Kunst

Kunstgeschiedenis Docent: JOHN Devos

1800 – heden Linker hersenhelft

rechter hersenhelft

Wetenschap, logica Verhaal Analytisch Intellectueel Sequentieel

kunst, muziek, dans visueel artistiek symbolisch gelijktijdig

Verschil tussen man & vrouw. De man kijkt gefocust, recht voor zich. De vrouw kijkt breed, houdt alles in de gaten. Definitie van communicatie; Informatie in beweging tussen een zender en een ontvanger, door middel van een drager. Begin & eindpunt dienen steeds menselijk te zijn. Nadruk op taal en afgeleide communicatie. Beschouwd als sluitsteen van de maatschappelijk organisatie. Ontwikkeling van de communicatie: Rotstekeningen om dingen duidelijk te maken. Bijvoorbeeld: de vangst van de dag: Een os De alef is de eerste letter uit het Hebreeuws alfabet. Het Hebreeuwse woord voor alfabet is !"#-$%& of alef-bet en bestaat uit de eerste twee letters de alef en de bet. De letters van het Hebreeuws alfabet komen ook overeen met cijfers, de alef is de Hebreeuwse één. De letter alef is afkomstig van het West-semitische woord voor os, in het Hebreeuws betekent aluf ook nog steeds 'gedomesticeerd dier'. De vorm van de letter alef is ontstaan uit een tekening van een ossenkop en is vervolgens verder geëvolueerd. Het eerste hiëroglief komt uit het Proto-semitisch alfabet. Proto-semitisch: Fenicisch: Notities Christophe De Backer

1

1 film a

De Romeinen hebben het over genomen, maar omdat een vloeiende vorm nogal moeilijk was om uit te kappen in hun steenwerk hebben ze het recht gemaakt en 90° omgedraaid:

A

Ontwikkeling informatievolume ! communicatiedragers 100.000 jaar geleden 50.000 jaar geleden 9.000 jaar geleden 7.000 jaar geleden

| stem & taal | kunst | vestiging in steden | schrift

1400 1450

| Blokboek | Gutenber met de losse letter

1800

| 1ste industriële revolutie " steendruk " rotatiepers " fotografie

1890

| 2de industriële revolutie " film " grammofoon " televisie

1960

| 3de industriële revolutie " Transistor " miniaturisatie

1980

| 4de industriële revolutie " Computer " Individuele beheersing van mondiale communicatie & afwerking (filmmontage & fotobewerking)

Notities Christophe De Backer

2

Boekdrukkunst

1 film a

Informatie

Johannes Gutenberg

100.000

40.000

9000

1400

1450

1800 1830

2006

tijd

Houtsnede "Woody Allen" door Manfred Behrens, links de afdruk, rechts het houten blok.

Een letterbak

Notities Christophe De Backer

3

1 film a

Jean Auguste Dominique Ingres was de beste leerling van David. Hij begint in het neoclassicistische taal maar langzaam zal zijn beeld veranderen. Ingres zal langzaam overgaan in de Romantiek. Hij werkte in een heel eigen stijl die doortrokken was van romantische fantasieën. Hij koos een lijnvoering die door haar absolute natuurgetrouwheid de vorm van het voorwerp duidelijk aangaf. Men meende dat de Grieken dit net zo hadden gedaan en gravures van Pompeï en Herculaneum zouden dit idee hebben versterkt. Maar Ingres’ lijn ging verder dan de normale neoclassicistische tekening door in een hoogverfijnde vorm ook nog de zintuiglijke waarneming over te brengen. Dit laatste deed hij onder meer door kleur, hoewel kleur voor hem steeds ondergeschikt bleef aan de lijnvoering. Kort samengevat: Zijn manier van werken is Neoclassicistisch maar de onderwerpen worden Romantisch. Voorbeeld 1:

Jupiter is in de Romeinse mythologie de oppergod, en god van de hemel en het onweer. Dit werkt staalt een vorstelijke macht uit. Maar toch ben je niet geïntimideerd je kan naar het werk kijken als een gelijke. Je zou een gesprek met de God kunnen aankaarten. De oppergod wordt met een zeer menselijk karakter weergegeven.

Notities Christophe De Backer

11

1 film a

Voorbeeld 2 Een zelfportret van Keizer Napoleon. Hij wordt als gelijke voor de burgerij aanschouwt. De burgerij heeft de Adel & Clerus buiten gebonjourd, ze willen niet meer opkijken naar de zogezegde hogere klassen. Hier wordt Napoleon weergegeven zoals de oppergod Jupiter, hier ook moet je niet opkijken naar het personage in het schilderij, in dit geval Napoleon. Hij wekt geen emotie op.

