Kalite Ve Kontrol

KALİTE VE KONTROL 1.1 KALİTE NEDİR ? Günümüzün büyük ölçüde rekabete dayanan ekonomik sistemi içerisinde ticaret; mal ve hizmetlerin kalitesini sürekli olarak geliştirme çağrısına uyulması zorunluluğudur. Kaliteli çalışmanın neler kazandıracağı bellidir:Görevi en iyi şekilde yapmanın doyumu,verimlilik işlerin bir defada doğru olarak yapılmasıyla kazanılan zaman ve alıcıların bir firmanın adını kalite ile birlikte anmalarından kaynaklanan kazanç ... Peki kaliteyi nasıl tarif ediyoruz. Kalite, birçok kişinin sandığı gibi "Lüks" çağrışım yapan bir kavram değildir. Kalite alıcıya, bir urun ve hizmet sonucu sunulan niteliklerin toplamıdır. Kalitenin bazı tanımlarına üretici ve tüketici gözüyle örnek olarak şunlar verilebilir: • • • • • •

Bir ürünün kullanımındaki uygunluğunu belirleyen özelliklerin tümü Alıcı tarafından bir üründe bulunması istenen özellikler Tüketicinin tatmin olma derecesi Ekonomiklik,iyilik,üstünlük Ürünleri birbirinden ayırmada kullanılan belirgenler toplamı Üründe belli bir görevin belli bir süre içinde devam edebilmesi için bulunması gereken özellikler

•

Kalite bir önlemdir:Sorunlar ortaya çıkmadan önce çözümlerini oluşturur, ürün ve hizmetlerin yapısına tasarım yoluyla üstünlük kusursuzluk arayışı katar.

•

Kalite, müşterinin tatminidir:Ürün ve hizmetin ne kadar iyi olduğu konusundaki son kararın verdiği memnunluktur. Kalite verimliliktir:İşlerini yapabilmek için gerekli eğitimden geçen, ihtiyaç duyduğu araç-gereç ve talimatlarla desteklenen personelden elde edilir. Kalite esnekliktir:Talepleri karşılamak için değişmeyi göze almak ve bu konuda istekli olmaktır. Kalite etkili olmaktır:İşleri çabuk ve doğru olarak yapmaktır. Optimizasyondur. Kalite bir programa uymaktır:İşleri zamanında yapmaktır. Kalite bir süreçtir:Süre gelen bir gelişmeyi kapsar. Kalite bir yatırımdır:Uzun dönemde bir işi ilk defada doğru olarak yapmak, hatayı sonradan düzeltmekten daha ucuzdur

• • • • • •

KALİTE, kusursuzluk arayışına sistemli bir yaklaşımdır. KALİTENİN BİLİM ADAMLARINA VE KURULUŞLARA GÖRE TANIMLARI Kalite kullanıma uygunluktur. Dr. J.M.JURAN

Kalite şartlara uygunluktur. P.B.CROSBY Kalite bir ürün yada hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. TS-ISO 9000 Kalite ürün yada hizmeti ekonomik bir yoldan üreten ve tüketici isteklerine cevap veren bir üretim sistemidir. JIS-Japon sanayi standartları komitesi Kalite kontrol uygulamak,en ekonomik,en kullanışlı ve tüketiciyi daha ima tatmin eden kaliteli ürünü geliştirmek,tasarımını yapmak üretmek ve satış sonrası hizmetlerini vermektir. Dr. Koru ISHIKAWA Bunlara göre bir ürün;fiyatı,kullanımı,ömrü,biçimi ve rengi,şartlara uygunluk,kullanıma uygunluk gibi farklı özellikleri içinde eğer bir alıcının beğenisini kazanmış ve ona beklediğini vermiş ise o ürün,o kişi için "kaliteli" sayılır.

1.2.MUAYENE NEDİR ? Bir imalatın bütün yapım işleri tamamlandıktan sonra stoklanacağı veya müşteriye teslim edileceği zaman,imalat dizynında veya satın alma teknik şartnamesinde belirtilen standart esaslarına uygun olup olmadığını tespit veya tayin için ,bir takım makine alet ve cihazlarla yapılan işleme"Muayene"denir. Muayenede mamüllerin yalnızca hatalı ve hatasız olduğu tespit edilir. Hataların oluş sebebleri üstünde durulmaz ve imalatın teknolajik aksaklıkları ile ilgili herhangi bir görüş belirtilmez.

1.3.KONTROL NEDİR ? Bir mamülün, ölçü, biçim, boyut ,yüzey ve yüzey kalitesinin istenilen değerlerde olup olmadığını anlamak için yapılan incelemeye kontrol denir. Kontrol üretimde yarım mamül veya tam mamüle uygulanan bir işlevdir. Makinecilikte kontrol aletleri dijital sistemli cihazlar , gönyeve mastarlardır. Elektrik bilim dalında voltmetre , avometre vb. dir. 1.4. GÜVENLİK NEDİR ?

Bir malın şartnamesinde belirtilen kullanma süresinin normal ömrü içerisinde arıza yapmadan çalışma süresidir. Örneğin; bir televizyon tüpünün firmanın belirlediği süre 3000 saat ise bu sürede dayanması ,bilgisayar yazıcılarının dramlarının firmaca belirtilen miktar (kağıt çıktısı) sonunda değiştirilmesi gibi. 1.5. SIFIR HATA KAVRAMI Sıfır hata bir motivasyon kavramı değil ,Yönetim standardıdır. Sıfır hatanın başarıyla uygulanması , yönetimin sadece desteğiyle değil , aktif katılımıyla mümkün olabilir. Şirket kültürünü benimsemiş olan her çalışan sıfır hata programını başarıyla yönetebilir. Sıfır hata programları yönetim çalışan iletişimini güçlendiren önemli bir araçtır. Sıfır hata,sadece üretici firmalarda değil,tüm sektörlerde uygulanabilir. 1.5.1Sıfır Hata İle çalışma: Klasik yönetim anlayışıyla (taylorizm) maliyet ile kalite birbiriyle çelişir. Kalite yükseldikçe maliyet artar .Ancak ,askeri maliyet belli bir hata yüzdesinde gerçekleşir. Hayatı daha düşük düzeylere indirmek maliyeti artıracağından,sıfır hataya erişmek güçleşir. O nedenle klasik yaklaşımın modeldeki kalite kontrol yerine önleyici yaklaşımın sağlanması gerekir. Böylelikle , kalite-maliyet ilişkisine bakıldığında en yüksek kalitenin en düşük maliyetle elde edildiği görülür. Bu sonuca ulaşmak için: •

Gelişme yaratıcılık için tüm çalışanların katkısı,

Analiz,problem çözme ve karar verme tekniklerinin sistematik bir biçimde kullanılması temel koşuldur. Hemen her alanda bu tekniklerin bilinçli ve yaygın uygulanması ile gerçekleştirilen çok sayıda "iyileştirme" projesi ile kuruluş ,Japonların kaizen adını verdikleri "Sürekli gelişme " yi başarmış olur. 1.6 TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ 1.6.1 Toplam Kalite Yönetiminin gelişim süreçleri Toplam kalite yönetimi organizasyonlarda "kalite" nin arttırılmasını amaçlayan bir yönetim felsefesi. Bu yönetim anlayışında müşterilerin istek ve beklentileri doğrultusunda ürün ve hizmetlerin kalitesinin yükseltilmesi ve verimliliğin arttırılması hedefleniyor. Toplam kalite felsefesinde kalite ve verimliliğin artırılması için çalışanların memnuniyeti ,motivasyonu ve ödüllendirilmesi ,performans değerlendirme ve ölçme

