Iso 9001

www.meslekidenetim.org.tr.tc ISO 9000 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ Kısa Tarihçe: Kalitenin standartlaşmaya başlaması, 60'lı yılların başında Amerika Birleşik Devletleri'nde MIL-Q9858 standartlarıyla başlamış, daha sonra bu standartlara NATO'nun uyguladığı AQAP standartlarıyla devam edilmiştir. Daha sonra İngiltere'de BS klavuzları ve BS5750 Standartları yayınlanmıştır. ilk ISO 9000 standardı 1987 yılında yayınlanmış, bundan sonra EN tarafından EN 29000 standartları yayınlanmıştır. ISO9000 in ilk revizyonu 1994 yılında yapılmıştır. En son revizyon 2000 yılında yapılmış olup, standartlar serisi ISO 9000:2000 adını almıştır. ISO 9000 nedir? Genelde ISO 9000 tüm hizmet ve imalat sektörlerinde kalite yönetimi için yayınlanmış standartlar bütünüdür. Bu standartlar firmaların kalite sistemlerini oluşturmalarını, uygulamalarını, geliştirmelerini ve gerekirse belgelemelerini sağlarlar. Bu standart, ürünlerin sağlaması gereken özellikleri değil, ürünlerin üretildiği sistemin sağlaması gereken şartları tanımlamaktadır. Böylece firma içinde yönetimin sorumluluğu , hizmet ve servis politikaları, kaynakların verimli yönetimi, satın alma politikaları, iç ve dış müşteri memnuniyeti, eğitim ihtiyaçlarının yönetilmesi gibi çeşitli kalite yönetim uygulamalarının tümükapsanmış; üretim, bakım, kalite kontrol, satın alma, depolama ve sevkıyat gibi faaliyetler de kontrol altına alınmış olur. Standardın uygulaması yukarıda geçen konularda dahil olmak üzere firmada sistemli ve planlı bir yaklaşım doğurur. Standardın amacı kuruluşun stratejik bir kararı olup, kalite yönetim sisteminin yapısında tek tipliliğin uygulanmasını amaçlamaz. Dolayısıyla, dökümantasyon ve kalite yönetim sisteminin yapısı firma uygulamalarına, firmanın çeşitli ihtiyaçlarına, firma büyüklüğü ve firma hedeflerine göre değişiklik gösterecektir. ISO 9000'in revizyonu: Zaman içerisinde müşteri ihtiyaç ve beklentilerinin artması ve değişmesiyle birlikte ISO 9001:94 versiyonun bu beklenti ve ihtiyaçlara cevap vermediği görüldü. Genelde 5 yılda bir revize edilme eğiliminde olan standardı ISO'nun ilgili komitesi ISO/TC176 revizyon sürecine uygun olarak revize etti ve yayınladı. 1994 yılında revize edilen ISO9000:1994 standartları kapsamında bulunan ISO 9001:1994 , ISO 9002:1994 ve ISO 9003:1994 standartları için alınmış bulunan belgeler bu yılın sonunda geçerliliklerini yitireceklerdir. 2000 yılında revize edilen ve uygulamada bulunan ISO 9001:2000 standardı geçerli olacaktır. ISO 9001: 94 standardının adı Kalite Sistemleri-Tasarım/geliştirme, üretim, tesis ve hizmette Kalite Güvencesi modeli ISO 9002: 94 standardının adı Kalite Sistemleri, üretim ve tesiste Kalite Güvencesi Modeli ISO 9003: 94 standardının adı Son muayene ve deneylerde Kalite Güvencesi Modeli 2000 yılında revizyon gören standartlar serisinin adı ise Kalite Yönetim Sistemleri olarak belirlenmiş ve bu standartlar serisinin belgelendirmeye esas olan standardı ISO 9001: 2000 ise kalite yönetim sistemleri-Şartlar olarak yayınlanmıştır. Dolayısıyla 94 revizyonunda olduğu gibi 9001, 9002 ve 9003 farkı ortadan kalmıştır Bundan sonra alınması söz konusu olan tüm belgeler ISO 9001:2000 'e uygunluk şeklinde verilecektir. Firma faaliyetleri kapsamında bulunmayan tasarım ve benzeri faaliyetlerin kapsam dışında olduğu (madde 7 ile sınırlı kalmak şartıyla) durumların kalite el kitabında nedenleri ile birlikte yer alması yeterli olacaktır. 1994 revizyonu kapsamındaki standartlar aşağıdaki standartlara dönüştürülmüştür. ISO ISO ISO ISO

9000 : 9001 : 9004 : 19011

2000 ;Kalite yönetim sistemleri - Esaslar ve sözlük 2000 ;Kalite yönetim sistemleri - Şartlar 2000 ;Kalite yönetim sistemleri - Performans geliştirilmesi için klavuz : 2000 ; Kalite ve çevre yönetim sistemlerinin denetimi için klavuz

ISO 9000 : 2000 revizyonu, kalite sistemlerine yeni bir bakış açısı getirmiş olup, standardın uygulanmasında 'süreç yaklaşımını' teşvik etmektedir. Süreç , girdileri kontrollu şartlar altında

çıktılara dönüştüren işlemler bütünüdür. Eski standarttaki buyurucu yapı, yeni standartta süreç yaklaşımı ile çok çok daha azalmıştır ve prosedürsel yaklaşım ortadan kalkmıştır, uygulamanın önemi daha da artmıştır.