De Romantische kunstenaars willen vluchten, ze willen emoties laten zien. Men vlucht naar vele richtingen. Maar ondermeer naar het exotische, daar treft men leven aan, liefde, andere mythologieën. De bevolking en de manier van doen is helemaal anders dan van waar de kunstenaars kwamen. In de traditionele Arabische cultuur die ze daar aantroffen hadden de sultans harems. De kunstenaars hadden het idee dat een harem een wereld voor vrouwen was. Waar ze niets deden buiten zich mooi te maken en wachten op hun man.

The Turkish Bath Notities Christophe De Backer

12

1 film a

In 1814 schildert Ingres te Italië (Daar is hij naartoe gevlucht) de Odalisque een ander woord voor haremvrouw.

De manier waarop de Odalisque naar de wereld kijkt is anders. Ze kijkt recht naar de toeschouwer waardoor er een stille dialoog kan ontstaan. Dit was iets dat niet gedaan werd. De vrouw liet zicht aanschouwen in beeld, ze keek nooit recht naar de toeschouwer. 150 jaar voor de code dit toeliet, heeft Ingres de vrouw recht naar zich laten kijken. Ingres is een overgangskunstenaar, die veel invloed heeft gehad op de volgende generaties kunstenaars. De grote baadster (La piccola bagnante) is een typische Ingres. Na de toekomst toe zullen we schilderijen aan een kunstenaar linken.

Notities Christophe De Backer

13

1 film a

In 1924 hebben we Man ray, die in zijn foto’s iets van Ingres probeert te plaatsen. Een voorbeeld is Violon d'Ingres. Man Ray maakt associaties met beelden. Dit werd ook gedaan werd in de AmerikaansAustralische musicalfilm; Moulin Rouge!, uit 2001 van Baz Luhrmann.

In 1845 schildert Ingres in opdracht The Comtesse d’Haussonville. Een modeprotret dat terug naar het Neoclassicisme gaat. Er wordt weer aanschouwt. Dit is dus een typische voorbeeld van een schilderij in opdracht. De dame in kwestie laat de toeschouwer opkijken. Het straalt DIT BEN IK uit, IK HEB HET GEMAAKT, AANSCHOUW MIJN SCHOONHEID EN RIJKDOM.

Notities Christophe De Backer

14

1 film a

Romantiek Harde realiteit Neoclassicisme

Realisme (opkomst fotografie)

Een ingebeelde wereld Romantiek We zien dat er in de kunstgeschiedenis een constante golf is tussen de realiteit en het ingebeelde. De kunst keert na een tijdje altijd terug. Het classicisme was een totaalkunst. De Romantiek heeft dit minder. Toch is het classicisme nog belangrijk tot de dag van vandaag, het wordt nog overal gebruikt. Bijvoorbeeld het Leopold park naast het Eastman instituut te Brussel bevat nog elementen van het Classicisme. Maar het is wel uit zijn voegen getreden. Het is Classicisme maar TE groot. Zoals gezegd vluchten de Romantische kunstenaars. Ze willen vluchten naar het verleden. Ze willen terug denken aan de vroeger, denk aan Karel de Grote, denk aan… Opkomst Nationalisme Het idee van naties, landen is gekomen in het begin van de 19de eeuw. Toen zijn er in heel Europa landen, naties ontstaan. Het idee van Vlaanderen is op dat ogenblik gekomen. Vlaanderen is toen gecreëerd. De mythologie van de Guldensporen slag is toen ontstaan. Het idee van één volk met eigen geschiedenis, kunst en noem maar op. Er worden nationale Bibliotheken, musea gebouwd. Zelfs een Nationale academie waar alles van het eigen volk bij elkaar te vinden is. Alles van ons land, van onze natie en niet van die anderen. De Romantiek heeft er voor het eerst het oog voor. Kijken in het verleden, naar de geschiedenis is belangrijk. Als wij vandaag een volk zijn dan waren we dat vroeger ook. In de schilderijen wordt de geschiedenis van ons volk, van ons verleden weergegeven. Dat was de rol van de kunstenaar.

Nationale academie Notities Christophe De Backer

15

1 film a

De kunstenaars waren lid van een Gilden. Deze Gilden zorgde voor een opleiding, later is vanuit deze Gilden de nationale academie voortgevloeid. As kunstenaar les volgen, de academie legt de nadruk op kennis, hoe moet je dit doen, hoe moet je dat doen. Ze zeggen wat mooi is en wat niet. Zij beslissen van hoe je als kunstnaar kunst moet maken. De academie zegt wat de kunstnaar moet denken. Het gevolg is dat de kunstenaars niet meer naar de academie willen gaan, ze willen onafhankelijkheid ze willen zelf beslissen wat kunst is en hoe ze het brengen. Wat begonnen is in 1800 is door de verkeerde ingesteldheid van de academie na 50 jaar gewoon gestopt. Tegen 1850 bestaat de academie gewoon niet meer.