yöntemlerinin kullanılması , organizasyondaki hataların ve yanlışların ortadan kaldırılması, ekip çalışmasına ağırlık verilmesi başarılı organizasyonların tecrübelerinden yararlanılması (benchmarking), stratejik planlamanın yapılması ve benzeri hedefler üzerinde duruluyor. Toplam kalite yönetimi konusundaki ilk çalışmalar 1930' lu yıllarda ABD de başladı. Bell Telephone şirketinde istatikçi olarak çalışan Walter A. Shewhart istatiksel kalite kontrol alanında önemli çalışmalar yaptı. Shewhart , üretime istatiksel yöntemleri uygulayan ilk kişilerden biriydi. Shewhart ın kalite konusundaki çalışmalarını ABD'de W.Edwards Deming ve Joseph M.Juuran'ın çalışmaları izledi. Bu iki bilim adamı Japonyaya davet edilmiş ve Japon mühendislere kalite geliştirme , kalite planlama ve kalite kontrol konularında seminerler vermişlerdir. Günümüzde pek çok araştırmacı Deming'in toplam kalite yönetiminin babası olarak kabul etmektedirler .Ancak Deming kadar Juran'ın da toplam kalite felsefesine önemli katkılarının olduğunu belirtmekte fayda var.1950'li yılların sonlarına doğru toplam kalite kontrolü alanında kayda değer çalışmalar yapan bir diğer Amerikalı Armond V. Feigenbaum'dur. Amerikalı PhilipCrosby'de Sıfır hata (zero defect)akımının öncülerinden biri olarak kabul edilmektedir. Japon bilim adamlarıda toplam kalite felsefesinin gelişmesine önemli katkıda bulundular. 1960'lı yılların başlarında Kaoru Ishıkawanın kalite çemberleri ve NedenEtki analizleri konusundaki çalışmaları toplam kalite felsefesine önemli katkılar olarak kabul edilmektedir. Kalite mühendisliğinin gelişmesine önemli katkısı olan Genichi Taguci'nin istatiksel deney tasarımı ve kalite kayıp fonksiyonu ,kalite konusundaki çalışmaları daha da hızlandırdı. Bu arada Japon Taaichi Ohna'nın tam zamanında üretim modeli de geleneksel Taylorizm ve Fordizm anlayışındaki kitle üretimi anlayışının yıkılmasına neden oldu. Japon Maasaki kaizen (sürekli gelişme) felsefesi de toplam kalite yönetimine bir diğer önemli katkıydı. Öte yandan rekabet stratejisi ve stratejik planlama yönetimi 1980'li yıllarda ve özellikle 1990'lı yıllarda özel şirketlerin yönetiminde önemli bir araştırma ve gündem maddesi oldu. Harvard üniversitesi profesörlerinden Michell E. Porterin rekabet stratejisi alanındaki çalışmaları ile stratejik planlama yönetimi yeni yönetim felsefesinin önemli bir boyutunu oluşturdu 1980'li yıllarda önemli gelişmelerden biriside "En iyi uygulamaların adptasyonu"adı verilen bir yönetim tekniğinin organizasyonlarda uygulanması konusunda yapılan çalışmalardı. ABD'de Xeronx şirketinde bu konuda yapılan çalışmalar diğer şirketler için ilk örneği oluşturdu. Özetle , başlangıçta sadece kalite geliştirme planlama ve kontrol konularında yapılan araştırmalar daha da genişleyerek toplam kalite adı verilen yeni bir yönetim felsefesinin doğuşunu hazırladı . Toplam kalite felsefesi ile "Yönetimde rönesans dönemi başlamış oldu. Toplam kalite yönetimini daha iyi kavraya bilmek için bu yeni yönetim felsefesinin temel boyutlarını ele almak ve tanımlamak doğru olacaktır.

"Her başarılı kalite devrimi üst yönetimin katkısı ile olmuştur." Joseph M.Juran "Gelişme hiçbir zaman sona ermeyecek bir süreçtir." Peter Drucker

1.6.2 Toplam kalite yönetiminin temel boyutları KALİTE ÇEMBERİNİ GÖRMEK İÇİN TIKLA •

Kalite Yönetimi

Organizasyonlarda kalite geliştirme , kalite planlama ve kalite kontrol çalışmalarının yapılması ; kalite standartlarının oluşturulması ;üst yönetimin kalite konusuna önem vermesi ;tüm çalışanların kalite geliştirme çalışmalarına katılımının sağlanması. •

Müşteri Odaklı Yönetim

Organizasyonlarda müşterilerin istek ve beklentilerinin belirlenmesi; müşterilere kaliteli mal ve hizmet sunulmasının amaçlanması. •

Adem-i Merkeziyetçi Yönetim

Organizasyonda görev ve yetkilerin paylaşımının sağlanması ; emir ve talimatlara dayalı hiyararşik yapıya son verilmesi; orta düzeydeki yönetici ve çalışanlara görev devredilmesi (delegasyon); yönetici ve çalışanlar arasında iletişimin, güven ve işbirliğinin güçlendirilmesi. •

Rekabet Stratejisi ve Stratejik Planlama Yönetimi

Organizasyonda Durum Analizi (SWOT Analizi)yapılması; rakip firmalara karşı üstünlük ve zayıflıkların tespit edilmesi; Organizasyonlarda vizyon ve misyon bildirgelerinin hazırlanması ; stratejik planlamanın uygulamaya konulması. •

Benchmarking

Bu organizasyondaki stratejilerin, uygulamaların, stratejinin, uygulamaların, süreçlerin, ürün ve hizmet kalitesinin o alanda faaliyet gösteren "en iyi"[bestin class] organizasyonlarla ve "en iyi uygulamalarla" (best pratices) karşılaştırılarak organizasyonun performansının yükseltilmesi. •

Toplam Katılım ve Sinerjik Yönetim

Organizasyonlarda multi-fonksiyonel çalışma gruplarının oluşturulması ve ekip çalışmasının yaygınlaştırılması, çalışanların karar alma ve yönetim sürecine katılımlarının sağlanması. •

İnsan Kaynaklarının Yönetimi

Organizasyonlarda en önemli kaynağın insan olduğunun kabul edilmesi;insana, dolayısıyla tüm çalışanlara değer verilmesi,; liyakata dayalı yönetimin uygulanması; organizasyonlarda yöneticilerin ve

çalışanların performanslarının değerlendirilmesi ve ölçülmesi konusunda çalışmalar yapılması; başarının tanınması ve ödüllendirilmesi. •

Performans Değerlendirilmesi ve Ölçümü

Organizasyonun başarı performansının değerlendirilmesi;müşteri ve çalışanların memnuniyetinin belirlenmesi ; Pazar payı, uzun dönemli karlılık, kalite düzeyi, verimlilik vs. konularında ve istatiksel analizlerin yapılması. •

Bilgi Teknolojilerine Dayalı Yönetim

Organizasyonlarda yeni bilgi teknolojilerinden azami ölçüde yararlanılması; Araştırma ve Geliştirme (AR-GE) çalışmalarına önem verilmesi; bilgisayar destekli üretimin gerçekleştirilmesi. •

Sosyal Sorumluluk ve Ahlak

Organizasyonun sosyal sorumluluk ve ödev ahlakı bilincine sahip olması Yönetim ahlakına önem verilmesi ve bu ilkeler çerçevesinde faaliyette bulunması . •

Performans Standartlarının Oluşturulması

Organizasyonda müşteri ihtiyaçlarının en iyi şekilde ve suretle karşılanması için belirli performans standartları oluşturulması; müşterilere hizmetlerin belirli kalite standartları dahilinde sunulacağının taahhüt edilmesi. •

Liderlik ve Yönetim Danışmanlığı

Bu organizasyonu başarıya götüren en önemli faktörlerden birisinin liderlik ve üst yönetimin katkısı olduğunu kabul edilmesi. •

Sürekli Gelişme (Kaizen)

Organizasyonda sürekli gelişme felsefesinin benimsenmesi; sürekli eğitime, sürekli bilgi ve beceri geliştirmeye, sürekli araştırma ve geliştirmeye önem verilmesi. •

Önceden Problem çözme ve Sıfır Hata

Organizasyonda doğru işlerin ilk seferde doğru yapılmasına azami çaba gösterilmesi; hataların en aza indirile bilmesi için problemlerin önceden belirlenerek çözülmesinin amaçlanması. •

Tam Zamanında Üretim

Aşırı stok bulundurma ve kitle üretimine yönelme yerine teknolojideki gelişmeler ve müşteri beklentilerindeki muhtemel değişiklikleri dikkate alarak üretim miktarının belirlenmesi;üretimi gerekli olduğu zamanda , gerekli miktarda ve kalitede gerçekleştirme. •

Sistematik ve Bütünsel Yönetim

İnsan, makine,malzeme,çevre,kurallar vs. tüm faktörlerin organizasyonun başarıya ulaşabilmesi için önemli olduğunun kabul edilmesi ve bütünsel olarak ele alınması. Toplam kalite yönetimi bu belirtilen unsurları içeren bir çağdaş yönetim felsefesidir. Bu yeni yönetim felsefesi halen dünyada başta özel sektör olmak üzere tüm organizasyonların yönetiminde uygulanmaktadır.

