n nhµ n−íc ph¶i chÞu sù qu¶n lý, kiÓm tra vµ kiÓm so¸t tõ phÝa nhµ n−íc. 2. C¸c nguyªn t¾c cña kÕ to¸n doanh nghiÖp Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kÕ to¸n doanh nghiÖp ®−îc thõa nhËn nh− lµ nh÷ng th«ng lÖ vÒ doanh nghiÖp ho¹t ®éng, ®Þnh gi¸ tµi s¶n, ghi chÐp sæ s¸ch, so¹n th¶o b¸o c¸o ®o l−êng kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh... §iÒu nµy, vÒ ph¸p lý, ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c v¨n b¶n luËt hoÆc d−íi luËt ë mçi quèc gia còng nh− trªn ph¹m vi chung quèc tÕ vµ bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - Nguyªn t¾c tæ chøc kinh doanh Mét doanh nghiÖp hay mét ®¬n vÞ ®−îc coi lµ mét tæ chøc kinh doanh khi nã ®éc lËp víi chñ së h÷u vµ víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §©y lµ kh¸i niÖm c¨n b¶n nhÊt, nã ®Ò ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n giíi h¹n vÒ chñ thÓ mµ víi chñ thÓ ®ã kÕ to¸n ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn... kh¸c víi bÊt kú mét chñ thÓ nµo kh¸c. - Nguyªn t¾c ho¹t ®éng liªn tôc Theo nguyªn t¾c nµy, doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc ho¹t ®éng v« h¹n ®Þnh hoÆc Ýt nhÊt trong mét t−¬ng lai gÇn. Do ®ã, gi¸ cña mäi lo¹i tµi s¶n còng nh− viÖc tÝnh khÊu hao gi¸ trÞ tµi s¶n ph¶i h¹ch to¸n theo gi¸ gèc, kh«ng ®iÒu chØnh gi¸ c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp theo gi¸ thÞ tr−êng dï gi¸ thÞ tr−êng thay ®æi th−êng xuyªn. - Nguyªn t¾c kú kÕ to¸n Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ liªn tôc, nh−ng cã thÓ ph©n ®o¹n c¸c ho¹t ®éng kinh doanh theo nh÷ng kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (kú h¹n) tïy vµo ®Æc ®iÓm chu kú kinh doanh, vµo yªu cÇu qu¶n lý kinh doanh. Kú kÕ to¸n lµ ®é dµi cña mét kho¶ng thêi gian ®−îc qui ®Þnh (th¸ng, quÝ, n¨m) mµ vµo thêi ®iÓm cuèi kú, kÕ to¸n ph¶i lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng, t×nh h×nh tµi s¶n vµ nguån vèn cña doanh nghiÖp ®Ó phôc vô cho yªu cÇu so s¸nh, tæng hîp, kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸. C¸c doanh nghiÖp th−êng chän kú kÕ to¸n lµ mét n¨m, kú kÕ to¸n mét n¨m lµ 12 th¸ng liªn tôc, ®−îc gäi lµ n¨m tµi chÝnh - niªn ®é kÕ to¸n. Mét niªn ®é kÕ to¸n tõ ngµy 01 th¸ng 01 ®Õn ngµy 31 th¸ng 12. - Nguyªn t¾c th−íc ®o tiÒn tÖ Chuyªn dïng th−íc ®o tiÒn tÖ lµ mét ®Æc tr−ng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n. Tuy ph¶i sö dông c¸c th−íc ®o ®ång thêi tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n, nh−ng nhÊt nhÊt kÕ to¸n ph¶i th«ng qua th−íc ®o tiÒn tÖ vµ còng chØ cã th−íc ®o tiÒn tÖ míi cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng chØ tiªu tæng hîp vÒ ®èi t−îng kÕ to¸n phôc vô cho môc tiªu qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh c¸c doanh nghiÖp. - Nguyªn t¾c gi¸ phÝ (gi¸ vèn) §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n trong h¹ch to¸n gi¸ c¸c lo¹i tµi s¶n trong doanh nghiÖp do mua vµo, nhËp ngoµi vµo hoÆc tù s¶n xuÊt, chÕ t¹o nªn, hoÆc c¸c kho¶n ®· chi dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái viÖc ®¸nh gi¸ tµi s¶n, c«ng nî, chi phÝ... ph¶i c¨n cø vµo gi¸ phÝ cã c¸c b»ng chøng thùc tÕ hîp lý, hîp lÖ.

11

- Nguyªn t¾c ghi nhËn doanh thu Doanh thu lµ sè tiÒn thu ®−îc khi b¸n s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô cho kh¸ch hµng. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu ph¶i râ rµng, ®ã lµ thêi ®iÓm mµ hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô ®· ®−îc chuyÓn giao cho kh¸ch hµng (®· thu tiÒn hay ®· ®−îc ng−êi mua chÊp nhËn tr¶). - Nguyªn t¾c phï hîp (t−¬ng øng) Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái chi phÝ ®−îc ph¶n ¸nh trªn b¸o c¸o thu nhËp trong kú kÕ to¸n ph¶i g¾n víi thu nhËp ph¸t sinh ë kú kÕ to¸n ®ã, nghÜa lµ ph¶i t−¬ng øng víi doanh thu ë kú doanh thu ®−îc ghi nhËn. MÆt kh¸c, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh liªn quan ®Õn kú ho¹t ®éng nµo ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh vµo kú ho¹t ®éng ®ã, kh«ng ®−îc lÉn lén gi÷a c¸c kú víi nhau, nghiÖp vô kinh tÕ kú nµy kh«ng ®−îc ghi cho kú sau hoÆc ng−îc l¹i. - Nguyªn t¾c kh¸ch quan Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu c¸c sè liÖu kÕ to¸n ph¶n ¸nh tµi liÖu do kÕ to¸n cung cÊp ph¶i mang tÝnh kh¸ch quan, cã thÓ kiÓm tra ®−îc, nghÜa lµ ph¶i cã b»ng chøng tin cËy. - Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n Nguyªn t¾c nµy yªu cÇu trong c«ng t¸c kÕ to¸n cÇn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n vÒ nguyªn t¾c, vÒ chuÈn mùc, vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n, kª khai gi÷a c¸c kú kÕ to¸n nh»m môc ®Ých thu thËp ®−îc nh÷ng sè liÖu tµi chÝnh kÕ to¸n cã thÓ so s¸nh vµ ®èi chiÕu ®−îc. Tuy nhiªn khi cÇn thay ®æi th× ph¶i cã lý do chÝnh ®¸ng vµ ph¶i th«ng b¸o, gi¶i thÝch cho nh÷ng ng−êi sö dông sè liÖu kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. - Nguyªn t¾c c«ng khai B¸o c¸o kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, râ rµng tÊt c¶ c¸c th«ng tin quan träng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng th«ng tin trong b¸o c¸o ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu vµ cã nh÷ng gi¶i tr×nh cÇn thiÕt ®Ó nh÷ng ng−êi liªn quan khi ®äc vµ ph©n tÝch ®−îc dÔ dµng vµ thuËn tiÖn. - Nguyªn t¾c träng yÕu Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i chó träng c¸c vÊn ®Ò, c¸c yÕu tè, c¸c kho¶n môc... mang tÝnh träng yÕu, quyÕt ®Þnh b¶n chÊt vµ néi dung cña sù viÖc, hiÖn t−îng, cho phÐp cã nh÷ng sai lÇm thiÕu sãt nhá trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n nÕu nh− nh÷ng sai sãt hoÆc thiÕu sãt nµy kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn b¶n chÊt vµ néi dung cña sù viÖc. - Nguyªn t¾c thËn träng Nguyªn t¾c nµy lµ h·y chän gi¶i ph¸p nµo cã kÕt qu¶ Ýt thuËn lîi nhÊt vÒ phÇn quyÒn lîi cña chñ së h÷u, nghÜa lµ chän h−íng nµo Ýt cã lîi nhÊt cho tµi s¶n cña doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ nh÷ng tæn thÊt, thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra.

12

3. C¸c chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam Bé TµI CHÝNH ---*--Sè: 149/2001/Q§-BTC

CéNG HßA X∙ HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------------------Hµ Néi, ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001

QUYÕT §ÞNH CñA Bé TR¦ëNG Bé TµI CHÝNH VÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè bèn (04) chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (®ît l) Bé TRUëNG Bé TµI CHÝNH - C¨n cø Ph¸p lÖnh KÕ to¸n vµ Thèng kª c«ng bè theo LÖnh sè 06-LCT/H§NN ngµy 20/5/1988 cña Héi ®ång Nhµ n−íc vµ §iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n Nhµ n−íc ban hµnh theo NghÞ ®Þnh sè 25-H§BT ngµy 18/3/1989 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ ChÝnh phñ); - C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 15/CP ngµy 2/3/1993 cña ChÝnh phñ vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n−íc cña Bé, c¬ quan ngang Bé; - C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 178/CP ngµy 28/10/1994 cña ChÝnh phñ vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y Bé Tµi chÝnh; - §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh, n©ng cao chÊt l−îng th«ng tin kÕ to¸n cung cÊp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t chÊt l−îng c«ng t¸c kÕ to¸n; Theo ®Ò nghÞ cña Vô tr−ëng Vô ChÕ ®é kÕ to¸n vµ Ch¸nh V¨n phßng Bé Tµi chÝnh, QUYÕT §ÞNH: §iÒu l: Ban hµnh bèn (04) chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (®ît l) cã sè hiÖu vµ tªn gäi sau ®©y: l - ChuÈn mùc sè 02 - Hµng tån kho; 2 - ChuÈn mùc sè 03 - Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh; 3 - ChuÈn mùc sè 04 - Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh; 4 - ChuÈn mùc sè 14 - Doanh thu vµ thu nhËp kh¸c. §iÒu 2: Bèn (04) ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n−íc. §iÒu 3: QuyÕt ®Þnh nµy cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/0l/2002. C¸c chÕ ®é kÕ to¸n cô thÓ ph¶i c¨n cø vµo bèn chuÈn mùc kÕ to¸n ®−îc ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh nµy ®Ó söa ®æi, bæ sung cho phï hîp. §iÒu 4: Vô tr−ëng Vô ChÕ ®é kÕ to¸n, Ch¸nh V¨n phßng Bé vµ Thñ tr−ëng c¸c ®¬n vÞ liªn quan thuéc vµ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, kiÓm tra vµ thi hµnh QuyÕt ®Þnh nµy.

13

Bé TµI CHÝNH ---*--Sè: 165/2002/Q§-BTC

CéNG HßA X∙ HéI CHñ NGHÜA VIÖT NAM §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc ------------------------------------Hµ Néi, ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2002

QUYÕT §ÞNH CñA Bé TR¦ëNG Bé TµI CHÝNH VÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè s¸u (06) chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (®ît 2) Bé TRUëNG Bé TµI CHÝNH - C¨n cø Ph¸p lÖnh KÕ to¸n vµ Thèng kª c«ng bè theo LÖnh sè 06-LCT/H§NN ngµy 20/5/1988 cña Héi ®ång Nhµ n−íc vµ §iÒu lÖ tæ chøc kÕ to¸n Nhµ n−íc ban hµnh theo NghÞ ®Þnh sè 25-H§BT ngµy 18/3/1989 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ ChÝnh phñ); - C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 86/2002/N§-CP ngµy 05/11/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña bé, c¬ quan ngang bé; - C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 178/CP ngµy 28/10/1994 cña ChÝnh phñ vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y Bé Tµi chÝnh; - §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, n©ng cao chÊt l−îng th«ng tin kÕ to¸n cung cÊp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t chÊt l−îng c«ng t¸c kÕ to¸n; Theo ®Ò nghÞ cña Vô tr−ëng Vô ChÕ ®é kÕ to¸n vµ Ch¸nh V¨n phßng Bé Tµi chÝnh, QUYÕT §ÞNH: §iÒu 1: Ban hµnh s¸u (06) chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (®ît 2) cã sè hiÖu vµ tªn gäi sau ®©y: - ChuÈn mùc sè 01 - ChuÈn mùc chung; - ChuÈn mùc sè 06 - Thuª tµi s¶n; - ChuÈn mùc sè 10 - ¶nh h−ëng cña viÖc thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i; - ChuÈn mùc sè 15 - Hîp ®ång x©y dùng - ChuÈn mùc sè 16 - Chi phÝ ®i vay; - ChuÈn mùc sè 24 - B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ; §iÒu 2: S¸u (06) ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n−íc. §iÒu 3: QuyÕt ®Þnh nµy cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/2003. C¸c chÕ ®é kÕ to¸n cô thÓ ph¶i c¨n cø vµo s¸u chuÈn mùc kÕ to¸n ®−îc ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh nµy ®Ó söa ®æi, bæ sung cho phï hîp.

14

§iÒu 4: Vô tr−ëng Vô ChÕ ®é kÕ to¸n, Ch¸nh V¨n phßng Bé vµ Thñ tr−ëng c¸c ®¬n vÞ liªn quan thuéc vµ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, kiÓm tra vµ thi hµnh QuyÕt ®Þnh nµy. I.2. Kh¸i QU¸T VÒ HÖ THèNG PHU¬NG PH¸P Vµ Ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n §Ó nghiªn cøu ®−îc ®èi t−îng vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô vµ yªu cÇu ®Æt ra, kÕ to¸n ph¶i x¸c lËp hÖ thèng ph−¬ng ph¸p thÝch hîp, bao gåm tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ph¸p cã luËn cø khoa häc vµ thùc tiÔn ®Æt trong mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau, lµm tiÒn ®Ò cho nhau ®Ó tõ ®ã ®èi t−îng kÕ to¸n ®−îc ph¶n ¸nh vµ kiÓm tra. Mäi ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ ®èi t−îng cña kÕ to¸n ®Òu ®−îc h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn trªn c¬ së phï hîp víi ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña ®èi t−îng kÕ to¸n ®ang ®−îc x¸c lËp vµ vËn ®éng theo nh÷ng c¬ chÕ kinh tÕ, c¬ chÕ tµi chÝnh trong tõng giai ®o¹n, ®¸p øng víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë mçi quèc gia. §èi t−îng kÕ to¸n lµ nh÷ng qu¸ tr×nh kinh tÕ diÔn ra theo chu kú hoÆc theo tõng thêi kú trong tõng ®¬n vÞ kÕ to¸n. Bëi vËy, kÕ to¸n ph¶i cã ph−¬ng ph¸p tæng hîp tõng qu¸ tr×nh kinh tÕ ®ã. §èi t−îng kÕ to¸n lµ nh÷ng nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh liªn tôc. Do vËy, kÕ to¸n ph¶i cã ph−¬ng ph¸p chôp ¶nh, tÝch lòy chóng. §èi t−îng kÕ to¸n lµ nh÷ng tµi s¶n vµ c¸c nguån h×nh thµnh t−¬ng øng víi nh÷ng tµi s¶n hiÖn h÷u, lu«n vËn ®éng Êy. Do vËy, kÕ to¸n ph¶i sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i vµ hÖ thèng hãa chóng theo tr×nh tù thêi gian. Vµ, trong mäi tr−êng hîp ph¶n ¸nh ®èi t−îng vµo ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n ®Òu ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸, kiÓm kª thÝch øng. Do vËy, hÖ thèng ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p chøng tõ, ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸, ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n vµ ghi ®èi øng vµ ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n. I.2.1. Kh¸i qu¸t vÒ ph−¬ng ph¸p chøng tõ vµ chøng tõ kÕ to¸n Mäi sè liÖu ghi chÐp vµo c¸c sæ kÕ to¸n cÇn ph¶i cã c¬ së ®¶m b¶o cho tÝnh ph¸p lý cña chóng, tøc lµ sè liÖu ®ã cÇn ph¶i cã sù x¸c minh th«ng qua c¸c h×nh thøc ®−îc nhµ n−íc qui ®Þnh cô thÓ, hoÆc cã tÝnh chÊt b¾t buéc hoÆc cã tÝnh chÊt h−íng dÉn. C¸c h×nh thøc nµy chÝnh lµ c¸c lo¹i b¶n chøng tõ kÕ to¸n ®−îc c¸c ®¬n vÞ sö dông trong ho¹t ®éng cña m×nh. Ph−¬ng ph¸p chøng tõ lµ ph−¬ng ph¸p chøng minh b»ng giÊy tê vÒ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh nh»m th«ng tin vµ kiÓm tra tr¹ng th¸i vµ sù biÕn ®éng cña tõng ®èi t−îng h¹ch to¸n cô thÓ. Chøng tõ kÕ to¸n lµ nh÷ng giÊy tê chøng minh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh ®· hoµn thµnh theo thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh. XuÊt ph¸t tõ chç tµi s¶n vµ nguån vèn trong ®¬n vÞ bao gåm nhiÒu lo¹i, cã néi dung vµ c«ng dông kinh tÕ kh¸c nhau, nªn chøng tõ kÕ to¸n ®−îc qui ®Þnh bao gåm nhiÒu lo¹i ®Ó ph¶n ¸nh ®−îc tÝnh chÊt ®a d¹ng cña tµi s¶n vµ nguån vèn. HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n bao gåm nh÷ng chøng tõ ®−îc x¸c lËp ®Ó ph¶n ¸nh theo tõng lo¹i chØ tiªu kinh tÕ nh−: lao ®éng tiÒn l−¬ng (B¶ng chÊm

15

c«ng, B¶ng thanh to¸n tiÒn l−¬ng...), hµng tån kho (PhiÕu nhËp kho, PhiÕu xuÊt kho, ThÎ kho...), b¸n hµng (Hãa ®¬n b¸n hµng, PhiÕu mua hµng...), tiÒn tÖ (PhiÕu thu, PhiÕu chi, GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng...), tµi s¶n cè ®Þnh (Biªn b¶n giao nhËn TSC§, Biªn b¶n thanh lý TSC§...). I.2.2. Kh¸i qu¸t vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n TÝnh gi¸ lµ mét ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n dïng th−íc ®o tiÒn tÖ ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nhau theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ yªu cÇu nhÊt ®Þnh. Chóng ta ®· biÕt r»ng, tµi s¶n cña doanh nghiÖp tån t¹i d−íi nhiÒu d¹ng vËt chÊt kh¸c nhau. §Ó ghi nhËn t×nh tr¹ng hiÖn cã còng nh− sù thay ®æi vÒ h×nh th¸i, khèi l−îng vµ gi¸ trÞ cña chóng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n, ta cã thÓ dïng nhiÒu ph−¬ng thøc ®o l−êng kh¸c nhau... Tuy nhiªn, nÕu kh«ng dïng h×nh thøc ®o l−êng b»ng tiÒn tÖ th× kh«ng thÓ nµo ®¸nh gi¸, tæng hîp ®−îc toµn bé tµi s¶n vµ còng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh nh÷ng chØ tiªu tæng hîp kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n. Sù cÇn thiÕt ph¶i tÝnh vµ qui ®æi tÊt c¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp ra h×nh thøc tiÒn tÖ trªn c¬ së l−îng lao ®éng kÕt tinh ®Ó s¶n xuÊt, mua s¾m ra chóng ®ßi hái ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trong kÕ to¸n. Trong hÖ thèng ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n, tÝnh gi¸ gi÷ mét vai trß quan träng. Th«ng qua tÝnh gi¸ míi cho phÐp tæng hîp vµ ph¶n ¸nh ®óng ®¾n t×nh h×nh tµi s¶n vµ nguån vèn kinh doanh còng nh− kÕt cÊu tµi s¶n vµ c¬ cÊu cña nguån vèn cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n. Vµ còng th«ng qua tÝnh gi¸ míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra doanh thu trong kú. Qua ®ã cho phÐp tÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ thµnh, kÕt qu¶ kinh doanh vµ nh÷ng th«ng tin quan träng cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n. Cã thÓ nãi, kh«ng cã ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ th× c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh vµ sö dông vèn. I.2.3. Kh¸i qu¸t vÒ ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n vµ ghi ®èi øng 1. Tµi kho¶n vµ ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n - Ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n lµ ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i, hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ. - Tµi kho¶n kÕ to¸n lµ mét ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n ®−îc sö dông ®Ó ph©n lo¹i vµ hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ. 2. Ghi ®èi øng Lµ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n biÓu hiÖn d−íi nh÷ng nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh dùa vµo mèi quan hÖ kinh tÕ - tµi chÝnh - ph¸p lý gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n víi nhau. Theo ®ã, mçi nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh ®−îc ghi ®ång thêi vµo Ýt nhÊt hai tµi kho¶n kÕ to¸n liªn quan.

16

1.2.4. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n Lµ ph−¬ng ph¸p cña kÕ to¸n dïng ®Ó th«ng tin vµ kiÓm tra toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n, nguån h×nh thµnh tµi s¶n, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n dùa vµo c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ tµi chÝnh - ph¸p lý gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cã sù c©n b»ng nhau vÒ l−îng, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, sau mét kú kÕ to¸n hoÆc sau mét chu kú ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n. Ph−¬ng ph¸p tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc øng dông trong ®êi sèng d−íi c¸c h×nh thøc b¶ng, nh−: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, B¶ng l−u chuyÓn tiÒn tÖ, v.v... 1.2.5. HÖ thèng c¸c ph−¬ng tiÖn hÖ to¸n Qu¸ tr×nh kÕ to¸n ë bÊt kú mét ®¬n vÞ nµo bao giê còng gåm c¸c giai ®o¹n c¬ b¶n nh−: lËp chøng tõ, ghi sæ kÕ to¸n vµ lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh vµ qu¶n trÞ. §Ó thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc trªn cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n bao gåm: - HÖ thèng c¸c b¶n chøng tõ kÕ to¸n. - HÖ thèng c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n. - HÖ thèng c¸c b¸o biÓu kÕ to¸n. 1.2.6. Chu tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n Chu tr×nh kÕ to¸n lµ c¸c b−íc c«ng viÖc kÕ tiÕp nhau, ®−îc lÆp l¹i liªn tôc mµ kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn trong thùc tiÔn c«ng t¸c kÕ to¸n. Tïy theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n trong tõng ®¬n vÞ kÕ to¸n, c¸c b−íc c«ng viÖc cña mét chu tr×nh kÕ to¸n cã thÓ kh¸c nhau, tuy nhiªn cã thÓ qui vÒ c¸c b−íc c«ng viÖc nh− sau: B−íc 1: LËp (thu nhËn) chøng tõ. Chøng tõ kÕ to¸n võa lµ ph−¬ng tiÖn th«ng tin võa lµ chøng minh b»ng v¨n b¶n tÝnh kinh tÕ vµ tÝnh ph¸p lý cña viÖc h×nh thµnh vµ sö dông tµi s¶n cña ®¬n vÞ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Sau khi tiÕp nhËn hoÆc lËp, chøng tõ sÏ ®−îc kiÓm tra, ph©n lo¹i, xö lý vµ lu©n chuyÓn ®óng tuyÕn, chuÈn bÞ cho viÖc ghi sæ kÕ to¸n. Buíc 2: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo sæ kÕ to¸n. Trªn c¬ së chøng tõ ®· ®−îc ph©n lo¹i, xö lý, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tõng lo¹i tµi s¶n, nguån h×nh thµnh tµi s¶n phï hîp víi ®Æc ®iÓm vËn ®éng cña mçi lo¹i. Trong b−íc nµy, tïy theo h×nh thøc sæ kÕ to¸n cã thÓ bao gåm viÖc ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n vµo sæ nhËt ký, chuyÓn c¸c bót to¸n tõ sæ nhËt ký sang sæ c¸i (víi h×nh thøc nhËt ký chung) hay ph¶n ¸nh trùc tiÕp c¸c bót to¸n vµo nhËt ký-sæ c¸i (víi h×nh thøc nhËt ký sæ c¸i chung) hoÆc lËp c¸c chøng tõ ghi sæ, vµo sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ vµ sau ®ã vµo sæ c¸i (víi h×nh thøc chøng tõ ghi sæ)...

17

B−íc 3: Khãa sæ kÕ to¸n khi kÕt thóc kú kÕ to¸n. Khi khãa sæ, kÕ to¸n tiÕn hµnh c¸c bót to¸n khãa sæ nh− céng sè ph¸t sÝnh, tÝnh sè d− cho mçi mét tµi kho¶n kÕ to¸n vµ ghi c¸c bót to¸n nµy vµo c¸c sæ s¸ch liªn quan. Trªn c¬ së ®ã, lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n. B−íc 4: LËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh (B¸o c¸o kÕ to¸n). B¸o c¸o tµi chÝnh ®−îc lËp sau khi kÕt thóc mét kú kÕ to¸n (th¸ng, quÝ hay ngµy). Theo qui ®Þnh, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh b¾t buéc ph¶i lËp nh−: B¶ng c©n ®èi tµi s¶n, B¶ng b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh (B¸o c¸o thu nhËp), B¶ng sö dông kinh phÝ cña ®¬n vÞ... ë mçi quèc gia, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, nh»m ®¸p øng ngµy cµng cao yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh sÏ ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n phï hîp víi c¸c lÜnh vùc kinh doanh, hµnh chÝnh sù nghiÖp, ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp, x· héi. Néi dung chÕ ®é kÕ to¸n bao gåm: - §èi t−îng ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n, - Yªu cÇu vµ nhiÖm vô ®èi víi kÕ to¸n, - Néi dung kÕ to¸n, h×nh thøc kÕ to¸n, - Néi dung kÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp hÖ thèng tµi kho¶n, - HÖ thèng chøng tõ vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp, - HÖ thèng sæ s¸ch vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp, - HÖ thèng b¸o c¸o vµ ph−¬ng ph¸p lËp, ph©n tÝch, gi¶i tr×nh, - Tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n, - KÕ to¸n tr−ëng, - Niªn ®é kÕ to¸n, - C«ng t¸c kiÓm kª tµi s¶n, kiÓm tra tµi chÝnh - kÕ to¸n, - B¶o qu¶n, l−u tr÷ tµi liÖu kÕ to¸n.

18

Ch−¬ng II

§èi T¦îNG H¹ch TO¸N KÕ To¸n

II.1 Kh¸i QU¸T VÒ §èI T¦îNG KÕ TO¸N ViÖc nghiªn cøu ®èi t−îng kÕ to¸n b¾t nguån tõ vÊn ®Ò mang tÝnh hÖ thèng thuéc khoa häc qu¶n trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong mçi mét doanh nghiÖp. VÒ sau, khi Nhµ n−íc ra ®êi, nguån ng©n s¸ch quèc gia h×nh thµnh, c¸c c¬ quan nhµ n−íc ®−îc giao quyÒn sö dông ng©n s¸ch xuÊt hiÖn, cïng víi hµng lo¹t sù thay ®æi vÒ c¬ chÕ kinh tÕ, c¬ chÕ tµi chÝnh th× ®èi t−îng kÕ to¸n cµng trë nªn phong phó, ®a d¹ng h¬n. Còng v× thÕ, viÖc nhËn thøc, ph©n lo¹i vµ hÖ thèng hãa ®èi t−îng kÕ to¸n cµng trë nªn sinh ®éng h¬n, cÊp thiÕt h¬n. Mét doanh nghiÖp muèn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× ph¶i cã nh÷ng tµi s¶n nhÊt ®Þnh nh−: m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x−ëng, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, nguyªn vËt liÖu, vèn b»ng tiÒn, v.v... Nh÷ng tµi s¶n nµy, ngoµi viÖc ghi chÐp, ®o l−êng b»ng hiÖn vËt vµ thêi gian th× vÉn ph¶i tÝnh ra gi¸ trÞ b»ng th−íc ®o tiÒn tÖ. TÊt c¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn, kÕ to¸n gäi ®ã lµ tµi s¶n kÕ to¸n hay lµ vèn kinh doanh. Vµ nh− thÕ, chØ cã nh÷ng tµi s¶n nµo cã gi¸ trÞ (v× cã nh÷ng tµi s¶n chØ cã gi¸ trÞ sö dông vÉn thuéc tµi s¶n kinh tÕ cña doanh nghiÖp) vµ gi¸ trÞ cña chóng cã thÓ biÓu thÞ ®−îc b»ng tiÒn th× míi ®óng nghÜa ®Çy ®ñ theo kh¸i niÖm tµi s¶n kÕ to¸n. Víi nh÷ng tµi s¶n nµy, kÕ to¸n cã kh¶ n¨ng vµ lu«n sö dông ®Çy ®ñ c¸c ph−¬ng ph¸p vµ ph−¬ng tiÖn thÝch hîp ®Ó ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t chóng. MÆt kh¸c, khi nghiªn cøu ®èi t−îng kÕ to¸n, khoa häc kÕ to¸n kh«ng chØ dõng ë c¸ch nhËn thøc mÆt gi¸ trÞ tµi s¶n th«ng qua c¸c h×nh th¸i tån t¹i h÷u h×nh hoÆc v« h×nh cña chóng, hay nãi kh¸c ®i, kÕ to¸n kh«ng chØ dõng ë viÖc nghiªn cøu hiÖn tr¹ng cÊu tróc cña mét c¬ nghiÖp do sù s¾p ®Æt, bè trÝ cña chñ doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã. KÕ to¸n cßn xem xÐt mÆt thø hai cña tµi s¶n kÕ to¸n - ®ã lµ nguån gèc t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ Êy n÷a. VÒ ph−¬ng diÖn nµy, kÕ to¸n ®· ph©n lo¹i vµ hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ tµi s¶n theo tÝnh chÊt së h÷u cña chóng, theo tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn h÷u quan ®èi víi nh÷ng tµi s¶n kÕ to¸n ®ã, tøc lµ ph©n lo¹i tµi s¶n theo nguån h×nh thµnh. Cã nghÜa r»ng, nh÷ng yÕu tè kinh doanh - tµi s¶n kÕ to¸n - vèn kinh doanh nãi trªn, xÐt vÒ tæng qu¸t, ®· ®−îc ®Çu t− bëi ai, thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp hay lµ thuéc nh÷ng kho¶n nî? ViÖc nh×n nhËn ®èi t−îng kÕ to¸n theo hai c¸ch: vèn - nguån h×nh thµnh vèn rÊt thiÕt thùc ®ãng gãp vµo c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh trong mçi mét ®¬n vÞ kÕ to¸n còng nh− trªn ph¹m vi mçi mét quèc gia. NghÜa lµ, tµi s¶n thuéc ®èi t−îng nghiªn cøu cña khoa häc kÕ to¸n lµ nh÷ng n¨ng lùc kinh tÕ h÷u dông, cã gi¸ trÞ x¸c ®Þnh, ®ang thuéc së h÷u hoÆc thuéc quyÒn sö dông cña ®¬n vÞ kÕ to¸n. 19

§Êy lµ c¸ch nhËn thøc tµi s¶n kÕ to¸n trong tr¹ng th¸i tÜnh t−¬ng ®èi, tøc lµ t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, nh− vµo lóc thµnh lËp doanh nghiÖp, vµo khi kÕt thóc mét kú kinh doanh hoÆc sau mét kú kÕ to¸n. Tuy nhiªn, tµi s¶n kÕ to¸n cña mçi mét doanh nghiÖp ë tr¹ng th¸i vËn ®éng míi lµ phæ biÕn, nghÜa lµ vèn lu«n ®−îc chñ doanh nghiÖp ®−a vµo kinh doanh, doanh nghiÖp liªn tôc ph¶i mua vµo, b¸n ra, ph¶i chi ra, thu vµo... tõ chu kú kinh doanh nµy, sang chu kú kinh doanh kh¸c v× sù t¨ng tr−ëng vèn cña doanh nghiÖp. Vµ do vËy, kÕ to¸n ph¶i nghiªn cøu tµi s¶n kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. Khi s¶n xuÊt hµng hãa ra ®êi, c¸c mèi quan hÖ tiÒn - hµng ph¸t sinh, ®èi t−îng kÕ to¸n vËn ®éng qua tõng chu kú kinh doanh víi nh÷ng ®Æc tr−ng bëi c¸c giai ®o¹n cÊu thµnh vµ d−íi nh÷ng h×nh th¸i biÓu hiÖn nhÊt ®Þnh. Sù lÆp ®i, lÆp l¹i c¸c giai ®o¹n kinh doanh, c¶ vÒ h×nh th¸i biÓu thÞ cña tµi s¶n trong qu¸ tr×nh kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp gäi lµ sù tuÇn hoµn cña tµi s¶n. NghÜa lµ, sù tuÇn hoµn cña tµi s¶n trong c¸c ®¬n vÞ thuéc ®èi t−îng kÕ to¸n. Ngµy nay, viÖc ph©n lo¹i ®èi t−îng kÕ to¸n trong c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, trong c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ còng dùa theo nguyªn lý nhËn thøc ®èi t−îng kÕ to¸n nµy. ViÖc ph©n lo¹i ®èi t−îng cña kÕ to¸n chÝnh lµ viÖc ph©n biÖt, s¾p xÕp tµi s¶n vµ tuÇn hoµn tµi s¶n vµo nh÷ng lo¹i nhÊt ®Þnh theo nh÷ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh huy ®éng vµ sö dông tµi s¶n vµ nguån kinh phÝ cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vËt chÊt, qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông vèn bao gåm nh÷ng sù thay thÕ, chuyÓn hãa lµm biÕn ®æi c¶ vÒ h×nh th¸i vËt chÊt vµ gi¸ trÞ cña ®èi t−îng kÕ to¸n d−íi t¸c ®éng cã ý thøc cña con ng−êi vµ ¶nh h−ëng cña tù nhiªn. Bëi vËy, viÖc cô thÓ hãa ®èi t−îng kÕ to¸n tr−íc hÕt ph¶i lµm râ c¬ së vËt chÊt cña chóng theo yªu cÇu qu¶n lý vÒ c¸c qu¸ tr×nh ®ã, ph¶i l−îng hãa chóng thµnh nh÷ng con sè x¸c ®Þnh, cã thùc, cã thÓ ®o ®Õm, tÝnh to¸n vµ ghi chÐp ®−îc. II.2. Ph©n lo¹i §èI T¦îNG KÕ TO¸N THEO §ÆC §IÓM VÒ H×NH TH¸I Vµ Kú h¹n CHU CHuyÓn VèN VÒ thùc chÊt, ®©y lµ c¸ch ph©n lo¹i tµi s¶n theo h×nh th¸i tån t¹i, theo sù bè trÝ s¾p xÕp tµi s¶n, theo tÝnh chÊt vµ yªu cÇu chu chuyÓn tµi s¶n trong c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n hay cßn gäi lµ theo kÕt cÊu tµi s¶n. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy th× tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®−îc chia thµnh 2 lo¹i lµ tµi s¶n l−u ®éng (TSL§) vµ ®Çu t− ng¾n h¹n vµ tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) vµ ®Çu t− dµi h¹n. II.2.1. Tµi s¶n l−u ®éng & ®Çu t− ng¾n h¹n Tµi s¶n l−u ®éng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé gi¸ trÞ nh÷ng tµi s¶n cña ®¬n vÞ cã thêi gian lu©n chuyÓn ng¾n (kú h¹n sö dông, thu håi), th−êng lµ mét chu kú kinh doanh hay mét n¨m. - Theo néi dung kinh tÕ, tµi s¶n l−u ®éng gåm: Vèn b»ng tiÒn (TiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng), VËt t−, s¶n phÈm (nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa, s¶n phÈm dë dang), §Çu t− tµi chÝnh (chøng kho¸n ng¾n h¹n, tiÒn cho vay ng¾n h¹n...), C¸c kho¶n ph¶i thu vµ øng tr−íc (c¸c kho¶n

20

tiÒn øng tr−íc cho ng−êi b¸n, c¸c kho¶n ph¶i thu tõ kh¸ch hµng, ng−êi nhËn t¹m øng), Tµi s¶n l−u ®éng kh¸c ... - Theo nguån ®Çu t− vµ theo tÝnh chÊt ®Çu t−, tµi s¶n l−u ®éng gåm: Tµi s¶n l−u ®éng s¶n xuÊt, tµi s¶n l−u ®éng ®Çu t− tµi chÝnh, tµi s¶n l−u ®éng kh¸c. Tµi s¶n l−u ®éng s¶n xuÊt phôc vô trùc tiÕp cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh chÝnh. Tµi s¶n l−u ®éng ®Çu t− tµi chÝnh gåm nh÷ng tµi s¶n ®ang ®−îc c¸c doanh nghiÖp trùc tiÕp ®−a vµo kinh doanh chøng kho¸n ng¾n h¹n, cho vay ng¾n h¹n... Tµi s¶n l−u ®éng kh¸c ®−îc ®Çu t− vµ sö dông vµo nh÷ng môc tiªu ngoµi s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t− tµi chÝnh, nh− Kho¶n chi b»ng nguån kinh phÝ. - Theo c¸c lÜnh vùc kinh doanh, TSL§ l¹i ®−îc chia lµm 2 lo¹i lµ TSL§ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ TSL§ trong lÜnh vùc l−u th«ng. TSL§ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt lµ nh÷ng tµi s¶n ®· vµ ®ang tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, bao gåm nh÷ng tµi s¶n dù tr÷ s¶n xuÊt (nh− nguyªn vËt liÖu, c«ng cô...), nh÷ng tµi s¶n ®ang n»m trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nh− b¸n thµnh phÈm, s¶n phÈm dë dang). TSL§ trong l−u th«ng gåm nh÷ng tµi s¶n ®· vµ ®ang hoÆc chuÈn bÞ tham gia vµo qu¸ tr×nh l−u th«ng, ph©n phèi nh−: thµnh phÈm, hµng hãa tån kho hay ®ang göi b¸n, vèn b»ng tiÒn, c¸c kho¶n ph¶i thu, c¸c kho¶n ®Çu t− tµi chÝnh ng¾n h¹n (chøng kho¸n ng¾n h¹n, c¸c ®Çu t− kh¸c, v.v.:.). II.2.2. Tµi s¶n cè ®Þnh & ®Çu t− dµi h¹n TSC§ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé tµi s¶n cña ®¬n vÞ cã thêi gian lu©n chuyÓn dµi, th−êng lµ trªn mét n¨m vµ gi¸ trÞ ®¬n vÞ ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh tïy thuéc vµo chÕ ®é tµi chÝnh hiÖn hµnh (tõ 5 triÖu ®ång). TSC§ cã thÓ ®−îc chia ra c¸c lo¹i kh¸c nhau theo ®Æc ®iÓm cña chóng vµ yªu cÇu qu¶n lý TSC§. - Theo h×nh th¸i vËt chÊt, TSC§ bao gåm 2 lo¹i: TSC§ v« h×nh vµ TSC§ h÷u h×nh. + TSC§ h÷u h×nh: lµ nh÷ng TSC§ cã h×nh d¸ng, kÝch th−íc, khèi l−îng râ rµng, chiÕm mét diÖn tÝch, thÓ tÝch nhÊt ®Þnh. VÝ dô: Nhµ x−ëng, kho b·i, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i... + TSC§ v« h×nh: lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, ph¶n ¸nh mét l−îng gi¸ trÞ lín mµ ®¬n vÞ ®Çu t− cho c¸c môc ®Ých quan träng nh»m ph¸t triÓn kinh doanh, g©y uy tÝn cho doanh nghiÖp, phôc vô cho mét kÕ ho¹ch ho¹t ®éng l©u dµi nh−: Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, quyÒn chuyÓn giao c«ng nghÖ, lîi thÕ th−¬ng m¹i... - Theo tÝnh chÊt së h÷u, TSC§ bao gåm 2 lo¹i: TSC§ tù cã vµ TSC§ ®i thuª ngoµi. + TSC§ tù cã lµ nh÷ng TSC§ thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ kÕ to¸n ®−îc ®Çu t− b»ng nguån vèn cña ®¬n vÞ, do nhËn vèn gãp, do tù mua s¾m vµ x©y dùng, do nhËn vèn cÊp, do ®−îc biÕu tÆng. Gi¸ trÞ cña chóng ®−îc ghi nhËn trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. + TSC§ thuª ngoµi lµ nh÷ng tµi s¶n do ®¬n vÞ thuª l¹i cña ®¬n vÞ kh¸c vÒ sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, cã thÓ gåm thuª tµi chÝnh (thuª vèn - thuª mua) hoÆc thuª ho¹t ®éng. TSC§ ®i thuª tµi chÝnh lµ nh÷ng TSC§ mµ ®¬n vÞ ®i thuª cã quyÒn qu¶n lý, kiÓm so¸t vµ sö dông trong kho¶ng thêi gian tháa thuËn (ghi trong hîp ®ång) nh− nhµ cöa ®i thuª, thiÕt bÞ ®i thuª. Gäi lµ TSC§ thuª mua th× khi hÕt h¹n thuª, ®¬n vÞ cho thuª chuyÓn quyÒn së h÷u cho ®¬n vÞ thuª; thêi

21

gian thuª Ýt nhÊt ph¶i b»ng 3/4 thêi gian sö dông −íc tÝnh; hîp ®ång cho phÐp ®¬n vÞ thuª mua TSC§ thuª víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i; gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña hîp ®ång thuª kh«ng ®−îc thÊp h¬n 90% gi¸ trÞ cña TSC§ thuª. Gi¸ trÞ TSC§ thuª tµi chÝnh ®−îc theo dâi trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Cßn TSC§ thuª ho¹t ®éng lµ nh÷ng TSC§ mµ bªn ®¬n vÞ thuª chØ qu¶n lý sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo tháa thuËn trong hîp ®ång vµ sau khi hÕt h¹n ph¶i tr¶ l¹i cho bªn ®¬n vÞ cho thuª TSC§. Gi¸ trÞ TSC§ thuª ho¹t ®éng ®−îc theo dâi ngoµi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - Theo nguån h×nh thµnh, TSC§ ®−îc ph©n thµnh 2 lo¹i: TSC§ trong s¶n xuÊt, kinh doanh vµ TSC§ ngoµi s¶n xuÊt, kinh doanh (thuéc nguån c«ng Ých, nguån kinh phÝ kh¸c ®Çu t−). - Theo tÝnh chÊt ®Çu t−, TSC§ bao gåm 2 lo¹i: TSC§ phi tµi chÝnh vµ TSC§ tµi chÝnh. TSC§ tµi chÝnh (®Çu t− dµi h¹n) lµ gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n ®Çu t− tµi chÝnh dµi h¹n víi môc ®Ých kiÕm lêi vµ thu håi vèn tõ mét n¨m trë lªn nh−: chøng kho¸n dµi h¹n, gãp vèn liªn doanh, tiÒn cho vay dµi h¹n, gi¸ trÞ bÊt ®éng s¶n... - Theo t×nh h×nh sö dông, TSC§ ®−îc ph©n thµnh: TSC§ ®ang dïng, TSC§ ch−a sö dông, TSC§ kh«ng cÇn dïng, TSC§ ®ang chê xö lý. - Theo c«ng dông, TSC§ ®−îc ph©n thµnh c¸c lo¹i: Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc; m¸y mãc thiÕt bÞ; ph−¬ng tiÖn vËn t¶i; ph−¬ng tiÖn truyÒn dÉn; dông cô qu¶n lý; sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm; v−ên c©y l©u n¨m; TSC§ kh¸c. II.3. Ph©n LO¹I TµI S¶N THEO NGUåN H×NH thµnh Tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®−îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, nh−ng ®Ó ph©n biÖt vÒ tÝnh chÊt së h÷u tµi s¶n còng nh− ph¹m vi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n th× toµn bé tµi s¶n ®−îc ph©n thµnh hai nguån kh¸c nhau lµ nguån vèn chñ së h÷u vµ nguån nî ph¶i tr¶. II.3.1. Nguån vèn chñ së h÷u Nguån vèn nµy lµ nguån vèn cña c¸c chñ së h÷u, c¸c nhµ ®Çu t− ®ãng gãp khi thµnh lËp doanh nghiÖp vµ ®−îc bæ sung thªm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n nî nªn kh«ng cÇn ph¶i cam kÕt thanh to¸n. Tïy theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp (doanh nghiÖp nhµ n−íc, doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n...), nguån vèn chñ së h÷u ®−îc h×nh thµnh kh¸c nhau víi néi dung kh¸c nhau. Tuy vËy, cã thÓ chia nguån vèn nµy thµnh nh÷ng lo¹i nh− sau: - Nguån vèn kinh doanh: lµ sè vèn mµ ®¬n vÞ dïng vµo môc ®Ých kinh doanh vµ do c¸c thµnh viªn tham gia thµnh lËp doanh nghiÖp ®ãng gãp. Sè vèn nµy cã thÓ ®−îc bæ sung t¨ng thªm hay rót bít trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh do c¸c kho¶n vèn cã nguån gèc tõ lîi nhuËn, do nhËn thªm vèn gãp, do nhËn thªm vèn cÊp, do xö lý biÕn ®éng gi¸, do bÞ ®iÒu chuyÓn vèn, do chia nhá doanh nghiÖp, do tr¶ vèn gãp... Víi doanh nghiÖp nhµ n−íc, vèn kinh doanh do ng©n s¸ch nhµ n−íc cÊp (giao).

22

Víi C«ng ty cæ phÇn, vèn kinh doanh do cæ ®«ng ®ãng gãp. Víi C«ng ty liªn doanh, vèn kinh doanh do c¸c thµnh viªn tham gia liªn doanh ®ãng gãp. - L·i ch−a ph©n phèi: lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu thuÇn cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh, vµ c¸c kho¶n thu nhËp bÊt th−êng víi mét bªn lµ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ chi phÝ bÊt th−êng. Sè l·i nµy ®−îc ph©n bæ vµo thuÕ lîi tøc, trÝch lËp quÜ xÝ nghiÖp, chia cho c¸c bªn tham gia liªn doanh... Khi ch−a ph©n phèi, sè l·i nµy ®−îc sö dông vµo c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ xem nh− mét nguån vèn chñ së h÷u. - Nguån vèn chuyªn dïng: lµ vèn ®−îc qui ®Þnh cho môc ®Ých chuyªn dïng nh− x©y dùng c¬ b¶n, phóc lîi c«ng céng, dïng ®Ó khen th−ëng... Sè nguån vèn nµy cã nguån gèc tõ lîi nhuËn gi÷ l¹i (c¸c quÜ xÝ nghiÖp, c¸c kho¶n dù tr÷ theo ®iÒu lÖ, dù tr÷ theo luËt ®Þnh,...) hay ®−îc cÊp ph¸t, ®−îc viÖn trî, bæ sung (vèn x©y dùng c¬ b¶n). - Nguån vèn chñ së h÷u kh¸c: lµ nh÷ng nguån vèn cã nguån gèc h×nh thµnh tõ tµi s¶n hiÖn h÷u cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan nh−: do tû gi¸ ngo¹i tÖ thay ®æi, c¸c kho¶n chªnh lÖch do ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n ®ang chê xö lý. II.3.2. Nguån nî ph¶i tr¶ Nguån nî ph¶i tr¶ lµ c¸c kho¶n nî ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶, ph¶i thanh to¸n cho c¸c chñ nî bao gåm: c¸c kho¶n nî ®i vay, c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n, cho c«ng nh©n viªn ... - Theo kú h¹n thanh to¸n, nguån nî ph¶i tr¶ cña doanh nghiÖp ®−îc chia thµnh nî ng¾n h¹n vµ nî dµi h¹n. Nî ng¾n h¹n lµ c¸c kho¶n nî mµ ®¬n vÞ cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n trong vßng mét chu kú kinh doanh hay d−íi mét n¨m. Thuéc lo¹i nµy gåm cã: vay ng¾n h¹n, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n, ng−êi cung cÊp, ng−êi lao ®éng... Nî dµi h¹n lµ c¸c kho¶n nî mµ ®¬n vÞ cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n trong kho¶ng thêi gian tõ mét n¨m trë lªn. Thuéc lo¹i nî dµi h¹n gåm cã c¸c kho¶n vay trung h¹n, vay dµi h¹n, c¸c kho¶n nî thuª TSC§, c¸c kho¶n nî dµi h¹n ®èi víi nhµ cung øng... - Theo quan hÖ thanh to¸n, nguån nî ph¶i tr¶ gåm: quan hÖ tÝn dông, quan hÖ ng©n s¸ch, quan hÖ th−¬ng m¹i, quan hÖ kh¸c. - Theo ®èi t−îng thanh to¸n, nguån nî ph¶i tr¶ bao gåm: ph¶i tr¶ cho ng−êi cung cÊp; ph¶i tr¶ cho c¸c c¬ quan vµ tæ chøc tÝn dông; ph¶i tr¶ vµ ph¶i nép cho Nhµ n−íc; ph¶i tr¶ cho c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc vµ ng−êi lao ®éng; c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ph¶i nép kh¸c. Nh− vËy, gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n lµ hai mÆt kh¸c nhau cña tµi s¶n. Gi¸ trÞ tµi s¶n biÓu hiÖn tr¹ng th¸i cô thÓ cña tµi s¶n, ph¶n ¸nh c¸i ®ang tån t¹i trong ®¬n vÞ. Cßn nguån h×nh thµnh tµi s¶n cho ta biÕt ®−îc tµi s¶n ®−îc h×nh thµnh tõ ®©u. Mét tµi s¶n cô thÓ nµo ®ã ®ang cã trong ®¬n vÞ kÕ to¸n cã thÓ ®−îc tµi trî bëi mét hay nhiÒu nguån kh¸c nhau. Ng−îc l¹i, mét nguån vèn cô thÓ nµo ®ã ®ang cã trong ®¬n vÞ kÕ to¸n cã thÓ tµi trî cho mét hay nhiÒu lo¹i tµi s¶n kh¸c nhau.

23

Do vËy, vÒ mÆt l−îng, tæng gi¸ trÞ tÊt c¶ c¸c tµi s¶n hiÖn h÷u trong mçi mét ®¬n vÞ kÕ to¸n bao giê còng b»ng tæng nguån vèn ®· h×nh thµnh nªn toµn bé tµi s¶n ®ã. TæNG GI¸ TRÞ TµI S¶N = TæNG NGUåN VèN Hay TæNG GI¸ TRÞ TSL§ + TæNG GI¸ TRÞ TSC§ = NGUåN VèN CHñ Së H÷U + NGUåN Nî PH¶I TR¶

TæNG GI¸ TRÞ TSL§ & §TNH + TæNG GI¸ TRÞ TSC§ & §TDH = NGUåN VèN CHñ Së H÷U + NGUåN Nî pH¶I TR¶

Ph−¬ng tr×nh trªn ®©y ®−îc gäi lµ ph−¬ng tr×nh kÕ to¸n c¬ b¶n hay cßn gäi lµ ®¼ng thøc kÕ to¸n, nã thÓ hiÖn tÝnh c©n b»ng vÒ mÆt l−îng gi÷a gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n t¹i bÊt kú mét thêi ®iÓm nµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ë tõng ®¬n vÞ kÕ to¸n. II.4. TUÇN HOµN CñA TµI S¶N Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tµi s¶n cña doanh nghiÖp vËn ®éng kh«ng ngõng qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. Qua mçi giai ®o¹n ho¹t ®éng, tµi s¶n cña doanh nghiÖp kh«ng chØ biÕn ®æi vÒ h×nh th¸i vËt chÊt mµ cßn biÕn ®æi c¶ vÒ l−îng gi¸ trÞ. Sù vËn ®éng cña tµi s¶n mét c¸ch liªn tôc, kÕ tiÕp nhau theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o thµnh mét vßng khÐp kÝn, råi sau ®ã l¹i chuyÓn sang vßng khÐp kÝn tiÕp theo, tiÕp theo n÷a, cø lÆp ®i lÆp l¹i trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gäi lµ sù tuÇn hoµn cña tµi s¶n. Tõ mét h×nh th¸i cô thÓ ban ®Çu, sau qu¸ tr×nh vËn ®éng, tµi s¶n trë l¹i h×nh th¸i ban ®Çu gäi lµ mét chu kú vËn ®éng hay mét vßng tuÇn hoµn. Tuú thuéc vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt, ph©n phèi, l−u th«ng... tµi s¶n cña doanh nghiÖp vËn ®éng qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. Tuy nhiªn, sau qu¸ tr×nh vËn ®éng, tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Òu biÕn ®æi c¶ vÒ hiÖn vËt lÉn gi¸ trÞ. Theo môc tiªu cña ho¹t ®éng kinh doanh lµ kiÕm lêi, sè tµi s¶n cã ®−îc sau qu¸ tr×nh vËn ®éng th−êng lín h¬n sè tµi s¶n ban ®Çu. Sè tµi s¶n d«i ra mµ c¸c doanh nghiÖp thu ®−îc vÒ thùc chÊt ®−îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®−îc thùc hiÖn ë kh©u tiªu thô. Víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt trong mét vßng tuÇn hoµn, tµi s¶n cña doanh nghiÖp th−êng vËn ®éng qua ba giai ®o¹n: cung cÊp, s¶n xuÊt vµ tiªu thô (T - H - H' - T'). Trong giai ®o¹n cung cÊp, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i thùc hiÖn viÖc mua s¾m c¸c t− liÖu s¶n xuÊt vµ thuª m−ín søc lao ®éng, do vËy vèn b»ng tiÒn ®−îc thay thÕ b»ng vèn vËt liÖu, vèn c«ng cô s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Tuy ch−a lín lªn vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n, nh−ng ®©y lµ giai ®o¹n tiÒn ®Ò cho nh÷ng giai ®o¹n tiÕp theo. T¹i giai ®o¹n s¶n xuÊt, c¸c tµi s¶n dù tr÷, c¸c lo¹i t− liÖu lao ®éng cïng víi yÕu tè søc lao ®éng ®−îc phèi kÕt hîp víi nhau ®Ò t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi theo chñ ®Ých cña doanh nghiÖp. Vµ chÝnh ë ®©y phÇn lín l−îng gi¸ trÞ míi tréi thªm ®· ®−îc h×nh thµnh. Sang giai ®o¹n tiªu thô, vèn ®−îc chuyÓn hãa tõ h×nh th¸i thµnh phÈm sang h×nh th¸i tiÒn tÖ, gi¸ trÞ míi ®−îc thùc hiÖn ®Ó hoÆc lµm cho doanh nghiÖp cã lîi nhuËn hoÆc ng−îc l¹i bÞ thua lç do mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a l−îng gi¸ trÞ ®Çu ra víi l−îng gi¸ trÞ ®Çu vµo.

24

§èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh th−¬ng m¹i, trong mét vßng tuÇn hoµn, tµi s¶n cña doanh nghiÖp th−êng vËn ®éng qua hai giai ®o¹n: mua hµng vµ tiªu thô (T H - T'). Cßn c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, trong mét vßng tuÇn hoµn, tµi s¶n cña doanh nghiÖp th−êng vËn ®éng qua hai giai ®o¹n: Huy ®éng vèn nhµn rçi - Cho vay (T - T'). Tuy h×nh th¸i vËt chÊt cña tµi s¶n kh«ng thay ®æi, song gi¸ trÞ tµi s¶n ®· thay ®æi sau qu¸ tr×nh vËn ®éng. Tuy nhiªn, viÖc ph©n ®o¹n nh− trªn còng chØ rÊt t−¬ng ®èi. Ch¼ng h¹n, phÇn lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô, viÖc ph©n ®o¹n kinh doanh theo mçi vßng tuÇn hoµn lµ khã x¸c ®Þnh, v× võa s¶n xuÊt võa cung cÊp (tiªu thô), khã t¸ch b¹ch ®©u lµ c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, ®©u lµ c«ng ®o¹n tiªu thô. Nh− vËy, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tµi s¶n cña doanh nghiÖp vËn ®éng kh«ng ngõng vµ th−êng xuyªn biÕn ®æi c¶ vÒ h×nh th¸i vËt chÊt lÉn gi¸ trÞ. Qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn vèn thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ®· t¹o nªn nh÷ng kho¶n vèn chê kÕt chuyÓn vµ c¸c kho¶n nguån chê kÕt chuyÓn. Nã lµ gi¸ trÞ tµi s¶n ®· tõ lÜnh vùc nguyªn liÖu sang lÜnh vùc s¶n phÈm, tõ tiÒn sang hµng ho¸ ®Ó råi trë l¹i tiÒn,... kÕt côc sÏ lµm cho gi¸ trÞ tµi s¶n thu nhËn vÒ lín h¬n gi¸ trÞ tµi s¶n ban ®Çu chi phÝ ra, nhê ®ã doanh nghiÖp cã lîi nhuËn ®Ó tiÕp tôc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu lµ lîi nhuËn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, cÇn thiÕt ph¶i th«ng tin vµ kiÓm tra kÞp thêi, ®Çy ®ñ vÒ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tµi s¶n. §iÒu ®ã ®−îc ghi chÐp, ph©n lo¹i tæng hîp trªn c¸c ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n nh−: Chi phÝ mua hµng, Chi phÝ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, x©y dùng; Chi phÝ b¸n hµng; chi phÝ qu¶n lý; chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c; Doanh thu vµ c¸c kho¶n gi¶m doanh thu; Thu nhËp vµ c¸c kho¶n gi¶m thu nhËp ho¹t ®éng kh¸c; X¸c ®Þnh kÕt qu¶... Tãm l¹i, ®èi t−îng cña kÕ to¸n rÊt ®a d¹ng, phong phó. Mçi ®èi t−îng kh¸c nhau cã yªu cÇu qu¶n lý kh¸c nhau. §èi t−îng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lu«n lu«n cã tÝnh hai mÆt ®èi lËp, cïng thèng nhÊt trong mçi mét tµi s¶n, ®ã lµ gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n. §èi t−îng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lu«n lu«n vËn ®éng vµ cã tÝnh biÕn ®æi c¶ vÒ h×nh th¸i vËt chÊt lÉn l−îng gi¸ trÞ vµ chóng cã mèi quan hÖ víi nhau. §èi t−îng cña kÕ to¸n cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn lîi Ých, tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña nhiÒu phÝa kh¸c nhau: doanh nghiÖp, nhµ n−íc, ng−êi lao ®éng...

25

Ch−¬ng III

PH¦¥NG Ph¸p TµI KHO¶N Vµ ghi ®èi øng III.1. PH−¬NG PH¸P TµI KHO¶N Vµ TµI KHO¶N KÕ TO¸N III.1.1. Ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n 1) C¬ së h×nh thµnh Nhu cÇu qu¶n lý ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i ®¸p øng th«ng tin vµ kiÓm so¸t vÒ hiÖn tr¹ng tån t¹i cïng víi hiÖn tr¹ng vËn ®éng cña tõng ®èi t−îng kÕ to¸n cô thÓ, riªng biÖt. Sù nhËn diÖn ®èi t−îng kÕ to¸n rÊt phæ biÕn ®èi víi mäi ®èi t¸c quan t©m lµ dùa vµo ®Æc ®iÓm vÒ néi dung kinh tÕ cña ®èi t−îng kÕ to¸n. Mçi mét ®èi t−îng kÕ to¸n kh¸c nhau th× cã néi dung kinh tÕ kh¸c nhau, cã sù tån t¹i vµ ®Æc tr−ng vËn ®éng kh¸c nhau vµ tÊt nhiªn ®ßi hái yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi chóng còng kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp, tõ chñ thÓ qu¶n lý, nh÷ng mÖnh lÖnh vÒ huy ®éng vµ sö dông tµi s¶n ®−îc ph¸t ra vµ ph¶i ®−îc thùc hiÖn b»ng hµng tr¨m, hµng ngµn nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh. Theo ®ã, c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cã liªn quan sÏ vËn ®éng vµ biÕn ®æi. Do vËy, cÇn thiÕt ph¶i ghi nhËn l¹i nh÷ng nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ®· ®−îc hoµn thµnh t−¬ng øng víi néi dung kinh tÕ cña tõng ®èi t−îng kÕ to¸n. Nh− vËy ®Ó tháa m·n nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý ®èi t−îng kÕ to¸n dùa vµo ®Æc tÝnh cã thÓ ph©n lo¹i nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh theo néi dung kinh tÕ th× h¹ch to¸n kÕ to¸n ®· t×m cho m×nh mét ph−¬ng ph¸p thÝch øng, ®ã lµ ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n kÕ to¸n trªn c¬ së hai bé phËn cÊu thµnh lµ tµi kho¶n vµ c¸c quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n. 2) Kh¸i niÖm vÒ ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n Ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n kÕ to¸n lµ ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i vµ hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n lµ mét ph−¬ng ph¸p cña kÕ to¸n dïng ®Ó ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t mét c¸ch th−êng xuyªn vµ cã hÖ thèng dùa vµo ®Æc tÝnh kinh tÕ cña sù hiÖn cã vµ sù vËn ®éng cña tõng lo¹i tµi s¶n, tõng nguån vèn vµ c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh kh¸c nhau trong ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n.

26

III.1.2. Tµi kho¶n kÕ to¸n 1) Kh¸i niÖm vÒ tµi kho¶n kÕ to¸n Tµi kho¶n kÕ to¸n lµ mét ph−¬ng tiÖn cña kÕ to¸n ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n, dïng ®Ó ph¶n ¸nh vµ theo dâi mét c¸ch th−êng xuyªn vµ cã hÖ thèng t×nh h×nh vµ sù vËn ®éng cña tõng ®èi t−îng kÕ to¸n. Th«ng qua ph−¬ng tiÖn lµ tµi kho¶n, c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n ®−îc ph©n lo¹i vµ hÖ thèng hãa bëi c¸c kÕ to¸n viªn b»ng c¸ch sö dông tµi kho¶n - nh− lµ nh÷ng quyÓn sæ - ®Ó ghi sè hiÖn cã cña tõng tµi s¶n cïng víi ghi sù t¨ng, gi¶m cña tõng tµi s¶n ®ã. Do vËy, mçi mét ®èi t−îng kÕ to¸n riªng biÖt ph¶i ®−îc theo dâi trªn mét tµi kho¶n nhÊt ®Þnh. VÝ dô: §Ó theo dâi t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña kho¶n tiÒn mÆt, ng−êi ta më tµi kho¶n ''TiÒn mÆt''; ®Ó theo dâi t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña kho¶n vay ng¾n h¹n th× ta më tµi kho¶n ''Vay ng¾n h¹n'', v.v... Tõ ®ã, cã thÓ nªu mét sè ®Æc ®iÓm cña tµi kho¶n kÕ to¸n nh− sau: - VÒ h×nh thøc: lµ sæ kÕ to¸n ®−îc dïng ®Ó ghi chÐp sè hiÖn cã còng nh− sù biÕn ®éng cña tõng ®èi t−îng kÕ to¸n cô thÓ. - VÒ néi dung: biÓu thÞ sè ®o vÒ l−îng gi¸ trÞ cña tµi s¶n hiÖn cã ®Çu kú, sù thay ®æi l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n trong kú vµ sè ®o l−îng gi¸ trÞ cña tµi s¶n hiÖn cã cuèi kú h¹ch to¸n. - VÒ chøc n¨ng: th«ng tin, kiÓm so¸t th−êng xuyªn vµ kÞp thêi sù h×nh thµnh vµ sö dông tõng lo¹i tµi s¶n riªng biÖt trong ®¬n vÞ kÕ to¸n. 2) KÕt cÊu, tªn gäi vµ sè hiÖu cña tµi kho¶n a- KÕt cÊu cña tµi kho¶n Sù biÕn ®éng cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n riªng biÖt lµ sù biÕn ®éng mang tÝnh hai mÆt ®èi lËp nhau. VÝ dô: Sù biÕn ®éng cña ®èi t−îng thuéc tµi s¶n, nh− ''TiÒn mÆt'' gåm hai mÆt ®èi lËp lµ thu chi; sù biÕn ®éng cña ®èi t−îng ''Nguyªn vËt liÖu'' lµ nhËp - xuÊt.... Sù biÕn ®éng cña ®èi t−îng thuéc nguån vèn, nh− “Nguån vèn kinh doanh” lµ t¨ng lªn gi¶m xuèng; cña ''C¸c quÜ xÝ nghiÖp'' lµ t¨ng lªn - gi¶m xuèng; Do ®ã, ®Ó ph¶n ¸nh ®−îc hai mÆt ®èi lËp ®ã, tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc chia thµnh hai bªn: - Bªn tr¸i cña tµi kho¶n gäi lµ ''Bªn Nî''; - Bªn ph¶i cña tµi kho¶n gäi lµ ''Bªn Cã''; ®−îc biÓu diÔn theo s¬ ®å d−íi ®©y gäi lµ s¬ ®å Tµi kho¶n ch÷ ''T''.

27

Bªn Nî

Tµi kho¶n.........

Bªn Cã

- Néi dung tæng qu¸t cña Tµi kho¶n kÕ to¸n - theo s¬ ®å ch÷ ''T'' Tªn, Sè hiÖu Tµi kho¶n Bªn Nî

Bªn Cã

I. Sè d− §Çu kú cña Vèn 1. Sè d− §Çu kú cña Nguån vèn II. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú cña 2. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú cña Vèn Nguån vèn III. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú 3. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú cña cña Vèn Nguån vèn IV. Sè d− Cuèi kú cña Vèn 4. Sè d− Cuèi kú cña Nguån vèn

Néi dung chi tiÕt, cô thÓ cña tõng Tµi kho¶n ®−îc thÓ chÓ hãa trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ban hµnh theo c¸c quyÕt ®Þnh cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh. Tµi kho¶n lµ c¬ së ®Ó thiÕt lËp nªn hÖ thèng vµ cÊu t¹o cña sæ kÕ to¸n. H×nh thøc cÊu t¹o cña Tµi kho¶n trong c¸c sæ kÕ to¸n còng ®a d¹ng. Cã thÓ quan s¸t mét sè d¹ng thøc d−íi ®©y: D¹ng thø nhÊt: TK 111 - TiÒn m¨t Chøng tõ Sè

Ngµy

xx

xxx

DiÔn gi¶i

Tµi kho¶n ®èi øng

XuÊt QuÜ chi t¹m øng

141 - T¹m øng

Sè tiÒn (®) Nî

Cã 2.000.000

D¹ng thø hai: TK 111 - TiÒn mÆt Néi dung ghi Nî

Chøng tõ Sè

Ngµy

DiÔn gi¶i

xx

xxx

Thu tiÒn b¸n hµng

xx

xxx

Chi tr¶ l−¬ng Céng

Kho¶n môc... 4.000.000

Kho¶n môc...

Kho¶n môc...

Kho¶n môc...

Ghi Cã

5.000.000

xx

x

28

xx

xx

xxx

- D¹ng thø ba: C¸c Tµi kho¶n ghi Cã C¸c Tµi kho¶n ghi Nî

Tµi kho¶n 152

Tµi kho¶n 334

Tµi kho¶n 621

Tµi kho¶n 627

Céng

xx

xxx

xxxxx

1. Tµi kho¶n 154 2. Tµi kho¶n 142

x

xx

x

xx

xxx

... Céng

xx

xxx

xxxxxxxx

- D¹ng thø t− Chøng tõ

DiÔn gi¶i

Sè ph¸t sinh

Sè

Ngµy

x

xx

NhËp quÜ TM

xx

xx

C¸c TK §/øng

TK.111

Nî

Cã

Nî

12000

111

112

12000

Göi N.hµng

10000

112

111

Céng

xxxxx

xxx

Cã

TK.112 Nî

Cã 12000

10000

10000

xx

xx

xxx

v.v... b- C¸c cÊp tµi kho¶n Do yªu cÇu th«ng tin ®Õn møc ®é kh¸c nhau vÒ tõng ®èi t−îng kÕ to¸n, cho nªn Tµi kho¶n kÕ to¸n th−êng ph¶i bao gåm nhiÒu cÊp kh¸c nhau, xÕp theo møc ®é gi¶m dÇn vÒ tÝnh kh¸i qu¸t cña th«ng tin ®èi víi t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña ®èi t−îng kÕ to¸n, bao gåm: Tµi kho¶n cÊp 1, cÊp 2, cÊp 3, cÊp 4... Nh÷ng lo¹i tµi kho¶n d−íi mét cÊp bao giê còng nh»m chi tiÕt hãa ®èi t−îng h¹ch to¸n ®· ®−îc th«ng tin tæng qu¸t ë trong tµi kho¶n trªn nã mét cÊp. Do vËy, ®ßi hái qu¸ tr×nh kÕ to¸n ph¶i lu«n ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vÒ néi dung vµ kÕt cÊu còng nh− sè ®o gi÷a hai hÖ thèng tµi kho¶n tæng hîp vµ tµi kho¶n chi tiÕt liªn quan. Th−íc ®o ®−îc sö dông trong qu¸ tr×nh ghi sæ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh phô thuéc vµo ®Æc tr−ng cña ®èi t−îng vµ yªu cÇu qu¶n lý chóng. Song, khi ghi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh vµo tµi kho¶n cÊp l th× b¾t buéc chØ b»ng th−íc ®o tiÒn tÖ. c- Sè hiÖu vµ tªn gäi cña tµi kho¶n Sè hiÖu vµ tªn tµi kho¶n ®−îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh tæng qu¸t néi dung kinh tÕ mµ tµi kho¶n thÓ hiÖn. Mçi tµi kho¶n cã mét sè hiÖu vµ tªn gäi riªng. Tªn gäi tµi kho¶n: Th−êng lÊy tªn gäi cña ®èi t−îng kÕ to¸n theo néi dung kinh tÕ. Sè hiÖu tµi kho¶n: Thay cho tªn gäi tµi kho¶n theo tõng chÕ ®é kÕ to¸n. Theo th«ng lÖ, c¸c Tµi kho¶n cÊp l cã 3 ch÷ sè trë lªn, Tµi kho¶n cÊp thÊp h¬n mét cÊp lÇn l−ît thªm mét ch÷ sè. VÝ dô, theo chÕ ®é kÕ to¸n doanh nghiÖp hiÖn hµnh, ë ViÖt Nam, ch÷ sè ®Çu mang sè hiÖu cña lo¹i Tµi kho¶n, tiÕp theo lµ sè hiÖu cña nhãm Tµi kho¶n, tiÕp theo n÷a lµ sè hiÖu cña Tµi kho¶n cÊp 1, tiÕp theo n÷a lµ sè hiÖu cña Tµi kho¶n cÊp 2... VÝ dô: Theo Q§ sè 1141, ngµy 1-11-1995 cña Bé Tµi chÝnh th× tªn gäi vµ sè hiÖu Tµi kho¶n ¸p dông trong c¸c Doanh nghiÖp ®−îc thiÕt kÕ theo c¸ch sau:

29

Sè hiÖu Tµi kho¶n §èi t−îng kÕ to¸n

Tªn gäi Tµi kho¶n

Lo¹i TK

Nhãm TK

TK cÊp 1

TiÒn mÆt

TiÒn mÆt

1

1

1

TiÒn mÆt, TiÒn ViÖt Nam

TiÒn mÆt, TiÒn ViÖt Nam

1

1

1

Doanh thu b¸n hµng

Doanh thu b¸n hµng

5

1

1

Doanh thu b¸n hµng ho¸

Doanh thu b¸n hµng ho¸

5

1

1

TK cÊp 2

TK cÊp 3

1

1

...

d- Ph−¬ng ph¸p ghi chÐp vµo tµi kho¶n ViÖc ghi chÐp vµo tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c: C¸c nghiÖp vô t¨ng tËp hîp vµo mét bªn vµ bªn cßn l¹i tËp hîp c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m ®èi t−îng kÕ to¸n. Ghi Nî mét tµi kho¶n lµ ghi mét sè tiÒn vµo Bªn Nî tµi kho¶n ®ã. Ghi Cã mét tµi kho¶n lµ ghi mét sè tiÒn vµo Bªn Cã tµi kho¶n ®ã. C¸c sè liÖu ghi theo sè ph¸t sinh vµo bªn Nî gäi lµ ''Sè ph¸t sinh Nî''. C¸c sè liÖu ghi theo sè ph¸t sinh vµ bªn Cã gäi lµ "Sè ph¸t sinh Cã". Sè d− lµ sè chªnh lÖch gi÷a ''Tæng sè ghi Nî'' vµ ''Tæng sè ghi Cã'' trªn tõng Tµi kho¶n. NÕu ''Tæng sè ghi Nî'' > ''Tæng sè ghi Cã'': Tµi kho¶n cã sè d− Nî. NÕu ''Tæng sè ghi Cã'' > ''Tæng sè ghi Nî'': Tµi kho¶n cã sè d− Cã. Cã c¸c ph−¬ng tr×nh kÕ to¸n vÒ c©n b»ng Sè d− vµ Sè ph¸t sinh trªn tõng tµi kho¶n vµ trªn toµn bé Tµi kho¶n kÕ to¸n t¹i cïng mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh nh− sau: 1) TÝnh trªn mçi mét Tµi kho¶n SD§K + SPS t¨ng = SDCK + SPS riªng biÖt gi¶m 2) TÝnh trªn c¶ hÖ thèng Tµi kho¶n 2.1) Tæng Sè d− Bªn Nî = Tæng trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Sè d− Bªn Cã 2.2) Tæng sè PS Bªn Nî = Tæng sè PS Bªn Cã - Tïy theo lo¹i tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông mµ c¸ch thøc ghi chÐp vµo tµi kho¶n cã thÓ kh¸c nhau, cô thÓ: (1) Tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n (TSL§ vµ TSC§) Bªn Nî :

Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh t¨ng.