Yeni standartta zorunlu prosedürlerin sayısı altı adet olarak belirlenmiştir. Bunlar;

• • • • • •

Dokümanların kontrolü Kayıtların kontrolü İç tetkik Uygun olmayan ürünün kontrolü Düzeltici faaliyetler Önleyici faaliyetler

Gerek duyulduğu zaman, bundan başka prosedürlerin de yazılması ve kullanılması söz konusu olabilir. Ancak, standart yukarıda yer alan prosedürlerin her firma için yazılmasını ve uygulanmasını şart koşmaktadır. Kalite yönetim prensipleri: ISO 9000: 2000 genelde aşağıda yer alan kalite yönetim prensiplerine sahiptir;

• • • • • • • •

Müşteri odaklılık Liderlik Çalışanların katılımı Süreç yaklaşımı kullanımı Sistem yaklaşımı Sürekli iyileşme Gerçeklere dayalı karar verme Tedarikçilerle karşılıklı işbirliği

Toplam kalite yönetimi içinde yer alan bu prensipler, artık 2000 versiyonunun gerekleri halini almıştır. ISO 9000'in faydaları: Standart tamamen müşteri odaklı görünmekle birlikte, kuruluşta uygulanması kuruluşa ve çalışanlarına büyük katkıda bulunmaktadır.Firma yönetimine olan katkıları şu şekilde özetlenebilir;

•

Karlılığın ve verimliliğin artması

• • • • •

Üst yönetimin yönetim faaliyetlerine daha fazla odaklanması ve etkin bir yönetim sağlanması Tüm faaliyetlerde geniş izleme ve kontrol olanağı sağlanması; işlemlerin değerlendirilebilirliği ve ölçülebilirliliği Kuruluşun ve çalışanların performansının artması Gereksiz maliyetlerin ortadan kaldırılması Yapılan yatırımlara kısa sürede karşılık alınması

Çalışanlara sağladığı faydaları;

• •

İnsan kaynakları uygulamaları ile birlikte artan iş memnuniyeti Çalışanların katılımı ile birlikte artan motivasyon

Firma müşterilerine sağladığı faydalar ise;

• • •

Hizmet veya ürünün uygunluğundan emin olma Müşteri istek ve şikayetlerinin değerlendirileceğinden emin olma Yasal şartların yerine getirileceğinden emin olma (örneğin Türkiye içinde yapılan uygulamalarda elektrik tesisat mühendisliği işlerinde sözleşme kapsamında ayrıca belirtilmesine gerek kalmadan, kapsama göre elektrik iç tesisleri yönetmeliği, elektrik kuvvetli akım tesisleri yönetmeliği, elektrik tesislerinde topraklamalar yönetmeliği, yangın yönetmeliği vb. gereklerinin kuruluş tarafından yerine getirilmesi)

Kuruluşun tedarikçilerine sağladığı faydalar;

• • •

Kararlılık ve iş olanağı Büyüme, Karşılıklı anlaşma ve işbirliği,

Toplumun sağladığı faydalar;

• • •

Yasal şartların yerine getirilmesi, Kapsama bağlı olarak artan sağlık ve güvenlik koşulları, Kapsama bağlı olarak çevresel etkilerin ve uygunsuzlukların azaltılması

Standardın hizmet veya ürünün kalitesini direkt olamasa da kullanılan teknikler gereği dolaylı yoldan etkilemektedir. ISO9000'in kuruluş içinde uygulanması aynı zamanda firmanın kendine olan güvenini de arttırmaktadır. Kaliteye verilecek önem kuruluşların kalıcı olma olasılıklarını arttıracaktır. Diğer yandan, özellikle Avrupa Birliğine bazı ürünlerin satılabilmesi için, neredeyse şarttır. ISO 9000, genel olarak, piyasada ürünle ve hizmetle ilgili çıkabilecek hukuksal sorunlar için de bir dayanaktır. Dolayısıyla, Avrupa Birliği ile ticaret yapmak isteyen firmalar bu standarda göre çalıştıklarını belgelendirmeyi düşünmelidirler. Kaynak:Mehmet ÖZALTINOK ( Elektrik Yük. Mühendisi )