1.7. KALİTE ÇEMBERİ

Bir kalite çemberi , en az 3 en fazla 8 çalışandan oluşan küçük bir gruptur . Aynı iş çevresinden bu grup , mesai saatleri içinde veya dışında gönüllü olarak her hafta bir saat toplanır .Kalite çemberleri kendi iş alanlarında işlerini güçleştiren, kaliteyi düşüren sorunları saptar,nedenleri araştırır ve çözümler için yönetime öneriler sunar. Avrupa ve Amerika'ya yayılan sistem , dünyanın ve ülkemizin önde gelen şirketlerinde yaygın bir şekilde uygulanmaktadır.

Kalite Çemberlerinin Amaçları: 1. Yapılan işin ve mamülün kalitesini geliştirmek 2. Ekip çalışmasını teşvik etmek 3. İşe olan ilgiyi artırmak 4. Şirket içi haberleşmeyi geliştirmek 5. Motivasyonu artırmak 6. Yöneticiler ve çalışanlar arasındaki uyumu artırmak 7. Problem çözme ve önleme yeteneği geliştirmek 8. Fire ve hataları azaltarak maaliyetleri düşürmek, verimliliği artırmak

9. İnsan zihninde gizli kalmış yetenekleri ortaya çıkarmak 10. Daha ileri bir iş güvenliği anlayışı sağlamak

Kalite Çemberi Nasıl Çalışır? Kalite Çemberinin çalışmasında 4 grup görev alır.

1.Yürütme Kurulu: Çemberin Faaliyetlerini Düzenler. 2.Rehber: İşletme içinde çember faaliyetlerini koordine etmek ve yönetmelikte sorumlu kişidir. 3.Lider: Çember toplantılarına başkanlık eder. 4.Üyeler: Üyeler genellikle aynı iş alanındaki çalışmalardan ve çemebr faaliyetlerine gönüllü olarak katılırlar. Katılımcılar şu faaliyetlerde bulunurlar;

A. B. C. D. E. F. G. H.

İş alanının sorunları ortaya konur. En önemli görülen sorun üyler tarafından şeçilir. Sorunların nedenleri araştırılır. Sorunlar gerekirse uzmanlara danışılır. Önlemler ve çözümö yolları önerilir. Kalite geliştirme hedefkeri saptanır. Öneriler yönetime sunulur. Hedefler takip edilir.

1.8.ÜRETİMDE KALİTENİN OLUŞMASI İÇİN EĞİTİMİN SINIFLANDIRILMASI Üretimde kalitenin en önemli unsurlarından biri eğitimdir. İşletmede eğitim servinin olması işletmenin verimliliğini artıran bir unsur olacaktır. Bu nedenle işletmede şu eğitimler verilmelidir, 1.İlk yardım konusunda eğitim. 2.Güvenlik bakımından eğitim 3.Temizlik ve çevre hakkında eğitim 4.Verimlilik ve iş etüdü bakımından eğitim 5.Kalite bakımından eğitim 6.İşletmenin gelişimi (yeni teknolojik uyum) ile ilgili eğitim.

1.9.KALİTE SİSTEMİNDE VAROLAN HATALARIN VE HATA KAYNAKLARININ SAPTANMASINA İLİŞKİN YÖNTEMLER 1.9.1 Teknik hata Göstergeleri

• • • •

Kalite kontrol raporları ve bunların değerlendirilmesi sonucunda elde edilen istatikler, Mamüllerin tip ve ömür testlerinin sunuçları mamul denetimleri Reklamasyon dökümanları, Peryodik bakımlar

1.9.2. Organizasyonel Hata Göstergeleri • • •

İç kalite denetimleri Dış kalite denetimleri Yan sanayi denetimleri

Kalite denetimi belirlenmiş yöntem,talimat,süpekülasyon,norm,kural,program ve diğer dökümanların varlıklarının ve etkin olarak kullandıklarının somut deliller,muayene,kontrol ve değerlendirme yöntemleri ile bilgilendirilmesidir. Amaç tarafsız bir gözle saptamak ve önlemlerin etkinliğini izlemektir.

1.9.3.Kalite Maliyetleri Kalite maliyetleri oluşabilecek hataları önleme amacıyla yürütülen faaliyetlerin,kalite muayenelerinin ve mamülün üretim aşamalarında yada teslimattan sonra görülen hataların sonucunda ortaya çıkan maliyettir. Diğer bir tanımlama ile,ürünün kullanım ve şartnameler için uygun olmasını sağlamak amacıyla işletmede harcanan zaman ve parayı belirlemenin bir yöntemidir. Aynı zamanda sorunların ortaya çıkarılması içinde önemli bir araçtır.

A:Kalite Maliyet Sisteminin Genel Amaçları: • • • •

Doğrudan başarısızlık maliyetlerini yüklenmek ve başarısızlık maliyetlerini indirmeye çalışmak İyileştirme sağlayıcı gerekli önleme faaliyetlerinde yatırım yapmak Sonuçlardaki başarıya göre değerlendirme maliyetini azaltmak Daha fazla iyileştirme için çalışmalarını sürekli olarak değerlendirmek ve geliştirmek

B:Kalite maliyetleri ikiye ayrılır: 1. Uygunluk maliyeti: Şartnamalere uygun olarak üretimin maliyetidir.(Muayene,ekipman kalibrasyonu, bakım ve onarımı ,ödenmeyen alacaklar) 2. Uygunsuzluk Maliyeti: Şartnamenin karşılanmasına neden olan hatalarla ilgili maliyettir.(Kazalar, Pazar kaybı ,istihdam devri,ödenmeyen alacaklar)

C:Kalite maliyetleri ile ilgili bir diğer sınıflandırma ise: 1. Dolaylı maliyetler : Sorunları belirlemek ve önlemek için yapılan faaliyetlere ilişkin maliyettir 2. Dolaysız maliyetler :Sorunların giderilmesi için yapılan faaliyetlere ilişkin maliyettir. Dolaysız maliyetler üç grupta toplanır: 1. Önleme maliyetleri 2. Değerlendirme maliyetleri

3. İç ve dış hata maliyetleri 1.Önleme maliyetleri : • • • • • • •

Kalite güvence dökümasyonun'un hazırlanması ve güncelleştirilmesi, Kalite denetimlerinin planlanması, uygulanması ve alınan önlemlerin izlenmesi, Kalite güvence sistemini tanıtıcı, kalite bilincini arttırıcı program ve seminerlerin gerçekleştirilmesi, Sistemdeki hataları bulmak ve iyileştirici önlemler almak konusunda diğer bölümlere destek olunması, Kalibrasyon merkezi tarafından yürütülmekte olan , varolan ve yeni satın alınan ölçü alet ve cihazlarının kalibrasyonuna ilişkin giderler, Firma içerisinde yürütülen her türlü eğitim faaliyetleri, İş verimini yükseltmek ve iş birliğini güçlendirmek amacıyla bazı büyük şirketlerde başlatılmış olan geliştirme teklifleri

2. Değerlendirme maliyetleri: • • • • • • •

Giriş kontrol muayeneleri Dış teslimat malzeme/ekipmanların fabrika mamul ve yarı mamullerinin laboratuvarlarda yapılan tip ve ömür testleri , Kalite kontrol bölümleri tarafından yarı mamul ve mamule göre uygulanan %100veya istatiksel muayeneler Kalite kontrol cihaz ve aparat yapımı, Kalite kontrol plan ve dökümanları ile kalite istatiklerinin hazırlanması, Teslimatçı firmaların üretimlerinin desteklenmesi amacıyla bilgi ve araç gereç yardımı, Kalite istatiklerinin incelenerek kalite sorunlarının saptanması ve düzeltilmesi

3. Hata maliyetleri a. İç hata maliyetleri : Hurda, ek işçilik , malzeme kaybı, seçme-ayırma, tekrarlanan kalite kontrol işlemleri, teslimattan önceki ek harcamalar, malzeme eksikliği, imalatta görülen hatalar, beklemeler.

b. Dış hata maliyetleri: • •

Teslimattan sonraki hata maliyetleri: Hurda,ek işçilik vb. yol ve ulaşım giderleri. Garanti giderleri: Siparişin gerçekleştirilmemesi gecikmesi sonucunda anlaşma hükümleri gereğince ödenen bedeller.