Bªn Cã :

Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh gi¶m.

Sè d− :

Tµi kho¶n nµy chØ cã Sè d− Nî hoÆc kh«ng cã sè d−

VÝ dô: XÝ nghiÖp A t¹i ngµy ®Çu th¸ng N cßn tån quÜ TiÒn mÆt lµ 10.000.000. Trong th¸ng cã c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nh− sau:

30

02-N:

Göi tiÒn vµo ng©n hµng

5.000.000 ®

05-N:

Mua v¨n phßng phÈm

l.000.000 ®

10-N:

Thu tiÒn b¸n hµng

20-N:

Tr¶ tiÒn cho ng−êi b¸n

2.500.000®

31-N:

Thu håi tiÒn t¹m øng

1.500.000®

30.000.000®

C¸c nghiÖp vô kinh tÕ nµy ®−îc ghi vµo tµi kho¶n “TiÒn mÆt'' nh− sau: Bªn Nî

Tµi kho¶n

TiÒn mÆt - sè hiÖu 111

Bªn Cã

I) Sè d− Ngµy 01/N 10.000.00® II) Ph¸t sinh T¨ng trong th¸ng N

III) Ph¸t sinh gi¶m trong th¸ng N

Ngµy10/N

30.000.000®

Ngµy 02/N

5.000.000®

Ngµy 31/N

1.500.000®

Ngµy 05/N

1.000.000®

Ngµy 20/N

2.500.000®

Céng tæng sè PS t¨ng th¸ng N:

31.500.000®

Céng tæng sè PS gi¶m th¸ng N: 8.500.000®

IV) Sè d− ngµy 31/N: 33.000.000® (2) Tµi kho¶n ph¶n ¸nh nguån vèn (Nî ph¶i tr¶, Nguån vèn chñ së h÷u) Bªn Nî : Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh gi¶m. Bªn Cã : Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh t¨ng. Sè d− : Tµi kho¶n nµy chØ cã Sè d− Cã hoÆc kh«ng cã sè d−. VÝ dô: Sè d− ®Çu th¸ng N cña tµi kho¶n vay ng¾n h¹n lµ 15.000.000 ®. C¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nh− sau: 12/N: Doanh nghiÖp vay l0.000.000 ® ®Ó tr¶ nî cho ng−êi b¸n. 18/N: Doanh nghiÖp ®−îc ng−êi mua tr¶ tiÒn hµng 15.000.000 ® vµ doanh nghiÖp tr¶ lu«n nî vay ng¾n h¹n. C¸c nghiÖp vô nµy ®−îc ghi vµo Tµi kho¶n Vay ng¾n h¹n Ng©n hµng nh− sau:

31

Bªn Nî

Bªn Cã Tµi kho¶n Vay ng¾n h¹n Ng©n hµng - sè hiÖu 311

1) Sè d− Ngµy 01/N 15.000.000® 3) Ph¸t sinh gi¶m trong th¸ng N 2) Ph¸t sinh t¨ng trong th¸ng N Ngµy 18/N 15.000.000® Ngµy 12/N 10.000.000® Céng tæng sè PS gi¶m th¸ng N:

15.000.000® Céng tæng sè PS t¨ng th¸ng N: 4) Sè d− ngµy 31/N: (3) Tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu vµ thu nhËp kh¸c

10.000.000® 10.000.000®

Bªn Nî: C¸c nghiÖp vô lµm gi¶m doanh thu vµ thu nhËp kh¸c. KÕt chuyÓn doanh thu vµ thu nhËp thuÇn. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh nghiÖp vô lµm t¨ng doanh thu vµ thu nhËp kh¸c. Tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu vµ thu nhËp lµ tµi kho¶n trung gian, ®−îc sö dông t¹m thêi ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, kh«ng cã sè d− cuèi kú. VÝ dô: T×nh h×nh thu c¸c ho¹t ®éng cña XÝ nghiÖp A nh− sau: Ngµy 10/N, doanh nghiÖp thu tiÒn hµng b»ng tiÒn mÆt lµ 30.000.000 ®. Ngµy 18/N, doanh nghiÖp thu dÞch vô vËn t¶i ®Ó chuyÓn tr¶ lu«n kho¶n nî ng¾n h¹n lµ 15.000.000 ®. Ngµy 31/N, doanh nghiÖp lËp c¸c chøng tõ kÕt chuyÓn doanh thu trong th¸ng, 44.000.000®, vµ kÕt chuyÓn sè chiÕt khÊu th−¬ng m¹i trong th¸ng lµ 1.000.000®. C¸c nghiÖp vô nµy ®−îc ghi vµo Tµi kho¶n Doanh thu b¸n hµng nh− sau: Bªn Nî Bªn Cã Tµi kho¶n Doanh thu b¸n hµng - sè hiÖu 511 3) Ph¸t sinh gi¶m trong th¸ng N Ngµy 31/N 1.000.000® Ngµy 31/N 44.000.000® Céng tæng sè PS gi¶m th¸ng N: 45.000.000®

1) Sè d− Ngµy 01/N 0® 2) Ph¸t sinh t¨ng trong th¸ng N Ngµy 10/N 30.000.000® Ngµy 18/N 15.000.000® Céng tæng sè PS t¨ng th¸ng N: 45.000.000® 4) Sè d− ngµy 31/N: 0®

(4) Tµi kho¶n ph¶n ¸nh chi phÝ Bªn Nî: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng chi phÝ. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m chi phÝ; KÕt chuyÓn chi phÝ. Tµi kho¶n nµy lµ tµi kho¶n trung gian, kh«ng cã sè d− cuèi kú.

32

VÝ dô: T×nh h×nh chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng b¸n hµng cña XÝ nghiÖp A nh− sau: Ngµy 10/N, doanh nghiÖp chuyÓn kho¸n thanh to¸n phÝ thuª vËn chuyÓn hµng b¸n lµ 3.000.000®. Ngµy 18/N, doanh nghiÖp chi tiÒn mÆt tr¶ dÞch vô bèc dì hµng b¸n, b»ng tiÒn mÆt lµ l.000.000®. Ngµy 31/N, doanh nghiÖp lËp chøng tõ kÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng trong th¸ng 4.000.000®. C¸c nghiÖp vô nµy ®−îc ghi vµo Tµi kho¶n Chi phÝ b¸n hµng nh− sau: Bªn Nî

Bªn Cã Tµi kho¶n Chi phÝ b¸n hµng - sè hiÖu 641 I) Sè d− Ngµy 01/N 0® II) Ph¸t sinh T¨ng trong th¸ng N III) Ph¸t sinh gi¶m trong th¸ng N Ngµy 10/N 3.000.000® Ngµy 31/N 4.000.000® Ngµy 31/N

1.000.000®

Céng tæng sè PS th¸ng N: IV) Sè d− ngµy 31/N:

4.000.000® Céng tæng sè PS gi¶m th¸ng N: 4.000.000® 0®

Cã thÓ kh¸i qu¸t c¸ch ghi chÐp sè hiÖn cã t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ ghi biÕn ®éng cña ®èi t−îng kÕ to¸n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh trªn tµi kho¶n theo s¬ ®å tµi kho¶n ch÷ T nh− sau: Nî

Tµi kho¶n Vèn

I. SD§K

xx

II. SPS t¨ng

xxxx

IV. SDCK

xxx

Nî 3. SPS gi¶m

Nî

Cã

III. SPS gi¶m

xxx

Tµi kho¶n Nguån Vèn xxx

Cã

1. SD§K

xx

2. SPS t¨ng

xxxx

4. SDCK

xxx

Tµi kho¶n Chi phÝ

Cã

I. SD§K II. SPS t¨ng

xxxx

III. SPS gi¶m

IV. SDCK

33

xxx

Nî

Tµi kho¶n Doanh thu, Thu nhËp

Cã

1. SD§K 3. SPS gi¶m

xxx

2. SPS t¨ng

xxxx

4. SDCK Ngoµi ra, hÖ thèng tµi kho¶n cßn bao gåm nh÷ng tµi kho¶n ghi ®¬n n»m ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, víi cÊu t¹o nh− sau: Nî Tµi kho¶n ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Cã I. SD§K

x

II. SPS t¨ng

xxxx

IV. SDCK

xx

III. SPS gi¶m

xxx

III.1.3. HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc coi lµ thµnh phÇn trung t©m, lµ yÕu tè ®éng cña chÕ ®é kÕ to¸n. Nã lu«n gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh c¶ vÒ tÝnh khoa häc vµ tÝnh thùc tiÔn cho c¸c cuéc c¶i c¸ch vµ ®æi míi chÕ ®é kÕ to¸n sau mçi giai ®o¹n lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n lu«n h−íng tíi viÖc ®¸p øng yªu cÇu c¬ chÕ kinh tÕ nãi chung, c¬ chÕ tµi chÝnh hiÖn hµnh nãi riªng, vµ ng−îc l¹i, t¹o nªn nh÷ng nh©n tè tiÕp tôc cho sù nghiÖp ®æi míi chÕ qu¶n lý kinh tÕ, c¬ chÕ tµi chÝnh trong t−¬ng lai. Qui m« vµ c¬ cÊu c¸c lo¹i tµi kho¶n, néi dung kinh tÕ trong tõng lo¹i, tõng nhãm, tõng tµi kho¶n ®Òu ph¶i thÝch øng ngµy cµng cao ®èi víi sù ph¸t triÓn c¬ chÕ, ®Þnh chÕ qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh cña n−íc nhµ còng nh− cã kh¶ n¨ng hßa nhËp víi hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ë c¸c n−íc trong khu vùc, víi nh÷ng nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ kÕ to¸n quèc tÕ. QuyÕt ®Þnh 1141/TC-C§KT ngµy 01-11-1995, Th«ng t− sè 10, ngµy 20 th¸ng 3 n¨m 1997, Th«ng t− sè 100 ngµy 17 th¸ng 7 n¨m 1998 vµ Th«ng t− sè 89 ngµy 9/10/2002 cña Bé Tr−ëng Bé Tµi ChÝnh ®· ban hµnh HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp tõ 01-011996. HÖ thèng tµi kho¶n míi nµy ®−îc s¾p xÕp theo nguyªn t¾c ph©n lo¹i ®èi t−îng kÕ to¸n theo néi dung kinh tÕ, ph¶n ¶nh ®Çy ®ñ gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n còng nh− qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh, phï hîp víi c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. C¸c tµi kho¶n ®−îc m· hãa b»ng nh÷ng sè hiÖu, thuËn lîi cho viÖc h¹ch to¸n vµ xö lý th«ng tin. HÖ thèng tµi kho¶n nµy bao gåm 75 tµi kho¶n cÊp 1 tõ lo¹i 1 ®Õn lo¹i 9. Mçi tµi kho¶n cÊp 1 mang ký hiÖu 3 ch÷ sè, trong ®ã: - Ch÷ sè ®Çu tiªn ph¶n ¸nh sè thø tù cña lo¹i. - Ch÷ sè thø 2 ph¶n ¸nh sè thø tù cña nhãm. - Ch÷ sè thø 3 ph¶n ¸nh sè thø tù cña tµi kho¶n (tµi kho¶n cÊp 1). C¸c tµi kho¶n cÊp 1 cßn ®−îc ph©n chia chi tiÕt thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp 2 (c¸c tiÓu kho¶n) mang ký hiÖu 4 sè, 3 ch÷ sè ®Çu lµ sè hiÖu cña tµi kho¶n cÊp 1 chia ra nã vµ sè thø 4 lµ sè thø tù cña tµi kho¶n cÊp 2.

34

Nh÷ng tµi kho¶n lo¹i 1 vµ 2: sö dông cho viÖc kÕ to¸n vèn kinh doanh. Nh÷ng tµi kho¶n lo¹i 3 vµ 4: sö dông cho viÖc kÕ to¸n nguån vèn kinh doanh. Nh÷ng tµi kho¶n lo¹i 5, 6, 7, 8 vµ 9: sö dông cho viÖc kÕ to¸n qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh. Ngoµi ra, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp cßn cã 7 tµi kho¶n ngoµi b¶ng thuéc tµi kho¶n lo¹i 0 ®−îc ®¸nh sè hiÖu tõ 001 ®Õn 009. C¸c tµi kho¶n nµy ®−îc dïng ®Ó ghi t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng gi¸ trÞ nh÷ng tµi s¶n tuy kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp nh−ng doanh nghiÖp ®ang ®−îc giao quyÒn qu¶n lý vµ sö dông trùc tiÕp. §ång thêi, c¸c tµi kho¶n ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cßn ph¶n ¶nh nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ chi tiÕt phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý nh÷ng ®èi t−îng lµ tµi s¶n vµ nguån vèn thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp. Mäi nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh liªn quan ®Õn ®èi t−îng ®Ó ghi vµo c¸c tµi kho¶n ngoµi b¶ng ®Òu ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p ghi kh«ng ®èi øng. HÖ THèNG TµI KHO¶N ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp Theo Q§ 1141 (01/11/95); C¸c TT sè 10 (20/3/97), sè 100 (17/7/1998), sè 89 (9/10/2002) cña BTC PhÇn 1. C¸c Tµi kho¶n trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1) TK 111 - TIÒn mÆt TK 1111 - TiÒn ViÖt Nam TK 1112 - Ngo¹i tÖ TK 1113 - Vµng, B¹c, Kim khÝ quý, §¸ quý 2) TK 112 - TIÒn göi ng©n hµng, kho b¹c TK 1121 - TiÒn ViÖt Nam TK 1122 - Ngo¹i tÖ TK 1123 - Vµng, B¹c, Kim khÝ quý, §¸ quý 3) TK 113 - TIÒN §ANG CHUYÓN TK 1131 - TiÒn ViÖt Nam TK 1132 - Ngo¹i tÖ 4) TK 121 - §ÇU T¦ TµI CHÝNH NG¾n h¹n TK 1211- Cæ phiÕu TK 1212- Tr¸i phiÕu 5) TK 128 - §ÇU T¦ NG¾n h¹n kh¸c 6) TK 129 - dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t− ng¾n h¹n 7) TK 131 - Ph¶i thu cña kh¸ch hµng 8) TK 133 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®−îc khÊu trõ TK 1331 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®−îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô TK 1332 - ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®−îc khÊu trõ cña TSC§

35

9) TK 136 - PH¶I THU NéI Bé TK 1361- Vèn kinh doanh ë ®¬n vÞ trùc thuéc TK 1368 - Ph¶i thu kh¸c 10) TK 138 - PH¶I THU KH¸C TK 1381- Tµi s¶n thiÕu chê xö lý TK 1388 - Ph¶i thu kh¸c 11) TK 139 - Dù PHßNG PH¶I THU KHã §ßI 12) TK 141 - T¹M øNG 13) TK 142 - CHI PHÝ TR¶ TR¦íC TK 1421- Chi phÝ tr¶ tr−íc TK 1422- Chi phÝ chê kÕt chuyÓn 14) TK 144 - THÕ CHÊP, Ký C¦îC; Ký QuÜ ng¾n h¹n 15) TK 151 - Hµng MUA §ANG §I TR£N §UêNG 16) TK 152 - NGUY£N LIÖU, VËT LIÖU 17) TK 153 - C¤NG Cô, Dông Cô TK 1531- C«ng cô, dông cô TK 1532 - Bao b× lu©n chuyÓn TK 1533- §å dïng cho thuª 18) TK 154- CHI PHÝ S¶N XUÊT, kinh DOANH Dë DANG 19) TK 155- tHµnh phÈm 20) TK 156 - Hµng HãA * TK 1561 - Gi¸ mua hµng hãa * TK 1562 - Chi phÝ thu mua hµng hãa 21) TK 157 - HµNG GöI B¸N 22) TK 159 - Dù PHßNG GI¶M GI¸ hµng TåN kho 23) TK 157 - Chi sù nghiÖp 24) TK 211 - TµI S¶N Cè §ÞNH H÷U H×NH TK 2112 - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc TK 2113 - M¸y mãc, thiÕt bÞ TK 2114 - Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn TK 2115 - ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý TK 2116 - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm TK 2118 - TSC§ kh¸c

36

25) TK 212 - Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh 26) TK 213 - Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh TK 2131 - Gi¸ trÞ quyÒn sö dông TK 2132 - Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp TK 2133 - B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ TK 2134 - Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn TK 2135 - Chi phÝ vÒ lîi thÕ th−¬ng m¹i TK 2138 - TSC§VH kh¸c (QuyÒn ®Æc nh−îng, QuyÒn thuª nhµ, B¶n quyÒn t¸c gi¶, §éc quyÒn nh·n hiÖu vµ tªn hiÖu...) 27) TK 214 - HAO MßN TµI S¶N Cè ®Þnh TK 2141 - Hao mßn TSC§ h÷u h×nh TK 2142 - Hao mßn TSC§ ®i thuª tµi chÝnh TK 2143 - Hao mßn TSC§ v« h×nh 28) TK 221 - §ÇU T¦ CHøNG KHO¸N dµi h¹n TK 2211- Cæ phiÕu TK 2212- Tr¸i phiÕu 29) TK 222 - GãP VèN Ll£N DOANH 30) TK 228 - §ÇU T¦ NG¾N h¹n KH¸C 31) TK 229 - Dù PHßNG gi¶m Gi¸ §ÇU T¦ DµI H¹N 32) TK 241 - x¢y DùnG C¬ B¶N Dë DANG TK 2411- Mua s¾m TSC§ TK 2412- X©y dùng c¬ b¶n TK 2413- Söa ch÷a lín TSC§ 33) TK 242 - CHI PHÝ TR¶ TR¦íC DµI H¹N 34) TK 244 - ký quÜ, ký c−îc dµi h¹n 35) TK 311 - Vay ng¾n h¹n 36) TK 315 - Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶ 37) TK 331 - ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n

37

38) TK 333 - ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ n−íc TK 3331 - ThuÕ doanh thu hoÆc thuÕ GTGT* TK 3332- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt TK 3333- ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu TK 3334- ThuÕ lîi tøc TK 3335- Thu trªn vèn TK 3336- ThuÕ tµi nguyªn TK 3337- ThuÕ nhµ ®Êt TK 3338- C¸c lo¹i thuÕ kh¸c TK 3339- PhÝ vµ LÖ phÝ vµ C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c * TK 333- THUÕ Vµ C¸C KHO¶N Ph¶i NéP NHµ n−íc TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép TK 33311 - ThuÕ GTGT hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô tiªu thô TK 33312 - ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu 39) TK 334 - Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn - Thanh to¸n l−¬ng - Thanh to¸n c¸c kho¶n kh¸c 40) TK 335 - Chi phÝ ph¶i tr¶ 41) TK 336 - Ph¶i tr¶ néi bé 42) TK 338 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c TK 3381 - Tµi s¶n thõa chê gi¶i quyÕt TK 3382 - Kinh phÝ c«ng ®oµn TK 3383 - B¶o hiÓm x· héi TK 3384 - B¶o hiÓm y tÕ TK 3387 - Doanh thu ch−a thùc hiÖn * TK 3388 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c 43) TK 341 - Vay dµi h¹n 44) TK 342 - Nî Dµi h¹n 45) TK 344 - NhËn ký quÜ, ký c−îc dµi h¹n 46) TK 411 - Nguån vèn kinh doanh 47) TK 412 - Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n 48) TK 413 - Chªnh lÖch tû gi¸

38

49) TK 414 - QuÜ ®Çu t− ph¸t triÓn TK 4141 - QuÜ ®Çu t− ph¸t triÓn TK 4142 - QuÜ Nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo t¹o 50) TK 415 - QuÜ dù phßng tµi chÝnh 51) TK 416 - QuÜ dù phßng vÒ trî cÊp mÊt viÖc lµm 52) TK 421 - L∙i ch−a ph©n phèi TK 4211 - L·i n¨m tr−íc TK 4212 - L·i n¨m nay 53) TK 431 - QuÜ Khen th−ëng, phóc lîi TK 4311 - QuÜ khen th−ëng TK 4312 - QuÜ Phóc lîi TK 4313 - QuÜ Phóc lîi ®· h×nh thµnh TSC§ 54) TK 441 - Nguån vèn ®Çu t− X©y dùng c¬ b¶n 55) TK 451 - QuÜ QU¶n lý cña cÊp trªn 56) TK 461 - Nguån kinh phÝ sù nghiÖp - Kinh phÝ sù nghiÖp - Kinh phÝ dù ¸n TK 4611 - Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m tr−íc TK 4612 - Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m nay 57) TK 466 - Nguån kinh phÝ ®∙ h×nh thµnh TSC§ 58) TK 511 - Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô TK 5111 - Doanh thu b¸n hµng ho¸ TK 5112 - Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm TK 5113 - Doanh thu cung cÊp dÞch vô TK 5114 - Doanh thu trî cÊp, trî gi¸ 59) TK 512 - DOanh thu néi bé TK 5121 - Doanh thu b¸n hµng ho¸ TK 5122 - Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm TK 5123 - Doanh thu cung cÊp dÞch vô 60) TK 515 - Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh

39

61) TK 521 - ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i TK 5211 - ChiÕt khÊu hµng ho¸ TK 5212 - ChiÕt khÊu c¸c thµnh phÈm TK 5213 - ChiÕt khÊu dÞch vô 62) TK 531 - Hµng B¸n bÞ tr¶ l¹i 63) TK 532 - gi¶m gi¸ hµng b¸n 64) TK 611 - Mua hµng TK 6111 - Mua nguyªn liÖu, vËt liÖu TK 6112 - Mua hµng ho¸ 65) TK 621 - Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp 66) TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp 67) TK 627 - chi phÝ s¶n xuÊt chung TK 6271 - Chi phÝ nh©n viªn ph©n x−ëng TK 6272 - Chi phÝ vËt liÖu TK 6273 - Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt TK 6274 - Chi phÝ khÊu hao TSC§ TK 6277 - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK 6278 - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c 68) TK 631 - GI¸ THµNH S¶N XUÊT 69) TK 632 - GI¸ VèN hµng B¸N Theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn * TK 632 - GI¸ VèN hµng B¸N - Theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 70) TK 635 - CHI PHÝ TµI CHÝNH 71) TK 641 - CHI PHÝ B¸N hµng TK 6411- Chi phÝ nh©n viªn TK 6412- Chi phÝ vËt liÖu, bao b× TK 6413- Chi phÝ dông cô, ®å dïng TK 6414- Chi phÝ khÊu hao TSC§ TK 6415- Chi phÝ b¶o hµnh s¶n phÈm, hµng ho¸ TK 6417- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK 6418- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c

40

72) TK 642 - CHI PHÝ QU¶N Lý DOANH NGHIÖP TK 6421- ChÝ phÝ nh©n viªn qu¶n lý TK 6422- Chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý TK 6423- Chi phÝ ®å dïng v¨n phßng TK 6424- Chi phÝ khÊu hao TSC§ TK 6425- ThuÕ, phÝ, lÖ phÝ TK 6426- Chi phÝ dù phßng TK 6427- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK 6428- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c 73) TK 711- THU NHËP KH¸C 74) TK 811- CHI PHÝ KH¸C 75) TK 911- X¸C §ÞNH KÕT QU¶ KINH DOANH PhÇn 2. C¸C TµI KHO¶N NGOµI B¶NG C¢N §èI KÕ TO¸N 1) TK 001- Tµi s¶n thuª ngoµi 2) TK 002- VËt t−, hµng hãa nhËn gi÷ hé, nhËn gia c«ng 3) TK 003- Hµng hãa nhËn b¸n hé, nhËn ký göi 4) TK 004- Nî khã ®ßi ®· xö lý 5) TK 007- Ngo¹i tÖ c¸c lo¹i 6) TK 008- H¹n møc kinh phÝ TK 0081- H¹n møc kinh phÝ thuéc ng©n s¸ch trung −¬ng TK 0082- H¹n møc kinh phÝ thuéc ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng 7) TK 009- Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n III.2. PH¦¥NG PH¸P Ph©n LO¹I TµI KHO¶N KÕ TO¸N Ph©n lo¹i tµi kho¶n kÕ to¸n lµ mét ®ßi hái kh«ng chØ ®èi víi nh÷ng ng−êi trùc tiÕp lµm nghiÖp vô kÕ to¸n mµ cßn cÇn thiÕt cho nh÷ng ai cã nhiÖm vô tiÕp nhËn, kiÓm tra vµ sö dông th«ng tin kÕ to¸n. V× tµi kho¶n nh− lµ mét ph−¬ng tiÖn hµnh nghÒ, nÕu kh«ng lµm chñ ph−¬ng tiÖn nµy th× rÊt dÔ lµm cho qu¸ tr×nh kÕ to¸n bÞ sai ph¹m, nguy h¹i ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh ë ®¬n vÞ kÕ to¸n. Tïy theo môc ®Ých ph©n lo¹i, tiªu chÝ sö dông ®Ó ph©n lo¹i mµ hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc ph©n chia thµnh nh÷ng lo¹i kh¸c nhau. Tùu trung l¹i, cã bèn c¸ch ph©n lo¹i chñ yÕu sau ®©y: 1) Theo néi dung kinh tÕ cña ®èi t−îng kÕ to¸n trªn c¸c tµi kho¶n; 2) Theo mèi quan hÖ th«ng tin nghiÖp vô gi÷a tµi kho¶n víi b¸o c¸o tµi chÝnh; 3) Theo møc ®é th«ng tin vÒ ®èi t−îng kÕ to¸n vµ 4) Theo ph¹m vi sö dông vµ kÕt cÊu cña tµi kho¶n. Mçi mét c¸ch ph©n lo¹i ®Òu cã ph−¬ng ph¸p riªng, nh−ng chóng cã quan hÖ víi nhau nh»m gióp cho chóng ta nhËn biÕt ®Çy ®ñ b¶n chÊt vµ c«ng dông cña toµn bé hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n

41

cho dï chÕ ®é kÕ to¸n cã thÓ ph¶i thay ®æi dÉn tíi xuÊt hiÖn thªm tµi kho¶n nµy, mÊt ®i tµi kho¶n kia sau mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i vµo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n hiÖn hµnh ®Ó lµm râ nh÷ng kh¸i niÖm. III.2.1. Ph©n lo¹i tµi kho¶n theo néi dung kinh tÕ cña ®èi t−îng kÕ to¸n trªn c¸c tµi kho¶n Theo ph−¬ng ph¸p nµy, toµn bé hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc ph©n lo¹i theo néi dung b¶n chÊt kinh tÕ cña ®èi t−îng kÕ to¸n mµ c¸c tµi kho¶n ph¶i th«ng tin vµ kiÓm so¸t. Nhê ®ã, ®¬n vÞ kÕ to¸n cã ®iÒu kiÖn ®Ó chän lùa c¸c tµi kho¶n cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ m×nh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, toµn bé tµi s¶n cã thÓ chia thµnh ba lo¹i, gåm: vèn (tøc lµ gi¸ trÞ tµi s¶n) kinh doanh, nguån vèn kinh doanh vµ qu¸ tr×nh, kÕt qu¶ kinh doanh. Do vËy, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n còng ®−îc ph©n thµnh ba lo¹i t−¬ng øng theo néi dung kinh tÕ. 1. Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh vèn kinh doanh Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh vèn kinh doanh, bao gåm: nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n l−u ®éng vµ ®Çu t− ng¾n h¹n vµ nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t− dµi h¹n 1.1. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n l−u ®éng vµ ®Çu t− ng¾n h¹n Nh÷ng tµi kho¶n nµy trùc tiÕp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n l−u ®éng vµ c¸c kho¶n ®Çu t− ng¾n h¹n, do vËy chóng ®−îc sö dông ®Ó ®ång thêi võa ph¶i ghi gi¸ nguyªn thñy võa ph¶i ghi sè nî khã ®ßi, sè dù phßng gi¶m gi¸ tµi s¶n dù tr÷ vµ tµi chÝnh ng¾n h¹n ®· trÝch lËp. Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n l−u ®éng vµ ®Çu t− ng¾n h¹n gåm 6 nhãm, thuéc lo¹i 1, víi hai d¹ng kÕt cÊu ®èi ng−îc nhau. D¹ng cÊu t¹o cña tµi kho¶n c¬ b¶n dïng ®Ó ghi gi¸ nguyªn thñy th× cïng mÉu kÕt cÊu víi tµi kho¶n vèn, cßn nh÷ng tµi kho¶n ®iÒu chØnh dïng ®Ó ghi sè dù phßng do gi¶m gi¸ ®· lËp th× cã kÕt cÊu ng−îc l¹i. Nh÷ng Tµi kho¶n c¬ b¶n

Nh÷ng Tµi kho¶n ®iÒu chØnh

Nhãm 11: 111, 112, 113 Nhãm 12: 121, 128

129

Nhãm 13: 131, 133, 136, 138

139

Nhãm 14: 141, 142, 144 Nhãm 15: 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157

159

Nhãm 16: 161. 1.2. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t− dµi h¹n Nh÷ng tµi kho¶n nµy trùc tiÕp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n cè ®Þnh vµ c¸c kho¶n ®Çu t− dµi h¹n, do vËy chóng ®−îc sö dông ®Ó ®ång thêi võa ph¶i ghi gi¸ nguyªn thñy võa ph¶i ghi sè ®· tÝnh trÝch khÊu hao vµ sè dù phßng gi¶m gi¸ tµi s¶n tµi chÝnh ®· trÝch lËp. Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t− dµi h¹n gåm ba nhãm, thuéc lo¹i 2, víi hai d¹ng kÕt cÊu ®èi ng−îc nhau. D¹ng cÊu t¹o cña tµi kho¶n c¬ b¶n dïng

42

®Ó ghi gi¸ nguyªn thñy th× cïng mÉu kÕt cÊu víi tµi kho¶n vèn, cßn nh÷ng tµi kho¶n ®iÒu chØnh dïng ®Ó ghi sè dù phßng do gi¶m gi¸ ®· lËp, sè khÊu hao ®· trÝch th× cã kÕt cÊu ng−îc l¹i. Nh÷ng Tµi kho¶n c¬ b¶n

Nh÷ng Tµi kho¶n ®iÒu chØnh

Nhãm 21: 211, 212, 213

214

Nhãm 22: 221, 222, 228

229

Nhãm 24: 241, 244 2. Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh nguån vèn kinh doanh Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh nguån vèn kinh doanh bao gåm: nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Nî ph¶i tr¶ vµ nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Nguån vèn chñ së h÷u. 2.1. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Nî ph¶i tr¶ Nh÷ng tµi kho¶n nµy trùc tiÕp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ c«ng nî cña doanh nghiÖp ®èi víi c¸c b¹n hµng, ®èi víi c¸c tæ chøc, c¬ quan, ®èi víi Nhµ n−íc, c¸n bé, c«ng nh©n viªn, víi cÊp trªn, víi doanh nghiÖp phô thuéc... trong c¸c quan hÖ thanh to¸n vay, m−în. Theo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh nî ph¶i tr¶ gåm ba nhãm, thuéc lo¹i 3, víi cïng mét d¹ng kÕt cÊu c¬ b¶n nh− tµi kho¶n nguån vèn. Nh÷ng Tµi kho¶n c¬ b¶n Nhãm 31: 311, 315 Nhãm 33: 331, 333, 334, 335, 336, 338 Nhãm 34: 341, 342, 344 2.2. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh nguån vèn chñ së h÷u Nh÷ng tµi kho¶n nµy trùc tiÕp ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña nguån vèn chñ së h÷u kÓ tõ khi doanh nghiÖp ®−îc thµnh lËp. Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Nguån vèn chñ së h÷u gåm 6 nhãm, thuéc lo¹i 4, víi hai d¹ng kÕt cÊu. D¹ng cÊu t¹o cña tµi kho¶n c¬ b¶n dïng ®Ó ghi gi¸ nguyªn thñy th× cïng mÉu kÕt cÊu víi tµi kho¶n Nguån vèn, cßn nh÷ng tµi kho¶n ®iÒu chØnh (hçn hîp) dïng ®Ó ghi sè chªnh lÖch do t¨ng hoÆc gi¶m tû gi¸ ngo¹i tÖ hoÆc chØ sè gi¸ chê xö lý, vµ ngoµi ra, cßn cã tµi kho¶n ph¶n ¸nh sè l·i hoÆc lç ch−a ph©n phèi, ch−a xö lý. Nh÷ng Tµi kho¶n c¬ b¶n Nh÷ng Tµi kho¶n ®iÒu chØnh Nhãm 41: 411, 414, 415, 416 412, 413 Nhãm 42: 421 Nhãm 43: 431 Nhãm 44: 441 Nhãm 45: 451 Nhãm 46: 461, 466

43

3. Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh §©y lµ nh÷ng tµi kho¶n trung gian. Lo¹i tµi kho¶n ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh bao gåm: nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu, thu nhËp, chi phÝ vµ nh÷ng tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. 3.1. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu, thu nhËp Trong c¸c doanh nghiÖp, th«ng th−êng cã ba nguån thu chÝnh, ®ã lµ thu tõ ho¹t ®éng b¸n hµng (b¸n hµng hãa, cung cÊp dÞch vô, b¸n s¶n phÈm), thu tõ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh (®Çu t− chøng kho¸n, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, gãp vèn liªn doanh, cho vay vèn, cho thuª tµi s¶n...) vµ thu tõ c¸c ho¹t ®éng bÊt th−êng kh¸c (b¸n hoÆc thanh lý TSC§, ...). Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Doanh thu vµ Thu nhËp gåm 2 lo¹i víi 5 nhãm, thuéc lo¹i 5 vµ lo¹i 7, víi hai d¹ng kÕt cÊu ®èi ng−îc nhau. D¹ng cÊu t¹o cña nh÷ng tµi kho¶n dïng ®Ó ghi gi¸ trÞ x¸c nhËn c¸c kho¶n thu vÒ b¸n hµng, vÒ thu nhËp kh¸c th× cïng mÉu kÕt cÊu víi tµi kho¶n Doanh thu vµ Thu nhËp, cßn d¹ng thø hai cho nh÷ng tµi kho¶n ghi c¸c kho¶n gi¶m doanh thu nh− chiÕt khÊu b¸n hµng, gi¶m gi¸ hµng b¸n, gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i... th× cã d¹ng kÕt cÊu ng−îc l¹i. Nh÷ng Tµi kho¶n d¹ng thø nhÊt Nhãm 51: 511, 512

Nh÷ng Tµi kho¶n d¹ng thø hai

Nhãm 52:

521

Nhãm 53:

531, 532

Nhãm 71: 711 Nhãm 72: 721 3.2. Nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh chi phÝ Trong c¸c doanh nghiÖp, t−¬ng øng víi ba nguån thu chÝnh lµ 3 kho¶n chi, gåm: chi vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (b¸n hµng hãa, cung cÊp dÞch vô, b¸n s¶n phÈm), chi vÒ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh (®Çu t− chøng kho¸n, kinh doanh B§S, gãp vèn liªn doanh, cho vay vèn, cho thuª tµi s¶n...) vµ chi vÒ c¸c ho¹t ®éng bÊt th−êng kh¸c (b¸n hoÆc thanh lý TSC§, ...). Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¸nh Chi phÝ gåm hai lo¹i víi 5 nhãm (nÕu kh«ng kÓ nhãm 61), thuéc lo¹i 6 vµ lo¹i 8, víi mét d¹ng kÕt cÊu nh− tµi kho¶n Chi phÝ: Lo¹i 6: C¸c tµi kho¶n chi phÝ kinh doanh. Nhãm 61: 611 Nhãm 62: 621, 622, 627 Nhãm 63: 631, 632 Nhãm 64: 641, 642 Lo¹i 8 : C¸c tµi kho¶n chi phÝ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Nhãm 81: 811

44

Nhãm 82: 821 3.3. Tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ §©y lµ tµi kho¶n víi chøc n¨ng tæng hîp vµ so s¸nh gi÷a mét bªn lµ gi¸ trÞ ®Çu ra víi mét bªn lµ gi¸ trÞ ®Çu vµo t−¬ng øng c¶ vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng, c¶ vÒ thêi gian vµ kh«ng gian ®Çu t− trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua tµi kho¶n nµy, hiÖu qu¶ kinh doanh cña mét kú h¹ch to¸n sÏ ®−îc tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh. Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, tµi kho¶n “X¸c ®Þnh kÕt qu¶” thuéc lo¹i 9 víi d¹ng kÕt cÊu nh− sau: Nî Tµi kho¶n ''X¸c ®Þnh kÕt qu¶'' Cã Gi¸ vèn hµng tiªu thô

Doanh thu thuÇn cña ho¹t ®éng kinh doanh

Chi phÝ b¸n hµng Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh

Thu nhËp thuÇn cña ho¹t ®éng tµi chÝnh Chi phÝ ho¹t ®éng bÊt th−êng Thu nhËp thuÇn cña ho¹t ®éng bÊt th−êng KÕt chuyÓn kÕt qu¶ kinh doanh (L·i KÕt chuyÓn kÕt qu¶ kinh doanh tr−íc thuÕ) doanh (Lç) III.2.2. Ph©n lo¹i tµi kho¶n theo mèi quan hÖ th«ng tin nghiÖp vô gi÷a tµi kho¶n víi hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh Nh− ®· biÕt, c¸c c«ng ®o¹n trong qu¸ tr×nh th«ng tin kÕ to¸n cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, lµm tiÒn ®Ò cho nhau, lµm c¨n cø ®Ó ®èi chiÕu vµ kiÓm tra sè liÖu lÉn nhau. Nguån th«ng tin b»ng sè liÖu trong c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hoÆc trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh còng chØ lµ mét, nã chØ kh¸c nhau vÒ ph¹m vi vµ møc ®é th«ng tin, c¸ch thiÕt lËp c¸c chØ tiªu vµ h×nh thøc biÓu ®¹t. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: vµo thêi ®iÓm cuèi kú h¹ch to¸n nµy, c¸c sè liÖu ®Ó tæng hîp vµo c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ®−îc lÊy tõ tµi kho¶n kÕ to¸n (tøc lµ trong c¸c sæ kÕ to¸n), vµ sè liÖu ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc më sæ kÕ to¸n vµo kú tiÕp theo l¹i ph¶i lÊy tõ sè liÖu trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh kú ngay tr−íc ®ã. Bëi cã quan hÖ chÆt chÏ vµ mang tÝnh ph¸p lý nh− vËy, cho nªn ®ßi hái ng−êi lµm nghiÖp vô kÕ to¸n, ng−êi cÇn thu nhËn hoÆc kiÓm tra th«ng tin kÕ to¸n nhÊt thiÕt ph¶i biÕt c¸ch ph©n lo¹i tµi kho¶n kÕ to¸n theo mèi quan hÖ th«ng tin nghiÖp vô gi÷a tµi kho¶n víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. Nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vÒ th«ng tin nghiÖp vô víi tµi kho¶n kÕ to¸n nh−: b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n, b¶ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n (trong c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n hµnh chÝnh sù nghiÖp) vµ lÊy ®ã lµm c¨n cø ®Ó s¾p xÕp hÖ thèng tµi kho¶n vµo c¸c lo¹i ''tµi kho¶n trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n'', ''ngoµi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n'', ''trong b¸o c¸o KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh''.

45

1. Lo¹i tµi kho¶n trong B¶ng c©n ®èi hÖ to¸n B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh quan träng bËc nhÊt buéc mäi doanh nghiÖp ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn. VÒ sè l−îng c¸c kho¶n môc trong b¶ng cã thÓ kh«ng gièng nhau ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, song vÒ nguyªn t¾c chung, lu«n ph¶i thèng nhÊt vÒ m· sè chØ tiªu, trËt tù s¾p xÕp c¸c chØ tiªu. Sè liÖu tæng hîp vµo c¸c chØ tiªu trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n chØ ®−îc lÊy ra tõ sè d− ®Çu kú vµ sè d− cuèi kú cña toµn bé tµi kho¶n kÕ to¸n (theo c¸c cÊp tµi kho¶n nhÊt ®Þnh) thuéc lo¹i 1, 2, 3 vµ 4. Do vËy, theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng tµi kho¶n lo¹i 1,2,3 vµ 4 thuéc b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, vµ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ph¶i bao gåm 4 lo¹i t−¬ng øng: - TSL§ vµ ®Çu t− ng¾n h¹n. - TSC§ vµ ®Çu t− dµi h¹n. - Nî ph¶i tr¶. - Nguån vèn chñ së h÷u. 2. Lo¹i tµi kho¶n ngoµi B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n §©y lµ nh÷ng tµi kho¶n ®−îc sö dông vµo viÖc ph¶n ¸nh nh÷ng chØ tiªu bæ sung cho c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n ®· ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c chØ tiªu trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Ngoµi ra, c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cßn h¹ch to¸n nh÷ng tµi s¶n kh«ng thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ nh−ng ®¬n vÞ kÕ to¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ b¶o qu¶n, sö dông. Trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n thuéc lo¹i 0, víi cïng mét d¹ng kÕt cÊu. Bao gåm c¸c tµi kho¶n 001, 002, 003 (Ph¶n ¸nh tµi s¶n kh«ng thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ) vµ c¸c tµi kho¶n 004, 007, 008, 009 (Ph¶n ¸nh bæ sung cho c¸c chØ tiªu trong b¶ng c©n ®èi). 3. Lo¹i tµi kho¶n trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh Nh÷ng tµi kho¶n thuéc lo¹i n»m trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cã chøc n¨ng h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi tiÕt c¸c nghiÖp vô Thu vµ Chi, x¸c ®Þnh Lîi nhuËn cña c¸c ho¹t ®éng trong ®¬n vÞ. Do vËy, khi lËp B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, nh÷ng chØ tiªu vÒ doanh thu, thu nhËp, chi phÝ vµ lîi nhuËn ph¶i ®−îc x¸c lËp tõ tæng sè ph¸t sinh cña nh÷ng tµi kho¶n ®ã. Theo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp, nh÷ng tµi kho¶n trong b¶ng KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh bao gåm c¸c lo¹i: lo¹i 5 - Doanh thu; lo¹i 6 - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh; lo¹i 7 - Thu nhËp ho¹t ®éng kh¸c; lo¹i 8 - Chi phÝ ho¹t ®éng kh¸c vµ lo¹i 9 - X¸c ®Þnh kÕt qu¶. III.2.3. Ph©n lo¹i tµi kho¶n theo møc ®é th«ng tin vÒ ®èi t−îng kÕ to¸n Nhu cÇu qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh kh«ng chØ ®Æt tr¸ch nhiÖm cho c«ng t¸c kÕ to¸n chØ cung cÊp th«ng tin mét c¸ch tæng qu¸t mµ cßn ph¶i cã c¶ nh÷ng th«ng tin chi tiÕt vÒ c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n. Bëi vËy, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ph¶i bao gåm nh÷ng tµi kho¶n tæng hîp vµ nh÷ng tµi

46

kho¶n ph©n tÝch. Do ®ã, toµn bé hÖ thèng tµi kho¶n sÏ ®−îc chia thµnh hai lo¹i: tµi kho¶n h¹ch to¸n tæng hîp (cßn gäi lµ tµi kho¶n cÊp 1, tµi kho¶n ph©n lo¹i chung) vµ tµi kho¶n ph©n tÝch (cßn gäi lµ c¸c tµi kho¶n cÊp 2, 3, 4..., tµi kho¶n ph©n lo¹i chi tiÕt). C¸ch ph©n lo¹i nµy sÏ gióp cho c«ng t¸c kÕ to¸n thùc hiÖn song song c¸c phÇn h¹ch to¸n tæng hîp víi h¹ch to¸n chi tiÕt. HÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¸nh nh÷ng th«ng tin ë møc ®é tæng qu¸t ®èi t−îng kÕ to¸n víi th−íc ®o b»ng tiÒn sÏ ®−îc tæng hîp tõ nh÷ng tµi kho¶n cÊp 1. §ång thêi, nh÷ng th«ng tin cÇn chi tiÕt h¬n, cô thÓ h¬n vÒ ®èi t−îng kÕ to¸n sÏ ®−îc tËp hîp tõ nh÷ng sè liÖu trong c¸c tµi kho¶n cÊp 2, 3, 4... d−íi c¸c h×nh thøc ®o l−êng kh¸c nhau. Gi÷a hai lo¹i tµi kho¶n tæng hîp víi tµi kho¶n ph©n tÝch cã quan hÖ víi nhau trong qu¸ tr×nh song song h¹ch to¸n cïng chung mét ®èi t−îng kÕ to¸n nhÊt ®Þnh theo nguyªn t¾c thèng nhÊt vÒ kÕt cÊu vµ c©n b»ng vÒ l−îng t¹i cïng thêi ®iÓm, thêi kú. Dùa vµo nguyªn t¾c nµy, chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c sæ kÕ to¸n. Nguyªn t¾c nµy ®−îc thÓ hiÖn nh− sau: - Tæng sè d− Nî cña Tµi kho¶n tæng hîp = Tæng sè d− Nî cña c¸c tµi kho¶n ph©n tÝch. - Tæng sè d− Cã cña Tµi kho¶n tæng hîp = Tæng sè d− Cã cña c¸c tµi kho¶n ph©n tÝch. - Tæng sè PS Nî cña Tµi kho¶n tæng hîp = Tæng sè PS Nî cña c¸c tµi kho¶n ph©n tÝch. - Tæng sè PS Cã cña Tµi kho¶n tæng hîp = Tæng sè PS Cã cña c¸c tµi kho¶n ph©n tÝch. III.2.4. Ph©n lo¹i tµi kho¶n theo ph¹m vi sö dông vµ kÕt cÊu cña tµi kho¶n HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc cÊu thµnh bëi nh÷ng tµi kho¶n víi chøc n¨ng nhÊt ®Þnh nh»m ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý còng nh− phï hîp víi ®èi t−îng kÕ to¸n (kh¸ch thÓ cña qu¶n lý). Mçi mét tµi kho¶n xuÊt hiÖn trong hÖ thèng tµi kho¶n ®Òu g¾n víi mét c«ng dông riªng, ®−îc sö dông trong mét ph¹m vi ®· ®Þnh vµ chóng cã cÊu t¹o còng mang tÝnh ®Æc tr−ng. ViÖc ph©n lo¹i tµi kho¶n theo c«ng dông vµ kÕt cÊu tµi kho¶n cã ý nghÜa rÊt quan träng cho viÖc thùc hiÖn c¸c chuyªn nghiÖp kÕ to¸n. Nã gióp cho ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n cã ph−¬ng ph¸p nhËn thøc ®óng vµ ph©n biÖt ®−îc chøc n¨ng cña mçi mét tµi kho¶n còng nh− cÊu t¹o cña chóng trong hÖ thèng chÕ ®é kÕ to¸n ë bÊt kú lo¹i h×nh tæ chøc kÕ to¸n nµo. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp gåm 3 lo¹i: 1) Lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n; 2) Lo¹i tµi kho¶n ®iÒu chØnh; 3) Lo¹i tµi kho¶n nghiÖp vô. 1) Lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n Lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n cã c«ng dông h¹ch to¸n toµn bé tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh nªn tµi s¶n thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp. Chóng ®−îc sö dông ®Ó th«ng tin vµ kiÓm so¸t c¸c lo¹i tµi s¶n l−u ®éng, tµi s¶n cè ®Þnh, nguån chñ së h÷u vµ nguån nî ph¶i tr¶ theo gi¸ trÞ ban ®Çu tÝnh dùa vµo thêi ®iÓm ®· cã ®Çu kú (cuèi kú) hoÆc thêi ®iÓm míi mua tËu, nhËp vµo, nhËn vµo trong kú h¹ch to¸n. §èi t−îng h¹ch to¸n cña lo¹i tµi kho¶n nµy chÝnh lµ nguån lùc c¬ b¶n cña doanh nghiÖp, lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Bëi vËy, nh÷ng tµi kho¶n ph¶n ¶nh c¸c ®èi t−îng c¬ b¶n ®−îc gäi lµ nh÷ng tµi kho¶n c¬ b¶n.

47

Theo c¸c nhãm tµi s¶n vµ nguån vèn cïng víi ®Æc tr−ng cÊu t¹o, lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n ®−îc ph©n thµnh 3 nhãm: KiÓm kª - QuÜ - Thanh to¸n. a/ Nhãm tµi kho¶n KiÓm kª C«ng dông cña nhãm tµi kho¶n kiÓm kª lµ ®Ó h¹ch to¸n gi¸ trÞ ban ®Çu cña c¸c lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh, vËt liÖu, c«ng cô, s¶n phÈm vµ vèn b»ng tiÒn hoÆc cã gi¸ trÞ nh− tiÒn. Cã mét ®Æc tÝnh chung cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n thuéc ph¹m vi h¹ch to¸n cña nhãm tµi kho¶n nµy lµ b»ng c¸ch c©n ®ong, ®o ®Õm t¹i chç, ng−êi ta cã thÓ biÕt ®−îc khèi l−îng vµ gi¸ trÞ cña chóng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c lo¹i tµi s¶n nãi trªn cña c¸c doanh nghiÖp sÏ biÕn ®æi, kh¸c víi ban ®Çu. Theo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n doanh nghiÖp hiÖn hµnh, nhãm tµi kho¶n kiÓm kª thuéc lo¹i 1 vµ lo¹i 2, gåm c¸c tµi kho¶n sau: Tµi kho¶n 111, 112, 113, 121, 128, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 211, 212, 213, 221, 222, 228, 241. KÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n kiÓm kª cã h×nh thøc nh− sau: Nhãm Tµi kho¶n KiÓm kª Bªn Nî

Bªn Cã I. Sè d− §Çu kú II. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú III. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú cña Vèn IV. Sè d− Cuèi kú

b/ Nhãm Tµi kho¶n QuÜ Nhãm tµi kho¶n QuÜ cã c«ng dông ®Ó h¹ch to¸n nh÷ng nguån quÜ tù cã hoÆc coi nh− tù cã cña c¸c doanh nghiÖp, nh− nguån vèn cæ phÇn, nguån vèn tÝch luü, c¸c quÜ xÝ nghiÖp, c¸c nguån kinh phÝ tµi trî vµ lîi nhuËn ch−a ph©n phèi. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nguån tù cã vµ coi nh− tù cã cña c¸c doanh nghiÖp sÏ biÕn ®æi, kh¸c víi ban ®Çu. VÒ cÊu t¹o, nhãm tµi kho¶n QuÜ cã h×nh th¸i nh− sau: Nhãm Tµi kho¶n QuÜ Bªn Nî Bªn Cã l. Sè d− §Çu kú 2. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú 3. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú 4. Sè d− Cuèi kú

c/ Nhãm Tµi kho¶n Thanh to¸n Nhãm tµi kho¶n thanh to¸n ®−îc sö dông trong viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i thu, øng tr−íc, tr¶ tr−íc vµ nî ph¶i tr¶, nhËn tr−íc, thu tr−íc. Trªn thùc tÕ, do quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi

48

c¸c ®èi t¸c ®· t¹o nªn nh÷ng nghiÖp vô thanh to¸n qua l¹i (v·ng lai) lµm xuÊt hiÖn nh÷ng tµi kho¶n hçn hîp theo dâi ph¶i thu - ph¶i tr¶. Theo ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng vµ c¸c quan hÖ thanh to¸n, nhãm tµi kho¶n thanh to¸n cã c¸c tiÓu nhãm víi cÊu t¹o kh¸c nhau. - TiÓu nhãm tµi kho¶n Vèn thanh to¸n ®−îc sö dông trong viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i thu, øng tr−íc, tr¶ tr−íc. Trong hÖ thèng tµi kho¶n hiÖn hµnh, chóng lµ nh÷ng tµi kho¶n thuéc lo¹i 1 vµ 2, nh−: tµi kho¶n 131, 133, 136, 138, 141, 144, 244. Chóng cã d¹ng cÊu t¹o d−íi ®©y: TiÓu nhãm Tµi kho¶n Vèn thanh to¸n Bªn Nî

Bªn Cã

I. Sè d− §Çu kú II. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú III. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú IV. Sè d− Cuèi kú - TiÓu nhãm tµi kho¶n Nguån thanh to¸n ®−îc sö dông trong viÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶, thu tr−íc, nhËn tr−íc. Trong hÖ thèng tµi kho¶n hiÖn hµnh, chóng lµ nh÷ng tµi kho¶n thuéc lo¹i 3, nh−: tµi kho¶n 311, 315, 331, 333, 334, 336, 338, 341, 342, 344. Chóng cã d¹ng cÊu t¹o chung d−íi ®©y: Nhãm Tµi kho¶n Nguån thanh to¸n Bªn Nî Bªn Cã l. Sè d− §Çu kú 2. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú 3. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú 4. Sè d− Cuèi kú

2) Lo¹i tµi kho¶n ®iÒu chØnh Lo¹i tµi kho¶n nµy ®−îc sö dông trong viÖc h¹ch to¸n nh÷ng bé phËn gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån vèn c¬ b¶n cña doanh nghiÖp ®ang ®−îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo l−îng hao mßn TSC§ hoÆc c¸c kho¶n dù phßng do gi¶m gi¸ hµng tån kho, gi¶m gi¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n hiÖn cã, c¸c kho¶n nî khã ®ßi. Nhê ®ång thêi sö dông kÕt hîp hai lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n víi tµi kho¶n ®iÒu chØnh cã cïng liªn quan ®Õn ®èi t−îng kÕ to¸n, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc thùc gi¸ t¹i mét thêi ®iÓm cña ®èi t−îng kÕ to¸n ®ã. Theo nguyªn t¾c thËn träng, c¸c doanh nghiÖp th−êng ¸p dông viÖc tÝnh tr−íc c¸c kho¶n tæn thÊt cã thÓ xÈy ra vµo gi¸ phÝ ®Ó tÝnh ®óng lîi nhuËn kinh doanh hµng n¨m nªn hÇu nh− c¸c tµi kho¶n ®iÒu chØnh cã chøc n¨ng x¸c ®Þnh møc gi¶m sè ®o trªn c¸c tµi kho¶n c¬ b¶n ®ang ®−îc sö dông kh¸ phæ biÕn. Ngoµi ra, ®Ó tÝnh ®óng gi¸ trÞ tµi s¶n theo sù biÕn ®éng gi¸ thÞ tr−êng, kÕ to¸n sö dông nh÷ng tµi kho¶n h¹ch to¸n chªnh lÖch do tû gi¸ vµ do ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cã tÝnh ®iÒu chØnh hçn hîp.

49

Theo c¸ch ph©n lo¹i dùa vµo chiÒu h−íng ¶nh h−ëng tíi sù thay ®æi gi¸ trÞ cña c¸c ®èi t−îng h¹ch to¸n ®· thÓ hiÖn trªn tµi kho¶n c¬ b¶n, lo¹i tµi kho¶n ®iÒu chØnh ®−îc chia thµnh 3 nhãm: 1) ®iÒu chØnh t¨ng; 2) ®iÒu chØnh gi¶m vµ 3) ®iÒu chØnh hçn hîp, víi nh÷ng h×nh thøc cÊu t¹o kh¸c nhau d−íi ®©y: a) Nhãm tµi kho¶n ®iÒu chØnh t¨ng Nhãm tµi kho¶n ®iÒu chØnh t¨ng cã chøc n¨ng h¹ch to¸n phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm ch−a xö lý cña tµi s¶n vµ nguån vèn do gi¸ h¹ch to¸n ®ang ghi trªn c¸c tµi kho¶n c¬ b¶n liªn quan thÊp h¬n mÆt b»ng gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr−êng. b) Nhãm tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m Nhãm tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m cã c«ng dông h¹ch to¸n phÇn gi¸ trÞ gi¶m bít ch−a xö lý cña tµi s¶n vµ nguån vèn do gi¸ h¹ch to¸n ®ang ghi trªn c¸c tµi kho¶n c¬ b¶n liªn quan cao h¬n mÆt b»ng gi¸ thùc tÕ trªn thÞ tr−êng, hoÆc nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi. Cã nghÜa lµ, mét ®èi t−îng ®−îc kÕ to¸n trªn tµi kho¶n c¬ b¶n nµo ®ã nÕu cïng ®−îc theo dâi phÇn gi¸ trÞ gi¶m bít cña nã trªn mét tµi kho¶n ®iÒu chØnh liªn quan th× gi¸ trÞ thùc cña ®èi t−îng ®ã sÏ lµ hiÖu sè gi÷a sè ®o ghi trªn tµi kho¶n c¬ b¶n víi sè ®o ghi trªn tµi kho¶n ®iÒu chØnh ®ã. Do vËy, sè ®o cña ®èi t−îng kÕ to¸n cÇn ph¶i ®ång thêi ®−îc biÓu thÞ trªn c¶ hai lo¹i tµi kho¶n c¬ b¶n vµ ®iÒu chØnh gi¶m sÏ ®−îc ghi ë hai bªn kh¸c khau, ng−îc nhau, nÕu tµi kho¶n c¬ b¶n sö dông Bªn Nî ®Ó ghi sè ®o vÒ gi¸ nguyªn thñy th× Bªn Cã cña tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m t−¬ng øng sÏ sö dông ®Ó ghi sè ®o vÒ phÇn gi¸ trÞ gi¶m bít cña ®èi t−îng kÕ to¸n. Sè ®o cña ®èi t−îng kÕ to¸n khi ®−îc ghi chuyÓn tõ c¸c tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m vµo nh÷ng chØ tiªu trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n th−êng ®−îc ghi theo sè ©m (−) ®i cïng víi lo¹i chØ tiªu ghi theo sè d−¬ng (+) ®−îc lÊy tõ sè ®o cña chÝnh ®èi t−îng ®ã trªn c¸c tµi kho¶n c¬ b¶n liªn quan. Xem xÐt c¸c tr−êng hîp sau: Sè hiÖu C¸c tµi kho¶n c¬ b¶n (tµi Sè hiÖu C¸c tµi kho¶n ®iÒu chØnh kho¶n ®−îc ®iÒu chØnh) gi¶m 121, 128/ 131, ...., 138 /

129 / 139 /

151, 152, 153, 154, ...

159

211, 212, 213

214

221, 228

229

KÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m cho Vèn kinh doanh: Nhãm Tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m (129, 139, 159, 214, 229) Bªn Nî

Bªn Cã

l. Sè d− §Çu kú 2. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú 3. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú 4. Sè d− Cuèi kú

50

c) Nhãm tµi kho¶n ®iÒu chØnh hçn hîp Chøc n¨ng cña nhãm tµi kho¶n nµy lµ võa h¹ch to¸n phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm võa h¹ch to¸n phÇn gi¸ trÞ gi¶m bít cña tµi s¶n doanh nghiÖp do biÕn ®éng vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ hoÆc chØ sè gi¸... khi doanh nghiÖp ph¶i chÊp hµnh qui ®Þnh ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n hiÖn h÷u. VÝ dô: Sè hiÖu C¸c tµi kho¶n c¬ b¶n Sè hiÖu C¸c tµi kho¶n ®iÒu (tµi kho¶n ®−îc ®iÒu chØnh) chØnh hçn hîp 411, ...

412, 413

3) Lo¹i tµi kho¶n nghiÖp vô Lo¹i tµi kho¶n nghiÖp vô cã c«ng dông ®Ó h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô kinh doanh ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh ®ã bao gåm: ®Çu t− chi phÝ, b¸n hµng, thu nhËp vµ nghiÖp vô x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh doanh. Bëi vËy, hÖ thèng tµi kho¶n còng ®−îc cÊu thµnh víi c¸c nhãm tµi kho¶n t−¬ng øng nh−: tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ, tµi kho¶n h¹ch to¸n doanh thu vµ thu nhËp vµ tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. a/ Nhãm tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ Theo tÝnh chÊt ®Çu t−, do ®Æc tr−ng chu chuyÓn gi¸ trÞ vµ ph−¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸ trÞ cña c¸c ®èi t−îng chi phÝ vµo c¸c ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh mµ hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n chi phÝ bao gåm nh÷ng tµi kho¶n tËp hîp ph©n phèi, ph©n bæ dù to¸n, h¹ch to¸n chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ riªng, tµi kho¶n tæng hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ lµ th«ng tin vµ kiÓm so¸t c¸c kho¶n vèn chê kÕt chuyÓn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. - Nhãm tµi kho¶n ph©n phèi cã hai chøc n¨ng: Thø nhÊt lµ tËp hîp chi phÝ ®· ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn tõ hai ®èi t−îng chÞu chi phÝ trë lªn. Thø hai: ph©n phèi nh÷ng chi phÝ ®· tËp hîp ®−îc vµo c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ ë cïng kú h¹ch to¸n, cïng chu kú kinh doanh (cã ngo¹i tÖ) phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é ¶nh h−ëng cña chi phÝ ®Õn ®èi t−îng chÞu chi phÝ. Nh÷ng lo¹i chi phÝ Êy th−êng lµ nh÷ng chi phÝ phôc vô qu¶n lý vµ tæ chøc kinh doanh, nh÷ng chi phÝ chung cho nhiÒu ®èi t−îng kinh doanh. §Ó tÝnh ®−îc møc ph©n bæ chi phÝ vµo c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ th−êng c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc nh−: tæng chi phÝ trùc tiÕp, tæng khèi l−îng s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô... C¸c tµi kho¶n thuéc nhãm nµy th−êng lµ Tµi kho¶n 627, 642... - Nhãm tµi kho¶n ph©n bæ dù to¸n cã 2 chøc n¨ng: Thø nhÊt lµ tËp hîp chi phÝ ®· ph¸t sinh hoÆc chua ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn tõ hai chu kú kinh doanh, hai kú h¹ch to¸n trë lªn. Thø hai: ph©n phèi theo dù to¸n nh÷ng chi phÝ ®· tËp hîp ®−îc vµo c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ ë c¸c thêi kú h¹ch to¸n, c¸c chu kú kinh doanh tiÕp theo phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é ¶nh h−ëng cña chi phÝ ®Õn ®èi t−îng chÞu chi phÝ. §Ó dù to¸n ®−îc møc ph©n bæ chi phÝ vµo c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ th−êng c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc nh−: tæng chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, tæng khèi l−îng s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô... C¸c tµi kho¶n thuéc nhãm nµy th−êng lµ Tµi kho¶n 142 - Chi phÝ tr¶ tr−íc, tµi kho¶n 335-Chi phÝ ph¶i tr¶.

51

Nî

Tµi kho¶n 142-Chi phÝ tr¶ tr−íc

Cã

I. SD§K II. SPS t¨ng

xxxx

III. SPS gi¶m

xxxx

IV. SDCK Nî

Tµi kho¶n 335-Chi phÝ ph¶i tr¶

Cã

1. SD§K 3. SPS t¨ng

xxxx

2. SPS t¨ng

xxxx

4. SDCK Tµi kho¶n chi phÝ tr¶ tr−íc h¹ch to¸n nh÷ng chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh nh−ng ch−a ®−îc tÝnh hÕt vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh do qui m« chi phÝ qu¸ lín hoÆc chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu kú kinh doanh, nh−: gi¸ trÞ c«ng cô, dông cô nhá xuÊt dïng, l·i vèn thuÕ, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ b¸n hµng sÏ chuyÓn sang kú sau... Tµi kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶ dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chi phÝ sÏ ph¸t sinh trong thêi gian tíi víi qui m« lín, cã quan hÖ tíi nhiÒu kú kinh doanh nh−: l−¬ng nghØ cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt, chi phÝ söa ch÷a TCS§ theo kÕ ho¹ch, l·i tiÒn vay sÏ tr¶... Nhãm tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ cã chøc n¨ng h¹ch to¸n chi phÝ trùc tiÕp hoÆc h¹ch to¸n chi phÝ riªng cho mét lo¹i ho¹t ®éng nµo ®ã. Ch¼ng h¹n, c¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ trùc tiÕp nh− tµi kho¶n 621 - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, tµi kho¶n 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp; c¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n c¸c kho¶n chi phÝ riªng theo ho¹t ®éng nh−: tµi kho¶n 642 - Chi phÝ b¸n hµng, tµi kho¶n 811 - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, tµi kho¶n 821 - Chi phÝ ho¹t ®éng bÊt th−êng, tµi kho¶n 161 - Chi sù nghiÖp. - Nhãm tµi kho¶n tæng hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh cã 2 chøc n¨ng chñ yÕu: Thø nhÊt: tæng hîp toµn bé chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung ®· ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, dÞch vô. Thø hai: tÝnh gi¸ thµnh nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh nhËp kho, tiªu thô hoÆc ®· cung cÊp vµ tÝnh gi¸ thµnh cña nh÷ng s¶n phÈm cßn dë dang chuyÓn sang kú tiÕp theo. C¸c tµi kho¶n thuéc nhãm nµy th−êng lµ tµi kho¶n 154 (hoÆc 631), 241. Nhãm Tµi kho¶n tæng hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh: Bªn Nî Bªn Cã 1. Sè d− §Çu kú: Gi¸ trÞ s¶n phÈm, c«ng tr×nh dë dang kú tr−íc chuyÓn sang (Chi phÝ dë dang vô tr−íc chuyÓn sang) 2. Sè ph¸t sinh T¨ng trong kú: Chi phÝ míi ®Çu t− trong kú 4. Sè d− Cuèi kú: Gi¸ trÞ s¶n phÈm, c«ng tr×nh dë dang chuyÓn sang kú sau (Chi phÝ gèi vô chuyÓn sang kú sau)

52

3. Sè ph¸t sinh Gi¶m trong kú: - Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô thu håi - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt, x©y dùng cña s¶n phÈm, dÞch vô c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh ®em vµo nhËp kho, göi b¸n, tiªu thô trùc tiÕp, sö dông....

b/ Nhãm tµi kho¶n h¹ch to¸n Doanh thu vµ Thu nhËp Nhãm tµi kho¶n nµy ®−îc sö dông ®Ó h¹ch to¸n doanh thu vµ thu nhËp thuÇn cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Theo môc ®Ých sö dông, nhãm tµi kho¶n h¹ch to¸n doanh thu vµ thu nhËp cã ba chøc n¨ng c¬ b¶n: 1) Tæng hîp toµn bé mäi kho¶n thu cña doanh nghiÖp; 2) Tæng hîp toµn bé c¸c kho¶n trùc tiÕp lµm gi¶m doanh thu vµ thu nhËp; 3) TÝnh vµ KÕt chuyÓn doanh thu vµ thu nhËp thuÇn vµo tµi kho¶n X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n doanh thu vµ thu nhËp lµ th«ng tin vµ kiÓm so¸t c¸c kho¶n nguån vèn chê kÕt chuyÓn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Do ®ã, nhãm tµi kho¶n nµy gåm nh÷ng tµi kho¶n sau: - Tµi kho¶n h¹ch to¸n doanh thu: tµi kho¶n 511 - Doanh thu b¸n hµng; tµi kho¶n 512 - Doanh thu b¸n hµng néi bé. - Tµi kho¶n h¹ch to¸n c¸c kho¶n thu nhËp ho¹t ®éng kh¸c: tµi kho¶n 711 - Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh; tµi kho¶n 721 - Thu nhËp ho¹t ®éng bÊt th−êng. - Tµi kho¶n h¹ch to¸n c¸c kho¶n ghi gi¶m doanh thu: tµi kho¶n 521 - ChiÕt khÊu b¸n hµng; tµi kho¶n 531 - Gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i; tµi kho¶n 532 - Gi¶m gi¸ hµng b¸n. Nî Tµi kho¶n 521, 581, 532 Cã SPS t¨ng: TËp hîp c¸c kho¶n: - ChiÕt khÊu b¸n hµng - Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i - Gi¶m gi¸ hµng b¸n

SPS gi¶m: KÕt chuyÓn c¸c kho¶n - ChiÕt khÊu b¸n hµng - Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i - Gi¶m gi¸ hµng b¸n

c/ Nhãm tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh Tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®¶m nhËn ba chøc n¨ng chñ yÕu lµ: 1) Tæng hîp toµn bé c¸c kho¶n thu thuÇn; 2) Tæng hîp toµn bé c¸c kho¶n chi vµ gi¸ vèn (®Çu vµo) vµ 3) So s¸nh gi÷a toµn bé c¸c kho¶n thu thuÇn víi toµn bé c¸c kho¶n t¹o nªn c¸c kho¶n thu ®ã ®Ó kÕt chuyÓn l·i thuÇn tr−íc thuÕ lîi tøc (hoÆc kÕt chuyÓn sè thùc lç) vµo tµi kho¶n L·i chê ph©n phèi - Lç chê xö lý. III.3. PH¦¥NG PH¸P GHI §èI øNG III.3.1. C¬ së h×nh thµnh vµ kh¸i niÖm ph−¬ng ph¸p ghi ®èi øng 1) C¬ së h×nh thµnh a/ C¸c quan hÖ ®Æc tr−ng vÒ tr¹ng th¸i biÕn ®éng gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n sau mçi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i t×m c¸ch bæ sung thªm vèn, t¨ng thªm nguån; kh«ng nh÷ng thÕ, doanh nghiÖp cßn ph¶i thùc hiÖn c¶ nh÷ng nghiÖp vô trao tr¶ vèn, ®iÒu chuyÓn vèn, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n theo luËt ®Þnh. T¨ng hoÆc gi¶m tµi s¶n tÊt yÕu sÏ lµm thay ®æi qui m« vµ c¬ cÊu tµi s¶n, hoÆc lµ mang tÝnh côc bé hoÆc lµ mang tÝnh toµn phÇn.

