Kitap

Kitap Vedat Ali TOK

PROF. DR. ATABEY KILIÇ VE

KLÂSİK TÜRK EDEBİYATI ÜZERİNE MAKALELER

A

tabey Kılıç, Klâsik Türk Edebiyatı alanında Kayseri’nin yetiştirdiği ilim adamlarımızdandır. Ege Üniversitesi mezunu, aynı üniversitede yüksek lisansını ve doktorasını tamamladı. Öğrendiğimize göre titiz, bunun yanında disiplinli olmakla soğukluğu aynı anlamda anlamış merhum Prof. Dr. Tunca Kortantamer’in rahle-i tedrisinden geçmiş olan Kılıç, hocasından ilmî disiplinini almış ama iyi ki diğer huylarını almamış. Atabey Kılıç, 2000 yılından beri Erciyes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Başkanlığını ve 2004 yılından bu yana da Türk Dili Bölüm Başkanlığı görevini sürdürmektedir.

66

Kasım 2008

Mîrzâ-zâde Ahmed Neylî ve Dîvânı, Mürîdî ve Pend-i Ricâl Adlı Mesnevîsi, Manzûme-i Keskin, 18. yy.’ın Meşhur Ailelerinden Mîrzâ-zâdeler, Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi El Yazmaları Alfabetik Kataloğu, Bî-Nokta Tecellî Dîvânı, Eski Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar, Ahmed Hamdî Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî Atabey Kılıç’ın basılan kitaplarından bazıları… Kılıç, Turkish Studies dergisinde editörlük görevi de yapmaktadır. Belirli bir birikime ve tecrübeye sahip akademisyen yazarlarımızın makalelerini bir kitapta toplamaları okuyucu açısından son derece önemli, zira genellikle çeşitli akademik dergilere dağılan makalelere ulaşmak, araştırmacılar için büyük bir zaman kaybına yol açmaktadır. Klâsik edebiyatımızla ilgili makalelerini kitaplaştıran (kitaplaştırılan) yazar-

larımız ve eserlerinden akla ilk gelen örnekler şunlardır: Mehmet Fuat Köprülü: Edebiyat Araştırmaları, Âmil Çelebioğlu: Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Abdulkadir İnan: Makaleler ve İncelemeler, Ahmet Hamdi Tanpınar: Edebiyat Üzerine Makaleler, Tunca Kortantamer: Eski Türk Edebiyatı: Makaleler, Mustafa İsen: Ötelerden Bir Ses: Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Günay Kut: Yazmalar Arasında (Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları), Mine Mengi: Divan Şiiri Yazıları, İskender Pala: Akademik Divan Şiiri Araştırmaları… Prof. Dr. Atabey Kılıç’ın da Eski Türk Edebiyatına dair makaleleri Klâsik Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler adıyla kitap hâline getirildi. Prof. Dr. Kılıç’ın Turkish Studies Yayınları arasında (An-

kara 2007) çıkan Klâsik Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler’i 554 sayfalık oldukça hacimli bir kitap. Eserde ağırlıklı olarak Atabey Kılıç’ın çeşitli dergilerde yayınlanan yazıları ile sempozyumlarda sunduğu bildirileri toplanmış. Kitabın başında öğrencilerinin yazdığı 1,5 sayfalık bir takriz bulunuyor ve öğrencileri onu “Erciyes Dağı gibi vakur ve müşfik, İzmir ovaları gibi velut ve bereketli…” şeklinde bir tasvirle sunuyor.

Mürîdî’nin Pend-i Ricâl (s. 55) mesnevîsi ile ilgili kısa bir tanıtım yazısı alınmış kitaba; ancak Kılıç’ın bu mesnevî üzerinde yoğun bir emek sarf ettiğini ve eserin kitap hâlinde ilki Laçin, ikincisi Akademi Kitabevi tarafından olmak üzere iki baskısının yapıldığını biliyoruz. Fatih Devri Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış (s. 74), ya-

Kitabın ilk makalesi Selçuk (Ayaslug) Kültür Tarihine Genel Bir Bakış. (s. 1) Bu yazıyı ileride üzerinde çokça duracağı Mîrzâzâdeler ailesi ile ilgili makaleleri takip edecektir. Çünkü Kılıç’ın doktora çalışması Mîrzâ-zâde Ahmed Neylî ve Dîvânı üzerine… Osmanlı devletinin siyasî hayatında önemli bir mevkii bulunan Mîrzâ-zâdelerin kurucularından Mîrzâ Mehmed Efendi ve Mîrzâ-zâdelerle ilgili şecere kitabın ikinci önemli yazısını oluşturuyor. Kitapta aynı aileden Mehmed Sâ’id Efendi (s. 26), Mîrzâ Mustafa Efendi (s. 30) ve Şeyh Mehmed Efendi (s. 32) hakkında da birer makale bulunmaktadır. Neylîzâde Mehmed Hamîd Efendi (s. 50), Mîrzâ-zâde Ahmed Neylî ve Manzum Bir Mektubu (s. 61), Fıtnat Hanım’ın Mîrzâzâdeler Ailesi ile İlgili Tarih Manzumeleri (s. 134) ise yine bu minvalden sayılacak yazılar arasında.