Sonuç olarak; kalite sistemlerinde, var olan hata kaynaklarının saptanmasının önemi • •

Her hatanın bir nedeni olduğu, Bu sebeplerin önlenebileceği,

•

Önlemenin her zaman daha ucuz olduğu göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. İÇ DENETLEME KENDİNE KARŞI SORUMLULUK ANLAYIŞIDIR. SAPTANAN AKSAKLIKLARA,YARDIM HAVASIYLA YAKLAŞILMALIDIR.

RAPORLARIN SONUCU GÖRSEL OLARAK İZLENMELİDİR.

KARARLILIK DUYGUSU, ALT YÖNETİME AKTARILMALIDIR.

KALİTE ÇABALARI BELGELENMELİDİR.

SİSTEM BİLİNCİ HERŞEYE HAKİM OLMALIDIR.

BENİMSETMEK BAŞARININ TEMEL KOŞULUDUR.

EĞİTİM, HERKESİN UYUM SAĞLAMASINDA BAŞTA GELEN FAKTÖRDÜR.

KALİTE POLİTİKASI, KATILIMCILIĞA AÇIK ,KAYTARMACILIĞA KAPALI OLMALIDIR.

POLİTİKA OLUŞTURULURKEN, KATILIMCILIK TEŞVİK EDİLMELİDİR.

BİLİNÇLENDİRMEK VE BENİMSETMEK, SİSTEMİN TEMELİDİR.

ÜST YÖNETİM KARARLILIĞINI GÖSTERMELİDİR.

EL KİTABI HER İŞTE YOL GÖSTERİCİ OLMALIDIR.

ALICILARIN ŞİKAYETLERİNE KULAK VERİLMELİDİR.

KUSURLARIN KAYNAĞINA İNİLMELİDİR.

KALİTE VE HİZMETİN SÜREKLİ SÜREKLİ OLMASI SAĞLANMALIDIR

2

STANDARDİZASYON VE KALİTE 2.1 STANDARDİZASYON NEDİR ? Standardizasyon, milletler arası standardizasyon teşkilatı (ISO) tarafından şöyle tarif edilmektedir: "Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve iş birliği ile belirli kurallar koymak ve bu kuralları uygulama işlemleridir" Standardizasyon, aslında toplumun kalite ve ekonomikliği arama çalışmalarının sonucu ortaya çıkan bir faaliyettir. Standardizasyon, toplumun her kesiminde genel fayda sağlamasının yanı sıra yine insan için hayati öneme haiz olan çevreyi tahrip etmeme ve yaşanabilir bir çevrenin muhafazası yönünden çok büyük faydalar ihtiva eder.

2.2 STANDART NEDİR? Standardizasyon çalışması sonucu ortaya çıkan belge, doküman veya esere standart adı verilmektedir. Standartlar bilimsel, teknik ve deneysel çalışmaların kesinleşmiş sonuçlarını esas alır.

2.3 STANDARDİZASYONUN FAYDALARI 2.3.1 Üreticiye Faydaları: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Üretimin belirli plan ve programlara göre yapılmasına yardımcı olur. Uygun kalite ve seri imalat imkanı sağlar. Hurda ve artıklar en az seviyeye iner. Verimliliği ve üretimi artırır. Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Maliyeti düşürür.

2.3.2 Tüketiciye faydaları: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Can ve mal güveliği sağlar. Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar. Ucuzluğa yol açar. Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler. Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar. Ruh sağlığını korur, stresi önler.

2.3.3 Ekonomiye faydaları: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Sanayiyi belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur. Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardım eder. İhracatta ve ithalatta üstünlük sağlar. Rekabeti geliştirir. Kötü malı piyasadan kovar. Yanlış anlamaları anlaşmazlıkları ortadan kaldırır. Kaliteyi teşvik eder, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır.

2.4 STANDART ÇEŞİTLERİ Standartlar, çeşitli ölçülere ve hareket noktalarına göre sınıflandırılır.

1. Yapı karakterlerine göre; -madde -mamul -mahsul -usul(metot) -hizmet

2. Uygulama şekline göre; -ihtiyari -mecburi

3. Uygulama alanına göre; -işletme -endüstriyel -milli(tse,dın vb.) -bölgesel(en vb) -milletler arası(iso iec vb)

2.5 TSE NEDİR ? Her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet standartlarını hazırlamak gayesiyle Türkiye ticaret odaları , sanayi odaları ticaret borsaları birliği bünyesinde 16 Ekim 1954 tarihinde Türk Standartları Enstitüsü kurularak çalışmalarına başlamıştır. Kısa adı TSE olan Enstitü 22 Kasım 1960 tarihinde 132 sayılı kanun ile bugünkü tüzel kişiliğe haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu niteliği kazanmıştır. Enstitünün ilgili olduğu bakanlık Başbakanlıktır.

2.5.1 TSE'nin Görevleri: 1. Her türlü standartları hazırlamak ve hazırlatmak, 2. Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tekkik etmek ve uygun bulduğu taktirde T.S olarak kabul etmek.

3. Standartlar konusunda her türlü ilmi ve teknik incelemelerle araştırmalarda bulunmak, yabancı 4. 5. 6. 7.

memleketlerdeki benzer çalışmaları takip etmek ,milletler arası ve yabancı standart kurumları ile münasebet kurmak ve bunlarla işbirliğinde bulunmak. Üniversiteler ve diğer ilmi, teknik kurum ve müesseselerle işbirliği sağlamak. Standartlarla ilgili araştırma maksadıyla ve ihtiyari standartların tatbikatında kontrol için laboratuarlar kurmak, muayene, analiz ve deneyleri resmi veya özel sektörün talep edeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek. Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve bu maksatla kurslar açmak ve seminerler tertiplemek . Standartlara uygun kaliteli üretimi teşvik edecek her türlü çalışmaları yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri tanzim etmek.

2.5.2 TSE'nin verdiği belgeler: Türk standartları enstitüsü de 1964 yılında uygulamaya koyduğu standardına uygunluk belgelendirmesi TSE markası sistemi ile standartta uygunluk belgelendirmesini başlatmış, bu uygulama ile üreticide standartlara uygun ve kaliteli mal üretme şuurunun yaygınlaştırıcının yanı sıra , tüketicinin can ve mal güvenliğini korumayı, karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlayarak aldanmasını önlemeyi hedef almıştır. Bu çalışmalara göre belgelendirme faaliyeti 7 ana grupta yürütülmektedir.