53

§Ó cã thªm mét tµi s¶n nµo ®ã th× doanh nghiÖp ph¶i chän mét trong nh÷ng ph−¬ng ¸n sau: - P.a. 1: Thay thÕ cho Ýt nhÊt mét tµi s¶n ®· cã s½n tr−íc, hay lµ chuyÓn Ýt nhÊt mét tµi s¶n ®ang cã thµnh tµi s¶n muèn cã. VÝ dô: thay tiÒn göi b»ng tiÒn mÆt th«ng qua viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô ''NhËp quÜ tiÒn mÆt theo giÊy B¸o Nî''.... NghÜa lµ tiÒn mÆt t¨ng th× tiÒn göi gi¶m cïng mét l−îng, tuy nhiªn, tæng vèn b»ng tiÒn vÉn kh«ng thay ®æi. - P.a. 2: Bæ sung thªm Ýt nhÊt mét nguån míi t−¬ng øng. VÝ dô: NhËn vèn gãp cña c¸c thµnh viªn liªn doanh qua chuyÓn kho¶n. NghÜa lµ tr−íc khi cã nghiÖp vô nµy th× doanh nghiÖp ch−a cã tiÒn göi thªm vµ còng ch−a cã thªm cïng l−îng nguån vèn ®Ó kinh doanh. Sau khi nghiÖp vô nµy ®· hoµn thµnh th× lµm cho tæng gi¸ trÞ tµi s¶n vµ tæng nguån vèn thay ®æi, ®· cïng t¨ng thªm mét l−îng nh− nhau. Khi cÇn gi¶m bít mét tµi s¶n nµo ®ã th× doanh nghiÖp ph¶i chän mét trong nh÷ng ph−¬ng ¸n sau: - P.a. 1: Bít ®i Ýt nhÊt mét tµi s¶n ®· cã s½n. VÝ dô: th«ng qua viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô ''Göi tiÒn mÆt vµo ng©n hµng theo giÊy B¸o Cã''.... NghÜa lµ tiÒn mÆt gi¶m th× tiÒn göi t¨ng cïng mét l−îng, nh−ng tæng vèn b»ng tiÒn vÉn kh«ng thay ®æi. P.a. 2: Bít ®i Ýt nhÊt mét nguån ®· cã t−¬ng øng. VÝ dô: Tr¶ vèn gãp cho c¸c thµnh viªn liªn doanh qua chuyÓn kho¶n. NghÜa lµ tr−íc khi cã nghiÖp vô nµy th× doanh nghiÖp ®· cã tiÒn göi vµ còng ®· cã cïng l−îng nguån vèn ®Ó kinh doanh. Sau khi nghiÖp vô nµy ®· hoµn thµnh th× lµm cho tæng gi¸ trÞ tµi s¶n vµ tæng nguån vèn thay ®æi, ®· cïng gi¶m bít mét l−îng nh− nhau. Thùc tÕ ®· chøng tá r»ng cho dï c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh trong doanh nghiÖp cã nhiÒu ®Õn mÊy, néi dung kinh tÕ ph¸p lý cña c¸c nghiÖp vô cã ®a d¹ng ®Õn mÊy th× chung qui l¹i còng chØ n»m trong 4 quan hÖ vÒ tr¹ng th¸i biÕn ®éng ®èi t−îng kÕ to¸n sau ®©y: - Tr¹ng th¸i thø 1: Tµi s¶n t¨ng ®ång thêi víi tµi s¶n gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr¹ng th¸i thø 2: Nguån vèn t¨ng ®ång thêi víi nguån vèn gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr¹ng th¸i thø 3: Tµi s¶n t¨ng ®ång thêi víi nguån vèn t¨ng, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr¹ng th¸i thø 4: Tµi s¶n gi¶m ®ång thêi víi nguån vèn gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. Tõ xu h−íng c¸c tr¹ng th¸i biÕn ®éng Êy, mçi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh ®Òu chØ n»m trong 4 tr−êng hîp c¬ b¶n sau ®©y: - Tr−êng hîp 1: Mét l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n nµy t¨ng ®ång thêi víi mét l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n kh¸c gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr−êng hîp 2: Mét l−îng gi¸ trÞ nguån vèn nµy t¨ng ®ång thêi víi mét l−îng gi¸ trÞ nguån vèn kh¸c gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr−êng hîp 3: Mét l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n nµy t¨ng ®ång thêi víi mét l−îng gi¸ trÞ nguån vèn kh¸c t¨ng, hoÆc ng−îc l¹i. - Tr−êng hîp 4: Mét l−îng gi¸ trÞ tµi s¶n nµy gi¶m ®ång thêi víi mét l−îng gi¸ trÞ nguån vèn kh¸c gi¶m, hoÆc ng−îc l¹i. Quan s¸t sÏ thÊy r»ng trong mäi tr−êng hîp, mçi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh thÓ hiÖn mèi quan hÖ cña Ýt nhÊt hai ®èi t−îng kÕ to¸n. §Êy lµ tr¹ng th¸i ''cïng biÕn ®æi'' hay ''biÕn ®éng kÐp'' cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n liªn quan sau mçi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh. MÆt kh¸c, ®Ó th«ng tin vµ kiÓm so¸t tõng ®èi t−îng kÕ to¸n th× h¹ch to¸n kÕ to¸n ®· x¸c lËp hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n. §Ó ghi nhËn tr¹ng th¸i ''biÕn ®éng kÐp'' Êy, h¹ch to¸n kÕ to¸n cã thÓ 54

thùc hiÖn c¸c ph−¬ng thøc kh¸c nhau khi ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh vµo c¸c tµi kho¶n, ®ã lµ: - Ph−¬ng thøc ghi ''®¬n'' hay cßn gäi lµ ghi kh«ng ®èi øng tµi kho¶n. - Ph−¬ng ph¸p ghi ''kÐp'' hay cßn gäi lµ ghi ®èi øng tµi kho¶n. b/ Sö dông tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó ghi ®èi øng c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh lµ mét ph−¬ng ph¸p ghi sæ kÕ to¸n cã tÝnh kh¸ch quan. Theo nguyªn t¾c thiÕt lËp hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n, mçi mét tµi kho¶n chØ dµnh riªng ®Ó theo dâi mét ®èi t−îng kÕ to¸n, hay nãi c¸ch kh¸c, mçi mét ®èi t−îng kÕ to¸n nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc theo dâi riªng trªn mét tµi kho¶n nhÊt ®Þnh (ngo¹i trõ nh÷ng ®èi t−îng cÇn ph¶i tÝnh hai gi¸). Do tr¹ng th¸i ''cïng biÕn ®æi'' cña Ýt nhÊt hai ®èi t−îng liªn quan xuÊt hiÖn khi mét nghiÖp vô ph¸t sinh, cho nªn ph¶i sö dông ®ång thêi Ýt nhÊt hai tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó ph¶n ¶nh mét nghiÖp vô. §Þnh −íc thiÕt chÕ cÊu t¹o hai bªn (Bªn Nî, Bªn Cã) cho mçi tµi kho¶n lµ t−îng tr−ng ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng vµ tÝnh chÊt biÕn ®éng hai mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mçi ®èi t−îng kÕ to¸n th× lÏ dÜ nhiªn sÏ lµm cho hai tµi kho¶n t−¬ng thÝch khi ®−îc dïng ®Ó ghi ''biÕn ®éng kÐp'' sÏ xuÊt hiÖn mèi quan hÖ víi nhau, ®ã lµ quan hÖ ''®èi øng tµi kho¶n''. B¶n chÊt cña quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n (mèi quan hÖ võa ®èi lËp võa t−¬ng øng) ®−îc biÓu hiÖn ë chç: Bªn Nî cña tµi kho¶n nµy ®−îc ghi ®ång thêi cïng mét l−îng víi bªn Cã cña tµi kho¶n kia, hoÆc ng−îc l¹i, khi ghi sè ®o cña mét nghiÖp vô vµo hai tµi kho¶n liªn quan. ViÖc ghi ®ång thêi mét nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh Ýt nhÊt vµo hai tµi kho¶n liªn quan ®· t¹o kh¶ n¨ng ®èi chiÕu vµ kiÓm so¸t mét c¸ch khoa häc t×nh h×nh vµ sù vËn ®éng cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n còng nh− c¸c th«ng tin, tµi liÖu do kÕ to¸n cung cÊp. Tõ ®ã, ®i ®Õn kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ ph−¬ng ph¸p ghi ®èi øng d−íi ®©y. 2) Kh¸i niÖm Ph−¬ng ph¸p ghi ®èi øng tµi kho¶n lµ ph−¬ng ph¸p sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cã liªn quan theo nguyªn t¾c: - Mçi mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®−îc ghi Ýt nhÊt vµo hai tµi kho¶n, ghi Nî tµi kho¶n nµy ®ång thêi ghi Cã cho mét hoÆc nhiÒu tµi kho¶n kh¸c hoÆc ng−îc l¹i, ghi Cã cho mét tµi kho¶n nµy ®ång thêi ghi Nî cho mét hay nhiÒu tµi kho¶n kh¸c liªn quan. - Tæng sè tiÒn ghi vµo bªn Nî cña c¸c tµi kho¶n lu«n lu«n b»ng tæng sè tiÒn ghi vµo bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n kh¸c liªn quan. Trong thùc tÕ, khi biÓu ®¹t c¸c mèi quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n trong ph¹m vi mét qu¸ tr×nh h¹ch to¸n nµo ®ã, cã thÓ tr×nh bµy d−íi m« h×nh ®èi øng tµi kho¶n ch÷ ''T'': Vèn ''A'' (1) + Vèn ''B'' (3) (4) Nguån ''C''-

(2)

55

+ Nguån ''D''

Tµi kho¶n ''A''

Tµi kho¶n “B”

*** Tµi kho¶n ''C'' ++++ xx

NghiÖp vô 1

***

++++ NghiÖp vô 2

xx

III.3.2. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh kho¶n kÕ to¸n Ph−¬ng ph¸p ghi ®èi øng ®−îc thÓ chÕ hãa, ®Þnh chÕ hãa b»ng c¸c ®Þnh kho¶n kÕ to¸n ban hµnh trong chÕ ®é kÕ to¸n. §Ó cã c¨n cø ghi sæ - ghi vµo c¸c tµi kho¶n, kÕ to¸n ph¶i biÕt vËn dông c¸c ®Þnh kho¶n (ph©n lôc kÕ to¸n). §Þnh kho¶n kÕ to¸n lµ mét t¸c nghiÖp kÕ to¸n nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh ®· hoµn thµnh vµo nh÷ng tµi kho¶n nhÊt ®Þnh, nh÷ng bªn thÝch hîp cña c¸c tµi kho¶n ®· lùa chän vµ víi sè ®o thÝch øng, trªn c¬ së chÕ ®é kÕ to¸n - tµi chÝnh hiÖn hµnh. ViÖc ®Þnh kho¶n ph¶i dùa trªn chøng tõ hîp lÖ vµ mèi quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh kho¶n - B−íc 1: X¸c ®Þnh c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cã liªn quan trong nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. - B−íc 2: X¸c ®Þnh tr¹ng th¸i biÕn ®éng cña tõng ®èi t−îng kÕ to¸n. - B−íc 3: X¸c ®Þnh c¸c tµi kho¶n cÇn sö dông. - B−íc 4: X¸c ®Þnh c¸c bªn cña tµi kho¶n ®· lùa chän. - B−íc 5: X¸c ®inh sè ®o thÝch øng (tiÒn, hiÖn vËt, thêi gian lao ®éng). Trë l¹i víi c¸c tr−êng hîp biÕn ®éng c¬ b¶n cña ®èi t−îng kÕ to¸n th«ng qua nh÷ng vÝ dô vÒ nghiÖp vô kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó hiÓu b¶n chÊt ph−¬ng ph¸p x¸c lËp c¸c ®Þnh kho¶n kÕ to¸n. NghiÖp vô 1: T¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n nµy ®ång thêi gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n kh¸c mét l−îng t−¬ng øng. Lo¹i nghiÖp vô nµy chØ ¶nh h−ëng trong néi bé gi¸ trÞ tµi s¶n (vèn), nã lµm thay ®æi kÕt cÊu cña tµi s¶n mµ kh«ng lµm thay ®æi tæng sè tµi s¶n. VÝ dô 1: Doanh nghiÖp rót tiÒn göi ng©n hµng nhËp quÜ tiÒn mÆt sè tiÒn lµ 1.000.000 ®ång. NghiÖp vô 2: T¨ng nguån vèn nµy ®ång thêi lµm gi¶m nguån vèn kh¸c mét l−îng t−¬ng øng. Lo¹i nghiÖp vô nµy chØ lµm thay ®æi kÕt cÊu nguån vèn mµ kh«ng lµm thay ®æi tæng sè nguån vèn, tæng sè tµi s¶n. VÝ dô 2: Doanh nghiÖp vay ng¾n h¹n 10.000.000 ®Ó tr¶ nî cho ng−êi b¸n. NghiÖp vô 3: T¨ng vèn ®ång thêi t¨ng nguån vèn mét l−îng t−¬ng øng.

56

Lo¹i nghiÖp vô nµy lµm t¨ng qui m« tµi s¶n, do vËy, gi¸ trÞ cña tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n ®Òu t¨ng lªn mét l−îng nh− nhau. VÝ dô 3: Doanh nghiÖp nhËn vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh b»ng nguyªn vËt liÖu nhËp kho 25.000.000. NghiÖp vô 4: Gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n vµ gi¶m nguån vèn mét l−îng t−¬ng øng. Lo¹i nghiÖp vô nµy lµm gi¶m qui m« tµi s¶n. Vèn vµ nguån vèn cïng gi¶m mét l−îng nh− nhau. VÝ dô 4: Doanh nghiÖp nép thuÕ lîi tøc b»ng chuyÓn kho¶n 20.000.000. VËn dông nguyªn t¾c ®Þnh kho¶n trªn, ta cã: Tr×nh tù c¸c b−íc ®Þnh kho¶n B1. X®. §èi t−îng kÕ to¸n

NghiÖp vô 1

NghiÖp vô 2

TM

TGNH

Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n

Vay N.H N.H

B2. X®. Tr¹ng th¸i biÕn ®éng

T¨ng

Gi¶m

Gi¶m

T¨ng

B3. X®. Tµi kho¶n sö dông

111

112

331

311

B4. X®. c¸c bªn TK B5. X®. Sè ®o (TiÒn, ®)

Nî

Cã

Nî

Cã

1.000.000

1.000.000

10.000.000

10.000.000

Tr×nh tù c¸c b−íc ®Þnh kho¶n B1. X®. §èi t−îng kÕ to¸n

NghiÖp vô 3

NghiÖp vô 4

Nguyªn vËt liÖu

Nguån vèn KD

ThuÕ vµ c¸c kho¶n nép NN

TGNH

B2. X®. Tr¹ng th¸i biÕn ®éng

T¨ng

T¨ng

Gi¶m

Gi¶m

B3. X®. Tµi kho¶n sö dông

152

411

333

112

B4. X®. c¸c bªn TK B5. X®. Sè ®o (TiÒn, ®)

Nî

Cã

Nî

Cã

25.000.000

25.000.000

20.000.000

20.000.000

KÕt qu¶ trªn ®−îc ghi trong chÕ ®é kÕ to¸n nh− sau: NghiÖp vô 1: ghi

Nî Tµi kho¶n 111- TiÒn mÆt - 1.000.000® Cã Tµi kho¶n 112 - TiÒn göi ng©n hµng 1.000.000®

NghiÖp vô 2: ghi

Nî Tµi kho¶n 331- Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n 10.000.000® Cã Tµi kho¶n 311 - Vay N.H ng©n hµng 10.000.000®

NghiÖp vô 3: ghi Nî Tµi kho¶n 152- Nguyªn, vËt liÖu 25.000.000® Cã Tµi kho¶n 411 - Nguån vèn kinh doanh 25.000.000® NghiÖp vô 4: ghi Nî Tµi kho¶n 333 – ThuÕ ... nép NN 20.000.000® Cã Tµi kho¶n 112 – TiÒn göi ng©n hµng 20.000.000®

57

C¸c lo¹i ®Þnh kho¶n kÕ to¸n Tuú thuéc xuÊt hiÖn sè l−îng c¸c tµi kho¶n cã quan hÖ ®èi øng theo tõng nghiÖp vô ph¸t sinh ®Ó ph©n lo¹i ®Þnh kho¶n gåm ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n vµ ®Þnh kho¶n phøc t¹p. - §Þnh kho¶n gi¶n ®¬n lµ ®Þnh kho¶n chØ liªn quan ®Õn hai tµi kho¶n ®èi øng. Nh÷ng ®Þnh kho¶n ®−îc thùc hiÖn theo vÝ dô trªn ®©y ®Òu thuéc vµo lo¹i ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n. - §Þnh kho¶n phøc t¹p lµ ®Þnh kho¶n cã liªn quan tõ 3 tµi kho¶n ®èi øng trë lªn. VÒ c¬ b¶n, mét ®Þnh kho¶n phøc t¹p cã thÓ chia thµnh nh÷ng ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n. Khi ghi vµo sæ kÕ to¸n, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊt râ rµng, dÔ hiÓu, dÔ kiÓm tra sè liÖu,... ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i ph©n c¸c ®Þnh kho¶n phøc t¹p thµnh c¸c ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n t−¬ng øng (cã ngo¹i lÖ). VÝ dô 5: C«ng ty NDP chi tiÒn mÆt, theo phiÕu chi sè 12, ngµy 10 Th¸ng 5, thanh to¸n cho Bµ Lª ThÞ Hoa nh©n viªn cung øng cña C«ng ty, cã ghi râ: Chi tr¶ l−¬ng th¸ng 5 lµ 700.000® vµ chi sè v−ît t¹m øng ®Ó mua hµng hãa ®· nhËp kho lµ l.300.000®, tæng céng: 2.000.000® tiÒn mÆt. C¸c ®Þnh kho¶n phøc t¹p vµ gi¶n ®¬n vÒ vÝ dô 5 ®−îc ghi chÐp trªn sæ kÕ to¸n nh− sau: * Trªn Tµi kho¶n (Sæ hiÖu) TiÒn mÆt ghi ®Þnh kho¶n phøc t¹p: Nî Tµi kho¶n 334 - Thanh to¸n víi CNVC 700.000® Nî Tµi kho¶n 156 - Hµng hãa 1.300.000® Cã Tµi kho¶n 111 - TiÒn mÆt 2.000.000® * Trªn Tµi kho¶n (Sæ hiÖu) theo dâi L−¬ng ghi ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n thø nhÊt: Nî Tµi kho¶n 334 - Thanh to¸n víi CNVC 700.000® Cã Tµi kho¶n 111 - TiÒn mÆt 700.000® * Trªn Tµi kho¶n (Sæ hiÖu) Theo dâi Hµng hãa ghi ®Þnh kho¶n gi¶n ®¬n thø hai: Nî Tµi kho¶n 156 - Hµng hãa 1.300.000® Cã Tµi kho¶n 111 - TiÒn mÆt 1.300.000® C¨n cø vµo ¶nh h−ëng cña mét nghiÖp vô ph¸t sinh dÉn tíi viÖc ghi sæ ''kÐp'' ph¶i vËn dông cïng lóc c¸c ®èi øng ®ång thêi hay kh«ng ®Ó ph©n biÖt ®Þnh kho¶n ®ång thêi vµ ®Þnh kho¶n kh«ng ®ång thêi. VÝ dô 6: C«ng ty NDP nghiÖm thu TSC§HH ''A'' ®−a vµo ho¹t ®éng trong bé phËn chÕ biÕn s¶n phÈm, do c«ng ty tù x©y dùng, theo Biªn b¶n nghiÖm thu sè 15, ngµy 18 Th¸ng 5, thuéc dù to¸n sö dông nguån vèn ®Çu t− XDCB phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh, gi¸ thµnh hîp lý lµ 60.000.000®. Ghi: Nî TK 211 - TSC§HH 60.000.000 Cã TK 241 - Chi phÝ XDCB dë dang 60.000.000 §ång thêi: Nî TK 441 - Nguån vèn ®Çu t− XDCB 60.000.000 Cã TK 411 - Nguån vèn kinh doanh 60.000.000

58

C¨n cø vµo nhu cÇu b¾t buéc ph¶i theo dâi mét nghiÖp vô ph¸t sinh võa trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp, võa trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt hay kh«ng ®Ó ph©n biÖt ®Þnh kho¶n song song hay kh«ng song song: VÝ dô 7: C«ng ty NDP thu nî ë mét kh¸ch mua hµng theo chuyÓn kho¶n b»ng ngo¹i tÖ qua Ng©n hµng víi GiÊy B¸o Cã sè 11289 - NHCT, sè l−îng 10.000 USD, tû gi¸ 15.800VND/USD. Ghi: Nî TK 112 - TiÒn göi Ng©n hµng 158.000.000 Nî TK 1122 - Ngo¹i tÖ 158.000.000 Cã TK 131 - Ph¶i thu ë kh¸ch hµng 158.000.000 §ång thêi ghi Nî TK 007 - Ngo¹i tÖ 10.000 USD III.4. KÕT CHUYÓN TµI KHO¶N KÕt chuyÓn mét tµi kho¶n lµ chuyÓn mét sè tiÒn tõ tµi kho¶n nµy sang mét tµi kho¶n kh¸c. Khi kÕt chuyÓn ph¶i thùc hiÖn theo mét chiÒu: - Sè tiÒn tõ bªn Nî tµi kho¶n nµy chuyÓn sang bªn Nî tµi kho¶n kia. - Sè tiÒn tõ bªn Cã tµi kho¶n nµy chuyÓn sang bªn Cã tµi kho¶n kia. NghiÖp vô kÕt chuyÓn tµi kho¶n ®−îc thùc hiÖn vµo cuèi mét kú kÕ to¸n (th¸ng, quÝ, n¨m) trong viÖc tËp trung chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. Khi chuyÓn mét sè tiÒn tõ Nî tµi kho¶n (A) sang Nî tµi kho¶n (B) th× ghi sè tiÒn ®ã vµo bªn Cã tµi kho¶n (A) vµ ghi Nî vµo tµi kho¶n (B). VÝ dô: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ph¸t sinh trong kú cña doanh nghiÖp lµ 95.600.000 ®, cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ nµy vµo TK 154 ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú cña doanh nghiÖp. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu ph¸t sinh trong kú ®· ®−îc ghi bªn Nî cña TK 621 víi sè tiÒn 95.600.000 ®. Do vËy, khi kÕt chuyÓn ta tiÕn hµnh nh− sau: - Ghi sè tiÒn 95.600.000 ® vµo bªn Cã cña TK 621 ''Chi phÝ nguyªn vËt liÖu'' . - Ghi sè tiÒn 95.600.000 ® vµo bªn Nî cña TK 154 ''Chi phÝ SXKD dë dang''. Thùc hiÖn c¸c thao t¸c nh− trªn nghÜa lµ ta ®· kÕt chuyÓn sè tiÒn 95.600.000 ® tõ Nî TK 621 sang Nî TK 154. §Þnh kho¶n bót to¸n kÕt chuyÓn: Nî TK 154 ''Chi phÝ SXKD dë dang'' 95.600.000 ® Cã TK 621 “Chi phÝ nguyªn vËt liÖu'' 95.600.000 ® Tõ ®Þnh kho¶n ghi vµo tµi kho¶n theo s¬ ®å

59

Nî

Tµi kho¶n 621

Cã

Tæng sè PS 95.600.000® trong kú 95.600.000®

Nî

Tµi kho¶n 154

Cã

95.600.000®

KÕt chuyÓn cuèi kú III.5. KHãA TµI KHO¶N Vµ Më L¹I TµI KHO¶N a/ Theo th«ng lÖ, ë nhiÒu n−íc, cuèi mét kú kÕ to¸n, tr−íc khi lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, ta ph¶i tiÕn hµnh viÖc khãa c¸c tµi kho¶n. Muèn khãa mét tµi kho¶n, ta céng tÊt c¶ sè ph¸t sinh Nî vµ céng tÊt c¶ sè ph¸t sinh Cã, sau ®ã lÊy tæng 2 bªn trõ cho nhau. + Tµi kho¶n cã sè d− Nî, ta mang sè d− Nî ®Æt vµo dßng cuèi bªn Cã. + Tµi kho¶n cã sè d− Cã, ta mang sè d− Cã ®Æt vµo dßng cuèi bªn Nî. B©y giê, sè tæng céng 2 bªn sÏ c©n ®èi, ta g¹ch ch©n d−íi mçi sè tæng céng b»ng dÊu 2 g¹ch ngang. ViÖc lµm trªn gäi lµ khãa sæ mét tµi kho¶n. Qua ®Çu kú kÕ to¸n, ta më l¹i tµi kho¶n b»ng c¸ch tr¶ l¹i sè d− Nî vÒ bªn Nî, sè d− Cã vÒ bªn Cã, gäi lµ sè d− ®Çu kú. VÝ dô: Khãa vµ më l¹i tµi kho¶n tiÒn mÆt d−íi ®©y: Trong n¨m X, Tµi kho¶n TiÒn mÆt cã sè liÖu nh− sau (Khãa Tµi kho¶n TiÒn mÆt): Bªn Nî Bªn Cã Sè d− 01/01/X: Trong n¨m X:

25.000.000 Trong n¨m X:

Thu c¸c kho¶n A, B, C...

2.000.000.000

Chi c¸c kho¶n N, M, L...

1.500.000.000

Thu c¸c kho¶n O, P, F...

550.000.000

Chi c¸c kho¶n X, Y, Z...

1.000.000.000

Sè d− 31/12/X: Céng

75.000.000 2.575.000.000

Céng

2.575.000.000

Sang ®Çu n¨m X + 1, Tµi kho¶n TiÒn mÆt cã sè liÖu nh− sau (Tµi kho¶n TiÒn mÆt): Bªn Nî Bªn Cã Sè d− 01/01/X+1: Trong n¨m X+1: ......

75.000.000 Trong n¨m X+1: .....

60

b/ ë nhiÒu n−íc kh¸c, cuèi mét kú kÕ to¸n, tr−íc khi lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, ta ph¶i tiÕn hµnh viÖc khãa c¸c tµi kho¶n. C¸ch thøc nh− sau: B−íc 1 (B.1). G¹ch ngang 1 ®−êng liÒn, gi÷a 2 dßng kÎ d−íi sè d− ®Çu kú (KÓ c¶ nh÷ng tµi kho¶n kh«ng bao giê cã sè d− ®· ®−îc ghi b»ng sè 0. B.2. G¹ch ngang 1 ®−êng liÒn, gi÷a 2 dßng kÎ d−íi c¸c dßng ghi nghiÖp vô ph¸t sinh. B.3. Tæng céng tæng sè ph¸t sinh riªng tõng bªn cña mçi tµi kho¶n: Bªn Nî vµ Bªn Cã. Xong, g¹ch ngang 1 ®−êng liÒn, gi÷a 2 dßng kÎ d−íi dßng tæng céng sè ph¸t sinh. B.4. TÝnh sè d− cuèi kú, theo nguyªn t¾c: SDCK = SD§K + SPS t¨ng trong kú − SPS gi¶m trong kú. Xong, ghi sè d− cuèi kú cïng bªn theo qui ®Þnh cña ChÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. Cïng vÝ dô trªn, ta cã s¬ ®å khãa tµi kho¶n TiÒn mÆt vµo ngµy 31/12/X nh− sau: Bªn Nî Bªn Cã Sè d− Nî 01/01/X:

25.000.000

Trong n¨m X:

Trong n¨m X:

Thu c¸c kho¶n A, B, C...

2.000.000.000 Chi c¸c kho¶n N, M, L...

1.500.000.000

Thu c¸c kho¶n O, P, F...

550.000.000 Chi c¸c kho¶n X, Y, Z...

1.000.000.000

Céng tæng SPS Nî Sè d− 31/12/X:

2.550.000.000 Céng tæng SPS Cã 75.000.000

61

2.500.000.000

Ch−¬ng IV

PH¦¥NG PH¸P TÝNH GI¸ IV.1. Kh¸i NiÖm Nhu cÇu th«ng tin vµ kiÓm tra sù h×nh thµnh vµ ph¸t sinh chi phÝ cã liªn quan ®Õn tõng lo¹i tµi s¶n, ®Õn tõng ho¹t ®éng ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i biÓu hiÖn b»ng tiÒn l−îng gi¸ trÞ ®· kÕt tinh, ®· tiªu hao lµm c¨n cø ghi vµo tµi kho¶n kÕ to¸n - sæ kÕ to¸n. Hay nãi c¸ch kh¸c, tÝnh gi¸ lµ ph−¬ng ph¸p dïng th−íc ®o tiÒn tÖ ®Ó biÓu hiÖn gi¸ trÞ c¸c lo¹i tµi s¶n, c¸c qu¸ tr×nh ®Çu t−, c¸c ®èi t−îng mua b¸n lµm c¨n cø ®o l−îng hiÖu qu¶ vµ ghi gi¸ trÞ tµi s¶n vµo sæ kÕ to¸n. Yªu cÇu c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh lµ ph¶i thùc hiÖn viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra cña ho¹t ®éng kinh doanh. Do vËy, chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh sÏ qui ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ®Ó ghi sæ kÕ to¸n cña c¸c lo¹i vËt t− thiÕt bÞ, s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng t¸c, lao vô, dÞch vô. Khi tÝnh gi¸, cÇn tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, th«ng lÖ chung, nh−: - Nguyªn t¾c gi¸ phÝ: Theo nguyªn t¾c nµy, khi mua mét tµi s¶n th× ph¶i ghi chÐp theo gi¸ vèn (gi¸ phÝ) t¹i thêi ®iÓm x¶y ra. Gi¸ nµy gäi lµ gi¸ lÞch sö, biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm mua b¸n. Tuy nhiªn, khi møc gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ thay ®æi (do l¹m ph¸t hoÆc gi¶m ph¸t) sÏ dÉn ®Õn lµm thay ®æi gi¸ c¶ cña tµi s¶n. Trong tr−êng hîp nh− vËy ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ®Þnh gi¸ l¹i tÊt c¶ c¸c tµi s¶n hiÖn cã ®Ó ®¸nh gi¸ l¹i n¨ng lùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Th«ng th−êng viÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n theo gi¸ thÞ tr−êng hiÖn t¹i (th−êng do l¹m ph¸t g©y ra) ®−îc tiÕn hµnh khi cã quyÕt ®Þnh cña nhµ n−íc. - Nguyªn t¾c kh¸ch quan: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái sè liÖu ghi chÐp vµo sæ s¸ch kÕ to¸n ph¶i dùa trªn nh÷ng sù kiÖn cã thÓ kiÓm tra ®−îc, nghÜa lµ ph¶i cã b»ng chøng tin cËy. - Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n: Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i sö dông nh÷ng luËt lÖ kÕ to¸n, ph−¬ng ph¸p ®o l−êng vµ tÝnh to¸n cã thÓ so s¸nh ®−îc gi÷a c¸c kú h¹ch to¸n víi nhau. - Nguyªn t¾c thËn träng: Theo nguyªn t¾c nµy, cÇn tÝnh ®ñ chi phÝ vµ tæn thÊt cã thÓ x¶y ra, tr¸nh x¸c ®Þnh l·i gi¶, lç thùc. Víi quan ®iÓm nµy, ng−êi ta tin t−ëng cã mét sù ®¶m b¶o cho thu nhËp vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. - Yªu cÇu qu¶n lý néi bé vµ ®¬n gi¶n hãa c«ng t¸c kÕ to¸n: Trong thùc tÕ ho¹t ®éng cña nhiÒu doanh nghiÖp, ®«i khi x¶y ra tr−êng hîp cã nhiÒu nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh mµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ngay gi¸ thùc tÕ cña chóng t¹i thêi ®iÓm ®ã, ch¼ng h¹n nh−: Gi¸ xuÊt kho vËt t− hµng hãa, gi¸ thµnh cña thµnh phÈm nhËp kho... hoÆc nh÷ng ®èi t−îng kÕ to¸n mµ gi¸ lu«n biÕn ®éng nh− ngo¹i tÖ. V× vËy, ®Ó ghi chÐp kÞp thêi nh÷ng nghiÖp vô võa ph¸t sinh víi môc ®Ých lµ nh»m ®¬n gi¶n hãa c«ng viÖc kÕ to¸n còng nh− ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp, kÕ

62

to¸n cã thÓ sö dông gi¸ t¹m tÝnh (cßn ®−îc gäi lµ gi¸ tÝnh tr−íc hoÆc gi¸ h¹ch to¸n). Gi¸ t¹m tÝnh cho c¸c ®èi t−îng th−êng ®−îc x¸c ®Þnh ngay tõ ®Çu kú h¹ch to¸n vµ æn ®Þnh trong kú h¹ch to¸n ®ã. Cuèi kú, kÕ to¸n sÏ ®iÒu chØnh l¹i khi tÝnh ®−îc gi¸ thùc tÕ. IV.2. PH¦¥NG PH¸P TÝNH GI¸ MéT Sè §èI T¦îNG KÕ to¸n chñ yÕu 1. TÝnh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt do doanh nghiÖp n¾m gi÷ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ h÷u h×nh. Nguyªn gi¸: Lµ toµn bé c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó cã ®−îc TSC§ h÷u h×nh tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ®−a tµi s¶n ®ã vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. KhÊu hao: Lµ sù ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao cña TSC§ h÷u h×nh trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n ®ã. Gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao: Lµ nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh ghi trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, trõ (−) gi¸ trÞ thanh lý −íc tÝnh cña tµi s¶n ®ã. Thêi gian sö dông h÷u Ých: Lµ thêi gian mµ TSC§ h÷u h×nh ph¸t huy ®−îc t¸c dông cho s¶n xuÊt, kinh doanh, ®−îc tÝnh b»ng: (a) Thêi gian mµ doanh nghiÖp dù tÝnh sö dông TSC§ h÷u h×nh, hoÆc: (b) Sè l−îng s¶n phÈm, hoÆc c¸c ®¬n vÞ tÝnh t−¬ng tù mµ doanh nghiÖp dù tÝnh thu ®−îc tõ viÖc sö dông tµi s¶n. Gi¸ trÞ thanh lý: Lµ gi¸ trÞ −íc tÝnh thu ®−îc khi hÕt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n, sau khi trõ (−) chi phÝ thanh lý −íc tÝnh. Gi¸ trÞ hîp lý: Lµ gi¸ trÞ tµi s¶n cã thÓ ®−îc trao ®æi gi÷a c¸c bªn cã ®Çy ®ñ hiÓu biÕt trong sù trao ®æi ngang gi¸. Gi¸ trÞ cßn l¹i: Lµ nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh sau khi trõ (−) sè khÊu hao luü kÕ cña tµi s¶n ®ã. Gi¸ trÞ cã thÓ thu håi: Lµ gi¸ trÞ −íc tÝnh thu ®−îc trong t−¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n, bao gåm c¶ gi¸ trÞ thanh lý cña chóng. Tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ h÷u h×nh C¸c tµi s¶n ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ h÷u h×nh ph¶i tháa m·n ®ång thêi tÊt c¶ bèn (4) tiªu chuÈn ghi nhËn sau: (a) Ch¾c ch¾n thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã; (b) Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy; (c) Thêi gian sö dông −íc tÝnh trªn 1 n¨m; (d) Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.

63

X¸C §ÞNH GI¸ TRÞ BAN §ÇU TSC§ h÷u h×nh ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu theo nguyªn gi¸. - TSC§ h÷u h×nh mua s¾m + Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua s¾m bao gåm gi¸ mua (trõ (−) c¸c kho¶n ®−îc chiÕt khÊu th−¬ng m¹i hoÆc gi¶m gi¸), c¸c kho¶n thuÕ (kh«ng bao gåm c¸c kho¶n thuÕ ®−îc hoµn l¹i) vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®−a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông, nh−: Chi phÝ chuÈn bÞ mÆt b»ng; Chi phÝ vËn chuyÒn vµ bèc xÕp ban ®Çu; Chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö (trõ (−) c¸c kho¶n thu håi vÒ s¶n phÈm, phÕ liÖu do ch¹y thö); Chi phÝ chuyªn gia vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c. + §èi víi TSC§ h÷u h×nh h×nh thµnh do ®Çu t− x©y dùng theo ph−¬ng thøc giao thÇu, nguyªn gi¸ lµ gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®Çu t− x©y dùng, c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c vµ lÖ phÝ tr−íc b¹ (nÕu cã). + Tr−êng hîp mua TSC§ h÷u h×nh lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt th× gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. + Tr−êng hîp TSC§ h÷u h×nh mua s¾m ®−îc thanh to¸n theo ph−¬ng thøc tr¶ chËm, nguyªn gi¸ TSC§ ®ã ®−îc ph¶n ¸nh theo gi¸ mua tr¶ ngay t¹i thêi ®iÓm mua. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n vµ gi¸ mua tr¶ ngay ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ theo kú h¹n thanh to¸n, trõ khi sè chªnh lÖch ®ã ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh (vèn hãa) theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ''Chi phÝ ®i vay''. + C¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh, nh−: Chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ kh¸c... nÕu kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua s¾m vµ ®−a TSC§ vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông th× kh«ng ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh. C¸c kho¶n lç ban ®Çu do m¸y mãc kh«ng ho¹t ®éng ®óng nh− dù tÝnh ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. - TSC§ h÷u h×nh tù x©y dùng hoÆc tù chÕ + Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh tù x©y dùng hoÆc tù chÕ lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña TSC§ tù x©y dùng, hoÆc tù chÕ céng (+) chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö. Tr−êng hîp doanh nghiÖp dïng s¶n phÈm do m×nh s¶n xuÊt ra ®Ó chuyÓn thµnh TSC§ th× nguyªn gi¸ lµ chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã céng (+) c¸c chi phÝ trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc ®−a TSC§ vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. Trong c¸c tr−êng hîp trªn, mäi kho¶n l·i néi bé kh«ng ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ cña c¸c tµi s¶n ®ã. C¸c chi phÝ kh«ng hîp lý, nh− nguyªn liÖu, vËt liÖu l·ng phÝ, lao ®éng hoÆc c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c sö dông v−ît qu¸ møc b×nh th−êng trong qu¸ tr×nh tù x©y dùng hoÆc tù chÕ kh«ng ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh. - TSC§ h÷u h×nh thuª tµi chÝnh + Tr−êng hîp ®i thuª TSC§ h÷u h×nh theo h×nh thøc thuª tµi chÝnh, nguyªn gi¸ TSC§ ®−îc x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ''Thuª tµi s¶n''. - TSC§ h÷u h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi

64

+ Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh kh«ng t−¬ng tù hoÆc tµi s¶n kh¸c ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ, hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t−¬ng ®−¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. + Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh t−¬ng tù, hoÆc cã thÓ h×nh thµnh do ®−îc b¸n ®Ó ®æi lÊy quyÒn së h÷u mét tµi s¶n t−¬ng tù (tµi s¶n t−¬ng tù lµ tµi s¶n cã c«ng dông t−¬ng tù, trong cïng lÜnh vùc kinh doanh vµ cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng). Trong c¶ hai tr−êng hîp kh«ng cã bÊt kú kho¶n l·i hay lç nµo ®−îc ghi nhËn trong qu¸ tr×nh trao ®æi. Nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ ®−îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®em trao ®æi. VÝ dô: ViÖc trao ®æi c¸c TSC§ h÷u h×nh t−¬ng tù nh− trao ®æi m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, c¸c c¬ së dÞch vô hoÆc TSC§ h÷u h×nh kh¸c. - TSC§ h÷u h×nh t¨ng tõ c¸c nguån kh¸c + Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh ®−îc tµi trî, ®−îc tÆng, ®−îc ghi nhËn ban ®Çu theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu. Tr−êng hîp kh«ng ghi nhËn theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu th× doanh nghiÖp ghi nhËn theo gi¸ trÞ danh nghÜa céng (+) c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®−a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. CHI PHÝ PH¸T SINH SAU GHI NHËN BAN §ÇU - C¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu TSC§ h÷u h×nh ®−îc ghi t¨ng nguyªn gi¸ cña tµi s¶n nÕu c¸c chi phÝ nµy ch¾c ch¾n lµm t¨ng lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai do sö dông tµi s¶n ®ã. C¸c chi phÝ ph¸t sinh kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn trªn ph¶i ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. - C¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu TSC§ h÷u h×nh ®−îc ghi t¨ng nguyªn gi¸ cña tµi s¶n nÕu chóng thùc sù c¶i thiÖn tr¹ng th¸i hiÖn t¹i so víi tr¹ng th¸i tiªu chuÈn ban ®Çu cña tµi s¶n ®ã, nh−: (a) Thay ®æi bé phËn cña TSC§ h÷u h×nh lµm t¨ng thêi gian sö dông h÷u Ých, hoÆc lµm t¨ng c«ng suÊt sö dông cña chóng; (b) C¶i tiÕn bé phËn cña TSC§ h÷u h×nh lµm t¨ng ®¸ng kÓ chÊt l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra; (c) ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi lµm gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng cña tµi s¶n so víi tr−íc. - Chi phÝ vÒ söa ch÷a vµ b¶o d−ìng TSC§ h÷u h×nh nh»m môc ®Ých kh«i phôc hoÆc duy tr× kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ cña tµi s¶n theo tr¹ng th¸i ho¹t ®éng tiªu chuÈn ban ®Çu ®−îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. - ViÖc h¹ch to¸n c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ghi nhËn ban ®Çu TSC§ h÷u h×nh ph¶i c¨n cø vµo tõng tr−êng hîp cô thÓ vµ kh¶ n¨ng thu håi c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau. Khi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ h÷u h×nh ®· bao gåm c¸c kho¶n gi¶m vÒ lîi Ých kinh tÕ th× c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau ®Ó kh«i phôc c¸c lîi Ých kinh tÕ tõ tµi s¶n ®ã sÏ ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ nÕu gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ kh«ng v−ît qu¸ gi¸ trÞ cã thÓ thu håi tõ tµi s¶n ®ã. Tr−êng hîp trong gi¸ mua TSC§ h÷u h×nh ®· bao gåm nghÜa vô cña doanh nghiÖp ph¶i bá thªm c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó ®−a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông th× viÖc vèn hãa c¸c chi phÝ ph¸t sinh sau còng ph¶i c¨n cø vµo kh¶ n¨ng thu håi

65

chi phÝ. VÝ dô khi mua mét ng«i nhµ ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i söa ch÷a tr−íc khi sö dông th× chi phÝ söa ch÷a ng«i nhµ ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ cña tµi s¶n nÕu gi¸ trÞ ®ã cã thÓ thu håi ®−îc tõ viÖc sö dông ng«i nhµ trong t−¬ng lai. - Tr−êng hîp mét sè bé phËn cña TSC§ h÷u h×nh ®ßi hái ph¶i ®−îc thay thÕ th−êng xuyªn, ®−îc h¹ch to¸n lµ c¸c TSC§ ®éc lËp nÕu c¸c bé phËn ®ã tháa m·n ®ñ bèn (4) tiªu chuÈn quy ®Þnh cho TSC§ h÷u h×nh. VÝ dô m¸y ®iÒu hßa nhiÖt ®é trong mét ng«i nhµ cã thÓ ph¶i thay thÕ nhiÒu lÇn trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña ng«i nhµ ®ã th× c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong viÖc thay thÕ hay kh«i phôc m¸y ®iÒu hßa ®−îc h¹ch to¸n thµnh mét tµi s¶n ®éc lËp vµ gi¸ trÞ m¸y ®iÒu hoµ khi ®uîc thay thÕ sÏ ®−îc ghi gi¶m. X¸C §ÞNH GI¸ TRÞ SAU GHI NhËn BAN §ÇU - Sau khi ghi nhËn ban ®Çu, trong qu¸ tr×nh sö dông, TSC§ h÷u h×nh ®−îc x¸c ®Þnh theo nguyªn gi¸, khÊu hao luü kÕ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. Tr−êng hîp TSC§ h÷u h×nh ®−îc ®¸nh gi¸ l¹i theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc th× nguyªn gi¸, khÊu hao luü kÕ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh theo kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ l¹i. Chªnh lÖch do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ h÷u h×nh ®−îc xö lý vµ kÕ to¸n theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. KHÊU HAO - Gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao cña TSC§ h÷u h×nh ®−îc ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng trong thêi gian sö dông h÷u Ých cña chóng. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao ph¶i phï hîp víi lîi Ých kinh tÕ mµ tµi s¶n ®em l¹i cho doanh nghiÖp. Sè khÊu hao cña tõng kú ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú, trõ khi chóng ®−îc tÝnh vµo gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n kh¸c, nh−: KhÊu hao TSC§ h÷u h×nh dïng cho c¸c ho¹t ®éng trong giai ®o¹n triÓn khai lµ mét bé phËn chi phÝ cÊu thµnh nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh (theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc TSC§ v« h×nh), hoÆc chi phÝ khÊu hao TSC§ h÷u h×nh dïng cho qu¸ tr×nh tù x©y dùng hoÆc tù chÕ c¸c tµi s¶n kh¸c. - Lîi Ých kinh tÕ do TSC§ h÷u h×nh ®em l¹i ®−îc doanh nghiÖp khai th¸c dÇn b»ng c¸ch sö dông c¸c tµi s¶n ®ã. Tuy nhiªn, c¸c nh©n tè kh¸c, nh−: Sù l¹c hËu vÒ kü thuËt, sù hao mßn cña tµi s¶n do chóng kh«ng ®−îc sö dông th−êng dÉn ®Õn sù suy gi¶m lîi Ých kinh tÕ mµ doanh nghiÖp −íc tÝnh c¸c tµi s¶n ®ã sÏ ®em l¹i. Do ®ã, khi x¸c ®Þnh thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ h÷u h×nh ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sau: (a) Møc ®é sö dông −íc tÝnh cña doanh nghiÖp ®èi víi tµi s¶n ®ã. Møc ®é sö dông ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua c«ng suÊt hoÆc s¶n l−îng dù tÝnh; (b) Møc ®é hao mßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè liªn quan trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n, nh−: Sè ca lµm viÖc, viÖc söa ch÷a vµ b¶o d−ìng cña doanh nghiÖp ®èi víi tµi s¶n, còng nh− viÖc b¶o qu¶n chóng trong nh÷ng thêi kú kh«ng ho¹t ®éng; (c) Hao mßn v« h×nh ph¸t sinh do viÖc thay ®æi hay c¶i tiÕn d©y chuyÒn c«ng nghÖ hay do sù thay ®æi nhu cÇu cña thÞ tr−êng vÒ s¶n phÈm hoÆc dÞch vô do tµi s¶n ®ã s¶n xuÊt ra; (d) Giíi h¹n cã tÝnh ph¸p lý trong viÖc sö dông tµi s¶n, nh− ngµy hÕt h¹n hîp ®ång cña tµi s¶n thuª tµi chÝnh.

66

- Thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ h÷u h×nh do doanh nghiÖp x¸c ®Þnh chñ yÕu dùa trªn møc ®é sö dông −íc tÝnh cña tµi s¶n. Tuy nhiªn, do chÝnh s¸ch qu¶n lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp mµ thêi gian sö dông h÷u Ých −íc tÝnh cña tµi s¶n cã thÓ ng¾n h¬n thêi gian sö dông h÷u Ých thùc tÕ cña nã. V× vËy, viÖc −íc tÝnh thêi gian sö dông h÷u Ých cña mét TSC§ h÷u h×nh cßn ph¶i dùa trªn kinh nghiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi c¸c tµi s¶n cïng lo¹i. - Ba ph−¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ h÷u h×nh, gåm: + Ph−¬ng ph¸p khÊu hao ®−êng th¼ng; + Phu¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn; vµ + Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè l−îng s¶n phÈm. Theo ph−¬ng ph¸p khÊu hao ®−êng th¼ng, sè khÊu hao hµng n¨m kh«ng thay ®æi trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n. Theo ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn, sè khÊu hao hµng n¨m gi¶m dÇn trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè l−îng s¶n phÈm dùa trªn tæng sè ®¬n vÞ s¶n phÈm −íc tÝnh tµi s¶n cã thÓ t¹o ra. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao do doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®Ó ¸p dông cho tõng TSC§ h÷u h×nh ph¶i ®−îc thùc hiÖn nhÊt qu¸n, trõ khi cã sù thay ®æi trong c¸ch thøc sö dông tµi s¶n ®ã. Doanh nghiÖp kh«ng ®−îc tiÕp tôc tÝnh khÊu hao ®èi víi nh÷ng TSC§ h÷u h×nh ®· khÊu hao hÕt gi¸ trÞ nh−ng vÉn cßn sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh C¸c doanh nghiÖp th−êng ®Çu t− ®Ó cã c¸c nguån lùc v« h×nh, nh−: QuyÒn sö dông ®Êt cã thêi h¹n, phÇn mÒm m¸y vi tÝnh, b»ng s¸ng chÕ, b¶n quyÒn, giÊy phÐp khai th¸c thuû s¶n, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, giÊy phÐp nh−îng quyÒn, quan hÖ kinh doanh víi kh¸ch hµng hoÆc nhµ cung cÊp, sù trung thµnh cña kh¸ch hµng, thÞ phÇn vµ quyÒn tiÕp thÞ... §Ó x¸c ®Þnh nguån lùc v« h×nh quy ®Þnh tháa m·n ®Þnh nghÜa TSC§ v« h×nh cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè: TÝnh cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t nguån lùc vµ tÝnh ch¾c ch¾n cña lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai. NÕu mét nguån lùc v« h×nh kh«ng tho¶ m·n ®Þnh nghÜa TSC§ v« h×nh th× chi phÝ ph¸t sinh ®Ó t¹o ra nguån lùc v« h×nh ®ã ph¶i ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú hoÆc chi phÝ tr¶ tr−íc. Riªng nguån lùc v« h×nh doanh nghiÖp cã ®−îc th«ng qua viÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i ®−îc ghi nhËn lµ lîi thÕ th−¬ng m¹i vµo ngµy ph¸t sinh nghiÖp vô mua (Theo quy ®Þnh t¹i §o¹n 46). TÝnh cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc: - TSC§ v« h×nh ph¶i lµ tµi s¶n cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ®Ó cã thÓ ph©n biÖt mét c¸ch râ rµng tµi s¶n ®ã víi lîi thÕ th−¬ng m¹i. Lîi thÕ th−¬ng m¹i ph¸t sinh tõ viÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i ®−îc thÓ hiÖn b»ng mét kho¶n thanh to¸n do bªn ®i mua tµi s¶n thùc hiÖn ®Ó cã thÓ thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai. - Mét TSC§ v« h×nh cã thÓ x¸c ®Þnh riªng biÖt khi doanh nghiÖp cã thÓ ®em TSC§ v« h×nh ®ã cho thuª, b¸n, trao ®æi hoÆc thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ cô thÓ tõ tµi s¶n ®ã trong t−¬ng l¹i. Nh÷ng tµi s¶n chØ t¹o ra lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai khi kÕt hîp víi c¸c tµi s¶n kh¸c nh−ng vÉn ®−îc coi lµ tµi s¶n cã thÓ x¸c ®Þnh riªng biÖt nÕu doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®−îc ch¾c ch¾n lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai do tµi s¶n ®ã ®em l¹i.

67

Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t: - Doanh nghiÖp n¾m quyÒn kiÓm so¸t mét tµi s¶n nÕu doanh nghiÖp cã quyÒn thu lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai mµ tµi s¶n ®ã ®em l¹i, ®ång thêi còng cã kh¶ n¨ng h¹n chÕ sù tiÕp cËn cña c¸c ®èi t−îng kh¸c ®èi víi lîi Ých ®ã. Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp ®èi víi lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai tõ TSC§ v« h×nh, th«ng th−êng cã nguån gèc tõ quyÒn ph¸p lý. - Tri thøc vÒ thÞ tr−êng vµ hiÓu biÕt chuyªn m«n cã thÓ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai. Doanh nghiÖp cã thÓ kiÓm so¸t lîi Ých ®ã khi cã rµng buéc b»ng quyÒn ph¸p lý, vÝ dô: B¶n quyÒn, giÊy phÐp khai th¸c thuû s¶n. - Doanh nghiÖp cã ®éi ngò nh©n viªn lµnh nghÒ vµ th«ng qua viÖc ®µo t¹o, doanh nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc sù n©ng cao kiÕn thøc cña nh©n viªn sÏ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai, nh−ng doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t lîi Ých kinh tÕ ®ã, v× vËy kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. Tµi n¨ng l·nh ®¹o vµ kü thuËt chuyªn m«n còng kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh trõ khi tµi s¶n nµy ®−îc b¶o ®¶m b»ng c¸c quyÒn ph¸p lý ®Ó sö dông nã vµ ®Ó thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai ®ång thêi tho¶ m·n c¸c quy ®Þnh vÒ ®Þnh nghÜa TSC§ v« h×nh vµ tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ v« h×nh. - Doanh nghiÖp cã danh s¸ch kh¸ch hµng hoÆc thÞ phÇn nh−ng do kh«ng cã quyÒn ph¸p lý hoÆc biÖn ph¸p kh¸c ®Ó b¶o vÖ hoÆc kiÓm so¸t c¸c lîi Ých kinh tÕ tõ c¸c mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng vµ sù trung thµnh cña hä, v× vËy kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. Lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai: - Lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai mµ TSC§ v« h×nh ®em l¹i cho doanh nghiÖp cã thÓ bao gåm: T¨ng doanh thu, tiÕt kiÖm chi phÝ, hoÆc lîi Ých kh¸c xuÊt ph¸t tõ viÖc sö dông TSC§ v« h×nh. GHI NHËN Vµ X¸C §ÞNH GI¸ TRÞ BAN §ÇU - Mét tµi s¶n v« h×nh ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh ph¶i tháa m·n ®ång thêi: + §Þnh nghÜa vÒ TSC§ v« h×nh, vµ + Bèn (4) tiªu chuÈn ghi nhËn sau: * Ch¾c ch¾n thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai do tµi s¶n ®ã mang l¹i; * Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy; * Thêi gian sö dông −íc tÝnh trªn mét n¨m; * Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. - Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é ch¾c ch¾n kh¶ n¨ng thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai b»ng viÖc sö dông c¸c gi¶ ®Þnh hîp lý vµ cã c¬ së vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ tån t¹i trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n ®ã. - TSC§ v« h×nh ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu theo nguyªn gi¸.

68

X¸C §ÞNH NGUY£N GI¸ TSC§ V¤ H×NH TRONG TõNG TR−êNG Hîp Mua TSC§ v« h×nh riªng biÖt - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh mua riªng biÖt, bao gåm gi¸ mua (trõ (−) c¸c kho¶n ®−îc chiÕt khÊu th−¬ng m¹i hoÆc gi¶m gi¸), c¸c kho¶n thuÕ (kh«ng bao gåm c¸c kho¶n thuÕ ®−îc hoµn l¹i) vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®−a tµi s¶n vµo sö dông theo dù tÝnh. - Tr−êng hîp quyÒn sö dông ®Êt ®−îc mua cïng víi mua nhµ cöa, vËt kiÕn tróc trªn ®Êt th× gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. - Tr−êng hîp TSC§ v« h×nh mua s¾m ®−îc thanh to¸n theo ph−¬ng thøc tr¶ chËm, nguyªn gi¸ cña TSC§ v« h×nh ®−îc ph¶n ¸nh theo gi¸ mua tr¶ ngay t¹i thêi ®iÓm mua. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n vµ gi¸ mua tr¶ ngay ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh theo kú h¹n thanh to¸n, trõ khi sè chªnh lÖch ®ã ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh (vèn hãa) theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ''Chi phÝ ®i vay''. - NÕu TSC§ v« h×nh h×nh thµnh tõ viÖc trao ®æi thanh to¸n b»ng chøng tõ liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u vèn cña ®¬n vÞ, nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh lµ gi¸ trÞ hîp lý cña c¸c chøng tõ ®−îc ph¸t hµnh liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u vèn. Mua TSC§ v« h×nh tõ viÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp: - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i lµ gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®ã vµo ngµy mua (ngµy s¸p nhËp doanh nghiÖp). - Doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh mét c¸ch ®¸ng tin cËy ®Ó ghi nhËn tµi s¶n ®ã mét c¸ch riªng biÖt. Gi¸ trÞ hîp lý cã thÓ lµ: - Gi¸ niªm yÕt t¹i thÞ tr−êng ho¹t ®éng; - Gi¸ cña nghiÖp vô mua b¸n TSC§ v« h×nh t−¬ng tù. - NÕu kh«ng cã thÞ tr−êng ho¹t ®éng cho tµi s¶n th× nguyªn gi¸ cña TSC§ v« h×nh ®−îc x¸c ®Þnh b»ng kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp lÏ ra ph¶i tr¶ vµo ngµy mua tµi s¶n trong ®iÒu kiÖn nghiÖp vô ®ã ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së kh¸ch quan dùa trªn c¸c th«ng tin tin cËy hiÖn cã. Tr−êng hîp nµy doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c kÕt qu¶ cña c¸c nghiÖp vô ®ã trong mèi quan hÖ t−¬ng quan víi c¸c tµi s¶n t−¬ng tù. - Khi s¸p nhËp doanh nghiÖp, TSC§ v« h×nh ®−îc ghi nhËn nh− sau: (a) Bªn mua tµi s¶n ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh nÕu tµi s¶n ®ã ®¸p øng ®−îc ®Þnh nghÜa vÒ TSC§ v« h×nh vµ tiªu chuÈn ghi nhËn quy ®Þnh trong ®o¹n 16, 17, kÓ c¶ tr−êng hîp TSC§ v« h×nh ®ã kh«ng ®−îc ghi nhËn trong b¸o c¸o tµi chÝnh cña bªn b¸n tµi s¶n; (b) NÕu TSC§ v« h×nh ®−îc mua th«ng qua viÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i, nh−ng kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc nguyªn gi¸ mét c¸ch ®¸ng tin cËy th× tµi s¶n ®ã kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ mét TSC§ v« h×nh riªng biÖt, mµ ®−îc h¹ch to¸n vµo lîi thÕ th−¬ng m¹i (Theo quy ®Þnh t¹i §o¹n 46).

69

- Khi kh«ng cã thÞ tr−êng ho¹t ®éng cho TSC§ v« h×nh ®−îc mua th«ng qua viÖc s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i, th× nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh lµ gi¸ trÞ mµ t¹i ®ã nã kh«ng t¹o ra lîi thÕ th−¬ng m¹i cã gi¸ trÞ ©m ph¸t sinh vµo ngµy s¸p nhËp doanh nghiÖp. TSC§ v« h×nh lµ quyÒn sö dông ®Êt cã thêi h¹n: - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh lµ quyÒn sö dông ®Êt cã thêi h¹n khi ®−îc giao ®Êt hoÆc sè tiÒn tr¶ khi nhËn chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p tõ ng−êi kh¸c, hoÆc gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt nhËn gãp vèn liªn doanh. - Tr−êng hîp quyÒn sö dông ®Êt ®−îc chuyÓn nh−îng cïng víi mua nhµ cöa, vËt kiÕn tróc trªn ®Êt th× gi¸ trÞ cña nhµ cöa, vËt kiÕn tróc ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ h÷u h×nh. TSC§ v« h×nh ®−îc nhµ n−íc cÊp hoÆc ®−îc tÆng, biÕu: - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®−îc nhµ n−íc cÊp hoÆc ®−îc tÆng, biÕu, ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu céng (+) c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®−a tµi s¶n vµo sö dông theo dù tÝnh. TSC§ v« h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi: - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ v« h×nh kh«ng t−¬ng tù hoÆc tµi s¶n kh¸c ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ v« h×nh nhËn vÒ hoÆc b»ng víi gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t−¬ng ®−¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh mua d−íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ v« h×nh t−¬ng tù, hoÆc cã thÓ h×nh thµnh do ®−îc b¸n ®Ò ®æi lÊy quyÒn së h÷u mét tµi s¶n t−¬ng tù (tµi s¶n t−¬ng tù lµ tµi s¶n cã c«ng dông t−¬ng tù, trong cïng lÜnh vùc kinh doanh vµ cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng). Trong c¶ hai tr−êng hîp kh«ng cã bÊt kú kho¶n l·i hay lç nµo ®−îc ghi nhËn trong qu¸ tr×nh trao ®æi. Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh nhËn vÒ ®−îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ v« h×nh ®em trao ®æi. Lîi thÕ th−¬ng m¹i ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp. - Lîi thÕ th−¬ng m¹i ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ tµi s¶n. - Chi phÝ ph¸t sinh ®Ó t¹o ra lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai nh−ng kh«ng h×nh thµnh TSC§ v« h×nh v× kh«ng ®¸p øng ®−îc ®Þnh nghÜa vµ tiªu chuÈn ghi nhËn trong chuÈn mùc nµy, mµ t¹o nªn lîi thÕ th−¬ng m¹i tõ néi bé doanh nghiÖp. Lîi thÕ th−¬ng m¹i ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ tµi s¶n v× nã kh«ng ph¶i lµ nguån lùc cã thÓ x¸c ®Þnh, kh«ng ®¸nh gi¸ ®−îc mét c¸ch ®¸ng tin cËy vµ doanh nghiÖp kh«ng kiÓm so¸t ®−îc. - Kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ thÞ tr−êng cña doanh nghiÖp víi gi¸ trÞ tµi s¶n thuÇn cña doanh nghiÖp ghi trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ®−îc x¸c ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh do doanh nghiÖp kiÓm so¸t. TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp:

70

- §Ó ®¸nh gi¸ mét tµi s¶n v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp ®−îc ghi nhËn vµo ngµy ph¸t sinh nghiÖp vô ®¸p øng ®−îc ®Þnh nghÜa vµ tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ v« h×nh, doanh nghiÖp ph¶i ph©n chia qu¸ tr×nh h×nh thµnh tµi s¶n theo: (a) Giai ®o¹n nghiªn cøu; vµ (b) Giai ®o¹n triÓn khai. NÕu doanh nghiÖp kh«ng thÓ ph©n biÖt giai ®o¹n nghiªn cøu víi giai ®o¹n triÓn khai cña mét dù ¸n néi bé ®Ó t¹o ra TSC§ v« h×nh, doanh nghiÖp ph¶i h¹ch to¸n vµo chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong kú toµn bé chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn dù ¸n ®ã. Giai ®o¹n nghiªn cøu: - Toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong giai ®o¹n nghiªn cøu kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh mµ ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. - VÝ dô vÒ c¸c ho¹t ®éng trong giai ®o¹n nghiªn cøu: (a) C¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t triÓn tri thøc míi vµ ho¹t ®éng t×m kiÕm, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n cuèi cïng; (b) ViÖc øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, hoÆc c¸c tri thøc kh¸c; (c) ViÖc t×m kiÕm c¸c ph−¬ng ph¸p thay thÕ ®èi víi c¸c vËt liÖu, dông cô, s¶n phÈm, quy tr×nh, dÞch vô; (d) C«ng thøc, thiÕt kÕ, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän cuèi cïng c¸c ph−¬ng ph¸p thay thÕ ®èi víi c¸c vËt liÖu, dông cô, s¶n phÈm, quy tr×nh, hÖ thèng, dÞch vô míi hoÆc c¶i tiÕn h¬n. Giai ®o¹n triÓn khai: - Tµi s¶n v« h×nh t¹o ra trong giai ®o¹n triÓn khai ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh nÕu tháa m·n ®−îc b¶y (7) ®iÒu kiÖn sau: (a) TÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kü thuËt ®¶m b¶o cho viÖc hoµn thµnh vµ ®−a tµi s¶n v« h×nh vµo sö dông theo dù tÝnh hoÆc ®Ó b¸n; (b) Doanh nghiÖp dù ®Þnh hoµn thµnh tµi s¶n v« h×nh ®Ó sö dông hoÆc ®Ó b¸n; (c) Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sö dông hoÆc b¸n tµi s¶n v« h×nh ®ã; (d) Tµi s¶n v« h×nh ®ã ph¶i t¹o ra ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai; (e) Cã ®Çy ®ñ c¸c nguån lùc vÒ kü thuËt, tµi chÝnh vµ c¸c nguån lùc kh¸c ®Ó hoµn tÊt c¸c giai ®o¹n triÓn khai, b¸n hoÆc sö dông tµi s¶n v« h×nh ®ã; (g) Cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n toµn bé chi phÝ trong giai ®o¹n triÓn khai ®Ó t¹o ra tµi s¶n v« h×nh ®ã; (h) ¦íc tÝnh cã ®ñ tiªu chuÈn vÒ thêi gian sö dông vµ gi¸ trÞ theo quy ®Þnh cho TSC§ v« h×nh. - VÝ dô vÒ c¸c ho¹t ®éng triÓn khai: (a) ThiÕt kÕ, x©y dùng vµ thö nghiÖm c¸c vËt mÉu hoÆc kiÓu mÉu tr−íc khi ®−a vµo s¶n xuÊt hoÆc sö dông; (b) ThiÕt kÕ c¸c dông cô, khu«n mÉu, khu«n dÉn vµ khu«n dËp liªn quan ®Õn c«ng nghÖ míi;

71

(c) ThiÕt kÕ, x©y dùng vµ vËn hµnh x−ëng thö nghiÖm kh«ng cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt mang tÝnh th−¬ng m¹i; (d) ThiÕt kÕ, x©y dùng vµ s¶n xuÊt thö nghiÖm mét ph−¬ng ph¸p thay thÕ c¸c vËt liÖu, dông cô, s¶n phÈm, quy tr×nh, hÖ thèng vµ dÞch vô míi hoÆc ®−îc c¶i tiÕn. - C¸c nh·n hiÖu hµng hãa, quyÒn ph¸t hµnh, danh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¸c kho¶n môc t−¬ng tù ®−îc h×nh thµnh trong néi bé doanh nghiÖp kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp: - TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp ®−îc ®¸nh gi¸ ban ®Çu theo nguyªn gi¸ lµ toµn bé chi phÝ ph¸t sinh tõ thêi ®iÓm mµ tµi s¶n v« h×nh ®¸p øng ®−îc ®Þnh nghÜa vµ tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ v« h×nh quy ®Þnh trong c¸c ®o¹n 16, 17 vµ 40 ®Õn khi TSC§ v« h×nh ®−îc ®−a vµo sö dông. C¸c chi phÝ ph¸t sinh tr−íc thêi ®iÓm nµy ph¶i tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. - Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp hoÆc ®−îc ph©n bæ theo tiªu thøc hîp lý vµ nhÊt qu¸n tõ c¸c kh©u thiÕt kÕ, x©y dùng, s¶n xuÊt thö nghiÖm ®Õn chuÈn bÞ ®−a tµi s¶n ®ã vµo sö dông theo dù tÝnh. Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp bao gåm: (a) Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu hoÆc dÞch vô ®· sö dông trong viÖc t¹o ra TSC§ v« h×nh; (b) TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn viÖc thuª nh©n viªn trùc tiÕp tham gia vµo viÖc t¹o ra tµi s¶n ®ã; (c) C¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc t¹o ra tµi s¶n, nh− chi phÝ ®¨ng ký quyÒn ph¸p lý, khÊu hao b»ng s¸ng chÕ ph¸t minh vµ giÊy phÐp ®−îc sö dông ®Ó t¹o ra tµi s¶n ®ã; (d) Chi phÝ s¶n xuÊt chung ®−îc ph©n bæ theo tiªu thøc hîp lý vµ nhÊt qu¸n vµo tµi s¶n (VÝ dô: ph©n bæ khÊu hao nhµ x−ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, phÝ b¶o hiÓm, tiÒn thuª nhµ x−ëng, thiÕt bÞ). - C¸c chi phÝ sau ®©y kh«ng ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh ®−îc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp: (a) Chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chÝ phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®−a tµi s¶n vµo sö dông; (b) C¸c chi phÝ kh«ng hîp lý nh−: nguyªn liÖu, vËt liÖu l·ng phÝ, chi phÝ lao ®éng, c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c sö dông v−ît qu¸ møc b×nh th−êng; (c) Chi phÝ ®µo t¹o nh©n viªn ®Ó vËn hµnh tµi s¶n. GHI NHËN CHI PHÝ - Chi phÝ liªn quan ®Õn tµi s¶n v« h×nh ph¶i ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú hoÆc chi phÝ tr¶ tr−íc, trõ tr−êng hîp: (a) Chi phÝ h×nh thµnh mét phÇn nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh vµ tháa m·n ®Þnh nghÜa vµ tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ v« h×nh (Quy ®Þnh tõ ®o¹n 16 ®Õn ®o¹n 44). (b) Tµi s¶n v« h×nh h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¸p nhËp doanh nghiÖp cã tÝnh chÊt mua l¹i nh−ng kh«ng ®¸p øng ®−îc ®Þnh nghÜa vµ tiªu chuÈn ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh th× nh÷ng chi phÝ

72

®ã (n»m trong chi phÝ mua tµi s¶n) h×nh thµnh mét bé phËn cña lîi thÕ th−¬ng m¹i (kÓ c¶ tr−êng hîp lîi thÕ th−¬ng m¹i cã gi¸ trÞ ©m) vµ ngµy quyÕt ®Þnh s¸p nhËp doanh nghiÖp. - Chi phÝ ph¸t sinh ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai cho doanh nghiÖp nh−ng kh«ng ®−îc ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh th× ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú, trõ c¸c chi phÝ ®−îc quy ®Þnh trong ®o¹n 48. - Chi phÝ ph¸t sinh ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai cho doanh nghiÖp gåm chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, chi phÝ ®µo t¹o nh©n viªn vµ chi phÝ qu¶ng c¸o ph¸t sinh trong giai ®o¹n tr−íc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp míi thµnh lËp, chi phÝ cho giai ®o¹n nghiªn cøu, chi phÝ chuyÓn dÞch ®Þa ®iÓm ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú hoÆc ®−îc ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong thêi gian tèi ®a kh«ng qu¸ 3 n¨m. - Chi phÝ liªn quan ®Õn tµi s¶n v« h×nh ®· ®−îc doanh nghiÖp ghi nhËn lµ chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh trong kú tr−íc ®ã th× kh«ng ®−îc t¸i ghi nhËn vµo nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh. CHI PHÝ PH¸T SINH sAU GHI NhËn BAN §ÇU: - Chi phÝ liªn quan ®Õn TSC§ v« h×nh ph¸t sinh khi ghi nhËn ban ®Çu ph¶i ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú, trõ khi tháa m·n ®ång thêi hai ®iÒu kiÖn sau th× ®−îc tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh: (a) Chi phÝ nµy cã kh¶ n¨ng lµm cho TSC§ v« h×nh t¹o ra lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai nhiÒu h¬n møc ho¹t ®éng ®−îc ®¸nh gi¸ ban ®Çu; (b) Chi phÝ ®−îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ g¾n liÒn víi mét TSC§ v« h×nh cô thÓ. - Chi phÝ liªn quan ®Õn TSC§ v« h×nh ph¸t sinh sau khi ghi nhËn ban ®Çu ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú, trõ khi c¸c chi phÝ nµy g¾n liÒn víi mét TSC§ v« h×nh cô thÓ vµ lµm t¨ng lîi Ých kinh tÕ tõ c¸c tµi s¶n nµy. - Chi phÝ ph¸t sinh sau khi ghi nhËn ban ®Çu liªn quan ®Õn nh·n hiÖu hµng hãa, quyÕn ph¸t hµnh, danh s¸ch kh¸ch hµng vµ c¸c kho¶n môc t−¬ng tù vÒ b¶n chÊt (kÓ c¶ tr−êng hîp mua tõ bªn ngoµi hoÆc t¹o ra tõ néi bé doanh nghiÖp) lu«n ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. X¸C §ÞNH GI¸ TRÞ SAU Ghi nhËn ban ®Çu: - Sau khi ghi nhËn ban ®Çu, trong qu¸ tr×nh sö dông, TSC§ v« h×nh ®−îc x¸c ®Þnh theo nguyªn gi¸, khÊu hao luü kÕ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. THêI GIAN TÝNH KHÊU HAO: - Gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao cña TSC§ v« h×nh ®−îc ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých −íc tÝnh hîp lý cña nã. Thêi gian tÝnh khÊu hao cña TSC§ v« h×nh tèi ®a lµ 20 n¨m. ViÖc trÝch khÊu hao ®−îc b¾t ®Çu tõ khi ®−a TSC§ v« h×nh vµo sö dông. - Khi x¸c ®Þnh thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh lµm c¨n cø tÝnh khÊu hao cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sau:

73

(a) Kh¶ n¨ng sö dông dù tÝnh cña tµi s¶n; (b) Vßng ®êi cña s¶n phÈm vµ c¸c th«ng tin chung vÒ c¸c −íc tÝnh liªn quan ®Õn thêi gian sö dông h÷u Ých cña c¸c lo¹i tµi s¶n gièng nhau ®−îc sö dông trong ®iÒu kiÖn t−¬ng tù; (c) Sù l¹c hËu vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ; (d) TÝnh æn ®Þnh cña ngµnh sö dông tµi s¶n ®ã vµ sù thay ®æi vÒ nhu cÇu thÞ tr−êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm hoÆc viÖc cung cÊp dÞch vô mµ tµi s¶n ®ã ®em l¹i; (e) Ho¹t ®éng dù tÝnh cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hiÖn t¹i hoÆc tiÒm tµng; (f) Møc chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó duy tr×, b¶o d−ìng; (g) Thêi gian kiÓm so¸t tµi s¶n, nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt ph¸p lý vµ nh÷ng h¹n chÕ kh¸c vÒ qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n; (h) Sù phô thuéc thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh víi c¸c tµi s¶n kh¸c trong doanh nghiÖp. - PhÇn mÒm m¸y vi tÝnh vµ c¸c TSC§ v« h×nh kh¸c cã thÓ nhanh chãng bÞ l¹c hËu vÒ kü thuËt th× thêi gian sö dông h÷u Ých cña c¸c tµi s¶n nµy th−êng lµ ng¾n h¬n. Trong mét sè tr−êng hîp, thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh cã thÓ v−ît qu¸ 20 n¨m khi cã nh÷ng b»ng chøng tin cËy, nh−ng ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc cô thÓ. Trong tr−êng hîp nµy, doanh nghiÖp ph¶i: (a) KhÊu hao TSC§ v« h×nh theo thêi gian sö dông h÷u Ých −íc tÝnh chÝnh x¸c nhÊt; vµ (b) Tr×nh bµy c¸c lý do −íc tÝnh thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. - NÕu viÖc kiÓm so¸t ®èi víi c¸c lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng lai tõ TSC§ v« h×nh ®¹t ®−îc b»ng quyÒn ph¸p lý ®−îc cÊp trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh th× thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh kh«ng v−ît qu¸ thêi gian cã hiÖu lùc cña quyÒn ph¸p lý, trõ khi quyÒn ph¸p lý ®−îc gia h¹n. - C¸c nh©n tè kinh tÕ vµ ph¸p lý ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh, gåm: (1) C¸c nh©n tè kinh tÕ quyÕt ®Þnh kho¶ng thêi gian thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ trong t−¬ng l¹i; (2) C¸c nh©n tè ph¸p lý giíi h¹n kho¶ng thêi gian doanh nghiÖp kiÓm so¸t ®−îc lîi Ých kinh tÕ nµy. Thêi gian sö dông h÷u Ých lµ thêi gian ng¾n h¬n trong sè c¸c kho¶ng thêi gian trªn. PH¦¥NG PH¸P KHÊU HAO: - Ph−¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ v« h×nh ®−îc sö dông ph¶i ph¶n ¸nh c¸ch thøc thu håi lîi Ých kinh tÕ tõ tµi s¶n ®ã cña doanh nghiÖp. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao ®−îc sö dông cho tõng TSC§ v« h×nh ®−îc ¸p dông thèng nhÊt qua nhiÒu thêi kú vµ cã thÓ ®−îc thay ®æi khi cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ c¸ch thøc thu håi lîi Ých kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Chi phÝ khÊu hao cho tõng thêi kú ph¶i ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, trõ khi chi phÝ ®ã ®−îc tÝnh vµo gi¸ trÞ cña tµi s¶n kh¸c. - Cã ba (3) ph−¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ v« h×nh, gåm: + Ph−¬ng ph¸p khÊu hao ®−êng th¼ng; + Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn; + Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè l−îng s¶n phÈm.

