Jy_cv.pdf

JESUS

ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, ANG KINABUHI

jy-CV 171222

Kini nga publikasyon dili baligya. Kini gipatik ingong bahin sa tibuok kalibotang buluhaton sa pagtudlog Bibliya nga gisuportahan ug boluntaryong mga amot. Kon mohatag kag donasyon, palihog ablihi ang www.jw.org/ceb.

Sidon

Gawas kon ipaila, ang mga kinutlo sa Kasulatan maoy gikan sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan ug sa 2013 rebisadong New World Translation. Jesus—Ang Dalan, ang Kamatuoran, ang Kinabuhi Jesus—The Way, the Truth, the Life Gipatik sa Disyembre 2017 Cebuano ( jy-CV) ˘ 2016 WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA Mga Magpapatik Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Wallkill, New York, U.S.A. Made in Japan

Damasco

I A

Zarepta

I C

Bukid sa Hermon

Cesarea Filipos

LI

LE

A

F E N

Tiro

3

GA

Corasin Betsaida Capernaum Cana Magadan Dagat sa Gergesa Galilea Hippo(s) Tiberias Nasaret Nain

2

Abila

DECAPOLIS Betania? (tabok sa Jordan) Pella

(Bet-sean)

SAMAR I A

Canatha

Dion

Gadara

Sitopolis

MGA LUGAR DIIN NAGPUYO UG NANUDLO SI JESUS

Raphana

Salim Enon Gerasa

Sebaste (Samaria)

Sikar Suba sa Jordan

Bukid sa Gerizim Atabay ni Jacob

Arimatea Epraim

6

4

Filadelfia (Raba)

Betfage Betania

Jerusalem

JUDEA

5

Jerico

Rama

Betlehem

1

Hebron

Kamingawan sa Judea

Emmaus

PEREA

Dagat sa Asin (Patayng Dagat)

Mga siyudad sa Decapolis Dagkong dalan 0 mi

20

0 km

Numero nagtumong sa seksiyon sa libro 1 B.C.E.

1 C.E.

2

1

GIKOBREHANG PANAHON

2

/// 29

30

20

3 31

4 5 6 32

33 C.E.

Rama

5

Betlehem

I A

Cesarea Filipos

5

LI

0 km

Tiro

Betania

A

0 mi

Betfage

Bukid sa Hermon

LE

Jerusalem

Damasco

Zarepta

Bukid sa mga Olibo

I C

6

Sidon

F E N

Emmaus

GA

MGA LUGAR PALIBOT SA JERUSALEM

Cana

2

Nasaret Nain

MGA LUGAR DIIN NAGPUYO UG NANUDLO SI JESUS

3

Corasin Betsaida Capernaum Dagat Gergesa Magadan sa Tiberias Galilea Hippo(s)

Raphana Canatha

Dion Abila

Gadara

DECAPOLIS

Sitopolis

Betania? (tabok sa Jordan) Pella

(Bet-sean)

SAMAR I A

Salim Enon Gerasa

Sebaste (Samaria)

Sikar Suba sa Jordan

Bukid sa Gerizim Atabay ni Jacob

Arimatea Epraim

6

Betlehem

1

Hebron

Kamingawan

4

Filadelfia (Raba)

Betfage Betania

Jerusalem

JUDEA

5

Jerico

Rama

sa Judea

Emmaus

PEREA

Dagat sa Asin (Patayng Dagat)


siyudad sa Decapolis Mga Dagkong dalan 0 mi

20

0 km

Numero nagtumong sa seksiyon sa libro 1 B.C.E.

1 C.E.

2

1

GIKOBREHANG PANAHON

2

/// 29

30

20

3 31

4 5 6 32

33 C.E.

JESUS ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, ANG KINABUHI Kini ang asoy sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus nga nagpakita kon kinsa siya, unsay iyang gitudlo ug gibuhat, ug sa unsang paagi makabenepisyo ka niana.

Kining basahona iya ni





























































































































































KAUNDAN

1

MGA HITABO SA WALA PA MAGSUGOD ANG MINISTERYO NI JESUS

PANID

1

Duha ka Mensahe Gikan sa Diyos

10

2

Gipasidunggan si Jesus Una pa Matawo Natawo ang Mag-andam sa Dalan Si Maria—Mabdos Pero Way Bana Asa ug Kanus-a Natawo si Jesus? Ang Gisaad nga Bata Gibisita si Jesus sa mga Astrologo Miikyas Sila sa Daotang Hari Nagdako sa Nasaret Ang Pamilya ni Jesus Mibiyahe Paingon sa Jerusalem Si Juan nga Tigbawtismo Nag-andam sa Dalan

12

3 4 5 6 7 8 9 10 11

2 12 13 14 15 16 17 18 19

3 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

14 16 18 20 22 24 26 28 30

SINUGDANAN SA MINISTERYO NI JESUS

Gibawtismohan si Jesus Sundoga si Jesus sa Pagsukol sa Tentasyon Ang Unang mga Tinun-an ni Jesus Ang Iyang Unang Milagro Madasigon si Jesus sa Matuod nga Pagsimba Gitudloan Niya si Nicodemo Panahon sa Kagabhion Midaghan ang Tinun-an ni Jesus, Mikunhod Kang Juan Gitudloan Niya ang Babayeng Samarianhon

34 36 38 40 42 44 46 48

ANG MINISTERYO NI JESUS SA GALILEA

Ang Iyang Ikaduhang Milagro sa Cana Sa Sinagoga sa Nasaret Upat ka Mangingisda Nahimong mga Magwawali Si Jesus Naghimog mga Milagro sa Capernaum Pagministeryo sa Ubang Dapit sa Galilea Naluoy Siya ug Giayo ang Sanlahon “Gipasaylo na ang Imong mga Sala” Nahimong Sumusunod si Mateo Nganong Wala Magpuasa ang mga Tinun-an ni Jesus? Sayop ba ang Paghimog Maayo Panahon sa Igpapahulay?

54 56 58 60 62 64 66 68 70 72

PANID

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

Si Jesus Anak sa Diyos Nangutlog Uhay sa Igpapahulay Unsay Gitugot sa Balaod nga Himoon sa Igpapahulay? Katumanan sa Tagna ni Isaias Si Jesus Mipilig Dose ka Apostoles Ang Gibantog nga Wali sa Bukid Senturyon nga Nagpakitag Dakong Pagtuo Gibanhaw ni Jesus ang Anak sa Biyuda Si Juan Gustong Masayod sa Tubag ni Jesus Alaot ang Gahig Ulo nga Kaliwatan Nagtudlo Bahin sa Pagpasaylo Kinsay Naghatag Kang Jesus ug Gahom sa Paghimog Milagro? Gisaway ni Jesus ang mga Pariseo Mga Ilustrasyon Bahin sa Gingharian Gipahunong ni Jesus ang Bagyo Mas Gamhanan kay sa mga Demonyo Naayo Dihang Gihikap ang Sidsid sa Besti ni Jesus Batang Babaye Nabuhi Pag-usab! Naghimog Milagro, Pero Gisalikway Bisan sa Nasaret Nagsangyaw sa Galilea ug Nagbansay sa mga Apostoles Andam Mosangyaw Bisan pa sa Paglutos Gipatay Panahon sa Selebrasyon sa Adlawng Natawhan Libolibo ang Napakaon sa Diyutayng Tinapay ug Isda Magmamando nga Makabadlong sa Hangin ug Dagat Si Jesus—“Ang Tinapay sa Kinabuhi” Daghan ang Napandol sa Gisulti ni Jesus Unsa man Gyoy Makapahugaw sa Tawo? Giayo ni Jesus ang Batang Babaye ug ang Tawong Bungol Gipadaghan ang Tinapay ug Nagpasidaan Bahin sa Lebadura Kinsa ang Anak sa Tawo? Pagkausab sa Dagway—Pasiuna sa Himaya ni Kristo Giayo ni Jesus ang Batan-ong Gidemonyohan Importanteng Leksiyon Bahin sa Pagpaubos Tambag ni Jesus Bahin sa Kapandolan ug Sala Kinahanglang Magpasaylo Nanudlo Samtang Nagpaingon sa Jerusalem

74 76 78 80 82 84 92 94 96 98 100 102 104 106 112 114 116 118 120 122 124 126 128 130 132 134 136 138 140 142 144 146 148 150 152 154

4

ULAHING BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS SA JUDEA

PANID

66 Miabot sa Jerusalem Para sa Pista sa mga Tabernakulo

158

67 “Wala pa Gyoy Tawo nga Nakasulti ug Sama Niini”

160

68 “Ang Kahayag sa Kalibotan” Mao ang Anak sa Diyos

162

Kinsay Ilang Amahan—Si Abraham o ang Yawa? 70 Giayo ni Jesus ang Lalaki nga Natawong Buta 71 Gipatawag sa mga Pariseo ang Tawo nga Kanhing Buta 72 Gisugo ni Jesus ang 70 ka Tinun-an sa Pagsangyaw 73 Ang Samarianhon—Maayong Isigkatawo 74 Leksiyon Bahin sa Pag-abiabi ug Pag-ampo 75 Si Jesus Nagtudlo kon Unsay Makahatag ug Kalipay 76 Mikaon Uban sa mga Pariseo 77 Ang Tambag ni Jesus Bahin sa Bahandi 78 Pangandam, Matinumanong Piniyalan! 79 Kon Nganong Moabot ang Kalaglagan 80 Ang Maayong Magbalantay ug ang mga Toril 81 Nahiusa sa Amahan, Pero Dili Siya ang Diyos

164

69

5

166 168 170 172 174 176 178 180 182 184 186 188

ULAHING BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS SA SIDLAKAN SA JORDAN

Ang Ministeryo ni Jesus sa Perea Imbitasyon sa Pagpangaon—Kinsay Gidapit sa Diyos? 84 Unsa ka Seryoso ang Pagkahimong Tinun-an? 85 Malipay sa Paghinulsol sa Makasasala 86 Ang Pagbalik sa Nawalang Anak 87 Magplano—Gamita ang Praktikal nga Kaalam 88 Nausab ang Kahimtang sa Tawong Dato ug ni Lazaro 89 Nanudlo sa Perea Samtang Nagpaingon sa Judea 90 “Ang Pagkabanhaw ug ang Kinabuhi” 91 Gibanhaw si Lazaro 92 Napulo ka Sanlahon Giayo—Usa ray Nagpasalamat 93 Ang Anak sa Tawo Ipadayag 94 Duha ka Importanteng Butang—Pag-ampo ug Pagpaubos 95 Nagtudlo Bahin sa Diborsiyo ug Paghigugma sa mga Bata 96 Gitubag ni Jesus ang Batan-ong Dato 97 Ilustrasyon Bahin sa mga Trabahante sa Ubasan 98 Gusto na Sab sa mga Apostoles nga Mahimong Labaw 99 Giayo ni Jesus ang mga Buta ug Gitabangan si Zaqueo 100 Ilustrasyon Bahin sa Napulo ka Mina 82

192

83

194 196 198 200 204 206 210 212 214 216 218 220 222 224 226 228 230 232

6 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139

KATAPOSANG BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS

Nanihapon sa Balay ni Simon sa Betania Ang Hari Misulod sa Jerusalem Sakay sa Asno Gihinloan na Sab ang Templo Nadungog sa mga Hudiyo ang Tingog sa Diyos—Motuo Kaha Sila? Kahoyng Igos—Gigamit sa Pagtudlog Leksiyon Bahin sa Pagtuo Duha ka Ilustrasyon Bahin sa Ubasan Gipatawag sa Hari ang mga Dinapit sa Kombira sa Kasal Napakyas ang Paningkamot nga Bitkon si Jesus Gisaway ang mga Magsusupak Kataposang Adlaw ni Jesus sa Templo Nangayog Ilhanan ang mga Apostoles Leksiyon Bahin sa Pagbantay Kanunay—Ang mga Dalaga Leksiyon Bahin sa Pagkugi—Ang mga Talanton Pagbalik ni Kristo Iyang Hukman ang mga Karnero ug Kanding Hapit na ang Kataposang Paskuwa ni Jesus Nagtudlog Pagpaubos Panahon sa Kataposang Paskuwa Ang Panihapon sa Ginoo Naglalis kon Kinsay Kinalabwan Si Jesus ang Dalan, ang Kamatuoran, ang Kinabuhi Mga Sangang Mamunga, mga Higala ni Jesus “Magmalig-on Kamo! Gidaog na Nako ang Kalibotan” Kataposang Pag-ampo ni Jesus Didto sa Lawak Nag-ampo Panahon sa Grabeng Kaguol Gitraydor si Kristo ug Gidakop Gidala si Jesus Kang Anas, Dayon Kang Caifas Gilimod Didto sa Balay ni Caifas Gihusay sa Sanhedrin, Dayon Gidala Kang Pilato Para Kang Pilato ug Herodes, Walay Sala si Jesus Si Pilato Miingon: “Tan-awa! Mao Kining Tawhana!” Gihatag si Jesus Aron Patyon Walay Sala nga Hari Gilansang sa Estaka “Kining Tawhana Mao Gayod ang Anak sa Diyos” Ang Lawas ni Jesus Giandam ug Gilubong Walay Sulod ang Lubnganan—Nabanhaw si Jesus! Nagpakita sa Daghang Tawo ang Nabanhawng si Jesus Didto sa Baybayon sa Dagat sa Galilea Gatosan ang Nakakita Kaniya sa Wala pa ang Pentekostes Si Kristo Naa sa Tuong Kamot sa Diyos Ipasig-uli ni Jesus ang Paraiso ug Taposon ang Gisugo sa Diyos

PANID

236

NISAN 8, 9

238

NISAN 9

240 242

NISAN 10

244 246 248 250 252 254

NISAN 11

256 260 262 264 266

NISAN 12, 13

268 270 272 274 276 278

NISAN 14 (gabii)

280 282 284 286 288 290 292 294 296

NISAN 14 (adlaw)

298 300 302 304 306 308 310 312 314

NISAN 15 NISAN 16

ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, ANG KINABUHI Lagmit ganahan kang makadungog ug maayong balita. Ug duna gayoy maayong balita para nimo ug sa imong minahal sa kinabuhi. Kini nga maayong balita naa sa Bibliya. Gipasulat kini sa nagbuhat sa uniberso, si Jehova nga Diyos, daghang katuigan na ang milabay. Niini nga publikasyon, atong hisgotan ang upat ka basahon sa Bibliya nga dunay maayo kaayong balita para kanatong tanan. Ang ngalan niini nga mga basahon gibase sa ngalan sa mga tawong gigamit sa Diyos sa pagsulat niini—Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan. Kining upat ka asoy nailhang upat ka Ebanghelyo. Ang upat nag-asoy sa ebanghelyo, o maayong balita, bahin kang Jesus—nga siya ang gitagana sa Diyos alang sa kaluwasan ug nga siya ang Hari sa Gingharian sa Diyos nga magdalag walay kataposang mga panalangin niadtong magpakitag pagtuo kaniya. —Marcos 10:17, 30; 13:13. NGANONG UPAT MAN KA EBANGHELYO? Lagmit nahibulong ka kon nganong upat ka asoy ang gipasulat sa Diyos.

Naay kaayohan nga gipasulat ang kinabuhi ug mga gitudlo ni Jesus sa upat ka lainlaing asoy. Sa pag-ilustrar, hunahunaa nga dunay upat ka tawong naminaw sa usa ka iladong magtutudlo. Ang naa sa atubangan dunay opisina sa buhis ug ang naa sa tuo doktor. Ang naminaw sa wala, mangingisda ug suod kaayong higala sa magtutudlo. Ug ang ikaupat nga naa sa likod naniid lang ug siyay kinabataan nilang tanan. Silang upat matinud-anon, ug lainlaig interes ug hilig. Kon ang tagsatagsa nila magsulat ug asoy bahin sa gisulti ug gibuhat sa magtutudlo, lagmit ang upat ka rekord dunay lainlaing detalye ug anggulo. Dihang atong konsiderahon kining upat ka asoy ug hunahunaon ang nagkalainlaing panglantaw ug katuyoan sa nagsulat, atong makita kon unsa gayod ang mga gisulti ug gihimo sa magtutudlo. Busa seguradong makabenepisyo ta sa upat ka lainlaing asoy bahin sa kinabuhi sa Dakong Magtutudlo, si Jesus. Sa pagpadayon sa ilustrasyon, gusto sa tigkolektag buhis nga maabot ang kasingkasing sa mga Hudiyo, busa gisulat niya ang ubang gitudlo ug mga hi-

tabo sa paagi nga makatabang kanila. Ang doktor nagpasiugda sa pagpang-ayo sa masakiton ug baldado, busa wala niya iapil ang ubang gisulat sa tigkolektag buhis o gilahi niya kini paghan-ay. Gipasiugda sab sa suod nga higala ang pagbati ug kinaiya sa magtutudlo. Sa laing bahin, ang asoy sa batan-on mas mubo ug direkta sa punto. Pero tukma ang tanan nilang gisulat. Gipakita niini nga ilustrasyon kon sa unsang paagi ang tanang upat ka asoy sa kinabuhi ni Jesus makatabang nato aron masabtan pag-ayo ang iyang gihimo, gitudlo, ug personalidad. Ang uban moingong ‘Ebanghelyo ni Mateo’ o ‘Ebanghelyo ni Juan.’ Dili kana sayop, kay silang tanan dunay “maayong balita bahin kang Jesu-Kristo.” (Marcos 1:1) Pero kon buot hunahunaon, usa ra ang ebanghelyo, o maayong balita, bahin kang Jesus—kini mabasa diha sa upat ka asoy. Gikomparar ug gihan-ay sa daghang nagtuon sa Pulong sa Diyos ang mga hitabo ug impormasyon nga makita sa Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan. Niadtong mga 170 C.E., ang Siryanhong magsusulat nga si Tatian naningkamot sa pagbuhat niana. Iyang napamatud-an nga ang upat ka basahon tukma ug gikan gayod sa Diyos. Iyang gigama ang Diatessaron, ang gihan-ay nga asoy bahin sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus. Mao usab kana ang makita dinhi sa librong Jesus —Ang Dalan, ang Kamatuoran, ang Kinabuhi. Pero mas tukma ug kompleto kini kay nadugangan karon ang atong kahibalo bahin sa katumanan sa daghang tagna ug ilustrasyon ni Jesus. Tungod niana, mas masabtan nato ang iyang gisulti ug gihimo, lakip na ang pagkasunodsunod sa mga panghitabo. Nakatabang sab ang nadiskobrehan sa mga arkeologo aron maklaro ang pipila ka detalye, lakip na ang panglantaw sa mga magsusulat. Siyempre, walay makaingon kon unsa gyod ang pagkahan-ay sa matag hitabo. Pero gipresentar dinhi sa librong Jesus—Ang Dalan,

ang Kamatuoran, ang Kinabuhi kon unsa ang makataronganon ug lohikal. ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, ANG KINABUHI Samtang imong basahon kini nga libro, hunahunaa ang pangunang mensahe alang kanimo ug sa imong mga minahal sa kinabuhi. Hinumdomi ang giingon ni Jesus sa iyang apostoles nga si Tomas: “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi. Walay makaadto sa Amahan kon dili pinaagi kanako.”—Juan 14:6. Matabangan ka niining libroha nga masabtan kon nganong si Jesus gayod “ang dalan.” Pinaagi lamang kaniya nga kita makaampo kang Jehova. Siya sab ang dalan aron kita mapasig-uli sa Diyos. (Juan 16:23; Roma 5:8) Busa pinaagi lamang kang Jesus nga kita makabaton ug suod nga relasyon sa Diyos. Si Jesus “ang kamatuoran.” Ang iyang mga pulong ug pagkinabuhi uyon sa kamatuoran; sama rag miabot ang kamatuoran dihang miabot si Jesus. Iyang gituman ang daghang tagna, nga nahimong “Oo pinaagi kaniya.” (2 Corinto 1:20; Juan 1:14) Ang maong mga tagna makatabang nato aron masabtan ang iyang hinungdanong papel sa pagtuman sa katuyoan sa Diyos.—Pinadayag 19:10. Si Jesu-Kristo sab “ang kinabuhi.” Tungod sa iyang lukat—paghatag sa iyang hingpit nga kinabuhi ug dugo—atong mabatonan ang “tinuod nga kinabuhi,” nga mao ang “kinabuhing walay kataposan.” (1 Timoteo 6:12, 19; Efeso 1:7; 1 Juan 1:7) Siya pod “ang kinabuhi” alang niadtong minilyon nga namatay apan banhawon nga may paglaom nga mabuhi sa Paraiso hangtod sa hangtod.—Juan 5:28, 29. Kinahanglang pabilhan natong tanan ang papel ni Jesus sa kabubut-on sa Diyos. Hinaot nga malipay ka sa pagkat-on pag dugang bahin kang Jesus —“ang dalan, ang kamatuoran, ang kinabuhi.”

S E K SI YON

1 MGA HITABO SA WALA PA MAGSUGOD ANG MINISTERYO NI JESUS

“SIYA MAHIMONG BANTOGAN.” —LUCAS 1:32

DUHA KA MENSAHE GIKAN SA DIYOS LUCAS 1:5-33

Maisip nato ang tibuok Bibliya ingong mensahe gikan sa Diyos. Gihatag kini sa atong langitnong Amahan aron tudloan ta. Pero dunay duha ka espesyal nga mensahe nga gipahibalo kapin nag 2,000 ka tuig kanhi. Gisulti kini sa anghel nga ginganlag Gabriel, “nga nagtindog duol sa Diyos.” (Lucas 1:19) Unsa ang mga panghitabo dihang gisulti sa anghel ang maong importanteng mga mensahe? Ang tuig maoy mga 3 B.C.E. Asa gihatod ni Gabriel ang unang mensahe? Sa kabungtoran sa Judea, nga lagmit duol ra sa Jerusalem. Didto nagpuyo ang saserdote ni Jehova nga si Zacarias. Siya ug ang iyang asawa nga si Elisabet tigulang na, ug wala silay anak. Niadtong tungora, si Zacarias ang nag-alagad ingong saserdote sa templo sa Diyos didto sa Jerusalem. Samtang naa siya sa templo, si Gabriel kalit nga nagpakita niya duol sa altar sa insenso. Siyempre, nahadlok si Zacarias. Aron dili siya mahadlok, ang anghel miingon: “Ayawg kahadlok Zacarias kay gidungog ang imong pangamuyo. Ang imong asawa nga si Elisabet manganak ug lalaki, ug nganli siyag Juan.” Si Gabriel miingon usab nga si Juan “mahimong bililhon kang Jehova” ug mag-andam ug katawhan alang kang Jehova.—Lucas 1:13-17. Morag dili makatuo si Zacarias. Ngano? Kay siya ug si Elisabet tigulang na. Busa gisultihan siya ni Gabriel: “Kay wala man ka motuo sa

akong gisulti, maamang ka hangtod sa adlaw nga mahitabo kining mga butanga sa gitakdang panahon.”—Lucas 1:20. Nianang higayona, natingala ang mga tawo sa gawas kay dugay kaayo si Zacarias sa sulod. Paggawas niya, dili na siya makasulti. Igo na lang siyang magsenyas-senyas. Seguradong naay katingalahang nahitabo sulod sa templo. Pagkahuman sa buluhaton ni Zacarias sa templo, siya miuli. Wala madugay, nagmabdos si Elisabet! Samtang nagpaabot nga manganak, walay gawasgawas si Elisabet sa ilang balay sulod sa lima ka bulan. Dayon nagpakita si Gabriel sa ikaduhang higayon. Kang kinsa? Sa batan-ong dalaga nga si Maria. Siya nagpuyo sa siyudad sa Nasaret, nga sakop sa Galilea, amihanan sa Jerusalem. Unsay gisulti sa anghel? Giingnan siya sa anghel: “Ikaw giuyonan sa Diyos. Ikaw magmabdos ug manganak ug batang lalaki, ug nganli siyag Jesus.” Si Gabriel miingon usab: “Siya mahimong bantogan ug tawgong Anak sa Labing Hataas, ug . . . siya magahari sa balay ni Jacob hangtod sa kahangtoran, ug dili matapos ang iyang Gingharian.”—Lucas 1:30-33. Seguradong gibati ni Gabriel nga dakong pribilehiyo ang paghatod sa maong duha ka mensahe. Samtang magbasa tag dugang bahin kang Juan ug Jesus, atong masabtan kon nganong importante kaayo kini nga mga mensahe gikan sa Diyos.

 Kinsay naghatod sa duha ka importanteng mensahe gikan sa Diyos?  Kang kinsa gisulti ang duha ka mensahe?  Ngano kahang lisod kaayong tuohan ang maong mga mensahe gikan sa Diyos? 10

˙

ANGHEL NGA SI GABRIEL NAGTAGNA NGA MATAWO SI JUAN NGA TIGBAWTISMO ˙ GISULTI NI GABRIEL KANG MARIA NGA IPANGANAK SI JESUS

1

GIPASIDUNGGAN SI JESUS UNA PA MATAWO LUCAS 1:34-56

Human sultihi ni Gabriel si Maria nga siya manganak ug batang lalaki nga nganlag Jesus nga magahari sa walay kataposan, si Maria nangutana: “Unsaon man pagkahitabo niana, nga wala man ko makigdulog ug lalaki?”—Lucas 1:34. Si Gabriel mitubag: “Ang balaang espiritu mokunsad kanimo, ug ang gahom sa Labing Hataas molandong kanimo. Busa ang bata nga matawo tawgong balaan, Anak sa Diyos.”—Lucas 1:35. Tingali, aron motuo si Maria sa maong mensahe, si Gabriel miingon: “Gani ang imong paryente nga si Elisabet unom ka bulan nang nagmabdos ug batang lalaki, bisag tigulang na siya ug nailhang baog; kay walay isulti ang Diyos nga dili niya matuman.”—Lucas 1:36, 37. Makita nato sa tubag ni Maria nga mituo siya sa mensahe ni Gabriel. Siya miingon: “Ania ang ulipong babaye ni Jehova! Matuman unta kanako ang imong gisulti.”—Lucas 1:38. Pagbiya ni Gabriel, nangandam si Maria sa pagbisita kang Elisabet ug Zacarias. Sila nagpuyo sa kabungtoran sa Judea, duol sa Jerusalem. Mga tulo o upat ka adlaw kining biyaheon gikan sa gipuy-an ni Maria sa Nasaret. Miabot ra gyod si Maria sa balay ni Zacarias. Pagsulod niya, gikomosta niya ang iyang paryente nga si Elisabet. Dayon, si Elisabet napuno sa balaang espiritu ug miingon kang Maria: “Bulahan ka sa tanang babaye, ug bulahan ang bata sa imong tiyan! Pagkadakong kadungganan nga giduaw ko sa inahan sa akong Ginoo! Kay tan-awa! pagkadungog nako sa imong tingog, ang bata sa akong tiyan misikad sa kalipay.”—Lucas 1:42-44. Kinasingkasing nga nagpasalamat si Maria ug miingon: “Ako magadayeg kang Jehova, ug dili ko kapugngan ang akong kalipay sa Diyos nga akong

12

Manluluwas, kay siya nahinumdom sa iyang ulipong babaye. Ug sukad karon ang tanang kaliwatan moingon nga ako malipayon, kay ang gamhanang Diyos naghimog kahibulongang mga butang kanako.” Atong mamatikdan nga bisag giuyonan sa Diyos si Maria, iyang gihatag sa Diyos ang tanang pasidungog. Siya miingon: “Balaan ang iyang ngalan, ug hangtod sa hangtod siya magpakitag kaluoy niadtong may kahadlok kaniya.”—Lucas 1:46-50. Sa matagnaong mga pulong, si Maria padayong nagdayeg sa Diyos ug miingon: “Siya naghimog gamhanang mga buhat pinaagi sa iyang gahom. Iyang gipatibulaag ang mga mapahitason ug kasingkasing. Iyang gipakanaog sa trono ang mga tawong gamhanan ug gibayaw ang mga timawa. Gibusog niya sa maayong mga butang ang mga gigutom ug gipalakaw nga walay dala ang mga adunahan. Siya miabot aron tabangan ang Israel nga iyang alagad, nga magpakitag kaluoy, sumala sa iyang gisaad sa atong mga katigulangan, kang Abraham ug sa tanan niyang kaliwat hangtod sa kahangtoran.”—Lucas 1:51-55. Mga tulo ka bulan nga giubanan ni Maria si Elisabet. Gusto tingali niyang tabangan si Elisabet nga hapit nang manganak. Pagkamaayo nga kining duha ka matinumanong babaye, nga nagmabdos sa tabang sa Diyos, nagkauban niining talagsaong panahon sa ilang kinabuhi! Matikdi usab ang pasidungog nga gihatag kang Jesus una pa siya matawo. Si Elisabet nagtawag kaniyang “akong Ginoo,” ug ang bata sa iyang tiyan “misikad sa kalipay” pag-abot ni Maria. Lahi kaayo kini sa pagtratar sa ubang tawo kang Maria ug sa bata nga iyang ipanganak, nga atong makita sa ulahi.

˙

SI MARIA MIBISITA SA IYANG PARYENTE NGA SI ELISABET

2

 Unsay gisulti ni Gabriel nga nakatabang kang Maria nga masabtan kon nganong magmabdos siya?  Giunsa pagpasidungog si Jesus una siya matawo?  Unsa ka dugay nga giubanan ni Maria si Elisabet, ug ngano? 13

NATAWO ANG MAG-ANDAM SA DALAN LUCAS 1:57-79

Hapit nang manganak si Elisabet. Tulo ka bulan siyang giubanan sa iyang paryenteng si Maria. Panahon na nga mopauli si Maria sa iyang gipuyan sa Nasaret. Mga unom ka bulan na lang, siya na poy manganak. Wala madugay pagbiya ni Maria, nanganak si Elisabet. Wala ray problema ang iyang pagpanganak, ug himsog ang bata! Dihang gipakita ni Elisabet ang bata ngadto sa mga silingan ug paryente, sila nalipay. Ang Balaod sa Diyos sa Israel nag-ingon nga sa ikawalong adlaw human matawo ang batang lalaki, siya kinahanglang tulion ug hatagag ngalan. (Levitico 12:2, 3) Ang uban miingon nga angayng nganlan ang bata ug Zacarias. Pero si Elisabet miingon: “Dili! Juan ang ingalan kaniya.” (Lucas 1:60) Hinumdomi ang giingon sa anghel nga Juan ang ingalan sa bata. Wala mouyon ang ilang mga silingan ug paryente: “Wala man moy paryente nga ingon nia-

14

nag ngalan.” (Lucas 1:61) Pinaagig senyas, gipangutana nila si Zacarias kon unsay ingalan sa iyang anak. Nangayo siyag sulatanan ug gisulat ang iyang tubag: “Juan ang iyang ngalan.” —Lucas 1:63. Dihadiha, nakasulti na si Zacarias. Hinumdomi nga siya naamang dihang wala siya motuo sa giingon sa anghel nga si Elisabet magmabdos. Busa dihang nakasulti na si Zacarias, nalipay ang iyang mga silingan ug nakapangutana: “Unsa kahay himoon niining bataa inigdako?” (Lucas 1:66) Ilang nasabtan nga ang Diyos maoy naghatag sa ngalang Juan. Dayon, si Zacarias napuno sa balaang espiritu ug miingon: “Dayegon nato si Jehova, ang Diyos sa Israel, kay gihatagan niyag pagtagad ang iyang katawhan ug giluwas sila. Siya nagpadalag gamhanang manluluwas kanato gikan sa banay ni David nga iyang alagad.” (Lucas 1: 68, 69) Ang “gamhanang manluluwas” mao si

˙

˙ NATAWO UG GINGANLAN SI JUAN NGA TIGBAWTISMO GITAGNA NI ZACARIAS KON UNSAY HIMOON NI JUAN SA UMAABOT

Ginoong Jesus, nga wala pa matawo. Si Zacarias miingon nga pinaagi kang Jesus, luwason kita sa Diyos gikan sa mga kaaway ug “hatagan niya kitag pribilehiyo sa pagsimba kaniya nga walay kahadlok, uban ang pagkamaunongon ug pagkamatarong sa tibuok natong kinabuhi.”—Lucas 1: 74, 75. Si Zacarias mitagna bahin sa iyang anak: “Ikaw anak ko, tawgon ka nga propeta sa Labing Hataas, kay ikaw ang unang gipadala ni Jehova sa pag-andam sa iyang dalan, sa pagpahibalo sa iyang katawhan bahin sa kaluwasan pinaa-

3

gi sa kapasayloan sa ilang mga sala tungod sa dakong kaluoy sa atong Diyos. Kini nga kaluoy nga gikan sa itaas mahisamag kahayag panahon sa banagbanag, nga maglamdag niadtong anaa sa kangitngit ug anaa sa landong sa kamatayon, ug magatultol kanato sa dalan sa pakigdait.” (Lucas 1:76-79) Makapadasig gayod kanang tagnaa! Nianang panahona, ang dalagang si Maria nakauli na sa iyang balay sa Nasaret. Unsa kahay mahitabo dihang mahibaloan sa uban nga siya mabdos?

 Pila ka bulan nga magulang si Juan kang Jesus?  Unsay nahitabo sa ikawalong adlaw human matawo si Juan?  Unsang asaynment ang ihatag sa Diyos kang Juan?

SI MARIA—MABDOS PERO WAY BANA MATEO 1:18-25 LUCAS 1:56

Upat ka bulan nang mabdos si Maria. Hinumdomi nga mao pay iyang pagmabdos dihang mibisita siya sa iyang paryente nga si Elisabet sa kabungtoran sa Judea sa habagatan. Pero karon nakauli na siya sa iyang balay sa Nasaret. Sa dili madugay, mamatikdan na sa mga tawo nga mabdos siya. Seguradong nabalaka pag-ayo si Maria niini! Ang nakapasamot pa gyod sa iyang kabalaka kay minyoonon na siya sa panday nga si Jose. Ug nahibalo siya nga sumala sa Balaod sa Diyos sa Israel, ang babaye nga minyoonon pero nakigdulog sa laing lalaki batoon hangtod mamatay. (Deuteronomio 22:23, 24) Mao nga bisag wala magluib si Maria, lagmit naghunahuna siya kon unsaon pagpasabot si Jose bahin sa iyang pagmabdos ug kon unsay sunod nga mahitabo.

16

Tulo ka bulan nga wala makita ni Jose si Maria, busa seguradong gimingaw na siya kang Maria. Pagkita nila, lagmit gisulti ni Maria ang iyang kahimtang, nga naningkamot sa pagpasabot kang Jose nga siya nagmabdos pinaagi sa balaang espiritu sa Diyos. Seguradong maghunahuna ka nga lisod kaayo ning sabton ug dawaton ni Jose. Nahibalo si Jose nga si Maria buotan ug maayog reputasyon. Ug pinangga kaayo niya si Maria. Pero, bisan pag gipasabot na siya ni Maria, dili malikayan ni Jose ang paghunahuna nga nakigdulog si Maria ug laing lalaki. Dili gusto ni Jose nga si Maria batoon hangtod mamatay o mapakaulawan, maong nagplano siya nga diborsiyohan si Maria sa tago. Kaniadto, ang mga minyoonon giisip na nga magtiayon, ug gikinahanglan ang diborsiyo aron taposon ang relasyon.

˙

Sa ulahi, samtang gipamalandong ni Jose ang maong kahimtang, nakatulog siya. Ang anghel ni Jehova nagpakita niya diha sa damgo ug miingon: “Ayawg kahadlok sa pagdala kang Maria nga imong asawa sa imong balay, kay pinaagi sa balaang espiritu nga siya nagmabdos. Siya manganak ug batang lalaki, ug nganlan nimo siyag Jesus, kay iyang luwason ang iyang katawhan gikan sa ilang mga sala.”—Mateo 1:20, 21. Pagmata ni Jose, nagpasalamat siya nga nasabtan na niya ang tanan! Gituman dayon niya

NAHIBALOAN NI JOSE NGA MABDOS SI MARIA ˙ NAKIGMINYO SI JOSE KANG MARIA

4

ang gisulti sa anghel. Gidala niya si Maria sa iyang balay. Kadto nagsilbing seremonyas sa kasal aron ipahibalo sa mga tawo nga si Jose ug Maria magtiayon na. Pero wala makigdulog si Jose samtang nagmabdos si Maria kang Jesus. Pipila ka bulan sa ulahi, si Jose ug Maria nangandam aron mobiyaheg layo gikan sa ilang gipuy-an sa Nasaret. Nianang panahona, si Maria hapit nang manganak. Pero nganong mobiyahe man sila nga manganakay na man si Maria?

 Dihang nahibaloan ni Jose nga mabdos si Maria, unsa kahay iyang gihunahuna, ug ngano?  Nganong makigdiborsiyo si Jose kang Maria nga dili pa man sila minyo?  Unsay gihimo ni Jose aron ipahibalo sa mga tawo nga minyo na sila ni Maria?

ASA UG KANUS-A NATAWO SI JESUS? LUCAS 2:1-20

Ang emperador sa Imperyo sa Roma nga si Cesar Agusto nagsugo nga ang tanan magparehistro. Busa kinahanglang moadto si Jose ug Maria sa siyudad nga natawhan ni Jose, ang Betlehem, habagatan sa Jerusalem. Daghan ang nangadto sa Betlehem aron magparehistro. Ang bakante lang nga kasak-an ni Jose

ug Maria mao ang kuwadra sa mga asno ug uban pang hayop. Didto natawo si Jesus. Giputos siya ni Maria ug mga panapton ug gipahigda sa pasungan, ang butanganag pagkaon sa mga hayop. Kabubut-on sa Diyos nga si Cesar Agusto maghimog balaod sa pagparehistro. Ngano? Aron matawo si Jesus sa Betlehem, ang siyudad sa iyang katigulangan nga si Haring David. Dugay nang gitagna sa Kasulatan nga niining siyudara matawo ang gisaad nga Magmamando.—Miqueas 5:2. Hinungdanon gayod kining gabhiona! Sa kapatagan, dihay misidlak nga kahayag sa grupo sa mga magbalantay. Kadto maoy himaya ni Jehova! Usa sa mga anghel sa Diyos miingon sa mga magbalantay: “Ayaw mog kahadlok, kay duna koy isul-

ti nga maayong balita nga makapalipay pag-ayo sa tanang tawo. Karong adlawa natawo sa siyudad ni David ang inyong manluluwas, nga mao ang Kristo nga Ginoo. Kini ang inyong ilhanan kaniya: Makakita mo ug masuso nga giputos ug mga panapton ug naghigda sa pasungan.” Ug sa kalit mitungha usab ang usa ka panon sa mga anghel, nga nagdayeg sa Diyos: “Himayaon ang Diyos sa kahitas-an, ug hinaot dunay pakigdait sa yuta taliwala sa mga tawo nga iyang giuyonan.”—Lucas 2: 10-14. Pagbiya sa mga anghel, ang mga magbalantay miingon: “Mangadto dayon ta sa Betlehem ug tanawon kining gipahibalo ni Jehova kanato.” (Lucas 2:15) Miadto dayon sila ug ilang nakita ang bagong gipanganak nga si Jesus sa lugar nga giingon sa anghel. Dihang gisulti sa mga magbalantay ang giingon sa anghel kanila, ang tanang nakadungog nahibulong. Gitiman-an ni Maria kining mga pulonga ug gipamalandong ang kahulogan niini. Daghan karon ang nagtuo nga si Jesus natawo sa Disyembre 25. Pero sa Betlehem, ang Disyembre ting-ulan ug tingtugnaw. Usahay mag-snow pa gani. Nianang bulana, ang mga magbalantay dili gayod magpondo sa gawas aron bantayan ang mga karnero sa tibuok gabii. Dugang pa, nagplano nang magrebelde ang mga tawo batok sa emperador sa Roma busa imposibleng sugoon niya ang mga tawo sa pagbiyahe sa tingtugnaw aron magparehistro. Busa lagmit natawo si Jesus sa Oktubre, sa panahon nga dili tingtugnaw.

 Nganong kinahanglang moadto si Jose ug Maria sa Betlehem?  Unsa ang kahibulongang panghitabo sa gabii nga natawo si Jesus?  Nganong makaingon ta nga si Jesus wala gayod matawo sa Disyembre 25? 18

˙

˙ NATAWO SI JESUS SA BETLEHEM GIBISITA SA MGA MAGBALANTAY ANG BATANG SI JESUS

5

ANG GISAAD NGA BATA LUCAS 2:21-39

Si Jose ug Maria nagpabilin sa Betlehem imbes mouli sa Nasaret. Sa ikawalong adlaw human matawo si Jesus, siya gituli, sumala sa Balaod sa Diyos sa Israel. (Levitico 12:2, 3) Naandan usab nga hatagag ngalan ang batang lalaki nianang adlawa. Ginganlan nilag Jesus ang ilang anak kay kanay giingon sa anghel nga si Gabriel. Kapig usa ka bulan ang milabay, 40 ka adlaw na ang edad ni Jesus. Asa siya dad-on sa iyang ginikanan? Sa templo sa Jerusalem, nga distansiyag pipila ka kilometro gikan sa ilang gipuy-an. Ang Balaod nag-ingon nga sa ika-40 nga adlaw sukad ipanganak ang batang lalaki, ang inahan kinahanglang moadto sa templo aron maghatag ug halad sa pagputli.—Levitico 12:4-8.

“MIABOT NA ANG PANAHON SA PAGPUTLI KANILA” Dihang manga-

nak ang Israelinhong babaye, siya giisip nga mahugaw sulod sa pipila ka adlaw. Human niana, siya kinahanglang magtanyag ug halad nga sinunog aron siya mahimong putli, o hinlo. Busa ang tanan mapahinumdoman sa napasa nga sala ug pagkadili-hingpit. Ang batang si Jesus hingpit ug balaan. (Lucas 1:35) Pero si Maria ug Jose miadto gihapon sa templo aron “sa pagputli kanila” sumala sa giingon sa Balaod, ug ilang gipresentar si Jesus kang Jehova.—Lucas 2:22. 20

Gihimo kana ni Maria. Nagdala siyag duha ka gagmayng langgam aron ihalad. Nagpakita ni nga pobre si Jose ug Maria. Sumala sa Balaod, nating karnero ug langgam ang angayng ihalad. Pero kon dili kaya sa inahan nga maghalad ug karnero, duha ka tukmo o salampati ang ihalad. Mao ra nay kayang ihalad ni Maria. Sa templo, dunay tigulang nga lalaki nga miduol kang Jose ug Maria. Siya si Simeon. Gipadayag sa Diyos kaniya nga iyang makita ang gisaad ni Jehova nga Kristo, o Mesiyas, sa dili pa siya mamatay. Nianang adlawa, si Simeon gigiyahan sa balaang espiritu sa pag-adto sa templo, diin iyang nakita si Jose ug Maria ug ang batang si Jesus. Gikugos ni Simeon ang bata. Samtang nagkugos kang Jesus, si Simeon nagpasalamat sa Diyos: “Karon, Soberanong Ginoo, ang imong ulipon mahimo nang mamatay nga malinawon sumala sa imong gipahayag, kay nakita na nako ang imong paagi sa pagluwas nga imong giandam aron makita sa tanang katawhan. Siya ang kahayag nga magakuha sa kangitngit nga nagatabon sa kanasoran ug ang himaya sa imong katawhan nga Israel.”—Lucas 2:29-32. Pagkadungog niini, nahibulong si Jose ug Maria. Gipanalanginan sila ni Simeon ug gisultihan si Maria nga ang iyang anak gipadala aron “daghan sa Israel ang mapukan ug ang uban bangonon,” ug si Maria maguol nga samag gidunggab sa hait nga espada.—Lucas 2:34. Didto sab ang 84 anyos nga propetisa, si Ana. Presente siya kanunay sa templo. Niana mismong orasa, miduol siya kang Jose, Maria, ug sa batang si Jesus. Dayon, si Ana nagpasalamat sa Diyos ug nagsulti bahin kang Jesus sa tanang namati. Seguradong nalipay pag-ayo si Jose ug Maria sa maong mga panghitabo sa templo! Kining tanan nagpamatuod gayod nga ang ilang anak mao ang Usa nga gisaad sa Diyos.

˙

SI JESUS GITULI UG GIDALA SA TEMPLO

6

 Sumala sa naandan sa Israel, kanus-a hatagag ngalan ang batang lalaki?  Unsay kinahanglang himoon sa inahan dihang 40 ka adlaw na ang edad sa iyang anak nga lalaki, ug unsay gipakita sa halad ni Maria bahin sa iyang kahimtang sa kinabuhi?  Sa templo, kinsay nakaila nga si Jesus ang bata nga gisaad sa Diyos, ug unsay ilang gihimo? 21

GIBISITA SI JESUS SA MGA ASTROLOGO MATEO 2:1-12

Dunay mga lalaki gikan sa Sidlakan. Mga astrologo sila—mga lalaki nga nagtuon sa posisyon sa mga bituon kay para nila makatabang kini aron ilang masayran ang kahulogan sa mga panghitabo sa kinabuhi sa tawo. (Isaias 47:13) Samtang naa sila sa Sidlakan, ilang nakita ang usa ka “bituon” ug ila kining gisundan gatosan ka kilometro ang gilay-on padulong sa Jerusalem, dili sa Betlehem. Pag-abot sa mga astrologo didto, nangutana sila: “Hain man ang bata nga mahimong hari sa mga Hudiyo? Kay nakita namo ang iyang bituon sa didto pa mi sa Sidlakan, ug nanganhi mi sa pagyukbo kaniya.”—Mateo 2:1, 2. Nakabalita niini si Haring Herodes ug wala siya mahimutang. Maong iyang gipatawag ang pangulong mga saserdote ug ang ubang Hudiyong mga lider sa relihiyon ug gipangutana sila kon asa matawo ang Kristo. Mitubag sila base sa Kasulatan: “Sa Betlehem.” (Mateo 2:5; Miqueas 5:2) Nianang higayona, sekretong gipatawag ni Herodes ang mga astrologo, ug giingnan

sila: “Lakaw, pangitaa ninyo ang bata, ug kon makaplagan na ninyo siya, balitai ko aron moadto sab ko ug moyukbo kaniya.” (Mateo 2:8) Pero ang tinuod, gipapangita niya ang bata aron patyon! Pagbiya sa mga astrologo, dunay katingalahang panghitabo. Gigiyahan sila sa “bituon” nga ilang nakita dihang didto sila sa Sidlakan. Dili gyod to ordinaryo nga bituon, kondili gituyo to aron giyahan sila. Gisundan kini sa mga astrologo hangtod nga mihunong kini sa tungod sa balay nga gipuy-an ni Jose ug Maria kauban sa ilang anak. Pagsulod sa mga astrologo sa balay, ilang nakita si Maria ug ang batang si Jesus. Sila miyukbo sa bata ug mihatag kaniyag bulawan, kamangyan, ug mira. Human niana, dihang mopauli na sila, gipasidan-an sila sa Diyos pinaagig damgo nga dili sila mobalik kang Herodes. Maong miagi silag laing agianan. Kang kinsa kaha gikan ang “bituon” nga naggiya sa mga astrologo? Hinumdomi, wala ni mogiya kanila deretso kang Jesus sa Betlehem. Gigiyahan hinuon sila niini paingon sa Jerusalem, diin ilang nakaestorya si Haring Herodes, kinsa gustong mopatay kang Jesus. Mahitabo unta kana kon wala pa pasidan-i sa Diyos ang mga astrologo nga dili sultihan si Herodes kon asa si Jesus. Ang bituon seguradong gikan sa kaaway sa Diyos, si Satanas, nga maoy gustong mopatay kang Jesus. Iya kining gigamit aron matuman ang iyang gusto.

 Nganong nasayod ta nga dili ordinaryong “bituon” ang nakita sa mga astrologo?  Asa nakit-an sa mga astrologo ang batang si Jesus?  Nganong makaingon ta nga si Satanas ang naggiya sa mga astrologo? 22

˙ GISUNDAN SA MGA ASTROLOGO ANG “BITUON” PAINGON SA JERUSALEM UG DAYON KANG JESUS

7

MIIKYAS SILA SA DAOTANG HARI MATEO 2:13-23

Gipukaw ni Jose si Maria kay duna siyay importanteng balita. Bag-o lang nagpakita niya sa damgo ang anghel ni Jehova, nga nag-ingon: “Bangon, dad-a ang bata ug ang iyang inahan ug kalagiw ngadto sa Ehipto, ug pabilin didto hangtod moingon ko nga makabalik na mo, kay pangitaon ni Herodes ang bata aron patyon.”—Mateo 2:13. Nianang gabhiona miikyas dayon si Jose ug Maria kauban ang ilang anak. Tayming kaayo ang ilang pag-ikyas kay nahibaloan ni Herodes nga giilad diay siya sa mga astrologo. Iya man god silang giingnan nga mobalik niya, pero wala na sila mobalik. Puwerteng sukoa ni Herodes. Gusto gihapon niyang ipapatay si Jesus maong nagsugo siya nga patyon ang tanang batang lalaki nga nag-edad ug duha ka tuig paubos nga nagpuyo sa Betlehem ug sa palibot nga mga lugar. Iyang gibase ang kuwentada sa edad nga giingon sa mga astrologo gikan sa Sidlakan. Makapanglimbawot gayod ang maong pagpamatay sa tanang batang lalaki! Wala ta mahibalo kon pila ka bata ang gipatay, pero ang grabeng paghilak ug pagminatay sa mga inahan nagtuman sa gitagna sa propetang si Jeremias.—Jeremias 31:15. Nianang higayona, si Jose ug ang iyang pamilya nakaikyas na padulong sa Ehipto ug didto na sila namuyo. Dayon usa ka gabii niana, nagpakita na sab kang Jose ang anghel ni Jehova pinaagig damgo. “Bangon, dad-a sa Israel ang bata ug ang iyang inahan, kay kadtong gustong mopatay sa bata patay na.” (Mateo 2:20) Tungod niini, nakadesisyon si Jose nga mobalik sila sa ilang lugar. Katumanan kini sa usa pa ka tagna sa Bibliya—ang Anak sa Diyos tawgon gikan sa Ehipto. —Oseas 11:1. Makaingon ta nga gusto ni Jose nga ang iyang pamilya magpuyo sa Judea, tingali duol sa lung24

˙

sod sa Betlehem, diin sila nagpuyo sa wala pa sila moadto sa Ehipto. Pero iyang nasayran nga ang daotang anak ni Herodes nga si Arquelao mao nay hari sa Judea. Gipadamgo na sab sa Diyos si Jose ug gipasidan-an sa kapeligrohan. Maong si Jose ug ang iyang pamilya mibiyahe paamihanan

ANG PAMILYA NI JESUS MIIKYAS PAINGON SA EHIPTO ˙ GIDALA NI JOSE ANG IYANG PAMILYA SA NASARET

8

ug mipuyo sa siyudad sa Nasaret nga sakop sa Galilea, layo sa sentro sa pagsimba sa mga Hudiyo. Dinhi nagdako si Jesus, nga nagtuman sa lain pang tagna: “Siya tawgon nga Nasaretnon.” —Mateo 2:23.

 Unsay gihimo ni Haring Herodes dihang wala mobalik ang mga astrologo, ug sa unsang paagi gipanalipdan ang batang si Jesus?  Pagbiya ni Jose ug sa iyang pamilya sa Ehipto, nganong wala sila mobalik sa Betlehem?  Unsang mga tagna sa Bibliya ang natuman nianang panahona? 25

NAGDAKO SA NASARET MATEO 13:55, 56 MARCOS 6:3

Nagdako si Jesus sa Nasaret, usa ka gamay ug dili iladong siyudad. Kini naa sa amihanan, sa bukirong lugar sa Galilea, kasadpan sa dakong lanaw nga gitawag ug Dagat sa Galilea. Mga dos anyos si Jesus dihang gidala siya dinhi ni Jose ug Maria gikan sa Ehipto. Niining higayona, siya pa lang ang ilang anak. Pero sa ulahi, natawo ang iyang mga igsoong lalaki —si Santiago, Jose, Simon, ug Judas. Duna poy mga anak nga babaye si Jose ug Maria. Busa mga unom ka buok ang igsoon ni Jesus. Siyempre, duna sab siyay mga paryente. Nailhan na nato si Elisabet ug ang iyang anak nga si Juan nga nagpuyo sa Judea, layo sa pamil-

26

ya ni Jesus. Si Salome, nga lagmit igsoon ni Maria ug iyaan ni Jesus, nagpuyo sa Galilea. Si Zebedeo ang iyang bana. Ang ilang duha ka anak, si Santiago ug Juan, mga ig-agaw ni Jesus. Wala ta mahibalo kon nagdako ba si Jesus uban niining mga bataa, pero sa ulahi, nasuod sila kang Jesus ug nahimong iyang mga apostoles. Panday si Jose, ug kinahanglan siyang magkugi aron masuportahan ang iyang nagkadakong pamilya. Giisip ni Jose nga tinuod niyang anak si Jesus, maong si Jesus nailhang “anak sa panday.” (Mateo 13:55) Nahimong maayong panday si Jesus kay gitudloan siya ni Jose. Gani

˙

DAKO NA ANG PAMILYA NI JOSE UG MARIA NAKAKAT-ON SI JESUS SA PAGPAMANDAY

˙

sa ulahi, nailhan siya sa mga tawo ingong “panday.”—Marcos 6:3. Prayoridad sa pamilya ni Jose ang pagsimba kang Jehova. Gituman ni Jose ug Maria ang Balaod sa Diyos kay ilang gitudloan ang ilang mga anak bahin kang Jehova sa tanang higayon. (Deuteronomio 6:6-9) Dunay sinagoga sa Nasa-

9

ret. Segurado nga kanunayng dad-on ni Jose ang iyang pamilya aron mosimba didto. Sa ulahi, gihisgotan pa gani nga si Jesus miadto sa sinagoga “sumala sa iyang naandan sa adlawng Igpapahulay.” (Lucas 4:16) Malipay sab kaayo silang magbiyahe paingon sa templo ni Jehova sa Jerusalem.

 Pila kaha ka buok ang igsoon ni Jesus?  Unsang trabaho ang nakat-onan ni Jesus, ug ngano?  Unsa ang importanteng butang nga gitudlo ni Jose sa iyang pamilya?

ANG PAMILYA NI JESUS MIBIYAHE PAINGON SA JERUSALEM LUCAS 2:40-52

Miabot na ang panahon nga ang pamilya ni Jose, kauban ang ilang mga higala ug paryente, mobiyahe paingon sa Jerusalem, nga ginahimo nila kada tuig. Moadto sila didto aron saulogon ang Paskuwa, ingon sa gisugo sa Balaod. (Deuteronomio 16:16) Mga 120 kilometros ang gilayon sa Nasaret paingon sa Jerusalem. Seguradong ang tanan nangandam ug eksayted kaayo! Si Jesus, nga 12 anyos na, eksayted kaayong motambong sa kapistahan ug moadto na sab sa templo. Para kang Jesus ug sa iyang pamilya, ang Paskuwa dili lang kay usa ka adlaw nga okasyon. Inigkahuman sa adlaw sa Paskuwa, magsugod na sab ang pito ka adlaw nga Pista sa Tinapay nga Walay Pangpatubo. (Marcos 14:1) Giisip kini ingong bahin sa pagsaulog sa Paskuwa. Ang biyahe gikan sa Nasaret, ang pagpuyo sa Jerusalem, ug ang pagpauli sa ilang balay, moabot ug mga duha ka semana. Pero mas dugay ang ilang biyahe niining tuiga tungod sa ilang nadiskobrehang problema samtang nagbiyahe pauli. Kay daghan man silang nagbiyahe, nagtuo si Jose ug Maria nga si Jesus kauban ra sa ilang mga paryente ug higala. Pero sa gabii nga namahulay sila, wala nila makita si Jesus. Maong gipangita nila siya sa ilang mga kaubang nagbiya-

he, pero wala nila siya makit-i. Asa kaha ang ilang anak? Si Jose ug Maria mibalik sa Jerusalem aron pangitaon si Jesus. Tibuok adlaw silang nangita kang Jesus pero wala nila siya makit-i. Sa ikaduhang adlaw, wala gihapon nila siya makita. Sa ikatulong adlaw, nakit-an ra gyod nila si Jesus didto sa templo. Naglingkod siya taliwala sa Hudiyong mga magtutudlo, nga namati ug nangutana nila. Nahingangha sila sa kaalam ni Jesus. Si Maria nangutana: “Anak, nganong imo man ning gibuhat namo? Natarantar mi sa imong amahan ug pinangita nimo.”—Lucas 2:48. Natingala si Jesus kon nganong wala sila mahibalo kon asa siya. “Diin man diay mo nangita nako? Wala ba mo mahibalo nga anhi ra ko ninyo makita sa balay sa akong Amahan?”—Lucas 2:49. Karon nga nagkita na sila, si Jesus mikuyog kang Jose ug Maria pauli sa Nasaret ug padayon nga nagpasakop nila. Samtang nagdako, naguswag sab ang iyang kaalam. Bisag bata pa, siya giuyonan sa Diyos ug sa mga tawo. Sukad sa iyang pagkabata, si Jesus usa ka maayong panig-ingnan dili lang sa pagpabili sa espirituwal nga mga butang, kondili sa pagpakita sab ug pagtahod sa iyang ginikanan.

MALIPAYONG MGA PAGBIYAHE Malipayon gayod nga okasyon ang pagbiyahe sa Jerusalem aron saulogon ang tulo ka tinuig nga pista. (Deuteronomio 16:15) Nianang mga biyahea, si Jesus makakitag lainlaing lugar, makakaton bahin sa geograpiya niini, ug iyang mailaila ang ubang mga magsisimba gikan sa lainlaing dapit. Malipayon gayod kana nga mga pagbiyahe!

˙

ANG 12 ANYOS NGA SI JESUS NANGUTANA SA MGA MAGTUTUDLO ˙ GITAWAG NI JESUS SI JEHOVA NGA “AKONG AMAHAN”

10

 Unsang tinuig nga biyahe ang ginahimo ni Jesus ug sa iyang pamilya, ug ngano?  Sa 12 anyos pa si Jesus, unsay nadiskobrehan ni Jose ug Maria dihang nagbiyahe sila pauli? Asa nila nakit-an si Jesus?  Unsang panig-ingnan ni Jesus ang angayng sundogon sa mga batan-on karon? 29

SI JUAN NGA TIGBAWTISMO NAG-ANDAM SA DALAN MATEO 3:1-12 MARCOS 1:1-8 LUCAS 3:1-18 JUAN 1:6-8, 15-28

Mga 17 ka tuig na ang milabay sukad nga ang 12 anyos nga si Jesus nangutana sa mga magtutudlo didto sa templo. Mao pay pagsugod karon sa tuig 29 C.E. Daghan ang naghisgot bahin sa paryente ni Jesus nga si Juan, kinsa nagsangyaw sa tanang lungsod sa kasadpang bahin sa Suba sa Jordan. Talagsaong tawo si Juan. Makita ni sa iyang panagway ug sinultihan. Ang iyang besti gama sa balhibo sa kamelyo, ug siya may bakos nga panit. Ang iyang pagkaon dulon—usa ka klase sa apanapan—ug dugos. Unsay iyang mensahe? “Paghinulsol mo, kay ang Gingharian sa langit haduol na.”—Mateo 3:2. Ang mensahe ni Juan nakadasig sa mga naminaw. Daghan ang nakaamgo nga kinahanglan silang maghinulsol, sa ato pa, usbon ang ilang panglantaw ug binuhatan, nga isalikway ang ilang daotang pagkinabuhi. Kadtong nangadto kaniya naggikan sa “Jerusalem ug sa tibuok Judea ug sa tanang kayutaan libot sa Jordan.” (Mateo 3:5) Daghan sa naminaw kang Juan ang naghinulsol. Gibawtismohan niya sila, pinaagi sa pagtuslob kanila sa Suba sa Jordan. Ngano? Iyang gibawtismohan ang mga tawo ingong simbolo sa ilang kinasingkasing nga paghinulsol sa ilang paglapas sa Balaod sa Diyos. (Buhat 19:4) Pero dili tanan ang kuwalipikadong magpabawtismo. Dihang miduol kaniya ang ubang lider sa relihiyon—mga Pariseo ug Saduseo—gihukman sila ni Juan ingong “kaliwat sa mga bitin.” Siya miingon: “Ipakita ninyo sa buhat nga kamo naghinulsol. Ayaw mo pag-ingon, ‘Amahan namo si Abraham,’ kay sa pagkatinuod ang Diyos makapatunghag mga anak alang kang Abraham gikan niini nga mga bato. Ang atsa andam na sa pagputol sa gamot sa mga kahoy. Busa ang matag kahoy nga dili maayog bunga putlon ug isalibay sa kalayo.”—Mateo 3:7-10. 30

Si Juan ilado kaayo, dunay puwersadong mensahe, ug daghag gibawtismohan, busa gisugo ang mga saserdote ug mga Levihanon nga pangutanon siya: “Kinsa ka?” “Dili ako ang Kristo,” si Juan mitubag. “Kon mao, si Elias ba ka?” sila nangutana. Siya mitubag: “Dili.” “Ikaw ba ang gitagna nga propeta?” sila nangutana. Gusto nilang mahibaloan kon siya ba ang propeta nga gitagna ni Moises.—Deuteronomio 18:15, 18. “Dili!” si Juan mitubag. Nangutana gihapon sila: “Kinsa man diay ka? Sultihi mi aron duna miy ikatubag sa mga nagpadala kanamo. Unsay imong ikasulti bahin sa imong kaugalingon?” Si Juan miingon: “Ako mao ang nagasinggit sa kamingawan, ‘Hawani ang dalan ni Jehova,’ sumala sa giingon ni propetang Isaias.”—Juan 1:19-23. Sila nangutana: “Nganong namawtismo ka nga dili man diay ikaw ang Kristo o si Elias o ang gitagnang propeta?” Si Juan mitubag: “Ako namawtismo sa tubig. Sa inyong taliwala, dunay usa nga wala ninyo mailhi, ang usa nga nagsunod kanako.” —Juan 1:25-27. Si Juan nag-ingon nga iyang giandam ang dalan pinaagi sa pag-andam sa kasingkasing sa mga tawo aron dawaton ang gitagna nga Mesiyas, nga maoy mahimong Hari. Bahin sa Mesiyas, si Juan miingon: “Kadtong moanhi sunod nako mas dakog awtoridad kay kanako, ug ako dili takos sa paghubo sa iyang sandalyas.” (Mateo 3:11) Miingon pa gani si Juan: “Ang usa nga nagsunod kanako naguna na kanako, kay siya naglungtad una pa kanako.”—Juan 1:15. Mao diay nga si Juan miingon: “Paghinulsol mo, kay ang Gingharian sa langit haduol na.” (Mateo 3:2) Kini nga mensahe nagpahibalo sa mga tawo nga hapit nang magsugod ang ministeryo ni JesuKristo, ang umaabot nga Hari ni Jehova.

˙

˙ SI JUAN NAGSANGYAW UG NAGBAWTISMO DAGHAN ANG NAGPABAWTISMO, PERO DILI TANAN

11

 Nganong talagsaong tawo si Juan, ug unsay iyang ginahimo?  Nganong gibawtismohan ni Juan ang mga tawo?  Unsay mensahe ni Juan, ug unsay katuyoan niini? 31

S E K SI YON

2 SINUGDANAN SA MINISTERYO NI JESUS

“TAN-AWA, ANG KORDERO SA DIYOS NGA MAGPAPAS SA SALA.” —JUAN 1:29

GIBAWTISMOHAN SI JESUS MATEO 3:13-17 MARCOS 1:9-11 LUCAS 3:21, 22 JUAN 1:32-34

Mga unom ka bulan sukad gisugdan ni Juan nga Tigbawtismo ang iyang pagsangyaw, si Jesus nga mga 30 anyos na miadto kaniya sa Suba sa Jordan. Ngano man? Dili lang aron mobisita kang Juan o mangomosta sa iyang buluhaton. Miadto si Jesus aron magpabawtismo kang Juan. Siyempre, mibalibad si Juan: “Mianhi ba ka aron magpabawtismo nako? Ako hinuon ang angay nimong bawtismohan.” (Mateo 3:14) Nahibalo si Juan nga si Jesus ang bugtong Anak sa Diyos. Hinumdomi nga samtang naa pa siya sa tiyan sa iyang inahan, si Juan misikad sa kalipay dihang si Maria, nga nagmabdos kang Jesus, mibisita kang Elisabet. Seguradong gisultihan siya sa iyang inahan bahin niini. Lagmit nasayran sab niya ang gisulti sa anghel bahin sa pagkatawo ni Jesus ug bahin sa mga anghel nga nagpakita sa mga magbalantay sa gabii nga gipanganak si Jesus. Nahibalo si Juan nga ang iyang pagbawtismo maoy para sa mga mahinulsolon sa ilang sala. Pero si Jesus walay sala. Bisag mibalibad si Juan, miinsistir si Jesus: “Ayaw kog pugngi, kay nianang paagiha atong matuman kon unsay kabubut-on sa Diyos.”—Mateo 3:15.

34

Nganong kinahanglang magpabawtismo si Jesus? Dili kini simbolo sa paghinulsol sa mga sala kondili pagpakita nga siya andam sa pagbuhat sa kabubut-on sa iyang Amahan. (Hebreohanon 10: 5-7) Panday si Jesus, pero karon na ang panahon nga sugdan niya ang ministeryo nga gisugo sa iyang langitnong Amahan. Naghunahuna kaha si Juan nga dunay talagsaong mahitabo inigbawtismo niya kang Jesus? Sa ulahi, si Juan miingon: “Ang Usa nga nagpadala kanako sa pagpamawtismo sa tubig miingon kanako: ‘Dihang makita nimo nga ang usa ka tawo kunsaran sa espiritu ug kini magpabilin kaniya, mahibalo ka nga siya ang magbawtismo pinaagi sa balaang espiritu.’ ” (Juan 1:33) Busa nagdahom si Juan nga ang espiritu sa Diyos mokunsad sa tawo nga iyang bawtismohan. Maong paghaw-as ni Jesus sa tubig, wala na matingala si Juan nga iyang nakita si Jesus nga gikunsaran sa “espiritu sa Diyos nga nanaog samag salampati.”—Mateo 3:16. Pero dili lang kay kana ang nahitabo. Pagbawtismo kang Jesus, “ang langit nabuksan.” Unsay ipasabot niini? Lagmit nagpasabot ni nga

˙

nianang higayona, nahinumdoman ni Jesus ang iyang kinabuhi sa didto pa siya sa langit ingong espiritung anak ni Jehova. Nahinumdom sab siya sa mga kamatuoran nga gitudlo sa Diyos kaniya sa wala pa siya moanhi sa yuta. Dugang pa, pagbawtismo kang Jesus, dunay tingog sa langit nga nag-ingon: “Kini mao ang akong Anak, ang akong gihigugma, nga akong giuyonan.” (Mateo 3:17) Kang kinsa tong tingog? Imposible nga kang Jesus to, kay tapad man silang Juan. Tingog to sa Diyos. Klaro nga si Jesus Anak sa Diyos; dili siya ang Diyos. Matikdi nga sa dinhi pa si Jesus sa yuta, siya maoy tawhanong anak sa Diyos sama sa unang tawo nga si Adan. Human iasoy ang bawtismo ni Jesus, ang tinun-ang si Lucas misulat: “Mga 30 anyos si Jesus dihang gisugdan niya ang iyang ministeryo, ug sumala sa gituohan sa mga tawo, siya anak ni Jose, nga anak ni Heli, . . . nga anak ni David, . . . nga anak ni Abraham, . . . nga anak ni Noe, . . . nga anak ni Adan, nga anak sa Diyos.”—Lucas 3:23-38. Si Adan tawhanong “anak sa Diyos,” mao usab si Jesus. Sa iyang bawtismo, nasabtan ni Jesus nga siya Anak sa Diyos nga mahimo unyang espiritu sa langit. Busa dunay katungod si Jesus nga magtudlo sa mga tawo bahin sa kamatuoran nga gikan sa Diyos ug maggiya nila sa dalan sa kinabuhi. Gisugdan ni Jesus ang pagkinabuhi nga motultol sa paghalad niya sa iyang tawhanong kinabuhi para sa makasasalang katawhan.

 Nganong nakaila kaayo si Juan kang Jesus?  Nganong nagpabawtismo si Jesus kang Juan nga dili man siya makasasala?  Nganong wala na matingala si Juan dihang mikunsad kang Jesus ang espiritu sa Diyos?

˙ SI JESUS GIBAWTISMOHAN UG GIDIHOGAN GISULTI NI JEHOVA NGA SI JESUS IYANG ANAK

12

SUNDOGA SI JESUS SA PAGSUKOL SA TENTASYON MATEO 4:1-11 MARCOS 1:12, 13 LUCAS 4:1-13

Pagkahumag bawtismo ni Juan kang Jesus, gidala si Jesus sa espiritu sa Diyos ngadto sa kamingawan sa Judea. Daghan kaayo siyag angayng pamalandongon. Dihang gibawtismohan siya, “ang langit nabuksan.” (Mateo 3:16) Busa iya nang nahinumdoman ang mga butang nga iyang nakat-onan ug gihimo sa langit. Maong daghan siyag angayng pamalandongon! Didto si Jesus sa kamingawan sulod sa 40 ka adlaw ug 40 ka gabii. Wala siya mokaon nianang mga panahona. Dayon, dihang gigutom na kaayo, gitental siya ni Satanas nga Yawa ug giingnan: “Kon ikaw anak sa Diyos, himoang mga tinapay kining mga bato.” (Mateo 4:3) Nasayod si Jesus nga dili maayong gamiton ang iyang gahom para sa iyang kaugalingon, maong wala siya magpatental. Wala mosurender ang Yawa. Misulay siyag laing paagi. Iyang gihagit si Jesus nga moambak gikan sa kinaibabwang bahin sa templo. Pero wala magpatental si Jesus. Gikutlo ni Jesus ang Kasulatan aron ipakita nga sayop gayod nga sulayan ang Diyos nianang paagiha. Dayon, sa ikatulong higayon, gipakita sa Yawa kang Jesus ang “tanang gingharian sa kalibotan ug ang himaya niini” ug miingon: “Kining tanan akong ihatag kanimo kon mohapa ka ug mosimba kanako.” Wala gihapon mag-

patental si Jesus ug miingon: “Pahawa, Satanas!” (Mateo 4:8-10) Wala siya magpadaog sa tentasyon kay nahibalo siya nga si Jehova lang ang angayng simbahon. Nagmatinumanon gayod siya sa Diyos. Duna tay makat-onan niini nga mga tentasyon ug sa paagi ni Jesus sa pagsukol niana. Tinuod to nga mga tentasyon, nga nagpakitang ang Yawa dili lang usa ka daotang kinaiya sumala sa giingon sa ubang tawo. Tinuod ang Yawa, pero dili nato siya makita. Gipakita sab niini nga asoy nga ang gobyerno sa tawo gipanag-iya ug gikontrolar sa Yawa. Kon dili ni iyaha, dili unta niya tentalon si Kristo pinaagi sa pagtanyag nianang mga butanga. Miingon sab ang Yawa nga ihatag niya ang tanang gingharian sa kalibotan kon mohimo si Jesus ug usa ka buhat sa pagsimba kaniya. Gusto sab tang tentalon sa Yawa nianang paagiha, tingali pinaagi sa pagtanyag ug mga oportunidad nga madato, mahimong impluwensiyado, o mosikat. Maayo gyong sundon nato si Jesus pinaagi sa pagpabiling matinumanon sa Diyos sa bisan unsang tentasyon! Pero hinumdomi nga ang Yawa mibiya kang Jesus ug “naghulat ug laing nahiangayng panahon.” (Lucas 4:13) Mao sab nay iyang himoon kanato, busa dili ta angayng magkompiyansa.

 Unsay gipamalandong ni Jesus sa kamingawan sulod sa 40 ka adlaw?  Giunsa pagtental sa Yawa si Jesus?  Unsay atong makat-onan sa mga tentasyon kang Jesus ug sa iyang paagi sa pagsukol niana? 36

˙

GITENTAL NI SATANAS SI JESUS

13

ANG UNANG MGA TINUN-AN NI JESUS JUAN 1:29-51

Paglabayg 40 ka adlaw sa kamingawan ug una pa mobalik sa Galilea, mibalik si Jesus kang Juan, nga maoy nagbawtismo niya. Samtang nagpaingon si Jesus kaniya, si Juan miingon sa mga tawong naa didto: “Tan-awa, ang Kordero sa Diyos nga magpapas sa sala sa kalibotan! Siya ang akong gitumong dihang miingon ko: ‘Kadtong nagsunod kanako nag-una na kanako, kay siya naglungtad una pa kanako.’ ” (Juan 1:29, 30) Bisag mas magulang si Juan kang Jesus, nasayod siya nga si Jesus nagkinabuhi na kaniadto sa langit ingong espiritung persona. Pipila ka semana sa wala pa miduol si Jesus kang Juan aron magpabawtismo, morag dili pa segurado si Juan kon si Jesus ba gyod ang Mesiyas. Si Juan miingon: “Bisan ako wala makaila kaniya. Apan ako namawtismo sa tubig aron nga siya mapadayag sa Israel.”—Juan 1:31. Dayon giasoy ni Juan sa mga tawong naa didto kon unsay nahitabo dihang iyang gibawtismohan si Jesus: “Nakita nako ang espiritu nga mikunsad samag salampati nga gikan sa langit, ug kini mipabilin diha kaniya. Bisan ako wala makaila kaniya. Apan ang Usa nga nagpadala kanako sa pagpamawtismo sa tubig miingon kanako: ‘Dihang makita nimo nga ang usa ka tawo kunsaran sa espiritu ug kini magpabilin kaniya, mahibalo ka nga siya ang magbawtismo pinaagi sa balaang espiritu.’ Ug nakita nako kini, ug ako nagpamatuod nga siya ang Anak sa Diyos.”—Juan 1:32-34. Pagkasunod adlaw, kauban ni Juan ang duha sa iyang mga tinun-an dihang miduol pag-usab si Jesus. Si Juan miingon: “Tan-awa, ang Kordero sa Diyos!” (Juan 1:36) Tungod niini, ang duha ka tinun-an ni Juan nga Tigbawtismo misunod kang Jesus. Ang usa mao si Andres ug tingali ang ikaduha mao ang nagsulat niini nga panghitabo, nga ginganlan sab ug Juan. Kini nga Juan lagmit igagaw ni Jesus. Siya anak ni Zebedeo ug Salome, nga posibleng igsoon ni Maria. 38

Paglingi ni Jesus, nakita niya si Andres ug Juan nga nagsunod niya, maong nangutana siya: “Unsay inyong tuyo?” “Rabbi,” sila nangutana, “diin ka nag-estar?” “Uban mo nako aron inyong makita,” mitubag si Jesus.—Juan 1:37-39. Mga alas kuwatro na sa hapon, ug si Andres ug Juan mikuyog kang Jesus sa nahibiling mga oras anang adlawa. Eksayted kaayo si Andres maong iyang gipangita ang iyang igsoong si Simon, nga ginganlan sab ug Pedro, ug miingon kaniya: “Nakaplagan na namo ang Mesiyas.” (Juan 1:41) Gidala ni Andres si Pedro ngadto kang Jesus. Ang mga panghitabo sa ulahi nagpakita nga gipangita sab ni Juan ang iyang igsoong si Santiago ug gidala siya kang Jesus; pero wala irekord ni Juan kini nga detalye. Pagkasunod adlaw, nakita ni Jesus si Felipe nga taga-Betsaida. Duol ni sa amihanang baybayon sa Dagat sa Galilea ug taga-dinhi si Andres ug Ped-

˙

ro. Gidapit ni Jesus si Felipe: “Dali, sunod kanako.” —Juan 1:43. Dayon nakita ni Felipe si Natanael, nga gitawag sab ug Bartolome, ug miingon: “Nakaplagan na namo ang gitumong sa Balaod ni Moises ug sa basahon sa mga Propeta: Si Jesus, ang anak ni Jose, nga taga-Nasaret.” Nagduhaduha si Natanael ug iyang giingnan si Felipe: “Duna bay maayo gikan sa Nasaret?” “Uban nako aron imong makita,” mitubag si Felipe. Pagkakita ni Jesus nga nagpadulong si Natanael, siya miingon: “Ania, usa ka maayong Israelinhon nga dili manglimbong.” “Nganong nakaila ka kanako?” nangutana si Natanael. Si Jesus mitubag: “Sa wala pa ka tawga ni Felipe, samtang didto ka sa ilalom sa kahoyng igos, ako kang nakita.” Natingala si Natanael ug miingon: “Rabbi, ikaw ang Anak sa Diyos, ikaw ang Hari sa Israel.”

MIUBAN KANG JESUS ANG IYANG UNANG MGA TINUN-AN

14

“Mituo ba ka kay ako kang gisultihan nga nakita ka nako sa ilalom sa kahoyng igos?” nangutana si Jesus. “Makakita kag mas kahibulongan pa niini.” Dayon si Jesus misaad: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, inyong makita nga mabuksan ang langit ug ang mga anghel sa Diyos mosaka ug manaog alang sa Anak sa tawo.”—Juan 1:45-51. Human dayon niini, si Jesus ug ang iyang bagong mga tinun-an mibiya sa Walog sa Jordan ug miadto sa Galilea.

 Kinsa ang unang mga tinun-an ni Jesus?  Nganong nailaila ni Jesus si Pedro ug Santiago?  Nganong nakombinsir si Natanael nga si Jesus Anak sa Diyos? 39

ANG IYANG UNANG MILAGRO JUAN 2:1-12

˙

Ikatulong adlaw na sukad si Natanael nahimong usa sa unang mga tinun-an ni Jesus. Mibiyahe si Jesus ug ang iyang bag-ong mga tinun-an paamihanan padulong sa ilang pinuy-anan, sa distrito sa Galilea. Moadto sila sa lungsod sa Cana, diin nagpuyo si Natanael. Ang Cana naa sa kabungtoran sa amihanan sa Nasaret, diin nagdako si Jesus. Giimbitar sila sa kombira sa kasal sa Cana. Miadto sab sa kasal ang inahan ni Jesus. Kay higala man si Maria sa pamilya sa gikasal, lagmit mitabang siya sa pag-atiman sa daghang bisita. Busa nakamatikod dayon siya nga hapit nang mahurot ang bino, maong iyang giingnan si Jesus: “Wala na silay bino.”—Juan 2:3. Morag mao toy paagi ni Maria sa pagsulti aron solusyonan ni Jesus ang problema. Si Jesus miingon: “Unsay atong labot niana?” (Juan 2:4) Ingong Hari nga gipili sa Diyos, ang angayng buhaton ni Jesus mao ang gisugo sa iyang Amahan sa langit, dili ang sugo sa iyang pamilya o mga higala. Busa gisalig ni Maria sa iyang anak kon unsay angayng himoon, ug giingnan ang mga tigsilbi: “Buhata ninyo bisag unsay iyang isulti.” —Juan 2:5. Dunay unom ka banga, ang matag usa masudlag kapin sa 40 litros nga tubig. Gisugo ni Jesus ang mga tigsilbi: “Pun-ag tubig ang mga banga.” Dayon si Jesus miingon: “Pagkuha mo gikan niini ug dad-a ngadto sa tigdumala sa kombira.” —Juan 2:7, 8. Ang tigdumala sa kombira mibilib sa maayong kalidad sa bino pero wala siya masayod nga na-

˙ KASAL SA CANA ANG TUBIG GIHIMO NI JESUS NGA BINO

15

himo to pinaagig milagro. Iyang giingnan ang lalaki nga gikasal: “Ang uban magdalit una ug maayong bino, ug dihang mangahubog na ang mga tawo, ayha pa nila idalit ang dili maayong bino. Apan ikaw, karon pa nimo gidalit ang maayong bino.”—Juan 2:10. Kini ang unang milagro nga gihimo ni Jesus. Dihang nakita kini sa bag-ong mga tinunan, milig-on ang ilang pagtuo kaniya. Dayon si Jesus, iyang inahan, ug iyang mga igsoong lalaki miadto sa siyudad sa Capernaum sa amihanan-kasadpan sa baybayon sa Dagat sa Galilea.

 Kanus-a nahitabo ang kasal sa Cana nga gitambongan ni Jesus?  Unsay gihimo ni Jesus dihang gisultihan siya sa iyang inahan bahin sa bino?  Unsang milagro ang gihimo ni Jesus, ug unsay epekto niana sa uban? 41

MADASIGON SI JESUS SA MATUOD NGA PAGSIMBA JUAN 2:12-22

˙

Human sa kasal sa Cana, si Jesus miadto sa Capernaum. Kauban niya ang iyang inahan ug mga igsoon nga si Santiago, Jose, Simon, ug Judas. Pero nganong miadto si Jesus sa Capernaum? Kini nga siyudad mas ilado ug mas dako kay sa Nasaret o Cana. Daghan sab sa bag-ong mga tinun-an ni Jesus ang taga-Capernaum o nagpuyo duol didto. Busa puwede silang bansayon ni Jesus diha mismo sa ilang lugar. Si Jesus nagsangyaw ug naghimog mga milagro samtang naa siya sa Capernaum. Busa daghang tawo nianang siyudara ug sa mga lugar duol niana ang nakadungog sa gipanghimo ni Jesus. Pero si Jesus ug ang iyang mga tinun-an, nga debotadong mga Hudiyo, kinahanglan nang moadto sa Jerusalem aron saulogon ang Paskuwa sa 30 C.E. Samtang didto sa templo sa Jerusalem, may gihimo si Jesus nga karon pa lang nakita sa iyang mga tinun-an. Ang Balaod sa Diyos nagsugo sa mga Israelinhon sa paghalad ug hayop didto sa templo, ug nagkinahanglan silag pagkaon samtang naa sila sa Jerusalem. Busa ang Balaod nagtugot niadtong mobiyahe gikan sa layong lugar nga magdalag kuwarta aron ipalit ug mga baka, karnero, kanding, ug uban pang kinahanglanon. (Deuteronomio 14:24-26) Tungod niana, ang mga negosyante sa Jerusalem namaligyag mga hayop

GIHINLOAN NI JESUS ANG TEMPLO

16

o langgam sa sulod mismo sa templo. Ug nangilad ang ubang negosyante kay taas kaayog presyo ang ilang mga baligya. Tungod sa kasuko ni Jesus, iyang gipangyabo ang mga sensilyo sa mga tig-ilis ug kuwarta, gipanglintuwad ang ilang mga lamesa, ug giabog pagawas ang mga negosyante. Siya miingon: “Panguhaa ninyo kini dinhi! Ayaw ninyo himoang negosyohanan ang balay sa akong Amahan!” —Juan 2:16. Pagkakita sa mga tinun-an niini, ilang nahinumdoman ang tagna bahin sa Anak sa Diyos: “Ang akong kasingkasing nagdilaab sa kasibot alang sa imong balay.” Pero ang mga Hudiyo nangutana: “Unsang ilhanan ang imong ikapakita kanamo nga duna kay katungod sa paghimo niini?” Mitubag si Jesus: “Gub-a kining temploha, ug tukoron nako kini pag-usab sulod sa tulo ka adlaw.”—Juan 2:17-19; Salmo 69:9. Nagtuo ang mga Hudiyo nga ang gipasabot ni Jesus mao ang literal nga templo sa Jerusalem, maong nangutana sila: “Kini nga templo gitukod sulod sa 46 ka tuig, unya tukoron nimo kini pagusab sulod lang sa tulo ka adlaw?” (Juan 2:20) Pero ang templo nga gipasabot ni Jesus mao ang iyang lawas. Tulo ka tuig sa ulahi, nahinumdoman sa iyang mga tinun-an kining mga pulonga dihang nabanhaw siya.

 Human sa kasal sa Cana, unsang mga lugara ang giadtoan ni Jesus?  Nganong nasuko si Jesus sa iyang nakita sa templo, ug unsay iyang gihimo?  Unsa nga “templo” ang gihisgotan ni Jesus, ug unsay iyang gipasabot? 43

GITUDLOAN NIYA SI NICODEMO PANAHON SA KAGABHION JUAN 2:23–3:21

Samtang didto si Jesus sa Jerusalem alang sa Paskuwa sa 30 C.E., naghimo siyag mga milagro. Tungod niini, daghan ang mituo niya. Mibilib si Nicodemo, nga Pariseo ug membro sa hataas nga korte sa mga Hudiyo nga gitawag ug Sanhedrin. Gusto niya nga makakat-og dugang. Busa miadto siya kang Jesus panahon sa kagabhion kay lagmit nahadlok nga madaot ang iyang reputasyon kon makit-an siya sa ubang lider sa mga Hudiyo. Si Nicodemo miingon: “Rabbi, nahibalo mi nga magtutudlo ka nga pinadala sa Diyos, kay walay tawong makahimo niining mga milagro nga imong ginahimo gawas kon ang Diyos nagauban kaniya.” Sa pagtubag, giingnan ni Jesus si Nicodemo nga ang usa ka tawo kinahanglang “ipanganak pag-usab” aron makasulod sa Gingharian sa Diyos.—Juan 3:2, 3. Pero, sa unsang paagi ipanganak pag-usab ang usa ka tawo? “Makasulod ba siya sa tagoangkan sa iyang inahan ug ipanganak pag-usab?” nangutana si Nicodemo.—Juan 3:4. Dili kana ang ipasabot sa ipanganak pag-usab. Si Jesus mitubag: “Ang usa dili makasulod sa Gingharian sa Diyos gawas kon siya ipanganak sa tubig ug sa espiritu.” (Juan 3:5) Dihang si Jesus gibawtismohan ug gikunsaran sa balaang espiritu, siya gipanganak “sa tubig ug sa espiritu.” Nianang higayona, dihay tingog gikan sa langit nga nag-ingon: “Kini mao ang akong Anak, ang akong gihigugma, nga akong giuyonan.” (Mateo 3: 16, 17) Pinaagi niini, gipahayag sa Diyos nga si Jesus gipanganak pag-usab ingong iyang espirituwal nga anak nga may paglaom nga makasulod sa Gingharian sa langit. Sa ulahi, sa Pentekostes 33 C.E., ang ubang nabawtismohan gidihogan sa balaang espiritu, maong sila pod gipanganak pagusab ingong espirituwal nga mga anak sa Diyos. —Buhat 2:1-4. Nalisdan si Nicodemo sa pagsabot sa gitudlo ni Jesus bahin sa Gingharian. Busa nagha44

tag si Jesus ug dugang impormasyon bahin sa iyang talagsaong papel ingong tawhanong Anak sa Diyos. Siya miingon: “Sama nga giisa ni Moises ang halas didto sa kamingawan, kinahanglang iisa usab ang Anak sa tawo aron ang tanan nga nagtuo kaniya makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” —Juan 3:14, 15. Kaniadto, ang mga Israelinhon nga gipaak sa makamatay nga mga halas kinahanglang motanaw sa tumbagang halas aron mabuhi. (Numeros 21:9) Ang tanang tawo usab kinahanglang magpakitag pagtuo sa Anak sa Diyos aron maluwas sa kamatayon ug mabuhi sa walay kataposan. Aron ipasiugda ang gugma ni Jehova, giingnan ni Jesus si Nicodemo: “Gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan mao nga gihatag niya ang iyang bugtong nga Anak aron ang tanan nga magpakitag pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:16) Busa dinhi sa Jerusalem, mga unom ka bulan human magsugod ang ministeryo ni Jesus, iyang gipahibalo nga siya ang dalan padulong sa kaluwasan. Si Jesus miingon kang Nicodemo: “Gipadala sa Diyos ang iyang Anak sa kalibotan, dili aron hukman niya ang kalibotan.” Sa ato pa, wala siya ipadala aron hukman ang tanang tawo sa kalaglagan. Sama sa giingon ni Jesus, siya gipadala “aron luwason ang kalibotan pinaagi kaniya.”—Juan 3:17. Si Nicodemo miadto kang Jesus panahon sa kagabhion tungod sa kahadlok. Busa makapainteres nga gitapos ni Jesus ang ilang pag-estoryahanay pinaagi sa pag-ingon: “Karon kini ang basehanan sa paghukom: Ang kahayag [nga mao si Jesus pinaagi sa iyang kinabuhi ug mga gitudlo] mianhi sa kalibotan apan ang mga tawo nahigugma sa ka-

˙

ngitngit inay sa kahayag, kay ang ilang mga buhat daotan. Kay kadtong naghimog ngil-ad nga mga butang nagdumot sa kahayag ug dili moduol sa kahayag aron ang iyang mga buhat dili mabadlong. Apan kadtong naghimog matarong moduol sa kahayag aron ang iyang mga buhat mapadayag

˙ NAKIG-ESTORYA SI JESUS KANG NICODEMO KON UNSAY IPASABOT SA “IPANGANAK PAG-USAB”

17

nga nahiuyon sa kabubut-on sa Diyos.”—Juan 3: 19-21. Kinahanglang palandongon karon ni Nicodemo, nga Pariseo ug magtutudlo sa Israel, ang iyang nadungog bahin sa papel ni Jesus sa katuyoan sa Diyos.

 Nganong miadto si Nicodemo kang Jesus, ug nganong miadto siya panahon sa kagabhion?  Unsay ipasabot sa “ipanganak pag-usab”?  Unsay ipasabot nga si Jesus wala ipadala “aron hukman niya ang kalibotan”? 45

MIDAGHAN ANG TINUN-AN NI JESUS, MIKUNHOD KANG JUAN MATEO 4:12 MARCOS 6:17-20 LUCAS 3:19, 20 JUAN 3:22–4:3

Human sa pagsaulog sa Paskuwa sa 30 C.E., si Jesus ug ang iyang mga tinun-an mibiya sa Jerusalem. Pero wala sila moderetsog uli sa ilang pinuy-anan sa Galilea. Miadto sila sa Judea, diin daghan silag gibawtismohan. Mga usa ka tuig na pod nga gihimo kini ni Juan nga Tigbawtismo, ug kauban gihapon niya ang pipila sa iyang mga tinun-an, lagmit didto sa walog sa Suba sa Jordan. Dili si Jesus ang aktuwal nga namawtismo—iya kining gisalig sa iyang mga tinun-an. Niining panahona sa ministeryo ni Jesus, siya ug si Juan nagtudlo sa mahinulsolong mga Hudiyo nga nakasala sa pakigsaad sa Balaod sa Diyos.—Buhat 19:4. Pero nasina ang mga tinun-an ni Juan, nga nagreklamo bahin kang Jesus kay “namawtismo siya ug ang tanang tawo nangadto kaniya.” (Juan 3:26) Pero wala masina si Juan. Nalipay siya sa mga nahimo ni Jesus ug gusto niyang malipay sab ang iyang mga tinun-an. Gipahinumdoman sila ni Juan: “Kamo mismo nagpamatuod nga ako miingon, ‘Dili ako ang Kristo, apan ako gipadala una kaniya.’ ” Gipatin-aw niya kini sa paagi nga masabtan sa tanan: “Ang pangasaw-onon iya sa pamanhonon. Apan dihang ang higala sa pamanhonon magtindog duol kaniya ug makadungog sa iyang tingog, siya malipay pag-ayo. Busa ang akong kalipay nabug-os.”—Juan 3:28, 29. Sama sa higala sa pamanhonon, si Juan nalipay sa pagpailaila sa iyang mga tinun-an kang

46

Jesus pipila ka bulan ang milabay. Ang uban nila misunod kang Jesus ug sa ulahi gidihogan sa balaang espiritu. Gusto sab ni Juan nga ang iyang presenteng mga tinun-an mosunod kang Jesus. Gani, ang papel ni Juan mao ang pag-andam sa dalan alang sa ministeryo ni Kristo. Si Juan mipatin-aw: “Siya magpadayon sa pagtubo, apan ako magpadayon sa pagkunhod.”—Juan 3:30. Sa ulahi, ang laing Juan, nga usa sa unang mga tinun-an ni Jesus, misulat bahin sa gigikanan ni Jesus ug sa iyang importanteng papel sa kaluwasan sa mga tawo: “Siya nga gikan sa itaas maoy labaw sa tanan. . . . Ang Amahan nahigugma sa Anak ug Iyang gitugyan kaniya ang tanang butang. Siya nga magpakitag pagtuo sa Anak makabaton ug kinabuhing walay kataposan; siya nga mosupak sa Anak dili makabaton ug kinabuhi kondili makaangkon sa kapungot sa Diyos.” (Juan 3:31, 35, 36) Kinahanglang masayran sa mga tawo kining importanteng kamatuoran! Wala madugay human hisgoti ni Juan nga Tigbawtismo nga hapit nang matapos ang iyang papel ug buluhaton, siya napriso. Gipadakop siya ni Haring Herodes kay iyang giyagyag ang pagpangilog ni Herodes ug asawa. Gipangasawa ni Herodes si Herodias, ang asawa sa iyang igsoong si Felipe. Pagkadungog ni Jesus nga giaresto si Juan, siya ug ang iyang mga tinun-an mibiya sa Judea ug miadto sa Galilea.—Mateo 4:12; Marcos 1:14.

˙

NAMAWTISMO ANG MGA TINUN-AN NI JESUS ˙ GIPRISO SI JUAN NGA TIGBAWTISMO

18

 Unsay kahulogan sa pagpamawtismo ni Juan? sa pagpamawtismo nga gisalig ni Jesus sa iyang mga tinun-an sa wala pa siya mabanhaw?  Giunsa pagpakita ni Juan sa iyang mga tinun-an nga dili sila angayng masina sa buluhaton ni Jesus?  Nganong gipriso si Juan? 47

GITUDLOAN NIYA ANG BABAYENG SAMARIANHON JUAN 4:3- 43

Sa ilang pagbiyahe gikan sa Judea padulong sa Galilea, si Jesus ug ang iyang mga tinun-an miagi sa distrito sa Samaria. Gikapoy sila sa ilang biyahe. Pagkaudto, mihapit sila duol sa siyudad sa Sikar aron mopahulay sa atabay nga lagmit gikalot o gipakalot ni Jacob gatosan ka tuig na ang milabay. Kini nga atabay makita gihapon karon duol sa siyudad sa Nablus. Samtang nagpahulay si Jesus duol sa atabay, ang iyang mga tinun-an miadto sa siyudad aron mopalit ug pagkaon. Paglakaw nila, usa ka babayeng Samarianhon ang miadto sa atabay aron mokalos ug tubig. Si Jesus miingon: “Palihog, hatagi kog mainom.”—Juan 4:7. Ang mga Hudiyo ug Samarianhon naglikay sa usag usa tungod sa nakagamot nga diskriminasyon. Maong natingala ang babaye ug nangutana: “Nganong nangayo ka nakog mainom, nga Hudiyo man ka ug ako babayeng Samarianhon?” Si Jesus mitubag: “Kon nahibalo pa ka sa walay bayad nga gasa sa Diyos ug kon kinsa kining nangayo nimog tubig, mangayo unta ka niyag tubig ug hatagan ka niyag buhi nga tubig.” Siya miingon kaniya: “Senyor, wala gani kay timba, ug lawom ang atabay. Diin man nimo kuhaa kanang buhi nga tubig? Labaw pa ba ka sa among katigulangan nga si Jacob, nga mihatag kanamo niining atabay ug miinom gikan niini lakip ang iyang mga anak ug kahayopan?”—Juan 4:9-12. Si Jesus miingon: “Kadtong moinom niining tubiga uhawon pa pag-usab. Apan kadtong moinom sa tubig nga akong ihatag kaniya dili na gyod uhawon pa, ug ang tubig nga akong ihatag mahisama unyag tuboran sa tubig diha kaniya nga magabugwak aron mohatag ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 4:13, 14) Bisag gikapoy si Jesus, andam niyang ipaambit sa babayeng Samarianhon ang makaluwas nga mga pulong sa kamatuoran. Dayon ang babaye miingon: “Senyor, hatagi ko nianang tubiga aron dili na ko uhawon ug dili na 48

magsigeg anhi dinhi sa pagkalos.” Morag giusab ni Jesus ang topiko nga ilang gihisgotan ug miingon sa babaye: “Lakaw, tawga ang imong bana ug balik dinhi.” Ang babaye mitubag: “Wala koy bana.” Pero seguradong nakurat siya dihang si Jesus miingon: “Husto ang imong giingon nga wala kay bana. Kay lima na ang imong nabana, ug kanang imong gikaipon karon dili nimo bana.”—Juan 4:15-18. Sa gipamulong ni Jesus, nasabtan sa babaye nga dili ordinaryong tawo si Jesus, ug siya miingon: “Senyor, sa akong tan-aw propeta ka.” Dayon iyang gipakita nga interesado siya sa espirituwal nga mga butang. Sa unsang paagi? Siya miingon: “Ang among mga katigulangan [mga Samarianhon] nagsimba dinhi niining bukira [Bukid sa Gerizim nga naa sa duol], apan nag-ingon mo [mga Hudiyo] nga didto sa Jerusalem angayng mosimba ang mga tawo.”—Juan 4: 19, 20. Pero gipatin-aw ni Jesus nga dili importante ang dapit sa pagsimba. Siya miingon: “Moabot ang panahon nga kamo mosimba sa Amahan, dili dinhing bukira o sa Jerusalem.” Dayon iyang giingnan ang babaye: “Duol na ang panahon, ug gani nagsugod na karon, nga ang matuod nga mga magsisimba magsimba sa Amahan

˙

GITUDLOAN NI JESUS ANG BABAYENG SAMARIANHON UG ANG UBAN ˙ ANG PAGSIMBA NGA DALAWATON SA DIYOS

19

 Nganong natingala ang babayeng Samarianhon nga nakig-estorya si Jesus kaniya?  Unsay gitudlo ni Jesus sa babaye bahin sa buhi nga tubig ug kon asa mosimba sa Diyos?  Giunsa pagpadayag ni Jesus sa babayeng Samarianhon kon kinsa siya, ug unsa ang hustong paagi sa pagsimba nga gidasig ni Jesus? 49

KINSA ANG MGA SAMARIANHON? Ang Samaria natung-an sa Judea ug Galilea. Pagkamatay ni Haring Solomon, ang 10 ka amihanang tribo sa Israel mibulag sa tribo ni Juda ug Benjamin. Ang 10 ka tribo nagsimbag nating baka. Busa pagka-740 B.C.E., gitugot ni Jehova nga masakop sa Asirya ang Samaria. Daghan sa mga Samarianhon ang gibihag ug gidala, busa ang mga tawong sakop sa Imperyo sa Asirya mao ang gipapuyo sa ilang lugar. Kining mga magsisimbag laing diyos nakigminyo sa nahibiling mga Israelinhon. Wala madugay, ang mga tawo niining lugara naghimog relihiyon nga gisagolag mga pagtulon-an ug kostumbre gikan sa Balaod sa Diyos, sama sa pagpatuli. Pero ang ilang paagi sa pagsimba dili dalawaton kang Jehova. —2 Hari 17:9-33; Isaias 9:9. Sa panahon ni Jesus, ang mga Samarianhon nagtuo sa mga basahon ni Moises pero dili sila mosimba didto sa templo sa Jerusalem. Sulod sa daghang katuigan, nagsimba sila sa templo nga gitukod didto sa Bukid sa Gerizim, nga duol ra sa Sikar. Didto lang gihapon sila sa bukid nagsimba bisag naguba na ang templo. Ang dili maayong relasyon sa mga Samarianhon ug Hudiyo dayag kaayo panahon sa ministeryo ni Jesus.—Juan 8:48.

sa espiritu ug kamatuoran, kay sa pagkatinuod, ang Amahan nangitag mga tawo nga ingon niini sa pagsimba kaniya.”—Juan 4:21, 23, 24. Dili importante sa Amahan kon asang dapita magsimba ang iyang mga alagad, kondili kon giunsa nila siya pagsimba. Nakadayeg ang babaye ug miingon: “Nahibalo ko nga moanhi ang Mesiyas, kinsa gitawag nga Kristo. Inig-abot niya, ipahayag niya kanamo sa dayag ang tanang butang.” —Juan 4:25. Dayon gipadayag ni Jesus ang importanteng kamatuoran: “Ako nga nakigsulti kanimo mao siya.” (Juan 4:26) Tiaw mo na! Ang babayeng Samarianhon nga igo lang nagkalos ug tubig anang udtoha, gihatagan ni Jesus ug espesyal nga pribilehiyo. Gisulti ni Jesus ang kamatuoran nga wala pa niya direktang isulti sa ubang tawo—nga siya ang Mesiyas. DAGHANG SAMARIANHON ANG MITUO

Nakabalik na ang mga tinun-an ni Jesus gikan sa Sikar nga nagdalag pagkaon. Ilang nakita si Jesus nga didto gihapon sa atabay, pero duna nay kaestoryang babayeng Samarianhon. Pagduol sa mga tinun-an, gibiyaan sa babaye ang iyang banga ug miadto sa siyudad. Pag-abot sa babaye didto sa Sikar, giestorya niya sa mga tawo ang gipamulong ni Jesus kaniya. Wala siya magduhaduha sa pagsulti kanila: “Dali mo, tan-awa ang tawo nga nagsulti kanako sa tanan nakong gihimo.” Dayon, aron tingali mas mainteres ang mga tawo, siya miingon: “Dili kaha siya ang Kristo?” (Juan 4:29) Mao nay gustong mahibaloan sa mga tawo sukad pa sa panahon ni Moises. (Deuteronomio 18:18) Maong gusto sa mga tawo sa siyudad nga makita si Jesus. Nianang higayona, gidapit sa mga tinun-an si Jesus nga mokaon sa ilang dalang pagkaon. Pero siya miingon: “Duna koy pagkaon nga wala ninyo mahibaloi.” Naglibog ang mga tinun-an, ug nagsultihanay: “Dili ba wala may nagdala kaniyag pagkaon?” Si Jesus malumong nagpatin-aw kanila pinaagig mga pulong nga importante kaayo alang sa tanan niyang sumusunod: “Ang akong pagkaon

mao ang pagbuhat sa kabubut-on sa usa nga nagpadala kanako ug ang paghuman sa iyang buluhaton.”—Juan 4:32-34. Ang buluhaton nga gipasabot ni Jesus dili literal nga pagpangani, nga magsugod mga upat ka bulan sa ulahi. Ang iyang gipasabot mao ang espirituwal nga pagpangani, kay siya miingon: “Lantawa ang kaumahan. Kini hinog na aron anihon. Ang mangangani nagadawat na ug suhol ug nagatigom na sa bunga. Ang bunga mao kadtong makapanunod ug kinabuhing walay kataposan. Busa ang magpupugas ug ang mangangani duyog nga magsadya.”—Juan 4:35, 36. Lagmit nakita ni Jesus ang epekto sa iyang pagpakig-estorya sa babayeng Samarianhon. Daghang taga-Sikar ang mituo kang Jesus tungod sa gisulti sa babaye kanila: “Gisultihan ko niya sa tanan nakong gihimo.” (Juan 4:39) Busa, pagabot sa mga taga-Sikar sa atabay, ilang gihangyo si Jesus nga magpabilin ug makig-estorya pa ka-

nila. Misugot si Jesus, ug nagpabilin siya sa Samaria sulod sa duha ka adlaw. Dihang naminaw ang mga Samarianhon kang Jesus, midaghan pa ang mituo kaniya. Ilang giingnan ang babaye: “Kami nagtuo dili na tungod sa imong gisulti; kay kami mismo nakadungog, ug kami nahibalo nga kining tawhana mao gayod ang manluluwas sa kalibotan.” (Juan 4:42) Maayong ehemplo ang babayeng Samarianhon kon unsaon pagsangyaw bahin kang Kristo—pukawa ang interes sa kaestorya nga mokat-on pag dugang. Hinumdomi nga upat ka bulan pa una magsugod ang pagpangani—lagmit pagpangani sa sebada nga himoon sa Marso o Abril. Busa niining panahona tingali Nobyembre o Disyembre pa. Nagpasabot ni nga human sa Paskuwa sa 30 C.E., si Jesus ug ang iyang mga tinun-an nanudlo ug namawtismo sa Judea sulod sa walo ka bulan o kapin pa. Panahon na nga mopauli sila sa Galilea. Unsay naghulat nila didto?