1. Üretim yerlerinin belgelendirilmesi

-imalat yeterlilik belgesi

2. Ürünlerin (madde,mamul,mahsul) belgelendirilmesi

-Türk standartlarına uygunluk belgesi(TSE markası)

-TSE EX Uygunluk belgesi

3. Parti mallarının belgelendirilmesi -Parti malı uygunluk belgesi 4. Hizmet yerlerinin belgelendirilmesi -Hizmet yeterlilik belgesi 5. İthalat mallarının belgelendirilmesi -Uygunluk belgesi -Şartlı uygunluk belgesi -Beyana bağlı uygunluk belgesi -Sürekli uygunluk belgesi 6. Laboratuarların belgelendirilmesi

-Laboratuar yeterlik belgesi

7. Kalite sistemlerinin belgelendirilmesi

8.Çevre yönetim sistem belgesi

2.6 MİLLETLERARASI VE BÖLGESEL SEVİYEDE STANDART KURULUŞLAR 1. Milletlerarası Standardizasyon kuruluşu (ISO) ; Bu kuruluş elektrik ve elektronik konuları dışında kalan diğer bütün konularda milletler arası standartları hazırlayan bir kuruluştur. ISO'nun amaçları milletler arası mal ve hizmet mubadelelerini kolaylaştırmak, bilimsel, teknolojik, ve ekonomik faaliyetlerde işbirliğini geliştirmek üzere standardizasyon ve onunla ilgili çalışmaların geliştirilmesini teşvik etmek standartların ve onlarla ilgili faaliyetlerin dünya çapında harmonize edilmesine yönelik girişimlerde bulunmaktır. Türk standartlar enstitüsü, ISO'ya 26 Mayıs 1955'te üye olmuştur.

2. Milletlerarası Elektroteknik Komisyonu(IEC) ; 1906 yılında Cenevre'de faaliyete başlayan bu teşkilat elektronik ve elektro mekanik konularında milletler arası standartları hazırlar. Bu teşkilatın 49 üyesi ve standart hazırlama çalışmaları yürüten 200 teknik ve alt komisyon bulunmaktadır. Bu teşkilatın 4500 standardı mevcuttur. Türk Standartları Enstitüsü, İEC'e 01 Ocak 1956'da üye olmuştur.

3. Standartların Uygulaması İçin Milletler Arası Federasyon (IFAN) ; 1976 yılında Paris'te kurulan ve 21 üyesi bulunan bir teşkilattır. Bu teşkilatın amacı standartların uygulanması için kuruluşlar arasında işbirliğini arttırmaktır. Ayrıca standardizasyon un günümüzdeki ve gelecekteki durumu ile ilgili olarak milletler arası düzeyde çalışmalar yürütmek. Türk Standartları Enstitüsü, IFAN'a 12 Eylül 1991'de üye olmuştur.

4. Dünya Ambalajlama Teşkilatı (WPO) ; Bu teşkilatın amacı milletler arası seviyede ambalajlama, ambalaj ve ambalaj malzemeleri konularında çalışmalarda bulunmak, yarışmalar ve fuarlar düzenleyerek çevreyi koruyan en iyi ambalajların kullanılmasını teşvik etmektir. WPO çalışmaları esnasında ambalajlama konusunda standartlar hazırlayan ISO ve CEN gibi diğer milletler arası bölgesel kuruluşlar ile ortak çalışmaktadırlar. Türk Standartları Enstitüsü, WPO' ya 1986'da üye olmuştur.

5. Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (CEN) ; Merkezi Brüksel'de bulunan 1960 yılında faaliyete geçen CEN, elektrik ve elektronik konuları dışında standart hazırlayan bölgesel bir kuruluştur. CEN' in yaklaşık 1400 standardı mevcuttur. Türk Standartlar Enstitüsü CEN' e 1991'de üye olmuştur.

6. Avrupa Elektro Teknik Standardizasyon Kuruluşu (CENELEC) ;

Merkezi Brüksel'de bulunan 1973 yılında faaliyete geçen CENELEC, Elektrik ve elektronik konularında standartlar hazırlayan bölgesel bir kuruluştur. Yaklaşık 1200 standardı mevcuttur. Türk Standartlar Enstitüsü, CENELEC' e 1991 'de üye olmuştur.

7. Avrupa Telekomünikasyon Standartlar Enstitüsü (ETSI) ; Telekomünikasyon alanında alanında standart hazırlayan bölgesel bir kuruluştur.

8. Avrupa Kalite Kuruluşu (EOQ) ; EOQ 1957 yılında batı Avrupalı beş ülkenin kalite uzmanlarınca EOQC - Avrupa Kalite Kontrol Örgütü adıyla kuruldu. Sonraki yıllarda 25 ülkeden birer kalite kuruluşunun üye olduğu EOQC, büyük bir Avrupa örgütüne dönüştü. 1980'li yıllarda adındaki 'kalite kontrol' ifadesinin sınırlayıcı bir anlam oluşturduğu kanısıyla 1988 yılında adını EOQ Avrupa Kalite Örgütü olarak değiştirdi.

Amaçları: EOQ'nun temel amacı,ürün ve hizmet kalitesinde etkili gelişme sağlayacak bilimsel ve teknik bir Avrupa kuruluşu olmaktır. Ürün ve hizmetlerin güvenirliğini geliştirmek için kalite kontrol konusundaki düşünce ve teknikleri uygun araçlar kullanarak geliştirmek, tanımak, geniş şekilde duyurmak ve özendirmek ise EOQ'nun yakın hedefleridir.

Çalışmaları: Ürün ve hizmetlerin kalite kalite güvenirliği ile ilgilenen etkin kuruluşlar, gruplar ve kişilerle ilişki kurar ve bu ilişkileri korur. Araştırma, talimat, görüş,deneyim,doküman ve yayım alış verişi konusunda işbirliğini özendirir. Konferanslar, seminerler, kurslar düzenler. Genel kurul niteliğindeki EOQ yıllık konferanslarında en yeni kalite eğilimlerine ve uluslar arası ün kazanmış uzmanlara yer verir. EOQ'nun 7 bölümü ve il komitesi, bu çalışmaları yürütür. TSE, ülkemiz adına 1976 yılından bu yana EOQ tam üyesi olarak kuruluşun çalışmalarına katılmaktadır. EOQ Genel sekreterliği Bern-İsviçre'dedir.

9. İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatı(SMOIC) ; İslam konferansı teşkilatı faaliyetleri çerçevesinde İslam ülkeleri standardizasyon ve meteoroloji teşkilatının kurulma görevi, TSE'ye verilmiştir. Bu karar üzerine Enstitü İslam ülkeleri arasında koordinasyonu sağlayacak teşkilatın kurulmasını sağlamıştır.

10. Amerikan Kalite Kontrol Kurumu (ASQC) ; Bünyesindeki 13 teknik bölüm, 12 teknik komite ve 200 bölüm yada yerel birim aracılığıyla görev yapmaktadır. ASQC' in başlıca görevleri şunlardır:

a. b. c. d.

Kalite teknolojisindeki yeni gelişmeleri tanıtmak. Varolan teknoloji uygulamalarını geliştirmek. Kalite ve kaliteyi meslek seçenler için standartlar hazırlamak. Kalite ve kalite ile ilgili isimlerde eğitim imkanları sağlamak.

e. Konferanslar ve seminerler düzenlemek, düzenlenmesini özendirmek. f. Yayım ve enformasyon programı yürütmek. 11.

Japon Bilim Adamları ve Mühendisleri Birliği (JUSE) ;

Japon bilim adamları ve mühendislerinin girişimiyle 1946'da kurulmuştur. 1962'de ise bir kamu kuruluşuna dönüştürüldü. JUSE'nin amaçları üç ana başlıkta özetlenebilir:

a. Çeşitli bilim ve teknoloji alanlarında işbirliği yaptığı bilim adamları ve mühendisleri bilimsel ve teknolojik işlemlere ilgisini uyandırmak, geliştirmek ve bu yeniliklerin uygulanmasını sağlamak.

b. İleri bilim ve teknoloji konusunda yurt içi ve yurt dışında bilgi alış verişinde bulunarak sanayinin gelişmesine katkıda bulunmak.

c. Bu etkinlikler yolu ile dünya barışına ve insan soyunun çıkarlarına hizmet etmek. JUSE'nin 1600 bilim adamı ve mühendisiyle işbirliği yaparak 250 komite aracılığı ile yürüttüğü çalışmalar şu ana başlıklarda toplanabilir:

I. II. III. IV. V. VI. 12.

Araştırma ve geliştirme Eğitim Tanıtma Uluslar arası ilişkiler Sempozyum ve konferanslar Diğer hizmetler

Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi

At üyesi ülkelerde ekonomik ilişkilerimizin dış ticaretimizde önemli bir yer tutması nedeniyle Tek Pazar'da ISO 9000 yada EN 2000 dite bilinen Kalite Güvencesi Standartları serisinin uygulanacak olması, ülkemiz açısından özel bir önem taşımaktadır. Ülkemizdeki konumu ile TSE-ISO 9000 Standartları çerçevesinde Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapmaya yetkili tek kuruluş TSE'dir. Ayrıca yapılan ikili anlaşmalar çerçevesinde İsveç'ten NSF, Almanya'dan DQS, İngiltere'den SGSYarsley, Fransa'dan AFAQ,İtalya'dan AMQ ve CESİ Danimarka'dan DS, Belçika'dan SQS, Avusturya'dan ÖQS, Norveç'ten NCS Kuruluşları ile ortak belgelendirme tetkik faaliyetleri gerçekleştirilmektedir.