74

Theo ph−¬ng ph¸p khÊu hao ®−êng th¼ng, sè khÊu hao hµng n¨m kh«ng ®æi trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña TSC§ v« h×nh. Theo ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn, sè khÊu hao hµng n¨m gi¶m dÇn trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n. Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè l−îng s¶n phÈm dùa trªn tæng sè ®¬n vÞ s¶n phÈm −íc tÝnh tµi s¶n cã thÓ t¹o ra. 2. TÝnh gi¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n C¨n cø vµo thêi gian vµ môc ®Ých ®Çu t−, chøng kho¸n ®−îc chia lµm 2 lo¹i: Chøng kho¸n ®Çu t− dµi h¹n vµ chøng kho¸n ®Çu t− ng¾n h¹n. TÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n kÓ trªn ph¶i ®−îc ghi sæ theo gi¸ vèn bao gåm gi¸ mua céng c¸c kho¶n chi phÝ ®Çu t− nÕu cã nh− chi phÝ m«i giíi, lÖ phÝ, thuÕ. 3. TÝnh gi¸ s¶n phÈm, c«ng t¸c, dÞch vô a/ Kh¸i niÖm ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ dÞch vô cã nhiÒu lo¹i ®èi t−îng nh−: thµnh phÈm, s¶n phÈm dë dang, dÞch vô ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i, tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh. TÝnh gi¸ thµnh lµ ph−¬ng ph¸p tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho tõng lo¹i s¶n phÈm, c«ng t¸c, lao vô, dÞch vô nhê ®ã biÕt ®−îc toµn bé lao ®éng hao phÝ biÓu hiÖn b»ng tiÒn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, chÕ t¹o, tiªu thô. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé hao phÝ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt hãa mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Theo c¸ch nh×n tõ mèi quan hÖ gi÷a hai mÆt ®Çu vµo víi ®Çu ra trong doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm hoÆc trong c¶ mét thêi kú, cã thÓ ph©n ®Þnh mét c¸ch t−¬ng ®èi hai ph¹m trï chi phÝ vµ chi tiªu. Mét kho¶n chi tiªu ph¸t sinh lµm gi¶m tµi s¶n nµy hoÆc lµm t¨ng mét kho¶n nî kh¸c ®ång thêi lµm t¨ng mét tµi s¶n kh¸c hoÆc lµm gi¶m mét kho¶n nî kh¸c. Khi ph¸t sinh chi phÝ ®−îc ghi nhËn cã nghÜa lµ lµm gi¶m mét tµi s¶n, hoÆc lµm t¨ng mét nguån nî nh−ng kh«ng lµm t¨ng tµi s¶n hoÆc kh«ng lµm gi¶m kho¶n nî kh¸c. S¬ ®å quan hÖ chi tiªu vµ chi phÝ theo thêi ®iÓm: Tµi s¶n -

Tµi s¶n

Chi phÝ

+ -

+

+

Nî ph¶i tr¶ -

+ +

+

Chi phÝ

Chi tiªu 75

S¬ ®å quan hÖ chi tiªu vµ chi phÝ theo thêi kú Tµi s¶n

Chi phÝ

-

Tµi s¶n

+ -

+

Mua +

Nî ph¶i tr¶ -

+ Mua

Chi phÝ thuÇn ®−îc ghi nhËn trong kú sÏ ®−îc bï trõ thu nhËp trong kú VÝ dô. Trong kú, c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh nh− sau: NghiÖp vô 1. Mua hµng hãa nhËp kho tr¶ b»ng TGNH 222 triÖu. NghiÖp vô 2. Mua hµng nhËp kho cßn nî ng−êi cung cÊp 25 triÖu. NghiÖp vô 3. XuÊt hµng b¸n 210 triÖu. XÐt quan hÖ chi tiªu vµ chi phÝ theo thêi ®iÓm, th× doanh nghiÖp ®· chi tiªu 247 triÖu. (TGNH gi¶m 222 triÖu, nî ph¶i tr¶ t¨ng 25 triÖu). Chi phÝ ®−îc ghi nhËn lµ 210 triÖu. Hµng tån kho cuèi kú lµ 37 triÖu. XÐt quan hÖ chi tiªu vµ chi phÝ theo thêi kú, th× chi phÝ mua hµng lµ 247 triÖu, gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú lµ 37 triÖu. VËy, chi phÝ thõa nhËn lµ 210 triÖu ®Ó bï trõ víi thu nhËp trong kú. Cho nªn, vÒ thùc chÊt, chi phÝ cña doanh nghiÖp lµ sù gi¶m bít tµi s¶n, t¨ng nî ph¶i tr¶ dÉn ®Õn lµm gi¶m nguån vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp. Do ®ã, khi cã mét nghiÖp vô gi¶m tµi s¶n hoÆc mét nghiÖp vô t¨ng nî ph¶i tr¶ mµ kh«ng t¹o nªn sù t¨ng tµi s¶n kh¸c hoÆc sù gi¶m nguån nî kh¸c t−¬ng øng th× tÊt sÏ lµm gi¶m nguån chñ së h÷u mét l−îng t−¬ng øng. Gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ toµn bé hao phÝ lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt, tiªu thô mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Víi thµnh phÈm: Gi¸ thùc tÕ dïng ®Ó ghi sæ lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. Víi s¶n phÈm dë dang: Gi¸ cña s¶n phÈm dë dang ®−îc ®¸nh gi¸ theo nh÷ng ph−¬ng ph¸p riªng trªn c¬ së kiÓm kª sè l−îng s¶n phÈm dë dang thùc tÕ cuèi kú, ®Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ cÊu thµnh s¶n phÈm. b/ §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt b. 1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh, chi phÝ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. - Theo yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gåm: chi phÝ vËt chÊt vµ chi phÝ lao ®éng. - Theo mèi quan hÖ ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chi phÝ gåm: chi phÝ c¬ b¶n vµ chi phÝ kh«ng c¬ b¶n. 76

- Theo møc ®é phô thuéc vµo khèi l−îng s¶n xuÊt, gåm: chi phÝ æn ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi. - Theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu, chi phÝ chia thµnh c¸c yÕu tè chi phÝ, nh− tiÒn l−¬ng, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn; nhiªn liÖu, ®éng lùc vµ n¨ng l−îng mua ngoµi; vËt liÖu chÝnh, phô, c«ng cô, dông cô mua ngoµi; khÊu hao TSC§; chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn. - Theo kho¶n môc gi¸ thµnh, chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm, dÞch vô gåm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp; chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp; chi phÝ qu¶n lý ph©n x−ëng. - Theo ph−¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ, gåm: chi phÝ trùc tiÕp, chi phÝ gi¸n tiÕp. - Theo quan hÖ gi÷a chi phÝ víi c¸c bé phËn cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt, gäi lµ chi phÝ trung gian. - Theo c¸ch ph©n bæ dù to¸n chi phÝ tr−íc hay sau t¸c nghiÖp ®Çu t−, chi phÝ gåm: chi phÝ tr¶ tr−íc vµ chi phÝ ph¶i tr¶. - Theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, chi phÝ gåm: Chi phÝ mua hµng, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý chung. - Theo quan hÖ gi÷a thêi ®iÓm ®Çu t− víi thêi ®iÓm ph¸t huy hiÖu dông cña chi phÝ, gåm chi phÝ hiÖn thêi vµ chi phÝ tiÒm Èn. - Theo quan hÖ gi÷a chi phÝ víi gi¸ thµnh, chi phÝ gåm: chi phÝ trong gi¸ thµnh, chi phÝ ngoµi gi¸ thµnh s¶n phÈm ... b.2. §èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt §èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ chi phÝ ®−îc tËp hîp trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Giíi h¹n tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm, c«ng viÖc, khèi l−îng s¶n phÈm, c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn, bé phËn s¶n xuÊt, ®¬n vÞ sö dông, kú h¹ch to¸n, chu kú kinh doanh... b.3. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt Tïy theo ®Æc ®iÓm qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o, theo yªu cÇu th«ng tin, chi phÝ sÏ ®−îc tËp hîp vµ ph©n lo¹i theo c¸c ph−¬ng ph¸p chñ yÕu sau: - Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm. - Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng. - Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n vÞ, ngµnh s¶n xuÊt. - Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo kh©u c«ng viÖc, giai ®o¹n s¶n xuÊt. c/ §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm c. 1. §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô dÞch vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ hoÆc tæng sè s¶n phÈm, c«ng t¸c, lao vô dÞch vô trong mét chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh, trong mét kú h¹ch to¸n nhÊt ®Þnh. c.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh - Ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh tæng céng chi phÝ.

77

- Ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh tû lÖ. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh ph©n b−íc: cã tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm, hoÆc kh«ng. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh kÕt hîp. c.3. Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh Cã thÓ trÝch sè liÖu trªn c¸c tµi kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó m« h×nh hãa nh− sau: A B D C Trong ®ã: AB lµ SD§K (chi phÝ kú tr−íc chuyÓn sang kú nµy - gèi ®Çu kú); BC lµ SPS t¨ng trong kú nµy (Chi phÝ míi ®Çu t− trong kú nµy); AD lµ SPS gi¶m trong kú nµy (Chi phÝ tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· thu ho¹ch trong kú nµy); DC lµ SDCK (chi phÝ kú nµy chuyÓn sang kú sau). Tõ ®ã, cã thÓ kh¸i qu¸t vÒ tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh− sau: B.1. KÕt chuyÓn chi phÝ kú tr−íc sang kú nµy. B.2. TËp hîp chi phÝ trùc tiÕp. B.3. Ph©n bæ chi phÝ chung. B.4. KÕt chuyÓn chi phÝ cho s¶n phÈm sÏ thu ho¹ch ë kú sau. B.5. TÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. Chi phÝ kú Chi phÝ Gi¸ trÞ s¶n Gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n tr−íc míi ph¸t phÈm phô ®¬n vÞ s¶n + + xuÊt chuyÓn + chuyÓn sinh kú thùc thu kú phÈm sang kú sau sang nµy nµy chÝnh thu = ho¹ch Sè l−îng s¶n phÈm chÝnh thu ho¹ch trong kú nµy trong kú nµy 4. TÝnh gi¸ hµng tån kho Hµng tån kho lµ nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh thuéc quyÒn së h÷u cña ®¬n vÞ, ®ang trªn ®−êng vÒ hoÆc ®ang ®−îc gi÷ ®Ó sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn c¸c lao vô dÞch vô, ®Ó b¸n hoÆc ®ang göi b¸n trong kú kinh doanh. Hµng tån kho ë c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i nh−: Nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, c«ng cô, dông cô, thµnh phÈm, hµng ho¸, s¶n phÈm dë dang... Trong phÇn nµy sÏ tr×nh bµy c¸ch tÝnh gi¸ cña nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, thµnh phÈm vµ hµng hãa nhËp kho vµ xuÊt kho.

78

a/ TÝnh gi¸ hµng nhËp kho Víi nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, hµng hãa: Gi¸ ®−îc tÝnh tïy theo tõng nguån nhËp sau: - Mua ngoµi: Gi¸ thùc tÕ ghi sæ = Gi¸ mua (trªn hãa ®¬n, cã thÓ c¶ thuÕ nhËp khÈu) + Chi phÝ thu mua - Tù s¶n xuÊt: Gi¸ thùc tÕ ghi sæ = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ - Gãp vèn liªn doanh: Gi¸ thùc tÕ ghi sæ = Gi¸ trÞ gãp vèn b/ TÝnh gi¸ hµng kho (¸p dông cho c¶ vËt t−, hµng hãa, thµnh phÈm) §Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt t−, s¶n phÈm, hµng hãa xuÊt kho ®Ó b¸n hoÆc ®Ó dïng còng nh− x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú ta cã thÓ dïng mét trong 2 ph−¬ng ph¸p: 1) Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn hoÆc 2) Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. b.1. Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn: lµ ph−¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh mét c¸ch th−êng xuyªn t×nh h×nh nhËp, xuÊt, vµ tån kho vËt t−, thµnh phÈm, hµng hãa trªn sæ kÕ to¸n sau mçi lÇn ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp hay xuÊt. Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ nhËp, xuÊt vµ tån kho theo ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau: TrÞ gi¸ tån kho = cuèi kú

TrÞ gi¸ tån ®Çu kú

+

TrÞ gi¸ nhËp trong kú

−

TrÞ gi¸ xuÊt trong kú

b.2. Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: lµ ph−¬ng ph¸p mµ trong kú kÕ to¸n chØ tæ chøc theo dâi c¸c nghiÖp vô nhËp vµo, cuèi kú tiÕn hµnh kiÓm kª t×nh h×nh tån kho råi tõ ®ã míi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ®· xuÊt trong kú. Theo ph−¬ng ph¸p nµy mèi quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ nhËp, xuÊt vµ tån kho nh− sau: TrÞ gi¸ xuÊt trong kú

=

TrÞ gi¸ tån ®Çu kú

+

TrÞ gi¸ nhËp trong kú

−

TrÞ gi¸ tån kho cuèi kú

Hµng tån kho lµ nh÷ng tµi s¶n: (a) §−îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th−êng; (b) §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang; (c) Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô. Hµng tån kho bao gåm: - Hµng hãa mua vÒ ®Ó b¸n: Hµng hãa tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®−êng, hµng göi ®i b¸n, hµng hãa göi ®i gia c«ng chÕ biÕn; - Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n;

79

- S¶n phÈm dë dang: S¶n phÈm ch−a hoµn thµnh vµ s¶n phÈm hoµn thµnh ch−a lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm; - Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô, dông cô tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ ®· mua ®ang ®i trªn ®−êng; - Chi phÝ dÞch vô dë dang. Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc: Lµ gi¸ b¸n −íc tÝnh cña hµng tån kho trong kú s¶n xuÊt, kinh doanh b×nh th−êng trõ (−) chi phÝ −íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ −íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng. Gi¸ hiÖn hµnh: Lµ kho¶n tiÒn ph¶i tr¶ ®Ó mua mét lo¹i hµng tån kho t−¬ng tù t¹i ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - Hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ gèc. Tr−êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. - Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: Chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®−îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. - Chi phÝ mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®−îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th−¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt ®−îc trõ (−) khái chi phÝ mua. - Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh− chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn hãa nguyªn liÖu, vËt liÖu thµnh thµnh phÈm. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th−êng kh«ng thay ®æi theo sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh− chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d−ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x−ëng,... vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x−ëng s¶n xuÊt. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th−êng thay ®æi trùc tiÕp hoÆc gÇn nh− trùc tiÕp theo sè l−îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh− chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®−îc dùa trªn c«ng suÊt b×nh th−êng cña m¸y mãc s¶n xuÊt. C«ng suÊt b×nh th−êng lµ sè l−îng s¶n phÈm ®¹t ®−îc ë møc trung b×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th−êng. + Tr−êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra cao h¬n c«ng suÊt b×nh th−êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®−îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. + Tr−êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th−êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh chØ ®−îc ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th−êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ph©n bæ ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kú. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ®−îc ph©n bæ hÕt vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. - Tr−êng hîp mét quy tr×nh s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm trong cïng mét kho¶ng thêi gian mµ chi phÝ chÕ biÕn cña mçi lo¹i s¶n phÈm kh«ng ®−îc ph¶n ¸nh mét c¸ch t¸ch biÖt, th× chi phÝ

80

chÕ biÕn ®−îc ph©n bæ cho c¸c lo¹i s¶n phÈm theo tiªu thøc phï hîp vµ nhÊt qu¸n gi÷a c¸c kú kÕ to¸n. Tr−êng hîp cã s¶n phÈm phô, th× gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ®−îc tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ gi¸ trÞ nµy ®−îc trõ (−) khái chi phÝ chÕ biÕn ®· tËp hîp chung cho s¶n phÈm chÝnh. - Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho, bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. VÝ dô, trong gi¸ gèc thµnh phÈm cã thÓ bao gåm chi phÝ thiÕt kÕ s¶n phÈm cho mét ®¬n ®Æt hµng cô thÓ. - Chi phÝ kh«ng ®−îc tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho, gåm: (a) Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh th−êng; (b) Chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho trõ c¸c kho¶n chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo vµ chi phÝ b¶o qu¶n quy ®Þnh ë ®o¹n 06; (c) Chi phÝ b¸n hµng; (d) Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. - Chi phÝ cung cÊp dÞch vô bao gåm chi phÝ nh©n viªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô, nh− chi phÝ gi¸m s¸t vµ c¸c chi phÝ chung cã liªn quan. Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn b¸n hµng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®−îc tÝnh vµo chi phÝ cung cÊp dÞch vô. PH¦¥NG ph¸p TÝNH GI¸ TRÞ hµng TåN kho ViÖc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho ®−îc ¸p dông theo mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p sau: (a) Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh; (b) Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn; (c) Ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc, xuÊt tr−íc; (d) Ph−¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr−íc. - Ph−¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh ®−îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng hoÆc mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®−îc. - Theo ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn, gi¸ trÞ cña tõng lo¹i hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ trÞ trung b×nh cña tõng lo¹i hµng tån kho t−¬ng tù ®Çu kú vµ gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®−îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ trÞ trung b×nh cã thÓ ®−îc tÝnh theo thêi kú hoÆc vµo mçi khi nhËp mét l« hµng vÒ, phô thuéc vµo t×nh h×nh cña doanh nghiÖp. - Ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc, xuÊt tr−íc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®−îc mua tr−íc hoÆc s¶n xuÊt tr−íc th× ®−îc xuÊt tr−íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®−îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Theo ph−¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho. - Ph−¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tr−íc ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®−îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®−îc xuÊt tr−íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®−îc mua

81

hoÆc s¶n xuÊt tr−íc ®ã. Theo ph−¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®−îc tÝnh theo gi¸ cña hµng nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho. §Ó hiÓu ®−îc c¸c c¸ch tÝnh gi¸ xuÊt hµng tån kho nªu trªn, ta xem xÐt vÝ dô sau: VÝ dô: MÆt hµng A tån kho ®Çu th¸ng 10 ®¬n vÞ, gi¸ thùc tÕ tån kho lµ 10000®/®¬n vÞ. T×nh h×nh nhËp, xuÊt kho trong th¸ng nh− sau: - Ngµy 2/1, nhËp 15 ®¬n vÞ, víi gi¸ 10800®/®¬n vÞ. - Ngµy 6/1, xuÊt 20 ®¬n vÞ. - Ngµy 10/1, nhËp 20 ®¬n vÞ, víi gi¸ 12000®/®¬n vÞ. - Ngµy 24/1, nhËp 10 ®¬n vÞ, víi gi¸ 12500®/®¬n vÞ. Ngµy 28/1, xuÊt 24 ®¬n vÞ. TÝnh gi¸ xuÊt hµng trong kú ? * ¸p dông ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn: 1) Theo ph−¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh Gi¸ thùc tÕ ®Ých danh ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn rÊt dÔ x¸c ®Þnh v× chóng ta dÔ dµng nhËn diÖn ®−îc hµng xuÊt ra thuéc lÇn nhËp nµo. Trong thÝ dô trªn, gi¶ sö r»ng 20 ®¬n vÞ xuÊt kho vµo ngµy 6/1 gåm cã 10 ®¬n vÞ cña hµng tån ®Çu kú vµ 10 ®¬n vÞ cña hµng nhËp vµo ngµy 2/1. Nh− vËy, trÞ gi¸ hµng xuÊt vµo ngµy 6/1 lµ: (10*10000) + (10*10800) = 208000 ® T−¬ng tù, 24 ®¬n vÞ xuÊt ngµy 28/1 gåm 20 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp 10/1 vµ 4 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp 2/1, vËy trÞ gi¸ hµng xuÊt ngµy 28/1 lµ: (20*12000) + (4*10800) = 283200 ® VËy tæng trÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú lµ: 208000 + 283200 = 491200 ® 2) Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh NhËp tr−íc - XuÊt tr−íc Theo ph−¬ng ph¸p nµy, 20 ®¬n vÞ xuÊt ngµy 6/1 gåm cã 10 ®¬n vÞ cña hµng tån ®Çu kú vµ 10 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp ®Çu tiªn vµo ngµy 2/1. VËy trÞ gi¸ hµng xuÊt vµo ngµy 6/1 lµ: (10*10000) + (10*10800) = 208000 ® T−¬ng tù, 24 ®¬n vÞ xuÊt ngµy 28/1 gåm cã 5 ®¬n vÞ cßn l¹i cña lÇn nhËp 2/1 vµ 19 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp 10/1. TrÞ gi¸ hµng xuÊt ngµy 28/1 lµ: (5*10800) + (19*12000) = 282000 ® VËy, tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt trong kú lµ: 208000 + 282000 = 490000 ®

82

3) Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh LIFO: NhËp sau xuÊt tr−íc Theo ph−¬ng ph¸p nµy, 20 ®¬n vÞ hµng xuÊt ngµy 6/1 gåm 15 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp 2/1 vµ 5 ®¬n vÞ cña hµng tån kho ®Çu kú. TrÞ gi¸ hµng xuÊt ngµy 6/1 lµ: (15*10800) + (5*10000) = 212000 ® T−¬ng tù, 24 ®¬n vÞ xuÊt ngµy 28/1 gåm 10 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp ngµy 24/1 vµ 14 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp 10/1. TrÞ gi¸ hµng xuÊt ngµy 28/1 lµ: (10*12500) + (14*12000) = 293000 ® Tæng trÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú lµ: 212000 + 293000 = 505000 ® 4) Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh Gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn Theo ph−¬ng ph¸p nµy, ®Çu tiªn ta ph¶i tÝnh ®¬n gi¸ b×nh qu©n. Tæng trÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú sÏ b»ng tæng l−îng hµng xuÊt trong kú nh©n víi ®¬n gi¸ b×nh qu©n. TrÞ gi¸ tån kho cuèi kú §¬n gi¸ b×nh qu©n

=

=

TrÞ gi¸ hµng tån kho ®Çu kú

+

TrÞ gi¸ hµng nhËp trong kú

Sè l−îng hµng tån ®Çu kú

+

Sè l−îng hµng nhËp trong kú

(10*10000)+ [(15*10800+(20*12000) + (10*12500)] 10+45

= 11400® VËy, tæng trÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú = (20 + 24)*11400 = 501600 ® * ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 1) Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh Gi¸ thùc tÕ ®Ých danh: Khi kiÓm kª cuèi kú ta biÕt ®−îc tõng lo¹i hµng tån kho cßn l¹i (nhËp lÇn nµo, ®¬n gi¸ bao nhiªu), tõ ®ã ta dÔ dµng tÝnh ®−îc trÞ gi¸ hµng tån kho vµ tÝnh ®−îc gi¸ vèn cña hµng xuÊt trong kú. Trong thÝ dô trªn, gi¶ sö r»ng 11 ®¬n vÞ tån kho gåm cã 5 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp ngµy 24/1 vµ 6 ®¬n vÞ cña lÇn nhËp ngµy 10/1. Nh− vËy, trÞ gi¸ hµng tån cuèi kú: (5*12500) + (6*12000) = 134500 ® VËy tæng trÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú lµ: 100000 + (162000+240000+125000) - 134500 = 492500 ® 2) Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh Gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn: Gièng víi c¸ch tÝnh theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn. TrÞ gi¸ hµng tån cuèi kú lµ (11* 11400) = 125400 ® Tæng gi¸ vèn hµng xuÊt trong kú lµ: 100000 + (162000+240000+125000) - 110800 = 501600 ®

83

Do ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ hµng tån kho th−êng cã nh÷ng ¶nh h−ëng cô thÓ trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nªn viÖc chän ph−¬ng ph¸p nµo ph¶i c«ng khai trong phÇn ghi chó cña c¸c b¸o c¸o. 5. TÝnh gi¸ ngo¹i tÖ, vµng b¹c, ®¸ quý a- Ngo¹i tÖ Ngo¹i tÖ ph¶i ®æi ra ®ång ng©n hµng ViÖt Nam theo tû gi¸ mua thùc tÕ do ng©n hµng c«ng bè t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô kinh tÕ. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ cã nhiÒu nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh b»ng ngo¹i tÖ, ®Ó ®¬n gi¶n cho c«ng t¸c kÕ to¸n, cã thÓ qui ®æi ra ®ång ng©n hµng ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n cho c¸c kho¶n tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn; c¸c kho¶n nî ph¶i thu, nî ph¶i tr¶. Tû gi¸ h¹ch to¸n ë ®©y chÝnh lµ gi¸ t¹m tÝnh cña ngo¹i tÖ, ®−îc sö dông æn ®Þnh Ýt nhÊt trong mét kú h¹ch to¸n, cã thÓ sö dông tû gi¸ mua cña ng©n hµng c«ng bè vµo ®Çu kú h¹ch to¸n. Cuèi kú h¹ch to¸n, kÕ to¸n viªn tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ l¹i sè d− cña c¸c tµi kho¶n tiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn, c¸c tµi kho¶n nî ph¶i thu vµ nî ph¶i tr¶ theo tû gi¸ mua cña ng©n hµng c«ng bè t¹i thêi ®iÓm ®ã. §èi víi c¸c ®¬n vÞ chuyªn doanh mua b¸n ngo¹i tÖ th× c¸c nghiÖp vô mua b¸n ngo¹i tÖ ph¸t sinh ph¶i qui ®æi ra ®ång ng©n hµng ViÖt Nam theo tû gi¸ thùc tÕ mua vµo b¸n ra. b- §èi víi vµng b¹c, ®¸ quÝ, kim lo¹i quÝ khi nhËp vµo ®−îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ chi tr¶ hoÆc nhËn vµo, tøc lµ gi¸ hãa ®¬n. Khi xuÊt ra th× tÝnh theo gi¸ gièng nh− khi nhËp vµo. Riªng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ chuyªn doanh vµng b¹c, ®¸ quÝ, kim lo¹i quÝ th× ®©y lµ hµng hãa cña ®¬n vÞ, nªn ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ xuÊt còng t−¬ng tù nh− tÝnh gi¸ xuÊt hµng tån kho.

84

Ch−¬ng V

CHøNG Tõ Vµ Sæ KÕ TO¸N V.1. CHøNG Tõ KÕ TO¸N v.1.1. Ph−¬ng ph¸p chøng tõ vµ chøng tõ kÕ to¸n 1. Ph−¬ng ph¸p chøng tõ Ph−¬ng ph¸p chøng tõ lµ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n th«ng tin vµ kiÓm so¸t tõng nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh b»ng giÊy tê theo mÉu quy ®Þnh, theo thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ph¸t sinh nghiÖp vô ®Ó lµm c¨n cø ghi vµo sæ kÕ to¸n. 2. Chøng tõ kÕ to¸n C¨n cø vµo ®iÒu I cña chÕ ®é chøng tõ ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 186 ngµy 14/3/1995 cña Bé Tµi chÝnh th× chøng tõ kÕ to¸n ®−îc ®Þnh nghÜa nh− sau: ''Chøng tõ kÕ to¸n lµ nh÷ng chøng minh b»ng giÊy tê vÒ nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ®· ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh''. Nh− vËy, thùc chÊt chøng tõ kÕ to¸n lµ nh÷ng giÊy tê ®−îc in s½n theo mÉu qui ®Þnh, chóng ®−îc dïng ®Ó ghi chÐp néi dung cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ ®· hoµn thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 3. ý nghÜa vµ t¸c dông cña chøng tõ kÕ to¸n LËp chøng tõ lµ kh©u ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ, nªn ¶nh h−ëng ®Çu tiªn vµ trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng cña c«ng t¸c kÕ to¸n. ChÝnh v× vËy khi lËp chøng tõ cÇn ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu chÝnh x¸c vµ kÞp thêi, vÒ néi dung ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp lÖ vµ hîp ph¸p. Nhê c¸c chøng tõ kÕ to¸n mµ mäi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong doanh nghiÖp ®Òu ®−îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ ®Ó kÕ to¸n cã thÓ kiÓm so¸t tr−íc, trong vµ sau khi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. Nhê cã chøng tõ kÕ to¸n mµ cÊp trªn truyÒn ®¹t mÖnh lÖnh vµ chØ thÞ c«ng t¸c cña ®¬n vÞ cho cÊp d−íi vµ c¨n cø vµo ®ã cÊp d−íi thùc hiÖn, ®ång thêi chøng minh viÖc thùc hiÖn cña m×nh. 4. TÝnh chÊt ph¸p lý cña chøng tõ kÕ to¸n Chøng tõ kÕ to¸n cã tÝnh chÊt ph¸p lý rÊt quan träng, ®−îc biÓu hiÖn ë c¸c mÆt sau : - Th«ng qua viÖc lËp chøng tõ kÕ to¸n mµ kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lý cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, ph¸t hiÖn nh÷ng vi ph¹m chÝnh s¸ch, thÓ lÖ, chÕ ®é cña Nhµ n−íc, nh÷ng hµnh vi tham «, l·ng phÝ tµi s¶n ®Ó tõ ®ã cã thÓ ng¨n ngõa kÞp thêi.

85

- Chøng tõ kÕ to¸n lµ c¨n cø ph¸p lý cho c¸c sè liÖu ghi trong sæ kÕ to¸n vµ cho c¸c sè liÖu th«ng tin kinh tÕ cña doanh nghiÖp. - Chøng tõ kÕ to¸n lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt liªn quan ®Õn nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ghi trong chøng tõ, nã còng lµ c¬ së kiÓm tra ý thøc chÊp hµnh chÝnh s¸ch, mÖnh lÖnh s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi còng lµ c¬ së ®Ó c¬ quan t− ph¸p gi¶i quyÕt mäi sù tranh chÊp khiÕu tè nÕu cã. v.1.2. Ph©n lo¹i chøng tõ kÕ to¸n Chøng tõ kÕ to¸n cã rÊt nhiÒu lo¹i, ph¶n ¸nh nhiÒu néi dung kh¸c nhau. §Ó thuËn lîi cho viÖc ph©n biÖt vµ sö dông chøng tõ, trong c«ng t¸c kÕ to¸n, chøng tõ ®−îc ph©n thµnh tõng lo¹i. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chøng tõ kÕ to¸n nh− ph©n lo¹i theo c«ng dông, theo thêi ®iÓm ph¸t sinh, theo néi dung kinh kÕ, v.v... 1. Ph©n lo¹i theo néi dung kinh tÕ mµ chøng tõ ph¶n ¸nh Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chøng tõ kÕ to¸n ®−îc chia thµnh 5 lo¹i: 1) Chøng tõ ph¶n ¸nh chØ tiªu l−¬ng, nh− B¶ng chÊm c«ng, B¶ng lao ®éng vµ tiÒn thanh to¸n tiÒn l−¬ng, PhiÕu nghØ h−ëng BHXH, B¶ng thanh to¸n BHXH, B¶ng thanh to¸n tiÒn th−ëng, PhiÕu x¸c nhËn s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc hoµn thµnh, PhiÕu b¸o lµm thªm giê, Hîp ®ång giao kho¸n, Biªn b¶n ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng. 2) Chøng tõ ph¶n ¸nh chØ tiªu hµng tån kho, nh− PhiÕu nhËp kho, PhiÕu xuÊt kho, PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé, PhiÕu xuÊt vËt t− theo h¹n møc, Biªn b¶n kiÓm nghiÖm, ThÎ kho, PhiÕu b¸o vËt t− cßn l¹i cuèi kú, Biªn b¶n kiÓm kª vËt t−, s¶n phÈm, hµng hãa. 3) Chøng tõ ph¶n ¸nh chØ tiªu b¸n hµng, nh− Hãa ®¬n b¸n hµng, Hãa ®¬n (GTGT), Hãa ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho, Hãa ®¬n c−íc vËn chuyÓn, Hãa ®¬n dÞch vô, Hãa ®¬n gi¸m ®Þnh hµng xuÊt nhËp khÈu, Hãa ®¬n c¶ng phÝ, Hãa ®¬n tiÒn ®iÖn, Hãa ®¬n tiÒn n−íc, Hãa ®¬n b¸n vµng, b¹c, ®¸ quÝ; Hãa ®¬n khèi l−îng XDCB hoµn thµnh, Hãa ®¬n thu phÝ b¸o hiÓm, Hãa ®¬n cho thuª nhµ, PhiÕu mua hµng, B¶ng thanh to¸n hµng ®¹i lý, ký göi, ThÎ quÇy hµng. 4) Chøng tõ ph¶n ¸nh chØ tiªu tiÒn tÖ, nh− PhiÕu thu, PhiÕu chi, GiÊy ®Ò nghÞ t¹m øng, GiÊy thanh to¸n tiÒn t¹m øng, Biªn l¹i thu tiÒn, B¶ng kª vµng b¹c ®¸ quÝ, B¶ng kiÓm kª quÜ. 5) Chøng tõ ph¶n ¸nh chØ tiªu tµi s¶n cè ®Þnh, nh− Biªn b¶n giao nhËn TSC§, ThÎ TSC§, Biªn b¶n thanh lý TSC§, Biªn b¶n giao nhËn TSC§ söa ch÷a lín hoµn thµnh, Biªn b¶n ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. 2. Ph©n lo¹i chøng tõ theo tÝnh ph¸p lÖnh kÕ to¸n - tµi chÝnh §Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu qu¶n lý vµ kiÓm tra tõ phÝa nhµ n−íc còng nh− ®Ó ®¸p øng ®−îc yªu cÇu h¹ch to¸n néi bé t¹i ®¬n vÞ, mçi lo¹i chøng tõ kÓ trªn ®−îc chia thµnh hai lo¹i: Chøng tõ kÕ to¸n cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt vµ chøng tõ kÕ to¸n cã tÝnh chÊt h−íng dÉn. - HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n cã tÝnh chÊt b¾t buéc bao gåm nh÷ng chøng tõ ®−îc nhµ n−íc tiªu chuÈn hãa vÒ quy c¸ch mÉu biÓu, hÖ thèng c¸c chØ tiªu ph¶n ¶nh, ph−¬ng ph¸p lËp. Nh÷ng chøng tõ nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ph¸p nh©n hoÆc nh÷ng néi dung kinh

86

tÕ cÇn ph¶i ®−îc qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ. Nh÷ng chøng tõ kÕ to¸n b¾t buéc ®−îc quy ®Þnh ¸p dông thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. - HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n cã tÝnh chÊt h−íng dÉn bao gåm nh÷ng chøng tõ sö dông trong néi bé ®¬n vÞ ®Ó phôc vô cho yªu cÇu th«ng tin vµ h¹ch to¸n néi bé. §èi víi nh÷ng chøng tõ nµy, nhµ n−íc chØ h−íng dÉn nh÷ng chØ tiªu quan träng, cã tÝnh ®Æc tr−ng vµ dùa vµo ®ã tõng ngµnh, tõng thµnh phÇn kinh tÕ sÏ c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh ®Ó x©y dùng mét c¸ch thÝch hîp bÒ mÆt néi dung, kÕt cÊu, song khi x©y dùng cÇn tu©n thñ c¸c yÕu tè ph¸p lý cña chøng tõ. 3. Ph©n lo¹i theo c«ng dông chøng tõ Theo c«ng dông th× chøng tõ kÕ to¸n ®−îc chia thµnh hai lo¹i lµ chøng tõ mÖnh lÖnh vµ chøng tõ thùc hiÖn. - Chøng tõ mÖnh lÖnh: Chøng tõ nµy cã t¸c dông truyÒn ®¹t nh÷ng chØ thÞ hoÆc mÖnh lÖnh, c«ng t¸c nµo ®ã. Lo¹i chøng tõ nµy kh«ng ®−îc dïng ®Ó ghi vµo sæ kÕ to¸n. Nã lµ c¨n cø rÊt quan träng ®èi víi viÖc kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña hÖ thèng c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh. VÝ dô: LÖnh chi tiÒn mÆt, LÖnh xuÊt kho vËt t−, vv.. - Chøng tõ chÊp hµnh: Lµ lo¹i chøng tõ x¸c minh r»ng c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh thùc sù ®· ph¸t sinh vµ ®· hoµn thµnh. Lo¹i chøng tõ nµy ®−îc dïng ®Ó lµm c¬ së ghi vµo sæ kÕ to¸n. VÝ dô: PhiÕu thu, phiÕu chi, phiÕu nhËp kho, phiÕu xuÊt kho, v.v... Trong thùc tÕ, ®Ó ®¬n gi¶n hãa vµ thuËn tiÖn trong khi lËp chøng tõ, ng−êi ta th−êng kÕt hîp hai lo¹i chøng tõ nµy thµnh chøng tõ liªn hîp. VÝ dô: Hãa ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho, phiÕu lÜnh vËt t−, v.v... 4. Ph©n lo¹i theo thêi ®iÓm ph¸t sinh (tr×nh tù xö lý) Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy th× chøng tõ kÕ to¸n ®−îc ph©n thµnh hai lo¹i lµ chøng tõ gèc vµ chøng tõ ghi sæ. - Chøng tõ gèc: Chøng tõ gèc lµ nh÷ng chøng tõ ®−îc lËp trùc tiÕp ngay khi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh hoÆc võa hoµn thµnh. Chøng tõ chÊp hµnh vµ chøng tõ mÖnh lÖnh hîp thµnh hÖ thèng chøng tõ gèc - chøng tõ ban ®Çu. - Chøng tõ ghi sæ: Chøng tõ ghi sæ lµ chøng tõ tËp hîp sè liÖu cña nhiÒu chøng tõ gèc chøng tõ chÊp hµnh - theo tõng lo¹i nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh vµ ghi râ c¸ch vµo sæ cña tõng nghiÖp vô ®ã. Cã thÓ ghi th¼ng c¸c sè liÖu ë c¸c chøng tõ gèc vµo chøng tõ ghi sæ vµ còng cã thÓ tËp hîp c¸c sè liÖu ë c¸c chøng tõ gèc vµo b¶ng tæng hîp råi c¨n cø vµo b¶ng tæng hîp mµ ghi vµo chøng tõ ghi sæ. Chøng tõ ghi sæ lµ lo¹i chøng tõ thñ tôc nghiÖp vô kÕ to¸n, nã chØ cã gi¸ trÞ néi bé mµ kh«ng cã gi¸ trÞ vÒ mÆt ph¸p lý. v.1.3. C¸c yÕu tè cña chøng tõ gèc MÆc dï chøng tõ gèc trong mét ®¬n vÞ rÊt ®a d¹ng, cã kÕt cÊu vµ c«ng dông kh¸c nhau, tuy nhiªn, mét chøng tõ hîp lÖ ph¶i ph¶n ¸nh ®óng, ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè b¾t buéc sau ®©y: 1. Tªn gäi chøng tõ. 2. Ngµy th¸ng, n¨m lËp chøng tõ

87

3. Sè hiÖu chøng tõ 4. Tªn gäi vµ ®Þa chØ cña c¸ nh©n, ®¬n vÞ lËp chøng tõ 5. Tªn gäi vµ ®Þa chØ cña c¸ nh©n, ®¬n vÞ nhËn chøng tõ 6. Tãm t¾t néi dung nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ph¶n ¸nh trong chøng tõ. 7. C¸c chØ tiªu vÒ sè l−îng vµ gi¸ trÞ (Tªn, nh·n hiÖu, qui c¸ch, phÈm chÊt, sè l−îng, ®¬n gi¸, thµnh tiÒn tõng lo¹i vËt t−, s¶n phÈm, hµng hãa , dÞch vô..., sè tiÒn ghi b»ng sè vµ b»ng ch÷ (qui m« nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh). 8. Tªn vµ ch÷ ký cña nh÷ng ng−êi lËp vµ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm liªn quan ®Õn tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña nghiÖp vô ghi trªn chøng tõ. §èi víi nh÷ng kho¶n mua s¾m, chi tiªu linh tinh nÕu ng−êi b¸n kh«ng lËp ®−îc ho¸ ®¬n th× ng−êi mua ph¶i lËp phiÕu kª mua hµng ghi râ tªn, ®Þa chØ ng−êi b¸n, tªn, sè l−îng hµng hãa, dÞch vô ®· mua vµ sè tiÒn thùc tÕ ®· tr¶ vµ yªu cÇu ng−êi b¸n, ng−êi cung cÊp x¸c nhËn. Sau ®ã kÕ to¸n tr−ëng xÐt duyÖt, gi¸m ®èc ký duyÖt th× phiÕu kª mua hµng míi ®−îc coi lµ hîp 1Ö. §èi víi nh÷ng chøng tõ liªn quan ®Õn viÖc b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô thu tiÒn ph¶i sö dông ®óng mÉu Hãa ®¬n b¸n hµng do Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt ban hµnh vµ ph¸t hµnh. Nh÷ng chøng tõ dïng lµm c¨n cø trùc tiÕp ®Ó ghi sæ kÕ to¸n ph¶i cã thªm chØ tiªu ®Þnh kho¶n kÕ to¸n. VÝ dô: D−íi ®©y lµ mÉu cña hãa ®¬n b¸n hµng MÉu sè: 01b - BH Ban hµnh theo Q§ sè 1141-TC/Q§/C§KT Ngµy 1 th¸ng 11 n¨m 1995 cña Bé Tµi ChÝnh §¬n vÞ: ................................................ §Þa chØ: ............................................... Sè ®¨ng ký doanh nghiÖp (m«n bµi) Tele Fax: ................. HãA §¥N B¸N HµNG QuyÓn sè:...... Ngµy......th¸ng......n¨m 19..... Sè:............. Nî:............ Cã:............. - Hä tªn ng−êi mua:........................................................ - §Þa chØ: .................:...................................:.................... - §Þa chØ giao hµng:......................................................... - H×nh thøc thanh to¸n: ................................................. - Sè hiÖu tµi kho¶n: ........................................................ Sè TT

Tªn, quy c¸ch s¶n phÈm

M· sè

§¬n vÞ tÝnh

Sè l−îng

§¬n gi¸

Thµnh tiÒn

A

B

C

D

1

2

3

88

Céng

- Tæng sè tiÒn (viÕt b»ng ch÷): ....................................... Trong ®ã thuÕ: .....................................'......................... - Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm b¶o hµnh: ................................. Ghi chó: ........................................................................ Ng−êi mua (Ký, hä tªn)

Ng−êi b¸n (Ký, hä tªn) MÉu sè 01 GTKT-3LL AD/99-B HãA §¥N (GTGT) Liªn 1 (L−u); Liªn 2 (Giao cho kh¸ch hµng); Liªn 3 (Dïng ®Ó thanh to¸n)** Ngµy ....... th¸ng ......... n¨m ......... No 012051 §¬n vÞ b¸n hµng ............................................................. §Þa chØ................................... Sè Tµi kho¶n ................... §iÖn tho¹i..................... .................................................. M· sè Hä vµ tªn ng−êi mua hµng............................................ §¬n vÞ............................................................................ §Þa chØ...............................Sè Tµi kho¶n....................... H×nh thøc thanh to¸n..................................................... M· sè

Sè TT A

Tªn, hµng ho¸, dÞch vô B

§¬n vÞ tÝnh

Sè l−îng

§¬n gi¸

C

1

2

Céng tiÒn hµng ThuÕ suÊt GTGT.........%, TiÒn thuÕ GTGT............

89

Thµnh tiÒn 3=1*2

Tæng céng tiÒn thanh to¸n Sè tiÒn viÕt b»ng ch÷................................................................

Ng−êi mua

KÕ to¸n tr−ëng

Thñ tr−ëng ®¬n vÞ

(Ghi hä tªn vµ ký)

(Ghi hä tªn vµ ký)

(Ghi hä tªn vµ ký ®ãng dÊu)

MÉu sè 02 GTTT-3LL AP/99-B HãA §¥N (GTGT) Liªn 1 (L−u); Liªn 2 (Giao cho kh¸ch hµng); Liªn 3 (Dïng ®Ó thanh to¸n)** Ngµy ....... th¸ng ......... n¨m ......... No 012051 §¬n vÞ b¸n hµng ............................................................. §Þa chØ................................... Sè Tµi kho¶n ................... §iÖn tho¹i..................... .................................................. M· sè Hä vµ tªn ng−êi mua hµng............................................ §¬n vÞ............................................................................ §Þa chØ...............................Sè Tµi kho¶n....................... H×nh thøc thanh to¸n..................................................... M· sè Sè TT

Tªn, hµng ho¸, dÞch vô

A

B

§¬n vÞ tÝnh C

Sè l−îng 1

§¬n gi¸

Thµnh tiÒn

2

3=1*2

Céng tiÒn b¸n hµng ho¸, dÞch vô...................................... Sè tiÒn viÕt b»ng ch÷................................................................

Ng−êi mua

KÕ to¸n tr−ëng

Thñ tr−ëng ®¬n vÞ

(Ghi hä tªn vµ ký)

(Ghi hä tªn vµ ký)

(Ghi hä tªn vµ ký ®ãng dÊu)

** Ghi chó: Liªn 1: mµu ®en (l−u); Liªn 2: mµu ®á (giao cho kh¸ch hµng); Liªn 3: mµu xanh (thñ tôc thanh to¸n, chuyªn chë...). V.1.4. Tr×nh tù lu©n chuyÓn chøng tõ kÕ to¸n Qu¸ tr×nh chøng tõ kÕ to¸n b¾t ®Çu tõ kh©u lËp (hoÆc tiÕp nhËn tõ bªn ngoµi) cho ®Õn khi ®−a vµo l−u tr÷ vµ hñy bá ®−îc gäi lµ qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ. Cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh nµy qua nh÷ng b−íc sau:

90

B−íc 1: LËp hoÆc tiÕp nhËn chøng tõ Khi lËp chøng tõ cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè qui ®Þnh, viÖc ghi chÐp ph¶i râ rµng vµ chÝnh x¸c, g¹ch bá phÇn ®Ó trèng vµ kh«ng ®−îc söa ch÷a, tÈy xãa trªn chøng tõ. B−íc 2: KiÓm tra chøng tõ - KiÓm tra tÝnh râ rµng, trung thùc, ®Çy ®ñ cña c¸c chØ tiªu, c¸c yÕu tè ghi trªn chøng tõ kÕ to¸n. - KiÓm tra tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®· ghi trªn chøng tõ kÕ to¸n. - KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu ghi trªn chøng tõ kÕ to¸n. - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh qui chÕ qu¶n lý néi bé cña nh÷ng ng−êi lËp, kiÓm tra, xÐt duyÖt chøng tõ ®èi víi tõng lo¹i nghiÖp vô kinh tÕ. Khi kiÓm tra chøng tõ kÕ to¸n nÕu ph¸t hiÖn cã hµnh vi vi ph¹m chÝnh s¸ch chÕ ®é thÓ lÖ kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ n−íc vµ nh÷ng quy ®Þnh cña doanh nghiÖp th× ph¶i tõ chèi viÖc xuÊt quÜ, xuÊt tµi s¶n, vËt t−, hµng hãa hoÆc thanh to¸n, ®ång thêi ph¶i b¸o c¸o víi thñ tr−ëng ®Ó xö lý. §èi víi nh÷ng chøng tõ kÕ to¸n lËp kh«ng ®ñ thñ tôc; néi dung vµ con sè, ch÷ viÕt kh«ng râ rµng th× ng−êi kiÓm tra hoÆc ng−êi ghi sæ nhÊt thiÕt ph¶i tr¶ l¹i cho bªn lËp, n¬i lËp biÕt ®Ó lµm l¹i hoÆc bæ sung thªm thñ tôc vµ ®iÒu chØnh, sau ®ã míi ®−îc dïng lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n. B−íc 3: Ph©n lo¹i, s¾p xÕp vµ hoµn chØnh chøng tõ Chøng tõ sau khi ®−îc kiÓm tra xong ph¶i hoµn chØnh mét sè néi dung cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o viÖc ghi sæ kÕ to¸n nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. Chøng tõ ®−îc s¾p xÕp theo tõng lo¹i nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, theo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh, theo phÇn hµnh cña bé m¸y kÕ to¸n, ghi sè tiÒn cho nh÷ng chøng tõ ch−a cã tiÒn, tæng hîp sè liÖu c¸c chøng tõ cïng lo¹i, lËp chøng tõ ghi sæ, v.v... B−íc 4: Sö dông chøng tõ ®Ó ghi sæ kÕ to¸n C¨n cø vµo néi dung mµ chøng tõ ph¶n ¸nh, råi ®Þnh kho¶n vµ ghi vµo sæ tµi kho¶n kÕ to¸n. B−íc 5: L−u tr÷ vµ hñy chøng tõ Chøng tõ kÕ to¸n võa lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó ghi sæ kÕ to¸n, võa lµ tµi liÖu lÞch sö kinh tÕ cña ®¬n vÞ. Bëi vËy, sau khi ghi sæ vµ kÕt thóc kú h¹ch to¸n, chøng tõ ph¶i ®−îc chuyÓn vµo kh©u l−u tr÷, b¶o ®¶m an toµn, tr¸nh mÊt m¸t. HÕt thêi h¹n l−u tr÷ theo qui ®Þnh, chøng tõ kÕ to¸n ®−îc ®em ra hñy sau khi cã quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång ®¸nh gi¸ tµi liÖu l−u tr÷. Trong mäi tr−êng hîp bÞ mÊt chøng tõ gèc ®Òu ph¶i kÞp thêi b¸o c¸o víi thñ tr−ëng vµ kÕ to¸n tr−ëng ®¬n vÞ ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý. Riªng tr−êng hîp mÊt hãa ®¬n b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô, hoÆc sÐc tr¾ng ph¶i b¸o c¸o cho c¬ quan thuÕ hoÆc c¬ quan c«ng an ®Þa ph−¬ng biÕt ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý nh»m lµm v« hiÖu hãa c¸c chøng tõ bÞ mÊt.

91

V.2. Sæ KÕ TO¸N - H×NH THøC Sæ KÕ TO¸N V.2.1. Sæ kÕ to¸n 1. Kh¸i niÖm, ý nghÜa vµ t¸c dông cña sæ kÕ to¸n Sæ kÕ to¸n gåm c¸c tê sæ ®−îc liªn kÕt víi nhau (thµnh tËp hoÆc sè tê rêi) theo mÉu nhÊt ®Þnh dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo ®óng ph−¬ng ph¸p cña kÕ to¸n trªn c¬ së sè liÖu cña chøng tõ gèc hîp ph¸p, hîp lÖ. §Ó ph¶n ¶nh mét c¸ch liªn tôc vµ cã hÖ thèng sù biÕn ®éng cña tõng tµi s¶n, tõng nguån vèn vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh th× kÕ to¸n ph¶i sö dông hÖ thèng sæ kÕ to¸n, bao gåm nhiÒu lo¹i sæ kh¸c nhau. X©y dùng hÖ thèng sæ kÕ to¸n mét c¸ch khoa häc sÏ ®¶m b¶o cho viÖc tæng hîp sè liÖu ®−îc kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian c«ng t¸c. Nhê cã sæ kÕ to¸n mµ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ghi chÐp rêi r¹c trªn c¸c chøng tõ gèc ®−îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng ®Ó tõ ®ã kÕ to¸n cã thÓ tæng hîp sè liÖu lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n vµ ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2. C¸c lo¹i sæ kÕ to¸n Sæ kÕ to¸n cã nhiÒu lo¹i. Cã thÓ dùa vµo h×nh thøc bªn ngoµi, theo ph−¬ng thøc ph¶n ¸nh ®èi t−îng kÕ to¸n, theo cÊu tróc biÓu mÉu bªn trong, theo møc ®é ph¶n ¸nh ®èi t−îng kÕ to¸n ®Ó nhËn biÕt sæ kÕ to¸n. a- Theo h×nh thøc bªn ngoµi, sæ kÕ to¸n ®−îc ph©n thµnh sæ ®ãng thµnh tËp, sæ tê rêi. Sæ ®ãng thµnh tËp cã c¸c tê sæ b¾t buéc ph¶i ®−îc ghi sè trang liªn tôc, cã dÊu gi¸p lai; cã ghi trªn b×a sè trang, kú h¹ch to¸n, sè thø tù cña sæ, ch÷ ký cña kÕ to¸n tr−ëng... sæ tê rêi (giÊy cøng hoÆc giÊy mÒm) bao gåm nh÷ng tê sæ cã cïng qui c¸ch, mµu s¾c, cÊu t¹o, ®−îc sö dông ®Ó ph¶n ¶nh cïng ®èi t−îng kÕ to¸n. b- Theo ph−¬ng thøc ph¶n ¸nh ®èi t−îng kÕ to¸n, hÖ thèng sæ kÕ to¸n gåm 3 lo¹i: sæ ghi nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh theo tr×nh tù thêi gian ph¸t sinh; sæ ghi theo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n (theo néi dung kinh tÕ cña c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh) vµ sæ liªn hîp võa dïng ®Ó ghi nghiÖp vô ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian ®ång thêi ph©n lo¹i nghiÖp vô theo néi dung kinh tÕ trong cïng mét qu¸ tr×nh ghi chÐp. c- Theo cÊu tróc biÓu mÉu bªn trong, sæ kÕ to¸n cã thÓ gåm lo¹i sæ kiÓu cÊu tróc bµn cê, víi c¸c « cê ; sæ kiÓu cét dµn ngang; sæ kiÓu cét ®èi xøng... d- Theo møc ®é ph¶n ¸nh ®èi t−îng kÕ to¸n, sæ kÕ to¸n gåm lo¹i sæ h¹ch to¸n tæng hîp vµ sæ h¹ch to¸n chi tiÕt. 3. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n Nguyªn t¾c chung ®Ó ghi sæ kÕ to¸n lµ dùa vµo chøng tõ gèc hîp ph¸p, hîp lÖ ®Ó ®Þnh kho¶n råi tõ ®ã ghi vµo c¸c sæ kÕ to¸n cã liªn quan theo ®óng mÉu, ®óng ph−¬ng ph¸p vµ ®óng qui t¾c. ViÖc ghi sæ ph¶i tr¶i qua ba b−íc sau:

92

B−íc 1 : Më sæ §Çu kú kÕ to¸n ph¶i më sæ kÕ to¸n, më sæ kÕ to¸n lµ ghi sè d− ®Çu kú vµo c¸c tµi kho¶n trong sæ kÕ to¸n. Sè d− ®Çu kú chÝnh lµ sè liÖu kÕ to¸n ë kú ®Çu tiªn ®èi víi ®¬n vÞ kÕ to¸n míi ®−îc thµnh lËp (ngµy, th¸ng, n¨m cô thÓ) hoÆc chÝnh lµ sè liÖu kÕ to¸n ë cuèi kú tr−íc ngay ®ã t−¬ng øng víi c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n. Sè d− lu«n ph¶i khíp ®óng gi÷a hÖ thèng sè liÖu trong tõng tµi kho¶n, trong tõng mÉu sæ, trong c¸c chØ tiªu trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh liªn quan ®· ®−îc chÝnh thøc duyÖt y. B−íc 2 : Ghi sæ Ghi sæ lµ ghi c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo c¸c tµi kho¶n trong sæ kÕ to¸n trªn c¬ së sè liÖu ë chøng tõ gèc. Khi ghi sæ kÕ to¸n ph¶i sö dông mùc tèt, kh«ng ®−îc ghi xen kÏ, ghi chång lªn nhau, c¸c dßng kh«ng cã sè liÖu ph¶i g¹ch chÐo, khi ghi sai ph¶i söa sai theo c¸c ph−¬ng ph¸p söa sai kÕ to¸n, kh«ng ®−îc tÈy xãa, kh«ng ®−îc lÊy giÊy d¸n ®Ì, kh«ng ®−îc dïng chÊt hãa häc ®Ó söa ch÷a, c¸c chøng tõ sai nÕu ®· ghi vµo sæ s¸ch kÕ to¸n råi th× kh«ng ®−îc tù ý xÐ bá, thay thÕ c¸c trang sæ mµ ph¶i tu©n thñ c¸c ph−¬ng ph¸p söa sai trªn sæ theo qui t¾c kÕ to¸n. ViÖc ghi sæ ®−îc thùc hiÖn theo c¸c ®Þnh kho¶n ®ång thêi, theo c¸c ®Þnh kho¶n song song, theo c¸c ®Þnh kho¶n ghi ®¬n. Do vËy, kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ghi c¸c nghiÖp vô vµo c¸c mÉu sæ kÕ to¸n tæng hîp (Sæ C¸i; sæ NhËt ký Sæ C¸i; Sæ NhËt ký Chung; Sæ Chøng tõ ghi sæ, Sæ NhËt ký Chøng tõ) vµ c¸c sæ hoÆc thÎ chi tiÕt theo c¸c h×nh thøc Sæ kÕ to¸n ®· ®−îc chÊp thuËn cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ. B−íc 3 : Khãa sæ Cuèi kú kÕ to¸n ph¶i khãa sæ kÕ to¸n. Khãa sæ kÕ to¸n lµ t×m sè d− cuèi kú cña c¸c tµi kho¶n vµ ghi vµo sæ kÕ to¸n b»ng c¸ch céng sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã råi tÝnh sè d− cuèi kú. a- Khãa sæ cuèi kú (cuèi th¸ng, cuèi quÝ) Cuèi kú, sau khi tÊt c¶ c¸c chøng tõ kÕ to¸n ph¸t sinh trong kú ®· ®−îc ghi sæ kÕ to¸n, kÕ to¸n tiÕn hµnh céng sè ph¸t sinh trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ sæ kÕ to¸n chi tiÕt (t¹m ghi); lËp b¶ng tæng hîp chi tiÕt; b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n; ®èi chiÕu víi hÖ thèng sè liÖu kÕ to¸n víi thñ quÜ, thñ kho. NÕu kh«ng cßn nh÷ng sai lÖch, sè liÖu ®· khíp ®óng th× tiÕn hµnh khãa sæ chÝnh thøc cuèi kú, theo tr×nh tù th«ng th−êng nh− sau: + KÎ mét ®−êng ngang d−íi dßng nghiÖp vô cuèi cïng cña kú kÕ to¸n c¸ch dßng sè liÖu nöa dßng. Sau ®ã ghi sè ph¸t sinh trong kú phÝa d−íi dßng kÎ ®ã. + Ghi dßng tiÕp theo vÒ sè ph¸t sinh luü kÕ tõ ®Çu Th¸ng (QuÝ). + Ghi dßng tiÕp theo vÒ sè ph¸t sinh luü kÕ tõ ®Çu QuÝ (N¨m). + Ghi dßng tiÕp theo vÒ sè d− cuèi kú Th¸ng (QuÝ). + KÎ hai ®−êng liÒn nhau ngay s¸t d−íi dßng sè d−. b- Khãa sæ cuèi n¨m ViÖc nµy ®−îc thùc hiÖn vµo ngµy 31 th¸ng 12 hµng n¨m.

93

+ TiÕn hµnh kiÓm kª, sao kª, ®èi chiÕu toµn bé tµi s¶n, vËt t−, s¶n phÈm, hµng hãa, c«ng nî, tiÒn mÆt, tiÒn göi vµ c¸c lo¹i nguån, quü ®Ó x¸c ®Þnh sè thùc cã. + C¨n cø vµo kÕt qu¶ xö lý do sai lÖch gi÷a sè liÖu kÕ to¸n trªn sæ víi sè liÖu kiÓm kª, sao kª, kÕ to¸n lËp chøng tõ phï hîp. + Khãa sæ kÕ to¸n cuèi n¨m theo c¸c b−íc nh− khãa sæ cuèi kú. 4. Söa sai trªn sæ kÕ to¸n Trong qu¸ tr×nh ghi chÐp vµo sæ s¸ch kÕ to¸n, cã thÓ x¶y ra sai sãt nh−: §Þnh kho¶n sai nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, bá sãt hoÆc ghi trïng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, ghi sai c¸c con sè ph¶n ¸nh qui m« nghiÖp vô (ghi lén sè, ghi tr−ît sè), v.v... Mäi tr−êng hîp ghi sai trong sæ ®Òu b¾t buéc ph¶i söa sai. Khi söa sai, nhÊt thiÕt ph¶i lËp ''Chøng tõ ghi sæ ®Ýnh chÝnh'' do kÕ to¸n tr−ëng (hoÆc phô tr¸ch kÕ to¸n x¸c nhËn). Tïy theo tr−êng hîp sai cô thÓ mµ vËn dông c¸c qui ®Þnh vÒ ph−¬ng ph¸p söa sai nh−: 1) c¶i chÝnh, 2) ghi sè ©m, 3) ghi bæ sung. a- Ph−¬ng ph¸p c¶i chÝnh Lµ ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp thay thÕ phÇn ghi sai b»ng phÇn ghi ®óng. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông trong tr−êng hîp ghi sæ sai nh−ng kh«ng liªn quan ®Õn quan hÖ ®èi øng cña c¸c tµi kho¶n hay kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn sè tiÒn tæng céng b»ng ch÷. Ph−¬ng ph¸p söa lµ dïng mùc ®á g¹ch mét g¹ch ngang sè sai råi viÕt l¹i sè ®óng b»ng mùc th−êng ë phÝa trªn, ng−êi söa sai vµ kÕ to¸n tr−ëng ph¶i ký x¸c nhËn. b- Ph−¬ng ph¸p ghi bæ sung Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông trong tr−êng hîp quªn ghi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh hoÆc trong tr−êng hîp bót to¸n ghi sæ ®óng vÒ quan hÖ ®èi øng gi÷a c¸c tµi kho¶n, nh−ng sè tiÒn ghi l¹i Ýt h¬n sè tiÒn thùc tÕ ph¸t sinh hoÆc lµ bá sãt kh«ng céng ®ñ sè tiÒn ghi trªn c¸c chøng tõ. ViÖc söa sai trªn sæ kÕ to¸n trong tr−êng hîp quªn ghi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®−îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch c¨n cø vµo chøng tõ, ®Þnh kho¶n råi ghi vµo sæ kÕ to¸n liªn quan. Trong tr−êng hîp ghi sè sai nhá h¬n sè ®óng th× kÕ to¸n ghi bæ sung ®Þnh kho¶n gièng ®Þnh kho¶n ®· ghi b»ng mùc th−êng víi sè chªnh lÖch thiÕu gi÷a sè ®óng vµ sè sai. VÝ dô: Trong th¸ng X n¨m N, doanh nghiÖp Thèng NhÊt cã nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sau: Doanh nghiÖp rót tiÒn göi ng©n hµng nhËp quü tiÒn mÆt 7.980.000®. KÕ to¸n ®· ghi nh− sau: Nî TK111- TM 7.890.000® Cã TK 112 - TGNH 7.890.000® Khi ph¸t hiÖn sai, kÕ to¸n lËp ''Chøng tõ ghi sæ ®Ýnh chÝnh'', vµ c¨n cø vµo ®ã ®Ó ghi bæ sung thªm ®Þnh kho¶n: Nî TK111- TM 90.000® Cã TK112 -TGNH 90.000® c- Ph−¬ng ph¸p ghi sè ©m (ghi ®á): Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông trong c¸c tr−êng hîp sau: + §· ghi sai vÒ quan hÖ ®èi øng gi÷a c¸c tµi kho¶n. 94

+ Sai lÇm trong ®ã bót to¸n ë tµi kho¶n ghi sè tiÒn sai lín h¬n sè tiÒn ®óng, hoÆc bót to¸n ë tµi kho¶n ®· ghi sè tiÒn nhiÒu lÇn (ghi trïng). + Ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt khi ®· lËp vµ göi b¸o c¸o kÕ to¸n. Ph−¬ng ph¸p söa tïy theo tr−êng hîp, cô thÓ nh− sau: Tr−êng hîp ghi sai quan hÖ ®èi øng gi÷a c¸c tµi kho¶n: Ph−¬ng ph¸p söa 1µ ghi l¹i mét ®Þnh kho¶n gièng ®Þnh kho¶n ®· ghi sai b»ng mùc ®á ®Ó hñy bá bót to¸n ®· ghi sai nµy, sau ®ã ghi l¹i ®Þnh kho¶n ®óng b»ng mùc th−êng. VÝ dô: Trong th¸ng X n¨m N, doanh nghiÖp Thèng NhÊt cã nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sau: Doanh nghiÖp rót tiÒn göi ng©n hµng nhËp quü tiÒn mÆt 10.680.000®. KÕ to¸n ®· ghi trªn sæ nh− sau : Nî TK112 - TGNH 10.680.000® Cã TK111- TM 10.680.000® Khi ph¸t hiÖn sai, kÕ to¸n lËp “chøng tõ ghi sæ ®Ýnh chÝnh'', vµ c¨n cø vµo ®ã ®Ó kÕ to¸n söa sai b»ng ph−¬ng ph¸p ghi sè ©m : Nî TK112 -TGNH (10.680.000®) Cã TK111- TM (10.680.000®) Sau ®ã ghi l¹i: Nî TK111-TM 10.680.000® Cã TK112 -TGNH 10.680.000® Tr−êng hîp ghi sè tiÒn sai lín h¬n sè tiÒn ®óng: Ph−¬ng ph¸p söa lµ ghi l¹i mét ®Þnh kho¶n gièng ®Þnh kho¶n ®· ghi sè tiÒn sai b»ng mùc ®á víi sè lµ sè chªnh lÖch thõa gi÷a sè tiÒn ghi sai vµ sè tiÒn ®óng. VÝ dô: Trong th¸ng X n¨m N, doanh nghiÖp Thèng NhÊt cã nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sau: Doanh nghiÖp mua nguyªn vËt liÖu nhËp kho nî ng−êi b¸n 15.600.000®. KÕ to¸n ghi nh− sau: Nî TKI52- NL, VL 16.500.000® Cã TK331- PTCNB 16.500.000® Ghi sai, nªn kÕ to¸n lËp ''Chøng tõ ghi sæ ®Ýnh chÝnh'', vµ c¨n cø vµo ®ã ®Ó söa sai b»ng ph−¬ng ph¸p ghi sè ©m : Nî TKI52- NV, VL (900.000®) Cã TK331- TPCNB (900.000®) Tr−êng hîp ghi sè tiÒn nhiÒu lÇn (ghi trïng): Ph−¬ng ph¸p söa lµ ghi l¹i ®Þnh kho¶n gièng nh− ®Þnh kho¶n ®· ghi trïng b»ng mùc ®á. VÝ dô Trong th¸ng X n¨m N, doanh nghiÖp Thèng NhÊt cã nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sau: Doanh nghiÖp dïng tiÒn mÆt t¹m øng cho c«ng nh©n viªn ®i c«ng t¸c lµ 3.500.000®. KÕ to¸n ®· ghi sai trªn sæ nh− sau :

95

Nî TK141- T¦ Cã TK111- TM

3.500.000® 3.500.000®

Vµ Nî TK141 -T¦

3.500.000®

Cã TK111- TM

3.500.000®

Ghi trïng nªn kÕ to¸n söa sai b»ng ph−¬ng ph¸p ghi sè ©m. Khi ph¸t hiÖn sai, kÕ to¸n lËp ''Chøng tõ ghi sæ ®Ýnh chÝnh'', vµ c¨n cø vµo ®ã ®Ó ghi: Nî TK141- T¦

(3.500.000®)

Cã TK111- TM

(3.500.000®)

V.2.2. H×nh thøc sæ kÕ to¸n ViÖc tËp hîp th«ng tin tõ c¸c chøng tõ kÕ to¸n vµ ph©n lo¹i, hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh ph¶i th«ng qua hÖ thèng sæ kÕ to¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ quy m« ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. X¸c lËp hÖ thèng sæ, qui ®Þnh tr×nh tù vµ ph−¬ng ph¸p ghi vµo c¸c lo¹i sæ ®Ó phôc vô cho yªu cÇu tæng hîp vµ ph©n tÝch th«ng tin lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p thñ c«ng mµ ngay c¶ trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn trªn hÖ thèng m¸y vi tÝnh. H×nh thøc sæ kÕ to¸n ®−îc biÓu hiÖn b»ng hÖ thèng c¸c sæ kÕ to¸n, kÕt cÊu c¸c lo¹i sæ, mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i sæ dïng ®Ó ghi chÐp, tæng hîp, hÖ thèng hãa sè liÖu kÕ to¸n tõ chøng tõ gèc ®Ó tõ ®ã cã thÓ lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n theo mét tr×nh tù vµ ph−¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh. HiÖn nay ë n−íc ta kÕ to¸n sö dông c¸c h×nh thøc sæ kÕ to¸n sau: - H×nh thøc sæ kÕ to¸n nhËt ký chung. - H×nh thøc sæ kÕ to¸n nhËt ký - sæ c¸i. - H×nh thøc sæ kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ. - H×nh thøc sæ kÕ to¸n nhËt ký chøng tõ. Trong doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc sæ kÕ to¸n nµy hay h×nh thøc sæ kÕ to¸n kh¸c lµ tïy thuéc vµo qui m« vµ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh hay sö dông vèn cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp, ®−îc Bé Tµi chÝnh hoÆc c¸c C¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh trùc tiÕp h−íng dÉn. Khi ®· lùa chän mét h×nh thøc sæ kÕ to¸n ®Ó ¸p dông trong ®¬n vÞ th× nhÊt thiÕt ph¶i tu©n theo mäi nguyªn t¾c c¬ b¶n cña h×nh thøc sæ kÕ to¸n ®ã. V.2.2.1. H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký chung 1. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña h×nh thøc sæ kÕ to¸n nhËt ký chung §ã lµ tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh ®Òu ph¶i ®−îc ghi vµo sæ NhËt ký, mµ träng t©m lµ sæ NhËt ký chung, theo tr×nh tù thêi gian ph¸t sinh vµ ®Þnh kho¶n kÕ to¸n cña nghiÖp vô ®ã, sau ®ã lÊy sè liÖu trªn c¸c sæ NhËt ký ®Ó ghi sæ C¸i theo tõng nghiÖp vô ph¸t sinh.