 Unsay konklusyon sa babayeng Samarianhon bahin kang Jesus, ug unsay iyang gihimo?  Unsay gihimo ni Jesus ug sa iyang mga tinun-an pagkahuman sa Paskuwa sa 30 C.E.?

51

S E K SI YON

3 ANG MINISTERYO NI JESUS SA GALILEA

‘SI JESUS NAGSUGOD SA PAGWALI: “ANG GINGHARIAN HADUOL NA.” ’ —MATEO 4:17

ANG IYANG IKADUHANG MILAGRO SA CANA MARCOS 1:14, 15 LUCAS 4:14, 15 JUAN 4:43-54

Human sa duha ka adlaw didto sa Samaria, si Jesus mipauli sa lugar nga iyang gipuy-an. Taudtaod pod siyang nagsangyaw sa Judea. Pero mipauli siya sa Galilea dili aron magpahulay kondili aron mogahin ug mas dakong panahon sa ministeryo sa lugar nga iyang gidak-an. Lagmit wala siya magdahom nga tagdon siyag maayo sa mga tawo didto kay siya miingon nga “ang usa ka propeta walay dungog diha sa iyang kaugalingong dapit.” (Juan 4:44) Imbes mouban kang Jesus, ang iyang mga tinun-an mipauli sa ilang pamilya ug mibalik sa ilang trabaho. Unsang mensahe ang gisangyaw ni Jesus? Mao kini: “Ang Gingharian sa Diyos duol na. Paghinulsol kamo, ug pagbaton ug pagtuo sa maayong balita.” (Marcos 1:15) Mituo ba ang mga tawo? Daghang taga-Galilea ang mituo kang Jesus ug nagpasidungog kaniya. Mituo sila dili lang tungod sa iyang mensahe. Pipila kanila nakakita sab sa mga milagrong gihimo ni Jesus pag-adto nila sa Jerusalem alang sa Paskuwa pipila ka bulan ang milabay.—Juan 2:23. Asa gisugdan ni Jesus ang iyang ministeryo sa Galilea? Makaingon ta nga sa Cana, diin iyang gihimong bino ang tubig panahon sa kombira sa kasal. Pag-adto niya sa Cana sa ikaduhang higayon, nasayran ni Jesus nga dunay batang lalaki nga grabeng nasakit ug hapit nang mamatay. Anak siya sa usa ka opisyal ni Herodes Antipas, ang hari nga nagpapunggot sa ulo ni Juan nga Tigbawtismo. Kini nga opisyal nakabalita nga si Jesus mia-

bot na sa Cana gikan sa Judea. Maong mibiyahe siya gikan sa iyang gipuy-an sa Capernaum paingon sa Cana aron makigkita kang Jesus. Ang naguol pag-ayong opisyal nagpakiluoy kang Jesus: “Ginoo, adtoa intawon ang akong anak sa dili pa siya mamatay.”—Juan 4:49. Seguradong natingala ang opisyal sa tubag ni Jesus: “Lakaw, buhi ra ang imong anak.” (Juan 4:50) Mituo siya kang Jesus ug mipauli sa Capernaum. Samtang nagpaingon na siya, gisugat siya sa iyang mga ulipon aron isulti ang maayong balita. Buhi ang iyang anak ug naulian na! ‘Unsang orasa siya naulian?’ nangutana siya aron masabtan ang mga panghitabo. “Nahuwasan siya sa hilanat gahapon, mga ala una sa hapon.”—Juan 4:52. Nahinumdoman sa opisyal nga mao ning orasa dihang miingon si Jesus: “Buhi ra ang imong anak.” Human niana, kining dato ug daghag ulipon nga opisyal, apil ang iyang pamilya, nahimong sumusunod ni Kristo. Busa sa Cana, duha ka milagro ang gihimo ni Jesus—gihimong bino ang tubig ug giayo ang batang lalaki bisag mga 26 kilometros ang gilay-on sa bata. Siyempre, dili lang kay kini ang iyang mga milagro. Pero dakog kahulogan ang iyang ikaduhang milagro kay kini nagpaila nga siya propeta sa Diyos pagbalik niya sa Galilea. Ilhon pod kaha siya sa mga taga-Nasaret ingong propeta sa Diyos? Ato nang mahibaloan inigpauli ni Jesus sa Nasaret. Unsa kahay mahitabo niya didto?

 Pagbalik ni Jesus sa Galilea, unsang mensahe ang iyang gisangyaw ug unsay epekto niini sa mga tawo?  Unsang milagro ang gihimo ni Jesus pagbalik niya sa Cana, ug unsay maayong resulta niini?  Nganong talagsaon ang paagi sa pag-ayo ni Jesus sa batang lalaki sa Capernaum? 54

˙

GISANGYAW NI JESUS NGA “ANG GINGHARIAN SA DIYOS DUOL NA” ˙ BISAG LAYO ANG BATA, NAAYO GIHAPON SIYA NI JESUS

20

SA SINAGOGA SA NASARET LUCAS 4:16-31

Seguradong kanunay nang gihisgotan sa mga taga-Nasaret si Jesus. Sa wala pa siya magpabawtismo kang Juan mga kapig usa ka tuig ang milabay, si Jesus nailhan dinhi ingong panday. Pero karon, nailhan siya nga nagahimog milagro. Ang mga tagadidto gusto kaayong makakita niya nga maghimog milagro. Misamot ang ilang kahinam nga makita si Jesus kay miadto siya sa sinagoga sa ilang dapit, sama sa iyang naandan. Sa mga sinagoga himoon ang pag-ampo ug pagbasa sa mga basahon ni Moises “matag igpapahulay.” (Buhat 15:21) Ginabasa usab ang ubang bahin sa mga basahon sa tagna. Dihang mitindog si Jesus aron mobasa, lagmit daghan siyag nailhan sa nanambong kay pipila ka tuig sab siyang tigtambongan dinhi. Gitunol kaniya ang linukot nga basahon ni propetang Isaias. Iyang gibuksan ang bahin nga naghisgot sa Dinihogan sa espiritu ni Jehova, nga mabasa karon diha sa Isaias 61:1, 2. Gibasa ni Jesus nga kining gitagna nga Dinihogan magsangyaw bahin sa pagpagawas sa mga binihag, pag-ayo sa mga buta, ug sa pag-abot sa dalawatong panahon ni Jehova. Pagkahuman, gihatag ni Jesus ang linukot nga basahon ngadto sa tig-alagad, ug siya milingkod. Ang tanan mitan-aw kaniya. Dayon daghan tingali siyag gisulti, ug apil niini ang importanteng mga pulong: “Niining adlawa natuman ang kasulatan nga bag-o lang ninyong nadungog.”—Lucas 4:21. Nakadayeg ang mga tawo sa “iyang madanihong mga pulong,” ug sila miingon: “Di ba anak

man na siya ni Jose?” Kay nakamatikod si Jesus nga gusto silang makakita sa iyang mga milagro sama sa ilang nadunggan, si Jesus miingon: “Sa walay duhaduha inyong ipadapat kanako kini nga panultihon, ‘Doktor, ayoha ang imong kaugalingon. Nakadungog mi sa mga butang nga imong gihimo sa Capernaum, buhata sab kini dinhi sa imong kaugalingong dapit.’ ” (Lucas 4:22, 23) Tingali naghunahuna ang mga taga-Nasaret nga sila ang angayng makabenepisyog una sa pagpangayo ni Jesus kay taga-Nasaret man siya. Busa, gibati tingali nila nga giinsulto sila ni Jesus. Kay nahibalo sa ilang gihunahuna, gihisgotan ni Jesus ang pipila ka panghitabo sa kasaysayan sa Israel. Siya miingon nga daghag balo sa Israel panahon ni Elias, pero wala sugoa si Elias nga moadto kang bisan kinsa nila. Siya miadto hinuon sa dili Israelinhong balo sa Zarepta, usa ka lungsod duol sa Sidon, diin si Elias naghimog milagro nga nakaluwas ug kinabuhi. (1 Hari 17:8-16) Ug sa panahon ni Eliseo, daghan kaayog sanlahon sa Israel, pero ang iya lang giayo mao ang Siryanhon nga si Naaman.—2 Hari 5:1, 8-14. Unsay reaksiyon sa mga taga-Nasaret sa gihimong pagtandi ni Jesus nga nagyagyag sa ilang kahakog ug kawalay pagtuo? Ang mga tawo sa sinagoga nasuko ug gidala si Jesus sa gawas sa siyudad. Gidala siya sa tumoy sa bukid, nga nahimutangan sa Nasaret, aron ihagbong siya sa pangpang. Pero nakaikyas si Jesus ug wala ra maunsa. Milugsong si Jesus sa Capernaum, sa amihanang kasadpan nga baybayon sa Dagat sa Galilea.

 Nganong kanunay nang gihisgotan sa mga taga-Nasaret si Jesus?  Unsay reaksiyon sa mga tawo sa gipamulong ni Jesus, pero unsay nakapasuko nila?  Unsay gustong himoon sa mga taga-Nasaret kang Jesus? 56

˙

GIBASA NI JESUS ANG LINUKOT NGA BASAHON NI ISAIAS ˙ GUSTONG PATYON SA MGA TAGA-NASARET SI JESUS

21

UPAT KA MANGINGISDA NAHIMONG MGA MAGWAWALI MATEO 4:13-22 MARCOS 1:16-20 LUCAS 5:1-11

˙

MGA TINUN-AN GIDAPIT NGA MAHIMONG BUG-OS PANAHONG SUMUSUNOD ˙ MGA MANGINGISDA NAHIMONG MAGWAWALI

Human sulayi sa mga taga-Nasaret nga patyon si Jesus, miadto siya sa siyudad sa Capernaum, duol sa Dagat sa Galilea, nga gitawag sab ug “lanaw sa Genesaret.” (Lucas 5:1) Katumanan ni sa tagna ni Isaias nga ang mga taga-Galilea makakita ug dakong kahayag.—Isaias 9:1, 2. Sa Galilea, padayong gisangyaw ni Jesus nga ang “Gingharian sa langit haduol na.” (Mateo 4:17) Nakita ni Jesus ang upat niya ka tinunan. Nakauban niya sila sa Judea, pero pagbalik nila sa Galilea, ang upat ka tinun-an mibalik sab sa pagpangisda. (Juan 1:35-42) Pero karon, kinahanglan na nilang mouban pirme kang Jesus aron mabansay ug makapadayon sa ilang ministeryo kon wala na siya. Samtang naglakaw si Jesus sa baybayon, nakita niya ang magsoong si Simon Pedro ug Andres, ug ang mga kauban nila nga nanglimpiyo sa ilang mga pukot. Misakay si Jesus sa sakayan ni Pedro, ug miingon nga ipalayo kinig diyutay sa baybayon. Dayon milingkod si Jesus ug nagtudlo sa kamatuoran bahin sa Gingharian ngadto sa mga tawo nga naa sa baybayon. Pagkahuman, giingnan ni Jesus si Pedro: “Mangadto ta sa lawom, ug itaktak ang inyong pukot aron makakuha mo.” Si Pedro mitubag: “Magtutudlo, tibuok gabii ming nangisda ug wala miy nakuha, apan kay miingon man ka, akong itaktak ang pukot.”—Lucas 5:4, 5. Gitaktak nila ang pukot ug daghan kaayong isda ang ilang nakuha, maong nagisi ang pukot! Gisenyasan dayon nila ang ilang kaubang

22

mga mangingisda sa laing sakayan aron magpatabang. Napunog isda ang duha ka sakayan, nga halos maunlod na. Pagkakita niini, si Pedro miluhod atubangan ni Jesus ug miingon: “Pahilayo kanako Ginoo, kay makasasala ko.” Si Jesus miingon: “Ayaw nag kahadlok. Sukad karon mangisda na kag mga tawo.”—Lucas 5:8, 10. Gisultihan ni Jesus si Pedro ug Andres: “Sunod mo nako, ug himoon mo nakong mga mangi-

ngisdag tawo.” (Mateo 4:19) Gidapit sab niya ang duha pa ka mangingisda nga si Santiago ug Juan, nga mga anak ni Zebedeo. Misunod dayon sila kang Jesus. Busa gibiyaan sa upat ka mangingisda ang ilang trabaho ug nahimong unang bug-os panahong mga tinun-an ni Jesus.

 Unsay trabaho sa mga tawong gidapit ni Jesus nga mahimong iyang bug-os panahong mga tinun-an, ug kinsa sila?  Unsang milagro ang nakapahadlok kang Pedro?  Unsa nga pagpangisda ang himoon sa upat ka tinun-an? 59

SI JESUS NAGHIMOG MGA MILAGRO SA CAPERNAUM MATEO 8:14-17 MARCOS 1:21-34 LUCAS 4:31- 41

Gidapit ni Jesus ang iyang upat ka tinun-an—si Pedro, Andres, Santiago, ug Juan—nga mahimong mga magwawali. Karon, panahon sa Igpapahulay, nangadto sila sa sinagoga sa Capernaum ug nanudlo si Jesus didto. Nakadayeg na sab ang mga tawo sa iyang paagi sa pagtudlo kay nanudlo siya nga may awtoridad, dili parehas sa mga eskriba. Naa didto ang tawo nga gisudlag daotang espiritu. Siya misinggit: “Nganong nia ka, Jesus nga Nasaretnon? Mianhi ka ba sa paglaglag kanamo? Nakaila ko kon kinsa ka, ang Balaang Usa sa Diyos.” Gibadlong ni Jesus ang demonyo: “Hilom, ug gula kaniya!”—Marcos 1:24, 25. Dayon, gilamba sa demonyo ang tawo, ug kini mikirig ug misinggit. Pero migula ang demonyo nga “wala maunsa ang tawo.” (Lucas 4:35) Ang mga tawo sa sinagoga natingala pag-ayo! “Unsa

TAWONG GIDEMONYOHAN Dihang may demonyo o mga demonyo nga mosulod sa tawo, paantoson nila kinig maayo. (Mateo 17:14-18) Pero dihang mapagawas na ang mga demonyo, mobalik na sa normal nga kahimtang ang hunahuna ug lawas sa maong tawo. Daghang beses nga gipakita ni Jesus ang iyang gahom sa pagpalayas ug mga demonyo pinaagi sa balaang espiritu sa Diyos.—Lucas 8:39; 11:20.

ba kini?” sila nangutana. “Duna pa gyod siyay awtoridad sa pagpalayas ug mga demonyo, ug sila misugot kaniya.” (Marcos 1:27) Seguradong ang tibuok Galilea nakabalita niining talagsaong panghitabo. Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an mibiya sa sinagoga ug miadto sa balay ni Simon, o Pedro. Nasakit ang ugangang babaye ni Pedro ug taas kaayog hilanat. Nagpakiluoy sila kang Jesus nga tabangan siya. Busa gigunitan ni Jesus ang iyang kamot ug gipabangon siya. Naulian dayon siya ug gisilbihan si Jesus ug ang mga tinun-an, nga lagmit nag-andam kanilag pagkaon. Sa nagkasalop na ang adlaw, daghang tawo gikan sa lainlaing lugar ang miadto sa balay ni Pedro nga nagdalag mga masakiton. Wala madugay, morag ang tanang tawo sa siyudad tua na didto. Ngano? Gusto nilang ayohon ni Jesus ang mga masakiton. Gani, gidala nila kaniya ang mga masakiton nga kauban nila sa balay. Ug “iyang gitapion ang iyang mga kamot sa matag usa kanila, ug sila nangaayo.” (Lucas 4:40) Sama sa gitagna, giayo sila ni Jesus bisag unsa pay ilang sakit. (Isaias 53:4) Nagpalayas pa gani siyag mga demonyo. Dihang mogawas ang daotang mga espiritu, sila mosinggit: “Ikaw ang Anak sa Diyos.” (Lucas 4:41) Pero gibadlong sila ni Jesus ug wala tugoti nga mosulti. Nahibalo sila nga si Jesus mao ang Kristo, ug dili niya gustong magpakaaron-ingnon sila nga nag-alagad sa matuod nga Diyos.

 Unsay nahitabo diha sa sinagoga sa Capernaum panahon sa Igpapahulay?  Pagbiya ni Jesus sa sinagoga, asa siya miadto, ug unsay iyang gihimo didto?  Unsay gihimo sa mga tawo sa siyudad dihang nakabalita sila sa gihimo ni Jesus? 60

˙

SI JESUS NAGPALAYAS UG DEMONYO ˙ GIAYO ANG UGANGAN NI PEDRO

23

PAGMINISTERYO SA UBANG DAPIT SA GALILEA MATEO 4:23-25 MARCOS 1:35-39 LUCAS 4:42, 43

Tibuok adlaw nga puliki si Jesus ug ang upat ka tinun-an didto sa Capernaum. Pagkagabii, gidala sa mga taga-Capernaum ang mga masakiton aron ayohon ni Jesus. Halos wala na siyay panahon para sa iyang kaugalingon. Pagkaugma, sayo sa buntag, samtang ngitngit pa, mibangon si Jesus ug miadto sa gawas. Nangita siyag mingaw nga lugar aron makaampo sa iyang Amahan. Pero namatikdan dayon ni “Simon ug sa iyang mga kauban” nga wala si Jesus maong gipangita nila siya. Lagmit si Pedro ang nanguna sa pagpangita kay didto man sa iyang balay nagsaka si Jesus.—Marcos 1:36; Lucas 4:38. Pagkakita nila kang Jesus, si Pedro miingon: “Ang tanan nangita nimo.” (Marcos 1:37) Busa gusto gyod sa mga taga-Capernaum nga magpabilin didto si Jesus. Ila gyong giapresyar ang mga gihimo ni Jesus, maong “sila mihangyo nga dili siya mobiya.” (Lucas 4:42) Pero, ang pangunang tumong ba sa pag-anhi ni Jesus sa yuta mao lang ang pagpang-ayo? Ug nianang lugara lang ba niya himoon ang iyang buluhaton? Unsay iyang gisulti bahin niini? Gitubag ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Mangadto ta sa laing dapit, sa kasikbit nga mga lungsod aron makawali sab ko didto, kay mianhi ko alang niini nga katuyoan.” Gani, ang mga tawong mihangyo niya nga magpabilin, iyang giingnan: “Kinahanglan usab nakong isangyaw ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos ngadto

sa ubang siyudad, kay ako gipadala alang niini.” —Marcos 1:38; Lucas 4:43. Usa sa pangunang mga rason kon nganong mianhi si Jesus sa yuta mao ang pagsangyaw bahin sa Gingharian sa Diyos. Ang maong Gingharian magbalaan sa ngalan sa iyang Amahan ug wadon niini ang tanang sakit. Pinaagi sa pagpangayo, gipamatud-an ni Jesus nga gipadala siya sa Diyos. Gatosan ka tuig kanhi, si Moises mihimo sab ug mga milagro aron pamatud-an nga gipadala siya sa Diyos.—Exodo 4:1-9, 30, 31. Busa mibiya si Jesus sa Capernaum aron mosangyaw sa ubang mga siyudad. Mikuyog niya ang iyang upat ka tinun-an—ang magsoong si Pedro ug Andres, apil sab ang magsoong si Juan ug Santiago. Usa ka semana una niini, gidapit sila ni Jesus nga mokuyog niya sa pagsangyaw. Milampos gayod ang pagsangyaw ni Jesus ug sa iyang upat ka tinun-an sa tibuok Galilea! Gani, daghan ang nakabalita bahin kang Jesus. “Ang balita bahin kaniya mikaylap sa tibuok Sirya,” sa rehiyon sa 10 ka siyudad nga gitawag ug Decapolis, ug sa tabok sa Suba sa Jordan. (Mateo 4: 24, 25) Daghang tawo niining mga lugara, ingon man sa Judea, ang misunod kang Jesus ug sa iyang mga tinun-an. Daghag gidala kaniya nga masakiton. Wala sila pakyasa ni Jesus, kay giayo niya ang mga masakiton ug gipalayas ang daotang mga espiritu gikan sa mga tawong gidemonyohan.

 Unsay nahitabo sayo sa buntag human sa puliking adlaw ni Jesus sa Capernaum?  Nganong mianhi si Jesus sa yuta, ug unsay katuyoan sa iyang mga milagro?  Kinsay mikuyog kang Jesus sa pagsangyaw sa Galilea, ug unsay reaksiyon sa mga tawo sa iyang mga gihimo? 62

˙

˙ GILIBOT NI JESUS UG SA IYANG UPAT KA TINUN-AN ANG GALILEA DAGHAN ANG NAKABALITA BAHIN SA IYANG PAGSANGYAW UG MGA MILAGRO

24

NALUOY SIYA UG GIAYO ANG SANLAHON MATEO 8:1- 4 MARCOS 1:40- 45 LUCAS 5:12-16

˙

Samtang si Jesus ug ang iyang upat ka tinun-an nagsangyaw “sa mga sinagoga sa tibuok Galilea,” daghan kaayo ang nakabalita bahin sa mga milagro nga iyang gihimo. (Marcos 1:39) Nakaabot kini sa siyudad diin naay tawong sanlahon. Sumala sa doktor nga si Lucas, ang tawo “punog sanla.” (Lucas 5:12) Kon grabe na ang sanla, anam-anam nga ut-oton niini ang lawas sa tawo. Busa makaluluoy gayod ang situwasyon sa tawong sanlahon ug kinahanglang magpuyo siya layo sa mga tawo. Kinahanglan pod siyang mosinggit ug “Hugaw ko, hugaw ko!” aron dili siya duolon sa mga tawo ug dili sila matakdan. (Levitico 13:45, 46) Pero unsay gihimo sa tawong sanlahon? Miduol siya kang Jesus ug miluhod, nga nagpakiluoy: “Ginoo, kon buot lang nimo, ikaw makahinlo kanako.”—Mateo 8:2. Dako gayod ang iyang pagtuo kang Jesus! Ug seguradong makaluluoy kaayo ang iyang hitsura! Unsay gihimo ni Jesus? Kon tua ka didto, unsay imong himoon? Tungod sa iyang kaluoy, gihikap ni Jesus ang tawo ug miingon: “Buot ko! Mamahinlo ka.” (Mateo 8:3) Bisag lisod tong tuohan sa uban, naayo dayon ang tawong sanlahon. Gusto gayod natog hari nga gamhanan ug maluluy-on sama kang Jesus! Tungod sa iyang gipakitang kaluoy sa tawong sanlahon, kita makasalig nga dihang si Jesus mao nay maghari

GIAYO NI JESUS ANG SANLAHON

25

sa tibuok yuta, kini nga tagna sa Bibliya matuman: “Maluoy siya sa timawa ug sa kabos, ug pagaluwason niya ang mga kalag sa mga kabos.” (Salmo 72:13) Oo, buhaton ni Jesus ang tinguha sa iyang kasingkasing nga tabangan ang tanang nag-antos. Hinumdomi nga sa wala pa ayoha ni Jesus ang tawong sanlahon, ang mga tawo nagsige nag estorya bahin sa iyang ministeryo. Karon mabalitaan na pod sa mga tawo ang pag-ayo niya sa tawong sanlahon. Pero dili gusto ni Jesus nga motuo niya ang mga tawo tungod lang sa mga estorya nga ilang nadungog. Nahibalo siya sa tagna nga “sa dalan dili niya ipadungog ang iyang tingog” aron magpasikat. (Isaias 42:1, 2) Busa gisugo ni Jesus ang naayong tawo: “Ayaw gayod kini ipanulti kang bisan kinsa, apan adto sa saserdote ug ipakita ang imong kaugalingon, ug pagtanyag ug halad sumala sa Balaod ni Moises.”—Mateo 8:4. Pero siyempre, nalipay kaayo ang tawo nga naayo sa sanla ug dili niya kaya nga isekreto ang nahitabo. Iya ning giestorya sa uban. Mas nainteres na nuon ang mga tawo ug gustong magsukitsukit. Tungod niini, dili na bastabasta nga makaadtog siyudad si Jesus, busa miadto na lang usa siyag mga lugar nga walay tawo. Pero miadto gihapon ang mga tawo gikan sa lainlaing lugar aron matudloan ug ayohon niya.

 Unsay situwasyon sa tawong sanlahon, ug unsay kinahanglan niyang himoon?  Unsay gihangyo sa tawong sanlahon kang Jesus, ug unsay atong makat-onan sa gihimo ni Jesus?  Unsay gihimo sa tawo human siya ayoha ni Jesus, ug unsay epekto niini sa uban? 65

“GIPASAYLO NA ANG IMONG MGA SALA” MATEO 9:1-8 MARCOS 2:1-12 LUCAS 5:17-26

˙

Ang mga tawo sa lagyong lugar nakabalita bahin kang Jesus. Bisag tua siya sa hilit nga dapit, daghan gihapon ang miadto aron mamati sa iyang itudlo ug makita ang iyang mga milagro. Pero paglabayg pipila ka adlaw mibalik siya sa Capernaum, ang sentro sa iyang buluhaton. Nabalitaan dayon sa mga tawo ang iyang pagbalik niining siyudara nga duol sa Dagat sa Galilea. Tungod niini, daghan ang miadto sa balay nga iyang giabtan. Ang pipila nila mga Pariseo ug mga magtutudlo sa Balaod nga gikan pa sa tibuok Galilea ug Judea, apil sa Jerusalem. Busa “daghan kaayo ang nagtapok didto mao nga dili na maagian ang pultahan, ug siya nagwali sa pulong sa Diyos.” (Marcos 2:2) Ug dayon dunay talagsaong butang nga nahitabo. Tungod niana, atong masabtan nga si Jesus may gahom sa pagwagtang sa hinungdan sa pag-antos ug sa pag-ayo sa tanan nga gusto niyang ayohon. Samtang nanudlo si Jesus sa usa ka kuwarto nga daghag tawo, upat ka lalaki ang miabot nga may dalang paralitiko nga naa sa higdaanan. Gusto nilang ayohon ni Jesus ang ilang higala. Pero tungod sa kadaghan sa tawo, “dili sila makaduol kang Jesus.” (Marcos 2:4) Seguradong nadismaya sila. Busa misaka sila sa ibabaw ug gitangtang ang atop sa tungod ni Jesus. Dayon ilang gitunton ang naghigda nga paralitiko. Nasuko ba si Jesus sa ilang gihimo? Wala! Nakadayeg kaayo si Jesus sa ilang pagtuo, ug giingnan ang paralitiko: “Gipasaylo na ang imong mga sala.” (Mateo 9:2) Makapasaylo ba gyod ug sala

GIPASAYLO NI JESUS ANG SALA SA PARALITIKO UG GIAYO SIYA

26

si Jesus? Gikuwestiyon kini sa mga eskriba ug Pariseo, nga naghunahuna: “Nganong misulti siya niana? Siya nagpasipala. Walay laing makapasaylog mga sala gawas sa Diyos!”—Marcos 2:7. Kay nahibalo sa ilang gihunahuna, si Jesus miingon: “Nganong nangatarongan man mo niana sa inyong kasingkasing? Asa may mas sayon, ang pag-ingon sa paralitiko ‘Gipasaylo na ang imong mga sala,’ o ang pag-ingon, ‘Bangon ug alsaha ang imong teheras ug lakaw’?” (Marcos 2:8, 9) Base sa sakripisyo nga himoon ni Jesus sa ulahi, makapasaylo siya sa sala sa tawo. Dayon gipakita ni Jesus sa mga tawo, apil na sa mga kritiko, nga duna siyay awtoridad sa pagpasaylog mga sala dinhi sa yuta. Iyang gisultihan ang paralitiko: “Bangon, alsaha ang imong teheras, ug pauli sa inyo.” Dihadiha mitindog ang tawo ug milakaw dala ang iyang higdaanan. Nahingangha ang tanang nakakita! Ilang gihimaya ang Diyos ug miingon: “Wala gyod ta sukad makakitag sama niini”!—Marcos 2:11, 12. Matikdi nga si Jesus naghisgot nga ang sala nalangkit sa sakit ug ang pagpasaylo sa mga sala nalangkit sa pagkaayo sa sakit. Ang Bibliya nag-ingon nga ang atong unang ginikanan nga si Adan nakasala ug kitang tanan nakapanunod sa epekto sa sala, ang sakit ug kamatayon. Pero ubos sa pagmando sa Gingharian sa Diyos, si Jesus magpasaylo sa sala sa tanang nahigugma ug nag-alagad sa Diyos. Human niana, wadon na ang sakit hangtod sa hangtod.—Roma 5:12, 18, 19.

 Nganong giayo ni Jesus ang paralitiko sa Capernaum?  Giunsa pagduol sa paralitiko kang Jesus?  Unsay atong makat-onan niini nga panghitabo bahin sa kalangkitan sa sala ug sakit, ug unsang paglaom ang gihatag niini kanato sa umaabot? 67

NAHIMONG SUMUSUNOD SI MATEO MATEO 9:9-13 MARCOS 2:13-17 LUCAS 5:27-32

Human ayoha ni Jesus ang paralitiko, nagpabilin siyag kadiyot sa Capernaum duol sa Dagat sa Galilea. Ang mga tawo miadto na sab kaniya, ug gitudloan sila. Samtang naglakaw, nakita niya si Mateo, nga gitawag sab ug Levi, nga naglingkod sa opisina sa buhis. Nindot kaayo ang pribilehiyo nga gitanyag ni Jesus kaniya: “Mahimo kang akong sumusunod.”—Mateo 9:9. Lagmit, sama nila Pedro, Andres, Santiago, ug Juan, si Mateo nahibalo nang daan bahin sa mga gitudlo ug gihimong milagro ni Jesus sa ilang lugar. Parehas nila, si Mateo misunod dayon kang Jesus. Giasoy kini ni Mateo diha sa iyang Ebanghelyo: “Dihadiha siya [si Mateo] mitindog ug misunod” kang Jesus. (Mateo 9:9) Busa gibiyaan ni Mateo ang iyang trabaho ingong tigkolektag buhis ug nahimong tinun-an ni Jesus. Human niana, tingali aron ipakita ang iyang pagpasalamat sa espesyal nga imbitasyon ni Jesus, naghikay si Mateo ug dakong kombira sa iyang balay. Kinsa pay giimbitar gawas kang Jesus ug sa iyang mga tinun-an? Didto sab ang pipila ka kauban ni Mateo kaniadto nga tigkolektag buhis. Maningil silag buhis para sa gikalagotan nga Romanong awtoridad, apil ang buhis sa barko nga modunggo sa pantalan, buhis sa nagbiyahe sa dagkong kalsada, ug buhis sa produkto nga gikan sa ubang lugar. Giunsa pag-isip sa mga Hudiyo ang mga tigkolektag buhis? Naglagot ang mga tawo nila kay sagad sobra ang ilang pangayoon kay sa naandan nga bayronong buhis. Didto sab sa kombira ang pipila ka “makasasala,” mga tawong nailhan sa paghimog daotan.—Lucas 7:37-39. Dihang nakit-an sa garbosong mga Pariseo nga nakig-uban si Jesus sa maong mga tawo, sila nangutana sa iyang mga tinun-an: “Nganong ang inyong magtutudlo mikaon man uban sa mga maniningil ug buhis ug sa mga makasasala?” (Mateo 9:11) Pagkadungog ni Jesus kanila, siya mitubag: 68

“Ang mga tawong himsog wala magkinahanglag doktor, apan kadto lang mga masakiton. Busa, lakaw ug sabta ninyo ang kahulogan niini: ‘Kaluoy ang akong gusto, dili halad.’ Kay mianhi ko sa pagdapit, dili sa mga tawong matarong, kondili sa mga makasasala.” (Mateo 9:12, 13; Oseas 6:6) Gitawag sa mga Pariseo si Jesus nga “magtutudlo” pero wala sila motuo niya. Klaro nga dili sila gustong makakat-on gikan kang Jesus bisag puwede unta niyang tudloan sila kon unsay husto. Lagmit giimbitar ni Mateo sa iyang balay ang mga tigkolektag buhis ug mga makasasala aron makakat-on sila kang Jesus ug matabangan sa espirituwal. Gusto ni Jesus nga makabaton silag maayong relasyon sa Diyos. Lahi sa garbosong mga Pariseo, wala sila isalikway ni Jesus. Naluoy siya nila, busa mahimo niyang tabangan ang tanang masakiton sa espirituwal. Ingong resulta, “daghan kanila ang misunod kaniya.”—Marcos 2:15. Nagpakitag kaluoy si Jesus sa mga tigkolektag buhis ug makasasala, dili aron konsentihon sila, kondili aron ipakita ang samang pagmahal nga iyang gipakita sa mga masakiton. Hinumdomi kon giunsa pagpakita ni Jesus ang iyang kaluoy dihang gihikap niya ang sanlahon ug miingon: “Buot ko! Mamahinlo ka.” (Mateo 8:3) Dili ba angay sab tang magmaluluy-on ug motabang sa mga nanginahanglan, ilabina sa espirituwal?

 Unsay ginahimo ni Mateo dihang nakit-an siya ni Jesus?  Nganong naglagot ang ubang Hudiyo sa mga tigkolektag buhis?  Nganong nakig-uban si Jesus sa mga makasasala?

˙

˙ GIDAPIT NI JESUS SI MATEO, ANG MANININGIL UG BUHIS SI KRISTO NAKIG-UBAN SA MGA MAKASASALA ARON TABANGAN SILA

27

NGANONG WALA MAGPUASA ANG MGA TINUN-AN NI JESUS? MATEO 9:14-17 MARCOS 2:18-22 LUCAS 5:33-39

Wala madugay human motambong si Jesus sa Paskuwa sa 30 C.E., napriso si Juan nga Tigbawtismo. Gusto niya nga ang iyang mga tinun-an mahimong sumusunod ni Jesus. Pero paglabayg pipila ka bulan sukad mapriso si Juan, ang uban wala gihapon mosunod kang Jesus. Karon nga hapit na ang Paskuwa sa 31 C.E., ang ubang tinun-an ni Juan miduol kang Jesus ug nangutana: “Nganong kami ug ang mga Pariseo nagpuasa apan ang imong mga tinun-an wala?” (Mateo 9:14) Nagpuasa ang mga Pariseo kay rituwal kini sa ilang relihiyon. Sa ulahi, migamit pa gani si Jesus ug ilustrasyon bahin sa garbosong Pariseo nga nag-ampo: “Oh Diyos, nagpasalamat ako kanimo nga dili ko sama sa ubang tawo . . . Kaduha ko magpuasa sa usa ka semana.” (Lucas 18:11, 12) Tingali nagpuasa pod ang mga tinun-an ni Juan kay ila ning kostumbre. O basin nagpuasa sila aron ipakita ang ilang kaguol sa pagkapriso ni Juan.

MGA ILUSTRASYON BAHIN SA PAGPUASA Miga-

mit si Jesus ug mga ilustrasyon nga daling masabtan sa mamiminaw—ang pagtahi. Unsa kahay mahitabo kon tapakan ug bag-ong panapton ang daang besti? Dihang labhan ang besti, ang gitapak mokulo ug ang daang panapton mabitad ug magisi. Sa samang paagi, ang bino isulod usahay sa mga sudlanan nga panit sa hayop. Kadugayan, ang panit mogahi ug dali nang magisi. Dili maayong magbutang ug bag-ong bino sa maong sudlanan. Ang bag-ong bino lagmit padayong mopatunghag presyur, maong puwedeng mabusisi ang daang sudlanan.

70

Natingala sab ang mga tawo kon nganong wala magpuasa ang mga tinun-an ni Jesus, tingali aron mapakita man lang ang ilang kaguol sa nahitabo kang Juan. Mitubag si Jesus pinaagig ilustrasyon: “Dili ba ang mga higala sa pamanhonon walay rason nga magbangotan samtang kauban pa nila ang pamanhonon? Apan moabot ang panahon nga ang pamanhonon kuhaon gikan kanila, ug niana sila magpuasa.”—Mateo 9:15. Si Juan mismo miingon nga si Jesus mao ang pamanhonon. (Juan 3:28, 29) Busa dili kinahanglang magpuasa ang mga tinun-an ni Jesus kay kauban pa man nila siya. Sa ulahi, pagkamatay ni Jesus, ang mga tinun-an maguol ug mawad-ag gana nga mokaon. Pero mausab ang situwasyon dihang mabanhaw si Jesus! Wala na silay rason nga maguol ug magpuasa. Dayon gisulti ni Jesus kining duha ka ilustrasyon: “Walay magtapak ug bag-ong panapton sa gisi sa daang besti, kay ang besti mabitas inigkulo sa bag-ong panapton ug modako ang gisi. Dugang pa, walay magsulod ug bag-ong bino sa daang panit nga sudlanag bino, kay mabusisi kini ug ang bino mausik ug ang panit nga sudlanan madaot. Apan ang bag-ong bino isulod sa bag-ong panit nga sudlanan. Sa ingon, ang bino ug ang sudlanan dili madaot.” (Mateo 9:16, 17) Unsay gipasabot ni Jesus? Gitabangan ni Jesus ang mga tinun-an ni Juan nga masabtan nga dili angayng dahomon nga ang mga tinun-an ni Jesus mosunod sa karaang kostumbre sa Judaismo, sama sa pagpuasa. Wala moanhi si Jesus sa yuta aron ipadayon ang karaang paagi sa pagsimba nga hapit nang pulihan. Ang pagsimba nga gitudlo ni Jesus dili mao ang Judaismo niadtong panahona nga gisagolag tradisyon sa tawo. Wala siya magtapak ug bag-ong panapton sa daang besti o magbutang ug bag-ong bino sa daang panit nga sudlanag bino.

˙

MGA TINUN-AN NI JUAN NANGUTANA KANG JESUS BAHIN SA PAGPUASA

28

 Sa panahon ni Jesus, kinsa ang mga nagpuasa, ug ngano?  Nganong wala magpuasa ang mga tinun-an ni Jesus samtang kauban pa nila siya, pero sa ulahi, unsay mahimong hinungdan nga magpuasa sila?  Unsay kahulogan sa mga ilustrasyon ni Jesus bahin sa bag-ong panapton ug bag-ong bino? 71

SAYOP BA ANG PAGHIMOG MAAYO PANAHON SA IGPAPAHULAY? JUAN 5:1-16

Daghan kaayog nahimo si Jesus sa iyang pagministeryo sa Galilea. Pero, dihang siya miingon nga “kinahanglan sab nakong isangyaw ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos ngadto sa ubang siyudad,” gipakita niya nga dili lang Galilea ang iyang sangyawan. Busa nagpadayon siya sa “pagwali sa mga sinagoga sa Judea.” (Lucas 4: 43, 44) Mga Marso o Abril na, ug maayo ni nga kahigayonan kay hapit na ang kapistahan sa Jerusalem. Kon ikomparar sa ministeryo ni Jesus sa Galilea, wala kaayo tay mabasa diha sa mga Ebanghelyo bahin sa iyang ministeryo sa Judea. Bisag kadaghanan sa mga taga-Judea wala mamati kang Jesus, nagpadayon gihapon siya sa pagsangyaw ug paghimog maayo bisag asa siya moadto. Wala madugay, miadto si Jesus sa sentrong siyudad sa Judea, ang Jerusalem, para sa Paskuwa sa 31 C.E. Sa lugar nga daghag tawo duol sa Ganghaan sa Karnero, dunay dakong kaligoanan nga daghag poste—ang Bethzatha. Daghang masakiton, buta, ug bakol ang moadto didto. Ngano? Kay daghan ang nagtuo nga makaayog sakit ang pagtuslob sa kaligoanan kon matugaw ang tubig. Igpapahulay kadto, ug nakita ni Jesus diha sa kaligoanan ang usa ka tawo nga 38 ka tuig nang nasakit. Nangutana si Jesus: “Gusto ba nimong maayo?” Ang tawo mitubag: “Senyor, walay makaalsa nako ngadto sa linaw dihang ang tubig matugaw. Ug dihang mopaingon na ko, maunhan ko sa uban.”—Juan 5:6, 7.

Dunay gisulti si Jesus nga seguradong nakapakurat sa maong tawo ug sa tanang nakadungog. Si Jesus miingon: “Bangon, dad-a ang imong higdaanan ug lakaw.” (Juan 5:8) Dihadiha, ang tawo naayo. Iyang gibitbit ang iyang higdaanan ug milakaw! Imbes malipay sa milagrong nahitabo, gihukman sa mga Hudiyo ang tawo: “Igpapahulay karon, ug supak sa balaod nga bitbiton nimo ang imong higdaanan.” Ang tawo mitubag: “Kadtong nag-ayo nako miingon, ‘Dad-a ang imong higdaanan ug lakaw.’ ” (Juan 5:10, 11) Para sa maong mga Hudiyo, sayop ang pagpang-ayo panahon sa Igpapahulay. Nangutana sila: “Kinsa man kadtong nag-ingon nimo, ‘Dad-a kini ug lakaw’?” Nganong nangutana sila? Kay si Jesus “mibiya na tungod sa daghang tawo nga atua didto,” ug ang tawo nga naayo wala makaila sa ngalan ni Jesus. (Juan 5: 12, 13) Pero sa ulahi, diha sa templo, nakita sa tawo si Jesus ug didto na niya nahibaloan kon kinsay nag-ayo niya. Gipangita sa maong tawo ang mga Hudiyong nangutana kon kinsay nag-ayo niya. Gisultihan niya sila nga si Jesus ang nag-ayo niya. Pagkahibalo sa mga Hudiyo, giadto nila si Jesus. Miadto ba sila aron mangutana kang Jesus kon nganong may gahom siya sa pagpang-ayo? Wala. Gusto nilang pangitaag sayop ang maayong gihimo ni Jesus panahon sa Igpapahulay. Ug gilutos pa gani nila si Jesus!

 Nganong miadto si Jesus sa Judea, ug unsay padayon niyang gihimo didto?  Nganong daghan ang moadto sa kaligoanan nga gitawag ug Bethzatha?  Unsang milagro ang gihimo ni Jesus sa Bethzatha, ug unsay reaksiyon sa ubang Hudiyo sa nahitabo? 72

˙

˙ SI JESUS NAGSANGYAW SA JUDEA GIAYO NIYA ANG TAWONG MASAKITON DUOL SA KALIGOANAN

29

SI JESUS ANAK SA DIYOS JUAN 5:17- 47

Dihang giakusahan sa mga Hudiyo si Jesus sa paglapas sa Igpapahulay tungod sa iyang pagpang-ayo, siya miingon: “Ang akong Amahan nagpadayon sa pagbuhat hangtod karon, ug ako usab nagpadayon sa pagbuhat.”—Juan 5:17. Ang gihimo ni Jesus wala idili sa balaod sa Diyos bahin sa Igpapahulay. Ang iyang pagsangyaw ug pagpang-ayo maoy pagsundog sa maayong mga buhat sa Diyos. Busa nagpadayon siya sa paghimog maayo kada adlaw. Pero ang iyang tubag mas nakapasuko sa mga Hudiyo, ug gusto nilang patyon si Jesus. Nganong ingon ato ang ilang reaksiyon? Gawas sa ilang sayop nga gituohan nga si Jesus naglapas sa Igpapahulay tungod sa pag-ayog masakiton, nasuko sab sila sa giingon ni Jesus nga siya Anak sa Diyos. Giisip nila nga pasipala ang pag-angkon nga Anak siya sa Diyos, nga ang pag-ingong si Jehova iyang Amahan sama ra sa pag-angkon nga katupong siya sa Diyos. Pero wala mahadlok si Jesus. Bahin sa iyang espesyal nga relasyon sa Diyos, gisultihan niya silag dugang: “Gimahal sa Amahan ang Anak ug gipakita kaniya ang tanan nga iyang ginabuhat.”—Juan 5:20. Ang Amahan maoy Maghahatag ug Kinabuhi, ug gipakita niya kini kaniadto pinaagi sa paghatag sa pipila ug gahom sa pagbanhaw. Si Jesus mipadayon: “Sama nga ang Amahan magbanhaw sa mga patay ug maghatag kanilag kinabuhi, ang Anak usab maghatag ug kinabuhi niadtong buot niyang hatagan.” (Juan 5:21) Pagkanindot nga mga pulong, nga nagahatag ug paglaom sa umaabot! Bisan karon, ang Anak nagbanhaw ug mga patay sa espirituwal nga diwa. Busa si Jesus miingon: “Siya nga mamati sa akong pulong ug motuo sa Amahan nga nagpadala kanako makabaton ug kinabuhing walay kataposan. Siya dili hukman, kondili mahisama sa tawong namatay nga karon buhi na.”—Juan 5:24. Niining panahona, wala pay rekord nga si Jesus nagbanhawg mga patay, pero giingnan niya ang mga Hudiyo nga mahitabo ang pagkabanhaw. Siya miingon: “Moabot ang panahon nga ang ta74

nang anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug mangabanhaw.”—Juan 5: 28, 29. Bisag talagsaon ang papel ni Jesus, iyang giklaro nga ubos siya sa Diyos. Siya miingon: “Dili ko makabuhat ug bisan unsa sa akong kaugalingong pagbuot. . . . Nagtinguha ko sa pagbuhat, dili sa akong kabubut-on, kondili sa kabubut-on sa nagpadala kanako.” (Juan 5:30) Karon lang gisulti ni Jesus sa publiko ang iyang importanteng papel sa katuyoan sa Diyos. Pero dili lang si Jesus ang nagpamatuod niini. Siya nagpahinumdom kanila: “Nagpadala mog mga tawo ngadto kang Juan [nga Tigbawtismo], ug siya nagpamatuod bahin sa kamatuoran.” —Juan 5:33. Sa milabayng mga duha ka tuig, ang mga nagakusar kang Jesus lagmit nakadungog sa gisulti ni Juan sa Hudiyong mga lider bahin sa Usa nga moabot sunod niya—ang “gitagna nga propeta” ug “Kristo.” (Juan 1:20-25) Sa pagpahinumdom sa nag-akusar niya bahin sa ilang taas nga respeto kaniadto kang Juan nga napriso karon, si Jesus miingon: “Sa mubong panahon kamo nalipay pag-ayo sa iyang kahayag.” (Juan 5:35) Pero mas bug-at ang ebidensiya nga iyang gihatag kay kang Juan nga Tigbawtismo. “Duna koy mas labaw nga pamatuod nga ang Amahan nagpadala kanako. Kini mao ang akong pagtuman sa buluhaton nga iyang gipahimo kanako [apil ang pagpang-ayo nga bag-o pa niyang gihimo].” Gawas pa niana, si Jesus mipadayon: “Ang Amahan nga nagpadala kanako nagpamatuod bahin kanako.” (Juan 5:36, 37) Pananglitan, ang Diyos nagpamatuod bahin kang Jesus panahon sa iyang bawtismo.—Mateo 3:17. Kadtong nag-akusar kang Jesus wala gayoy rason sa pagsalikway niya. Kay ang Kasulatan nga ila kunong ginatun-an nagpamatuod bahin kaniya. Si Jesus miingon: “Kon mituo mo kang Moises, motuo unta mo kanako kay siya misulat bahin kanako. Apan kon wala mo motuo sa iyang mga sinulat, unsaon ninyo pagtuo sa akong gisulti?”—Juan 5:46, 47.

˙

ANG DIYOS MAO ANG AMAHAN NI JESUS ˙ SAAD SA PAGKABANHAW

30

 Nganong dili paglapas sa Igpapahulay ang paghimo ni Jesus ug maayong mga buhat sa maong adlaw?  Giunsa pag-asoy ni Jesus ang iyang importanteng papel sa katuyoan sa Diyos?  Unsay mga pamatuod nga si Jesus Anak sa Diyos? 75

NANGUTLOG UHAY SA IGPAPAHULAY MATEO 12:1-8 MARCOS 2:23-28 LUCAS 6:1-5

Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an nagbiyahe paamihanan padulong sa Galilea. Panahon karon sa ting-ani kay daghan nag lugas ang mga uhay. Kay gigutom, ang mga tinun-an nangutlog uhay ug mikaon. Pero adlaw kadto sa Igpapahulay, ug nakita sa mga Pariseo ang ilang gihimo. Hinumdomi nga sa miagi, gustong patyon si Jesus sa pipila ka Hudiyo sa Jerusalem kay iya kunong gilapas ang Igpapahulay. Karon, nangakusar na pod ang mga Pariseo tungod sa gihimo sa mga tinun-an. “Tan-awa! Gihimo sa imong mga tinun-an ang gidili sa Igpapahulay.”—Mateo 12:2. Para sa mga Pariseo, ang pagkutlog uhay ug ang pagkusokuso niini aron kaonon ang lugas sama rag pagpangani ug paggiok. (Exodo 34:21) Tungod kay estrikto kaayo sila kon unsay dili angayng buhaton sa Igpapahulay, nabug-atan hinuon ang mga tawo, im-

bes malipay ug malig-on sa espirituwal. Gitul-id ni Jesus ang ilang sayop nga panghunahuna gamit ang mga pananglitan aron ipakita nga wala gayod malipay si Jehova nga Diyos sa maong paagi sa pagpadapat sa Iyang balaod sa Igpapahulay. Usa ka pananglitan nga gihatag ni Jesus mao si David ug ang iyang mga tawo. Dihang gigutom, mihapit sila sa tabernakulo ug mikaon sa halad nga tinapay. Kadto nga mga tinapay, nga gikuha gikan sa presensiya ni Jehova ug gipulihan nag bag-ong tinapay, kasagarang ireserba aron kaonon sa mga saserdote. Pero sa maong kahimtang, si David ug ang iyang mga tawo wala hukmi sa ilang pagkaon sa mga tinapay.—Levitico 24:5-9; 1 Samuel 21:1-6. Sa iyang ikaduhang pananglitan, si Jesus miingon: “Wala ba mo makabasa sa Balaod nga sa mga Igpapahulay ang mga saserdote nagtrabaho sa templo,

˙

MGA TINUN-AN NANGUTLOG UHAY SA IGPAPAHULAY ˙ SI JESUS ANG “GINOO SA IGPAPAHULAY”

apan sila wala makalapas sa balaod sa Igpapahulay?” Iyang gipasabot nga sa Igpapahulay, ang mga saserdote nag-ihaw ug hayop nga ihalad ug naghimo sa ubang buluhaton sa templo. Si Jesus miingon: “Sultihan ko kamo, aniay mas importante pa kay sa templo.” (Mateo 12:5, 6; Numeros 28:9) Ingong hataas nga saserdote sa Diyos, mabuhat ni Jesus ang iyang asaynment bisan pa sa adlawng Igpapahulay. Gigamit na usab ni Jesus ang Kasulatan aron ipatin-aw ang iyang punto: “Kon nakasabot mo kon unsay kahulogan niini, ‘kaluoy ang akong gusto, dili ha-

31

lad,’ wala unta ninyo hukming daotan ang mga dili sad-an. Kay ang Anak sa tawo maoy Ginoo sa Igpapahulay.” Ang gipasabot ni Jesus mao ang malinawong pagmando sa Gingharian sa umaabot sulod sa usa ka libo ka tuig.—Mateo 12:7, 8; Oseas 6:6. Dugay nang gidaogdaog ni Satanas ang mga tawo ug sila nag-antos tungod sa kapintasan ug mga gubat. Sa dakong Igpapahulay nga mandoan ni Kristo, lahi na kaayo ang kahimtang kay siya motaganag kapahulayan nga dugay na natong gipangandoy ug gikinahanglan!

 Unsay akusasyon sa mga Pariseo sa mga tinun-an ni Jesus, ug ngano?  Giunsa pagtul-id ni Jesus ang panghunahuna sa mga Pariseo?  Nganong si Jesus ang “Ginoo sa Igpapahulay”?

77

UNSAY GITUGOT SA BALAOD NGA HIMOON SA IGPAPAHULAY? MATEO 12:9-14 MARCOS 3:1-6 LUCAS 6:6-11

Sa laing Igpapahulay, si Jesus mibisita sa sinagoga, nga lagmit sa Galilea. May nakita siya didto nga tawong kuyos ang tuong kamot. (Lucas 6:6) Ang mga eskriba ug Pariseo naniid pag-ayo kang Jesus. Ngano? Nadayag ang ilang motibo dihang nangutana sila: “Gitugot ba sa balaod ang pagpang-ayo panahon sa Igpapahulay?” —Mateo 12:10. Ang Hudiyong mga lider sa relihiyon nagtuo nga gitugot sa balaod ang pagpang-ayo sa Igpapahulay kon dunay nameligrong kinabuhi. Pananglitan, sa Igpapahulay wala itugot ang pagayo sa nabali nga bukog o pagbendahe sa nalisa kay dili man ni makamatay. Klaro nga gikuwestiyon sa mga eskriba ug Pariseo si Jesus dili tungod sa ilang kaluoy sa maong tawo kondili aron mangitag sayop nga ikapasangil batok kang Jesus. Pero nahibalo si Jesus sa ilang sayop nga panghunahuna. Estrikto ra kaayo sila ug dili base sa Kasulatan ang ilang gituohan kon unsay dili angayng buhaton sa Igpapahulay. (Exodo 20:8-10) Nakasulay na siya nga gisaway tungod sa iyang maayong mga buhat. Karon dunay himoon si Jesus para sa usa ka init nga komprontasyon; iyang giingnan ang kuyos ug kamot: “Tindog ug ari sa tunga.”—Marcos 3:3. Giingnan ni Jesus ang mga eskriba ug Pariseo: “Kon duna moy usa ka karnero ug kini mahulog sa lungag panahon sa Igpapahulay, dili ba ninyo kini kuhaon gikan didto?” (Mateo 12:11) Kay dili man sila gustong maalkansi, dili gyod nila pasagdan ang karnero nga maugmaan sa lungag kay basig mamatay. Gawas pa, ang Kasulatan nag-ingon: “Ang matarong nagaatiman sa kalag sa iyang binuhing hayop.”—Proverbio 12:10. 78

Aron ipasiugda ang punto, si Jesus miingon: “Dili ba mas bililhon man ang tawo kay sa karnero? Busa gitugot sa balaod ang paghimog maayo panahon sa Igpapahulay.” (Mateo 12:12) Sa ato pa, dili malapas ni Jesus ang Igpapahulay kon ayohon niya ang tawo. Wala makatingog ang mga lider sa relihiyon kay wala silay ikatubag sa lig-ong pangatarongan ni Jesus. Nagsagol ang kalagot ug kaguol ni Jesus tungod sa ilang sayop nga panghunahuna. Siya mitan-aw sa palibot ug miingon sa tawo: “Ituyod ang imong kamot.” (Mateo 12:13) Pagtuy-od sa tawo sa iyang kuyos nga kamot, kini naayo. Puwerte niyang lipaya, pero unsa may gibati niadtong nagsupaksupak kang Jesus? Imbes malipay kay naayo na ang kamot sa tawo, ang mga Pariseo migawas ug nakigsabot dayon sa “mga tigpaluyo ni Herodes sa pagpatay [kang Jesus].” (Marcos 3:6) Lakip sa maong mga tigpaluyo ang mga membro sa relihiyong gitawag ug Saduseo. Ang mga Saduseo ug mga Pariseo nagkontrahanay, pero karon nagkahiusa sila batok kang Jesus.

˙

GIAYO ANG KAMOT SA TAWO PANAHON SA IGPAPAHULAY

32

 Unsay hinungdan sa komprontasyon ni Jesus ug sa Hudiyong mga lider sa relihiyon?  Unsa ang sayop nga panghunahuna sa Hudiyong mga lider sa relihiyon bahin sa balaod sa Igpapahulay?  Giunsa pagpangatarongan ni Jesus aron matul-id ang sayop nga panghunahuna bahin sa Igpapahulay? 79

KATUMANAN SA TAGNA NI ISAIAS MATEO 12:15-21 MARCOS 3:7-12

Dihang nasayran ni Jesus nga gusto siyang patyon sa mga Pariseo ug sa mga tigpaluyo ni Herodes, siya ug ang iyang mga tinun-an miikyas ngadto sa Dagat sa Galilea. Daghan kaayong tawo ang miduol niya—gikan sa Galilea, siyudad sa Tiro ug Sidon, sidlakang bahin sa Suba sa Jordan, Jerusalem, ug Idumea sa layong habagatan. Daghan ang giayo ni Jesus maong midugok niya kadtong dunay grabeng sakit. Wala na sila maghulat nga hikapon ni Jesus, sila na mismo ang mihikap niya.—Marcos 3: 9, 10. Daghan kaayog tawo mao nga giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga mag-andam ug sakayan nga iyang kasakyan aron makadistansiya sa baybayon ug dili makadutdot niya ang mga tawo. Puwede sab siyang manudlo sa mga tawo samtang naa sa sakayan o mobalhin ngadto sa laing lugar daplin sa baybayon aron daghan pag matabangan. Ang tinun-ang si Mateo miingon nga ang buluhaton ni Jesus nagtuman sa kon unsay “gisulti pinaagi kang propetang Isaias.” (Mateo 12:17) Unsang tagnaa ang gituman ni Jesus? “Kini ang akong alagad nga akong gipili. Ako siyang gihigugma ug giuyonan. Ihatag nako kaniya ang akong espiritu, ug iyang ipakita sa kanasoran kon unsa ang tinuod nga hustisya. Siya dili makiglantugi o mosinggit, ug dili madunggan ang iyang tingog diha sa dagkong kadalanan. Dili niya balion ang nabawog nga tangbo, ug dili niya palongon ang nagkaawop nga pabilo, hangtod nga molampos siya sa pagpatunghag hustisya. Sa pagkatinuod, ang iyang ngalan maghatag ug paglaom sa kanasoran.”—Mateo 12:18-21; Isaias 42:1-4. Siyempre, si Jesus ang alagad nga gihigugma ug giuyonan sa Diyos. Gitudlo ni Jesus ang tinuod nga hustisya nga wala masinati sa mga tawo tungod sa mga tradisyon sa bakak nga relihiyon. Dili makataronganon ang mga Pariseo sa ilang pagpadapat sa Balaod, kay pasagdan lang gani nila ang masakiton sa adlawng Igpapahulay! Aron ipakita ang 80

hustisya sa Diyos ug nga siya gigiyahan sa espiritu, gitabangan ni Jesus ang mga tawo nga makalingkawas sa dili makataronganong mga tradisyon. Tungod niana, gusto siyang patyon sa mga lider sa relihiyon. Daotan kaayo sila! Unsay ipasabot nga “siya dili makiglantugi o mosinggit, ug dili madunggan ang iyang tingog diha sa dagkong kadalanan”? Dihang mag-ayo sa mga masakiton, si Jesus wala magtugot nila—o sa mga demonyo—“sa pagpaila kaniya.” (Marcos 3:12) Dili siya gustong mailhan pinaagi sa gipanulti sa mga tawo diha sa kadalanan o sa gipasapasang sayop nga balita bahin niya.

˙

DAGHAN KAAYONG TAWO ANG MIDUOL KANG JESUS ˙ IYANG GITUMAN ANG TAGNA NI ISAIAS

Si Jesus nagdala sab ug makapahupayng mensahe alang sa mga tawo nga samag nabawog ug nadugmok nga tangbo. Mora silag nagkaawop nga pabilo. Dili niya balion ang nabawog nga

33

tangbo o palongon ang nagkaawop nga pabilo. Siya malumo ug mahigugmaong magpalig-on sa mga buotan. Si Jesus gayod ang paglaom sa kanasoran!

 Giunsa pagtudlo ni Jesus ang hustisya bisag dili ra madunggan ang iyang tingog diha sa dagkong kadalanan?  Kinsa ang samag nabawog nga tangbo ug nagkaawop nga pabilo, ug giunsa sila pagtratar ni Jesus? 81

SI JESUS MIPILIG DOSE KA APOSTOLES MARCOS 3:13-19 LUCAS 6:12-16

Mga usa ka tuig ug tunga na ang milabay sukad gipaila ni Juan nga Tigbawtismo nga si Jesus ang Kordero sa Diyos. Dihang gisugdan ni Jesus ang iyang ministeryo, daghang sinserong mga tawo ang nahimong iyang mga tinun-an, sama ni Andres, Simon Pedro, Juan, lagmit si Santiago (igsoon ni Juan), Felipe, ug Bartolome (nailhan usab ug Natanael). Sa ulahi, daghan pa ang misunod kang Kristo.—Juan 1:45-47. Karon, andam nang mopilig mga apostoles si Jesus. Sila ang mahimo niyang suod nga mga kauban ug makadawat silag espesyal nga pagban-

say. Pero ayha sila pilia ni Jesus, siya miadto sa bukid, nga lagmit duol sa Dagat sa Galilea nga dili ra layo sa Capernaum. Tibuok gabii siyang nagampo, lagmit aron giyahan ug panalanginan sa Diyos. Pagkaugma, gitawag niya ang iyang mga tinun-an ug mipilig 12 ka apostoles gikan nila. Gipili ni Jesus ang unom nga gihisgotan sa unang parapo, apil si Mateo, nga gidapit ni Jesus didto sa opisina sa buhis. Ang laing lima mao

si Judas (gitawag usab nga Tadeo ug “anak ni Santiago”), Simon nga Kananeyo, Tomas, Santiago nga anak ni Alfeo, ug Judas Iskariote.—Mateo 10: 2-4; Lucas 6:16. Kining 12 ka tinun-an nakauban na ni Jesus, ug nailhan na niya sila pag-ayo. Ang pipila nila iyang mga paryente. Ang magsoong si Santiago ug Juan mga ig-agaw ni Jesus. Ug kon tinuod ang giingon sa uban nga si Alfeo igsoon ni Jose, nga amaama ni Jesus, makaingon ta nga ang anak ni Alfeo nga si apostol Santiago, ig-agaw ni Jesus. Siyempre, kabisado kaayo ni Jesus ang ngalan sa iyang mga apostoles. Ikaw, kabisado ba nimo sila? Makatabang ang pagtimaan nga duha ang ginganlag Simon, duha ang Santiago, ug duha ang Judas. Si Simon (Pedro) dunay igsoong si Andres, ug si Santiago (anak ni Zebedeo) dunay igsoong si Juan. Mao nay paagi aron mahinumdoman ang ngalan sa walo ka apostoles. Apil sa nabiling upat mao ang tigkolektag buhis (Mateo), ang nagduhaduha sa ulahi (Tomas), ang usa nga gidapit samtang naa sa ilawom sa kahoy (Natanael), ug ang higala ni Natanael (Felipe). Ang 11 sa mga apostoles maoy taga-Galilea, ang lugar ni Jesus. Si Natanael taga-Cana. Si Felipe, Pedro, ug Andres taga-Betsaida. Sa ulahi, si Pedro ug Andres mibalhin sa Capernaum, nga mao poy lugar ni Mateo. Si Santiago ug Juan nagpuyo sab sa Capernaum o sa lugar nga duol didto, ug pagpangisda ang ilang negosyo. Si Judas Iskariote, nga mitraydor kang Jesus sa ulahi, morag mao lang ang apostoles nga taga-Judea.

 Unsang bug-at nga desisyon ang gihimo ni Jesus human moampo sa tibuok gabii?  Kinsa ang mga apostoles ni Jesus, ug unsay makatabang aron makabisado nimo ang ilang ngalan?

82

˙

ANG 12 KA APOSTOLES

34

ANG GIBANTOG NGA WALI SA BUKID MATEO 5:1–7:29 LUCAS 6:17- 49

˙

Seguradong gikapoy si Jesus human sa tibuok gabiing pag-ampo ug pagpilig 12 ka apostoles. Buntag na, pero duna gihapon siyay kusog ug gusto niyang motabang sa mga tawo. Gihimo niya kini sa bukid sa Galilea, dili ra layo sa Capernaum, ang sentro sa iyang buluhaton. Daghan kaayong tawo gikan sa lagyong dapit ang miadto kaniya. Dunay gikan sa habagatan, sama sa Jerusalem ug sa ubang dapit sa Judea. Ang uban pod gikan sa amihanan-kasadpan, sa baybayong mga siyudad sa Tiro ug Sidon. Nganong miadto man sila kang Jesus? “Aron mamati kaniya ug magpaayo sa ilang mga sakit.” Ug mao nay nahitabo—giayo “silang tanan” ni Jesus. Tiaw mo na! Ang tanang masakiton naayo. Gipang-ayo sab ni Jesus kadtong “gidemonyohan,” mga tawong gisamok sa daotang mga anghel ni Satanas.—Lucas 6: 17-19. Pagkahuman, si Jesus nangitag patag nga lugar sa maong bukid ug gitapokan siya sa mga tawo. Tingali milingkod duol niya ang iyang mga tinun-an, ilabina ang 12 ka apostoles. Ang tanan gusto nang maminaw sa maong magtutudlo nga dunay gahom sa paghimog mga milagro. Gipahayag ni Jesus ang usa ka wali nga mohatag ug kaayohan sa iyang mamiminaw. Sukad adto, daghan pa ang nakabenepisyo niini. Kita pod makabenepisyo niini nga wali kay gitudlo sa simple ug tin-awng paagi ang lawom nga mga kamatuoran. Gihisgotan ni Jesus ang mga butang ug buluhaton nga pamilyar sa mga tawo. Tungod niini, ang iyang gitudlo daling masabtan sa tanang gustong mosunod sa sukdanan sa Diyos ug makabatog maayong kinabuhi. Unsang importanteng mga punto sa wali ni Jesus ang makatabang nato?

WALI SA BUKID

35

KINSA ANG TINUOD NGA MALIPAYON?

Kitang tanan gusto gayong malipay. Nahibalo si Jesus niini, maong iyang gihisgotan kon kinsa ang tinuod nga malipayon. Seguradong interesado niini ang iyang mga mamiminaw. Pero lagmit dunay nakapalibog nila. Siya miingon: ‘Malipayon kadtong giuhaw sa giya sa Diyos, kay ila ang Gingharian sa langit. Malipayon kadtong nagbangotan, kay sila pagahupayon. . . . Malipayon kadtong gigutom ug giuhaw sa pagkamatarong, kay sila pagabusgon. . . . Malipayon kadtong gilutos tungod sa pagkamatarong, kay ila ang Gingharian sa langit. Malipayon mo dihang kamo pakaulawan ug lutoson . . . tungod kanako. Pagsadya ug lukso sa kalipay.’—Mateo 5: 3-12. Unsa nga kalipay ang gipasabot ni Jesus? Wala siya magpasabot sa kalipay nga bation dihang maglingawlingaw. Labaw pa niini ang tinuod nga kalipay. Naglakip kini ug pagkakontento ug pagkatagbaw sa kinabuhi. Si Jesus miingon nga ang tinuod nga malipayon mao ang mga tawong gustong magpagiya sa Diyos, naguol kay makasasala sila, ug kadtong nakaila ug nag-alagad sa Diyos. Bisan pag gidumtan o gilutos sila tungod sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, malipayon sila kay nahibalo nga napahimutan nila ang Diyos ug panalanginan silag kinabuhing walay kataposan. Daghang tawo ang nagtuo nga malipayon ka kon dato ka ug kanunayng makalingawlingaw. Pero lahi ang giingon ni Jesus. Lagmit natingala ang iyang mga mamiminaw dihang siya miingon: “Alaot kamong mga dato, kay inyo nang natagamtam ang tanang kaharuhay. Alaot kamong mga busog karon,

 Asa gihatag ni Jesus ang iyang gibantog nga wali, ug kinsay tua didto?  Nganong daghan tag makat-onan sa wali ni Jesus?  Kinsa ang tinuod nga malipayon, ug ngano?

85

kay kamo gutomon. Alaot kamong nagsadya karon, kay kamo magbangotan ug manghilak. Alaot kamo dihang dayegon kamo sa tanang tawo, kay kini usab ang gihimo sa ilang mga katigulangan ngadto sa mini nga mga propeta.”—Lucas 6:24-26. Nganong alaot man ang dato, kadtong nagsadya, ug gidayeg? Kon nakapokus siya niining mga butanga, posibleng mabiyaan niya ang pag-alagad sa Diyos ug mawad-an sa tinuod nga kalipay. Wala mag-ingon si Jesus nga kon pobre o gigutom ka, malipayon ka. Pero mga pobre ang kasagarang mo-

dawat sa gitudlo ni Jesus ug makabaton sa tinuod nga kalipay. Nagtumong sa iyang mga tinun-an, si Jesus miingon: “Kamo ang asin sa yuta.” (Mateo 5:13) Siyempre, dili sila literal nga asin. Ang asin gamiton sa pagpreserbar. Didto sa templo sa Diyos, dunay dakong tapok sa asin sa kilid sa altar nga gamiton alang sa mga halad. Ang asin sab nagrepresentar sa kondisyon nga dili madunot o dili madaot. (Levitico 2:13; Ezequiel 43:23, 24) Ang mga tinun-an ni Jesus mao ang “asin sa yuta” kay sila makatabang sa mga tawo nga mapreserbar o maampingan ang ilang relasyon sa Diyos ug malikayan ang pagkadaot sa moral. Ang ilang mensahe makapreserbar gayod sa kinabuhi sa tanang modawat niini. Giingnan sab niya ang mga tinun-an: “Kamo ang kahayag sa kalibotan.” Ang lampara dili gayod takloban ug basket kondili ibutang sa tungtonganan aron mohayag ang palibot. Busa si Jesus miawhag: “Palamdaga ang inyong kahayag atubangan sa 86

mga tawo aron ilang makita ang inyong maayong mga buhat ug himayaon ang inyong Amahan nga anaa sa langit.”—Mateo 5:14-16. TAAS NGA SUKDANAN ALANG SA IYANG MGA SUMUSUNOD

Para sa Hudiyong mga lider sa relihiyon, si Jesus naglapas sa Balaod sa Diyos maong nagsabot sila nga patyon siya. Busa walay lipodlipod si Jesus nga miingon: “Ayaw ninyo hunahunaa nga mianhi ko aron himoong walay pulos ang Balaod o ang basahon sa mga Propeta. Mianhi ko sa pagtuman niana.”—Mateo 5:17. Dako gayod ug pagtahod si Jesus sa Balaod sa Diyos maong gidasig niya ang uban nga tahoron sab kini. Gani siya miingon: “Si bisan kinsa nga maglapas sa usa sa mga sugo niini ug magtudlo usab sa uban sa paglapas niini dili takos sa Gingharian sa langit.” Iyang gipasabot nga dili

gayod makasulod sa Gingharian ang maong tawo. Siya miingon: “Apan si bisan kinsa nga magtuman ug magtudlo niini takos sa Gingharian sa langit.” —Mateo 5:19. Gisaway ni Jesus bisan ang panghunahuna nga moresulta sa paglapas sa Balaod sa Diyos. Human hisgoti ang balaod nga “Dili ka magpatay,” si Jesus midugang: “Si bisan kinsa nga magpadayon sa pagkasuko sa iyang igsoon manubag sa korte sa hustisya.” (Mateo 5:21, 22) Bug-at nga sala kon ang usa padayong masuko, kay kini lagmit moresultag pagpatay. Gani, gipatin-aw ni Jesus kon unsang paningkamot ang himoon aron mabatonan ang maayong relasyon sa uban: “Kon magdala ka sa imong gasa ngadto sa halaran ug didto mahinumdom ka nga ang imong isigkatawo may kahiubos kanimo, biyai ang imong gasa atubangan sa halaran, ug lakaw. Pakigdait una sa imong igsoon ug human niana, balik ug ihalad ang imong gasa.” —Mateo 5:23, 24. Ang Balaod nagdili usab sa pagpanapaw. Si Jesus miingon: “Nakadungog mo niini: ‘Dili ka manapaw.’ Apan sultihan ko kamo nga si bisan kinsa nga magpadayon sa pagtan-aw sa usa ka babaye ug maibog kaniya nakapanapaw na diha sa iyang kasingkasing.” (Mateo 5:27, 28) Si Jesus wala magtumong sa dili tinuyo nga paghunahunag imoral kondili iyang gipasiugda ang kaseryoso kon ang usa “magpadayon sa pagtan-aw.” Ang pagpadayon sa pagtan-aw makapukaw sa pangibog. Dayon kon dunay kahigayonan, lagmit moresulta kinig pagpanapaw. Unsay himoon aron malikayan kini? Dakong sakripisyo ang gikinahanglan. Si Jesus miingon: “Kon makasala ka tungod sa imong tuo nga mata, lugita kini ug isalibay. . . . Kon makasala ka tungod sa imong tuong kamot, putla kini ug isalibay.”—Mateo 5:29, 30. Mosugot ang uban nga maputlag tiil o kamot aron masalbar ang ilang kinabuhi. Dili ikatinga-

la nga si Jesus miingon nga mas maayo pang “isalibay” ang bisan unsa, bisan pag sama kini ka importante sa mata o kamot, aron malikayan ang imoral nga panghunahuna ug ang mga resulta niini. Si Jesus mipatin-aw: “Mas maayo pa nga mawadan kag kamot kay sa maadto ang imong tibuok lawas sa Gehenna” (sunoganag basura sa gawas sa paril sa Jerusalem), nga nagpasabot ug permanenteng kalaglagan. Mitambag pod si Jesus kon unsay himoon dihang ang uban makapasakit nato. Siya miingon: “Ayawg sukli ang usa nga daotan, apan si bisan kinsa nga mosagpa sa imong tuo nga aping, itahan usab kaniya ang pikas.” (Mateo 5:39) Wala kana magpasabot nga dili na nimo panalipdan ang kaugalingon ug ang imong pamilya sa kapeligrohan. Naghisgot si Jesus ug pagsagpa, nga dili makaangol o makamatay, pero makainsulto. Ang ipasabot ni Jesus nga kon dunay makig-away o makiglalis nimo, sagpaon ba ka o insultohon, ayawg sukol. Nahiuyon kana nga tambag sa balaod sa Diyos nga higugmaon ang isigkatawo. Maong gitambagan ni Jesus ang iyang mga mamiminaw:

 Kinsa ang mga alaot, ug ngano?  Nganong ang mga tinun-an ni Jesus maoy “asin sa yuta” ug “kahayag sa kalibotan”?  Dako bag pagtahod si Jesus sa Balaod sa Diyos? Ipatin-aw.  Unsay gitambag ni Jesus aron malikayan ang hinungdan sa pagpatay ug pagpanapaw?

87

“Padayong higugmaa ang inyong mga kaaway ug padayong iampo kadtong naglutos kaninyo.” Iyang gisulti kon nganong angay ning himoon: “Aron inyong mapamatud-an nga kamo mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit, kay siya nagpasubang sa iyang adlaw sa mga daotan ug sa mga maayo.”—Mateo 5:44, 45. Sa pagsumaryo niining bahina sa iyang wali, si Jesus miingon: “Kamo kinahanglang mahimong hingpit kay ang inyong langitnong Amahan hingpit.” (Mateo 5:48) Wala gayod siya magpasabot nga ang mga tawo mahingpit karon. Pero kon sundogon nato ang Diyos, mahimo natong higugmaon bisan ang atong mga kaaway. Sa laing pagkasulti: “Padayong magmaluluy-on, maingon nga ang inyong Amahan maluluy-on.”—Lucas 6:36. PAG-AMPO UG PAGSALIG SA DIYOS

Sa pagpadayon sa iyang wali, gidasig ni Jesus ang iyang mga mamiminaw: “Pagbantay nga ang inyong pagbuhat ug matarong dili ninyo himoon atubangan sa mga tawo sa tuyo nga ila kining makita.” Gisaway ni Jesus ang mga nagpakaaron-ingnong diyosnon, ug siya miingon: “Kon maghatag kag mga gasa sa kaluoy, ayaw pagpahuyop ug trompeta sa imong unahan, sama sa ginabuhat sa uban . . . nga nagpakaaron-ingnong ma-

tarong.” (Mateo 6:1, 2) Mas maayong dili ibandilyo kon mohatag ug gasa sa kaluoy. Dayon si Jesus miingon: “Kon mag-ampo mo, ayawg sundoga ang mga tigpakaaron-ingnon, kay sila ganahang mag-ampo nga nagtindog diha sa mga sinagoga ug sa mga eskina sa dagkong kadalanan aron makita sa mga tawo.” Siya midugang: “Kon mag-ampo ka, sulod sa usa ka kuwarto ug sirhi ang pultahan, dayon pag-ampo sa imong langitnong Amahan.” (Mateo 6:5, 6) Dili supak si Jesus sa tanang pag-ampo diha sa publiko, kay nagampo man sab siya sa publiko. Ang iyang gisaway mao ang paagi sa pag-ampo nga gihimo aron magpasikat ug magpabilib sa uban. Iyang gitambagan ang mga tawo: “Dihang magampo, ayawg balikbalika ang samang mga pulong ingon sa ginahimo sa katawhan sa kanasoran.” (Mateo 6:7) Wala ipasabot ni Jesus nga sayop ang pagampo kanunay bahin sa usa ka butang. Ang iyang gisaway mao ang balikbalik nga paggamit ug memoryadong mga pulong. Dayon iyang gihatag ang modelong pagampo nga naglakip sa pito ka hangyo. Ang unang tulo ka hangyo maoy bahin sa katungod sa Diyos ingong magmamando ug sa iyang katuyoan—nga balaanon ang iyang ngalan, moabot ang iyang Gingharian, ug matuman ang iyang kabubut-on. Kini ang unahon diha sa pag-ampo sa dili pa mohimog personal nga mga hangyo sama sa pagkaon adlaw-adlaw, pagpangayog pasaylo sa mga sala, paghangyo nga dili madaog sa tentasyon, ug maluwas gikan sa daotan. Importante ba kaayo nato ang atong kabtangan? Gidasig ni Jesus ang mga tawo: “Hunong na mo sa

 Unsay gipasabot ni Jesus sa iyang pag-ingon nga itahan ang pikas nga aping?  Unsay atong buhaton aron mahimong hingpit sama sa Diyos?  Unsay gitudlo ni Jesus bahin sa pag-ampo?

PAGTUDLO PINAAGIG PAGSUBLI Usahay, sublion paghisgot ni Jesus ang pangunang mga pagtulon-an. Pananglitan, diha sa Wali sa Bukid, gitudloan niya ang mga mamiminaw kon unsaon pag-ampo ug kon unsay angay nilang panglantaw sa materyal nga mga butang.—Mateo 6:9-13, 25-34. Mga usa ka tuig ug tunga sa ulahi, gihisgotan na sab ni Jesus ang maong mga pagtulon-an. (Lucas 11: 1-4; 12:22-31) Kini nga pagsubli nakatabang sa mga tinun-an nga dili malimtan ang importanteng mga punto, ug nakabenepisyo sab kadtong wala makadungog niini sa miagi.

pagtigom ug mga bahandi sa yuta, diin may insekto ug taya nga mangutkot ug may mga kawatan nga manglungkab ug mangawat.” Tinuod gyod kini! Ang bahandi puwedeng mawala, ug dili kini garantiya nga atong mapalipay ang Diyos. Busa si Jesus miingon: “Pagtigom mog mga bahandi sa langit.” Mahimo nato ni kon atong unahon ang pagalagad sa Diyos. Wala gayoy makailog sa atong maayong relasyon sa Diyos o sa ganti niini nga kinabuhing walay kataposan. Tinuod gyod ang giingon ni Jesus: “Kon asa ang imong bahandi, atua usab ang imong kasingkasing.”—Mateo 6:19-21. Aron ipasiugda kini nga punto, si Jesus mihatag ug ilustrasyon: “Ang lampara sa lawas mao ang mata. Busa kon ang imong mata nakapokus, ang imong tibuok lawas hayag. Apan kon ang imong mata masinahon, ang imong tibuok lawas ngitngit.” (Mateo 6:22, 23) Sa mahulagwayong paagi, kon tin-aw atong mata, mora kinig hayag nga lampara sa atong lawas. Aron motin-aw atong mata, kinahanglang nakapokus ni sa usa ka butang; kon dili, mabatonan nato ang sayop nga panglantaw sa kinabuhi. Kon magpokus ta sa pagpangitag bahandi imbes sa pag-alagad sa Diyos,

ang atong “tibuok lawas ngitngit,” ug lagmit dili na ta magmatinud-anon. Dayon mihatag si Jesus ug puwersadong ilustrasyon: “Walay ulipon nga makaalagad ug duha ka agalon; kay dumtan niya ang usa ug higugmaon ang lain, o unongan niya ang usa ug tamayon ang lain. Dili mahimo nga magpaulipon mo sa Diyos ug sa Bahandi.”—Mateo 6:24. Tingali nabalaka ang ubang mamiminaw bahin sa ilang materyal nga panginahanglan. Busa iya silang gipasaligan nga dili angayng mabalaka kon unahon nila ang pag-alagad sa Diyos. “Panid-i pag-ayo ang mga langgam; sila wala magpugas o mag-ani o magtigom diha sa mga kamalig, apan ang inyong langitnong Amahan nagapakaon kanila.”—Mateo 6:26. Unsa poy makat-onan bahin sa mga lirio sa kapatagan? Gihisgotan ni Jesus nga “si Solomon, 89

bisan sa iyang kadato, wala makasul-ob ug besti nga sama ka nindot nianang sa mga lirio.” Unsay gipakita niini? “Kon ingon niana ang pagbesti sa Diyos sa mga tanom sa kapatagan, nga ania karon ug ugma isalibay sa kalayo, dili ba mas labaw pa nga kamo iyang bestihan?” (Mateo 6:29, 30) Si Jesus miingon: “Ayaw gayod pagkabalaka ug moingon, ‘Unsa may among kan-on?’ o, ‘Unsa may among imnon?’ o, ‘Unsa may among isul-ob?’ . . . Ang inyong langitnong Amahan nahibalo nga gikinahanglan ninyo kining tanan. Busa unaha kanunay ang pagpangita sa Gingharian ug sa pagkamatarong sa Diyos, ug ang tanang ubang butang igadugang ra kaninyo.”—Mateo 6:31-33.

kaayo, sama sa perlas. Kon ang ubang tawo mogawi nga morag hayop, nga walay apresasyon niining bililhong kamatuoran, kinahanglan silang biyaan sa mga tinun-an ug pangitaon kadtong andam modawat. Naghisgot na sab si Jesus bahin sa pag-ampo ug iyang gipasiugda nga kinahanglang regular kining himoon. “Padayon sa pagpangayo, ug kamo pagahatagan.” Ang Diyos andam motubag sa mga

ANG MAKADAWAT SA TINUOD NGA KINABUHI

Ang mga apostoles ug sinserong mga tawo gustong magkinabuhi sa paagi nga makapalipay sa Diyos, pero lisod kana sa ilang kahimtang. Pananglitan, daghang Pariseo ang estrikto ug kusog kaayong manaway. Busa gidasig ni Jesus ang iyang mga mamiminaw: “Ayaw na panghukom aron dili mo hukman; kay kamo iyang hukman sumala sa inyong paghukom sa uban.”—Mateo 7:1, 2. Peligroso gayong sundon ang giya sa hinawayon kaayong mga Pariseo. Si Jesus naghatag ug ilustrasyon: “Ang tawong buta makagiya ba ug laing buta? Dili ba pareho silang mahulog sa kanal?” Busa unsaon pagtratar sa mga mamiminaw ni Jesus ang ilang isigkatawo? Kinahanglang dili sila manaway kay bug-at kini nga sala. Si Jesus nangutana: “Unsaon nimo pag-ingon sa imong igsoon, ‘Igsoon, kuhaon nako ang uhot nga naa sa imong mata,’ samtang wala nimo tagda ang salagunting diha sa imong mata? Salingkapaw! Kuhaa una ang salagunting sa imong mata aron maklaro nimo kon unsaon pagkuha sa uhot nga naa sa mata sa imong igsoon.”—Lucas 6:39-42. Wala ni magkahulogan nga ang mga tinun-an dili na makahukom sa uban gamit ang ilang gahom sa pagsabot. Giawhag sila ni Jesus: “Ayaw ihatag sa mga iro ang butang nga balaan ug ayaw iitsa sa mga baboy ang inyong mga perlas.” (Mateo 7:6) Ang mga kamatuoran sa Pulong sa Diyos bililhon 90

pag-ampo, sumala sa punto sa pangutana ni Jesus: “Kon pangayoan mog tinapay sa inyong anak, hatagan ba ninyo siyag bato? . . . Busa kon kamo, bisan tuod daotan, mahibalong mohatag ug maayong mga gasa sa inyong mga anak, labaw na gyod ang inyong Amahan nga anaa sa langit! Siya mohatag ug maayong mga butang niadtong nagapangayo kaniya.”—Mateo 7:7-11. Dayon gihisgotan ni Jesus ang nabantog sa ulahi nga lagda bahin sa pagpakiglabot sa uban: “Buhata sa uban ang tanan nga gusto ninyong buhaton nila kaninyo.” Dili ba maayong ipadapat nato ning tambaga dihang makiglabot sa uban? Pero lisod kining himoon, kay si Jesus miingon: “Sulod mo agi sa sigpit nga ganghaan, kay lapad ang ganghaan ug luag ang dalan padulong sa kalaglagan, ug dag-

han ang nagasulod agi niini; samtang sigpit ang ganghaan ug hiktin ang dalan padulong sa kinabuhi, ug diyutay ra ang nakakaplag niini.”—Mateo 7: 12-14. Dunay gustong magpahisalaag sa mga tinunang nagsubay sa dalan sa kinabuhi, maong gipasidan-an sila ni Jesus: “Pagbantay sa mini nga mga propeta nga manganha kaninyo nga magpakaaroningnong karnero, apan sa pagkatinuod sila maoy mga lobo nga manunukob.” (Mateo 7:15) Miingon si Jesus nga mailhan ang maayo ug daotang kahoy depende sa bunga niini. Ingon ana sab

ang mga tawo. Busa atong mailhan ang mini nga mga propeta pinaagi sa ilang pagtulon-an ug binuhatan. Gipatin-aw ni Jesus nga dili lang sa sinultihan mailhan ang iyang tinun-an kondili sa binuhatan sab. Nangangkon ang uban nga si Jesus ang ilang Ginoo, pero komosta kon wala nila buhata ang kabubut-on sa Diyos? Si Jesus moingon kanila: “Wala gyod ko makaila ninyo! Pahilayo kanako, kamong mamumuhat ug daotan!”—Mateo 7:23. Gitapos ni Jesus ang iyang wali pinaagi sa pagingon: “Ang matag usa nga mamati sa akong gipamulong ug mobuhat niini mahisama sa usa ka tawong maalamon nga nagtukod sa iyang balay diha sa bato. Ug mibundak ang ulan ug mibul-og ang baha ug mihuros ang kusog nga hangin, apan ang balay wala mahugno kay kini gitukod man diha sa bato.” (Mateo 7:24, 25) Nganong wala maunsa ang balay? Tungod kay ang tawo “nagkalot ug lawom ug nagpahiluna sa pundasyon niini diha sa bato.” (Lucas 6:48) Busa labaw pa ang gikinahanglan kay sa pagpamati lang sa gitudlo ni Jesus. Kinahanglan tang maningkamot sa ‘pagbuhat niini.’ Pero komosta kadtong ‘magpatalinghog sa mga pulong’ apan “dili mobuhat niini”? Siya “mahisama sa usa ka tawong buangbuang nga nagtukod sa iyang balay ibabaw sa balas.” (Mateo 7:26) Seguradong mahugno ang maong balay tungod sa ulan, baha, ug hangin. Niini nga wali, ang mga tawo nahingangha pagayo sa paagi sa pagtudlo ni Jesus. Nanudlo siya nga may awtoridad, dili sama sa mga lider sa relihiyon. Lagmit daghang mamiminaw ang nahimong iyang mga tinun-an.

 Nganong mas importante ang espirituwal nga bahandi, ug unsay himoon aron ato ning mabatonan?  Nganong dili angayng mabalaka ang mga sumusunod ni Jesus?  Unsay giingon ni Jesus bahin sa paghukom sa uban, pero nganong kinahanglan tang mohukom usahay?  Unsa pay gisulti ni Jesus bahin sa pag-ampo, ug unsay iyang gitudlo bahin sa pagpakiglabot sa uban?  Giunsa pagpakita ni Jesus nga dili sayon ang pagkahimong iyang tinun-an ug nga peligroso kon ang usa mahisalaag? 91

SENTURYON NGA NAGPAKITAG DAKONG PAGTUO MATEO 8:5-13 LUCAS 7:1-10

˙

Human sa iyang Wali sa Bukid, miadto si Jesus sa Capernaum. Dayon, giduol siya sa pipila ka kadagkoan sa mga Hudiyo. Gisugo sila sa usa ka senturyon, opisyal sa kasundalohan sa Roma. Ang sulugoon sa opisyal grabeng nasakit ug hapit nang mamatay. Bisag Hentil ang opisyal, siya nangayog tabang kang Jesus. Ang mga Hudiyo miingon kang Jesus nga ang sulugoon sa maong opisyal “paralisado ug naghigda na lang sa balay, ug grabe ang iyang pag-antos.” (Mateo 8:6) Giingnan sa kadagkoan sa mga Hudiyo si Jesus nga angay gyod niyang tabangan ang senturyon. Sila mipatin-aw: “Gimahal niya ang atong nasod ug gipatukoran mi niyag sinagoga.”—Lucas 7:4, 5. Dayon si Jesus ug ang kadagkoan sa mga Hudiyo miadto sa balay sa senturyon. Sa hapit na silang moabot, nagpadalag mga higala ang opisyal aron sultihan si Jesus: “Senyor, ayaw nag hasola ang imong kaugalingon kay dili ko takos nga magpasulod nimo sa akong balay. Kanay rason nga wala ko moanha nimo.” (Lucas 7:6, 7) Mapainubsanon kaayo ang maong opisyal bisag naanad nga mohatag ug sugo. Kini nagpakita nga lahi gyod ning tawhana sa ubang mga Romano nga nagdaogdaog sa mga ulipon.—Mateo 8:9. Seguradong nasayod ang senturyon nga ang mga Hudiyo dili makig-uban sa mga tawong lahig rasa. (Buhat 10:28) Tingali mao nay rason nga iyang gisugo ang iyang mga higala nga sultihan si Jesus: “Isulti lang ang pulong ug maulian na ang akong sulugoon.”—Lucas 7:7. Nahingangha si Jesus ug miingon: “Sultihan ko kamo, wala koy nakita bisan sa Israel nga ingon ni-

ULIPON SA OPISYAL SA KASUNDALOHAN NAAYO ˙ KADTONG MAY PAGTUO PANALANGINAN

36

ini ka dakog pagtuo.” (Lucas 7:9) Dihang nakabalik na ang mga higala sa senturyon, ilang nahibaloan nga naulian na ang ulipon. Human ayoha ni Jesus ang ulipon, iyang gigamit kini nga higayon aron ipakita nga ang dili Hudiyo nga may pagtuo makadawat sab ug mga panalangin. Siya miingon: “Daghan ang mangabot gikan sa sidlakan ug kasadpan ug makigpangaon diha sa lamesa uban kang Abraham, Isaac, ug Jacob didto sa Gingharian sa langit.” Komosta ang mga Hudiyo nga walay pagtuo? Si Jesus miingon nga sila “isalibay sa kangitngitan sa gawas. Didto sila magdanguyngoy ug magkagot sa ilang mga ngipon.”—Mateo 8:11, 12.

Busa, ang mga Hudiyo nga wala modawat sa kahigayonan nga unang gihatag kanila aron mahimong bahin sa Gingharian kauban ni Kristo, isalikway. Pero ang mga Hentil hatagag kahigayonan nga makigpangaon sa iyang lamesa, “didto sa Gingharian sa langit.”

 Nganong mihangyo ang mga Hudiyo nga tabangan ang Hentil nga opisyal sa kasundalohan?  Ngano kahang mihangyo ang senturyon nga dili na lang mosulod sa iyang balay si Jesus?  Unsang panalangin sa umaabot ang gihisgotan ni Jesus alang sa mga Hentil? 93

GIBANHAW NI JESUS ANG ANAK SA BIYUDA LUCAS 7:11-17

Human ayoha ni Jesus ang sulugoon sa opisyal sa kasundalohan didto sa Capernaum, siya miadto sa siyudad sa Nain, nga kapig 32 kilometros pahabagatan-kasadpan. Wala siya mag-inusara. Ang mga tinun-an mikuyog niya apil ang daghang tawo. Morag hapit nang mogabii dihang duol na sila sa Nain. Ilang nasugatan ang daghang Hudiyo nga nagprosesyon sa lubong. Giyayongan ang patayng lawas sa batan-ong lalaki padulong sa lubnganan sa gawas sa siyudad. Nilang tanan, ang naguol pag-ayo mao ang inahan sa batan-on. Biyuda na siya, ug namatay ang iyang bugtong anak. Sukad namatay iyang bana, wala ra siya mag-inusara kay naa pa man siyay anak. Seguradong suod kaayo sila, ug ang iyang kaugmaon ug seguridad sa umaabot nagdepende sa iyang anak. Pero namatay na ang iyang anak. Kinsa na lang kahay makauban ug makatabang niya? Pagkakita ni Jesus sa maong biyuda, morag gikumot ang iyang kasingkasing tungod sa kaguol

ug makaluluoyng kahimtang sa babaye. Sa malumong paagi, iyang gipalig-on ang babaye: “Ayaw nag hilak.” Pero dili lang kana ang iyang gihimo. Iyang giduol ug gihikap ang teheras nga gibutangan sa patayng lawas. (Lucas 7:13, 14) Tungod sa iyang gihimo, kalit nga mihunong ang mga tawong nagprosesyon. Seguradong daghan ang natingala kon unsay iyang gihunahuna ug kon unsay iyang himoon. Ug unsa pod kahay gihunahuna sa mga kauban ni Jesus nga nakakita na niya nga milagrosong nag-ayog mga sakit? Wala pa sila sukad makakita kang Jesus nga nagbanhawg patay. Daghan ang mihimog pagbanhaw kaniadto, pero makabanhaw pod kaha si Jesus? (1 Hari 17:1723; 2 Hari 4:32-37) Siya miingon: “Dong, sultihan ti ka, bangon!” (Lucas 7:14) Ug mao nay nahitabo. Ang batan-on mibangon ug misulti! Gihatag siya ni Jesus sa iyang inahan nga nakurat pero nalipay kaayo. Makauban na sab niya ang iyang anak.

˙

PAGBANHAW DIDTO SA NAIN

37

Dihang nakita sa mga tawo nga nabuhi ang batan-on, ilang gidayeg ang Maghahatag ug Kinabuhi, si Jehova. Sila miingon: “Usa ka gamhanang propeta ang mianhi kanato.” Ang uban nga nakasabot sa kahulogan sa gihimo ni Jesus miingon: “Ang Diyos nahinumdom sa iyang katawhan.” (Lucas 7:16) Kini nga milagro nabalitaan dayon sa silingang mga lungsod ug lagmit sa lugar ni Jesus sa Nasaret, mga 10 kilometros ang gilay-on. Nakaabot pod ang balita sa Judea, sa habagatan. Naa pa gihapon sa prisohan si Juan nga Tigbawtismo, ug interesado kaayo siya sa gipanghimo ni Jesus. Gibalitaan si Juan sa iyang mga tinun-an bahin niini nga mga milagro. Unsay iyang reaksiyon?

 Unsay nahitabo dihang duol na si Jesus sa Nain?  Unsay gibati ni Jesus sa iyang nakita, ug unsay iyang gihimo?  Unsay reaksiyon sa mga tawo sa gihimo ni Jesus?

95

SI JUAN GUSTONG MASAYOD SA TUBAG NI JESUS MATEO 11:2-15 LUCAS 7:18-30

Mga usa ka tuig nang napriso si Juan nga Tigbawtismo. Pero nakabalita gihapon siya sa mga milagro ni Jesus. Seguradong nalipay si Juan dihang gibalitaan siya sa iyang mga tinun-an nga gibanhaw ni Jesus ang anak sa biyuda sa Nain. Gustong masayran ni Juan ang tubag ni Jesus kon unsay ipasabot niining tanan. Busa gipatawag ni Juan ang iyang duha ka tinun-an. Ngano man? Gisugo niya sila nga pangutan-on si Jesus: “Ikaw ba ang Usa nga Moanhi, o magpaabot pa mig lain?”—Lucas 7:19. Nganong nakapangutana man si Juan niini? Si Juan diyosnon, ug niadtong gibawtismohan niya si Jesus mga duha ka tuig na ang milabay, iyang nakita nga si Jesus gikunsaran sa espiritu sa Diyos ug iyang nadungog ang pag-uyon sa Diyos. Siyempre, dili ta makaingon nga mihuyang ang iyang pagtuo. Kay kon mao, di unta siya dayegon ni Jesus. Pero kon wala siya magduhaduha, nganong nangutana man siya niini bahin kang Jesus? Gusto lang masayran ni Juan gikan mismo kang Jesus nga siya ang Mesiyas. Makapadasig kini kang Juan kay napriso man siya. Ug duna pay laing ipasabot ang pangutana ni Juan. Nahibalo siya sa mga tagna sa Bibliya nga ang Dinihogan sa Diyos mahimong hari ug manluluwas. Pero pipila ka bulan human bawtismohi si Jesus, napriso si Juan. Busa nangutana siya kon duna pa bay laing moabot gawas kang Jesus, nga maoy motuman sa tanang gitagna nga buhaton sa Mesiyas. Imbes sultihan lang ang mga tinun-an ni Juan nga ‘Siyempre, ako ang Dinihogan nga moabot,’ gipamatud-an ni Jesus nga gipaluyohan siya sa Diyos pinaagi sa pag-ayo sa tanang matang sa sakit. Dayon siya miingon sa mga tinun-an: “Lakaw, sultihi si Juan sa inyong nadungog ug nakita: Ang mga buta makakita na ug ang mga bakol makalakaw na, ang mga sanlahon nangaayo na 96

ug ang mga bungol makadungog na, ang mga patay gibanhaw ug ang mga kabos gisangyawan sa maayong balita.”—Mateo 11:4, 5. Nangutana si Juan kay lagmit nagdahom siya nga si Jesus mohimog lain pang mga milagro, ug lagmit pagawson siya ni Jesus sa prisohan. Pero ang tubag ni Jesus nagpakita nga dili angayng dahomon ni Juan nga mohimo siyag mga milagro nga labaw pa sa iyang gihimo. Pagbiya sa mga tinun-an ni Juan, giingnan ni Jesus ang mga tawo nga dili lang basta propeta si Juan. Siya ang “mensahero” ni Jehova nga gitagna sa Malaquias 3:1. Siya sab ang propetang Elias nga gitagna sa Malaquias 4:5, 6. Si Jesus mipatin-aw: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, wala pay natawo nga molabaw kang Juan nga Tigbawtismo, apan ang usa nga ubos diha sa Gingharian sa langit labaw pa kay kaniya.”—Mateo 11:11. Kay si Jesus miingon nga labaw pa kang Juan ang usa nga ubos diha sa Gingharian sa langit, iyang gipakita nga si Juan dili bahin sa Gingharian sa langit. Si Juan ang nag-andam sa dalan para kang Jesus, pero namatay siya ayha gibuksan ni Kristo ang dalan paingon sa langit. (Hebreohanon 10:19, 20) Bisan pa niana, siya matinumanong propeta sa Diyos ug mabuhi sa yuta ingong sakop sa Gingharian sa Diyos.

˙

NANGUTANA SI JUAN BAHIN KANG JESUS ˙ GIDAYEG NI JESUS SI JUAN

38

 Nganong nangutana si Juan kon si Jesus ba ang Usa nga Moanhi o duna pay laing moabot?  Unsang mga tagna ang giingon ni Jesus nga natuman kang Juan nga Tigbawtismo?  Nganong si Juan nga Tigbawtismo dili makauban ni Jesus sa langit? 97

ALAOT ANG GAHIG ULO NGA KALIWATAN MATEO 11:16-30 LUCAS 7:31-35

Dakog pagtahod si Jesus kang Juan nga Tigbawtismo, pero unsay panglantaw sa kadaghanan kang Juan? Si Jesus miingon: “Kang kinsa nako ikatandi kining kaliwatana? Sama kini sa mga bata nga naglingkod sa merkado nga misinggit sa ilang mga kadula: ‘Nagpatokar mig plawta, apan wala mo mosayaw; kunohay namatyan mi, apan wala mo manghilak.’ ”—Mateo 11:16, 17. Unsay gipasabot ni Jesus? Iyang giklaro ang punto: “Si Juan wala mokaon ug moinom, apan ang mga tawo nag-ingon, ‘Siya may demonyo.’ Ang Anak sa tawo mikaon ug miinom, apan ang mga tawo nag-ingon, ‘Tan-awa! Hangol kaayo siyag pagkaon ug palainom ug bino, higala sa mga maniningil ug buhis ug sa mga makasasala.’ ” (Mateo 11:18, 19) Si Juan nagkinabuhing simple ingong Nazareo, dili gani siya moinom ug bino, pero kining kaliwatana miingon nga siya gidemonyohan. (Numeros 6:2, 3; Lucas 1:15) Sa laing bahin, si Jesus nagkinabuhi ingong ordinaryong tawo. Balanse ang iyang panglantaw bahin sa pagkaon ug pag-inom, pero gipasanginlan siya nga nagpatuyang. Morag lisod pahimut-an kining mga tawhana. Ang maong kaliwatan gipakasama ni Jesus sa mga bata nga naa sa merkado nga wala mosayaw dihang nagplawta ang ilang mga kadula o wala mohilak dihang ang uban kunohay namatyan. Siya miingon: “Ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini.” (Mateo 11: 16, 19) Ang “mga buhat”—mga nahimo ni Juan ug Jesus—nagpamatuod nga bakak ang mga akusasyon kanila. Human hisgoti ni Jesus kining gahig ulo nga kaliwatan, iyang gisaway ang mga siyudad sa Corasin, Betsaida, ug Capernaum, mga dapit diin naghimo siyag mga milagro. Si Jesus miingon

98

nga kon didto pa niya gihimo ang mga milagro sa mga siyudad sa Fenicia, ang Tiro ug Sidon, hagbay ra silang naghinulsol. Gihisgotan sab ni Jesus ang Capernaum, nga sentro sa iyang buluhaton sa mubong panahon. Daghan sab didto ang wala maminaw. Miingon si Jesus bahin sa maong siyudad: “Sa Adlaw sa Paghukom ang inyong silot mas bug-at pa kay sa naagoman sa Sodoma.” —Mateo 11:24. Dayon gidayeg ni Jesus ang iyang Amahan, kinsa nagtago sa bililhong espirituwal nga kamatuoran “gikan sa mga maalamon ug makinaadmanon” pero nagpadayag niini ngadto sa mga mapainubsanon, nga samag mga bata. (Mateo 11:25) Makapadani gayod ang iyang pagdapit kanila: “Ari kamo kanako, kamong tanang gikapoy ug nabugatan, ug ako magpalagsik kaninyo. Isangon ang akong yugo ug pagkat-on gikan kanako kay ako malumo ug mapainubsanon, ug kamo mobatig kahayahay. Kay ang akong yugo sayon dad-on, ug ang akong luwan gaan.”—Mateo 11:28-30. Giunsa sila pagpalagsik ni Jesus? Gipabugatan sa mga lider sa relihiyon ang mga tawo pinaagig mga tradisyon, sama sa estrikto kaayong pagpatuman sa Igpapahulay. Pero gipalagsik sila ni Jesus pinaagi sa pagtudlo sa kamatuoran sa Diyos, nga wala mamansahi sa maong mga tradisyon. Gihupay sab niya kadtong mga nabugatan tungod kay gidaogdaog sa gobyerno ug kadtong nahasol sa ilang mga sala. Gitudloan sila ni Jesus kon unsay himoon aron mapasaylo ug masuod sa Diyos. Ang tanang midawat sa gaan nga yugo ni Jesus makadedikar sa ilang kaugalingon ngadto sa Diyos ug makaalagad sa atong maluluy-ong Amahan sa langit. Dili lisod ang pagbuhat niini kay dili man bug-at ang mga sugo sa Diyos.—1 Juan 5:3.