Architectuur in de Romantiek De Romantische architectuur keert ook terug naar het verleden, ze wordt beheerd door de Neostijlen. Een mooi voorbeeld is Sint – Lucas, daar heeft men heel veel gebruik gemaakt van de Neostijlen. Sommige gangen wekken de indruk dat je in een middeleeuws kasteel staat. Nog een voorbeeld is “The Houses of Parliament” in Londen.

De oudste nu nog bestaande gebouwen dateren echter uit ongeveer 1097. In de 19de eeuw hebben ze, na een brand, de gebouwen terug hersteld zoals het 100 jaar geleden was.

Notities Christophe De Backer

16

1 film a

De Grote Markt van Brugge heeft naast het 12e-eeuwse Belfort ook het Provinciaal hof, dat in neogotische stijl werd heropgebouwd na de brand in 1878.

De Romanticus Géricault Théodore Géricault is de romantische schilder bij uitstek. Met groffe borstel probeert hij de waanzin van het onderwerp weer te geven. Een beetje zoals Jambers wie is hij / wat doet hij / waar komt hij vandaan. Grote gevoelens een antwoord op het koude van het neoclassicisme. Het belang van de natuur wordt aangekaard. De gevoelens moeten diep zitten, ze moeten niet oppervlakkig zijn.

Insane van Géricault

Notities Christophe De Backer

17

1 film a

Het bekendste werk van Géricault is ongetwijfeld “Le radeau de la Méduse”.

Het licht is niet natuurlijk, het licht dient om de dramatiek te versterken. De dramatiek van dit werk is het belangrijkste. Er zit geen duidelijke lijn in. Het is een tafereel van het gebeuren. De bevrijding, de hoop, de vrijheid nabij, en tegelijk een illusie, maar dat weet alleen de kijker met kennis. Het schilderij zelf laat een pallet van gevoelens zien: van wanhoop tot valse hoop. Het schip zelf is nauwelijks zichtbaar, de gevoelens des te meer. Sommigen zien het ook al niet meer, en zakken weer terug in hun verdoving. Dat eb en vloed, die beweging van stemmingen wordt in alle precisie weergegeven. Centraal in het verhaal staat het puntje in de verte dat het nauwelijks zichtbare zeil van het reddingsschip toont. Maar de kijker merkt eerst en vooral de hoge golven en de bewolkte lucht op die het vlot omgeven. Daarna ziet hij de opvarenden aan hun gebaren die om aandacht vragen, wijzen op het schip en tegelijk de kijker erbij betrekken. De vijandige natuur en de doden die de opvarenden omringen maken het geheel sensationeel.

Notities Christophe De Backer

18

1 film a

De Franse tekenaar Albert Uderzo en scenarioschrijver René Goscinny van de serie stripverhalen “Asterix & Obelix” hebben in één van hun verhalen ook verwezen naar dit werk van Géricault.

De Romanticus Eugène Delacroix Ferdinand Victor Eugène Delacroix wordt gezien als de belangrijkste Franse kunstschilder van de romantiek (vandaar dat hij ook wel eens "Le prince des romantiques" genoemd wordt), naast de jong gestorven Théodore Géricault. Rond 1850 wordt Delacroix vastgelegd op foto door de toen grootste fotograag van Frankrijk. Radar. Op de foto is te zien hoe Delacroix wil dat de mensen in hem de grootste kunstenaar te wereld zien. Het is een foto die uitroept KIJK NAAR MIJ. Dit was de specialiteit van Radar.

Notities Christophe De Backer

19

1 film a

Delacroix zijn bekendste werk is “La Liberté guidant le peuple” geschilderd in 1830.

De vrouw met de vlag het toonbeeld van Frankrijk. Zij zal de mannen naar de overwinning leiden, naar de vrijheid. Zij is de vrijheid, De Vrijheid voert het Volk aan. Bij dit schilderij benadrukt het licht het nationaal gevoel. Nog een werk is “Scènes des massacres de Scio” waar weer met een onnatuurlijk licht de nadruk op de verschrikkelijk taferelen wordt gelegd, die zich afspelen. Vrouwen, kinderen, bejaarden worden afgeslacht. We zien een stervende man, een dode moeder met haar kind op haar buik, een doodsbange oma, de Turkse krijger die ze allemaal komt af maken. Dit schilderij is bijna een documentair over het bloedbad dat zich heeft afgespeeld. Delacroix wil uiting geven aan de gevoelens.

Notities Christophe De Backer

20

1 film a

Het enthousiasme over het werk van Delacroix was echter niet altijd onverdeeld. Zo is het bekend dat Ingres gekant was tegen het werk van Delacroix, en Baron Gros noemde zijn Bloedbad op Chios spottend: "Het bloedbad der schilderkunst".