96

H×nh thøc nµy thÝch hîp víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp cã qui m« ho¹t ®éng nhá, sè l−îng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh t−¬ng ®èi Ýt, bé phËn kÕ to¸n Ýt ng−êi lµm, c«ng t¸c kÕ to¸n ®¬n gi¶n. 2. C¸c mÉu sæ kÕ to¸n chñ yÕu trong h×nh thøc NhËt ký chung H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký chung cã c¸c lo¹i sæ kÕ to¸n chñ yÕu sau ®©y: - Sæ NhËt ký chung. - Sæ C¸i. - C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt. 3. Néi dung, kÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ a - NhËt ký chung * Néi dung: Sæ NhËt ký chung lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian. Bªn c¹nh ®ã thùc hiÖn viÖc ph¶n ¸nh theo quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n (®Þnh kho¶n kÕ to¸n) ®Ó phôc vô viÖc ghi sæ C¸i. Sè liÖu ghi trªn sæ NhËt ký chung ®−îc dïng lµm c¨n cø ®Ó ghi vµo sæ C¸i * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ KÕt cÊu sæ NhËt ký chung ®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt theo mÉu ban hµnh. VÒ nguyªn t¾c, tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh ®Òu ph¶i ghi vµo sæ NhËt ký chung. Tuy nhiªn trong tr−êng hîp mét hoÆc mét sè ®èi t−îng kÕ to¸n cã sè l−îng ph¸t sinh lín, ®Ó ®¬n gi¶n vµ gi¶m bít khèi l−îng ghi sæ c¸i, ®¬n vÞ cã thÓ më c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt ®Ó ghi riªng c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh liªn quan ®Õn c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n ®ã. C¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt lµ mét phÇn cña sæ NhËt ký chung nªn ph−¬ng ph¸p ghi chÐp t−¬ng tù nh− sæ NhËt ký chung. Song ®Ó tr¸nh sù trïng lÆp c¸c nghiÖp vô ®· ghi trªn c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt th× kh«ng ghi vµo sæ NhËt ký chung. Trong tr−êng hîp nµy, c¨n cø ®Ó ghi sæ c¸i lµ sæ NhËt ký chung vµ c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt. C¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt th«ng dông nh−: - Sæ NhËt ký thu tiÒn: Lµ sæ NhËt ký ®Æc biÖt dïng ®Ò ghi chÐp c¸c nghiÖp vô thu tiÒn cña ®¬n vÞ. MÉu sæ nµy ®−îc më riªng cho thu tiÒn mÆt, thu qua ng©n hµng, cho tõng lo¹i tiÒn (®ång ViÖt Nam, ngo¹i tÖ) hoÆc cho tõng n¬i thu tiÒn (Ng©n hµng A, Ng©n hµng B...). - Sæ nhËt ký chi tiÒn: Lµ sæ nhËt ký ®Æc biÖt dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô chi tiÒn cña ®¬n vÞ. MÉu sæ nµy ®−îc më riªng cho chi tiÒn mÆt, chi tiÒn qua ng©n hµng, cho tõng lo¹i tiÒn (®ång ViÖt Nam, ngo¹i tÖ) hoÆc cho tõng n¬i chi tiÒn (Ng©n hµng A, Ng©n hµng B...). - NhËt ký mua hµng: Lµ sæ NhËt ký ®Æc biÖt dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô mua hµng theo tõng nhãm hµng tån kho cña ®¬n vÞ nh− : nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, hµng hãa... Sæ NhËt ký mua hµng dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô mua hµng theo h×nh thøc tr¶ tiÒn sau (mua chÞu). Tr−êng hîp tr¶ tiÒn tr−íc cho ng−êi b¸n th× khi ph¸t sinh nghiÖp vô mua hµng còng ghi vµo sæ nµy. - NhËt ký b¸n hµng: lµ sæ NhËt ký ®Æc biÖt dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô b¸n hµng cña ®¬n vÞ nh−: b¸n hµng hãa, b¸n thµnh phÈm, b¸n dÞch vô. Sæ NhËt ký b¸n hµng dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô b¸n hµng theo h×nh thøc thu tiÒn sau (b¸n chÞu). Tr−êng hîp ng−êi mua tr¶ tiÒn tr−íc th× khi ph¸t sinh nghiÖp vô b¸n hµng còng ghi vµo sæ nµy.

97

b- Sæ C¸i * Néi dung: Sæ C¸i lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ, tµi chÝnh ph¸t sinh trong niªn ®é kÕ to¸n theo tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc quy ®Þnh trong hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ¸p dông cho doanh nghiÖp. Mçi tµi kho¶n ®−îc më mét hoÆc mét sè trang liªn tiÕp trªn sæ C¸i ®ñ ®Ó ghi chÐp trong mét niªn ®é kÕ to¸n. * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ Sæ C¸i ®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt theo mÉu ban hµnh trong chÕ ®é nµy. Ngµy ®Çu tiªn cña niªn ®é kÕ to¸n, ghi sè d− ®Çu niªn ®é kÕ to¸n cña tµi kho¶n vµo dßng ®Çu tiªn, cét sè d− (Nî hoÆc Cã). Cuèi trang sæ, céng sè ph¸t sinh luü kÕ, tÝnh sè d− ®Ó chuyÓn sang trang sau. §Çu trang sæ ghi sè céng luü kÕ vµ sè d− trang tr−íc chuyÓn sang. Cuèi kú (th¸ng quý), cuèi niªn ®é kÕ to¸n ph¶i khãa sæ, céng tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã, tÝnh ra sè d− cña tõng tµi kho¶n lµm c¨n cø lËp B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n vµ c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. c- C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt * Néi dung: C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt dïng ®Ó ghi chÐp chi tiÕt c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cÇn ph¶i theo dâi chi tiÕt nh»m phôc vô yªu cÇu tÝnh to¸n mét sè chØ tiªu, tæng hîp, ph©n tÝch vµ kiÓm tra cña ®¬n vÞ mµ c¸c sæ kÕ to¸n tæng hîp kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc. Trong h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký chung, cã thÓ më c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt chñ yÕu sau ®©y: - Sæ tµi s¶n cè ®Þnh. - Sæ chi tiÕt vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa. - ThÎ kho (ë kho vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa). - Sæ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh. - ThÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô. - Sæ chi tiÕt chi phÝ tr¶ tr−íc, chi phÝ ph¶i tr¶. - Sæ chi tiÕt tiÒn göi, tiÒn vay. - Sæ chi tiÕt thanh to¸n: víi ng−êi b¸n, ng−êi mua, víi ng©n s¸ch Nhµ n−íc, thanh to¸n néi bé ... - Sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ®Çu t− chøng kho¸n. - Sæ chi tiÕt tiªu thô. - Sæ chi tiÕt nguån vèn kinh doanh. * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp c¸c mÉu sæ chi tiÕt KÕt cÊu cña tõng lo¹i sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®−îc thiÕt lËp phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n vµ yªu cÇu cung cÊp th«ng tin phôc vô qu¶n lý vµ lËp B¸o c¸o tµi chÝnh. Mçi ®èi t−îng kÕ to¸n cã yªu cÇu cung cÊp th«ng tin phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý kh¸c nhau, do ®ã, néi dung, kÕt cÊu c¸c lo¹i sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®−îc quy ®Þnh mang tÝnh h−íng dÉn. Tïy theo yªu cÇu qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ më vµ lùa chän c¸c mÉu sæ kÕ to¸n chi tiÕt cÇn thiÕt vµ phï hîp. Hµng ngµy, c¨n cø vµo chøng tõ kÕ to¸n, ®Ó ghi vµo c¸c sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt liªn quan ë c¸c cét phï hîp. Cuèi th¸ng hoÆc cuèi quý, ph¶i tæng hîp sè liÖu vµ khãa c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, sau ®ã, c¨n cø vµo c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, lËp c¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt.

98

Sè liÖu trªn c¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt ph¶i ®−îc kiÓm tra ®èi chiÕu víi sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã vµ sè d− cuèi th¸ng cña tõng tµi kho¶n trªn sæ C¸i. Mäi sai sãt ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu ph¶i ®−îc söa ch÷a kÞp thêi theo ®óng c¸c ph−¬ng ph¸p söa ch÷a sai sãt quy ®Þnh trong chÕ ®é sæ kÕ to¸n. C¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt sau khi kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ chØnh lý sè liÖu ®−îc sö dông ®Ó lËp c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. 4. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc NhËt ký chung S¥ §å TR×NH Tù GHI Sæ KÕ TO¸N THEO H×NH THøC NHËT Ký CHUNG Chøng tõ gèc

sæ nhËt ký ®Æc biÖt

Sæ nhËt ký chung

sæ c¸i

sæ, thÎ chi tiÕt

b¶ng tæng hîp chi tiÕt

b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n

C¸c b¸o c¸o kÕ to¸n

Ghi chó: ghi hµng ngµy quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi th¸ng hoÆc ®Þnh kú Hµng ngµy, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ ®−îc dïng lµm c¨n cø ghi sæ, tr−íc hÕt ghi nghiÖp vô ph¸t sinh vµo sæ NhËt ký chung, sau ®ã c¨n cø sè' liÖu ®· ghi trªn sæ NhËt ký chung ®Ó ghi vµo sæ c¸i theo c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n phï hîp. NÕu ®¬n vÞ cã më sæ kÕ to¸n chi tiÕt th× ®ång thêi víi viÖc ghi sæ NhËt ký chung, c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ®−îc ghi vµo c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt liªn quan. Tr−êng hîp ®¬n vÞ më c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt th× hµng ngµy, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ ®−îc dïng lµm c¨n cø ghi sæ, ghi nghiÖp vô ph¸t sinh vµo sæ NhËt ký ®Æc biÖt liªn quan. §Þnh kú (3, 5, 10 ...ngµy hoÆc cuèi th¸ng), tïy khèi l−îng nghiÖp vô ph¸t sinh, tæng hîp tõng sæ NhËt ký ®Æc biÖt, lÊy sè liÖu ®Ó ghi vµo c¸c tµi kho¶n phï hîp trªn sæ C¸i, sau khi ®· lo¹i trõ sè trïng l¾p do mét nghiÖp vô ®−îc ghi ®ång thêi vµo nhiÒu sæ NhËt ký ®Æc biÖt (nÕu cã).

99

Cuèi th¸ng, cuèi quý, cuèi n¨m, céng sè liÖu trªn sæ C¸i, lËp B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh. Sau khi ®· kiÓm tra ®èi chiÕu khíp ®óng, sè liÖu ghi trªn sæ C¸i vµ b¶ng tæng hîp chi tiÕt (®−îc lËp tõ c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt) ®−îc dïng ®Ó lËp c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. VÒ nguyªn t¾c, tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã trªn B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh ph¶i b»ng tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã trªn sæ NhËt ký chung (hoÆc sæ NhËt ký chung vµ c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt sau khi ®· lo¹i trõ sè trïng l¾p trªn c¸c sæ NhËt ký ®Æc biÖt) cïng kú. C¸c mÉu sæ ®−îc sö dông theo h×nh thøc sæ NhËt ký chung MÉu Sæ NHËT Ký CHUNG N¨m ................200... Chøng tõ

Trang sè...........05 Sè ph¸t sinh Sè hiÖu TK ®èi øng Nî Cã

Ngµy th¸ng ghi sæ

Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

DiÔn gi¶i

TT dßng

§· ghi Sæ C¸i

1

2

3

4

5

6

7

8

9

01

x

x

55000

55000

02

152

8000

03

133

400

04

111

...

...

...

...

...

Céng chuyÓn sang trang sau

20

x

320000

320000

Sè trang tr−íc chuyÓn sang

10

51

8

XuÊt tiÒn mÆt mua nguyªn liÖu nhËp kho c¶ thuÕ GTGT khÊu trõ 5%

8400

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn) MÉu Sæ C¸I

(theo h×nh thøc NhËt ký chung) N¨m ...............200... Tªn tµi kho¶n ................................ TiÒn mÆt Sè hiÖu tµi kho¶n...........................111 Ngµy th¸ng ghi sæ 1

Chøng tõ Sè

Ngµy

hiÖu

th¸ng

2

3

DiÔn gi¶i

4

Trang NhËt ký chung

Dßng NhËt ký chung

Sè hiÖu TK ®èi øng

5

6

7

Sè trang tr−íc chuyÓn sang 12

51

8

Chi tiÒn mÆt mua NVL nhËp kho ...............

Sè ph¸t sinh Nî

Cã

8

9

17500 02

04

...

...

Céng chuyÓn sang t

100

152,133

8400

...

trang sau

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu Sæ NHËT Ký THU TIÒN N¨m: ................

Chøng tõ Ngµy ghi sæ

1

DiÔn gi¶i Sè

Ngµy

2

3

Ghi Cã c¸c tµi kho¶n

Ghi Nî TK

4

5

Tµi kho¶n kh¸c

6

7

8

9

Sè tiÒn

Sè hiÖu

10

11

Sè trang tr−íc chuyÓn sang ........... ........... Céng chuyÓn sang trang sau

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu Sæ NHËT Ký CHI TIÒN N¨m...........….

Chøng tõ Ngµy ghi sæ 1

Sè

Ngµy

2

3

DiÔn gi¶i

4

Ghi Nî c¸c tµi kho¶n

Ghi Cã TK 5

Tµi kho¶n kh¸c

6

7

8

9

Sè tiÒn

Sè hiÖu

10

11

Sè trang tr−íc chuyÓn sang ........... ........... Céng chuyÓn sang trang sau

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

101

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu Sæ NHËT Ký MUA hµng N¨m: ................ Chøng tõ Ngµy ghi sæ

Sè

Ngµy

1

2

3

Ghi Nî c¸c tµi kho¶n DiÔn gi¶i

4

Hµng ho¸

Nguyªn vËt liÖu

5

6

Tµi kho¶n kh¸c Sè tiÒn

Sè hiÖu

7

8

Ph¶i tr¶ ng−êi b¸n (Ghi Cã) 9

Sè trang tr−íc chuyÓn sang ........... ........... Céng chuyÓn sang trang sau

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu Sæ NHËT Ký B¸N HµNG N¨m: ................ Chøng tõ Ngµy ghi sæ

Ghi Cã tµi kho¶n Doanh thu DiÔn gi¶i

Sè

Ngµy

Ph¶i thu tõ ng−êi mua (Ghi Nî)

1

2

3

4

5

Hµng

Thµnh

ho¸

phÈm

6

7

DÞch vô

8

Sè trang tr−íc chuyÓn sang ............ ............ Céng chuyÓn sang trang sau

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

V.2.2.2. H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký Sæ C¸i 1. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña h×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký - Sæ C¸i Theo h×nh thøc nµy, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®−îc ®ång thêi ghi chÐp theo tr×nh tù thêi gian vµ theo néi dung kinh tÕ (theo tµi kho¶n kÕ to¸n) trong cïng mét qu¸ tr×nh ghi chÐp, trªn cïng mét quyÓn sæ kÕ to¸n tæng hîp duy nhÊt lµ sæ NhËt ký - Sæ c¸i. C¨n cø ®Ó ghi vµo Sæ NhËt ký - Sæ C¸i lµ c¸c chøng tõ gèc hoÆc B¶ng tæng hîp chøng tõ gèc.

102

H×nh thøc NhËt ký - Sæ C¸i thÝch hîp víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp cã qui m« ho¹t ®éng nhá, sè l−îng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh t−¬ng ®èi Ýt, bé phËn kÕ to¸n Ýt ng−êi lµm, c«ng t¸c kÕ to¸n ®¬n gi¶n 2. C¸c lo¹i sæ kÕ to¸n chñ yÕu trong h×nh thøc NhËt ký - Sæ C¸i - NhËt ký - Sæ C¸i - C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt - Sæ quü 3. Néi dung, kÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ a- NhËt ký - Sæ C¸i * Néi dung - NhËt ký - Sæ C¸i lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian vµ hÖ thèng hãa theo néi dung kinh tÕ (theo tµi kho¶n kÕ to¸n). - Sè liÖu ghi trªn NhËt ký - Sæ C¸i dïng ®Ó lËp c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh. * KÕt cÊu sæ NhËt ký - Sæ C¸i lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp duy nhÊt gåm hai phÇn: phÇn NhËt ký vµ phÇn Sæ C¸i. - PhÇn NhËt ký ®−îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian, gåm cã c¸c cét : cét '' ngµy th¸ng ghi sæ”, cét ''sè hiÖu'', cét ''ngµy th¸ng cña chøng tõ”, cét ''diÔn gi¶i'' néi dung nghiÖp vô vµ cét "sè tiÒn ph¸t sinh''. PhÇn Sæ C¸i: cã nhiÒu cét; tr−íc hÕt lµ cét ''Sè hiÖu c¸c tµi kho¶n ghi ®èi øng Nî, ®èi øng Cã''; sau ®ã mçi tµi kho¶n ghi hai cét: Cét ghi Nî, cét ghi Cã. Sè l−îng cét nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo sè l−îng c¸c tµi kho¶n sö dông ë ®¬n vÞ kÕ to¸n. PhÇn Sæ C¸i dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ (theo tµi kho¶n kÕ to¸n) * Ph−¬ng ph¸p ghi sæ: - Ghi chÐp hµng ngµy Hµng ngµy, mçi khi nhËn ®−îc chøng tõ kÕ to¸n, ng−êi gi÷ NhËt ký - Sæ C¸i ph¶i kiÓm tra tÝnh chÊt ph¸p lý cña chøng tõ. C¨n cø vµo néi dung nghiÖp vô ghi trªn chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh tµi kho¶n ghi Nî, tµi kho¶n ghi Cã. Sau ®ã ghi c¸c néi dung cÇn thiÕt cña chøng tõ vµo NhËt ký - Sæ C¸i. Mçi chøng tõ kÕ to¸n ®−îc ghi vµo NhËt ký - Sæ C¸i trªn mét dßng, ®ång thêi c¶ ë hai phÇn: phÇn NhËt ký vµ phÇn Sæ C¸i. - Tæng hîp vµ kiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu cuèi th¸ng: Cuèi th¸ng, cuèi quý, sau khi ph¶n ¸nh toµn bé c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo NhËt ký - Sæ C¸i, nh©n viªn gi÷ sæ tiÕn hµnh khãa sæ,

103

céng tæng sè Ph¸t sinh ë phÇn NhËt ký; céng tæng sè ph¸t sinh Nî, céng tæng sè ph¸t sinh Cã vµ tÝnh sè d− cuèi th¸ng (hoÆc quý) cña tõng tµi kho¶n ë phÇn Sæ C¸i. §ång thêi kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn NhËt ký - Sæ C¸i b»ng c¸ch lÊy tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh ë phÇn Sæ C¸i ®èi chiÕu víi tæng sè Ph¸t sinh ë phÇn NhËt ký. Vµ lÊy tæng sè d− Nî cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n ®èi chiÕu víi tæng sè d− Cã cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n trªn NhËt ký - Sæ C¸i. Khi kiÓm tra ®èi chiÕu c¸c sè liÖu nãi trªn, ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c c©n ®èi sau ®©y : Tæng céng sè ph¸t sinh ë phÇn NhËt ký

=

Tæng sè tiÒn ph¸t sinh Nî cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n (ë phÇn Sæ C¸i)

+

Tæng sè tiÒn ph¸t sinh Cã cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n (ë phÇn Sæ C¸i)

Tæng sè d− Nî Tæng sè d− Cã cuèi kú cña tÊt c¶ = cuèi kú cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n c¸c tµi kho¶n b- C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt * Néi dung Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt lµ sæ dïng ®Ó ph¶n ¸nh chi tiÕt tõng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tõng ®èi t−îng kÕ to¸n riªng biÖt mµ trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp ch−a ph¶n ¸nh ®−îc. Sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt dïng ®Ó ph¶n ¸nh, ph©n tÝch t×nh h×nh tµi s¶n, vËt t−, tiÒn vèn, t×nh h×nh ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ lµm c¨n cø ®Ó lËp B¸o c¸o tµi chÝnh. Trong h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký-Sæ C¸i, cã thÓ më c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt chñ yÕu sau ®©y: - Sæ tµi s¶n cè ®Þnh - Sæ chi tiÕt vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa - ThÎ kho (ë kho vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa) - Sæ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh - ThÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô - Sæ chi tiÕt chi phÝ tr¶ tr−íc, chi phÝ ph¶i tr¶ - Sæ chi tiÕt tiÒn göi, tiÒn vay - Sæ chi tiÕt thanh to¸n: víi ng−êi b¸n, ng−êi mua, víi ng©n s¸ch Nhµ n−íc, thanh to¸n néi bé...

104

- Sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ®Çu t− chøng kho¸n - Sæ chi tiÕt tiªu thô - Sæ chi tiÕt nguån vèn kinh doanh * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp trªn sæ, thÎ chi tiÕt KÕt cÊu cña tõng lo¹i sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®−îc thiÕt lËp phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n vµ yªu cÇu cung cÊp th«ng tin phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vµ lËp B¸o c¸o tµi chÝnh. Mçi ®èi t−îng kÕ to¸n cã yªu cÇu cung cÊp th«ng tin phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý kh¸c nhau, do ®ã, néi dung, kÕt cÊu c¸c lo¹i sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®−îc qui ®Þnh mang tÝnh h−íng dÉn. Tïy theo yªu cÇu qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cã thÓ më vµ lùa chän c¸c mÉu sæ kÕ to¸n chi tiÕt cÇn thiÕt vµ phï hîp. - Hµng ngµy, c¨n cø vµo chøng tõ kÕ to¸n, ®Ó ghi vµo c¸c sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt liªn quan ë c¸c cét phï hîp. - Cuèi th¸ng hoÆc cuèi quý, ph¶i tæng hîp sè liÖu vµ khãa c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt. Sau ®ã, c¨n cø vµo c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, lËp c¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt. Sè liÖu trªn c¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt ph¶i ®−îc kiÓm tra ®èi chiÕu víi sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã vµ Sè d− cuèi th¸ng cña tõng tµi kho¶n trªn NhËt ký-Sæ C¸i. Mäi sai sãt ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu ph¶i ®−îc söa ch÷a kÞp thêi theo ®óng c¸c ph−¬ng ph¸p söa ch÷a sai sãt quy ®Þnh trong chÕ ®é sæ kÕ to¸n. C¸c b¶ng tæng hîp chi tiÕt sau khi kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ chØnh lý sè liÖu ®−îc sö dông, ®Ó lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. 4. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc sæ NhËt ký - Sæ C¸i S¥ §å TR×NH Tù GHI Sæ KÕ TO¸N THEO H×NH THóC NHËT Ký - Sæ C¸I

Chøng tõ gèc

sæ quü vµ thÎ kho

b¶ng tæng hîp chøng tõ gèc

nhËt ký - sæ c¸i

b¸o c¸o kÕ to¸n

105

sæ, thÎ chi tiÕt

b¶ng tæng hîp chi tiÕt

Ghi chó: Ghi hµng ngµy quan hÖ ®èi chiÕu ghi cuèi th¸ng hoÆc ®Þnh kú - H»ng ngµy, c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng tæng hîp chøng tõ gèc kÕ to¸n ghi vµo NhËt ký - Sæ C¸i, sau ®ã ghi vµo sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt. - Cuèi th¸ng, ph¶i khãa sæ vµ tiÕn hµnh ®èi chiÕu khíp ®óng sè liÖu gi÷a sæ NhËt ký - Sæ C¸i vµ B¶ng tæng hîp chi tiÕt (®−îc lËp tõ c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt). - VÒ nguyªn t¾c, sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã vµ sè d− cuèi kú cña tõng tµi kho¶n trªn sæ NhËt ký - Sæ C¸i ph¶i khíp ®óng víi sè liÖu trªn B¶ng tæng hîp chi tiÕt theo tõng tµi kho¶n t−¬ng øng. (Xem mÉu Sæ C¸i ë cuèi ch−¬ng) V.2.2.3. H×nh thøc sæ kÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ 1. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña h×nh thøc sæ kÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ C¨n cø trùc tiÕp ®Ó ghi sæ kÕ to¸n tæng hîp lµ ''Chøng tõ ghi sæ''. Chøng tõ ghi sæ võa mang ®Æc tr−ng cña chøng tõ (chøng tõ thñ tôc) võa mang ®Æc tr−ng cña lo¹i Sæ tê rêi. Néi dung vµ kÕt cÊu cña Chøng tõ ghi sæ: CHøNG Tõ GHI Sæ Sè hiÖu ........ 21 Ngµy ….. th¸ng ..... n¨m 200....... Sè hiÖu Tµi kho¶n TrÝch yÕu

Sè tiÒn

Ghi chó

3

4

5

152

111

8000

133

111

400

x

x

8400

Nî

Cã

2

Chi tiÒn mua nguyªn vËt liÖu nhËp kho

1

Céng

Sè l−îng c¸c Chøng tõ gèc ®Ýnh kÌm: 03 Ngµy ..... th¸ng.... n¨m .... Ng−êi lËp

KÕ to¸n tr−ëng

(Hä, tªn vµ ch÷ ký)

(Hä, tªn vµ ch÷ ký)

ViÖc ghi sæ kÕ to¸n tæng hîp bao gåm : + Ghi theo tr×nh tù thêi gian trªn sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ. + Ghi theo néi dung kinh tÕ trªn Sæ C¸i. Chøng tõ ghi sæ do kÕ to¸n lËp trªn c¬ së chøng tõ gèc hoÆc b¶ng tæng hîp c¸c chøng tõ gèc cïng lo¹i, cã cïng néi dung kinh tÕ. 106

Chøng tõ ghi sæ ®−îc ®¸nh sè hiÖu liªn tôc trong tõng th¸ng hoÆc c¶ n¨m (theo sè thø tù trong sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ) vµ cã chøng tõ gèc ®Ýnh kÌm, ph¶i ®−îc kÕ to¸n tr−ëng duyÖt tr−íc khi ghi vµo sæ kÕ to¸n. H×nh thøc Chøng tõ ghi sæ thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp lo¹i trung, sè l−îng c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh t−¬ng ®èi lín. H×nh thøc nµy rÊt dÔ xö lý vµ thuËn tiÖn cho viÖc ®iÖn to¸n hãa c«ng t¸c kÕ to¸n. 2. C¸c lo¹i sæ kÕ to¸n trong h×nh thøc Chøng tõ ghi sæ - Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ - Sæ c¸i - C¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt 3. Néi dung, kÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ. a- Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ * Néi dung: Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian (nhËt ký). Sæ nµy võa dïng ®Ó ®¨ng ký c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, qu¶n lý chøng tõ ghi sæ, võa ®Ó kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu víi b¶ng c©n ®èi ph¸t sinh. * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp Bé (Së): .......................... §¬n vÞ: .......................... Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ Chøng tõ ghi sæ Sè tiÒn

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn) Ghi chó:

Sè hiÖu

Ngµy

1

2

3

21

12

8400

...

...

...

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Cuèi trang céng l¹i vµ ghi: Céng sang trang.

107

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

§Çu trang sau ghi: Sè trang tr−íc chuyÓn sang. Cuèi th¸ng, tæng céng sè ph¸t sinh vµ ghi sè tiÒn b»ng ch÷. Cét 1: Ghi sè hiÖu cña Chøng tõ ghi sæ. Sè hiÖu cña c¸c Chøng tõ ghi sæ ®−îc qui ®Þnh lÊy theo sè tù nhiªn, ®¸nh liªn tôc, b¾t ®Çu lµ sè 01, hoÆc 001, hoÆc 0001 theo tõng niªn ®é kÕ to¸n. ChØ cã nh÷ng Chøng tõ ghi sæ ®· hoµn tÊt c¸c yÕu tè míi ®−îc phÐp lµm c¨n cø l−u hµnh. Cét 2: Ghi ngµy, th¸ng lËp chøng tõ ghi sæ. Cét 3: TrÝch yÕu (ghi tãm t¾t néi dung nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh). Cét 4: Ghi sè tiÒn cña Chøng tõ ghi sæ. Cuèi trang sæ ph¶i ghi sè céng luü kÕ ®Ó chuyÓn sang trang sau. §Çu trang sæ ph¶i ghi sè céng trang tr−íc chuyÓn sang. Cuèi th¸ng, cuèi n¨m, kÕ to¸n céng tæng sè tiÒn ph¸t sinh trªn sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ, lÊy sè liÖu ®èi chiÕu víi b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh. b- Sæ C¸i * Néi dung: Sæ C¸i lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp dïng ®Ó ghi c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tµi kho¶n kÕ to¸n ®−îc qui ®Þnh trong chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông cho doanh nghiÖp. Sè liÖu ghi trªn sæ C¸i dïng ®Ó kiÓm tra, ®èi chiÕu víi sè liÖu ghi trªn sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ, c¸c sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, vµ dïng ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi Sæ C¸i: + KÕt cÊu: Sæ C¸i cña h×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ cã thÓ cã d¹ng thiÕt kÕ kh¸c nhau: HoÆc, më riªng cho tõng tµi kho¶n. Mçi tµi kho¶n ®−îc më mét trang hoÆc mét sè trang tïy theo sè l−îng ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nhiÒu hay Ýt cña tõng tµi kho¶n. HoÆc, më chung trªn mét quyÓn sæ nh− Sæ NhËt ký sæ c¸i. + Ph−¬ng ph¸p ghi sæ C¸i më riªng cho tõng tµi kho¶n. MÉu Sæ C¸i theo h×nh thøc Chøng tõ ghi sæ kh«ng mang ®Æc tr−ng chuyªn dïng, cã thÓ dïng mÉu Sæ C¸i trong h×nh thøc NhËt ký Sæ C¸i. C¨n cø vµo Chøng tõ ghi sæ ®Ó ghi vµo sæ ®¨ng ký Chøng tõ ghi sæ, sau ®ã Chøng tõ ghi sæ ®−îc sö dông ®Ó ghi vµo sæ C¸i vµ c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt liªn quan. Hµng ngµy, c¨n cø vµo Chøng tõ ghi sæ ®Ó ghi vµo sæ C¸i ë c¸c cét phï hîp. Cét ghi ngµy th¸ng ghi sæ. Cét sè hiÖu vµ ngµy, th¸ng cña Chøng tõ ghi sæ. Cét diÔn gi¶i néi dung c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. Ghi sè tiÒn ghi Nî, ghi Cã cña tµi kho¶n vµo c¸c cét phï hîp. Cuèi mçi trang ph¶i céng tæng sè tiÒn theo tõng cét vµ chuyÓn sang ®Çu trang sau.

108

Cuèi kú (th¸ng, quý), cuèi niªn ®é kÕ to¸n ph¶i khãa sæ, céng tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã, tÝnh ra sè d− cña tõng tµi kho¶n ®Ó lµm c¨n cø lËp B¶ng c©n ®èi sè tµi kho¶n vµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. MÉu Sæ C¸I (theo h×nh thøc Chøng tõ ghi sæ) TK .......... TiÒn mÆt, Sè hiÖu ........... 111, N¨m 200...... Trang...... Ngµy

Chøng tõ ghi sæ

th¸ng ghi

Sè

Ngµy

sæ

hiÖu

th¸ng

1

2

3

Sè tiÒn DiÔn gi¶i

4

Sè hiÖu TK

Ghi

®èi øng

Nî

Cã

chó

5

6

7

8

x

12000

Sè trang tr−íc chuyÓn sang 12

21

...

Chi tiÒn mÆt mua NVL nhËp kho

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

.................

152.133

84000

.................

...

...

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

c- Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt * Néi dung: Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt lµ sæ dïng ®Ó ph¶n ¸nh chi tiÕt c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tõng ®èi t−îng kÕ to¸n riªng biÖt mµ trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp ch−a ph¶n ¸nh ®−îc. Sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt cung cÊp c¸c chØ tiªu chi tiÕt vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, vËt t−, tiÒn vèn, t×nh h×nh ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp, vµ lµm c¨n cø ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. Trong h×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ, cã thÓ më c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt chñ yÕu sau : - Sæ tµi s¶n cè ®Þnh - Sæ chi tiÕt vËt t−, s¶n phÈm, hµng hãa - ThÎ kho (ë kho vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa) - Sæ chi phÝ s¶n xuÊt - ThÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô - Sæ chi tiÕt chi phÝ tr¶ tr−íc, chi phÝ ph¶i tr¶ - Sæ chi phÝ tiÒn göi, tiÒn vay - Sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ng−êi b¸n, ng−êi mua, thanh to¸n néi bé, thanh to¸n víi ng©n s¸ch.... 109

- Sæ chi tiÕt c¸c kho¶n ®Çu t− chøng kho¸n - Sæ chi tiÕt tiªu thô v.v... (Xem cÊu t¹o c¸c mÉu sæ chi tiÕt d−íi ®©y) * KÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi chÐp Mçi ®èi t−îng kÕ to¸n cã yªu cÇu qu¶n lý vµ ph©n tÝch kh¸c nhau, do ®ã néi dung, kÕt cÊu c¸c lo¹i sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®−îc qui ®Þnh mang tÝnh h−íng dÉn. Tïy theo yªu cÇu qu¶n lý vµ ph©n tÝch, tõng lo¹i doanh nghiÖp cã thÓ më vµ lùa chän c¸c mÉu sæ kÕ to¸n chi tiÕt cÇn thiÕt, phï hîp. C¨n cø ®Ó ghi sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt lµ chøng tõ gèc sau khi sö dông ®Ó lËp chøng tõ ghi sæ vµ ghi vµo c¸c sæ kÕ to¸n tæng hîp. Cuèi th¸ng hoÆc cuèi quý ph¶i lËp b¶ng tæng hîp chi tiÕt trªn c¬ së c¸c sæ vµ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt ®Ó lµm c¨n cø ®èi chiÕu víi sæ c¸i. 4. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc Chøng tõ ghi sæ. Hµng ngµy, c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng tæng hîp chøng tõ gèc, kÕ to¸n lËp Chøng tõ ghi sæ, sau ®ã ®¨ng ký qua sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ råi ®−îc dïng ®Ó ghi vµo sæ C¸i. C¸c chøng tõ gèc sau khi lµm c¨n cø lËp chøng tõ ghi sæ ®−îc dïng ®Ó ghi vµo c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt. S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc CHønG Tõ GHI Sæ Chøng tõ gèc

sæ quü, thÎ kho

sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ

b¶ng tæng hîp chøng tõ Gèc

chøng tõ ghi sæ

sæ c¸i

b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n

b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n kh¸c

110

c¸c sæ, thÎ chi tiÕt

b¶ng tæng hîp c¸c chi tiÕt

Ghi chó: Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi th¸ng hoÆc ®Þnh kú Cuèi th¸ng ph¶i khãa sæ tÝnh ra tæng sè tiÒn cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ, tµi chÝnh ph¸t sinh trong th¸ng trªn sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ, tÝnh tæng sè ph¸t sinh Nî, tæng sè ph¸t sinh Cã vµ sè D− cña tõng tµi kho¶n trªn Sæ C¸i. C¨n cø vµo Sæ C¸i lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n. Sau khi ®èi chiÕu khíp ®óng, sè liÖu ghi trªn Sæ C¸i vµ B¶ng tæng hîp chi tiÕt (lËp tõ c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt) ®−îc dïng ®Ó lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. Khi tiÕn hµnh ®èi chiÕu, kiÓm tra ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c c©n b»ng vÒ l−îng, nghÜa lµ tæng sè ph¸t sinh Nî vµ tæng sè ph¸t sinh Cã cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n trªn B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ph¶i b»ng nhau vµ b»ng tæng sè tiÒn ph¸t sinh trªn sæ ®¨ng ký Chøng tõ ghi sæ. Tæng sè d− Nî vµ tæng sè d− Cã cña c¸c tµi kho¶n trªn B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ph¶i b»ng nhau, vµ sè d− cña tõng tµi kho¶n trªn B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ph¶i b»ng sè d− cña tõng tµi kho¶n t−¬ng øng trªn B¶ng tæng hîp chi tiÕt. V.2.2.4. H×nh thøc sæ kÕ to¸n NhËt ký chøng tõ 1. §Æc tr−ng c¬ b¶n cña h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký chøng tõ - TËp hîp vµ hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ®ã theo c¸c tµi kho¶n ®èi øng Nî. - KÕt hîp chÆt chÏ viÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo tr×nh tù thêi gian víi viÖc hÖ thèng hãa c¸c nghiÖp vô theo néi dung kinh tÕ (theo tµi kho¶n). - KÕt hîp réng r·i viÖc h¹ch to¸n tæng hîp víi h¹ch to¸n chi tiÕt trªn cïng mét sæ kÕ to¸n vµ trong cïng mét qu¸ tr×nh ghi chÐp. - Sö dông c¸c mÉu sæ in s½n c¸c quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n, chØ tiªu qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. H×nh thøc NhËt ký chøng tõ thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp qui m« ho¹t ®éng lín, sè l−îng nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nhiÒu, bé phËn kÕ to¸n ®«ng nh©n viªn. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy ®ßi hái tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé kÕ to¸n ph¶i cao. MÆt kh¸c, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cã qui m« ho¹t ®éng lín ®Òu ®· øng dông m¸y tÝnh trong c«ng t¸c kÕ to¸n nªn kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc kÕ to¸n theo h×nh thøc NhËt ký chøng tõ. 2. C¸c lo¹i sæ kÕ to¸n - NhËt ký chøng tõ - B¶ng kª - Sæ c¸i - Sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt HÖ thèng Sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc NHËT Ký CHøNG Tõ Sè hiÖu sæ NhËt ký chøng tõ

Néi dung sæ B¶ng kª I. H¹ch to¸n vèn b»ng tiÒn

111

NKCT sè 1

Ghi Cã TK111 “TiÒn mÆt” B¶ng kª sè 1

NKCT sè 2

Ghi Nî TK 111 “TiÒn mÆt” Ghi Cã TK112 “TiÒn göi ng©n hµng”

B¶ng kª sè 2 NKCT sè 3

Ghi Nî TK 112 “TiÒn göi ng©n hµng” Ghi Cã TK 113 “TiÒn ®ang chuyÓn”

NKCT sè 4

Ghi Cã TK 311, 315, 341, 342 II. H¹ch to¸n thanh to¸n víi ng−êi cung cÊp vµ mua hµng

NKCT sè 5

Ghi Cã TK 331 “Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n”

NKCT sè 6

Ghi Cã TK 151 “Hµng mua ®ang ®i trªn ®−êng” III. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh

NKCT sè 7

Ghi Cã c¸c TK 142, 242, 152, 153, 154, 214, 241, 334, 335, 338, 621, 622, 627, 631 B¶ng kª sè 3

B¶ng tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ vËt liÖu vµ c«ng cô, dông cô

B¶ng kª sè 4

TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph©n x−ëng (TK 154, 631, 621, 622, 627)

B¶ng kª sè 5

B¶ng kª tËp hîp chi phÝ b¸n hµng (TK 641), chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (TK 642), vµ chi phÝ ®Çu t− XDCB (241)

B¶ng kª sè 6

B¶ng kª chi phÝ tr¶ tr−íc (TK 142), chi phÝ ph¶i tr¶ (335) IV. H¹ch to¸n hµng ho¸, thµnh phÈm, doanh thu vµ kÕt qu¶, thanh to¸n víi kh¸ch hµng

NKCT sè 8

Ghi Cã TK 155, 156, 157, 159, 131, 511, 512, 515, 521, 531, 532, 632, 635, 641, 642, 711, 811, 911 B¶ng kª sè 8

B¶ng kª nhËp, xuÊt, tån kho thµnh phÈm (TK 155), hµng ho¸ (TK 156)

B¶ng kª sè 9

B¶ng tÝnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm, hµng ho¸

B¶ng kª sè 10

B¶ng kª hµng göi b¸n (TK 157)

B¶ng kª sè 11

B¶ng kª thanh to¸n víi ng−êi mua (TK 131) V. H¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh

NKCT sè 9

Ghi Cã c¸c TK 211, 212, 213 VI. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô kh¸c

NKCT sè 10

Ghi Cã c¸c TK 121, 128, 129, 133, 136, 138, 139, 141, 144, 161, 221, 222, 228, 229, 244, 333, 336, 344, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 421, 441, 451, 461, 466

3. Néi dung, kÕt cÊu vµ ph−¬ng ph¸p ghi sæ a- Sæ nhËt ký chøng tõ Trong h×nh thøc NhËt ký chøng tõ cã 10 Sæ nhËt ký chøng tõ, ®−îc ®¸nh sè tõ NhËt ký chøng tõ sè l ®Õn NhËt ký chøng tõ sè 10. NhËt ký chøng tõ lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp, dïng ®Ó ph¶n ¶nh toµn bé c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh theo Bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n. Trong mäi tr−êng hîp ph¸t sinh bªn Cã cña mçi tµi kho¶n chØ tËp trung ph¶n ¶nh trªn mét NhËt ký chøng tõ vµ tõ NhËt ký chøng tõ nµy ghi vµo sæ c¸i mét lÇn vµo cuèi th¸ng. Mét NhËt ký chøng tõ cã thÓ më theo Bªn Cã cho mét tµi kho¶n hoÆc cã thÓ më cho mét sè tµi kho¶n cã néi dung kinh tÕ gièng nhau. Khi më NhËt ký chøng tõ dïng chung cho nhiÒu tµi kho¶n th× trªn NhËt ký chøng tõ ®ã sè ph¸t sinh cña mçi tµi kho¶n ®−îc ph¶n ¶nh riªng biÖt ë mét sè ®ßng hoÆc mét sè cét dµnh cho mçi tµi kho¶n.

112

Sè ph¸t sinh Nî cña mçi tµi kho¶n ®−îc ph¶n ¶nh trªn c¸c NhËt ký chøng tõ kh¸c nhau, ®èi øng Cã víi c¸c tµi kho¶n liªn quan, vµ cuèi th¸ng, Sè ph¸t sinh Nî cña mçi tµi kho¶n ®−îc tËp hîp vµo sæ C¸i tõ c¸c NhËt ký chøng tõ ®ã. §Ó phôc vô yªu cÇu ph©n tÝch vµ kiÓm tra, ngoµi phÇn chÝnh dïng ®Ó ph¶n ¶nh mét sè ph¸t sinh bªn Cã, mét sè NhËt ký chøng tõ cã bè trÝ thªm c¸c cét ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh Nî, sè D− ®Çu kú vµ sè D− cuèi kú cña tµi kho¶n. Sè liÖu cña c¸c cét ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Nî c¸c tµi kho¶n trong tr−êng hîp nµy chØ dïng cho môc ®Ých kiÓm tra ph©n tÝch, kh«ng dïng ®Ó ghi Sæ C¸i. C¨n cø ®Ó ghi vµo c¸c sæ NhËt ký chøng tõ lµ chøng tõ gèc, sè liÖu cña sæ kÕ to¸n chi tiÕt, cña b¶ng kª vµ b¶ng ph©n bæ. NhËt ký chøng tõ ph¶i më tõng th¸ng mét, hÕt mçi th¸ng ph¶i khãa sæ NhËt ký chøng tõ cò vµ më NhËt ký chøng tõ míi cho th¸ng sau. Mçi lÇn khãa sæ cò, më sæ míi ph¶i chuyÓn toµn bé sè D− cÇn thiÕt tõ NhËt ký chøng tõ cò sang NhËt ký chøng tõ míi tïy theo yªu cÇu cô thÓ cña tõng tµi kho¶n. Néi dung c¬ b¶n cña c¸c NhËt ký chøng tõ: + NhËt ký chøng tõ sè 1: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK111 "TiÒn MÆt" (phÇn chi) ®èi øng Nî víi c¸c tµi kho¶n cã liªn quan. MÉu NhËt ký chøng tõ sè 1 Ghi Cã Tµi kho¶n 111 - TiÒn mÆt Th¸ng .... n¨m .... Sè TT

Chøng tõ Sè

1

Ngµy

DiÔn gi¶i

112

121

128

152

133

...

Céng Cã TK 111

5

6

7

8

9

...

20

8000

400

...

...

...

...

...

2

3

4

10

...

Chi mua NVL Céng

Ghi Cã TK 111, ghi Nî c¸c TK

8400 ...

...

§· ghi sæ C¸i ngµy...... th¸ng.... n¨m ...

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m ... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

+ NhËt ký chøng tõ sè 2: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK112 ''TiÒn göi ng©n hµng” ®èi øng Nî víi c¸c tµi kho¶n cã liªn quan.

113

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 2 Ghi Cã Tµi kho¶n 112 - TiÒn göi Ng©n hµng Th¸ng ..... n¨m ..... Sè TT

Chøng tõ Sè

Ngµy

DiÔn gi¶i

Ghi Cã TK 112, ghi Nî c¸c TK 111

121

128

151

...

Céng ...

Cã TK 112

1

2

3

4

5

...

x

...

Céng

6

7

8

...

...

x x

...

20

...

x

...

...

...

...

...

§· ghi sæ C¸i ngµy .... th¸ng ..... n¨m .... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

+ NhËt ký chøng tõ sè 3: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK113 ''TiÒn ®ang chuyÓn'' ®èi øng Nî víi c¸c tµi kho¶n cã liªn quan. MÉu NhËt ký chøng tõ sè 3 Ghi Cã Tµi kho¶n 113 - TiÒn ®ang chuyÓn Th¸ng ..... n¨m ..... . Sè TT

1

Chøng tõ Sè

Ngµy

DiÔn gi¶i

Ghi Cã TK 113, ghi Nî c¸c TK

2

3

4

5

...

x

111

112

121

128

...

...

Céng Cã TK 113

6

7

8

...

...

20

...

Céng

x x

...

...

x

...

...

...

...

...

§· ghi sæ C¸i ngµy .... th¸ng ..... n¨m .... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ngµy...... th¸ng.... n¨m .... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

+ NhËt ký chøng tõ sè 4: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã c¸c TK311 ''Vay ng¾n h¹n", 'TK315 "Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶", TK341 ''Vay dµi h¹n", TK342 ''Nî dµi h¹n", ®èi øng Nî cña c¸c tµi kho¶n liªn quan. NhËt ký chøng tõ sè 4 ngoµi phÇn ghi Cã TK311, 315, 341, 342 ®èi øng Nî

114

c¸c tµi kho¶n cã liªn quan, cßn phÇn theo dâi thanh to¸n (ghi nî TK311 hoÆc 315, 341, 342 ®èi øng Cã c¸c tµi kho¶n cã liªn quan). + NhËt ký chøng tõ sè 5: Dïng ®Ó tæng hîp t×nh h×nh thanh to¸n vµ c«ng nî víi ng−êi cung cÊp vËt t−, hµng hãa, lao vô, dÞch vô cho doanh nghiÖp (Tµi kho¶n 331 "Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n"). NhËt ký chøng tõ sè 5 cã 2 phÇn : PhÇn ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK331 ®èi øng Nî víi c¸c tµi kho¶n liªn quan vµ phÇn theo dâi thanh to¸n (ghi Nî TK331 ®èi øng Cã víi c¸c tµi kho¶n liªn quan). + NhËt ký chøng tõ sè 6: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK151 ''Hµng mua ®ang ®i trªn ®−êng” nh»m theo dâi t×nh h×nh mua vËt t−, hµng hãa cßn ®ang ®i trªn ®−êng. + NhËt ký chøng tõ sè 7: Dïng ®Ó tæng hîp toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã c¸c tµi kho¶n liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh bao gåm TK142, TK152, TK153, TK154, TK214, TK241, TK334, TK335, TK338, TK611, TK621, TK622, TK627, TK631 vµ mét sè tµi kho¶n ®· ph¶n ¸nh ë c¸c NhËt ký chøng tõ kh¸c, nh−ng cã liªn quan ®Õn chi phi s¶n xuÊt, kinh doanh ph¸t sinh trong kú, vµ dïng ®Ó ghi Nî c¸c tµi kho¶n 154, 621, 622, 631, 142, 2413, 335, 641, 642. + NhËt ký chøng tõ sè 8: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK155, 156, 157, 159, 131, 511, 512, 521, 532, 632, 641, 642, 711, 721, 811, 821, 911. + NhËt ký chøng tõ sè 9: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã TK211 "Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh", TK212 "Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh", TK213 "Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh”. + NhËt ký chøng tõ sè 10: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Cã cña c¸c TK 121, 128, 129, 136, 138, 139, 141, 144, 161, 221, 222, 228, 229, 244, 333, 336, 338, 344, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 421, 431, 441, 451, 461, 466. Mçi tµi kho¶n ®−îc ghi trªn mét tê NhËt ký chøng tõ. (Xem cÊu t¹o c¸c mÉu sæ NhËt ký chøng tõ 4, 5, 6, 7, 8, 9, vµ 10 d−íi ®©y) b- Sæ B¶ng kª: Trong h×nh thøc NhËt ký chøng tõ cã 10 b¶ng kª ®−îc ®¸nh sè thø tù tõ b¶ng kª sè 1 ®Õn b¶ng kª sè 11 (kh«ng cã b¶ng kª sè 7). B¶ng kª ®−îc sö dông trong nh÷ng tr−êng hîp khi c¸c chØ tiªu h¹ch to¸n chi tiÕt cña mét sè tµi kho¶n kh«ng thÓ kÕt hîp ph¶n ¸nh trùc tiÕp trªn NhËt ký chøng tõ ®−îc. Khi sö dông b¶ng kª th× sè liÖu cña chøng tõ gèc tr−íc hÕt ®−îc ghi vµo B¶ng kª. Cuèi th¸ng sè liÖu tæng céng cña c¸c B¶ng kª ®−îc chuyÓn vµo c¸c NhËt ký chøng tõ cã liªn quan. B¶ng kª cã thÓ më theo vÕ Cã hoÆc vÕ Nî cña c¸c tµi kho¶n, cã thÓ kÕt hîp ph¶n ¶nh c¶ sè D− ®Çu th¸ng, sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã trong th¸ng vµ sè d− cuèi th¸ng... phôc vô cho viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu vµ chuyÓn sæ cuèi th¸ng. Sè liÖu cña b¶ng kª kh«ng sö dông ®Ó ghi sæ C¸i. C¸c b¶ng kª gåm: + B¶ng kª sè 1: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Nî TK111 ''TiÒn MÆt'' (phÇn thu) ®èi øng Cã víi c¸c tµi kho¶n cã liªn quan.

115

+ B¶ng kª sè 2: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh bªn Nî TK112 ''TiÒn göi ng©n hµng'' ®èi øng Cã víi tµi kho¶n liªn quan. + B¶ng kª sè 3: Dïng ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ nguyªn liÖu, vËt liÖu vµ c«ng cô, dông cô. Ghi Nî c¸c Tµi kho¶n 152 vµ 153. + B¶ng kª sè 4: Dïng ®Ó tæng hîp Sè ph¸t sinh Nî c¸c TK 154, (631), 621, 622, 627 ®−îc tËp hîp theo tõng ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt vµ chi tiÕt cho tõng s¶n phÈm, dÞch vô trªn c¬ së ®èi øng víi Cã c¸c TK 152, 153, 154, 142, 214, 241, 334, 335, 338, 611, 621, 622, 627, 631. + B¶ng kª sè 5: Dïng ®Ó tæng hîp Chi phÝ ®Çu t− XDCB, Chi phÝ b¸n hµng, Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp - c¸c tµi kho¶n 641, 642, 241. Trong tõng tµi kho¶n ®−îc chi tiÕt theo yÕu tè vµ néi dung chi phÝ: chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ vËt liÖu, chi phÝ dông cô, ®å dïng.... theo quan hÖ riªng. Cã c¸c TK 152, 153, 154, 241, 142, 214, 334, 335, 338, 611, 622, 627, 631. + B¶ng kª sè 6: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh chi phÝ ph¶i tr¶ vµ chi phÝ tr¶ tr−íc (TK142-Chi phÝ tr¶ tr−íc. TK335- Chi phÝ ph¶i tr¶). + B¶ng kª sè 8: Dïng ®Ó tæng hîp t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho thµnh phÈm hoÆc hµng hãa theo gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ h¹ch to¸n (TK 155-Thµnh phÈm, TK 156 - Hµng hãa). + B¶ng kª sè 9: Dïng ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm, hµng hãa. + B¶ng kª sè 10: Hµng göi ®i b¸n. Dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c lo¹i hµng hãa, thµnh phÈm göi ®¹i lý nhê b¸n hé, vµ göi ®i hoÆc ®· giao chuyÓn ®Õn cho ng−êi mua, gi¸ trÞ lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh, bµn giao cho ng−êi ®Æt hµng nh−ng ch−a ®−îc chÊp nhËn thanh to¸n. Nguyªn t¾c theo dâi hµng göi ®i b¸n trªn b¶ng kª sè 10 lµ theo dâi tõng hãa ®¬n khi göi hµng ®i ®Õn khi ®−îc coi lµ tiªu thô. + B¶ng kª sè 11: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh thanh to¸n tiÒn hµng víi ng−êi mua vµ ng−êi ®Æt hµng (TK 131 - Ph¶i thu cña kh¸ch hµng). (Xem cÊu t¹o c¸c mÉu B¶ng kª d−íi ®©y) c- Sæ C¸i Lµ sæ kÕ to¸n tæng hîp më cho c¶ n¨m, mçi tê sÏ dïng cho mét tµi kho¶n trong ®ã ph¶n ¸nh sè ph¸t sinh Nî, sè ph¸t sinh Cã vµ sè d− cuèi th¸ng hoÆc cuèi quÝ. Sè ph¸t sinh Cã cña mçi tµi kho¶n ®−îc ph¶n ¸nh trªn sæ C¸i theo tæng sè lÊy tõ NhËt ký chøng tõ ghi Cã tµi kho¶n ®ã, sè ph¸t sinh Nî ®−îc ph¶n ¸nh chi tiÕt theo tõng tµi kho¶n ®èi øng Cã lÊy tõ c¸c NhËt ký chøng tõ cã liªn quan. Sæ C¸i chØ ghi mét lÇn vµo ngµy cuèi th¸ng hoÆc cuèi quÝ sau khi ®· khãa sæ vµ kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c NhËt ký chøng tõ. (Xem mÉu Sæ C¸i theo h×nh thøc NhËt ký chøng tõ d−íi ®©y)

116

d- Sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt Trong h×nh thøc sæ NhËt ký chøng tõ, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ më c¸c sæ, thÎ chi tiÕt theo mÉu ®· h−íng dÉn. Trong ®ã b¾t buéc ph¶i më c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt sau ®Ó lµm c¨n cø ghi vµo c¸c b¶ng kª vµ NhËt ký chøng tõ cã liªn quan lµ: - Sæ chi tiÕt dïng cho c¸c tµi kho¶n 521,531, 532, 632, 711, 721, 811, 821, 911, 128, 129, 133, 139, 161, 159, 228, 229, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 421, 431, 441, 451, 461, 466, 641, 642. - Sæ theo dâi thanh to¸n (dïng cho c¸c tµi kho¶n 131, 136, 138, 141, 144, 222, 244, 331, 333, 336, 344) - Sæ chi tiÕt ®Çu t− chøng kho¸n (dïng cho c¸c tµi kho¶n 121, 221) - Sæ chi tiÕt tiªu thô (dïng cho c¸c tµi kho¶n 511, 512) (Xem cÊu t¹o c¸c mÉu sæ Chi tiÕt d−íi ®©y) 4. Tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký chøng tõ Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ gèc, c¸c B¶ng ph©n bæ ®· ®−îc kiÓm tra lÊy sè liÖu ghi trùc tiÕp vµo c¸c NhËt ký chøng tõ hoÆc B¶ng kª, Sæ chi tiÕt cã liªn quan. C¸c NhËt ký chøng tõ ®−îc ghi c¨n cø vµo c¸c B¶ng kª, Sæ chi tiÕt. Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ kÕ to¸n, c¸c B¶ng ph©n bæ ®Ó ghi vµo B¶ng kª, Sæ chi tiÕt, cuèi th¸ng ph¶i chuyÓn sè liÖu tæng céng cña B¶ng kª, c¸c B¶ng ph©n bæ vµo NhËt ký chøng tõ. Cuèi th¸ng khãa sæ, céng sè liÖu trªn c¸c NhËt ký chøng tõ, kiÓm tra ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c NhËt ký chøng tõ víi c¸c Sæ kÕ to¸n chi tiÕt, B¶ng tæng hîp cã liªn quan vµ lÊy sè liÖu tæng céng cña c¸c NhËt ký chøng tõ ghi trùc tiÕp vµo Sæ C¸i. S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ theo h×nh thøc NhËt ký chøng tõ Chøng tõ gèc b¶ng ph©n bæ

b¶ng kª (1 Æ 11)

NhËt ký chøng tõ

sæ c¸i

Ghi chó:

b¸o c¸o kÕ to¸n

Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi th¸ng hoÆc ®Þnh kú

117

thÎ vµ sæ chi tiÕt

b¶ng tæng hîp chi tiÕt

§èi víi c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh ph¸t sinh nhiÒu lÇn hoÆc mang tÝnh chÊt ph©n bæ, c¸c chøng tõ gèc tr−íc hÕt ®−îc tËp hîp vµ ph©n lo¹i trong c¸c B¶ng ph©n bæ, sau ®ã lÊy sè liÖu kÕt qu¶ cña B¶ng ph©n bæ ghi vµ c¸c B¶ng kª vµ NhËt ký chøng tõ cã liªn quan. §èi víi c¸c chøng tõ cã liªn quan ®Õn c¸c Sæ vµ ThÎ kÕ to¸n chi tiÕt th× ®−îc ghi trùc tiÕp vµo c¸c Sæ, ThÎ cã liªn quan. Cuèi th¸ng, céng c¸c Sæ hoÆc ThÎ kÕ to¸n chi tiÕt vµ c¨n cø vµo Sæ hoÆc thÎ kÕ to¸n chi tiÕt lËp c¸c B¶ng tæng hîp chi tiÕt theo tõng tµi kho¶n ®Ó ®èi chiÕu víi Sæ C¸i. Sè liÖu tæng céng ë sæ C¸i vµ mét sè chØ tiªu chi tiÕt trong NhËt ký chøng tõ, B¶ng kª vµ c¸c b¶ng tæng hîp chi tiÕt ®−îc dïng ®Ó lËp B¸o c¸o Tµi chÝnh.

118

NhËt ký sæ c¸i N¨m:..... Ngµy ghi sæ 1

Sè tiÒn ph¸t sinh

Chøng tõ DiÔn gi¶i Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

2

3

Sè hiÖu c¸c tµi kho¶n ®èi øng

4

TK...

TK...

TK...

TK...

Nî

Cã

Nî

Cã

Nî

Cã

Nî

Cã

Nî

Cã

6

7

8

9

10

...

...

...

...

...

5

Sè d− ®Çu kú

SPS trong kú SPS luü kÕ tõ ®Çu n¨m Sè d− cuèi kú

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy........ th¸ng.........n¨m.......... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 1 Ghi cã Tµi kho¶n 111 – TiÒn mÆt Th¸ng..... n¨m....

Sè TT 1

Chøng tõ Sè

Ngµy

2

3

DiÔn gi¶i

4

Céng Cã TK 111

Ghi Cã TK 111, ghi Nî c¸c TK 112

121

128

151

...

...

...

...

...

5

6

7

8

9

10

11

...

...

...

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

119

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 2 Ghi cã Tµi kho¶n 112 – TiÒn göi ng©n hµng Th¸ng..... n¨m....

Chøng tõ

Sè TT 1

Sè

Ngµy

2

3

Céng Cã TK 112

Ghi Cã TK 112, ghi Nî c¸c TK

DiÔn gi¶i

4

111

121

128

151

...

...

...

...

...

5

6

7

8

9

10

11

...

...

20

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 3 Ghi cã Tµi kho¶n 113 – TiÒn ®ang chuyÓn Th¸ng..... n¨m.... Sè TT 1

Chøng tõ Sè

Ngµy

2

3

DiÔn gi¶i

4

Céng Cã TK 113

Ghi Cã TK 113, ghi Nî c¸c TK 111

121

128

151

...

...

...

...

...

5

6

7

8

9

10

11

...

...

20

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

120

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 4 Ghi cã (kÕt hîp ghi nî) c¸c tµi kho¶n 311, 315, 341, 342 Tµi kho¶n............. Th¸ng.......... n¨m........ Sè TT 1

Chøng tõ

Ghi Cã TK..... ghi Nî c¸c TK

DiÔn gi¶i

Sè

Ngµy

2

3

Céng 4

5

6

7

8

9

Sè TT 10

Chøng tõ Sè

Ngµy

11

12

DiÔn gi¶i

Ghi Cã TK.... ghi Nî c¸c TK Céng

13

14

15

16

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 5 Ghi cã (kÕt hîp ghi nî) tµi kho¶n 331

TT

1

SD ®Çu th¸ng

Thanh to¸n: Ghi Nî TK 331

Ghi cã TK 331, ghi Nî c¸c TK

Tªn ®¬n vÞ

Nî

Cã

Gi¸ HT

Gi¸ TT

Gi¸ HT

Gi¸ TT

2

3

4

5

6

7

8

152

153 ...

Céng Cã TK 331

111

...

...

14

15

...

...

SD cuèi th¸ng

Céng Nî TK 331

Nî

Cã

19

21

22

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

121

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 6 Ghi cã tµi kho¶n 151 – hµng mua ®ang ®i trªn ®−êng Th¸ng ....... n¨m......

TT

DiÔn gi¶i

1

2

Ho¸ ®¬n

PhiÕu nhËp

Sè d− ®Çu th¸ng

Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

3

4

5

6

7

Ghi Cã Tµi kho¶n 151, Ghi Nî c¸c TK 152

153

Gi¸ HT

Gi¸ TT

Gi¸ HT

Gi¸ TT

8

9

10

11

...

Céng Cã 151

Sè d− cuèi th¸ng

17

18

16

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu NhËt ký chøng tõ sè 7,

Th¸ng....... n¨m...

PhÇn I: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh toµn doanh nghiÖp

Ghi Cã c¸c Tµi kho¶n 142, 152, 153, 154, 214, 241, 334, 335, 338, 611, 621, 622, 627, 631

Sè TT

C¸c TK

C¸c TK ph¶n

ghi Cã

¶nh ë c¸c

C¸c TK

142

152

153

154

214

241

...

...

...

ghi Nî

NKCT kh¸c Sè Sè 2

Tæng chi phÝ

...

1 1

2

1

TK154

2

TK631

3

TK142

4

TK2413

5

TK335

6

TK621

7

TK622

8

TK627

9

TK641

10

TK642

11

Céng A

12

TK152

13

TK153

14

TK155

15

TK157

3

4

5

6

7

8

122

...

...

...

20

21

16

TK632

17

TK241

18

TK111

19

TK112

20

TK131...

24

Céng B

25

Tæng A + B

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

123

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

PhÇn II. TËp hîp chi phÝ ph¸t sinh theo yÕu tè

Th¸ng.... n¨m C¸c yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh Tªn c¸c tµi STT

Nhiªn

kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh

Nguyªn

liÖu,

vËt liÖu

®éng lùc

1

2

1

TK 154

2

TK631

3

TK142

4

TK2413

5

TK335

6

TK621

7

TK622

8

TK627

9

TK 641

10

TK642

11

Céng trong th¸ng

12

Luü kÕ tõ ®Çu n¨m

3

4

L−¬ng vµ c¸c

BHXH,

KhÊu

kho¶n

BHYT,

hao

phô

KPC§

TSC§

cÊp 5

6

DÞch vô mua ngoµi

7

8

Lu©n Chi

chuyÓn

phÝ

néi bé

b»ng

Céng

kh«ng

tiÒn

tÝnh vµo

kh¸c

chi phÝ

9

10

11

Tæng céng chi phÝ

12=1011

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

124

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

PhÇn III. Sè liÖu chi tiÕt phÇn “Lu©n chuyÓn néi bé kh«ng tÝnh vµo chi phÝ SXKD”

Th¸ng .... n¨m.... Tªn

C¸c yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh

c¸c tµi

STT

kho¶n

Lao vô cña c¸c

chi phÝ

ph©n x−ëng

s¶n

cung cÊp lÉn

xuÊt, kinh

cho nhau (TK154, 631)

Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu (TK621)

Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (TK622)

Chi phÝ s¶n xuÊt chung (TK927)

Chi phÝ

Chi phÝ

tr¶ tr−íc

ph¶i tr¶

(TK142)

(TK335)

7

8

Chi phÝ SCL c¸c TSC§

Céng

(TK2431)

doanh 1

2

1

TK 154

2

TK631

3

TK142

4

TK2413

5

TK335

6

TK621

7

TK622

8

TK627

9

TK 641

10

TK642

11

Céng trong th¸ng

3

4

5

6

9

10

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

125

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 8 Ghi Cã c¸c tµi kho¶n 155, 156, 157, 159, 131, 511, 512, 521, 531, 532, 632, 641, 642, 711, 721, 811, 821, 911

Th¸ng.... n¨m.... Sè

C¸c TK

TT

ghi Cã 155

156

157

159

131

511

...

...

...

...

812

911

Céng

3

4

5

6

7

8

...

...

...

...

20

21

22

C¸c TK ghi Nî 1

2

1

TK111

2

TK112

3

TK113

4

TK131

5

TK138

6

TK128

7

TK222

8

TK511

9

TK632

10

TK139

11

TK159

12

...

13

...

14

...

25

Tæng céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

126

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 9 Ghi cã c¸c tµi kho¶n 211, 212, 213

Th¸ng..... n¨m..... Sè TT 1

Chøng tõ Sè

Ngµy

2

3

DiÔn gi¶i

Ghi Cã TK 211, Ghi Nî c¸c TK kh¸c

Ghi Cã TK 212, Ghi Nî c¸c TK kh¸c

Ghi Cã TK 213, Ghi Nî c¸c TK kh¸c

214

921

222

...

Céng

211

213

214

...

Céng

214

821

222

...

Céng

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

4

Céng

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

MÉu NhËt ký chøng tõ sè 10 Ghi cã c¸c tµi kho¶n 121, 128, 129, 133, 136, 138, 139, 141, 144, 161, 221, 222, 228, 229, 244, 333, 336, 344, 411, 412, 413, 414, 415, 416, 421, 431, 441, 451, 461, 466

Th¸ng..... n¨m.... Tµi kho¶n.... Sè TT

DiÔn gi¶i

1

2

Sè d− ®Çu th¸ng

Ghi Nî Tµi kho¶n ..., Ghi Cã c¸c TK kh¸c

Ghi Cã Tµi kho¶n ..., Ghi Nî c¸c TK kh¸c

Sè d− cuèi th¸ng

Nî

Cã

...

...

...

...

Céng

...

...

...

...

Céng

Nî

Cã

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

§· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

127

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

MÉu b¶ng kª sè 1 Ghi nî tµi kho¶n 111– TiÒn mÆt

Th¸ng..... n¨m...... Sè d− ®Çu th¸ng..... Ghi Nî TK111, Ghi Cã c¸c Tµi kho¶n STT

Ngµy

1

2

112

121

128

131

136

138

141

...

311

331

511

...

711

721

...

Céng

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Sè d− cuèi ngµy 19

Sè d− cuèi th¸ng..... §· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu b¶ng kª sè 2

Ghi Nî tµi kho¶n 112 – TiÒn göi ng©n hµng

Th¸ng..... n¨m...... Sè d− ®Çu th¸ng..... Ghi Nî TK112, Ghi Cã c¸c Tµi kho¶n STT

Ngµy

1

2

111

121

128

131

136

138

141

...

311

331

511

...

711

721

...

Céng

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Sè d− cuèi th¸ng..... §· ghi sæ C¸i ngµy..... th¸ng......n¨m..... Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

128

Ngµy.....th¸ng.......n¨m..... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ (Ký, hä tªn)

Sè d− cuèi ngµy 19

MÉu B¶ng kª sè 3 TÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ vËt liÖu vµ c«ng cô, dông cô (TK152 vµ 153)

Th¸ng........... n¨m……. ChØ tiªu

Sè TT 1

2

1

I. Sè d− ®Çu th¸ng

2

II. Sè ph¸t sinh trong th¸ng

3

Tõ NKCT sè 1

4

Tõ NKCT sè 2

5

Tõ NKCT sè 5

6

Tõ NKCT sè 6

7

Tõ NKCT sè 7

8

Tõ NKCT sè ...

9

...

10

...

11

III. Céng SD ®Çu th¸ng vµ SPS trong th¸ng

12

IV. HÖ sè chªnh lÖch

13

V. XuÊt dïng trong th¸ng

14

VI. Tån kho cuèi th¸ng

TK 152

TK 153

Gi¸ HT

Gi¸ TT

Gi¸ HT

Gi¸ TT

3

4

5

6

Ngµy....... th¸ng.......n¨m....... KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

129

MÉu b¶ng kª sè 4 Th¸ng.... n¨m.... TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph©n x−ëng dïng cho c¸c tµi kho¶n 154, 631, 621, 622, 627 TT

Ghi Cã

NK

c¸c TK

CT

142

152

153

154

214

241

334

335

338

611

621

622

627

631

Ghi Nî

sè

c¸c TK

1

1

2

1

TK 154 (631)

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Tæng chi phÝ thùc tÕ ...

- P. x−ëng... - P. x−ëng... - P. x−ëng... 2

TK 621 - P. x−ëng... - P. x−ëng... - P. x−ëng...

3

TK 622 - P. x−ëng... - P. x−ëng... - P. x−ëng...

4

TK 627 - P. x−ëng... - P. x−ëng... - P. x−ëng... Céng

Ngµy....... th¸ng.......n¨m....... KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

130

21

MÉu B¶ng kª sè 5 Th¸ng.... n¨m.... TËp hîp chi phÝ ®Çu t− XDCB, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

TT

Ghi Cã

NK

c¸c TK

CT

Ghi Nî

142

152

153

154

214

241

334

335

338

611

621

622

627

631

2

1

TK 2411

2

TK2412

chi phÝ

sè

c¸c TK 1

Tæng

thùc

1 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

tÕ ...