˙

MGA SIYUDAD NGA GISAWAY NI JESUS ˙ SIYA NAGHUPAY UG NAGPALAGSIK

39

 Nganong ang mga tawo sa panahon ni Jesus samag mga bata?  Nganong gidayeg ni Jesus ang iyang Amahan sa langit?  Unsay mga hinungdan nga nabug-atan ang mga tawo, ug giunsa sila pagpalagsik ni Jesus? 99

NAGTUDLO BAHIN SA PAGPASAYLO LUCAS 7:36-50

Lainlaig reaksiyon ang mga tawo sa gitudlo ug gihimo ni Jesus depende sa kahimtang sa ilang kasingkasing. Mao nay nahitabo didto sa usa ka balay sa Galilea. Usa ka Pariseo nga ginganlag Simon ang nangimbitar kang Jesus sa pagpangaon. Tingali gusto niyang mailhan pag-ayo ang tawong gibantog nga naghimog mga milagro. Lagmit aron gamiton ni nga higayon sa pagsangyaw sa mga tawo didto, gidawat ni Jesus ang imbitasyon, sama sa iyang pagdawat sa imbitasyon nga mokaon uban sa mga tigkolektag buhis ug mga makasasala. Pero wala abiabiha si Jesus sa paagi nga angay unta sa usa ka bisita. Sa Palestina, abogon ang mga dalan ug nagsandalyas ang mga tawo, maong mahugawan ug mainitan ang ilang tiil. Busa ingong pag-abiabi, hugasag bugnawng tubig ang tiil sa bisita. Pero wala nila kana buhata kang Jesus. Wala sab nila siya hagki aron abiabihon, nga maoy naandan. Ang lain pang kostumbre sa pag-abiabi mao ang pagbubo ug lana sa buhok sa bisita. Wala sab nila kana buhata kang Jesus. Busa sinsero kaha ang ilang pag-imbitar niya? Nagsugod na ang pagpangaon, ug miplastar na sa lamesa ang mga bisita. Samtang nangaon, may babayeng misulod bisag dili imbitado. Siya nailhan sa siyudad ingong “makasasala.” (Lucas 7:37) Makasasala man gyod ang tanang dili hingpit nga tawo, pero kining bayhana imoral ug kinabuhi, lagmit usa ka pampam. Tingali nakadungog siya sa mga gitudlo ni Jesus, lakip sa iyang pagdapit sa “tanang gikapoy ug nabug-atan” nga moduol niya aron mapalagsik. (Mateo 11:28, 29) Kay natandog sa mga pulong ug buhat ni Jesus, iya siyang gipangita. Miduol ang babaye ug miluhod sa tiilan ni Jesus. Mihilak siya ug mitulo ang iyang mga luha sa tiil ni Jesus, ug iya kining gipahiran sa iyang buhok. Iyang gihagkan ang tiil ni Jesus ug gihaplasan sa iyang dalang humot nga lana. Nakita kini ni Simon

100

ug wala siya makaangay niini. Siya naghunahuna: “Kon kining tawhana tinuod nga propeta, mahibalo siya kon kinsa ug unsang matanga sa babaye ang mihikap niya, nga kini makasasala.”—Lucas 7:39. Kay nahibalo sa gihunahuna ni Simon, si Jesus miingon: “Simon, duna koy isulti nimo.” Si Simon nangutana: “Unsa man, Magtutudlo?” Si Jesus mitubag: “Duha ka tawo ang utangan sa usa ka tigpahulam. Ang usa utangan ug 500 ka denario, ug ang lain 50. Dihang wala silay ikabayad niya, kinabubuton niya silang gipasaylo. Busa kinsa nilang duha ang labaw nga mahigugma niya?” Tingali wala ra sa buot ang tubag ni Simon: “Sa akong hunahuna, kadtong mas dakog utang.”—Lucas 7:40-43. Miuyon si Jesus sa iyang tubag. Dayon iyang gitan-aw ang babaye ug giingnan si Simon: “Nakita ba nimo ning bayhana? Pagsulod nako sa imong balay, wala ko nimo hatagig tubig para sa akong tiil. Apan gihumod niining bayhana ang akong tiil sa iyang mga luha ug gipahiran kini sa iyang buhok. Wala ka mohalok nako, apan kining bayhana wala moundang sa paghalok sa akong tiil sukad sa akong pag-abot. Wala nimo butangig lana ang akong ulo, apan kining bayhana naghaplas sa akong tiil sa humot nga lana.” Nakita ni Jesus nga kining bayhana kinasingkasing nga naghinulsol sa iyang imoral nga pagkinabuhi. Busa siya miingon: “Sultihan ti ka, bisan tuod daghan ang iyang sala, kini gipasaylo. Tungod niini, siya nagpakitag dakong gugma kanako. Apan kadtong gipasaylo nga gamay rag sala, nagpakitag gamayng gugma.”—Lucas 7:44-47. Wala magkonsentir si Jesus sa imoralidad. Siya naluoy ug nakasabot sa mga makasasala nga sinserong naghinulsol ug gustong modangop kang Kristo. Ug seguradong nahupayan ang babaye dihang giingnan siya ni Jesus: “Ang imong mga sala gipasaylo na. . . . Ang imong pagtuo nagluwas kanimo. Lakaw nga malinawon.”—Lucas 7:48, 50.

˙ ˙

BABAYENG MAKASASALA NAGHAPLAS UG LANA SA TIIL NI JESUS ILUSTRASYON BAHIN SA NAKAUTANG NAGTUDLO SA PAGPASAYLO

40

 Giunsa pagtratar ni Simon si Jesus?  Nganong gipangita si Jesus sa usa ka babaye?  Unsang ilustrasyon ang gihatag ni Jesus, ug giunsa niya kini pagpatin-aw? 101

KINSAY NAGHATAG KANG JESUS UG GAHOM SA PAGHIMOG MILAGRO? MATEO 12:22-32 MARCOS 3:19-30 LUCAS 8:1-3

Human maghisgot ug pagpasaylo didto sa balay sa Pariseo nga si Simon, gisangyawan na sab ni Jesus ang Galilea. Mao kini ang iyang ikaduhang tuig sa ministeryo, ug wala siya mag-inusara. Kauban niya ang 12 ka apostoles ug ang pipila ka babaye nga “gipagulaan niyag mga demonyo ug giayo sa ilang mga sakit.” (Lucas 8:2) Ang uban kanila mao si Maria Magdalena, Susana, ug Juana, nga asawa sa opisyal ni Haring Herodes Antipas. Samtang nagkadaghan ang nahibalo bahin kang Jesus, nagkadaghan sab ang nagkuwestiyon sa iyang mga milagro. Naklaro kana dihang dunay usa ka tawong nademonyohan, nga buta ug amang, ang gidala kang Jesus ug giayo. Karon napagawas na ang demonyo ug naayo na ang maong tawo. Nahingangha ang mga tawo ug miingon: “Siya ba kaha ang Anak ni David?”—Mateo 12:23. Daghan kaayong tawo ang nagtapok sa balay nga giabtan ni Jesus ug sa iyang mga tinun-an ug

tungod niana wala na silay higayon nga mokaon. Pero dili tanang naa didto ang nagtuo nga si Jesus ang gisaad nga “Anak ni David.” Pipila ka eskriba ug Pariseo nangabot gikan pa sa Jerusalem —dili aron makakat-on o mosuportar kang Jesus. Ilang giingnan ang mga tawo: “Misulod kaniya si Beelzebub,” busa kauban siya sa “magmamando sa mga demonyo.” (Marcos 3:22) Dihang ang mga paryente ni Jesus nakabalita niini nga kagubot, miadto sila aron kuhaon siya. Ngano man? Niining higayona, wala pa motuo ang mga igsoon ni Jesus nga siya Anak sa Diyos. (Juan 7:5) Ang Jesus nga gikagubtan karon lahi na sa Jesus nga ilang nailhan niadtong nagdako sila sa Nasaret. Kay nagtuo nga siya may diperensiya sa pangisip, ang iyang mga paryente miingon: “Nabuang na siya.”—Marcos 3:21. Pero unsay gipamatud-an sa gihimong milagro ni Jesus? Naayo niya ang tawong gidemonyo-

˙

˙ IKADUHANG PAGSANGYAW NI JESUS SA GALILEA NAGPALAYAS SA MGA DEMONYO UG NAGHISGOT SA DILI MAPASAYLONG SALA

han, nga karon makakita ug makasulti na. Walay makalalis niini. Pero aron daoton si Jesus, ang mga eskriba ug Pariseo nangakusar kaniya ug miingon: “Kining tawhana makapalayas ug mga demonyo pinaagi lang sa gahom ni Beelzebub, ang magmamando sa mga demonyo.”—Mateo 12:24. Nahibalo si Jesus sa gihunahuna sa mga eskriba ug Pariseo, busa siya miingon: “Ang matag gingharian nga nagkabahinbahin mapukan, ug ang matag siyudad o pamilya nga nagkabahinbahin dili makabarog. Busa kon si Satanas nagpalayas kang Satanas, siya nakigbatok sa iyang kaugalingon; nan, unsaon pagbarog sa iyang gingharian?”—Mateo 12:25, 26. Sakto kaayo nga pangatarongan! Ang mga Pariseo nahibalo nga nagpalayas ug mga demonyo ang ubang Hudiyo. (Buhat 19:13) Maong nangutana si Jesus: “Kon nagpalayas kog mga demonyo pinaagi ni Beelzebub, nan kinsay naghatag ug gahom sa inyong mga sumusunod sa pagpalayas ug mga demonyo?” Sa ato pa, naunay sila sa ilang akusasyon. Si Jesus midugang: “Apan kon pinaagi sa espiritu sa Diyos nga nagpalayas kog mga demonyo, nagpasabot kini nga ang Gingharian sa Diyos ania na ug wala ninyo kini mamatikdi.” —Mateo 12:27, 28. Aron ipakita nga ang iyang gahom sa pagpagawas ug mga demonyo dili gikan kang Satanas, si Jesus miingon: “Unsaon man sa usa pagsulod sa balay sa tawong kusgan ug sa pagkuha sa iyang mga kabtangan kon dili una niya siya gaposon? Pinaagi lang niana nga siya makapangawat sa ba-

41

lay. Siya nga dili dapig kanako maoy batok kanako, ug siya nga dili moduyog kanako sa pagpanigom ug mga tawo nag-abog sa mga tawo palayo kanako.” (Mateo 12:29, 30) Gidumtan gyod si Jesus sa mga eskriba ug Pariseo, ug kini nagpakita nga sila sakop ni Satanas. Ilang giabog ang mga tawo palayo sa Anak sa Diyos, ang usa nga gipaluyohan ni Jehova. Gipasidan-an ni Jesus kini nga mga magsusupak: “Mapasaylo pa ang bisan unsang sala ug pasipala nga gihimo sa mga tawo. Apan kadtong magpasipala batok sa balaang espiritu dili na mapasaylo, ang iyang sala walay kapasayloan.” (Marcos 3:28, 29) Hunahunaa kon unsay ipasabot niini alang niadtong nag-ingon nga si Satanas ang nagpaluyo sa mga milagro nga gihimo ni Jesus, bisag klaro kaayo nga kadto maoy tungod sa espiritu sa Diyos.

 Kinsay kauban ni Jesus sa iyang ikaduhang pagsangyaw sa Galilea?  Nganong gusto mang kuhaon si Jesus sa iyang mga paryente?  Unsay gikuwestiyon sa mga eskriba ug Pariseo bahin sa mga milagro ni Jesus, ug giunsa sila pagtubag ni Jesus? 103

GISAWAY NI JESUS ANG MGA PARISEO MATEO 12:33-50 MARCOS 3:31-35 LUCAS 8:19-21

Kay dili motuo ang mga eskriba ug Pariseo nga si Jesus nagpagawas ug mga demonyo pinaagi sa gahom sa Diyos, nameligro sila nga makapasipala sa balaang espiritu. Busa, kinsay ilang gidapigan —ang Diyos o si Satanas? Si Jesus miingon: “Kon maayo mo nga kahoy, maayo usab ang inyong bunga, apan kon daot mo nga kahoy, daot usab ang inyong bunga, kay ang kahoy maila sa bunga niini.”—Mateo 12:33. Sayop gayod ang pagakusar nga si Jesus nagalagad kang Satanas kay maayo man nga bunga ang iyang gihimong pagpagawas ug mga demonyo. Sama sa gipatin-aw ni Jesus sa Wali sa Bukid, ang daot nga kahoy dili mamungag maayong bunga. Busa unsay gipamatud-an sa bunga sa mga Pariseo, nga mao ang ilang pag-akusar kang Jesus? Nga sama silag daot nga kahoy. Giingnan sila ni Jesus: “Kaliwat sa mga bitin, unsaon ninyo pagsultig maayong mga butang nga mga daotan man mo? Kay gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang baba mosulti.”—Mateo 7:16, 17; 12:34. Gipadayag sa atong mga pulong kon unsay naa sa atong kasingkasing ug mao ni basehanan sa paghukom kanato. Busa miingon si Jesus: “Sultihan ko kamo nga sa matag walay pulos nga pulong nga ginasulti sa mga tawo, sila manubag niana sa Adlaw sa Paghukom; kay kon maayo ang imong mga pulong ikaw ipahayag nga matarong, apan kon daotan ang imong mga pulong ikaw hukmang sad-an.”—Mateo 12:36, 37. Bisan pa sa mga milagro nga gihimo ni Jesus, ang mga eskriba ug Pariseo gustong makakitag dugang ilhanan: “Magtutudlo, gusto namong makakitag ilhanan nga gipadala ka sa Diyos.” Nakakita man sila nga mihimog milagro si Jesus o wala, 104

daghan ang makapamatuod nga iya kadtong gihimo. Maong gisultihan ni Jesus ang Hudiyong mga lider: “Kining kaliwatana nga daotan ug dili matinumanon sa Diyos padayong nangitag ilhanan, apan walay ilhanan nga ihatag kanila gawas sa ilhanan ni propetang Jonas.”—Mateo 12:38, 39. Gipatin-aw ni Jesus kanila kon unsay iyang gipasabot: “Ingon nga si Jonas didto sa tiyan sa dakong isda sulod sa tulo ka adlaw ug tulo ka gabii, ang Anak sa tawo maanaa usab sa lubnganan tulo ka adlaw ug tulo ka gabii.” Si Jonas gitulon sa usa ka dakong isda pero giluwa ra siya, nga samag gibanhaw. Busa gitagna ni Jesus nga siya mamatay ug banhawon sa ikatulong adlaw. Bisag nahitabo kana sa ulahi, gisalikway gihapon sa Hudiyong mga lider ang “ilhanan ni propetang Jonas,” ug wala sila maghinulsol ug magbag-o. (Mateo 27: 63-66; 28:12-15) Sa laing bahin, ang mga tagaNineve naghinulsol human sila sangyawi ni Jonas. Busa hukman nila kini nga kaliwatan. Miingon sab

˙

˙ GIHISGOTAN NI JESUS ANG “ILHANAN NI PROPETANG JONAS” MAS SUOD SIYA SA MGA TINUN-AN KAY SA IYANG MGA PARYENTE

42

si Jesus nga hukman sab sila sa rayna sa Sheba pinaagi sa iyang maayong panig-ingnan. Namati siya sa kaalam ni Solomon ug nakadayeg pag-ayo niini. Dayon si Jesus miingon: “Ania ang usa nga labaw pa kang Solomon.”—Mateo 12:40-42. Gipakasama ni Jesus kining daotan nga kaliwatan sa tawong gigulaan ug demonyo. (Mateo 12:45) Kay wala niya pulihig maayong mga butang ang iyang hunahuna dihang migula ang demonyo, kini mibalik ug sulod uban sa pito pa ka demonyo nga mas daotan pa niya. Sa susama, ang nasod sa Israel nahinloan ug nabag-o na—sama sa nahitabo sa tawong gigulaan ug demonyo. Pero gisalikway sa Israel ang mga propeta sa Diyos, ug gisupak si Jesus bisag klaro nga gikan sa Diyos ang iyang gahom. Kini nagpakita nga mas grabe ang kahimtang sa Israel kon itandi sa una. Samtang nagsulti si Jesus, miabot ang iyang inahan ug mga igsoon. Kadtong naglingkod duol niya miingon: “Ang imong inahan ug mga igsoon tua sa gawas. Gusto silang makigkita nimo.” Dayon gipakita ni Jesus nga siya mas suod sa iyang mga tinun-an, nga mora na niyag tinuod nga mga igsoon ug inahan. Siya miingon: “Kini silang namati sa pulong sa Diyos ug nagatuman niini mao ang akong inahan ug mga igsoon.” (Lucas 8:20, 21) Iyang gipakita nga bisag duna siyay suod nga relasyon sa iyang mga paryente, mas importante niya ang iyang relasyon sa mga tinunan. Makapadasig gayod kon ingon ana ta ka suod sa atong mga igsoon sa pagtuo, ilabina dihang dunay dili motuo nato o manaway sa atong maayong mga buhat!

 Nganong samag daot nga kahoy ang mga Pariseo?  Unsa ang “ilhanan ni propetang Jonas,” ug giunsa kini pagsalikway?  Nganong ang nasod sa Israel niadtong unang siglo gipakasama sa tawong gigulaan ug demonyo?  Giunsa pagpasiugda ni Jesus ang iyang suod nga relasyon sa mga tinun-an? 105

MGA ILUSTRASYON BAHIN SA GINGHARIAN MATEO 13:1-53 MARCOS 4:1-34 LUCAS 8:4-18

Lagmit didto si Jesus sa Capernaum dihang iyang gisaway ang mga Pariseo. Pagkahapon, mibiya siya sa balay ug miadto sa Dagat sa Galilea, diin dunay daghang tawo. Si Jesus misakayg sakayan, mipalayog gamay sa baybayon, ug dayon nagtudlo sa mga tawo bahin sa Gingharian sa mga langit. Migamit siyag mga ilustrasyon, o sambingay. Kay pamilyar ang mga tawo sa mga butang o kahimtang nga gihisgotan ni Jesus, dali ra nilang nasabtan ang mga punto bahin sa Gingharian. Una niyang gihisgotan ang mag-uuma nga nagsabod ug binhi. Ang ubang binhi nahulog sa dalan ug gituka sa mga langgam. May nahulog pod sa yuta nga batoon. Ang mga gamot niini wala makatidlom, ug ang bag-ong turok nalaya tungod sa kainit sa adlaw. Duna poy nahulog sa kasampinitan nga mituok niini dihang kini mitubo. Ug ang uban nahulog sa maayong yuta. Kini “namungag 100 ka pilo, ang uban 60, ug ang uban pa gyod 30.”—Mateo 13:8. Sa iyang ikaduhang ilustrasyon, ang Gingharian gipakasama ni Jesus sa tawong nagpugas ug binhi. Niini nga ilustrasyon ang binhi mitubo, natulog man ang tawo o wala. Kon sa unsang paagi ni mitubo, “siya wala mahibalo.” (Marcos 4:27) Kini mitubo rag iya, namunga, ug giani sa magpupugas. Dayon gihisgotan ni Jesus ang ikatulong ilustrasyon bahin sa pagpugas. May tawo nga nagpugas ug maayong binhi, pero “samtang ang mga tawo natulog,” ang kaaway nagpugas pod ug bunglayon diha sa mga trigo. Nangutana ang mga sulugoon sa tawo kon ibton ba ang mga bunglayon. Siya mitubag: “Ayaw lang, kay basig maapil ninyog ibot ang mga trigo. Pasagdi nga magdungan kini pagtubo hangtod sa ting-ani, ug

 Asa ug kanus-a si Jesus naghisgot ug mga ilustrasyon ngadto sa mga tawo?

˙

NAG-ASOY SI JESUS UG MGA ILUSTRASYON BAHIN SA GINGHARIAN

43

107

sa ting-ani, ingnon nako ang mga mangangani: Unahag ibot ang mga bunglayon ug bugkosa kini aron sunogon; unya tigoma ang mga trigo didto sa akong kamalig.”—Mateo 13:24-30. Daghan sa naminaw kang Jesus ang pamilyar sa pagpanguma. Naghisgot pod siyag usa ka butang nga komon kaayo, ang gamayng liso sa mustasa. Kini motubo ug mahimong dako kaayong kahoy diin mobatog ang mga langgam sa mga sanga niini. Bahin niining lisoha, siya miingon: “Ang Gingharian sa langit nahisamag liso sa mustasa nga gitanom sa usa ka tawo sa iyang uma.” (Mateo 13:31) Pero si Jesus wala magtudlo bahin sa mga tanom. Iyang giilustrar ang talagsaong pagtubo, kon sa unsang paagi nga ang gamay kaayong liso motubo ug mahimong dako kaayong kahoy. Dayon gihisgotan ni Jesus ang proseso nga pamilyar sa mamiminaw. Iyang gipakasama ang Gingharian sa mga langit ngadto sa “lebadura nga gikuha sa usa ka babaye ug gisagol sa tulo ka takos nga harina.” (Mateo 13:33) Bisag dili makita ang lebadura, kini mopaalsa sa tibuok minasa. Tungod niini, motubo ug mausab ang minasa nga dili dayon mamatikdan. Human hisgoti kini nga mga ilustrasyon, gipapauli ni Jesus ang mga tawo ug siya mibalik sa balay nga iyang giabtan. Wala madugay, miadto kaniya ang iyang mga tinun-an kay gustong makasabot sa iyang ilustrasyon. LEKSIYON SA MGA ILUSTRASYON NI JESUS

Ang mga tinun-an nakadungog na kang Jesus nga migamit ug mga ilustrasyon, pero dili sama ka daghan karon. Sila nangutana kaniya: “Nganong mogamit man kag mga ilustrasyon sa pagtudlo kanila?”—Mateo 13:10. Gibuhat niya kini kay iyang gituman ang tagna sa Bibliya. Ang basahon ni Mateo nag-ingon:

“Siya dili motudlo kanila nga walay ilustrasyon, aron matuman ang gisulti sa Diyos pinaagi sa usa ka propeta: ‘Mosulti ko pinaagig mga ilustrasyon; akong ipahayag ang mga butang nga tinago sukad sa sinugdanan.’ ”—Mateo 13:34, 35; Salmo 78:2. Migamit pod siya ug mga ilustrasyon aron mahibaloan kon unsay motibo sa mga tawo. Daghan kanila ang ganahan kang Jesus kay maayo siyang moasoy ug mga estorya ug naghimo siyag mga milagro. Pero wala nila siya ilha ingong Ginoo nga angayng sundon. (Lucas 6:46, 47) Dili nila gustong usbon ang ilang panglantaw o paagi sa pagkinabuhi. Dili nila gustong ipadapat ang mensahe ni Jesus. Sa pagtubag sa pangutana sa mga tinun-an, si Jesus miingon: “Kanay hinungdan nga nagtudlo ko kanila pinaagig mga ilustrasyon; kay sila nagtan-aw apan wala silay nakita, ug sila namati apan wala silay nadungog, ug sila wala makasabot sa kahulogan niini. Ug natuman kanila kini nga tagna ni Isaias, ‘. . .Ang kasingkasing niini nga katawhan nahimong dili madinawaton.’ ”—Mateo 13:1315; Isaias 6:9, 10. Pero wala kana magtumong sa tanang naminaw kang Jesus. Siya miingon: “Malipayon mo kay kamo nakakita ug nakadungog niining mga butanga. Kay sa pagkatinuod sultihan ko kamo, daghang propeta ug tawong matarong ang gustong makakita sa mga butang nga inyong nakita apan wala makakita niini, ug gustong makadungog sa mga butang nga inyong nadungog apan wala makadungog niini.”—Mateo 13:16, 17. Ang 12 ka apostoles ug ang ubang maunongon nga mga tinun-an madinawaton ug kasingkasing. Tungod niana, si Jesus miingon: “Gitugot sa Diyos nga makasabot mo sa sagradong mga tinago sa Gingharian sa langit, apan kanila wala kini itugot.” (Mateo 13:11) Kay gusto gayod nilang makasabot,

 Unsa ang lima ka ilustrasyon nga unang gihisgotan ni Jesus?  Nganong migamit si Jesus ug mga ilustrasyon sa iyang pagpanudlo?  Giunsa pagpakita sa mga tinun-an ni Jesus nga sila lahi sa ubang mamiminaw?  Giunsa pagpatin-aw ni Jesus ang ilustrasyon bahin sa magpupugas?

gipatin-aw ni Jesus ang kahulogan sa ilustrasyon sa magpupugas. Si Jesus miingon: “Ang binhi mao ang pulong sa Diyos.” (Lucas 8:11) Ang yuta mao ang kasingkasing. Kini nga mga punto makatabang aron masabtan ang kahulogan sa iyang ilustrasyon. Bahin sa binhi nga napugas sa bantok nga yuta daplin sa dalan, si Jesus miingon: “Ang Yawa miabot ug gisakmit ang pulong gikan sa ilang kasingkasing aron dili sila motuo ug maluwas.” (Lucas 8:12) Ug bahin sa binhi nga napugas sa batoon nga yuta, gitumong ni Jesus ang kasingkasing sa mga tawo nga malipayong midawat sa pulong pero wala kini makagamot sa ilang kasingkasing. Dihang mitungha ang “kasakitan o paglutos tungod sa mensahe,” sila nangapandol. Pagabot sa “panahon sa pagsulay,” tingali pagsupak sa mga membro sa pamilya o sa uban, wala na sila mopadayon sa pag-alagad.—Mateo 13:21; Lucas 8:13.

Komosta ang binhi nga nahulog sa kasampinitan? Giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga kini nagtumong sa mga tawong nakadungog sa pulong. Pero nadaog sila sa ‘mga kabalaka sa kinabuhi niining panahona ug sa pagkamalimbongon sa bahandi.’ (Mateo 13:22) Kinasingkasing nilang gidawat ang pulong, pero natuok kini ug wala mamunga. Ang kataposang matang sa yuta nga gihisgotan ni Jesus mao ang maayong yuta. Kini nagtumong niadtong nakadungog, nakasabot, ug kinasingkasing nga nagpadapat sa pulong. Unsay resulta? Sila “namunga.” Tungod sa ilang sirkumstansiya, sama sa pangedaron o panglawas, dili pareho ang ilang mahimo; ang usa namungag 100 ka pilo, ang uban 60 ka pilo, ug ang uban 30 ka pilo. Panalanginan gayod sa Diyos “kadtong nakadungog sa pulong nga may madinawaton ug maayong kasingkasing. Padayon nilang gihuptan ang pulong ug namunga uban ang paglahutay.”—Lucas 8:15.

109

Seguradong nakadasig kini sa mga tinun-an nga nangita kang Jesus aron makasabot sa kahulogan sa iyang gitudlo! Nasabtan na nila pag-ayo ang mga ilustrasyon. Ug mao nay gusto ni Jesus aron ila sab kining ipaambit sa uban. Siya nangutana: “Duna bay tawo nga magbutang ug lampara ilalom sa basket o ilalom sa katre? Dili ba ibutang man kini sa tangkawan?” Si Jesus mitambag: “Si bisan kinsa nga makadungog, papaminawa siya.” —Marcos 4:21-23. GIPANALANGINAN UG DUGANG KAHIBALO

Human ipatin-aw ni Jesus ang kahulogan sa ilustrasyon bahin sa magpupugas, ang mga tinunan gustong mokat-on ug dugang. Sila mihangyo: “Ipatin-aw kanamo ang ilustrasyon sa mga bunglayon sa uma.”—Mateo 13:36. Ang maong hangyo nagpakita nga lahi silag motibo sa ubang mga tawo didto sa baybayon. Ang

uban naminaw pero walay interes nga mahibalo sa kahulogan sa mga ilustrasyon ug dili nila ni gustong ipadapat. Nalingaw lang sila sa pagpaminaw niini. Gipakita ni Jesus ang kalainan sa mga mamiminaw nga naa sa baybayon ug sa mga tinun-an nga miduol niya aron makakat-on ug dugang. Siya miingon: “Tagda pag-ayo ang inyong nadunggan. Kay kon unsa ka dako ang inyong taksanan, mao usab ang inyong madawat, o labaw pa niana.” (Marcos 4:24) Naminaw pag-ayo ang mga tinun-an. Gipokus nila ang ilang atensiyon kang Jesus, maong 110

gipanalanginan silag dugang kahibalo ug katinawan. Busa, aron ipatin-aw sa mga tinun-an ang kahulogan sa ilustrasyon sa trigo ug bunglayon, si Jesus miingon: “Ang magpupugas sa maayong binhi mao ang Anak sa tawo; ang uma mao ang kalibotan. Ang maayong binhi mao ang mga anak sa Gingharian ug ang mga bunglayon mao ang mga anak sa usa nga daotan, ug ang kaaway nga nagpugas kanila mao ang Yawa. Ang ting-ani mao ang hinapos sa sistema sa mga butang, ug ang mga mangangani mao ang mga anghel.”—Mateo 13: 37-39. Human ipatin-aw ang kahulogan sa matag detalye sa iyang ilustrasyon, gihisgotan ni Jesus kon unsay sunod nga mahitabo. Siya miingon nga sa hinapos sa sistema sa mga butang, ang mga mangangani, o mga anghel, maglain sa samag bunglayon nga mga Kristohanon gikan sa tinuod nga “mga anak sa Gingharian.” “Ang mga matarong” pagatigomon ug mosidlak “diha sa Gingharian sa ilang Amahan.” Ug unsay mahitabo sa “mga anak sa usa nga daotan”? Laglagon sila, busa “sila magdanguyngoy ug magkagot sa ilang mga ngipon.”—Mateo 13:41-43. Dayon gihisgotan ni Jesus ang tulo pa ka ilustrasyon. Una, siya miingon: “Ang Gingharian sa langit nahisamag bahandi nga gilubong sa uma nga nakalotan sa usa ka tawo ug gitabonag balik; ug tungod sa iyang kalipay, siya milakaw ug gibaligya

ang tanan niyang kabtangan ug gipalit ang uma.” —Mateo 13:44. Siya mipadayon: “Ang Gingharian sa langit nahisamag negosyante nga mipanaw aron mangitag maayong klase nga mga perlas. Pagkakaplag niyag usa ka perlas nga maayo kaayog klase, siya milakaw ug gibaligya dayon ang tanan niyang kabtangan ug gipalit kini.”—Mateo 13:45, 46. Niining duha ka ilustrasyon, gipasiugda ni Jesus ang kaandam sa tawo nga mohimog sakripisyo aron mabatonan ang bililhon kaayong butang. Gibaligya dayon sa negosyante ang “tanan niyang kabtangan” aron mapalit ang perlas nga maayo kaayog klase. Nasabtan sa mga tinun-an ni Jesus kini nga ilustrasyon bahin sa perlas, apil ang tawo nga nakakalot ug bahandi ug ‘nagbaligya sa tanan niyang kabtangan’ aron mapalit ang uma. Niining duha ka kahimtang, dunay bililhong butang nga puwedeng maangkon ug matipigan.

Sama kini sa mga sakripisyo nga himoon sa usa ka tawo aron mabatonan ang suod nga relasyon sa Diyos. (Mateo 5:3) Ang uban niadtong nakadungog sa maong mga ilustrasyon ni Jesus andam mohimog dagkong sakripisyo aron masuod sa Diyos ug mahimong tinuod nga sumusunod ni Jesus.—Mateo 4:19, 20; 19:27. Sa kataposan, gipakasama ni Jesus ang Gingharian sa mga langit ngadto sa baling nga puno sa tanang matang sa isda. (Mateo 13:47) Dihang lainon ang mga isda, ang maayo ibutang sa sudlanan ug ang dili maayo isalibay. Si Jesus miingon nga mao poy mahitabo sa hinapos sa sistema sa mga butang—lainon sa mga anghel ang daotan ug ang matarong. Dihang gipili ni Jesus ang iyang unang mga tinun-an aron mahimong “mga mangingisdag tawo,” siya mismo nangisda sa espirituwal nga paagi. (Marcos 1:17) Pero siya miingon nga ang iyang ilustrasyon bahin sa baling mahitabo sa umaabot, “sa hinapos sa sistema sa mga butang.” (Mateo 13:49) Busa masabtan sa mga apostoles ug sa ubang tinun-an nga dunay makapainteres nga panghitabo sa umaabot. Napanalanginan gayod kadtong nakadungog sa mga ilustrasyon ni Jesus. Gipakita ni Jesus ang iyang pagkaandam nga “ipatin-aw kanila ang tanang butang.” (Marcos 4:34) Siya “nahisama sa usa ka agalon nga magpagawas ug bag-o ug daan nga mga butang gikan sa iyang tipiganag bahandi.” (Mateo 13:52) Dihang gisaysay ni Jesus kini nga mga ilustrasyon, wala siya manghambog sa iyang kahanas sa pagpanudlo. Hinuon, gitudlo niya sa iyang mga tinun-an ang mga kamatuoran nga samag bililhong bahandi. Wala gayoy makalabaw niya ingong “magtutudlo sa publiko.”

 Sa ilustrasyon bahin sa trigo ug bunglayon, kinsa o unsa ang girepresentahan sa magpupugas, uma, maayong binhi, bunglayon, kaaway, ting-ani, ug sa mga mangangani?  Unsang tulo pa ka ilustrasyon ang gihatag ni Jesus, ug unsay atong makat-onan niini? 111

GIPAHUNONG NI JESUS ANG BAGYO MATEO 8:18, 23-27 MARCOS 4:35- 41 LUCAS 8:22-25

˙

Seguradong gikapoy si Jesus sa tibuok adlawng buluhaton. Pagkagabii, iyang giingnan ang mga tinun-an: “Manabok kita sa pikas baybayon,” atbang sa Capernaum.—Marcos 4:35. Naa sa sidlakang baybayon sa Dagat sa Galilea ang rehiyon sa mga Gerasanhon. Kining lugara nailhan sab nga Decapolis. Ang mga siyudad sa Decapolis maoy sentro sa kultura sa mga Grego, pero daghang Hudiyo ang nagpuyo didto. Nahibaloan sa mga tawo ang pagbiya ni Jesus sa Capernaum. Busa dunay nanguyog sakay sa ubang sakayan. (Marcos 4:36) Dili ra man hinuon layo ang ilang adtoan. Ang Dagat sa Galilea maoy usa ka dako ug lawom nga lanaw, nga mga 21 kilometros ang gitas-on ug mga 12 kilometros ang gilapdon. Bisag hingpit si Jesus, bation gihapon niya ang kakapoy tungod sa iyang mga buluhaton. Busa dihang naglawig na sila, siya mihigda sa ulin sa sakayan nga nag-unlan, ug nakatulog. Pipila sa mga apostoles ang hanas sa paglawig, pero dili ni sayon nga biyahe. Ang Dagat sa Galilea gipalibotag mga bukid ug medyo init ang temperatura sa lanaw. Usahay mag-abot ang bugnaw nga hangin gikan sa bukid ug ang init nga hangin sa lanaw, nga mopatunghag kalit ug kusog nga bagyo. Ug mao nay nahitabo. Gihapak sa mga balod ang sakayan. Dayon “ang ilang sakayan nasudlag tubig ug hapit nang malunod.” (Lucas 8:23) Pero natulog gihapon si Jesus!

GIPALURANG NI JESUS ANG BAGYO SA DAGAT SA GALILEA

44

Ang mga tinun-an naningkamot nga makontrol ang sakayan, kay hanas man sila sa paglawig bisan pag daot ang panahon. Pero kusog kaayo ning bagyoha. Kay nahadlok mamatay, ilang gipukaw si Jesus ug giingnan: “Ginoo, tabang! Mangamatay na ta!” (Mateo 8:25) Ang mga tinun-an nahadlok nga malumos! Pagmata ni Jesus, iyang giingnan ang mga apostoles: “Nganong nangalisang man mo, kamong diyutay ug pagtuo?” (Mateo 8:26) Dayon gibadlong ni Jesus ang hangin ug ang balod: “Hilom! Hunong na!” (Marcos 4:39) Milurang ang hangin ug nawala ang dagkong balod. (Giasoy ni Marcos ug Lucas kining makapahinganghang hitabo. Una, gipasiugda ang milagrosong pagpakalma ni Jesus sa bagyo, ug dayon gihisgotan ang kakulang ug pagtuo sa mga tinun-an.) Hunahunaa ang epekto niini sa mga tinun-an! Ilang nasaksihan nga milinaw ang Dagat sa Galilea human kini gipakalma ni Jesus. Puwerte nilang hadloka. Busa sila miingon: “Kinsa man gyod ni siya, kay bisan ang hangin ug ang dagat mopatuo man kaniya?” Ug luwas silang nakaabot sa pikas tampi. (Marcos 4:41–5:1) Ug lagmit nakatabok pod ang ubang mga sakayan. Makapahupay gayod ang pagkahibalo nga ang Anak sa Diyos dunay gahom sa pagpahunong ug bagyo! Dihang mabug-os na ang iyang pagtagad sa yuta panahon sa iyang pagmando sa Gingharian, ang tanang tawo mopuyo nga may kasegurohan kay wala nay makapalisang nga mga kalamidad!

 Unsay hinungdan sa kusog nga mga bagyo sa Dagat sa Galilea?  Tungod sa kahadlok, unsay gihimo sa mga tinun-an?  Nganong makapahupay ang pagpakalma ni Jesus sa bagyo? 113

MAS GAMHANAN KAY SA MGA DEMONYO MATEO 8:28-34 MARCOS 5:1-20 LUCAS 8:26-39

Dihang nakabalik na ang mga tinun-an sa baybayon human sa ilang makalilisang nga kasinatian sa Dagat sa Galilea, nakuratan na pod sila. Duha ka tawong gidemonyohan, nga gikan sa sementeryo, ang midagan paingon kang Jesus! Mas nahadlok sila sa usa, tingali kay mas bangis siya ug dugay nang gidemonyohan. Halos hubo nga naglakawlakaw kining makaluluoy nga tawo. Adlaw ug gabii siyang “magsigeg singgit sa sementeryo ug sa kabukiran, ug magsamadsamad sa iyang kaugalingon pinaagig mga bato.” (Marcos 5:5) Mangtas kaayo siya maong mahadlok ang mga tawo nga moagi didto. Gisulayan siyag gapos sa uban, pero iya rang gibugto ang mga kadena. Walay makapugong niya. Ang tawo miduol ug miyukbo kang Jesus, ug gipasinggit siya sa mga demonyo nga nagkontrolar niya: “Unsa may imong tuyo kanako, Jesus nga Anak sa Labing Hataas nga Diyos? Panumpa sa Diyos nga dili ko nimo silotan.” Gipakita ni Jesus nga siya mas gamhanan kay sa mga demon-

yo, ug miingon: “Gula niining tawhana, ikaw nga daotang espiritu.”—Marcos 5:7, 8. Ang tinuod, daghang demonyo ang misulod sa maong tawo. Dihang nangutana si Jesus, “Unsay imong ngalan?” siya mitubag: “Batalyon ang akong ngalan, tungod kay daghan mi.” (Marcos 5:9) Ang usa ka batalyon sa Roma dunay linibo ka sundalo; busa daghan kaayong demonyo ang nagkontrolar ug nagpaantos niini nga tawo. Sila mihangyo kang Jesus nga “dili sila paadtoon sa bung-aw.” Nahibalo gyod sila kon unsay ilang dulnganan apil sa ilang lider nga si Satanas. —Lucas 8:31. Dunay mga 2,000 ka baboy ang nangungad sa duol. Kini nga mga hayop giisip nga mahugaw sumala sa Balaod ug dili gani angayng panag-iyahon sa mga Hudiyo. Ang mga demonyo miingon: “Pasudla mi sa mga baboy.” (Marcos 5:12) Gitugotan sila ni Jesus, ug sila nanulod sa mga baboy. Dihadiha, ang tanang 2,000 ka baboy naglumbag panagan paingon sa pangpang, nangambak, ug nangalumos sa dagat.

˙

IYANG GIPAGULA ANG MGA DEMONYO UG GIPASULOD SA MGA BABOY

45

nila ang tanang butang nga gihimo ni Jehova kanimo ug ang kaluoy nga iyang gipakita kanimo.” —Marcos 5:19. Kasagaran, sultihan ni Jesus ang iyang gipang-ayo nga dili ipanulti sa uban ang iyang gihimo. Dili niya gusto nga motuo kaniya ang mga tawo tungod lang sa gipasapasa nga mga balita. Pero niini nga kahimtang, ang tawo nga kanhing gidemonyohan maoy buhing pamatuod sa gahom ni Jesus, ug siya makasangyaw sa mga tawo nga dili maadtoan ni Jesus. Ang iyang testimonya makadepensa sab kon dunay dili maayong balita bahin sa pagkamatay sa mga baboy. Busa ang tawo milakaw ug namalita sa tibuok Decapolis bahin sa gibuhat ni Jesus kaniya.

Pagkakita niini sa mga tig-alima, sila nanagan aron ibalita kini sa siyudad ug kabaryohan. Nangadto ang mga tawo aron susihon ang nahitabo. Pag-abot nila, ilang nakita nga maayo nag pangisip ang tawong kanhing nademonyohan. Siya may besti na ug naglingkod sa tiilan ni Jesus! Ang mga tawong nakakita ug nakadungog niini nangahadlok. Nabalaka sila kon unsa pay dugang himoon ni Jesus, busa gipapahawa nila siya sa ilang lugar. Dihang misakay si Jesus sa sakayan, ang tawong kanhing gidemonyohan mihangyo nga mokuyog niya. Pero giingnan siya ni Jesus: “Pauli sa imong mga paryente, ug isulti ka-

 Sa duha ka tawong gidemonyohan, nganong mas nahadlok sila sa usa?  Unsay nahibaloan sa mga demonyo bahin sa ilang dulnganan?  Nganong gisugo ni Jesus ang tawong kanhing gidemonyohan nga ipanulti sa uban ang gihimo ni Jesus? 115

NAAYO DIHANG GIHIKAP ANG SIDSID SA BESTI NI JESUS MATEO 9:18-22 MARCOS 5:21-34 LUCAS 8:40- 48

Nabalitaan sa mga Hudiyo, nga nagpuyo sa amihanan-kasadpang baybayon sa Dagat sa Galilea, ang pagbalik ni Jesus gikan sa Decapolis. Tingali daghan ang nakahibalo nga gipahunong ni Jesus ang bagyo ug giayo niya ang mga tawong gidemonyohan. Busa “daghan nang tawo ang nagtapok” sa baybayon, lagmit sa Capernaum, aron sugaton si Jesus. (Marcos 5:21) Eksayted kaayo ang mga tawo pagkanaog ni Jesus sa sakayan. Usa sa gusto kaayong makakita kang Jesus mao si Jairo, opisyal nga tigdumala sa sinagoga, nga lagmit sa Capernaum. Siya miluhod sa atubangan ni Jesus ug balikbalik nga nagpakiluoy: “Grabe ang sakit sa akong batang babaye. Palihog adtoa siya ug ipatong ang imong kamot kaniya aron siya maayo ug mabuhi pa.” (Marcos 5:23) Makabalibad kaha si Jesus sa pagpakiluoy ni Jairo nga ayohon ang iyang bugtong anak, nga 12 anyos pa lang ug pinangga kaayo niya? —Lucas 8:42 Samtang nagpadulong si Jesus sa balay ni Jairo, siya nakaatubang na sab ug makapatandog kaayong panghitabo. Daghan sa mikuyog kang Jesus ang eksayted nga makakitag lain pang milagro. Pero usa kanila mao ang babayeng gusto gyong maayo sa iyang grabeng sakit. Kining Hudiyong babaye gitalinug-an sulod na sa 12 ka tuig. Daghang doktor ang iyang giduol ug nahurot na ang iyang kuwarta sa pagpatambal. Pero wala gihapon siya maayo. Gani, “migrabe pa ang iyang sakit.”—Marcos 5:26. Tingali imong masabtan nga ang iyang sakit, gawas nga nakapaluya niya, makauulaw kaayo. Kasagaran, kining sakita dili ginahisgotan sa

116

publiko. Dugang pa, sa Moisesnong Balaod, ang usa ka babaye nga giagasan ug dugo isipong mahugaw. Kadtong mohikap niya o sa iyang besti nga namansahag dugo, kinahanglang maligo ug isipong mahugaw hangtod pagkagabii.—Levitico 15:25-27. Kining bayhana nakadungog bahin kang Jesus ug nangita kaniya. Kay mahugaw, misuksok siya sa panon ug naningkamot nga dili mamatikdan. Siya naghunahuna: “Kon makahikap ko bisan lang sa iyang besti, mamaayo ko.” Dihang gihikap niya ang sidsid sa besti ni Jesus, iya dayong namatikdan nga mihunong ang iyang pagtalinugo! “Naayo na siya sa iyang grabeng sakit.”—Marcos 5:27-29. Dayon si Jesus miingon: “Kinsay mihikap nako?” Sa imong hunahuna, unsa kahay gibati sa babaye pagkadungog niini? Natingala si Pedro sa pangutana ni Jesus, ug siya miingon: “Magtutudlo, daghan kaayong tawo ang milibot ug midutdot nimo.” Busa nganong nangutana man si Jesus kon kinsay mihikap niya? Si Jesus mipatin-aw: “Dunay mihikap nako, kay may gahom nga migula kanako.”—Lucas 8:45, 46. Pagkahibalo sa babaye nga namatikdan ang iyang gihimo, siya miluhod atubangan ni Jesus, nga nangurog sa kahadlok. Nakadungog ang tanan dihang iyang gisulti kon unsa gyoy iyang sakit ug nga siya naayo na. Gihupay siya ni Jesus: “Anak, ang imong pagtuo nakapaayo kanimo. Lakaw nga malinawon, kay naayo na ang imong grabeng sakit.”—Marcos 5:34. Dayag gayod nga buotan ug maluluy-on ang gipili sa Diyos nga magmando sa yuta! Siya wala lang mahigugma sa mga tawo kondili duna poy gahom sa pagtabang kanila.

˙

NAAYO ANG BABAYE PAGHIKAP NIYA SA BESTI NI JESUS

46

 Nganong nagtapok ang mga tawo sa baybayon sa Capernaum pagbalik ni Jesus didto?  Unsang sakit ang giantos sa babaye, ug nganong miduol siya kang Jesus?  Sa unsang paagi naayo ang babaye, ug giunsa siya paghupay ni Jesus? 117

BATANG BABAYE NABUHI PAG-USAB! MATEO 9:18, 23-26 MARCOS 5:22-24, 35- 43 LUCAS 8:40- 42, 49-56

Nakita ni Jairo nga giayo ni Jesus ang babaye nga gitalinug-an. Seguradong makatabang sab si Jesus sa anak ni Jairo, bisag gidahom tingali niya nga patay na karon ang iyang anak. (Mateo 9:18) Matabangan pa kaha ni Jesus ang bata? Samtang nakig-estorya si Jesus sa babaye nga iyang giayo, dunay mga lalaking nangabot gikan sa balay ni Jairo ug giingnan si Jairo: “Patay na ang imong anak nga babaye! Ayaw nag hasola ang Magtutudlo.”—Marcos 5:35. Sakit kaayo to nga balita! Kining tawhana, nga impluwensiyado kaayo sa ilang lugar, walay mahimo sa kamatayon sa iyang bugtong anak. Nadunggan kadto ni Jesus, maong iyang gidasig si Jairo: “Ayawg kahadlok, pagbaton lag pagtuo.”—Marcos 5:36. Dayon giubanan ni Jesus si Jairo ngadto sa iyang balay. Naabtan nila nga nagkaguliyang

ang mga tawo. May mga naghilak ug nagminatay tungod sa kaguol. Misulod si Jesus ug miingon: “Ang bata wala mamatay, apan natulog ra.” (Marcos 5:39) Pagkadungog sa mga tawo niini, ilang gikataw-an si Jesus. Nasayod sila nga patay na ang bata. Pero pinaagi sa gahom sa Diyos, ipakita ni Jesus nga ang patay posibleng mabuhi pag-usab samag gipukaw gikan sa hinanok nga pagkatulog. Gipagawas ni Jesus ang tanan gawas kang Pedro, Santiago, Juan, ug ang ginikanan sa bata. Silang lima ug si Jesus miduol sa bata. Dayon gigunitan ni Jesus ang kamot sa bata ug miingon: “ ‘Tali·tha cumi,’ nga nagkahulogang: ‘Inday, bangon!’ ” (Marcos 5:41) Dihadiha ang bata mibangon ug milakaw. Hunahunaa ang dakong kalipay ni Jairo ug sa iyang asawa pagkakita niini! Aron ipakita nga buhi gyod ang bata, si Jesus miingon nga pakan-on ang bata. Kasagaran, sultihan ni Jesus ang iyang mga gipang-ayo nga dili ipanulti sa uban ang iyang gihimo kanila. Mao pod nay iyang giingon sa ginikanan sa bata. Pero ang nalipayng ginikanan ug ang ubang tawo, lagmit namalita niini. Busa kini nga panghitabo nabaniog gihapon sa “tibuok rehiyon.” (Mateo 9:26) Kon sa imoha ni nahitabo, dili ba eksayted pod kang ipamalita ni sa uban? Kini ang ikaduhang rekord sa pagbanhaw nga gihimo ni Jesus.

 Unsay gibalita kang Jairo, ug giunsa siya pagdasig ni Jesus?  Unsay naabtan ni Jesus ug Jairo pag-abot nila sa balay?  Nganong miingon si Jesus nga ang batang namatay natulog ra? 118

˙

GIBANHAW NI JESUS ANG ANAK NI JAIRO

47

NAGHIMOG MILAGRO, PERO GISALIKWAY BISAN SA NASARET MATEO 9:27-34; 13:54-58 MARCOS 6:1-6

˙

Daghan kaayog gihimo si Jesus. Human molawig gikan sa Decapolis, giayo niya ang babayeng gitalinug-an ug gibanhaw ang anak ni Jairo. Pero duna pay nahitabo. Pagbiya ni Jesus sa balay ni Jairo, duha ka buta ang misunod ug misinggit: “Kaluy-i kami, Anak ni David.”—Mateo 9:27. Sa pagtawag kang Jesus nga “Anak ni David,” gipakita niining mga tawhana nga sila mituo kang Jesus ingong manununod sa trono ni David ug ang Mesiyas. Daw wala sila tagda ni Jesus, tingali gusto niyang mahibaloan kon porsigido ba sila. Ug porsigido gyod sila. Dihang misulod si Jesus sa usa ka balay, kining duha ka buta misulod sab. Gipangutana sila ni Jesus: “Duna ba moy pagtuo nga makahimo ko niini?” Sila mitubag: “Oo, Ginoo.” Dihadiha gihikap ni Jesus ang ilang mata ug miingon: “Mahitabo kini kaninyo tungod sa inyong pagtuo.”—Mateo 9:28, 29. Makakita na sila! Sama sa iyang gisulti sa mga tawong iyang giayo, giingnan sab sila ni Jesus nga dili ipanulti ang iyang gihimo. Pero tungod sa ilang kalipay, ila gihapon kining gipamalita. Pagbiya sa duha ka lalaki, gidala sa mga tawo kang Jesus ang lalaking dili makasulti kay gidemonyohan. Gipagawas ni Jesus ang demonyo ug dihadiha ang tawo makasulti na. Nahingangha ang mga tawo ug miingon: “Wala pa gyoy nahitabo nga ingon niini sa Israel.” Didto sab ang mga Pariseo. Kay dili nila ikalimod ang maong milagro, gibalik na sab nila ang ilang akusasyon bahin sa gahom ni Jesus: “Siya nagpalayas ug mga demonyo pinaagi sa gahom sa magmamando sa mga demonyo.”—Mateo 9:33, 34.

GIAYO NI JESUS ANG BUTA UG ANG AMANG ˙ GISALIKWAY SIYA SA MGA TAGA-NASARET

48

Wala madugay, si Jesus mibalik sa Nasaret, ang siyudad nga iyang gidak-an. Kauban niya ang iyang mga tinun-an. Sa miaging mga usa ka tuig, siya nanudlo sa sinagoga didto. Sa sinugdan, nahingangha ang mga tawo sa iyang gisulti, pero sa ulahi sila nainsulto sa iyang gitudlo ug gusto siyang patyon. Karon naningkamot na sab si Jesus nga matabangan ang mga taga-Nasaret. Panahon sa Igpapahulay, si Jesus mibalik sa sinagoga aron manudlo. Daghan ang nakadayeg ug nangutana: “Diin kuhaa niining tawhana ang iyang kaalam ug ang iyang gahom sa paghimog mga milagro?” Sila miingon: “Dili ba siya ang anak sa panday? Dili ba si Maria ang iyang inahan, ug mga igsoon niya si Santiago, Jose, Simon, ug Judas? Ug ang iyang mga igsoong babaye, dili ba kauban ra nato sila? Nan, diin man kuhaa niining tawhana kining tanan?”—Mateo 13:54-56. Para sa mga taga-Nasaret, si Jesus ordinaryo lang nga tawo. Sila naghunahuna, ‘Nakita man namo siya sukad sa pagkabata, nganong na-Mesiyas man siya?’ Bisan pa sa tanang pamatuod —lakip sa iyang talagsaong kaalam ug mga milagro—gisalikway gihapon nila siya. Wala gani siya tuohi sa iyang mga paryente nga nakaila kaayo niya. Busa si Jesus nakaingon: “Ang usa ka propeta pinasidunggan bisan asa gawas lang sa iyang kaugalingong dapit ug panimalay.”—Mateo 13:57. Di makatuo si Jesus sa ilang kawalay-pagtuo. Maong wala siya maghimog milagro didto “gawas lang sa pag-ayo sa pipila ka masakiton pinaagi sa pagtapion sa iyang kamot diha kanila.”—Marcos 6: 5, 6.

 Nganong miingon ang mga buta nga si Jesus “Anak ni David”?  Unsa ang balikbalik nga akusasyon sa mga Pariseo bahin sa milagro ni Jesus?  Unsay panglantaw sa mga taga-Nasaret kang Jesus, ug ngano? 121

NAGSANGYAW SA GALILEA UG NAGBANSAY SA MGA APOSTOLES MATEO 9:35–10:15 MARCOS 6:6-11 LUCAS 9:1-5

Mga duha ka tuig na nga makugihong nagsangyaw si Jesus. Panahon na ba nga moundang siya ug magrelaks na lang? Dili! Mas nagkugi hinuon si Jesus sa pagsangyaw kay siya “milibot sa tanang siyudad ug kabaryohan [sa Galilea], nga nagtudlo diha sa mga sinagoga ug nagwali sa maayong balita sa Gingharian ug nag-ayo sa tanang matang sa sakit ug depekto sa lawas.” (Mateo 9:35) Iyang nakita nga daghan pa ang kinahanglang sangyawan. Pero unsaon niya kini paghimo? Sa iyang pagsangyaw, nakita ni Jesus nga ang mga tawo tabanganan sa espirituwal ug nagkinahanglag paghupay. Sama silag karnero nga walay magbalantay, nga pinanitan ug nagkatibuagsa. Naluoy siya nila ug giingnan ang mga tinun-an: “Daghan ang anihonon, apan diyutay ra ang ma-

ngangani. Busa hangyoa ninyo ang Agalon nga magpadalag dugang mangangani.”—Mateo 9: 37, 38. Nasayod si Jesus kon unsay makatabang. Iyang gipatawag ang 12 ka apostoles ug giparespares sila, nga nahimong unom ka pares sa magsasangyaw. Dayon, mihatag siyag tin-awng instruksiyon: “Ayawg adto sa mga tawo sa ubang kanasoran, ug ayawg sulod sa bisan unsang siyudad sa mga Samarianhon; apan pangitaa lang kadtong nawalang mga karnero sa nasod sa Israel. Sa inyong pagpanglakaw, pagwali kamo: ‘Ang Gingharian sa langit haduol na.’ ”—Mateo 10:5-7. Ang Gingharian nga ilang isangyaw mao ang gihisgotan ni Jesus sa modelong pag-ampo. ‘Ang Gingharian haduol na’ kay ang gipili sa Diyos nga Hari, si Jesu-Kristo, ania na. Pero unsay magpa-

˙

˙ GISANGYAWAN NA SAB NI JESUS ANG GALILEA GISUGO NIYA ANG MGA APOSTOLES SA PAGSANGYAW

matuod nga ang mga tinun-an maoy mga representante sa Gingharian? Gihatagan sila ni Jesus ug gahom sa pag-ayog mga sakit ug pagbanhaw sa mga patay, ug himoon nila ni nga walay bayad. Pero komosta na man ang panginahanglan sa mga tinun-an, sama sa adlaw adlawng pagkaon? Giingnan ni Jesus ang mga tinun-an nga dili magdalag daghang butang sa ilang pagsangyaw. Dili sila magdalag bulawan, plata, o tumbaga. Dili sab sila magdalag pagkaon ug ekstrang besti o sandalyas. Ngano man? Gipasaligan sila ni Jesus: “Ang mamumuo takos hatagag pagkaon.” (Mateo 10:10) Ang mga tawo nga modawat sa ilang mensahe mag-atiman sa panginahanglan sa mga tinun-an. Si Jesus miingon: “Kon dunay magpasaka ninyo sa usa ka lugar, estar mo sa iyang balay hangtod sa inyong pagbiya sa maong dapit.”—Marcos 6:10. Gitudloan pod sila ni Jesus kon unsay himoon dihang magsangyaw sa tagbalay. Siya miingon: “Inigsulod ninyo sa balay, pangayog katahoran sa panimalay. Kon modawat ang panimalay, makadawat silag panalangin. Apan kon dili, ang panalangin magpabilin kaninyo. Kon dunay dili modawat o dili mamati kaninyo, itaktak ang abog sa inyong mga tiil iniggawas ninyo nianang balaya o siyudara.”—Mateo 10:12-14. Posible nga tibuok siyudad o baryo ang dili modawat sa ilang mensahe. Unsa may mahitabo anang lugara? Si Jesus miingon nga sila pagahukman alang sa kalaglagan. Siya mipatin-aw:

49

“Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, sa Adlaw sa Paghukom ang silot nianang siyudara mas bugat pa kay sa naagoman sa Sodoma ug Gomora.” —Mateo 10:15.

 Kanus-a gibalikan pagsangyaw ni Jesus ang Galilea, ug unsay iyang namatikdan sa mga tawo?  Unsay gihimo ni Jesus ayha sugoa ang 12 ka apostoles sa pagsangyaw, ug unsay iyang instruksiyon kanila?  Unsay ipasabot nga ‘ang Gingharian haduol na’? 123

ANDAM MOSANGYAW BISAN PA SA PAGLUTOS MATEO 10:16–11:1 MARCOS 6:12, 13 LUCAS 9:6

Si Jesus mihatag sa iyang mga tinun-an ug klarong instruksiyon dihang iyang gisugo sila sa pagsangyaw nga tinagurha. Pero duna pa siyay gihimo. Mahigugmaon pod siyang nagpasidaan: “Ako nagpadala kaninyo ingong mga karnero taliwala sa mga lobo . . . Pagbantay kamo, kay itugyan mo sa mga tawo ngadto sa mga korte ug lapdosan mo nila diha sa ilang mga sinagoga. Ug dad-on mo atubangan sa mga gobernador ug sa mga hari tungod kanako.”—Mateo 10:16-18. Ang mga tinun-an ni Jesus lagmit makasinatig grabeng pagsupak, pero gipasaligan sila ni Jesus: “Dihang itugyan nila kamo, ayawg kabalaka kon unsay inyong isulti o kon unsaon kini pagsulti kay makadawat mog tabang nianang higayona; kay dili lang kamo ang mosulti kondili ang espiritu sa inyong Amahan maoy mosulti pinaagi kaninyo.” Si Jesus mipadayon: “Itugyan sa mga tawo ang ilang igsoon ngadto sa kamatayon; kini usab ang buhaton sa mga amahan ngadto sa ilang anak. Ang mga anak morebelde sa ilang ginikanan ug magpapatay kanila. Ug kamo dumtan sa tanang katawhan tungod sa akong ngalan, apan siya nga makalahutay hangtod sa kataposan maluwas.”—Mateo 10:19-22. Kay importante kaayo ang pagsangyaw, gipasiugda ni Jesus nga kinahanglang magbantay ang iyang mga sumusunod aron dili mabalda ang

124

ilang pagsangyaw. Siya miingon: “Sa dihang kamo lutoson sa usa ka siyudad, kalagiw sa laing siyudad; kay sultihan ko kamo, dili gayod ninyo malibot ang tanang siyudad ug baryo sa Israel hangtod moabot ang Anak sa tawo.”—Mateo 10:23. Importante kaayo ang instruksiyon, pasidaan, ug pagdasig nga gihatag ni Jesus sa iyang 12 ka apostoles. Pero mapadapat sab kini sa tanang makigbahin sa pagsangyaw human sa kamatayon ug pagkabanhaw ni Jesus. Kay sumala sa iyang giingon, ang iyang mga tinun-an “dumtan sa tanang katawhan,” dili lang sa mga tawo nga gisangyawan sa mga apostoles. Wala pod tay mabasa nga ang mga apostoles gipaatubang sa mga gobernador ug hari panahon sa ilang mubong pagsangyaw sa Galilea o gipapatay sila sa ilang pamilya. Busa naghunahuna gayod si Jesus sa umaabot dihang iya kining gisulti sa mga apostoles. Matikdi ang iyang giingon sa mga tinun-an nga dili nila masangyawan ang tanang siyudad hangtod “moabot ang Anak sa tawo.” Gipakita ni Jesus nga dili mahuman sa mga tinun-an ang pagsangyaw bahin sa Gingharian sa Diyos sa dili pa moabot ang gipili sa Diyos nga maghuhukom, ang hinimayang Hari nga si Jesu-Kristo. Dihang magsangyaw, dili na angayng matingala ang mga apostoles kon lutoson sila, kay si Je-

˙

sus miingon: “Ang tinun-an dili labaw sa iyang magtutudlo, ug ang ulipon dili labaw sa iyang agalon.” Klaro ang punto ni Jesus. Gisupak ug gilutos siya sa iyang pagsangyaw sa Gingharian sa Diyos, ug mao pod nay mahitabo sa mga apostoles. Pero gidasig sila ni Jesus: “Ayaw ninyo kahadloki kadtong makapatay sa lawas apan dili makapugong kaninyo nga mabuhi pag-usab sa umaabot; apan kahadloki ninyo siya nga makalaglag kaninyo sa Gehenna.”—Mateo 10:24, 28. Maayong panig-ingnan si Jesus niining bahina. Mas gipili niyang mamatay kay sa ikompromiso ang iyang pagkamaunongon kang Jehova, ang Labing Gamhanang Diyos. Si Jehova lang ang makalaglag o makabanhaw sa tawo ug makahatag ug kinabuhing walay kataposan. Seguradong nakadasig ni sa mga apostoles! Giilustrar ni Jesus ngadto sa iyang mga tinunan ang mahigugmaong pag-atiman sa Diyos: “Dili ba ang duha ka goryon ginabaligya lang ug usa ka sensilyo nga gamayg bili? Apan walay usa kanila ang mahulog sa yuta nga dili mahibaloan sa inyong Amahan. . . . Busa ayaw mog kahadlok; mas labaw mog bili kay sa daghang goryon.” —Mateo 10:29, 31. Tungod sa mensahe nga isangyaw sa mga tinun-an ni Jesus mabahinbahin ang pamilya, kay dili tanang membro ang modawat niini. Si Jesus miingon: “Ayawg hunahunaa nga mianhi ko sa pagdalag pakigdait sa yuta.” Nagkinahanglag ka-

GIBANSAY UG GISUGO NI JESUS ANG MGA APOSTOLES

50

isog ang pagdawat sa kamatuoran sa Bibliya. Si Jesus miingon: “Kadtong mas nagmahal sa iyang amahan o inahan kay kanako dili takos kanako; ug kadtong mas nagmahal sa iyang anak kay kanako dili takos kanako.”—Mateo 10:34, 37. Pero dunay pipila nga modawat sa mga tinunan. Siya miingon: “Kadtong mohatag sa usa niining ubos nga mga tawo ug usa lang ka kopa sa bugnawng tubig tungod kay ako siyang tinun-an, sa pagkatinuod, siya makadawat gayod sa iyang ganti.”—Mateo 10:42. Tungod sa pagtudlo, pasidaan, ug pagdasig ni Jesus, andam na ang mga apostoles nga moadto ‘sa mga baryo ug magsangyaw sa maayong balita ug maghimog mga pagpang-ayo bisan diin.’ —Lucas 9:6.

 Unsay gipasidaan ni Jesus sa iyang mga tinun-an?  Giunsa niya sila pagdasig?  Nganong ang mga instruksiyon ni Jesus mapadapat sab nato karon? 125

GIPATAY PANAHON SA SELEBRASYON SA ADLAWNG NATAWHAN MATEO 14:1-12 MARCOS 6:14-29 LUCAS 9:7-9

Samtang nagsangyaw sa Galilea ang mga apostoles, ang tawo nga nag-andam sa dalan ni Jesus naa pa sa prisohan. Si Juan nga Tigbawtismo halos duha ka tuig na nga gipriso. Giyagyag ni Juan nga sayop si Haring Herodes Antipas kay iyang giilog si Herodias, nga asawa sa iyang igsoong si Felipe. Gibulagan ni Herodes ang iyang asawa aron pangasaw-on si Herodias. Sumala sa Moisesnong Balaod, nga gisunod kuno ni Herodes, sila nakapanapaw ug ang ilang kaminyoon ilegal. Tungod tingali sa pagsulsol ni Herodias, gipapriso ni Herodes si Juan. Naglibog si Herodes kon unsay himoon kang Juan, kay giisip siya sa mga tawo ingong “propeta.” (Mateo 14:5) Pero nahibalo si Herodias kon unsay himoon. Duna siyay ‘pagdumot kang Juan,’ maong gusto niya kining ipapatay. (Marcos 6:19) Ug miabot na gyod ang higayon. Sa wala pa magsugod ang Paskuwa sa 32 C.E., naghikay si Herodes ug dakong selebrasyon para sa iyang adlawng natawhan. Mitambong ang tanang tag-as ug ranggo nga mga opisyal ni Herodes, apil ang impluwensiyadong mga tawo sa Galilea. Panahon sa selebrasyon, si Salome, nga anak nga babaye ni Herodias sa iyang unang bana nga si Felipe, gipatawag aron mosayaw atubangan sa mga bisita. Giganahan kaayo ang mga bisitang lalaki kay maayo siyang mosayaw. Nalipay si Herodes sa gihimo ni Salome, ug siya miingon: “Pangayog bisan unsa nga imong gusto, ug ihatag ko kana kanimo.” Gani siya nanumpa: “Ihatag ko kanimo bisag unsay imong pa-

ngayoon, bisag katunga pa sa akong gingharian.” Ayha mitubag, si Salome migawas ug nangutana sa iyang inahan: “Unsay akong pangayoon?” —Marcos 6:22-24. Mao ni ang higayon nga gihulat ni Herodias! Siya mitubag dayon: “Ang ulo ni Juan nga Tigbawtismo.” Mibalik dayon si Salome kang Herodes ug miingon: “Ihatag kanako karon dayon ang ulo ni Juan nga Tigbawtismo diha sa bandihado.” —Marcos 6:24, 25. Naguol pag-ayo si Herodes, kay nakadungog man ang iyang mga bisita sa iyang saad kang Salome. Maulaw siyang mobalibad bisag maamong ang kinabuhi sa usa ka inosenteng tawo. Busa gisugo ni Herodes ang guwardiya nga moadto sa prisohan ug punggotan si Juan. Pagkataudtaod, mibalik ang guwardiya dala ang ulo ni Juan nga gibutang sa bandihado. Iya ning gihatag kang Salome, nga nagdala niini ngadto sa iyang inahan. Dihang nasayran kini sa mga tinun-an ni Juan, sila miadto aron kuhaon ang patayng lawas ug ilubong. Dayon, ilang gibalitaan si Jesus. Sa ulahi, dihang nadunggan ni Herodes nga si Jesus nag-ayog mga masakiton ug nagpagawas ug mga demonyo, siya natugaw. Nabalaka siya basig kining tawhana nga naghimog mga milagro—si Jesus—mao si Juan nga Tigbawtismo nga “nabanhaw.” (Lucas 9:7) Busa gusto kaayo niyang makita si Jesus dili aron maminaw kang Jesus, kondili aron iyang maseguro kon angay ba gyod siyang mabalaka.

 Nganong napriso si Juan?  Nganong nakahigayon si Herodias nga ipapatay si Juan?  Pagkamatay ni Juan, nganong gustong makita ni Herodes Antipas si Jesus? 126

˙

GIPAPUNGGOTAN NI HERODES SI JUAN NGA TIGBAWTISMO

51

LIBOLIBO ANG NAPAKAON SA DIYUTAYNG TINAPAY UG ISDA MATEO 14:13-21 MARCOS 6:30- 44 LUCAS 9:10-17 JUAN 6:1-13

Nalipay ang 12 ka apostoles sa ilang pagsangyaw sa tibuok Galilea, ug ilang gisulti kang Jesus “ang tanang butang nga ilang gibuhat ug gitudlo.” Siyempre gikapoy sila. Wala na gani silay panahon aron mokaon kay daghan kaayong tawo ang nangabot. Busa si Jesus miingon: “Mangadto ta sa usa ka mingaw nga dapit aron makapahulay kadiyot.”—Marcos 6:30, 31. Misakay silag sakayan, lagmit duol sa Capernaum, ug miadto sa hilit nga dapit sa sidlakan sa Suba sa Jordan, unahan sa Betsaida. Pero pagbiya nila, daghang tawo ang nakakita ug nasayran pod ni sa uban. Midagan sila subay sa baybayon ug naunhan nilag abot ang sakayan. Pagkawas ni Jesus sa sakayan, nakita niya ang mga tawo ug naluoy siya nila, kay mora silag mga karnero nga walay magbalantay. Busa “gitudloan niya sila ug daghang butang” bahin sa Ginghari-

128

an. (Marcos 6:34) Giayo sab niya “kadtong may mga sakit.” (Lucas 9:11) Sa hapit nang mogabii, ang mga tinun-an miingon kaniya: “Hilit kining dapita ug hapon na kaayo; palakwa na ang mga tawo ngadto sa mga baryo aron makapalit silag pagkaon.”—Mateo 14:15. Si Jesus mitubag: “Ayaw sila palakwa; hatagi silag pagkaon.” (Mateo 14:16) Bisag nasayod na si Jesus kon unsay himoon, iyang gipangutana si Felipe aron masulayan kini: “Asa man ta mamalit ug tinapay aron makakaon kining mga tawhana?” Taga-Betsaida si Felipe busa siyay angayng pangutan-on. Pero dili gihapon solusyon ang pagpalit ug tinapay. Mga 5,000 ka lalaki ang naa didto ug basig doble pa ang gidaghanon kay may mga babaye man ug mga bata. Si Felipe mitubag: “Ang balig 200 ka denario nga tinapay [usa ka denario ang suweldo sa usa ka adlaw] dili paigo kanila, bisan pag diyutay ra ang atong ihatag sa matag usa.”—Juan 6:5-7. Tingali aron ipakita nga imposibleng mapakaon silang tanan, si Andres miingon: “Aniay batang lalaki nga may lima ka tinapay nga sebada ug duha ka gagmayng isda. Apan unsaon man pagkaigo niini sa daghan kaayong tawo?”—Juan 6:9. Bulan kadto sa Marso o Abril, hapit na ang Paskuwa sa 32 C.E., ug ang bungtod nalukop sa berdeng mga sagbot. Gisugo ni Jesus ang mga tinunan nga sultihan ang mga tawo nga magtapok nga tinag-50 ug tinag-100 ug manglingkod sa kasagbotan. Gikuha ni Jesus ang lima ka tinapay ug duha ka isda ug nagpasalamat sa Diyos. Dayon iyang gipikaspikas ang tinapay ug gibahinbahin ang mga isda. Gihatag kini ni Jesus sa mga tinunan aron ilang iapod-apod sa mga tawo. Silang tanan nakakaon ug nangabusog! Dayon, si Jesus miingon sa mga tinun-an: “Hiposa ang sobra aron walay mausik.” (Juan 6:12) Napuno nila ang 12 ka basket ug ila kining gihipos.

˙

GIPAKAON NI JESUS ANG 5,000 KA LALAKI

52

 Nganong nangitag pribadong lugar si Jesus para sa iyang mga apostoles?  Asa miadto si Jesus ug ang mga tinun-an, ug unsay nahitabo pag-abot nila didto?  Unsay giingon sa mga tinun-an kang Jesus, pero unsay gibuhat ni Jesus aron maatiman ang mga tawo? 129

MAGMAMANDO NGA MAKABADLONG SA HANGIN UG DAGAT MATEO 14:22-36 MARCOS 6:45-56 JUAN 6:14-25

˙

˙ SI JESUS GUSTONG HIMOONG HARI SA MGA TAWO SI JESUS MILAKAW SA TUBIG, NAGPAKALMA SA HANGIN

Ang milagrosong pagpakaon nga gihimo ni Jesus dakog epekto sa mga tawo. Kombinsido sila nga “siya gayod ang propeta nga gitagnang moanhi sa kalibotan,” ang Mesiyas, ug angayan siyang mahimong magmamando. (Juan 6:14; Deuteronomio 18:18) Busa gusto sa mga tawo nga pugson si Jesus nga mahimong hari. Pero nasayod si Jesus sa plano sa mga tawo. Iyang gipapauli ang mga tawo ug gipasakay ang mga tinun-an sa sakayan. Asa sila moadto? Moadto sila sa Betsaida ug dayon sa Capernaum. Pero si Jesus nag-inusarang miadto sa bukid nianang gabhiona aron moampo. Kadlawon pa pero hayag ang bulan, maong makita ni Jesus ang sakayan sa layo. Gikusokuso sa kusog nga hangin ang balod sa dagat, ug ang mga apostoles ‘naglisod ug bugsay kay sungsongon man ang hangin.’ (Marcos 6:48) Milugsong si Jesus ug milakaw sa tubig padulong sa mga apostoles. “Nakabugsay na silag mga lima o unom ka kilometro.” (Juan 6:19) Dili sila makatuo sa ilang nakita ug sila misinggit: “Hala! Unsa na?”—Marcos 6:49. Giingnan sila ni Jesus: “Ayaw mog kahadlok. Ako kini.” Si Pedro mitubag: “Ginoo, kon ikaw gyod kana, palakwa ko ibabaw sa tubig paingon nimo.” Si Jesus miingon: “Dali ngari!” Mikawas si Pedro sa sakayan ug milakaw sa tubig paingon kang Jesus. Pero pagkakita niya sa unos, siya nahadlok ug anam-anam nga miunlod. Siya misinggit: “Ginoo, luwasa ko!” Gikuptan siya ni Jesus

53

ug giingnan: “Ikaw nga diyutay ug pagtuo, nganong gidaog man ka sa pagduhaduha?”—Mateo 14:27-31. Si Pedro ug Jesus misakay sa sakayan, ug milurang ang hangin. Natingala ang mga tinun-an. Pero angay pa ba silang matingala? Kon ilang nasabtan ang “kahulogan sa milagro bahin sa mga tinapay,” ang pagpakaon ni Jesus sa libolibo ka tawo pipila ka oras pa lang ang milabay, dili na unta sila matingala nga si Jesus nakalakaw sa tubig ug nakapalurang sa hangin. Sila miyukbo kang Jesus ug miingon: “Ikaw gayod ang Anak sa Diyos.”—Marcos 6:52; Mateo 14:33. Miabot sila sa nindot ug daghag tanom nga kapatagan sa Genesaret, habagatan sa Capernaum. Ilang giangkla ang sakayan ug nanaog sa baybayon. Nailhan si Jesus sa mga tawo, busa sila ug ang uban pang mga tawo sa palibot nga lugar nagdalag mga masakiton aron iyang ayohon. Dihang nakahikap sila sa sidsid sa besti ni Jesus, naayo dayon sila. Sa laing bahin, nasayran sa mga tawong milagrosong gipakaon ni Jesus nga mibiya na siya. Busa, pagdunggo sa gagmayng mga sakayan gikan sa Tiberias, ang mga tawo nanakay ug milawig paingon sa Capernaum aron pangitaon si Jesus. Dihang nakit-an na nila si Jesus, sila nangutana: “Rabbi, kanus-a ka miabot dinhi?” (Juan 6:25) Gibadlong sila ni Jesus, ug ato unyang masayran kon ngano.

 Human sa milagrosong pagpakaon ni Jesus sa libolibo ka tawo, unsay gusto nilang himoon kaniya?  Nganong dili angayng matingala ang mga tinun-an nga si Jesus nakalakaw sa tubig ug nakapalurang sa hangin?  Unsay nahitabo pagdunggo ni Jesus sa baybayon duol sa Capernaum? 131

SI JESUS—“ANG TINAPAY SA KINABUHI” JUAN 6:25- 48

Sa sidlakang bahin sa Dagat sa Galilea, milagrosong gipakaon ni Jesus ang libolibo ka tawo ug dayon siya miikyas dihang gusto nila nga himoon siyang hari. Niadtong gabhiona, milakaw si Jesus sa balorong dagat ug giluwas si Pedro, nga nakalakaw pod sa tubig pero naunlod kay kulag pagtuo. Gipalurang sab ni Jesus ang hangin, tingali aron dili malunod ang sakayan sa mga apostoles. Karon nakabalik na si Jesus sa kasadpang bahin sa Dagat sa Galilea, dapit sa Capernaum. Kadtong milagroso niyang gipakaon nangita niya ug nangutana: “Rabbi, kanus-a ka miabot dinhi?” Gibadlong sila ni Jesus ug siya miingon nga sila nangita lang niya kay nagdahom nga pakaonon na pod sila. Gitambagan sila ni Jesus nga maghago ‘dili sa pagkaon nga madaot, kondili sa pagkaon nga dili madaot nga motultol sa kinabuhing walay kataposan.’ Busa sila nangutana niya: “Unsay kinahanglan namong himoon aron uyonan sa Diyos?” —Juan 6:25-28. Tingali naghunahuna sila sa mga kinahanglanon nga nasulat sa Balaod, pero mas labaw pa niana ang gipasabot ni Jesus: “Kamo uyonan sa Diyos kon magpakita mog pagtuo sa usa nga iyang gipadala.” Pero ang mga tawo walay pagtuo kang Jesus bisan pa sa tanan niyang gihimo. Gusto nilang mohimo siyag milagro aron motuo sila niya. Sila miingon: “Unsa may imong himoon? Ang among mga katigulangan nangaon sa mana didto sa kamingawan, sumala sa nahisulat: ‘Gihatagan niya silag tinapay gikan sa langit.’ ”—Juan 6:29-31; Salmo 78:24. Bahin sa ilang hangyo nga milagro, si Jesus naghisgot sa tinuod nga Tinubdan sa milagrosong mga tagana: “Sultihan ko kamo, si Moises wala maghatag kaninyo sa tinuod nga tinapay gikan sa langit. Apan ang akong Amahan naghatag kaninyo karon sa tinuod nga tinapay gikan sa langit. Kay ang tinapay sa Diyos mao ang usa nga nanaog gikan sa langit ug naghatag ug kinabuhi sa kalibotan.” Kay wala makasabot, sila mihangyo: “Ginoo, hatagi mi 132

kanunay niana nga tinapay.” (Juan 6:32-34) Pero unsa nga “tinapay” ang gipasabot ni Jesus? Siya miingon: “Ako mao ang tinapay sa kinabuhi. Kadtong moari kanako dili na gayod gutmon, ug kadtong magpakitag pagtuo kanako dili na gayod uhawon. Apan sa ako nang gisulti kaninyo, nakita na ko ninyo apan wala mo motuo. . . . Nanaog ko gikan sa langit aron buhaton, dili ang akong kabubut-on, kondili ang kabubut-on sa nagpadala kanako. Ang kabubut-on sa nagpadala kanako mao kini, nga dili ko mawad-an ug bisan usa sa tanan niyang gihatag kanako, apan banhawon gayod nako sila sa kataposang adlaw. Kay mao kini ang kabubut-on sa akong Amahan, nga ang matag usa nga moila sa Anak ug magpakitag pagtuo kaniya makabaton gayod ug kinabuhing walay kataposan.”—Juan 6:35-40. Nasuko ang mga tawo, ug nagbagulbol ang mga Hudiyo. Nganong nakaingon man siya nga siya ang “tinapay nga nanaog gikan sa langit”? (Juan 6:41) Para nila, anak lang siya sa tawhanong ginikanan sa siyudad sa Nasaret, sa Galilea. Nangutana ang mga tawo: “Dili ba siya si Jesus nga anak ni Jose, kansang amahan ug inahan atong nailhan?”—Juan 6:42. Si Jesus miingon: “Ayaw na mo pagbagulbol. Walay tawo nga makaari kanako gawas kon siya gikabig sa Amahan, kinsa nagpadala kanako, ug banhawon nako siya sa kataposang adlaw. Kini nahisulat sa basahon sa mga Propeta: ‘Silang tanan mahimong mga tinudloan ni Jehova.’ Ang matag usa nga namati sa Amahan ug nakakat-on gikan kaniya moari kanako. Walay tawong nakakita sa Amahan, gawas nako nga gikan sa Diyos. Ako lang ang nakakita sa Amahan. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kadtong motuo kanako makabaton ug kinabuhing walay kataposan.”—Juan 6:43-47; Isaias 54:13. Niadtong nakig-estorya siya kang Nicodemo, gihisgotan ni Jesus ang kinabuhing walay kataposan ug kon unsay koneksiyon niini sa pagpakitag pagtuo sa Anak sa tawo: “Ang tanan nga magpakitag pagtuo kaniya [bugtong Anak sa Diyos] dili malag-

˙

lag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:15, 16) Pero karon daghan ang naminaw niya, ug iyang gihisgotan ang iyang papel aron makabaton silag kinabuhing walay kataposan, nga dili mahatag sa mana o sa ordinaryong tinapay sa Galilea. Busa sa unsang paagi nila mabatonan ang

SI JESUS ANG “TINAPAY GIKAN SA LANGIT”

54

kinabuhing walay kataposan? Gibalik ni Jesus ang iyang giingon: “Ako mao ang tinapay sa kinabuhi.” —Juan 6:48. Wala pa mahuman ang ilang panaghisgot bahin sa tinapay nga gikan sa langit. Nagpadayon kini dihang nanudlo si Jesus sa sinagoga sa Capernaum.

 Base sa mga nahimo ni Jesus, nganong di na siya kinahanglang maghimog dugang milagro?  Unsay reaksiyon sa mga Hudiyo dihang miingon si Jesus nga siya ang “tinapay nga nanaog gikan sa langit”?  Nganong mas labaw ang tinapay nga gihisgotan ni Jesus kay sa literal nga mana o tinapay? 133

DAGHAN ANG NAPANDOL SA GISULTI NI JESUS JUAN 6:48-71

Sa sinagoga sa Capernaum, gitudlo ni Jesus nga siya ang tinapay gikan sa langit. Sumpay ni sa iyang gisulti sa mga tawong namalik gikan sa sidlakang bahin sa Dagat sa Galilea, nga gipakaog tinapay ug isda. Si Jesus miingon: “Ang inyong mga katigulangan nangaon sa mana didto sa kamingawan. Bisan pa niana, sila nangamatay.” Dayon, siya mipatin-aw: “Ako ang buhing tinapay nga nanaog gikan sa langit. Kon may mokaon niini nga tinapay, siya mabuhi hangtod sa hangtod; ug sa pagkatinuod, ang tinapay nga akong ihatag mao ang akong unod alang sa kinabuhi sa katawhan.”—Juan 6: 48-51. Niadtong Paskuwa sa 30 C.E., giingnan ni Jesus si Nicodemo nga gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan maong iyang gipadala ang iyang Anak ingong Manluluwas. Karon, gipasiugda ni Jesus nga kinahanglang mokaon sa iyang unod pinaagi sa pagpakitag pagtuo sa halad nga iyang himoon. Mao nay paagi aron madawat ang kinabuhing walay kataposan. Pero wala makaangay ang mga tawo sa gisulti ni Jesus. Sila nangutana: “Unsaon paghatag niining tawhana sa iyang unod aron atong kan-on?” (Juan 6:52) Gusto ni Jesus nga sabton nila kini sa simbolikal nga paagi, dili sa literal. Makita kini sa iyang sunod nga gisulti. “Gawas kon mokaon mo sa unod sa Anak sa tawo ug moinom sa iyang dugo, kamo dili makabaton ug kinabuhi. Kadtong mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo makabaton ug kinabuhing walay kataposan, . . . kay ang akong unod tinuod nga pagkaon ug ang akong dugo tinuod nga ilimnon. Kadtong mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo magpabiling nahiusa kanako.”—Juan 6:53-56. Seguradong gingil-aran ang mga Hudiyo niini! Naghunahuna tingali sila nga si Jesus nagdasig ug

134

kanibalismo o pagsupak sa balaod sa Diyos bahin sa dugo. (Genesis 9:4; Levitico 17:10, 11) Pero dili literal nga pagkaon sa unod o pag-inom sa dugo ang gipasabot ni Jesus. Gipakita ni Jesus nga ang tanan nga gustog kinabuhing walay kataposan kinahanglang magpakitag pagtuo sa halad nga iyang himoon dihang iyang itanyag ang hingpit niyang lawas ug dugo. Pero daghan sa iyang mga tinun-an ang wala makasabot niini. Ang uban miingon: “Ngil-ad kaayo ang iyang gisulti; kinsay ganahang maminaw niana?”—Juan 6:60. Nakamatikod si Jesus sa pagbagulbol sa ubang tinun-an, ug siya miingon: “Napandol ba mo niini? Unsa pa kaha kon makita ninyo ang Anak sa tawo nga mosaka balik sa iyang gigikanan? . . . Ang akong gisulti kaninyo naggikan sa balaang espiritu ug maghatag ug kinabuhi. Apan dunay pipila kaninyo nga walay pagtuo.” Tungod niana, daghang tinun-an ang namiya ug wala na mosunod niya.—Juan 6:61-64. Busa gipangutana ni Jesus ang iyang 12 ka apostoles: “Gusto ba usab ninyong mobiya?” Si Simon Pedro mitubag: “Ginoo, kang kinsa man mi mangadto? Anaa nimo ang mga pulong nga motultol sa kinabuhing walay kataposan. Kami nagtuo ug nahibalo nga ikaw ang Balaang Usa sa Diyos.” (Juan 6:67-69) Maunongon gayod si Pedro bisan pag siya ug ang ubang apostoles wala kaayo makasabot sa gipanulti ni Jesus. Nalipay si Jesus sa tubag ni Pedro, pero iyang giingnan ang mga apostoles: “Gipili ko kamong 12, dili ba? Apan ang usa kaninyo tigbutangbutang.” (Juan 6:70) Si Judas Iskariote ang gitumong ni Jesus. Posible nga namatikdan na ni Jesus ang dili maayong tinguha ni Judas. Pero nalipay gihapon si Jesus kay si Pedro ug ang ubang apostoles miunong kaniya ug padayong nakigbahin sa buluhatong makaluwas ug kinabuhi.

˙

PAGKAON SA IYANG UNOD UG PAG-INOM SA IYANG DUGO ˙ DAGHAN ANG NAPANDOL UG WALA NA MOSUNOD NIYA

55

 Giunsa paghatag ni Jesus ang iyang unod ngadto sa katawhan, ug unsay ipasabot sa ‘pagkaon sa iyang unod’?  Nganong gingil-aran ang mga tawo sa giingon ni Jesus bahin sa iyang unod ug dugo, pero unsay iyang gipasabot?  Unsay reaksiyon ni Pedro dihang daghan ang wala na mosunod kang Jesus? 135

UNSA MAN GYOY MAKAPAHUGAW SA TAWO? MATEO 15:1-20 MARCOS 7:1-23 JUAN 7:1

Sa hapit na ang Paskuwa sa 32 C.E., makugihong nagsangyaw si Jesus sa Galilea. Dayon miadto tingali siya sa Jerusalem para sa Paskuwa, nga maoy gisugo sa Balaod sa Diyos. Pero nag-amping si Jesus kay gusto siyang patyon sa mga Hudiyo. (Juan 7:1) Human niana, siya mibalik sa Galilea. Lagmit didto si Jesus sa Capernaum dihang miadto kaniya ang mga Pariseo ug eskriba nga gikan sa Jerusalem. Unsay ilang tuyo? Nangita silag basehan aron akusahan si Jesus. Sila nangutana: “Nganong gilapas sa imong mga tinun-an ang tradisyon sa atong katigulangan? Pananglitan, sila dili manghunaw una mokaon.” (Mateo 15:2) Ang Diyos wala magsugo sa iyang katawhan nga sundon ang tradisyong “manghunaw kutob sa siko.” (Marcos 7:3) Pero para sa mga Hudiyo, bug-at nga sala ang dili pagtuman niana. Imbes direktang tubagon ang ilang akusasyon, gihisgotan ni Jesus ang ilang tinuyong paglapas sa Balaod sa Diyos. Siya nangutana: “Nganong gilapas man ninyo ang sugo sa Diyos tungod sa inyong tradisyon? Pananglitan ang Diyos miingon, ‘Pasidunggi ang imong amahan ug inahan’ ug ‘Siya nga magsultig daotan batok sa iyang amahan o inahan pagapatyon.’ Apan kamo nag-ingon, ‘Kadtong mosulti sa iyang amahan o inahan: “Ang tanan nakong nabatonan nga makatabang unta kaninyo gipahinungod na nako sa Diyos,” siya dili na kinahanglang motabang sa iyang ginikanan.’ ” —Mateo 15:3-6; Exodo 20:12; 21:17. Miingon ang mga Pariseo nga sa templo lang gamiton ang kuwarta, kabtangan, o bisan unsa nga gipahinungod na sa Diyos. Busa dili ni puwedeng gamiton sa ubang katuyoan. Pero ang tinuod, naa pa sa tawo ang gasa nga gipahinungod na sa Diyos. Pananglitan, ang anak tingali moingon nga ang iyang kuwarta o kabtangan maoy “korban,” usa ka gasa nga gipahinungod na sa Diyos o sa templo, nga morag gipanag-iya na 136

sa templo. Ang kuwarta o kabtangan iyang gamiton, pero moingon siya nga dili ni gamiton para sa iyang tigulang ug pobreng ginikanan. Busa naglikay siya sa iyang responsibilidad ingong anak. —Marcos 7:11. May rason si Jesus nga masuko kay sayop ang ilang pagpadapat sa Balaod sa Diyos. Siya miingon: “Gihimo ninyong walay pulos ang pulong sa Diyos tungod sa inyong tradisyon. Kamong mga salingkapaw, husto gyod ang gitagna ni Isaias bahin kaninyo: ‘Kining mga tawhana nagpasidungog kanako pinaagi sa ilang mga ngabil, apan ang ilang kasingkasing layo kanako. Walay pulos ang ilang pagsimba kanako, kay ang mga sugo sa mga tawo gitudlo nila ingong doktrina.’ ” Wala makatingog ang mga Pariseo sa giingon ni Jesus. Busa gipaduol niya ang mga tawo ug giingnan sila: “Pamati ug sabta ang kahulogan niini: Ang makapahugaw sa tawo dili kadtong iyang ipasulod sa iyang baba, kondili kadtong iyang ipagula gikan niini.”—Mateo 15:6-11; Isaias 29:13. Dihang naa na sila sa usa ka balay, ang mga tinun-an nangutana kang Jesus: “Nahibalo ba ka nga nasilo ang mga Pariseo sa imong gisulti?” Siya mitubag: “Ang matag tanom nga wala itanom sa akong langitnong Amahan pagaibton. Pasagdi ninyo sila. Mga buta sila nga tiggiya. Kon ang buta giyahan ug buta, silang duha mangahulog sa kanal.”—Mateo 15:12-14. Daw natingala si Jesus nga mihangyo si Pedro nga ipatin-aw kaniya ug sa ubang tinun-an kon unsay makapahugaw sa tawo. Si Jesus miingon: “Wala ba mo masayod nga ang tanang ipasulod sa baba moagi sa tiyan ug ipagawas sa lawas? Apan ang mogula sa baba naggikan sa kasingkasing, ug kana ang makapahugaw sa tawo. Pananglitan, naggikan sa kasingkasing ang daotang mga pangatarongan, pagpatay, pagpanapaw, seksuwal nga imoralidad, pagpangawat, pagbutangbutang,

˙

ug pagpasipala. Kini ang mga buhat nga makapahugaw sa tawo; apan ang dili paghunaw una mokaon dili makapahugaw kaniya.”—Mateo 15:17-20. Si Jesus dili supak sa personal nga kahinlo. Wala pod siya moingon nga dili na kinahanglang manghunaw kon mag-andam ug pagkaon o moka-

GIYAGYAG NI JESUS ANG SAYOP NGA MGA TRADISYON SA TAWO

56

on. Ang iyang gisaway mao ang pagkasalingkapaw sa mga lider sa relihiyon nga mas gipalabi ang tawhanong mga tradisyon kay sa balaod sa Diyos. Ang tinuod, ang daotang mga buhat nga gidiktar sa kasingkasing mao ang makapahugaw sa tawo.

 Unsay akusasyon sa mga Pariseo ug eskriba?  Sumala ni Jesus, sa unsang paagi tinuyong gilapas sa mga Pariseo ang Balaod sa Diyos?  Unsa man gyoy makapahugaw sa tawo? 137

GIAYO NI JESUS ANG BATANG BABAYE UG ANG TAWONG BUNGOL MATEO 15:21-31 MARCOS 7:24-37

Human sawaya ni Jesus ang hakog nga mga Pariseo tungod sa ilang tradisyon, siya mibiya uban sa iyang mga tinun-an. Miadto sila sa rehiyon sa Tiro ug Sidon sa Fenicia, sa amihanankasadpan. Nakakitag balay nga kasak-an si Jesus apan dili niya gustong mahibaloan sa mga tawo nga tua siya didto. Pero nakit-an gihapon siya. May babayeng Grego nga natawo dinhing dapita ang nakakita kang Jesus ug mihangyo: “Kaluy-i ko, Ginoo, Anak ni David. Ang akong anak nga babaye nag-antos pag-ayo kay siya gidemonyohan.” —Mateo 15:22; Marcos 7:26. Pagkataudtaod, ang mga tinun-an miingon: “Papaulia siya, kay nagsunodsunod siya kanato nga nagsigeg singgit.” Aron ipatin-aw kon nganong wala niya tagda ang babaye, si Jesus mitubag: “Ako gipadala, dili ngadto sa tanang tawo, kondili ngadto lang sa nawalang mga karnero sa nasod sa Israel.” Pero ang babaye namugos gihapon ug miingon: “Ginoo, tabangi ko!”—Mateo 15:23-25. Aron sulayan ang iyang pagtuo, gihisgotan ni Jesus ang negatibong panglantaw sa mga Hudiyo sa mga tawong lahig kagikan: “Dili husto nga kuhaon ang tinapay sa mga bata ug iitsa kini sa mga itoy.” (Mateo 15:26) Sa pag-ingong “mga itoy,” gipakita ni Jesus nga siya dunay kaluoy sa mga dili Hudiyo. Ang maong pagbati seguradong madayag sab sa iyang ekspresyon sa nawong ug sa malumo niyang tingog. Imbes mahiubos, ang babaye mapainubsanong miingon: “Oo, Ginoo. Apan dili ba ang mga itoy mokaon man sa mga mumho nga mahulog gikan sa lamesa sa ilang mga agalon?” Nakita ni Jesus ang pagkasinsero sa babaye, busa siya

138

mitubag: “Babaye, dako ang imong pagtuo; matuman ang imong gihangyo.” (Mateo 15:27, 28) Ug naayo ang bata bisag wala kini didto! Pag-uli sa babaye sa iyang balay, iyang nakita ang bata nga naghigda sa katre nga naulian na—“ang demonyo migula na”!—Marcos 7:30. Gikan sa Fenicia, si Jesus ug ang iyang mga tinun-an mitabok sa Suba sa Jordan, amihanan sa Dagat sa Galilea, ug miadto sa Decapolis. Mitungas sila sa bukid didto, pero daghang tawo ang misunod nila. Ang mga tawo nagdalag mga bakol, pungkol, buta, ug amang. Gibutang sila sa atubangan ni Jesus, ug giayo sila. Nahingangha ang mga tawo ug ilang gihimaya ang Diyos sa Israel. Gihatagan ni Jesus ug linaing pagtagad ang tawong bungol ug amang. Masabtan nimo nga gikulbaan siya atubangan sa daghang tawo. Tingali namatikdan kini ni Jesus, maong iyang gidala ang tawo palayo. Dihang silasila na lang, gisenyasan siya ni Jesus nga ayohon. Gihikap niya ang dunggan sa tawo, ug human makaluwa, gihikap niya ang dila sa tawo. Dayon mihangad siya sa langit ug misultig Semitikanhong ekspresyon nga nagpasabot, “Mabuksan ka.” Dihadiha, ang tawo makadungog na ug makasulti. Dili gusto ni Jesus nga ipamalita ang iyang gihimo. Gusto niya nga motuo ang mga tawo base sa ila mismong makita ug madungog.—Marcos 7:32-36. Ang gahom ni Jesus sa paghimog milagro dakog epekto sa mga tawo. Sila “nahingangha pag-ayo” ug miingon: “Makapahibulong gayod ang tanan niyang gibuhat. Gihimo pa gani niya nga makadungog ang bungol ug makasulti ang amang.”—Marcos 7:37.

˙

GIAYO NI JESUS ANG ANAK SA BABAYENG TAGA-FENICIA ˙ GIAYO NI JESUS ANG TAWONG BUNGOL UG AMANG

57

 Nganong wala dayon ayoha ni Jesus ang anak sa babayeng taga-Fenicia?  Asa miadto si Jesus ug ang iyang mga tinun-an pagbiya nila sa Fenicia?  Giunsa pagpakita ni Jesus ang kaluoy ngadto sa tawong bungol ug amang? 139

GIPADAGHAN ANG TINAPAY UG NAGPASIDAAN BAHIN SA LEBADURA MATEO 15:32–16:12 MARCOS 8:1-21

Daghang tawo ang midugok kang Jesus sa rehiyon sa Decapolis, sa sidlakang bahin sa Dagat sa Galilea. Gusto nilang makakat-on kang Jesus ug ayohon niya. Nagdala silag dagkong basket nga gisudlag mga pagkaon. Pero giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Naluoy ko sa mga tawo, kay tulo ka adlaw na silang nakig-uban nako ug wala na silay pagkaon. Kon papaulion nako sila nga gigutom, basig panguyapan sila sa dalan, ug ang uban kanila layo pag ulian.” Ang mga tinun-an nangutana: “Asa man ta makakuhag igong tinapay nga ipakaon nila, nga awaaw man ning dapita?”—Marcos 8:2-4. Si Jesus miingon: “Pila ka buok ang inyong tinapay?” Sila mitubag: “Pito, ug duna poy pipila ka gagmayng isda.” (Mateo 15:34) Dayon gipalingkod ni Jesus ang mga tawo. Iyang gikuha ang tinapay ug isda, miampo sa Diyos, ug gihatag kini sa mga tinun-an aron ilang iapod-apod sa mga tawo. Silang tanan nakakaon ug nangabusog. Gihipos nila ang salin. Napuno ang pito ka dagkong basket, bisag mga 4,000 ka lalaki ang gipakaon, ug diha pa gyoy mga babaye ug bata!

140

Human papaulia ni Jesus ang mga tawo, siya ug ang mga tinun-an misakayg sakayan paingon sa Magadan, kasadpang baybayon sa Dagat sa Galilea. Gisulayan didto si Jesus sa mga Pariseo ug sa pipila ka Saduseo. Gusto nila nga si Jesus maghimog ilhanan gikan sa langit. Nasayod si Jesus sa ilang motibo, busa siya miingon: “Inigkilumkilom na, moingon mo, ‘Maayo ang panahon kay daw kalayo ang kapula sa langit,’ ug pagkabuntag moingon mo, ‘Tugnaw ug moulan karong adlawa kay daw kalayo ang kapula sa langit apan nagdag-om.’ Sa pagtan-aw lang sa langit mahibalo na mo kon unsa ang panahon, apan nganong dili mo makasabot kon bahin sa ilhanan sa kapanahonan?” (Mateo 16:2, 3) Dayon, giingnan ni Jesus ang mga Pariseo ug Saduseo nga walay ihatag nga ilhanan gawas sa ilhanan ni Jonas. Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an misakayg sakayan ug miadto sa Betsaida, amihanan-sidlakang baybayon sa Dagat sa Galilea. Samtang naglawig, nadiskobrehan sa mga tinun-an nga usa ra ka tinapay ang ilang nadala. Naa sa hunahuna ni Jesus ang iyang pagpakig-estorya dili pa dugay sa mga Pariseo ug sa mga Saduseo nga nagpaluyo kang Herodes. Busa siya mipasidaan: “Bukha kanunay ang inyong mga mata; pagbantay sa lebadura sa mga Pariseo ug sa lebadura ni Herodes.” Nagtuo ang mga tinun-an nga si Jesus naghisgot ug lebadura kay nakalimot silag dala ug daghang tinapay. Nasayod si Jesus niini, ug siya miingon: “Nganong naglalis man mo tungod sa tinapay?”—Marcos 8:15-17. Bag-o lang gipakaon ni Jesus ang libolibo ka tawo. Busa nasayod na unta ang mga tinun-an nga dili literal nga tinapay ang iyang gipasabot. Si Jesus miingon: “Wala ba mo mahinumdom sa dihang gipikaspikas nako ang lima ka tinapay para sa 5,000 ka lalaki? Pila man ka basket ang sobrang tinapay nga inyong nahipos?” Sila mitubag: “Dose.” Dayon, si Jesus miingon: “Dihang gipikas-

˙

˙ GIPAKAON NI JESUS ANG 4,000 KA LALAKI NAGPASIDAAN SIYA BAHIN SA LEBADURA SA MGA PARISEO

pikas nako ang pito ka tinapay para sa 4,000 ka lalaki, pila ka bukag ang sobrang tinapay nga inyong nahipos?” Sila mitubag: “Pito.”—Marcos 8: 18-20. Si Jesus nangutana: “Naunsa ba nga wala man mo makasabot nga dili tinapay ang akong gustong isulti kondili nga magbantay mo sa lebadura sa mga Pariseo ug mga Saduseo?”—Mateo 16:11.