2.7. ISO NEDİR ? The İnternational Organizatron for standardizasyon adlı Uluslar arası standardizasyon örgütünün kısa adıdır. 120'den fazla ülkenin ulusal standart kuruluşu ISO' ya üyedir. Türk Standartları Enstitüsü (TSE) de, ISO' da temsil edilmektedir. ISO' un çok çeşitli uzmanlık alanlarını kapsayan 180 dolayında teknik komitesi bulunmaktadır. ISO Uluslar arası mal ve hizmet akışını kolaylaştırmak, entelektüel, bilimsel, teknolojik ve ekonomik faaliyetlerdeki işbirliğinin geliştirilmesini sağlamak üzere standartlaşmanın geliştirilmesini özendirmek amacıyla kurulmuş bir örgüttür. ISO' un teknik çalışmalarının sonuçları uluslar arası standartlar ortak yayınlanır. ISO 9000 serisi standartlarda böylesibir çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

2.7.1 ISO 9000 Nedir ? ISO 9000, Uluslar arası kalite sistem standardı serisinin genel adıdır. Ayrıca ISO 9000 gerek bir kalite sistemi oluşturmak gerekse mevcut bir kalite sistemini değerlendirmek amacıyla kullanıla bilen bir kalite yönetim sistemi modelidir.

ISO 9000 kalite standartları serisi, kaliteye önem verildiğini ve kalite ihtiyaçlarını karşılayabildiğini müşteriye kanıtlayarak etkin bir kalite sisteminin nasıl kullanılabileceği, dökümante edilebileceği ve sürekliliği sağlanabileceği konusunda yol göstermektir.

ISO 9000 serisi oluşturan standartların listesi aşağıda verilmiştir:

TS-EN-ISO 9000-1 Kalite Yönetimi ve Kalite Güvencesi Standartları Seçim ve Kullanım Kılavuzu TS-ENISO 9000-2 ISO 9001,9002 VE 9003' ün Uygulamasına Yönelik Kılavuz TS-EN-9000-3 ISO 9001'in Yazılım geliştirme, Üretme ve Bakıma Uygulanması İçin Kılavuz TS-EN-ISO 9000-4 Güvenlik Programları ve Yönetimi için Kılavuz TS-EN-ISO 9001 Kalite Sistemleri Tasarım, Geliştirme,Üretim Tesis ve Hizmette Kalite Güvencesi Modeli TS-EN-ISO 9002 Kalite Sistemleri Üretim, Tesis ve Hizmette Kalite Güvencesi Modeli TS-EN-ISO 9003 Kalite Sistemleri Son Muayene ve Deneylerde Kalite Güvencesi Modeli TS-EN-ISO 9004-1 Kalite Yönetimi ve Kalite Sistemi Elemanları Kılavuzu TS-EN-ISO 9004-2 Hizmetler İçin Kılavuz TS-EN-ISO 9004-3 İşleniş Malzemeler İçin Kılavuz TS-EN-ISO 9004-4 Kalite Geliştirme İçin Kılavuz TS-EN-ISO 9005 Kalite Terimleri Sözlüğü

Bu standartlar herhangi bir ürüne yönelik hazırlanmış olmayıp geniş kapsamlı olarak tasarlanmışlar, sadece üretim yapan işletmeleri değil hizmet işlemlerini de gözeten bir yapıda oluşturulmuşturlar.

2.7.1.1. ISO 9000 Kullanım Amacı Bu serinin kullanım amacı, kaliteye önem verildiğini, kalite ihtiyaçlarının nasıl karşılandığını müşteriye kanıtlayarak etkin dökümante edilen ve sürekli bir kalite sisteminin nasıl kurulabileceği konusunda bilgi vermektir. Bu seri içindeki ISO 9000 adlı grup ISO 9001-9002-9003 standartlarının nasıl anlaşılması ve uygulanması gerektiğine ait bir kılavuzluk görevini yerine getirmektedir. ISO 9001 - Tasarım/Geliştirme, imalat ve/veya montaj yapan ve servis hizmeti veren kuruluşların yerine getirmesi gereken şartları vermektedir. (Bu şartlardan bir veya birkaçı kuruluşun faaliyet alanları içerisinde yer almıyorsa bu durum dokümanlarda belirtilir.)

ISO 9002 - Özellikle tasarlanmış ve onaylanmış tasarımların imalatını kuruluşlar için uygundur. ISO 9001'in şartları ISO9002'den daha sıkı değildir. Gerçekte standarda verilen hususların tamamına yakını birbirinin aynıdır. Yalnızca ISO 9002 tasarım/geliştirme modellerini kapsamaktadır. ISO 9003 ise basit imalat adımlarına sahip ve mamul özelliklerinin sağlandığının son kontrolde onaylanabileceği mamulleri üreten kuruluşlar tarafından uygulanır. Örneğin firma bitmiş yarı maülleri alarak bunları monte etmek durumundaysa ve bu iş için müşterilerinin tasarımını kullanıyorsa, bu durumda ISO 9003 en uygun kalite sistemi standardıdır. ISO 9004 standardı ise bir toplam kalite yönetimi el kitabı olarak değerlendirilebilir. Bu standardın uygulama alanı "Kalite yönetimi sisteminin geliştirilerek tatbik edilmesi için temel elemanları tanımlamak " olarak verilmektedir. ISO 9001-9002 ve 9003 firmanın ne ürünlerini , nede tüm kalite sistemini tanımlar. Bu üç standart, ISO 9004 standardında ortaya konulan kalite yönetimi sistemi bileşenlerinin üç alt grubuna ait bir değerlendirme olup, bu üç alt grupta bulunan kalite güvencesi şartlarına göre tedarikçinin örgütsel bazdaki yeterliliği için üç ayrı kalite güvencesi modelini oluşturmaktadır. Dolayısıyla ISO 9001 - 9002 ve 9003 üç ayrı modeldedir. Bu modellere ait kalite güvence şartları aşağıdaki tabloda verilmiştir:

TS/ISO 9001 , 9002 ve 9003 STANDARTLARININ KAPSAMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI KONU

9001

9002

9003

Yönetimin Sorumluluğu

3

2

1

Kalite sisteminin İlkeleri

3

3

2

İç Denetleme

3

2

-

Sözleşmenin Gözden Geçirilmesi(Pazarlamada Kalite)

3

3

-

3

-

-

3

3

-

3

3

-

3

3

-

3

3

2

3

3

2

3

3

2

3

3

2

3

3

2

3

3

-

Tasarımın Kontrolü(Şartname ve Tasarımda kalite) Tedarikte Kalite(Satın alma) Üretimde Kalite(Sürecin kontrolü) Üretimin Kontrolü Malzeme veya Ürünün Kontrolü ve İzlenebilirliği Muayene ve Kontrol Sonuçları Muayene,Kontrol ve Sınama Ölçme, Muayene ve Kontrol aygıtlarının Durumu Kusurlu Ürüne Uygulanacak İşlemler Kusurları Giderici Çabalar