-C.t¸c XD... -L¾p ®Æt -ThiÕt bÞ - Chi kh¸c H¹ng môc ... 3

TK2413

4

TK641 - Nh©n viªn - VËt liÖu ...

5

TK642 - Nh©n viªn - VËt liÖu ... Céng

Ngµy....... th¸ng.......n¨m....... KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

131

21

MÉu b¶ng kª sè 6 TËp hîp chi phÝ tr¶ tr−íc (TK1421), chi phÝ ph¶i tr¶ (TK335)

Th¸ng....... n¨m..... Sè d− cuèi th¸ng Sè TT

DiÔn gi¶i

1

2

Ghi Nî TK..., Ghi Cã TK...

Sè d− ®Çu th¸ng 3

4

5

6

Ghi Nî TK..., Ghi Cã TK...

7

8

9

10

11

Sè d− cuèi th¸ng 12

13

14

Céng

Ngµy... th¸ng.... n¨m... KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn) MÉu b¶ng kª sè 8

NhËp, xuÊt vµ tån kho thµnh phÈm (TK155), hµng ho¸ (TK 156)

Th¸ng...... n¨m....... Sè d− ®Çu kú Chøng tõ

Ngµy th¸ng ghi sæ

Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

1

2

3

Ghi Nî TK ... Ghi Cã c¸c TK DiÔn gi¶i 4

.....

.....

Ghi Nî TK..... Ghi Cã c¸c TK Céng

.....

Céng

SL

Gi¸ HT

Gi¸ TT

SL

Gi¸ HT

Gi¸ TT

Gi¸ HT

Gi¸ TT

SL

Gi¸ HT

Gi¸ TT

SL

Gi¸ HT

Gi¸ TT

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

...

...

19

20

Céng Sè d− cuèi kú:................

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

132

MÉu b¶ng kª sè 9 TÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ thµnh phÈm (TK155), hµng ho¸ (TK156)

Th¸ng..... n¨m..... Sè TT

ChØ tiªu

1

2

1

I. Sè d− ®Çu th¸ng

2

II. Sè ph¸t sinh trong th¸ng

3

Tõ NKCT sè 1

4

Tõ NKCT sè 2

5

Tõ NKCT sè 5

6

Tõ NKCT sè 6

7

Tõ NKCT sè 7

8

Tõ NKCT sè ...

9

...

10

...

11

III. Céng SD ®Çu th¸ng vµ SPS trong th¸ng

12

IV. HÖ sè chªnh lÖch

13

V. XuÊt dïng trong th¸ng

14

VI. Tån kho cuèi th¸ng

TK 155

TK 156

Gi¸ HT

Gi¸ TT

Gi¸ HT

Gi¸ TT

3

4

5

6

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

133

MÉu b¶ng kª sè 10 Theo dâi hµng göi b¸n (TK157)

Th¸ng...... n¨m Sè d− ®Çu th¸ng.... Chøng tõ TT

1

Sè hiÖu

Ngµy th¸ng

2

3

Ghi Cã TK157, Ghi Nî c¸c Tµi kho¶n

Ghi Nî Tµi kho¶n 157, Ghi Cã c¸c Tµi kho¶n

DiÔn gi¶i

TK155

TK156

TK154

...

...

SL

GT

SL

GT

SL

GT

SL

GT

SL

GT

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

4

Céng 15

TK632

...

SL

GT

SL

GT

16

17

18

19

Céng 20

Céng

Sè d− cuèi th¸ng................................ Ngµy......... th¸ng.......... n¨m Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu b¶ng kª sè 11 Theo dâi ph¶i thu cña kh¸ch hµng (TK131)

Th¸ng...... n¨m..... TT

1

Tªn ng−êi mua 2

Sè d− ®Çu th¸ng

Ghi Nî TK131, Ghi Cã c¸c TK

Ghi Cã TK 131, Ghi Nî c¸c TK

SD cuèi th¸ng

Nî

Cã

511

711

721

331

...

Céng

111

112

521

531

...

Céng

Nî

Cã

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Céng

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

134

Bé (Së):.....................

Sæ C¸i (theo h×nh thøc nhËt ký chøng tõ)

§¬n vÞ:.....................

Tµi Kho¶n.......

Sè d− ®Çu n¨m Nî Cã Ghi Nî TK... Ghi Cã c¸c TK

Th¸

Th¸n

Th¸n

Th¸n

Th¸n

Th¸n

Th¸n

Th¸n

Th¸

Th¸n

ng 1

g2

g3

g4

g5

g6

g7

g8

ng 9

g 10

sau...

Th¸n g 11

Th¸n g 12

1. TK... NKCT sè... 2. TK... NKCT sè... 3. TK... NKCT sè... ...

Tæng sè ph¸t sinh Nî Tæng sè ph¸t sinh Cã SD cuèi th¸ng

Nî Cã

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

135

MÉu sæ chi tiÕt tµi s¶n cè ®Þnh Lo¹i TSC§.............. Ghi t¨ng TSC§ Chøng tõ

Tªn, ®iÓm,

Sè

3

vµo

xuÊt

TSC§ 2

®−a

s¶n

hiÖu 1

n¨m

N−íc

ký

Ngµy

KhÊu hao

Th¸ng

®Æc TT

KhÊu hao TSC§

sö

Sè

Nguyªn

hiÖu

gi¸

5

Chøng tõ

KH tÝnh

Lý do

®Õn Tû lÖ

Møc

TSC§

TSC§

KH

KH

7

8

9

10

gi¶m

khi

Sè

Ngµy

12

13

gi¶m

dông

4

Ghi gi¶m TSC§

TSC§

TSC§

6

11

14

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

MÉu sæ theo dâi tµi s¶n theo ®¬n vÞ sö dông N¨m.... Tªn ®¬n vÞ (phßng, ban, hoÆc ng−êi sö dông)....... Ghi T¨ng tµi s¶n vµ c«ng cô lao ®éng Chøng tõ

Ghi gi¶m TSC§

Tªn, nh·n

Chøng tõ

hiÖu, qui c¸ch tµi s¶n cè Sè

Ngµy

®Þnh vµ

Ghi §¬n vÞ

Sè

§¬n

Sè

tÝnh

l−îng

gi¸

tiÒn

Sè

Ngµy

Lý

Sè

Sè

do

l−îng

tiÒn

chó

CCL§, nhµ ë

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

136

MÉu Sæ chi tiÕt vËt liÖu (S¶n phÈm, hµng ho¸) N¨m........... Tµi kho¶n....... Tªn kho........ Tªn, Qui c¸ch vËt liÖu (s¶n phÈm, hµng ho¸).......... DiÔn gi¶i

Tµi kho¶n ®èi øng

§¬n gi¸

L−îng

TiÒn

L−îng

TiÒn

L−îng

TiÒn

Ghi chó

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Chøng tõ Sè

Ngµy

1

2

NhËp

XuÊt

Tån kho

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

MÉu sæ chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh Dïng cho c¸c tµi kho¶n 621, 622, 627, 154, 631, 641, 142, 335 Tµi kho¶n......... Tªn ph©n x−ëng..... Tªn s¶n phÈm, dÞch vô..... Chøng tõ

Tµi

Sè TT

DiÔn gi¶i Sè

Ngµy

kho¶n ®èi øng

1

2

3

4

5

Chia ra, Ghi Nî c¸c Tµi kho¶n

Tæng sè tiÒn 6

...

...

...

7

8

9

10

11

12

13

14

- Sè d− ®Çu kú

- Céng SPS - Ghi Cã TK - Sè d− cuèi kú

Ngµy... th¸ng.... n¨m...

137

MÉu thÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô Th¸ng...... n¨m..... Tªn s¶n phÈm, dÞch vô..... Chia ra theo kho¶n môc ChØ tiªu

Tæng

Nguyªn

sè tiÒn

liÖu, vËt

...

...

..

...

...

...

...

4

5

6

7

8

9

10

liÖu 1

2

3

1. Chi phÝ SXKD ®Çu kú 2. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t sinh trong kú 3. Gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô trong kú 4. Chi phÝ SXKD cuèi kú

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

138

MÉu sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ng−êi mua (ng−êi b¸n) b»ng ngo¹i tÖ (Dïng cho tµi kho¶n 131 vµ 331)

- Tµi kho¶n.... - §èi t−îng.... - Lo¹i ngo¹i tÖ..... Chøng tõ Ngµy ghi sæ

1

Sè

Ngµy

DiÔn

kho¶n

Tû

gi¶i

®èi

gi¸

øng 2

3

4

5

Sè ph¸t sinh

Thêi

Tµi

6

h¹n

Nî

®−îc ChiÕt

N.

khÊu

tÖ

7

8

Sè d−

Cã

Quy ra VN§ 9

N. tÖ 10

Nî

Quy ra VN§ 11

N. tÖ 12

Cã

Quy ra VN§ 13

N. tÖ 14

Quy ra VN§ 15

1. SD§K 2. SPS ...

... Céng SPS 3. SDCK

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

139

MÉu sæ chi tiÕt b¸n hµng Tªn s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô.....

N¨m..... QuyÓn sæ sè........ Ngµy th¸ng ghi sæ

Chøng tõ Sè

Ngµy

1

2

3

Doanh thu

C¸c kho¶n gi¶m trõ

DiÔn gi¶i

Tµi kho¶n ®èi øng

Sè l−îng

§¬n gi¸

TiÒn

ThuÕ

Kh¸c

4

5

6

7

8

9

10

...

... Céng sè ph¸t sinh 1. Doanh thu thuÇn 2. Gi¸ vèn 3. L·i gép

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

140

MÉu sæ chi tiÕt c¸c tµi kho¶n Dïng cho c¸c tµi kho¶n 133, 136, 138, 141 , 142, 144, 157, 222, 244, 333, 334, 335, 336, 338, 344, 411, 421, 441, .... Tµi kho¶n.... §èi t−îng..... Lo¹i tiÒn....... Chøng tõ

Ngµy ghi

DiÔn gi¶i

sæ

Sè

Ngµy

1

2

3

Sè ph¸t sinh

Tµi kho¶n

Sè d−

®èi øng

Nî

Cã

Nî

Cã

5

6

7

8

9

4 1. SD§K 2. SPS trong kú ...

Céng sè ph¸t sinh 3. SDCK

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) MÉu sæ chi tiÕt vay tiÒn Dïng cho c¸c tµi kho¶n 311, 315, 341 Tµi kho¶n........ §èi t−îng.......

ThÓ thøc vay....... Sè ............ ngµy........... (tû lÖ l·i vay......) Ngµy ghi sæ 1

Chøng tõ Sè

Ngµy

2

3

Sè tiÒn

DiÔn gi¶i

Tµi kho¶n ®èi øng

Ngµy ®Õn h¹n thanh to¸n

Nî

Cã

4

5

7

8

9

1. SD§K 2. SPS trong kú ...

Céng sè ph¸t sinh 3. SDCK

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

141

MÉu sæ chi tiÕt ®Çu t− chøng kho¸n Dïng cho c¸c tµi kho¶n 121 vµ 221 Tµi kho¶n...

Lo¹i chøng kho¸n..... §¬n vÞ ph¸t hµnh..... MÖnh gi¸.... l·i suÊt..... Thêi gian thanh to¸n.... Chøng tõ Ngµy ghi sæ 1

Sè

Ngµy

2

3

DiÔn gi¶i

4

Tµi kho¶n ®èi øng

Sè ph¸t sinh Mua vµo S. l−îng

5

TiÒn

Sè d−

B¸n ra S. l−îng

TiÒn

Sè l−îng

TiÒn

7

8

9

1. SD§K 2. SPS trong kú ...

Céng sè ph¸t sinh 3. SDCK

Ngµy......... th¸ng.......... n¨m KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

Ng−êi ghi sæ (Ký, hä tªn)

142

Ch−¬ng VI

PH¦¥NG PH¸P TæNG HîP Vµ C¢N §èI kÕ to¸n VI.1. PH¦¥NG PH¸P TæNG HîP - C¢N §èI KÕ TO¸N VI.1.1. C¬ së h×nh thµnh Ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc h×nh thµnh xuÊt ph¸t tõ: 1. Nhu cÇu vÒ th«ng tin tµi chÝnh - Nhµ qu¶n lý muèn cã ®−îc th«ng tin vµ sù kiÓm so¸t toµn bé tµi s¶n cña doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. - Nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i so s¸nh vµ ®èi chiÕu gi÷a hiÖn tr¹ng sö dông tµi s¶n víi t×nh h×nh huy ®éng vèn (nguån h×nh thµnh tµi s¶n) nh»m môc ®Ých qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n víi hiÖu qu¶ cao nhÊt. - Nhµ n−íc, c¸c chñ thÓ ®Çu t−, c¸c kh¸ch hµng mua vµ cung cÊp cÇn ph¶i cã th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. - C¸c thµnh viªn doanh nghiÖp cÇn th«ng tin vÒ qui m« vµ c¬ cÊu tµi s¶n, vÒ møc ®ãng gãp cña b¶n th©n, vÒ møc h−ëng thô cña m×nh trong qu¸ tr×nh tham gia ho¹t ®éng kinh doanh, hïn vèn kinh doanh. 2. TÝnh tÊt yÕu c©n b»ng vÒ l−îng trong sù h×nh thµnh vµ tån t¹i cña tµi s¶n a. XÐt trong tr¹ng th¸i ''tÜnh" t−¬ng ®èi, ®èi t−îng kÕ to¸n (tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n) lu«n lu«n ®¶m b¶o sù c©n b»ng vÒ l−îng gi÷a gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n t¹i mäi thêi ®iÓm. §ã chÝnh lµ biÓu hiÖn tæng qu¸t tÝnh hai mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong tµi s¶n hiÖn h÷u cña doanh nghiÖp: Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n : Tæng nguån vèn Tõ ®ã, vÒ lý thuyÕt, cã thÓ chi tiÕt vÒ c¸c ph−¬ng tr×nh c©n b»ng bé phËn riªng: * Tæng tµi s¶n l−u ®éng = Tæng nguån vèn l−u ®éng * Tæng tµi s¶n cè ®Þnh = Tæng nguån vèn cè ®Þnh * Tæng tµi s¶n trùc tiÕp kinh doanh = Tæng nguån vèn trùc tiÕp kinh doanh * Tæng tµi s¶n chuyªn dïng = Tæng nguån vèn chuyªn dïng ......... b. XÐt trong tr¹ng th¸i vËn ®éng, tÝnh c©n b»ng vÒ l−îng gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n liªn quan còng nh− trong mçi mét ®èi t−îng kÕ to¸n bÊt kú ®−îc biÓu hiÖn nh− sau:

143

- Mçi mét l−îng t¨ng lªn cña mét lo¹i tµi s¶n ®Òu c©n b»ng víi l−îng t¨ng lªn cña mét hay nhiÒu nguån vèn t−¬ng øng, hoÆc ®óng b»ng l−îng gi¶m ®i cña mét hay nhiÒu tµi s¶n t−¬ng øng vµ ng−îc l¹i. - KÕt thóc mét qu¸ tr×nh hay mét thêi kú vËn ®éng, mçi mét ®èi t−îng kÕ to¸n lu«n biÓu hiÖn sù c©n b»ng vÒ l−îng theo ph−¬ng tr×nh: * Gi¸ trÞ ë ngµy ®Çu kú + Gi¸ trÞ t¨ng lªn trong kú = = Gi¸ trÞ ë ngµy cuèi kú + Gi¸ trÞ gi¶m ®i trong kú. - T¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, sù c©n b»ng vÒ l−îng gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n ®−îc biÓu hiÖn theo ph−¬ng tr×nh sau: * Tæng l−îng t¨ng lªn cña tµi s¶n = Tæng l−îng t¨ng lªn cña nguån vèn HoÆc, Tæng l−îng gi¶m xuèng cña tµi s¶n = Tæng l−îng gi¶m xuèng cña nguån vèn KÕt thóc mét qu¸ tr×nh kinh doanh, mèi quan hÖ b»ng nhau vÒ l−îng gi÷a chi phÝ víi thu nhËp ®−îc biÓu hiÖn theo ph−¬ng tr×nh sau: * Tæng doanh thu = Tæng Chi phÝ + Lîi nhuËn HoÆc, Tæng doanh thu + Lç = Tæng Chi phÝ * Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n ban ®Çu + Gi¸ trÞ tµi s¶n míi t¨ng thªm = Tæng nguån vèn ban ®Çu + Lîi nhuËn thu ®−îc trong kú HoÆc, Tæng gi¸ trÞ tµi s¶n ban ®Çu = Tæng Nî ph¶i tr¶ ban ®Çu + (Tæng nguån vèn chñ së h÷u ban ®Çu − Tæng sè lç trong kú) VI.1.2. Kh¸i niÖm Ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n lµ ph−¬ng ph¸p th«ng tin toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n, nguån h×nh thµnh tµi s¶n, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n dùa vµo c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ - tµi chÝnh - ph¸p lý gi÷a c¸c ®èi t−îng kÕ to¸n cã sù c©n b»ng nhau vÒ l−îng, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, sau mét kú kÕ to¸n hoÆc sau mét chu kú ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ kÕ to¸n. §ång thêi, còng lµ ph−¬ng ph¸p kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu hÖ thèng kÕ to¸n sau mçi kú h¹ch to¸n. Theo ®ã, c«ng dông chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n lµ nh»m phôc vô cho yªu cÇu th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng tµi chÝnh th«ng qua viÖc huy ®éng vµ sö dông tµi s¶n, ®ång thêi lµ c¬ së ®Ó thiÕt lËp ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, kiÓm tra chÊt l−îng c«ng t¸c nghiÖp vô kÕ to¸n. VI.1.3. C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn ph−¬ng ph¸p tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n Ph−¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc vËn dông vµo thùc tiÔn c«ng t¸c kÕ to¸n th«ng qua hÖ thèng c¸c b¶ng tæng hîp - c©n ®èi. HÖ thèng b¶ng tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n bao gåm

144

hai hÖ thèng chÝnh: (1) HÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh vµ (2) HÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ. 1. HÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh ®−îc x©y dùng dùa trªn c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi tæng thÓ cña c¸c ®èi t−îng h¹ch to¸n kÕ to¸n nh−: c©n ®èi gi÷a vèn vµ nguån vèn, c©n ®èi gi÷a thu chi vµ kÕt qu¶ l·i hoÆc lç, c©n ®èi gi÷a c¸c luång tiÒn vµo vµ ra cña doanh nghiÖp. Thuéc lo¹i b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh th−êng bao gåm: - B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - B¸o c¸o kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. - B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. - B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n (¸p dông trong c¸c ®¬n vÞ HCSN). 2. HÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ: Kh¸c víi c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh, hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi bé phËn, phï hîp víi c¸c ®èi t−îng h¹ch to¸n cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n nh−: Tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n l−u ®éng, t×nh h×nh thanh to¸n, t×nh h×nh thu mua, dù tr÷ vµ sö dông vËt t−, t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô tõng mÆt hµng, t×nh h×nh x©y dùng c¬ b¶n, v.v... Tïy theo yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý trong tõng ngµnh, tõng ®¬n vÞ, hÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n cã thÓ bao gåm sè l−îng b¶ng biÓu kh¸c nhau vµ kÕt cÊu b¶ng còng cã thÓ kh¸c nhau. Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm ban hµnh hÖ thèng B¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh. HÖ thèng c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc vËn dông trong c¸c doanh nghiÖp theo sù chÊp thuËn cña c¸c c¬ quan qu¶n lý trùc tiÕp c¸c doanh nghiÖp. VI.2. B¶ng c©n ®èi kÕ To¸n VI.2.1. Néi dung vµ kÕt cÊu cña B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1. Néi dung B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp hoÆc mét tæ chøc, ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh h×nh tµi s¶n cña ®¬n vÞ t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng h×nh th¸i tiÒn tÖ, theo gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n ®−îc thiÕt lËp theo nh÷ng nguyªn t¾c kÕ to¸n. VÒ thùc chÊt, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¶ng tæng kÕt, mét b¶ng c©n ®èi gi÷a tµi s¶n (vèn) víi nguån h×nh thµnh tµi s¶n (nguån vèn) nh−ng ®−îc tr×nh bµy theo nh÷ng chuÈn mùc kÕ to¸n tµi chÝnh. 2. KÕt cÊu VÒ h×nh thøc, B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã thÓ ®−îc kÕt cÊu theo d¹ng c©n ®èi 2 bªn hoÆc c©n ®èi däc (1 bªn). Nh−ng dï kÕt cÊu theo c¸ch nµo, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n còng thÓ hiÖn hai phÇn sau: PhÇn Tµi s¶n: Ph¶n ¸nh toµn bé tµi s¶n hiÖn cã ë ®¬n vÞ ®Õn cuèi kú h¹ch to¸n. C¸c tµi s¶n nµy ®−îc ph©n theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh ®Ó ph¶n ¸nh ®−îc kÕt cÊu cña vèn kinh doanh. C¸c lo¹i vèn th−êng ®−îc s¾p xÕp theo ®Æc tÝnh lu©n chuyÓn cña vèn.

145

- PhÇn A: Tµi s¶n l−u ®éng vµ ®Çu t− ng¾n h¹n, trong ®ã vèn b»ng tiÒn ®−îc s¾p xÕp tr−íc tiªn, råi ®Õn c¸c kho¶n ®Çu t− ng¾n h¹n, c¸c kho¶n ph¶i thu, hµng tån kho, v.v... - PhÇn B: Tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t− dµi h¹n (TSC§ h÷u h×nh; TSC§ v« h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh, Hao mßn TSC§, v.v...). XÐt vÒ mÆt kinh tÕ, sè liÖu bªn phÇn Tµi s¶n thÓ hiÖn tµi s¶n vµ kÕt cÊu tµi s¶n cña ®¬n vÞ hiÖn cã ë thêi kú lËp b¸o c¸o. Do ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ tæng qu¸t n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr×nh ®é sö dông vèn cña ®¬n vÞ. PhÇn Nguån vèn: Ph¶n ¸nh nguån h×nh thµnh tµi s¶n cña ®¬n vÞ ®Õn cuèi kú h¹ch to¸n vµ ®−îc s¾p xÕp nh− sau: - PhÇn A: Nî ph¶i tr¶. - PhÇn B: Nguån vèn chñ së h÷u. VÒ mÆt kinh tÕ, sè liÖu bªn Nguån vèn thÓ hiÖn c¸c nguån vèn mµ ®¬n vÞ ®· huy ®éng ®−îc trong kú kinh doanh. C¬ cÊu cña nguån vèn ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. VÒ mÆt ph¸p lý, sè liÖu bªn Nguån vèn thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt ph¸p lý cña ®¬n vÞ ®èi víi Nhµ n−íc, ®èi víi ng©n hµng, chñ nî, víi kh¸ch hµng vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña ®¬n vÞ vÒ tµi s¶n mµ ®¬n vÞ ®ang sö dông. - NÕu tr×nh bµy b¶ng theo d¹ng c©n ®èi hai bªn th× bªn tr¸i cña b¶ng lµ phÇn "Tµi s¶n'' vµ bªn ph¶i lµ phÇn "Nguån vèn". - NÕu tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo chiÒu däc th× phÇn trªn lµ phÇn "Tµi s¶n'' vµ phÇn d−íi lµ ''Nguån vèn”. HÖ thèng c¸c chØ tiªu (c¸c kho¶n môc) trong B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc s¾p xÕp theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh vµ ®−îc m· hãa b»ng c¸c sè hiÖu. VI.2.2. Ph−¬ng ph¸p lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ViÖc lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c b−íc nh− sau: B−íc 1: Kho¸ sæ kÕ to¸n §Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc dÔ dµng, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c, tr−íc hÕt ph¶i hoµn tÊt viÖc ghi sæ kÕ to¸n vµ tiÕn hµnh khãa sæ: - Tæng céng sè ph¸t sinh bªn Nî, bªn Cã cña c¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 0 ®Õn lo¹i 9. - KÕt chuyÓn sè d− cña c¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 5 ®Õn lo¹i 9 vµo lµm sè ph¸t sinh cña c¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 1 ®Õn lo¹i 4 vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh sè d− cuèi kú cña c¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 1 ®Õn lo¹i 4. (Chó ý: C¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 5 ®Õn lo¹i 9 kh«ng cã sè d−). - X¸c ®Þnh sè d− cña c¸c tµi kho¶n lo¹i 0. - §èi víi c¸c tµi kho¶n thanh to¸n (131, 331, v.v...) tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh sè d− theo ph−¬ng ph¸p bï trõ mµ ph¶i c¨n cø vµo sè d− chi tiÕt cña tõng kh¸ch hµng, chñ nî ®Ó ghi vµo c¸c chØ tiªu ë 2 bªn ''Tµi s¶n'' vµ ''Nguån vèn'' cho phï hîp.

146

B−íc 2: TiÕn hµnh kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu kÕ to¸n gi÷a sè liÖu h¹ch to¸n víi sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ, sè liÖu gi÷a c¸c sæ s¸ch cã liªn quan ®Ó b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c, khíp, ®óng cña sè liÖu kÕ to¸n. Trong mäi tr−êng hîp nÕu sè liÖu kiÓm kª víi sè liÖu h¹ch to¸n kh«ng khíp, ph¶i tiÕn hµnh xö lý theo hiÖn tr¹ng kiÓm kª. C¨n cø vµo biªn b¶n vÒ kÕt qu¶ xö lý chªnh lÖch sè liÖu kiÓm kª víi sè liÖu kÕ to¸n, kÕ to¸n lËp c¸c chøng tõ ®iÒu chØnh thÝch hîp. Dùa vµo c¸c chøng tõ ®iÒu chØnh, kÕ to¸n ghi bæ sung vµo sæ kÕ to¸n theo nh÷ng tµi kho¶n cÇn thiÕt, tõ ®ã x¸c ®Þnh l¹i sè ph¸t sinh, sè d− cña nh÷ng tµi kho¶n cã nghiÖp vô ®iÒu chØnh sau kiÓm kª. B−íc 3: C¨n cø vµo chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ sè d− cuèi kú cña tµi kho¶n ®Ó ph¶n ¸nh theo nguyªn t¾c: - Sè d− bªn Nî cña tµi kho¶n (lo¹i 1 vµ lo¹i 2) sÏ ®−îc ghi vµo phÇn ''Tµi s¶n”. - Sè d− bªn Cã cña tµi kho¶n (lo¹i 3 vµ lo¹i 4) sÏ ®−îc ghi vµo phÇn “Nguån vèn”. - Sè d− cña nh÷ng tµi kho¶n ®iÒu chØnh th−êng ®−îc ghi cïng nhãm c¸c kho¶n môc cïng phÇn víi c¸c tµi kho¶n ®−îc ®iÒu chØnh. NÕu tån t¹i sè d− cña c¸c tµi kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m (nh−: TK 129, 139, 159, 229, 214) th× sÏ ®−îc ghi theo sè ©m (ghi mùc ®á hoÆc ghi trong ngoÆc ®¬n). C¸ch ghi nµy nh»m x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n. - §èi víi mét sè tµi kho¶n võa cã sè d− bªn Nî l¹i ®ång thêi cã sè d− bªn Cã (C¸c tµi kho¶n thanh to¸n 131, 331, v.v...), tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc bï trõ sè d− mµ c¨n cø vµo sè d− chi tiÕt cña tõng kh¸ch hµng, chñ nî ®Ó ghi vµo c¸c chØ tiªu ë hai bªn “Tµi s¶n” vµ ''Nguån vèn'' cho phï hîp, cô thÓ: + Tµi kho¶n 131 - Sè d− Nî ®−îc ghi vµo bªn ''Tµi s¶n'' - Sè d− Cã ®−îc ghi vµo bªn ''Nguån vèn'' + Tµi kho¶n 331: - Sè d− Cã ®−îc ghi vµo bªn ''Nguån vèn” - Sè d− Nî ®−îc ghi vµo bªn ''Tµi s¶n'' - C¸c TK 412, 413, 421 cã thÓ cã sè d− Nî hoÆc sè d− Cã nh−ng ®−îc ghi cïng phÝa “Nguån vèn”. Tr−êng hîp d− bªn Nî th× ph¶i ghi ®á ®Ó x¸c ®Þnh ®óng tæng sè nguån vèn. B−íc 4: Tæng céng toµn bé tµi s¶n vµ toµn bé nguån vèn Bé... Tæng c«ng ty... §¬n vÞ:.............. MÉu sè B01-DN Ban hµnh theo Q§167/2000/Q§BTC ngµy 25/10/2000 vµ söa ®æi, bæ sung theo th«ng t− sè 89/2002, TTBTC ngµy 09/10/2002 cña Bé Tµi chÝnh MÉu B¶ng C©n ®èi kÕ to¸n §¬n vÞ tÝnh: ...............

A.

Tµi s¶n

M· sè

Sè ®Çu n¨m

Sè cuèi kú

1

2

3

4

Tµi s¶n l−u ®éng & §Çu t− ng¾n h¹n

(100 = 110+120+130+140+150+160)

147

100

I TiÒn

110

1. TiÒn mÆt t¹i quÜ (gåm c¶ ng©n phiÕu)

111

2. TiÒn göi ng©n hµng

112

3. TiÒn ®ang chuyÓn

113

II. C¸c kho¶n ®Çu t− tµi chÝnh ng¾n h¹n

120

1. §Çu t− chøng kho¸n ng¾n h¹n

121

2. §Çu t− ng¾n h¹n kh¸c

128

3. Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t− ng¾n h¹n (*)

129

III. C¸c kho¶n ph¶i thu

130

1. Ph¶i thu cña kh¸ch hµng

131

2. Tr¶ tr−íc cho ng−êi b¸n

132

3. ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ

133

4. Ph¶i thu néi bé

134

- Vèn kinh doanh ë c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc

135

- Ph¶i thu néi bé kh¸c

136

5. C¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c

138

6. Dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi (*)

139

IV. Hµng tån kho

140

1. Hµng mua ®ang trªn ®−êng

141

2. Nguyªn vËt liÖu tån kho

142

3. C«ng cô, dông cô trong kho

143

4. Chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang

144

5. Thµnh phÈm tån kho

145

6. Hµng ho¸ tån kho

146

7. Hµng göi ®i b¸n

147

8. Dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho (*)

149

V. Tµi s¶n l−u ®éng kh¸c

150

1. T¹m øng

151

2. Chi phÝ tr¶ tr−íc

152

3. Chi phÝ chê kÕt chuyÓn

153

4. Tµi s¶n thiÕu chê gi¶i quyÕt

154

5. C¸c kho¶n cÇm cè, ký c−îc, ký quü ng¾n h¹n

155

VI. Chi sù nghiÖp

160

1. Chi sù nghiÖp n¨m tr−íc

161

2. Chi sù nghiÖp n¨m nay

162

B. Tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t− dµi h¹n

200

(200 = 210+220+230+240+241) I. Tµi s¶n cè ®Þnh

210

1. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh

211

- Nguyªn gi¸

212

- Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*)

213

2. Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh

214

- Nguyªn gi¸

215

- Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*)

216

3. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh

217

- Nguyªn gi¸

218

148

- Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ (*)

219

II. C¸c kho¶n ®Çu t− tµi chÝnh dµi h¹n

220

1. §Çu t− chøng kho¸n dµi h¹n

221

2. Gãp vèn liªn doanh

222

3. §Çu t− dµi h¹n kh¸c

228

4. Dù phßng gi¶m gi¸ ®Çu t− dµi h¹n (*)

229

III. Chi phÝ XDCB dë dang

230

IV. C¸c kho¶n ký quÜ, ký c−îc dµi h¹n

240

V. Chi phÝ tr¶ tr−íc dµi h¹n

241

Tæng céng Tµi s¶n

250

Nguån vèn A. Nî ph¶i tr¶ (300=310+320+330)

300

I. Nî ng¾n h¹n

310

1. Vay ng¾n h¹n

311

2. Nî dµi h¹n ®Õn h¹n tr¶

312

3. Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n

313

4. Ng−êi mua tr¶ tiÒn tr−íc

314

5. ThuÕ c¸c kho¶n ph¶i nép nhµ n−íc

315

6. Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn

316

7. Ph¶i tr¶ cho c¸c ®¬n vÞ néi bé

317

8. C¸c kho¶n ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c

318

II. Nî dµi h¹n

320

1. Vay dµi h¹n

321

2. Nî dµi h¹n

322

III. Nî kh¸c

330

1. Chi phÝ ph¶i tr¶

331

2. Tµi s¶n thõa chê xö lý

332

3. NhËn ký quü, ký c−îc dµi h¹n

333

B. Nguån vèn chñ së h÷u (400=410+420)

400

I. Nguån vèn - quü

410

149

1. Nguån vèn kinh doanh

411

2. Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n

412

3. Chªnh lÖch tû gi¸

413

4. Quü ®Çu t− ph¸t triÓn

414

5. Quü dù phßng tµi chÝnh

415

6.L·i ch−a ph©n phèi

416

7. Nguån vèn ®Çu t− XDCB

417

II. Nguån kinh phÝ

420

1. Quü dù phßng vÒ trî cÊp mÊt viÖc lµm

421

2. Quü khen th−ëng, phóc lîi

422

3. Quü qu¶n lý cña cÊp trªn

423

4. Nguån kinh phÝ sù nghiÖp

424

- Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m tr−íc

425

- Nguån kinh phÝ sù nghiÖp n¨m nay

426

5. Nguån kinh phÝ ®· h×nh thµnh TSC§

427 430

Tæng céng nguån vèn

C¸c chØ tiªu ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ChØ tiªu

§Çu kú

Cuèi kú

1. Tµi s¶n thuª ngoµi 2. VËt t−, hµng ho¸ nhËn gi÷ hé, gia c«ng 3. Hµng ho¸ nhËn b¸n hé, ký göi 4. Nî khã ®ßi ®· xö lý 5. Ngo¹i tÖ c¸c lo¹i 6. H¹n møc kinh phÝ cßn l¹i (HMKP) 7. Nguån vèn khÊu hao hiÖn cßn cã

Ng−êi lËp b¶ng (ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (ký, hä tªn)

Gi¸m ®èc (ký, hä tªn)

VI.2.3 TÝnh c©n ®èi cña B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n TÝnh chÊt quan träng nhÊt cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ tÝnh c©n ®èi. Tæng tµi s¶n vµ tæng nguån vèn (tæng nguån h×nh thµnh tµi s¶n) lu«n lu«n b»ng nhau t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo. TÝnh c©n ®èi nµy lµ tÊt yÕu v× doanh nghiÖp cã bao nhiªu tµi s¶n th× ph¶i cã bÊy nhiªu nguån h×nh thµnh nªn tµi s¶n ®ã.

150

Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, mçi khi cã nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sÏ lµm cho t×nh h×nh tµi s¶n vµ nguån vèn thay ®æi, dÉn ®Õn sù thay ®æi sè liÖu trong tõng kho¶n môc cña b¶ng còng nh− trªn toµn bé sè liÖu cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n so víi lóc tr−íc, song tÝnh c©n ®èi cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn ®−îc gi÷ nguyªn. ThËt vËy, mÆc dÇu trong thùc tÕ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh rÊt nhiÒu vµ ®a d¹ng nh−ng vÒ ph−¬ng tiÖn kÕ to¸n tµi chÝnh, cã thÓ qui c¸c nghiÖp vô ®ã thµnh 4 tr−êng hîp sau: Tr−êng hîp 1: Mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh lµm cho mét kho¶n môc tµi s¶n nµy t¨ng ®ång thêi mét kho¶n môc tµi s¶n kh¸c gi¶m cïng mét l−îng. NghiÖp vô kinh tÕ nµy ph¸t sinh chØ ¶nh h−ëng bªn phÇn tµi s¶n mµ kh«ng ¶nh h−ëng g× bªn phÝa nguån vèn, nã lµm thay ®æi kÕt cÊu tµi s¶n mµ kh«ng lµm thay ®æi tæng sè tµi s¶n. Do vËy, khi nghiÖp vô kinh tÕ nµy x¶y ra th× tæng tµi s¶n vÉn b»ng tæng nguån vèn, quan hÖ c©n ®èi vÉn gi÷ nguyªn. VÝ dô: C«ng ty mua nguyªn liÖu nhËp kho b»ng tiÒn mÆt 10.000.000 ®ång, c«ng ty göi 50.000.000 ®ång tiÒn mÆt vµo ng©n hµng,v.v... Tr−êng hîp 2: Mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh lµm cho kho¶n môc nguån vèn nµy t¨ng ®ång thêi kho¶n môc nguån vèn kia gi¶m cïng mét l−îng. NghiÖp vô kinh tÕ nµy ph¸t sinh chØ ¶nh h−ëng bªn phÇn nguån vèn mµ kh«ng ¶nh h−ëng g× bªn phÝa tµi s¶n, nã chØ lµm thay ®æi kÕt cÊu cña nguån vèn mµ kh«ng lµm thay ®æi vÒ tæng nguån vèn. Do ®ã, tæng tµi s¶n vµ tæng nguån vèn vÉn b»ng nhau, tÝnh c©n ®èi cña b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vÉn gi÷ nguyªn. VÝ dô: C«ng ty vay ng©n hµng 100.000.000 ®ång ®Ó tr¶ nî cho ng−êi cung cÊp, c«ng ty trÝch lËp quü khen th−ëng phóc lîi tõ l·i ch−a ph©n phèi 50.000.000 ®ång,v.v... Tr−êng hîp 3: Mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh lµm cho kho¶n môc tµi s¶n t¨ng ®ång thêi kho¶n môc nguån vèn còng t¨ng cïng mét l−îng. NghiÖp vô kinh tÕ nµy ph¸t sinh ¶nh h−ëng ®Õn c¶ kho¶n môc phÝa tµi s¶n lÉn kho¶n môc phÝa nguån vèn, nã lµm t¨ng qui m« tµi s¶n. Gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n (nguån vèn) ®Òu t¨ng lªn mét l−îng nh− nhau. V× thÕ, tæng tµi s¶n vÉn b»ng tæng nguån vèn, tÝnh c©n ®èi cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn ®−îc gi÷ nguyªn. VÝ dô: C«ng ty mua nguyªn vËt liÖu nhËp kho trÞ gi¸ 15.000.000 ®ång nh−ng ch−a thanh to¸n cho ng−êi b¸n; C«ng ty nhËn tiÒn ®Æt tr−íc cña ng−êi mua 13.000.000 ®ång, v.v... Tr−êng hîp 4: Mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh lµm cho kho¶n môc tµi s¶n gi¶m vµ kho¶n môc nguån vèn còng gi¶m cïng mét l−îng. Lo¹i nghiÖp vô kinh tÕ nµy lµm gi¶m qui m« tµi s¶n. Gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n ®Òu gi¶m cïng mét l−îng. V× vËy gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n vÉn b»ng nhau, tÝnh c©n ®èi cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng thay ®æi. VÝ dô: C«ng ty xuÊt quü tiÒn mÆt 50.000.000 ®ång ®Ó tr¶ nî vay ng©n hµng, c«ng ty tr¶ l−¬ng cho c«ng nh©n viªn 20.000.000 ®ång b»ng tiÒn mÆt v.v... Qua c¸c tr−êng hîp trªn, ta nhËn thÊy r»ng: Mäi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®Òu kh«ng lµm mÊt tÝnh c©n ®èi cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, tæng gi¸ trÞ tµi s¶n lu«n lu«n b»ng tæng nguån vèn

151

(nguån h×nh thµnh tµi s¶n). Nãi mét c¸ch kh¸c, trong mäi tr−êng hîp, ph−¬ng tr×nh kÕ to¸n c¬ b¶n bao giê còng tån t¹i. VI.2.4. C«ng dông cña B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n 1. VÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc qu¶n lý vµ sö dông tµi s¶n B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh thÓ hiÖn sù c©n ®èi gi÷a tµi s¶n víi nguån vèn, qua ®ã cung cÊp th«ng tin tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. 2. VÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt nghiÖp vô kÕ to¸n - B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét trong nh÷ng tµi liÖu ®Ó kiÓm tra, ®èi chiÕu víi c¸c sè liÖu trong c¸c tµi liÖu kÕ to¸n kh¸c. - Sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc dïng ®Ó lµm Sè d− ®Çu kú cña c¸c tµi kho¶n trong sæ kÕ to¸n. Trong thùc tiÔn c«ng t¸c kÕ to¸n, viÖc lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®−îc tiÕn hµnh ®Þnh kú, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh (cuèi th¸ng, quÝ, n¨m). Së dÜ vËy lµ v× c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra th−êng xuyªn víi qui m« lín nªn ng−êi lµm kÕ to¸n kh«ng thÓ vµ kh«ng cÇn thiÕt cø sau mét nghiÖp vô ph¸t sinh l¹i lËp mét b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n míi. Lµm nh− vËy sÏ võa tèn kÐm c«ng søc, tiÒn cña, võa l·ng phÝ thêi gian. Cho nªn, thay v× lËp b¶ng c©n ®èi míi, kÕ to¸n sÏ dïng tµi kho¶n ®Ó ph¶n ¸nh. Cuèi kú, tæng hîp sè liÖu ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Cã thÓ kh¸i qu¸t mèi quan hÖ gi÷a b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi tµi kho¶n kÕ to¸n nh− sau: + §Çu kú, c¨n cø vµo sè liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cuèi kú tr−íc ®Ó më sæ kÕ to¸n (tµi kho¶n) vµ ghi vµo chØ tiªu "Sè d− ®Çu kú" cña c¸c tµi kho¶n. + Trong kú, c¨n cø vµo chøng tõ ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, kÕ to¸n ®Þnh kho¶n vµ ghi vµo sæ tµi kho¶n cña c¸c tµi kho¶n liªn quan. + Cuèi kú, khãa sæ kÕ to¸n, tÝnh ra sè d− cuèi kú cña tµi kho¶n vµ lÊy sè liÖu ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n míi. VI.3. B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n §Ó b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, tr−íc khi lËp b¶ng kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ®èi chiÕu, kiÓm tra sè liÖu h¹ch to¸n nh»m ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp. Mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ®−îc sö dông lµ ph−¬ng ph¸p lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n, cßn gäi lµ b¶ng ®èi chiÕu sè ph¸t sinh hay b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh. MÆt kh¸c, trong c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n Hµnh chÝnh sù nghiÖp, b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n cßn ®−îc xem lµ B¸o c¸o tµi chÝnh cã vÞ trÝ sè mét, buéc c¸c ®¬n vÞ ph¶i ¸p dông. B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ®−îc lËp b»ng c¸ch liÖt kª toµn bé tµi kho¶n cÊp 1 (c.1) mµ ®¬n vÞ sö dông cïng sè d− ®Çu kú, sè ph¸t sinh trong kú vµ sè d− cuèi kú cña c¸c tµi kho¶n.

152

VI.3.1. Néi dung vµ kÕt cÊu cña B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n 1. Néi dung B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n lµ b¶ng liÖt kª toµn bé sè d− ®Çu kú, sè ph¸t sinh trong kú vµ sè d− cuèi kú cña tÊt c¶ tµi kho¶n c.l mµ doanh nghiÖp sö dông ®Ó h¹ch to¸n. 2. KÕt cÊu - B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ®−îc cÊu t¹o gåm 3 nhãm chØ tiªu chÝnh: (1) Sè d− ®Çu kú, (2) Sè ph¸t sinh trong kú vµ (3) Sè d− cuèi kú cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n c.1 sö dông trong kú cña doanh nghiÖp, kÓ nh÷ng tµi kho¶n chØ cã sè d− ®Çu kú mµ kh«ng cã sè ph¸t sinh trong kú còng nh− nh÷ng tµi kho¶n kh«ng cã sè d− ®Çu kú mµ chØ cã sè ph¸t sinh trong kú. - §Æc tr−ng cña b¶ng lµ cã 3 cÆp sè liÖu tæng céng b»ng nhau tõng ®«i mét: *Tæng céng SD ®Çu kú bªn Nî cña tÊt c¶ c¸c TK c.1 * Tæng céng SPS bªn Nî

cña tÊt

c¶ c¸c TK c.1 * Tæng céng SD cuèi kú

Tæng céng SD ®Çu kú bªn Cã cña tÊt c¶

=

c¸c TK c.1 Tæng céng SPS bªn Cã cña tÊt c¶ c¸c

=

TK c.1

bªn Nî

Tæng céng SD cuèi kú =

cña tÊt c¶ c¸c

bªn Cã cña tÊt c¶ c¸c

TK c.1

TK c.1

- Vµ sù c©n b»ng trªn mçi mét dßng sè liÖu cña riªng tõng tµi kho¶n cÊp 1 trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ: * SD§K + SPS t¨ng trong kú nµy = SPS gi¶m trong kú nµy + SDCK * SD§K + SPS t¨ng lòy kÕ = SPS gi¶m lòy kÕ + SDCK * SPS lòy kÕ tõ ®Çu n¨m = SPS kú tr−íc + SPS kú nµy - H×nh thøc cña b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n nh− sau: MÉu B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n §VT: ..... (VD: triÖu ®) Sè hiÖu Tµi kho¶n

Tªn Tµi kho¶n cÊp 1

1 111

2 TiÒn mÆt ... ...

Sè d− ®Çu kú

Sè ph¸t sinh trong kú

Sè d− cuèi kú

Nî

Cã

Nî

Cã

Nî

Cã

3

4

5

6

7

8

15 ... ...

0 ... ...

450 ... ...

445 ... ...

20 ... ...

0 ... ...

153

411

Nguån vèn KD ... ... X¸c ®Þnh kÕt qu¶

911

Céng

0 ... ... 0

1350 ... ... 0

40 ... ... 2500

50 ... ... 2500

0 ... ... 0

1340 ... ... 0

2000

2000

4700

4700

2050

2050

Ngµy ... th¸ng ... n¨m.... Ng−êi lËp biÓu

Phô tr¸ch kÕ to¸n

Thñ tr−ëng

MÉu B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n (MÉu B01- H) §VT ......

(VD: triÖu ®)

SD§K

Sè hiÖu TK

Tªn Tµi kho¶n kÕ to¸n

A

B

SPS

SDCK Luü kÕ tõ ®Çu n¨m

Nî

Cã

Kú nµy

Nî

Cã

1

2

3

4

5

6

7

8

TiÒn mÆt

10

0

200

210

500

490

20

0

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Nguån kinh phÝ H. ®éng

0

100

...

...

...

550

400

1300

1200

0

0

...

...

...

...

...

...

A. C¸c TK trong b¶ng 111

461

662

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Chi dù ¸n

50

0

110

580

530

580

0

0

Céng

120 0

1200

1700

1700

3100

3100

1000

1000

B. C¸c TK ngoµi b¶ng 001

Tµi s¶n thuª ngoµi

30

0

20

20

30

50

10

0

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Ng−êi lËp biÓu

Phô tr¸ch kÕ to¸n

Ngµy .... th¸ng .... n¨m.... Thñ tr−ëng

VI.3.2. Ph−¬ng ph¸p lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n 1. C¨n cø vµo sè liÖu trªn tµi kho¶n cÊp 1 ®Ó ghi lÇn l−ît vµo c¸c cét t−¬ng øng trong b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n, mçi tµi kho¶n ®−îc ghi 1 dßng vµ ghi cho tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n mµ doanh nghiÖp sö dông ®Ó h¹ch to¸n trong kú, c¸ch ghi cô thÓ nh− sau: LÊy sè liÖu ë sè d− ®Çu kú cña c¸c tµi kho¶n cÊp 1 ®Ó ghi vµo nhãm chØ tiªu ''Sè d− ®Çu kú'' trªn b¶ng: NÕu sè d− trªn tµi kho¶n lµ sè d− Nî th× ghi vµo cét Nî trªn b¶ng, nÕu sè d− trªn tµi kho¶n lµ sè d− Cã th× ghi vµo cét Cã trªn b¶ng. - LÊy sè liÖu ë dßng céng sè ph¸t sinh (bªn Nî hoÆc bªn Cã) trªn tµi kho¶n cÊp 1 ®Ó ghi t−¬ng øng vµo cét Nî hay cét Cã trong nhãm chØ tiªu ''Sè ph¸t sinh trong kú'' trªn b¶ng.

154

- LÊy sè liÖu ë sè d− cuèi kú cña c¸c tµi kho¶n cÊp 1 ®Ó ghi vµo nhãm chØ tiªu ''Sè d− cuèi kú'' trªn b¶ng: NÕu sè d− trªn tµi kho¶n lµ sè d− Nî th× ghi vµo cét Nî trªn b¶ng, nÕu sè d− trªn tµi kho¶n cÊp 1 lµ sè d− Cã th× ghi vµo cét Cã trªn b¶ng. 2. Tæng céng c¸c cét theo tõng nhãm chØ tiªu vµ ghi vµo dßng tæng céng ë cuèi b¶ng. Sau khi hoµn tÊt, cã thÓ x¶y ra c¸c tr−êng hîp: - NÕu c«ng t¸c h¹ch to¸n ®¶m b¶o chÝnh x¸c th× 3 cÆp sè liÖu ë dßng tæng céng b»ng nhau tõng ®«i mét (cÇn ph¶i ®èi chiÕu víi sè tæng céng trong sæ NhËt ký hoÆc sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ). - NÕu cã bÊt kú mét cÆp sè liÖu nµo kh«ng b»ng nhau th× chøng tá c«ng t¸c h¹ch to¸n kh«ng chÝnh x¸c, trung thùc. Tuy nhiªn, cã thÓ x¶y ra tr−êng hîp c¸c cÆp sè liÖu b»ng nhau tõng ®«i mét nh−ng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vÉn cã thÓ sai sãt hoÆc gian lËn. Nguyªn nh©n cã gÆp trong nh÷ng tr−êng hîp sau: + Ghi thiÕu nghiÖp vô, + Ghi trïng nghiÖp vô, + Ghi sai quan hÖ ®èi øng tµi kho¶n, + Ghi ''ng−îc''®èi øng tµi kho¶n. + Ghi bï - trõ sè liÖu trªn c¸c tµi kho¶n liªn quan. VI.3.3. C«ng dông cña B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n 1. VÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc qu¶n lý tµi s¶n B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ®−îc dïng ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, t×nh h×nh sö dông nguån kinh phÝ cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp sau mét thêi kú nhÊt ®Þnh th«ng qua viÖc ®èi chiÕu sè ph¸t sinh bªn Nî víi sè ph¸t sinh bªn Cã, ®èi chiÕu gi÷a sè d− ®Çu kú vµ sè d− cuèi kú, v.v... 2. VÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt nghiÖp vô kÕ to¸n B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n lµ mét ph−¬ng tiÖn ®Ó kiÓm tra sè liÖu ®−îc ghi chÐp trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n. Do tÝnh chÊt c©n ®èi gi÷a tµi s¶n vµ nguån vèn, do ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n kÕ to¸n vµ ghi ®èi øng, kÕ to¸n lµm c¬ së ®Ó kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu h¹ch to¸n kÕ to¸n. VI.3.4. Ph−¬ng ph¸p t×m sai sãt vµ ®iÒu chØnh sè liÖu kÕ to¸n trong tr−êng hîp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n kh«ng c©n b»ng Khi lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n ta th−êng gÆp c¸c tr−êng hîp sai sãt nh−: Tæng céng sè ph¸t sinh Nî vµ Cã ë b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n kh«ng b»ng nhau, hoÆc b»ng nhau nh−ng l¹i kh«ng trïng khíp víi sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký. §iÒu nµy chøng tá r»ng c«ng

155

t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng chÝnh x¸c, trung thùc. Trong nh÷ng tr−êng hîp nh− vËy, ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n ph¶i biÕt c¸ch ph¸t hiÖn ®Ó ®iÒu chØnh vµ söa l¹i sè liÖu cho chÝnh x¸c, phï hîp. D−íi ®©y lµ mét sè ph−¬ng ph¸p nh»m t×m kiÕm vµ ph¸t hiÖn: Tr−íc tiªn, ta nªn céng l¹i sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký mét lÇn n÷a ®Ó x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n r»ng sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký lµ chÝnh x¸c. Së dÜ nh− vËy lµ v× c¸c sæ nµy ghi chÐp sè liÖu tæng hîp nªn dÔ ph¸t hiÖn sai ph¹m vµ tÊt nhiªn trong qu¸ tr×nh ghi chÐp ®· kÞp thêi kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ söa ch÷a. Ta lÊy sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký lµm chuÈn ®Ó ph¸t hiÖn vµ ®iÒu chØnh l¹i sè liÖu ë c¸c tµi kho¶n: Tr−êng hîp 1: Tæng sè ph¸t sinh bªn Nî vµ bªn Cã kh«ng b»ng nhau nh−ng cã mét bªn (bªn Nî hoÆc bªn Cã) trïng khíp víi sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký th× bªn ®ã ch¾c ch¾n lµ ®óng. Ta t×m hiÖu sè chªnh lÖch ®Ó xem bªn sai thõa hoÆc thiÕu sè tiÒn lµ bao nhiªu vµ tiÕn hµnh dß l¹i c¸c tµi kho¶n, ta sÏ thÊy: - HoÆc ta ch−a ghi sè tiÒn Êy vµo sæ c¸i (tr−êng hîp thiÕu). - HoÆc ta ghi sè tiÒn Êy 2 lÇn vµo sæ c¸i (tr−êng hîp thõa). Tr−êng hîp 2: NÕu so víi sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ hoÆc sæ nhËt ký th× mét bªn thõa vµ mét bªn thiÕu cïng mét l−îng. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ sè tiÒn thõa (hay thiÕu) ®ã thay v× ph¶i vµo bªn Nî cña tµi kho¶n l¹i nhÇm vµo bªn Cã hoÆc ng−îc l¹i. Tr−êng hîp 3: NÕu sè tæng céng hai bªn ph¸t sinh Nî vµ Cã trªn b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n kh«ng b»ng nhau vµ kh«ng bªn nµo khíp víi sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ (hoÆc sæ nhËt ký), hoÆc lµ sè tæng céng ph¸t sinh Nî vµ Cã trªn b¶ng c©n ®èi th× b»ng nhau nh−ng l¹i kh«ng trïng khíp víi sè tæng céng ë sæ ®¨ng ký CTGS (hoÆc sæ nhËt ký). Trong tr−êng hîp nµy ta ph¶i tiÕn hµnh xem l¹i toµn bé viÖc chuyÓn ghi tõ CTGS (hoÆc NhËt ký) vµo Sæ C¸i trªn tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n sö dông. NÕu ph¸t hiÖn thÊy ghi sai, ghi trïng hay ghi thiÕu trªn tµi kho¶n nµo th× ®iÒu chØnh l¹i trªn tµi kho¶n ®ã cho ®óng. Tr−êng hîp 4: NÕu thÊy sè sai biÖt lµ béi sè cña 9 nh− 9, 45, 198, 234, v.v...nghÜa lµ ta ®· ghi ®¶o vÞ (ch÷ sè tr−íc ra sau, sau ra tr−íc) mét sè tiÒn nµo ®ã. Trong tr−êng hîp nµy ta cÇn dß l¹i c¸c tµi kho¶n xem thö cã ghi ®¶o vÞ mét sè tiÒn nµo kh«ng ®Ó ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng. Tr−êng hîp ghi nhÇm nh− thÕ nµy rÊt th−êng gÆp trong c«ng t¸c ghi sæ kÕ to¸n. VÝ dô:

- 145 ghi thµnh 154 (chªnh lÖch t¨ng 9); - 765 ghi thµnh 567 (chªnh lÖch gi¶m 198); - 3200 ghi thµnh 2300 (chªnh lÖch 900).

Trªn ®©y chØ nªu mét sè tr−êng hîp sai sai sãt kh«ng cè ý, ngoµi mong ®îi cña ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n, ®iÓn h×nh vµ th−êng gÆp trong qu¸ tr×nh ghi chÐp vµo sæ s¸ch kÕ to¸n vµ c¸c biÖn ph¸p ®Ó ph¸t hiÖn vµ ®iÒu chØnh c¸c sai lÇm ®ã. Do vËy, ®iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ ng−êi lµm c«ng t¸c kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh ghi chÐp sè liÖu vµo c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n ph¶i lu«n lu«n cÈn thËn, tØnh t¸o vµ trung thùc ®Ó ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®óng, chÝnh x¸c sè liÖu h¹ch to¸n kÕ to¸n. Lµm ®−îc ®iÒu nµy sÏ gióp cho c«ng t¸c kÕ to¸n hiÖu qu¶ h¬n, chÝnh x¸c h¬n vµ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu thêi gian.

156

VI.4. B¶NG KÕT QU¶ HO¹T §éNG KINH DOANH VI.4.1. Kh¸i niÖm B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh tæng hîp, ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh trong mét kú kÕ to¸n cña doanh nghiÖp, chi tiÕt theo ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c (ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th−êng), t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n−íc vÒ thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh gåm nh÷ng chØ tiªu ®−îc m· hãa (m· hãa 2 con sè tõ 01 ®Õn 80) vµ s¾p xÕp theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh, thÓ hiÖn: - KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh. - KÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t− tµi chÝnh. - KÕt qu¶ ho¹t ®éng bÊt th−êng. VI.4.2. KÕt cÊu cña b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh gåm 3 phÇn: PhÇn I : L∙I - Lç PhÇn nµy ph¶n ¸nh t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, bao gåm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng bÊt th−êng kh¸c. Trong phÇn I nµy ph¶n ¸nh c¸c chØ tiªu sau: - Tæng doanh thu: Ph¶n ¸nh tæng doanh thu b¸n s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô trong kú b¸o c¸o cña doanh nghiÖp. - C¸c kho¶n gi¶m trõ: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n lµm gi¶m doanh thu nh− chiÕt khÊu, gi¶m gi¸, gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, thuÕ doanh thu (nÕu cã), thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép. - Doanh thu thuÇn: Ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng ®· trõ c¸c kho¶n gi¶m trõ, ®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau: Doanh thu thuÇn = Doanh thu hãa ®¬n − ChiÕt khÊu b¸n hµng − Gi¶m gi¸ hµng b¸n − Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i − ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu (nÕu cã) - Gi¸ vèn hµng b¸n: Ph¶n ¸nh tæng trÞ gi¸ mua cña hµng hãa, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña thµnh phÈm, chi phÝ trùc tiÕp cña c¸c dÞch vô ®· b¸n trong kú b¸o c¸o. - Lîi nhuËn gép vÒ b¸n hµng (L·i gép): Ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi÷a doanh thu thuÇn vµ gi¸ vèn hµng b¸n trong kú b¸o c¸o, ®−îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: Lîi nhuËn gép vÒ b¸n hµng = Doanh thu thuÇn − Gi¸ vèn hµng b¸n Lîi nhuËn gép vÒ b¸n hµng = Tæng Doanh thu − (C¸c kho¶n gi¶m thu + Gi¸ vèn) - Chi phÝ b¸n hµng: Ph¶n ¸nh tæng chi phÝ b¸n hµng ph©n bæ cho sè hµng hãa, thµnh phÈm, dÞch vô ®· b¸n trong kú b¸o c¸o. - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Ph¶n ¸nh tæng chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n bæ cho sè hµng hãa, thµnh phÈm, dÞch vô ®· b¸n trong kú b¸o c¸o. - Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh.

157

- Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Ph¶n ¸nh chi phÝ cña ho¹t ®éng tµi chÝnh. - Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh: Ph¶n ¸nh sè chªnh lÖch gi÷a thu nhËp víi chi phÝ cña ho¹t ®éng tµi chÝnh trong kú b¸o c¸o. - Lîi tøc thuÇn ho¹t ®éng kinh doanh: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tµi chÝnh tr−íc thuÕ cña ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh trong kú b¸o c¸o. ChØ tiªu nµy ®−îc tÝnh trªn c¬ së lîi tøc gép trõ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n bæ cho hµng hãa, thµnh phÈm, dÞch vô ®· b¸n trong kú b¸o c¸o vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Lîi nhuËn thuÇn tõ H§KD = Lîi nhuËn gép vÒ b¸n hµng − (Chi phÝ b¸n hµng cña sè hµng ®· b¸n + Chi phÝ QLDN) + Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh - C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c, ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. - Chi phÝ kh¸c: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh, ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. - Lîi nhuËn kh¸c: Ph¶n ¸nh sè chªnh lÖch gi÷a c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c víi c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. - Tæng lîi nhuËn tr−íc thuÕ (thu nhËp chÞu thuÕ): Ph¶n ¸nh tæng sè lîi nhuËn tr−íc khi trõ thuÕ thu nhËp tõ ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng bÊt th−êng ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. Tæng lîi nhuËn tr−íc thuÕ = Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô + Lîi nhuËn ho¹t ®éng tµi chÝnh + Lîi nhuËn ho¹t ®éng kh¸c. - ThuÕ thu nhËp: Ph¶n ¸nh tæng sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép, t−¬ng øng víi lîi nhuËn ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. - Lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp: Ph¶n ¸nh tæng sè lîi nhuËn thuÇn tõ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, sau khi trõ thuÕ thu nhËp ph¸t sinh trong kú b¸o c¸o. PhÇn II : T×NH H×NH THùC HIÖN NGHÜA Vô VíI NHµ N−íC PhÇn nµy ph¶n ¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c kho¶n ph¶i nép cho Nhµ n−íc. Trong phÇn II nµy ph¶n ¸nh c¸c chØ tiªu sau : - ThuÕ: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cho c¸c kho¶n thu trong kú b¸o c¸o theo tõng lo¹i thuÕ. - B¶o hiÓm, kinh phÝ c«ng ®oµn: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép vÒ c¸c kho¶n b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn trong kú b¸o c¸o. - C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ®· nép, cßn ph¶i nép vµ c¸c kho¶n kh¸c theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. Ghi chó: Sè liÖu ®−îc sö dông ®Ó ghi vµo c¸c chØ tiªu trong b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh lµ sè liÖu lÊy tõ tæng sè ph¸t sinh cña c¸c tµi kho¶n tõ lo¹i 5 ®Õn lo¹i 9. VÝ dô: - Tæng sè ph¸t sinh tµi kho¶n 511 ''Doanh thu b¸n hµng'' ®−îc ghi chuyÓn vµo chØ tiªu tæng doanh thu (m· sè 01) trªn b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh.

158

- Tæng sè ph¸t sinh tµi kho¶n 632 ''Gi¸ vèn hµng b¸n'' ®−îc ghi chuyÓn vµo chØ tiªu gi¸ vèn hµng b¸n (m· sè 11) trªn b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh v.v... PhÇn III: THÓ HIÖN C¸C KHO¶N THUÕ GTGT §UîC KHÊU TRõ, §¦îC HOµN L¹I, §¦îC MIÔN GI¶M Cã thÓ vËn dông mÉu b¶ng d−íi ®©y. B¸O C¸O KÕT QU¶ HO¹T §éNG KINH DOANH Quý ... n¨m ... Bé... Tæng c«ng ty... §¬n vÞ : ............ MÉu sè B 02-DN Ban hµnh theo Q§/67/2000/Q§BTC ngµy 25/10/2000 vµ söa ®æi, bæ sung theo th«ng t− sè 89/2002, TTBTC ngµy 09/10/2002 cña Bé Tµi chÝnh. PhÇn I. L∙I - Lç ChØ tiªu

M· sè

Kú nµy

Kú tr−íc

Luü kÕ tõ ®Çu n¨m

1

2

3

4

5

Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô

01

Trong ®ã doanh thu hµng xuÊt khÈu

02

c¸c kho¶n gi¶m trõ (03=04+05+06+07)

03

- ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i

04

- Gi¶m gi¸ hµng b¸n

05

-Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i

06

- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp ph¶i nép

07

1. Doanh thu thuÇn vÒ b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô (10=01 - 03)

10

2. Gi¸ vèn hµng b¸n

11

3.Lîi nhuËn gép vÒ b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô (20 =10-11)

20

4. Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh

21

5. Chi phÝ tµi chÝnh

22

Trong ®ã l·i vay ph¶i tr¶

23

6. Chi phÝ b¸n hµng

24

7.Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

25

8. Lîi nhuËn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh (30 = 20+(21-22)-(24+25)

30

9. Thu nhËp kh¸c

31

10. Chi phÝ kh¸c

32

11. Lîi nhuËn kh¸c (40=31-32)

40

159

12. Tæng lîi nhuËn tr−íc thuÕ (50=30+40)

50

13. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép

51

14. Lîi nhuËn sau thuÕ (60 = 50 - 51)

60

Ng−êi lËp biÓu

Ngµy .... th¸ng .... n¨m.... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ

Phô tr¸ch kÕ to¸n

PhÇn II. T×NH H×NH THùC HIÖN NGHÜA Vô VíI NHµ N¦íC §¬n vÞ tÝnh: .......

ChØ tiªu

M· sè

I. ThuÕ

10

1. ThuÕ GTGT ph¶i nép

11

Trong ®ã: ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu

12

2. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt

13

3. ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu

14

4. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

15

5. Thu trªn vèn

16

6. ThuÕ tµi nguyªn

17

7. ThuÕ nhµ ®Êt

18

8. TiÒn thuª ®Êt

19

9. C¸c lo¹i thuÕ kh¸c

20

Sè cßn l¹i ph¶i nép ®Çu kú

Sè ph¸t sinh trong kú Sè ph¶i nép

Sè ®· nép

Luü kÕ tõ ®Çu n¨m Sè ph¶i nép

Sè ®· nép

Sè cßn l¹i ph¶i nép cuèi kú

II. C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c 1. C¸c kho¶n phô thu

31

2. C¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ

32

3.C¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c

33

Tæng céng

40

Tæng sè thuÕ cßn ph¶i nép n¨m tr−íc chuyÓn sang kú nµy: Trong ®ã: ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp: Ng−êi lËp biÓu

Phô tr¸ch kÕ to¸n

160

Ngµy .... th¸ng .... n¨m.... Thñ tr−ëng ®¬n vÞ

PhÇn III. THUÕ GTGT §¦îC khÊu TRï, §¦îC HOµN L¹I, §¦îC MIÔN GI¶M §¬n vÞ tÝnh ............ M· sè

ChØ tiªu

Sè tiÒn Kú nµy

Luü kÕ tõ ®Çu n¨m

I. ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ 1. Sè thuÕ GTGT cßn ®−îc khÊu trõ, cßn ®−îc hoµn l¹i ®Çu kú

10

2. Sè thuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ ph¸t sinh

11

3. Sè thuÕ GTGT ®· ®−îc khÊu trõ, ®· ®−îc hoµn l¹i (12=13+14+15)

12

*

Trong ®ã: A/ Sè thuÕ GTGT ®· khÊu trõ

13

B/ Sè thuÕ GTGT ®· hoµn l¹i

14

C/ Sè thuÕ GTGT kh«ng ®−îc khÊu trõ

15

D/ Sè thuÕ GTGT cßn ®−îc khÊu trõ, cßn ®−îc hoµn l¹i cuèi kú (16=10+1112)

16

*

1. Sè thuÕ GTGT cßn ®−îc hoµn l¹i ®Çu kú

20

*

2. Sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn l¹i

21

3. Sè thuÕ GTGT ®· ®−îc hoµn l¹i

22

4. Sè thuÕ GTGT cßn ®−îc hoµn l¹i cuèi kú (23=20 +21 -22)

23

*

1. ThuÕ GTGT cßn ®−îc miÔn gi¶m ®Çu kú

30

*

2. ThuÕ GTGT ®−îc miÔn gi¶m

31

3. ThuÕ GTGT ®· ®−îc miÔn gi¶m

32

4. ThuÕ GTGT cßn ®−îc miÔn gi¶m cuèi kú (33=30+31-32)

33

II. Sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn l¹i

III. ThuÕ GTGT ®−îc miÔn gi¶m

*

Ghi chó: nh÷ng chØ tiªu cã dÊu (*) kh«ng cã sè liÖu. Ng−êi lËp biÓu (Ký, hä tªn)

KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn)

LËp biÓu ngµy ... th¸ng ... n¨m ... Gi¸m ®èc (Ký, hä tªn, ®ãng dÊu)

VI.4.3. C«ng dông cña b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh - B¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh võa thÓ hiÖn ®−îc t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh trªn tæng sè, võa thÓ hiÖn trªn tõng ho¹t ®éng cô thÓ nh− ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th−êng. Víi néi dung nh− trªn, b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý ®¸nh gi¸ ®−îc mét c¸ch toµn diÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh− hiÖu qu¶ cña tõng ho¹t ®éng th«ng qua viÖc xem xÐt c¬ cÊu thu nhËp vµ kh¶ n¨ng sinh lîi cña tõng ho¹t ®éng.

161

- VÒ ph−¬ng diÖn kü thuËt nghiÖp vô kÕ to¸n, b¶ng kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh còng lµ mét trong nh÷ng nguån sè liÖu ®Ó so s¸nh, ®èi chiÕu vµ kiÓm tra kÕ to¸n. VI.5. B¶NG L¦U CHUYÓN TIÒN TÖ VI.5.1. Néi dung vµ kÕt cÊu c¸c B¶ng l−u chuyÓn tiÒn tÖ B¸O C¸O L¦U CHUYÓN TIÒN TÖ (MÉU 1) (Theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp) §¬n vÞ tÝnh: ........... ChØ tiªu

M· sè

Kú tr−íc

Kú nµy

1

2

3

4

I. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh 1. TiÒn thu tõ b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô vµ doanh thu kh¸c

01

2. TiÒn chi tr¶ cho ng−êi cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô

02

3. TiÒn chi tr¶ cho ng−êi lao ®éng

03

4. TiÒn chi tr¶ l·i vay

04

5. TiÒn chi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

05

6. TiÒn thu kh¸c tõ ho¹t ®éng kinh doanh

06

7. TiÒn chi kh¸c cho ho¹t ®éng kinh doanh

07

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh

20

II. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− 1. TiÒn chi ®Ó mua s¾m, x©y dùng TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c

21

2. TiÒn thu tõ thanh lý, nh−îng b¸n TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c

22

3. TiÒn chi cho vay, mua c¸c c«ng cô nî cña ®¬n vÞ kh¸c

23

4. TiÒn thu håi cho vay, b¸n l¹i c¸c c«ng cô nî cña ®¬n vÞ kh¸c

24

5. TiÒn chi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c

25

6. TiÒn thu håi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c

26

7. TiÒn thu l·i cho vay, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®−îc chia

27

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−

30

III. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh l. TiÒn thu tõ ph¸t hµnh cæ phiÕu, nhËn vèn gãp cña chñ së h÷u

31

2. TiÒn chi tr¶ vèn gãp cho c¸c chñ së h÷u, mua l¹i cæ phiÕu cña doanh nghiÖp ®· ph¸t hµnh

32

3. TiÒn vay ng¾n h¹n, dµi h¹n nhËn ®−îc

33

4. TiÒn chi tr¶ nî gèc vay

34

5. TiÒn chi tr¶ nî thuª tµi chÝnh

35

6. Cæ tøc, lîi nhuËn ®· tr¶ cho chñ së h÷u

36

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t tµi chÝnh

40

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn trong kú ( 20 + 30 + 40)

50

TiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn ®Çu kú

60

¶nh h−ëng cña thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i qui ®æi ngo¹i tÖ

61

TiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn cuèi kú (50 + 60 + 61)

70

162

B¸O C¸O L¦U CHUYÓN TIÒN TÖ (MÉU 2) (Theo ph−¬ng ph¸p gi¸n tiÕp) §¬n vi tÝnh:.......... ChØ tiªu

M· sè

Kú tr−íc

Kú nµy

1

2

3

4

I. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh 1. Lîi nhuËn tr−íc thuÕ

01

2. §iÒu chØnh cho c¸c kho¶n - KhÊu hao TSC§

02

- C¸c kho¶n dù phßng

03

- L·i, lç chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ch−a thùc hiÖn

04

- L·i, lç tõ ho¹t ®éng ®Çu t−

05

- Chi phÝ l·i vay

06

3. Lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh tr−íc thay ®æi vèn l−u ®éng

08

- T¨ng, gi¶m c¸c kho¶n ph¶i thu

09

- T¨ng, gi¶m hµng tån kho

10

- T¨ng gi¶m c¸c kho¶n ph¶i tr¶ (kh«ng kÓ l·i vay ph¶i tr¶, thuÕ thu nhËp ph¶i nép)

11

- T¨ng, gi¶m chi phÝ tr¶ tr−íc

12

- TiÒn l·i vay ®· tr¶

13

- ThuÕ thu nhËp ®· nép

14

- TiÒn thu kh¸c tõ ho¹t ®éng kinh doanh

15

- TiÒn chi kh¸c tõ ho¹t ®éng kinh doanh

16

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh

20

II. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− 1. TiÒn chi ®Ó mua s¾m, x©y dùng TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c

21

2. TiÒn thu tõ thanh lý, nh−îng b¸n TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c

22

3. TiÒn chi cho vay, mua c¸c c«ng cô nî cña ®¬n vÞ kh¸c

23

4. TiÒn thu håi cho vay, b¸n l¹i c¸c c«ng cô nî cña ®¬n vÞ kh¸c

24

5. TiÒn chi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c

25

6. TiÒn thu håi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c

26

7. TiÒn thu l·i cho vay, cæ tøc vµ lîi nhuËn ®−îc chia

27

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−

30

III. L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh 1. TiÒn thu tõ ph¸t hµnh cæ phiÕu, nhËn vèn gãp cña chñ së h÷u

31

2. TiÒn chi tr¶ vèn gãp cho c¸c chñ së h÷u, mua l¹i cæ phiÕu cña doanh nghiÖp ®· ph¸t hµnh

32

3. TiÒn vay ng¾n h¹n, dµi h¹n nhËn ®−îc

33

4. TiÒn chi tr¶ nî gèc vay

34

5. TiÒn chi tr¶ nî thuª tµi chÝnh

35

6. Cæ tøc, lîi nhuËn ®· tr¶ cho chñ së h÷u

36

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh

40

L−u chuyÓn tiÒn thuÇn trong kú (20 + 30 + 40)

50

TiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn ®Çu kú

60

¶nh h−ëng cña thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i quy ®æi ngo¹i tÖ

61

163

TiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn cuèi kú (50 + 60 + 61)

70

Ng−êi lËp biÓu KÕ to¸n tr−ëng (Ký, hä tªn) (Ký, hä tªn) Ghi chó: c¸c dÊu (+), (-) cã tÝnh h−íng dÉn.