58

Nasabtan ra gyod sa mga tinun-an ang punto. Ang lebadura gamiton aron moalsa ang tinapay. Gihisgotan dinhi ni Jesus ang lebadura ingong simbolo sa pagkadaot. Gipasidan-an niya ang mga tinun-an bahin sa “pagtulon-an sa mga Pariseo ug mga Saduseo,” nga makadaot ug epekto.—Mateo 16:12.

 Nganong midugok ang mga tawo kang Jesus?  Unsay gihunahuna sa mga tinun-an dihang naghisgot si Jesus ug lebadura?  Unsay gipasabot ni Jesus sa “lebadura sa mga Pariseo ug mga Saduseo”? 141

KINSA ANG ANAK SA TAWO? MATEO 16:13-27 MARCOS 8:22-38 LUCAS 9:18-26

Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an nakaabot na sa Betsaida. Ang mga tawo nagdalag buta ug mihangyo kang Jesus nga ayohon siya. Gigunitan ni Jesus ang kamot sa tawong buta, ug gidala siya sa gawas sa baryo. Human luwai ang mata sa buta, si Jesus nangutana: “Duna ka bay nakita?” Siya mitubag: “Nakakita kog mga tawo, pero mora silag mga kahoy nga naglakawlakaw.” (Marcos 8:23, 24) Gihikap ni Jesus ang mata sa tawo, ug kini naayo. Dayon gipapauli siya ni Jesus ug giingnan nga dili moagi sa baryo. Human niana, si Jesus ug ang iyang mga tinunan nagbaktas paamihanan aron moadto sa rehiyon sa Cesarea Filipos. Tungason ang agianan ug mga 40 kilometros ang gilay-on. Ang baryo dunay gihabogon nga 350 metros gikan sa lebel sa dagat. Sa amihanan-sidlakan niini makita ang Bukid sa Hermon nga napunog snow. Lagmit nagbaktas silag duha ka adlaw o kapin pa. Kas-a sa ilang pagpadulong didto, mibulag si Jesus aron moampo. Mga 9 o 10 ka bulan na lang sa dili pa ang iyang kamatayon, ug nabalaka si Jesus sa iyang mga tinun-an. Daghan ang mibiya niya, ug ang uban naglibog o nadismaya. Naglibog tingali sila kon nganong gibalewala ni Jesus ang ilang paningkamot nga himoon siyang hari o kon nganong dili siya mohimog ilhanan aron pamatud-an kon kinsa gayod siya. Dihang giduol siya sa mga tinun-an, si Jesus nangutana: “Sumala sa mga tawo, kinsa ba ang Anak sa tawo?” Sila mitubag: “Matod sa uban siya si Juan nga Tigbawtismo, ang uban moingon nga siya si Elias, ug duna poy moingon nga siya si Jeremias o usa sa mga propeta.” Nagtuo ang mga tawo nga si Jesus maoy usa nianang mga propeta nga gibanhaw. Aron masayran ang ilang gihunahuna, si Jesus nangutana: “Apan para ninyo, kinsa man ko?” Mitubag dayon si Pedro: “Ikaw mao ang Kristo, ang Anak sa buhi nga Diyos.”—Mateo 16:13-16. 142

Miingon si Jesus nga malipayon si Pedro kay gipadayag kini sa Diyos kaniya. Si Jesus dugang nga miingon: “Sultihan ko ikaw: Ikaw si Pedro, ug ibabaw niining bato tukoron ko ang akong kongregasyon, ug ang gahom sa kamatayon dili makabuntog niini.” Gipasabot ni Jesus nga siya mismo ang magtukod ug kongregasyon, ug mahimo niyang banhawon ang mga membro niini kon magpabilin silang matinumanon dinhi sa yuta. Siya misaad kang Pedro: “Akong ihatag kanimo ang mga yawi sa Gingharian sa langit.”—Mateo 16:18, 19. Wala hatagi ni Jesus si Pedro ug kinalabwang posisyon taliwala sa mga apostoles. Wala sab siya himoa ni Jesus nga pundasyon sa kongregasyon. Si Jesus mismo ang Bato o pundasyon sa kongregasyon. (1 Corinto 3:11; Efeso 2:20) Pero tulo ka yawi ang madawat ni Pedro. Makapribilehiyo siya sa pagbukas sa kahigayonan aron dunay mga grupo sa tawo nga makasulod sa Gingharian sa mga langit.

˙ GIAYO NI JESUS ANG TAWONG BUTA GIHATAG KANG PEDRO ANG MGA YAWI SA GINGHARIAN GITAGNA NI JESUS ANG IYANG KAMATAYON UG PAGKABANHAW ˙

˙

Sa Pentekostes 33 C.E., gamiton ni Pedro ang unang yawi, nga magtudlo sa mahinulsolong mga Hudiyo ug kinabig kon unsay himoon aron maluwas. Iyang gamiton ang ikaduhang yawi aron makasulod sa Gingharian ang may pagtuong mga Samarianhon. Dayon pagka-36 C.E., gamiton ni Pedro ang ikatulong yawi aron mahatagan sab ug kahigayonan ang dili tinuling mga Hentil, sama kang Cornelio ug uban pa.—Buhat 2:37, 38; 8:14-17; 10: 44-48. Nabalaka ang mga apostoles dihang giingnan sila ni Jesus nga siya mag-antos ug mamatay inigadto niya sa Jerusalem. Kay wala masabti ni Pedro nga si Jesus banhawon ngadto sa langit, gidala niya si Jesus sa daplin ug gibadlong: “Maluoy ka sa imong kaugalingon, Ginoo; dili gayod kana mahitabo kanimo.” Mitalikod si Jesus ug miingon: “Palayo kanako, Satanas! Babag ka sa akong pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos kay ang imong hunahuna, hunahuna sa tawo, dili sa Diyos.”—Mateo 16:22, 23. Gitawag ni Jesus ang mga tawo ug ang mga apostoles aron ipatin-aw nga dili sayon nga mahimong iyang sumusunod. Siya miingon: “Kon dunay buot mosunod kanako, angay niyang dumilian ang iyang kaugalingon ug pas-anon ang iyang estaka sa pagsakit ug padayong mosunod kanako. Kay kadtong buot magluwas sa iyang kinabuhi mawad-an niini, apan kadtong mawad-an sa iyang kinabuhi tungod kanako ug sa maayong balita makabaton niini.”—Marcos 8:34, 35. Aron pamatud-an nga angayan sila sa pabor ni Jesus, ang mga sumusunod kinahanglang magmaisogon ug mohimog mga sakripisyo. Si Jesus mii-

59

ngon: “Kon ako ug ang akong mga pulong ikaulaw sa usa niining maluibon sa Diyos ug makasasala nga kaliwatan, ikaulaw sab siya sa Anak sa tawo inig-abot niya sa himaya sa iyang Amahan uban sa balaang mga anghel.” (Marcos 8:38) Inig-abot ni Jesus, “hukman niya ang matag usa sumala sa iyang binuhatan.”—Mateo 16:27.

 Unsay opinyon sa mga tawo bahin kang Jesus? Para sa mga apostoles, kinsa man siya?  Unsang mga yawi ang gihatag kang Pedro, ug asa niya kini gamiton?  Giunsa pagbadlong si Pedro, ug ngano? 143

PAGKAUSAB SA DAGWAY —PASIUNA SA HIMAYA NI KRISTO MATEO 16:28–17:13 MARCOS 9:1-13 LUCAS 9:27-36

Samtang nanudlo si Jesus sa mga tawo sa Cesarea Filipos, mga 25 kilometros gikan sa Bukid sa Hermon, si Jesus mipasidaan: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga may pipila dinhi nga makakita sa Anak sa tawo nga moabot sa iyang Gingharian sa dili pa sila mamatay.”—Mateo 16:28. Seguradong naglibog ang mga tinun-an kon unsay gipasabot ni Jesus. Mga usa ka semana sa ulahi, iyang gidala ang tulo ka apostoles—si Pedro, Santiago, ug Juan—sa usa ka habog nga bukid. Basin gabii na to, kay giduka na man ang tulo ka apostoles. Samtang nag-ampo si Jesus, ang iyang dagway nausab. Nakita sa mga apostoles ang iyang dagway nga misidlak sama sa adlaw ug ang iyang besti migilaw sama sa kahayag. Dayon mitunghag kalit si “Moises ug Elias.” Nakig-estorya sila kang Jesus “bahin sa iyang pagbiya nga hapit nang matuman sa Jerusalem.” (Lucas 9:30, 31) Ang pagbiya ni Jesus klarong nagtumong sa iyang kamatayon ug pagkabanhaw, nga bag-o lang niyang gihisgotan. (Mateo 16:21) Sukwahi kini sa gisulti ni Pedro, kay ang makauulawng kamatayon ni Jesus kinahanglang mahitabo. Tungod sa ilang nakita, wala na magduka ang mga apostoles. Silang tulo nahingangha samtang nagtan-aw ug naminaw. Panan-awon ra to, pero morag tinuod kay nakasagbat si Pedro: “Rabbi, nalipay mi nga ania mi dinhi. Maghimo mig tulo ka tolda, usa para nimo, usa para kang Moises, ug usa para kang Elias.” (Marcos 9:5) Lagmit gusto ni Pedro nga magpadayon ang panan-awon maong gusto niyang maghimog mga tolda. Samtang nagsulti pa si Pedro, dihay hayag nga panganod nga mitabon nila, ug may tingog gikan sa panganod nga nag-ingon: “Kini mao ang

144

akong Anak, ang akong gihigugma, nga akong giuyonan. Pamati kamo kaniya.” Pagkadungog nila sa tingog sa Diyos, ang mga apostoles nangahadlok ug nanghapa. Pero giingnan sila ni Jesus: “Tindog. Ayaw mog kahadlok.” (Mateo 17: 5-7) Paghangad nila, si Jesus na lang ang ilang nakita. Natapos na ang panan-awon. Pagkabuntag, nanglugsong sila sa bukid ug giingnan sila ni Jesus: “Ayaw isulti ang panan-awon kang bisan kinsa hangtod nga mabanhaw na ang Anak sa tawo.”—Mateo 17:9. Tungod kay nakita si Elias sa panan-awon, ang mga apostoles nakapangutana: “Nganong nagingon man ang mga eskriba nga kinahanglang moabot una si Elias?” Si Jesus mitubag: “Si Elias miabot na. Ugaling lang, wala sila makaila kaniya.” (Mateo 17:10-12) Gitumong ni Jesus si Juan nga Tigbawtismo, nga nagtuman sa papel nga sama nianang kang Elias. Giandam ni Elias ang dalan para kang Eliseo, ug mao poy gihimo ni Juan para kang Kristo. Seguradong nadasig si Jesus ug ang mga tinun-an sa maong panan-awon. Pasiuna kadto sa himaya ni Kristo sa iyang Gingharian. Nakita sa mga tinun-an ang “Anak sa tawo nga moabot sa iyang Gingharian,” sumala sa gisaad ni Jesus. (Mateo 16:28) Dihang didto sa bukid, sila ang mga “saksing-nakakita sa iyang kahalangdon.” Bisag gusto sa mga Pariseo nga mohimog ilhanan si Jesus aron pamatud-an nga siya ang gipili sa Diyos nga Hari, wala niya kini himoa. Pero gitugotan ni Jesus ang tulo ka apostoles nga makakita sa pagkausab sa iyang dagway, nga nagpamatuod sa mga tagna bahin sa Gingharian. Busa sa ulahi, si Pedro miingon nga kasaligan gayod ang matagnaong pulong sa Diyos.—2 Pedro 1:16-19.

˙

˙ PANAN-AWON SA PAGKAUSAB SA DAGWAY NI JESUS NADUNGOG SA MGA APOSTOLES ANG TINGOG SA DIYOS

60

 Sa wala pa sila mamatay, sa unsang paagi ang pipila nakakita sa pag-abot ni Jesus sa iyang Gingharian?  Sa panan-awon, unsay gihisgotan ni Moises, Elias, ug Jesus?  Nganong ang maong panan-awon makapadasig sa mga sumusunod ni Kristo? 145

GIAYO NI JESUS ANG BATAN-ONG GIDEMONYOHAN MATEO 17:14-20 MARCOS 9:14-29 LUCAS 9:37- 43

Paglugsong ni Jesus, Pedro, Santiago ug Juan gikan sa bukid, nakita nila nga nagkagubot ang mga tawo. Ang mga tinun-an gipalibotan sa mga eskriba nga nakiglalis nila. Nakurat ang mga tawo pagkakita kang Jesus, ug nagdagan silang misugat kaniya. Dayon siya nangutana: “Unsay inyong gilalisan?”—Marcos 9:16. Usa kanila ang miluhod sa atubangan ni Jesus ug miingon: “Magtutudlo, gidala nako ang akong anak nga lalaki aron ipaayo kanimo. Gisudlan siyag demonyo mao nga siya naamang. Dihang sakiton na gani siya, ilamba siya niini sa yuta. Unya magbulabula ang iyang baba ug mangagot ang iyang mga ngipon ug maluya siya. Gihangyo nako ang imong mga tinun-an nga pagawson kini, apan wala sila makahimo.”—Marcos 9:17, 18. Lagmit giyagayagaan sa mga eskriba ang mga tinun-an kay bisan pa sa ilang paningkamot, wala nila maayo ang batan-ong lalaki. Imbes tubagon

ang amahan sa batan-on, giingnan ni Jesus ang mga tawo: “Oh walay pagtuo ug makasasala nga kaliwatan, hangtod kanus-a ko makig-uban ninyo? Hangtod kanus-a ko magpailob ninyo?” Kining puwersadong mga pulong nagtumong gayod sa mga eskriba nga nakiglalis sa iyang mga tinun-an dihang wala siya. Si Jesus mitan-aw sa naguol nga amahan sa batan-on ug miingon: “Dad-a siya ngari.”—Mateo 17:17. Pagduol sa batan-on kang Jesus, gitumba ug gipakirig siya sa demonyong misulod niya. Ang batan-on nagligidligid sa yuta ug nagbulabula ang baba. Gipangutana ni Jesus ang amahan: “Unsa ka dugay na siyang naingon niini?” Siya mitubag: “Sukad sa gamay pa siya. Kadaghan na siyang gilabay niini sa kalayo ug sa tubig aron patyon siya.” Nagpakiluoy ang amahan: “Kon duna kay mahimo, kaluy-i intawon mi ug tabangi mi.”—Marcos 9:21, 22.

˙

Desperado na ang amahan, kay bisag ang mga tinun-an ni Jesus walay mahimo. Pero gipasaligan siya ni Jesus: “Nganong miingon man ka, ‘kon duna kay mahimo’? Ang tanang butang posible kon ang usa may pagtuo.” Dihadiha ang amahan sa batan-on miingon: “Naa koy pagtuo! Tabangi ko nga molig-on pa ang akong pagtuo!” —Marcos 9:23, 24. Namatikdan ni Jesus nga nanagan ang mga tawo padulong niya. Samtang nagtan-aw silang tanan, gibadlong ni Jesus ang demonyo: “Ikaw nga espiritu nga naghimo kaniyang amang ug bungol, ako magsugo kanimo, gula ug ayaw na pagsulod kaniya!” Paggawas sa demonyo, gipasinggit ug gipakirig niini ang batan-on. Dayon wala na molihok ang batan-on. Dihang nakita kini sa mga tawo, sila miingon: “Patay na siya!” (Marcos 9:25, 26) Dihang gigunitan ni Jesus ang kamot sa batan-on, siya mibarog ug dihadiha naayo. (Mateo 17:18) Nahingangha gayod ang mga tawo sa gihimo ni Jesus. Sa miagi, dihang gisugo ni Jesus ang mga tinun-an sa pagsangyaw, nakapalayas silag mga demonyo. Karon, dihang silasila na lang sa balay, ang mga tinun-an nangutana: “Nganong wala man namo kadto mapalayas?” Gipatin-aw ni Jesus nga tungod kadto sa ilang kakulang ug pagtuo. Siya miingon: “Kadtong matanga sa demonyo mapagula lang pinaagi sa pag-ampo.” (Marcos 9:28, 29) Gikinahanglan ang lig-ong pagtuo ug pag-ampo para sa tabang sa Diyos aron mapagawas ang gamhanang demonyo.

KINAHANGLAN ANG LIG-ONG PAGTUO ARON AYOHON ANG BATAN-ONG GIDEMONYOHAN

61

Si Jesus miingon: “Sa pagkatinuod, kon ang inyong pagtuo samag gidak-on sa liso sa mustasa, sultihan ninyo kining bukira, ‘Balhin didto,’ ug kini mobalhin, ug walay imposible alang kaninyo.” (Mateo 17:20) Dako gyod ang mahimo sa pagtuo! Sa atong pag-alagad kang Jehova, makasinati tag mga problema nga lisod kaayong sagubangon. Pero kon palig-onon nato ang atong pagtuo, atong mabuntog kining morag bukid nga mga problema.

 Unsay naabtan ni Jesus paglugsong niya gikan sa bukid?  Nganong wala mapalayas sa mga tinun-an ang demonyo gikan sa batan-on?  Unsay mahimo sa lig-ong pagtuo? 147

IMPORTANTENG LEKSIYON BAHIN SA PAGPAUBOS MATEO 17:22–18:5 MARCOS 9:30-37 LUCAS 9:43- 48

Human sa pagkausab sa dagway ni Jesus ug sa iyang pag-ayo sa batan-ong gidemonyohan didto sa Cesarea Filipos, miadto siya sa Capernaum. Ang mga tinun-an lang ang iyang gikuyog kay dili niya gustong “mahibalo niini ang mga tawo.” (Marcos 9:30) Higayon kini nga maandam niya ang iyang mga tinun-an sa iyang kamatayon ug sa buluhaton nga ilang himoon. Siya miingon: “Ang Anak sa tawo itugyan ngadto sa mga tawo ug patyon, ug sa ikatulong adlaw siya banhawon.”—Mateo 17:22, 23. Nasayod na ang mga tinun-an niini. Gihisgotan ni Jesus sa miagi nga siya patyon, bisag dili motuo si Pedro nga mahitabo kini. (Mateo 16:21, 22) Ug nakita sa tulo ka apostoles ang pagkausab sa dagway ni Jesus ug nadungog ang panag-estorya bahin sa “pagbiya” ni Jesus. (Lucas 9:31) Karon “naguol pag-ayo” ang mga tinun-an sa gisulti ni Jesus, bisag wala kaayo nila masabti ang epekto niini. (Mateo 17:23) Pero nahadlok silang mangutana bahin niini. Miabot na sila sa Capernaum, ang sentro sa buluhaton ni Jesus ug ang lugar sa pipila ka apostoles. Dayon giduol si Pedro sa mga tigkolektag buhis sa templo. Kay gusto nilang akusahan si Jesus nga wala mobayad ug buhis, sila miingon: “Nagabayad ba ug buhis [duha ka drakma] sa templo ang inyong magtutudlo?” —Mateo 17:24. “Oo,” mitubag si Pedro. Pagbalik sa balay, nahibalo nang daan si Jesus sa nahitabo. Wala na niya hulata nga isulti kini ni Pedro. Siya nangutana: “Unsay imong hunahuna, Simon? Kang kinsa gikan ang lainlaing buhis nga ginadawat sa mga hari sa yuta? Sa ila bang mga anak o sa mga estranyo?” Si Pedro mitubag: “Gikan sa mga estranyo.” Busa giingnan siya ni Je148

sus: “Kon mao, ang mga anak libre sa buhis.” —Mateo 17:25, 26. Ang Amahan ni Jesus mao ang Hari sa uniberso ug ang Diyos nga gisimba diha sa templo. Busa ang Anak sa Diyos dili na kinahanglang mobayad ug buhis sa templo. Si Jesus miingon: “Aron dili sila masilo nato, pamasol didto sa dagat, ug kuhaa ang unang isda nga mokubit. Pagbingat nimo sa baba niini, makakita kag plata nga sensilyo [estatero, o katumbas sa upat ka drakma]. Kuhaa kana ug ihatag kanila alang kanatong duha.”—Mateo 17:27. Dayon nagkauban ang mga tinun-an, ug nangutana sila kang Jesus kon kinsa ang kinalabwan sa Gingharian. Mao ni sila ang nahadlok mangutana kang Jesus bahin sa iyang kamatayon, pero karon wala sila mahadlok mangutana bahin sa ilang kaugmaon. Nasayod si Jesus sa ilang gihunahuna kay naglalis na sila niini niadtong mibalik sila sa Capernaum. Busa nangutana siya: “Unsay inyong gilalisan sa dalan?” (Marcos 9:33) Naulaw ang mga tinun-an ug wala sila maningog kay naglalis sila kon kinsa ang kinalabwan nila. Sa kataposan, gisulti nila kang Jesus ang pangutana nga ilang gilalisan: “Kinsa ba gayod ang kinalabwan sa Gingharian sa langit?”—Mateo 18:1. Daw dili katuohan nga ang mga tinun-an naglalis bahin niini kay halos tulo ka tuig silang nakig-uban ug naminaw kang Jesus. Hinuon, dili sila hingpit ug ang ilang relihiyon sa una nagtudlo nga importante ang posisyon ug ranggo. Dugang pa, si Pedro di pa dugayng gisaaran ni

˙

˙ GITAGNA NA SAB NI JESUS ANG IYANG KAMATAYON GIBAYAD NIYAG BUHIS ANG SENSILYONG GIKAN SA BABA SA ISDA ˙ KINSA ANG KINALABWAN SA GINGHARIAN?

62

Jesus sa mga “yawi” sa Gingharian. Gibati kaha niya nga labaw siya? Basin mao poy gibati ni Santiago ug Juan kay ilang nakita ang pagkausab sa dagway ni Jesus. Kon unsa may ilang gihunahuna, gitul-id sila ni Jesus. Mitawag siyag bata, gipabarog kini sa ilang taliwala, ug gisultihan ang mga tinun-an: “Dili gyod mo makasulod sa Gingharian sa langit gawas kon kamo magbag-o ug mahimong sama sa mga bata. Busa si bisan kinsa nga magpaubos sama niining bataa mao ang kinalabwan sa Gingharian sa langit; ug si bisan kinsa nga magadawat sa usa nga sama niining bataa tungod sa akong ngalan nagadawat kanako.”—Mateo 18:3-5. Makapahingangha gayod ang paagi ni Jesus sa pagpanudlo! Wala siya masuko sa mga tinun-an o giingnan silang hakog ug ambisyoso. Gani, gihimo niyang pananglitan ang bata aron tudloan sila. Ang mga bata dili ambisyoso o dili inila. Gipakita ni Jesus nga kinahanglang ugmaron sa mga tinun-an ang samang panglantaw. Dayon ingong konklusyon, siya miingon: “Kadtong nag-isip sa iyang kaugalingon nga ubos kaninyong tanan mao ang labaw kaninyo.”—Lucas 9:48.

 Pagbalik nila sa Capernaum, unsang importanteng panghitabo sa umaabot ang gihisgotan na sab ni Jesus, ug unsay reaksiyon sa mga tinun-an?  Nganong dili kinahanglang mobayad si Jesus ug buhis sa templo, pero nganong mibayad siya?  Nganong naglalis ang mga tinun-an kon kinsa ang labaw nila, ug giunsa sila pagtul-id ni Jesus? 149

TAMBAG NI JESUS BAHIN SA KAPANDOLAN UG SALA MATEO 18:6-20 MARCOS 9:38-50 LUCAS 9:49, 50

Bag-o lang gitudlo ni Jesus ang panglantaw nga angayng pauswagon sa mga tinun-an. Kinahanglan nilang sundogon ang mga bata, nga mapainubsanon ug dili ambisyoso. Kon dawaton sa mga tinunan ang ‘sama niining mga bataa tungod sa iyang ngalan,’ madawat sab nila si Jesus.—Mateo 18:5. Dili pa dugay, naglalis ang mga tinun-an kon kinsay kinalabwan nila. Busa giisip nila nga ang gisulti ni Jesus maoy pagbadlong kanila. Pero karon, dunay gihisgotan si apostol Juan nga bag-o lang nahitabo: “Nakakita mig tawo nga nagpagulag mga demonyo pinaagi sa imong ngalan, ug gipugngan namo siya kay dili nato siya kauban.”—Lucas 9:49. Giisip ba ni Juan nga ang mga apostoles lang ang may awtoridad sa pagpang-ayo o pagpalayas ug mga demonyo? Kon mao, nganong ang maong Hudiyo nakapalayas man ug mga demonyo? Gibati tingali ni Juan nga dili angayng maghimog milagro kining tawhana kay wala man siya makig-uban kang Jesus ug sa mga apostoles. Nakurat si Juan sa tubag ni Jesus: “Ayaw ninyo siyag pugngi, kay walay bisan kinsa nga maghimog milagro pinaagi sa akong ngalan ang mosulti dayon ug daotan batok kanako. Kay siya nga dili batok kanato dapig kanato. Ug si bisan kinsa nga magahatag kaninyog usa ka kopa nga tubig aron imnon tungod kay kamo iya ni Kristo, sa pagkatinuod sultihan ko kamo, siya makadawat gayod sa iyang ganti.”—Marcos 9:39-41. Dili kinahanglang mouban kang Kristo kining tawhana aron makaingon tang dapig siya kang Jesus. Wala pa matukod ang Kristohanong kongregasyon. Busa dili ta makaingon nga magsusupak ang maong tawo o nagpasiugdag bakak nga pagtulon-an tungod lang kay wala siya makig-uban kang Jesus. Siya dunay pagtuo sa ngalan ni Jesus, ug ang gisulti ni Jesus nagpakita nga kining tawhana makadawat ug ganti. Sa laing bahin, makahimog bug-at nga sala ang mga apostoles kon napandol ang maong tawo sa 150

ilang gisulti ug gibuhat. Si Jesus miingon: “Si bisan kinsa nga makapandol sa usa niining ubos nga mga tawo nga may pagtuo, mas maayo pang higtan ang iyang liog ug dakong galingan nga bato ug itambog sa dagat.” (Marcos 9:42) Dayon giingnan ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga mas maayong putlon ang ilang tiil ug kamot, ug lusokon ang ilang mata kon nakapandol kini nila, bi-

san pag importante kaayo kini. Mas maayo pang mawad-an niana ug makasulod sa Gingharian sa Diyos kay sa mawili niini ug itambog sa Gehenna (Walog sa Hinnom). Tingali sinati ang mga apostoles niini nga walog nga sunoganag basura duol sa Jerusalem, maong ilang masabtan nga kini nagpasabot ug permanenteng kalaglagan. Mipasidaan sab si Jesus: “Ayaw gayod ninyo tamaya ang usa niining ubos nga mga tawo, kay sultihan ko kamo, ang ilang mga anghel sa langit kanunayng makaatubang sa akong Amahan nga anaa sa langit.” Unsa ka bililhon sa iyang Amahan kining “ubos nga mga tawo”? Giasoy ni Jesus ang bahin sa tawo nga dunay 100 ka karnero ug ang usa nii-

˙

ni nasaag. Gibiyaan sa tawo ang 99 aron pangitaon ang usa nga nasaag ug dihang nakit-an kini, mas dako ang iyang kalipay niini kay sa 99 nga wala masaag. Si Jesus miingon: “Dili gayod buot sa akong Amahan nga anaa sa langit nga malaglag bisan usa lang niining ubos nga mga tawo.”—Mateo 18:10, 14. Kay lagmit naghunahuna sa panaglalis sa mga tinun-an kon kinsay kinalabwan, gitambagan sila ni Jesus: “Pagbaton kamog asin sa inyong kaugalingon, ug pagdinaitay kamo sa usag usa.” (Marcos 9:50) Ang asin makapalami sa pagkaon. Kon ang sinultihan dunay simbolikong asin, mas dali kining dawaton sa uban ug makatabang aron mapreserbar ang kalinaw, nga dili mahimo sa pagsigeg lalis. —Colosas 4:6. Motungha usahay ang seryosong mga problema ug gitudloan sila ni Jesus kon unsaon kini pagsulbad. Siya miingon: “Kon ang imong igsoon makasala kanimo, adtoa siya ug isulti kaniya ang iyang sayop nga kamokamo lang. Kon siya mamati, nakabig nimo ang imong igsoon sa hustong dalan.” Unsay himoon kon dili siya mamati? Si Jesus mitambag: “Pagdala ug usa o duha pa, aron nga pinaagi sa duha o tulo ka saksi mapamatud-an ang tanang butang.” Kon dili pa gihapon masulbad ang problema, kinahanglang makigsulti sa “kongregasyon,” sa ato pa, sa mga ansiyano nga maoy moatiman niini. Unsay himoon kon dili gihapon maminaw ang nakasala? “Isipa siya nga sama sa tawo sa kanasoran ug sama sa maniningil ug buhis,” mga tawong ginalikayan sa mga Hudiyo.—Mateo 18:15-17.

TAMBAG DIHANG MAKAPANDOL SA UBAN ˙ KON ANG IGSOON MAKASALA

63

Ang mga ansiyano sa kongregasyon kinahanglang mosunod sa Pulong sa Diyos. Kon tinuod nga nakasala ang igsoon ug kinahanglang disiplinahon, ang ilang desisyon o hukom ‘ginapos na sa langit.’ Pero kon walay sala ang igsoon, ang ilang hukom ‘binadbaran na sa langit.’ Kini nga giya makatabang dihang matukod na ang Kristohanong kongregasyon. Bahin niini nga kahikayan, si Jesus miingon: “Diin gani nga may duha o tulo nga nagkatigom sa akong ngalan, ako anaa sa ilang taliwala.”—Mateo 18:18-20.

 Nganong dili angayng isipong magsusupak ang tawong nagpalayas ug mga demonyo?  Unsa ka bug-at nga sala kon makapandol ug ubos nga tawo, ug unsay gitudlo ni Jesus bahin sa ubos nga mga tawo?  Unsang giya ang gihatag ni Jesus dihang makasala ang igsoon? 151

KINAHANGLANG MAGPASAYLO MATEO 18:21-35

Si Pedro nakadungog sa tambag ni Jesus nga kinahanglang paningkamotang sulbaron sa mga igsoon nga silasila ra ang dili pagsinabtanay. Pero gustong masayod si Pedro kon pila ka beses kinahanglang magpasaylo. Nangutana siya: “Ginoo, hangtod kapila nako pasayloon ang akong igsoon nga makasala kanako? Kapito ba?” Ang ubang lider sa relihiyon nagtudlo nga tulo ka beses lang angayng magpasaylo. Busa gibati tingali ni Pedro nga buotan na kaayo siya kon “kapito” siya magpasaylo. —Mateo 18:21. Pero si Jesus wala magtudlo nga timan-an kon kapila ka nahimoag sayop sa uban. Busa iyang giingnan si Pedro: “Sultihan ko ikaw, dili lang hangtod sa 7 ka beses kondili hangtod sa 77 ka beses.” (Mateo 18:22) Kana nagpasabot nga walay limit ang pagpasaylo. Dili angayng mag-ihap si Pedro kon kapila magpasaylo. Dayon giasoy ni Jesus kang Pedro ug sa uban ang usa ka ilustrasyon aron masabtan nila nga kinahanglan silang magpasaylo. Bahin kini sa ulipon nga wala mosundog sa iyang maluluyong agalon. Ang hari naningil sa utang sa iyang mga ulipon. Gidala kaniya ang ulipon nga nakautang niyag 10,000 ka talanton [60,000,000 ka denario]. Imposible nang mabayran ang iyang utang. Busa gimando sa hari nga ibaligya siya apil iyang asawa ug mga anak aron makabayad. Dihadiha ang ulipon miluhod ug nagpakiluoy sa agalon: “Angan-angana intawon ko, ug bayran nako ang tanan.”—Mateo 18:26. Naluoy ang hari ug gipapas ang dakong utang sa ulipon. Human siya pasayloa sa hari, ang ulipon milakaw ug nakit-an ang isigkaulipon nga nakautang niyag 100 ka denario. Iya kining gilabni ug gituok, ug giingnan: “Bayri ang imong utang.” Kini miluhod ug nagpakiluoy kaniya: “Angan-angana intawon ko, ug bayran ra ka 152

˙

˙ MAGPASAYLO SA PITO KA BESES? ILUSTRASYON BAHIN SA WALAY KALUOY NGA ULIPON

64

sing nga magpasaylo sa iyang igsoon.”—Mateo 18:32-35. Nindot kaayo nga leksiyon bahin sa pagpasaylo, dili ba? Ang Diyos nagpasaylo kanato sa tanan natong sala. Bisan unsa pa nga sala ang nahimo sa igsoon kanato, kana gamay ra kaayo. Di lang kausa nagpasaylo nato si Jehova kondili libolibo ka beses. Dili ba nato mapasaylo ang atong igsoon sa daghang beses bisag naa tay katarongan nga masuko? Sa gitudlo ni Jesus sa Wali sa Bukid, ang Diyos magpasaylo sa atong mga sala, kon pasayloon nato ang uban.—Mateo 6:12. nako.” (Mateo 18:28, 29) Pero ang ulipon nga gipasaylo sa iyang utang wala mosundog sa iyang agalon. Ang iyang isigkaulipon nga gamay rag utang gipapriso niya hangtod makabayad. Si Jesus miingon nga nakita sa ubang ulipon ang gihimo sa walay kaluoy nga ulipon ug gisumbong kini ngadto sa agalon. Misurok ang dugo sa hari, ug gipatawag niya ang ulipon ug giingnan: “Daotan nga ulipon, gipapas nako ang tanan nimong utang kay nagpakiluoy ka kanako. Dili ba angay sab unta kang maluoy sa imong isigkaulipon sama nga ako naluoy nimo?” Tungod sa kasuko sa hari, iyang gipapriso ang ulipon hangtod mabayran niya ang tanan niyang utang. Si Jesus miingon: “Ingon usab niana ang himoon sa akong langitnong Amahan kaninyo kon ang matag usa kaninyo dili kinasingka-

 Nganong nangutana si Pedro bahin sa pagpasaylo sa igsoon, ug nganong gibati niya nga buotan na kaayo siya kon kapito magpasaylo?  Unsay kalainan sa gihimo sa hari ug sa gihimo sa iyang ulipon?  Unsay atong makat-onan sa ilustrasyon ni Jesus? 153

NANUDLO SAMTANG NAGPAINGON SA JERUSALEM MATEO 8:19-22 LUCAS 9:51-62 JUAN 7:2-10

Dugaydugay pod nga nagpokus si Jesus sa iyang ministeryo sa Galilea. Mas daghan ang interesado didto kay sa Judea. Gawas pa, niadtong didto siya sa Jerusalem nga nag-ayog masakiton panahon sa Igpapahulay, gusto siyang ipapatay sa mga Hudiyo.—Juan 5:18; 7:1. Mga Septiyembre o Oktubre kadto sa 32 C.E., ug hapit na ang Pista sa mga Tabernakulo (o, Balongbalong). Kini nga pista saulogon sa pito ka adlaw, nga sundan ug solemneng panagkatigom sa ikawalong adlaw. Ang pista ilhanan nga nahuman na ang tuig sa pagpanguma, ug panahon kini sa paglipaylipay ug pagpasalamat. Ang mga igsoon ni Jesus nga si Santiago, Simon, Jose, ug Judas miingon kaniya: “Biya dinhi ug adto sa Judea.” Ang Jerusalem mao ang sentro sa relihiyon sa nasod. Daghag tawo ang siyudad panahon sa tulo ka pista nga saulogon matag tuig. Ang mga igsoon ni Jesus miingon: “Walay maghimo ug bisan unsa sa tago kon gusto niya nga mailhan sa mga tawo. Kay ginahimo nimo kining mga butanga, ipadayag ang imong kaugalingon sa kalibotan.”—Juan 7:3, 4. Ang tinuod, ang iyang upat ka igsoon “walay pagtuo kaniya” nga siya ang Mesiyas. Pero gusto nila nga ang mga tawong motambong sa kapistahan makakita kang Jesus nga maghimog milagro. Kay nahibalo sa kapeligrohan, si Jesus miingon: “Ang kalibotan walay katarongan sa pagdumot kaninyo, apan kini nagdumot kanako kay ako nagpamatuod nga ang mga buhat niini daotan. Pangadto mo sa pista; dili pa ko moadto sa pista kay ang akong panahon wala pa moabot.”—Juan 7:5-8. Pipila ka adlaw pagbiya sa mga igsoon ni Jesus ug sa mga tawong moadto sa Jerusalem, si Jesus ug ang iyang mga tinun-an miadto pod nga wala magpahibalo. Milaktod sila sa Samaria, imbes moagi sa naandang agianan duol sa Suba sa Jordan. Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an nagkinahanglag kasak-an sa Samaria, busa misugo siyag mga 154

mensahero aron mouna ug mag-andam niini. Ang mga tawo sa usa ka lugar didto wala magpasaka nila kay padulong man si Jesus sa Jerusalem alang sa Kapistahan sa mga Hudiyo. Busa si Santiago ug Juan nasuko, ug nangutana kang Jesus: “Ginoo, gusto ba nimong tawgon namo ang kalayo gikan sa langit aron laglagon sila?” (Lucas 9:54) Gibadlong sila ni Jesus, ug nagpadayon sa pagbaktas. Samtang nagbaktas, may eskriba nga miingon kang Jesus: “Magtutudlo, mosunod ko nimo bisan asa ka moadto.” Si Jesus mitubag: “Ang mga irong ihalas dunay mga lungib ug ang mga langgam dunay mga salag, apan ang Anak sa tawo walay kaugalingong puy-anan.” (Mateo 8:19, 20) Gipasabot niya nga ang eskriba makasinatig mga kalisdanan kon siya mahimong sumusunod ni Jesus. Pero

˙

KON UNSAY PANGLANTAW SA MGA IGSOON NI JESUS KANIYA ˙ UNSA KA IMPORTANTE ANG PAG-ALAGAD SA GINGHARIAN?

morag matandog ang garbo sa eskriba kon iyang dawaton ang maong paagi sa pagkinabuhi. Busa ang matag usa kanato makapangutana, ‘Andam ba kong mosunod kang Jesus?’ Giingnan ni Jesus ang lain pang tawo: “Dali, mahimong akong sumusunod.” Ang tawo miingon: “Ginoo, tugoti una ko sa pag-uli ug sa paglubong sa akong amahan.” Kay nasayod sa kahimtang sa tawo, si Jesus miingon: “Pasagdi ang mga patay sa paglubong sa ilang mga patay, apan lakaw ug imantala ang Gingharian sa Diyos.” (Lucas 9: 59, 60) Seguradong buhi pa ang iyang amahan. Kay kon namatay na, tua unta siya sa ilang balay ug wala makig-estorya kang Jesus. Dili siya andam nga unahon ang Gingharian sa Diyos sa iyang kinabuhi. Paglugsong nila padulong sa Jerusalem, may lain pang tawo nga miingon kang Jesus: “Mosunod ko nimo Ginoo, apan tugoti una kong manamilit kanila nga tua sa akong panimalay.” Si Jesus mitubag

65

kaniya: “Ang tawong nagdaro nga molingi sa luyo dili takos sa Gingharian sa Diyos.”—Lucas 9:61, 62. Kadtong gustong mahimong tinuod nga tinunan ni Jesus kinahanglang magpokus sa pag-alagad sa Gingharian. Kon ang nagdaro dili magtan-aw sa unahan, seguradong mahiwi ang tudling. Kon iyang buhian ang daro aron molingi sa luyo, dili gyod mahuman ang pagdaro. Sa susama, si bisan kinsa nga molingi sa mga butang sa kalibotan, mapandol ug mahitipas gikan sa dalan sa kinabuhing walay kataposan.

 Unsay panglantaw sa mga igsoon ni Jesus niya?  Nganong wala dawata sa mga Samarianhon si Jesus, ug unsay gustong buhaton ni Santiago ug Juan kanila?  Kinsa ang mga nakaestorya ni Jesus sa dalan ug unsay ilang giestoryahan? Unsay gipasiugda ni Jesus bahin sa pag-alagad sa Diyos?

S E K SI YON

4 ULAHING BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS SA JUDEA

“HANGYOA NINYO ANG AGALON NGA MAGPADALAG DUGANG MANGANGANI.” —LUCAS 10:2

MIABOT SA JERUSALEM PARA SA PISTA SA MGA TABERNAKULO JUAN 7:11-32

Nailado pag-ayo si Jesus sukad siya nabawtismohan. Libolibo ka Hudiyo ang nakakita sa iyang mga milagro, ug nabaniog sa tibuok nasod ang iyang gihimo. Karon sa Pista sa mga Tabernakulo (o, Balongbalong) sa Jerusalem, daghan ang nangita niya. Magkalahi ang opinyon sa mga tawo bahin kang Jesus. Ang uban miingon: “Maayo siya nga tawo.” Ang uban sab miingon: “Dili, kay gipahisalaag niya ang mga tawo.” (Juan 7:12) Kini nga mga hisgothisgot nahitabo pipila ka adlaw pagsugod sa pista. Pero walay usa nga nangahas sa pagdepensa kang Jesus sa publiko kay nahadlok sila sa reaksiyon unya sa Hudiyong mga lider. Sa nanungatunga na ang kapistahan, miadto si Jesus sa templo. Daghan kaayo ang nahingangha sa iyang kamaayo motudlo. Wala siya sukad makatungha sa eskuylahan sa mga rabbi, maong natingala ang mga Hudiyo: “Diin kuhaa niining tawhana ang iyang kahibalo sa Kasulatan nga wala man unta siya makaeskuyla?”—Juan 7:15. Si Jesus mipatin-aw: “Ang akong gitudlo dili akoa, kondili iya sa nagpadala kanako. Si bisan kinsa nga gustong mohimo sa kabubut-on sa Diyos mahibalo kon ang akong ginatudlo gikan ba sa Diyos o kaugalingon lang nakong ideya.” (Juan 7:16, 17) Ang gitudlo ni Jesus nahiuyon sa Balaod sa Diyos, busa madayag nga gusto niyang himayaon ang Diyos, dili ang iyang kaugalingon. Dayon si Jesus miingon: “Si Moises naghatag kaninyo sa Balaod, dili ba? Apan walay usa kaninyo nga nagtuman sa Balaod. Nganong nagtinguha man mo sa pagpatay kanako?” Pipila sa mga tawo nga tingali mga bisita gikan sa laing siyudad ang wala masayod niini. Dili gayod sila makatuo nga dunay gustong mopatay sa usa ka maayong magtutudlo sama niya. Busa nagtuo sila nga dunay diperensiya si Jesus kay nakasulti man siya niana. Ang mga tawo miingon: “Gidemonyo158

han ka. Kinsa bay nagtinguha sa pagpatay kanimo?”—Juan 7:19, 20. Ang tinuod, usa ka tuig ug tunga sa miagi, si Jesus gustong ipapatay sa Hudiyong mga lider human niya ayoha ang usa ka tawo panahon sa Igpapahulay. Karon, giyagyag ni Jesus ang ilang sayop nga panghunahuna pinaagig maayong pagpangatarongan. Iyang gigamit ang nasulat sa Balaod nga kinahanglang tulion ang batang lalaki sa ikawalong adlaw, bisan pag matunong sa Igpapahulay. Dayon siya nangutana: “Kon ang usa ka tawo tulion sa igpapahulay aron dili malapas ang Balaod ni Moises, masuko diay mo pag-ayo nako kay akong giayo ang usa ka tawo panahon sa igpapahulay? Hunong na sa pagpanghukom base sa inyong makita, apan panghukom sa matarong nga paagi.”—Juan 7:23, 24. Ang mga tawo sa Jerusalem nga nasayod niini nga situwasyon miingon: “Dili ba mao kining tawhana ang gusto nilang patyon? Apan tan-awa! siya nagsulti sa publiko, ug wala silay gisulti kaniya. Tungod ba kaha kay ang mga opisyal nahibalo gayod nga siya mao ang Kristo?” Pero nganong dili man motuo ang mga tawo nga si Jesus ang Kristo? Sila miingon: “Kita nahibalo kon diin gikan kining tawhana; apan inig-abot sa Kristo, walay mahibalo kon diin siya gikan.”—Juan 7:25-27. Didto mismo sa templo, si Jesus miingon: “Kamo nakaila kanako ug nahibalo kon diin ko gikan. Ug wala ko moanhi sa akong kaugalingong pagbuot. Ang Usa nga nagpadala kanako maoy tinuod, ug kamo wala makaila kaniya. Nakaila ko kaniya kay ako iyang representante, ug Siya ang nagpadala kanako.” (Juan 7:28, 29) Tungod sa gisulti ni Jesus, gusto siyang dakpon sa mga tawo aron tingali prisohon o patyon. Pero napakyas sila kay dili pa panahon ni Jesus nga mamatay. Pero daghan ang nagpakitag pagtuo kang Jesus, nga maoy angay nilang himoon. Ilang nakita si Jesus nga milakaw sa tubig, nagpakalma

˙

sa hangin, nagpakaon sa libolibo ka tawo pinaagig pipila ka tinapay ug isda, nag-ayog masakiton, bakol, buta, sanlahon, ug nagbanhawg patay. Duna gyod silay rason nga moingon: “Siya mao ang Kristo, kay walay makahimog mas dag-

NANUDLO SI JESUS SA TEMPLO

66

han pang milagro kay sa gihimo niining tawhana, dili ba?”—Juan 7:31. Pagkadungog niini sa mga Pariseo, sila ug ang pangulong mga saserdote nagpadalag mga guwardiya aron dakpon si Jesus.

 Pag-abot ni Jesus sa kapistahan, unsay gisulti sa mga tawo bahin niya?  Giunsa pagpangatarongan ni Jesus aron ipakita nga wala niya lapasa ang Balaod sa Diyos?  Nganong daghan ang nagpakitag pagtuo kang Jesus? 159

“WALA PA GYOY TAWO NGA NAKASULTI UG SAMA NIINI” JUAN 7:32-52

Naa pa si Jesus sa Jerusalem para sa Pista sa mga Tabernakulo (o, Balongbalong). Nalipay siya nga “daghan ang mituo kaniya.” Pero wala malipay ang mga lider sa relihiyon. Nagpadala silag mga guwardiya aron dakpon siya. (Juan 7:31, 32) Apan wala motago si Jesus. Imbes motago, si Jesus nagpadayon sa pagpanudlo sa mga tawo sa Jerusalem, nga nag-ingon: “Mubo na lang ang panahon nga inyo kong makauban sa dili pa ko moadto sa Usa nga nagpadala kanako. Kamo mangita kanako, apan dili ko ninyo makaplagan, ug kon asa ko moadto dili mo makaadto.” (Juan 7:33, 34) Wala makasabot ang mga Hudiyo, busa sila nagsultihanay: “Asa kaha moadto kining tawhana nga dili man nato siya makaplagan? Moadto kaha siya sa mga Hudiyo nga namuyo taliwala sa mga Grego ug manudlo sa mga Grego? Unsay buot niyang ipasabot sa iyang giingon, ‘Kamo mangita kanako, apan dili ko ninyo makaplagan, ug kon asa ko moadto dili mo makaadto’?” (Juan 7:35, 36) Pero ang gipasabot ni Jesus mao ang iyang kamatayon ug pagkabanhaw sa langit, nga dili maadtoan sa iyang mga kaaway. Ikapitong adlaw na sa kapistahan. Kada buntag, ang saserdote magkuhag tubig sa Linaw sa Siloam ug ibubo kini sa halaran maong moawas kini sa tiilan sa halaran. Lagmit gipahinumdoman ni Jesus ang mga tawo niining nabatasang buluhaton. Siya miingon: “Kon dunay giuhaw, paaria siya kanako ug hatagan nako siyag mainom. Alang niadtong magpakitag pagtuo kanako, ang kasulatan nag-ingon: ‘Gikan sa iyang kasingkasing moagos ang sapa sa buhing tubig.’ ”—Juan 7:37, 38. Si Jesus nagtumong sa kon unsay mahitabo dihang ang mga tinun-an dihogan sa balaang espiritu ug hatagag paglaom nga mabuhi sa langit. Kini nga pagdihog mahitabo human sa kamatayon ni Jesus. Sugod sa Pentekostes sa mosunod nga tuig, ang tubig nga mohatag ug kinabuhi mo160

˙

NAGPADALAG MGA GUWARDIYA ARON DAKPON SI JESUS ˙ GIDEPENSAHAN NI NICODEMO SI JESUS

agos dihang ang mga dinihogan sa espiritu nga mga tinun-an ni Jesus magpaambit sa kamatuoran ngadto sa mga tawo. Tungod sa gitudlo ni Jesus, ang pipila miingon: “Siya gayod ang gitagnang propeta” nga mas labaw kang Moises. Ang uban sab miingon: “Siya mao ang Kristo.” Apan duna poy nangatarongan: “Maggikan ba gyod sa Galilea ang Kristo? Dili ba ang kasulatan nag-ingon nga ang Kristo maggikan sa kaliwat ni David ug maggikan sa Betlehem, ang baryo diin gikan si David?”—Juan 7:40-42. Nagkabahinbahin ang mga tawo. Bisag gusto sa uban nga ipadakop si Jesus, walay nangahas sa pagdakop niya. Pagbalik sa mga guwardiya nga dili kauban si Jesus, ang pangulong mga saserdote ug mga Pariseo nangutana: “Nganong wala man ninyo siya dad-a dinhi?” Ang mga guwardiya mitubag: “Wala pa gyoy tawo nga nakasulti ug sama niini.” Sa kasuko sa mga lider sa relihiyon, ilang gibugalbugalan ang mga guwardiya: “Nalimbongan ba usab mo? Walay bisan usa sa mga opisyal o Pariseo nga mituo kaniya, dili ba? Apan kining mga tawhana nga wala mahibalo sa Balaod maoy tinunglo nga katawhan.”—Juan 7:45-49. Dayon si Nicodemo, usa ka Pariseo ug membro sa Sanhedrin, way kahadlok nga midepensa kang Jesus. Mga duha ka tuig ug tunga sa miagi, miadto si Nicodemo kang Jesus panahon sa kagabhion ug nagpahayag sa iyang pagtuo kaniya. Karon si Nicodemo miingon: “Sumala sa atong Balaod, dili ba paminawon una nato ang usa ka tawo aron masayran kon unsay iyang gihimo ayha nato siya

67

hukman?” Sila midepensa: “Ngano, taga-Galilea ba sab ka? Susiha ang Kasulatan ug imong makita nga walay propeta nga maggikan sa Galilea.” —Juan 7:51, 52. Ang Kasulatan wala direktang mag-ingon nga may propetang maggikan sa Galilea. Apan ang Pulong sa Diyos nag-ingon nga ang Kristo maggikan didto; kini mitagna nga ang “dakong kahayag” makita didto sa “Galilea sa mga nasod.” (Isaias 9: 1, 2; Mateo 4:13-17) Dugang pa, sama sa gitagna na, si Jesus natawo sa Betlehem ug kaliwat pa gyod siya ni David. Bisag nasayod tingali ang mga Pariseo niini, sila ang hinungdan nga mikaylap ang sayop nga panghunahuna sa mga tawo bahin kang Jesus.

 Unsay giingon ni Jesus bahin sa tubig nga lagmit magpahinumdom sa mga tawo sa ginahimo kada buntag panahon sa kapistahan?  Nganong wala dakpa sa mga guwardiya si Jesus, ug unsay reaksiyon sa mga lider sa relihiyon?  Unsay nagpakita nga ang Kristo maggikan sa Galilea? 161

“ANG KAHAYAG SA KALIBOTAN” MAO ANG ANAK SA DIYOS JUAN 8:12-36

Sa kataposang adlaw sa Pista sa mga Tabernakulo, sa ikapitong adlaw, si Jesus nanudlo sa usa ka bahin sa templo nga duol sa “mga panudlanan.” (Juan 8:20; Lucas 21:1) Lagmit naa kini sa Sawang sa Kababayen-an, diin didto maghulog ug kontribusyon ang mga tawo. Magabii panahon sa kapistahan, kini nga lugar sa templo hayag kaayo. Dunay upat ka dagkong tangkawan didto, kada usa may upat ka dagkong sudlanan nga punog lana. Ang kahayag niini nga mga tangkawan moabot bisan sa layo. Lagmit kini ang nahunahunaan sa mga tawong naminaw kang Jesus dihang siya miingon: “Ako mao ang kahayag sa kalibotan. Kadtong mosunod kanako dili gayod maglakaw sa kangitngit, apan makabaton sa kahayag sa kinabuhi.”—Juan 8:12. Supak ang mga Pariseo sa gisulti ni Jesus, ug sila miingon: “Ikaw nagpamatuod bahin sa imong kaugalingon; ang imong pamatuod dili tinuod.” Si Jesus mitubag: “Bisan kon nagpamatuod ko bahin sa akong kaugalingon, ang akong pamatuod tinuod kay nahibalo ko kon diin ko gikan ug kon asa ko moadto. Apan wala mo mahibalo kon diin ko gikan ug kon asa ko moadto.” Siya midugang: “Kini nahisulat sa inyo mismong Balaod: ‘Ang pamatuod sa duha ka tawo tinuod.’ Ako nagpamatuod bahin sa akong kaugalingon, ug ang Amahan nga nagpadala kanako nagpamatuod usab bahin kanako.” —Juan 8:13-18. Wala dawata sa mga Pariseo ang iyang pangatarongan. Sila nangutana: “Hain man ang imong Amahan?” Si Jesus mitubag: “Wala mo makaila kanako ug sa akong Amahan. Kon nakaila mo kanako, makaila sab mo sa akong Amahan.” (Juan 8:19) Bisag gusto sa mga Pariseo nga ipadakop si Jesus, walay nangahas sa paghimo niana. Gibalik ni Jesus ang iyang gisulti: “Molakaw ko, ug mangita mo nako, apan kamo mamatay sa inyong sala. Kon asa ko moadto, dili mo makaadto.” Kay wala makasabot sa giingon ni Jesus, 162

˙

ang mga Hudiyo naghunahuna: “Magpakamatay ba siya? Kay siya miingon, ‘Kon asa ko moadto, dili mo makaadto.’ ” Wala gyod sila makasabot sa giingon ni Jesus kay wala sila masayod sa iyang gigikanan. Siya nagpatin-aw: “Kamo gikan sa ubos; ako gikan sa itaas. Kamo gikan niining kalibotana; ako dili gikan niining kalibotana.”—Juan 8:21-23. Ang gipasabot ni Jesus mao ang iyang kinabuhi sa didto pa siya sa langit ug nga siya ang gisaad nga Mesiyas, o Kristo. Angay unta siyang ilhon sa mga lider sa relihiyon. Pero ila hinuong gitamay si Jesus ug giingnan: “Kinsa diay ka?”—Juan 8:25. Tungod sa ilang pagsupak, si Jesus miingon: “Nag-usik lang ko sa akong panahon sa pagpakigestorya ninyo.” Pero gipokus gihapon niya ang atensiyon ngadto sa iyang Amahan ug gipatinaw kon nganong kinahanglang paminawon sa mga Hudiyo ang Anak. Siya miingon: “Ang Usa nga nagpadala kanako kanunayng nagsulti sa tinuod, ug ang mga butang nga akong nadungog gikan kaniya akong ginasulti sa kalibotan.”—Juan 8: 25, 26. Dayon gipakita ni Jesus ang iyang pagsalig sa iyang Amahan, nga wala ipakita niini nga mga Hudiyo: “Sa dihang maisa na ninyo ang Anak sa tawo, inyong mahibaloan nga ako mao siya. Ako walay gihimo sa akong kaugalingong pagbuot; apan ang gitudlo kanako sa Amahan mao ang akong ginasulti. Ug ang Usa nga nagpadala kanako nagauban kanako; wala ko niya biyai kay kanunay nakong gibuhat ang mga butang nga makapahimuot kaniya.”—Juan 8:28, 29.

˙ GIPATIN-AW NI JESUS KON KINSA ANG ANAK SA UNSANG PAAGI NAULIPON ANG MGA HUDIYO?

68

Pero ang ubang Hudiyo nagpakitag pagtuo kang Jesus, ug siya miingon kanila: “Kon kanunay ninyong tumanon ang akong gitudlo, kamo ako gyong mga tinun-an, ug kamo mahibalo sa kamatuoran, ug ang kamatuoran magpahigawas kaninyo.”—Juan 8:31, 32. Natingala ang uban sa iyang gisulti, ug mireklamo: “Mga kaliwat mi ni Abraham ug wala pa mi sukad maulipon kang bisan kinsa. Nganong miingon man ka, ‘Kamo mapahigawas’?” Bisag nasayod ang mga Hudiyo nga dihay mga panahong naulipon sila sa ubang nasod, dili nila madawat nga tawgong ulipon. Pero gipakita ni Jesus nga ulipon gihapon sila: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, ang matag mamumuhat ug sala maoy ulipon sa sala.”—Juan 8:33, 34. Kay dili madawat sa mga Hudiyo nga sila naulipon sa sala, nameligro sila. Si Jesus miingon: “Ang ulipon dili magpabilin sa panimalay hangtod sa hangtod; ang anak magpabilin hangtod sa hangtod.” (Juan 8:35) Ang ulipon walay katungod sa mga panulondon, ug puwede siyang palayason bisan unsang orasa. Ang tinuod nga anak o ang sinagop mao ray puwedeng magpabilin “hangtod sa hangtod,” o hangtod nga siya buhi. Busa ang kamatuoran bahin sa Anak mao ang kamatuoran nga magpahigawas sa mga tawo hangtod sa hangtod gikan sa sala ug kamatayon. Si Jesus miingon: “Kon ang Anak magpahigawas kaninyo, kamo tinuod nga gawasnon.”—Juan 8:36.

 Unsay naa sa sawang sa templo magabii panahon sa kapistahan, ug unsay koneksiyon niini sa gitudlo ni Jesus?  Unsay giingon ni Jesus bahin sa iyang gigikanan, ug unsay gipakita niini bahin kaniya?  Sa unsang paagi naulipon ang mga Hudiyo, pero unsang kamatuoran ang magpahigawas kanila? 163

KINSAY ILANG AMAHAN—SI ABRAHAM O ANG YAWA? JUAN 8:37-59

Samtang naa pa sa Jerusalem para sa Pista sa mga Tabernakulo (o, Balongbalong), si Jesus padayong nagtudlog importanteng mga kamatuoran. Dili pa dugay, ang mga Hudiyo didto miingon kang Jesus: “Mga kaliwat mi ni Abraham ug wala pa mi sukad maulipon kang bisan kinsa.” Si Jesus mitubag: “Nahibalo ko nga kaliwat mo ni Abraham. Apan nagtinguha mo sa pagpatay kanako kay ang akong pulong wala motubo diha kaninyo. Akong ginasulti ang mga butang nga akong nakita samtang kauban nako ang akong Amahan, apan inyong ginabuhat ang mga butang nga inyong nadungog gikan sa inyong amahan.”—Juan 8:33, 37, 38. Simple ra ang punto ni Jesus: Ang iyang Amahan dili ilang amahan. Kay wala makasabot sa gisulti ni Jesus, ang mga Hudiyo miingon na sab: “Si Abraham ang among amahan.” (Juan 8:39; Isaias 41:8) Kaliwat gyod sila ni Abraham. Busa para nila, ang Diyos ni Abraham mao poy ilang Diyos. Pero nakurat sila sa tubag ni Jesus: “Kon mga anak mo ni Abraham, ginabuhat unta ninyo ang mga buhat ni Abraham.” Ang tinuod nga anak mosundog sa iyang amahan. Si Jesus mipadayon: “Apan kamo nagtinguha sa pagpatay kanako, ako kinsa nagsulti kaninyo sa kamatuoran nga akong nadungog gikan sa Diyos. Wala kana himoa ni Abraham.” Dayon natingala sila sa giingon ni Jesus: “Inyong ginabuhat ang mga buhat sa inyong amahan.”—Juan 8:39-41. Wala gihapon makasabot ang mga Hudiyo kon kinsay gitumong ni Jesus. Tinuod kuno sila nga mga anak, ug sila miingon: “Kami dili mga anak sa gawas; usa ra ang among Amahan, ang Diyos.” Pero ang Diyos ba gyoy ilang Amahan? Si Jesus miingon kanila: “Kon ang Diyos mao pa ang inyong Amahan, higugmaon ko ninyo kay ako naggikan sa Diyos ug ania ko dinhi. Wala ko moanhi sa akong kaugalingong pagbuot, apan Iya kong gipadala.” Si Jesus nangutana ug siya ra poy mitubag: “Nganong dili man mo makasabot sa akong ginasulti? Kay dili mo gustong mamati sa akong pulong.”—Juan 8: 41-43. 164

Gusto untang ipasabot ni Jesus kanila ang ilang dangatan kon isalikway siya. Pero karon iyang giprangkahan sila: “Kamo gikan sa inyong amahan nga mao ang Yawa, ug gusto ninyong buhaton ang mga tinguha sa inyong amahan.” Unsay kinaiya sa ilang amahan? Gipaila siya ni Jesus: “Siya mamumuno sukad sa sinugdan, ug siya wala mobarog sa kamatuoran kay ang kamatuoran wala kaniya.” Dayon si Jesus miingon: “Siya nga gikan sa Diyos magpatalinghog sa mga pulong sa Diyos. Dili mo magpatalinghog kay dili man mo gikan sa Diyos.”—Juan 8:44, 47. Nasuko ang mga Hudiyo, ug sila miingon: “Dili ba husto mi sa pag-ingon, ‘Ikaw usa ka Samarianhon ug gidemonyohan’?” Sa pagtawag kaniya nga “Samarianhon,” ilang gipakamenos si Jesus. Pero wala ra niya kini tagda. Siya mitubag: “Ako wala mademonyohi, apan ako nagpasidungog sa akong Amahan ug kamo nagpakaulaw kanako.” Dako kaayo ang mawala nila, ug makita kini sa giingon ni Jesus: “Kon ang usa motuman sa akong pulong, siya dili gayod mamatay.” Wala ipasabot ni Jesus nga ang mga apostoles ug ang ubang misunod kaniya dili na mamatay. Iyang gipasabot nga dili nila masinatian ang walay kataposang kalaglagan, ang “ikaduhang kamatayon,” nga wala nay paglaom sa pagkabanhaw.—Juan 8:4851; Pinadayag 21:8. Pero literal ang pagsabot sa mga Hudiyo sa gisulti ni Jesus. Sila miingon: “Karon natino namo nga gidemonyohan ka. Si Abraham namatay, ingon man usab ang mga propeta, apan miingon ka, ‘Kon ang usa motuman sa akong pulong, siya dili gyod makatilaw ug kamatayon.’ Labaw pa ba ka sa among amahan nga si Abraham? . . . Kinsa man ka sa imong hunahuna?”—Juan 8:52, 53. Gusto gayong ipasiugda ni Jesus ang punto nga siya ang Mesiyas. Wala direktang gitubag ni Jesus ang ilang pangutana kon kinsa siya. Siya miingon: “Kon himayaon nako ang akong kaugalingon, ang akong himaya walay pulos. Ang akong Amahan mao ang naghimaya kanako, ang usa nga giingon ninyo nga inyong Diyos. Kamo wala makaila kaniya, apan ako nakaila kaniya. Ug kon moingon ko nga wala ko

˙

NANGANGKON ANG MGA HUDIYO NGA SI ABRAHAM ANG ILANG AMAHAN ˙ SA WALA PA MATAWO SI ABRAHAM, SI JESUS NAGLUNGTAD NA

makaila kaniya, mahisama ko ninyo nga bakakon.” —Juan 8:54, 55. Karon, gihisgotag balik ni Jesus ang ehemplo sa ilang matinumanong katigulangan: “Si Abraham nga inyong amahan nalipay pag-ayo sa paglaom nga makita ang akong adlaw, ug siya nakakita niini ug nagmaya.” Kay si Abraham misalig sa saad sa Diyos, siya nagpaabot sa Mesiyas. Dili makatuo ang mga Hudiyo ug miingon: “Wala pa kay 50 anyos, ug unya naka-

69

kita na ka kang Abraham?” Si Jesus mitubag: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, sa wala pa matawo si Abraham, ako naglungtad na.” Ang iyang gipasabot mao ang iyang kinabuhi ingong gamhanang espiritu sa didto pa siya sa langit.—Juan 8:56-58. Nasuko pag-ayo ang mga Hudiyo sa gisulti ni Jesus nga naglungtad na siya sa wala pa matawo si Abraham. Gusto nilang batoon si Jesus pero luwas siyang nakaikyas.

 Giunsa pagpakita ni Jesus nga ang iyang Amahan dili ang amahan sa iyang mga kaaway?  Nganong dili angayng mangangkon ang mga Hudiyo nga si Abraham ang ilang amahan?  Nganong ang mga sumusunod ni Jesus “dili gyod makatilaw ug kamatayon”? 165

GIAYO NI JESUS ANG LALAKI NGA NATAWONG BUTA JUAN 9:1-18

Si Jesus naa pa sa Jerusalem alang sa Igpapahulay. Samtang siya ug ang iyang mga tinun-an naglakaw sa siyudad, ilang nakita ang makililimos nga natawong buta. Ang mga tinun-an nangutana kang Jesus: “Rabbi, kinsay nakasala nga natawo man siya nga buta, siya o ang iyang mga ginikanan?”—Juan 9:2. Nasayod ang mga tinun-an nga ang buta walay dili makitang kalag ayha siya gipanganak, pero lagmit nagtuo sila nga nakahimo siyag sala samtang naa pa sa tiyan sa iyang inahan. Si Jesus mitubag: “Siya nabuta dili tungod sa iyang sala o sa sala sa iyang mga ginikanan, apan pinaagi sa iyang kahimtang makita sa mga tawo ang mga buhat sa Diyos.” (Juan 9:3) Busa nabuta siya dili tungod kay siya o ang iyang ginikanan nakahimog sala. Tungod sa sala ni Adan, ang tanang tawo ipanganak nga dili hingpit ug dunay mga depekto, sama sa pagkabuta. Pero ang pagkabuta sa tawo maghatag kang Jesus ug higayon aron ipakita ang mga buhat sa Diyos, sama sa iyang pag-ayo sa mga masakiton. Gipasiugda ni Jesus nga dinalian kini nga buluhaton. Siya miingon: “Samtang adlaw pa, kinahanglang buhaton nato ang mga buhat sa Usa nga nagpadala kanako; kon moabot na ang gabii, wala nay tawo nga makahimog bisan unsang buluhaton. Samtang ania ko sa kalibotan, ako ang kahayag sa kalibotan.” (Juan 9:4, 5) Ang kamatayon ni Jesus magtambog niya sa mangitngit nga lubnganan diin wala na siyay mahimo pa. Sa pagkakaron, siya ang kahayag sa kalibotan. Ayohon kaha ni Jesus ang buta? Sa unsang paagi? Giluwaan ni Jesus ang yuta ug gihimo kining lapok. Iya kining gipahid sa mata sa buta, ug miingon: “Lakaw, panghilam-os sa linaw sa Siloam.” (Juan 9:7) Gihimo ni sa tawo. Pagkahuman niyag hilam-os, makakita na siya! Seguradong nalipay siya nga makakita na sa unang higayon! Nahingangha ang mga silingan ug ang uban nga nakaila sa tawo nga kanhing buta. Sila nangutana: 166

“Dili ba mao kining tawhana kadtong naglingkoran ug nagpakilimos sa una?” Ang pipila nag-ingon: “Mao kana siya.” Pero ang uban dili makatuo ug miingon: “Dili, popareho lang silag nawong.” Ang tawo miingon: “Ako kadto.”—Juan 9:8, 9. Busa gipangutana nila siya: “Nganong makakita na man ka karon?” Siya mitubag: “Ang tawo nga ginganlag Jesus nagmasa ug lapok ug gipahid kini sa akong mga mata ug miingon, ‘Adto sa Siloam ug panghilam-os.’ Busa miadto ko ug nanghilam-os, ug ako nakakita na.” Dayon sila nangutana: “Hain man ang maong tawo?” Ang makililimos mitubag: “Wala ko mahibalo.”—Juan 9:10-12. Gidala nila siya ngadto sa mga Pariseo, nga gusto sab masayod kon nganong makakita na siya. Giingnan niya sila: “Iyang gipahiran ug lapok ang akong mga mata, ug nanghilam-os ko, ug ako nakakita na.” Angay untang malipay ang mga Pariseo kay makakita na ang makililimos. Pero ang pipila

˙

nila nagsaway kang Jesus. Sila miingon: “Kining tawhana dili gikan sa Diyos kay wala siya magtuman sa Igpapahulay.” Ang uban miingon: “Makahimo ba ug ingon niana nga mga milagro ang usa ka tawong makasasala?” (Juan 9:15, 16) Busa nagkabahinbahin ang mga tawo. Kay magkalahig opinyon, ilang gipangutana ang tawo nga kanhing buta: “Unsay imong ikaingon ba-

GIAYO ANG MAKILILIMOS NGA NATAWONG BUTA

70

hin kaniya kay iya mang giayo ang imong mga mata?” Ang tawo wala magduhaduha bahin kang Jesus ug miingon: “Siya usa ka propeta.”—Juan 9:17. Dili motuo ang mga Hudiyo niini. Nagtuo sila nga kining tawhana ug si Jesus nagkunsabo aron ilaron ang mga tawo. Sila miingon nga aron masulbad ning problemaha, ilang pangutan-on ang ginikanan sa makililimos kon natawo ba gyod siyang buta.

 Unsa man gyoy hinungdan sa pagkabuta sa makililimos?  Unsay reaksiyon niadtong nakaila sa buta dihang makakita na siya?  Nganong magkalahig opinyon ang mga Pariseo bahin sa pagkaayo sa tawong buta? 167

GIPATAWAG SA MGA PARISEO ANG TAWO NGA KANHING BUTA JUAN 9:19- 41

Dili motuo ang mga Pariseo nga naayo ni Jesus ang makililimos nga natawong buta, busa gipatawag nila ang iyang ginikanan. Nahibalo ang ginikanan nga posible silang “palagpoton gikan sa sinagoga.” (Juan 9:22) Kon mahitabo na, likayan na sila sa mga tawo ug mawad-ag panginabuhian. Ang mga Pariseo may duha ka pangutana: “Mao ba kini ang inyong anak nga giingon ninyong natawo nga buta? Naunsa man nga makakita na siya karon?” Ang ginikanan mitubag: “Oo, siya ang among anak ug natawo siya nga buta. Apan wala mi mahibalo kon nganong makakita na siya karon, o kon kinsa ang nag-ayo niya.” Bisag gisultihan na sila sa ilang anak kon unsay nahitabo, nag-amping ang ginikanan sa ilang tubag. Sila miingon: “Pangutan-a ninyo siya kay dako na man siya. Siya ang angayng motubag niana.”—Juan 9:19-21. Gipatawag na sab sa mga Pariseo ang tawo ug gihadlok siya nga duna kuno silay ebidensiya batok kang Jesus. Sila miingon: “Himayaa ang Diyos; nahibalo mi nga makasasala kadtong tawhana.” Ang tawo miingon: “Kon siya ba makasasala, wala ko mahibalo. Ang ako lang nasayran nga buta ko kaniadto apan makakita na ko karon.”—Juan 9: 24, 25. Kay wala makontento sa iyang tubag, ang mga Pariseo miingon: “Unsay iyang gihimo kanimo? Giunsa ka niya pag-ayo?” Siya mitubag: “Gisultihan na mo nako, apan wala mo mamati. Nganong gusto ninyong madunggan kini pag-usab? Gusto ba usab ninyo nga mahimong iyang mga tinunan?” Kay naglagot pag-ayo, ila siyang giakusahan: “Ikaw tinun-an sa maong tawo, apan kami mga tinun-an ni Moises. Nahibalo mi nga ang Diyos nakigsulti kang Moises, apan bahin niining tawhana, wala mi mahibalo kon diin siya gikan.”—Juan 9: 26-29. Ang makililimos miingon: “Katingalahan gayod kini, kay wala mo mahibalo kon diin siya gikan 168

apan iyang giayo ang akong mga mata.” Dayon ang tawo nangatarongan kon kinsa ang uyonan ug pamatian sa Diyos: “Kita nahibalo nga ang Diyos dili mamati sa mga makasasala, apan kon ang usa mahadlokon sa Diyos ug nagbuhat sa iyang kabubut-on, siya mamati kaniya. Sukad masukad, wala pay gidungog nga may nakaayo ug usa ka tawo nga natawong buta.” Busa siya nakaingon: “Kon kining tawhana dili gikan sa Diyos, siya wala gayoy arang mahimo.”—Juan 9:30-33. Kay dili malalis sa mga Pariseo ang pangatarongan sa makililimos, ila siyang giinsulto: “Ikaw natawo nga puno sa kasal-anan, ug unya imo ming tudloan?” Ug siya ilang gipapahawa!—Juan 9:34. Pagkabalita ni Jesus sa nahitabo, gipangita niya ang tawo ug giingnan: “Nagtuo ba ka sa Anak sa tawo?” Ang tawo mitubag: “Kinsa man siya, senyor, aron motuo ko niya?” Si Jesus mitubag: “Nakita na nimo siya ug sa pagkatinuod, siya ang nakigsulti kanimo karon.”—Juan 9: 35-37. Ang tawo miingon: “Nagtuo ako kaniya, Ginoo.” Aron ipakita ang iyang pagtuo ug pagtahod, siya miyukbo kang Jesus. Dayon si Jesus miingon: “Mianhi ko sa kalibotan aron ang mga tawo mahukman, aron makakita kadtong dili makakita ug aron mabuta kadtong makakita.”—Juan 9:38, 39. Ang mga Pariseo nga naa pod didto, nahibalo nga dili sila buta. Pero komosta ang responsibilidad unta nila nga giyahan ang mga tawo sa espirituwal nga paagi? Sila nangutana: “Mga buta ba diay usab mi?” Si Jesus miingon kanila: “Kon mga buta pa mo, wala unta moy sala. Apan kay miingon mo, ‘Makakita mi,’ ang inyong sala magpabilin.” (Juan 9:40, 41) Kon dili unta sila mga magtutudlo sa Israel, madawat ra nga dili nila ilhon si Jesus ingong Mesiyas. Pero sinati sila sa Balaod ug ilang gisalikway si Jesus, busa bug-at kana nga sala.

˙

GIPATAWAG SA MGA PARISEO ANG TAWO NGA KANHING BUTA ˙ “BUTA” ANG MGA LIDER SA RELIHIYON

71

 Nganong nahadlok ang ginikanan sa makililimos dihang gipatawag sila sa mga Pariseo, ug unsay ilang giingon?  Unsang pangatarongan ang nakapalagot sa mga Pariseo?  Nganong bug-at nga sala ang pagsupak sa mga Pariseo kang Jesus? 169

GISUGO NI JESUS ANG 70 KA TINUN-AN SA PAGSANGYAW LUCAS 10:1-24

Talitapos na ang tuig 32 C.E., mga tulo ka tuig sukad mabawtismohi si Jesus. Siya ug ang iyang mga tinun-an bag-o lang mitambong sa Pista sa mga Tabernakulo sa Jerusalem. Tingali naa ra gihapon sila sa duol. (Lucas 10:38; Juan 11:1) Gani, gigamit ni Jesus ang nahibilin niyang unom ka bulan sa pagsangyaw sa Judea o tabok sa Suba sa Jordan sa distrito sa Perea. Kinahanglan sab sangyawan kining mga lugara. Sa miagi, human sa Paskuwa sa 30 C.E., pipila ka bulan nga nagsangyaw si Jesus sa Judea ug nagbiyahe agi sa Samaria. Dayon sa hapit na ang Paskuwa sa 31 C.E., gusto siyang patyon sa mga Hudiyo sa Jerusalem. Sa misunod nga usa ka tuig ug tunga, nagpokus si Jesus sa pagpanudlo sa Galilea, sa amihanan. Nianang panahona, daghan ang nahimong sumusunod. Sa Galilea, gibansay ni Jesus ang iyang mga apostoles ug gihatagan silag instruksiyon: “Pagwali kamo: ‘Ang Gingharian sa langit haduol na.’ ” (Mateo 10:5-7) Karon, iyang giorganisar ang pagsangyaw sa Judea. Aron sugdan kini nga pagsangyaw, si Jesus mipilig 70 ka tinun-an ug gisugo sila sa pagsangyaw nga tinagurha. Busa dunay 35 ka parisan sa mga magsasangyaw sa Gingharian sa maong teritoryo, diin “daghan ang anihonon, apan diyutay ra ang mangangani.” (Lucas 10:2) Paunhon silag adto sa mga teritoryo nga lagmit adtoon pod ni Jesus. Ang 70 ka tinun-an mag-ayog mga sakit ug magsangyaw sa mensahe nga ginawali ni Jesus. Ang maong mga tinun-an dili manudlo sa mga sinagoga. Giingnan sila ni Jesus nga mamalaybalay. Siya mihatag ug instruksiyon: “Kon mosulod mo sa usa ka balay, pag-ingon una: ‘Hinaot may kalinaw kining balaya.’ . . . Kon gusto siyag kalinaw, ang inyong kalinaw maanaa kaniya.” Unsay ilang mensahe? Si Jesus miingon: “Sultihi sila: ‘Ang Gingharian sa Diyos duol na.’ ”—Lucas 10:5-9. 170

Ang instruksiyon ni Jesus sa 70 ka tinun-an parehas sa iyang instruksiyon dihang gisugo niya ang 12 ka apostoles sa pagsangyaw mga usa ka tuig na ang milabay. Iya silang gipasidanan nga dili tanang tawo ang modawat nila. Pero ang ilang mga paningkamot mag-andam sa mga interesado aron inig-abot unya ni Jesus, daghan ang malipay nga makakita ug makakat-on sa Agalon. Pagbalik sa 35 ka parisan sa magsasangyaw sa Gingharian, sila malipayong miingon kang Jesus: “Ginoo, bisan ang mga demonyo mipatuo kanamo pinaagi sa imong ngalan.” Seguradong nalipay si Jesus niini kay siya miingon: “Nakita na nako nga si Satanas nahulog samag kilat gikan sa langit. Tan-awa! Gihatagan ko kamog awtoridad sa pagyatak sa mga bitin ug tanga.”—Lucas 10: 17-19.

˙

Gipasaligan ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga ilang madaog ang daotang mga butang, nga samag ilang yatakan ang mga bitin ug tanga. Makasalig sab sila nga itambog unya si Satanas gikan sa langit. Gitabangan sab ni Jesus ang 70 ka tinun-an nga masabtan kon unsa gyoy importante. Siya miingon: “Ayawg kalipay nga mipatuo ang mga demonyo kaninyo, kondili paglipay kay ang inyong mga ngalan nasulat sa langit.”—Lucas 10:20.

SI JESUS MIPILIG 70 KA TINUN-AN UG GISUGO SILA NGA MOSANGYAW

72

Nalipay kaayo si Jesus ug gidayeg niya ang iyang Amahan atubangan sa tanan kay gigamit Niya kining ubos nga mga alagad sa gamhanang paagi. Giingnan niya ang mga tinun-an: “Malipayon kadtong nakakita sa mga butang nga inyong nakita. Kay sultihan ko kamo, daghang propeta ug hari ang gustong makakita sa mga butang nga inyong nakita apan wala makakita niini, ug gustong makadungog sa mga butang nga inyong nadungog apan wala makadungog niini.”—Lucas 10:23, 24.

 Asa nagsangyaw si Jesus sa nahibilin niyang unom ka bulan, ug nganong nagpokus siyag sangyaw didto?  Asa mosangyaw ang 70 ka tinun-an?  Bisag daghag nahimo ang 70 ka tinun-an, unsay giingon ni Jesus nga mas importante?

ANG SAMARIANHON—MAAYONG ISIGKATAWO LUCAS 10:25-37

Samtang duol pa si Jesus sa Jerusalem, daghang Hudiyo ang miduol niya. Ang pipila gustong makakat-on kaniya ug ang uban gustong sulayan siya. Usa kanila nga sinati sa Balaod ang nangutana: “Magtutudlo, unsay kinahanglan nakong buhaton aron makabaton kog kinabuhing walay kataposan?”—Lucas 10:25. Namatikdan ni Jesus ang motibo sa tawo. Tingali gusto niyang bitkon si Jesus aron ang iyang tubag makapasuko sa mga Hudiyo. Nahibalo si Jesus nga kining tawhana dili interesado sa tubag. Busa maalamon siyang mitubag aron madayag kon unsay tinuod nga gihunahuna sa tawo. Si Jesus nangutana: “Unsay nahisulat sa Balaod? Unsay nasabtan nimo sa imong gibasa?” Batid sa Balaod sa Diyos ang maong tawo, busa siya mitubag base niini. Iyang gikutlo ang Deuteronomio 6:5 ug Levitico 19:18, ug siya miingon: “‘Higugmaa si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing, sa tibuok mong kinabuhi, sa tibuok mong kusog, ug sa tibuok mong hunahuna,’ ug ‘higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.’ ” (Lucas 10:26, 27) Kana ba ang tubag? Giingnan ni Jesus ang tawo: “Husto ang imong tubag, padayon kanang buhata ug mabatonan nimo ang kinabuhi.” Pero dili lang dinhi kutob ang ilang pag-estoryahanay. Ang tawo dili interesado sa tubag; “gusto niyang ipakita nga matarong siya,” nga isulti ni Jesus nga husto ang iyang panglantaw. Gusto sab niyang pamatud-an nga maayo ang iyang pagtratar sa uban. Busa iyang gipangutana si Jesus: “Kinsa ba ang akong isigkatawo?” (Lucas 10:28, 29) Dili kini simpleng pangutana. Ngano? Ang mga Hudiyo nagtuo nga ang terminong “isigkatawo” nagtumong lang niadtong nagsunod sa Hudiyong mga tradisyon, ug morag gisuportahan pod kini sa Levitico 19:18. Gani para sa mga Hudiyo, “supak sa balaod” nga makig-uban sa dili 172

mga Hudiyo. (Buhat 10:28) Busa kining tawhana ug lagmit ang ubang tinun-an ni Jesus nagtuo nga matarong sila kon maayo silag tinagdan sa isigkaHudiyo. Pero puwede ra nilang daogdaogon ang dili mga Hudiyo kay dili sila matawag nga “isigkatawo.” Unsaon ni Jesus pagtul-id kini nga panglantaw nga dili masuko ang tawo ug ang ubang Hudiyo? Siya miasoy ug estorya: “Dihay tawo nga naglugsong gikan sa Jerusalem paingon sa Jerico ang nabiktima sa mga tulisan. Ilang gikuha ang iyang besti ug mga butang, gikulata siya, ug gibiyaan nga himalatyon.” Si Jesus nagpadayon: “Naatol nga may saserdote nga naglugsong niana nga dalan. Apan pagkakita niya sa tawo, miagi siya sa pikas daplin. Unya may Levihanon nga naglugsong sa maong dalan. Pagkakita niya sa tawo, miagi sab siya sa pikas daplin. Apan may Samarianhon nga miagi sab sa maong dalan. Pagkakita niya sa tawo, siya naluoy niini.”—Lucas 10: 30-33. Ang tawong kaestorya ni Jesus nasayod nga daghan ang nagpuyo sa Jerico nga mga saserdote ug Levihanon nga tig-alagad sa templo. Gikan sa templo, mga 23 kilometros ang ilang biyaheon pauli. Delikado ang agianan kay daghag tulisan. Kon ang saserdote ug Levihanon makakitag isigkaHudiyo nga mabiktima, dili ba angay nila kining tabangan? Sa iyang asoy, si Jesus miingon nga wala sila motabang. Ang mitabang usa ka Samarianhon, mga tawong gipakamenos sa mga Hudiyo.—Juan 8:48. Giunsa pagtabang sa Samarianhon ang nabiktimang Hudiyo? Si Jesus miingon: “Giduol niya ang tawo, gibuboag lana ug bino ang iyang mga samad ug gibendahean kini. Unya iyang gisakay siya sa iyang asno ug gidala sa usa ka balay-abtanan ug giatiman siya. Pagkaugma, gihatagan niyag duha ka denario ang tag-iya sa balay-abtanan ug miingon: ‘Atimana siya, kon kulangon ni,

˙

KON UNSAY HIMOON ARON MAKABATON UG KINABUHING WALAY KATAPOSAN ˙ MALULUY-ONG SAMARIANHON

bayran lang nako sa akong pagbalik.’ ”—Lucas 10: 34, 35. Human sa iyang asoy, ang Batid nga Magtutudlo, si Jesus, nangutana sa tawo: “Kinsa nilang tulo ang tinuod nga isigkatawo niadtong nabiktima sa mga tulisan?” Tingali dili komportable ang tawo kon motubag siyag “Samarianhon.” Busa siya miingon: “Kadtong naluoy niya.” Dayon giklaro ni Jesus ang leksiyon sa iyang asoy, ug miingon: “Lakaw ug buhata ang sama sa iyang gibuhat.” —Lucas 10:36, 37.

73

Maayo kaayo nga paagi sa pagtudlo, dili ba? Kon giingnan lang ni Jesus ang tawo nga ang dili mga Hudiyo isigkatawo pod niya, mouyon kaha niana ang tawo ug ang ubang Hudiyo nga nakadungog? Lagmit dili. Pero pinaagig simpleng asoy nga naggamit ug mga detalyeng pamilyar sa mga mamiminaw, klaro ang tubag sa pangutanang “Kinsa ba ang akong isigkatawo?” Ang tinuod nga isigkatawo mao ang magpakitag gugma ug kaluoy, sama sa giingon sa Kasulatan.

 Ngano kahang nangutana ang tawo kang Jesus kon unsay himoon aron makabaton ug kinabuhing walay kataposan?  Para sa mga Hudiyo, kinsa ang ilang isigkatawo, ug ngano?  Giunsa pagpatin-aw ni Jesus kon kinsa gyod ang atong isigkatawo? 173

LEKSIYON BAHIN SA PAG-ABIABI UG PAG-AMPO LUCAS 10:38–11:13

Sa sidlakang bahin sa Bukid sa Olibo, mga tulo ka kilometro gikan sa Jerusalem, may baryo nga gitawag ug Betania. (Juan 11:18) Miadto si Jesus didto ug mibisita sa magsoong si Marta ug Maria. Sila ug ang ilang igsoong si Lazaro maoy mga higala ni Jesus, ug sila malipayong nag-abiabi niya. Dakong kadungganan nga bisitahon sa Mesiyas. Gusto ni Marta nga maatiman pag-ayo si Jesus maong nangandam siyag espesyal nga mga pagkaon. Samtang nangandam siya, ang iyang igsoong si Maria milingkod sa tiilan ni Jesus ug naminaw kaniya. Dayon giingnan ni Marta si Jesus: “Ginoo, wala ra bay bale kanimo nga gipasagdan ko sa akong igsoon sa mga buluhaton? Palihog ingna siya nga tabangan ko.”—Lucas 10:40. Imbes sawayon si Maria, gitambagan ni Jesus si Marta kay sobra siyang nabalaka bahin sa pagkaon: “Marta, Marta, ikaw nabalaka ug napuliki sa daghang butang. Apan wala ta magkinahanglag daghan, bisag usa lang paigo na. Gipili ni Maria ang maayong bahin, ug dili kini kuhaon kaniya.” (Lucas 10:41, 42) Gipasiugda ni Jesus nga dili kinahanglang maggahin ug taas nga panahon sa pag-andam ug daghang pagkaon. Igo na ang simpleng pagkaon. Maayog intensiyon si Marta. Gusto niyang abiabihon ang bisita. Pero tungod sa iyang sobrang kabalaka sa pagkaon, wala na hinuon siya makadungog sa importanteng gitudlo sa mismong Anak sa Diyos! Gipakita ni Jesus nga maayo ang gihimo ni Maria kay kini makahatag niyag kaayohan. Makahatag sab kinig leksiyon para natong tanan. Sa lahi na pod nga okasyon, si Jesus nagtudlog importanteng leksiyon. Usa ka tinun-an ang nangutana: “Ginoo, tudloi mi kon unsaon pag-ampo, sama nga gitudloan ni Juan ang iyang mga tinunan.” (Lucas 11:1) Gitudloan sila ni Jesus mga usa ka tuig ug tunga na ang milabay sa iyang Wali sa Bukid. (Mateo 6:9-13) Wala tingali niadtong tungora ang maong tinun-an, busa gihisgotan na sab ni Jesus ang importanteng mga punto. Dayon miasoy 174

siyag ilustrasyon aron ipasiugda nga kinahanglang magpadayon sa pag-ampo. “Pananglit usa kaninyo dunay higala, unya pagkatungang-gabii moadto ka kaniya ug mohangyo, ‘Higala, pabayloa kog tulo ka tinapay, kay miabot ang usa nako ka higala gikan sa panaw ug wala koy ikadalit niya.’ Apan siya motubag gikan sa sulod, ‘Ayaw na kog disturboha. Natrangkahan na ang pultahan, ug naghigda na ko uban sa akong mga anak. Dili na ko makabangon sa paghatag nimog bisan unsa.’ Sultihan ko kamo: Dili siya mobangon o mohatag nimog bisan unsa bisan pag higala nimo siya. Apan kon magsige gihapon kag hangyo niya, siya mobangon gayod ug hatagan ka niya sa imong gikinahanglan.”—Lucas 11:5-8. Wala ipasabot ni Jesus nga dili paminawan ni Jehova ang atong hangyo, sama sa gihimo sa higala. Iyang gipakita nga kon ang dili matinabangong higala naminaw tungod sa padayong paghangyo, labaw nang maminaw ang atong mahigugmaong Amahan sa kinasingkasing nga hangyo sa iyang matinumanong mga alagad. Si Jesus miingon: “Ako magaingon kaninyo, padayon sa pagpangayo, ug kamo pagahatagan; padayon sa pagpangita, ug kamo makakaplag; padayon sa pagpanuktok, ug kamo pagaablihan. Kay ang matag usa nga mangayo makadawat, ug ang matag usa nga mangita makakaplag, ug ang matag usa nga manuktok pagaablihan.”—Lucas 11:9, 10. Aron ipasiugda ang punto, gihimong pananglitan ni Jesus ang usa ka amahan. Siya miingon: “Makaako ba ang usa ka amahan sa paghatag ug bitin sa iyang anak kon kini mangayog isda? O kon siya mangayog itlog, iya ba siyang hatagag tanga? Busa kon kamo, bisan tuod daotan, mahibalong mohatag ug maayong mga gasa sa inyong mga anak, labaw na gyod ang inyong Amahan sa langit. Siya mohatag ug balaang espiritu niadtong nagapangayo kaniya!” (Lucas 11:11-13) Makasalig gayod kita nga ang atong Amahan andam maminaw ug magtagana sa atong mga panginahanglan!

˙

˙ SI JESUS MIBISITA KANG MARIA UG MARTA KINAHANGLANG MAGPADAYON SA PAG-AMPO

74

 Sa unsang paagi magkalahi ang panglantaw ni Marta ug Maria, ug unsang leksiyon ang atong makat-onan niini?  Nganong gihisgotan na sab ni Jesus ang iyang instruksiyon bahin sa pag-ampo?  Unsang ilustrasyon ang giasoy ni Jesus aron ipasiugda nga kinahanglang magpadayon sa pag-ampo? 175

SI JESUS NAGTUDLO KON UNSAY MAKAHATAG UG KALIPAY LUCAS 11:14-36

Di pa dugay, gitudlo na sab ni Jesus kon unsaon pag-ampo. Pero dili lang kini nga topiko ang iyang gihisgotag balik sa iyang pagsangyaw. Dihang naghimog milagro si Jesus sa Galilea, siya giakusahan nga ang iyang gahom gikan sa magmamando sa mga demonyo. Karon sa Judea, mao na sab na ang akusasyon kaniya. Dihang gipalayas ni Jesus ang demonyo nga nakapaamang sa usa ka tawo, daghan ang nahingangha gawas sa iyang mga magsusupak. Sila miingon: “Siya nagpalayas ug mga demonyo pinaagi sa gahom ni Beelzebub, ang magmamando sa mga demonyo.” (Lucas 11:15) Ang uban nangayo kaniyag ilhanan gikan sa langit ingong dugang pamatuod kon kinsa siya. Nahibalo si Jesus nga gisulayan siya, busa gitubag niya sila sama sa iyang pagtubag sa mga magsusupak didto sa Galilea. Siya miingon nga ang ginghariang nagkabahinbahin seguradong mapukan. Siya nangatarongan: “Kon si Satanas usab nakigbatok sa iyang kaugalingon, unsaon pagbarog sa iyang gingharian?” Dayon giingnan sila ni Jesus: “Kon pinaagi sa tudlo sa Diyos nga ako nagpalayas ug mga demonyo, nagpasabot kini nga ang Gingharian sa Diyos ania na apan wala ninyo mamatikdi.”—Lucas 11:18-20. Ang paghisgot ni Jesus bahin sa “tudlo sa Diyos” angayng magpahinumdom sa mga mamiminaw bahin sa kasaysayan sa Israel. Ang mga tawo didto sa palasyo ni Paraon nga nakakita sa milagro ni Moises miingon: “Tudlo ni sa Diyos!” Pinaagi sab sa “tudlo sa Diyos” nga nasulat ang Napulo ka Sugo sa duha ka papan nga bato. (Exodo 8:19; 31:18) Karon, tungod sa “tudlo sa Diyos” —iyang balaang espiritu, o aktibong puwersa—si Jesus nakapalayas ug mga demonyo ug nakaayog mga sakit. Busa ang Gingharian sa Diyos miabot na nga wala mamatikdi sa mga magsusupak, kay ang tinudlong Hari sa Gingharian nga si Jesus naa sa ilang taliwala nga naghimog mga milagro. 176

Ang pagpalayas ni Jesus ug mga demonyo nagpakita nga siya mas gamhanan kang Satanas, sama sa kusgang tawo nga magpildi sa armado kaayong guwardiya sa palasyo. Gihisgotan na sab ni Jesus ang ilustrasyon bahin sa demonyong migula sa tawo. Kon dili niya pulihag maayong mga butang ang iyang hunahuna, ang maong demonyo mobalik kauban sa pito pa, nga makapagrabe sa iyang kahimtang. (Mateo 12:22, 25-29, 43-45) Mao na ang nahitabo sa nasod sa Israel. Usa ka babaye nga naminaw kang Jesus miingon: “Malipayon ang babaye nga nanganak ug nagpasuso nimo!” Ang Hudiyong mga babaye nangandoy nga mahimong inahan sa usa ka propeta, ilabina sa Mesiyas. Busa nagtuo tingali ning bayhana nga malipayon kaayo si Maria nga nahimong inahan sa usa ka maayong magtutudlo. Pero gisultihan siya ni Jesus kon unsa gyoy makahatag ug kalipay: “Mas malipayon kadtong namati sa pulong sa Diyos ug nagsunod niini!” (Lucas 11:27, 28) Wala itudlo ni Jesus nga si Maria hatagag espesyal nga pasidungog. Busa ang tinuod nga kalipay wala magdepende kon kinsay imong paryente o kon unsay imong nalampos, kondili sa pagkahimong matinumanong alagad sa Diyos. Sama sa gihimo ni Jesus sa Galilea, iyang gibadlong ang mga tawo kay nangayo silag ilhanan gikan sa langit. Siya miingon nga walay ihatag nga ilhanan gawas sa “ilhanan ni Jonas.” Nahimong ilhanan si Jonas kay tulo ka adlaw siyang naa sa tiyan sa isda ug tungod kay maisogon siyang nagsangyaw, maong naghinulsol ang mga tagaNineve. Si Jesus miingon: “Ania ang usa nga labaw pa kang Jonas.” (Lucas 11:29-32) Si Jesus labaw sab kang Solomon, nga ang kaalam gustong madunggan sa rayna sa Sheba. Si Jesus miingon: “Human magdagkot ug lampara ang usa ka tawo, dili niya kini tagoan o ibutang ilalom sa basket. Ibutang niya kini sa tangkawan.” (Lucas 11:33) Tingali iyang gipasabot nga

˙

NAGPALAYAS UG MGA DEMONYO PINAAGI SA “TUDLO SA DIYOS” ˙ ANG MAKAHATAG UG TINUOD NGA KALIPAY

ang pagtudlo ug paghimog milagro atubangan niining mga tawo samag pagtago sa kahayag sa lampara. Kay wala makapokus ang ilang mata, wala nila masabti ang katuyoan sa iyang mga buhat. Di pa dugayng gipalayas ni Jesus ang demonyo maong makasulti na ang tawo. Angay unta nang magpalihok sa mga tawo nga himayaon ang Diyos

75

ug sultihan ang uban bahin sa ginahimo ni Jehova. Busa gipasidan-an ni Jesus ang mga magsusupak: “Busa pagbantay kay basig ang anaa kanimo dili kahayag kondili kangitngit. Busa kon ang imong tibuok lawas hayag ug wala gayoy usa ka bahin nga ngitngit, sama kini ka hayag sa usa ka lampara nga naghatag kanimog kahayag.”—Lucas 11:35, 36.

 Unsay reaksiyon sa ubang tawo sa Judea dihang dunay giayo si Jesus?  Unsa ang “tudlo sa Diyos,” ug nganong ang mga mamiminaw ni Jesus wala makamatikod nga miabot na ang Gingharian sa Diyos?  Unsay makahatag ug tinuod nga kalipay? 177

MIKAON UBAN SA MGA PARISEO LUCAS 11:37-54

Samtang naa pa sa Judea, si Jesus midawat ug imbitasyon sa usa ka Pariseo alang sa pagpangaon. Lagmit paniudto kini. (Lucas 11:37, 38; itandi ang Lucas 14:12) Sa dili pa mangaon, ang mga Pariseo dunay rituwal nga manghunaw hangtod sa siko. Pero wala kana himoa ni Jesus. (Mateo 15:1, 2) Dili supak sa Balaod sa Diyos nga manghunaw hangtod sa siko, pero wala kana gisugo sa Diyos. Nakurat ang mga Pariseo kay si Jesus wala motuman sa maong tradisyon. Namatikdan kini ni Jesus ug miingon: “Kamong mga Pariseo, inyong gihinloan ang gawas sa kopa ug yahong, apan ang inyong kasingkasing puno sa kadalo ug pagkadaotan. Mga dili makataronganon! Dili ba siya nga naghimo sa gawas mao usab ang naghimo sa sulod?”—Lucas 11:39, 40. Dili isyu ang pagpanghunaw ayha mokaon, kondili ang pagkasalingkapaw sa mga lider sa relihiyon. Ang mga Pariseo ug ang uban pa nga nagsunod sa rituwal nga manghunaw ayha mokaon wala manghinlo sa ilang daotang kasingkasing. Busa gitambagan sila ni Jesus: “Panghatag kamo sa mga kabos nga kinasingkasing aron ang tanang butang bahin kaninyo mahimong hinlo.” (Lucas 11:41) Tinuod gayod kini! Ang pagpanghatag kinahanglang kinasingkasing, dili pagpakaaron-ingnon aron dayegon sa uban. Dili man sa ingon nga dili manghatag ning mga tawhana. Si Jesus miingon: “Kamo naghatag ug ikapulo sa herbabuena, ruda, ug sa tanang ubang hilba, apan inyong gibalewala ang hustisya ug ang gugma sa Diyos! Obligasyon ninyo ang paghatag nianang mga butanga, apan dili angayng ibalewala ang ubang importanteng butang.” (Lucas 11:42) Ang Balaod sa Diyos nagsugo nga magbayad ug ikapulo (10 porsiyento) sa tanang abot. (Deuteronomio 14:22) Naglakip kana sa herbabuena ug ruda, mga hilba o tanom 178

nga pangpalami sa pagkaon. Walay palta ang mga Pariseo sa paghatag niini nga ikapulo. Pero gituman ba nila ang mas importanteng mga sugo sa Balaod, sama sa pagpakitag hustisya ug pagpaubos atubangan sa Diyos?—Miqueas 6:8. Si Jesus nagpadayon: “Alaot kamong mga Pariseo, kay ganahan mong molingkod sa atubangang mga lingkoranan sa mga sinagoga ug magpatahod diha sa mga merkado! Alaot mo, kay mora mog mga lubnganan nga dili mailhan, nga gitamakan lang sa mga tawo kay wala sila mahibalo!” (Lucas 11:43, 44) Posibleng matamakan sa mga tawo ang maong mga lubnganan ug isipon silang mahugaw. Gigamit ni Jesus kini nga punto aron ipasiugda ang kahugaw sa mga Pariseo nga dili daling mamatikdan.—Mateo 23:27. Usa ka tawo nga batid sa Balaod ang mireklamo: “Magtutudlo, giinsulto sab mi nimo sa imong giingon.” Aron ilang maamgohan nga napakyas sila sa pagtabang sa mga tawo, si Jesus miingon: “Alaot sab mong mga batid sa Balaod, kay inyong gipapas-an ang mga tawo ug bug-at nga mga palas-anon, apan kamo mismo dili mohikap niini bisan sa usa sa inyong mga tudlo! Alaot mo, kay nagtukod mog lubnganan sa mga propeta, apan ang inyong mga katigulangan ang nagpatay kanila!”—Lucas 11:45-47. Ang mga palas-anon nga gitumong ni Jesus mao ang mga tradisyon ug ang interpretasyon sa mga Pariseo sa Balaod sa Diyos. Imbes pagaanon ang kinabuhi sa mga tawo, gipugos hinuon sila sa pagtuman niining bug-at nga mga sugo. Gipatay sa ilang mga katigulangan ang mga propeta sa Diyos, sugod kang Abel. Karon, sila nga nagpasidungog kunohay sa mga propeta pinaagig pagpahimog mga lubnganan para sa mga propeta, misundog sa kinaiya ug binuhatan sa ilang mga katigulangan. Gusto gani nilang patyon ang pangunang Propeta sa Diyos. Miingon si Jesus nga

˙ GIHUKMAN NI JESUS ANG SALINGKAPAW NGA MGA PARISEO

kining kaliwatana papanubagon sa Diyos. Ug kanay nahitabo paglabayg mga 38 ka tuig, sa 70 C.E. Si Jesus nagpadayon: “Alaot kamong mga batid sa Balaod, kay gikuha ninyo ang yawi sa kahibalo. Kamo mismo wala manulod ug inyong gibabagan kadtong gustong mosulod!” (Lucas 11:52) Imbes tudloan sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos,

76

ila hinuong gihikaw sa mga tawo ang kahigayonan nga mahibalo ug makasabot niini. Unsay reaksiyon sa mga Pariseo ug mga eskriba? Sila nasuko pag-ayo. Gipaulanan nilag pangutana si Jesus, dili aron makakat-on, kondili aron bitkon sa iyang ipanulti ug himoong basehan sa pagdakop kaniya.