zarın Fatih devrinde yetişen önemli şairlerden bahsettiği bir sempozyum bildirisi. Cumhuriyet döneminde geleneğin izlerinin arandığı iki makale, Cumhuriyet Devri Türk Şiirinde Geleneğin Devamı: Aruz (s. 99) ve Cumhuriyet Döneminde Eski Türk Edebiyatı Araştırmalarına Genel Bir Bakış (s. 122) başlıkları ile veriliyor. Atabey Kılıç’ın, hemşehrileri ile ilgili yazıları da kitabında yer alan ilgi ile okunabile-

cek yazılarından… Bu bölümde zikredeceğimiz makaleleri şunlar: Develili âşık Seyrânî’nin mahlası ile ilgili görüşlerin sergilendiği Bir Mahlas Problemi: Seyrânî mi Seyrâni mi (s. 87), Kayserili hükümdarşair Kadı Burhâneddin’in bir gazelinin şerh edildiği Kadı Burhâneddin’in Bir Gazelinden Hareketle (s. 466), Kayserili yazar Emir Kalkan’ın TYB tarafından ödüllendirilen Kayseri kültürüne dair yazdığı kitapla ilgili görüş ve düşüncelerin anlatıldığı Kanatsız Kuşlar Şehrine Dair (s. 524) ve yazar Süleyman Sağlam’ın kitaplarının tanıtıldığı Kayseri Âşığı Bir Yazar: Süleyman Sağlam (s. 527). Bildiğimiz kadarıyla Kılıç, epey bir zamandır çalışmalarını klâsik edebiyatımızdan iki konu üzerine yoğunlaştırıyor. Bunlardan biri manzum sözlükler. Bu guruptaki makaleleri kitapta Manzum Sözlüklerimizden Manzûme-i Keskin (s. 229), Mevlânâ Müzesi Kitaplığı 4026’da Kayıtlı Manzum Sözlük Mecmûası Hakkında (s. 234), Süleymaniye Kütüphanesi Reşid Efendi 977’de Kayıtlı Manzum Sözlük Mecmuası Hakkında (s. 241), Türk Klâsik Şiirinde Manzum Sözlükler ve Bazılarındaki Bedene Ait Unsurlar (s. 252), Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -1- (İnceleme) (s. 270), Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -2- (Metin) (s. 282), Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbî (Me-

67

tin) (s. 318), Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Şâhidî (Metin) (s.372), Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân Şerhi Hediyyetü’lİhvân (s. 410) başlıkları ile veriliyor. Kılıç’ın üzerinde durduğu ikinci sâha ise şerh ve belâgat. Şerh ve belâgatle ilgili makaleleri ise şunlar: Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi (s. 416), Ahmed Hamdî Belâgat-ı Lisân-ı Osmânî’si (s. 433), Altıparmak Mehmed Efendi ve Şerh-i Telhîs-i Miftâhı’nda Şerh Metodu (s. 437). Yazarın şerh uygulamalarını ihtiva eden yazılarına baktığımız zaman da Klâsik Şiirimizde Beşerî Aşka Dair (s. 151), Nef’î’nin Bir Beyti Üzerine Düşünceler (s. 463), Kadı Burhâneddin’in Bir Gazelinden Hareketle (466), Taşlıcalı Yahya Bey’in Bir Beyti Üzerine Düşünceler (s. 470) gibi yazılarını görüyoruz. Akademik yazıların ortalama bir okuyucuya soğuk geldiğini biliriz. Yazar, bunu da düşünmüş olmalı ki kitabında güncel konularda yazdığı dikkat çekici yazılarına da yer vermiş. Bunlar, bir Çanakkale gezisindeki, gezilen, görülen yerlerin ilgi çekici özelliklerini yansıtmanın yanında duygu çeşnisi ile renklendirilmiş birer günlük özelliği de taşıyan popüler yazılardır. Çanakkale Günlüğü I-II, Alçıtepe Sargı Yeri III, ÇanakkaleAlçıtepe- Ezineli Yahya Çavuş