LËp biÓu ngµy ... th¸ng ... n¨m ... Gi¸m ®èc (Ký, hä tªn, ®ãng dÊu)

B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ lµ mét bé phËn hîp thµnh cña B¸o c¸o tµi chÝnh, nã cung cÊp th«ng tin gióp ng−êi sö dông ®¸nh gi¸ c¸c thay ®æi trong tµi s¶n thuÇn, c¬ cÊu tµi chÝnh, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña tµi s¶n thµnh tiÒn, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp trong viÖc t¹o ra c¸c luång tiÒn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ kh¸ch quan t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng so s¸nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp v× nã lo¹i trõ ®−îc c¸c ¶nh h−ëng cña viÖc sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n kh¸c nhau cho cïng giao dÞch vµ hiÖn t−îng. B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ dïng ®Ó xem xÐt vµ dù ®o¸n kh¶ n¨ng vÒ sè l−îng, thêi gian vµ ®é tin cËy cña c¸c luång tiÒn trong t−¬ng lai; dïng ®Ó kiÓm tra l¹i c¸c ®¸nh gi¸, dù ®o¸n tr−íc ®©y vÒ c¸c luång tiÒn; kiÓm tra mèi quan hÖ gi÷a kh¶ n¨ng sinh lêi víi l−îng l−u chuyÓn tiÒn thuÇn vµ nh÷ng t¸c ®éng cña thay ®æi gi¸ c¶. C¸c thuËt ng÷ trong ChuÈn mùc nµy ®−îc hiÓu nh− sau: - TiÒn bao gåm tiÒn t¹i quü, tiÒn ®ang chuyÓn vµ c¸c kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n. - T−¬ng ®−¬ng tiÒn: Lµ c¸c kho¶n ®Çu t− ng¾n h¹n (kh«ng qu¸ 3 th¸ng), cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi dÔ dµng thµnh mét l−îng tiÒn x¸c ®Þnh vµ kh«ng cã nhiÒu rñi ro trong chuyÓn ®æi thµnh tiÒn. - Luång tiÒn: Lµ l−îng vµo vµ l−îng ra cña tiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn, kh«ng bao gåm chuyÓn dÞch néi bé gi÷a c¸c kho¶n tiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn trong doanh nghiÖp. - Ho¹t ®éng kinh doanh: Lµ c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu chñ yÕu cña doanh nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c kh«ng ph¶i lµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− hay ho¹t ®éng tµi chÝnh. - Ho¹t ®éng ®Çu t−: Lµ c¸c ho¹t ®éng mua s¾m, x©y dùng, thanh lý, nh−îng b¸n c¸c tµi s¶n dµi h¹n vµ c¸c kho¶n ®Çu t− kh¸c kh«ng thuéc c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn. - Ho¹t ®éng tµi chÝnh: Lµ c¸c ho¹t ®éng t¹o ra c¸c thay ®æi vÒ quy m« vµ kÕt cÊu cña vèn chñ së h÷u vµ vèn vay cña doanh nghiÖp. VI.5.2. Tr×nh bµy B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ - Doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy c¸c luång tiÒn trong kú trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ theo ba lo¹i ho¹t ®éng: ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh. - Doanh nghiÖp ®−îc tr×nh bµy c¸c luång tiÒn tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh theo c¸ch thøc phï hîp nhÊt víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc ph©n lo¹i vµ b¸o c¸o luång tiÒn theo c¸c ho¹t ®éng sÏ cung cÊp th«ng tin cho ng−êi sö dông ®¸nh gi¸ ®−îc ¶nh h−ëng cña c¸c ho¹t ®éng ®ã ®èi víi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ ®èi víi luång tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn t¹o ra trong kú cña doanh nghiÖp. Th«ng tin nµy còng ®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng nªu trªn.

164

- Mét giao dÞch ®¬n lÎ cã thÓ liªn quan ®Õn c¸c luång tiÒn ë nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng kh¸c nhau. VÝ dô, thanh to¸n mét kho¶n nî vay bao gåm c¶ nî gèc vµ l·i, trong ®ã l·i thuéc ho¹t ®éng kinh doanh vµ nî gèc thuéc ho¹t ®éng tµi chÝnh. Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh - Luång tiÒn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng kinh doanh lµ luång tiÒn cã liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu chñ yÕu cña doanh nghiÖp, nã cung cÊp th«ng tin c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña doanh nghiÖp tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n nî, duy tr× c¸c ho¹t ®éng, tr¶ cæ tøc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− míi mµ kh«ng cÇn ®Õn c¸c nguån tµi chÝnh bªn ngoµi. Th«ng tin vÒ c¸c luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh, khi ®−îc sö dông kÕt hîp víi c¸c th«ng tin kh¸c, sÏ gióp ng−êi sö dông dù ®o¸n ®−îc luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh trong t−¬ng lai. C¸c luång tiÒn chñ yÕu tõ ho¹t ®éng kinh doanh, gåm: (a) TiÒn thu ®−îc tõ viÖc b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô; (b) TiÒn thu ®−îc tõ doanh thu kh¸c (tiÒn thu b¶n quyÒn, phÝ, hoa hång vµ c¸c kho¶n kh¸c trõ c¸c kho¶n tiÒn thu ®−îc ®−îc x¸c ®Þnh lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh); (c) TiÒn chi tr¶ cho ng−êi cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vô; (d) TiÒn chi tr¶ cho ng−êi lao ®éng vÒ tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng, tr¶ hé ng−êi lao ®éng vÒ b¶o hiÓm, trî cÊp; (®) TiÒn chi tr¶ l·i vay; (e) TiÒn chi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp; (g) TiÒn thu do ®−îc hoµn thuÕ; (h) TiÒn thu do ®−îc båi th−êng, ®−îc ph¹t do kh¸ch hµng vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ; (i) TiÒn chi tr¶ c«ng ty b¶o hiÓm vÒ phÝ b¶o hiÓm, tiÒn båi th−êng vµ c¸c kho¶n tiÒn kh¸c theo hîp ®ång b¶o hiÓm; (k) TiÒn chi tr¶ do bÞ ph¹t, bÞ båi th−êng do doanh nghiÖp vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. - C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn mua, b¸n chøng kho¸n v× môc ®Ých th−¬ng m¹i ®−îc ph©n lo¹i lµ c¸c luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− - Luång tiÒn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng ®Çu t− lµ luång tiÒn cã liªn quan ®Õn viÖc mua s¾m, x©y dùng, nh−îng b¸n, thanh lý tµi s¶n dµi h¹n vµ c¸c kho¶n ®Çu t− kh¸c kh«ng thuéc c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn. C¸c luång tiÒn chñ yÕu tõ ho¹t ®éng ®Çu t−, gåm: (a) TiÒn chi ®Ó mua s¾m, x©y dùng TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c, bao gåm c¶ nh÷ng kho¶n tiÒn chi liªn quan ®Õn chi phÝ triÓn khai ®· ®−îc vèn hãa lµ TSC§ v« h×nh; (b) TiÒn thu tõ viÖc thanh lý, nh−îng b¸n TSC§ vµ c¸c tµi s¶n dµi h¹n kh¸c; (c) TiÒn chi cho vay ®èi víi bªn kh¸c, trõ tiÒn chi cho vay cña ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh; tiÒn chi mua c¸c c«ng cô nî cña c¸c ®¬n vÞ kh¸c, trõ tr−êng hîp tiÒn chi mua c¸c c«ng cô nî ®−îc coi lµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn vµ mua c¸c c«ng cô nî dïng cho môc ®Ých th−¬ng m¹i; (d) TiÒn thu håi cho vay ®èi víi bªn kh¸c, trõ tr−êng hîp tiÒn thu håi cho vay cña ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh; tiÒn thu do b¸n l¹i c¸c c«ng cô nî cña ®¬n vÞ kh¸c, trõ

165

tr−êng hîp thu tiÒn tõ b¸n c¸c c«ng cô nî ®−îc coi lµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn vµ b¸n c¸c c«ng cô nî dïng cho môc ®Ých th−¬ng m¹i; (®) TiÒn chi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c, trõ tr−êng hîp tiÒn chi mua cæ phiÕu v× môc ®Ých th−¬ng m¹i; (e) TiÒn thu håi ®Çu t− gãp vèn vµo ®¬n vÞ kh¸c, trõ tr−êng hîp tiÒn thu tõ b¸n l¹i cæ phiÕu ®· mua v× môc ®Ých th−¬ng m¹i; (g) TiÒn thu l·i cho vay, cæ tøc vµ lîi nhuËn nhËn ®−îc. Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh Luång tiÒn ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ luång tiÒn cã liªn quan ®Õn viÖc thay ®æi vÒ quy m« vµ kÕt cÊu cña vèn chñ së h÷u vµ vèn vay cña doanh nghiÖp. C¸c luång tiÒn chñ yÕu tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh gåm: (a) TiÒn thu tõ ph¸t hµnh cæ phiÕu, nhËn vèn gãp cña chñ së h÷u; (b) TiÒn chi tr¶ vèn gãp cho c¸c chñ së h÷u, mua l¹i cæ phiÕu cña chÝnh doanh nghiÖp ®· ph¸t hµnh; (c) TiÒn thu tõ c¸c kho¶n ®i vay ng¾n h¹n, dµi h¹n; (d) TiÒn chi tr¶ c¸c kho¶n nî gèc ®· vay; (®) TiÒn chi tr¶ nî thuª tµi chÝnh; (e) Cæ tøc, lîi nhuËn ®· tr¶ cho chñ së h÷u. Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, tæ chøc tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm - §èi víi ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, tæ chøc tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm, c¸c luång tiÒn ph¸t sinh cã ®Æc ®iÓm riªng. Khi lËp B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ, c¸c tæ chøc nµy ph¶i c¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng ®Ó ph©n lo¹i c¸c luång tiÒn mét c¸ch thÝch hîp. - §èi víi ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, tæ chøc tµi chÝnh, c¸c luång tiÒn sau ®©y ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh: (a) TiÒn chi cho vay; (b) TiÒn thu håi cho vay; (c) TiÒn thu tõ ho¹t ®éng huy ®éng vèn (kÓ c¶ kho¶n nhËn tiÒn göi, tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c); (d) Tr¶ l¹i tiÒn huy ®éng vèn (kÓ c¶ kho¶n tr¶ tiÒn göi, tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c); (®) NhËn tiÒn göi vµ tr¶ l¹i tiÒn göi cho c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông kh¸c; (e) Göi tiÒn vµ nhËn l¹i tiÒn göi vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông kh¸c; (g) Thu vµ chi c¸c lo¹i phÝ, hoa hång dÞch vô; (h) TiÒn l·i cho vay, l·i tiÒn göi ®· thu; (i) TiÒn l·i ®i vay, nhËn göi tiÒn ®· tr¶; (k) L·i, lç mua b¸n ngo¹i tÖ;

166

(l) TiÒn thu vµo hoÆc chi ra vÒ mua, b¸n chøng kho¸n ë doanh nghiÖp kinh doanh chøng kho¸n; (m) TiÒn chi mua chøng kho¸n v× môc ®Ých th−¬ng m¹i; (n) TiÒn thu tõ b¸n chøng kho¸n v× môc ®Ých th−¬ng m¹i; (o) Thu nî khã ®ßi ®· xãa sæ; (p) TiÒn thu kh¸c tõ ho¹t ®éng kinh doanh; (q) TiÒn chi kh¸c tõ ho¹t ®éng kinh doanh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm, tiÒn thu b¶o hiÓm, tiÒn chi båi th−êng b¶o hiÓm vµ c¸c kho¶n tiÒn thu vµo, chi ra cã liªn quan ®Õn ®iÒu kho¶n hîp ®ång b¶o hiÓm ®Òu ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. §èi víi ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông, tæ chøc tµi chÝnh vµ doanh nghiÖp b¶o hiÓm, c¸c luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh t−¬ng tù nh− ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c, trõ c¸c kho¶n tiÒn cho vay cña ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc tµi chÝnh ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh v× chóng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng t¹o ra doanh thu chñ yÕu cña doanh nghiÖp. Ph−¬ng ph¸p lËp B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ Doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o c¸c luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh theo mét trong hai ph−¬ng ph¸p sau: (a) Ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp: Theo ph−¬ng ph¸p nµy c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c luång tiÒn vµo vµ c¸c luång tiÒn ra ®−îc tr×nh bµy trªn b¸o c¸o vµ ®−îc x¸c ®Þnh theo mét trong hai c¸ch sau ®©y: - Ph©n tÝch vµ tæng hîp trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn thu vµ chi theo tõng néi dung thu, chi tõ c¸c ghi chÐp kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. - §iÒu chØnh doanh thu, gi¸ vèn hµng b¸n vµ c¸c kho¶n môc kh¸c trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cho: + C¸c thay ®æi trong kú cña hµng tån kho, c¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ tõ ho¹t ®éng kinh doanh; + C¸c kho¶n môc kh«ng ph¶i b»ng tiÒn kh¸c; + C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh. (b) Ph−¬ng ph¸p gi¸n tiÕp: C¸c chØ tiªu vÒ luång tiÒn ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së lÊy tæng lîi nhuËn tr−íc thuÕ vµ ®iÒu chØnh cho c¸c kho¶n: - C¸c kho¶n doanh thu, chi phÝ kh«ng ph¶i b»ng tiÒn nh− khÊu hao TSC§, dù phßng... - L·i, lç chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ch−a thùc hiÖn; - TiÒn ®· nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp; - C¸c thay ®æi trong kú cña hµng tån kho, c¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ tõ ho¹t ®éng kinh doanh (trõ thuÕ thu nhËp vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c sau thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp); - L·i lç tõ ho¹t ®éng ®Çu t−.

167

Luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh Doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o riªng biÖt c¸c luång tiÒn vµo, c¸c luång tiÒn ra tõ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh, trõ tr−êng hîp c¸c luång tiÒn ®−îc b¸o c¸o trªn c¬ së thuÇn: (a) Thu tiÒn vµ chi tr¶ tiÒn hé kh¸ch hµng: - TiÒn thuª thu hé, chi hé vµ tr¶ l¹i cho chñ së h÷u tµi s¶n; - C¸c quü ®Çu t− gi÷ cho kh¸ch hµng; - Ng©n hµng nhËn vµ thanh to¸n c¸c kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n, c¸c kho¶n tiÒn chuyÓn hoÆc thanh to¸n qua ng©n hµng. (b) Thu tiÒn vµ chi tiÒn ®èi víi c¸c kho¶n cã vßng quay nhanh, thêi gian ®¸o h¹n ng¾n: - Mua, b¸n ngo¹i tÖ; - Mua, b¸n c¸c kho¶n ®Çu t−; - C¸c kho¶n ®i vay hoÆc cho vay ng¾n h¹n kh¸c cã thêi h¹n kh«ng qu¸ 3 th¸ng. C¸c luång tiÒn ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng sau ®©y cña ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc tµi chÝnh ®−îc b¸o c¸o trªn c¬ së thuÇn (a) NhËn vµ tr¶ c¸c kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n víi ngµy ®¸o h¹n cè ®Þnh; (b) Göi tiÒn vµ rót tiÒn göi tõ c¸c tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc tµi chÝnh kh¸c; (c) Cho vay vµ thanh to¸n c¸c kho¶n cho vay ®ã víi kh¸ch hµng. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn ngo¹i tÖ - C¸c ®ång tiÒn ph¸t sinh tõ c¸c giao dÞch b»ng ngo¹i tÖ ph¶i ®−îc quy ®æi ra ®ång tiÒn ghi sæ kÕ to¸n theo tû gi¸ hèi ®o¸i t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh giao dÞch ®ã. B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc ho¹t ®éng ë n−íc ngoµi ph¶i ®−îc quy ®æi ra ®ång tiÒn ghi sæ kÕ to¸n cña c«ng ty mÑ theo tû gi¸ thùc tÕ t¹i ngµy lËp B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. - Chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i ch−a thùc hiÖn ph¸t sinh tõ thay ®æi tû gi¸ quy ®æi ngo¹i tÖ ra ®¬n vÞ tiÒn tÖ kÕ to¸n kh«ng ph¶i lµ c¸c luång tiÒn. Tuy nhiªn, sè chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i do quy ®æi tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn b»ng ngo¹i tÖ hiÖn göi ph¶i ®−îc tr×nh bµy riªng biÖt trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ nh»m môc ®Ých ®èi chiÕu tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn t¹i thêi ®iÓm ®Çu kú vµ cuèi kú b¸o c¸o. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn tiÒn l∙i, cæ tøc vµ lîi nhuËn thu ®−îc - §èi víi c¸c doanh nghiÖp (trõ ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc tµi chÝnh), c¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn tiÒn l·i vay ®· tr¶ ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn tiÒn l·i cho vay, cæ tøc vµ lîi nhuËn thu ®−îc ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn cæ tøc vµ lîi nhuËn ®· tr¶ ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh. C¸c luång tiÒn nµy ph¶i ®−îc tr×nh bµy thµnh chØ tiªu riªng biÖt phï hîp theo tõng lo¹i ho¹t ®éng trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. - §èi víi ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông vµ tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn l·i ®· tr¶, tiÒn l·i ®· thu ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh, trõ tiÒn l·i ®· thu ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−. Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®· thu ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−. Cæ tøc vµ lîi nhuËn ®· tr¶ ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh.

168

- Tæng sè tiÒn l·i vay ®· tr¶ trong kú ph¶i ®−îc tr×nh bµy trong b¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ cho dï nã ®· ®−îc ghi nhËn lµ chi phÝ trong kú hay ®· ®−îc vèn hãa theo quy ®Þnh cña ChuÈn mùc kÕ to¸n sè 16 ''Chi phÝ ®i vay''. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh (trõ tr−êng hîp ®−îc x¸c ®Þnh lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−) vµ ®−îc tr×nh bµy thµnh chØ tiªu riªng biÖt trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. C¸c luång tiÒn liªn quan ®Õn mua vµ thanh lý c¸c c«ng ty con hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c: - Luång tiÒn ph¸t sinh tõ viÖc mua vµ thanh lý c¸c c«ng ty con hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c ®−îc ph©n lo¹i lµ luång tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ph¶i tr×nh bµy thµnh nh÷ng chØ tiªu riªng biÖt trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. - Tæng sè tiÒn chi tr¶ hoÆc thu ®−îc tõ viÖc mua vµ thanh lý c«ng ty con hoÆc ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c ®−îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ theo sè thuÇn cña tiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn chi tr¶ hoÆc thu ®−îc tõ viÖc mua vµ thanh lý. - Doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy trong thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh mét c¸ch tæng hîp vÒ c¶ viÖc mua vµ thanh lý c¸c c«ng ty con hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c trong kú nh÷ng th«ng tin sau: (a) Tæng gi¸ trÞ mua hoÆc thanh lý; (b) PhÇn gi¸ trÞ mua hoÆc thanh lý ®−îc thanh to¸n b»ng tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn; (c) Sè tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn thùc cã trong c«ng ty con hoÆc ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c ®−îc mua hoÆc thanh lý; (d) PhÇn gi¸ trÞ tµi s¶n vµ c«ng nî kh«ng ph¶i lµ tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn trong c«ng ty con hoÆc ®¬n vÞ kinh doanh kh¸c ®−îc mua hoÆc thanh lý trong kú. Gi¸ trÞ tµi s¶n nµy ph¶i ®−îc tæng hîp theo tõng lo¹i tµi s¶n. C¸c giao dÞch kh«ng b»ng tiÒn C¸c giao dÞch vÒ ®Çu t− vµ tµi chÝnh kh«ng trùc tiÕp sö dông tiÒn hay c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn kh«ng ®−îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ: - NhiÒu ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh tuy cã ¶nh h−ëng tíi kÕt cÊu tµi s¶n vµ nguån vèn cña doanh nghiÖp nh−ng kh«ng ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi luång tiÒn hiÖn t¹i, do vËy chóng kh«ng ®−îc tr×nh bµy trong B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ mµ ®−îc tr×nh bµy ë ThuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. VÝ dô: (a) ViÖc mua tµi s¶n b»ng c¸ch nhËn c¸c kho¶n nî liªn quan trùc tiÕp hoÆc th«ng qua nghiÖp vô cho thuª tµi chÝnh; (b) ViÖc mua mét doanh nghiÖp th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu; (c) ViÖc chuyÓn nî thµnh vèn chñ së h÷u. C¸c kho¶n môc cña tiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn Doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy trªn B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ c¸c chØ tiªu tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn ®Çu kú vµ cuèi kú, ¶nh h−ëng cña thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i quy ®æi tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng

169

®−¬ng tiÒn b»ng ngo¹i tÖ hiÖn gi÷ ®Ó ®èi chiÕu sè liÖu víi c¸c kho¶n môc t−¬ng øng trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. C¸c thuyÕt minh kh¸c - Doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy gi¸ trÞ vµ lý do cña c¸c kho¶n tiÒn vµ t−¬ng ®−¬ng tiÒn lín do doanh nghiÖp n¾m gi÷ nh−ng kh«ng ®−îc sö dông do cã sù h¹n chÕ cña ph¸p luËt hoÆc c¸c rµng buéc kh¸c mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn. - Cã nhiÒu tr−êng hîp trong sè d− tiÒn vµ c¸c kho¶n t−¬ng ®−¬ng tiÒn do doanh nghiÖp n¾m gi÷ nh−ng kh«ng thÓ sö dông cho ho¹t ®éng kinh doanh ®−îc. VÝ dô: C¸c kho¶n tiÒn nhËn ký quü, ký c−îc; c¸c quü chuyªn dïng; kinh phÝ dù ¸n...

170

Ch−¬ng VII

KÕ TO¸N c¸c QU¸ TR×NH KINH DOANH CHñ YÕU CñA DOANH NGHIÖP VII.1. KH¸I QU¸T CHUNG VÒ QU¸ TR×NH KINH DOANH Vµ NHIÖM Vô CñA H¹CH TO¸N ë ch−¬ng II, chóng ta ®· nghiªn cøu qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tµi s¶n qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Tµi s¶n cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng th−êng xuyªn cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¶ h×nh th¸i vËt chÊt lÉn h×nh th¸i gi¸ trÞ. Do vËy, cÇn thiÕt ph¶i quan s¸t c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh trong doanh nghiÖp ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt, kÞp thêi cho nhµ qu¶n lý ®Ó tõ ®ã t×m ra ph−¬ng h−íng vµ biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. §Ó ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c chÊt l−îng c«ng t¸c cña doanh nghiÖp trªn toµn bé qu¸ tr×nh kinh doanh còng nh− trªn tõng giai ®o¹n, tõng ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh kinh doanh, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n chia ho¹t ®éng kinh doanh thµnh c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. Tõ ®ã, kÕ to¸n sÏ vËn dông c¸c ph−¬ng ph¸p chøng tõ, ®èi øng tµi kho¶n, tÝnh gi¸ vµ tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n tõng qu¸ tr×nh kinh doanh còng nh− toµn bé qu¸ tr×nh kinh doanh. Do tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh kh¸c nhau nªn viÖc ph©n chia qu¸ trinh kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp còng kh¸c nhau. Cô thÓ: - §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt: Doanh nghiÖp thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b»ng c¸ch mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, hµng hãa, vËt t−, tuyÓn dông lao ®éng, v.v... ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm vµ tiªu thô s¶n phÈm ®ã. Do vËy, qu¸ tr×nh kinh doanh ®−îc chia lµm 3 giai ®o¹n lµ giai ®o¹n cung cÊp, giai ®o¹n s¶n xuÊt vµ giai ®o¹n tiªu thô (T - H - H' - T'). - §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i: Doanh nghiÖp th−¬ng m¹i thùc hiÖn qu¸ tr×nh kinh doanh cña m×nh b»ng qu¸ tr×nh l−u chuyÓn hµng hãa tõ lÜnh vùc s¶n xuÊt sang lÜnh vùc tiªu thô th«ng qua h×nh thøc mua vµo vµ b¸n ra. Do vËy, qu¸ tr×nh kinh doanh gåm hai giai ®o¹n lµ giai ®o¹n mua hµng vµ giai ®o¹n tiªu thô (T - H - T'). §èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh doanh tiÒn tÖ (c¸c tæ chøc tÝn dông, ng©n hµng, v.v...): Qu¸ tr×nh kinh doanh cã thÓ chia lµm hai giai ®o¹n lµ giai ®o¹n cung cÊp (huy ®éng vèn nhµn rçi) vµ giai ®o¹n tiªu thô (cho vay) (T - T'). Trªn c¬ së ph©n chia qu¸ tr×nh kinh doanh, h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau:

171

- X¸c ®Þnh ®èi t−îng h¹ch to¸n trong tõng giai ®o¹n phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. - Cung cÊp th«ng tin kÞp thêi trªn tõng qu¸ tr×nh kinh doanh c¶ vÒ chØ tiªu sè l−îng vµ chØ tiªu chÊt l−îng. - X©y dùng kÕ ho¹ch thu mua, s¶n xuÊt, tiªu thô nh÷ng lo¹i vËt t−, hµng hãa, s¶n phÈm vµ dÞch vô, v.v... cña doanh nghiÖp. - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ kinh doanh cña tõng ho¹t ®éng, tõng mÆt hµng, tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô, v.v... VII.2. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH CUNG CÊP (MUA hµng) Qu¸ tr×nh cung cÊp 1µ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ s¶n xuÊt, kinh doanh víi viÖc mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu hµng hãa, vËt t− vµ tuyÓn dông lao ®éng ®Ó tiÕn hµnh ph−¬ng ¸n kinh doanh ®· chän. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp nghÜa lµ h¹ch to¸n c¸c yÕu tè chi phÝ c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh−: h¹ch to¸n nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, h¹ch to¸n tiÒn l−¬ng, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn, h¹ch to¸n khÊu hao vµ söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh, v.v... VII.2.1. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, hµng hãa - §èi t−îng h¹ch to¸n: Nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô, hµng hãa, hµng mua ®i ®−êng, v.v... - Tµi kho¶n sö dông: TK 152, 153, 156, hoÆc TK 611 (¸p dông cho ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú)... - Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho: Tïy theo ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ tÝnh chÊt cña tõng mÆt hµng mµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong hai ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho sau ®©y: + Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn: Ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn lµ ph−¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh mét c¸ch th−êng xuyªn t×nh h×nh nhËp, xuÊt vµ tån kho cña vËt t−, hµng hãa, v.v... trªn sæ kÕ to¸n sau mçi lÇn ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp hoÆc xuÊt. Do vËy, t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong qu¸ tr×nh kinh doanh, kÕ to¸n còng cã thÓ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ nhËp, xuÊt, tån kho cña tõng lo¹i vËt liÖu, s¶n phÈm, hµng hãa. + Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: Ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph−¬ng ph¸p mµ trong kú kÕ to¸n chØ tæ chøc theo dâi c¸c nghiÖp vô nhËp vµo, cuèi kú tiÕn hµnh kiÓm kª t×nh h×nh tån kho, råi tõ ®ã míi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ®· xuÊt trong kú.

172

1. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, hµng hãa theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn 1.1. Néi dung vµ kÕt cÊu c¸c tµi kho¶n sö dông : * TK 152 - Nguyªn liÖu, vËt liÖu: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó theo dâi gi¸ trÞ hiÖn cã, biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña c¸c lo¹i nguyªn, vËt liÖu hiÖn cã ë doanh nghiÖp theo gi¸ thùc tÕ (gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua), chi tiÕt theo tõng lo¹i, nhãm, thø vËt t− tuú theo yªu cÇu qu¶n lý vµ ph−¬ng tiÖn tÝnh to¸n. Bªn Nî: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng nguyªn, vËt liÖu theo gi¸ thùc tÕ (mua ngoµi, tù s¶n xuÊt, nhËn vèn gãp...). Bªn Cã: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh lµm gi¶m gi¸ thùc tÕ cña nguyªn, vËt liÖu (xuÊt dïng, xuÊt b¸n, xuÊt tr¶ l¹i, gi¶m gi¸ ®−îc h−ëng, chiÕt khÊu mua hµng ®−îc h−ëng...). D− Nî (®Çu kú hoÆc cuèi kú): Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu tån kho (®Çu kú hoÆc cuèi kú). * TK 153 - C«ng cô, dông cô: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh hiÖn cã, biÕn ®éng t¨ng, gi¶m trong kú cña c¸c lo¹i c«ng cô, dông cô theo gi¸ thùc tÕ (gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua), chi tiÕt thµnh 3 tiÓu kho¶n: 1531: C«ng cô, dông cô 1532: Bao b× lu©n chuyÓn 1533: §å dïng cho thuª TK 153 cã kÕt cÊu t−¬ng tù tµi kho¶n 152. * TK 156 - Hµng ho¸: Tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã, biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña hµng hãa t¹i kho, t¹i quÇy cña doanh nghiÖp, chi tiÕt cho tõng kho, tõng quÇy, tõng lo¹i, tõng nhãm, tõng thø hµng hãa. Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua cña hµng ho¸ nhËp kho (gi¸ mua) vµ chi phÝ thu mua hµng ho¸. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua cña hµng ho¸ xuÊt vµ phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô. D− Nî (®Çu kú hoÆc cuèi kú): Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua cña hµng tån kho vµ phÝ thu mua cña hµng cßn l¹i ch−a tiªu thô (®Çu kú hoÆc cuèi kú). TK 156 chi tiÕt lµm 2 tiÓu kho¶n: 1561: Gi¸ mua hµng ho¸ (kÓ c¶ thuÕ ph¶i nép vÒ hµng mua nÕu cã). 1562: Chi phÝ thu mua hµng ho¸. * TK 151 - Hµng mua ®ang ®i ®−êng: Hµng mua ®ang ®i ®−êng lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i vËt t−, hµng ho¸ mµ ®¬n vÞ ®· mua hoÆc chÊp nhËn mua (®· thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ) nh−ng cuèi kú hµng vÉn ch−a kiÓm nhËn bµn giao (kÓ c¶ sè ®ang göi t¹i kho ng−êi b¸n). Bªn Nî: TrÞ gi¸ hµng ®ang ®i ®−êng t¨ng thªm trong kú. Bªn Cã: TrÞ gi¸ hµng ®i ®−êng kú tr−íc ®· kiÓm nhËn, bµn giao kú nµy. D− Nî (®Çu kú hoÆc cuèi kú): Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ®ang ®i ®−êng (®Çu kú hoÆc cuèi kú).

173

* TK 331 - Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n: Dïng ®Ó theo dâi toµn bé c¸c kho¶n thanh to¸n cho ng−êi b¸n, ng−êi cung cÊp vËt t−, hµng hãa, dÞch vô; ng−êi nhËn thÇu x©y dùng c¬ b¶n, söa ch÷a lín TSC§... (kÓ c¶ tiÒn øng tr−íc cho ng−êi b¸n). Bªn Nî: - Sè tiÒn ®· tr¶ cho ng−êi b¸n (kÓ c¶ øng tr−íc). - ChiÕt khÊu mua hµng, gi¶m gi¸ hµng mua ®−îc h−ëng. - TrÞ gi¸ hµng mua tr¶ l¹i. Bªn Cã: - Sè tiÒn ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n. - Sè tiÒn thõa ®−îc ng−êi b¸n tr¶ l¹i . D− Nî: Sè tiÒn tr¶ trõ hoÆc øng tr−íc cho ng−êi b¸n. D− Cã: Sè tiÒn cßn nî ng−êi b¸n. TK 331 ®−îc më chi tiÕt theo tõng chñ nî, kh¸ch nî vµ kh«ng ®−îc bï trõ khi lªn b¶ng c©n ®èi. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh mua hµng, tÊt yÕu ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n vÒ tiÒn hµng, tiÒn vËn chuyÓn, bèc dì... Do ®ã, kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh− TK 111 - TiÒn mÆt, TK 112 - TiÒn göi ng©n hµng, TK 311 - Vay ng¾n h¹n. 1.2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n: - Tr−êng hîp hµng mua ngoµi, ®· kiÓm nhËn, nhËp kho, ch−a tr¶ tiÒn cho ng−êi b¸n: Nî TK liªn quan (152, 153, 156) Cã TK 331: Sè tiÒn hµng ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n. - Thanh to¸n tiÒn hµng: Nî TK 331 Cã TK liªn quan (111, 112, 113...) - C¸c chi phÝ thu mua ph¸t sinh (vËn chuyÓn, bèc dì) Nî TK 152, 153: Chi phÝ thu mua vËt liÖu, c«ng cô. Cã TK liªn quan (111, 112, 331...) Chi phÝ thu mua thùc tÕ - Tr−êng hîp thanh to¸n tiÒn hµng trùc tiÕp cho ng−êi b¸n: Nî TK 152, 153, 156 Cã TK liªn quan (111, 112, 331,...) - Tr−êng hîp hµng ®· mua hoÆc chÊp nhËn mua, cuèi kú ®ang ®i ®−êng: Nî TK 151 Cã TK 331, 111, 112... - Tr−êng hîp hµng ®ang ®i ®−êng kú tr−íc vÒ nhËp kho kú nµy: Nî TK liªn quan (152, 153, 1561) Cã TK 151 2. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, hµng hãa theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.

174

2. 1. KÕt cÊu c¸c tµi kho¶n sö dông: * TK 611 - Mua hµng: Sö dông ®Ó theo dâi gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu, c«ng cô, hµng hãa, thu mua. Bªn Nî: Ph¶n ¸nh gi¸ vËt t−, hµng ho¸ tån ®Çu kú vµ t¨ng thªm trong kú. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh gi¸ vËt t−, hµng ho¸ tån cuèi kú vµ xuÊt dïng, xuÊt b¸n... trong kú. TK 611 cuèi kú kh«ng cã sè d− vµ chi tiÕt lµm 2 tiÓu kho¶n. 6111 Mua nguyªn liÖu, vËt liÖu 6112 Mua hµng ho¸. * C¸c Tµi kho¶n vÒ hµng tån kho cïng ®−îc sö dông nh−: TK 152. Nguyªn liÖu, vËt liÖu: TK 153. C«ng cô, dông cô (1531, 1532, 1533) TK 156. Hµng ho¸ TK 151. Hµng mua ®ang ®i ®−êng TK 157. Hµng göi b¸n. C¸c TK 152, 153, 156, 151, 157 chØ sö dông ®Ó ph¶n ¸nh l−îng vËt t−, hµng ho¸ tån kho (®Çu kú hoÆc cuèi kú) vµ cã kÕt cÊu chung nh− sau: Bªn Nî: Gi¸ thùc tÕ hµng tån cuèi kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn gi¸ thùc tÕ hµng tån ®Çu kú. D− Nî: Gi¸ thùc tÕ hµng tån kho. TrÞ gi¸ hµng tån ®Ó ph¶n ¸nh vµo c¸c tµi kho¶n trªn ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª cuèi kú. * C¸c tµi kho¶n kh¸c (331, 311, 111, 112...) 2.2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n: Do qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vËt t− vµ hµng ho¸ kh¸c nhau (vËt t− ®ïng cho s¶n xuÊt, cßn hµng ho¸ dïng ®Ó b¸n) nªn viÖc h¹ch to¸n còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. Bëi vËy, viÖc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú th−êng ®−îc tiÕn hµnh theo 2 m« h×nh sau: M« h×nh 1: - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vËt t− tån ®Çu kú vµo tµi kho¶n mua hµng: hµng mua ®i ®−êng (151), vËt liÖu tån kho (152), c«ng cô tån kho (153): Nî TK 611 (6111) Cã TK 151, 152, 153 - TrÞ gi¸ hµng t¨ng thªm trong kú (mua, nhËn cÊp ph¸t, gãp vèn liªn doanh...): Nî TK 611 (6111) Cã TK 331, 111, 112, 411,... - C¸c kho¶n chiÕt khÊu mua hµng, gi¶m gi¸ hµng mua, hµng mua tr¶ l¹i: Nî TK 331, 111, 112

175

Cã TK 611 (6111) - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng tån cuèi kú: Hµng mua ®i ®−êng (151), vËt liÖu tån kho (152), c«ng cô tån kho (158): Nî TK 151, 152, 153 Cã TK 6111 - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vËt liÖu, c«ng cô sö dông trong kú: Nî TK 621 Cã TK 6111 Gi¸ trÞ vËt liÖu c«ng cô sö

TrÞ gi¸ vËt liÖu, c«ng =

dông trong kú

cô tån ®Çu kú vµ

TrÞ gi¸ vËt liÖu, c«ng − cô gi¶m trong kú vµ

t¨ng thªm trong kú

tån kho cuèi kú

M« h×nh 2: - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng ch−a tiªu thô ®Çu kú: Hµng mua ®ang ®i ®−êng (151), Hµng hãa tån kho (156), hµng göi b¸n (157): Nî TK 611 (6112) Cã TK 151, 156, 157 - TrÞ gi¸ hµng t¨ng trong kú (thu mua, nhËn cÊp ph¸t, nhËn vèn gãp...): Nî TK 611 (6112) Cã TK 331, 111, 112, 411,... - C¸c kho¶n gi¶m gi¸, chiÕt khÊu, hµng mua tr¶ l¹i trong kú: Nî TK 331, 111, 112 Cã TK 611 (6112) - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng ch−a tiªu thô cuèi kú: Hµng mua ®ang ®i ®−êng (151), Hµng hãa tån kho (156), Hµng göi b¸n (157): Nî TK 151, 156, 157 Cã TK 611 (6112) - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng tiªu thô trong kú: Nî TK 632 Cã TK 611 (6112). VII.2.2. H¹ch to¸n tiÒn l−¬ng, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn 1. TiÒn l−¬ng, BHXH, BHYT, KPC§:

176

- TiÒn l−¬ng: TiÒn l−¬ng lµ kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp tr¶ cho ng−êi lao ®éng nh»m bï ®¾p l¹i hao phÝ søc lao ®éng cña hä ®· bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt, tiÒn l−¬ng lµ mét kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong doanh nghiÖp th−¬ng m¹i, tiÒn l−¬ng (cho nh©n viªn b¸n hµng) ®−îc xem lµ mét kho¶n chi phÝ trong chi phÝ b¸n hµng. - B¶o hiÓm x· héi (BHXH): BHXH lµ mét kho¶n b¶o hiÓm cña Nhµ n−íc ®−îc tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi hä t¹m thêi mÊt søc lao ®éng nh− èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, v.v... hoÆc khi nghØ h−u, khi chÕt. Theo qui ®Þnh, hµng th¸ng c¸c doanh nghiÖp ®−îc tÝnh theo tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l−¬ng thùc tÕ ph¶i tr¶ trong th¸ng ®−a vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh nªn quü BHXH. Ngoµi ra, c«ng nh©n viªn cßn cã bæn phËn trÝch tõ l−¬ng cña m×nh ®Ó bæ sung vµo quü BHXH theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Mét phÇn quü nµy nép cho c¬ quan tµi chÝnh, cho tæ chøc c«ng ®oµn cÊp trªn, cßn mét phÇn ®−îc gi÷ l¹i ®Ó chi tiªu t¹i ®¬n vÞ. Nh− vËy, BHXH lµ mét kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp h×nh thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ dïng ®Ó tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi hä t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn mÊt søc lao ®éng. - B¶o hiÓm Y tÕ (BHYT): BHYT lµ mét kho¶n tiÒn b¶o hiÓm ®−îc tr¶ cho ng−êi lao ®éng khi gÆp èm ®au, sinh në...nh− tr¶ tiÒn kh¸m bÖnh cho thÇy thuèc, tiÒn thuèc men vµ tiÒn viÖn phÝ, v.v... Theo qui ®Þnh th× hµng th¸ng c¸c doanh nghiÖp ®−îc tÝnh theo tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng tiÒn l−¬ng thùc tÕ ph¶i tr¶ trong th¸ng ®−a vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh nªn quü BHYT, ngoµi ra c«ng nh©n viªn cßn cã bæn phËn trÝch tõ l−¬ng cña m×nh ®Ó bæ sung vµo quü BHYT theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Quü nµy ®−îc dïng ®Ó mua b¶o hiÓm cho c«ng nh©n viªn. - Kinh phÝ c«ng ®oµn (KPC§): KPC§ lµ kho¶n dïng chi cho c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn. Theo qui ®Þnh hµng th¸ng doanh nghiÖp ®−îc tÝnh theo tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng l−¬ng thùc tÕ ph¶i tr¶ trong th¸ng ®−a vµo chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh nªn quü KPC§. Mét phÇn cña quü nµy nép lªn c«ng ®oµn cÊp trªn, mét phÇn dïng ®Ó chi tiªu cho ho¹t ®éng c«ng ®oµn t¹i ®¬n vÞ. 2. C¸c tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n tiÒn l−¬ng, BHXH, BHYT vµ Kinh phÝ c«ng ®oµn, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n: TK 334, 338, 622, 627, 641, 642, 111, 112, v.v... - TK 334 “Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn" Bªn Nî: C¸c kho¶n tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng vµ c¸c kho¶n ®· tr¶, ®· øng tr−íc cho c«ng nh©n viªn. Bªn Cã: C¸c kho¶n tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. Sè d− Cã: C¸c kho¶n tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng vµ c¸c kho¶n kh¸c cßn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. - TK 338 ''Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c” Bªn Nî: - BHXH ph¶i tr¶ CNV.

177

- BHXH, BHYT, KPC§ ®· nép. - Chi kinh phÝ c«ng ®oµn t¹i ®¬n vÞ. Bªn Cã: - TrÝch BHXH, BHYT, KPC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. - BHXH, BHYT trõ vµo tiÒn l−¬ng cña CNV. Sè d− Cã: - BHXH, BHYT, KPC§ ®· trÝch nh−ng ch−a nép ®ñ cho c¬ quan qu¶n lý, sè quü ®Ó l¹i cho ®¬n vÞ ch−a chi hÕt. 3. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n a. H¹ch to¸n tiÒn l−¬ng: TÝnh tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng vµ nh÷ng kho¶n phô cÊp theo qui ®Þnh ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn: Ghi Cã tµi kho¶n 334 vµ ghi Nî cho c¸c tµi kho¶n liªn quan nh− TK 622, 627, 641, 642, 241. Nî TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Nî TK 627 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung (Chi phÝ nh©n viªn ph©n x−ëng) Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng (Chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng) Nî TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý) Nî TK 241 - X©y ®ùng c¬ b¶n dë dang Cã TK 334 - Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn - H¹ch to¸n chi tr¶ l−¬ng cho c«ng nh©n viªn: Ghi Nî TK 334 vµ ghi Cã cho c¸c tµi kho¶n TK 111, 112, v.v... Nî TK 334 Cã TK 111, 112, v.v... b. H¹ch to¸n BHXH, BHYT vµ KPC§: - Hµng th¸ng, khi tÝnh BHXH, BHYT, KPC§ ®−a vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Nî TK 627 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung (Chi phÝ nh©n viªn ph©n x−ëng) Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng (Chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng) Nî TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý) Nî TK 241 - X©y dùng c¬ b¶n dë dang Cã TK 338 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c - Khi tÝnh BHXH, BHYT mµ c«ng nh©n viªn ph¶i nép, kÕ to¸n ghi: Nî TK 334 - Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn Cã TK 338 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c - BHXH ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn (èm ®au, thai s¶n, tai n¹n, v.v...), kÕ to¸n ghi: Nî TK 338 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c Cã TK 334 - Ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn - Khi nép tiÒn BHXH, BHYT, KPC§ cho c¸c c¬ quan qu¶n lý, kÕ to¸n ghi: Nî TK 338 - Ph¶i tr¶, ph¶i nép kh¸c

178

Cã TK 111, 112, v.v... VII.2.3. H¹ch to¸n khÊu hao TSC§ Trong qu¸ tr×nh sö dông, TSC§ bÞ hao mßn dÇn, ®Õn mét thêi ®iÓm nµo ®ã th× TSC§ h÷u h×nh kh«ng cßn dïng ®−îc n÷a vµ cÇn ph¶i thay míi. §èi víi TSC§ v« h×nh, viÖc khÊu hao còng nh»m ®Ó thu håi vèn, hoÆc do nh÷ng thay ®æi lµm cho c¸c TSC§ v« h×nh kh«ng cßn ph¸t huy kh¶ n¨ng sö dông. Do vËy, doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh trÝch khÊu hao TSC§ ®Ó thu håi l¹i nguyªn gi¸ sau mét thêi gian ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. TrÝch khÊu hao TSC§ lµ chuyÓn dÇn tõng phÇn gi¸ trÞ cña TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó h×nh thµnh nªn nguån vèn khÊu hao dïng ®Ó mua s¾m l¹i TSC§ míi. Khi trÝch khÊu hao TSC§, ng−êi ta dùa vµo thêi gian sö dông cña TSC§ (theo qui ®Þnh cña Nhµ n−íc) ®Ó tiÕn hµnh trÝch khÊu hao theo c«ng thøc: Møc khÊu hao/n¨m = Nguyªn gi¸ TSC§ * Tû lÖ khÊu hao/n¨m; Møc khÊu hao/th¸ng = Møc khÊu hao/n¨m : 12. §Ó h¹ch to¸n khÊu hao TSC§, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n: TK 214 - Hao mßn TSC§, 627, 641, 642, v.v.. 1. Néi dung vµ kÕt cÊu tµi kho¶n 214 - Hao mßn TSC§. Bªn Nî: Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ (thanh lý, b¸n, v.v...) Bªn Cã: Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao, ®¸nh gi¸ l¹i TSC§, v.v... Sè d− Cã: Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ hiÖn cã ë ®¬n vÞ. 2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n. §Þnh kú trÝch khÊu hao TSC§ ®−a vµo c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh liªn quan, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung Nî TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng Nî TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Cã 214 - Hao mßn TSC§ §ång thêi kÕ to¸n ghi t¨ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n: Ghi ®¬n vµo bªn Nî tµi kho¶n 009 Nguån vèn khÊu hao. VII.3. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH s¶n xuÊt VII.3.1. ý nghÜa vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp gi÷a søc lao ®éng víi t− liÖu lao ®éng vµ ®èi t−îng lao ®éng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Trong giai ®o¹n nµy doanh nghiÖp ph¶i bá ra c¸c chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ thu ®−îc kÕt qu¶ s¶n xuÊt gåm thµnh phÈm vµ s¶n phÈm dë dang, c¸c c«ng t¸c, lao vô, dÞch vô. §Ó bï ®¾p ®−îc chi phÝ vµ cã l·i, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó t¨ng l−îng kÕt qu¶ thu ®−îc, gi¶m l−îng chi phÝ bá ra, tÝnh to¸n sao cho víi l−îng chi phÝ bá ra thu ®−îc kÕt qu¶ cao nhÊt. Giai ®o¹n s¶n xuÊt chÝnh lµ giai ®o¹n t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d− vµ nã 179

cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph¶i ®−îc h¹ch to¸n chÆt chÏ. ViÖc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau: - TËp hîp vµ ph©n bæ chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c ®èi t−îng h¹ch to¸n chi phÝ vµ ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh. Trªn c¬ së ®ã, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. - TÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x−ëng) cña s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh. §ång thêi, ph¶n ¸nh l−îng s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh, nhËp kho hay tiªu thô (chi tiÕt tõng ho¹t ®éng, tõng mÆt hµng)... VII.3.2. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn 1. Tµi kho¶n sö dông §Ó theo dâi, tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n chñ yÕu sau: + TK 154 - Chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh dë dang: TK 154 ®−îc më chi tiÕt theo tõng ngµnh s¶n xuÊt, tõng n¬i ph¸t sinh chi phÝ, tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, tõng lo¹i dÞch vô, lao vô... vµ theo tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ tæng gi¸ thµnh c«ng x−ëng thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô...) hoµn thµnh. D− Nî (®Çu kú hoÆc cuèi kú): Ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm, lao vô dë dang (®Çu kú hoÆc cuèi kú). + TK 621 - Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: Dïng ®Ó theo dâi gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, sö dông trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô trong kú. Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp. Bªn Cã: C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp ®−îc kÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸. TK 621 kh«ng cã sè d− vµ ®−îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng tËp hîp chi phÝ (Ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm...) + TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm tiÒn l−¬ng vµ phô cÊp l−¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô cïng c¸c kho¶n trÝch theo tû lÖ qui ®Þnh cho c¸c quÜ kinh phÝ c«ng ®oµn, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ tÝnh trªn tæng sè l−¬ng vµ phô cÊp l−¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n s¶n xuÊt trong kú. Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp TK 622 kh«ng cã sè d− vµ còng ®−îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng tËp hîp chi phÝ (ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm...)

180

+ TK 627 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô sau chi phÝ nguyªn, vËt liÖu vµ nh©n c«ng trùc tiÕp. §©y lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nh− chi phÝ nh©n viªn ph©n x−ëng, chi phÝ vËt liÖu, dông cô, chi phÝ khÊu hao TSC§ v.v... Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung. Bªn Cã: C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c ®èi t−îng tÝnh gi¸. TK 627 kh«ng cã sè d− vµ ®−îc më theo tõng ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt, trong ®ã ®−îc chi tiÕt theo tõng néi dung chi phÝ (vËt liÖu, nh©n c«ng...) Ngoµi c¸c tµi kho¶n trªn, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh− c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh chi phÝ (334, 338, 152, 153, 1421...), c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh kÕt qu¶ (TK 155, 157, 632...) 2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n 2.1. TËp hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt: - TËp hîp chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp (chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng): Nî TK 621 Cã TK 152 - TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Nî TK 622 Cã TK 334: TiÒn l−¬ng vµ phô cÊp l−¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp. Cã TK 338: TrÝch kinh phÝ c«ng ®oµn (3382), b¶o hiÓm x· héi (3383) vµ b¶o hiÓm y tÕ (3384) theo tû lÖ qui ®Þnh víi l−¬ng vµ phô cÊp l−¬ng. - TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung: Nî TK 627 (chi tiÕt theo ph©n x−ëng vµ néi dung chi phÝ) Cã TK 334, 338: Chi phÝ nh©n viªn ph©n x−ëng Cã TK 152: Chi phÝ vËt liÖu Cã TK 153: Chi phÝ dông cô Cã TK 214: Chi phÝ khÊu hao TSC§ Cã TK 142 (1421): Ph©n bæ chi phÝ tr¶ tr−íc Cã TK 335: TrÝch tr−íc chi phÝ ph¶i tr¶ Cã TK 331: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi. Cã TK 111, 112: Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn..... C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ (phÕ liÖu thu håi, vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho...) Nî TK 152: Thu håi nhËp kho Nî TK 111, 112: B¸n thu håi b»ng tiÒn Cã TK 621: Gi¶m chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp Cã TK 627: Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung.

181

2.2. KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh: - KÕt chuyÓn chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp: Nî TK 154 Cã TK 621 - KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Nî TK 154 Cã TK 622 - Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung: Nî TK 154 Cã TK 627 - KÕt chuyÓn trÞ gi¸ thµnh phÈm, lao vô hoµn thµnh theo gi¸ thµnh c«ng x−ëng: Nî TK 155: NhËp kho thµnh phÈm Nî TK 157: S¶n phÈm, øng tr−íc, lao vô, dÞch vô göi b¸n Nî TK 632: S¶n phÈm,øng tr−íc, lao vô, dÞch vô Tiªu thô trùc tiÕp Cã TK 154: Tæng gi¸ thµnh thµnh phÈm lao vô hoµn thµnh Cã thÓ kh¸i qu¸t m« h×nh h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn nh− sau ®©y. VII.3.3. H¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 1. Tµi kho¶n sö dông §Ó phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau: - TK 631 - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt: TK 631 ®−îc sö dông ®Ó tæng hîp chi phÝ s¶n phÈm (chi phÝ nguyªn, vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung). Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ chi phÝ s¶n phÈm thùc tÕ ph¸t sinh trong kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh trong kú. TK 631 kh«ng cã sè d− vµ ®−îc më chi tiÕt theo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ (ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt) vµ theo lo¹i, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm. TK 621 - Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vËt liÖu, c«ng cô ®· xuÊt sö dông cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (s¶n xuÊt, tiªu thô, qu¶n lý). Bªn Nî: Gi¸ trÞ vËt liÖu, c«ng cô thùc tÕ xuÊt dïng. Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vËt liÖu, c«ng cô xuÊt dïng. TK 621 kh«ng cã sè d− vµ ®−îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng tËp hîp chi phÝ (ph©n x−ëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm...). ViÖc h¹ch to¸n vµo bªn Nî TK 621 ®· giíi thiÖu ë môc VII.2.

182

TK 622, 627: Néi dung ph¶n ¸nh vµ ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n gièng nh− ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn. TK 154 - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª vµ tÝnh trÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Bªn Nî: TrÞ gi¸ s¶n phÈm, lao vô dë dang cuèi kú Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ s¶n phÈm, lao vô dë dang ®Çu kú. D− Nî: TrÞ gi¸ s¶n phÈm dë dang. Ngoµi c¸c tµi kho¶n trªn, kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh− TK 334, 338, 214, 611, 632... 2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n - §Çu kú, tiÕn hµnh kÕt chuyÓn trÞ gi¸ s¶n phÈm, dÞch vô dë dang: Nî TK 631 Cã TK 154 - Trong kú, tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n phÈm ph¸t sinh: + Chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp: Nî TK 621 Cã TK 611 (6111) + Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Nî TK 622 Cã c¸c TK 334, 338, (3382, 3383, 3384) + Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Nî TK 627 Cã TK 334, 338, 331, 111, 112, v.v ... - Cuèi kú, tiÕn hµnh kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n phÈm (chi tiÕt theo ®èi t−îng). Nî TK 631 - Tæng hîp chi phÝ s¶n phÈm Cã TK 621 - KÕt chuyÓn chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp Cã TK 622 - KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp Cã TK 627 - KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung §ång thêi, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª, ph¶n ¸nh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú: Nî TK 154 Cã TK 631 X¸c ®Þnh trÞ gi¸ s¶n phÈm, lao vô hoµn thµnh nhËp kho, tiªu thô hay göi b¸n theo gi¸ thµnh c«ng x−ëng thùc tÕ.

183

Nî TK 632 Cã TK 631 VII.4. H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH TI£U THô VII.4.1. ý nghÜa vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô Tiªu thô lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng qua tiªu thô, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm ®−îc thùc hiÖn, doanh nghiÖp thu håi ®−îc vèn bá ra. Còng chÝnh trong giai ®o¹n tiªu thô nµy, bé phËn gi¸ trÞ míi ®−îc t¹o ra trong kh©u s¶n xuÊt ®−îc thùc hiÖn vµ biÓu hiÖn d−íi h×nh thøc lîi nhuËn. §Èy nhanh tèc ®é tiªu thô sÏ gãp phÇn t¨ng nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn nãi riªng vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi chung, ®ång thêi gãp phÇn tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Hµng hãa thùc sù coi lµ tiªu thô, khi ®−îc ng−êi mua chÊp nhËn hoÆc ®¬n vÞ ®· thu ®−îc tiÒn (chuyÓn quyÒn së h÷u). H¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô cã c¸c nhiÖm vô sau: - H¹ch to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cïng c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô. - X¸c ®Þnh kÞp thêi kÕt qu¶ tiªu thô cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô còng nh− toµn bé lîi nhuËn vÒ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô. VII.4.2. H¹ch to¸n tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn 1. Tµi kho¶n sö dông TK 155, 156, 157, 632, 511, 512, 521, 531, 532 - TK 155 - Thµnh phÈm: Thµnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· kÕt thóc giai ®o¹n s¶n xuÊt, ®−îc kiÓm nhËn, nhËp kho vµ tÝnh theo gi¸ thµnh c«ng x−ëng thùc tÕ (gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ). Bªn Nî: TrÞ gi¸ thµnh phÈm t¨ng thªm trong kú. Bªn Cã: TrÞ gi¸ thµnh phÈm gi¶m ®i trong kú. D− Nî: TrÞ gi¸ thµnh phÈm tån kho. - TK 157 - Hµng göi b¸n: Hµng göi b¸n lµ hµng tiªu thô theo ph−¬ng thøc chuyÓn hµng vµ hµng göi ®¹i lý, ký göi. Sè hµng göi b¸n khi ch−a ®−îc ng−êi mua chÊp nhËn vÉn thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ. Bªn Nî: Gi¸ vèn cña hµng göi b¸n. Bªn Cã: Gi¸ vèn cña hµng göi b¸n ®−îc chÊp nhËn hoÆc bÞ tõ chèi tr¶ l¹i. D− Nî: Gi¸ vèn cña hµng göi b¸n ch−a ®−îc chÊp nhËn . - TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ vèn cña hµng tiªu thô trong kú. Bªn Nî: TrÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô.

184

TK 632 cuèi kú kh«ng cã sè d−. - TK 511 - Doanh thu b¸n hµng: Doanh thu b¸n hµng lµ tæng gi¸ trÞ ®−îc thùc hiÖn do b¸n hµng hãa, s¶n phÈm, cung cÊp lao vô, dÞch vô cho kh¸ch hµng. TK 511 dïng ®Ó ph¶n ¸nh tæng sè doanh thu b¸n hµng thùc tÕ vµ c¸c kho¶n gi¶m doanh thu. Bªn Nî: - Sè thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép. - Sè chiÕt khÊu b¸n hµng, gi¶m gi¸ b¸n hµng vµ doanh thu cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. - KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vÒ b¸n hµng trong kú. Bªn Cã: - Tæng doanh thu b¸n hµng thùc tÕ trong kú TK 511 Kh«ng cã sè d− vµ ®−îc chi tiÕt lµm 3 tiÓu kho¶n. TK 5111 - Doanh thu b¸n hµng hãa. TK 5112 - Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm. TK 5113 - Doanh thu cung cÊp dÞch vô. - TK 512 - Doanh thu b¸n hµng néi bé: Doanh thu b¸n hµng néi bé lµ doanh thu cña sè hµng tiªu thô néi bé gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc trong cïng mét c«ng ty, tæng c«ng ty, tËp ®oµn, liªn hiÖp... h¹ch to¸n toµn ngµnh. KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 512 còng t−¬ng tù nh− TK 511. - TK 521 - ChiÕt khÊu b¸n hµng: ChiÕt khÊu b¸n hµng lµ sè tiÒn th−ëng cho kh¸ch hµng tÝnh trªn tæng sè doanh thu do ®· thanh to¸n tiÒn hµng tr−íc thêi h¹n qui ®Þnh Bªn Nî: TËp hîp sè chiÕt khÊu b¸n hµng chÊp nhËn cho ng−êi mua trong kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn chiÕt khÊu b¸n hµng. TK 521 cuèi kú kh«ng cã sè d− vµ chi tiÕt lµm 3 tiÓu kho¶n: TK 5211 - ChiÕt khÊu hµng hãa TK 5212 - ChiÕt khÊu thµnh phÈm TK 5213 - ChiÕt khÊu dÞch vô - TK 531 - Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Hµng bÞ tr¶ l¹i lµ hµng ®· thùc sù tiªu thô nh−ng bÞ ng−êi mua tr¶ l¹i. Doanh thu cña sè hµng bÞ tr¶ l¹i ®−îc theo dâi ë tµi kho¶n 531. Bªn Nî: TËp hîp c¸c kho¶n doanh thu cña hµng bÞ tr¶ l¹i trong kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn doanh thu cña hµng bÞ tr¶ l¹i. TK 531 cuèi kú kh«ng cã sè d−. - TK 532 - Gi¶m gi¸ hµng b¸n: Gi¶m gi¸ hµng b¸n lµ sè tiÒn gi¶m trõ cho kh¸ch hµng ngoµi hãa ®¬n hay hîp ®ång cung cÊp dÞch vô do c¸c nguyªn nh©n ®Æc biÖt nh− hµng kÐm phÈm chÊt, kh«ng ®óng qui c¸ch, giao hµng kh«ng ®óng tiÕn ®é... hay sè tiÒn th−ëng cho kh¸ch hµng do mua mét lÇn víi sè l−îng lín (bít gi¸) hoÆc l−îng hµng mua trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh lµ ®¸ng kÓ. Bªn Nî: TËp hîp c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n. Bªn Cã: KÕt chuyÓn c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n. TK 532 cuèi kú kh«ng cã sè d−.

185

Ngoµi c¸c tµi kho¶n trªn, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh− TK 131, 111, 112, 911... - Tµi kho¶n 133- ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ: dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®−îc khÊu trõ (theo Th«ng t− sè 100/1998/TT- BTC, ngµy 15/7/1998). Nã chØ ¸p dông cho nh÷ng c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. Tµi kho¶n 133 gåm 2 tµi kho¶n cÊp 2: TK1331- ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ cña hµng hãa, dÞch vô. TK1332- ThuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ cña TSC§. Bªn Nî: Ghi sè thuÕ GTGT ®−îc khÊu trõ. Bªn Cã: Ghi sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ. KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®−îc khÊu trõ. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· hoµn l¹i. D− Nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®−îc khÊu trõ vµ sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc hoµn l¹i nh−ng ng©n s¸ch nhµ n−íc ch−a hoµn l¹i. - Tµi kho¶n cÊp 2: TK 3331- ThuÕ GTGT ph¶i nép, víi 2 tµi kho¶n cÊp 3: + Tµi kho¶n 33311- ThuÕ GTGT ®Çu ra. + Tµi kho¶n 33312- ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. Bªn Nî: * Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ. * Sè thuÕ GTGT ®−îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép. * Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo Ng©n s¸ch. * Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. Bªn Cã: * Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng hãa, dÞch vô ®· tiªu thô vµ hµng hãa dïng ®Ó trao ®æi, biÕu tÆng. * Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt th−êng kh¸c. * Sè thuÕ GTGT cña hµng hãa nhËp khÈu. D− Nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc. D− Cã: Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép. 2. KÕ to¸n theo c¸c ph−¬ng thøc tiªu thô Ph−¬ng thøc tiªu thô lµ c¸c c¸ch thøc b¸n hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng. Trªn thùc tÕ hµng hãa cã thÓ tiªu thô b»ng c¸ch b¸n bu«n (qua kho, chuyÓn hµng, vËn chuyÓn th¼ng) hay b¸n lÎ, b¸n tr¶ gãp hoÆc ký göi ®¹i lý. Mçi ph−¬ng thøc tiªu thô kh¸c nhau sÏ kh«ng gièng nhau vÒ c¸ch thøc, ®Þa ®iÓm giao hµng, chi phÝ b¸n hµng... V× thÕ, tïy theo ph−¬ng thøc tiªu thô vµ lÜnh vùc kinh doanh (s¶n xuÊt, th−¬ng m¹i), c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông c¸c m« h×nh h¹ch to¸n sau: M« h×nh 1 - Ph−¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, dÞch vô, th−¬ng m¹i tiªu thô hµng theo ph−¬ng thøc trùc tiÕp. Tiªu thô trùc tiÕp lµ ph−¬ng thøc giao hµng cho ng−êi mua trùc tiÕp t¹i kho, t¹i quÇy hµng hay t¹i c¸c bé phËn s¶n xuÊt. Hµng hãa khi bµn giao cho ng−êi mua ®−îc ng−êi mua thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n th× xem nh− ®· ®−îc tiªu thô vµ ®¬n vÞ b¸n mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè hµng nµy.

186

Cã thÓ kh¸i qu¸t m« h×nh 1 nh− sau: 1) TrÞ gi¸ vèn cña hµng tiªu thô trùc tiÕp xuÊt kho hoÆc quÇy hµng hay xuÊt trùc tiÕp t¹i bé phËn s¶n xuÊt, dÞch vô. Nî TK 632 (Gi¸ vèn hµng tiªu thô) Cã TK 155 (xuÊt kho thµnh phÈm) Cã TK 1561 (hµng hãa xuÊt t¹i kho, ¸p dông cho DN kinh doanh th−¬ng m¹i) Cã TK 154 (xuÊt trùc tiÕp t¹i bé phËn s¶n xuÊt) 2) Doanh thu b¸n hµng thu trùc tiÕp b»ng tiÒn, b»ng hiÖn vËt hay ng−êi mua chÊp nhËn thanh to¸n nÕu cã thuÕ GTGT: Nî TK 111, 112,... Nî TK 131 Cã TK 511 (Doanh thu b¸n hµng) Cã TK 333 (3331) - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu vÒ l−îng hµng b¸n ra: Nî TK 511 Cã TK 333 (3332) (ThuÕ tiªu thô ph¶i nép cho Nhµ n−íc) Cã TK 333 (3333) (ThuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép cho Nhµ n−íc) 3) Ng−êi mua thanh to¸n tiÒn hµng: Nî TK 111, 112,... Cã TK 131 4) C¸c kho¶n chÊp nhËn cho ng−êi mua thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn hay trõ vµo sè ph¶i thu bao gåm chiÕt khÊu b¸n hµng, doanh thu cña hµng bÞ tr¶ l¹i vµ gi¶m gi¸ hµng b¸n: Nî TK 521 (ChiÕt khÊu b¸n hµng) Nî TK 531 (Hµng b¸n tr¶ l¹i) Nî TK 532 (Gi¶m gi¸ hµng b¸n) Cã TK 111, 112, 131... 5) KÕt chuyÓn c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng, doanh thu thu hµng bÞ tr¶ l¹i vµ gi¶m gi¸ hµng b¸n, trõ vµo doanh thu trong kú. Nî TK 511 (Ghi gi¶m doanh thu) Cã TK 521 (KÕt chuyÓn chiÕt khÊu b¸n hµng) Cã TK 531 (KÕt chuyÓn hµng b¸n tr¶ l¹i) Cã TK 532 (KÕt chuyÓn gi¶m gi¸ hµng b¸n) 6) ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ: Nî TK 333 (3331) Cã TK 138 7) Nép thuÕ cho Nhµ n−íc: Nî TK 333 (3331, 3332, 3333)

187

Cã TK 111, 112,... 8) Ph©n bæ phÝ thu mua cña hµng hãa cho hµng tiªu thô (¸p dông cho doanh nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i): Nî TK 632 Cã TK 152 (1562) PhÝ thu mua hµng hãa 9) KÕt chuyÓn doanh thu b¸n hµng thuÇn: Nî TK 511 Cã TK 911 Doanh thu thuÇn

=

Tæng doanh thu

−

ThuÕ TT ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu

−

ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i

−

Gi¶m gi¸ hµng b¸n

−

Doanh thu hµng bÞ tr¶ l¹i

10) KÕt chuyÓn gi¸ vèn cña hµng tiªu thô trong kú: Nî TK 911 Cã TK 632 M« h×nh 2: ¸p dông cho ph−¬ng thøc tiªu thô göi b¸n, chê chÊp nhËn hay göi ®¹i lý, ký göi hoÆc b¸n bu«n hoÆc vËn chuyÓn th¼ng. - Ph−¬ng thøc tiªu thô göi b¸n, chê chÊp nhËn (cßn gäi lµ chuyÓn hµng theo hîp ®ång): Bªn b¸n chuyÓn hµng cho bªn mua theo ®Þa ®iÓm ghi trong hîp ®ång. Hµng göi ®i vÉn thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ, chØ khi nµo thu ®−îc tiÒn hoÆc bªn mua chÊp nhËn (®· kiÓm nhËn, bµn giao) th× sè hµng ®−îc chÊp nhËn míi chÝnh thøc coi lµ tiªu thô. - Ph−¬ng thøc b¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng, kh«ng qua kho: Ph−¬ng thøc nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i. Hµng thu mua kh«ng nhËp kho mµ chuyÓn th¼ng ®Õn giao cho ®¬n vÞ mua. C«ng ty th−¬ng m¹i ph¶i tiÕn hµnh thanh to¸n víi c¶ bªn b¸n vµ bªn mua (cã tham gia thanh to¸n) hoÆc chØ lµm trung gian, m«i giíi ®Ó h−ëng hoa hång (kh«ng tham gia thanh to¸n). - Ph−¬ng thøc b¸n hµng ký göi, ®¹i lý: Bªn b¸n xuÊt giao hµng cho c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n lµm ®¹i lý. Sè hµng göi giao cho ®¹i lý vÉn thuéc së h÷u cña ®¬n vÞ, chØ khi nµo nhËn th«ng b¸o cña c¸c ®¹i lý (hoÆc qu¸ thêi h¹n qui ®Þnh) th× sè hµng göi ®¹i lý míi chÝnh thøc coi lµ tiªu thô. Theo ph−¬ng thøc nµy, chñ hµng ph¶i tr¶ hoa hång cho ®¹i lý (tÝnh vµo phÝ b¸n hµng) vµ ®¹i lý ®−îc h−ëng hoa hång (tÝnh vµo doanh thu b¸n hµng). Cã thÓ kh¸i qu¸t m« h×nh 2 nh− sau: 1) TrÞ gi¸ vèn cña hµng tiªu thô trùc tiÕp xuÊt kho, xuÊt trùc tiÕp t¹i bé phËn s¶n xuÊt, hay mua hµng chuyÓn th¼ng: Nî TK632 Cã TK 156, 155 Cã TK 154 Cã TK 151

188

2) Doanh thu b¸n hµng thu trùc tiÕp b»ng tiÒn, b»ng hiÖn vËt, hay ng−êi mua chÊp nhËn thanh to¸n nÕu cã thuÕ GTGT: Nî TK 111, 112,... Nî TK 131 Cã TK 511 (Doanh thu b¸n hµng) Cã TK 333 (3331) ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu vÒ l−îng hµng b¸n ra: Nî TK 511 Cã TK 333 (3332) (ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ph¶i nép cho Nhµ n−íc) 3) Ng−êi mua thanh to¸n tiÒn hµng Nî TK 111, 112, 331, ... Cã TK 131 4) ThuÕ ph¶i nép vÒ l−îng hµng b¸n ra (thuÕ trÞ gi¸ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu). HoÆc Nî TK 511 Cã TK 333 (3332, 3333) HoÆc Nî TK 642 Cã TK 333 (3331) (tr−êng hîp tÝnh trùc tiÕp) 5) C¸c kho¶n chÊp nhËn cho ng−êi mua thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn hay trõ vµo sè ph¶i thu bao gåm chiÕt khÊu b¸n hµng, doanh thu cña hµng bÞ tr¶ l¹i vµ gi¶m gi¸ hµng b¸n: Nî TK 521, 531, 532 Cã TK 111, 112, 131 6) KÕt chuyÓn c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng, doanh thu hµng bÞ tr¶ l¹i vµ gi¶m gi¸ hµng b¸n trõ vµo doanh thu trong kú. Nî TK 511 Cã TK 521, 531, 532 7) Nép thuÕ cho Nhµ n−íc: Nî TK 333 (3331, 3332, 3333) Cã TK 111, 112,... 8) Ph©n bæ phÝ thu mua cña hµng hãa cho hµng tiªu thô (¸p dông cho doanh nghiÖp kinh doanh th−¬ng m¹i): Nî TK 632 Cã TK 152 (1526) PhÝ thu mua hµng ho¸ 9) TÝnh hoa hång cho ®¹i lý Nî TK 642 Cã TK 131 10) KÕt chuyÓn gi¸ vèn vµ chi phÝ b¸n hµng Nî TK 911

189

Cã TK 632 Cã TK 642 11) KÕt chuyÓn doanh thu b¸n hµng thuÇn: Nî TK 511 Cã TK 911 S¬ ®å 1: ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp nhËn lµm ®¹i lý, b¸n hµng ký göi, h−ëng hoa hång. TK 331 TK 511 ThuÕ doanh thu ph¶i nép

TK 111, 112,...