 Nganong gihukman ni Jesus ang mga Pariseo ug mga eskriba?  Unsang mga palas-anon ang nakapabug-at sa mga tawo?  Unsay maagoman sa mga magsusupak ni Jesus ug sa mga tawong gustong mopatay niya? 179

ANG TAMBAG NI JESUS BAHIN SA BAHANDI LUCAS 12:1-34

Samtang nagkaon si Jesus didto sa balay sa Pariseo, libolibo ang naghulat niya sa gawas. Ingon ana sab ang iyang nasinatian sa Galilea. (Marcos 1:33; 2:2; 3:9) Dinhi sa Judea, daghan ang gustong makakita ug makakat-on niya. Lahi silag panghunahuna sa mga Pariseo nga kauban ni Jesus sa pagpangaon. Ang unang gisulti ni Jesus maoy para sa iyang mga tinun-an: “Pagbantay sa lebadura sa mga Pariseo, nga mao ang ilang pagkasalingkapaw.” Nagpasidaan na si Jesus kaniadto, pero mas kinahanglan niyang magpasidaan karon tungod sa iyang nakita panahon sa ilang pagpangaon. (Lucas 12:1; Marcos 8:15) Mahimong itago sa mga Pariseo ang ilang pagkadaotan pinaagi sa pagpakaaron-ingnong diyosnon, pero kinahanglan kining iyagyag aron dili mameligro ang mga tawo. Si Jesus miingon: “Walay butang nga gitagoan pagayo nga dili madayag, ug walay sekreto nga dili mahibaloan.”—Lucas 12:2. Daghan sa mga tawong nagtapok kang Jesus mga taga-Judea. Tingali wala sila makadungog dihang nagtudlo siya sa Galilea. Busa gibalik ni Jesus ang mga punto nga iyang gihisgotan kaniadto. Iyang gidasig ang tanang naminaw: “Ayaw kahadlok niadtong makapatay sa lawas, ug human niana wala nay lain pang mahimo.” (Lucas 12:4) Sama sa iyang gibuhat kaniadto, iyang gipasiugda nga kinahanglan silang mosalig nga atimanon sila sa Diyos. Kinahanglan sab nilang ilhon ang Anak sa tawo ug mosalig nga tabangan sila sa Diyos.—Mateo 10:19, 20, 26-33; 12:31, 32. Unya dihay tawo nga misulti sa iyang problema: “Magtutudlo, ingna ang akong igsoon nga bahinan ko niya sa panulondon.” (Lucas 12:13) Ang Balaod nag-ingon nga ang panganay makadawat ug duha ka bahin sa panulondon, busa dili na kini angayng lalisan. (Deuteronomio 21:17) Pero lagmit gusto niining tawhana nga makadawat ug labaw pa kay 180

sa iyang legal nga bahin. Walay gidapigan si Jesus, busa siya miingon: “Kinsa may naghatag nakog katungod nga mahimong maghuhukom o tigbahin sa inyong panulondon?”—Lucas 12:14. Dayon gitambagan ni Jesus ang tanan: “Pagbantay mo ug likayi ninyo ang tanang matang sa kadalo, kay bisag dato ang usa ka tawo, ang iyang kabtangan dili makahatag niyag kinabuhi.” (Lucas 12:15) Bisag unsa pa ka dato ang usa ka tawo, dili ba mamatay ra gihapon siya ug mabiyaan ang tanan niyang kabtangan? Gipasiugda ni Jesus ang maong punto pinaagig ilustrasyon nga nagpakita sa kahinungdanon sa maayong ngalan atubangan sa Diyos: “Dihay tawong dato nga daghag abot ang iyang uma. Busa siya naghunahuna, ‘Wala na koy kabutangan sa akong mga abot, unsay akong buhaton?’ Unya siya miingon, ‘Kini ang akong buhaton: Gub-on nako ang akong mga kamalig ug magtukod kog mas dagko, ug tigomon nako didto ang tanan nakong lugas ug abot. Ug moingon ko sa akong kaugalingon: “Daghan na kag maayong butang nga natigom para sa daghang katuigan. Pahayahay, kaon, inom, ug paglipaylipay.” ’ Apan giingnan siya sa Diyos, ‘Ikaw nga dili makataronganon, karong gabii ikaw ilang patyon. Nan, kinsay manag-iya sa mga butang nga imong gitigom?’ Ingon usab niana ang tawo nga nagtigom ug bahandi para sa iyang kaugalingon apan dili dato ngadto sa Diyos.”—Lucas 12:16-21. Ang mga tinun-an ni Jesus ug ang ubang naminaw posibleng malit-agan sa pagtigom ug daghang bahandi. O ang mga kabalaka sa kinabuhi lagmit makabalda sa ilang pag-alagad kang Jehova. Busa gibalik ni Jesus ang tambag nga iyang gihatag mga usa ka tuig ug tunga na ang milabay sa iyang Wali sa Bukid: “Tungod niini ako magaingon kaninyo, ayaw na mog kabalaka bahin sa inyong kinabuhi kon unsay

˙ ILUSTRASYON BAHIN SA TAWONG DATO SI JESUS NAGHISGOT BAHIN SA MGA UWAK UG LIRIO ˙ “GAMAYNG PANON” MAKAPANUNOD SA GINGHARIAN

˙

77

inyong kaonon o sul-obon. . . . Matikdi ang mga uwak: Wala sila magpugas o mag-ani, wala sab silay kamalig, apan gipakaon sila sa Diyos. Dili ba labaw pa man mog bili kay sa mga langgam? . . . Matikdi ang pagtubo sa mga lirio: Wala sila maghago o magtahig besti, apan sultihan ko kamo nga si Solomon, bisan sa iyang kadato, wala makasulob ug besti nga sama ka nindot nianang sa mga lirio. . . . Busa hunong na sa sobrang pagkabalaka sa kon unsay inyong kaonon ug imnon. . . . Ang inyong Amahan nahibalo nga gikinahanglan ninyo kining mga butanga. . . . Padayong pangitaa ang iyang Gingharian, ug kining mga butanga igadugang ra kaninyo.”—Lucas 12:22-31; Mateo 6: 25-33. Kinsay motuman sa sugo nga pangitaon ang Gingharian sa Diyos? Gipakita ni Jesus nga dunay gamayng grupo, ang “gamayng panon” sa matinumanong mga tawo, nga motuman niini. Sa ulahi gibutyag nga 144,000 ang ilang gidaghanon. Unsay nagpaabot kanila? Gipasaligan sila ni Jesus: “Gihatag na kaninyo sa inyong Amahan ang Gingharian.” Dili sila magtigom ug bahandi sa kalibotan, nga puwedeng kawaton sa uban. Ang ilang kasingkasing magpokus sa “dili mahurot nga bahandi sa langit,” diin sila magmando kauban ni Kristo.—Lucas 12:32-34.

 Giunsa pagtubag ni Jesus ang pangutana bahin sa panulondon?  Nganong angay natong pamalandongon ang ilustrasyon ni Jesus?  Unsay giingon ni Jesus bahin niadtong magmando uban niya sa Gingharian? 181

PANGANDAM, MATINUMANONG PINIYALAN! LUCAS 12:35-59

Gipatin-aw ni Jesus nga “gamayng panon” lang ang makapanunod sa Gingharian sa langit. (Lucas 12:32) Busa angay gayod nilang pabilhan ang maong talagsaong ganti. Gani, iyang gipasiugda nga kinahanglang batonan sa usa ka tawo ang hustong panglantaw aron mahimong bahin sa Gingharian. Busa gitambagan ni Jesus ang mga tinun-an nga kinahanglang andam sila kanunay sa iyang pagbalik. Siya miingon: “Pangandam ug dagkoti ang inyong mga lampara, ug pagpakasama kamo sa mga sulugoon nga nagpaabot sa ilang agalon sa pagpauli gikan sa kasal, aron kon siya moabot ug manuktok, ila dayon siyang maablihan. Malipayon ang mga sulugoon nga maabtan sa agalon nga nagbantay!”—Lucas 12:35-37. Dali rang masabtan sa mga tinun-an ang panglantaw nga gipasabot ni Jesus. Ang mga sulugoon nga iyang gihisgotan nangandam ug naghulat sa pagbalik sa ilang agalon. Si Jesus miingon: “Kon moabot [ang agalon] sa ikaduhang pagbantay [mga alas nuybe sa gabii hangtod sa tungang gabii] o kaha sa ikatulong pagbantay [tungang gabii hangtod alas tres sa kadlawon], ug maabtan sila nga nagpaabot kaniya, malipayon sila!”—Lucas 12:38. Dili lang ni yanong tambag bahin sa pagkakugihan ingong katabang, o sulugoon. Naklaro ni dihang gipaila ni Jesus ang iyang kaugalingon ingong ang Anak sa tawo diha sa iyang ilustrasyon. Iyang giingnan ang mga tinun-an: “Kamo usab kinahanglang andam kanunay, kay sa oras nga wala ninyo damha, ang Anak sa tawo moabot.” (Lucas 12:40) Busa sa gitakdang panahon, moabot si Jesus. Gusto niya nga kanunayng andam ang iyang mga sumusunod—ilabina ang “gamayng panon.” Gustong masabtan ni Pedro kon unsa gyoy ipasabot ni Jesus, busa siya nangutana: “Ginoo, alang lang ba kanamo kining ilustrasyona o alang sa tanan?” Imbes tubagon si Pedro, si Jesus mihatag ug ilustrasyon: “Kinsa ba gayod ang matinu182

manong piniyalan, ang usa nga maalamon, kinsa itudlo sa iyang agalon sa pagdumala sa iyang mga tig-alagad aron padayong magtagana sa ilang gikinahanglang pagkaon sa hustong panahon? Malipayon kanang ulipona kon pag-abot sa iyang agalon maabtan siya nga nagabuhat sa ingon! Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, iyang itudlo siya sa pagdumala sa tanan niyang kabtangan.”—Lucas 12: 41-44. Sa bag-o lang niyang gihisgotan nga ilustrasyon, ang “agalon” klarong nagtumong kang Jesus, ang Anak sa tawo. Busa ang “matinumanong piniyalan” mao ang pipila ka sakop sa “gamayng panon” nga makadawat sa Gingharian. (Lucas 12:32) Gipasabot dinhi ni Jesus nga pipila sa mga membro niini nga grupo ang magtagana sa “iyang mga tigalagad” ug “gikinahanglang pagkaon sa hustong panahon.” Busa si Pedro ug ang ubang tinun-an nga gitudloan ug gipakaon ni Jesus sa espirituwal nga paagi makaseguro nga moabot ang Anak sa tawo sa gitakdang panahon. Nianang yugtoa, dunay kahikayan sa espirituwal nga pagpakaon alang sa mga sumusunod ni Jesus, ang “mga tig-alagad” sa Agalon. Migamit si Jesus ug lain pang ilustrasyon aron ipasiugda nga ang iyang mga tinun-an kinahanglang alerto kanunay ug mag-amping sa ilang panglantaw. Tungod kana sa posibilidad nga magtinapolan ang ulipon ug lutoson pa gani ang isigkaulipon: “Apan kon kanang ulipona moingon sa iyang kaugalingon, ‘Malangan ang akong agalon,’ ug iyang bun-ogon ang mga sulugoong lalaki ug babaye ug siya mokaon, moinom, ug maghubog, ang agalon nianang ulipona moabot sa adlaw nga wala niya damha ug sa oras nga wala niya mahibaloi, ug siya magsilot kaniya sa hilabihan ug magtambog kaniya uban sa mga dili matinumanon.” —Lucas 12:45, 46. Si Jesus miingon nga siya mianhi aron “maghaling ug kalayo sa yuta.” Gihimo niya kana dihang

˙

KINAHANGLANG ANDAM KANUNAY ANG MATINUMANONG PINIYALAN ˙ ANG PAG-ANHI NI JESUS MAGPAHINABOG PAGKABAHINBAHIN

nagpatungha siyag mga isyu nga maoy hinungdan sa init nga panaglantugi ug miresultag pagkayagyag sa bakak nga mga pagtulon-an ug tradisyon. Magkabahinbahin pa gani bisan ang mga tawo nga angayng magkahiusa—“amahan batok sa anak nga lalaki ug anak nga lalaki batok sa amahan, inahan batok sa anak nga babaye ug anak nga babaye batok sa inahan, ugangang babaye batok sa binalaye ug binalaye batok sa ugangang babaye.”—Lucas 12:49, 53. Kini nga mga pulong ilabinang nagtumong sa mga tinun-an. Karon, ang mga tawo na sab ang

78

iyang gihatagag pagtagad. Kadaghanan nila wala gayod moila kaniya ingong Mesiyas, busa iyang giingnan sila: “Dihang makakita mog dag-om sa kasadpan, dihadiha moingon mo, ‘May moabotay nga bagyo,’ ug mahitabo kini. Ug dihang mohuros ang hanging habagat, moingon mo, ‘May mahitabong grabeng kainit,’ ug mahitabo kini. Mga salingkapaw, mahibalo mong mohatag ug kahulogan sa dagway sa yuta ug langit, apan nganong dili man mo makasabot sa kahulogan sa mga panghitabo niining panahona?” (Lucas 12:54-56) Klaro nga dili sila andam.

 Kinsa ang “agalon,” ug kinsa ang “matinumanong piniyalan”?  Nganong makaseguro ang mga tinun-an nga dunay matinumanong piniyalan sa umaabot, ug unsay himoon sa piniyalan?  Nganong importante kaayo ang tambag ni Jesus bahin sa ‘pagkaandam kanunay’? 183

KON NGANONG MOABOT ANG KALAGLAGAN LUCAS 13:1-21

Daghag gihimong paagi si Jesus sa pagtabang sa mga tawo nga mamalandong bahin sa ilang relasyon sa Diyos. Nakahigayon na sab siya sa paghimo niini human sa iyang pagpakig-estorya sa mga tawo sa gawas sa balay sa Pariseo. Ang pipila nila nag-asoy ug makapasubong panghitabo. Ilang gihisgotan nga gipapatay sa Romanong gobernador nga si Poncio Pilato ang mga Galileanhon didto sa templo. (Lucas 13:1) Nganong nakahisgot sila ana? Lagmit kini ang mga Galileanhon nga gipamatay dihang nagprotesta ang libolibo ka Hudiyo kay gigamit ni Pilato ang salapi sa templo sa pagtukod ug agianan sa tubig padulong sa Jerusalem. Posibleng kakunsabo ni Pilato ang mga opisyal sa templo maong nagamit niya ang salapi. Kadtong naghisgot niini nga panghitabo lagmit naghunahuna nga namatay ang mga Galileanhon kay nakahimo silag daotan. Wala mouyon niana si Jesus. Siya nangutana: “Naghunahuna ba mo nga kadto nga mga Galileanhon mas makasasala kay sa ubang Galileanhon kay nahitabo kini kanila?” Dili ang tubag ni Jesus. Pero gigamit niya ang maong trahedya aron pasidan-an ang mga Hudiyo: “Kon dili mo maghinulsol, kamong tanan mangalaglag usab.” (Lucas 13:2, 3) Dayon gihisgotan ni Jesus ang lain pang trahedya nga bag-o lang nahitabo, nga tingali konektado sa pagtukod sa agianan sa tubig. Siya nangutana: “Naghunahuna ba mo nga kadtong 18 nga natumpagan sa torre sa Siloam ug namatay mas makasasala kay sa uban pa nga nagpuyo sa Jerusalem?” (Lucas 13:4) Ang mga tawo lagmit nagtuo nga kadtong mga tawhana namatay tungod sa ilang kadaotan. Wala gihapon mouyon si Jesus. Nahibalo siya nga nahitabo kadto tungod sab sa ‘panahon ug sa wala damhang panghitabo.’ (Ecclesiastes 9:11) Angay untang 184

makakat-on ang mga tawo niini nga panghitabo. Si Jesus miingon: “Kon dili mo maghinulsol, kamong tanan mangalaglag sama kanila.” (Lucas 13:5) Pero nganong gipasiugda kini ni Jesus karon? Tungod kay hapit nang matapos ang iyang ministeryo. Iya kining giilustrar niining paagiha: “Dunay tawo nga may kahoyng igos sa iyang ubasan, ug siya miadto aron mangitag bunga niini, apan wala siyay nakita. Busa siya miingon sa tigatiman sa ubasan, ‘Tulo ka tuig na kong nangitag bunga niining kahoya, apan wala gyod koy nakita. Putla kini! Nganong himoong walay pulos ang yuta tungod niini?’ Ang tig-atiman mitubag, ‘Aga-

lon, pasagdi kinig usa pa ka tuig. Kalotan una nako ang palibot niini ug abonohan. Kon kini mamunga sa umaabot, maayo. Apan kon dili, putlon kini.’ ”—Lucas 13:6-9. Kapig tulo ka tuig nang gitabangan ni Jesus ang mga Hudiyo nga makabaton ug pagtuo. Pero diyutay lang ang misanong ingong bunga sa iyang mga paghago. Karon sa ikaupat nga tuig, mas naningkamot pa siya. Sama siyag nagkalot ug nag-abono palibot sa simbolikal nga kahoyng igos (mga Hudiyo) pinaagig pagsangyaw ug pagpanudlo sa Judea ug Perea. Unsay resulta? Pipila lang ka Hudiyo ang misanong. Sa katibuk-an, ang nasod wala maghinulsol ug gitakda na nga laglagon.

˙

GIGAMIT NI JESUS ANG DUHA KA TRAHEDYA SA PAGTUDLOG LEKSIYON ˙ BABAYENG BALDADO GIAYO PANAHON SA IGPAPAHULAY

79

adlaw sa paghimo sa mga buluhaton. Busa panganhi mo ug magpaayo nianang mga adlawa, ug dili sa adlawng Igpapahulay.” (Lucas 13:14) Ang opisyal wala magkuwestiyon sa gahom ni Jesus sa pagpang-ayo, pero iyang gisaway ang mga tawo nga gustong magpaayo bisag Igpapahulay! Si Jesus miingon: “Mga salingkapaw, dili ba ginabadbaran ninyo ang inyong torong baka o asno bisag Igpapahulay ug ginadala kini sa gawas sa kuwadra aron paimnon? Kining bayhana nga anak ni Abraham gigapos ni Satanas sulod sa 18 ka tuig. Dili ba angay lang siyang badbaran sa adlawng Igpapahulay?”—Lucas 13:15, 16. Naulawan ang mga magsusupak, pero nalipay ang mga tawo sa mga milagro nga gihimo ni Jesus. Dayon gihisgotag balik ni Jesus dinhi sa Judea ang duha ka matagnaong ilustrasyon bahin sa Gingharian, nga iyang gihisgotan didto sa Dagat sa Galilea.—Mateo 13:31-33; Lucas 13:18-21. Ang kawalay-pagtuo sa kadaghanan nadayag na pod wala madugay human sa Igpapahulay. Samtang nanudlo si Jesus sa usa ka sinagoga, iyang nakita ang babayeng gidemonyohan nga nagtikuko ug dili makatuyhad sulod na sa 18 ka tuig. Si Jesus naluoy niya ug miingon: “Babaye, mamaayo ka sa imong sakit.” (Lucas 13:12) Dayon gipatong ni Jesus ang iyang kamot sa babaye, ug dihadiha natul-id ang lawas sa babaye ug gidayeg ang Diyos. Tungod niana nasuko ang tigdumala nga opisyal sa sinagoga ug miingon: “Dunay unom ka

 Unsang duha ka trahedya ang gihisgotan ni Jesus sa paghatag ug pasidaan, ug unsay iyang pasidaan?  Nganong ang ilustrasyon sa dili mabungahong kahoyng igos nagtumong sa kahimtang sa mga Hudiyo?  Unsay gisaway sa tigdumala sa sinagoga, ug giunsa pagyagyag ni Jesus ang iyang pagkasalingkapaw? 185

ANG MAAYONG MAGBALANTAY UG ANG MGA TORIL JUAN 10:1-21

Padayong nanudlo si Jesus sa Judea. Karon, duna siyay gihisgotan nga pamilyar kaayo sa mga mamiminaw—ang karnero ug toril. Pero iya kining gihisgotan sa mahulagwayong paagi. Lagmit nahinumdoman sa mga Hudiyo ang mga pulong ni David: “Si Jehova ang akong Magbalantay. Walay makulang kanako. Sa lunhaw nga mga sibsibanan siya nagpahigda kanako.” (Salmo 23:1, 2) Sa lain pang salmo, giawhag ni David ang mga Hudiyo: “Moluhod kita sa atubangan ni Jehova nga atong Magbubuhat. Kay siya mao ang atong Diyos, ug kita ang katawhan sa iyang sibsibanan.” (Salmo 95:6, 7) Ang mga Israelinhon nga nailalom sa Balaod dugay nang gipakasama sa panon sa mga karnero. Kini nga mga “karnero” naa sa sulod sa “toril” kay nailalom sila sa pakigsaad sa Moisesnong Balaod. Ang Balaod nagsilbing koral nga manalipod nila sa makadaot nga mga binuhatan sa mga tawong wala magsunod sa Balaod. Pero ang ubang Israelinhon nagdaogdaog sa mga karnero sa Diyos. Si Jesus miingon: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kadtong mosulod sa toril nga dili moagi sa pultahan kondili mokatkat sa paril, kana siya usa ka kawatan ug tulisan. Apan kadtong mosulod agi sa pultahan mao ang magbalantay sa mga karnero.”—Juan 10:1, 2. Tingali gihunahuna sa mga tawo kadtong mga nangangkon nga Mesiyas, o Kristo. Sama silag kawatan ug tulisan. Dili gayod angayng sundon sa mga tawo ang maong mga impostor. Kinahanglan nilang sundon ang “magbalantay sa mga karnero.” Si Jesus miingon: “Siya pagabuksan sa magbalantay sa pultahan, ug ang mga karnero mamati sa iyang tingog. Iyang tawgon ang iyang mga karnero sa ilang ngalan ug giyahan sila pagawas. Dihang mapagawas na niya ang tanan niyang karnero, siya mag-una kanila, ug ang mga karnero mosunod kaniya kay sila nakaila man sa iyang tingog. Dili gayod sila mosunod sa usa ka estranyo apan sila magpahilayo kaniya, kay sila wala man makaila sa tingog sa mga estranyo.” —Juan 10:3-5. 186

Sa miagi, si Juan nga Tigbawtismo, nga samag magbalantay sa pultahan, nagpaila kang Jesus nga maoy angayng sundon sa simbolikong mga karnero ilalom sa Balaod. Ang ubang karnero sa Galilea ug dinhi sa Judea nakaila sa tingog ni Jesus. Asa sila moadto nga angay man silang “giyahan” ni Jesus? Unsay resulta sa ilang pagsunod niya? Ang pipila nga nakadungog niini nga ilustrasyon tingali naglibog kay “wala nila masabti kon unsay buot niyang ipasabot.”—Juan 10:6. Si Jesus mipatin-aw: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, ako ang pultahan alang sa mga karnero. Ang tanang nangangkon nga sila ang tinuod nga magbalantay maoy mga kawatan ug tulisan; apan ang mga karnero wala mamati kanila. Ako ang pultahan; kadtong mosulod agi kanako maluwas, ug siya mosulod ug mogawas ug makakaplag ug sibsibanan.”—Juan 10:7-9. Si Jesus nagtudlo ug bag-ong kamatuoran. Nahibalo ang iyang mga mamiminaw nga dili siya ang pultahan sa pakigsaad sa Balaod, nga naglungtad na sa daghang katuigan. Busa iyang gipasabot nga ang karnero nga iyang ‘giyahan pagawas’ mosulod sa laing toril. Unsay mahitabo nila? Aron ipatin-aw pag dugang ang iyang papel, si Jesus miingon: “Ako mianhi aron sila makabaton ug kinabuhing walay kataposan. Ako ang maayong magbalantay; ang maayong magbalantay magtugyan sa iyang kinabuhi alang sa mga karnero.” (Juan 10:10, 11) Sa miagi, gipalig-on ni Jesus ang iyang mga tinun-an sa pag-ingon: “Ayawg kahadlok gamayng panon, kay gihatag na kaninyo sa inyong Amahan ang Gingharian.” (Lucas 12:32) Busa kadtong sakop sa “gamayng panon” mao ang giyahan ni Jesus pasulod sa bag-ong toril aron sila makabaton ug “kinabuhing walay kataposan.” Pagkanindot nga panalangin alang sa maong mga karnero! Pero duna pay laing gisulti si Jesus. Siya miingon: “Ako dunay ubang mga karnero nga wala ni-

˙ SI JESUS NAGHISGOT SA MAAYONG MAGBALANTAY UG SA MGA TORIL

ining torila; kinahanglang giyahan usab nako sila, ug sila mamati sa akong tingog. Sila mahimong usa ka panon ubos sa usa ka magbalantay.” (Juan 10:16) Kining ‘ubang mga karnero wala niining torila.’ Sa ato pa, naa sila sa laing toril, nga nalahi sa “gamayng panon” nga makapanunod sa Gingharian. Kining duha ka grupo sa mga karnero lainlaig dulnganan. Pero ang mga karnero niining duha ka toril makabenepisyo sa papel ni Jesus. Siya miingon: “Kini ang hinungdan nga gihigugma ko sa

80

Amahan, kay itugyan nako ang akong kinabuhi.” —Juan 10:17. Daghan ang miingon: “Siya gidemonyohan ug nabuang.” Pero ang uban naminaw ug interesadong mosunod sa Maayong Magbalantay. Sila miingon: “Dili makasultig ingon niini ang tawong gidemonyohan. Makaayo ba diay ang demonyo ug mga tawong buta?” (Juan 10:20, 21) Ang ilang gitumong mao ang pag-ayo ni Jesus sa makililimos nga natawong buta.

 Unsa kahay nahunahunaan sa mga Hudiyo dihang gihisgotan ni Jesus ang karnero ug mga toril?  Kinsay gitumong ni Jesus nga Maayong Magbalantay, ug asa niya giyahan ang mga karnero?  Sa unsang duha ka toril pasudlon ang mga karnerong nagsunod kang Jesus? 187

NAHIUSA SA AMAHAN, PERO DILI SIYA ANG DIYOS JUAN 10:22- 42

Si Jesus naa sa Jerusalem alang sa Pista sa Pagpahinungod (o, Hanukkah). Kini nga pista maoy pagsaulog sa pagpahinungod pag-usab sa templo. Kapig 100 ka tuig ang milabay, ang hari sa Sirya nga si Antiochus IV Epiphanes nagtukod ug halaran ibabaw sa dakong halaran sa templo sa Diyos. Dayon ang Jerusalem nabawi sa mga anak sa usa ka Hudiyong saserdote ug ang templo gipahinungod pagusab kang Jehova. Sukad niadto, tuigtuig na kining gisaulog, kada Kislev 25, ang bulan nga katugbang sa hinapos sa Nobyembre ug sayong bahin sa Disyembre. Tingtugnaw kadto. Samtang naglakaw si Jesus didto sa templo, sa portiko ni Solomon, gipalibotan siya sa mga Hudiyo. Sila nangutana: “Kanus-a man gyod mi nimo sultihan sa tinuod? Kon ikaw ang Kristo, ayaw na paglipudlipod.” (Juan 10:22-24) Unsay tubag ni Jesus? Siya miingon: “Gisultihan na mo nako, apan dili mo motuo.” Dili direkta ang tubag ni Jesus nga siya ang Kristo, dili sama sa iyang tubag sa babayeng Samarianhon didto sa atabay. (Juan 4: 25, 26) Pero iyang gipadayag kon kinsa siya pinaagi sa pag-ingon: “Sa wala pa matawo si Abraham, ako naglungtad na.”—Juan 8:58. Gusto ni Jesus nga masabtan sa mga tawo nga ang iyang ginahimo nagtuman sa tagna bahin sa pagabuhaton sa Kristo ug tungod niana motuo sila nga siya ang Kristo. Kanay hinungdan nga may mga higayon nga giingnan niya ang mga tinun-an nga dili isulti sa uban nga siya ang Mesiyas. Pero karon way lipudlipod siyang miingon sa supakerong mga Hudiyo: “Ang mga buhat nga akong ginahimo sa ngalan sa akong Amahan nagpamatuod bahin kanako. Apan dili mo motuo.”—Juan 10:25, 26. Nganong dili man sila motuo nga si Jesus ang Kristo? Siya miingon: “Dili mo motuo kay kamo dili akong mga karnero. Ang akong mga karnero mamati sa akong tingog. Ako nakaila kanila, ug sila mosunod kanako. Hatagan nako silag kinabuhing walay kataposan, ug dili gayod sila malaglag. Walay magsakmit kanila gikan sa akong kamot. Ang gihatag 188

kanako sa akong Amahan labaw pa kay sa tanang ubang butang.” Dayon gisultihan sila ni Jesus kon unsa siya ka suod sa iyang Amahan: “Ako ug ang Amahan usa ra.” (Juan 10:26-30) Si Jesus naa sa yuta ug ang iyang Amahan tua sa langit, busa wala niya ipasabot nga siya ug ang iyang Amahan usa ra sa literal nga paagi. Usa ra ang ilang katuyoan ug nagkahiusa sila. Puwerteng sukoa sa mga Hudiyo. Gusto nilang batoon ug patyon si Jesus. Pero wala siya mahadlok, ug miingon: “Daghang maayong buhat nga gisugo sa Amahan ang inyong nakita nga akong gihimo. Hain ba niadto ang hinungdan nga inyo kong batoon?” Sila mitubag: “Amo kang batoon, dili tungod sa paghimog maayong buhat, kondili tungod sa pagpasipala; kay . . . nangangkon ka nga ikaw usa ka diyos.” (Juan 10:31-33) Wala gyod mangangkon si Jesus nga siya diyos, pero nganong kini ang ilang akusasyon? Miingon si Jesus nga duna siyay gahom. Pero para sa mga Hudiyo, Diyos lang ang makabaton niana. Pananglitan, bahin sa mga “karnero” siya miingon: “Hatagan nako silag kinabuhing walay kataposan,” butang nga dili mahimo sa tawo. (Juan 10:28) Dili gihapon motuo ang mga Hudiyo bisag klaro nang giingon ni Jesus nga gihatagan siyag awtoridad sa iyang Amahan. Aron tubagon ang ilang akusasyon, si Jesus nangutana: “Dili ba nahisulat man sa inyong Balaod [sa Salmo 82:6], ‘Ako miingon: “Kamo mga diyos”’? Gitawag sa Diyos nga ‘mga diyos’ kadtong gihukman sa iyang pulong, . . . Apan ako mao ang tawo nga gibalaan sa Amahan ug gipadala dinhi sa kalibotan. Busa nganong moingon man mo, ‘Ikaw nagpasipala,’ kay ako miingon, ‘Ako Anak sa Diyos’?”—Juan 10:34-36. Gitawag gani sa Kasulatan nga “diyos” bisan ang dili makataronganong mga maghuhukom. Busa nganong gikuwestiyon man sa mga Hudiyo ang giingon ni Jesus nga “Ako Anak sa Diyos”? Si Jesus naghisgot ug makapakombinsir nga punto: “Kon wala ko magbuhat sa mga buhat sa akong Amahan, ayaw

˙

˙ “AKO UG ANG AMAHAN USA RA” GITUBAG NI JESUS ANG AKUSASYON NGA NANGANGKON SIYANG DIYOS

mog tuo nako. Apan kon ako nagbuhat niana, bisag dili mo motuo sa akong gisulti, tuo mo tungod sa akong mga buhat, aron kamo makasabot ug magpadayon sa pagtuo nga ang Amahan nahiusa kanako ug ako nahiusa sa Amahan.”—Juan 10:37, 38. Tungod niana, gustong dakpon sa mga Hudiyo si Jesus, pero nakaikyas na pod siya. Siya mibiya sa Jerusalem ug mitabok sa Suba sa Jordan ngadto sa

81

lugar diin si Juan namawtismo mga upat ka tuig ang milabay. Lagmit dili ra ni layo sa habagatang bahin sa Dagat sa Galilea. Ang mga tawo miadto kang Jesus ug miingon: “Si Juan wala mohimog bisan usa ka ilhanan, apan ang tanang giingon ni Juan bahin niining tawhana tinuod.” (Juan 10:41) Busa daghang Hudiyo ang nagpakitag pagtuo kang Jesus.

 Unsay gusto ni Jesus nga masabtan sa mga tawo bahin sa iyang mga ginahimo?  Sa unsang paagi si Jesus ug ang iyang Amahan usa ra?  Giunsa paggamit ni Jesus ang mga pulong sa Salmo aron pamatud-ang sayop ang akusasyon sa mga Hudiyo nga siya nangangkong diyos o katumbas sa Diyos? 189

S E KS I YO N

5 ULAHING BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS SA SIDLAKAN SA JORDAN

‘DAGHAN ANG MITUO KANIYA.’ —JUAN 10:42

ANG MINISTERYO NI JESUS SA PEREA LUCAS 13:22–14:6

Si Jesus nanudlo ug nag-ayog mga masakiton sa Judea ug Jerusalem. Dayon mitabok siya sa Suba sa Jordan aron sangyawan ang mga siyudad sa distrito sa Perea. Pero sa dili madugay, mobalik siya sa Jerusalem. Samtang naa si Jesus sa Perea, may tawong nangutana niya: “Ginoo, diyutay ra ba ang maluwas?” Lagmit nahibalo ning tawhana nga gidebatehan sa mga lider sa relihiyon kon diyutay o daghan ba ang maluwas. Imbes tubagon kini, gihisgotan ni Jesus kon unsay buhaton aron maluwas. Siya miingon: “Paningkamot pag-ayo nga makasulod mo sa sigpit nga pultahan.” Busa gikinahanglan ang paningkamot o panlimbasog. Ngano man? Si Jesus mipatin-aw: “Sultihan ko kamo, daghan ang maninguha sa pagsulod apan dili makahimo.”—Lucas 13:23, 24. Aron iilustrar kon nganong kinahanglang maningkamot, si Jesus miingon: “Dihang matrangkahan na sa tagbalay ang pultahan ug kamo manuktok sa gawas sa pultahan ug moingon, ‘Senyor, ablihi mi,’ . . . Apan siya motubag, ‘Wala ko makaila ninyo. Pahilayo kanako, kamong tanang mamumuhat ug daotan!’ ”—Lucas 13:25-27. Gipakita niini kon unsay mahitabo sa tawo nga magpaulahi ug abot—tingali sa oras nga kombenyente niya—pero natrangkahan na ang pultahan. Sayo unta siyang miuli bisag lisod ang paghimo niini. Ingon ana ang nahitabo sa mga tawo nga nakabenepisyo unta sa mga gitudlo ni Jesus samtang kauban nila siya. Wala nila himoang prayoridad sa ilang kinabuhi ang matuod nga pagsimba dihang may kahigayonan pa. Kadaghanan sa mga Israelinhon wala modawat kang Jesus ingong pinadala sa Diyos alang sa ilang kaluwasan. Si Jesus miingon nga sila ‘magdanguyngoy ug magkagot sa ilang mga ngipon’ dihang isalibay sila sa gawas. Pero ang mga tawo sa tanang nasod, “gikan sa sidlakan, ka192

sadpan, amihanan, ug habagatan, . . . mangaon sa lamesa sa Gingharian sa Diyos.”—Lucas 13: 28, 29. Si Jesus mipatin-aw: “May mga naulahi [sama sa dili mga Hudiyo ug dinaogdaog nga mga Hudiyo] nga mauna, ug may mga nauna [mga lider sa relihiyon nga nanghambog nga mga kaliwat ni Abraham] nga maulahi.” (Lucas 13:30) Kining dili mapasalamatong mga tawo “maulahi” kay dili sila makasulod sa Gingharian sa Diyos.

Dunay mga Pariseo nga miduol kang Jesus ug miingon: “Pahawa dinhi ug lakaw na, kay gusto kang patyon ni Herodes [Antipas].” Lagmit si Haring Herodes mismo ang nagpakaylap niini nga tabi aron mohawa si Jesus. Nahadlok tingali si Herodes nga malambigit na sab siya sa pagpatayg usa ka propeta, sama sa kamatayon ni Juan nga Tigbawtismo. Pero giingnan ni Jesus ang mga Pariseo: “Lakaw ug sultihi kanang irong ihalas, ‘Ako magpalayas ug mga demonyo ug mag-

˙

PANINGKAMOT NGA MAKASULOD SA SIGPIT NGA PULTAHAN ˙ SA JERUSALEM KINAHANGLANG MAMATAY SI JESUS

ayog mga masakiton karong adlawa ug ugma, ug sa ikatulong adlaw matapos na ang akong buluhaton.’ ” (Lucas 13:31, 32) Sa pag-ingong “irong ihalas,” lagmit gipasabot ni Jesus ang pagkamaro ni Herodes. Pero si Jesus dili puwedeng but-an ni Herodes o ni bisan kinsa. Buhaton niya ang gisugo sa iyang Amahan, sumala sa panahon nga gitakda sa Diyos, dili sa mga tawo. Mibalik si Jesus sa Jerusalem kay sa iya nang giingon, “ang usa ka propeta dili mahimong patyon sa gawas sa Jerusalem.” (Lucas 13:33) Wala itagna sa Bibliya nga kinahanglang mamatay ang Mesiyas sa Jerusalem, busa nganong miingon man si Jesus nga didto siya patyon? Tungod kay kaulohang siyudad ang Jerusalem. Nahimutang dinhi ang Sanhedrin, ang hataas nga korte sa mga Hudiyo, nga dunay 71 ka membro. Dinhi husayon kadtong giakusahan ingong bakak nga propeta. Sa Jerusalem sab magtanyag ug mga halad. Busa nasabtan gayod ni Jesus nga sa Jerusalem siya patyon. Si Jesus miingon: “Jerusalem, Jerusalem, inyong gipamatay ang mga propeta ug gibato kadtong gipadala kaninyo! Pagkadaghang higayon nga buot kong tigomon ang inyong mga anak sama sa pagtigom sa himungaan sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako! Apan midumili mo. Tan-awa! Ang inyong templo mabiniyaan.” (Lucas 13:34, 35) Kay gisalikway sa nasod ang Anak sa Diyos, ilang maagoman ang dili maayong sangpotanan.

82

Sa wala pa makaabot sa Jerusalem, si Jesus giimbitar sa usa ka lider sa mga Pariseo alang sa pagpangaon panahon sa Igpapahulay. Naniid pagayo ang mga bisita kon unsay himoon ni Jesus sa tawong nanghupong nga naa didto. Gipangutana ni Jesus ang mga Pariseo ug ang mga batid sa Balaod: “Gitugot ba sa balaod ang pagpang-ayo panahon sa Igpapahulay o wala?”—Lucas 14:3. Walay mitubag. Giayo ni Jesus ang tawo ug gipangutana sila: “Kinsa kaninyo, nga kon mahulog sa atabay ang iyang anak o torong baka, ang dili dayon magbira kaniya sa adlawng Igpapahulay?” (Lucas 14:5) Wala na sab sila makatubag sa iyang maayong pangatarongan.

 Sumala ni Jesus, unsay kinahanglang himoon aron maluwas? Nganong daghan ang “matrangkahan”?  Kinsa ang “naulahi” nga “mauna,” ug ang “nauna” nga “maulahi”?  Unsa kahay gikabalak-an ni Haring Herodes?  Nganong miingon si Jesus nga sa Jerusalem siya patyon? 193

IMBITASYON SA PAGPANGAON —KINSAY GIDAPIT SA DIYOS? LUCAS 14:7-24

Human ayoha ni Jesus ang tawong nanghupong, nagpabilin pa gihapon siya sa balay sa Pariseo. Namatikdan ni Jesus nga ang ubang bisita nanglingkod sa puwesto nga para sa tinahod nga mga bisita, ug gigamit niya kining higayona aron tudloan ang mga tawo bahin sa pagpaubos. Si Jesus miingon: “Kon may modapit nimo sa usa ka kombira sa kasal, ayawg lingkod sa labing dungganong dapit kay basig may laing dinapit nga mas inila kay kanimo. Ug ang nagdapit kaninyo moduol ug moingon kanimo, ‘Siyay palingkora dinhi.’ Unya mopahawa ka nga naulawan ug molingkod sa labing ubos nga dapit.”—Lucas 14: 8, 9. Si Jesus mipadayon: “Kon dapiton ka, adto lingkod sa labing ubos nga dapit, aron dihang duolon ka sa nagdapit nimo siya moingon, ‘Higala, adto lingkod sa prominenteng dapit.’ Unya mapasidunggan ka atubangan sa tanang bisita.” Dili lang ni basta pagpakitag maayong pamatasan. Si Jesus nagpatin-aw: “Kay si bisan kinsa nga magbayaw sa iyang kaugalingon ipaubos, ug siya nga magpaubos sa iyang kaugalingon pagabayawon.” (Lucas 14:10, 11) Siya nagdasig sa mga mamiminaw nga magmapaubsanon kanunay. Dayon si Jesus nagtudlog lain pang leksiyon sa Pariseo nga nagdapit niya—kon unsaon nga mapalipay ang Diyos dihang mangimbitar ug pangaon. Siya miingon: “Kon maghikay kag paniudto o panihapon, ayawg dapita ang imong mga higala o mga igsoon o mga paryente o ang imong mga silingang dato. Kay basig ila sab kang dapiton ingong balos kanimo. Apan kon maghikay kag kombira, dapita ang mga kabos, bakol, buta, ug ubang baldado. Niana magmalipayon ka, kay wala man silay ikabalos nimo.”—Lucas 14:12-14. Natural lang nga mangimbitar ug mga higala, paryente, o silingan alang sa pagpangaon, ug wala moingon si Jesus nga sayop kana. Pero 194

iyang gipasiugda nga kadtong magtaganag pagkaon sa mga nanginahanglan, sama sa mga pobre, baldado, o buta, dagayang panalanginan. Giingnan ni Jesus ang Pariseo: “Ikaw pagabaslan unya sa pagkabanhaw sa mga matarong.” Miuyon ang usa sa mga bisita ug miingon: “Malipayon siya nga magakaon didto sa Gingharian sa Diyos.” (Lucas 14:15) Iyang gibati nga dako kining pribilehiyo. Pero dili tanan ang may ingon niana nga apresasyon, kay si Jesus miingon: “Dihay tawo nga naghikay ug dakong panihapon, ug daghan ang iyang gidapit. . . . Gisugo niya ang iyang ulipon nga ingnon ang mga dinapit, ‘Dali na mo, kay andam na ang pagkaon.’ Apan silang tanan mibalibad. Ang una miingon, ‘Nakapalit kog uma ug kinahanglan nako ning adtoon ug tan-awon. Pasensiya na nga dili ko makaadto.’ Ang lain miingon, ‘Nakapalit kog lima ka paris nga baka ug ako una kining sulayan. Pasensiya na nga dili ko makaadto.’ Ang lain pa miingon, ‘Bag-o ra kong naminyo mao nga dili ko makaadto.’ ”—Lucas 14:16-20. Mabaw ra kaayo ang ilang mga rason. Kasagaran, ang tawo magsusi daan sa uma o hayop ayha paliton, busa dili siya angayng magdali sa pagsusi niinig otro. Ang ikatulong gidapit wala mangandam ug kasal. Human na ang iyang kasal, busa walay rason nga balibaran ang importanteng imbitasyon. Nasuko ang agalon pagkadungog sa ilang mga pasumangil. Busa iyang giingnan ang ulipon: “Pagdali, adto sa lagpad nga kadalanan ug sa mga eskinita sa siyudad, ug dad-a dinhi ang mga kabos, buta, bakol, ug ubang baldado.” Gituman kana sa ulipon, pero bisan pa niana, naa gihapoy mga bakante. Busa giingnan siya sa agalon: “Adto sa mga karsada ug mga agianan, ug pugsa sila sa pag-anhi aron mapuno ang akong balay. Kay sultihan ko kamo, walay usa niadtong

˙

akong gidapit ang makatilaw sa akong panihapon.”—Lucas 14:21-24. Gipakita sa ilustrasyon ni Jesus kon giunsa ni Jehova nga Diyos pagdapit ang mga tawo pinaagi kang Jesu-Kristo aron mahimong bahin sa Gingharian sa mga langit. Ang mga Hudiyo, ilabina ang mga lider sa relihiyon, mao ang unang gidapit. Panahon sa ministeryo ni Jesus, kadaghanan nila mibalibad sa imbitasyon. Pero dili lang

˙ LEKSIYON BAHIN SA PAGPAUBOS GIDAPIT NGA MGA BISITA NAGPASUMANGIL

83

sila ang imbitado. Klarong gipakita ni Jesus nga sa umaabot dunay ikaduhang imbitasyon para sa ordinaryong mga Hudiyo ug mga kinabig. Human niana, dunay ikatulo ug kataposang imbitasyon para sa mga tawong giisip sa mga Hudiyo nga dili takos atubangan sa Diyos.—Buhat 10:28-48. Ang gisulti ni Jesus nagpamatuod sa giingon sa usa sa mga bisita: “Malipayon siya nga magakaon didto sa Gingharian sa Diyos.”

 Giunsa ni Jesus pagtudlog leksiyon bahin sa pagpaubos?  Aron mapalipay ang Diyos, kinsay angayng imbitahon sa pagpangaon? Nganong makapalipay kini sa nangimbitar?  Unsay gitudlo ni Jesus dihang miasoy siyag ilustrasyon bahin sa panihapon? 195

UNSA KA SERYOSO ANG PAGKAHIMONG TINUN-AN? LUCAS 14:25-35

Si Jesus nagtudlog importanteng mga leksiyon panahon sa salosalo sa balay sa usa ka lider sa mga Pariseo. Dayon dihang nagpaingon si Jesus sa Jerusalem, daghan ang mikuyog niya. Ngano? Andam ba silang magsakripisyo aron mahimong tinuod nga sumusunod? Samtang naa sa dalan, dunay gisulti si Jesus nga lagmit nakapakurat sa pipila nga mikuyog niya. Siya miingon: “Kon ang usa buot nga mahimong akong tinun-an apan siya wala magdumot sa iyang amahan, inahan, asawa, mga anak, mga igsoon, ug bisan sa iyang kaugalingon kay kanako, siya dili mahimong akong tinun-an.” (Lucas 14:26) Unsay iyang ipasabot? Wala ipasabot ni Jesus nga kadtong gustong mosunod niya kinahanglang magdumot sa ilang mga paryente. Gipasabot ni Jesus nga kinahanglang higugmaon siya labaw sa ilang mga paryente, dili sama sa tawo sa iyang ilustrasyon nga mibalibad sa importanteng imbitasyon kay bag-o lang naminyo. (Lucas 14:20) Ang katigulangan sa mga Hudiyo nga si Jacob gikaingong ‘nagdumot’ kang Lea ug nahigugma kang Raquel. Sa ato pa, mas gihigugma niya si Raquel kay kang Lea. —Genesis 29:31; footnote. Matikdi nga si Jesus miingon nga kinahanglang dumtan sa tinun-an ‘bisan ang iyang kaugalingon.’ Kini nagpasabot nga ang tinuod nga tinun-an kinahanglang mas mahigugma kang Jesus kay sa iyang kaugalingon, nga andam pa ganing mamatay kon gikinahanglan. Busa seryosong responsibilidad ang pagkahimong tinun-an ni Kristo. Dili kini yanong desisyon. Kinahanglan kining pamalandongon pag-ayo. Kadtong gustong mahimong tinun-an ni Jesus makasinatig kalisdanan ug paglutos, kay siya miingon: “Si bisan kinsa nga buot mosunod kanako kinahanglang magpas-an sa iyang estaka sa pagsakit. Kay kon dili, siya dili mahimong akong tinun-an.” (Lucas 14:27) Busa ang tinuod nga 196

tinun-an ni Jesus kinahanglang andam nga moatubang sa mga pag-antos, sama sa nasinatian ni Jesus. Si Jesus mismo miingon nga siya patyon sa iyang mga kaaway. Busa kinahanglang pamalandongon pag-ayo sa mga tawong mikuyog kang Jesus kon unsa ka seryoso ang pagkahimong tinun-an ni Kristo. Gipasiugda kini ni Jesus sa iyang ilustrasyon: “Pananglitan, kinsa kaninyo nga buot magtukod ug torre ang dili una molingkod ug kuwentahon

ang gasto aron matino kon duna ba siyay igong kuwarta nga ikahuman niini? Kay kon dili, basig igo lang siyang makabutang sa pundasyon niini apan dili makahuman.” (Lucas 14:28, 29) Busa sa dili pa mahimong tinun-an ni Jesus, kadtong mikuyog niya paingon sa Jerusalem kinahanglang desididong motuman niini nga responsibilidad. Gipasiugda kana ni Jesus sa lain pang ilustrasyon: “Kinsang haria nga makiggubat sa laing hari ang dili una molingkod ug mangonsulta kon ma-

˙

kadaog ba siya uban sa iyang 10,000 ka sundalo batok sa iyang kaaway nga may 20,000 ka sundalo? Kon sa iyang tan-aw dili siya makadaog, nan samtang layo pa ang kaaway magpadala siyag grupo sa mga embahador aron makigdait kaniya.” Aron ipasiugda kini, si Jesus miingon: “Busa hinumdomi ninyo nga kadtong dili mobiya sa tanan niyang kabtangan, dili mahimong akong tinun-an.”—Lucas 14:31-33. Siyempre, ang gisulti ni Jesus dili lang mapadapat sa mga tawong mikuyog niya. Ang tanan nga gustong mosunod kang Kristo kinahanglang andam mobuhat sa iyang giingon. Aron mahimong tinun-an, kinahanglang andam nilang isakripisyo ang tanan—ilang kabtangan, bisan ang ilang kinabuhi. Nagkinahanglan kanag pagpamalandong ug pag-ampo. Karon gihisgotan ni Jesus ang butang nga iya nang nahisgotan sa Wali sa Bukid dihang miingon siya nga ang iyang mga tinun-an mao “ang asin sa yuta.” (Mateo 5:13) Sama sa literal nga asin nga makapreserbar, lagmit gipasabot ni Jesus nga ang iyang mga tinun-an makatabang nga mapreserbar o mapanalipdan ang mga tawo sa espirituwal o moral nga paagi. Karon nga hapit nang matapos ang ministeryo ni Jesus, siya miingon: “Ang asin maayo. Apan kon mawala ang kaparat niini, unsaon pa man pagpabalik sa kaparat niini?” (Lucas 14:34) Nahibalo ang iyang mga mamiminaw nga ang ubang asin kaniadto nasagolag yuta ug dili na mapuslan.

KINAHANGLANG MAGSAKRIPISYO ARON MAHIMONG TINUN-AN

84

Busa gipakita ni Jesus nga bisan kadtong dugay nang sumusunod kinahanglang mag-amping nga dili maluya. Kon mahitabo na, sila wala nay pulos, sama sa asin nga nawad-ag kaparat. Lagmit bugalbugalan sila sa mga tawo. Labaw sa tanan, wala na silay pulos atubangan sa Diyos ug makapasipala sa iyang ngalan. Aron dili kana mahitabo nila, giingnan sila ni Jesus: “Kadtong makadungog, paminaw pag-ayo.”—Lucas 14:35.

 Unsay gipasabot ni Jesus sa pag-ingon nga kinahanglang ‘dumtan’ sa tinun-an ang iyang paryente, bisan ang “iyang kaugalingon”?  Unsay gitudlo ni Jesus sa iyang ilustrasyon bahin sa pagtukod ug torre ug sa hari nga may mga sundalo?  Unsang punto ang gipasiugda ni Jesus sa paghisgot ug asin? 197

MALIPAY SA PAGHINULSOL SA MAKASASALA LUCAS 15:1-10

Sa ministeryo ni Jesus, kadaghan niya gipasiugda ang kaimportante sa pagpaubos. (Lucas 14: 8-11) Nangita siyag mapaubsanong mga tawo nga gustong moalagad sa Diyos. Tingali ang pipila kanila nailhan gihapong makasasala. Namatikdan sa mga Pariseo ug eskriba nga ang maong mga tawo nga ilang gipakamenos midawat kang Jesus ug sa iyang mensahe. Nagbagutbot sila: “Kining tawhana mahigalaon sa mga makasasala ug mikaon uban kanila.” (Lucas 15:2) Gibati sa mga Pariseo ug eskriba nga labaw sila ug giisip ang ordinaryong mga tawo ingong abog. Gigamit sa mga lider ang Hebreohanong ekspresyong am ha·’arets, o “katawhan sa yuta” aron tamayon ang ubos nga mga tawo. Pero si Jesus naluoy ug gitratar sila nga may dignidad. Busa daghang ordinaryong tawo, lakip kadtong nailhang makasasala, ang gustong maminaw kang Jesus. Pero unsay gibati ug reaksiyon ni Jesus sa mga nanaway niya tungod sa iyang pagtabang sa ordinaryong mga tawo? Klaro ang tubag ni Jesus dihang mihatag siyag makapatandog nga ilustrasyon, sama sa iyang gihatag nga ilustrasyon didto sa Capernaum. (Mateo 18:12-14) Sa ilustrasyon ni Jesus, ang mga Pariseo kunohay ang mga matarong ug naa sa panon sa Diyos. Pero ang ubos nga mga tawo mao ang nahisalaag. Si Jesus miingon: “Kon duna moy 100 ka karnero ug mawala ang usa niini, kinsa kaninyo ang dili mobiya sa 99 didto sa kamingawan ug pangitaon ang usa nga nawala hangtod nga makit-an kini? Di198

hang makit-an niya kini, siya malipay pag-ayo ug iya kining pas-anon. Ug sa makauli na siya, tawgon niya ang iyang mga higala ug mga silingan, ug ingnon sila, ‘Maglipay ta kay nakit-an nako ang akong karnero nga nawala.’ ”—Lucas 15: 4-6. Unsay punto? Si Jesus nagpatin-aw: “Sultihan ko kamo, adunay labaw nga kalipay sa langit tungod sa usa ka makasasala nga maghinulsol kay sa 99 ka matarong nga wala magkinahanglan sa paghinulsol.”—Lucas 15:7. Seguradong naigo ang mga Pariseo sa gisulti ni Jesus bahin sa paghinulsol. Para nila, dili sila kinahanglang maghinulsol kay matarong sila. Sa miagi, dihang gisaway nila si Jesus tungod kay mikaon siya uban sa mga tigkolektag buhis ug sa mga makasasala, siya miingon: “Mianhi ko sa pagdapit, dili sa mga tawong matarong, kondili sa mga makasasala.” (Marcos 2:15-17) Para sa nagpakamatarong nga mga Pariseo, dili na sila kinahanglang maghinulsol. Tungod niana, wala

˙

ILUSTRASYON BAHIN SA NAWALANG KARNERO UG NAWALANG SENSILYO ˙ NAGLIPAY ANG MGA ANGHEL SA LANGIT

85

sila makahatag ug kalipay sa langit. Pero kon dunay maghinulsol, ang langit maglipay. Aron ipasiugda ang iyang punto nga dunay dakong kalipay sa langit kon maghinulsol ang makasasala, mihatag si Jesus ug lain pang ilustrasyon: “Kinsang bayhana nga may napulo ka sensilyong drakma, nga kon mawad-an siyag usa ka drakma dili modagkot ug lampara ug manilhig sa iyang balay ug pangitaon kinig maayo hangtod nga makit-an kini? Ug sa makit-an na niya kini, tawgon niya ang iyang mga higala ug mga silingan, ug moingon, ‘Maglipay ta kay nakit-an nako ang akong drakma nga nawala.’ ”—Lucas 15: 8, 9. Kini nga ilustrasyon ni Jesus susamag leksiyon sa iyang ilustrasyon bahin sa nawalang karnero. Siya miingon: “Sa susama sultihan ko kamo, dako ang kalipay sa mga anghel sa Diyos tungod sa usa ka makasasala nga maghinulsol.”—Lucas 15:10. Tiaw mo na! Ang mga anghel sa Diyos malipay kon ang makasasala maghinulsol. Importante kaayo kana kay ang mga makasasala nga maghinulsol ug makapanunod sa Gingharian sa Diyos makabaton ug mas taas nga posisyon kay sa mga anghel. (1 Corinto 6:2, 3) Pero wala masina ang mga anghel. Busa unsa poy atong bation kon ang makasasala sinserong maghinulsol ug mobalik sa Diyos?

 Nganong nakig-uban si Jesus sa mga tawong nailhang makasasala?  Unsay pag-isip sa mga Pariseo sa ordinaryong mga tawo, ug unsay ilang reaksiyon sa pagtratar ni Jesus niining mga tawhana?  Unsang leksiyon ang atong makat-onan sa duha ka ilustrasyon ni Jesus? 199

ANG PAGBALIK SA NAWALANG ANAK LUCAS 15:11-32

Lagmit didto si Jesus sa Perea, sidlakan sa Suba sa Jordan, dihang giasoy niya ang ilustrasyon bahin sa nawalang karnero ug sa nawala nga sensilyong drakma. Atong nakat-onan niining duha ka ilustrasyon nga angay tang malipay dihang ang makasasala maghinulsol ug mobalik sa Diyos. Ang mga Pariseo ug eskriba nagsaway kang Jesus kay nakig-uban siya sa mga makasasala. Duna bay nakat-onan ang maong mga magsusupak sa duha ka ilustrasyon ni Jesus? Ila bang nasabtan kon unsay bation sa langitnong Amahan dihang maghinulsol ang makasasala? Karon si Jesus miasoy ug makapatandog nga ilustrasyon nga nagpasiugdag susamang leksiyon. Bahin kini sa amahan nga may duha ka anak nga lalaki, ug ang bida niini nga ilustrasyon mao ang kamanghorang anak. Ang mga Pariseo ug eskriba, lakip ang ubang naminaw kang Jesus, angayng makakat-on bahin sa kamanghorang anak. Pero makuhaan pod ug leksiyon ang reaksiyon sa amahan ug sa kamagulangang anak. Busa hunahunaa pag-ayo ang tulo ka karakter samtang giasoy kini ni Jesus:

200

“Dihay tawo nga may duha ka anak nga lalaki. Ug ang manghod miingon sa iyang amahan, ‘Amahan, ihatag kanako ang akong bahin sa katigayonan.’ Busa gibahin sa amahan kanila ang iyang katigayonan.” (Lucas 15:11, 12) Matikdi nga ang kamanghoran nangayo sa iyang bahin dili tungod kay namatay ang ilang amahan. Buhi pa ang ilang amahan. Pero gusto nang kuhaon sa anak ang iyang bahin karon aron magkinaugalingon ug buhaton ang iyang gusto. Unsay iyang gustong himoon? Si Jesus miingon: “Human sa pipila ka adlaw, ang manghod nanghipos sa tanan niyang butang ug mipanaw sa layong lugar, ug didto iyang giwaldas ang iyang katigayonan pinaagi sa pagkinabuhing mapatuyangon.” (Lucas 15:13) Imbes magpabilin sa balay uban sa iyang mapinanggaong amahan nga nagtagana sa ilang panginahanglan, ang manghod miadto sa laing lugar. Didto iyang giwaldas ang kuwarta ug nagpatuyang sa seksuwal nga mga buhat. Dayon nagkalisod siya, sumala sa sunod nga giasoy ni Jesus:

˙

“Pagkahurot sa iyang kuwarta, nahitabo ang grabeng gutom sa maong lugar, ug siya naglisod pag-ayo. Miadto pa gani siya sa usa ka molupyo niadtong lugara ug nagpasuhol na lang. Busa siya gipaadto sa kaumahan aron mag-atiman ug mga baboy. Tungod sa kagutom gusto na niyang kaonon ang bunga sa kahoyng algaroba nga ginakaon sa mga baboy, apan walay mohatag niyag bisan unsang pagkaon.”—Lucas 15:14-16. Ang kamanghorang anak nagtrabaho ingong tig-atiman sa mga baboy. Pero sumala sa Balaod sa Diyos, apil ang baboy sa giisip nga mahugaw nga mga hayop. Tungod sa kagutom, gusto na niyang kaonon ang pagkaon sa baboy. Kay nagkalisod ug desperado, ‘nakaamgo siya.’ Unsay iyang gihimo? Nakahunahuna siya: “Pagkadaghang sulugoon sa akong amahan nga buhong sa tinapay, samtang ako dinhi halos mamatay na sa kagutom! Mopauli ko sa akong amahan ug ingnon nako siya: ‘Amahan, nakasala ko sa langit ug kanimo. Dili na ko takos nga tawgong imong anak. Himoa na lang kong usa sa imong mga sulugoon.’ ” Busa mipauli siya sa iyang amahan.—Lucas 15:17-20. Unsa kahay reaksiyon sa iyang amahan? Masuko ba siya ug kasab-an ang iyang anak tungod sa iyang pagbiya sa ilang balay? Dawaton pa kaha niya ang iyang anak? Kon ikaw ang amahan, unsa kahay imong reaksiyon? Komosta kon imo tong anak?

 Kinsay giasoyan ni Jesus sa iyang ilustrasyon, ug ngano?  Kinsa ang matawag nato nga bida sa ilustrasyon, ug unsay nahitabo niya?

ILUSTRASYON BAHIN SA ANAK NGA NAWALA

86

MIBALIK ANG NAWALANG ANAK

Giasoy ni Jesus kon unsay gibati ug gihimo sa amahan: “Samtang layo pa [ang anak] sa balay, nalantawan siya sa iyang amahan ug naluoy kini pag-ayo kaniya. Kini midagan ug migakos sa iyang anak ug mihalok kaniya.” (Lucas 15:20) Bisan pag nahibaloan sa amahan ang daotang pagkinabuhi sa iyang anak, iya kining gidawat. Masabtan kaha sa Hudiyong mga lider, kinsa nangangkong nakaila ug nagsimba kang Jehova, nga ang langitnong Amahan maluoy sa mahinulsolong mga makasasala? Makita pod kaha nila nga dunay ingon niana nga pagbati si Jesus? Lagmit namatikdan dayon sa amahan nga naghinulsol ang iyang anak tungod sa subo nga panagway niini. Pero tungod sa kahinangop ug pagtagbo sa amahan, wala malisdi ang anak sa pagtug-an sa iyang mga sala. Si Jesus miasoy: “Unya ang anak miingon, ‘Amahan, nakasala ko sa langit ug kanimo. Dili na ko takos nga tawgong imong anak.’ ”—Lucas 15:21. Ang amahan nagsugo sa iyang mga ulipon: “Pagdali! kuhaa ang kinanindotang besti ug isulob kini kaniya, ug butangig singsing ang iyang kamot ug sul-obig sandalyas ang iyang mga tiil. Kuhaa usab ang pinatambok nga nating baka ug ihawa kini. Mangaon kita ug maglipay, kay kining akong anak namatay ug nabuhi pag-usab. Siya nawala ug nakaplagan.” Ug naglipay sila.—Lucas 15: 22-24. Ang kamagulangang anak naa sa uma. Si Jesus miingon bahin kaniya: “Sa nagkaduol na siya sa balay, nakadungog siyag musika ug panagsayaw. Busa gitawag niya ang usa sa mga sulugoon ug nangutana kon unsay nahitabo. Kini mitubag, ‘Miabot ang imong igsoon, ug gipaihaw sa imong amahan ang pinatambok nga nating baka, kay mibalik siya nga maayog panglawas.’ Apan siya napungot ug dili gustong mosulod. Unya ang iyang amahan migula ug mialam-alam kaniya. Siya miingon sa iyang amahan, ‘Daghang tuig na kong nagpaulipon nimo ug wala gyod nako sukad lapasa ang imong mga sugo. Apan wala gyod ko nimo hatagig bisag usa ka nating kanding aron maglipay ko uban

sa akong mga higala. Apan pag-abot niining imong anak nga nagwaldas sa imong katigayonan uban sa mga pampam, gipaihaw dayon nimo ang pinatambok nga nating baka.’ ”—Lucas 15:25-30. Kinsa ang sama sa kamagulangang anak nga nagsaway sa kaluoy ug pagtagad ni Jesus sa ordinaryong mga tawo ug mga makasasala? Ang mga eskriba ug Pariseo. Giasoy niya kini nga ilustrasyon tungod sa ilang pagsaway kang Jesus sa iyang pagpakig-uban sa mga makasasala. Siyempre, kini nga leksiyon angayng pamalandongon sa tanang nagkuwestiyon sa kaluoy sa Diyos. Gitapos ni Jesus ang ilustrasyon pinaagi sa pag-asoy sa hangyo sa amahan ngadto sa kamagulangang anak: “Anak, ikaw ang kanunay nakong kauban, ug ang tanang butang nga akoa

imoha usab. Apan angay lang kitang magkombira ug maglipay, kay ang imong igsoon namatay ug nabuhi pag-usab. Siya nawala ug nakaplagan.” —Lucas 15:31, 32. Wala na hisgoti ni Jesus kon unsay sunod nga gihimo sa kamagulangang anak. Pero human sa kamatayon ug pagkabanhaw ni Jesus, usa ka dakong panon sa mga saserdote ang nagpakitag pagtuo. (Buhat 6:7) Lagmit apil niana kadtong mga nakadungog mismo niining makapatandog nga ilustrasyon ni Jesus bahin sa nawalang anak. Busa, bisan ang mga tawong sama nila posibleng makaamgo, maghinulsol, ug mobalik sa Diyos. Sukad niadto, ang mga tinun-an ni Jesus kinasingkasing nga nagpadapat sa pangunang mga leksiyon niining nindot nga ilustrasyon. Atong makat-onan nga maalamon gyong magpabilin sa organisasyon sa Diyos, ubos sa pag-atiman sa atong mahigugmaong Amahan nga nagtagana sa atong panginahanglan, imbes magpadala sa mga tentasyon ug moadto sa “layong lugar.” Makat-onan sab nato nga kon kita mahitipas sa dalan sa Diyos, kinahanglang mapainubsanon tang mobalik sa Amahan aron mabatonan pagusab ang iyang pag-uyon. Duna pod tay makat-onan sa magkalahing reaksiyon sa amahan ug sa kamagulangang anak. Ang amahan nagpasaylo ug nahinangop samtang ang kamagulangang anak nasuko ug wala malipay sa pagbalik sa iyang manghod. Ang mga alagad sa Diyos kinahanglang andam nga mopasaylo ug modawat niadtong maghinulsol ug mobalik sa ‘balay sa Amahan.’ Maglipay kita kay ang atong igsoong ‘namatay, nabuhi pag-usab’ ug siya nga ‘nawala, nakaplagan.’

 Unsay reaksiyon sa amahan pagbalik sa kamanghorang anak?  Sa unsang paagi ang amahan nagpakita sa pagkamaluluy-on ni Jehova ug Jesus?  Sa unsang paagi ang reaksiyon sa kamagulangang anak nagpakita sa kinaiya sa mga eskriba ug Pariseo?  Unsang mga leksiyon ang imong nakat-onan sa ilustrasyon ni Jesus? 203

MAGPLANO—GAMITA ANG PRAKTIKAL NGA KAALAM LUCAS 16:1-13

Ang ilustrasyon bahin sa nawalang anak, nga bag-o lang giasoy ni Jesus, nagtudlo sa mga tigkolektag buhis, eskriba, ug mga Pariseo nga ang Diyos andam mopasaylo sa mahinulsolong mga makasasala. (Lucas 15:1-7, 11) Karon, gihatag ni Jesus ang iyang pagtagad ngadto sa iyang mga tinun-an. Miasoy siyag ilustrasyon bahin sa tawong dato nga may tigdumala sa balay, o piniyalan, nga nag-usik-usik sa kabtangan nga gisalig kaniya.

Si Jesus miingon nga ang piniyalan giakusahan nga nag-usik-usik sa kabtangan sa iyang agalon. Busa nakadesisyon ang agalon nga papahawaon ang maong piniyalan. Ang piniyalan nakahunahuna: “Unsa may akong buhaton nga tangtangon man ko sa akong agalon ingong piniyalan? Wala ko maanad sa pagpanguma ug maulaw ko nga magpakilimos.” Nakahunahuna siya kon unsay himoon: “Ah, nahibalo na ko sa akong buhaton, aron dihang papahawaon na ko, may magpapuyo nako sa ilang balay.” Gipatawag dayon niya ang tanang nakautang sa iyang agalon 204

ug nangutana: “Pilay imong utang sa akong agalon?”—Lucas 16:3-5. Ang una mitubag: “Usa ka gatos ka banga nga lana sa olibo.” Kini maoy mga 2,200 litros nga lana. Lagmit ang nakautang dunay lapad nga tamnanan sa olibo o negosyanteg lana. Ang piniyalan miingon kaniya: “Ania ang imong sinulat nga kasabotan, lingkod ug sulati dayon kinig 50 [1,100 litros].”—Lucas 16:6. Gipangutana sa piniyalan ang lain pang nakautang: “Ikaw, pilay imong utang?” Kini mitubag: “Usa ka gatos ka dagkong sako nga trigo.” Ang piniyalan miingon: “Ania ang imong sinulat nga kasabotan, sulati kinig 80.” Sa ato pa, iyang giibanan ug 20 porsiyento ang utang.—Lucas 16:7. Kay wala pa man papahawaa ang piniyalan, duna gihapon siyay katungod sa pagdumala sa panalapi sa iyang agalon. Kay gimenosan sa piniyalan ang mga utang, siya nakighigala sa mga tawong makatabang niya dihang papahawaon na siya sa trabaho. Nahibaloan kini sa agalon. Naalkanse siya sa gihimo sa piniyalan, pero mibilib ug nakadayeg siya niini kay “bisag dili kini matarong, . . . maalamon ang iyang gihimo.” Si Jesus miingon: “Ang mga tawo niining panahona mas maalamon sa praktikal nga paagi kay sa mga anak sa kahayag.” —Lucas 16:8. Si Jesus wala magkonsentir sa gihimo sa piniyalan ug wala magdasig sa pagpanikas diha sa negosyo. Busa unsay iyang gipasabot? Gidasig niya ang mga tinun-an: “Pagbaton mog mga higala sa langit pinaagi sa mga bahandi niining kalibotana, aron nga kon mahanaw kini, sila magadawat kaninyo sa walay kataposang mga puloy-anan.” (Lucas 16:9) Si Jesus nagtudlo dinhi bahin sa pagplano ug paggamit sa praktikal nga kaalam. Ang mga alagad sa Diyos, ang “mga anak sa kahayag,” angayng maggamit sa ilang kabtangan sa maala-

˙

ILUSTRASYON BAHIN SA DILI MATARONG NGA PINIYALAN ˙ PAKIGHIGALA PINAAGI SA IMONG BAHANDI

mong paagi, nga maghunahuna sa umaabot nga kinabuhing walay kataposan. Si Jehova ug ang iyang Anak lang ang modawat niadtong makapanunod sa Gingharian sa langit o makapuyo sa Paraiso ubos sa pagmando niana nga Gingharian. Kinahanglan tang makighigala kanila pinaagi sa paggamit sa atong bahandi aron masuportahan ang tanang buluhaton sa Gingharian. Sa pagbuhat niana, seguradong mabatonan nato ang walay kataposang panalangin bisag mahanaw ang bulawan, plata, ug uban pang bahandi. Miingon sab si Jesus nga kadtong kasaligan sa paggamit sa ilang mga bahandi o kabtangan, kasaligan sab sa pag-atiman sa mas hinungdanong mga butang. Si Jesus miingon: “Busa kon dili mo kasaligan sa paggamit sa mga bahandi sa kalibotan, kinsay mopiyal kaninyo sa tinuod nga mga bahandi [tanang buluhaton sa Gingharian]?”—Lucas 16:11. Gipakita ni Jesus sa iyang mga tinun-an kon unsay himoon aron makapuyo sa “walay kataposang mga puloy-anan.” Ang usa ka tawo dili mahimong tinuod nga alagad sa Diyos samtang magpaulipon sa mga bahandi niining kalibotana. Si Jesus miingon: “Walay sulugoon nga mahimong ulipon sa duha ka agalon, kay dumtan niya ang usa ug higugmaon ang lain, o unongan niya ang usa ug tamayon ang lain. Dili mahimo nga magpaulipon mo sa Diyos ug sa Bahandi.”—Lucas 16:9, 13.

 Sa ilustrasyon, giunsa pagpakighigala sa piniyalan niadtong mga tawo nga makatabang niya sa ulahi?  Unsa ang “mga bahandi niining kalibotana,” ug sa unsang paagi ang Kristohanon ‘makighigala’ pinaagi niini?  Kon kasaligan ta sa paggamit sa “mga bahandi niining kalibotana,” kinsay modawat nato sa “walay kataposang mga puloy-anan”?

87

NAUSAB ANG KAHIMTANG SA TAWONG DATO UG NI LAZARO LUCAS 16:14-31

Si Jesus nagtambag sa iyang mga tinun-an bahin sa maalamong paggamit ug materyal nga bahandi. Pero dili lang ang iyang mga tinun-an ang naminaw. Didto sab ang mga Pariseo, ug angay silang mamalandong sa giingon ni Jesus. Ngano? Kay sila “mahigugmaon sa salapi.” Pagkadungog nila sa giingon ni Jesus, sila “nangyam-id kaniya.”—Lucas 15:2; 16:13, 14. Wala ni epekto kang Jesus. Iyang giingnan sila: “Nagpakamatarong mo atubangan sa mga tawo, apan nahibalo ang Diyos sa inyong kasingkasing. Kay ang giisip sa mga tawo nga bililhon kaayo, dulumtanan sa panan-aw sa Diyos.”—Lucas 16:15. Dugay nang gipasidunggan sa mga tawo ang mga Pariseo, pero karon nausab ang huyop sa hangin. Ang gipasidunggan pag-ayo nga mga dato, nga gamhanan sa politika ug dakog impluwensiya sa relihiyon, nahimo nang tinamay. Sa laing bahin, ang ordinaryong mga tawo nga nakaamgo sa ilang espirituwal nga panginahanglan pasidunggan. Aron ipatin-aw ang dakong kausaban nga nagakahitabo, si Jesus miingon: “Ang Balaod ug ang tagna sa mga propeta gipahayag hangtod sa panahon ni Juan. Sukad niadto, ang Gingharian sa Diyos gipahayag ingong maayong balita, ug ang tanang matang sa tawo naningkamot pag-ayo sa pagsulod niana. Sa pagkatinuod, mahanaw pa ang langit ug yuta kay sa dili matuman ang bisan usa ka tipik sa letra sa Balaod.” (Lucas 3:18; 16:16, 17) Giunsa pagpakita sa mga pulong ni Jesus nga dunay kausabang nagakahitabo? Ang Hudiyong mga lider sa relihiyon nanghambog nga nagsunod kuno sila sa Balaod ni Moises. Hinumdomi nga dihang giayo ni Jesus ang tawong buta didto sa Jerusalem, ang mga Pariseo nanghambog: “Kami mga tinun-an ni Moises. Nahibalo mi nga ang Diyos nakigsulti kang Moi206

ses.” (Juan 9:13, 28, 29) Usa sa mga katuyoan sa Balaod nga gihatag pinaagi kang Moises mao ang pagtultol sa mga mapaubsanon ngadto sa Mesiyas, si Jesus. Si Juan nga Tigbawtismo nagpaila kang Jesus ingong Kordero sa Diyos. (Juan 1: 29-34) Sukad sa ministeryo ni Juan, ang ordinaryong mga Hudiyo, ilabina ang mga kabos, nakadungog bahin sa “Gingharian sa Diyos.” Duna gayoy “maayong balita” alang sa tanan nga gustong magpasakop ug makabenepisyo sa Gingharian sa Diyos. Natuman ang katuyoan sa Moisesnong Balaod kay mitultol kini sa Mesiyas. Ug ang obligasyon sa pagtuman niini hapit nang matapos. Pananglitan, ang Balaod nagtugot ug diborsiyo sa lainlaing hinungdan, pero karon si Jesus nagpatin-aw nga “si bisan kinsa nga makigdiborsiyo sa iyang asawa ug magminyog lain makapanapaw, ug siya nga magminyog babayeng gidiborsiyohan makapanapaw.” (Lucas 16:18) Puwerteng sukoa sa panatikong mga Pariseo pagkadungog niini!

˙

ILUSTRASYON BAHIN SA TAWONG DATO UG KANG LAZARO

Si Jesus karon miasoy ug ilustrasyon nga nagpasiugda sa dakong kausaban nga nagakahitabo. Bahin kini sa duha ka tawo nga ang kahimtang kalit nga nausab. Hinumdomi nga apil sa naminaw ang nawong ug kuwartang mga Pariseo nga gipasidunggan pag-ayo. Si Jesus miingon: “May usa ka tawong dato nga tigbestig purpura ug lino nga panapton, ug adlaw-adlaw siyang nagpahimulos sa iyang kaharuhay. Apan may makililimos nga ginganlag Lazaro nga pirmeng dad-on sa ganghaan sa tawong dato. Siya nalukop ug mga nuka ug nangandoy nga mabusog sa mga mumho nga mahulog gikan sa lamesa sa tawong dato. Ang mga iro usab manuol ug motilap sa iyang mga nuka.” —Lucas 16:19-21. Ang mga Pariseo nawong ug kuwarta, busa duna pa bay laing gitumong si Jesus sa paghisgot ug “tawong dato”? Kini nga Hudiyong mga lider sa relihiyon hilig magsul-ob ug mahalon ug nindot nga besti. Gawas pa sa ilang kadato, daghan silag katungdanan ug oportunidad. Ang pag-ilustrar kanila ingong nagsul-ob ug purpura nagpakita sa ilang pinaborang posisyon, ug ang besti nga lino nagpakita sa ilang pagpakamatarong sa kaugalingon.—Daniel 5:7. Unsay panglantaw sa mga dato ug hambogirong mga lider sa mga kabos? Ubos kaayo ang ilang panglantaw sa mga kabos ug nagtawag kanilag am ha·’arets, o mga tawo sa yuta, nga walay nahibaloan sa Balaod o dili angayng tudloan niini. (Juan 7:49) Nag-ilustrar kini sa

 Unsay kalainan sa kahimtang sa Hudiyong mga lider sa relihiyon ug sa ordinaryong mga tawo?  Sumala sa giingon ni Jesus, unsang kausaban ang nahitabo sukad sa ministeryo ni Juan?  Kinsa ang sama sa tawong dato sa ilustrasyon ni Jesus, ug kinsa ang sama kang Lazaro?

88

makaluluoyng kahimtang sa “makililimos nga ginganlag Lazaro” nga nangandoy nga makakaon sa “mga mumho nga mahulog gikan sa lamesa sa tawong dato.” Sama kang Lazaro nga napunog nuka, ang ordinaryong mga tawo gitamay pagayo, nga morag dunay sakit sa espirituwal. Dugay nang naglungtad kining makapaguol nga situwasyon. Pero nahibalo si Jesus nga miabot na ang panahon sa dakong kausaban sa kahimtang niadtong sama sa tawong dato ug niadtong sama kang Lazaro.

hay gustong ipatin-aw ni Jesus bahin sa ordinaryong mga tawo ug sa nawong ug kuwartang mga lider sa relihiyon? Si Jesus naghisgot ug kausaban dihang siya miingon nga ‘ang Balaod ug ang tagna sa mga propeta gipahayag hangtod sa panahon ni Juan, pero sukad niadto ang Gingharian sa Diyos gipahayag ingong maayong balita.’ Busa tungod sa pagsangyaw ni Juan ug Jesu-Kristo, sama rag namatay si Lazaro ug ang tawong dato kay nausab ang ilang kahimtang atubangan sa Diyos.

KAUSABAN SA KAHIMTANG SA TAWONG DATO UG NI LAZARO

Gihisgotan karon ni Jesus ang dakong kausaban sa ilang kahimtang. Siya miingon: “Paglabay sa panahon, ang makililimos namatay ug gidala sa mga anghel ngadto sa kiliran ni Abraham. Ang tawong dato namatay sab ug gilubong. Samtang nag-antos sa Lubnganan, giyahat niya ang iyang mga mata ug nakita niya si Abraham sa layo, ug si Lazaro diha sa kiliran niini.”—Lucas 16: 22, 23. Ang mga naminaw kang Jesus nahibalo nga dugay nang patay si Abraham ug naa sa Lubnganan. Giklaro sa Kasulatan nga kadtong naa sa Lubnganan, o Sheol, dili makakita o makasulti, apil na si Abraham. (Ecclesiastes 9:5, 10) Unsa kahay gihunahuna sa mga lider sa relihiyon sa ipasabot ni Jesus niini nga ilustrasyon? Unsa ka-

208

Kadtong kabos o ordinaryong mga tawo dugay nang gihikawan sa espirituwal nga pagkaon. Pero karon, ang mensahe bahin sa Gingharian nga gisangyaw ni Juan nga Tigbawtismo ug dayon ni Jesus nakatabang nila ug misanong sila niini. Kaniadto, nagmantinir lang sila sa ‘mumho nga mahulog gikan sa espirituwal nga lamesa’ sa mga lider sa relihiyon. Karon sila gipakaon sa importanteng kamatuoran sa Kasulatan, ilabina sa makapadasig nga mga butang nga gipatin-aw ni Jesus. Busa nausab ang ilang kahimtang ug giuyonan na ni Jehova. Sa laing bahin, ang dato ug impluwensiyadong mga lider sa relihiyon wala modawat sa mensahe sa Gingharian nga gipahayag ni Juan ug gisangyaw ni Jesus. (Mateo 3:1, 2; 4:17) Sila nangasuko o morag gipangsilaban sa mensahe bahin sa umaabot nga paghukom sa Diyos. (Ma-

teo 3:7-12) Mahuwasan unta ang mga lider sa relihiyon kon si Jesus ug ang iyang mga tinun-an mohunong sa pagsangyaw sa mensahe sa Diyos. Ang maong mga lider nahisama sa tawong dato sa ilustrasyon, nga miingon: “Amahan nga Abraham, kaluy-i ko, ug paanhia si Lazaro aron ituslob niya sa tubig ang tumoy sa iyang tudlo ug mabugnawan ang akong dila, kay nag-antos ko sa tumang kasakit niining nagdilaab nga kalayo.” —Lucas 16:24. Pero dili kana mahitabo. Kadaghanan sa mga lider sa relihiyon gahig ulo. Wala sila “mamati kang Moises ug sa mga Propeta,” nga makatabang unta nila sa pagdawat kang Jesus ingong Mesiyas ug Hari. (Lucas 16:29, 31; Galacia 3:24) Wala sab sila magpaubos ug mosundog niadtong mga kabos nga midawat kang Jesus ug karon giuyonan na sa Diyos. Kon bahin sa mga tinunan ni Jesus, wala nila pagaana ang mensahe sa kamatuoran para lang mahuwasan o dili masuko ang mga lider sa relihiyon. Sa ilustrasyon ni Jesus, iyang gipakita nga tinuod kini nga kahimtang pinaagi sa gisulti sa ‘Amahan nga si Abraham’ ngadto sa tawong dato: “Anak, hinumdomi nga sa buhi ka pa natagbaw ka sa maayong mga butang, samtang si Lazaro nag-antos sa dili maayong kahimtang. Apan siya karon gihupay dinhi, samtang ikaw anaa sa kasakit. Gawas pa, may dakong bung-aw nga gipahimutang tali kanato aron nga kadtong gustong moanha kaninyo dili makatabok, ug kadtong gustong moanhi kanamo dili makalabang.” —Lucas 16:25, 26. Angay ug makataronganon ra gyod ang maong kausaban! Nagbaylo ang kahimtang sa garbo-

song mga lider ug sa mapaubsanong mga tawo nga midawat sa yugo ni Jesus nga karon napalagsik ug nabusog sa espirituwal nga pagkaon. (Mateo 11:28-30) Mas makita pa gyod kini nga kausaban paglabayg pipila ka bulan dihang ang pakigsaad sa Balaod pulihan sa bag-ong pakigsaad. (Jeremias 31:31-33; Colosas 2:14; Hebreohanon 8:7-13) Dihang ibubo sa Diyos ang balaang espiritu sa adlaw sa Pentekostes 33 C.E., dili na malalis nga ang paboran sa Diyos mao ang mga tinun-an ni Jesus, dili ang mga Pariseo ug ang ilang kakunsabong mga lider sa relihiyon.

 Giunsa pagpakita ni Jesus nga dunay nahitabong kausaban?  Unsay reaksiyon sa mga lider sa relihiyon sa mensahe nga gisangyaw ni Juan ug Jesus, ug giunsa kini pag-ilustrar ni Jesus?  Unsay gusto sa mga lider sa relihiyon nga mahitabo, ug nganong dili kini mahitabo?  Kanus-a mas makita ang kalainan sa mga lider sa relihiyon ug sa mga tinun-an ni Jesus? 209

NANUDLO SA PEREA SAMTANG NAGPAINGON SA JUDEA LUCAS 17:1-10 JUAN 11:1-16

Pipila ka adlaw si Jesus didto sa Perea, sa “tabok sa Jordan.” (Juan 10:40) Karon nagpaingon siya sa Jerusalem, sa habagatan. Wala mag-inusara si Jesus. Mikuyog niya ang mga tinun-an ug ang “dakong panon sa katawhan,” apil ang mga tigkolektag buhis ug makasasala. (Lucas 14:25; 15:1) Naa sab didto ang mga Pariseo ug eskriba, nga hinawayon kaayo sa ginasulti ug ginahimo ni Jesus. Daghan kaayo silag angayng pamalandongon sa giasoy ni Jesus nga mga ilustrasyon bahin sa nawalang karnero, nawalang anak, ug sa tawong dato ug kang Lazaro. —Lucas 15:2; 16:14. Lagmit tungod sa pagpanaway ug pagpangyam-id sa mga magsusupak ni Jesus, gisulti na sab niya sa mga tinun-an ang mga punto nga iyang gihisgotan sa Galilea. Pananglitan, si Jesus miingon: “Dili malikayan nga dunay makapandol sa mga tawo. Apan alaot siya nga maoy hinungdan niini! . . . Busa pagbantay mo. Kon makasala ang imong igsoon, badlonga siya. Ug kon maghinulsol siya, pasayloa siya. Bisan pag kapito siya makasala kanimo sa usa ka adlaw ug kapito sab siya mobalik kanimo, nga mag-ingon, ‘Nagbasol ko,’ kinahanglan nimo siyang pasayloon.” (Lucas 17:1-4) Tingali nagpahinumdom kini kang Pedro sa iyang pangutana kaniadto kon kapito ba magpasaylo.—Mateo 18:21. Sundon kaha sa mga tinun-an ang gisulti ni Jesus? Dihang mihangyo sila kang Jesus, “Hatagi mig dugang pagtuo,” siya nagpasalig kanila: “Kon duna moy pagtuo nga samag gidak-on sa liso sa mustasa, makaingon kamo niining itom nga kahoyng mulberi, ‘Ibta ang imong kaugalingon ug balhin sa dagat!’ ug mosunod kini kaninyo.” (Lucas 17:5, 6) Dako gyod ang mahimo bisan sa gamayng pagtuo. Gitudlo ni Jesus kon nganong importante ang pagpaubos ug ang balanseng panglantaw sa kaugalingon. Iyang giingnan ang mga apostoles: “Kon 210

duna kay ulipon nga moabot gikan sa pagdaro o sa pagbantay ug karnero, ingnon ba dayon nimo siya, ‘Dali diri, kaon’? Dili ba ingnon hinuon nimo siya, ‘Pag-ipron ug andami kog panihapon, ug silbihi ko hangtod mahuman kog kaon ug inom, dayon makakaon ka na ug makainom’? Dili ka kinahanglang magpasalamat sa ulipon kay gihimo lang niya ang mga butang nga gipabuhat kaniya, dili ba? Sa susama, dihang mabuhat na ninyo ang tanang butang nga gisugo kaninyo, isulti ninyo, ‘Kami mga ulipon lamang nga dili takos pasalamatan. Gibuhat lang namo ang angay namong buhaton.’ ”—Lucas 17:7-10. Kinahanglang masabtan sa matag alagad sa Diyos nga importanteng unahon ang mga buluhaton sa Gingharian. Angay sab hinumdoman sa tanan nga usa ka dakong pribilehiyo nga mahimong sakop sa panimalay sa Diyos ug mag-alagad kaniya. Dayon miabot ang mensaherong gisugo ni Maria ug Marta, nga mga igsoon ni Lazaro. Nagpuyo sila sa Betania sa Judea. Ang mensahero miingon: “Ginoo, ang imong suod nga higala nasakit.” —Juan 11:1-3. Bisag nasakit ang iyang amigo, si Jesus wala magpadala sa kaguol. Siya miingon: “Ang sangpotanan niining sakita dili kamatayon kondili kahimayaan sa Diyos, aron pinaagi niini mahimaya ang Anak sa Diyos.” Wala usa siya moadto sulod sa duha ka adlaw, dayon giingnan niya ang mga tinun-an: “Mamalik ta sa Judea.” Sila wala mouyon: “Rabbi, dili pa dugay nga gusto kang batoon sa mga Judeanhon, ug karon mobalik ka didto?” —Juan 11:4, 7, 8. Si Jesus mitubag: “Dili ba may 12 ka oras ang adlaw? Kadtong maglakaw sa maadlaw dili mapandol, kay iyang makita ang kahayag niining kalibotana. Apan kadtong maglakaw sa kagabhion mapandol, kay siya anaa sa kangitngit.” (Juan 11: 9, 10) Lagmit iyang gipasabot nga ang gitakda sa

˙

Diyos nga gidugayon sa iyang ministeryo wala pa mahuman. Busa kinahanglang pahimuslan ni Jesus ang iyang nahibiling panahon. Si Jesus nagpadayon: “Si Lazaro nga atong higala natulog, apan moadto ko didto aron pukawon siya.” Naghunahuna gayod ang iyang mga tinunan nga nagpahulay si Lazaro ug maulian ra. Sila miingon: “Ginoo, kon natulog siya, mamaayo ra

DAKONG SALA KON MAKAPANDOL SA UBAN ˙ MAGPASAYLO UG MAGPAKITAG PAGTUO

89

siya.” Pero si Jesus walay lipudlipod nga miingon: “Si Lazaro namatay . . . Apan adtoon nato siya.” —Juan 11:11-15. Nahibalo si Tomas nga posibleng patyon si Jesus sa Judea, pero miuyon siya sa giingon ni Jesus. Gidasig ni Tomas ang iyang mga isigkatinunan: “Mangadto sab ta, aron mamatay kita uban kaniya.”—Juan 11:16.

 Asa nagsangyaw si Jesus?  Unsang pagtulon-an ang gitudlog balik ni Jesus, ug unsang ilustrasyon ang iyang gigamit aron ipasiugda ang pagpaubos?  Unsay nabalitaan ni Jesus, ug nganong naghisgot si Tomas nga mamatay kauban ni Jesus? 211

“ANG PAGKABANHAW UG ANG KINABUHI” JUAN 11:17-37

Gikan sa Perea, si Jesus miabot sa utlanan sa Betania, usa ka baryo nga mga tres kilometros ang gilayon sidlakan sa Jerusalem. Ang mga igsoon ni Lazaro nga si Maria ug Marta naguol kaayo sa iyang kamatayon. Daghan ang nangabot aron hupayon sila. Dayon dunay miingon kang Marta nga padulong na si Jesus, busa nagdali siya sa pagtagbo kaniya. Gisulti ni Marta kang Jesus ang ila tingaling gihunahuna ni Maria sa milabayng upat ka adlaw: “Ginoo, kon dinhi pa ka, dili unta mamatay ang akong igso-

on.” Pero dili sa ingon nga nawad-an nag paglaom si Marta. Siya miingon: “Nahibalo ko nga bisan unsay imong pangayoon sa Diyos, ihatag niya kini kanimo.” (Juan 11:21, 22) Nagtuo siya nga matabangan ni Jesus ang iyang igsoon. Si Jesus mitubag: “Mabanhaw ang imong igsoon.” Nagtuo si Marta nga ang gipasabot ni Jesus mao ang umaabot nga pagkabanhaw dinhi sa yuta, nga gilaoman ni Abraham ug sa uban. Dayon gipahayag ni Marta ang iyang pagtuo nga segurado kining mahitabo: “Nahibalo ko nga mabanhaw siya sa kataposang adlaw.”—Juan 11:23, 24. Pero puwede bang banhawon ni Jesus si Lazaro ni212

anang tungora? Gipahinumdoman niya si Marta nga gihatagan siya sa Diyos ug gahom sa pagpamanhaw. Si Jesus miingon: “Ang usa nga magpakitag pagtuo kanako, bisan pag mamatay, mabuhi; ug ang matag usa nga buhi ug magpakitag pagtuo kanako dili na gayod mamatay.”—Juan 11:25, 26. Wala ipasabot ni Jesus nga ang iyang mga tinunan dili na mamatay, kay bisan siya kinahanglang mamatay sumala sa iya nang giingon sa mga apostoles. (Mateo 16:21; 17:22, 23) Gipasiugda ni Jesus nga ang pagpakitag pagtuo kaniya moresultag kinabuhing walay kataposan. Para sa kadaghanan, ang maong kinabuhi mabatonan lang pinaagig pagkabanhaw. Pero ang mga matinumanon nga buhi pa sa hinapos niining kataposang mga adlaw may paglaom nga dili na gayod mamatay. Sa ato pa, ang tanang magpakitag pagtuo niya makaseguro nga dili na makasinatig permanenteng kamatayon. Pero si Jesus, nga bag-o lang miingon, “Ako ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi,” makabanhaw ba kang Lazaro nga upat ka adlaw nang patay? Si Jesus nangutana kang Marta: “Motuo ba ka niini?” Si Marta mitubag: “Oo, Ginoo, nagtuo ko nga ikaw mao ang Kristo, ang Anak sa Diyos, ang usa nga gitagnang moanhi sa kalibotan.” Kay duna siyay pagtuo nga mahimo kana ni Jesus niana mismong adlawa, si Marta miuli dayon ug iyang gisultihan si Maria: “Ania ang Magtutudlo; gipatawag ka niya.” (Juan 11:25-28) Dihadiha, mibiya si Maria sa balay, dayon misunod niya ang ubang tawo, nga nagtuong moadto siya sa lubnganan ni Lazaro. Miduol ug mihilak si Maria sa tiilan ni Jesus, ug mipahayag sa pagbati nga sama sa gibati ni Marta: “Ginoo, kon dinhi pa ka, dili unta mamatay ang akong igsoon.” Pagkakita ni Jesus nga si Maria ug ang mga tawo naghilak, siya naguol pag-ayo, daw gikumot ang iyang kasingkasing, ug siya mihilak. Nakapatandog kana sa mga tawong naa didto. Pero dunay pipila nga nangutana: “Dili ba nakaayo man siyag tawong buta? Nganong wala man siya makapugong sa kamatayon ni Lazaro?”—Juan 11:32, 37.

˙

MIABOT SI JESUS PAGKAMATAY NI LAZARO ˙ “ANG PAGKABANHAW UG ANG KINABUHI”

90

 Pag-abot ni Jesus sa utlanan sa Betania, unsay iyang naabtan didto?  Nganong nagtuo si Marta sa pagkabanhaw?  Giunsa pagpakita ni Jesus nga matabangan pa niya si Lazaro bisag patay na kini? 213

GIBANHAW SI LAZARO JUAN 11:38-54

Human magkita si Jesus, Marta, ug Maria duol sa Betania, sila miadto sa lubnganan ni Lazaro. Usa kini ka langob nga may batong gitabon sa entrada niini. Si Jesus nagsugo: “Kuhaa ninyo ang bato.” Wala makasabot si Marta kon unsay himoon ni Jesus. Siya miingon: “Ginoo, baho na siya karon kay ikaupat na man ka adlaw.” Pero giingnan siya ni Jesus: “Dili ba gisultihan ka nako

nga kon motuo ka imong makita ang himaya sa Diyos?”—Juan 11:39, 40. Busa gikuha nila ang bato. Unya si Jesus mihangad sa langit ug miampo: “Amahan, nagpasalamat ko nimo nga imo kong gidungog. Nahibalo ko nga kanunay ko nimong dunggon; apan misulti ko aron ang mga tawo nga ania dinhi motuo nga ako imong gipadala.” Ang pag-ampo ni Jesus

˙

˙ ANG PAGKABANHAW NI LAZARO ANG SANHEDRIN NAGPLANO SA PAGPATAY KANG JESUS

diha sa publiko nagtudlo sa mga tawo nga ang iyang pagabuhaton maoy pinaagi sa gahom sa Diyos. Dayon si Jesus misinggit: “Lazaro, gula ngari!” Ug migula si Lazaro, nga ang tibuok lawas binugkosan ug panapton. Si Jesus miingon kanila: “Badbari siya ug palakwa siya.”—Juan 11: 41-44. Ang mga Hudiyo nga miadto aron hupayon si Maria ug Marta nakakita sa milagro ug nagpakitag pagtuo kang Jesus. Pero ang uban mibiya aron sultihan ang mga Pariseo sa gihimo ni Jesus. Ang mga Pariseo ug pangulong mga saserdote nagmiting sa Sanhedrin, ang hataas nga korte sa mga Hudiyo. Tua sab didto ang hataas nga saserdoteng si Caifas. Ang pipila kanila miingon: “Unsay atong buhaton, kay kining tawhana nagbuhat ug daghang milagro? Kon pasagdan lang nato siya, silang tanan motuo kaniya, ug ang mga Romano moanhi ug kuhaon ang atong dapit ug ang atong nasod.” (Juan 11:47, 48) Bisan pag nakadungog sila sa giingon niadtong nakakita kang Jesus nga “nagbuhat ug daghang milagro,” kining mga tawhana wala malipay sa gihimo sa Diyos pinaagi kang Jesus. Ang ila rang gihunahuna mao ang ilang posisyon ug awtoridad. Ang pagkabanhaw ni Lazaro usa ka dakong kapildihan sa mga Saduseo, kinsa dili motuog pagkabanhaw. Si Caifas, nga usa ka Saduseo, miingon: “Wala gyod moy nahibaloan. Wala ba mo maghunahuna nga mas makaayo kaninyo nga

91

mamatay ang usa ka tawo alang sa katawhan kay sa malaglag ang tibuok nasod?”—Juan 11:49, 50; Buhat 5:17; 23:8. Kay hataas nga saserdote si Caifas, gigiyahan sa Diyos ang iyang giingon—dili to iyang “kaugalingong ideya.” Gipasabot ni Caifas nga kinahanglang patyon si Jesus kay basig mawad-ag sumusunod ang Hudiyong mga lider sa relihiyon. Pero ang giingon ni Caifas nagtagna nga ang kamatayon Jesus magtaganag lukat, dili lang sa mga Hudiyo, kondili alang sa tanang “anak sa Diyos nga nangatibulaag.”—Juan 11:51, 52. Nakombinsir ni Caifas ang Sanhedrin sa planong pagpatay kang Jesus. Itug-an kaha ni Nicodemo, nga membro sa Sanhedrin ug higala ni Jesus, ang planong pagpatay kaniya? Wala ta masayod. Pero si Jesus mibiya sa sentro sa Jerusalem aron dili siya mamatay ayha pa ang gitakdang panahon sa Diyos.

 Unsay reaksiyon sa mga tawong nakakita sa pagkabanhaw ni Lazaro?  Sa unsang paagi nadayag ang pagkadaotan sa mga membro sa Sanhedrin?  Bisag daotan ang plano ni Caifas, unsang tagna sa Diyos ang gihatag pinaagi kaniya? 215

NAPULO KA SANLAHON GIAYO —USA RAY NAGPASALAMAT LUCAS 17:11-19

Aron mapakyas ang plano sa Sanhedrin sa pagpatay kang Jesus, siya miadto sa siyudad sa Epraim, amihanan-sidlakan sa Jerusalem. Nagpabilin siya didto kauban sa mga tinun-an aron malayo sa iyang mga kaaway. (Juan 11:54) Nagkaduol na ang Paskuwa sa 33 C.E., busa kinahanglan na pod siyang molakaw. Siya mipaingon sa amihanan agi sa Samaria padulong sa Galilea. Kini ang iyang kataposang pagduaw sa Galilea una siya mamatay. Sa iyang pagpadulong didto, miagi siya sa mga baryo ug iyang nasugatan ang 10 ka tawong sanlahon. Kasagaran, kini nga sakit hinayhinay nga mout-ot sa mga parte sa lawas, sama sa mga tudlo sa kamot ug tiil, o mga dunggan. (Numeros 12:10-12) Ang Balaod nagsugo nga ang sanlahon kinahanglang mosinggit “Hugaw ko, hugaw ko!” ug magpuyo nga layo sa mga tawo.—Levitico 13:45, 46. Wala moduol kang Jesus ang 10 ka sanlahon. Pero nagsige silag singgit: “Jesus, Magtutudlo, kaluy-i mi!” Dihang nakita sila ni Jesus, siya miingon: “Lakaw ug ipakita ang inyong kaugalingon sa mga saserdote.” (Lucas 17:13, 14) Busa iyang gitahod ang Balaod sa Diyos, nga nag-awtorisar sa mga saserdote sa pagdeklarar nga naayo na ang usa ka sanlahon. Dayon dili na ilain ang maong tawo.—Levitico 13:9-17. Ang 10 ka sanlahon may pagsalig nga makahimog milagro si Jesus. Miadto sila sa saserdote bisag wala pa sila maayo. Pagpadulong nila

didto, gigantihan sila tungod sa ilang pagtuo kang Jesus. Ilang namatikdan nga nangaayo na sila! Ang siyam ka sanlahon mipadayon sa ilang paglakaw. Pero dunay usa nga wala na mokuyog nila. Kining tawhana, nga usa ka Samarianhon, mibalik kang Jesus. Ngano? Siya mapasalamaton kaayo kang Jesus kay siya giayo. Ang tawo nga kanhing sanlahon nagtuo gayod nga naayo siya tungod sa gahom Diyos, busa iyang “gihimaya ang Diyos sa kusog nga tingog.” (Lucas 17:15) Pagkakita kang Jesus, siya miluhod ug nagpasalamat kaniya. Giingnan ni Jesus ang mga tawo: “Dili ba 10 man ang naayo? Asa man ang siyam? Wala na bay laing mibalik aron maghimaya sa Diyos gawas niining tawo nga taga-laing nasod?” Dayon giingnan ni Jesus ang Samarianhon: “Tindog ug lakaw na. Ang imong pagtuo nakapaayo kanimo.” —Lucas 17:17-19. Sa pag-ayo ni Jesus sa 10 ka sanlahon, iyang gipakita nga ang Diyos nagpaluyo kaniya. Gawas nga naayo tong usa, lagmit may paglaom pa gyod siyang mabuhi sa walay kataposan. Wala ta karon magkinabuhi sa panahon nga ang Diyos naggamit kang Jesus sa pag-ayog mga sakit. Pero kon duna kitay pagtuo kang Jesus, kita makasubay sa dalan padulong sa kinabuhi—ang kinabuhing walay kataposan. Tungod niana, mibati ba tag utang kabubut-on sa Diyos ug magpasalamat sama sa Samarianhon?