Delacroix: Scènes des massacres de Scio {Het bloedbad van Chios}

Notities Christophe De Backer

21

1 film a

Delacroix zoekt verhalen uit het verleden. Zo heeft hij een schilderij gemaakt over de dood van Sardanapalus. Sardanapalus was een Assyrische koning die in grote luxe leefde. Toen de Meden hem versloegen bij Ninive, verbrandde hij zijn paleis, bracht de hofhouding om, zijn soldaten, de paarden, zijn vrouwen. Daarna pleegde hij zelfmoord.

Met wat zich allemaal in het schildrij afspeelt slaagt Delacroix er toch in om Sardanapalus centraal te zetten op zijn sterfbed.

Notities Christophe De Backer

22

1 film a

De Romanticus Gustaaf Wappers Na zijn studies aan de Antwerpse Academie trok hij in 1826 naar Parijs. De Romantische beweging bereikte daar haar hoogtepunt en in die verbeten strijd naar een nieuw ideaal vonden kunstenaars en politieke intriganten elkaar. Wappers werd de eerste Belgische kunstenaar die hier zijn voordeel uit haalde. In 1832 wordt hij leraar aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten. Hij versterkt zijn reputatie met zijn door de nieuwe Belgische regering bestelde meesterwerk van 1835, de "Episode van de Septemberdagen van de Belgische revolutie van 1830" (olieverf op doek, 444 x 660 cm. Na het succes van de "Episode", werd Wappers hofschilder van Leopold I.

Het werkt lijkt heel sterk op “La Liberté guidant le peuple” van Delacroix. Maar Wappers slaagt er niet in de beeldtaal even sterk over te brengen als Delacroix. Wappers heeft een onnatuurlijk licht over heel het werk geplaatst. Hier ook zijn er weer taferelen van verschillende gebeurtenissen. De dode man die wordt beweend door zijn ouders en vrouw. De man die wil gaan vechten in de revolutie maar wordt tegengehouden door zijn vrouw met kind.

Notities Christophe De Backer

23

1 film a

In dit schilderij wordt er met een digitale lijn gewerkt. Deze lijn is terug te vinden over heel het werk.

Samen met Louis Gallait, Nicaise De Keyser, Henri of Hendrik Leys en Antoine Wiertz, behoort hij ontegensprekelijk tot de belangrijkste historieschilders uit de Belgische romantiek.

De Romanticus Antoine Wiertz Wiertz zag het groter dan Wappers. De werken van Wappers zijn een peulenschil voor Wiertz. Het Wiertzmusseum is een museum gewijd aan het oeuvre van één kunstenaar; de schilder, beeldhouwer en schrijver Antoine Wiertz (1806-1865). Het Wiertzmuseum in de Vautierstraat in de Brusselse gemeente Elsene, werd als atelier met woning op kosten van de staat gebouwd voor de schilder Antoine Wiertz, die als tegenprestatie zeven monumentale schilderijen zou nalaten. Vrij kort na de dood van de kunstenaar werd het atelier een museum.

Notities Christophe De Backer

24

1 film a

In de werken van Wiertz staat de dood centraal. Een voorbeeld: “The Beautiful Rosine”.

Hier wordt een schoonheid geconfronteerd met de dood, in dit geval een skelet. Rosine is de naam van het skelet niet van de vrouw.

Notities Christophe De Backer

25

1 film a

Nog een kenmerkend werk van Wiertz is “De overhaaste begrafenis”. In de 19de eeuw waren de mensen doodsbang om levend begraven te worden. Je werd nogal snel dood verklaard, hetzij je in een coma lag of in een andere toestand waar je dood lijkt te zijn, denk maar aan die scène in Monty Python and the Holy Grail: “Bring out your dead”.

Nog een typische Wiertz is “De gekke kokkin”. De waanzin drijft haar er aan toe om de baby in haar kookpot te gooien.

De Romanticus Caspar David Friedrich Notities Christophe De Backer

26

1 film a

Caspar David Friedrich geldt als een van de belangrijkste landschapschilders uit de Duitse romantiek. Caspar David Friedrich schildert zijn onderwerpen meestal met het gezicht afgekeerd van de toeschouwer. Hij laat ons in gedachten verzonken mensen zien, niet pratend en er geen zin in hebbend hun gezicht te laten zien of ook maar naar iets anders te willen luisteren. Ze willen ongestoord van de natuur genieten. Hier wordt de romantiek ten top gedreven, want alles heeft te maken met Sehnsucht, het verlangen. Men kijkt de weidse wereld in, een blik die ook naar het verre vreemde en onbekende reikt. Hij gaf het landschap een ziel en maakte de natuur tot klankbord van menselijke gevoelens.