Sevkiyat, Ambalajlama, Depolama, Teslim

3

3

2

Satış Sonrası Hizmetler

3

-

-

Belgeler ve Evrak

3

3

2

Kalite Kayıtları

3

3

2

Personelin Eğitimi

3

2

1

İstatiksel Yöntemlerin Kullanılması

3

3

2

Alıcı Tarafından Sağlanan Ürünler

3

3

-

Puanlama (Kapsama durumuna göre) 3: Gerekler tam anlamıyla yerine getirilecek 2: ISO9001 den daha az kapsamlı 1: ISO9002 den daha az kapsamlı -: Kapsamında yok Bir kuruluşta ISO 9000 uygulanması düşünüldüğünde sonucun başarısı açısından atılması gereken bazı adımlar mevcuttur. Bu adımlar aşağıdaki ara basamakları sağlayan belirli bir plan çerçevesinde olmalıdır.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Hedeflerin tespiti Plan hazırlaması Gerekli ortamların sağlanması Sistemin geliştirilmesi Uygulamanın sürekli ve planlı olarak gözden geçirilmesi Aksaklıkların giderilmesi Sistemin iyileştirilmesi

Bu basamakların uygulanmasındaki ana stratejileri şunlar olmalıdır

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Görev yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması Müşteri isteklerinin objektif olarak belirlenmesi Kuruluştaki tüm çalışanların eğitimi Çalışanların olaya katılımı İyi iletişim Kaliteyi sağlamak

Böylece ürün kusurları sorunları ortadan kalkar, verimlilik kazanç ve saygınlık artar. Firmalar, kalite sistemlerini oluştururken müşterilerde almak istedikleri malın veya hizmetin ISO 9000 standardına göre kurulmuş bir kalite güvence sistemi ile üretildiğinden emin olmak istediklerinde bu standartları kullanabilirler.

2.8 EKOLOJİK VE ÇEVRE KORUMA DÜZENLEMELERİ 2.8.1. ECO-LABEL Eco-label ürünleri üzerine konan ve ürünün kompozisyonuna ilaveten çevre üzerindeki tüm etkilerini de belirten bir logodur. Avrupa birliği bu logoyu uygulama şeması olarak 29 Haziran1993 te tanıtmıştır. Eco-label logosunu koyma mecburiyeti yoktur. Bu logo ekolojik çevreye saygılı olduğumuzun bir ifadesidir.

2.8.1.1. ECO-LABEL uygulamasının amacı: 1. Tüm yaşam döngüsü boyunca, çevreye olan etkileri aza indirilmiş ürünlerin tasarım, üretim, pazarlama ve kullanımı teşvik etmek.

2.

Tüketiciyi, kullandıkları ürünün çevresel etkileri konusunda bilinçlendirmek. Bu uygulama yiyecek, içecek maddeleri ve ilaçlar için gerekli değildir.

2.8.1.2. ECO Yönetim Sistemleri: ISO14000: ISO 9000' in başarısı üzerine kurulmuştur. Ekolojik organizasyon ve ürün değerlendirme sistemidir. EMAS: Ekolojik çevre yönetim ve kontrolü.

2.8.1.3. TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemleri ISO 14000, dört ana gruptan oluşur; Yeryüzü, hava, su ve gürültü. Tüm ürünlerin üretilmesi, dağıtılması, kullanılması ve çöpe atılması sırasında çevre üzerinde dört ana gruba kısa ve uzun vadede belirli etkileri vardır.

Çevre Yönetim Sistemi Standartları Şunlardır:

1. TS-EN-ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi - Özellikler ve Kullanım Kılavuzu 2. TS-EN-ISO14004 Çevre Yönetimi - Çevre yönetim prensipleri kılavuzu sistemler ve destekleyici teknikler 3. TS-EN-14010 Çevre Yönetimi - Çevre denetim Kılavuzu - Çevre ile ilgili denetimin genel prensipleri 4. TS-EN-ISO 14011 Çevre Yönetimi - Çevre denetim kılavuzu - Denetim Usulü - Kısım 1 - Çevre yönetim sistemlerinin denetimi 5. TS-EN-ISO 14012 Çevre Yönetimi - Çevre denetçilerinin haiz olması gereken özellikler 6. TS-EN-ISO 14020 Çevre Yönetimi - Çevre ile ilgili etkilenmenin temel prensipleri 7. TS-EN-ISO 14021 Çevre Yönetimi - Çevre ile ilgili etiketleme - Öz beyan çevreyle ilgili iddialar Terimler tarifler 8. TS-EN-ISO 14040 Çevre Yönetimi - Hayat boyu değerlendirme yönetimi - Hayat boyu değerlendirme Genel prensipler ve uygulamalar 9. TS-EN-ISO 14060 Çevre Yönetimi - Mamullerin çevre veçhelerinin mamul standartlarına dahil edilmesi ile ilgili kılavuz TS-EN-ISO 14000 Standartlarının Serisi ; TS-EN-ISO 9000 standartlarının uzantısı olarak geliştirilmiştir. TS-EN-ISO 14000, TS-EN-ISO TS-EN-ISO 9000`in sağlık ve çevre ile ilgili standartlarının yanı sıra, daha birçok standart içerir. Toplam 60 adet olan Çevre Yönetim Standartlarının 14001 - 14004 ÇYS`yi. 14010-12 denetleme, 14031 performans değerlendirmesi, 14041 - 14044 ürüne ilişkin konular, içermektedir. TS-EN-ISO 14000 çevre yönetim standartları ailesi, hem işletmeler hem de ürünler için çevre faaliyetlerini analiz etme, etiketleme, denetleme ve yönetme sistem ve araçlarını içeriyor, yani organizasyonlar tarafından çevresel yönetime yardımcı olacak bir sistem geliştirme ve uygulamada kullanılacak genel bir yaklaşımı ele alıyor. TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standartlarını kimler uygulayabilir? Endüstri kuruluşu kamu hizmeti veren kurum, müşavirlik firması, halka ait kuruluş veya ürün ve hizmet tedarik eden her kuruluş TS-EN-ISO 14000 ÇYS Standartlarını uygulayabilir. Çevre yönetimi, ekonomik, sosyal, fiziki plan ve programların tümünün bir arada ele alınması ve şartlara göre uygulamasıdır. Bu konudaki bilgiler detaylı olarak şekil ve grafiklerde verilmiştir.

"EKONOMİK KARARLA, EKOLOJİK KARARLARLA BİRLİKTE DÜŞÜNÜLMELİDİR."

(ISO 14000)

ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemlerinin Elemanları ISO 14000 standartları kapsamına giren konular iki kısımda toplanabilir (Şekil 1):

ISO 14OOO ÇEVRE YÖNETİM STANDARTLARI Çevre yönetim Sistemi

Ürün Standardında Çevresel Esaslar

Çevre Denetimi

Çevre ile İlgili Etiketleme

Çevresel Hayat Boyu Performansla İlgili Değerlendirme Değerlendirme Organizasyonun Ürün değerlendirme değerlendirilmesi Şekil 1. ISO 14000 Standartlarının Gruplandırması • •

İşletmenin yönetimi ve değerlendirme sistemleri, Ürün değerlendirmesine ait sistemler.

Teknolojik gereksinimlerin standardın bir parçası olmamasından dolayı ISO 14001 her türden işletmeye uygulanabilir. Eğitim, iletişim ve dokümantasyon, sistemin temel kompenentleri oluşturmakta olup, diğer tüm sistem elemanları üzerinde etkilidirler. "Hayat Boyu Değerlendirme", "Çevre ile İlgili Etiketleme","Çevre ile İlgili Performans" ve "Ürün Standartlarına Ait Çevre İle İlgili Esaslar" diğer ilgili konulardandır. Bir "Çevre Yönetim Sistemi", yönetim sisteminin bütününde işletme ve ilgili yapılanma, planlar, faaliyetler, sorumluluklar, uygulamalar, prosedürler, prosesler ve çevre politikasını geliştirmek, gerçekleştirmek, başarıya ulaştırmak, gözden geçirmek ve korumak için gerekli kaynakları içeren parçasıdır. Çevre yönetim sistemi piramidi Şekil2' de görülmektedir.