 Aron dili madayon ang plano sa pagpatay kang Jesus, asa siya miadto?  Nganong wala moduol kang Jesus ang 10 ka sanlahon, ug nganong giingnan sila ni Jesus nga moadto sa mga saserdote?  Base sa nahitabo sa Samarianhon, unsang leksiyon ang angay natong pamalandongon? 216

˙

GIAYO NI JESUS ANG NAPULO KA SANLAHON

92

ANG ANAK SA TAWO IPADAYAG LUCAS 17:20-37

Si Jesus lagmit naa sa Samaria o Galilea. Niining tungora, gipangutana siya sa mga Pariseo bahin sa pag-abot sa Gingharian, nga gidahom nila nga moabot uban ang magarbohong okasyon ug seremonyas. Pero siya miingon: “Ang Gingharian sa Diyos moabot sa paagi nga dili mamatikdan sa tanan. Ang mga tawo dili moingon, ‘Nia diri!’ o ‘Tua didto!’ Kay ang Gingharian sa Diyos naa sa inyong taliwala.”—Lucas 17:20, 21. Tingali para sa uban, si Jesus nagtudlo nga ang Gingharian naa sa kasingkasing sa mga alagad sa Diyos. Pero dili kana tinuod, kay ang Gingharian wala sa kasingkasing sa mga Pariseo nga kaestorya ni Jesus. Hinunoa, naa kini sa ilang taliwala kay ang gipili nga Hari sa Gingharian sa Diyos, si Jesus, naa didto.—Mateo 21:5. Lagmit sa nakabiya na ang mga Pariseo, gisultihag dugang ni Jesus ang iyang mga tinun-an bahin sa pag-abot sa Gingharian. Bahin sa iyang presensiya ingong Hari sa Gingharian, siya nagpasidaan: “Moabot ang panahon nga mangandoy mo sa adlaw nga makauban ninyo ang Anak sa tawo, apan dili ninyo siya makita.” (Lucas 17:22) Gipakita ni Jesus nga sa umaabot pa magmando sa Gingharian ang Anak sa tawo. Sa dili pa kana mahitabo, ang ubang tinun-an lagmit maghinamhinam nga magpaabot niana, pero kinahanglang padayon silang maghulat hangtod nga moabot ang Anak sa tawo sa gitakdang panahon sa Diyos.

218

Si Jesus miingon: “Ang mga tawo moingon kaninyo, ‘Tua didto!’ o, ‘Nia diri!’ Ayaw mog adto o sunod kanila. Kay maingon nga ang kilat mokidlap sa usa ka bahin sa langit ngadto sa laing bahin sa langit, mao man usab ang pagpadayag sa Anak sa tawo.” (Lucas 17:23, 24) Unsay himoon sa mga tinun-an ni Jesus aron dili mailad sa bakak nga mga mesiyas? Gipakasama ni Jesus ang pag-abot sa tinuod nga Mesiyas sa kilat nga makita bisan sa layo. Ang ebidensiya sa iyang presensiya ingong Hari sa Gingharian klarong makita sa tanang alerto. Dayon gihisgotan ni Jesus ang panghitabo sa una aron ipakita kon unsay kinaiya sa mga tawo pag-abot niana nga panahon: “Sama sa nahitabo sa mga adlaw ni Noe, mao man usab unya sa mga adlaw sa Anak sa tawo. . . . Maingon usab sa mga adlaw ni Lot: ang mga tawo nangaon, nanginom, namalit, namaligya, nananom, ug nagtukod ug mga balay. Apan sa adlaw nga si Lot mibiya sa Sodoma, ang langit miulan ug kalayo ug asupre ug naglaglag kanilang tanan. Ingon usab unya niini sa adlaw nga ipadayag ang Anak sa tawo.” —Lucas 17:26-30. Wala mag-ingon si Jesus nga ang mga tawo sa adlaw ni Noe ug Lot gipanglaglag kay sila nangaon, nanginom, namalit, namaligya, nananom, ug nagtukod ug mga balay. Gani ang pipila niini gihimo sab ni Noe, Lot, ug sa ilang pamilya. Pero ang uban nga naghimo niini wala na maghunahu-

˙

na sa kabubut-on sa Diyos ug wala magpakabana sa panahon nga ilang gikinabuhian. Maong gidasig ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga hunahunaon kanunay ang kabubut-on sa Diyos ug magkugi sa pagbuhat niini. Busa iyang gipakita kon unsaon nga maluwas o magpabiling buhi dihang laglagon na unya sa Diyos ang daotan. Kinahanglang dili malinga ang mga tinun-an sa mga butang sa kalibotan. Si Jesus miingon: “Nianang adlawa, kadtong anaa sa atop kinahanglang dili na mosulod sa iyang balay aron magkuha sa iyang mga kabtangan, ug kadtong anaa sa uma kinahanglang dili na mouli aron magkuhag mga butang. Hinumdomi ang asawa ni Lot.” (Lucas 17:31, 32) Siya nahimong haligi nga asin. Gihisgotan sab ni Jesus ang dugang panghitabo dihang ang Anak sa tawo magmando ingong Hari. Siya miingon sa mga tinun-an: “Nianang gabhiona may duha ka tawo sa usa ka katre. Ang usa dad-on, apan ang usa biyaan.” (Lucas 17:34) Busa ang pipila maluwas, pero ang uban biyaan o mamatay. Ang mga tinun-an nangutana: “Asa man, Ginoo?” Si Jesus mitubag: “Kon asa ang patayng lawas, atua sab didto magtapok ang mga agila.” (Lucas 17:37) Ang uban mahisamag agila nga makakita bisan sa layo. Sa umaabot, kini nga mga tinun-an “magtapok” o mokuyog sa tinuod nga Kristo, ang Anak sa tawo. Nianang panahona, ang makaluwas ug kinabuhi nga kamatuoran ihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an nga dunay pagtuo.

 Nganong ang Gingharian naa sa taliwala sa mga Pariseo?  Nganong ang presensiya ni Kristo mahisama sa kilat?  Nganong kinahanglang alerto ang mga tinun-an ni Jesus dihang moabot ang Anak sa tawo?

˙ ANG GINGHARIAN NAA SA ILANG TALIWALA UNSAY MAHITABO DIHANG SI JESUS IPADAYAG?

93

DUHA KA IMPORTANTENG BUTANG —PAG-AMPO UG PAGPAUBOS LUCAS 18:1-14

Human na maghisgot si Jesus ug ilustrasyon bahin sa pag-ampo kanunay. (Lucas 11:5-13) Lagmit naa na siya karon sa Samaria o Galilea, ug gipasiugda na sab niya ang kahinungdanon sa pag-ampo kanunay pinaagig laing ilustrasyon: “Sa usa ka siyudad, dihay maghuhukom nga walay kahadlok sa Diyos ug pagtagad sa mga tawo. Nianang siyudara usab may babayeng balo nga nagsigeg adto kaniya, nga nag-ingon, ‘Palihog hatagi kog hustisya batok sa akong kaaway sa kor-

te.’ Sulod sa taas nga panahon, wala niya tabangi ang babaye. Apan sa ulahi siya naghunahuna, ‘Bisag wala koy kahadlok sa Diyos o pagtagad sa mga tawo, hatagan nako siyag hustisya aron dili na siya magbalikbalik sa pagsamok kanako, kay napul-an na ko sa iyang pagsigeg hangyo.’ ”—Lucas 18:2-5. Sa pagpadapat niini, si Jesus miingon: “Namatikdan ba ninyo ang giingon sa maghuhukom, bisag dili siya matarong? Nan, labaw nang hatagan sa Diyos ug hustisya ang iyang mga pinili nga nagatuaw kaniya adlaw ug gabii, bisan pag daw nalangan siya kay siya nagmapailobon kanila.” (Lucas 18:6, 7) Unsay gipakita ni Jesus bahin sa iyang Amahan? 220

Si Jesus wala magpasabot nga si Jehova nga Diyos pareho sa dili matarong nga maghuhukom. Lahi ang iyang punto nga gipasabot: Kon ang dili matarong nga maghuhukom maminaw sa walay hunong nga paghangyo, ang Diyos seguradong magbuhat sab niana. Matarong ug buotan ang Diyos, ug tubagon niya ang iyang katawhan kon sila magampo kanunay. Makita nato kana sa sunod nga giingon ni Jesus: “Sultihan ko kamo, ipatuman dayon [sa Diyos] ang hustisya kanila.”—Lucas 18:8. Kasagaran, dili patas ang pagtratar sa pobre ug dato. Pero dili ingon ana ang Diyos. Sa hustong panahon, siya magpahamtang ug silot sa mga daotan ug maghatag ug kinabuhing walay kataposan sa iyang mga alagad. Kinsa ang may pagtuo nga sama sa babayeng balo? Unsa ka daghan ang tinuod nga nagtuo nga ang Diyos ‘magpatuman dayon sa hustisya’? Si Jesus bag-o lang nagpasiugda nga kinahanglang magampo kanunay. Dayon, aron ipasiugda ang pagtuo sa gahom sa pag-ampo, si Jesus nangutana: “Inigabot sa Anak sa tawo, makakaplag ba gayod siyag sama niini nga pagtuo sa yuta?” (Lucas 18:8) Iyang gipakita dinhi nga gamay lang ang magpakitag ingon ana nga pagtuo dihang moabot ang Kristo. Gibati sa pipila nga naminaw kang Jesus nga ligon na ang ilang pagtuo. Para nila matarong na sila, pero gitamay nila ang uban. Sila ang gitumong ni Jesus sa sunod nga ilustrasyon: “Duha ka tawo ang miadto sa templo aron magampo, ang usa Pariseo ug ang lain maniningil ug buhis. Ang Pariseo mitindog ug nag-ampo niining mga butanga, ‘Oh Diyos, nagpasalamat ko kanimo nga dili ko sama sa ubang tawo—mga mangingilkil, dili matarong, mananapaw—o niining maniningil ug buhis. Kaduha ko magpuasa sa usa ka semana ug nagahatag kog ikapulo sa tanang butang nga akong nabatonan.’ ”—Lucas 18:10-12. Ilado ang mga Pariseo sa ilang pagpakamatarong sa kaugalingon. Ilang gihimo kini aron mobi-

˙

ILUSTRASYON BAHIN SA BABAYENG BALO NGA NAGSIGEG HANGYO ˙ ANG PARISEO UG ANG MANININGIL UG BUHIS

lib ang uban. Ang Lunes ug Huwebes ilang gihimo nga adlaw sa ilang pagpuasa, panahon nga daghag tawo ang merkado ug daghan ang makakita nila. Ug wala silay palta sa paghatag sa ikapulo bisan sa gagmayng utanon. (Lucas 11:42) Sa miaging pipila ka bulan, ilang gisaway ang ordinaryong mga tawo: “Kining mga tawhana nga wala mahibalo sa Balaod [sa panglantaw sa mga Pariseo] maoy tinunglo nga katawhan.”—Juan 7:49. Gipadayon ni Jesus ang iyang ilustrasyon: “Apan ang maniningil ug buhis nga nagtindog sa layo dili gani makaako sa paghangad sa langit, apan nagpamukpok sa iyang dughan, nga nagingon, ‘Oh Diyos, kaluy-i intawon ko, nga usa ka

94

makasasala.’ ” Ang maniningil ug buhis mapaubsanong midawat sa iyang kakulangan, busa si Jesus miingon: “Sultihan ko kamo, kining tawhana mipauli sa iyang balay ug giisip nga mas matarong kay sa Pariseo. Kay si bisan kinsa nga magbayaw sa iyang kaugalingon ipaubos, apan siya nga magpaubos sa iyang kaugalingon pagabayawon.”—Lucas 18:13, 14. Giklaro ni Jesus dinhi nga kinahanglan ang pagpaubos. Hinungdanon kini nga tambag alang sa iyang mga tinun-an kay sila nagdako sa lugar diin gipakaimportante sa garbosong mga Pariseo ang posisyon ug ranggo. Kini sab hinungdanon nga tambag alang sa tanang sumusunod ni Jesus.

 Unsay punto ni Jesus dihang siya naghisgot bahin sa dili matarong nga maghuhukom nga naminaw sa hangyo sa babayeng balo?  Unsang klase sa pagtuo ang pangitaon ni Jesus sa iyang pag-abot?  Unsay kinaiya sa mga Pariseo nga kinahanglang likayan sa mga tinun-an ni Jesus? 221

NAGTUDLO BAHIN SA DIBORSIYO UG PAGHIGUGMA SA MGA BATA MATEO 19:1-15 MARCOS 10:1-16 LUCAS 18:15-17

Gikan sa Galilea, si Jesus ug ang iyang mga tinunan mitabok sa Suba sa Jordan paingon sa habagatan, agi sa Perea. Didto sa Perea, iyang gisulti sa mga Pariseo ang sukdanan sa Diyos bahin sa diborsiyo. (Lucas 16:18) Karon ang mga Pariseo naghisgot na pod niana aron sulayan si Jesus. Si Moises misulat nga puwedeng diborsiyohan ang babaye kon dunay makaplagang “malaw-ay” diha kaniya. (Deuteronomio 24:1) Lainlain ang opinyon kon unsay puwedeng basehan sa diborsiyo. Ang uban nagtuo nga puwede bisan ang ginagmayng isyu. Busa nangutana ang mga Pariseo: “Gitugot ba sa balaod nga ang usa ka lalaki makigdiborsiyo sa iyang asawa sa bisan unsang pasikaranan?”—Mateo 19:3. Imbes modapig sa opinyon sa tawo, si Jesus naghisgot sa kahikayan sa Diyos bahin sa kaminyoon. “Wala ba ninyo mabasa nga siya nga naglalang kanila sukad sa sinugdan nagbuhat kanila nga lalaki ug babaye ug miingon: ‘Tungod niini ang lalaki mobiya sa iyang amahan ug inahan ug moipon sa iyang asawa, ug silang duha mahimong usa ka unod’? Sa ato pa, dili na sila duha, kondili usa ka unod. Busa kon unsay gihiusa sa Diyos dili angayng bulagon sa tawo.” (Mateo 19: 4-6) Dihang gihiusa sa Diyos si Adan ug Eva sa kaminyoon, wala siya moingon nga puwede silang magbulag. Gikuwestiyon sa mga Pariseo ang giingon ni Jesus. Sila nangutana: “Nan, nganong nagsugo man si Moises nga maghatag ug dokumento sa pagdiborsiyo aron makadiborsiyo sa asawa?” (Mateo 19:7) Mitubag si Jesus: “Tungod sa katig-a sa inyong kasingkasing, si Moises nagtugot kaninyo sa pagdiborsiyo sa inyong mga asawa, apan dili ingon niana ang kahimtang sa sinugdan.” (Mateo 19:8) Ang “sinugdan” dinhi wala magtumong sa panahon ni Moises kondili sa dihang gimugna sa Diyos ang kaminyoon didto sa Eden.

222

Dayon gisulti ni Jesus ang importanteng kamatuoran: “Sultihan ko kamo nga si bisan kinsa nga makigdiborsiyo sa iyang asawa, gawas kon tungod sa seksuwal nga imoralidad [Grego, porneia], ug magminyog lain nakapanapaw.” (Mateo 19:9) Busa sumala sa Kasulatan, ang seksuwal nga imoralidad mao ray basehanan sa diborsiyo. Tungod niini, ang mga tinun-an miingon: “Kon ingon niana ang kaminyoon, mas maayong dili na lang magminyo.” (Mateo 19:10) Klaro nga kinahanglang isipon sa nagplanong magminyo nga permanente kini! Bahin sa mga wala magminyo, si Jesus miingon nga may mga natawong eunuko kay dunay depekto, ug dili makahimo sa pagpakigsekso. Ang uban nahimong eunuko kay gikapon. Ang uban sab nagpugong sa ilang seksuwal nga tinguha aron mas makapokus sa mga buluhaton sa Gingharian. Si Jesus nagdasig sa mga naminaw: “Kadtong makahimo [nga dili magminyo], maghimo niana.”—Mateo 19:12. Dayon gidala sa mga tawo kang Jesus ang ilang mga bata. Pero gibadlong sa mga tinun-an ang mga tawo, kay dili tingali nila gustong madisturbo si Jesus. Pagkakita niini, si Jesus nasuko ug gisultihan sila: “Pasagdi ang mga bata nga moduol nako. Ayaw silag pugngi, kay ang Gingharian sa Diyos alang niadtong sama kanila. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, si bisan kinsa nga dili modawat sa Gingharian sa Diyos sama sa pagkamadinawaton sa usa ka bata dili gayod makasulod niini.” —Marcos 10:14, 15; Lucas 18:15. Kanindot nga leksiyon! Aron makasulod sa Gingharian sa Diyos, kinahanglang mapaubsanon ta ug sayon tudloan, samag mga bata. Klaro kaayo ang gugma ni Jesus sa mga bata kay iya silang gikugos ug gipanalanginan. Ingon pod niana ang iyang gugma sa tanang “modawat sa Gingharian sa Diyos sama sa usa ka bata.”—Lucas 18:17.

˙

GISULTI NI JESUS ANG PANGLANTAW SA DIYOS BAHIN SA DIBORSIYO ˙ GASA ANG DILI PAGMINYO ˙ KINAHANGLANG SAMA TA SA MGA BATA

95

 Sa unsang paagi gisulayan sa mga Pariseo si Jesus bahin sa diborsiyo?  Sumala kang Jesus, unsay sukdanan sa Diyos bahin sa diborsiyo?  Ngano kahang wala magminyo ang ubang tinun-an?  Unsang leksiyon ang gitudlo ni Jesus sa iyang paagi sa pagtratar sa mga bata? 223

GITUBAG NI JESUS ANG BATAN-ONG DATO MATEO 19:16-30 MARCOS 10:17-31 LUCAS 18:18-30

Si Jesus nagbiyahe pa gihapon padulong sa Jerusalem agi sa Perea. Miduol niya ang usa ka batanong dato ug miluhod sa iyang atubangan. Ang batan-on “usa ka magmamando,” tingali nag-alagad ingong nagdumalang opisyal sa sinagoga o membro sa Sanhedrin. Siya miingon: “Maayong Magtutudlo, unsay kinahanglan nakong himoon aron makabaton kog kinabuhing walay kataposan?” —Lucas 8:41; 18:18; 24:20. Si Jesus mitubag: “Nganong gitawag ko nimo nga maayo? Walay laing maayo gawas sa Diyos.” Lagmit ang batan-on naggamit sa pulong “maayo” ingong titulo, nga maoy ginahimo sa mga rabbi. Tinuod maayo si Jesus motudlo, pero iyang gisultihan ang tawo nga para lang sa Diyos ang titulong “Maayo.” Gitambagan siya ni Jesus: “Apan kon gusto nimong maangkon ang kinabuhi, padayong tumana ang mga sugo.” Busa gipangutana siya sa batanon: “Hain niadtong mga sugoa?” Gihisgotan ni Jesus ang lima sa Napulo ka Sugo—pasidunggi ang ginikanan, dili magpatay, manapaw, mangawat, ug magtestigog bakak. Dayon iyang gidugang ang mas importanteng sugo: “Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.”—Mateo 19:17-19. Ang batan-on mitubag: “Gituman nako kining tanan; unsa pay akong kulang?” (Mateo 19:20) Tingali mibati siya nga kinahanglan pang mohimog talagsaong buhat aron makadawat ug kinabuhing walay kataposan. Nakita ni Jesus nga sinsero ang iyang paghangyo, maong mibati siyag gugma kaniya. (Marcos 10:21) Pero dunay nakababag sa batan-on. Gihigugma sa batan-on ang iyang kabtangan, busa si Jesus miingon: “Duna pa kay kinahanglang himoon: Lakaw, ibaligya ang tanan nimong kabtangan ug ihatag sa mga kabos ang kuwarta, ug makabaton kag bahandi sa langit; unya kuyog nako ug mahimong akong sumusunod.” Puwede 224

˙

untang ihatag sa batan-on ang iyang kuwarta sa mga pobre ug mahimong tinun-an ni Jesus. Naluoy si Jesus nga nagtan-aw kaniya nga milakawng masulub-on. Wala makita sa batan-on ang tinuod nga bahandi kay siya nawili sa iyang ‘daghang kabtangan.’ (Marcos 10:21, 22) Si Jesus miingon: “Lisod gayod alang sa mga dato nga makasulod sa Gingharian sa Diyos!”—Lucas 18:24. Nahingangha ang mga tinun-an sa maong mga pulong ug sa sunod nga giingon ni Jesus: “Sa pagkatinuod, mas sayon pa alang sa kamelyo nga makalusot sa mata sa dagom kay sa tawong dato nga makasulod sa Gingharian sa Diyos.” Tungod niana, nakapangutana ang mga tinun-an: “Kon mao, kinsa pa may maluwas?” Imposible ba gyod nga maluwas? Si Jesus mitubag: “Ang mga butang nga imposible sa tawo posible sa Diyos.”—Lucas 18:25-27. Gipakita ni Pedro nga ang ilang desisyon lahi sa desisyon sa batan-ong dato. Si Pedro miingon: “Gibiyaan namo ang tanan ug misunod mi kanimo. Unsa man unya ang among makuha niana?” Gihisgotan ni Jesus ang dakong panalangin nga ilang madawat tungod sa ilang hustong desisyon: “Sa panahon nga bag-ohon na ang tanang butang, dihang ang Anak sa tawo molingkod sa iyang mahimayaong trono, kamo nga nagsunod kanako molingkod usab sa 12 ka trono, nga maghukom sa 12 ka tribo sa Israel.”—Mateo 19:27, 28. Klaro nga naghunahuna si Jesus sa panahon nga bag-ohon na ang tanang butang, dihang ibalik na unya ang kahimtang nga sama sa tanaman sa Eden. Si Pedro ug ang ubang tinun-an mag-

DATO NANGUTANA BAHIN SA KINABUHING WALAY KATAPOSAN

96

mando kauban ni Jesus sa Paraisong yuta. Dako kini nga panalangin nga angayan sa ilang pagsakripisyo! Pero ang ilang panalangin dili lang sa umaabot. Natagamtam na sa mga tinun-an ang uban niini. Si Jesus miingon: “Kadtong mibiya sa iyang balay o asawa o mga igsoon o mga ginikanan o mga anak tungod sa Gingharian sa Diyos makabaton karon ug mas daghan pa niini, ug sa umaabot nga sistema sa mga butang, kinabuhing walay kataposan.”—Lucas 18:29, 30. Bisag asa moadto ang iyang mga tinun-an, mas suod sila sa ilang mga igsoon sa pagtuo kay sa ilang kaugalingong pamilya. Ikasubo nga morag dili na madawat sa batan-on kini nga panalangin ug ang ganti nga kinabuhi didto sa Gingharian sa Diyos sa langit. Si Jesus miingon: “Apan daghang nauna ang maulahi ug ang naulahi mauna.” (Mateo 19:30) Unsay iyang gipasabot? Ang batan-ong dato apil sa mga “nauna,” kay siya usa sa mga lider sa mga Hudiyo. Kay nagsunod sa mga sugo sa Diyos, may potensiyal siya nga mahimong tinun-an ni Jesus ug lagmit daghan siyag mahimo. Pero mas gimahal niya ang bahandi ug kabtangan. Sa laing bahin, nakat-onan sa ordinaryong mga tawo gikan sa gitudlo ni Jesus ang kamatuoran ug ang dalan sa kinabuhi. Sila mao ang “naulahi,” ingnon ta, pero karon sila na ang “nauna.” Sila may paglaom nga molingkod sa mga trono sa langit kauban ni Jesus ug magmando sa Paraisong yuta.

 Kinsa ang miduol kang Jesus?  Nganong wala mosugot si Jesus nga tawgong “maayo”?  Unsang panalangin ang gisaad ni Jesus sa iyang mga sumusunod?  Nganong ang “nauna” nahimong ‘ulahi’ ug ang “naulahi,” “nauna”? 225

ILUSTRASYON BAHIN SA MGA TRABAHANTE SA UBASAN MATEO 20:1-16

Bag-o lang gisulti ni Jesus sa mga naminaw niya sa Perea nga “daghang nauna ang maulahi ug ang naulahi mauna.” (Mateo 19:30) Iya pa gyod kining gipasiugda pinaagi sa paghisgot sa ilustrasyon bahin sa mga trabahante sa ubasan: “Ang Gingharian sa langit nahisama sa tag-iyag ubasan nga milakaw sayo sa buntag aron mangitag mga tawo nga motrabaho sa iyang ubasan. Dihang miuyon sila nga suholag usa ka denario ang adlaw, iyang gipaadto sila sa iyang ubasan. Siya milakaw na usab sa mga alas nuybe sa buntag, ug nakakita siyag mga tawo didto sa merkado nga walay mga trabaho; siya miingon kanila, ‘Pangadto sab mo sa ubasan, ug hatagan mo nakog hustong suhol.’ Busa sila nangadto. Siya milakaw na usab sa mga alas 12 sa udto ug sa mga alas 3 sa hapon, ug mao usab ang iyang gihimo. Sa kataposan, sa mga alas singko sa hapon, siya milakaw na usab ug nakakitag laing mga tawo nga nagbarog, ug siya miingon kanila, ‘Nganong tibuok adlaw mong nagbarog dinhi nga walay trabaho?’ Sila mitubag, ‘Kay wala may nagpatrabaho namo.’ Siya miingon kanila, ‘Pangadto sab mo sa ubasan.’ ”—Mateo 20:1-7. Lagmit si Jehova nga Diyos ang nahunahunaan sa mga naminaw dihang gihisgotan ni Jesus ang “Gingharian sa langit” ug ang “tag-iyag ubasan.” Gipakita sa Kasulatan nga si Jehova mao ang tagiya sa ubasan, nga nagrepresentar sa nasod sa Israel. (Salmo 80:8, 9; Isaias 5:3, 4) Kadtong sakop sa pakigsaad sa Balaod gipakasama sa mga trabahante sa ubasan. Pero dili ang panghitabo sa nangagi ang gitumong ni Jesus kondili ang situwasyon sa iyang panahon. Ang mga lider sa relihiyon, sama sa mga Pariseo nga nagsulay kang Jesus bahin sa diborsiyo, mao ang gidahom nga magpadayon sa pag-alagad sa Diyos. Pareho sila sa mga trabahante nga nagtrabaho tibuok adlaw nga nagdahom nga suweldohan ug usa ka denario. 226

Para sa mga saserdote ug sa ilang mga kauban, ang ordinaryong mga Hudiyo wala kaayo mag-alagad sa Diyos, pareho sa mga trabahante nga pipila ra ka oras nga nagtrabaho sa ubasan sa Diyos. Sa ilustrasyon ni Jesus, kining mga tawhana ang gipatrabaho sa “mga alas nuybe sa buntag” o mas ulahi pa, sa alas 12, alas 3, ug alas 5 sa hapon. Ang mga tawo nga misunod kang Jesus giisip nga ‘tinunglong katawhan.’ (Juan 7:49) Sila mga mangingisda o ordinaryong trabahante kaniadto. Dayon sa mga Oktubre sa 29 C.E., ang “tag-iya sa ubasan” nagpadala kang Jesus aron tigomon ang ordinaryong mga tawo aron magtrabaho para sa Diyos ingong mga tinun-an ni Jesus. Sila ang gihisgotan ni Jesus nga “naulahi,” mga trabahanteng “alas singko sa hapon” na nagtrabaho. Dayon gihubit ni Jesus kon unsay nahitabo pagkahuman sa tibuok adlaw nga trabaho: “Dihang kilumkilom na, ang tag-iya sa ubasan miingon sa iyang sinaligan, ‘Tawga ang mga mamumuo ug suholi sila, sugod sa mga naulahi ngadto sa mga nauna.’ Pag-abot sa mga tawo nga mga alas singko na misugod ug trabaho, ang matag usa kanila nakadawat ug usa ka denario. Busa pag-abot sa mga nauna, nagtuo sila nga mas dako silag madawat, apan sila usab gisuholag usa ka denario. Sa pagkadawat niini, sila mireklamo sa tag-iya. Sila miingon, ‘Kining mga naulahi nagtrabaho rag usa ka oras; apan ang imong gisuhol sa ilaha parehas sa amoa, nga unta kami may nagtrabaho sa tibuok adlaw ilalom sa naglagiting nga kainit!’ Apan giingnan niya ang usa kanila, ‘Higala, wala koy nabuhat nga sayop kanimo. Dili ba misugot man ka nga suholag usa ka denario? Dawata ang imong suhol ug lakaw. Buot nakong ihatag sa naulahi ang sama sa akong gihatag kanimo. Wala ba diay koy katungod kon unsay gusto nakong buhaton sa akong kuwarta? O dili kaha nasina ka kay nagpakita kog kaayo kanila?’ Niining paagiha, ang mga naulahi mauna, ug ang mga nauna maulahi.”—Mateo 20:8-16.

˙

ANG “NAULAHI” NGA MGA TRABAHANTE SA UBASAN “NAUNA”

Lagmit natingala ang mga tinun-an sa kataposang bahin sa ilustrasyon ni Jesus. Nganong ang Hudiyong mga lider sa relihiyon nga nag-isip sa ilang kaugalingon nga “nauna,” mahimong ‘ulahi’? Ug nganong “nauna” ang mga tinun-an ni Jesus? Ang mga tinun-an ni Jesus nga giisip sa mga Pariseo ug sa ilang mga kauban nga “naulahi,” mahimong “mauna,” nga makadawat ug tibuok adlaw nga suweldo. Pagkamatay ni Jesus ang literal nga Jerusalem gisalikway, ug mipili ang Diyos ug bag-

97

ong nasod, ang “Israel sa Diyos.” (Galacia 6:16; Mateo 23:38) Silay gitumong ni Juan nga Tigbawtismo nga mabawtismohan sa balaang espiritu. Ang mga “naulahi” mao ang unang mabawtismohan sa balaang espiritu ug mahatagag pribilehiyo nga mahimong saksi ni Jesus “hangtod sa kinalay-ang dapit sa yuta.” (Buhat 1:5, 8; Mateo 3:11) Kon masabtan sa mga tinun-an ang dakong kabag-ohan nga gitumong ni Jesus, lagmit ilang madahom nga lutoson gyod sila sa mga lider sa relihiyon, nga nahimong ‘ulahi.’

 Nganong makaingon ta nga si Jehova ang “tag-iya sa ubasan,” ug kinsa ang mga trabahante niini?  Unsa ang dakong kabag-ohan nga gitumong ni Jesus sa ilustrasyon?  Kanus-a nahitabo kini nga kabag-ohan? 227

GUSTO NA SAB SA MGA APOSTOLES NGA MAHIMONG LABAW MATEO 20:17-28 MARCOS 10:32- 45 LUCAS 18:31-34

Samtang nagpadulong si Jesus ug ang iyang mga tinun-an sa Jerusalem, sila miagi sa habagatang bahin sa Perea ug mitabok sa Suba sa Jordan duol sa Jerico. Duna silay mga kauban paingon didto para sa Paskuwa sa 33 C.E. Nag-una si Jesus sa iyang mga tinun-an samtang naglakaw sila kay gusto niyang makaabot dayon sa siyudad para sa Paskuwa. Pero ang mga tinun-an nahadlok. Niadtong namatay si Lazaro ug hapit nang mobiya si Jesus sa Perea paingon sa Judea, gisultihan ni Tomas ang ubang tinunan: “Mangadto sab ta, aron mamatay kita uban kaniya.” (Juan 11:16, 47-53) Busa delikado ang pag-adto sa Jerusalem maong nahadlok ang mga tinun-an. Aron maandam ang mga apostoles sa hapit nang mahitabo, gisultihan sila ni Jesus: “Kita nagpaingon sa Jerusalem, ug ang Anak sa tawo itugyan ngadto sa pangulong mga saserdote ug sa mga eskriba. Ilang hukman siyag kamatayon ug itugyan ngadto sa mga tawo sa kanasoran aron bugalbugalan, lapdosan, ug patyon diha sa estaka; ug sa ikatulong adlaw siya banhawon.” —Mateo 20:18, 19. Kini ang ikatulong higayon nga gisultihan ni Jesus ang iyang mga tinun-an bahin sa iyang kamatayon ug pagkabanhaw. (Mateo 16:21; 17: 22, 23) Pero karon lang siya miingon nga mamatay siya sa estaka. Naminaw sila pero wala makasabot. Lagmit naghunahuna sila nga ipasig-uli na ang gingharian sa Israel, ug makadawat silag himaya ug kadungganan sa usa ka yutan-ong gingharian uban ni Kristo. Kauban sab nila ang inahan ni apostol Santiago ug apostol Juan, nga lagmit mao si Salome. Gianggaan ni Jesus kining duha ka apostoles ug ngalan nga nagkahulogang “Mga Anak sa Dalugdog” tungod sa ilang kaisog. (Marcos 3:17; Lucas 9:54) Kining duha nangambisyon nga mahimong 228

˙

˙ GITAGNA NA SAB NI JESUS ANG IYANG KAMATAYON GIBADLONG ANG MGA APOSTOLES KAY GUSTO NILANG MAHIMONG LABAW

labaw sa Gingharian ni Kristo. Nahibalo niana ang ilang inahan. Karon siya miduol kang Jesus, miyukbo, ug mihangyo para sa iyang mga anak. Si Jesus miingon: “Unsa may imong tuyo?” Siya mitubag: “Palingkora ang akong duha ka anak sa imong Gingharian, ang usa sa imong tuo ug ang usa sa imong wala.”—Mateo 20:20, 21. Ang mihangyo gyod niini mao si Santiago ug Juan. Bag-o pang naghisgot si Jesus sa iyang masinati nga kaulawan, ug siya miingon kanila: “Wala mo mahibalo sa inyong gihangyo. Makahimo ba mo sa pag-inom sa kopa nga hapit na nakong imnan?” Sila mitubag: “Oo, makahimo mi.” (Mateo 20:22) Pero lagmit wala gyod sila makasabot sa kahulogan niini. Bisan pa niana, gisultihan sila ni Jesus: “Kamo moinom gayod sa akong kopa, apan dili akoy mopili kon kinsay molingkod sa akong tuo ug sa akong wala, kondili ang akong Amahan maoy magbuot niini.”—Mateo 20:23. Nasuko ang napulo ka apostoles pagkahibalo sa gihangyo ni Santiago ug Juan. Dili kaha silay hinungdan nga naglalis sa una ang mga apostoles kon kinsay kinalabwan? (Lucas 9:46-48) Wala ta mahibalo. Pero kini nga hangyo nagpakita nga wala ipadapat sa 12 ka apostoles ang

98

tambag ni Jesus bahin sa pagpaubos. Wala gihapon mawala ang ilang tinguha nga mahimong labaw. Gustong sulbaron ni Jesus ang panaglalis ug ang dili pagsinabtanay. Busa gitawag niya ang 12 ka apostoles ug mahigugmaong gitambagan: “Kamo nahibalo nga kadtong nagamando sa kanasoran nagharihari kanila ug ang ilang kadagkoan naggamit sa ilang awtoridad sa pagdominar kanila. Dili ingon niana ang angay ninyong himoon; kadtong buot mahimong labaw kaninyo kinahanglang mag-alagad kaninyo, ug kadtong buot mahimong una kaninyo kinahanglang magpaulipon sa tanan.”—Marcos 10:42-44. Gihisgotan ni Jesus ang panig-ingnan nga angay nilang sundogon—ang iyang panig-ingnan. Siya miingon: ‘Ang Anak sa tawo mianhi, dili aron alagaran, kondili aron sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kinabuhi ingong lukat baylo sa daghan.’ (Mateo 20:28) Mga tulo ka tuig na nga nag-alagad si Jesus sa uban. Ug ihatag pa gani niya ang iyang kinabuhi para sa katawhan! Kinahanglang sundogon sa mga tinun-an ang panghunahuna ni Kristo, nga gustong moalagad sa uban imbes maoy alagaran, nga magpaubos imbes magtinguha nga mahimong labaw.

 Unsay gihimo ni Jesus aron maandam ang iyang mga tinun-an sa hapit nang mahitabo?  Unsay gihangyo sa duha ka apostoles kang Jesus, ug unsay reaksiyon sa ubang apostoles?  Giunsa pagbadlong ni Jesus ang mga apostoles tungod sa ilang tinguha nga mahimong labaw? 229

GIAYO NI JESUS ANG MGA BUTA UG GITABANGAN SI ZAQUEO MATEO 20:29-34 MARCOS 10:46-52 LUCAS 18:35–19:10

Si Jesus ug ang iyang mga kauban miabot sa Jerico, mga usa ka adlaw nga biyahe gikan sa Jerusalem. Duha ka siyudad ang Jerico, ang karaang siyudad mga 1.6 ka kilometro ang distansiya gikan sa bag-ong siyudad, nga gitukod panahon sa mga Romano. Samtang si Jesus ug ang mga tawo migawas sa usa niini nga mga siyudad ug mipadulong sa laing siyudad, nadunggan sa duha ka buta nga makililimos ang kaguliyang. Ang usa mao si Bartimeo. Pagkadungog ni Bartimeo ug sa iyang kauban nga milabay si Jesus, sila misinggit: “Ginoo, kaluy-i kami, Anak ni David!” (Mateo 20:30) Gipahilom sila sa mga tawo, pero misinggit pa hinuon silag kusog. Pagkadungog ni Jesus sa kaguliyang, mihunong siya ug gipatawag ang mga buta nga misinggit. Busa miadto ang iyang mga kauban ug giingnan ang usa nila: “Ayawg kahadlok! gitawag ka niya.” (Marcos 10:49) Tungod sa

230

kalipay, gilabay sa buta ang iyang panggawas nga besti, mitindog dayon, ug miadto kang Jesus. Nangutana si Jesus: “Unsay gusto ninyo nga akong buhaton kaninyo?” Mihangyo ang duha ka buta: “Ginoo, bukha ang among mga mata.” (Mateo 20:32, 33) Kay naluoy, gihikap ni Jesus ang ilang mga mata ug giingnan ang usa: “Lakaw, ang imong pagtuo nakapaayo kanimo.” (Marcos 10:52) Naayo ang duha ka buta, ug seguradong gihimaya nila ang Diyos. Gidayeg sab sa mga tawo ang Diyos tungod sa ilang nakita. Dayon misunod kang Jesus ang naayo nga mga buta. Daghan kaayong tawo ang midugok dihang miagi si Jesus sa Jerico. Ang tanan gustong makakita sa nag-ayo sa mga buta. Nagdinutdotay ang mga tawo maong dili makita sa uban bisan ang anino ni Jesus. Kanay nahitabo kang Zaqueo. Pangulo siya sa mga maniningil ug buhis sa Jerico ug sa palibot nga mga lugar. Kay mubo, dili niya makita ang mga panghitabo. Busa siya midagan ug mikatkat sa kahoyng sikomoro daplin sa dalan nga agian ni Jesus. Sa itaas sa kahoy, makita na ni Zaqueo ang tanang panghitabo. Sa nagkaduol si Jesus, nakita niya si Zaqueo ug miingon: “Zaqueo, kanaog dayon, kay moestar ko sa imong balay karong adlawa.” (Lucas 19:5) Nanaog dayon si Zaqueo ug nagdalig pauli aron abiabihon ang iyang espesyal nga bisita. Pagkakita sa mga tawo sa nahitabo, nagbagulbol sila. Para nila dili angayng moadto si Jesus sa balay sa tawo nga giisip nilang makasasala, sama kang Zaqueo nga midato tungod sa pagpangilkil. Pagsulod ni Jesus sa balay ni Zaqueo, ang mga tawo mireklamo: “Mibisita siya sa balay sa usa ka makasasala.” Pero para kang Jesus may posibilidad nga maghinulsol si Zaqueo. Ug wala gyod masayop si Jesus. Si Zaqueo mitindog ug mii-

˙

˙ GIAYO NI JESUS ANG MGA BUTA SA JERICO NAGHINULSOL ANG MANININGIL UG BUHIS NGA SI ZAQUEO

ngon kaniya: “Ginoo, ihatag nako sa mga kabos ang katunga sa akong kabtangan ug ulian nakog upat ka pilo kadtong akong gipangilkilan.” —Lucas 19:7, 8. Tininuod gyod ang paghinulsol ni Zaqueo! Tingali makuwenta pa niya diha sa iyang listahan sa buhis kon pilay iyang nakolekta gikan sa mga Hudiyo, ug nanaad siya nga iyang iuli ang kuwarta ug kaupaton pa kini ka pilo. Labaw pa kini kay sa gipangayo sa Balaod. (Exodo 22:1; Levitico 6: 2-5) Nanaad sab si Zaqueo nga iyang ihatag sa mga kabos ang katunga sa iyang kabtangan. Nalipay si Jesus sa paghinulsol ni Zaqueo ug miingon: “Karong adlawa ang kaluwasan miabot niining balaya, kay siya usab kaliwat ni Abraham. Kay ang Anak sa tawo mianhi aron sa pagpangita ug sa pagluwas sa nawala.”—Lucas 19:9, 10. Di pa dugay, nagtudlo si Jesus ug leksiyon bahin sa nawalang anak. (Lucas 15:11-24) Karon naghatag siyag buhi nga panig-ingnan bahin sa tawo nga nawala pero nakaplagan. Tingali ang mga lider sa relihiyon ug ang ilang mga sumusunod nagreklamo ug nagsaway kang Jesus tungod sa iyang paghatag ug atensiyon sa mga tawong sama kang Zaqueo. Pero si Jesus nagpadayon gihapon sa pagpangita ug pagtabang sa nawalang mga anak ni Abraham.

 Diin lagmit nahibalag ni Jesus ang duha ka buta, ug unsay iyang gihimo nila?  Kinsa si Zaqueo, ug giunsa niya pagpakita nga siya naghinulsol?  Unsay atong makat-onan sa pagtratar ni Jesus kang Zaqueo?

99

ILUSTRASYON BAHIN SA NAPULO KA MINA LUCAS 19:11-28

Sa Jerusalem ang destinasyon ni Jesus, pero lagmit naa pa siya sa balay ni Zaqueo uban sa iyang mga tinun-an. Sila mituo nga ang “Gingharian sa Diyos” hapit nang matukod ug si Jesus ang maghari. (Lucas 19:11) Pero wala sila makasabot niini, sama nga wala pod sila makasabot kon nganong kinahanglang mamatay si Jesus. Busa siya miasoy ug ilustrasyon aron ilang masabtan nga dugay pang moabot ang Gingharian. Siya miingon: “May usa ka halangdong tawo nga moadtoay sa layong dapit aron mahimong hari, ug unya siya mopauli.” (Lucas 19:12) Dugay kini nga biyahe. Klaro nga si Jesus ang “halangdong tawo” nga moadtoay sa “layong dapit,” ang langit, diin hatagan siya sa iyang Amahan ug gahom ingong hari. Sa ilustrasyon, ayha milakaw ang “halangdong tawo,” gitawag niya ang 10 ka ulipon ug silang tanan gipanghatagag platang mina. Siya miingon: “Inegosyo kini hangtod sa akong pagbalik.” (Lucas 19:13) Ang literal nga platang mina dakog bili. Katumbas kini sa kapig tulo ka bulan nga suweldo sa mag-uuma. Lagmit nakasabot dayon ang mga tinun-an nga pareho sila sa 10 ka ulipon sa ilustrasyon, kay sa nangagi gikomparar sila ni Jesus sa mga magaani. (Mateo 9:35-38) Siyempre, dili literal nga lugas ang ilang anihon kondili mag-ani silag dugang tinun-an nga maghari sa Gingharian sa Diyos. Gamiton sa mga tinun-an ang tanan nilang nabatonan sa pagpangitag dugang mga manununod sa Gingharian. Unsa pay dugang gipakita ni Jesus sa ilustrasyon? Siya miingon nga ang mga tawo sa lungsod “nagdumot [sa halangdong tawo] ug nagpadalag mga embahador sa iyang giadtoan aron sa pagingon, ‘Dili namo gusto nga kining tawhana mahimo namong hari.’ ” (Lucas 19:14) Nahibalo ang mga tinun-an nga wala dawata sa mga Hudiyo si Jesus—gusto pa gani siyang patyon sa uban. Human sa iyang kamatayon ug pagsaka sa langit, gi232

lutos sa mga Hudiyo ang iyang mga tinun-an. Klaro nga dili nila gusto si Jesus ingong ilang Hari. —Juan 19:15, 16; Buhat 4:13-18; 5:40. Unsaon sa 10 ka ulipon ang ilang mina samtang naghulat nga “mahimong hari” ang “halangdong tawo” ug mobalik? Si Jesus miingon: “Dihang nahimo na siyang hari, siya mipauli. Dayon iyang gitawag ang mga ulipon nga gihatagan niyag kuwarta, aron susihon kon pilay ilang ganansiya sa pagnegosyo. Ang una miduol ug miingon, ‘Ginoo, ang imong mina miganansiya ug napulo ka mina.’ Siya miingon, ‘Dalayegon ang imong gibuhat, maayong ulipon! Kay kasaligan man ka bisan sa gamay kaayong butang, hatagan ko ikaw ug awtoridad sa napulo ka siyudad.’ Karon ang ikaduha miabot ug miingon, ‘Ginoo, ang imong mina miganansiya ug lima ka mina.’ Siya miingon usab kaniya, ‘Ikaw usab magdumala ug lima ka siyudad.’ ” —Lucas 19:15-19. Kon nasabtan sa mga tinun-an nga pareho sila sa mga ulipon nga naggamit sa tanan nilang nabatonan sa paghimog mga tinun-an, sila makaseguro nga malipay si Jesus. Sila makasalig nga gantihan niya ang ilang maayong mga buhat. Nagkalainlain ang kahimtang sa mga tinun-an ni Jesus, dili pod managsama ang ilang mahimo. Pero pabilhan ug panalanginan ni Jesus, nga nahimo nang hari, ang ilang kinasingkasing nga paghimog mga tinun-an.—Mateo 28:19, 20. Karon matikdi ang kataposang bahin sa ilustrasyon ni Jesus: “Apan ang laing ulipon miabot ug miingon, ‘Ginoo, ania ang imong mina. Gitagoan ko kini sa panapton. Nahadlok man god ko kay dili ka makiangayon nga tawo. Imong ginakuha ang kuwarta nga dili ikay nagdeposito, ug imong ginaani ang dili nimo pinugas.’ Siya miingon, ‘Hukman ko ikaw base sa imong gisulti, daotan nga ulipon. Nahibalo man kaha ka nga dili ko makiangayon, nga nagakuha sa dili nako hinagoan ug nagaani sa dili nako pinugas, nan nganong wala

˙

man nimo ibutang sa bangko ang akong kuwarta? Aron sa akong pag-abot, makuha ko kini nga may tubo.’ Dayon giingnan niya kadtong mga nagtindog sa duol, ‘Kuhaa ang mina gikan kaniya ug ihatag kana sa ulipon nga may napulo ka mina.’ ” —Lucas 19:20-24. Kay walay gihimo aron makaginansiya ang iyang agalon, ang ulipon nawad-an. Ang mga apostoles nagpaabot sa paghari ni Jesus sa Gingharian sa Diyos. Busa tungod sa giingon ni Jesus bahin sa kataposang ulipon, lagmit ilang nasab-

ILUSTRASYON NI JESUS BAHIN SA 10 KA MINA

100

tan nga kon dili sila kugihan, dili sila makapanunod sa Gingharian. Seguradong nagkugi ang mga tinun-an tungod sa gisulti ni Jesus. Dayon siya miingon: “Sultihan ko kamo, kadtong duna nay iya, dugangan pa. Apan kadtong walay iya, bisan ang diyutay nga anaa kaniya pagakuhaon.” Si Jesus midugang nga ang iyang mga kaaway, nga dili gustong maghari siya kanila, pagapatyon. Human niana, siya mipadayon sa iyang paglakaw paingon sa Jerusalem. —Lucas 19:26-28.

 Nganong miasoy si Jesus ug ilustrasyon bahin sa mina?  Kinsa ang “halangdong tawo,” ug asa siya moadto?  Kinsa ang mga ulipon? Kinsa ang mga tawo sa lungsod nga nagdumot sa halangdong tawo?  Unsay kalainan sa mga ulipon nga gigantihan ug sa ulipon nga gikuhaag mina? 233

S E KS I YO N

6 KATAPOSANG BAHIN SA MINISTERYO NI JESUS

“ANG IMONG HARI MOANHA KANIMO.” —MATEO 21:5

NANIHAPON SA BALAY NI SIMON SA BETANIA MATEO 26:6-13 MARCOS 14:3-9 JUAN 11:55–12:11

Gikan sa Jerico, mipadulong si Jesus sa Betania. Sila motungas ug 20 kilometros sa lisod nga agianan. Ang Jerico ubos ug mga 250 metros sa lebel sa dagat samtang ang Betania mga 610 metros ibabaw sa lebel sa dagat. Si Lazaro ug ang iyang duha ka igsoong babaye nagpuyo sa gamayng baryo sa Betania, mga tulo ka kilometro gikan sa Jerusalem ug naa sa sidlakang bahin sa Bukid sa mga Olibo. Nangabot na sa Jerusalem ang daghang Hudiyo para sa Paskuwa. Misayo sila “aron hinloan ang ilang kaugalingon subay sa Balaod” kay basig nakahikap silag patay o nakahimog buhat nga nakapahugaw nila. (Juan 11:55; Numeros 9:6-10) Ang uban nila nangadto sa templo kay namasin nga moabot si Jesus para sa Paskuwa.—Juan 11:56. Si Jesus ang topiko sa mga tawo niining panahona. Gusto siyang patyon sa ubang lider sa relihiyon. Gani, nagsugo pa sila nga kadtong nahibalo kon asa si Jesus kinahanglang mosumbong “aron ilang madakop siya.” (Juan 11:57) Gisulayan na pagpatay niini nga mga lider si Jesus human niya banhawa si Lazaro. (Juan 11:49-53) Busa nagduhaduha ang uban kon magpakita pa ba si Jesus diha sa publiko. Biyernes miabot si Jesus sa Betania, “unom ka adlaw una ang Paskuwa.” (Juan 12:1) Ang bag-ong adlaw (Igpapahulay, Nisan 8) magsugod inigsalop sa adlaw. Busa nakaabot na siya didto sa wala pa ang Igpapahulay. Dili siya puwedeng mobiyahe gikan sa Jerico sa adlawng Igpapahulay—gikan sa pagsalop sa adlaw sa Biyernes ngadto sa pagsalop sa adlaw sa Sabado—kay gidili kini sa balaod sa mga Hudiyo. Lagmit miadto si Jesus sa balay ni Lazaro, sama sa iyang gihimo sa una. Si Simon, nga nagpuyo sab sa Betania, nagdapit kang Jesus ug sa iyang mga kauban, apil si Lazaro, para sa panihapon sa Sabado. Gianggaan si Simon ug “sanlahon,” tingali sanlahon siya 236

kaniadto sa wala pa ayoha ni Jesus. Kay kugihan, gisilbihan ni Marta ang mga bisita. Giatiman sab pag-ayo ni Maria si Jesus, ug niining higayona duna siyay gihimo nga nakapasuko sa mga tinun-an. Giablihan ni Maria ang sudlanang alabastro, o gamayng tibod, nga may ‘usa ka libra nga lana, lunsay nga nardo.’ (Juan 12:3) Mahal kaayo ni nga lana, ang kantidad niini (300 ka denario) motumbas sa usa ka tuig nga suweldo! Gibubo ni Maria sa ulo ug tiil ni Jesus ang lana ug dayon gipahiran ang tiil ni Jesus sa iyang buhok. Nangalimyon sa kahumot ang tibuok balay. Ang mga tinun-an nasuko ug miingon: “Nganong giusikan lang niya ang humot nga lana?” (Marcos 14:4) Si Judas Iskariote mireklamo: “Nganong wala man ibaligya kining humot nga lana ug 300 ka denario aron ihatag ngadto sa mga kabos?” (Juan 12:5) Sa tinuod lang, si Judas wala mabalaka sa mga pobre. Nagsige na siyag

˙ ˙

SI JESUS MIBALIK SA BETANIA, DUOL SA JERUSALEM GIBUBOAN NI MARIA UG HUMOT NGA LANA SI JESUS

pangawat sa gisalig kaniya nga panudlanan sa mga tinun-an. Gidepensahan ni Jesus si Maria: “Nganong samokon ninyo ang babaye? Maayo ang iyang gibuhat kanako. Kay ang mga kabos kanunay ninyong makauban, apan ako dili ninyo kanunayng makauban. Dihang iyang gibubo sa akong lawas ang humot nga lana, gibuhat niya kini sa pagandam kanako alang sa akong lubong. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, bisan asa sa kalibotan nga isangyaw kining maayong balita, ang gibuhat

101

niining bayhana iasoy usab agig paghandom kaniya.”—Mateo 26:10-13. Kapin nag usa ka adlaw si Jesus sa Betania, ug nabaniog na nga naa siya didto. Daghang Hudiyo ang nangadto sa balay ni Simon aron makita si Jesus ug ang “iyang gibanhaw” nga si Lazaro. (Juan 12:9) Nagkasabot ang pangulong mga saserdote nga patyon silang duha. Para nila ang pagkabanhaw ni Lazaro maoy hinungdan nga daghan ang mituo kang Jesus. Pagkadaotan niini nga mga lider sa relihiyon!

 Unsay topiko sa mga Hudiyo didto sa templo?  Nganong Biyernes miabot si Jesus sa Betania ug dili Sabado?  Unsay gihimo ni Maria nga nakapasuko sa mga tinun-an, ug giunsa siya pagdepensa ni Jesus?  Nganong daotan kaayo ang pangulong mga saserdote? 237

ANG HARI MISULOD SA JERUSALEM SAKAY SA ASNO MATEO 21:1-11, 14-17 MARCOS 11:1-11 LUCAS 19:29- 44 JUAN 12:12-19

Pagkaugma, sa adlaw nga Dominggo, Nisan 9, mibiya sa Betania si Jesus ug ang iyang mga tinunan ug miadto sa Jerusalem. Sa duol na sila sa Betfage, sa Bukid sa mga Olibo, giingnan ni Jesus ang duha ka tinun-an: “Pangadto mo sa unahan nga baryo. Pag-abot ninyo didto, makakita mog gihikot nga asno uban ang nati niini. Badbari kini ug dad-a kanako. Kon may mangutana kaninyo, ingna siya, ‘Gikinahanglan kini sa Ginoo.’ Ug iya dayon kining ipadala kaninyo.”—Mateo 21:2, 3. Wala mahibalo ang mga tinun-an nga gitagna na sa Bibliya ang gisugo ni Jesus kanila. Pero sa ulahi ilang nasabtan nga natuman ang tagna ni Zacarias. Siya nagtagna nga ang gisaad sa Diyos nga Hari mapaubsanong mosulod sa Jerusalem sakay sa usa ka nating asno.—Zacarias 9:9. Pag-abot sa mga tinun-an sa Betfage aron kuhaon ang nating asno ug ang inahan niini, ang mga tawo didto miingon: “Nganong gibadbaran ninyo ang nating asno?” (Marcos 11:5) Pagkahibalo nila nga gamiton sa Ginoo ang mga asno, misugot sila nga dad-on kini sa mga tinun-an. Gibutang sa mga tinun-an ang ilang panggawas nga besti sa mga asno, pero sa nating asno misakay si Jesus. Midaghan ang tawo pagpadulong ni Jesus sa Jerusalem. Daghan ang nagbuklad sa ilang mga besti sa dalan. Ang uban namutol ug sanga sa kahoy o “mga palwa sa palma gikan sa kapatagan” ug gilatag kini sa dalan. Sila miingon: “Oh Diyos, luwasa siya! Bulahan siya nga mianhi sa ngalan ni Jehova! Bulahan ang umaabot nga Gingharian sa atong amahan nga si David!” (Marcos 11: 8-10) Ang mga Pariseo nga naa didto wala malipay. Ilang giingnan si Jesus: “Magtutudlo, badlonga ang imong mga tinun-an.” Si Jesus mitubag: “Sultihan ko kamo, kon dili sila maninggit, ang mga bato maoy mosinggit.”—Lucas 19:39, 40. 238

Pagkakita ni Jesus sa Jerusalem, siya mihilak ug miingon: “Unta imong nasabtan ang mga butang nga magdala kanimog kalinaw, apan karon dili nimo kini makita.” Manubag ang Jerusalem tungod sa pagsupak niini. Si Jesus mitagna: “Kay moabot ang mga adlaw nga palibotan ka sa imong mga kaaway ug dagkong talinis nga mga kahoy. Ug ila kang likosan ug atakehon gikan sa tanang direksiyon. Sila maglaglag kanimo ug sa imong mga anak, ug wala silay ibilin bisan usa ka bato nga nagpatong sa laing bato.” (Lucas 19:42-44) Natuman ang giingon ni Jesus dihang nalaglag ang Jerusalem sa 70 C.E. Pagsulod ni Jesus sa Jerusalem, ang tibuok siyudad naukay. Sila miingon: “Kinsa ba kini siya?” Ang mga tawo nagsigeg ingon: “Siya ang propeta nga si Jesus, nga taga-Nasaret sa Galilea!” (Mateo 21:10, 11) Didto sab ang mga tawo nga nakakita sa pagbanhaw ni Jesus kang Lazaro ug ila kining gipamalita. Ang mga Pariseo nagbagulbol kay walay nahitabo sa ilang mga plano. Sila miingon: “Ang tibuok kalibotan nagsunod na kaniya.”—Juan 12: 18, 19. Sama sa iyang nabatasan dihang moduaw sa Jerusalem, si Jesus miadto sa templo ug nanudlo. Iyang gipang-ayo didto ang mga buta ug bakol. Dihang nakita sa pangulong mga saserdote ug eskriba ang iyang gihimo ug nadungog ang mga batang lalaki sa templo nga misinggit, “Luwason unta ang Anak ni David!” sila nangasuko. Ang mga lider sa relihiyon nangutana kang Jesus: “Nadungog ba nimo ang ilang ginaingon?” Siya mitubag: “Oo. Wala ba diay mo makabasa niini, ‘Imong gipahinabo nga ang baba sa mga bata ug mga masuso magdayeg kanimo’?”—Mateo 21:15, 16. Gitan-aw ni Jesus ang palibot sa templo. Hapon na, maong nanglakaw na lang sila sa iyang mga apostoles. Sa wala pa mag-Nisan 10, mibalik siya sa Betania, didto siya natulog Dominggo sa gabii.

˙

MAY DAKONG KASADYA PAGSULOD NI JESUS SA JERUSALEM ˙ GITAGNA ANG KALAGLAGAN SA JERUSALEM

102

 Kanus-a ug sa unsang paagi misulod si Jesus sa Jerusalem ingong Hari?  Unsay gibati ni Jesus pagkakita niya sa Jerusalem, ug unsay iyang gitagna bahin niini?  Unsay nahitabo pag-adto ni Jesus sa templo? 239

GIHINLOAN NA SAB ANG TEMPLO MATEO 21:12, 13, 18, 19 MARCOS 11:12-18 LUCAS 19:45- 48 JUAN 12:20-27

Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an tulo ka gabii nga natulog sa Betania sukad sila miabot gikan sa Jerico. Karon buntag sayo sa Lunes, Nisan 10, mipadulong sila sa Jerusalem. Gigutom si Jesus busa pagkakita niyag kahoyng igos, miduol siya niini. Naa ba ni bunga? Hinapos na sa Marso. Hunyo ang tingbunga sa igos pero may dahon na kini kay sayong nanalingsing. Busa nagdahom si Jesus nga may bunga na ang igos. Pero wala siyay nakita. Makailad ang mga dahon niini. Dayon si Jesus miingon: “Sukad karon wala nay makakaon ug bunga gikan kanimo.” (Marcos 11:14) Dihadiha, ang kahoy nalaya ug pagkaugma pa nahibaloan ang kahulogan niini. Wala madugay, si Jesus ug ang mga tinun-an nakaabot sa Jerusalem. Mibalik siya sa templo, nga iyang giinspeksiyon sa miaging adlaw. Karon wala lang niya inspeksiyona ang templo kondili gihimo na sab niya ang iyang gibuhat tulo ka tuig ang milabay sa Paskuwa sa 30 C.E. (Juan 2:14-16) Niining tungora iyang gipang-abog ang mga “namaligya ug namalit diha sa templo.” Gipanglintuwad sab niya “ang mga lamesa sa mga tig-ilis ug kuwarta ug ang mga lingkoranan sa mga namaligyag salampati.” (Marcos 11:15) Wala gani niya tugti ang mga tawong nagdalag gamit nga molaktod sa templo paingon sa pikas bahin sa siyudad. Nganong nasuko man si Jesus sa mga tig-ilis ug kuwarta ug mga namaligyag hayop sa templo? Siya miingon: “Dili ba nahisulat kini, ‘Ang akong balay tawgong balay nga ampoanan sa tanang kanasoran’? Apan gihimo ninyo kini nga langob sa mga tulisan.” (Marcos 11:17) Gitawag niyang tulisan ang mga naninda kay mahal kaayo ang ilang baligyang mga hayop nga gamiton sa paghalad. Giisip kini ni Jesus nga pagpangilkil o pagpanulis. Nahibaloan sa pangulong mga saserdote, eskriba, ug mga lider ang gihimo ni Jesus, ug tungod niana misamot ang ilang tinguha nga patyon siya. 240

Pero naay problema. Wala sila kahibalo kon unsaon pagpatay si Jesus kay daghang tawo ang miadto kaniya aron maminaw. Dili lang mga Hudiyo ang miadto alang sa Paskuwa, didto sab ang mga kinabig, o mga nakombertir sa relihiyon sa mga Hudiyo. Apil kanila ang mga Grego nga miabot sa kapistahan aron mosimba. Miduol sila kang Felipe, lagmit tungod sa iyang Gregong ngalan, ug mihangyo nga makigkita kang Jesus. Tingali dili segurado si Felipe kon angay bang makigkita sila kang Jesus, busa mikonsulta siya kang Andres. Gisulti nila kini kang Jesus, nga naa pa sa templo niadtong tungora. Nasayod si Jesus nga pipila ka adlaw na lang mamatay na siya, busa dili ni panahon nga magpasikat o paundayonan ang mga tawong nangusyoso. Miasoy siyag ilustrasyon aron tubagon ang duha ka apostoles. Si Jesus miingon: “Miabot na ang takna nga himayaon ang Anak sa tawo. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, gawas kon ang usa ka lugas sa trigo mahulog sa yuta ug mamatay, magpabilin kini nga usa lang ka lugas; apan kon kini mamatay, kini mamungag daghan.”—Juan 12:23, 24. Morag wala ray kuwenta ang usa ka lugas nga trigo. Pero kon itanom kini ug “mamatay” ingong liso, moturok kini ug modako hangtod nga mamungag daghan. Sa susama, si Jesus nag-inusara nga hingpit nga tawo. Pero tungod sa iyang pagkamatinumanon sa Diyos hangtod sa kamatayon, daghan ang makabaton ug kinabuhing walay kataposan kon sila magsakripisyo sama niya. Busa si Jesus miingon: “Siya nga nagmahal sa iyang kinabuhi mawad-an niini, apan siya nga nagdumot sa iyang kinabuhi niining kalibotana magtipig niini alang sa kinabuhing walay kataposan.”—Juan 12:25. Dili lang ang papel ni Jesus ang iyang gihisgotan, kay siya miingon: “Kadtong gustong magalagad kanako, mosunod kanako, ug bisag asa ko moadto, moadto usab ang akong alagad. Kadtong

˙

GITUNGLO NI JESUS ANG KAHOYNG IGOS UG GIHINLOAN ANG TEMPLO ˙ KINAHANGLANG MAMATAY SI JESUS ARON DAGHAN ANG MALUWAS

gustong moalagad kanako pasidunggan sa Amahan.” (Juan 12:26) Pagkanindot nga ganti! Kadtong pasidunggan sa Amahan makauban unya ni Jesus sa Gingharian. Kay hapit na siyang makaagom sa grabeng pagantos ug sakit nga kamatayon, si Jesus miingon: “Naguol ko pag-ayo karon, ug unsa may akong

103

isulti? Amahan, luwasa ko gikan niining taknaa sa pagsulay.” Pero dili niya gustong likayan ang pagtuman sa kabubut-on sa Diyos. Si Jesus miingon: “Hinuon, kining taknaa kinahanglang moabot kay kini ang hinungdan nga mianhi ko.” (Juan 12:27) Miuyon si Jesus nga kining tanan kabubut-on sa Diyos, apil na ang paghalad sa iyang kinabuhi.

 Nganong nagdahom si Jesus nga may bunga na ang kahoyng igos bisag dili pa tingbunga?  Nganong ang mga naninda sa templo angayang tawgon ni Jesus ug mga “tulisan”?  Nganong si Jesus samag lugas sa trigo, ug unsay iyang gibati sa umaabot niyang pag-antos ug kamatayon? 241

NADUNGOG SA MGA HUDIYO ANG TINGOG SA DIYOS—MOTUO KAHA SILA? JUAN 12:28-50

Sa Lunes, Nisan 10, gihisgotan ni Jesus didto sa templo ang iyang nagsingabot nga kamatayon. Kay nabalaka sa mahimong epekto niini sa reputasyon sa Diyos, si Jesus miingon: “Amahan, himayaa ang imong ngalan.” Unya dihay kusog nga tingog gikan sa langit: “Gihimaya na nako kini, ug himayaon nako kini pag-usab.”—Juan 12:27, 28. Naglibog ang mga tawo didto. Nagtuo ang uban nga midalugdog. Ang uban pod miingon: “Dunay anghel nga nakigsulti kaniya.” (Juan 12:29) Pero si Jehova ang bag-o ra nilang nadungog nga misulti! Ug dili kini ang unang higayon nga nakadungog ang mga tawo sa tingog sa Diyos sukad sa pagsugod sa ministeryo ni Jesus. Sa bawtismo ni Jesus, tulo ka tuig ug tunga na ang milabay, nadungog ni Juan nga Tigbawtismo ang Diyos nga miingon bahin kang Jesus: “Kini mao ang akong Anak, ang akong gihigugma, nga akong giuyonan.” Dayon human sa Paskuwa sa 32 C.E. nakita ni Santiago, Juan, ug Pedro nga nausab ang dagway ni Jesus. Nadungog sab nila ang tingog sa Diyos nga miingon: “Kini mao ang akong Anak, ang akong gihigugma, nga akong giuyonan. Pamati kamo kaniya.” (Mateo 3:17; 17:5) Pero niining ikatulong higayon, si Jehova misulti sa paagi nga madunggan sa daghang tawo! Si Jesus miingon: “Kadto nga tingog gipadungog dili alang kanako kondili alang kaninyo.” (Juan 12:30) Pamatuod kini nga siya gayod ang Anak sa Diyos, ang gitagna nga Mesiyas. Sa laing bahin, ang pagkamatinumanon ni Jesus nagpakita kon sa unsang paagi angayng magkinabuhi ang mga tawo. Nagpamatuod sab kini nga angayng laglagon si Satanas nga Yawa, ang magmamando niining kalibotana. Si Jesus miingon: “Karon kining kalibotana ginahukman ug ang magmamando niining kalibotana palagpoton.” Dayon siya miingon: “Apan dihang ako igaisa na gikan sa yuta, akong kabigon ang tanang matang sa tawo ngari kanako.” (Juan 12:31, 32) 242

Kini nagpakita nga ang mga tawo makabenepisyo sa kamatayon ni Jesus sa estaka. Iyang kabigon ang mga tawo, nga maghatag nilag paglaom nga mabuhi sa walay kataposan. Pagkadungog sa mga tawo sa giingon ni Jesus nga siya “igaisa,” sila miingon: “Among nadungog gikan sa Balaod nga ang Kristo magpabilin hangtod sa hangtod. Nganong moingon man ka nga igaisa ang Anak sa tawo? Kinsa man kining Anak sa tawo?” (Juan 12:34) Bisan pa sa tanang ebidensiya, apil na ang pagkadungog sa tingog sa Diyos, kadaghanan nila wala motuo nga si Jesus ang tinuod nga Anak sa tawo, ang gisaad nga Mesiyas. Sama sa iyang gihimo sa una, gitawag ni Jesus ang iyang kaugalingon ingong “ang kahayag.” (Juan 8:12; 9:5) Iyang giawhag ang katawhan: “Mubo na lang ang panahon nga ang kahayag maanaa kaninyo. Panglakaw mo samtang anaa pa kaninyo ang kahayag, aron dili mo dagon sa kangitngit . . . Samtang anaa pa kaninyo ang kahayag, ipakita ang inyong pagtuo sa kahayag, aron kamo mahimong mga anak sa kahayag.” (Juan 12:35, 36) Dayon si Jesus miikyas, kay dili pa siya angayng mamatay sa Nisan 10. Siya “igaisa,” o ilansang sa estaka, sa Paskuwa, Nisan 14. —Galacia 3:13. Klarong makita sa ministeryo ni Jesus nga natuman ang tagna nga ang mga Hudiyo dili motuo kaniya. Gitagna ni Isaias nga ang mga tawo mabutaan ug ang ilang kasingkasing dili makasabot ug sila dili mobalik aron maayo. (Isaias 6:10; Juan 12:40) Kadaghanan sa mga Hudiyo gahig ulo kay dili sila motuo sa ebidensiya nga si Jesus ang gisaad nga Manluluwas, ang dalan paingon sa kinabuhi. Si Nicodemo, si Jose sa Arimatea, ug daghang lider “mituo” kang Jesus. Pero ipakita ba nila ang ilang pagtuo o mahadlok nga palagpoton sa sinagoga? Mas pabilhan kaha nila ang “pag-uyon sa mga tawo”?—Juan 12:42, 43.

˙

DAGHAN ANG NAKADUNGOG SA TINGOG SA DIYOS ˙ BASEHANAN SA PAGHUKOM

Gipatin-aw ni Jesus kon unsay angayng himoon niadtong dunay pagtuo kaniya: “Kadtong motuo kanako motuo dili lang kanako kondili kaniya usab nga nagpadala kanako; ug kadtong nakakita kanako nakakita usab sa Usa nga nagpadala kanako.” Importante kaayo ang mga kamatuoran nga gisugo sa Diyos nga itudlo ni Jesus ug padayon niyang ginasangyaw. Siya miingon: “Kadtong dili manumbaling kanako ug dili modawat sa akong mga pulong, dunay maghukom kaniya. Ang pulong nga

104

akong gisulti mao ang maghukom kaniya sa kataposang adlaw.”—Juan 12:44, 45, 48. Dayon si Jesus miingon: “Ang akong gisulti dili kaugalingon nakong ideya, apan ang Amahan nga nagpadala kanako nagsugo kanako kon unsay akong isulti ug itudlo. Ug nahibalo ko nga ang iyang sugo nagkahulogan ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 12:49, 50) Nahibalo si Jesus nga hapit na niyang ihalad ang iyang kinabuhi para sa mga tawong may pagtuo kaniya.—Roma 5:8, 9.

 Unsa ang tulo ka higayon nga nadungog sa mga tawo ang Diyos nga misulti bahin kang Jesus?  Kinsa ang mga lider nga mituo kang Jesus, pero nganong wala nila kini isulti sa uban?  Unsay basehan sa paghukom sa “kataposang adlaw”? 243

KAHOYNG IGOS—GIGAMIT SA PAGTUDLOG LEKSIYON BAHIN SA PAGTUO MATEO 21:19-27 MARCOS 11:19-33 LUCAS 20:1-8

Sa Lunes sa hapon, si Jesus mibiya sa Jerusalem ug mibalik sa Betania sa sidlakang bahin sa Bukid sa mga Olibo. Lagmit didto siya natulog sa balay sa iyang mga higala nga si Lazaro, Maria, ug Marta. Pagkabuntag, Nisan 11, si Jesus ug ang mga tinun-an padulong na sab sa Jerusalem. Kini ang iyang kataposang pagbalik sa templo. Kini pod ang kataposang adlaw sa iyang ministeryo ayha niya saulogon ang Paskuwa, sugdan ang Memoryal sa iyang kamatayon, ug atubangon ang paghusay ug kamatayon. Gikan sa Betania, miagi sila sa Bukid sa mga Olibo padulong sa Jerusalem. Namatikdan ni Pedro ang kahoy nga gitunglo ni Jesus sa miaging adlaw. Siya miingon: “Rabbi, tan-awa! nalaya ang kahoyng igos nga imong gitunglo.”—Marcos 11:21. Pero nganong gitunglo ni Jesus ang kahoy? Siya miingon: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kon kamo dunay pagtuo ug dili magduhaduha, dili lang ang akong gihimo sa kahoyng igos ang inyong mahimo kondili mahimo ninyong ingnon kining bukira, ‘Maalsa ka ug matambog sa dagat,’ ug kini mahitabo. Ug tungod sa pagtuo, ang tanan ninyong pangayoon diha sa pag-ampo madawat ninyo.” (Mateo 21:21, 22) Gipasiugda na sab ni Jesus ang iya nang giingon sa miagi bahin sa pagtuo, nga kini makabalhin ug bukid.—Mateo 17:20. Busa dihang gipahinabo ni Jesus nga malaya ang kahoy, iyang gipasiugda ang kahinungdanon sa pagsalig sa Diyos. Siya miingon: “Pagbaton ug pagtuo nga madawat ninyo ang tanang butang nga inyong ginaampo, ug mabatonan ninyo kini.” (Marcos 11:24) Importante gayod kini nga leksiyon alang sa tanang sumusunod ni Jesus! Mas gikinahanglan kini sa mga apostoles kay hapit na nilang atubangon ang grabeng mga paglutos. Pero may koneksiyon sab ang pagkalaya sa kahoyng igos ug ang kalidad sa atong pagtuo.

244

Sama niining kahoyng igos, makailad tan-awon ang nasod sa Israel. Ang katawhan niining nasora may pakigsaad sa Diyos, ug kon tan-awon, morag nagsunod pod sila sa iyang Balaod. Pero kadaghanan kanila walay pagtuo ug walay maayong bunga. Ila ganing gisalikway ang Anak mismo sa Diyos! Busa sa pagpahinabo nga malaya ang walay pulos nga kahoyng igos, iyang gipakita ang dangatan niining walay bunga ug walay pagtuo nga nasod. Dayon si Jesus ug ang mga tinun-an nakaabot sa Jerusalem. Sama sa iyang naandan, miadto si Jesus sa templo ug nanudlo. Lagmit nahinumdoman pa gihapon sa pangulong mga saserdote ug kadagkoan sa mga Hudiyo ang gihimo ni Jesus sa miaging adlaw sa mga tig-ilis ug salapi, busa ilang gikuwestiyon siya: “Unsay imong katungod sa pagbuhat niining mga butanga? Kinsay naghatag nimog awtoridad sa pagbuhat niini?”—Marcos 11:28. Si Jesus mitubag: “Mangutana ko ninyo. Tubaga ko, ug sultihan ko kamo kon kinsay naghatag nakog awtoridad sa pagbuhat niining mga butanga. Diin gikan ang awtoridad ni Juan sa pagpamawtismo, sa langit o sa mga tawo? Tubaga ko ninyo.” Ang mga magsusupak na hinuon ang naproblema. Busa nagsabotsabot ang mga saserdote ug kadagkoan sa mga Hudiyo kon unsay itubag: “Kon moingon ta, ‘Gikan sa langit,’ moingon siya, ‘Nan, nganong wala man mo motuo niya?’ Apan mangahas ba ta sa pag-ingon, ‘Gikan sa mga tawo’?” Nahadlok sila sa pag-ingon niini, kay ang mga tawo “nagtuo man nga si Juan usa gayod ka propeta.” —Marcos 11:29-32. Walay ikatubag kang Jesus ang mga magsusupak. Busa miingon na lang sila: “Wala mi mahibalo.” Si Jesus miingon kanila: “Dili sab nako isulti kaninyo kon kinsay naghatag nakog awtoridad sa pagbuhat niining mga butanga.”—Marcos 11:33.

˙

KAHOYNG IGOS NGA NALAYA—LEKSIYON BAHIN SA PAGTUO ˙ GIHAGIT ANG AWTORIDAD NI JESUS

105

 Nganong makahuloganon ang Nisan 11?  Unsang leksiyon ang gitudlo ni Jesus dihang iyang gipahinabo nga malaya ang kahoyng igos?  Giunsa pagtubag ni Jesus ang mga nagkuwestiyon sa iyang awtoridad? 245

DUHA KA ILUSTRASYON BAHIN SA UBASAN MATEO 21:28- 46 MARCOS 12:1-12 LUCAS 20:9-19

Ang pangulong mga saserdote ug kadagkoan sa mga Hudiyo, nga nagkuwestiyon sa awtoridad ni Jesus, naglibog tungod sa iyang gisulti didto sa templo. Wala silay ikatubag sa giingon ni Jesus. Dayon nag-asoy siyag ilustrasyon nga nagyagyag sa ilang tinuod nga pagkatawo. Si Jesus miingon: “Dunay usa ka tawo nga may duha ka anak. Iyang giduol ang magulang ug giingnan, ‘Anak, lakaw ug pagtrabaho sa ubasan karong adlawa.’ Siya mitubag, ‘Dili ko,’ apan sa ulahi, siya nagbasol ug miadto. Giduol niya ang manghod ug mao gihapon ang iyang gisulti. Siya mitubag, ‘Oo, moadto ko Tay,’ apan wala siya moadto. Kinsa nilang duha ang nagbuhat sa kabubut-on sa ilang amahan?” (Mateo 21:28-31) Klaro ang tubag—ang magulang nga anak. Busa si Jesus miingon sa mga magsusupak: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, ang mga maniningil ug buhis ug ang mga pampam mag-una kaninyo sa pagsulod sa Gingharian sa Diyos.” Sa una, ang mga maniningil ug buhis ug mga pampam wala magalagad sa Diyos. Pero sama sa magulang nga anak, sila naghinulsol ug nag-alagad kaniya sa ulahi. Sa laing bahin, ang mga lider sa relihiyon nahisama sa manghod, nga nag-angkong nag-alagad sa Diyos. Pero ang tinuod, wala nila kana himoa. Si Jesus miingon: “Si Juan [nga Tigbawtismo] mianhi kaninyo sa pagtudlo sa dalan sa pagkamatarong, apan wala mo motuo kaniya. Apan ang mga maniningil ug buhis ug ang mga pampam mituo kaniya, ug bisag nakakita mo niini, kamo wala magbasol ug wala motuo kaniya.”—Mateo 21:31, 32. Nag-asoy si Jesus ug usa pa ka ilustrasyon. Niining higayona, iyang gipakita nga dili lang kay wala mag-alagad sa Diyos ang mga lider sa relihiyon kondili daotan gyod sila. Si Jesus miasoy: “May usa ka tawo nga nagtanom sa iyang ubasan, ug gikoralan kini. Nagkalot siyag pug-anag bino ug nagtukod ug torre. Dayon gipaatiman niya sa mga mag-uuma ang ubasan, ug siya milangyaw. Sa tingpamupo na, gipaadto niya ang usa ka ulipon ngadto sa mga 246

mag-uuma aron kuhaon ang iyang bahin sa abot sa ubasan. Apan ilang gikuptan siya, gibun-og, ug gipalakaw nga walay dala. Gipaadto sab niya ang laing ulipon ngadto kanila, apan ila kining gibunalan sa ulo ug gipakaulawan. Lain na sab ang iyang gipaadto, apan ila kining gipatay. Gani daghan pa ang iyang gipaadto, apan ila kining gipangbun-og ug ang uban gipamatay.”—Marcos 12:1-5. Masabtan kaha sa mga naminaw kang Jesus ang ilustrasyon? Lagmit nahinumdom sila sa giingon ni Isaias: “Ang parasan ni Jehova sa mga panon mao ang balay sa Israel, ug ang mga tawo sa Juda mao ang katanoman nga iyang gimahal. Ug siya padayong naglaom alang sa paghukom, apan, tan-awa! ang paglapas sa balaod.” (Isaias 5:7) Parehas kini sa ilustrasyon ni Jesus. Ang tag-iya mao si Jehova ug ang ubasan mao ang nasod sa Israel, nga gikoralan ug giproteksiyonan sa Balaod sa Diyos. Si Jehova nagpadalag mga propeta aron tudloan ang iyang katawhan ug tabangan sila nga makapamungag maayong bunga. Pero gikulata ug gipatay sa “mga mag-uuma” ang “mga ulipon.” Si Jesus miingon: “Sa kataposan, gipaadto [sa tag-iya sa ubasan] ang iyang pinanggang anak nga lalaki kay siya naghunahuna, ‘Tahoron nila ang akong anak.’ Apan ang mga mag-uuma nagsultihanay, ‘Mao kini ang manununod. Dali, patyon nato siya aron maatoa ang panulondon.’ Busa ilang gikuptan siya, gipatay, ug giguyod sa gawas sa ubasan.”—Marcos 12:6-8. Dayon nangutana si Jesus: “Unsay buhaton sa tag-iya sa ubasan?” (Marcos 12:9) Ang mga lider sa relihiyon mitubag: “Kay daotan man sila, iya silang pamatyon ug ipaatiman niya ang ubasan sa laing mga mag-uuma kinsa mohatag kaniya sa iyang bahin pag-abot sa tingpamupo.”—Mateo 21:41. Tungod sa ilang tubag, nahukman nila ang ilang kaugalingon, kay “mga mag-uuma” sab sila sa “ubasan” ni Jehova, ang nasod sa Israel. Ang usa sa mga bunga nga gidahom ni Jehova sa mga maguuma mao ang ilang pagpakitag pagtuo sa iyang

˙

˙ ILUSTRASYON BAHIN SA DUHA KA ANAK ILUSTRASYON BAHIN SA MGA TRABAHANTE SA UBASAN

Anak, ang Mesiyas. Giingnan ni Jesus ang mga lider sa relihiyon: “Wala ba mo makabasa sa giingon sa Kasulatan? Kini nag-ingon: ‘Ang bato nga gisalikway sa mga magtutukod nahimong pangunang bato nga pamag-ang. Kini naggikan kang Jehova, ug kahibulongan kini alang kanato.’ ” (Marcos 12:10, 11) Dayon giklaro ni Jesus ang iyang punto: “Mao nga sultihan ko kamo, ang Gingharian sa Diyos kuhaon gikan kaninyo ug ihatag ngadto

106

sa usa ka nasod nga magpatunghag mga bunga.” —Mateo 21:43. Nahibalo ang mga eskriba ug pangulong mga saserdote nga “silay gitumong sa iyang ilustrasyon.” (Lucas 20:19) Busa misamot ang ilang tinguha nga patyon siya, ang tinuod nga “manununod.” Pero nahadlok sila kay giisip sa mga tawo si Jesus nga propeta, busa wala lang usa sila misulay pagpatay kaniya.

 Kang kinsa nagrepresentar ang duha ka anak sa ilustrasyon ni Jesus?  Sa ikaduhang ilustrasyon, kang kinsa nagrepresentar ang “tag-iya,” ang “ubasan,” ang “mga mag-uuma,” ang “mga ulipon,” ug ang “manununod”?  Unsay mahitabo sa “mga mag-uuma”? 247

GIPATAWAG SA HARI ANG MGA DINAPIT SA KOMBIRA SA KASAL MATEO 22:1-14

Bisan sa hinapos nga bahin sa iyang ministeryo, si Jesus padayon nga naggamit ug mga ilustrasyon aron iyagyag ang baho sa mga eskriba ug pangulong mga saserdote. Tungod niana, gusto nilang patyon siya. (Lucas 20:19) Pero wala pa mahuman si Jesus sa pagyagyag sa ilang binuhatan. Miasoy na pod siyag ilustrasyon: “Ang Gingharian sa langit nahisamag hari nga naghikay ug kombira sa kasal sa iyang anak nga lalaki. Ug iyang gisugo ang iyang mga ulipon sa pagtawag sa mga dinapit sa kombira, apan ang mga dinapit midumili sa pag-adto.” (Mateo 22: 2, 3) Gisugdan ni Jesus ang iyang ilustrasyon pinaagig paghisgot sa “Gingharian sa langit.” Klaro nga si Jehova nga Diyos ang “hari.” Pero kinsa ang anak sa hari ug ang mga dinapit sa kombira sa kasal? Siyempre, ang anak sa hari mao ang Anak ni Jehova, nga maoy nag-asoy sa ilustrasyon, ug ang mga dinapit mao kadtong makauban sa Anak didto sa Gingharian sa langit. Kinsa ang unang giimbitar? Aw, kinsa may gisangyawan ni Jesus ug sa mga apostoles bahin sa

Gingharian? Dili ba ang mga Hudiyo man? (Mateo 10:6, 7; 15:24) Gidawat niini nga nasod ang pakigsaad sa Balaod niadtong 1513 B.C.E., busa sila ang una sa listahan sa mga mahimong bahin sa “gingharian sa mga saserdote.” (Exodo 19:5-8) Pero kanus-a ba gyod sila giimbitar sa “kombira sa kasal”? Klaro nga nagsugod ang pagpangimbitar niadtong 29 C.E. dihang nagsugod si Jesus sa pagsangyaw bahin sa Gingharian sa langit. Ug unsay reaksiyon sa kadaghanang Israelinhon sa imbitasyon? Si Jesus miingon nga “ang mga dinapit midumili sa pag-adto.” Kadaghanan sa mga lider sa relihiyon ug mga tawo wala motuo nga siya ang Mesiyas ug ang gipili sa Diyos nga Hari. Pero gipakita ni Jesus nga may kahigayonan pa ang mga Hudiyo: “Nagsugo na usab [ang hari ug] laing mga ulipon, ‘Sultihi ang mga dinapit: “Nahikay na nako ang akong kombira. Ang akong mga torong baka ug kinamaayohang mga hayop naihaw na ug ang tanan andam na. Panganhi na mo sa kombira.”’ Apan sila wala manumbaling ug nanglakaw, ang usa ngadto sa iyang uma ug ang

˙

lain ngadto sa iyang negosyo; apan ang uban nagdakop sa iyang mga ulipon, ug ilang gidagmalan ug gipamatay sila.” (Mateo 22:4-6) Nahitabo kana dihang natukod ang Kristohanong kongregasyon. May kahigayonan unta ang mga Hudiyo nga mahimong bahin sa Gingharian, pero wala dawata sa kadaghanan ang maong imbitasyon. Gani, gibunog pa nila ang mga ulipon sa hari.—Buhat 4:13-18; 7:54, 58. Busa unsay nahitabo sa maong nasod? Si Jesus miingon: “Ang hari nasuko ug iyang gisugo ang iyang kasundalohan sa pagpatay niadtong mga nagpatay sa iyang mga ulipon ug sa pagsunog sa ilang siyudad.” (Mateo 22:7) Nasinati kana sa mga Hudiyo niadtong 70 C.E. dihang gilaglag sa mga Romano ang “ilang siyudad,” ang Jerusalem. Ang ila bang pagbalibad sa imbitasyon sa hari nagpasabot nga wala nay laing imbitahon? Dili. Gipadayon ni Jesus ang iyang ilustrasyon: “Unya [ang hari] miingon sa iyang mga ulipon, ‘Ang kombira sa kasal andam na, apan ang mga dinapit dili takos sa pagtambong niini. Busa pangadto mo sa

ILUSTRASYON BAHIN SA KOMBIRA SA KASAL

107

kadalanan pagawas sa siyudad, ug si bisan kinsa nga inyong makita dapita sa kombira sa kasal.’ Busa ang maong mga ulipon nangadto sa kadalanan ug gidapit ang tanan nilang nakita, daotan man o maayo; ug ang lawak sa seremonyas sa kasal napuno sa mga dinapit.”—Mateo 22:8-10. Ingong katumanan, gitabangan ni apostol Pedro sa ulahi ang mga Hentil—dili Hudiyo o kinabig— nga mahimong tinuod nga Kristohanon. Niadtong 36 C.E., nakadawat ug balaang espiritu ang opisyal sa kasundalohan sa Roma nga si Cornelio ug iyang pamilya. Apil sila sa listahan sa mga mahimong bahin sa Gingharian sa langit nga gihisgotan ni Jesus.—Buhat 10:1, 34-48. Gipakita ni Jesus nga dili tanang imbitado ang dawaton sa “hari.” Siya miingon: “Ang hari misulod sa pagsusi sa mga dinapit ug nakita niya ang usa ka tawo nga nagbestig dili haom sa okasyon. Busa siya miingon kaniya, ‘Higala, nganong mianhi ka nga dili man haom ang imong besti?’ Ang tawo wala makatingog. Unya ang hari miingon sa iyang mga alagad, ‘Gaposa ninyo siya sa kamot ug tiil ug isalibay sa kangitngitan sa gawas. Didto siya magdanguyngoy ug magkagot sa iyang mga ngipon.’ Kay daghan ang dinapit, apan diyutay ra ang gipili.”—Mateo 22:11-14. Ang mga lider sa relihiyon nga naminaw kang Jesus tingali wala mahibalo sa kahulogan o epekto sa tanan niyang gisulti. Nasuko hinuon sila ug misamot pa gyod ang ilang tinguha nga patyon siya kay giyagyag niya ang ilang baho.

 Sa ilustrasyon ni Jesus, kinsa ang “hari,” kinsa ang “iyang anak,” ug kinsa ang unang giimbitar sa kombira sa kasal?  Kanus-a giimbitar ang mga Hudiyo, ug kinsay sunod nga giimbitar?  Unsay gipasabot sa giingon ni Jesus nga daghan ang dinapit pero gamay lang ang gipili? 249

NAPAKYAS ANG PANINGKAMOT NGA BITKON SI JESUS MATEO 22:15- 40 MARCOS 12:13-34 LUCAS 20:20- 40

Naglagot na pag-ayo ang mga kaaway ni Jesus. Bag-o lang siya nag-asoy ug ilustrasyon nga nagyagyag sa ilang pagkadaotan. Karon nagkasabot ang mga Pariseo nga bitkon siya. Gusto nila nga may masulti siya nga puwedeng gamiton aron ipadakop siya sa gobernador sa Roma, ug ilang gisuholan ang ilang mga batabata aron bitkon siya.—Lucas 6:7. Sila miingon: “Magtutudlo, nahibalo mi nga tinuod ang imong gisulti ug gitudlo, ug dili ka mapihigon. Gani nagtudlo ka sa dalan sa Diyos subay sa kamatuoran: Angay ba tang mobayad ug buhis sa Cesar o dili?” (Lucas 20:21, 22) Wala magpailad si Jesus sa ilang pag-ulog-ulog, kay siya nahibalo nga sila mga salingkapaw ug mga

maro. Kon moingon siyag, ‘Dili na angayng mobayad ug buhis,’ puwede siyang akusahag rebelyon batok sa Roma. Pero kon moingon siyag, ‘Oo, bayri ang buhis,’ lagmit masuko ang mga tawo nga daan nang naglagot nga nailalom sila sa Roma. Busa unsay iyang tubag? Si Jesus miingon: “Mga salingkapaw, nganong inyo kong gisulayan? Ipakita kanako ang sensilyo nga ibayad sa buhis.” Ilang gitunolan siyag usa ka denario. Siya miingon kanila: “Kang kinsa kining dagway ug ngalan?” Sila mitubag: “Sa Cesar.” Unya siya miingon kanila: “Kon mao, ibayad ninyo sa Cesar ang iya sa Cesar, apan ngadto sa Diyos ang iya sa Diyos.”—Mateo 22: 18-21.

˙

Mibilib sila sa giingon ni Jesus. Wala silay ikatubag maong nanglakaw na lang sila. Pero taas pa ang adlaw ug wala pa sila mahuman sa ilang paningkamot nga bitkon si Jesus. Human mapakyas ang mga Pariseo, mipuli na sab ang laing grupo sa relihiyon sa pagbitik kang Jesus. Ang mga Saduseo, kinsa nag-ingon nga walay pagkabanhaw, nangutana bahin sa pagkabanhaw ug sa pagpakigminyo sa bayaw nga lalaki. Sila nangutana: “Magtutudlo, si Moises miingon: ‘Kon ang usa ka tawo mamatay nga walay anak, ang iyang asawa kinahanglang minyoan sa iyang igsoon aron makapatunghag anak alang kaniya.’ Karon dihay pito ka magsoong lalaki sa amoa. Ang kinamagulangan naminyo ug namatay, ug kay walay anak, ang iyang asawa giminyoan sa iyang igsoon. Ingon usab niana ang nahitabo sa ikaduha ug sa ikatulo, hangtod sa ikapito. Sa ulahi, ang babaye namatay. Sa pagkabanhaw, kinsa man sa pito ang mahimo niyang bana nga silang tanan iya mang nabana?”—Mateo 22:24-28. Base sa sinulat ni Moises, nga gituohan sa mga Hudiyo, si Jesus mitubag: “Sayop ang inyong gihunahuna, kay wala mo mahibalo sa Kasulatan ug sa gahom sa Diyos. Kay inigkabanhaw nila, ang mga lalaki ug babaye dili na magminyo. Mahisama sila sa mga anghel sa langit. Apan bahin sa pagkabanhaw sa mga patay, wala ba mo makabasa sa basahon ni Moises, sa asoy bahin sa tunokong tanom, dihang ang Diyos nag-ingon kaniya: ‘Ako ang Diyos ni Abraham, ang Diyos ni Isaac, ug ang Diyos ni Jacob’? Diyos siya sa

IBAYAD NINYO SA CESAR ANG IYA SA CESAR ˙ MAMINYO PA BA INIGKABANHAW? ˙ KINALABWANG MGA SUGO

108

mga buhi, dili sa mga patay. Sayop gayod kamo.” (Marcos 12:24-27; Exodo 3:1-6) Ang mga naminaw mibilib sa maong tubag. Wala katubag ang mga Pariseo ug Saduseo kang Jesus, busa nagkahiusa sila sa pagsulay kaniya. Usa sa mga eskriba nangutana: “Magtutudlo, unsa ang kinalabwang sugo sa Balaod?” —Mateo 22:36. Si Jesus mitubag: “Ang una mao kini, ‘Paminaw, Oh Israel, si Jehova nga atong Diyos maoy usa ka Jehova, ug higugmaa si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing, sa tibuok mong kinabuhi, sa tibuok mong hunahuna, ug sa tibuok mong kusog.’ Ang ikaduha, ‘Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.’ Walay laing sugo nga mas labaw pa niini.”—Marcos 12:29-31. Pagkadungog sa tubag ni Jesus, ang eskriba miingon: “Magtutudlo, maayo ang imong tubag ug subay sa kamatuoran, ‘Usa ray Diyos, ug wala nay lain gawas Kaniya.’ Ug ang paghigugma kaniya sa tibuok kasingkasing, sa tibuok hunahuna, ug sa tibuok kusog, ug ang paghigugma sa isigkatawo sama sa kaugalingon labaw pa kaayog bili kay sa tanang halad nga sinunog ug uban pang halad.” Kay husto ang tubag sa eskriba, si Jesus miingon kaniya: “Ikaw dili halayo sa Gingharian sa Diyos.”—Marcos 12:32-34. Mga tulo na ka adlaw (Nisan 9, 10, ug 11) nga nanudlo si Jesus sa templo. Ang pipila, sama sa maong eskriba, nalipay nga maminaw kaniya. Pero wala malipay ang mga lider sa relihiyon, kinsa wala na ‘mangahas sa pagpangutana kaniya.’

 Giunsa pagbitik sa mga Pariseo si Jesus, ug unsay resulta?  Dihang gibitik siya sa mga Saduseo, giunsa sila pagtubag ni Jesus?  Dihang gitubag ni Jesus ang eskriba, unsay iyang gipasiugda nga importante kaayo? 251

GISAWAY ANG MGA MAGSUSUPAK MATEO 22:41–23:24 MARCOS 12:35- 40 LUCAS 20:41- 47

Wala molampos ang plano sa mga magsusupak sa pagpakaulaw kang Jesus o pagbitik kaniya aron siya dakpon sa mga Romano. (Lucas 20:20) Karon, Nisan 11, si Jesus didto pa gihapon sa templo ug siya na sab ang nangutana aron ipakita kon kinsa gyod siya. Siya miingon: “Unsay inyong hunahuna bahin sa Kristo? Kang kinsa siyang anak?” (Mateo 22:42) Daghan ang nahibalo nga kaliwat ni David ang Kristo, o Mesiyas. Ug kanay ilang tubag. —Mateo 9:27; 12:23; Juan 7:42. Nangutana si Jesus: “Apan ngano man nga si David pinaagi sa paggiya sa balaang espiritu nagtawag kaniya nga Ginoo, nga nag-ingon, ‘Si Jehova miingon sa akong Ginoo: “Lingkod sa akong tuong kamot hangtod nga ibutang ko ang imong mga kaaway ilalom sa imong mga tiil” ’? Busa kon gitawag siya ni David ug Ginoo, sa unsang paagi nga siya nahimong anak ni David?”—Mateo 22:43-45. Wala motubag ang mga Pariseo kay nagpaabot sila sa kaliwat ni David nga magpahigawas kanila sa pagmando sa mga Romano. Base sa giingon ni David sa Salmo 110:1, 2, gipasiugda ni Jesus nga ang Mesiyas labaw pa sa usa ka tawhanong magmamando. Siya ang Ginoo ni David, ug human makalingkod sa tuong kamot sa Diyos, magsugod siya sa pagmando. Tungod sa tubag ni Jesus, wala makatingog ang mga magsusupak. Daghang tawo, apil ang mga tinun-an, naminaw sab didto. Gipasidan-an sila ni Jesus bahin sa mga eskriba ug mga Pariseo. Ang maong mga tawo “naglingkod sa lingkoranan ni Moises” kay sila ang nagtudlo sa Balaod sa Diyos. Giingnan ni Jesus ang mga naminaw: “Buhata ug tumana ang tanan nilang isulti kaninyo, apan ayawg sundoga ang ilang binuhatan, kay wala nila tumana ang ilang ginasulti.”—Mateo 23:2, 3. Dayon naghatag si Jesus ug mga pananglitan sa ilang pagpakaaron-ingnon. Siya miingon: “Ilang gipadak-an ang mga kahita nga sudlanag kasulatan nga ilang ginasul-ob ingong panalipod.” Makita kini 252

diha sa agtang o bukton sa ubang Hudiyo. Pero gipadak-an sa mga Pariseo ang ilang sudlanag kasulatan aron ingnon silang debotado sa Balaod. Gipatas-an sab nila ang “mga borlas sa ilang mga besti.” May borlas ang sinina sa mga Israelinhon, pero seguroon gyod sa mga Pariseo nga mas taas ang ilang borlas. (Numeros 15:38-40) Gihimo nila kini aron “makita sa mga tawo.”—Mateo 23:5. Bisan ang mga tinun-an ni Jesus posibleng magtinguha nga mahimong prominente, busa gitambagan niya sila: “Ayaw mo pagpatawag ug Rabbi, kay usa ra ang inyong Magtutudlo, ug kamong tanan managsoon. Ayaw sab ninyo tawgang amahan si bisan kinsa dinhi sa yuta, kay usa ra ang inyong Amahan kinsa anaa sa langit. Ayaw mo pagpatawag nga pangulo, kay usa ra ang inyong Pangulo, ang Kristo.” Busa unsa may angay nilang panglantaw sa ilang kaugalingon? Ug unsay angay nilang panggawi? Giingnan sila ni Jesus: “Ang kinalabwan kaninyo kinahanglang mahimong inyong alagad. Kadtong magbayaw sa iyang kaugalingon ipaubos, ug kadtong magpaubos sa iyang kaugalingon pagabayawon.”—Mateo 23:8-12. Dayon gisulti ni Jesus ang alaot nga kahimtang sa salingkapaw nga mga eskriba ug Pariseo: “Alaot kamo, mga eskriba ug mga Pariseo, mga salingkapaw! kay inyong gisirad-an ang ganghaan sa Gingharian sa langit; kay kamo mismo dili mosulod, ug gibabagan ninyo ang uban sa pagsulod.”—Mateo 23:13. Gisaway ni Jesus ang mga Pariseo kay wala silay pagtahod sa kon unsay importante sa panglantaw ni Jehova. Makita kana sa mga balaod nga sila ray nag-imbento. Pananglitan, sila miingon: “Kon ang usa manumpa sa templo, dili niya kinahanglang tumanon kini; apan kon siya manumpa sa bulawan sa templo, obligado siya sa pagtuman niini.” Busa ilang gipakita ang ilang sayop nga panghunahuna, kay mas gipabilhan nila ang bulawan sa templo kay sa katuyoan sa templo—ang pagsimba kang Jehova aron masuod kaniya. Ug ilang “gibalewala

˙

˙ KANG KINSANG ANAK ANG KRISTO? PAGKASALINGKAPAW SA MGA MAGSUSUPAK GIYAGYAG NI JESUS

ang mas importanteng mga butang sa Balaod, nga mao ang hustisya, kaluoy, ug pagkamatinumanon.” —Mateo 23:16, 23; Lucas 11:42. Si Jesus miingon nga ang mga Pariseo maoy “mga buta nga tiggiya,” kay ilang gisala ang tagnok apan gilamoy ang kamelyo! (Mateo 23:24) Ilang gi-

109

sala ang mga tagnok sa ilang bino kay ila kining giisip nga hugawng insekto. Apan ang ilang pagbalewala sa mas bug-at nga mga butang sa Balaod samag paglamoy sa kamelyo, hayop nga giisip sab nilang hugaw pero dako kaayo kay sa tagnok. —Levitico 11:4, 21-24.