Das Eismeer

In dit werk laar Friedrich de kracht van de natuur zien. Het schip dat is gezonken door tegen de grote ijsrotsen te varen, valt in het niets, het valt niet op dat er een schip aan het zinken is.

Notities Christophe De Backer

27

1 film a

Een voorbeeld van het geweld in de natuur.

Wanderer above the Mists

Notities Christophe De Backer

28

1 film a

Een voorbeeld van de rust in de natuur:

Kried-Felsen up Rügen

Notities Christophe De Backer

29

1 film a

Met het schilderij “ Abtei im Eichwald ” heeft Friedrich een grote invloed om onze beeldtaal.

De donkere beeldtaal van Friedrich en de verhalen van Edgar Allan Poe hebben geleidt tot de horrorfilms. Daar komen de twee samen. De beeldtaal van de horrorfilm komt oorspronkelijk uit de Romantiek meerbepaald uit de werken van Friedrich.

Notities Christophe De Backer

30

1 film a

Francisco Goya Francisco José de Goya y Lucientes was een Spaanse kunstschilder en graveur. Goya riep op tot reden. In zijn serie etsen Los Caprichos liet hij zijn afschuw zien voor de corrupte heerschappij van met name de kerk, waar hij niettemin veel voor werkte. Deze serie was gemaakt voor de vrije verkoop, niet voor het hof of de kerk. Het werk van Francisco Goya behoort tot de Barok, Rococo en Romantiek. De invloed van Goya op latere kunst is van belang, omdat zijn kunst de tradities van destijds ondermijnde. Hij liep vooruit richting het expressionisme en het surrealisme. Bovendien schilderde hij subjectief. Zijn nadruk op een scherpe voorgrond en een vagere achtergrond loopt vooruit op de kunst van Manet. Door de werken uit zijn latere periode wordt Goya gezien als een voorloper van de moderne kunst. Mannet neemt de werken van Goya als een basis, hij past ze wel aan in de taal van zijn zijd.

Met dit werk laat hij tegelijkertijd de macht van de vorst zien en zijn verval.

Notities Christophe De Backer

31

1 film a

Maya’s op het balkon:

Hier zien we twee schonen, met op de achtergrond hun minaars. De minaars vormen precies een dreiging voor de dames.

Notities Christophe De Backer

32

1 film a

Hieronder zijn twee van Goya's beroemdste schilderijen afgebeeld, bekend als: * "De geklede Maja" (La Maja vestida) * "De naakte Maja" (La Maja desnuda) Maja was de benaming voor een knap volksmeisje. De twee schilderijen laten dezelfde vrouw in dezelfde pose zien, en waren wellicht bedoeld om buiten respectievelijk binnen de deuren van een slaapkamer te hangen. Met deze werken lokte Goya een conflict uit met de inquisitie. Met name het feit dat de naakte vrouw geen Griekse godin of een dergelijke grootheid is, en ook het feit dat ze de kijker recht aankijkt, was bijzonder schokkend voor die periode.

Op latere leeftijd schilderde hij steeds meer gevechtscènes met de nodige lijken, vol afschuw voor de Franse bezetters. Zo heeft hij een reeks gemaakt van 60 etsen die de verschrikking van de oorlog weergeven.

Notities Christophe De Backer

33

1 film a

Wat was de invloed van de Romantiek? ! De Romantiek heeft een groot deel van de 19de eeuw overheerst. ! De Romantiek heeft een grote invloed gehad op de Beeldtaal (Meer dan men wil toegeven. ! De Romantiek is een schopsteen geweest voor andere stijlen. ! De kunstenaars hebben zich losgewekt uit de greep van de Nationale academie.

Fotografie de ondergang van de Romantiek. In 1826 maakte Niépce de eerste foto op een plaat die was bedekt met bitumen (asfalt). Hij had hiervoor een belichtingstijd van maar liefst acht uur nodig bij helder zonlicht. De foto maakte hij van zijn achtertuin en door het draaien van de zon zag je de schaduw van twee kanten. Deze bitumenbeelden, die naast zwart en wit ook grijstinten konden tonen, konden ook worden gefixeerd en in positieve beelden worden omgezet. In 1831 zette Daguerre de proefnemingen van Niépce voort met zilverjodide. In 1837 ontdekte Daguerre bij toeval de mogelijkheid van ontwikkeling van het latente beeld. Hij had een gejodeerde verzilverde koperplaat kort belicht en hierna bloot gesteld aan kwikdamp. Hierop bleek zich een beeld te hebben gevormd. In 1834 begon William Henry Fox Talbot te experimenteren. Hij ontwikkelde een methode om papier lichtgevoelig te maken door het te dompelen in een zwakke zoutoplossing en daarna in een zilvernitraat oplossing. Omstreeks 1850 verving men de papieren drager door glas en hechtte men de zilverhalogeniden met behulp van een collodiumlaag op deze doorzichtige basis. Deze glasplaten moesten terwijl ze nat waren worden belicht en meteen worden afgewerkt. Door de uitvindingen en bevindingen van Louis Jacques Mandé Daguerre & Joseph Nicephore Niépce is het rond 1841 mogelijk om portretten de maken. Het gevolg is dat de mensen niet meer naar een kunstschilder gaan als ze een portret nodig hebben. Ze kunnen naar een fotograaf, waar ze het resultaat veel sneller hebben. De inkomsten van de schilders komt in gevaar. Het merendeel van hun loon kwam van portret schilderijen te maken. Rond 1850 komen de kunstenaars met het antwoord: Het realisme. De beweging gaat weer een andere richting uit, de romantiek is gedaan. De kunstenaars keren terug naar de realiteit.