Hoa hång b¸n hµng TK 911 KÕt chuyÓn DThu thu

TK 003

Tæng sè tiÒn b¸n hµng

TK 331

TrÞ gi¸ TrÞ gi¸ hµng hµng nhËn b¸n b¸n ®−îc

Sè tiÒn ph¶i tr¶ cho chñ hµng Thanh to¸n tiÒn hµng cho chñ hµng

S¬ ®å 2: M« h×nh b¸n hµng tr¶ gãp TK 155, 156...

TK 632

TK 511

TK 911

TK 111, 112...

(1a) (1)

(9)

(8)

TK 131 (2a) (3)

TK 154

TK 711 TK 333

(1b)

(4)

TK 111,

(7)

TK 521, 531, 532 (5a)

TK 131

(5)

(6)

(5b)

190

(2b)

(2) (10)

Gi¶i thÝch S§ 2: 1. TrÞ gi¸ vèn hµng b¸n tr¶ gãp. 2. Tæng sè tiÒn hµng ph¶i thu bao gåm doanh thu t¹i thêi ®iÓm b¸n (2a) vµ lîi tøc tr¶ chËm (2b ). 3. Sè tiÒn ng−êi mua thanh to¸n lÇn ®Çu t¹i thêi ®iÓm mua hµng. 4. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép. 5. C¸c kho¶n chiÕt khÊu gi¶m gi¸, doanh thu hµng tr¶ l¹i (nÕu cã). 6. KÕt chuyÓn c¸c kho¶n chÊp nhËn cho ng−êi mua. 7. Nép thuÕ cho Nhµ n−íc. 8. KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn. 9. KÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n. 10. Sè tiÒn thu ë ng−êi mua c¸c kú tiÕp theo. VII.4.3. H¹ch to¸n tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 1. Tµi kho¶n sö dông TK 632, 151, 155, 156, 157 Néi dung ph¶n ¸nh cña c¸c tµi kho¶n hµng tån kho (151, 155, 156, 157) theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú chØ ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng tån kho. Tµi kho¶n 632 cã néi dung ph¶n ¸nh kh¸c nhau gi÷a ®¬n vÞ s¶n xuÊt, dÞch vô víi ®¬n vÞ kinh doanh hµng hãa. Cô thÓ: 1. 1. Víi ®¬n vÞ thuéc lÜnh vùc s¶n xuÊt, dÞch vô Bªn Nî: TrÞ gi¸ vèn cña hµng ch−a tiªu thô ®Çu kú vµ s¶n xuÊt trong kú. Bªn Cã: TrÞ gi¸ vèn cña hµng ch−a tiªu thô cuèi kú vµ hµng tiªu thô trong kú. 1.2. Víi ®¬n vÞ thuéc lÜnh vùc kinh doanh vËt t−, hµng hãa Bªn Nî: TrÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú. Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô. TK 632 cuèi kú kh«ng cã sè d−. Ngoµi c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh hµng tån kho (151, 155, 156, 157) ®· giíi thiÖu, kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu (511, 521, 531, 532...) t−¬ng tù ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn 2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n Tïy thuéc vµo lÜnh vùc kinh doanh, viÖc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú cã thÓ ¸p dông mét trong hai m« h×nh sau:

191

S¬ ®å 3: ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, dÞch vô.

(9)

TK 155, 157...

S¬ §å H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH TI£U THô THEO PH¦¥NG PH¸P KIÓM K£ §ÞNH Kú ¸P Dông TRONG DOANH NGHIÖP S¶N XUÊT, DÞCH Vô

TK 632

TK 511

TK 911

TK 111, 112...

(1) (10)

(2a)

(11) (2)

TK 131

TK 631 TK 333

(8)

(2b)

(3)

(4)

TK 111,

(7)

TK 521, 531, 532 (5a)

TK 131

(5)

(6)

(5b)

Gi¶i thÝch s¬ ®å 3: 1. KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn thµnh phÈm tån kho vµ göi b¸n ®Çu kú. 2. Doanh thu b¸n hµng trong kú: (2a) Thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn, hiÖn vËt..., (2b) Ng−êi mua chÊp nhËn thanh to¸n. 3. Ng−êi mua thanh to¸n tiÒn hµng. 4. ThuÕ tiªu thô ph¶i nép. 5. TËp hîp c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i vµ gi¶m gi¸ hµng b¸n trong kú. 6. KÕt chuyÓn c¸c kho¶n chiÕt khÊu, gi¶m gi¸ hµng b¸n,...trõ vµo doanh thu. 7. Nép thuÕ tiªu thô cho Nhµ n−íc. 8. Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô hoµn thµnh nhËp kho, göi b¸n hay tiªu thô trong kú. 9. KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn thµnh phÈm tån kho vµ ®ang göi b¸n cuèi kú. 10. KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú. 11. KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn trong kú.

192

S¬ ®å 4: ¸p dông trong doanh nghiÖp kinh doanh hµng hãa. S¬ §å H¹CH TO¸N QU¸ TR×NH TI£U THô THEO PH¦¥NG PH¸P KIÓM K£ §ÞNH Kú TRONG DOANH NGHIÖP KINH DOANH hµng HãA

TK 632

TK 6112

TK 511

TK 911

TK 111, 112...

(9) (10)

(2a)

(11)

TK 151,

(2)

TK 131

(8)

TK 333 (1b) (1)

TK 111, 112, 331...

(2b)

(3)

(4)

TK 111, 112

(7)

TK 521, 531, 532

(1b) (5a)

TK 131

(5)

(6)

(5b)

Gi¶i thÝch s¬ ®å 4: 1) KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng ch−a tiªu thô ®Çu kú (1a) vµ hµng t¨ng thªm trong kú (1b). (2), (3), (4), (5), (6), (7): Gièng ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn ë trªn. (8) KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng ch−a tiªu thô cuèi kú. (9) TrÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú. (10), (11): Gièng s¬ ®å trªn. VII.5. H¹CH TO¸N KÕT QU¶ TI£U THô Vµ PH¢N PHèI LîI NHUËN VII.5.1. H¹ch to¸n kÕt qu¶ tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô, dÞch vô 1. Néi dung vµ tµi kho¶n h¹ch to¸n KÕt qu¶ tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô, dÞch vô ®−îc biÓu hiÖn d−íi chØ tiªu l·i (hoÆc lç) vÒ tiªu thô vµ ®−îc tÝnh nh− sau: L·i thuÇn = L·i gép − (Chi phÝ b¸n hµng + Chi phÝ qu¶n lý DN) L·i gép = Doanh thu thuÇn − Gi¸ vèn hµng b¸n Doanh thu thuÇn = Tæng doanh thu − C¸c kho¶n gi¶m thu §Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô vµ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ tiªu thô, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:

193

+ TK 911 - X¸c ®Þnh kÕt qu¶: Tµi kho¶n nµy sö dông ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh theo tõng ho¹t ®éng (ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng bÊt th−êng). Víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kÕt qu¶ cuèi cïng chÝnh lµ l·i (hoÆc lç) vÒ tiªu thô nh− sau: Bªn Nî. - Gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú - Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp - KÕt chuyÓn kÕt qu¶ tiªu thô (l·i) Bªn Cã: - Doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô - KÕt chuyÓn kÕt qu¶ tiªu thô (lç) TK 911 cuèi kú kh«ng cã sè d−. + TK 421 - L·i ch−a ph©n phèi: Dïng ®Ó theo dâi sè l·i tõ c¸c ho¹t ®éng cßn l¹i ch−a chia. Bªn Nî: - C¸c kho¶n lç vµ coi nh− lç tõ kinh doanh - Ph©n phèi sè l·i Bªn Cã: - C¸c kho¶n l·i vµ coi nh− l·i tõ kinh doanh - Xö lý sè lç D− Nî (nÕu cã): Sè lç ch−a xö lý D− Cã: Sè l·i cßn l¹i ch−a ph©n phèi TK 421 gåm 2 tiÓu kho¶n: 4211 - N¨m tr−íc 4212 - N¨m nay + TK 641 - Chi phÝ b¸n hµng: Chi phÝ b¸n hµng lµ toµn bé c¸c kho¶n chi cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô, dÞch vô trong kú nh− chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng; chi phÝ vËt liÖu, dông cô, bao b×, chi phÝ khÊu hao TSC§; chi phÝ dÞch vô mua ngoµi... §©y lµ kho¶n chi phÝ thêi kú nªn ph¸t sinh ®Õn ®©u trõ hÕt vµo thu nhËp ®Õn ®ã. Bªn Nî: TËp hîp toµn bé chi phÝ b¸n hµng thùc tÕ ph¸t sinh. Bªn Cã: C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ b¸n hµng vµ sè chi phÝ b¸n hµng ®−îc kÕt chuyÓn trõ vµo thu nhËp. TK 641 cuèi kú kh«ng cã sè d− vµ ®−îc më chi tiÕt theo tõng néi dung chi phÝ (nh©n viªn, vËt liÖu, dông cô..) + TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã liªn quan chung ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mµ kh«ng thÓ t¸ch riªng cho bÊt kú ho¹t ®éng nµo ®−îc. Thuéc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i nh− chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý, chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý, chi phÝ ®å dïng v¨n phßng... Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp còng lµ mét kho¶n chi phÝ thêi kú nªn còng ®−îc trõ vµo kÕt qu¶ kinh doanh ë kú mµ nã ph¸t sinh. KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 642 còng t−¬ng tù nh− TK 641. Ngoµi c¸c tµi kho¶n trªn, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh− TK 632, TK 511... 2. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n 1) TËp hîp c¸c chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¸t sinh. 194

Nî TK 641, 642 Cã c¸c TK liªn quan (334, 338, 214, 152, 3331...) 2) KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô: Nî TK 511, 512 Cã TK 911 3) KÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n: Nî TK 911 Cã TK 632 4) KÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng: Nî TK 911 Cã TK 641 5) KÕt chuyÓn chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Nî TK 911 Cã TK 642 6) X¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô: + NÕu l·i: Nî TK 911 Cã TK 421 (4212) + NÕu lç: Nî TK 421 (4212) Cã TK 911 S¬ ®å 5: H¹ch to¸n kÕt qu¶ tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô, v.v... TK 632 KÕt chuyÓn gi¸ vèn b¸n hµng

TK 911

TK 511, 512

KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn

TK 421

TK 641, 642 KÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp

KÕt chuyÓn lç

KÕt chuyÓn l·i

195

VII.5.2. H¹ch to¸n ph©n phèi lîi nhuËn Sè l·i thuÇn thu ®−îc vÒ viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng hãa, lao vô, dÞch vô, v.v...trong kú ho¹t ®éng lµ l·i ch−a ph©n phèi. Sè l·i nµy ph¶i trÝch nép mét phÇn cho nhµ n−íc d−íi h×nh thøc thuÕ thu nhËp. PhÇn cßn l¹i ®−îc doanh nghiÖp sö dông trÝch lËp c¸c quü xÝ nghiÖp (quü khen th−ëng phóc lîi, quü ph¸t triÓn kinh doanh, quü dù tr÷), bæ sung nguån vèn kinh doanh, chia cho cæ ®«ng cña doanh nghiÖp (cæ tøc), v.v... ThuÕ thu nhËp ®−îc ban hµnh theo LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp sè 03/1997/QH9 vµ theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 30/1998/N§-CP ngµy 15-3-1998, th× c¨n cø tÝnh thuÕ thu nhËp lµ Thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt. Thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh; dÞch vô trong vµ ngoµi n−íc, thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ thu nhËp bÊt th−êng. Thu nhËp tÝnh thuÕ thu nhËp ®−îc theo dâi trªn tµi kho¶n 421 - L·i ch−a ph©n phèi. Ph−¬ng ph¸p h¹ch to¸n ph©n phèi lîi nhuËn nh− sau: Nî TK 421- L·i ch−a ph©n phèi Cã TK 333 (Ph¶i nép cho nhµ n−íc: ThuÕ thu nhËp, thu trªn vèn, v.v...) Cã TK 414, 415, 416; 431 (TrÝch lËp quü xÝ nghiÖp) Cã TK 411, 441 (Bæ sung nguån vèn kinh doanh) Cã TK 451 (Quü qu¶n lý cÊp trªn) Cã TK 334; 338 (Chia lîi nhuËn cho cæ ®«ng), v.v...

196

Ch−¬ng VIII

PH¦¥NG Ph¸p Tæ CHøC C¤NG T¸C KÕ To¸n TRONG DOANH NGHIÖP VIII.1. NéI DUNG Vµ Y£U CÇU CñA VIÖC Tæ CHøC C¤NG t¸c KÕ to¸n VIII.1.1. Kh¸i niÖm Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n ®−îc hiÓu nh− lµ mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p, c¸ch thøc phèi kÕt hîp sö dông toµn bé ph−¬ng tiÖn vµ kü thuËt còng nh− nguån lao ®éng cña bé m¸y kÕ to¸n ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, yªu cÇu, nhiÖm vô cña h¹ch to¸n kÕ to¸n nh»m ph¶n ¸nh, ®o l−êng, gi¸m s¸t vµ th«ng tin b»ng sè liÖu mét c¸ch trung thùc, chÝnh x¸c, kÞp thêi ®èi t−îng kÕ to¸n trong mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi c¸c lÜnh vùc qu¶n lý, qu¶n trÞ kh¸c. VIII.1.2. Néi dung tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n bao gåm: 1. Tæ chøc hÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n, c«ng t¸c h¹ch to¸n ban ®Çu vµ kÕ ho¹ch lu©n chuyÓn, xö lý chøng tõ kÕ to¸n khoa häc vµ hîp lý 2. Tæ chøc vËn dông hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n thèng nhÊt, c¬ cÊu vµ tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n thÝch hîp víi qui m« vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cña ®¬n vÞ. 3. Tæ chøc thùc hiÖn hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. 4. Tæ chøc trang bÞ ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ tÝnh to¸n, th«ng tin, b¶o qu¶n sè liÖu, tµi liÖu vµ chç lµm viÖc kÕ to¸n mét c¸ch khoa häc vµ tiªn tiÕn. 5. Tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n khoa häc, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ®¬n vÞ kÕ to¸n; ®¶m b¶o ph¸t huy vai trß cña kÕ to¸n tr−ëng. 6. Tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm tra kÕ to¸n. VIII.1.3. H×nh thøc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n ViÖc lùa chän h×nh thøc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n theo kiÓu tËp trung, ph©n t¸n hay kÕt hîp trong mçi doanh nghiÖp ph¶i trªn c¬ së phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh, vÒ tæ chøc doanh nghiÖp, ph©n cÊp qu¶n lý trong doanh nghiÖp vµ n¨ng lùc, tr×nh ®é c¸n bé kÕ to¸n, tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt kÕ to¸n...

197

1. Tæ chøc theo h×nh thøc tËp trung H×nh thøc nµy ®−îc lùa chän cho c¸c doanh nghiÖp cã hoÆc kh«ng cã c¸c ®¬n vÞ phô thuéc. Theo h×nh thøc nµy, toµn doanh nghiÖp (C«ng ty, Tæng c«ng ty ...) chØ tæ chøc mét Phßng kÕ to¸n trung t©m lµm ®¬n vÞ kÕ to¸n c¬ së) ë ®¬n vÞ chÝnh (t¹i V¨n phßng C«ng ty, Tæng c«ng ty...), cßn ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc kh«ng cã tæ chøc kÕ to¸n riªng. a- Phßng kÕ to¸n trung t©m thùc hiÖn toµn bé nghiÖp vô kÕ to¸n, tõ kh©u thu nhËn th«ng tin ®Õn kh©u cung cÊp th«ng tin kÕ to¸n. b- ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc, c¸c c¸n bé kÕ to¸n cña Phßng kÕ to¸n trung t©m cã nhiÖm vô h−íng dÉn hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn mét sè phÇn hµnh kÕ to¸n trong viÖc h¹ch to¸n ban ®Çu, thu nhËn vµ kiÓm tra chøng tõ (kÕ to¸n kho hµng, h¹ch to¸n chi phÝ...) ®Ó ®Þnh kú chuyÓn vÒ Phßng kÕ to¸n trung t©m cña doanh nghiÖp. M« h×nh tæ chøc kÕ to¸n ë doanh nghiÖp theo h×nh thøc tËp trung

KÕ to¸n tr−ëng

KÕ to¸n TSC§ vµ Hµng tån kho

KÕ to¸n Vèn b»ng tiÒn, thanh to¸n vµ c¸c nguån quÜ

KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng, thanh to¸n BHXH, KPC§

KÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh

KÕ to¸n tiªu thô vµ kÕt qu¶

KÕ to¸n Tæng hîp vµ kiÓm tra

C¸c nh©n viªn kÕ to¸n ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc 2. Tæ chøc theo h×nh thøc ph©n t¸n H×nh thøc nµy ®−îc lùa chän cho c¸c doanh nghiÖp cã c¸c ®¬n vÞ phô thuéc. Theo h×nh thøc nµy, toµn doanh nghiÖp (C«ng ty, Tæng c«ng ty ...) võa tæ chøc mét Phßng kÕ to¸n trung t©m lµm ®¬n vÞ kÕ to¸n c¬ së ë ®¬n vÞ chÝnh (t¹i V¨n phßng C«ng ty, Tæng c«ng ty...), cßn ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc cã tæ chøc kÕ to¸n riªng. a- Phßng kÕ to¸n trung t©m cã nhiÖm vô: + Thùc hiÖn c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n ph¸t sinh ë ®¬n vÞ chÝnh vµ c«ng t¸c kÕ to¸n - tµi chÝnh toµn doanh nghiÖp. + H−íng dÉn vµ kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n ë ®¬n vÞ kÕ to¸n phô thuéc + Thu nhËn, kiÓm tra c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc göi lªn cïng víi c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n phÇn hµnh c«ng viÖc kÕ to¸n ë ®¬n vÞ m×nh ®Ó lËp b¸o c¸o tæng hîp toµn doanh nghiÖp.

198

b- ë c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n phô thuéc: Thùc hiÖn toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n ph¸t sinh ë ®¬n vÞ phô thuéc, ®−îc giao tõ kh©u thu nhËn th«ng tin ®Õn lËp b¸o c¸o ®Ó göi vÒ Phßng kÕ to¸n trung t©m. Tïy vµo tÝnh chÊt vµ qui m« nghiÖp vô vµ ®Æc ®iÓm bè trÝ kh«ng gian xÝ nghiÖp, ®Æc thï vÒ th«ng tin liªn l¹c... ®Ó tæ chøc khoa häc vµ hîp lý bé m¸y kÕ to¸n ë cÊp phô thuéc. 3. Tæ chøc theo h×nh thøc võa tËp trung võa ph©n t¸n H×nh thøc nµy ®−îc lùa chän cho c¸c doanh nghiÖp c¸c ®¬n vÞ phô thuéc. Theo h×nh thøc nµy, toµn doanh nghiÖp (C«ng ty, Tæng c«ng ty ...) vÉn tæ chøc mét Phßng kÕ to¸n trung t©m lµm ®¬n vÞ kÕ to¸n c¬ së ë ®¬n vÞ chÝnh (t¹i V¨n phßng C«ng ty, Tæng c«ng ty...), nh−ng cßn ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc th× tïy thuéc vµo ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp mµ cã thÓ cã tæ chøc kÕ to¸n riªng hoÆc lµ kh«ng. Nã lµ m« h×nh kÕt hîp ®ång thêi hai h×nh thøc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n trong cïng mét doanh nghiÖp. a- Phßng kÕ to¸n trung t©m cã nhiÖm vô: + Thùc hiÖn c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n ph¸t sinh ë ®¬n vÞ chÝnh vµ c«ng t¸c kÕ to¸n - tµi chÝnh toµn doanh nghiÖp. + H−íng dÉn vµ kiÓm tra c«ng t¸c kÕ to¸n ë ®¬n vÞ kÕ to¸n phô thuéc. + Thu nhËn, kiÓm tra c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n ë c¸c ®¬n vÞ phô thuéc göi lªn cïng víi c¸c B¸o c¸o kÕ to¸n phÇn hµnh c«ng viÖc kÕ to¸n ë ®¬n vÞ m×nh ®Ó lËp b¸o c¸o tæng hîp toµn doanh nghiÖp.

199

M« h×nh tæ chøc kÕ to¸n ë doanh nghiÖp theo h×nh thøc ph©n t¸n

KÕ to¸n tr−ëng

KÕ to¸n ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ë ®¬n vÞ

KÕ to¸n Vèn b»ng tiÒn, thanh to¸n vµ c¸c Nguån QuÜ

KÕ to¸n Tæng hîp

KiÓm tra kÕ to¸n

§¬n vÞ kÕ to¸n phô thuéc Tr−ëng phßng kÕ to¸n

KÕ to¸n TSC§ vµ Hµng tån kho

KÕ to¸n Vèn b»ng tiÒn vµ thanh to¸n

KÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng, thanh to¸n BHXH, KPC§

KÕ to¸n Chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh

KÕ to¸n Tiªu thô vµ kÕt qu¶

KÕ to¸n Tæng hîp vµ KiÓm tra

b- ë c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n phô thuéc: Thùc hiÖn mét phÇn hoÆc toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n ph¸t sinh ë ®¬n vÞ phô thuéc, ®−îc giao vÒ thu nhËn th«ng tin hoÆc lËp b¸o c¸o ®Ó göi vÒ Phßng kÕ to¸n trung t©m. Tïy vµo tÝnh chÊt vµ qui m« nghiÖp vô vµ ®Æc ®iÓm bè trÝ kh«ng gian xÝ nghiÖp, ®Æc thï vÒ th«ng tin liªn l¹c... ®Ó tæ chøc khoa häc vµ hîp lý Bé m¸y kÕ to¸n ë cÊp phô thuéc.

200

M« h×nh tæ chøc kÕ to¸n ë doanh nghiÖp theo h×nh thøc võa tËp trung võa ph©n t¸n KÕ to¸n tr−ëng

Bé phËn Tµi chÝnh vµ KÕ to¸n Vèn b»ng tiÒn vµ thanh to¸n

Bé phËn KÕ to¸n tæng hîp

Bé phËn KiÓm tra kÕ to¸n

Bé phËn KÕ to¸n phÇn hµnh ho¹t ®éng kÕ to¸n – tµi chÝnh ë ®¬n vÞ chÝnh 1

2

3

...

C¸c nh©n viªn kÕ to¸n ë c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc kh«ng cã tæ chøc kÕ to¸n riªng

C¸c ®¬n vÞ KÕ to¸n phô thuéc

1

2

3

...

VIII.1.4. Yªu cÇu tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp 1. §¶m b¶o thu nhËn, hÖ thèng hãa th«ng tin vµ cung cÊp th«ng tin vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ - tµi chÝnh ë doanh nghiÖp. 2. Phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. 3. Phï hîp víi tr×nh ®é, kh¶ n¨ng chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé kÕ to¸n vµ tr×nh ®é trang thiÕt bÞ kü thuËt phôc vô c«ng t¸c kÕ to¸n. 4. Phï hîp víi chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh. VIII.2. NéI DUNG Vµ H×NH THøC KÕ TO¸N VIII.2.1. Néi dung kÕ to¸n chñ yÕu trong c¸c doanh nghiÖp 1. KÕ to¸n Vèn b»ng tiÒn.

201

2. KÕ to¸n hµng tån kho. 3. KÕ to¸n TSC§ vµ ®Çu t− XDCB. 4. KÕ to¸n Chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh. 5. KÕ to¸n c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− tµi chÝnh. 6. KÕ to¸n Doanh thu b¸n hµng vµ Thu nhËp. 7. KÕ to¸n thanh to¸n. 8. KÕ to¸n Nguån - QuÜ. 9. KÕ to¸n lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn. VIII.2.2. C¸c h×nh thøc kÕ to¸n ¸p dông trong doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®−îc h−íng dÉn chän vµ ®−îc chÊp thuËn cña c¸c ®¬n vÞ kÕ to¸n cÊp trªn, theo tháa thuËn cña c¸c C¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cïng cÊp vÒ 1 trong 4 h×nh thøc kÕ to¸n sau: 1. H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký - Sæ C¸i. 2. H×nh thøc kÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ. 3. H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký Chung. 4. H×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký - Chøng tõ. VIII.3. KÕ TO¸N TRUëNG XÝ NGHIÖP QUèC DOANH VIII.3.1. VÞ trÝ kÕ to¸n tr−ëng Chøc vô KÕ to¸n tr−ëng ®Æt t¹i c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, c«ng t− hîp doanh h¹ch to¸n ®éc lËp, bao gåm c¶ Liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp, Tæng C«ng ty, Côc, Tæng côc h¹ch to¸n kinh tÕ toµn ngµnh vµ c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp h¹ch to¸n kinh tÕ trong c¸c ngµnh. 1. KÕ to¸n tr−ëng cã chøc n¨ng gióp Gi¸m ®èc tæ chøc, chØ ®¹o thùc hiÖn toµn bé c«ng t¸c kÕ to¸n thèng kª, th«ng tin kinh tÕ vµ h¹ch to¸n kinh tÕ ë xÝ nghiÖp theo c¬ chÕ qu¶n lý míi, ®ång thêi lµm nhiÖm vô kiÓm so¸t viªn kinh tÕ - tµi chÝnh cña Nhµ n−íc t¹i xÝ nghiÖp. 2. ë nh÷ng xÝ nghiÖp mµ c«ng t¸c tµi chÝnh ch−a ®−îc tæ chøc thµnh mét bé phËn riªng biÖt th× kÕ to¸n tr−ëng ®¶m nhiÖm c¶ viÖc tæ chøc, chØ ®¹o c«ng t¸c tµi chÝnh. 3. §èi víi nh÷ng ®¬n vÞ phô thuéc nh−ng cã tæ chøc kÕ to¸n th× Tr−ëng Phßng, tr−ëng ban hoÆc Tæ Tr−ëng kÕ to¸n lµ ng−êi phô tr¸ch c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ, thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña kÕ to¸n tr−ëng theo sù ñy quyÒn cña KÕ to¸n tr−ëng xÝ nghiÖp. 4. KÕ to¸n tr−ëng chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp, ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o vµ kiÓm tra vÒ mÆt nghiÖp vô cña KÕ to¸n tr−ëng cÊp trªn vµ cña C¬ quan tµi chÝnh thèng kª cïng cÊp. 5. ViÖc bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c, thi hµnh kû luËt kÕ to¸n tr−ëng xÝ nghiÖp do Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp ®Ò nghÞ vµ do cÊp cã thÈm quyÒn bæ nhiÖm Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp ®ã

202

ra quyÕt ®Þnh, sau khi tháa thuËn víi KÕ to¸n tr−ëng cÊp trªn trùc tiÕp vµ C¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp. 6. ViÖc bæ nhiÖm kÕ to¸n tr−ëng ph¶i ®−îc thùc hiÖn ngay sau khi cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp xÝ nghiÖp. Tr−êng hîp khuyÕt KÕ to¸n tr−ëng th× cÊp cã thÈm quyÒn ph¶i bæ nhiÖm ngay KÕ to¸n tr−ëng míi. 7. Khi thay ®æi KÕ to¸n tr−ëng, Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp ph¶i tæ chøc bµn giao c«ng viÖc gi÷a KÕ to¸n tr−ëng cò víi KÕ to¸n tr−ëng míi vµ th«ng b¸o ngay cho c¸c bé phËn cã liªn quan trong xÝ nghiÖp vµ cho ng©n hµng n¬i më tµi kho¶n tiÒn göi biÕt hä, tªn vµ mÉu ch÷ ký kÕ to¸n tr−ëng míi. 8. Gióp KÕ to¸n tr−ëng cã mét hoÆc hai Phã kÕ to¸n tr−ëng. Phã kÕ to¸n tr−ëng do Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp bæ nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña KÕ to¸n tr−ëng xÝ nghiÖp. Phã kÕ to¸n tr−ëng thùc hiÖn nhiÖm vô theo sù ph©n c«ng cña kÕ to¸n tr−ëng. Khi t¹m thêi v¾ng mÆt t¹i ®¬n vÞ, kÕ to¸n tr−ëng ph¶i ñy nhiÖm cho Phã kÕ to¸n tr−ëng thay thÕ. VIII.3.2. Tiªu chuÈn KÕ to¸n tr−ëng 1. Cã phÈm chÊt ®¹o ®øc, liªm khiÕt, trung thùc, cã ý thøc chÊp hµnh vµ ®Êu tranh b¶o vÖ c¸c nguyªn t¾c chÝnh s¸ch, chÕ ®é kinh tÕ, tµi chÝnh vµ luËt ph¸p Nhµ n−íc. 2. Cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô kÕ to¸n vµ ®· kinh qua thêi gian c«ng t¸c thùc tÕ theo qui ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. 3. §· qua líp båi d−ìng kÕ to¸n tr−ëng theo ch−¬ng tr×nh cña Bé Tµi chÝnh vµ ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn. 4. TuyÖt ®èi kh«ng ®−îc bæ nhiÖm lµm kÕ to¸n tr−ëng nh÷ng ng−êi ®· ph¹m kû luËt tham «, x©m ph¹m tµi s¶n c«ng vµ vi ph¹m c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh. VIII.3.3. Tr¸ch nhiÖm vµ nhiÖm vô KÕ to¸n tr−ëng 1. Tr¸ch nhiÖm kÕ to¸n tr−ëng 1. Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, c«ng t¸c thèng kª vµ bé m¸y kÕ to¸n, thèng kª phï hîp víi tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh cña nghiÖp. 2. Tæ chøc ghi chÐp, tÝnh to¸n vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, trung thùc, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ tµi s¶n vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña xÝ nghiÖp. 3. TÝnh to¸n vµ trÝch nép ®óng, ®ñ, kÞp thêi c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch, c¸c kho¶n nép cÊp trªn, c¸c quÜ ®Ó l¹i xÝ nghiÖp vµ thanh to¸n ®óng h¹n c¸c kho¶n tiÒn vay, c¸c kho¶n c«ng nî ph¶i thu, ph¶i tr¶. 4. X¸c ®Þnh vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®óng chÕ ®é kÕt qu¶ kiÓm kª tµi s¶n hµng kú, chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi c¸c thñ tôc vµ tµi liÖu cÇn thiÕt cho viÖc xö lý c¸c kho¶n mÊt m¸t, hao hôt, h− háng, c¸c vô tham « vµ c¸c tr−êng hîp x©m ph¹m tµi s¶n, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt, xö lý. 5. LËp ®Çy ®ñ vµ göi ®óng h¹n c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n, thèng kª vµ quyÕt to¸n cña xÝ nghiÖp theo chÕ ®é qui ®Þnh. Tæ chøc kiÓm tra, xÐt duyÖt c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n, thèng kª, b¸o c¸o quyÕt

203

to¸n cña c¸c ®¬n vÞ cÊp d−íi göi lªn; lËp vµ göi c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n, thèng kª, b¸o c¸o quyÕt to¸n tæng hîp cña c¸c ®¬n vÞ thuéc ph¹m vi qu¶n lý. 6. Tæ chøc kiÓm tra kÕ to¸n trong néi bé xÝ nghiÖp vµ trong c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. 7. Tæ chøc phæ biÕn vµ h−íng dÉn thi hµnh kÞp thêi, c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ tµi chÝnh, kÕ to¸n Nhµ n−íc vµ c¸c qui ®Þnh cña cÊp trªn vÒ thèng kª th«ng tin kinh tÕ cho c¸c bé phËn, c¸ nh©n cã liªn quan trong xÝ nghiÖp vµ cho c¸c ®¬n vÞ cÊp d−íi. 8. Tæ chøc b¶o qu¶n, l−u tr÷ c¸c tµi liÖu kÕ to¸n, thèng kª, gi÷ bÝ mËt c¸c sè liÖu kÕ to¸n thuéc bÝ mËt cña Nhµ n−íc. 9. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®µo t¹o, båi d−ìng, n©ng cao tr×nh ®é, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn kÕ to¸n trong xÝ nghiÖp vµ c¸c ®¬n vÞ cÊp d−íi. 10. Gióp Gi¸m ®èc tæ chøc ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh tÕ trong xÝ nghiÖp, tham gia nghiªn cøu c¶i tiÕn tæ chøc s¶n xuÊt, x©y dùng ph−¬ng ¸n s¶n phÈm, c¶i tiÕn qu¶n lý kinh doanh; hoµn thiÖn chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ trong xÝ nghiÖp... 2. NhiÖm vô kÕ to¸n tr−ëng 1. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh chÕ ®é b¶o vÖ tµi s¶n, vËt t−, tiÒn vèn trong xÝ nghiÖp. 2. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh chÕ ®é qu¶n lý vµ kû luËt lao ®éng, c¸c ®Þnh møc lao ®éng, tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng, c¸c kho¶n phô cÊp vµ c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi ng−êi lao ®éng. 3. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch s¶n xuÊt - kü thuËt - tµi chÝnh, kÕ ho¹ch ®Çu t− XDCB, c¸c dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ phÝ l−u th«ng, c¸c dù to¸n chi tiªu hµnh chÝnh, sù nghiÖp. 4. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ -tµi chÝnh, c¸c chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi tiªu vµ kû luËt tµi chÝnh cña Nhµ n−íc, viÖc thùc hiÖn chÕ ®é thanh to¸n tiÒn mÆt, vay tÝn dông vµ c¸c hîp ®ång kinh tÕ. 5. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc tiÕn hµnh c¸c cuéc kiÓm kª tµi s¶n vµ ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n theo ®óng chñ tr−¬ng vµ chÕ ®é Nhµ n−íc. 6. KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc gi¶i quyÕt vµ xö lý c¸c kho¶n thiÕu hôt, mÊt m¸t, h− háng, c¸c kho¶n Nî kh«ng ®ßi ®−îc vµ c¸c kho¶n thiÖt h¹i kh¸c. VIII.3.4. QuyÒn h¹n kÕ to¸n tr−ëng 1. Ph©n c«ng vµ chØ ®¹o trùc tiÕp tÊt c¶ nh©n viªn kÕ to¸n t¹i xÝ nghiÖp bÊt cø lµm viÖc ë bé phËn nµo. ViÖc tuyÓn dông, thuyªn chuyÓn, n©ng cÊp bËc, khen th−ëng, thi hµnh kû luËt c¸c nh©n viªn kÕ to¸n, thñ quü vµ thñ kho trong ®¬n vÞ ®Òu ph¶i cã ý kiÕn tho¶ thuËn hoÆc theo ®Ò nghÞ cña kÕ to¸n tr−ëng. Khi thuyªn chuyÓn hay thay ®æi nh÷ng ng−êi nãi trªn ph¶i thùc hiÖn bµn giao c«ng viÖc cã sù chøng kiÕn cña kÕ to¸n tr−ëng hoÆc ng−êi ®−îc kÕ to¸n tr−ëng ñy quyÒn.

204

2. Cã quyÒn yªu cÇu tÊt c¶ c¸c bé phËn trong xÝ nghiÖp chuyÓn kÞp thêi, ®Çy ®ñ nh÷ng tµi liÖu ph¸p qui vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cÇn thiÕt cho c«ng viÖc kÕ to¸n vµ kiÓm tra cña kÕ to¸n tr−ëng. Nh÷ng ng−êi cã nhiÖm vô lËp, ký duyÖt vµ göi c¸c tµi liÖu chøng tõ cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng sai sãt, kh«ng s¸t thùc, kh«ng râ rµng, kh«ng hîp lÖ, kh«ng ®óng thêi h¹n qui ®Þnh lµm ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ghi chÐp kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕ to¸n vµ c«ng viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t cña kÕ to¸n tr−ëng. 3. C¸c b¸o c¸o kÕ to¸n, b¸o c¸o thèng kª, c¸c hîp ®ång kinh tÕ, c¸c chøng tõ tÝn dông, c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn viÖc thanh to¸n, tr¶ l−¬ng, tr¶ th−ëng, thu chi tiÒn mÆt; c¸c mÉu sæ qui ®Þnh ... ®Òu ph¶i cã ch÷ ký cña kÕ to¸n tr−ëng míi cã gi¸ trÞ ph¸p lý. 4. Khi ph¸t hiÖn ra nh÷ng hµnh ®éng cña bÊt cø ng−êi nµo trong ®¬n vÞ vi ph¹m luËt lÖ vµ thÓ lÖ ®· qui ®Þnh th× tïy tr−êng hîp, kÕ to¸n tr−ëng cã quyÒn b¸o c¸o cho Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp hoÆc thñ tr−ëng ®¬n vÞ cÊp trªn trùc tiÕp vµ trong nh÷ng tr−êng hîp nghiªm träng th× b¸o c¸o cho ñy ban Thanh tra Nhµ n−íc hoÆc ViÖn KiÓm s¸t Nh©n d©n tèi cao. 5. KÕ to¸n tr−ëng kh«ng ®−îc lËp, ký hoÆc duyÖt c¸c b¸o c¸o c¸c chøng tõ, tµi liÖu kh«ng phï hîp víi luËt lÖ Nhµ n−íc vµ ChØ thÞ cña C¬ quan cÊp trªn. Tr−êng hîp Gi¸m ®èc ra lÖnh (b»ng giÊy hay b»ng miÖng) thùc hiÖn mét nghiÖp vô bÞ ph¸p luËt nghiªm cÊm (nh− söa ch÷a, gi¶ m¹o giÊy tê ®Ó tham « tµi s¶n ...) th× KÕ to¸n tr−ëng cã quyÒn tõ chèi kh«ng chÊp nhËn, ®ång thêi ph¶i b¸o c¸o ngay b»ng v¨n b¶n cho thñ tr−ëng, kÕ to¸n tr−ëng cÊp trªn vµ C¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cïng cÊp.

205

BµI TËP TæNG HîP Bµi tËp 1 1. Tr×nh bµy c¬ së h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p tµi kho¶n kÕ to¸n. 2. Tr×nh bµy c¸c b−íc ®Þnh kho¶n kÕ to¸n. C¸c lo¹i ®Þnh kho¶n kÕ to¸n th−êng gÆp? Cho vÝ dô. 3. VÏ s¬ ®å ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n qu¸ tr×nh mua nguyªn vËt liÖu trong doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hµng tån kho vµ tÝnh thuÕ GTGT khÊu trõ. 4. Trong nh÷ng tr−êng hîp nµo th× t¹i mét thêi ®iÓm cïng kú kÕ to¸n, cã t×nh h×nh sè liÖu sau ®©y: - Tæng sè tiÒn ë trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n < (Nhá h¬n) Tæng sè tiÒn trªn B¶ng c©n ®èi Tµi kho¶n ? - Tæng sè tiÒn ë trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n = (B»ng) Tæng sè tiÒn trªn B¶ng c©n ®èi Tµi kho¶n ? Bµi tËp 2 1. Trong tr−êng hîp nµo th× kÕ to¸n thùc hiÖn viÖc söa ch÷a sai sãt b»ng ph−¬ng ph¸p Ghi ®á? VÝ dô? 2. H·y x¸c ®Þnh sè tiÒn Tæng céng trªn B¶ng c©n ®èi KÕ to¸n, ®−îc biÕt Sè d− cña c¸c tµi kho¶n nh− sau: 1 TK 111

70.88 7 TK 441

1,341.56 13 TK 112

1,063.13

2 TK 338

121.50 8 TK 214

810.00 14 TK 121

1,265.63

3 TK 341

303.75 9 TK 228

1,620.00 15 TK 431

232.88

4 TK 129

60.75 10 TK 311

126.56 16 TK 131

253.13

5 TK 415

278.44 11 TK 331

217.69 17 TK 152

506.25

6 TK 421

475.88 12 TK 411

5,568.75 18 TK 211

4,758.75

Bµi tËp 3 1. Tr×nh bµy c¬ së h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p ghi ®èi øng. 2. VÏ s¬ ®å ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n qu¸ tr×nh Tiªu thô s¶n phÈm trong doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hµng tån kho vµ tÝnh thuÕ GTGT khÊu trõ. 3. Trong tr−êng hîp nµo th× kÕ to¸n thùc hiÖn viÖc söa ch÷a sai sãt b»ng ph−¬ng ph¸p C¶i chÝnh vµ Ph−¬ng ph¸p ghi bæ sung ? VÝ dô? Bµi tËp 4 1. Tr×nh bµy c¬ së h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p Tæng hîp vµ c©n ®èi. 2. VÏ s¬ ®å ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n qu¸ tr×nh S¶n xuÊt s¶n phÈm trong doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hµng tån kho vµ tÝnh thuÕ GTGT khÊu trõ.

206

3. H·y x¸c ®Þnh sè tiÒn Tæng céng trªn B¶ng c©n ®èi KÕ to¸n, ®−îc biÕt Sè d− cña c¸c tµi kho¶n nh− sau: 1 TK 111

31.50 7 TK 431

103.50 13 TK 415

123.75

2 TK 112

472.50 8 TK 129

27.00 14 TK 421

211.50

3 TK 121

562.50 9 TK 131

112.50 15 TK 214

360.00

4 TK 152

225.00 10 TK 338

54.00 16 TK 228

720.00

5 TK 211 2,115.00 11 TK 341

135.00 17 TK 311

56.25

2,475.00 18 TK 331

96.75

6 TK 441

596.25 12 TK 411

Bµi tËp 5 1. VÏ s¬ ®å tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc chøng tõ ghi sæ. 2. VÏ s¬ ®å ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n qu¸ tr×nh cung cÊp trong doanh nghiÖp ¸p dông ph−¬ng ph¸p KKTX hµng tån kho vµ tÝnh thuÕ GTGT khÊu trõ. 3. H·y ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô d−íi ®©y theo ph−¬ng ph¸p KKTX vµ thuÕ GTGT khÊu trõ víi 2 t− c¸ch: Doanh nghiÖp A B¸n, Doanh nghiÖp B mua, ®−îc biÕt: Nv1) Mua CCDC nhËp kho, Tæng gi¸ trÞ thanh to¸n 16.500.000®, ®· lµm thñ tôc nhËp kho. Víi thuÕ GTGT 10%. Nv2) XuÊt thµnh phÈm b¸n, gi¸ vèn 10.000.000®; gi¸ b¸n ch−a thuÕ GTGT 10% lµ 14.000.000®. Bµi tËp 6 I. Cuèi th¸ng 10, t×nh h×nh trÝch khÊu hao ®· thùc hiÖn nh− sau: TrÝch khÊu hao TSC§HH th¸ng 10, tæng sè: 63520 Trong ®ã: dïng trong bé phËn s¶n xuÊt 40400 Bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp 13200 Bé phËn b¸n hµng 9920 II. Trong th¸ng 11, cã c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh d−íi ®©y: 1. Bé phËn x©y dùng c¬ b¶n tù lµm bµn giao mét d·y nhµ lµm viÖc dµnh cho bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp, ®−îc ®Çu t− b»ng nguån XDCB, dù kiÕn sö dông trong 25 n¨m. Gi¸ trÞ quyÕt to¸n cña c«ng tr×nh ®−îc duyÖt lµ 500000 2. Mua mét sè thiÕt bÞ dïng cho s¶n xuÊt, tû lÖ khÊu hao 10%/n¨m, gi¸ mua gåm c¶ thuÕ GTGT 10% lµ 660000 Doanh nghiÖp ®· thanh to¸n b»ng tiÒn vay dµi h¹n lµ 200000 b»ng tiÒn göi ng©n hµng 460000 trong ®ã thuéc nguån vèn khÊu hao 360000

207

b»ng quü ®Çu t− ph¸t triÒn 3. Nh−îng b¸n mét sè ph−¬ng tiÖn vËn t¶i thuéc bé phËn b¸n hµng víi nguyªn gi¸ lµ ®· hao mßn Kh¸ch hµng chÊp nhËn mua víi gi¸ c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 10% lµ Tû lÖ khÊu hao cña TSC§ nµy lµ 10%. 4. Thanh lý mét nhµ kho cña bé phËn s¶n xuÊt ®· khÊu hao hÕt tõ th¸ng 6/N, tû lÖ khÊu hao 8%/n¨m: Nguyªn gi¸ Chi phÝ thanh lý ®· chi b»ng tiÒn mÆt PhÕ liÖu thu håi nhËp kho 5. NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh dµi h¹n do hÕt h¹n liªn doanh b»ng mét thiÕt bÞ s¶n xuÊt Tû lÖ khÊu hao 10%/n¨m, theo gi¸ 6. §em mét thiÕt bÞ thuéc bé phËn s¶n xuÊt ®i gãp vèn liªn doanh dµi h¹n, nguyªn gi¸ Tû lÖ khÊu hao 12%; ®· khÊu hao Gi¸ trÞ ®−îc liªn doanh chÊp nhËn 7. Cuèi th¸ng 11, kiÓm kª ph¸t hiÖn thÊy thiÕu mét thiÕt bÞ s¶n xuÊt, nguyªn gi¸ Tû lÖ khÊu hao 5%, ®· khÊu hao 8. Doanh nghiÖp mua nhËp kho vËt liÖu, gi¸ thanh to¸n gåm c¶ thuÕ GTGT 10% lµ 9. Doanh nghiÖp xuÊt b¸n thµnh phÈm trong kho, ®−îc biÕt: Gi¸ thanh to¸n, gåm c¶ thuÕ GTGT 10% lµ Gi¸ xuÊt kho lµ 10. Doanh nghiÖp xuÊt kho thµnh phÈm göi b¸n, trÞ gi¸ 11. Doanh nghiÖp tÝnh l−¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng th¸ng 11 theo chÕ ®é hiÖn hµnh vµo c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ. §−îc biÕt, riªng sè l−îng doanh nghiÖp ph¶i tr¶ nh− sau: ë bé phËn nh©n c«ng chÕ biÕn ë bé phËn nh©n viªn qu¶n lý ph©n x−ëng ë bé phËn nh©n viªn b¸n hµng ë bé phËn nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp 12. Doanh nghiÖp tÝnh c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng th¸ng 11 theo chÕ ®é hiÖn hµnh ®èi víi c¸c ®èi t−îng h−ëng

208

100000 480000 144000 329600

360000 10000 20000 256000

400000 100000 320000 60000 44000 14080

18480 13600 24800

48000 13600 12000 14400

l−¬ng trªn. 13. XuÊt dïng nguyªn liÖu, vËt liÖu trong kho chi cho c¸c ho¹t ®éng, gåm: T¹i bé phËn chÕ biÕn T¹i bé phËn qu¶n lý ph©n x−ëng chÕ biÕn T¹i bé phËn b¸n hµng T¹i bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp 14. Cuèi th¸ng 11, KÕ to¸n tiÕn hµnh lËp B¶ng tÝnh vµ ph©n bæ khÊu hao c¸c TSC§ cho th¸ng 11, tõ ®ã thùc hiÖn c¸c ®Þnh kho¶n thÝch hîp. 15. Cuèi th¸ng, kÕ to¸n tæng hîp chi phÝ ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÕ biÕn ®· nhËp kho, ®−îc biÕt, kh«ng cã s¶n phÈm dë dang ®Çu th¸ng vµ cuèi th¸ng 11. H·y ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô trªn.

30400 18400 3200 4800 4000

Bµi tËp 7 1. Tr×nh bµy c¬ së h×nh thµnh ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ c©n ®èi kÕ to¸n. 2. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i tµi kho¶n kÕ to¸n theo néi dung kinh tÕ. Bµi tËp 8 1. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i tµi kho¶n kÕ to¸n theo c«ng dông vµ kÕt cÊu tµi kho¶n. 2. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ban ®Çu cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. Bµi tËp 9 1. Tr×nh bµy ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ban ®Çu cña tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh. 2. Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ néi dung c¬ b¶n cña B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Bµi tËp 10 1. Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ néi dung b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh - phÇn L·i Lç. 2. Tr×nh bµy néi dung luång tiÒn trong ho¹t ®éng kinh doanh. Bµi tËp 11 1. Tr×nh bµy nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc kÕ to¸n Nhµ n−íc. 2. Tr×nh bµy vµ gi¶i thÝch s¬ ®å ghi sæ theo h×nh thøc NhËt ký chøng tõ. Bµi tËp 12 1. Cho vÝ dô minh ho¹ vÒ c¸c ®Æc tr−ng cña sù biÕn ®éng ''kÐp'' cña tµi s¶n vµ nguån vèn trong c¸c doanh nghiÖp. 2. C¸c nghiÖp vô ph¸t sinh trong kú ë mét c«ng ty nh− sau:

209

1.

Dïng tiÒn göi ng©n hµng chuyÓn tr¶ bít kho¶n nî vay Ng©n hµng ®Õn h¹n

300.000,00

2.

Ng−êi mua thanh to¸n tiÒn hµng nî kú tr−íc b»ng tiÒn mÆt

175.000,00

3.

XuÊt tiÒn mÆt chi tr¶ nî ng−êi b¸n

200.000,00

4.

XuÊt kho thµnh phÈm göi b¸n, gi¸ xuÊt kho

350.000,00

5.

Vay ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó chi øng cho bªn b¸n thiÕt bÞ

250.000,00

6.

TrÝch lîi nhuËn n¨m tr−íc ®Ó lËp quü ®Çu t− ph¸t triÓn kinh doanh

50.000,00

7.

X¸c ®Þnh sè lîi nhuËn ph¶i nép Ng©n s¸ch

75.000,00

H·y ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh. Bµi tËp 13 1. VÏ s¬ ®å ®èi øng tµi kho¶n kÕ to¸n qu¸ tr×nh nhËp - xuÊt - tån kho thµnh phÈm. 2. C¸c nghiÖp vô ph¸t sinh trong kú ë mét c«ng ty nh− sau: 1. Rót tiÒn göi ng©n hµng vÒ tiÒn mÆt nhËp quü c«ng ty 2. Tr¶ hÕt l−¬ng nî kú tr−íc cho c«ng nh©n viªn chøc

21.000,00 -

3. Thu nî ng−êi mua b»ng chuyÓn kho¶n

56.000,00

4. Mua vËt liÖu ®· nhËp kho, ch−a tr¶ tiÒn cho bªn b¸n

84.000,00

5. Vay ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó chuyÓn tr¶ tiÒn vËt liÖu cho bªn b¸n

84.000,00

6. §Æt tr−íc tiÒn mua vËt liÖu cho bªn b¸n b»ng chuyÓn kho¶n

49.000,00

7. NhËn mét TSC§ h÷u h×nh do ®¬n vÞ TLM ®ãng gãp vèn liªn doanh, trÞ gi¸

168.000,00

8. Bªn mua ®Æt tr−íc tiÒn mua s¶n phÈm cña c«ng ty b»ng chuyÓn kho¶n

70.000,00

H·y ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô. Bµi sè 14 H·y dùa vµo kÕt qu¶ kiÓm kª, kiÓm tra ®èi chiÕu tµi s¶n, c«ng nî ngµy 31/12 t¹i c«ng ty Kh¸nh Héi ®Ó ph©n lo¹i tµi s¶n theo Gi¸ trÞ vµ Nguån h×nh thµnh tµi s¶n víi c¸c chØ tiªu: TSL§ & §TNH; TSC§ & §TDH; Nî ph¶i tr¶; nguån vèn chñ së h÷u, nh− sau (§VT: 1000®). A. KÕt qu¶ kiÓm kª tµi s¶n trªn thùc tÕ 1. Nguyªn liÖu, vËt liÖu

655.200,00

210

Trong ®ã:

- Nguyªn liÖu, vËt liÖu chÝnh - VËt liÖu phô - VËt liÖu kh¸c

2. TiÒn mÆt 3. Thµnh phÈm 4. S¶n phÈm dë dang 5. Tµi s¶n cè ®Þnh Trong ®ã: - Nhµ cöa, kho tµng - M¸y mãc, thiÕt bÞ - TSC§ kh¸c 6. TiÒn göi Ng©n hµng B. Tµi liÖu ®èi chiÕu c«ng nî 1. ThuÕ ph¶i nép 2. Ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc 3. T¹m øng cho c«ng nh©n viªn chøc 4. Vay ng¾n h¹n ng©n hµng 5. Ph¶i thu ë ng−êi mua 6. Ng−êi mua øng tr−íc 7. Ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n 8. øng tr−íc cho ng−êi b¸n 9. Vay dµi h¹n ng©n hµng C. C¸c tµi liÖu kh¸c 1 . Nguån vèn kinh doanh 2. L·i ch−a ph©n phèi 3. Quü ph¸t triÓn kinh doanh 4. Quü khen th−ëng, phóc lîi 5. Nguån vèn x©y dùng c¬ b¶n 6. Hîp ®ång thu mua vËt liÖu trÞ gi¸ 7. KÕ ho¹ch vay ng¾n h¹n Ng©n hµng trong th¸ng 01

450.000,00 144.000,00 61.200,00 18.000,00 252.000,00 180.000,00 2.304.000,00 684.000,00 1 .440.000,00 180.000,00 180.000,00 64.800,00 50.400,00 3.600,00 252.000,00 54.000,00 72.000,00 342.000,00 50.400,00 360.000,00 46.400,00 54.000,00 75.600,00 36.000,00 144.000,00 288.000,00 288.000,00

Bµi sè 15 C¨n cø vµo tµi liÖu sau ®Ó lËp ho¸ ®¬n B¸n hµng cã thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng 1. S¶n phÈm A, t¹i kho sè 1, Gi¸ thµnh s¶n xuÊt

(1000) 50,00

(ngµn ®/s¶n phÈm) Gi¸ b¸n gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ suÊt 5%

63,00

Sè l−îng s¶n phÈm xuÊt b¸n (s¶n phÈm)

4000

211

2. S¶n phÈm B, t¹i kho sè 2, Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (ngµn ®/s¶n phÈm)

70,00

Gi¸ b¸n gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ suÊt 5%

92,40

Sè l−îng s¶n phÈm xuÊt b¸n (s¶n phÈm)

6000

3. Tæng sè tiÒn ®· ®−îc Bªn mua thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt 50% vµ chuyÓn kho¶n 50% 4. Tµi kho¶n cña Bªn b¸n t¹i NHCT lµ 001.648.171, §Þa chØ 73 - NTT, HN 5. Tµi kho¶n cña Bªn mua t¹i NHCT lµ 001.185.642, §Þa chØ 24 - P§P, HN Bµi sè 16 C¨n cø vµo tµi liÖu sau ®Ó lËp ho¸ ®¬n B¸n hµng cã thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng

(1000)

1. S¶n phÈm A, t¹i kho sè 1, Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (ngµn ®/s¶n phÈm)

50,00

Gi¸ b¸n gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ suÊt 5%

63,00

Sè l−îng s¶n phÈm xuÊt b¸n (s¶n phÈm)

4000

2. S¶n phÈm B, t¹i kho sè 2, Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (ngµn (®/s¶n phÈm)

70,00

Gi¸ b¸n gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ suÊt 5%

92,40

Sè l−îng s¶n phÈm xuÊt b¸n (s¶n phÈm)

6000

3. Tæng sè tiÒn ®· ®−îc Bªn mua thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt 50% vµ chuyÓn kho¶n 50% 4. Tµi kho¶n cña Bªn b¸n t¹i NHCT lµ 001.648. 171, §Þa chØ 73 - NTT, HN 5. Tµi kho¶n cña Bªn mua t¹i NHCT lµ 001.185.642, §Þa chØ 24 - P§P, HN Bµi sè 17 C¨n cø vµo Tµi liÖu t¹i c«ng ty L©m VÜnh trong th¸ng 9 (§VT 1000®), h·y: 1/ §Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô míi ph¸t sinh trong th¸ng 2/ Tr×nh bµy néi dung vµ kÕt cÊu chung cña c¸c TK trªn. 1. TK 152 2. TK 334 (D− Cã) 21.000,00 3. TK 111 4. TK 112

212

5. TK 311 6. TK 131 (D− Nî) TK 131 (D− Cã) v.v... C¸c nghiÖp vô kinh tÕ - tµi chÝnh ph¸t sinh trong th¸ng 9 1. Rót tiÒn göi ng©n hµng vÒ tiÒn mÆt nhËp quü c«ng ty 2. Tr¶ hÕt l−¬ng nî kú tr−íc cho c«ng nh©n viªn chøc 3. Thu nî ng−êi mua b»ng chuyÓn kho¶n 4. Mua vËt liÖu ®· nhËp kho, ch−a tr¶ tiÒn cho bªn b¸n 5. Vay ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó chuyÓn tr¶ tiÒn vËt liÖu cho bªn b¸n 6. §Æt tr−íc tiÒn mua vËt liÖu cho bªn b¸n b»ng chuyÓn kho¶n 7. NhËn mét TSC§ h÷u h×nh do ®¬n vÞ TLM ®ãng gãp vèn liªn doanh, trÞ gi¸ 8. Bªn mua ®Æt tr−íc tiÒn mua s¶n phÈm cña c«ng ty b»ng chuyÓn kho¶n

63.000,00 28.000,00 21.000,00 56.000,00 84.000,00 84.000,00 49.000,00 168.000,00 70.000,00

Bµi sè 18 T×nh h×nh t¹i XÝ nghiÖp §«ng Thµnh nh− sau (§VT: 1000®) A. Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú

135.000,00

B. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú: 1. Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp

1.575.000,00

Trong ®ã:

1.440.000,00

- VËt liÖu chÝnh - VËt liÖu phô

135.000,00

2. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp

225.000,00

3. Chi phÝ s¶n xuÊt chungg

135.000,00

C. Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú

157.500,00

Yªu cÇu: TÝnh tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm hoµn thµnh, biÕt r»ng: - Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®−îc tÝnh theo gi¸ trÞ vËt liÖu chÝnh. - Sè l−îng thµnh phÈm hoµn thµnh lµ 12.000 s¶n phÈm. Bµi sè 19 T×nh h×nh t¹i Ph©n x−ëng Thµnh LËp nh− sau (§VT: 1000®) A. Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú

213

B. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú: 1. Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp Trong ®ã: - VËt liÖu chÝnh - VËt liÖu phô 2. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp 3. Chi phÝ s¶n xuÊt chung C. NhËp kho sè thµnh phÈm (chiÕc) D. Sè l−îng s¶n phÈm dë dang víi møc ®é hoµn thµnh 50% (chiÕc)

121.575,00 120.000,00 575,00 16.200,00 11.587,50 1.000 250

Yªu cÇu: TÝnh tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm hoµn thµnh, biÕt r»ng: Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®−îc tÝnh nh− sau: - Theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh nh− thµnh phÈm. - C¸c chi phÝ kh¸c tÝnh theo møc ®é t−¬ng ®−¬ng. Bµi sè 20 T×nh h×nh nhËp - xuÊt kho vµ thu - chi cña doanh nghiÖp H¶i Long trong 10 ngµy ®Çu th¸ng 4 nh− sau (§VT: ®) §Çu th¸ng hai cã sè tån kho cña hµng hãa ''N203'' trong kho H. víi sè l−îng hµng lµ 5000kg; ®¬n gi¸ lµ 1550®; thµnh tiÒn (xem bªn) lµ

7.500.000

1 PhiÕu chi sè 158. ngµy 4/4. mua hµng ''N203'' vÒ nhËp kho 2000kg, ®¬n gi¸ 1500®/kg; PhiÕu nhËp sè 70 theo hãa ®¬n sè 512, ngµy 4/4 ë nhµ hµng F.; thµnh tiÒn (xem bªn)

3.100.000

2 GiÊy B¸o Nî 1596. ngµy 03/4. Mua hµng ''N203'' nhËp kho 5500kg, ®¬n gi¸ 1500®/kg PhiÕu nhËp kho sè 71 theo hãa ®¬n sè 961, ngµy 03/4; theo Hãa ®¬n sè 574, ngµy 03/4 ë nhµ hµng K (xem bªn)

8.250.000

3 XuÊt kho, phiÕu sè 50 ngµy 4/4 vÒ ''N203''. sè l−îng 4300kg (theo ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc xuÊt tr−íc, ®¬n gi¸ 1550®) tæng thµnh tiÒn vèn (xem bªn); Hãa ®¬n b¸n hµng sè 045, ngµy 4/4, cho «ng A; ®¬n gi¸ 1700®/kg. thµnh tiÒn 7740000.00 ®. ®· thu b»ng tiÒn mÆt nhËp quü; theo phiÕu thu sè 190. ngµy 4/4.

6.665.000

4 Mua chuyÓn kho¶n. ph©n bãn ''N203''. sè l−îng 1800kg. ®¬n gi¸ 1550®/kg.theo GiÊy b¸o Nî sè 2312 ngµy 05/4. PhiÕu NhËp kho sè 72. ngµy 05/4. theo hãa ®¬n sè 599. ngµy 05/4. ë nhµ hµng M. thµnh tiÒn (xem

2.790.000

214

bªn) 5 XuÊt kho. phiÕu sè 51 ngµy 06/4 vÒ “N203''. sè l−îng 1500kg (theo ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc xuÊt tr−íc, mét lo¹i 1550 ® vµ mét lo¹i 1500®) tæng thµnh tiÒn vèn (xem bªn). Hãa ®¬n b¸n hµng sè 046. ngµy 06/4. cho «ng B; ®¬n gi¸ 1800®/kg. thµnh tiÒn 2700000.00®. ®· thu b»ng tiÒn mÆt nhËp quü; theo phiÕu thu sè 91. ngµy 06/4.

2.285.000

6 NhËp hµng N203. sè l−îng 2000kg. ®¬n gi¸ 1750®/kg. ch−a tr¶ tiÒn. PhiÕu nhËp kho sè 73. theo hãa ®¬n mua hµng cña C«ng ty ''NTL'' sè 45 ngµy 07/4. theo hãa ®¬n sè 612. ngµy 07/4. thµnh tiÒn (xem bªn)

3.675.000

7 XuÊt kho. phiÕu sè 52 ngµy 08/4 vÒ “N203'' sè l−îng 4500kg (theo ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc xuÊt tr−íc. ®¬n gi¸ lo¹i 1500®) tæng thµnh tiÒn vèn (xem bªn); Hãa ®¬n b¸n hµng sè 047. ngµy 08/4. cho «ng C; ®¬n gi¸ 1800®/kg. thµnh tiÒn 8100000.00®. ®· thu b»ng tiÒn mÆt chuyÓn kho¶n; theo GiÊy b¸o Cã sè 875. ngµy 08/4

6.750.000

8 Mua ''N203''. nhËp kho ®· tr¶ b»ng tiÒn mÆt. theo phiÕu chi sè 168 ngµy 07/4. sè l−îng 2550 kg. ®¬n gi¸ 1550®/kg. PhiÕu nhËp kho sè 74. ngµy 07/4 thµnh tiÒn (xem bªn); theo hãa ®¬n sè 622. ngµy 07/4 cña nhµ hµng M.

3.952.500

9 XuÊt kho. phiÕu sè 53 ngµy 10/4 vÒ ''N203''. sè l−îng 4000kg (theo ph−¬ng ph¸p nhËp tr−íc xuÊt tr−íc. ®¬n gi¸ mét lo¹i 1550 ®. vµ mét lo¹i 1500®) tæng thµnh tiÒn vèn (xem bªn); Hãa ®¬n b¸n hµng sè 048. ngµy 10/4. cho «ng B; ®¬n gi¸ 1800®/kg. thµnh tiÒn 7200000.00 ®. ®· thu b»ng tiÒn mÆt nhËp quü; theo phiÕu thu sè 92. ngµy 10/4.

6.090.000

Céng sè tiÒn NhËp/XuÊt (®)

21.767.500

Tån kho cuèi kú (®)

21.790.000

7.477.500

Yªu cÇu: 1/ Më Sæ NhËt ký chung ®Ó thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô. 2/ Më NKCT-1 (Ghi cã TK 111); NKCT-2 (Ghi Cã TK 112); vµ NKCT sè 8 (Ghi Cã TK 511) ®Ó ghi c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh.

215

3/ Më chøng tõ ''Hãa ®¬n b¸n hµng” ®Ó ph¶n ¸nh nghiÖp vô sè 3; MÉu PhiÕu Chi ®Ó ghi nghiÖp vô sè 1. 4/ Më Sæ chi tiÕt VËt liÖu (S¶n phÈm. Hµng hãa) ®Ó theo dâi hµng ''N203'' theo c¸c sè liÖu ®· cho. Bµi sè 21 Vµo ngµy 1/10, C«ng ty TNHH Kh¸nh Hoµ ®−îc chÝnh thøc huy ®éng vèn thµnh lËp, víi t×nh h×nh nh− sau (§VT: 1000®): 1. Thµnh viªn NKD, gãp vèn: a/ Nhµ cöa lµm V¨n phßng c«ng ty 640.000,00 b/ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i 240.000,00 c/ Hµng hãa 80.000,00 2. Thµnh viªn NKG, gãp vèn: a/ Hµng hãa 960.000,00 b/ TiÒn mÆt 160.000,00 c/ TiÒn göi Ng©n hµng 320.000,00 d/ Nhiªn liÖu 160.000,00 3. Thµnh viªn NKH, gãp vèn a/ Nhµ kho 320.000,00 b/ TiÒn mÆt 240.000,00 c/ Kho¶n ph¶i thu ë C«ng ty PVS vÒ tiÒn hµng 240.000,00 trong thêi h¹n 15 ngµy tíi . Trong th¸ng 1, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ - thµnh viªn míi ph¸t sinh d−íi ®©y: 4. Mua l¹i toµn bé tµi s¶n cña «ng LPT, gåm nh÷ng lo¹i nh− sau: a/ Hµng hãa 320.000,00 b/ Chøng kho¸n dµi h¹n 160.000,00 c/ Ph−¬ng tiÖn vËn t¶i 320.000,00 d/ Trang thiÕt bÞ qu¶n lý 160.000,00 5. C«ng ty Kh¸nh Hoµ ®· tho¶ thuËn ký kÕt víi «ng 288.000,00 LPT vÒ viÖc sÏ nhËn kho¶n nî vay dµi h¹n ch−a tíi h¹n tr¶ vÒ m×nh, trÞ gi¸ 6. Thu tiÒn nî ë C«ng ty PVS b»ng chuyÓn kho¶n 240.000,00 7. ChuyÓn tiÒn mÆt göi vµo Ng©n hµng 320.000,00 8. Mua chÞu hµng hãa cña C«ng ty PBH ®· nhËp vÒ kho 336.000,00 9. XuÊt kho hµng hãa b¸n :

216

- Gi¸ vèn - Gi¸ b¸n, ch−a thu tiÒn, gåm c¶ thuÕ GTGT 5%

40.000,00 50.400,00

Yªu cÇu: - §Þnh kho¶n toµn bé c¸c nghiÖp vô vÒ thµnh lËp vµ ho¹t ®éng kinh doanh trong th¸ng. - Më TK 411 vµ TK 331 ®Ó theo dâi c¸c chØ tiªu. Bµi sè 22 Tµi liÖu vÒ kinh doanh hµng hãa LBP-800 cña C«ng ty th−¬ng m¹i HMD nh− sau (§VT: 1000®) A. Tån kho ®Çu kú

300.000,00

trong ®ã: phÝ thu mua cña hµng tån kho ®Çu kú lµ

3.000,00

B. C¸c nghiÖp vô míi ph¸t sinh gåm: 1.

XuÊt b¸n t¹i kho trùc tiÕp cho bªn mua HVF, gi¸ vèn

240.000,00

Gi¸ b¸n ch−a thu tiÒn gåm c¶ thuÕ GTGT 5%

315.000,00

2.

Mua nhËp kho l« hµng sè 13 tõ c«ng ty NVC, gi¸ gåm c¶ thuÕ GTGT 5%

189.000,00

3.

DÞch vô vËn chuyÓn l« hµng sè 13 ch−a tr¶ tiÒn cho c«ng ty NVC

4.300,00

4.

C«ng ty HMD ®−îc bªn b¸n l« hµng sè 13 bít gi¸ 5%. Sè tiÒn hµng vµ tiÒn vËn chuyÓn ®· chi tr¶ b»ng chuyÓn kho¶n cho c«ng ty NVC

-

5.

Bªn mua HVF khiÕu n¹i vÒ l« hµng kÐm phÈm chÊt, buéc c«ng ty chÊp nhËn gi¶m gi¸ 8%. Sè tiÒn cßn l¹i ®· nhËn qua Ng©n hµng tõ tµi kho¶n cña HVF

-

6.

XuÊt kho göi cho c¬ së ®¹i lý LTH mét l−îng hµng trÞ gi¸ vèn

80.000,00

Theo hîp ®ång, trÞ gi¸ b¸n gåm c¶ thuÕ GTGT 5% lµ

115.500,00

vµ hoa hång ph¶i tr¶ cho ®¹i lý 8% 7.

PhÝ thu mua ph©n bæ cho l−îng hµng ®· tiªu thô trong kú

C. Gi¸ trÞ hµng LBP-800 cuèi kú theo tµi liÖu kiÓm kª trong ®ã: phÝ thu mua cña hµng tån kho cuèi kú lµ Yªu cÇu:

217

2.500,00 155.800,00 4.800,00

1. §Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong tr−êng hîp c«ng ty HMD thùc hiÖn h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kª khai th−êng xuyªn. 2. §Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong tr−êng hîp c«ng ty HMD thùc hiÖn h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.

218

ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung: Ts. NguyÔn v¨n hßa Biªn tËp: Tæ c«ng nghÖ th«ng tin Phßng kh¶o thÝ - ®¶m b¶o chÊt l−îng gi¸o dôc §¬n vÞ ph¸t hµnh: trung t©m ®µo t¹o tõ xa - ®¹i häc huÕ

219