 Nganong wala maningog ang mga Pariseo dihang gipangutana sila ni Jesus sa giingon ni David sa Salmo 110?  Nganong gipadak-an sa mga Pariseo ang ilang sudlanag kasulatan ug gipatas-an ang mga borlas sa ilang besti?  Unsay gitambag ni Jesus sa iyang mga tinun-an? 253

KATAPOSANG ADLAW NI JESUS SA TEMPLO MATEO 23:25–24:2 MARCOS 12:41–13:2 LUCAS 21:1-6

Padayong giyagyag ni Jesus ang pagpakaaroningnon sa mga eskriba ug Pariseo dihang didto siya sa templo sa kataposang higayon. Gitawag niya sila nga mga salingkapaw. Migamit siyag ilustrasyon: “Inyong gihinloan ang gawas sa kopa ug sa yahong, apan sa sulod kini puno sa kadalo ug pagpatuyang. Buta nga Pariseo, hinloi una ang sulod sa kopa ug sa yahong, ug mahinlo usab ang gawas niini.” (Mateo 23:25, 26) Kutihan ang mga Pariseo kon bahin sa pagkahinlo ug panggawas nga dagway, pero hugaw ang ilang pagkatawo ug kasingkasing. Klaro usab ang ilang pagkasalingkapaw kay gusto silang mohimog mga lubnganan sa mga propeta ug dekorasyonan kini. Pero sumala pa kang Jesus, sila ‘mga kaliwat niadtong mga nagpatay sa mga propeta.’ (Mateo 23:31) Makita kini sa ilang mga paningkamot nga patyon si Jesus. —Juan 5:18; 7:1, 25. Dayon gihisgotan ni Jesus kon unsay mahitabo sa maong mga lider sa relihiyon kon dili sila maghinulsol: “Mga halas, kaliwat sa mga bitin, unsaon ninyo pag-ikyas sa paghukom sa Gehenna?” (Mateo 23:33) Ang Gehenna mao ang Walog sa Hinnom, ug dinhi ginasunog ang mga basura. Nagrepresentar kini sa permanenteng kalaglagan nga mahitabo sa daotang mga eskriba ug Pariseo. Ang mga tinun-an ni Jesus mao ang iyang mga representante ingong “mga propeta, mga tawong maalamon, ug mga magtutudlo sa publiko.” Unsaon unya sila pagtratar? Giingnan ni Jesus ang mga lider sa relihiyon: “Ang uban [sa akong mga tinun-an] inyong patyon ug ibitay sa estaka, ug ang uban usab inyong lapdosan diha sa inyong mga sinagoga ug lutoson sa matag siyudad, mao nga kamo manubag sa dugo sa tanang matarong nga gipatay, gikan kang Abel hangtod kang Zacarias . . . kinsa inyong gipatay.” Siya nagpasida254

an: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kining tanan modangat niini nga kaliwatan.” (Mateo 23: 34-36) Nahitabo kini sa 70 C.E., dihang gilaglag sa Romanong mga sundalo ang Jerusalem ug libolibong Hudiyo ang nangamatay. Naguol si Jesus sa paghunahuna niining makuyaw nga panghitabo. Siya miingon: “Jerusalem, Jerusalem, inyong gipamatay ang mga propeta ug gibato kadtong gipadala kaninyo! Pagkadaghang higayon nga buot nakong tigomon ang inyong mga anak sama sa pagtigom sa himungaan sa iyang mga piso ilalom sa iyang mga pako! Apan midumili mo. Tan-awa! Ang inyong templo mabiniyaan.”—Mateo 23:37, 38. Si Jesus mipadayon: “Sultihan ko kamo, sukad karon dili gyod mo makakita kanako hangtod nga kamo moingon, ‘Bulahan siya nga mianhi sa ngalan ni Jehova!’ ” (Mateo 23:39) Ang iyang gisulti gikutlo gikan sa tagna sa Salmo 118:26: “Dalayegon ang Usa nga moanhi sa ngalan ni Jehova; kami nagpanalangin kaninyo gikan sa balay ni Jehova.” Dihang malaglag na ang templo, klaro nga wala nay moadto didto aron mosimba sa Diyos. Dayon miadto si Jesus sa bahin sa templo diin gibutang ang panudlanag bahandi. Ang mga tawo makahulog ug donasyon sa gamayng buho ibabaw niini. Nakita ni Jesus ang datong mga Hudiyo nga “naghulog ug daghang sensilyo.” Karon may kabos nga babayeng balo nga naghulog ug “duha ka gagmayng sensilyo nga ubos kaayog bili.” (Marcos 12:41, 42) Seguradong nahibalo si Jesus nga nalipay ang Diyos sa gihatag sa babayeng balo. Gitawag ni Jesus ang iyang mga tinun-an ug miingon: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kining kabos nga babayeng balo naghulog ug labaw pa kay sa tanang naghulog ug salapi sa mga panudlanag bahandi.” Ngano man? Siya miingon: “Silang tanan naghulog sa ilang sobra, apan siya,

˙

˙

GISAWAY NA SAB NI JESUS ANG MGA LIDER SA RELIHIYON ˙ LAGLAGON ANG TEMPLO POBRENG BIYUDA MIAMOT UG DUHA KA GAGMAYNG SENSILYO

bisan pa sa iyang kakabos, naghulog sa tanan niyang nabatonan, ang tibuok niyang panginabuhian.” (Marcos 12:43, 44) Lahi kaayo ang babayeng balo kay sa mga lider sa relihiyon! Hapit nang mahuman ang Nisan 11, ug mibiya si Jesus sa templo sa kataposang higayon. Usa sa iyang mga tinun-an miingon: “Magtutudlo, tan-awa! Pagkadagko ug pagkanindot sa mga bato ug mga tinukod!” (Marcos 13:1) Dagko kaayo ang ubang bato sa paril sa templo, ug walay makaingon nga malumpag kini. Busa kahibulo-

110

ngan kaayo nga si Jesus miingon: “Nakita ninyo nga nindot ug dagko kaayo kini nga mga tinukod. Apan wala unyay bato dinhi nga magpabiling nagpatong sa laing bato kay kining tanan pagalumpagon.”—Marcos 13:2. Human niya isulti kini, si Jesus ug ang mga apostoles mitabok sa Walog sa Kidron ug mitungas sa usa ka bahin sa Bukid sa mga Olibo. Niining tungora kauban niya ang upat ka apostoles—sila Pedro, Andres, Santiago, ug Juan. Gikan didto ilang malantaw ang nindot kaayong templo.

 Unsay gihimo ni Jesus sa iyang kataposang adlaw sa templo?  Unsay gitagna ni Jesus nga mahitabo sa templo?  Nganong miingon si Jesus nga mas dako ang gihatag sa babayeng balo kay sa mga dato? 255

NANGAYOG ILHANAN ANG MGA APOSTOLES MATEO 24:3-51 MARCOS 13:3-37 LUCAS 21:7-38

256

˙

Martes na sa hapon, ug hapit nang matapos ang Nisan 11. Pipila ka adlaw na nga daghag gibuhat si Jesus ug hapit na sab matapos ang iyang panahon sa yuta. Sa maadlaw siya manudlo sa templo, ug sa magabii matulog siya sa gawas sa siyudad. Interesado kaayo ang mga tawo, nga bisan sayo sa buntag sila “mangadto sa templo aron mamati kaniya.” (Lucas 21:37, 38) Apan karon, si Jesus naglingkod sa Bukid sa mga Olibo uban sa upat ka apostoles—sila Pedro, Andres, Santiago, ug Juan. Silang upat nakig-estorya kaniya nga silasila ra. Nabalaka sila sa mahitabo kay bag-o rang nagtagna si Jesus nga walay bato ang magpabiling magpatong sa laing bato didto sa templo. Pero dili lang kadto ang ilang gihunahuna. Sa una, gidasig na sila ni Jesus: “Kamo . . . kinahanglang andam kanunay, kay sa oras nga wala ninyo damha, ang Anak sa tawo moabot.” (Lucas 12:40) Naghisgot sab siya kaniadto bahin sa “adlaw nga ipadayag ang Anak sa tawo.” (Lucas 17:30) May koneksiyon kaha kini sa iyang giingon karon bahin sa templo? Interesado kaayong mahibalo ang mga apostoles. Sila miingon: “Sultihi kami, kanus-a kini mahitabo, ug unsa man unyay ilhanan sa imong presensiya ug sa hinapos sa sistema sa mga butang?” —Mateo 24:3. Lagmit naghunahuna sila sa kalaglagan sa templo. Nangutana sab sila bahin sa presensiya sa Anak sa tawo. Tingali nahinumdom sila sa ilustrasyon ni Jesus bahin sa “halangdong tawo” nga ‘moadto sa layong dapit aron mahimong hari, ug unya mopauli.’ (Lucas 19:11, 12) Dugang

˙ UPAT KA TINUN-AN NANGAYOG ILHANAN KATUMANAN SA UNANG SIGLO UG SA UMAABOT ˙ KINAHANGLANG ALERTO TA KANUNAY

111

pa, naghunahuna sila kon unsay mahitabo sa “hinapos sa sistema sa mga butang.” Sa iyang tubag, si Jesus naghatag ug ilhanan kon kanus-a malaglag ang Jerusalem ug ang templo. Pero dili lang kana. Kini nga ilhanan makatabang sa mga Kristohanon sa umaabot nga mahibalo nga sila nagkinabuhi na sa panahon sa iyang “presensiya” ug duol na ang kataposan sa sistema sa mga butang sa yuta. Paglabay sa katuigan, nakita sa mga apostoles ang katumanan sa tagna ni Jesus. Daghan niini ang natuman sa ilang panahon. Busa wala na makurat ang mga Kristohanon nga nabuhi 37 ka tuig sa ulahi, niadtong 70 C.E., dihang gilaglag ang Jerusalem ug ang templo. Pero dili tanang tagna ni Jesus ang natuman sa wala pay 70 C.E. ug niadto mismong 70 C.E. Busa unsa man unya ang ilhanan sa iyang presensiya ingong Hari sa Gingharian? Gibutyag ni Jesus sa iyang mga apostoles ang tubag. Gitagna ni Jesus nga duna unyay “mga gubat sa lainlaing dapit” ug “ang nasod makiggubat batok sa nasod ug ang gingharian batok sa gingharian.” (Mateo 24:6, 7) Miingon sab siya nga “duna unyay dagkong linog, mga kanihit sa pagkaon, ug kamatay sa lainlaing dapit.” (Lucas 21:11) Gipasidan-an ni Jesus ang mga tinun-an: “Dakpon mo ug lutoson sa mga tawo.” (Lucas 21:12) Duna unyay bakak nga mga propeta ug daghan ang ilang mapahisalaag. Mokaylap ang pagkadaotan ug mobugnaw ang gugma sa daghan. Dugang pa, si Jesus miingon nga ang “maayong balita sa Gingharian isangyaw sa tibuok yuta sa pagpamatuod ngadto sa

 Nganong nangutana ang mga apostoles bahin sa mahitabo sa umaabot, ug unsa pa kahay ilang gihunahuna?  Kanus-a nagsugod pagkatuman ang tagna ni Jesus, ug sa unsang paagi?  Unsang mga panghitabo ang ilhanan sa presensiya ni Kristo?

tanang kanasoran, ug unya moabot ang kataposan.”—Mateo 24:14. Bisag natuman ang ubang bahin sa tagna sa wala pa malaglag ug dihang gilaglag sa mga Romano ang Jerusalem, duna bay gitumong si Jesus nga mas dakong katumanan sa umaabot? Imo bang nakita ang ebidensiya sa dakong katumanan niini nga tagna karon? Usa sa gihisgotan ni Jesus nga ilhanan sa iyang presensiya mao ang pagtungha sa “dulumtanang butang nga magpahinabog kalaglagan.” (Mateo 24:15) Sa 66 C.E., ang dulumtanang butang mao ang “nagkampong kasundalohan” dala ang ilang idolatrosong simbolo o emblema sa Roma. Gipalibotan sa mga Romano ang Jerusalem ug gilumpag ang ubang bahin sa paril niini. (Lucas 21:20) Busa ang “dulumtanang butang” nagbarog sa lugar nga giisip sa mga Hudiyo nga “balaang dapit.” Si Jesus mipadayon sa pagtagna: “Aduna unyay dakong kasakitan nga wala pa mahitabo sukad sa sinugdan sa kalibotan hangtod karon, ug dili na mahitabo pag-usab.” Niadtong 70 C.E., gilaglag sa mga Romano ang Jerusalem. Ang gihimo sa mga Romano sa ‘balaang siyudad’ ug sa templo niini mao ang dakong kasakitan niadtong panahona, ug libolibo ang gipamatay. (Mateo 4:5; 24:21) Wala nay molabaw pa niini nga kalaglagan sa tanang kalaglagan nga nasinati sa siyudad ug sa mga Hudiyo. Kini nagtapos sa gatosan ka tuig nga sistema sa pagsimba sa mga Hudiyo. Busa ang mas dakong katumanan sa tagna ni Jesus seguradong makalilisang. MAGMAPOSITIBO PANAHON SA KATAPOSAN

Wala pa mahuman si Jesus sa pagpakigestorya sa iyang mga apostoles bahin sa ilhanan sa iyang paghari sa Gingharian ug sa kataposan sa sistema sa mga butang. Karon, iyang gipasidan-an ang mga tinun-an nga dili mosunod sa “mini nga mga Kristo ug mini nga mga propeta,” nga mosulay sa ‘pagpahisalaag, kon mahimo, bisan sa mga pinili.’ (Mateo 24:24) Pero dili mahi258

salaag ang mga pinili. Ang bakak nga mga Kristo makita, pero ang presensiya ni Jesus dili makita. Bahin sa dakong kasakitan nga mahitabo sa hinapos niini nga sistema sa mga butang, si Jesus miingon: “Ang adlaw mongitngit, ug ang bulan dili modan-ag, ug ang mga bituon mangahulog gikan sa langit, ug ang mga gahom sa kalangitan mangatay-og.” (Mateo 24:29) Ang mga apostoles nga nakadungog niining makalilisang nga mga pulong wala mahibalo kon unsa gyoy mahitabo sa umaabot pero seguradong makapakurat kini. Unsa unyay epekto niini sa mga tawo? Si Jesus miingon: “Ang mga tawo panguyapan tungod sa kahadlok ug sa pagpaabot sa mga butang nga mahitabo sa yuta, kay ang mga gahom sa kalangitan mangatay-og.” (Lucas 21:26) Gihulagway ni Jesus dinhi ang kinakuyawang panahon sa mga tawo. Pero makapadasig nga gipatin-aw ni Jesus sa mga apostoles nga dili tanan ang maguol dihang ‘ang Anak sa tawo moabot uban ang gahom ug dakong himaya.’ (Mateo 24:30) Iyang gipakita nga dunay himoon ang Diyos “tungod sa mga pinili.” (Mateo 24:22) Busa unsa unyay angayng reaksiyon sa matinumanong mga tinun-an sa makapakurat nga katumanan sa tagna ni Jesus? Gidasig niya sila: “Inigsugod nag kahitabo niining mga butanga, tindog nga tul-id ug ihangad ang inyong mga ulo, kay nagkaduol na ang inyong kaluwasan.”—Lucas 21:28. Pero unsaon pagkahibalo sa mga tinun-an ni Jesus nga magkinabuhi nianang panahona nga duol na ang kataposan? Miasoy si Jesus ug ilustrasyon bahin sa kahoyng igos: “Dihang ang linghod nga mga sanga niini mangudlot na, mahibalo mo nga duol na ang ting-init. Sa susama, dihang makita na ninyo kining tanan, makaseguro mo nga duol na siya, gani anaa na siya sa pultahan. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga kining kaliwatana dili gayod mahanaw hangtod nga mahitabo kining tanan.” —Mateo 24:32-34.

Busa dihang makita sa mga tinun-an nga matuman ang lainlaing bahin sa ilhanan, ilang masabtan nga duol na ang kataposan. Ingong tambag para sa mga tinun-an nga magkinabuhi nianang importanteng panahon, si Jesus miingon: “Bahin nianang adlawa ug orasa walay nahibalo, bisan ang mga anghel sa langit o ang Anak, apan ang Amahan lang. Kay sama sa mga adlaw ni Noe, mao man usab unya sa presensiya sa Anak sa tawo. Sa wala pa ang Lunop, ang mga tawo nangaon, nanginom, ug nagminyo hangtod sa adlaw nga si Noe misulod sa arka, ug wala sila magtagad hangtod miabot ang Lunop ug gibanlas silang tanan. Mao man usab unya sa presensiya sa Anak sa tawo.” (Mateo 24:36-39) Ang Lunop sa adlaw ni Noe dunay tibuok kalibotang epekto. Ingon niana sab ang mahitabo sa presensiya ni Jesus. Ang mga apostoles nga naminaw kang Jesus didto sa Bukid sa mga Olibo seguradong nakasabot nga kinahanglan silang alerto kanunay. Siya miingon: “Pagbantay nga ang inyong kasingkasing dili mabug-atan sa pagpalabig kaon, sa pagpalabig inom, ug sa mga kabalaka sa kinabuhi, ug sa kalit kanang adlawa moabot kaninyo ingong usa ka lit-ag. Kay moabot kini sa tanang nagpuyo sa tibuok yuta. Nan padayon sa pagtukaw, nga mangamuyo kanunay nga kamo makaikyas niining tanang butang nga kinahanglang mahitabo ug makabarog atubangan sa Anak sa tawo.”—Lucas 21:34-36. Gipakita na sab ni Jesus nga ang iyang tagna dili lang matuman sa usa ka lugar. Wala pod siya magtagna sa panghitabo nga matuman paglabayg pipila ka tuig ug makaapektar lang sa siyu-

dad sa Jerusalem o sa nasod sa mga Hudiyo. Ang iyang gitagna mahitabo sa “tanang nagpuyo sa tibuok yuta.” Siya miingon nga ang iyang mga tinun-an kinahanglang kanunayng magbantay, alerto, ug andam. Gipasiugda ni Jesus ang maong pasidaan pinaagig ilustrasyon: “Matikdi kini: Kon ang tagbalay nahibalo pa kon unsang orasa sa kagabhion moabot ang kawatan, magbantay gyod unta siya aron dili malungkab ang iyang balay. Busa kamo usab kinahanglang andam kanunay kay ang Anak sa tawo moabot sa oras nga wala ninyo damha.”—Mateo 24:43, 44. Dayon gidasig ni Jesus ang mga tinun-an nga magmapositibo. Gipasaligan niya sila nga inigkatuman sa tagna, duna unyay usa ka “ulipon” nga alerto ug aktibo. Naghisgot si Jesus ug situwasyon nga daling masabtan sa mga apostoles: “Kinsa ba gayod ang matinumanon ug maalamong ulipon nga gitudlo sa iyang agalon ibabaw sa iyang mga sulugoon sa panimalay, sa paghatag kanilag pagkaon sa hustong panahon? Malipayon kanang ulipona kon sa pag-abot sa iyang agalon makaplagan siya nga naghimo niana! Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, iyang itudlo siya sa pagdumala sa tanan niyang kabtangan.” Pero kon ang “ulipon” mahimong daotan ug bun-ogon ang uban, ang agalon “magsilot kaniya sa hilabihan.”—Mateo 24:45-51; itandi ang Lucas 12: 45, 46. Wala mag-ingon si Jesus nga may grupo sa iyang mga sumusunod nga mahimong daotan. Busa unsang leksiyon ang gustong itudlo ni Jesus sa mga tinun-an? Gusto niya nga sila kanunayng alerto ug aktibo, sama sa iyang ipakita sa sunod nga ilustrasyon.

 Sa unsang paagi mitungha ang “dulumtanang butang,” ug unsay sunod nga nahitabo?  Unsa unyay reaksiyon sa mga tawo inigkakita nila sa katumanan sa tagna ni Jesus?  Unsang ilustrasyon ang giasoy ni Jesus sa mga tinun-an aron ilang masabtan nga duol na ang kataposan?  Unsay nagpakita nga matuman sa tibuok kalibotan ang tagna ni Jesus?  Unsay tambag ni Jesus sa mga tinun-an nga magkinabuhi sa hinapos sa sistema sa mga butang? 259

LEKSIYON BAHIN SA PAGBANTAY KANUNAY —ANG MGA DALAGA MATEO 25:1-13

Natubag na ni Jesus ang pangutana sa iyang mga apostoles bahin sa ilhanan sa iyang presensiya ug sa hinapos sa sistema sa mga butang. Bahin niini, iyang gitambagan sila karon pinaagig laing ilustrasyon. Ang katumanan niini makita niadtong magkinabuhi sa iyang presensiya. Siya miingon: “Ang Gingharian sa langit mahisama sa 10 ka ulay nga nagdalag mga lampara ug nanggawas aron sa pagsugat sa pamanhonon. Ang lima kanila buangbuang ug ang laing lima maalamon.”—Mateo 25:1, 2. Wala ipasabot ni Jesus nga buangbuang ang katunga sa iyang mga tinun-an nga makapanunod sa Gingharian sa langit ug maalamon ang laing katunga. Hinunoa, kon bahin sa Gingharian,

iyang gipasiugda nga naa ra sa matag tinun-an kon magbantay ba sila o dili. Pero masaligon si Jesus nga ang tanan niyang alagad makapabiling matinumanon ug makadawat sa mga panalangin sa iyang Amahan. Sa ilustrasyon, ang tanang 10 ka ulay o dalaga nanggawas aron mosugat sa pamanhonon ug mouban sa prosesyon sa kasal. Inig-abot sa pamanhonon, sug-an sa mga dalaga ang agianan gamit ang ilang mga lampara, nga magpasidungog kaniya samtang iyang dad-on ang pangasaw-onon sa balay nga iyang giandam. Pero unsay nahitabo? Si Jesus miingon: “Ang mga buangbuang nagdalag mga lampara apan wala magdalag reser-

˙

bang lana, samtang ang mga maalamon nagdalag mga lampara ug nagdala usab ug reserbang lana. Kay nalangan ang pamanhonon, silang tanan nagduka ug nakatulog.” (Mateo 25:3-5) Wala dayon moabot ang pamanhonon sa oras nga ilang gidahom. Dugay nga naghulat ang mga dalaga ug nakatulog sila. Lagmit ang mga apostoles nahinumdom sa giingon ni Jesus bahin sa halangdong tawo nga miadto sa laing lugar ug “dihang nahimo na siyang hari, siya mipauli.” —Lucas 19:11-15. Sa ilustrasyon bahin sa 10 ka dalaga, gipakita ni Jesus kon unsay mahitabo dihang moabot na ang pamanhonon: “Pagkatungang gabii dihay misinggit: ‘Ania na ang pamanhonon! Panggawas na mo ug sugata siya.’ ” (Mateo 25:6) Andam ba ang mga dalaga? Nagbantay ba sila? Si Jesus mipadayon: “Unya namangon ang 10 ka ulay ug giandam ang ilang mga lampara. Ang mga buangbuang miingon sa mga maalamon, ‘Hatagi mig diyutayng lana, kay hapit nang mapalong ang among mga lampara.’ Ang mga maalamon miingon: ‘Basig dili kini paigo alang natong tanan. Pangadto hinuon mo sa mga namaligya niini ug pamalit mo.’ ”—Mateo 25:7-9. Busa ang lima ka buangbuang nga dalaga wala magbantay ug dili andam sa pag-abot sa pamanhonon. Kulang ang lana sa ilang mga lampara ug kinahanglan pa silang mangitag dugang. Si Jesus miingon: “Samtang sila nanglakaw aron mamalit, ang pamanhonon miabot. Ang mga ulay nga

ILUSTRASYON NI JESUS BAHIN SA NAPULO KA DALAGA

112

nakapangandam nanguban kaniya sa kombira sa kasal. Ug dihang nakasulod na sila, ang pultahan gisirhan. Dayon, ang ubang mga ulay nangabot ug miingon, ‘Senyor, Senyor, ablihi mi!’ Siya mitubag, ‘Wala gyod ko makaila ninyo.’ ” (Mateo 25: 10-12) Pagkaluoy nila kay sila dili andam ug wala magbantay! Nasabtan sa mga apostoles nga si Jesus mao ang pamanhonon. Sa nangagi, gipakasama niya ang iyang kaugalingon sa pamanhonon. (Lucas 5: 34, 35) Ug kinsa pod ang maalamong mga dalaga? Dihang naghisgot si Jesus sa “gamayng panon” nga makapanunod sa Gingharian, siya miingon: “Pangandam ug dagkoti ang inyong mga lampara.” (Lucas 12:32, 35) Busa sa iyang ilustrasyon bahin sa mga dalaga, masabtan sa mga apostoles nga sila ug ang ubang dinihogan ang gitumong ni Jesus. Unsay gipasiugda ni Jesus niini nga ilustrasyon? Klaro ang mensahe ni Jesus. Iyang gitapos ang iyang ilustrasyon sa pag-ingon: “Padayon sa pagbantay kay wala mo mahibalo sa adlaw o sa oras.”—Mateo 25:13. Tin-aw nga si Jesus nagdasig sa iyang matinumanong mga sumusunod nga sila kinahanglang ‘magpadayon sa pagbantay’ panahon sa iyang presensiya. Siya moabot, ug sila kinahanglang andam ug magbantay—sama sa lima ka maalamong mga dalaga—aron makapokus sila kanunay sa bililhong paglaom ug madawat ang ilang ganti.

 Nganong ang lima ka maalamong dalaga lahi sa lima ka buangbuang nga dalaga kon bahin sa pagbantay ug pagkahimong andam?  Kinsa ang pamanhonon, ug kinsa ang mga dalaga?  Unsay gipasiugda ni Jesus sa ilustrasyon bahin sa 10 ka dalaga? 261

LEKSIYON BAHIN SA PAGKUGI—ANG MGA TALANTON MATEO 25:14-30

Didto pa sa Bukid sa mga Olibo si Jesus ug ang iyang upat ka apostoles dihang nag-asoy siyag laing ilustrasyon. Sa milabayng mga adlaw, didto sa Jerico, miasoy siyag ilustrasyon bahin sa mga mina aron ipakita nga dili dayon moabot ang Gingharian. Ang ilustrasyon nga iyang iasoy karon medyo parehas niana. Sumpay gihapon kini sa iyang tubag sa pangutana bahin sa iyang presensiya ug sa hinapos sa sistema sa mga butang. Gipasiugda niini nga kinahanglang magkugi ang iyang mga tinun-an sa buluhaton nga iyang isalig kanila. Si Jesus miingon: “Sama kini sa usa ka tawo nga hapit nang molangyaw. Sa wala pa siya mogikan, iyang gipatawag ang iyang mga ulipon ug gipiyal kanila ang iyang kabtangan.” (Mateo 25:14) Kay gipakasama na ni Jesus ang iyang kaugalingon sa tawo nga milangyaw “aron mahimong hari,” dali rang nasabtan sa mga apostoles nga si Jesus ang “tawo” nga gihisgotan dinhi. —Lucas 19:12. Sa wala pa molangyaw ang tawo, iyang gibilin sa mga ulipon ang iyang kabtangan. Sa tulo ka tuig ug tunga nga pagministeryo ni Jesus, nagpokus siya sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos ug nagbansay sa iyang mga tinun-an niini nga buluhaton. Karon mobiya na siya, ug masaligon siya nga ilang ipadayon ang maong buluhaton.—Mateo 10:7; Lucas 10:1, 8, 9; itandi ang Juan 4:38; 14:12. Sumala sa ilustrasyon, giunsa pagbahinbahin sa tawo ang iyang kuwarta? Si Jesus miasoy: “Ang usa gihatagan niyag lima ka talanton nga sensilyo, ang lain duha, ang lain pa usa, sumala sa katakos sa matag usa, ug dayon siya milangyaw.” (Mateo 25:15) Unsay himoon sa mga ulipon sa kuwarta nga gisalig kanila? Magkugi kaha sila aron moganansiya ang kuwarta sa ilang agalon? Gisultihan ni Jesus ang mga apostoles: 262

“Dihadiha kadtong nakadawat ug lima ka talanton milakaw ug nagnegosyo ug nakaganansiyag lima pa. Sa susama, kadtong nakadawat ug duha nakaganansiyag duha pa. Apan ang ulipon nga nakadawat ug usa lang milakaw ug iyang gilubong sa yuta ang kuwarta sa iyang agalon.” (Mateo 25:16-18) Unsay mahitabo inigbalik sa agalon? Si Jesus mipadayon: “Paglabay sa taas nga panahon, ang agalon niadtong mga ulipona miabot aron makighusay kanila.” (Mateo 25:19) Ang unang duha ka ulipon nagkugi, “sumala sa katakos sa matag usa.” Ilang gipatubo ang kuwarta nga gisalig kanila. Ang lima ka talanton sa agalon iyang gipatubo ug doble, ug mao sab ang gihimo sa gihatagan ug duha ka talanton. (Kaniadto, ang trabahante kinahanglang magtrabaho ug 19 ka tuig aron makatigom ug kuwarta nga katumbas sa usa ka talanton.) Gidayeg silang duha sa agalon: “Dalayegon ang imong gihimo, maayo

˙

ug kasaligan nga ulipon! Kay kasaligan ka sa pipila ka butang, akong ipiyal kanimo ang daghang butang. Paglipay uban kanako.”—Mateo 25:21. Pero lahi ang gihimo sa ulipon nga gihatagag usa ka talanton. Siya miingon: “Agalon, nahibalo ko nga estrikto ka. Nagaani ka bisag wala magpugas ug nagatigom ka bisag wala magpalid. Busa nahadlok ko ug akong gilubong ang imong talanton. Ania, akong ibalik kini kanimo.” (Mateo 25: 24, 25) Wala man lang niya ideposito sa bangko ang kuwarta aron unta motubo ug mokita bisag gamay ang iyang agalon. Tungod niana, naalkanse na hinuon ang agalon. Angayan lang nga tawgon siyang “daotan ug tapolan nga ulipon” sa iyang agalon. Gibawi ang iyang talanton ug gihatag sa kugihan nga ulipon. Ang agalon miingon: “Kadtong duna nay iya, dugangan pa, ug dagaya ang iyang mabatonan. Apan kadtong walay iya, bisan ang diyutay nga anaa kaniya kuhaon gikan kaniya.”—Mateo 25:26, 29. Ang mga tinun-an ni Jesus daghan ug angayng palandongon, apil na kini nga ilustrasyon. Ilang nasabtan nga importante kaayo ang buluhaton nga gisalig ni Jesus kanila—ang dakong pribilehiyo sa paghimog mga tinun-an. Ug nagdahom siya nga magkugi sila. Nahibalo si Jesus nga lainlain ang ilang mahimo sa buluhatong pagsangyaw nga iyang gisugo kanila. Sama sa nahisgotan sa ilustrasyon, ang tanan magkugi “sumala

NAGHISGOT SI JESUS SA ILUSTRASYON BAHIN SA MGA TALANTON

113

sa katakos sa matag usa.” Siyempre, wala kini magpasabot nga malipay si Jesus kon ang tinunan “tapolan” ug dili mohimo sa iyang maarangan sa paghimo sa responsabilidad nga gihatag kaniya. Pero seguradong nalipay ang mga apostoles niini nga pasalig: “Kadtong duna nay iya, dugangan pa”!

 Sa ilustrasyon bahin sa mga talanton, kinsa ang sama sa agalon, ug kinsa ang sama sa mga ulipon?  Unsang mga leksiyon ang gitudlo ni Jesus sa iyang mga tinun-an?

263

PAGBALIK NI KRISTO IYANG HUKMAN ANG MGA KARNERO UG KANDING MATEO 25:31- 46

Didto sa Bukid sa mga Olibo, bag-o lang giasoy ni Jesus ang ilustrasyon bahin sa 10 ka dalaga ug mga talanton. Giunsa niya pagtapos ang iyang tubag sa pangutana sa mga apostoles bahin sa ilhanan sa iyang presensiya ug sa hinapos sa sistema sa mga butang? Iyang gitapos kini pinaagig ilustrasyon bahin sa mga karnero ug kanding. Iyang giuna paghisgot ang kahimtang dihang mahitabo kini nga ilustrasyon. Si Jesus miingon: “Pag-abot sa Anak sa tawo diha sa iyang himaya, ug ang tanang anghel uban kaniya, siya molingkod sa iyang mahimayaong trono.” (Mateo 25:31) Giklaro niya nga siya mismo ang pangunang karakter sa ilustrasyon. Pirme niyang hisgotan nga siya ang “Anak sa tawo.”—Mateo 8:20; 9:6; 20: 18, 28. Kanus-a matuman kini nga ilustrasyon? Mahitabo kini dihang si Jesus moabot “diha sa iyang himaya” uban sa mga anghel ug molingkod sa “iyang mahimayaong trono.” Iya nang gihisgotan kaniadto nga “makita nila ang Anak sa tawo diha sa mga panganod sa langit nga moabot uban ang gahom ug dakong himaya” uban sa iyang mga anghel. Ug kanus-a kini mahitabo? “Dihadiha human sa kasakitan.” (Mateo 24:29-31; Marcos 13:26, 27; Lucas 21:27) Busa matuman kini nga ilustrasyon sa umaabot nga pagbalik ni Jesus uban ang himaya. Unsay iyang sunod nga buhaton? Si Jesus mipatin-aw: “Pag-abot sa Anak sa tawo . . . , ang tanang kanasoran tigomon sa iyang atubangan, ug iyang lainlainon ang katawhan, sama sa usa ka magbalantay nga maglain sa mga karnero gikan sa mga kanding. Ug iyang ibutang ang mga karnero sa iyang tuo, apan ang mga kanding sa iyang wala.”—Mateo 25:31-33. Kon bahin sa mga karnero, si Jesus miingon: “Unya ang Hari moingon niadtong anaa sa iyang tuo: ‘Ari mo, kamong gipanalanginan sa akong 264

˙ GIASOY NI JESUS ANG ILUSTRASYON BAHIN SA MGA KARNERO UG KANDING

Amahan. Dawata ingong panulondon ang Gingharian nga giandam alang kaninyo sukad pa sa pagkatukod sa kalibotan.’ ” (Mateo 25:34) Nganong gipaboran sa Hari ang mga karnero? Ang Hari miingon: “Gigutom ko ug gihatagan ko ninyog pagkaon; giuhaw ko ug gihatagan ko ninyog mainom. Estranyo ko ug inyo kong giabiabi; hubo ko ug inyo kong gibestihan. Nasakit ko ug inyo kong giatiman. Nabilanggo ko ug inyo kong giduaw.” Dihang kini nga mga karnero, o “mga matarong,” nangutana kon kanus-a nila kini gihimo, si Jesus miingon: “Bisan unsay inyong gihimo sa usa sa mga labing ubos niining akong mga igsoon, gihimo sab ninyo kanako.” (Mateo 25:35, 36, 40, 46) Wala nila kini himoa sa langit kay wala may masakiton o gigutom didto. Seguradong gihimo nila kini sa mga igsoon ni Kristo dinhi sa yuta. Unsa pod ang mahitabo sa mga kanding nga gibutang sa wala? Si Jesus miingon: “Unya [ang Hari] moingon niadtong anaa sa iyang wala: ‘Pahawa kamong mga tinunglo ug pangadto mo sa kalayo nga walay kataposan nga giandam alang sa Yawa ug sa iyang mga demonyo. Kay gigutom ko, apan wala ko ninyo hatagig pagkaon; ug giuhaw ko, apan wala ko ninyo hatagig mainom. Estranyo ko, apan wala ko ninyo abiabiha; hubo, apan wala ko ninyo bestihi; nasakit ug nabilanggo, apan wala ko ninyo atimana.’ ” (Mateo 25:4143) Kini nga paghukom angayan sa mga kanding kay dili maayo ang ilang pagtratar sa mga igsoon ni Kristo dinhi sa yuta.

114

Nasabtan sa mga apostoles nga ang resulta niini nga paghukom sa umaabot permanente, o walay kataposan. Giingnan sila ni Jesus: “Unya [ang Hari moingon]: ‘Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, bisan unsa nga wala ninyo himoa sa usa niining mga labing ubos, wala usab ninyo himoa kanako.’ Kini sila mamatay hangtod sa hangtod, apan ang mga matarong makadawat ug kinabuhing walay kataposan.”—Mateo 25:45, 46. Daghag angayng palandongon ang mga apostoles tungod sa tubag ni Jesus sa ilang pangutana. Kini makatabang nila nga susihon ang ilang hunahuna ug binuhatan.

 Sa ilustrasyon ni Jesus, kinsa “ang Hari,” ug kanus-a mahitabo kini nga ilustrasyon?  Nganong paboran ni Jesus ang mga karnero?  Unsay basehan nga mahukman nga kanding ang ubang tawo, ug unsay dangatan sa mga karnero ug kanding? 265

HAPIT NA ANG KATAPOSANG PASKUWA NI JESUS MATEO 26:1-5, 14-19 MARCOS 14:1, 2, 10-16 LUCAS 22:1-13

Nahuman na si Jesus sa pagtudlo sa upat ka apostoles didto sa Bukid sa mga Olibo. Iyang gitubag ang ilang pangutana bahin sa iyang umaabot nga presensiya ug sa hinapos sa sistema sa mga butang. Daghan kaayo siyag gihimo sa Nisan 11! Lagmit pabalik na sila sa Betania aron mopahulay dihang giingnan ni Jesus ang mga apostoles: “Nahibalo mo nga duha ka adlaw gikan karon Paskuwa na, ug ang Anak sa tawo igatugyan aron patyon sa estaka.”—Mateo 26:2. Pagka-Miyerkoles, lagmit mga apostoles lang ang kauban ni Jesus tibuok adlaw. Sa miaging adlaw, Martes, iyang gibadlong ang mga lider sa relihiyon ug giyagyag ang ilang daotang buhat. Gusto nilang patyon si Jesus. Busa wala na siya magpakita sa publiko sa Nisan 12 aron walay makapugong niya sa pagselebrar sa Pasku-

wa uban sa mga apostoles pagkasunod gabii, Nisan 14. Pero wala mahimutang ang pangulong mga saserdote ug ang kadagkoan sa mga Hudiyo sa wala pa ang Paskuwa. Nagmiting sila sa sawang sa hataas nga saserdoteng si Caifas. Ngano man? Naglagot sila kay giyagyag sila ni Jesus. Karon nagsabotsabot sila “sa pagdakop kang Jesus pinaagig lansis ug sa pagpatay kaniya.” Kanus-a ug unsaon nila paghimo kana? Sila miingon: “Dili nato iatol sa pista, aron dili magkagubot ang mga tawo.” (Mateo 26:4, 5) Nahadlok sila kay daghang tawo ang ganahan kang Jesus. Dayon dunay miabot nga bisita—si Judas Iskariote, usa sa mga apostoles ni Jesus. Gipalihok siya ni Satanas nga motraydor kang Jesus! Si Judas nangutana kanila: “Unsay inyong ihatag ka-

˙

GISUHOLAN SI JUDAS ISKARIOTE ARON MOTRAYDOR KANG JESUS ˙ DUHA KA APOSTOLES NANGANDAM SA PASKUWA

nako aron ako siyang itugyan kaninyo?” (Mateo 26:15) Nalipay sila ug nagkauyon nga “hatagan siyag salaping plata.” (Lucas 22:5) Pila man? Gihatagan nila siyag 30 ka salaping plata. Makapainteres kini kay ang presyo sa usa ka ulipon maoy 30 ka siklo. (Exodo 21:32) Busa gipakita sa mga lider sa relihiyon nga ubos kaayo ang ilang panglantaw kang Jesus. Sukad ato, si Judas “nangitag maayong higayon sa pagtugyan kaniya ngadto kanila, nga walay daghang tawo sa palibot.” —Lucas 22:6. Nagsugod ang Nisan 13 pagsalop sa adlaw sa Miyerkoles, ug kini ang ikaunom ug kataposang gabii ni Jesus sa Betania. Pagkaugma, kinahanglang mangandam sila para sa Paskuwa. Nagkinahanglan silag karnero aron ihawon ug isugba nga tibuok pagsugod sa Nisan 14. Asa sila mangaon, ug kinsay moandam niini? Wala maghatag ug mga detalye si Jesus. Busa walay ikabalita si Judas sa pangulong mga saserdote. Lagmit mga Huwebes na sa hapon dihang gisugo ni Jesus si Pedro ug Juan gikan sa Betania: “Lakaw, andama ninyo ang atong panihapon sa Paskuwa.” Sila nangutana: “Asa man mi nimo gustong mangandam niini?” Si Jesus miingon: “Inigsulod ninyo sa siyudad, may tawo nga motagbo ninyo nga magdalag banga sa tubig. Kuyog mo niya sa balay nga iyang sudlan, ug ingna ang tag-iya sa balay, ‘Ang Magtutudlo miingon: “Asa ang lawak diin ako manihapon sa Paskuwa uban sa akong mga tinun-an?” ’ Ug iyang ipakita kaninyo ang dakong lawak sa itaas nga may

115

mga galamiton. Andama didto ang panihapon.” —Lucas 22:8-12. Seguradong tinun-an ni Jesus ang tag-iya sa balay. Lagmit nagdahom na siya nga gamiton ni Jesus ang balay para niini nga okasyon. Pagadto sa duha ka apostoles sa Jerusalem, ilang nakita ang tanang gikinahanglan sumala sa giingon ni Jesus. Busa ilang giseguro nga maandam ang karnero ug ang ubang gikinahanglan sa panihapon sa Paskuwa para sa 13 ka tawo—si Jesus ug iyang 12 ka apostoles.

 Unsay lagmit gihimo ni Jesus sa Miyerkoles, Nisan 12, ug ngano?  Nganong nagmiting ang mga lider sa relihiyon, ug nganong gibisita sila ni Judas?  Kinsay gisugo ni Jesus sa pag-adto sa Jerusalem pagka-Huwebes, ug unsay ilang gihimo? 267

NAGTUDLOG PAGPAUBOS PANAHON SA KATAPOSANG PASKUWA MATEO 26:20 MARCOS 14:17 LUCAS 22:14-18 JUAN 13:1-17

Gisugo ni Jesus si Pedro ug Juan nga moadto sa Jerusalem aron mangandam sa Paskuwa. Sa ulahi, miapas sab si Jesus ug ang 10 ka apostoles. Hapon na ug nag-anam nag salop ang adlaw dihang milugsong sila sa Bukid sa mga Olibo. Kini ang kataposang higayon nga nakita ni Jesus ang siyudad samtang may adlaw pa una siya mamatay. Pag-abot sa siyudad, si Jesus ug ang mga apostoles miadto sa balay diin sila manihapon para sa Paskuwa. Misaka sila sa hagdanan paingon sa dakong lawak. Ug andam na didto ang tanan para sa ilang panihapon. Eksayted na si Jesus niini nga okasyon. Siya miingon: “Gitinguha ko pag-ayo nga makauban mo niini nga panihapon sa Paskuwa sa dili pa ko mag-antos.”—Lucas 22:15. Daghang tuig na ang milabay sukad gidugang ang kostumbre sa pagpasag mga kopa sa bino sa mga nagsaulog sa Paskuwa. Karon, human tunoli si Jesus ug kopa, siya nagpasalamat sa Diyos ug miingon: “Inom kamo niini ug ipasa kini sa matag usa kaninyo, kay sultihan ko kamo, sukad karon dili na ko moinom ug bino nga gikan sa ubas hangtod moabot ang Gingharian sa Diyos.” (Lucas 22:17, 18) Klaro nga hapit na ang iyang kamatayon. Samtang nanihapon sa Paskuwa, dunay talagsaong nahitabo. Mitindog si Jesus, mihukas sa iyang panggawas nga besti, ug mikuhag tualya. Dayon nagbutang siyag tubig sa palanggana. Sagad paneguroon sa tagbalay nga mahugasan ang tiil sa iyang mga bisita, ug tingali ipabuhat niya kini sa iyang sulugoon. (Lucas 7:44) Pero niining higayona, walay tagbalay busa si Jesus ang nangunay sa pagbuhat niini. Puwede unta kining himoon sa mga apostoles, pero wala nila kini buhata. Tungod kaha kay nagpalabwanay gihapon sila? Kon unsa man ugaling ang rason, naulaw sila nga si Jesus ang mohugas sa ilang tiil. Pagduol ni Jesus kang Pedro, mibalibad siya: “Dili ko mosugot nga hugasan nimo ang akong 268

mga tiil.” Si Jesus miingon: “Kon dili nako hugasan ang imong mga tiil, dili ka makauban kanako.” Si Pedro miingon: “Ginoo, hugasi ang akong mga tiil, hasta sab ang akong mga kamot ug ang akong ulo.” Tingali nakurat siya sa tubag ni Jesus: “Kon ang usa nakaligo na, hinlo na ang iyang tibuok lawas, mao nga mga tiil na lang niya ang kinahanglang hugasan. Kamo hinlo na, apan dili tanan kaninyo hinlo.”—Juan 13:8-10. Gihugasan ni Jesus ang tiil sa 12 ka apostoles, apil ang tiil ni Judas Iskariote. Gisul-ob ug balik ni Jesus ang iyang panggawas nga besti ug mibalik sa lamesa, dayon nangutana: “Nasabtan ba ninyo ang akong gihimo kaninyo? Gitawag ko ninyog

˙

MIKAON SA IYANG KATAPOSANG PANIHAPON SA PASKUWA UBAN SA MGA APOSTOLES ˙ NAGTUDLOG LEKSIYON PINAAGI SA PAGHUGAS SA TIIL SA MGA APOSTOLES

‘Magtutudlo’ ug ‘Ginoo,’ ug husto mo. Busa kon ako nga Ginoo ug Magtutudlo naghugas sa inyong mga tiil, angay sab nga hugasan ninyo ang mga tiil sa usag usa. Kay naghatag kog sumbanan kaninyo, nga kon unsay akong gihimo kaninyo, angay usab ninyong himoon. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, ang ulipon dili labaw sa iyang agalon, ug ang pinadala dili labaw sa nagpadala kaniya. Karon nga nahibalo na mo niini, malipayon mo kon inyo kining himoon.”—Juan 13:12-17. Pagkanindot nga leksiyon sa pag-alagad nga mapaubsanon! Ang mga sumusunod ni Jesus dili angayng magmapahitas-on, nga maghunahunang importante sila ug angayng alagaran. Angay ni-

116

lang sundogon si Jesus, dili pinaagig rituwal sa paghugas sa tiil sa uban, kondili pinaagi sa pagkahimong andam sa pag-alagad nga mapaubsanon ug walay pagpihig.

 Unsay gisulti ni Jesus sa mga apostoles sa panihapon sa Paskuwa nga nagpakitang hapit na ang iyang kamatayon?  Nganong talagsaon ang paghugas ni Jesus sa tiil sa mga apostoles?  Unsang leksiyon ang gitudlo ni Jesus dihang iyang gihugasan ang tiil sa mga apostoles? 269

ANG PANIHAPON SA GINOO MATEO 26:21-29 MARCOS 14:18-25 LUCAS 22:19-23 JUAN 13:18-30

Sayo niining gabhiona gitudloan ni Jesus ang mga apostoles sa pagpaubos pinaagig paghugas sa ilang tiil. Karon, lagmit human sa panihapon sa Paskuwa, gikutlo niya ang tagna ni David: “Ang tawo nga may pakigdait uban kanako, nga akong gisaligan, nga nagkaon sa akong tinapay, nag-alsa sa iyang tikod batok kanako.” Dayon siya miingon: “Usa kaninyo magbudhi kanako.”—Salmo 41:9; Juan 13:18, 21. Nagtinan-away ang mga apostoles, ug nangutana sila: “Ginoo, dili ako, dili ba?” Bisan si Judas Iskariote nangutana sab. Si Juan, nga tapad ni Jesus, giingnan ni Pedro nga pangutan-on si Jesus kon kinsa. Busa si Juan midip-ig kang Jesus ug nangutana: “Ginoo, kinsa man siya?”—Mateo 26:22; Juan 13:25. Si Jesus mitubag: “Siya mao kadtong hatagan nako sa tinapay nga akong ituslob sa panaksan.” Human matuslob ni Jesus ang tinapay, iya ki-

270

ning gihatag kang Judas, ug miingon: “Ang Anak sa tawo mobiya sumala sa nahisulat bahin kaniya, apan alaot siya nga magbudhi sa Anak sa tawo! Mas maayo pa nga wala siya matawo.” (Juan 13:26; Mateo 26:24) Dayon gigamhan ni Satanas si Judas. Kining tawhana, nga nahimo nang daotan, nagpaimpluwensiya sa Yawa ug busa nahimong “anak sa kalaglagan.”—Juan 6:64, 70; 12:4; 17:12. Giingnan ni Jesus si Judas: “Kon unsay imong ginahimo, dalia kini paghuman.” Naghunahuna ang ubang apostoles nga si Judas, nga maoy naggunit sa sudlanag kuwarta, gisugo ni Jesus sa “pagpalit sa ilang mga kinahanglanon alang sa pista o sa paghatag ngadto sa mga kabos.” (Juan 13:27-30) Pero milakaw si Judas aron motraydor kang Jesus. Nianang gabhiona sa panihapon sa Paskuwa, gisugdan ni Jesus ang bag-ong selebrasyon. Mi-

˙

kuha siyag tinapay, nagpasalamat, nagpikaspikas niini, ug gihatag kini sa mga apostoles. Siya miingon: “Kini nagkahulogan sa akong lawas nga igahatag alang kaninyo. Ipadayon ninyo ang pagbuhat niini sa paghandom kanako.” (Lucas 22:19) Gipasa ang tinapay ug mikaon ang mga apostoles. Unya mikuha si Jesus ug usa ka kopa nga bino, nagpasalamat, ug nagpasa niini ug ang tanan miinom. Si Jesus miingon: “Kini nga kopa nagkahulogan sa bag-ong pakigsaad pinasukad sa akong dugo, nga igabubo alang kaninyo.”—Lucas 22:20. Busa gihimo ni Jesus ang memoryal sa iyang kamatayon nga kinahanglang saulogon sa iyang

NABULGAR NGA SI JUDAS ANG TRAYDOR ˙ GISUGDAN NI JESUS ANG MEMORYAL

117

mga sumusunod kada tuig, sa Nisan 14. Magpahinumdom kini sa mga tawo nga may pagtuo sa gihimo ni Jesus ug sa iyang Amahan sa pagpahigawas kanila sa sala ug kamatayon. Labaw pa kini sa Paskuwa sa mga Hudiyo kay gipasiugda niini ang tinuod nga kagawasan para sa mga tawong dunay pagtuo. Si Jesus miingon nga ang iyang dugo “igabubo aron mapasaylo ang mga sala sa daghan.” Apil sa mapasaylo ang iyang matinumanong mga apostoles ug mga tinun-an. Sila ang kauban unya niya sa Gingharian sa iyang Amahan.—Mateo 26: 28, 29.

 Unsang tagna ang gikutlo ni Jesus bahin sa usa ka kauban, ug unsay katumanan niini?  Unsay gisugo ni Jesus kang Judas, pero giunsa kini pagsabot sa ubang apostoles?  Unsa ang bag-ong selebrasyon nga gisugdan ni Jesus, ug unsay katuyoan niini?

NAGLALIS KON KINSAY KINALABWAN MATEO 26:31-35 MARCOS 14:27-31 LUCAS 22:24-38 JUAN 13:31-38

Sa kataposang gabii ni Jesus uban ang iyang mga apostoles, gihatagan sila ni Jesus ug maayong panig-ingnan sa pagpaubos pinaagi sa paghugas sa ilang tiil. Ngano man? Tungod sa ilang kahuyangan. Diyosnon ang mga apostoles, pero naghunahuna gihapon sila kon kinsay kinalabwan nila. (Marcos 9:33, 34; 10:35-37) Niining gabhiona mitungha na pod kini nga kahuyangan. Ang mga apostoles naglalis kon “kinsay kinalabwan nila.” (Lucas 22:24) Seguradong naguol si Jesus nga nag-away na sab sila! Unsay iyang gihimo? Imbes kasab-an ang mga apostoles, nagpailob si Jesus ug gitambagan sila: “Ang mga hari sa mga nasod nagharihari kanila, ug kadtong may awtoridad kanila gitawag nga mga Tigpanalangin. Apan dili mo angayng mahisama nila. . . . Kay kinsa ba ang labaw, ang nagakaon o ang nagasilbi?” Dayon gipahinumdoman niya sila sa iyang panig-ingnan. Si Jesus miingon: “Apan ania ako nagsilbi kaninyo.”—Lucas 22:25-27. Bisag dili hingpit ang mga apostoles, wala nila biyai si Jesus sa malisod nga mga situwasyon. Busa siya miingon: “Maghimo ko ug pakigsaad kaninyo, maingon nga ang akong Amahan naghimog pakigsaad kanako alang sa usa ka gingharian.” (Lucas 22:29) Sila maunongong mga sumusunod ni Jesus. Gipasaligan niya sila nga pinaagi sa iyang pakigsaad kanila, sila magmando uban niya sa Gingharian. Bisag nindot kaayo ang ilang paglaom, sila tawo lang ug dili hingpit. Si Jesus miingon kanila: “Gusto ni Satanas nga ayagon mo sama sa trigo,” nga magkatibuagsa dihang ayagon. (Lucas 22:31) Siya mipasidaan sab: “Kamong tanan mobiya kanako karong gabhiona, kay kini nahisulat: ‘Akong patyon ang magbalantay, ug magkatibulaag ang panon sa mga karnero.’ ”—Mateo 26:31; Zacarias 13:7. 272

Si Pedro wala mouyon, ug miingon: “Dili gyod ko mobiya nimo, bisan pag biyaan ka sa tanan!” (Mateo 26:33) Giingnan ni Jesus si Pedro nga sa dili pa ang sunoy motuktugaok ug kaduha nianang gabhiona, ilimod siya ni Pedro. Pero si Jesus miingon: “Nangamuyo ko sa Diyos nga unta ang imong pagtuo dili moangka, ug dihang makahinulsol ka na ug makabalik, palig-ona ang imong mga igsoon.” (Lucas 22:32) Pero miinsistir gyod si Pedro: “Bisan pag mamatay ko uban nimo, dili gyod ka nako ilimod.” (Mateo 26:35) Gisulti sab kini sa ubang apostoles. Giingnan ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Kadiyot na lang ko ninyong makauban. Kamo mangita nako; ug ang akong gisulti sa ubang Hudiyo isulti usab nako kaninyo karon.” Dayon siya miingon: “Hatagan mo nakog bag-ong sugo, nga kamo maghigugmaay; sama sa akong paghigugma kaninyo, kamo usab maghigugmaay. Kon kamo dunay gugma sa usag usa, ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an.”—Juan 13: 33-35. Pagkadungog sa giingon ni Jesus nga kadiyot na lang niya silang makauban, si Pedro nangutana: “Ginoo, asa ka moadto?” Si Jesus mitubag: “Dili pa ka makaadto karon sa akong adtoan, apan makaadto ra unya ka.” Wala makasabot si Pedro, busa siya miingon: “Ginoo, nganong dili man ko makaadto karon? Itugyan nako ang akong kinabuhi alang kanimo.”—Juan 13:36, 37. Dayon gipahinumdom ni Jesus ang panahon dihang gipadala niya ang mga apostoles sa pagsangyaw sa Galilea nga dili magdalag kuwarta o pagkaon. (Mateo 10:5, 9, 10) Siya nangutana: “Duna bay nakulang kaninyo?” Sila mitubag: “Wala!” Pero unsa unyay ilang buhaton? Gisugo sila ni Jesus: “Siya nga may puntil sa salapi ug puyo sa pagkaon padalha niini, ug siya nga walay espada pabaligyaa sa iyang panggawas nga

˙

NAGTAMBAG SI JESUS BAHIN SA PANGAMBISYON NGA MOLABAW ˙ GITAGNA ANG PAGLIMOD NI PEDRO ˙ GUGMA ANG ILHANAN SA MGA TINUN-AN NI JESUS

besti aron makapalit siyag espada. Kay sultihan ko kamo nga kinahanglang matuman ang nahisulat bahin kanako, nga nag-ingon: ‘Siya giisip nga kauban sa mga kriminal.’ Ug kini nagakatuman na.”—Lucas 22:35-37. Gitumong ni Jesus ang panahon dihang ilansang siya sa estaka uban sa mga kriminal. Hu-

118

man niana, makasinati ug grabeng paglutos ang iyang mga sumusunod. Gibati nila nga andam na sila, busa sila miingon: “Ginoo, tan-awa! aniay duha ka espada.” Siya miingon: “Igo na kana.” (Lucas 22:38) Sa ulahi, gitudloan sila ni Jesus ug importanteng leksiyon dihang usa sa iyang mga apostoles migamit ug espada.

 Nganong naglalis ang mga apostoles, ug giunsa sila pagbadlong ni Jesus?  Unsay mapalampos sa pakigsaad ni Jesus sa iyang maunongong mga sumusunod?  Unsay reaksiyon ni Jesus sa gipakita ni Pedro nga pagsalig sa kaugalingon? 273

SI JESUS ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, ANG KINABUHI JUAN 14:1-31

Didto sa lawak sa itaas human sa memoryal, gidasig ni Jesus ang mga apostoles: “Ayaw mog kabalaka. Pagpakita mog pagtuo sa Diyos; pagpakita sab mog pagtuo kanako.”—Juan 13:36; 14:1. Gipasaligan ni Jesus ang mga apostoles nga dili mabalaka sa iyang pagbiya: “Sa balay sa akong Amahan dunay daghang puloy-anan. . . . Kon ako moadto ug mag-andam ug dapit alang kaninyo, mobalik ko ug dad-on mo nako, aron nga kon asa ko atua usab mo.” Pero ang mga apostoles wala makasabot nga siya naghisgot sa iyang pag-adto sa langit. Si Tomas miingon: “Ginoo, wala mi mahibalo kon asa ka moadto. Unsaon man namo pagkahibalo sa dalan?”—Juan 14:2-5. Si Jesus mitubag: “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi.” Ang modawat kang Jesus ug sa iyang mga gitudlo ug mosundog sa iyang panig-ingnan maoy makasulod sa balay sa Amahan sa langit. Si Jesus miingon: “Walay makaadto sa Amahan kon dili pinaagi kanako.”—Juan 14:6.

Si Felipe, nga naminaw pag-ayo, mihangyo: “Ginoo, ipakita kanamo ang Amahan, ug kini igo na alang kanamo.” Lagmit gusto ni Felipe nga makakitag ilhanan sa presensiya sa Diyos, sama sa panan-awon nga nakita ni Moises, Elias, ug Isaias. Pero labaw pa niana ang nakita sa mga apostoles. Gipasiugda kana ni Jesus dihang siya miingon: “Dugay na ko ninyong kauban, Felipe, ug wala pa gihapon ka makaila kanako? Kadtong nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” Makita kang Jesus ang personalidad sa iyang Amahan. Busa, kay kauban nila si Jesus, samag nakita nila ang Amahan. Siyempre, mas labaw ang Amahan kay sa Anak, kay si Jesus miingon: “Ang akong ginasulti kaninyo dili kaugalingon nakong ideya.” (Juan 14: 8-10) Nakita sa mga apostoles nga ang iyang mga gitudlo gikan sa iyang Amahan. Ang mga apostoles nakakita kang Jesus nga naghimog mga milagro ug nagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Karon iya silang giingnan: “Siya nga magpakitag pagtuo ka-

˙

˙ SI JESUS MOBIYA ARON MAG-ANDAM UG DAPIT GISAARAN NIYAG MAGTATABANG ANG MGA SUMUSUNOD ˙ ANG AMAHAN LABAW PA KANG JESUS

nako maghimo usab sa mga buhat nga akong ginahimo; ug himoon niya ang mga buhat nga labaw pa niini.” (Juan 14:12) Wala ipasabot ni Jesus nga maghimo silag mga milagro nga labaw pa sa iyang nahimo. Pero magsangyaw sila sa mas taas nga panahon, sa mas dako nga teritoryo, ug sa mas daghang tawo. Mobiya si Jesus pero dili niya sila pasagdan. Siya nagsaad: “Kon mohangyo mog bisan unsa pinaagi sa akong ngalan, kini akong buhaton.” Miingon sab siya: “Mohangyo ko sa Amahan ug hatagan mo niyag usa pa ka magtatabang nga magauban kaninyo hangtod sa hangtod, ang balaang espiritu nga nagpadayag sa kamatuoran.” (Juan 14:14, 16, 17) Iya silang gipasaligan nga makadawat silag magtatabang, ang balaang espiritu. Nahitabo kini sa Pentekostes. Si Jesus miingon: “Sa dili madugay ang kalibotan dili na makakita kanako, apan kamo makakita kanako kay ako mabuhi ug kamo mabuhi pagusab.” (Juan 14:19) Gawas nga magpakita si Jesus kanila human sa pagkabanhaw, sa umaabot iya sab silang banhawon ingong espiritu aron iyang makauban sa langit. Karon si Jesus miingon: “Kadtong modawat sa akong mga sugo ug mosunod niini mao ang nahigugma kanako. Ug kadtong nahigugma kanako higugmaon sa akong Amahan, ug higugmaon nako siya ug ipadayag nako ang akong kaugalingon ngadto kaniya.” Unya si apostol Judas, nga gitawag sab ug Tadeo, miingon: “Ginoo, nganong buot man nimong ipadayag ang imong ka-

119

ugalingon kanamo ug dili ngadto sa kalibotan?” Si Jesus mitubag: “Kon ang usa nahigugma kanako, sundon niya ang akong pulong ug higugmaon siya sa akong Amahan . . . Kadtong wala mahigugma kanako wala magsunod sa akong mga pulong.” (Juan 14:21-24) Dili sama sa iyang mga sumusunod, wala ilha sa kalibotan si Jesus ingong ang dalan, ang kamatuoran, ug ang kinabuhi. Si Jesus mobiya, busa sa unsang paagi mahinumdoman sa iyang mga tinun-an ang iyang mga gitudlo? Siya miingon: “Ang magtatabang, ang balaang espiritu, nga ipadala sa Amahan pinaagi sa akong ngalan magtudlo kaninyo sa tanang butang ug magpahinumdom kaninyo sa tanan nakong gisulti kaninyo.” Nakita sa mga apostoles kon unsay mahimo sa balaang espiritu, busa makapahupay kaayo kini nga pasalig. Si Jesus midugang: “Ang kalinaw nga akong gihatag magpabilin kaninyo. . . . Ayaw mog kabalaka o kahadlok.” (Juan 14:26, 27) Busa dili angayng mabalaka ang mga tinun-an kay giyahan ug panalipdan sila sa Amahan ni Jesus. Sa dili madugay makita na ang ebidensiya nga ang Diyos manalipod. Si Jesus miingon: “Ang magmamando niining kalibotana nagsingabot na, ug siya dili makaimpluwensiya kanako.” (Juan 14:30) Nakontrolar sa Yawa si Judas. Pero walay kahuyangan si Jesus nga puwedeng gamiton ni Satanas aron si Jesus mosupak sa Diyos. Dili sab niya magamit ang kamatayon para pugngan si Jesus. Ngano man? Si Jesus miingon: “Akong ginabuhat ang gisugo kanako sa Amahan.” Segurado siya nga banhawon siya sa Amahan.—Juan 14:31.

 Asa moadto si Jesus, ug unsay iyang gipasalig kang Tomas bahin sa dalan paingon didto?  Unsa tingali ang gustong makita ni Felipe?  Nganong ang mga sumusunod ni Jesus makabuhat ug labaw pa kay sa iyang nahimo?  Nganong makapahupay nga mas labaw ang Amahan kay kang Jesus? 275

MGA SANGANG MAMUNGA, MGA HIGALA NI JESUS JUAN 15:1-27

Gidasig pag-ayo ni Jesus ang iyang mga tinun-an. Gabii na kaayo, lagmit pasado alas-12 na. Karon si Jesus nag-asoyg makapadasig nga ilustrasyon: “Ako ang matuod nga punoan sa ubas, ug ang akong Amahan ang magtitikad.” (Juan 15:1) Kining ilustrasyona pareho sa dugay nang ilustrasyon bahin sa nasod sa Israel, nga gitawag ug punoang ubas ni Jehova. (Jeremias 2:21; Oseas 10:1, 2) Pero gisalikway ni Jehova ang maong nasod. (Mateo 23: 37, 38) Busa may bag-ong gitudlo si Jesus. Siya mismo ang punoan nga giatiman sa iyang Amahan sukad nga siya gidihogan sa balaang espiritu sa 29 C.E. Pero ang maong punoan wala lang magrepresentar kang Jesus, kay siya miingon: “Ang tanan nakong sanga nga dili mamunga [putlon sa akong Amahan], ug ang tanang sanga nga mamunga iyang hinloan, aron kini mamunga pag daghan. . . . Ang sanga dili makapamunga gawas kon kini magpabilin sa punoan. Kamo usab dili makapamunga gawas kon kamo magpabiling nahiusa kanako. Ako ang punoan sa ubas; kamo ang mga sanga.”—Juan 15:2-5. Misaad si Jesus sa iyang matinumanong mga tinun-an nga human siya mobiya magpadala siyag magtatabang, ang balaang espiritu. Dihang nadawat sa mga apostoles ang maong espiritu, 51 ka adlaw sa ulahi, sila nahimong mga sanga sa punoan sa ubas. Ug ang tanang “sanga” kinahanglang magpabiling nahiusa kang Jesus. Ngano man? Siya miingon: “Siya nga magpabiling nahiusa kanako ug ako nahiusa kaniya mamungag daghan; kay kon mobulag mo kanako kamo wala gyoy mahimo.” Kini nga mga “sanga”—iyang matinumanong mga sumusunod—mamungag daghan kay ilang sundogon ang mga kinaiya ni Jesus, aktibong magwali bahin sa Gingharian sa Diyos, ug maghimog dugang mga tinun-an. Komosta kon ang usa dili magpabiling nahiusa kaniya ug dili mamunga? Si Jesus miingon: “Kon ang usa dili magpabiling nahiusa kanako, siya mahisamag sanga nga ilabay.” Sa laing bahin, si Jesus miingon: “Kon kamo 276

magpabiling nahiusa kanako ug ang akong mga pulong magpabilin kaninyo, pangayog bisan unsa nga gusto ninyo ug kini igahatag kaninyo.”—Juan 15: 5-7. Gihisgotan ni Jesus sa ikatulong higayon ang iyang giingon kaniadto bahin sa pagsunod sa iyang mga sugo. (Juan 14:15, 21) Iyang gipasiugda ang pangunang paagi nga mapamatud-an sa mga tinun-an nga sila nagbuhat niini: “Kon sundon ninyo ang akong mga sugo, kamo magpabilin sa akong gugma, sama nga ako nagsunod sa mga sugo sa Amahan ug nagpabilin sa iyang gugma.” Pero labaw pa ang kinahanglan kay sa paghigugma lang kang Jehova nga Diyos ug sa iyang Anak. Si Jesus miingon: “Kini ang akong sugo, nga kamo maghigugmaay sama sa akong paghigugma kaninyo. Wala nay molabaw niining matanga sa gugma, nga ang usa andam mohatag sa iyang kinabuhi alang sa iyang mga higala. Kamo akong mga higala kon inyong buhaton ang akong ginasugo kaninyo.” —Juan 15:10-14. Pipila ka oras na lang, pamatud-an na ni Jesus ang iyang gugma pinaagi sa paghatag sa iyang kinabuhi alang niadtong may pagtuo kaniya. Kini kinahanglang magpalihok sa iyang mga tinun-an sa pagpakita sab ug gugma nga andam mosakripisyo alang sa matag usa. Kini nga gugma mao ang magpaila kanila, sama sa giingon na ni Jesus: “Kon kamo dunay gugma sa usag usa, ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an.”—Juan 13:35. Angayng hinumdoman sa mga apostoles nga giisip sila ni Jesus nga mga “higala.” Iyang gisulti kon ngano: “Gitawag mo nakong mga higala, kay akong gipahibalo kaninyo ang tanan nga akong nadungog sa akong Amahan.” Nindot kaayong pribilehiyo ang pagkahimong suod nga higala ni Jesus ug pagkahibalo sa mga gisulti sa Amahan kaniya. Pero aron magpabiling higala ni Jesus, kinahanglan silang ‘magpadayon sa pagpamunga.’ Kon ila kanang himoon, si Jesus miingon nga “bisan unsay inyong

˙ ˙

ANG TINUOD NGA PUNOAN SA UBAS UG ANG MGA SANGA KON SA UNSANG PAAGI MAKAPABILIN SA GUGMA NI JESUS

pangayoon sa Amahan pinaagi sa akong ngalan, iya kining ihatag kaninyo.”—Juan 15:15, 16. Ang gugma sa usag-usa niini nga “mga sanga,” o mga tinun-an, makatabang kanila sa pag-atubang sa umaabot nga paglutos. Siya nagpasidaan nga dumtan sila sa kalibotan, pero iya silang gidasig: “Kon ang kalibotan nagdumot kaninyo, hinumdomi nga kini nagdumot na kanako sa wala pa kini magdumot kaninyo. Kon kamo bahin pa sa kalibotan, higugmaon unta mo sa kalibotan. Apan kay . . . dili mo bahin sa kalibotan, ang kalibotan nagdumot kaninyo.”—Juan 15:18, 19. Gipatin-aw pag dugang ni Jesus kon nganong dumtan sila sa kalibotan. Siya miingon: “Kining tanan ilang himoon batok kaninyo tungod sa akong ngalan, kay sila wala man makaila sa Usa nga nagpadala kanako.” Si Jesus misulti bahin sa mga nagdumot kaniya: “Kon wala pa nila makita ang akong mga buhat nga walay laing nakahimo, wala unta silay sala; apan karon sila nakakita kanako ug sila nagdumot kanako ug sa akong Amahan.” Mora rag miingon si Jesus nga ang iyang mga milagro maghukom sa mga nagdumot kaniya. Ang tinuod, ang ilang pagdumot nagtuman sa tagna.—Juan 15: 21, 24, 25; Salmo 35:19; 69:4. Dayon misaad na sab si Jesus nga magpadalag magtatabang, ang balaang espiritu. Ang maong gamhanang puwersa mabatonan sa tanang sumusunod ug makatabang nila sa pagpamunga ug sa pagpamatuod.—Juan 15:27.

 Sa ilustrasyon, kinsa ang magtitikad, kinsa ang punoan sa ubas, ug kinsa ang mga sanga?  Unsang bunga sa mga sanga ang gustong makita sa Diyos?  Sa unsang paagi ang mga tinun-an ni Jesus mahimong iyang higala, ug unsay makatabang nila nga maatubang ang pagdumot sa kalibotan?

120

“MAGMALIG-ON KAMO! GIDAOG NA NAKO ANG KALIBOTAN” JUAN 16:1-33

Si Jesus ug ang mga apostoles mogawasay na sa lawak diin sila nanihapon para sa Paskuwa. Daghan na siyag gitambag kanila, ug siya miingon: “Gisulti nako kining mga butanga kaninyo aron dili mo mapandol.” Nganong angayan kini nga pasidaan? Iyang giingnan sila: “Palagpoton mo sa mga tawo gikan sa sinagoga. Sa pagkatinuod, moabot ang panahon nga ang matag usa nga mopatay kaninyo maghunahuna nga siya naghimog sagradong pagalagad sa Diyos.”—Juan 16:1, 2. Lagmit nabalaka ang mga apostoles sa giingon ni Jesus. Bisag nasulti na niya nianang gabhiona nga dumtan sila sa kalibotan, wala pa niya isulti kanila nga lagmit patyon sila. Ngano? Siya miingon: “Wala nako kini isulti kaninyo sa una, kay kauban pa ko ninyo.” (Juan 16:4) Karon iya silang gipasidan-an sa dili pa siya mobiya. Makatabang kini kanila nga dili mapandol sa umaabot. Si Jesus midugang: “Moadto na ko sa Usa nga nagpadala kanako; apan walay usa kaninyo nga nangutana kanako, ‘Asa man ka paingon?’ ” Sayo nianang gabhiona nangutana sila kon asa siya moadto. (Juan 13:36; 14:5; 16:5) Pero karon naguol kaayo sila tungod sa iyang giingon nga sila lutoson. Busa wala na sila makapangutana bahin sa himaya nga iyang mabatonan o sa resulta niana sa iyang mga alagad. Si Jesus miingon: “Kay gisulti nako kining mga butanga kaninyo, ang inyong kasingkasing nalumsan sa kaguol.”—Juan 16:6. Dayon si Jesus nagpatin-aw: “Alang sa inyong kaayohan nga ako mobiya. Kay kon dili ko mobiya, ang magtatabang dili moabot kaninyo; apan kon molakaw ko, ako siyang ipadala kaninyo.” (Juan 16:7) Pinaagi lang sa kamatayon ni Jesus ug sa iyang pag-adto sa langit nga madawat sa iyang mga tinun-an ang balaang espiritu, nga iyang ipadala ingong magtatabang sa iyang katawhan bisag asa sila. Ang balaang espiritu mohatag ug “makapakombinsir nga ebidensiya bahin sa sala ug bahin sa pagkamatarong ug bahin sa paghukom.” (Juan 278

16:8) Madayag unya ang kawalay pagtuo sa kalibotan kang Jesus. Ang iyang pag-adto sa langit maoy lig-ong ebidensiya nga siya matarong ug kini magpakita kon nganong angayng laglagon si Satanas, “ang magmamando niining kalibotana.”—Juan 16:11. Si Jesus miingon: “Duna pa koy daghang isulti kaninyo, apan dili pa ninyo kini masabtan sa pagkakaron.” Dihang iyang ibubo ang balaang espiritu, giyahan sila niini “aron bug-os [nilang] masabtan ang kamatuoran,” ug tabangan sila niini nga magkinabuhi subay niana nga kamatuoran.—Juan 16:12, 13. Naglibog ang mga apostoles sa dugang gisulti ni Jesus: “Sa dili madugay dili na mo makakita kanako, ug sa dili na usab madugay kamo makakita kanako.” Nagpangutan-anay sila kon unsay iyang ipasabot. Nakita ni Jesus nga gusto silang mangutana niya bahin niini, busa siya miingon: “Sa pagkatinuod sultihan ko kamo, kamo manghilak ug magminatay, apan ang kalibotan maglipay; kamo maguol, apan ang inyong kaguol mahimong kalipay.” (Juan 16:16, 20) Dihang patyon si Jesus pagkasunod adlaw, malipay ang mga lider sa relihiyon ug maguol ang mga tinun-an. Pero ang ilang kaguol mahimong kalipay dihang banhawon si Jesus! Ug magpadayon ang ilang kalipay dihang iyang ibubo kanila ang balaang espiritu sa Diyos. Gipakasama ni Jesus sa babayeng manganakay ang kahimtang sa mga apostoles. Siya miingon: “Dihang ang usa ka babaye manganakay na, duna siyay kasakit, apan human siya manganak, malimtan na niya ang kasakit tungod sa kalipay nga nahimugso ang usa ka tawo sa kalibotan.” Gidasig ni Jesus ang iyang mga apostoles: “Kamo naguol usab karon; apan ako makigkita kaninyo pagusab ug ang inyong kasingkasing mapuno sa kalipay, ug walay makakuha sa inyong kalipay.”—Juan 16:21, 22. Hangtod nianang panahona, ang mga apostoles wala pa makaampo sa ngalan ni Jesus. Pero karon

˙

SA DILI MADUGAY DILI NA MAKITA SA MGA APOSTOLES SI JESUS ˙ ANG KAGUOL SA MGA APOSTOLES MAPULIHAN UG KALIPAY

siya miingon: “Nianang adlawa, kamo mohangyo sa Amahan pinaagi sa akong ngalan.” Ngano man? Kini wala magpasabot nga dili gustong tubagon sa Amahan ang ilang mga hangyo. Gani, si Jesus miingon: “Ang Amahan nagmahal kaninyo, tungod kay kamo nagmahal man kanako . . . ingong representante sa Diyos.”—Juan 16:26, 27. Ang pagdasig ni Jesus sa mga apostoles lagmit nakapalig-on nila, busa sila miingon: “Nagtuo mi nga ikaw gikan sa Diyos.” Sa dili madugay, kana nga kalig-on masulayan. Gisulti ni Jesus kon unsay hapit nang mahitabo: “Moabot ang panahon, ug kini duol na kaayo, nga kamo magkatibulaag ug

121

ang matag usa kaninyo moadto sa iyang kaugalingong balay ug inyo kong biyaan nga mag-inusara.” Pero siya nagpasalig nila: “Gisulti nako kini kaninyo aron nga pinaagi kanako makabaton mog kalinaw. Sa kalibotan makaagom mog kasakitan, apan magmalig-on kamo! Gidaog na nako ang kalibotan.” (Juan 16:30-33) Dili sila pasagdan ni Jesus. Segurado siya nga madaog sab nila ang kalibotan, sama sa iyang nahimo, pinaagi sa ilang matinumanong pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos bisan pa sa mga paningkamot ni Satanas ug sa iyang kalibotan nga bungkagon ang ilang pagkamatinumanon.

 Unsang pasidaan ni Jesus ang nakapabalaka sa mga apostoles?  Nganong wala na makapangutana ang mga apostoles kang Jesus?  Unsang ilustrasyon ang gigamit ni Jesus aron ipakita nga mapulihag kalipay ang kaguol sa mga apostoles? 279

KATAPOSANG PAG-AMPO NI JESUS DIDTO SA LAWAK JUAN 17:1-26

Tungod sa dakong gugma ni Jesus sa mga apostoles, iya silang giandam sa iyang hapit nang pagbiya. Karon siya mihangad ug miampo sa iyang Amahan: “Himayaa ang imong anak aron mahimaya ka sa imong anak, kay gihatagan nimo siyag awtoridad ibabaw sa tanang katawhan aron mahatagan niyag kinabuhing walay kataposan ang tanan nga imong gihatag kaniya.”—Juan 17:1, 2. Para kang Jesus, ang paghimaya sa Diyos ang pinakaimportante. Makapahupay sab kaayo ang paglaom nga iyang gihisgotan—ang kinabuhing walay kataposan! Kay may awtoridad na ibabaw sa tanang katawhan, mahatagan na sila ni Jesus sa mga benepisyo sa iyang halad lukat. Pero pipila lang ang makadawat. Ngano man? Si Jesus miingon: “Aron ilang mabatonan ang kinabuhing walay kataposan, kinahanglan silang makaila kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa imong gipadala, si Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Busa kadtong nagbuhat lamang niana ang makabenepisyo sa halad lukat ni Jesus. Kinahanglang mailhan pag-ayo sa usa ka tawo ang Amahan ug ang Anak, ug masuod kanila. Ang iyang panglantaw angayng nahiuyon sa ilang kabubut-on. Kinahanglang maningkamot sab siya sa pagsundog sa ilang mga hiyas dihang makiglabot sa uban. Ug kinahanglang masabtan niya nga ang paghimaya sa Diyos mas importante kay sa kinabuhing walay kataposan. Bahin niana, si Jesus miingon: “Natapos nako ang buluhaton nga imong gihatag kanako, busa ikaw akong nahimaya dinhi sa yuta. Busa karon, Amahan, himayaa ko diha sa imong tupad sama sa imong paghimaya kanako diha sa imong tupad sa wala pa ang kalibotan.” (Juan 17:4, 5) Miampo si Jesus nga ibalik siya sa himaya sa langit pinaagi sa pagkabanhaw. Pero wala malimti ni Jesus ang nahimong resulta sa iyang ministeryo. Siya miampo: “Ang imong 280

ngalan akong gipadayag sa mga tawo nga imong gihatag kanako gikan sa kalibotan. Sila imoha, ug sila imong gihatag kanako, ug ilang gituman ang imong pulong.” (Juan 17:6) Dili lang kay basta gipaila ni Jesus ang ngalan ni Jehova diha sa iyang ministeryo. Gitabangan pod niya ang iyang mga apostoles nga mailhan si Jehova—ang iyang mga hiyas ug iyang pagpakiglabot sa mga tawo. Nailhan sa mga apostoles si Jehova ug nasabtan nila ang papel ug ang mga gitudlo sa iyang Anak. Si Jesus miingon: “Akong gisulti kanila ang mga pulong nga imong gisulti kanako, ila kining gidawat ug nahibaloan gayod nila nga mianhi ko ingong imong representante, ug sila mituo nga ako imong gipadala.”—Juan 17:8. Dayon gihisgotan ni Jesus nga lahi ang iyang mga sumusunod kay sa mga tawo sa kalibotan: “Naghangyo ko alang kanila; naghangyo ko, dili alang sa kalibotan, kondili alang niadtong imong gihatag kanako, kay sila imoha . . . Amahan nga Balaan, palihog bantayi sila tungod sa imong ngalan nga imong gihatag kanako, aron sila mahimong usa sama nga kita usa. . . . Gibantayan nako sila tungod sa imong ngalan nga imong gihatag kanako; ug gipanalipdan nako sila, ug walay usa kanila nga nawala gawas sa anak sa kalaglagan,” si Judas Iskariote, nga milakaw aron motraydor kang Jesus. —Juan 17:9-12. Si Jesus mipadayon sa pag-ampo: “Ang kalibotan nagdumot kanila. . . . Wala ko maghangyo nga kuhaon nimo sila gikan sa kalibotan, kondili nga bantayan nimo sila tungod sa usa nga daotan. Sila dili bahin sa kalibotan, sama nga ako dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:14-16) Ang mga apostoles ug ang ubang tinun-an naa sa kalibotan, ang katilingban sa mga tawo nga gimandoan ni Satanas, pero kinahanglan silang magpabiling bulag gikan niini ug sa pagkadaotan niini. Sa unsang paagi? Sila kinahanglang balaan kanunay, gilain alang sa pag-alagad sa Diyos, pinaagi sa pagpadapat sa

˙

ANG RESULTA SA PAGKAILA SA DIYOS UG SA IYANG ANAK ˙ NAHIUSA SI JEHOVA, SI JESUS, UG ANG MGA TINUN-AN

kamatuoran nga naa sa Hebreohanong Kasulatan ug sa kamatuoran nga gitudlo mismo ni Jesus. Si Jesus miampo: “Balaana sila pinaagi sa kamatuoran; ang imong pulong mao ang kamatuoran.” (Juan 17:17) Sa ngadtongadto, ang ubang apostoles nagsulat ug mga basahon nga nahimong bahin sa “kamatuoran” nga nakatabang sa mga tawo nga mahimong balaan. Pero duna pa unyay mga tawo nga modawat sa “kamatuoran.” Busa si Jesus miampo “dili lang alang [sa 11 ka apostoles], kondili alang usab niadtong motuo [kaniya] pinaagi sa ilang pulong.” Unsay giampo ni Jesus para nilang tanan? Silang tanan unta “mahimong usa, sama nga ikaw, Amahan, nahiusa kanako ug ako nahiusa kanimo, ug sila mahiusa usab kanato.” (Juan 17:20, 21) Sila usa kay sila nagkauyon sa tanang butang. Si Jesus miampo nga mahiusa pod ang iyang mga sumusunod. Di pa dugay nga giingnan ni Jesus si Pedro ug ang uban nga mobiya siya aron mag-andam ug dapit alang kanila sa langit. (Juan 14:2, 3) Gihisgotan ni Jesus kini nga ideya sa iyang pag-ampo: “Amahan, kadtong imong gihatag kanako buot nakong makauban kon asa ko, aron ilang makita ang akong himaya nga imong gihatag kanako, kay ikaw nahigugma man kanako sa wala pa matukod ang kalibotan.” (Juan 17:24) Busa iyang gipakita nga bisan kaniadto—sa wala pa si Adan ug Eva manganak—gihigugma sa Diyos ang iyang bugtong Anak nga nahimong Jesu-Kristo. Sa kataposang bahin sa iyang pag-ampo, gipasiugda na sab ni Jesus ang ngalan sa iyang Amahan ug ang gugma ni Jehova sa mga apostoles ug sa uban pa nga modawat sa “kamatuoran.” Si Jesus miingon: “Akong gipaila kanila ang imong ngalan ug padayon pa kining ipaila, aron ilang higugmaon ang uban sama sa imong paghigugma kanako ug aron ako mahiusa kanila.”—Juan 17:26.

122

 Unsay kahulogan sa pagkaila sa Diyos ug sa Anak?  Giunsa pagpaila ni Jesus ang ngalan sa Diyos?  Sa unsang paagi nahiusa ang Diyos, ang iyang Anak, ug ang tanang alagad? 281

NAG-AMPO PANAHON SA GRABENG KAGUOL MATEO 26:30, 36- 46 MARCOS 14:26, 32- 42 LUCAS 22:39- 46 JUAN 18:1

Nahuman na si Jesus sa pag-ampo uban sa iyang matinumanong mga apostoles. Pagkahuman nilag ‘awit ug mga pagdayeg, sila nangadto sa Bukid sa mga Olibo.’ (Marcos 14:26) Miadto sila sa garden sa Getsemane nga naa sa sidlakan, ang lugar nga pirmeng adtoan ni Jesus. Pag-abot nila niining nindot nga lugar nga daghag kahoyng olibo, lagmit gibiyaan ni Jesus ang walo ka apostoles sa entrada sa garden. Siya miingon: “Panglingkod mo dinhi samtang mag-ampo ko didto sa unahan.” Iyang gikuyog sa sulod sa garden ang tulo niya ka apostoles—sila Pedro, Santiago, ug Juan. Naguol ug nabalaka pag-ayo si Jesus, ug iyang giingnan sila: “Naguol kaayo ko, nga mora kog mamatay. Pabilin mo dinhi ug padayon sa pagbantay kauban nako.”—Mateo 26:36-38. Mipalayo si Jesus ug gamay, dayon “mihapa ug nag-ampo.” Unsay iyang giampo sa Diyos niining makuyaw nga panahon? Siya miampo: “Amahan, ang tanang butang posible kanimo. Kuhaa kining kopa gikan kanako. Apan dili sa akong pagbuot, kondili sa imong pagbuot.” (Marcos 14:35, 36) Unsay iyang gipasabot? Moatras kaha siya sa iyang papel ingong Manlulukat? Dili! Nakita ni Jesus gikan sa langit ang grabeng pag-antos sa mga tawong gipatay sa mga Romano. Ug karon ingong tawo nga mobatig kahadlok ug kasakit, natural lang nga mabalaka siya sa mahitabo kaniya. Pero labaw sa tanan, naguol siya sa paghunahuna nga basin mapasipalahan ang ngalan sa Amahan kay siya mamatay nga morag daotan kaayong kriminal. Pipila ka oras na lang, siya ilansang sa estaka nga samag tawo nga nagpasipala sa ngalan sa Diyos. Pagkahuman sa taastaas nga pag-ampo, gibalikan ni Jesus ang tulo ka apostoles ug nakit-an sila nga natulog. Iyang giingnan si Pedro: “Dili ba gyod mo makahimo sa pagbantay bisag usa ka oras uban kanako? Padayon mo sa pagbantay ug sa pag-ampo aron dili mo madaog sa tentas282

yon.” Nakita ni Jesus nga ang iyang mga apostoles gikapoy sab, ug gabii na kaayo. Busa siya miingon: “Andam ang espiritu, apan luya ang unod.” —Mateo 26:40, 41. Dayon mipalayo si Jesus sa ikaduhang higayon ug mihangyo sa Diyos nga kuhaon “kining kopa” gikan kaniya. Sa iyang pagbalik, naabtan na sab niya ang tulo ka apostoles nga natulog imbes magbantay ug mag-ampo nga dili madaog sa tentasyon. Dihang giestorya sila ni Jesus, “wala sila mahibalo kon unsay itubag kaniya.” (Marcos 14:40) Sa ikatulong higayon si Jesus mibiya ug dayon miluhod aron mag-ampo. Nabalaka pag-ayo si Jesus nga mapasipalahan ang ngalan sa Amahan kay siya mamatay nga morag kriminal. Pero nadungog ni Jehova ang pagampo sa iyang Anak, ug nagpadala ang Diyos ug anghel aron palig-onon siya. Bisan pa niana, wala mohunong si Jesus sa paghangyo sa iyang Amahan. Siya ‘padayon nga nag-ampo nga mas tim-os pa.’ Grabe kaayo ang iyang kasakit. Bug-at kaayo kini nga palas-anon para niya! Nameligro ang kinabuhing walay kataposan ni Jesus ug sa mga

ANG IYANG SINGOT NAHISAMAG TINULO SA DUGO Wala ipatin-aw sa doktor nga

si Lucas kon sa unsang paagi “nahisamag tinulo sa dugo” ang singot ni Jesus. (Lucas 22:44) Lagmit ilustrasyon lang ang iyang giingon, nga ang singot nahisamag dugo nga nagtulo gikan sa samad. Pero si Dr. William D. Edwards sa The Journal of the American Medical Association (JAMA) miingon nga panagsa rang mahitabo ang pagsingot ug dugo (hematidrosis). Mahitabo kini dihang bation sa usa ang grabeng kasakit, kay mabugto ang gagmayng ugat ug ang dugo masagol sa singot maong morag magsingot ug dugo.

˙

˙ DIDTO SI JESUS SA GARDEN SA GETSEMANE ANG IYANG SINGOT NAHISAMAG TINULO SA DUGO

tawo nga may pagtuo. Tungod sa grabeng kasakit, “ang iyang singot nahisamag tinulo sa dugo nga nangatagak sa yuta.”—Lucas 22:44. Sa ikatulong pagbalik ni Jesus sa iyang mga apostoles, iyang nakita sila nga natulog. Siya mi-

123

ingon: “Dili kini ang panahon nga kamo mangatulog ug mamahulay! Hapit na ang oras nga ang Anak sa tawo itugyan ngadto sa mga makasasala. Bangon mo, manglakaw na ta. Nagpaingon na dinhi ang akong magbubudhi.”—Mateo 26:45, 46.

 Asa miadto si Jesus ug ang mga apostoles pagbiya nila sa lawak sa itaas?  Unsay gihimo sa tulo ka apostoles samtang nag-ampo si Jesus?  Unsa kahay gibati ni Jesus nga nahisama man sa tinulo sa dugo ang iyang singot? 283

GITRAYDOR SI KRISTO UG GIDAKOP MATEO 26:47-56 MARCOS 14:43-52 LUCAS 22:47-53 JUAN 18:2-12

Lapas na sa tungang gabii. Nagkasabot ang mga saserdote nga bayrag 30 ka sensilyong plata si Judas aron motraydor kang Jesus. Busa giubanan ni Judas ang dakong panon sa pangulong mga saserdote ug Pariseo nga nangita kang Jesus. Kuyog sab nila ang grupo sa Romanong mga sundalo ug ang komandante niini. Dayag nga mideretso si Judas sa pangulong mga saserdote dihang gipalakaw siya ni Jesus panahon sa panihapon sa Paskuwa. (Juan 13:27) Ilang gitigom ang ilang mga guwardiya ug ang usa ka grupo sa mga sundalo. Lagmit gidala una sila ni Judas sa lawak diin si Jesus ug ang iyang mga apostoles nagsaulog sa Paskuwa. Pero karon nagbaktas sila sa Walog sa Kidron padulong sa garden sa Getsemane. Gawas sa mga hinagiban, nagdala sab silag mga lampara ug sulo kay determinado silang madakpan si Jesus. Samtang nagtungas sila sa Bukid sa mga Olibo, seguradong nahibalo si Judas kon asa si Jesus. Sa milabayng mga semana, si Jesus ug ang mga apostoles didto natulog sa Betania ug halos kada adlaw moadto sa Jerusalem, ug pirme silang mohapit sa garden sa Getsemane aron magpahulay. Karon gabii na, ug lagmit si Jesus didto sa ilalom sa mga kahoyng olibo sa garden. Pero unsaon man pagkaila sa mga sundalo kang Jesus nga wala pa man sila makakita niya sukad? Hatagan sila ni Judas ug ilhanan. Siya miingon: “Ang akong halokan, mao kana siya. Dakpa ninyo siya ug bantayi pag-ayo.”—Marcos 14:44. Didto sa garden, nakita ni Judas si Jesus uban sa iyang mga apostoles busa iyang giduol ug giingnan siya: “Maayong gabii, Rabbi!” ug iya siyang gihalokan. Si Jesus miingon: “Nganong ania ka?” (Mateo 26:49, 50) Gitubag ra pod ni Jesus ang iyang pangutana: “Judas, gibudhian mo ba ang Anak sa tawo pinaagi sa usa ka halok?” (Lucas 22:48) Hinuon, dili na interesado si Jesus sa isulti niini nga traydor! 284

Karon si Jesus nagpakita sa grupo ug nadan-agan sa kahayag sa mga sulo ug lampara. Nangutana siya: “Kinsay inyong gipangita?” Sila mitubag: “Si Jesus nga Nasaretnon.” Siya way kahadlok nga miingon: “Ako ang inyong gipangita.” (Juan 18:4, 5) Nakurat sila ug nangatumba. Imbes moikyas, si Jesus nangutanag balik kon kinsay ilang gipangita. Sila miingon pag-usab: “Si Jesus nga Nasaretnon.” Siya kalmadong miingon: “Giingnan na mo nako nga ako ang inyong gipangita. Busa kon ako ang inyong gipangita, palakta kining mga tawhana.” Bisan niining makuyaw nga panahon, nahinumdoman ni Jesus ang iya nang giingon nga walay usa kanila ang mawala. (Juan 6:39; 17:12) Giprotektahan ni Jesus ang iyang mga apostoles ug walay usa nga nawala “gawas sa anak sa kalaglagan”—si Judas. (Juan 18:7-9) Busa mihangyo siya karon nga dili hilabtan ang iyang maunongong mga sumusunod. Dihang nakita sa mga apostoles nga mibarog ug miduol kang Jesus ang mga sundalo. Sila nangutana: “Ginoo, gamiton ba namo ang among espada?” (Lucas 22:49) Wala pa gani katubag si Jesus, gihulbot na ni Pedro ang usa sa duha ka espada nga dala sa mga apostoles. Iyang gitigbas ang tuong dalunggan ni Malco, ang ulipon sa hataas nga saserdote. Gihikap ni Jesus ang dalunggan ni Malco ug giayo ang samad. Dayon nagtudlo siyag importanteng leksiyon. Iyang giingnan si Pedro: “Ibalik ang imong espada sa sakoban, kay ang tanang mogamit sa espada mamatay sa espada.” Andam si Jesus nga dakpon, kay siya miingon: “Unsaon pagkatuman sa Kasulatan nga nag-ingon nga kinahanglan kining mahitabo?” (Mateo 26:52, 54) Siya midugang: “Dili ba diay ko moinom sa kopa nga gihatag kanako sa Amahan?” (Juan 18:11) Andam si Jesus sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos, bisan hangtod sa kamatayon.

˙

GITRAYDOR NI JUDAS SI JESUS SA GARDEN SA GETSEMANE ˙ GITIGBAS NI PEDRO ANG DALUNGGAN NI MALCO ˙ GIDAKOP SI JESUS

Gipangutana ni Jesus ang mga tawo: “Tulisan ba ko nga nagdala man mog mga espada ug puspos sa pagdakop nako? Adlaw-adlaw kong naglingkoran sa templo nga nanudlo, apan wala ko ninyo dakpa. Apan kining tanan nahitabo aron matuman ang gisulat sa mga propeta.”—Mateo 26:55, 56. Gidakop ug gigapos si Jesus sa mga sunda-

124

lo, sa komandante, ug sa mga guwardiya. Nanagan ang mga apostoles pagkakita niini. Pero “usa ka batan-ong lalaki”—lagmit ang tinun-ang si Marcos—nagpabilin kauban sa daghang tawo kay gusto niyang sundan si Jesus. (Marcos 14:51) Nailhan sa mga tawo ang batan-on, ug ila unta siyang dakpon, maong miikyas siya ug nahibilin ang iyang besti nga lino.

 Nganong sa garden sa Getsemane gipangita ni Judas si Jesus?  Unsay gihimo ni Pedro aron panalipdan si Jesus, pero unsay giingon ni Jesus bahin niini?  Giunsa pagpakita ni Jesus nga andam siya sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos?  Dihang gibiyaan sa mga apostoles si Jesus, kinsay nagpabilin, ug unsay nahitabo? 285

GIDALA SI JESUS KANG ANAS, DAYON KANG CAIFAS MATEO 26:57-68 MARCOS 14:53-65 LUCAS 22:54, 63-65 JUAN 18:13, 14, 19-24

Dihang gigapos na si Jesus nga samag kriminal, gidala siya kang Anas. Si Anas ang hataas nga saserdote dihang miadto sa templo ang 12 anyos nga si Jesus ug mibilib niya ang mga magtutudlo didto. (Lucas 2:42, 47) Ang ubang mga anak ni Anas nahimong hataas nga saserdote sa ulahi, ug karon ang iyang umagad nga si Caifas mao nay hataas nga saserdote. Samtang didto si Jesus sa balay ni Anas, nakahigayon si Caifas nga tigomon ang Sanhedrin. Kini nga korte dunay 71 ka membro, apil ang presente ug kanhing mga hataas nga saserdote. Gipangutana ni Anas si Jesus “bahin sa iyang mga tinun-an ug sa iyang pagtulon-an.” Si Je-

sus mitubag: “Ako nagsulti atubangan sa tanang tawo. Kanunay kong nanudlo sa sinagoga ug sa templo diin magtigom ang tanang Hudiyo, ug wala koy gisulti sa tago. Nganong ako man ang imong gipangutana? Pangutan-a kadtong mga nakadungog sa akong gisulti.”—Juan 18:19-21. Gisagpa sa guwardiya si Jesus ug miingon: “Ingon niana ba ang imong tinubagan sa pangulong saserdote?” Nahibalo si Jesus nga wala siyay daotang nahimo, busa mitubag siya: “Kon dunay sayop sa akong gisulti, pamatud-i; apan kon husto ang akong giingon, nganong gisagpa ko nimo?” (Juan 18:22, 23) Dayon gipadala si Jesus didto sa umagad ni Anas nga si Caifas.

˙

GIDALA SI JESUS KANG ANAS, ANG KANHING HATAAS NGA SASERDOTE ˙ ILEGAL NGA HUSAY SA SANHEDRIN

Nianang panahona, nagkatapok na ang tanang membro sa Sanhedrin—ang presenteng hataas nga saserdote, mga kadagkoan, ug mga eskriba. Didto sila nagmiting sa balay ni Caifas. Ilegal nga himoon ang husay sa gabii sa Paskuwa, pero wala kini makapugong nila sa paghimo sa ilang daotang tuyo. Kadaghanang membro niining grupoha sirado nag hunahuna. Human banhawa ni Jesus si Lazaro, nakadesisyon na ang Sanhedrin nga kinahanglang mamatay si Jesus. (Juan 11:47-53) Ug sa milabay lang nga mga adlaw, nagkasabot ang mga lider sa relihiyon nga dakpon ug patyon si Jesus. (Mateo 26:3, 4) Wala pa gani magsugod ang paghusay kang Jesus, gihukman na siyang patyon! Gawas nga ilegal ang miting sa pangulong mga saserdote ug ubang membro sa Sanhedrin, nangita sab silag mga saksi nga mohatag ug bakak nga pamatuod batok kang Jesus. Daghan silag nakitan, pero wala magkauyon ang mga testimonya. Sa ulahi, dunay duha nga miingon: “Nadunggan namo siya nga miingon, ‘Gub-on ko kining temploha nga hinimog tawo, ug sa tulo ka adlaw tukoron ko ang lain nga dili hinimog tawo.’” (Marcos 14:58) Pero wala gihapon magkauyon ang ilang testimonya. Gipangutana ni Caifas si Jesus: “Wala ba kay ikatubag? Unsa may imong ikaingon sa ilang akusasyon batok kanimo?” (Marcos 14:60) Wala motingog si Jesus bisan pa sa bakak nga akusasyon sa mga saksing nagkasumpaki ang testimonya. Busa giusab sa hataas nga saserdoteng si Caifas ang iyang taktika.

125

Nahibalo si Caifas nga dakong isyu para sa mga Hudiyo kon dunay mangangkon nga Anak sa Diyos. Sa miagi, dihang miingon si Jesus nga Amahan niya ang Diyos, gusto siyang patyon sa mga Hudiyo kay sila nagtuo nga siya “naghimo sa iyang kaugalingon nga katumbas sa Diyos.” (Juan 5:17, 18; 10: 31-39) Gigamit kini ni Caifas batok kang Jesus, ug miingon: “Sa ngalan sa buhi nga Diyos, panumpa nga imo ming sultihan sa tinuod: Ikaw ba ang Kristo, ang Anak sa Diyos?” (Mateo 26:63) Giangkon na ni Jesus kaniadto nga siya Anak sa Diyos. (Juan 3:18; 5:25; 11:4) Kon dili niya kana angkonon karon, sama rag gilimod niya nga siya Anak sa Diyos ug ang Kristo. Busa si Jesus miingon: “Oo ako, ug makita unya ninyo ang Anak sa tawo nga maglingkod sa tuong kamot sa Labing Gamhanan ug moabot uban sa mga panganod sa langit.”—Marcos 14:62. Grabe ang reaksiyon ni Caifas—iyang gigisi ang iyang besti ug miingon: “Siya nagpasipala! Nagkinahanglan pa ba tag dugang mga saksi? Nadungog ninyo ang iyang pagpasipala. Unsay inyong hunahuna?” Ang Sanhedrin nagpakanaog ug dili makataronganong desisyon: “Angay siyang patyon.” —Mateo 26:65, 66. Dayon ilang giyagayagaan si Jesus ug gisumbag. Gisagpa siya ug giluwaan. Ilang gitabonan ang iyang nawong ug gisagpa siya, ug miingon: “Tagnaa kon kinsay midapat nimo!” (Lucas 22:64) Tiaw mo na! Gimaltratar ang Anak sa Diyos panahon sa ilegal nga husay!

 Kang kinsa unang gidala si Jesus, ug unsay nahitabo niya didto?  Asa siya sunod gidala, ug unsay gihimo ni Caifas aron hukman sa Sanhedrin si Jesus nga patyon?  Giunsa pagmaltratar si Jesus dihang gihusay siya? 287

GILIMOD DIDTO SA BALAY NI CAIFAS MATEO 26:69-75 MARCOS 14:66-72 LUCAS 22:54-62 JUAN 18:15-18, 25-27

Dihang gidakop si Jesus didto sa garden sa Getsemane, nangahadlok ang mga apostoles ug miikyas. Pero duha kanila ang mibalik, si Pedro “ug ang usa pa ka tinun-an,” si apostol Juan. (Juan 18:15; 19:35; 21:24) Lagmit didto na nila naabtan si Jesus sa balay ni Anas. Dihang gipadala ni Anas si Jesus sa hataas nga saserdoteng si Caifas, misunod si Pedro ug Juan didto. Lagmit nahadlok silang mamatay pero nabalaka pod sila sa ilang Agalon. Nailhan sa hataas nga saserdote si Juan maong nakasulod siya sa hawanan sa balay ni Caifas. Didto ra sa pultahan si Pedro pero mibalik si Juan ug giestorya ang ulipong babaye nga nagbantay sa pultahan aron pasudlon si Pedro. Tugnaw niadtong gabhiona, maong nagdaob ang mga tawo didto sa hawanan. Mitapad si Pedro sa mga tawo didto aron mainitan samtang ‘naniid kon unsay mahitabo’ sa husay ni Jesus. (Mateo 26:58) Tungod sa kahayag sa daob, nailhan sa tigbantay sa pultahan si Pedro ug miingon: “Dili ba tinun-an sab ka niining tawhana?” (Juan 18:17) Pero dili lang ang tigbantay ang nakaila kang Pedro ug nag-ingon nga kauban siya ni Jesus.—Mateo 26:69, 71-73; Marcos 14:70. Gikulbaan pag-ayo si Pedro. Busa iyang gilimod nga kauban siya ni Jesus, ug miingon: “Wala ko makaila niya ug wala ko mahibalo sa imong gipanulti.” (Marcos 14:67, 68) Nanumpa pa gani si Pedro nga kon siya namakak, ang Diyos magsilot kaniya.—Mateo 26:74. Nagpadayon ang paghusay kang Jesus, lagmit didto sa taas nga bahin sa balay ni Caifas.