Notities Christophe De Backer

34

1 film a

Omtrent het realisme, zowel in de schilderkunst, de beeldhouwkunst als de literatuur, lopen de meningen uiteen. Interpretaties omtrent inhoud en/of tijdspreiding zijn vaak te eng of anders te vaag. Schoolboeken leren dat het realisme als reactie op de Romantiek in de 19de eeuw begon. Op 21 februari 1848 verscheen Communistisch Manifest, geschreven door Karl Heinrich Marx, dat als motto heeft: “Proletariërs aller landen, verenigt U!” De beroemde beginregel van dit Manifest luidt: “Een spook waart door Europa – het spook van het communisme.” 1848 wordt ook wel het revolutiejaar genoemd. De wereld ondergaat een omwenteling tussen 1840 en 1850. De kunstenaars hebben een nieuwe motivatie nodig als antwoord voor de steeds meer opkomende fotografie. Met het realisme gaan de kunstenaars in aanval tegen de “regels” van de Academie. De Academie had de regels vastgeld en als kunstnaar moest je je daar aan houden. As je een schets maakt komt dit in een schetsboek, een illustratie wordt gemaakt door houtdruk, enkel de dingen die waardig zijn kunnen geschilderd worden op doek.

Jean François Millet

Jean François Millet hij legde zich toe op het uitbeelden van talloze zeer poëtische boerentaferelen. Millet speelde met zijn tekeningen een vernieuwende rol in de overgang van de Academische traditie naar de Franse avant-garde kunst. Vooral zijn visie op de boerenstand is vernieuwend. Boeren werden voorheen helemaal niet geschilderd. Maar Millet was er trots op van boerenafkomst te zijn. Millet beïnvloedde niet enkel grote namen als Claude Monet, Camille Pissarro, Georges Seurat en zeker Vincent Van Gogh, hij steunde vooral jonge artiesten, voor wie hij een symbool zou worden. Millets grote kracht lag in zijn tekenwijze, zijn monumentale vormgeving en compositie. Hierbij zijn vooral "De Arenleessters"(1857) en "Het Angelus"(1859) de meest bekende werken.

Notities Christophe De Backer

35

1 film a

De Arenleessters

Bij dit werk toont Millet enkel het avondlicht. Niet meer niet minder. Geen goddelijk licht, geen sociale commentaar. Enkel een beschrijving van de gewone mens, heel eenvoudig zonder weel toeters en bellen.

Het Angelus

Notities Christophe De Backer

36

1 film a

Gustave Courbet Gustave Courbet was een Frans realistisch schilder, die als een voorloper van het impressionisme wordt gezien. Hij schilderde taferelen uit het dagelijks leven, naakten (o.m. het merkwaardige en zeer gewaagde “L'origine du monde”) en gevarieerde landschappen. Zijn invloed op de Franse schilderkunst van de negentiende eeuw was groot. Het vernieuwende aan zijn werk was het realisme; taferelen uit het dagelijks leven werden hoofdonderwerp en op groot formaat afgebeeld. L'origine du monde

Het schilderij toont een liggende vrouw die met gespreide dijen de toeschouwer een onbelemmerde blik op haar vagina gunt. Hoofd, armen en benen zijn niet te zien. Het doek werd besteld door de Turkse diplomaat Khalil-Bey, die in Parijs woonde. Hij voegde dit werk toe aan zijn persoonlijke verzameling erotische schilderijen (met onder meer “Het Turkse bad” van Ingres en “De slaap”, een ander werk van Courbet).

Notities Christophe De Backer

37

1 film a

De vrouwelijke naakten van Courbet waren zo waarheidgetrouw geschilderd en zo opzienbarend erotisch dat er veel aanstoot aan genomen werd. Samen met Manet verwierp Courbet de academische regels van de schilderkunst. Beiden toonden haarscherp aan dat de geïdealiseerde naakten in het werk van tijdgenoten slechts getolereerd werden in mythologische of allegorische werken. Met hun realistische naakten zetten ze zich af tegen de hypocriete welvoeglijkheid van de kunstminnende burgerij. Met het werk “l'Origine du Monde” ging Courbet nog een stap verder dan in “L'Olympia” van Manet door het meest intieme te tonen.