Şekil 2. Çevre Yönetim Sistemi Piramidi

Şekil 3. Çevre Yönetim Sisteminin Beş Temel

ISO 14001 standartlarının beş temel elemanı mevcuttur. (şekil 3). Bunlardan "çevre politikası". Belirli bir kuruluşun ; çevreye yönelik konulardaki genel icraatı ile ilgili maksat ve prensiplerini beyan ve faaliyetlerinin çevreyle ilgili veçheleri için amaç ve hedefler tayinine esas teşkil eden açıklayıcı bir belgedir. Her işletmenin yönetimi, kendi "çevre politikasını" tanımlamalı ve dökümante etmelidir. İşletmeler çevre kalitesinin muhafazası ve geliştirilmesine, üretimlerinin ve hizmetlerinin insan sağlığına zararlı olmayacak şekilde kontrol edilmesine yönelik etkili bir çevre yönetimi sistemini oluşturmalı ve uygulamaya koymalıdır. Bir "Çevre Politikası" • • • • • • •

İşletmenin faaliyetleri, ürünleri, hizmetleri ve bunların çevresel etkileri ile ilgilidir. İşletmenin bir kademesine duyurulmuş ve anlaşılmış olmalıdır ve uygulanmalıdır. Kamuya açıklanmış olmalıdır. İşletmenin çevresel performansının sürekli iyileşeceği konusunda kararlılık göstermelidir. Çevre ile ilgili amaçları tespit etmiş ve yayımlanmış olmalıdır. Söz konusu çevre yönetim sisteminin, kuruluşun hangi faaliyetlerini kapsadığını belirtmelidir. Çevre ile ilgili amaçların kamuya nasıl duyurulacağını ve isteyenlerin ilgili belgeleri nasıl elde edebileceklerini belirtmelidir.

"Çevreye Yönelik Stratejik Plan", bir kuruluşun uzun vadede erişmek istediği amaç ve hedeflerin ayrıntılarını veren plandır. Her işletme, çevre amaç ve hedeflerine ulaşabilmek için program veya çizelgeleri, kaynak ve sorumlulukları da içine alan bir stratejik çevre planı hazırlamalıdır. Bu planın hazırlanmasında: • • • •

Her işletme işletmelerin çevresel etkilerini tanımlayacak bir prosedür oluşturmalıdır, Hukuki ve diğer gereksinimlerinin tanımladığı bir prosedür oluşturmalıdır. İşletme içerisindeki her ilgili fonksiyon ve seviyede dökümante edilmiş çevresel amaçlar ve hedefler oluşturmalı bunları korumalıdır. hedeflere ve amaçlara ulaşmada bir çevre programı oluşturulmalı ve korunmalıdır.

"Çevre Etkisi" bir kuruluşun faaliyet ürün ve hizmetleri sonucu ortaya çıkan, çevredeki olumlu veya olumsuz herhangi bir değişiklik olarak tanımlanmaktadır. Kayıt altına alınması gereken "etkiler" aşağıda verilmiştir:

1. 2. 3. 4. 5.

Havaya yapılan emisyonlar Su deşarjı Zararlı ve zararsız katı atıklar Kaynakların kullanımı Estetik özellik taşıyan etkiler

Şekil 4. Çevre yönetim sistemlerinin kuruluş amacı İşletme, politikası, amaçları ve hedefleri ile aynı çizgide olan, önemli çevresel esaslar ile ilgili işletmeleri ve faaliyetleri tanımlamalıdır. Kontrol ve Düzeltici Faaliyet, bir çevre yönetim sistemi içindeki gerekli elemanlardandır. (Şekil 4) Her işletme kontrol ve ölçümler yoluyla belirlenmiş çevresel amaçları ve hedefleri karşılaya bilmedeki başarısını değerlendirebilmektedir. Bir kontrol ne ölçme programı elemanları için aşağıdaki örnekler verile bilir: • • • • • • • • • •

Atık su deşarjı Atık üretimi Yağmur sularının deşarjı Havaya yapılan emisyonlar Arıtma verimliliği Geri-kazanım faaliyetleri Planlanmamış deşarjlar Enerji kullanımı Kimyasal madde kullanımı Su kullanımı

ISO 14001'in en son elemanı "Çevre yönetim sisteminin gözden geçirilmesi" dir. Çevre yönetim sisteminin gözden geçirilmesi; • •

Çevre amaçlarının, hedeflerinin, icraat ve başarı durumunun değerlendirilmesini Çevre yönetimi sistem politikasının uygunluk ve yeterliliğinin devamını içermelidir

Bir işletmede Çevre Yönetim Sisteminin kurulması için gerekli adımlar şunlardır: 1. Üst yönetimin kararlılığının sağlanması 2. Bu konudaki çalışmaları yürütecek yetkili kişinin belirlenmesi 3. Gerekli bütçenin ve çalışma planının hazırlanması

4. Proje ekibinin oluşturulması 5. Kuruluş çalışanlarının projeye katılımının sağlanması 6. Mevcut sistemin gözden geçirilmesi 7. Proje planında gerekli değişikliklerin yapılması 8. Prosedürlerin ve dokümanların hazırlanması 9. Değişim planının hazırlanması 10. Personelin eğitimden geçirilmesi 11. Çevre yönetim sisteminin performansının değerlendirilmesi Her işletme, çevre kalitesinin muhafazası ve geliştirilmesine, üretim ve hizmetlerinin insan sağlığına zararlı olmayacak şekilde kontrol edilmesine yönelik "etkili bir çevre yönetim sistemi" oluşturulmalıdır ve uygulamaya koymalıdır. ISO 14000 standardizasyonu çerçevesinde etkin bir çevre yönetim sistemine sahip olmanın işletmeye sağlayacağı yararlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir: • • • • • • • •

Çevrenin korunması Rekabette eşitlik Yönetmelikler ile uyum içinde çalışıldığının belgelenmesi Etkili yönetim sistemlerinin kurulması Maliyetlerde azalma İş kazalarında ve yaralanmalarda azalma Toplumsal ilişkilerin iyileştirilmesi Üst yönetimin iyileştirilmesi

Ülkemizde çevre kirlenmesini önlemek amacı ile TSE ve çevre bakanlığı tarafından TS-ISO 14000 serisi çevre yönetim standartları hazırlanmış ve 1995 yılında yayınlanmıştır.

2.8.4.1 Green Buss Avrupa birliği firmaları, ürünlerine yeşil öpücük logosu veya yeşil nokta işaretlemesi koymaktadır. "Şu bir gerçek ki bun yeşil noktalar kargaşa çıkarmaktadır. Yeşil nokta veya yeşil öpücük logosunu taşıyan ürün, çevreye saygılı olduğunu ifade etmektedir" Gelecekte Avrupa Birliğin' de bu logolarla ilgili standartlar gelişecektir. Green buss konuları • • • • •

Eco tasarım Da tabase Eco-labels Eca üretim CD-ROM

Green Buss' in yardım diski çevre uzmanlarınca hazırlanmıştır. Bu konuda CBI kurumu ücretsiz veya çok az ücretle hizmet vermektedir. CBI çevre ile ilgili en az 20 ürün grubunu incelemiştir. CBI Green Buss veri tabanını geliştirmiştir. (1996 yılı itibarı ile)

Sonuç: Avrupa Birliğinin çevre politikasının anahtar prensipleri aşağıdaki gibi özetlenebilir

1. Kirleten ödemelidir 2. Çevrede yapılan tahribat onarılmalıdır

3. Koruyucu aktif önlemler alınmalıdır. 4. Doğal kaynakların, ekolojik denge üzerindeki olumsuz etkileri önlenmelidir 5. Üye ülkelerin çevre politikaları gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkileri göz önüne alınmalıdır 6. Çevre korumaya ilişkin uygulamalar Avrupa birliğinin diğer uygulamalarının bir parçası olmalıdır