288

Si Pedro ug ang mga tawo sa ubos nga naghulat lagmit nakakita sa mga saksing gipaadto aron mohatag sa ilang testimonya. Dili ikalimod ni Pedro nga kauban siya ni Jesus tungod sa iyang sinultihan—klaro kaayo nga siya taga-Galilea. Didto sab ang paryente ni Malco, nga gitigbas ni Pedro. Iyang giingnan si Pedro: “Dili ba ikaw kadtong akong nakita nga kauban niya sa tanaman?” Pero milimod si Pedro sa ikatulong higayon, ug dihadiha may sunoy nga mituktugaok sama sa gitagna.—Juan 13:38; 18:26, 27. Niining tungora, posibleng didto si Jesus sa balkonahe. Milingi ang Ginoo ug dihang mitutok siya kang Pedro, morag gitakloban si Pedro sa langit. Nahinumdoman niya ang giingon ni Jesus didto sa lawak, pipila pa lang ka oras ang milabay. Hunahunaa lang ang gibati ni Pedro dihang iyang naamgohan kon unsay iyang nahimo! Migawas si Pedro ug mihilak pag-ayo. —Lucas 22:61, 62. Nganong nahitabo kini? Nganong si Pedro —kinsa segurado nga siya maunongon ug ligon kaayog espirituwalidad—nakahimo sa paglimod kang Jesus? Gituis ang kamatuoran ug gihukman si Jesus nga kriminal. Imbes labanan ang inosenteng tawo, iyang gilimod ang Usa nga may “mga pulong nga motultol sa kinabuhing walay kataposan.”—Juan 6:68. Gipakita niining makapaguol nga kasinatian ni Pedro nga bisan ang tawong diyosnon ug may pagtuo posibleng masayop kon dili andam sa wala damhang mga pagsulay ug tentasyon. Hinaot ang kasinatian ni Pedro magsilbing pasidaan sa tanang alagad sa Diyos!

˙

GILIMOD NI PEDRO SI JESUS

126

 Giunsa pagsulod ni Pedro ug Juan sa hawanan sa balay ni Caifas?  Unsay nahitabo didto sa balay samtang naa sa hawanan si Pedro ug Juan?  Unsay gihimo ni Pedro sumala sa Mateo 26:74?  Unsang leksiyon sa kasinatian ni Pedro ang angay natong hinumdoman? 289

GIHUSAY SA SANHEDRIN, DAYON GIDALA KANG PILATO MATEO 27:1-11 MARCOS 15:1 LUCAS 22:66–23:3 JUAN 18:28-35

Kadlawon na dihang gilimod ni Pedro si Jesus sa ikatulong higayon. Nahuman na ang Sanhedrin sa ilang paghusay ug namauli na sila. Sayo sa buntag sa Biyernes, nagmiting silag balik aron tingali ingnong legal ang ilang ilegal nga paghusay sa gabii. Gidala na pod si Jesus sa ilang atubangan. Miingon na sab sila: “Kon ikaw mao ang Kristo, sultihi mi.” Si Jesus mitubag: “Bisan pag sultihan ko kamo, dili gihapon mo motuo. Ug kon mangutana ko ninyo, dili mo motubag.” Pero maisogong gipakita ni Jesus kanila nga siya ang gitagna diha sa Daniel 7:13. Siya miingon: “Ang Anak sa tawo molingkod unya sa tuong kamot sa gamhanang Diyos.”—Lucas 22:67-69; Mateo 26:63. Sila miinsistir: “Nan, ikaw ba ang Anak sa Diyos?” Si Jesus mitubag: “Kamo mismo ang nagingon niana.” Tungod niana, morag milig-on ang ilang akusasyon nga si Jesus nagpasipala ug angayang patyon. Busa sila miingon: “Nganong magkinahanglan pa kitag dugang pamatuod?” (Lucas 22: 70, 71; Marcos 14:64) Busa gigapos nila si Jesus

ug gidala siya ngadto sa Romanong gobernador nga si Poncio Pilato. Lagmit nakita ni Judas Iskariote si Jesus nga gidala kang Pilato. Dihang nahibaloan ni Judas nga gihukman ug kamatayon si Jesus, nakonsensiya siya ug naguol. Pero imbes mangayog pasaylo sa Diyos ug magbasol, milakaw hinuon siya aron iuli ang 30 ka sensilyong plata. Giingnan ni Judas ang pangulong mga saserdote: “Nakasala ko dihang akong gibudhian ang usa ka inosenteng tawo.” Pero walay kaluoy ang ilang tubag: “Unsa may labot namo? Ikaw ang manubag niana!”—Mateo 27:4. Gilabay ni Judas sa templo ang 30 ka sensilyong plata ug unya iyang gidugangan ang iyang mga sala kay misulay siya sa paghikog. Pero dihang maghikog na unta siya, lagmit nabali ang sanga nga gihigtan sa pisi. Nahulog siya sa kabatoan ug nabungkag ang iyang lawas.—Buhat 1:17, 18. Sayo sa buntag pa gihapon dihang gidala si Jesus sa palasyo ni Poncio Pilato. Pero ang mga Hudiyo nga nagdala niya didto wala mosulod. Kay para

˙

BUNTAG NGA PAGHUSAY SA SANHEDRIN SI JUDAS ISKARIOTE MISULAY PAGHIKOG SI JESUS GIPADALA KANG PILATO ARON HUKMAN ˙

˙

nila mahimo silang hugaw kon mosulod sila sa balay sa Hentil. Tungod niana, dili sila makakaon sa panihapon sa Nisan 15, ang unang adlaw sa Pista sa mga Tinapay nga Walay Lebadura, nga giisip nga bahin sa Paskuwa. Migawas si Pilato ug nangutana kanila: “Unsang sumbong ang inyong ipasaka batok niining tawhana?” Sila mitubag: “Siya mamumuhat ug daotan. Kon dili pa, wala unta namo siya dad-a kanimo.” Lagmit gibati ni Pilato nga ila siyang gipresyur, busa siya miingon: “Dad-a ninyo siya ug hukmi sumala sa inyong balaod.” Nakita karon nga gusto nilang patyon si Jesus dihang sila miingon: “Kami wala hatagig awtoridad sa pagpatay kang bisan kinsa.”—Juan 18:29-31. Kon patyon nila si Jesus panahon sa Paskuwa, basig magkagubot ang mga tawo. Pero kon ilang mapapatay si Jesus sa mga Romano tungod sa sumbong nga pagrebelde, wala na silay tulubagon kay may awtoridad ang mga Romano sa paghimo niini. Wala sultihi sa mga lider sa relihiyon si Poncio Pilato nga ilang gihukman si Jesus sa kasong pagpasipala. Karon naghimo silag lahi nga mga akusasyon: “Kining tawhana nagpahinabog [1] kagubot sa among nasod, [2] iyang gidili ang pagbayad ug buhis sa Cesar, ug [3] nangangkon nga siya ang Kristo nga hari.”—Lucas 23:2. Ingong representante sa Roma, dunay rason si Pilato nga mabalaka bahin sa akusasyon nga si Jesus nangangkong hari. Busa misulod ug balik sa palasyo si Pilato ug nangutana kang Jesus: “Ikaw ba ang Hari sa mga Hudiyo?” Sa laing pagkasulti,

127

‘Imo bang gilapas ang balaod sa imperyo kay miingon man ka nga mahimo kang hari batok kang Cesar?’ Pero tingali aron sayron kon unsay nahibaloan ni Pilato bahin kaniya, si Jesus miingon: “Nangutana ba ka niana kay mao kanay imong gihunahuna, o dunay nagsulti nimo bahin nako?” —Juan 18:33, 34. Giangkon ni Pilato nga wala siyay nahibaloan bahin kang Jesus pero gusto niyang mailhan si Jesus, maong siya miingon: “Nahibalo ka nga dili ko Hudiyo.” Siya midugang: “Ang imong kaugalingong nasod ug ang pangulong mga saserdote nagtugyan kanimo ngari kanako. Unsa may imong nabuhat?” —Juan 18:35. Dihang gitubag ni Jesus si Pilato, nagpokus siya sa Gingharian, ug seguradong nakurat si Pilato sa iyang tubag.

ANG YUTA SA DUGO Naglibog ang pangulong mga saserdote kon unsaon ang mga sensilyong plata nga gilabay ni Judas sa templo. Sila miingon: “Dili husto nga ibutang kini sa panudlanan sa templo kay kini bili sa dugo.” Busa ilang gigamit ang kuwarta sa pagpalit sa yuta sa magkukulon aron lubngan sa mga estranyo. Gitawag kadto nga “Yuta sa Dugo.”—Mateo 27:6-8.

 Nganong nagmiting ang Sanhedrin pagkabuntag?  Sa unsang paagi namatay si Judas, ug giunsa paggamit ang 30 ka sensilyong plata?  Unsang mga akusasyon ang gigamit sa mga Hudiyo aron ipapatay ni Pilato si Jesus? 291

PARA KANG PILATO UG HERODES, WALAY SALA SI JESUS MATEO 27:12-14, 18, 19 MARCOS 15:2-5 LUCAS 23:4-16 JUAN 18:36-38

Wala ilimod ni Jesus kang Pilato nga siya hari. Pero dili hulga sa Roma ang iyang Gingharian. Siya miingon: “Ang akong Gingharian dili bahin niining kalibotana. Kon ang akong Gingharian bahin pa niining kalibotana, ang akong mga alagad makigaway na unta aron dili ko ikatugyan ngadto sa mga Hudiyo. Apan sa pagkatinuod, ang akong Gingharian dili gikan niining kalibotana.” (Juan 18:36) Si Jesus dunay Gingharian, pero dili dinhi sa kalibotan. Wala makontento si Pilato, busa siya nangutana: “Kon mao, hari diay ka?” Aron ipakita nga sakto si Pilato, si Jesus mitubag: “Ikaw mismo ang nag-ingon nga hari ko. Ako gipakatawo ug mianhi sa kalibotan sa pagpamatuod sa kamatuoran. Ang matag usa nga dapig sa kamatuoran mamati sa akong tingog.”—Juan 18:37. Sa miagi, giingnan ni Jesus si Tomas: “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi.” Karon, bisan si Pilato nakadungog sa katuyoan kon nganong gipadala si Jesus dinhi sa yuta—ang pagpamatuod sa “kamatuoran,” ilabina ang kamatuoran bahin sa iyang Gingharian. Determinado si Jesus nga magmatinumanon niana nga kamatuoran bisan pag nagkahulogan kini sa iyang kamatayon. Si Pilato nangutana: “Unsa bay kamatuoran?” pero wala na siya maghulat sa tubag. Igo na ang iyang nadungog aron hukman si Jesus.—Juan 14:6; 18:38. Mibalik si Pilato sa mga tawo nga naghulat sa gawas sa palasyo. Lagmit tapad niya si Jesus dihang iyang giingnan ang pangulong mga saserdote ug ang ilang mga kauban: “Wala koy nakitang salaod niining tawhana.” Kay nasuko sa iyang desisyon, ang mga tawo miinsistir: “Nagkagubot ang mga tawo tungod sa iyang gipanudlo sa tibuok Judea, nga nagsugod sa Galilea hangtod pa gani dinhi.”—Lucas 23:4, 5. Seguradong nakurat si Pilato sa pagkapanatiko sa mga Hudiyo. Samtang nagpadayon sa pagsing292

git ang pangulong mga saserdote ug mga kadagkoan, nangutana si Pilato kang Jesus: “Wala ba ka makadungog sa daghan nilang akusasyon batok kanimo?” (Mateo 27:13) Wala motubag si Jesus. Ang iyang pagkakalma bisan pa sa grabeng mga akusasyon nakapahingangha kang Pilato. Ang mga Hudiyo miingon nga si Jesus “nagsugod sa Galilea.” Busa nahibaloan ni Pilato nga taga-Galilea si Jesus. Kini nakahatag niyag ideya kon unsaon nga makalingkawas siya sa paghukom kang Jesus. Si Herodes Antipas (anak ni Herodes nga Bantogan) ang magmamando sa Galilea, ug naa siya karon sa Jerusalem para sa Paskuwa. Busa gipadala ni Pilato si Jesus kang Herodes. Si Herodes Antipas ang nagpapunggot kang Juan nga Tigbawtismo. Dihang iyang nabalitaan nga si Jesus naghimog milagro, nahadlok si Herodes kay basig si Jesus mao si Juan nga gibanhaw.—Lucas 9:7-9. Nalipay si Herodes nga makita na niya si Jesus, pero dili aron tabangan siya o sayron kon may basehanan ba ang tanang akusasyon batok kang Jesus. Gusto lang niyang mailhan si Jesus, ug “naglaom siya nga mohimog milagro si Jesus sa iyang atubangan.” (Lucas 23:8) Pero wala kana buhata ni Jesus. Gani, dihang gipangutana siya ni Herodes, wala motingog si Jesus. Tungod niana, wala malipay si Herodes ug ang iyang mga sundalo, ug ilang gitamay siya. (Lucas 23:11) Gisul-oban nila si Jesus ug nindot nga sinina ug gibugalbugalan. Dayon gipadala ni Herodes si Jesus balik kang Pilato. Magkaaway si Herodes ug Pilato, pero karon amigo na sila. Pagbalik ni Jesus, gipatawag ni Pilato ang pangulong mga saserdote, ang kadagkoan sa mga Hudiyo, ug ang mga tawo. Siya miingon: “Ako siyang gisukitsukit sa inyong atubangan, apan wala koy nakitang basehanan sa inyong mga sumbong batok kaniya. Bisan gani si Herodes walay nakitang sayop kaniya mao nga iyang gibalik siya kanato. Wala siyay gihimo nga takos sa kamatayon.

˙

GIPANGUTANA NI PILATO UG HERODES SI JESUS

Busa ipalatigo lang nako siya ug buhian.”—Lucas 23:14-16. Gustong buhian ni Pilato si Jesus kay nakita niya nga nasina lang ang mga saserdote maong gidala nila si Jesus kaniya. Ug duna pay mas bugat nga rason nga himoon kini ni Pilato. Samtang naglingkod siya sa lingkoranan sa paghukom, nag-

128

padalag mensahe ang iyang asawa: “Ayawg hilabti kanang tawong matarong, kay lain kaayo ang akong damgo gabii bahin kaniya mao nga nahadlok kaayo ko.” Lagmit gikan sa Diyos kadto nga damgo.—Mateo 27:19. Nahibalo si Pilato nga angayng buhian kining inosenteng tawo, pero unsaon man?

 Giunsa pagsulti ni Jesus “ang kamatuoran” bahin sa iyang pagkahari?  Unsay konklusyon ni Pilato bahin kang Jesus, unsay reaksiyon sa mga tawo, ug unsay gihimo ni Pilato?  Nganong gustong makita ni Herodes Antipas si Jesus, ug unsay iyang gihimo kaniya?  Nganong gusto ni Pilato nga buhian si Jesus? 293

SI PILATO MIINGON: “TAN-AWA! MAO KINING TAWHANA!” MATEO 27:15-17, 20-30 MARCOS 15:6-19 LUCAS 23:18-25 JUAN 18:39–19:5

Giingnan ni Pilato ang mga tawo nga gustong mopatay kang Jesus: “Wala koy nakitang basehanan sa inyong mga sumbong batok kaniya. Bisan gani si Herodes walay nakitang sayop kaniya.” (Lucas 23:14, 15) Kay gustong buhian si Jesus, migamit karon ug laing paagi si Pilato. Siya miingon: “Nabatasan ninyo nga panahon sa Paskuwa akong buhian ang usa ka binilanggo, gusto ba ninyong buhian nako ang Hari sa mga Hudiyo?”—Juan 18:39. Nahibalo si Pilato nga may pinirisong ginganlag Barabas, nga iladong kawatan, rebelde, ug kriminal. Busa si Pilato miingon: “Kinsay gusto ninyo nga akong buhian, si Barabas o si Jesus nga gitawag nga Kristo?” Kay gisulsolan sa pangulong mga saserdote, ang mga tawo miingon nga si Barabas ang buhian, dili si Jesus. Busa si Pilato miingon na sab: “Kinsa sa duha ang gusto ninyo nga akong buhian?” Ang mga tawo misinggit: “Si Barabas”!—Mateo 27:17, 21. Si Pilato nga nadismaya nangutana: “Unsa may akong buhaton kang Jesus nga gitawag nga Kristo?” Silang tanan miingon: “Patya siya sa estaka!” (Mateo 27:22) Baga gyod silag nawong kay gusto nilang ipapatay ang inosenteng tawo. Si Pilato miingon: “Ngano man? Unsay gihimong daotan niining tawhana? Wala koy nakita kaniya nga bisan

unsa nga takos sa kamatayon. Ipalatigo lang nako siya ug buhian.”—Lucas 23:22. Bisan pa sa tanang paningkamot ni Pilato, ang nasuko nga mga tawo nagkahiusa sa pagsinggit: “Patya siya sa estaka!” (Mateo 27:23) Milampos gyod ang mga lider sa relihiyon sa pagsulsol sa mga tawo! Gusto nilang dunay mobanaw nga dugo. Dili dugo sa usa ka kriminal kondili dugo sa inosenteng tawo nga gipasidunggan ingong Hari pagsulod niya sa Jerusalem lima ka adlaw na ang milabay. Kon tua man didto ang mga tinun-an, nagpakahilom lang sila ug wala magpaila. Nakita ni Pilato nga wala gyod siyay mahimo bisag unsaon. Nagkagubot na pag-ayo ang mga tawo, busa mikuha siyag tubig ug nanghunaw sa iyang mga kamot sa atubangan sa mga tawo. Iyang giingnan sila: “Inosente ko sa dugo niining tawhana. Kamo mismo ang manubag niini.” Pero wala kini makapugong sa mga tawo. Sila mitubag: “Kami ug ang among mga anak ang manubag sa iyang dugo.”—Mateo 27:24, 25. Mas gustong sundon sa gobernador ang mga tawo imbes buhaton kon unsay iyang nahibaloan nga husto. Busa gibuhian ni Pilato si Barabas kay kini ang ilang gipangayo. Ug iyang gipahuboan si Jesus dayon gipalatigo. Human sa grabeng paglatigo kang Jesus, ang

PAGLATIGO Gihisgotan ni Dr. William D. Edwards sa The Journal of the American Medical Association ang paagi sa mga Romano sa paglatigo:

“Ang kasagarang instrumento mao ang mubong latigo (flagrum o flagellum) nga may mga tinabas nga panit sa hayop nga lainlaig gitas-on, ang uban sinalapid ug ang uban dili, ug kini dunay gagmayng bola nga puthaw o hait nga mga bukog sa karnero nga gihikot nga sal-ang sal-ang. . . . Dihang sigehag lapdos ug kusog sa Romanong sundalo ang bukobuko sa biktima, mabun-og gyod kini tungod sa puthawng mga bola ug masamad tungod sa mga tinabas nga panit sa hayop ug mga bukog sa karnero. Samtang magpadayon ang paglatigo, molalom ang mga samad hangtod sa kaunoran ug magkawilkawil ang nagdugong unod.” 294

˙

˙ GUSTO UNTANG BUHIAN NI PILATO SI JESUS GUSTO SA MGA HUDIYO NGA BUHIAN SI BARABAS ˙ SI JESUS GIBUGALBUGALAN UG GIMALTRATO

mga sundalo nagdala kaniya sa palasyo sa gobernador. Nagtapok didto ang mga sundalo ug gibun-og nila siya. Naghimo silag korona nga tunok ug gibutang kini sa iyang ulo. Gipakupot nilag tangbo ang tuong kamot ni Jesus ug gisul-oban siyag hayagpula nga kupo, nga ginasul-ob sa mga hari. Ila siyang gibiaybiay: “Mabuhi ang Hari sa mga Hudiyo!” (Mateo 27:28, 29) Ang nakapait pa gyod kay ilang giluwaan si Jesus ug gisigehag sagpa. Ilang gikuha ang gahi nga tangbo gikan niya ug gibunal kini sa iyang ulo, maong nalubong sa iyang bagolbagol ang hait nga mga tunok sa iyang makauulawng korona. Bisan pa niining tanan, nakadayeg si Pilato sa talagsaong dignidad ug kalig-on ni Jesus, maong iya na sab untang buhian si Jesus. Siya miingon: “Ania, ipagawas ko siya nganhi kaninyo aron mahibalo mo nga wala koy nakitang sala diha kaniya.” Naghunahuna kaha si Pilato nga basig malukmay ang mga tawo kon makita nila si Jesus nga daghag samad ug nagkadugo? Samtang nagbarog si Jesus atubangan sa way kaluoy nga mga tawo, si Pilato miingon: “Tan-awa! Mao kining tawhana!”—Juan 19:4, 5. Bisag samdan ug nagkadugo, si Jesus may dignidad gihapon ug kalmado. Nakadayeg niini si Pilato kay makita diha sa iyang pulong ang respeto ug kaluoy.

 Unsay gihimo ni Pilato aron buhian unta si Jesus ug makalingkawas siya sa tulubagon?  Unsay mahitabo sa biktima dihang latigohon?  Human latigoha si Jesus, giunsa pa siya pagmaltrato?

129

GIHATAG SI JESUS ARON PATYON MATEO 27:31, 32 MARCOS 15:20, 21 LUCAS 23:24-31 JUAN 19:6-17

Bisan pag grabe ang pagmaltrato ug pagbugalbugal kang Jesus, wala gyod maluoy ang pangulong mga saserdote ug ang ilang mga kauban. Busa napakyas ang paningkamot ni Pilato nga buhian si Jesus. Walay nakapugong sa mga magsusupak sa pagpapatay kaniya. Sila nagpadayon sa pagsinggit: “Patya siya sa estaka! Patya siya sa estaka!” Si Pilato miingon: “Kuhaa ninyo siya ug patya, kay wala koy nakitang sala diha kaniya.”—Juan 19:6. Wala makombinsir sa mga Hudiyo si Pilato nga ipapatay si Jesus sa sumbong nga pagrebelde. Busa gigamit na lang sa mga lider sa relihiyon ang sumbong nga pagpasipala nga ilang giakusar kang Jesus didto sa husay sa Sanhedrin. Sila miingon: “Kami dunay balaod, ug sumala sa balaod angay siyang mamatay, kay siya nangangkong anak sa Diyos.” (Juan 19:7) Para kang Pilato, bag-o kini nga akusasyon. Mibalik siya sa palasyo ug nangitag paagi nga buhian si Jesus, kinsa nag-antos sa grabeng pagmaltrato. Nadamgohan sab siya sa asawa ni Pilato. (Mateo 27:19) Ug unsa kining bag-o nilang akusasyon—ang piniriso nga si Jesus “anak sa Diyos”? Nahibalo si Pilato nga taga-Galilea si Jesus. (Lucas 23:5-7) Pero nangutana gihapon siya kaniya: “Diin ba ka gikan?” (Juan 19:9) Nahunahunaan kaha ni Pilato nga basin nagkinabuhi na si Jesus kaniadto sa langit, o usa siya ka diyos? Si Pilato gisultian na ni Jesus nga siya hari pero ang iyang Gingharian dili bahin niini nga kalibotan. Kay walay rason aron balikon ang iyang giingon, wala motingog si Jesus. Nakatandog kini sa garbo ni Pilato, ug siya nasuko. Iyang gisingkahan si Jesus: “Dili ba ka motubag? Wala ba ka mahibalo nga duna koy awtoridad sa pagbuhi kanimo ug duna koy awtoridad sa pagpapatay kanimo?”—Juan 19:10. Kalma rang mitubag si Jesus: “Wala gyod kay awtoridad ibabaw kanako gawas kon gihatag kini 296

kanimo sa kahitas-an. Busa ang tawong nagtugyan kanako nganhi kanimo mas dakog sala.” (Juan 19:11) Lagmit wala magtumong si Jesus sa usa lang ka tawo. Iyang gitumong dinhi nga si Caifas, iyang mga kauban, ug si Judas Iskariote, mas dakog tulubagon kay kang Pilato. Kay mibilib sa personalidad ug mga pulong ni Jesus, ilabina gyod kay nahadlok nga basig usa siya ka diyos, buhian na sab unta siya ni Pilato. Pero gihadlok sa mga Hudiyo si Pilato. Sila miingon: “Kon imong buhian kining tawhana, dili ka higala sa Cesar. Ang matag usa nga maghimo sa iyang kaugalingon nga hari maoy batok sa Cesar.”—Juan 19:12. Migawas pag-usab ang gobernador, dala si Jesus, ug milingkod sa lingkoranan sa paghukom. Iyang giingnan ang mga tawo: “Tan-awa! Ang inyong hari!” Wala mohunong ang mga Hudiyo sa pagsinggit: “Patya siya! Patya siya! Patya siya sa estaka!” Si Pilato miingon: “Patyon ba nako ang inyong hari?” Ang mga Hudiyo dugay nang naglungotlungot sa pagmando sa Roma; pero ang pangulong mga saserdote mitubag: “Kami walay hari gawas sa Cesar.”—Juan 19:14, 15. Napresyur si Pilato sa pagsigeg yangongo sa mga Hudiyo maong iya na lang gihatag si Jesus aron patyon. Gihubo sa mga sundalo ang hayag-pula nga kupo ni Jesus ug gisul-oban sa iyang panggawas nga besti. Dayon gipalakaw siya ug gipapas-an kaniya ang estaka diin siya ilansang. Halos udto na sa Biyernes, Nisan 14. Sukad pa sa kadlawon sa Huwebes nga walay tulog si Jesus ug sunodsunod ang pag-antos nga iyang naagoman. Nagbaguod siyag pas-an sa bug-at kaayong estaka hangtod nga nawad-an siyag kusog. Busa gipugos sa mga sundalo si Simon nga taga-Cirene sa Africa aron pas-anon ang estaka ngadto sa lugar nga patyan kang Jesus. Daghang tawo ang

˙

misunod, ang uban nagpamukpok sa ilang dughan ug nagminatay. Giingnan ni Jesus ang mga babaye nga nanghilak: “Mga anak nga babaye sa Jerusalem, ayaw na mog hilak tungod nako. Hilaki hinuon ang inyong kaugalingon ug ang inyong mga anak, kay moabot ang mga adlaw nga ang mga tawo moingon, ‘Malipayon ang mga babayeng baog, kadtong wala manganak ug wala magpasuso!’ Unya ang mga tawo moingon sa mga bukid, ‘Tumpagi kami!’ ug sa mga bungtod, ‘Taboni kami!’ Kon ginahimo nila kini samtang lunhaw pa ang

GISULAYAN NI PILATO NGA BUHIAN SI JESUS ˙ GIHUKMAN SI JESUS NGA MAMATAY

130

kahoy, unsa pa kaha kon laya na kini!”—Lucas 23: 28-31. Gitumong ni Jesus dinhi ang nasod sa mga Hudiyo. Sama kinig himalatyong kahoy nga may gamay pang kinabuhi kay didto pa si Jesus ug ang mga Hudiyong may pagtuo kaniya. Pero inigkawala niining mga tawhana, ang nasod sa mga Hudiyo nga walay suod nga relasyon sa Diyos ang mabilin, nga samag patayng kahoy. Duna unyay grabeng pagminatay dihang gamiton na sa Diyos ang Romanong mga sundalo sa paglaglag sa maong nasod!

 Unsay sumbong sa mga lider sa relihiyon batok kang Jesus?  Nganong nahadlok si Pilato?  Giunsa pagmaniobra sa pangulong mga saserdote si Pilato aron ipapatay si Jesus?  Unsay gipasabot ni Jesus sa iyang giingon nga ang kahoy “lunhaw” ug dayon ‘nalaya’? 297

WALAY SALA NGA HARI GILANSANG SA ESTAKA MATEO 27:33- 44 MARCOS 15:22-32 LUCAS 23:32- 43 JUAN 19:17-24

Gidala si Jesus sa lugar nga dili layo sa siyudad, diin siya ug ang duha ka kawatan patyon. Gitawag kinig Golgotha, o Dapit sa Kalabera, ug makita kini “sa layo.”—Lucas 23:49. Ang tulo ka patyonon gihuboan ug besti. Dayon gihatagan silag bino nga sinagolag mira ug pait nga apdo. Lagmit mga babayeng taga-Jerusalem ang nag-andam niini, ug gitugotan sa mga Romano ang pagpainom niini aron dili kaayo masakitan ang mga patyonon. Pero wala moinom si Jesus dihang natilawan niya kini. Ngano? Gusto niya nga sakto gihapon ang iyang panghunahuna niining panahon sa dakong pagsulay ug makapabiling matinumanon hangtod sa kamatayon. Gipahigda si Jesus sa estaka. (Marcos 15:25) Gilansangan sa mga sundalo ang iyang kamot ug tiil lapos sa unod ug kaugatan, ug kini sakit kaayo. Misamot ka grabe ang kasakit dihang gipabarog ang estaka kay nagisi ang mga samad sa kabug-at sa lawas ni Jesus. Pero wala masuko si Jesus sa mga sundalo. Siya nag-ampo: “Amahan, pasayloa sila, kay wala sila mahibalo sa ilang ginabuhat.”—Lucas 23:34. Kasagaran, ang mga Romano magbutang ug karatula nga sulatan sa krimen nga nahimo sa patyonon. Niining higayona, si Pilato nagpasulat diha sa karatula: “Jesus nga Nasaretnon, ang Hari sa mga Hudiyo.” Gisulat kini sa pinulongang Hebreohanon, Latin, ug Grego, aron mabasa sa tanan. Ang gihimo ni Pilato nagpakita sa iyang kalagot sa mga Hudiyo nga miinsistir sa pagpatay kang Jesus. Ang nadismaya nga pangulong mga saserdote mireklamo: “Kadtong imong gisulat nga ‘Hari sa mga Hudiyo’ pulihi sa iyang giingon, ‘Ako ang Hari sa mga Hudiyo.’ ” Pero dili gusto ni Pilato nga diktaran na sab siya nila, busa siya mitubag: “Ang akong gisulat dili na nako usbon.”—Juan 19:19-22. Gipanabi sa nasuko nga mga saserdote ang bakak nga testimonya nga gihatag panahon sa 298

paghusay sa Sanhedrin. Busa dili ikatingala nga ang mga tawong nangagi naglingolingo ug nagbugalbugal: “Ikaw man kahay maglumpag sa templo ug magtukod niini sa tulo ka adlaw, nan luwasa ang imong kaugalingon ug kanaog sa estaka sa pagsakit.” Ang pangulong mga saserdote ug mga eskriba miingon sab: “Kon siya ang Kristo, ang Hari sa Israel, pakanaoga siya sa estaka sa pagsakit, aron kita makakita ug motuo kaniya.” (Marcos 15:29-32) Bisan ang mga kawatan nga naa sa tuo ug wala ni Jesus nagbugalbugal kaniya, bisag siya lang ang walay sala nilang tulo.

Giyagayagaan sab sa upat ka sundalong Romano si Jesus. Lagmit nag-inom silag aslom nga bino, ug ilang giinsulto si Jesus kay ilang gitanyagan siyag bino nga klaro kaayong dili niya maabot. Gibiaybiay si Jesus sa mga Romano tungod sa karatula sa iyang ulohan, ug miingon: “Kon ikaw ang Hari sa mga Hudiyo, luwasa ang imong kaugalingon.” (Lucas 23:36, 37) Tiaw mo na! Ang tawo nga mao ang dalan, ang kamatuoran, ug ang kinabuhi gimaltrato ug gibiaybiay. Pero giantos niya kining tanan ug wala siya masuko sa

˙ SI JESUS GILANSANG SA ESTAKA SA PAGSAKIT GIINSULTO SI JESUS TUNGOD SA NASULAT SA KARATULA MISAAD SI JESUS UG KINABUHI SA PARAISO DINHI SA YUTA ˙

˙

mga Hudiyo nga nagtan-aw, sa Romanong mga sundalo nga nagbiaybiay niya, o sa duha ka kriminal nga gilansang tapad niya. Gikuha sa upat ka sundalo ang panggawas nga besti ni Jesus ug gibahin kini sa upat. Nagripa sila kon kang kinsa maadto ang matag parte. Maayo kaayong klase ang pang-ilalom nga besti ni Jesus, “kini walay tinahian, kay hinabol man kini gikan sa taas hangtod sa ubos.” Busa ang mga sundalo miingon: “Dili nato kini gision; magripa ta kon kinsay makapanag-iya niini.” Tungod niini, natuman ang tagna nga nag-ingon: “Gibahinbahin nila ang akong mga besti, ug giripahan nila ang akong sapot.”—Juan 19:23, 24; Salmo 22:18. Sa ulahi, ang usa sa mga kriminal nakaamgo nga tinuod nga hari si Jesus. Iyang gibadlong ang iyang kauban: “Wala ba gyod ka mahadlok sa Diyos, karon nga nag-antos ka sa samang silot nga iyang nadawat? Kita angay lang nga silotan ug kamatayon tungod sa mga butang nga atong gibuhat, apan kining tawhana walay gibuhat nga daotan.” Dayon mihangyo siya kang Jesus: “Hinumdomi ko inig-abot nimo sa imong Gingharian.”—Lucas 23:40-42. Si Jesus mitubag: “Akong ipasalig kanimo karong adlawa, ikaw makauban nako,” dili sa Gingharian, kondili “sa Paraiso.” (Lucas 23:43) Kining saara lahi sa gisaad ni Jesus sa iyang mga apostoles, nga sila molingkod sa mga trono uban niya sa Gingharian. (Mateo 19:28; Lucas 22:29, 30) Pero kini nga kriminal lagmit nakadungog ba-

131

hin sa Paraiso nga puy-anan ni Adan, Eva, ug sa ilang mga kaliwat, nga gitagana ni Jehova dinhi sa yuta. Karon bisag mamatay ang maong kriminal, siya may paglaom.

 Nganong wala imna ni Jesus ang bino nga gitanyag kaniya?  Unsay nakasulat sa karatula nga gibutang sa ulohan ni Jesus, ug unsay reaksiyon sa mga Hudiyo?  Sa unsang paagi natuman ang tagna bahin sa mahitabo sa mga besti ni Jesus?  Unsang paglaom ang gisaad ni Jesus sa usa sa mga kriminal? 299

“KINING TAWHANA MAO GAYOD ANG ANAK SA DIYOS” MATEO 27:45-56 MARCOS 15:33- 41 LUCAS 23:44- 49 JUAN 19:25-30

Karon “alas 12 sa udto” na. Kalit lang mingitngit “ang tibuok yuta hangtod sa mga alas 3 sa hapon.” (Marcos 15:33) Kining makalilisang nga kangitngit dili resulta sa eklipse sa adlaw, nga mahitabo lang dihang patay ang bulan (new moon). Pero karon maoy panahon sa Paskuwa nga takdol ang bulan. Ug kadto nga kangitngit dugay nawala, lahi sa eklipse nga maabtan lag pipila ka minuto. Busa kini nga kangitngit gipahinabo sa Diyos! Hunahunaa kon unsay gibati sa mga nanginsulto kang Jesus pagkakita niini. Dihang nahitabo kini, miduol sa estaka ang upat ka babaye —ang inahan ni Jesus, si Salome, si Maria Magdalena, ug si Maria nga inahan ni apostol Santiago nga Gamay. Si apostol Juan ug ang naguol nga inahan ni Jesus nagtindog duol sa “estaka sa pagsakit.” Gisud-ong ni Maria ang tawo nga iyang gipanganak ug giatiman pero karon nag-antos pag-ayo diha sa estaka. Mora siyag gidunggab ug espada. (Juan 19:25; Lucas 2:35) Pero bisag nag-antos pag-ayo si Jesus, gihunahuna gihapon niya ang kaayohan sa iyang inahan. Bisag naglisod, miyango gyod siya kang Maria aron itudlo si Juan: “Tan-awa! Siya imo nang anak!” Unya, miyango siya kang Juan aron itudlo si Maria ug mi-

“PATYA SIYA SA ESTAKA” Ang mga kaaway

ni Jesus misinggit: “Patya siya sa estaka!” (Juan 19:15) Stau·ros ang Gregong pulong sa “estaka” nga gigamit sa Ebanghelyo. Ang librong History of the Cross nag-ingon: “Ang stauros nagtumong sa usa ka tul-id nga kahoyng poste, o usa ka lig-ong usok, sama nianang mga poste nga iugbok sa mga mag-uuma dihang maghimog koral.” 300

ingon: “Tan-awa! Siya imo nang inahan!”—Juan 19:26, 27. Gisalig ni Jesus sa apostoles nga suod kaayo niya ang pag-atiman sa iyang inahan, nga tingali usa na ka biyuda. Nahibalo si Jesus nga wala pay pagtuo kaniya ang iyang mga igsoon sa inahan, ang ubang anak ni Maria. Busa giseguro niya nga maatiman ang pisikal ug espirituwal nga panginahanglan sa iyang inahan. Pagkanindot nga ehemplo! Sa mga alas 3 sa hapon, si Jesus miingon: “Giuhaw ko.” Pinaagi niini, gituman niya ang tagna. (Juan 19:28; Salmo 22:15) Nahibalo si Jesus nga wala siya panalipdi sa iyang Amahan niining higayona aron bug-os nga masulayan ang iyang pagkamatinumanon. Si Kristo misinggit, lagmit sa Aramaikong pinulongan sa Galilea: “Eli, Eli, lama sabachthani?” nga kon hubaron: “Diyos ko, Diyos ko, nganong gitalikdan mo ako?” Nasaypan kinig sabot sa uban nga nagtindog sa duol. Sila miingon: “Tan-awa! Iyang gitawag si Elias.” Dihay midagan ug mikuhag espongha nga gituslob sa aslom nga bino, gibutang kini sa tumoy sa tangbo, ug gipainom kang Jesus. Pero ang uban miingon: “Pasagdi siya! Tan-awon nato kon moanhi ba si Elias sa pagluwas kaniya!”—Marcos 15: 34-36. Dayon si Jesus miingon: “Natuman na!” (Juan 19:30) Natuman niya ang tanan nga gipahimo sa iyang Amahan dinhi sa yuta. Sa kataposan, si Jesus mituaw: “Amahan, itugyan ko kanimo ang akong espiritu.” (Lucas 23:46) Busa gisalig ni Jesus kang Jehova ang iyang kinabuhi kay segurado siya nga banhawon siya sa Diyos. Midungo si Jesus ug namatay nga may dakong pagsalig sa Diyos. Unya dunay kusog nga linog ug nasiak ang mga bato. Kusog kaayo kadto kay nabuksan ang mga lubnganan ug nalagpot ang mga patayng lawas. Ang mga tawo nga nakakita sa mga patayng

˙

˙ SI JESUS NAMATAY SA ESTAKA TALAGSAONG MGA PANGHITABO SA KAMATAYON NI JESUS

lawas nanulod sa “balaang siyudad” ug namalita sa ilang nakita.—Mateo 12:11; 27:51-53. Dihang namatay si Jesus, ang taas ug baga nga kortina nga nag-ulang sa Balaang Dapit ug sa Labing Balaan sa templo sa Diyos nagisi gikan sa itaas paubos. Ang makalilisang nga panghitabo nagpakita nga nasuko pag-ayo ang Diyos sa mga tawo nga nagpatay sa iyang Anak. Gipakita sab niini nga bukas na ang dalan padulong sa Labing Balaan, ang langit.—Hebreohanon 9:2, 3; 10: 19, 20. Siyempre, puwerteng hadloka sa mga tawo. Ang opisyal sa kasundalohan nga maoy nagdumala sa pagpatay miingon: “Kining tawhana mao gayod ang Anak sa Diyos.” (Marcos 15:39) Lagmit presente siya dihang gihusay ni Pilato si Jesus tungod sa sumbong nga siya nangangkong Anak sa Diyos. Karon kombinsido siya nga si Jesus matarong ug mao gyod ang Anak sa Diyos. Ang uban nga nakakita niining talagsaong mga panghitabo namauli nga “nagpamukpok sa ilang dughan” tungod sa grabeng kaguol ug kaulaw. (Lucas 23:48) Nagtan-aw sab gikan sa layo ang tinun-ang mga babaye nga nakauban ni Jesus sa ministeryo. Dako sab ug epekto kanila kini nga mga panghitabo.

 Nganong dili eklipse ang hinungdan sa tulo ka oras nga kangitngit?  Unsang ehemplo ang gipakita ni Jesus bahin sa pag-atiman sa edaran nang mga ginikanan?  Unsay nahitabo tungod sa linog, ug unsay gipakita sa pagkagisi sa kortina sa templo?  Unsay gibati sa mga tawo tungod sa kamatayon ni Jesus ug sa talagsaong mga panghitabo?

132

ANG LAWAS NI JESUS GIANDAM UG GILUBONG MATEO 27:57–28:2 MARCOS 15:42–16:4 LUCAS 23:50–24:3 JUAN 19:31–20:1

Hapon na kaayo sa Biyernes, Nisan 14. Inigsalop sa adlaw, magsugod ang Igpapahulay sa Nisan 15. Patay na si Jesus, pero ang duha ka kriminal sa iyang tapad buhi pa gihapon. Sumala sa Balaod, ang mga patayng lawas “kinahanglang dili magpabilin sa estaka sa tibuok gabii” kondili ilubong gayod kini “nianang adlawa” mismo.—Deuteronomio 21:22, 23. Dugang pa, ang Biyernes sa hapon gitawag nga Pagpangandam kay mangandam ang mga tawo ug pagkaon. Kinahanglan sab nilang taposon ang tanang buluhaton sa dili pa ang Igpapahulay. Inigsalop sa adlaw magsugod ang duha ka Igpapahulay, o “espesyal nga Igpapahulay.” (Juan 19:31) Tungod kini kay ang Nisan 15 mao ang unang adlaw sa pito

ka adlaw nga Pista sa Tinapay nga Walay Pangpatubo, ug ang unang adlaw niini kanunayng Igpapahulay. (Levitico 23:5, 6) Niining higayona, ang unang adlaw sa Pista natunong sa ikapitong adlaw sa semana, nga Igpapahulay sab. Busa giingnan sa mga Hudiyo si Pilato nga dalion pagpatay si Jesus ug ang duha ka kriminal sa iyang tapad. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagbali sa ilang mga bitiis. Inigkabali sa bitiis, dili na makapanukod ang tiil dihang moginhawa. Pag-abot sa mga sundalo, ilang gibali ang bitiis sa duha ka kriminal. Nakita nila nga patay na si Jesus, busa wala nila balia ang iyang bitiis. Kini nagtuman sa tagna sa Salmo 34:20: “Siya nagabantay sa tanan niyang mga bukog; walay usa kanila nga nabali.”

˙

˙

GIKUHA ANG LAWAS NI JESUS GIKAN SA ESTAKA ˙ GIANDAM ANG LAWAS PARA SA LUBONG NAABTAN SA MGA BABAYE NGA WALAY SULOD ANG LUBNGANAN

Aron makaseguro nga patay na gyod si Jesus, giduslak ug bangkaw sa usa ka sundalo ang kilid ni Jesus, dapit sa kasingkasing. “Dihadiha migula ang dugo ug tubig.” (Juan 19:34) Natuman ang lain pang tagna: “Sila molantaw gayod sa Usa nga ilang gidughang.”—Zacarias 12:10. Dihang namatay si Jesus, didto sab si Jose nga taga-Arimatea, “usa ka dato” ug tinahod nga membro sa Sanhedrin. (Mateo 27:57) Siya “maayo ug matarong nga tawo,” nga “nagpaabot sab sa Gingharian sa Diyos.” Gani, “tinun-an siya ni Jesus apan gitago niya kini kay siya nahadlok sa mga Hudiyo,” ug dili siya uyon sa desisyon sa hukmanan batok kang Jesus. (Lucas 23:50; Marcos 15:43; Juan 19:38) Walay kahadlok niyang gipangayo kang Pilato ang lawas ni Jesus. Dayon gipatawag ni Pilato ang opisyal sa kasundalohan nga nag-ingong patay na si Jesus. Busa gihatag ni Pilato ang lawas ni Jesus kang Jose. Mipalit si Jose ug hinlo ug maayong klase nga lino, ug iyang gikuha ang lawas ni Jesus sa estaka. Dayon iyang giputos sa lino ang patayng lawas aron andamon kini sa paglubong. Si Nicodemo, “nga sa miagi miadto [kang Jesus] panahon sa kagabhion,” mitabang sab sa preparasyon. (Juan 19:39) Nagdala siyag mga 100 ka Romanhong libra (33 kilos) sa sinagol nga mira ug aloe, nga mahal kaayo. Ang lawas ni Jesus gibugkosan ug panaptong lino nga gibutangag humot nga mga yerba, sumala sa nabatasan sa mga Hudiyo sa paglubong.

133

Si Jose nanag-iya ug bag-ong lubnganang bato nga wala pa kalubngi, ug gibutang nila didto ang lawas ni Jesus. Dayon usa ka dakong bato ang gipaligid sa atubangan sa lubnganan. Gidali nila kini paghuman aron dili maabtag Igpapahulay. Lagmit mitabang sab si Maria Magdalena ug si Maria nga inahan ni Santiago nga Gamay sa pag-andam sa lawas ni Jesus. Nagdali sila karon pag-uli “aron magandam ug humot nga mga yerba ug lana” para ibutang sa lawas ni Jesus human sa Igpapahulay. —Lucas 23:56. Pagkaugma, adlawng Igpapahulay, ang pangulong mga saserdote ug Pariseo miadto kang Pilato ug miingon: “Nahinumdom mi nga ang impostor miingon sa buhi pa siya, ‘Human sa tulo ka adlaw, ako banhawon.’ Busa pagsugo nga bantayan pag-ayo ang lubnganan hangtod sa ikatulong adlaw, kay basig mangadto ang iyang mga tinun-an ug kawaton siya ug ingnon nila ang mga tawo, ‘Siya gibanhaw!’ Ug kini nga panglimbong mas daotan pa unya kay sa nauna.” Si Pilato miingon kanila: “Pagdala mog guwardiya ug pabantayi kinig maayo.”—Mateo 27:63-65. Sayo kaayo sa Dominggo sa buntag, si Maria Magdalena, Maria nga inahan ni Santiago, ug ang laing babaye nagdalag humot nga mga yerba para sa lawas ni Jesus. Sila nagpangutan-anay: “Kinsa may atong paligiron sa bato aron maabli ang lubnganan?” (Marcos 16:3) Pero dihay nahitabong linog. Giligid sab sa anghel sa Diyos ang bato, wala na ang mga guwardiya, ug wala nay sulod ang lubnganan!

 Nganong gitawag ug Pagpangandam ang Biyernes, ug nganong “espesyal” kini nga Igpapahulay?  Unsay gihimo ni Jose ug Nicodemo para sa paglubong kang Jesus, ug unsay labot nila kang Jesus?  Unsay gustong ipabuhat sa mga saserdote, pero unsay nahitabo sayo sa buntag sa Dominggo? 303

WALAY SULOD ANG LUBNGANAN —NABANHAW SI JESUS! MATEO 28:3-15 MARCOS 16:5-8 LUCAS 24:4-12 JUAN 20:2-18

Seguradong nakuratan ang mga babaye pagkakita nila nga walay sulod ang lubnganan! Si Maria Magdalena midagan paingon kang “Simon Pedro ug sa laing tinun-an nga gimahal ni Jesus”—si apostol Juan. (Juan 20:2) Pero may nakitang anghel ang iyang kaubang mga babaye didto sa lubnganan. Ug sa sulod dunay laing anghel, nga “nagsul-ob ug puti ug taas nga besti.”—Marcos 16:5. Giingnan sila sa usa sa mga anghel: “Ayaw mog kahadlok, kay nahibalo ko nga nangita mo kang Jesus kinsa gilansang sa estaka. Wala na siya dinhi kay gibanhaw na siya, sumala sa iyang gisulti. Dali, tan-awa ninyo ang gipahilunaan kaniya. Unya adtoa dayon ang iyang mga tinun-an ug sultihi sila nga siya gibanhaw na. Siya mag-una kaninyo sa Galilea.” (Mateo 28:5-7) Busa ang mga babaye, “nga nagkurog ug dili nila mahubit ang ilang gibati,” nanagan paingon sa mga tinun-an aron isulti ang maong panghitabo.—Marcos 16:8.

Niining higayona, nakit-an na ni Maria si Pedro ug Juan. Siya naghangos nga nagbalita kanila: “Ilang gikuha ang Ginoo gikan sa lubnganan, ug wala mi mahibalo kon diin nila siya gibutang.” (Juan 20:2) Nanagan dayon silang Pedro ug Juan paingon sa lubnganan. Mas kusog modagan si Juan ug unang nakaabot didto. Milili siya sa sulod ug nakita ang mga bendahe, pero wala siya mosulod. Pag-abot ni Pedro, mideretso siyag sulod. Iyang nakita ang mga panaptong gibugkos kang Jesus. Dayon misulod si Juan ug iyang napamatud-an nga tinuod ang giingon ni Maria. Bisan pa sa gisulti ni Jesus kaniadto, wala gihapon nila masabti nga siya gibanhaw. (Mateo 16:21) Nanguli sila sa balay nga naglibog. Pero mibalik si Maria sa lubnganan ug nagpabilin didto. Sa laing bahin, ang ubang babaye miadto sa mga tinun-an aron balitaan sila nga nabanhaw si Jesus. Samtang sila nagdagan, gisugat sila ni

˙

˙ GIBANHAW SI JESUS MGA PANGHITABO DIDTO SA LUBNGANAN NI JESUS ˙ NAGPAKITA SIYA SA PIPILA KA BABAYE

Jesus ug miingon: “Maayong adlaw!” Sila miduol ug miyukbo kaniya. Unya si Jesus miingon: “Ayaw mog kahadlok! Lakaw, sultihi ang akong mga igsoon aron sila mangadto sa Galilea, ug didto ko nila makita.”—Mateo 28:9, 10. Una kini nahitabo, naglinog ug may nagpakita nga mga anghel maong ang mga sundalo nga didto sa lubnganan “nangurog ug wala makalihok.” Dihang naulian, miadto sila sa siyudad ug “ilang gisulti sa pangulong mga saserdote ang tanang nahitabo.” Dayon gikonsulta sa mga saserdote ang mga kadagkoan sa mga Hudiyo. Nakadesisyon sila nga suholan ang mga sundalo aron dili nila ipamalita ang nahitabo kondili sultihan ang mga tawo: “Ang iyang mga tinun-an nangabot sa kagabhion ug ilang gikawat ang iyang lawas samtang kami nangatulog.”—Mateo 28:4, 11, 13. Puwedeng masilotan ug kamatayon ang Romanong sundalo nga makatulog samtang magbantay, busa gisaaran sila sa mga saserdote: “Kon mahibaloan kini sa gobernador, kami ray mosaysay niya ug dili mo angayng mabalaka.” (Mateo 28:14) Gidawat sa mga sundalo ang suhol ug gibuhat ang giingon sa mga saserdote. Busa nabaniog sa mga Hudiyo ang dili tinuod nga estorya nga gikawat kuno ang lawas ni Jesus. Naghilak gihapon si Maria Magdalena didto sa lubnganan. Paglili niya sa sulod, iyang nakita ang duha ka anghel nga nagsul-ob ug puti! Ang usa naglingkod dapit sa ulohan diin gibutang si Je-

134

sus, ug ang usa sa tiilan. Sila nangutana: “Babaye, nganong naghilak ka?” Si Maria mitubag: “Ilang gikuha ang akong Ginoo, ug wala ko mahibalo kon diin nila siya gibutang.” Paglingi ni Maria, may lalaki siyang nakita. Gibalik sa lalaki ang pangutana sa mga anghel, ug miingon: “Kinsay imong gipangita?” Kay abi niyag hardinero ang iyang kaestorya, si Maria miingon: “Senyor, kon imo siyang gikuha, sultihi ko kon diin nimo siya gibutang kay kuhaon nako siya.”—Juan 20:13-15. Sa pagkatinuod, ang binanhawng Jesus mao ang kaestorya ni Maria, pero niining tungora wala niya mailhi si Jesus. Pero dihang miingon si Jesus, “Maria!” siya nahibalo nga si Jesus kadto tungod sa iyang paagi sa pagpakig-estorya. Lipay kaayo si Maria ug miingon: “Rabboni!” (nga nagkahulogang “Magtutudlo!”) Gigunitan dayon niya si Jesus kay nagtuo nga mosaka na siya sa langit. Pero si Jesus miingon kaniya: “Ayaw kog kupti, kay wala pa ko makasaka sa Amahan. Apan adtoa ang akong mga igsoon ug ingna sila, ‘Ako mosaka sa akong Amahan ug sa inyong Amahan ug sa akong Diyos ug sa inyong Diyos.’ ”—Juan 20:16, 17. Dayon midagan si Maria paingon sa lugar diin nagtigom ang mga apostoles ug ubang tinun-an. Siya miingon kanila: “Nakita nako ang Ginoo!” Dugang kini nga pamatuod sa ilang nadungog gikan sa mga babaye. (Juan 20:18) Pero “para nila dili katuohan ang gisulti sa mga babaye.”—Lucas 24:11.

 Dihang nakita ni Maria Magdalena nga walay sulod ang lubnganan, unsay iyang gihimo ug unsa poy naeksperyensiyahan sa ubang babaye?  Unsay reaksiyon ni Pedro ug Juan dihang nakita nila nga walay sulod ang lubnganan?  Kinsay nasugatan sa ubang babaye pagpadulong nila sa mga tinun-an, ug unsay nahitabo pagbalik ni Maria Magdalena sa lubnganan?  Unsay reaksiyon sa mga tinun-an sa nadungog nilang balita? 305

NAGPAKITA SA DAGHANG TAWO ANG NABANHAWNG SI JESUS LUCAS 24:13- 49 JUAN 20:19-29

Pagka-Dominggo, Nisan 16, masulub-on kaayo ang mga tinun-an. Naglibog sila kon nganong wala nay sulod ang lubnganan. (Mateo 28:9, 10; Lucas 24:11) Nianang adlawa, si Cleopas ug ang laing tinun-an mibiya sa Jerusalem ug miadto sa Emmaus, nga mga 11 kilometros ang gilay-on. Samtang naglakaw, ilang gihisgotan ang nahitabo. Dayon dihay tawong wala nila mailhi, nga nangutana: “Unsay inyong gilalisan?” Si Cleopas mitubag: “Langyaw ka ba sa Jerusalem ug naginusarang nagpuyo mao nga wala ka mahibalo sa mga panghitabo didto karon?” Dayon ang tawo miingon: “Unsang mga hitaboa?”—Lucas 24:17-19. “Bahin kang Jesus nga Nasaretnon,” sila miingon. “Siya ang among gilaoman nga magluwas sa Israel.”—Lucas 24:19-21. Dayon giasoy ni Cleopas ug sa iyang kauban ang mga nahitabo nianang adlawa. Miingon sila nga nakita sa mga babaye nga wala nay sulod ang lubnganan ni Jesus. Nakita sab sa mga babaye ang mga anghel nga miingon nga si Jesus gibanhaw na. Giasoy nila nga may mga tawo pod nga miadto sa lubnganan “ug nakita nila nga tinuod ang gisulti sa mga babaye.”—Lucas 24:24. Naglibog ang duha ka tinun-an kon unsay kahulogan sa mga nahitabo. Gitul-id sa tawo ang ilang sayop nga panghunahuna nga nakapugong nila sa pagtuo nga nabanhaw si Jesus. Siya miingon: “Oh mga kulag pagsabot, nganong wala man dayon mo motuo sa tanang butang nga gisulti sa mga propeta? Dili ba ang Kristo kinahanglan mang mag-antos niining mga butanga aron madawat niya ang iyang himaya?” (Lucas 24:25, 26) Dayon iyang gipatin-aw nila ang daghang Kasulatan nga naghisgot sa Kristo. Karon duol na sila sa Emmaus. Gusto pang maminaw ang duha ka tinun-an, busa gidapit nila ang tawo: “Uban na lang namo, kay hapit 306

nang mogabii.” Misugot siya, ug nangaon sila. Dihang nagpasalamat siya para sa tinapay, nagpikaspikas niini, ug nagtunol niini kanila, ila siyang nailhan. Dayon nawala siyag kalit. (Lucas 24:29-31) Kombinsido na sila nga si Jesus nabanhaw! Ang duha ka tinun-an malipayong miingon: “Mao diay nga natandog pag-ayo ang atong kasingkasing dihang iyang gipatin-aw pag-ayo ang mga Kasulatan samtang nanglakaw ta sa dalan!” (Lucas 24:32) Nagdali silag balik sa Jerusalem, diin tua ang mga apostoles ug ang ubang tinunan. Pero sa wala pa makasulti si Cleopas ug ang iyang kauban, may mga tawong miingon: “Tinuod gayod nga nabanhaw ang Ginoo, ug nagpakita siya kang Simon!” (Lucas 24:34) Dayon gisulti sa duha kon sa unsang paagi nagpakita si Jesus kanila. Mga saksi sab sila. Nakurat ang tanan dihang nagpakita si Jesus kanila diha sa lawak. Dili sila makatuo kay ang lawak gitrangkahan tungod sa ilang kahadlok sa mga Hudiyo. Si Jesus nagbarog sa ilang taliwala. Siya kalmadong miingon: “Hinaot nga duna moy kalinaw.” Apan nangahadlok sila. Sama sa nahitabo kaniadto, nagtuo sila nga “nakakita silag espiritu.”—Lucas 24:36, 37; Mateo 14:25-27. Aron pamatud-an nga duna siyay unodnong lawas ug dili siya usa lang ka panan-awon o imahinasyon, gipakita ni Jesus ang iyang kamot ug tiil. Siya miingon: “Nganong nasamok man mo ug nagduhaduha? Tan-awa ninyo ang akong mga kamot ug tiil, ako mismo kini. Hikapa ko ninyo aron motuo mo, kay ang espiritu walay unod ug mga bukog nga sama niining inyong nakita.” (Lucas 24:36-39) Dako kaayo ang ilang kalipay ug katingala pero morag di gihapon sila makatuo. Para makatuo sila nga tinuod gayod siya, si Jesus nangutana: “Duna ba moy pagkaon diha?”

˙

˙ SI JESUS NAGPAKITA SA DALAN PADULONG SA EMMAUS KADAGHAN IPATIN-AW NI JESUS ANG KASULATAN NGADTO SA IYANG MGA TINUN-AN ˙ WALA NA MAGDUHADUHA SI TOMAS

Gidawat niya ang sinugbang isda ug gikaon kini. Unya siya miingon: “Niadtong kauban pa ko ninyo, gisultihan ko na kamo [sa wala pa ko mamatay] nga ang tanang butang nga nahisulat bahin kanako diha sa Balaod ni Moises, sa mga Propeta, ug sa mga Salmo kinahanglang matuman.” —Lucas 24:41-44. Gitabangan ni Jesus si Cleopas ug ang iyang kauban nga masabtan ang Kasulatan, ug karon iya na sab kining gipatin-aw sa mga tawo didto: “Kini ang nahisulat: ang Kristo mag-antos ug mabanhaw sa ikatulong adlaw, ug pinasukad sa iyang ngalan, ang mensahe bahin sa paghinulsol alang sa kapasayloan sa mga sala iwali sa tanang kanasoran—sugod sa Jerusalem. Kamo ang magpamatuod niining mga butanga.”—Lucas 24: 46-48. Tungod sa wala mahibaloing mga rason, si Tomas wala didto. Busa pagkasunod adlaw, ang uban malipayong miingon kaniya: “Nakita namo ang Ginoo!” Pero si Tomas miingon: “Dili gyod ko motuo gawas kon akong makita ang inagian sa mga lansang sa iyang mga kamot ug matuslok sa akong tudlo ang inagian sa mga lansang ug mahikap ang iyang kilid.”—Juan 20:25. Paglabayg walo ka adlaw, nagmiting na sab ang mga tinun-an kauban si Tomas sulod sa lawak nga trinangkahan. Si Jesus nagpakita sa ilang taliwala nga dunay unodnong lawas ug miingon: “Hinaot nga duna moy kalinaw.” Dayon iyang giingnan si Tomas: “Ibutang ang imong

135

tudlo dinhi, ug tan-awa ang akong mga kamot, ug hikapa ang akong kilid. Tuo, ug ayaw na pagduhaduha.” Si Tomas miingon: “Akong Ginoo ug akong Diyos!” (Juan 20:26-28) Karon kombinsido na siya nga si Jesus nabanhaw ingong gamhanang espirituhanong linalang ug representante ni Jehova nga Diyos. Si Jesus miingon: “Mituo ba ka kay imo kong nakita? Malipayon kadtong wala makakita apan nagtuo.”—Juan 20:29.

 Unsay gipangutana sa tawo nga nahibalag sa duha ka tinun-an nga nagpaingon sa Emmaus?  Nganong natandog pag-ayo ang kasingkasing sa mga tinun-an?  Dihang mibalik sa Jerusalem si Cleopas ug ang iyang kauban, unsang makapalipay nga balita ang ilang nadunggan, ug unsay sunod nga nahitabo?  Sa unsang paagi nakombinsir si Tomas nga nabanhaw si Jesus? 307

DIDTO SA BAYBAYON SA DAGAT SA GALILEA JUAN 21:1-25

Sa kataposang gabii ni Jesus uban sa mga apostoles, siya miingon: “Inigkabanhaw nako, mouna ko ninyo didto sa Galilea.” (Mateo 26:32; 28:7, 10) Karon daghan sa mga tinun-an ang miadto sa Galilea. Pero unsay ilang buhaton didto? Usa ka higayon niana, giingnan ni Pedro ang unom ka apostoles: “Mangisda ko.” Sila miingon: “Manguban mi nimo.” (Juan 21:3) Tibuok gabii silang nangisda, apan walay nakuha. Pagkabanagbanag, nagpakita si Jesus sa baybayon, pero wala sila makaila kaniya. Si Jesus miingon kanila: “Mga anak, duna ba moy makaon?” Sila mitubag: “Wala!” Si Jesus miingon kanila: “Itaktak ang pukot sa tuong bahin sa sakayan ug duna moy makuha.” (Juan 21:5, 6) Daghan kaayong isda ang ilang nakuha nga dili na gani nila mabira ang pukot. Giingnan ni Juan si Pedro: “Ang Ginoo kana!” (Juan 21:7) Dihadiha gisul-ob ni Pedro ang iyang panggawas nga besti, kay siya naghukas nga nanagat. Miambak siya sa dagat ug gilangoy ang baybayon nga mga 90 metros ang gilay-on. Ang uban misunod niya sakay sa sakayan, nga nagbira sa pukot nga puno sa isda. Pag-abot nila sa baybayon, ilang nakita nga “dihay gisugba nga mga isda sa nagbagang uling ug dihay tinapay.” Si Jesus miingon kanila: “Pagdalag pipila ka isda gikan sa inyong kuha.” Busa gibitad ni Pedro ang pukot nga may kuha nga 153 ka buok nga dagkong isda! Si Jesus miingon: “Dali, pamahaw na mo.” Walay usa sa mga tinun-an ang may kaisog sa pagpangutana kaniya kon kinsa siya, kay sila nahibalo nga si Jesus kadto. (Juan 21:9-12) Kini ang ikatulong higayon nga nagpakita siya sa mga tinun-an ingong grupo. Silang tanan gihatagag tinapay ug isda ni Jesus. Dayon samtang nagtan-aw sa kuha nga mga isda, si Jesus nangutana: “Simon nga anak ni Juan, gihigugma ba ko nimo labaw pa niini?” Mas pabilhan kaha ni Pedro ang negosyo nga pagpangisda kay sa buluhaton nga gihatag ni Jesus kaniya? Si Pedro miingon: “Ginoo, nahibalo ka nga ako kang gimahal.” Busa si Jesus miingon kaniya: “Pakan-a ang akong mga nating karnero.”—Juan 21:15. 308

Si Jesus nangutanag balik: “Simon nga anak ni Juan, gihigugma ba ko nimo?” Lagmit naglibog si Pedro, pero kinasingkasing siyang mitubag: “Oo, Ginoo, nahibalo ka nga ako kang gimahal.” Si Jesus miingon: “Bantayi ang akong gagmayng mga karnero.” —Juan 21:16. Sa ikatulong higayon, si Jesus nangutana: “Simon nga anak ni Juan, gimahal ba ko nimo?” Karon lagmit naghunahuna si Pedro nga nagduda si Jesus sa iyang pagkamaunongon. Busa puwersadong mitubag si Pedro: “Ginoo, nahibalo ka sa tanan; nasayod ka nga ako kang gimahal.” Sa makausa pa, gipasiugda ni Jesus ang angayng buhaton ni Pedro: “Pakan-a ang akong gagmayng mga karnero.” (Juan 21:17) Kinahanglan gyod nga alagaran sa mga nanguna ang panon sa Diyos. Si Jesus gidakop ug gipatay kay gibuhat niya ang gisugo sa Diyos kaniya. Karon iyang gitagna nga ingon niana pod ang mahitabo kang Pedro. Si Jesus miingon: “Sa batan-on pa ka, ikaw ra ang mag-ilis sa imong kaugalingon ug makaadto ka bisan asa nimo gusto. Apan sa matigulang na ka, ituy-od nimo ang imong mga kamot ug laing tawo na ang mag-ilis nimo ug dad-on ka niya sa dapit nga dili nimo gusto.” Busa gidasig siya ni Jesus: “Padayon sa pagsunod kanako.”—Juan 21:18, 19. Gitan-aw ni Pedro si apostol Juan ug nangutana: “Ginoo, unsay mahitabo niining tawhana?” Unsa pod kahay kaugmaon sa apostoles nga gihigugma ni Jesus? Si Jesus mitubag: “Kon kabubut-on nako nga magpabilin siya hangtod sa akong pag-anhi, nganong mabalaka man ka niana?” (Juan 21:21-23) Kinahanglang magpokus si Pedro sa pagsunod kang Jesus nga dili mabalaka kon unsay buhaton sa uban. Bisan pa niana, gipakita ni Jesus nga si Juan ang kataposang apostoles nga mamatay. Ug makakita sab siya ug panan-awon bahin sa pag-abot ni Jesus ingong Hari sa Gingharian. Siyempre, daghan kaayo ang gihimo ni Jesus ug dili kini maigo kon isulat sa daghang linukot nga basahon.

˙

˙ NAGPAKITA SI JESUS DIDTO SA DAGAT SA GALILEA KINAHANGLANG PAKAN-ON NI PEDRO UG SA UBAN ANG MGA KARNERO

136

 Unsay nagpakita nga wala mahibalo ang mga apostoles kon unsay ilang himoon sa Galilea?  Sa unsang paagi nailhan sa mga apostoles si Jesus didto sa Dagat sa Galilea?  Unsay gipasiugda ni Jesus nga angayng buhaton niadtong nagapanguna?  Sumala kang Jesus, sa unsang paagi mamatay si Pedro? 309

GATOSAN ANG NAKAKITA KANIYA SA WALA PA ANG PENTEKOSTES MATEO 28:16-20 LUCAS 24:50-52 BUHAT 1:1-12; 2:1- 4

Human mabanhaw si Jesus, nakigkita siya sa iyang 11 ka apostoles sa usa ka bukid sa Galilea. Didto sab ang ubang tinun-an, mga 500 ka buok. Ang pipila kanila nagduhaduha sa primero. (Mateo 28:17; 1 Corinto 15:6) Pero karon dunay isulti si Jesus kanila aron makombinsir silang tanan nga nabanhaw gyod siya. Gipatin-aw ni Jesus nga ang Diyos naghatag kaniya sa tanang awtoridad sa langit ug sa yuta. Gidasig sila ni Jesus: “Adtoa ninyo ang mga tawo sa tanang kanasoran ug tudloi sila aron mahimong akong mga tinun-an. Bawtismohi sila sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu. Tudloi ninyo sila sa pagtuman sa tanan nakong gisugo kaninyo.” (Mateo 28:18-20) Tinuod gyod nga nabanhaw si Jesus ug gusto niyang masangyaw ang maayong balita. Ang tanang sumusunod ni Jesus—lalaki, babaye, ug mga bata—gisugo nga maghimog mga tinunan. Tingali maningkamot ang mga magsusupak sa pagpahunong sa ilang pagsangyaw ug pagpanudlo, busa gipasaligan sila ni Jesus: “Ang tanang awtoridad sa langit ug sa yuta gihatag na kanako.” Unsay ipasabot niini para sa iyang mga sumusunod? Giingnan niya sila: “Hinumdomi nga ako magauban kaninyo sa tanang adlaw hangtod sa hinapos sa sistema sa mga butang.” Bisag wala mag-ingon si Jesus nga makahimog milagro ang tanang makigbahin sa pagsangyaw sa maayong balita, tabangan gihapon sila sa balaang espiritu. Human banhawa, nagpakita si Jesus sa iyang mga tinun-an “sulod sa kap-atan ka adlaw.” Nagpakita siya kanila sa lainlaing unodnong lawas ug gipamatud-ang buhi siya pinaagig lig-ong mga ebidensiya, nga nagtudlo kanila bahin sa Gingharian sa Diyos.—Buhat 1:3; 1 Corinto 15:7. Lagmit didto pa sa Galilea ang mga apostoles dihang gipabalik sila ni Jesus sa Jerusalem. Dihang nagkita sila sa siyudad, si Jesus miingon: “Ayaw pagbiya sa Jerusalem, kondili padayong hulata ang gisaad sa Amahan, bahin niining inyong nadung310

gan gikan kanako; tungod kay si Juan, sa pagkatinuod, nagbawtismo pinaagi sa tubig, apan kamo pagabawtismohan sa balaang espiritu pipila ka adlaw human niini.”—Buhat 1:4, 5. Sa ulahi nakigkita na pod si Jesus sa iyang mga apostoles. “Iyang gidala sila sa Betania,” sa sidlakang bahin sa Bukid sa mga Olibo. (Lucas 24:50) Bisan pa sa tanang gisulti ni Jesus bahin sa iyang pagbiya, nagtuo gihapon sila nga sa yuta ang iyang Gingharian.—Lucas 22:16, 18, 30; Juan 14:2, 3. Gipangutana sa mga apostoles si Jesus: “Ginoo, ipasig-uli mo ba ang gingharian sa Israel niining panahona?” Siya miingon kanila: “Dili inyoha ang pagkahibalo sa mga panahon o mga yugto sa panahon nga gitudlo sa Amahan pinaagi sa iyang kaugalingong kamandoan.” Dayon gipasiugda na pod niya ang buluhaton nga angay nilang himoon. Siya miingon: “Kamo magadawat ug gahom sa dihang ang balaang espiritu mokunsad kaninyo, ug kamo mahimong akong mga saksi sa Jerusalem ug sa tibuok Judea ug Samaria ug hangtod sa kinalay-ang dapit sa yuta.”—Buhat 1:6-8. Ang mga apostoles naa sa Bukid sa mga Olibo uban sa nabanhawng si Jesus dihang siya anamanam nga misaka sa langit. Dayon dili na nila siya makita tungod sa panganod. Human siya banhawa, si Jesus nagmateryalisar sa unodnong lawas. Pero niining higayona si Jesus dili na ingon niana ug misaka siya sa langit ingong espirituhanong linalang. (1 Corinto 15:44, 50; 1 Pedro 3:18) Samtang nagtan-aw kaniya ang matinumanong mga apostoles, “duha ka lalaki nga nagbestig maputi nagbarog tupad kanila.” Mga anghel sila, ug sila nangutana: “Mga tawong Galileanhon, nganong nagabarog man kamo dinhi nga nagatan-aw sa langit? Kining maong Jesus nga gidawat sa itaas ngadto sa langit gikan kaninyo mobalik sa samang paagi nga inyong nakita siya nga misaka sa langit.” —Buhat 1:10, 11. Ang matinumanong mga apostoles lang ang nakakita niya dihang mibiya siya sa yuta. Mobalik

˙

˙

SI JESUS NAGPAKITA SA DAGHANG TAWO ˙ MISAKA SIYA SA LANGIT GIBUBO NI JESUS SA 120 KA TINUN-AN ANG BALAANG ESPIRITU

unya siya sa “samang paagi”—sa ato pa, ang iyang matinumanong mga sumusunod lang ang mahibalo dihang mobalik siya ingong Hari sa Gingharian. Namalik sa Jerusalem ang mga apostoles. Sa misunod nga mga adlaw, nagtigom na pod sila ug ang ubang tinun-an, apil si “Maria nga inahan ni Jesus ug . . . iyang mga igsoong lalaki.” (Buhat 1:14) Kanunay silang nag-ampo. Apil sa ilang giampo ang pagpilig tinun-an nga ipuli kang Judas Iskariote aron mahimong 12 na pod ang apostoles. (Mateo 19:28) Gusto nila kadtong nakasaksi sa mga gihimo ni Jesus ug sa iyang pagkabanhaw. Nagripa sila aron mahibaloan ang kabubut-on sa Diyos ug kini ang kataposang higayon nga gihisgotan sa Bibliya ang paggamit ug ripa. (Salmo 109:8; Proverbio 16:33) Si Matias, nga lagmit usa sa 70 nga gipadala ni Jesus, maoy napili ug giisip siya nga kauban sa 11 ka apostoles.—Buhat 1:26. Napulo ka adlaw human misaka si Jesus sa langit, gisaulog ang Pista sa Pentekostes 33. C.E. Mga 120 ka tinun-an ang nagtigom sa usa ka lawak didto sa Jerusalem. Kalit lang nga may kabanha nga samag kusog nga huros sa hangin diha sa tibuok balay. Ug dihay mga dila nga samag kalayo nga nagpatong sa tanang tua didto. Dayon makasulti nag lainlaing pinulongan ang tanang tinun-an. Mao kini ang pagbubo sa balaang espiritu nga gisaad ni Jesus!—Juan 14:26.

 Kinsa ang kauban ni Jesus dihang siya naghatag ug instruksiyon didto sa bukid sa Galilea, ug unsay iyang giingon?  Sulod sa pila ka adlaw nga nagpakita si Jesus sa iyang mga tinun-an human sa iyang pagkabanhaw, ug unsay iyang gihimo?  Sa unsang paagi mobalik si Jesus?  Unsay nahitabo panahon sa Pentekostes 33 C.E.?

137

SI KRISTO NAA SA TUONG KAMOT SA DIYOS BUHAT 7:56

Napulo ka adlaw human sa pagsaka ni Jesus sa langit, ang balaang espiritu gibubo sa adlaw sa Pentekostes. Kini nagpamatuod nga siya tua na sa langit. Ug duna pay dugang ebidensiya. Ayha patya ang tinun-ang si Esteban tungod sa pagsangyaw, siya miingon: “Tan-awa! Nakita ko ang mga langit nga nabuksan ug ang Anak sa tawo nga nagabarog diha sa tuong kamot sa Diyos.”—Buhat 7:56. Samtang naa sa langit uban sa iyang Amahan, naghulat si Jesus ug espesipikong sugo nga gitagna sa Pulong sa Diyos. Si David misulat: “Ang giingon ni Jehova sa akong Ginoo[ng Jesus] mao: ‘Lingkod sa akong tuong kamot hangtod nga ibutang ko ang imong mga kaaway nga tumbanan sa imong mga tiil.’ ” Dihang mahuman na ang panahon sa paghulat, “magapangdaog [siya] taliwala sa [iyang] mga kaaway.” (Salmo 110:1, 2) Pero unsay buhaton ni Jesus samtang naghulat nga mohimog aksiyon batok sa iyang mga kaaway? Natukod ang Kristohanong kongregasyon niadtong Pentekostes 33 C.E. Didto sa langit, nagsugod pagmando si Jesus sa iyang mga tinunang dinihogan sa espiritu dinhi sa yuta. (Colosas 1:13) Iyang gigiyahan sila sa pagsangyaw ug giandam sa ilang buluhaton sa umaabot. Unsa kana? Kadtong matinumanon hangtod sa kamatayon mabanhaw ug maghari uban ni Jesus sa Gingharian. Ang maayo kaayong pananglitan sa tinun-an nga mahimong hari sa umaabot mao si Saulo, mas nailhan sa iyang Romanhon nga ngalang Pablo. Siya usa ka Hudiyong debotado sa Balaod sa Diyos. Pero nahisalaag siya tungod sa impluwensiya sa Hudiyong mga lider sa relihiyon ug iyang gipabato si Esteban. Dayon siya miadto sa Damasco kay naglungotlungot gihapon ug gustong pamatyon ang mga tinun-an sa Ginoo. Gihatagan siyag awtoridad sa hataas nga saserdoteng si Caifas nga dakpon ang mga tinun-an ni Jesus ug dal312

hon sa Jerusalem. (Buhat 7:58; 9:1) Pero pagpadulong niya didto, dihay silaw kaayong kahayag nga iyang nakita ug natumba siya. Dayon nakadungog si Saulo ug tingog nga wala siya kahibalo kon diin gikan. Kini miingon: “Saulo, Saulo, nganong ginalutos mo ako?” Siya mitubag: “Kinsa ka man, Ginoo?” Kini mitubag: “Ako si Jesus, kinsa imong ginalutos.”—Buhat 9:4, 5.

˙

MILINGKOD SI JESUS SA TUONG KAMOT SA DIYOS ˙ NAHIMONG TINUN-AN SI SAULO ˙ DUNA TAY KATARONGAN NGA MAGLIPAY

Gisugo ni Jesus si Saulo nga moadto sa Damasco ug maghulat ug dugang instruksiyon, pero kinahanglang giyahan siya padulong didto kay nabuta siya tungod sa kahibulongang kahayag. Sa laing panan-awon, nagpakita si Jesus kang Ananias, usa sa mga tinun-an nga nagpuyo sa Damasco. Gipaadto ni Jesus si Ananias sa lugar diin didto si Saulo. Nahadlok moadto si Ananias, pero gipasaligan siya ni Jesus: “Kining tawhana maoy usa ka piniling sudlanan alang kanako aron magdala sa akong ngalan ngadto sa tanang kanasoran maingon man sa mga hari ug sa mga anak sa Israel.” Nakakita pag-usab si Saulo, ug sa Damasco “siya misugod sa pagwali kang Jesus, nga Siya mao ang Anak sa Diyos.”—Buhat 9:15, 20. Sa tabang ni Jesus, si Pablo ug ang uban nakapadayon sa buluhaton nga gisugdan ni Jesus —ang pagsangyaw. Gipanalanginan sila sa Diyos maong sila nagmalamposon. Mga 25 ka tuig human magpakita si Jesus kaniya didto sa dalan paingon sa Damasco, si Pablo misulat nga ang maayong balita “giwali [na] sa tibuok kalalangan ilalom sa langit.”—Colosas 1:23. Pipila ka tuig sa ulahi, gihatagan ni Jesus si apostol Juan ug mga panan-awon nga mabasa sa basahon sa Bibliya, ang Pinadayag. Pinaagi niini nga mga panan-awon, morag nagkinabuhi na si Juan sa panahon nga mibalik si Jesus ingong Hari sa Gingharian. (Juan 21:22) Pinaagi sa giya sa Diyos, nakita ni Juan ang “adlaw sa Ginoo.” (Pinadayag 1:10) Kanus-a ang maong adlaw?

138

Gipakita sa makugihong pagtuon sa mga tagna sa Bibliya nga ang “adlaw sa Ginoo” magsugod sa modernong panahon. Niadtong 1914, mibuto ang Gubat sa Kalibotan I. Ug daghang tuig sukad niadto, misamot ang mga gubat, sakit, gutom, linog, ug ubang ebidensiya sa dakong katumanan sa mga “ilhanan” nga gihatag ni Jesus sa mga apostoles bahin sa iyang “presensiya” ug sa “kataposan.” (Mateo 24:3, 7, 8, 14) Ang pagsangyaw sa maayong balita ginahimo karon dili lang sa teritoryo sa Imperyo sa Roma kondili sa tibuok kalibotan. Gigiyahan si Juan sa balaang espiritu nga ipasabot ang kahulogan niini: “Ania na ang kaluwasan ug ang gahom ug ang gingharian sa atong Diyos ug ang awtoridad sa iyang Kristo.” (Pinadayag 12:10) Ang Gingharian sa Diyos nga gisangyaw ni Jesus nagmando na gayod sa langit! Makapalipay gayod kana nga balita para sa tanang maunongong tinun-an ni Jesus. Makasalig sila sa mga pulong ni Juan: “Tungod niini, paglipay kamong kalangitan ug kamong nanagpuyo niini! Alaot ang yuta ug ang dagat, tungod kay ang Yawa nanaog kaninyo, nga may dakong kasuko, kay nahibalo nga hamubo na lamang ang iyang panahon.”—Pinadayag 12:12. Busa si Jesus wala na maglingkod karon sa tuong kamot sa Diyos nga naghulat. Nagmando na siya ingong Hari, ug sa dili madugay iyang laglagon ang tanang kaaway. (Hebreohanon 10:12, 13) Unsang makapalipay nga mga kabag-ohan ang mahitabo sa umaabot?

 Human sa pagsaka ni Jesus sa langit, unsay iyang gihimo?  Kanus-a nagsugod ang “adlaw sa Ginoo,” ug unsay nahitabo sukad niadto?  Nganong duna kitay katarongan nga maglipay? 313

IPASIG-ULI NI JESUS ANG PARAISO UG TAPOSON ANG GISUGO SA DIYOS 1 CORINTO 15:24-28

Pagkahuman dayon sa iyang bawtismo ug sa wala pa siya makasugod sa iyang ministeryo, giatubang ni Jesus ang kaaway nga determinado sa pagpatalikod kaniya sa Diyos. Ang Yawa balikbalik nga misulay pagtental kang Jesus. Sa ulahi, si Jesus miingon bahin niining daotang kaaway: “Ang magmamando niining kalibotana nagsingabot na, ug siya dili makaimpluwensiya kanako.” —Juan 14:30. Nakita ni apostol Juan sa panan-awon kon unsay mahitabo sa “dakong dragon, ang orihinal nga halas, ang usa nga gitawag Yawa ug Satanas.” Kining mangtas nga kaaway sa mga tawo, gitambog sa yuta, “nga may dakong kasuko, kay nahibalo nga hamubo na lamang ang iyang panahon.” (Pinadayag 12:9, 12) Ang mga Kristohanon may rason nga motuo nga sila nagpuyo sa “hamubo na lamang” nga panahon ug ang “dragon, ang orihinal nga halas,” hapit nang itambog sa kahiladman ug gaposon sa 1,000 ka tuig samtang magmando si Jesus sa Gingharian sa Diyos.—Pinadayag 20:1, 2. Nianang panahona, unsay mahitabo sa atong puy-anan, ang yuta? Kinsay magpuyo dinhi, ug unsay ilang kahimtang? Gihatag ni Jesus ang tubag. Sa iyang ilustrasyon bahin sa karnero ug kanding, iyang gipakita kon unsay ganti sa mga matarong nga samag karnero, kinsa mitabang ug naghimog maayo sa mga igsoon ni Jesus. Gipatin-aw sab niya kon unsay mahitabo sa wala maghimo niana, nga samag kanding. Si Jesus miingon: “Kini sila [mga kanding] mamatay hangtod sa hangtod, apan ang mga matarong [mga karnero] makadawat ug kinabuhing walay kataposan.”—Mateo 25:46. Kini motabang kanato nga masabtan ang gisulti ni Jesus sa kriminal nga gilansang tupad niya. Wala niya saari ang maong tawo sa ganti nga iyang gisaad sa matinumanong mga apostoles—ang pagkahimong bahin sa Gingharian sa langit. Iya hinuong gisaaran ang naghinulsol nga 314

˙

˙

ANG DANGATAN SA MGA KARNERO UG SA MGA KANDING ˙ DAGHAN ANG MAKAPUYO SA PARAISO SA YUTA SI JESUS ANG DALAN, ANG KAMATUORAN, UG ANG KINABUHI

139

makasasala: “Akong ipasalig kanimo karong adlawa, ikaw makauban nako sa Paraiso.” (Lucas 23:43) Busa ang maong tawo may paglaom nga mopuyo sa Paraiso—usa ka nindot kaayong garden. Maong makaingon ta nga kadtong matinumanon karon nga samag karnero ug “makadawat ug kinabuhing walay kataposan” makapuyo pod sa Paraiso. Uyon kana sa gihisgotan ni apostol Juan nga kahimtang unya sa yuta. Siya miingon: “Ang tolda sa Diyos anaa uban sa mga tawo, ug siya mopuyo uban kanila, ug sila mahimong iyang mga katawhan. Ug ang Diyos makig-uban kanila. Ug iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon mawala na, ni may pagbangotan ni pagtiyabaw ni may kasakit pa. Ang unang mga butang nangagi na.”—Pinadayag 21:3, 4. Kinahanglang mabanhaw una ang maong kriminal aron makapuyo sa Paraiso. Ug dili lang siya ang pagabanhawon. Giklaro kana ni Jesus dihang siya miingon: “Moabot ang panahon nga ang tanang anaa sa handomanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug mangabanhaw. Kadtong nagbuhat ug maayo makadawat ug kinabuhing walay kataposan ug kadtong nagbuhat ug daotan pagahukman.”—Juan 5:28, 29. Pero unsay himoon sa matinumanong mga apostoles ug sa limitadong gidaghanon nga makauban ni Jesus didto sa langit? Ang Bibliya miingon: “Sila mahimong mga saserdote sa Diyos ug sa Kristo, ug magamando ingong mga hari uban kaniya sulod sa usa ka libo ka tuig.” (Pinadayag 20:6) Sila nga maghari uban ni Jesus maoy mga

lalaki ug babaye nga gikan sa yuta. Busa sila seguradong maluluy-on ug masinabtanon sa mga tawo dinhi sa yuta dihang sila maghari na sa langit. —Pinadayag 5:10. Tabangan ni Jesus ang mga tawo nga makabenepisyo sa iyang halad lukat ug luwason sila gikan sa napanunod nga sala. Tabangan sab niya ug sa iyang kaubang mga hari nga mahimong hingpit ang mga matinumanon. Matagamtam na unya nila ang kinabuhi nga maoy orihinal nga katuyoan sa Diyos para kang Adan ug Eva dihang iyang gisugo sila nga magdaghan ug pun-on ang yuta. Bisan ang kamatayon nga resulta sa sala ni Adan mawala na! Busa nianang panahona, matapos na ni Jesus ang tanang gisugo ni Jehova kaniya. Inigkahuman sa iyang Usa ka Libo ka Tuig nga pagmando, ibalik ni Jesus ang Gingharian ug ang hingpit nga mga tawo ngadto sa iyang Amahan. Bahin niining mapaubsanon kaayong buhat ni Jesus, si apostol Pablo misulat: “Sa dihang ang tanang butang mapasakop na ngadto kaniya, niana ang Anak magpasakop usab ngadto sa Usa nga nagpasakop sa tanang butang ngadto kaniya, aron ang Diyos mahimong tanang butang ngadto sa tanan.”—1 Corinto 15:28. Klaro nga hinungdanon kaayo ang papel ni Jesus sa pagpalampos sa katuyoan sa Diyos. Ug samtang padayong ipadayag kini nga katuyoan hangtod sa hangtod, padayong magkinabuhi si Jesus uyon sa iyang giingon bahin sa iyang kaugalingon: “Ako ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi.”—Juan 14:6.

 Unsa unyay mahitabo sa Yawa, ang mangtas nga kaaway sa tawo?  Kinsay makapuyo sa Paraiso, ug unsay ilang kahimtang didto?  Inigkahuman sa 1,000 ka tuig, unsang buluhaton ang matapos ni Jesus, ug unsay sunod niyang buhaton? 316

SUNDOGA SI JESUS, SIYA . . . MALULUY-ON

MAPINASAYLOON

Kay hingpit man si Jesus, wala siya makasinati sa kadaghanang problema ug kabalaka nga nasinati sa mga tawo. Pero maluluy-on siya sa uban. Andam siyang mosakripisyo para nila, sa ato pa andam siyang mobuhat ug labaw pa sa kon unsay gikinahanglan. Tungod sa kaluoy, gitabangan niya ang uban. Palandonga ang mga pananglitan diha sa Kapitulo 32, 37, 57, 99.

Labaw pa ang gihimo ni Jesus kay sa pagtudlo nga kinahanglang magpasaylo —gipakita niya kini pinaagi sa pagpasaylo sa iyang mga tinun-an ug sa uban. Palandonga ang mga pananglitan nga mabasa sa Kapitulo 26, 40, 64, 85, 131.

DASIG SA PAG-ALAGAD

Ang tanang tawo—bata ug tigulang— makaduol kang Jesus kay siya dili katahaan ug dili mapahitas-on. Dili sila mataha kang Jesus kay nakita nila nga interesado siya nila. Kini nga kinaiya ni Jesus mabasa sa Kapitulo 25, 27, 95.

Gitagna nang daan nga kadaghanan sa mga Hudiyo dili modawat sa Mesiyas ug patyon siya sa iyang mga kaaway. Busa puwede untang dili na niya himoon ang iyang maarangan. Pero dasig kaayo siya alang sa matuod nga pagsimba. Nagpakita siyag ehemplo sa kadasig para sa tanan niyang sumusunod nga makaatubang ug mga tawong walay interes ug supakero. Tan-awa ang Kapitulo 16, 72, 103.

MAINAMPOON

MAPAUBSANON

Si Jesus pirmeng nag-ampo sa iyang Amahan, mag-inusara man ug dihang kauban sa tinuod nga mga magsisimba. Kadaghan siya mag-ampo, dili lang dihang mokaon. Nag-ampo siya aron pasalamatan ug dayegon ang iyang Amahan, ug aron mangayog giya sa dili pa mohimog dagkong desisyon. Tagda ang mga pananglitan diha sa Kapitulo 24, 34, 91, 122, 123.

Si Jesus labaw kaayo kay sa dili hingpit nga tawo sa daghang paagi, lakip na sa kahibalo ug kaalam. Kay hingpit, seguradong ang iyang pisikal ug mental nga abilidad mas labaw kay kang bisan kinsa. Pero mapaubsanon siyang nag-alagad sa uban. Mabasa nimo ang mga leksiyon bahin niini sa Kapitulo 10, 62, 66, 94, 116.

DALING DUOLON

DILI HAKOG Usahay, imbes magpahulay ug magrelaks, giuna ni Jesus ang panginahanglan sa uban. Dili niya kinaiya nga unahon ang iyang kaugalingon. Maayo siyang ehemplo nga mahimo natong sundogon. Tun-i kana nga sumbanan sa Kapitulo 19, 41, 52.

MAPAILOBON Si Jesus kanunayng nagpailob sa iyang mga apostoles ug sa uban dihang wala nila sundoga ang iyang ehemplo o wala buhata ang iyang giingon. Siya mapailobong nagpahinumdom kanunay sa mga leksiyon nga ilang gikinahanglan aron masuod kang Jehova. Palandonga ang panig-ingnan ni Jesus sa pagpailob diha sa Kapitulo 74, 98, 118, 135.

INDISE SA MGA TEKSTO MATEO 1:18-25 2:1-12 2:13-23 3:1-12 3:13-17 4:1-11 4:12 4:13-22 4:23-25 5:1–7:29 8:1-4 8:5-13 8:14-17 8:18 8:19-22 8:23-27 8:28-34 9:1-8 9:9-13 9:14-17 9:18-22 9:18, 23-26 9:27-34 9:35–10:15 10:16–11:1 11:2-15 11:16-30 12:1-8 12:9-14 12:15-21 12:22-32 12:33-50 13:1-53 13:54-58 13:55, 56 14:1-12 14:13-21 14:22-36 15:1-20 15:21-31 15:32–16:12 16:13-27 16:28–17:13 17:14-20 17:22–18:5 18:6-20

4 7 8 11 12 13 18 22 24 35 25 36 23 44 65 44 45 26 27 28 46 47 48 49 50 38 39 31 32 33 41 42 43 48 9 51 52 53 56 57 58 59 60 61 62 63

Ang mga numero tapad sa teksto mao ang mga kapitulo sa libro.

18:21-35 19:1-15 19:16-30 20:1-16 20:17-28 20:29-34 21:1-11 21:12, 13 21:14-17 21:18, 19 21:19-27 21:28-46 22:1-14 22:15-40 22:41–23:24 23:25–24:2 24:3-51 25:1-13 25:14-30 25:31-46 26:1-5 26:6-13 26:14-19 26:20 26:21-29 26:30 26:31-35 26:36-46 26:47-56 26:57-68 26:69-75 27:1-11 27:12-14 27:15-17 27:18, 19 27:20-30 27:31, 32 27:33-44 27:45-56 27:57–28:2 28:3-15 28:16-20

64 95 96 97 98 99 102 103 102 103 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 101 115 116 117 123 118 123 124 125 126 127 128 129 128 129 130 131 132 133 134 137

MARCOS 1:1-8 1:9-11 1:12, 13

11 12 13

1:14, 15 1:16-20 1:21-34 1:35-39 1:40-45 2:1-12 2:13-17 2:18-22 2:23-28 3:1-6 3:7-12 3:13-19 3:19-30 3:31-35 4:1-34 4:35-41 5:1-20 5:21-34 5:22-24 5:35-43 6:1-6 6:3 6:6-11 6:12, 13 6:14-29 6:17-20 6:30-44 6:45-56 7:1-23 7:24-37 8:1-21 8:22-38 9:1-13 9:14-29 9:30-37 9:38-50 10:1-16 10:17-31 10:32-45 10:46-52 11:1-11 11:12-18 11:19-33 12:1-12 12:13-34 12:35-40 12:41–13:2

20 22 23 24 25 26 27 28 31 32 33 34 41 42 43 44 45 46 47 47 48 9 49 50 51 18 52 53 56 57 58 59 60 61 62 63 95 96 98 99 102 103 105 106 108 109 110

13:3-37 14:1, 2 14:3-9 14:10-16 14:17 14:18-25 14:26 14:27-31 14:32-42 14:43-52 14:53-65 14:66-72 15:1 15:2-5 15:6-19 15:20, 21 15:22-32 15:33-41 15:42–16:4 16:5-8

111 115 101 115 116 117 123 118 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134

LUCAS 1:5-33 1:34-56 1:56 1:57-79 2:1-20 2:21-39 2:40-52 3:1-18 3:19, 20 3:21, 22 4:1-13 4:14, 15 4:16-31 4:31-41 4:42, 43 5:1-11 5:12-16 5:17-26 5:27-32 5:33-39 6:1-5 6:6-11 6:12-16 6:17-49 7:1-10

1 2 4 3 5 6 10 11 18 12 13 20 21 23 24 22 25 26 27 28 31 32 34 35 36

7:11-17 7:18-30 7:31-35 7:36-50 8:1-3 8:4-18 8:19-21 8:22-25 8:26-39 8:40-48 8:40-42 8:49-56 9:1-5 9:6 9:7-9 9:10-17 9:18-26 9:27-36 9:37-43 9:43-48 9:49, 50 9:51-62 10:1-24 10:25-37 10:38–11:13 11:14-36 11:37-54 12:1-34 12:35-59 13:1-21 13:22–14:6 14:7-24 14:25-35 15:1-10 15:11-32 16:1-13 16:14-31 17:1-10 17:11-19 17:20-37 18:1-14 18:15-17 18:18-30 18:31-34 18:35–19:10 19:11-28 19:29-44

37 38 39 40 41 43 42 44 45 46 47 47 49 50 51 52 59 60 61 62 63 65 72 73 74 75 76 77 78 79 82 83 84 85 86 87 88 89 92 93 94 95 96 98 99 100 102

19:45-48 20:1-8 20:9-19 20:20-40 20:41-47 21:1-6 21:7-38 22:1-13 22:14-18 22:19-23 22:24-38 22:39-46 22:47-53 22:54 22:54-62 22:63-65 22:66–23:3

103 105 106 108 109 110 111 115 116 117 118 123 124 125 126 125 127

23:4-16 23:18-25 23:24-31 23:32-43 23:44-49 23:50–24:3 24:4-12 24:13-49 24:50-52

128 129 130 131 132 133 134 135 137

JUAN 1:6-8, 15-28 1:29-51 1:32-34 2:1-12 2:12-22 2:23–3:21

11 14 12 15 16 17

3:22–4:3 4:3-43 4:43-54 5:1-16 5:17-47 6:1-13 6:14-25 6:25-48 6:48-71 7:1 7:2-10 7:11-32 7:32-52 8:12-36 8:37-59 9:1-18 9:19-41

18 19 20 29 30 52 53 54 55 56 65 66 67 68 69 70 71

10:1-21 10:22-42 11:1-16 11:17-37 11:38-54 11:55–12:11 12:12-19 12:20-27 12:28-50 13:1-17 13:18-30 13:31-38 14:1-31 15:1-27 16:1-33 17:1-26 18:1

80 81 89 90 91 101 102 103 104 116 117 118 119 120 121 122 123

18:2-12 18:13, 14 18:15-18 18:19-24 18:25-27 18:28-35 18:36-38 18:39–19:5 19:6-17 19:17-24 19:25-30 19:31–20:1 20:2-18 20:19-29 21:1-25

124 125 126 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136

INDISE SA MGA ILUSTRASYON Ang mga numero mao ang mga kapitulo sa libro. amahan nga andam mohatag anak nga nawala anak sa tag-iya gipatay sa mga mag-uuma asin sa yuta babayeng balo ug maghuhukom bag-ong bino, daang panit nga sudlanan bahandi nga gilubong sa uma balay nga gitukod diha sa bato baling daotang mga mag-uuma demonyo mosulod pag-usab dili matarong nga piniyalan drakma nga nakit-an duha ka anak gipaadto sa ubasan duha ka tawo nga utangan gisala ang tagnok, gilamoy ang kamelyo hari nag-andam ug kombira sa kasal hari nga nagplanong makiggubat higala nga nagsigeg hangyo imbitasyon sa pagpangaon gibalibaran kahoyng igos kamelyo nga makalusot sa mata sa dagom karnero ug kanding lebadura gisagol sa harina lebadura sa mga Pariseo liso sa mustasa, Gingharian

35 86 106 35 94 28 43 35 43 106 42 87 85 106 40 109 107 84 74 83 79 96 114 43 58 43

liso sa mustasa, pagtuo lugas sa trigo namatay, dayon namunga Maayong Magbalantay magpupugas magpupugas nga nakatulog maluluy-ong Samarianhon maniningil ug buhis ug mga Pariseo mata sa dagom matinumanong piniyalan matinumanon ug maalamong ulipon matuod nga punoan sa ubas mga bata sa merkado mga binhi diha sa lainlaing yuta mga langgam ug mga lirio mga mamumuo gisuholag denario mga mangingisdag tawo mga trabahante sa ubasan mga ulipon naghulat sa pagbalik sa agalon mina nagtukod ug torre napulo ka ulay (dalaga) nawalang drakma nasaag nga karnero pagbalik sa nawalang anak pagdapit sa mga kabos sa kombira pagpilig lingkoranan nga para sa prominenteng bisita pagtapak ug bag-ong panapton sa daang besti

89 103 80 43 43 73 94 96 78 111 120 39 43 35 97 22 97 78 100 84 112 85 63 86 83 83 28

pagtigom sa himungaan sa iyang mga piso perlas gilabay ngadto sa baboy perlas nga maayo kaayog klase pundasyon sa balay sigpit nga ganghaan talanton tawong dato nga nagpatukod ug kamalig tawong dato ug si Lazaro tawong nagdaro trigo ug bunglayon uhot sa mata sa igsoon ulipon miabot gikan sa uma utang gipapas sa hari walay kaluoy nga ulipon

110 35 43 35 35 113 77 88 65 43 35 89 64 64

INDISE SA MGA KAHON “Miabot na ang Panahon sa Pagputli Kanila” Malipayong mga Pagbiyahe Kinsa ang mga Samarianhon? Tawong Gidemonyohan Mga Ilustrasyon Bahin sa Pagpuasa Pagtudlo Pinaagig Pagsubli Ang Iyang Singot Nahisamag Tinulo sa Dugo Ang Yuta sa Dugo Paglatigo “Patya Siya sa Estaka”

6 10 19 23 28 35 123 127 129 132

PIPILA KA TAGNA BAHIN SA MESIYAS PANGHITABO

TAGNA

KATUMANAN

KAPITULO































































































































































































































































































































Matawo sa Betlehem

Miqueas 5:2

Lucas 2:1-6

5, 7, 67































































































































































































































































































































Moikyas ngadto sa Ehipto ug mobalik gikan didto

Oseas 11:1

Mateo 2:13-15, 19, 20

8































































































































































































































































































































Mga inahan manghilak sa kamatayon sa ilang anak nga naangin sa planong pagpatay sa bata nga si Jesus

Jeremias 31:15

Mateo 2:17, 18

8































































































































































































































































































































Magmantala sa kagawasan sa mga binihag

Isaias 61:1, 2

Lucas 4:17-21

21































































































































































































































































































































Mopuyo sa Capernaum sa Galilea

Isaias 9:1, 2

Mateo 4:13-17

22, 67































































































































































































































































































































Mag-ayo sa mga masakiton

Isaias 53:4

Mateo 8:16, 17

23































































































































































































































































































































Dili makiglantugi sa kadalanan

Isaias 42:1-4

Mateo 12:16-21

33































































































































































































































































































































Manudlo pinaagig ilustrasyon

Salmo 78:2; Isaias 6:9, 10

Mateo 13:13-15, 34, 35

43































































































































































































































































































































Mosulod sa Jerusalem sakay sa nating asno

Zacarias 9:9

Mateo 21:1-9

102































































































































































































































































































































Daghan ang dili motuo niya

Isaias 6:10; 53:1

Juan 12:37, 38

104































































































































































































































































































































Traydoran sa iyang sinaligang kauban

Salmo 41:9

Juan 13:18, 21

117































































































































































































































































































































Magkatibulaag ang mga tinun-an ug biyaan siya

Zacarias 13:7

Mateo 26:31, 54-56

118, 124































































































































































































































































































































Dumtan nga walay basehanan

Salmo 35:19; 69:4

Juan 15:24, 25

120































































































































































































































































































































Iyang mga besti bahinon sa mga sundalo

Salmo 22:18

Juan 19:23, 24

131































































































































































































































































































































Uhawon samtang naa sa estaka

Salmo 22:15

Juan 19:28

132































































































































































































































































































































Duslakon ang lawas dihang patay na

Zacarias 12:10

Juan 19:34, 37

133































































































































































































































































































































Walay bukog niya nga mabali

Salmo 34:20

Juan 19:36

133































































































































































































































































































































Para sa dugang impormasyon, ablihi ang www.jw.org/ceb o kontaka ang mga Saksi ni Jehova.