De slaap

Notities Christophe De Backer

38

1 film a

Het schilderij “l'Atelier” is bijna 6 meter breed. Daarbij maakte hij de werkelijkheid niet mooier dan ze was, zoals velen van zijn tijdgenoten. Dit leidde voortdurend tot schandalen in het Franse culturele leven.

Als hij met zijn werken naar de Academie stapt voor aan de tentoonstelling mee te doen, wordt hij niet toegelaten. Zijn werken zijn voor de Academie onaanvaardbaar. Voor Courbet geen probleem, hij huurt zelf een zaal en geeft zijn eigen tentoonstelling. In zijn schilderij 'Bonjour, Monsieur Courbet' weliswaar geen zelfportret in de gebruikelijk zin van het woord, maar wel een schilderij waarin de kunstenaar Courbet nadrukkelijk figureert zien we hoe Courbet zichzelf heeft geschilderd door het landtrekkend met zijn schildersbagage op de rug, eerbiedig begroet door zijn vriend en beschermer.

Notities Christophe De Backer

39

1 film a

De steenhouwers

De weergaven van de realiteit, zonder sociale commentaar, vraagt gewoon om moeilijkheden, Eenieder die gewoon was schilderijen van academische kunst tentoongesteld te zien, moet dit stuk toen gewoonweg kinderachtig zijn voorgekomen. Hier zijn immers geen gracieuze houdingen, geen vloeiende lijnen, geen indrukwekkende kleuren. Het realisme heeft niet lang geduurd (1850 - 1860), maar heeft wel een grote invloed nagelaten op de kunstwereld.

Un enterrement à Ornans

Notities Christophe De Backer

40

1 film a

Constantin Meunier Hij studeerde aan de Brusselse Academie en werkte drie jaar lang als helper bij de beeldhouwer Charles Auguste Fraikin. Hij was twintig toen hij als schilder begon te werken, in eerste instantie richtte hij zich op religieuze thema's. In 1880 exposeerde hij met succes op het Salon te Gent een reeks schilderijen omtrent het harde leven van de arbeiders in de steenkolenmijnen en in de hoogovens.

In 1885 sloeg hij weer aan het beeldhouwen. Bij een bezoek aan de Antwerpse haven had hij de overtuiging opgedaan dat hij alleen maar in deze discipline voldoende de kracht en de hardheid van het havenarbeidersbestaan tot hun recht kon laten komen. Op dat moment ontstonden de schitterende beelden voor het ophefmakende Monument van de Arbeid, dat aan de Van Praet-brug te Laken opgericht werd. Constantin Meunier werd hiermee onsterfelijk. In 1895 vestigde hij zich weer in Brussel. Een jaar later exposeerde hij zijn werken in Parijs. Het werd een triomf. De faam van Constantin Meunier is beduidend groter geworden als beeldhouwer dan als schilder of graficus, ofschoon hij in elke discipline telkens meesterwerken uit het sociaal realisme presteerde.

Notities Christophe De Backer

41

1 film a

Prerafaëlieten (soms gespeld als Pre-Rafaëlieten of Pre-raffaëllieten) is een Engelse kunstenaarsvereniging, die in 1848 werd opgericht door William Holman Hunt, John Everett Millais en Dante Gabriel Rossetti. De Prerafaëlieten (een vertaling van de Engelse naam Pre-Raphaelite Brotherhood) noemden zich zo, omdat ze de schilder Raphaël overgewaardeerd vonden en terug wilden naar de schilderkunst van voor zijn tijd. Ze legden de basis voor de Jugendstil of art nouveau. Prerafaëlitische schilderijen geven vaak op een realistische manier historische en religieuze taferelen weer.

Hunt’s; The Awakening

Notities Christophe De Backer

42

1 film a

De “Awakening” is nu niet direct een religieuze tafereel. Maar het werk zit wel vol symboliek. De poes die met het vogeltje speelt (De man speelt met de vrouw), de hoed en stok van de man op tafel (De man is een gast bij de vrouw), de klok met cupido’s, de vrouw die in haar onderrok zit op zijn schoot. De handschoen op de grond, … Heel dit schilderij geeft het idee van overspel weer.