68

Kasım 2008

Şehitliği IV (s. 529-552) başlıklı bu yazılar bir klâsik edebiyat akademisyeninin Çanakkale’ye Çanakkale Savaşlarına bakışının resmidir. Kitabın son yazısı, yazarla tarafımdan yapılan mülakat metni (s.549). Mülakatı şöyle yeniden okuduğum zaman gördüm ki Kılıç’ın, okuyucusuna ödenmemiş bir borcu var. Zira kendisine sorduğum sorulardan biri gelecekte ne tür çalışmalar düşündüğü (mealinde) idi. Prof. Dr. Kılıç, bu soruya Eski Türk Edebiyatı araştırmaları el kitabı hazırlamayı düşündüğünü ve popüler tarzda da “…mahallemizin renkli, yorgun, göçkün, sadece hayal perdemizde saklı kalan simalarını, çocuklarımıza, bizden sonra gelecek olanlara da anlatmak istiyorum.” diyerek eski Kayseri’yi hatırlatacak bir hâtıralar kitabı yazmayı hedeflediğini söylemişti. Bunları yazarın borç hanesinde bırakıp altını da kalın bir çizgi ile çizmek gerekiyor… Söz mülâkattan açılmışken Atabey Kılıç’ın üniversitelerimizdeki eğitim öğretime dair görüşlerini de okuyucularımızla paylaşmak isterim. Şöyle diyor Kılıç: “Öncelikle herhâlde çalışacak akademisyen bulmalı. Öğrenci yetiştirmek de bilimsel çalışmaların içerisinde bulunmak da son derece gerekli ve üstelik çok zevkli bir meşgale. Ne yazık ki çoğumuz bir hayli tatminkâr olan ders ücretinin cazibesine kapılıyoruz, bir kısmımız da

mecburen fazla derse giriyoruz. Üniversitelerimizde yeterli akademik kadronun olmadığı bilinen bir gerçektir. Öncelikle kadroların artırılması gerekecek. Tabiî bir mesele de eleman yetiştirmek. Yazık ki şu an çalışmakta olduğum birim için bunun yeterince yerine getirildiğini söyleme imkânım yok. Üniversitelerin çözülmesi gereken yığınla probleminin olduğunu çoğu insan bilmektedir. Maalesef ilk elden bilimsel çalışmaların yapılması gereken üniversiteler de eğitime genel bütçeden ayrılan paydan dolayı bilhassa ekonomik sebeplerden kaynaklanan ciddî sıkıntılarla karşı karşıyadır. Bunların halli hâliyle siyasîlerin duyarlılığına, başarısına ve bakış açısına bağlı.” Şüphesiz ki bir ilim adamının alanı ile ilgili yazacağı akademik yazı ve kitapları onun saygınlığını önemli ölçüde artıracaktır. Atabey Kılıç da klâsik edebiyat alanında yaptığı çalışmalarıyla bunu hak etmiş görünüyor. Ne var ki akademik alanın dışındaki genel okuyucu kitlesine hitap edebilecek eserlerin daha fazla okunduğu ve edebiyat âleminde bâkî kaldığı bir vakıa. Edebiyat ilmini bilen insanların ortaya koyacağı edebî eserlerin daha sağlam olacağı da muhakkak. Prof. Dr. Atabey Kılıç’ın, özellikle yaşadığı şehre dair yazacakları, daha çok dikkat çeker kanaatimizi belirtip, bu tür yazılara ağırlık vermesini temenni ederek noktalayalım yazımızı…

Kitaplık Âşık Durdu Mehmet Yoksul (Âşık Mahfuzi) Hayatı ve Şiirleri Hazırlayanlar: Yaşar ALPARSLAN - SerdarYAKAR Ukde Yayınları Tel: 0344 225 13 00

Aklım Kalbimde Kaldı Murat ÇİFTKAYA Nesil Yayınları Tel: 0212 551 32 25

AFSGD 4. Kültürlerarası Film Festivali Fest-i Kült 13-20 Kasım 2008

Sufi Psikolojisi Kemal SAYAR Timaş Yayınları Tel: 0212 511 24 24

Türklerin Tarihi Recep Şükrü APUHAN Timaş Yayınları Tel: 0212 511 24 24

Üç yıldır gerçekleştirilen 27-28 Ocak tarihlerinde Alaska ABD’de düzenlenen yan projeyle sınırların ötesine açılan AFSGD Kültürlerarası Film Festivali, geçtiğimiz yıl 23-29 Kasım tarihleri arasında Ankara sanatseverleriyle buluşmuştu. Bu yıl dördüncüsü düzenlenecek Fest-i Kült, festival kapsamında ilk kez düzenlenecek film yarışmaları ile daha canlı olarak Kızılay Büyülü Fener Sineması’nda 14-20 Kasım tarihleri arasında seyircisi ile buluşmayı hedefliyor. Ödül Töreni ve Açılışı: 13 Kasım 2008 Film Gösterimleri: 14-20 Kasım 2008

Şafak Taarruzu Ahmet Süreyya DURNA Başsaray Yayıncılık Tel: 0532 417 28 46

Film Nasıl Çekilir Atölye Çalışması: 15-16 Kasım 2008 Ankara Kültür Avı Atölye Çalışması: 17-19 Kasım 2008 Kapanış : 20 Kasım 2008 www.festikult.com

69