Dante Gabriel Rossetti

Samen met Hunt en John Everett Millais stichtte hij de Pre-Raphaelite Brotherhood (Prerafaëlieten). Zijn eerste grote werk was “The girlhood of Mary Virgin”, dat hij signeerde met P.R.B. (Pre-Raphaelite Brotherhood). De Prerafelieten streefden naar een vernieuwing van de kunst door natuurbeschouwing en door de vroege Italiaanse schilderkunst (van voor Rafaël) als voorbeeld te nemen. Geïnspireerd door de poëzie van Dante Alighieri en de mystieke poëzie en schilderkunst van William Blake ontwikkelde hij een symbolisch-decoratieve stijl, die al de kant van de Jugendstil opgaat.

The girlhood of Mary Virgin

Notities Christophe De Backer

Ecce Ancilla Domini

43

1 film a

Impressionisme Door de weken van onder andere Courbet, heeft het realisme niet lang geduurd. Het realisme heeft geleid tot het impressionisme. Een stroming en schilderstijl in de schilderkunst en beeldhouwkunst in de 19e eeuw. Het behoort tot de Moderne kunst. Vooral in Frankrijk van 1860 tot 1880. Het was een vernieuwingsbeweging, niet alleen als revolterende stroming tegenover het toen algemeen aanvaarde en officieel erkende academisch classicisme, maar ook als totaal nieuwe stijltechnische conceptie. De beweging kreeg haar naam in 1874 door een toevallig journalistenartikel. De revolterende beweging was echter al een tiental jaren oud en Edouard Manet had toen al een paar keer de herrie op gang gebracht, tegenover de officiële salonjury's. Zijn “Absintdrinker” werd al in 1859 geweigerd, terwijl zijn “Olympia” en zijn “Déjeuner sur l'herbe” zulkdanig schandaal verwekten, dat ze aanleiding gaven tot de eerste Salon des Refusés in 1863. Voordien, in 1855, werd de Begrafenis te Ornans van Gustave Courbet geweigerd en had men, in 1850, de Barbizon-schilders al uitgescholden voor "Onverschoonde democraten". Het Salon des Refusés (Het salon voor de geweigerde) had uiteindelijk meer succes dan het salon dat de academie hield. De Impressionisten hebben geen aandacht meer voor detail. Hun werken zijn opgebouwd door kleurtoetsen. Het zijn streepje en vlekjes, als je ver genoeg van het werk gaat staan, komt de compositie pas volledig tot zijn recht. Goed te zien in “Impression soleil levant” van Claude Monet.

Notities Christophe De Backer

44

1 film a

De realisten maakten buiten een schets. Dan gingen ze naar de studio het eigenlijke schilderij maken. De Impressionisten vatten de realiteit, niet in beeld maar in licht & kleur. Ze gaan naar buiten, ze gaan in de openlucht, Plein-air. Ze brengen zuivere kleuren aan op een witte achtergrond, de werken zijn momentopnamen. Het is waarschijnlijk door de uitvinding van de verf in tube dat de schilders buiten konden gaan schilderen, Vóórdien werd de verf in dierlijke blazen meegenomen, maar die laten zuurstof door en de verf hardt uit. Door de tube kregen ze de kans om direct buiten te werken en de toenmalige belangstelling voor licht deed de rest.

Claude Oscar Monet Hoewel we Monet bij de Impressionisten indelen, heeft hij zichzelf nooit een Impressionist genoemd.

Le déjeuner sur l'herbe

Het werk dat voor zoveel opschudding zorgde dat Monet het ging tentoonsellen in het Salon des Refusés.

Notities Christophe De Backer

45

1 film a

60 jaar na de werken van Goya, doet Monet hetzelfde. Hij neemt de compositie over, maar het resultaat is wel hellemaal anders. Hij heeft zijn eigen versies van de werken van Goya gemaakt.

Le Balcon van Monet Te vergelijken met Maya’s op het balcon van Goya:

Notities Christophe De Backer

46

1 film a

Hetzelfde met het “Executie Keizer Maximiliaan van Mexico” door Monet.

Komt verdacht veel overeen met het werk van Goya:

Notities Christophe De Backer

47

1 film a

“Olympia” van Monet

En de maya van Goya

Het is niet zo dat Monet enkel maar werken heeft ‘nagemaakt’. Hij heeft uiteindelijk in reeksen geschilderd. In deze reeksen zien we de verschillende belichtingen in de loop van de dag op één onderwerp. Het ochtendgloren, de eerste zonestralen, de vroege middag, de vooravond, het is allemaal te zien in zijn reeksen. Zijn reeksen vormen een eenheid van thema of van locatie. Deze stappen die Monet neemt is belangrijk voor andere. Hij legt een nieuwe weg aan.

Notities Christophe De Backer

48

1 film a

Een voorbeeld is zijn reeks over de Rouen Cathedral. De kerk wordt altijd vanuit een andere hoek of compositie weergegeven. Maar het zonlicht valt er altijd anders op.

Notities Christophe De Backer

49

1 film a

Woman with a Parasol

The Waterlily Pond

Notities Christophe De Backer

50

1 film a