Hipnoz Ve Depresyon

Hipnoz ve Depresyon GRAHAM D.BURROWS ve SANDRA G.BOUGHTON Melbourne Üniversitesi, Avustralya;Bat? Avustralya Üniversitesi

Depresyon, kad?nlar için %10-%25 aras?, erkekler içinse %5-%12 aras?nda de?işen oranlarda ömür boyu majör depresyon bozuklu?u riski ile s?kl?kla yaşanan bir bozukluktur.Depresyona, kronik ac? gibi başka bir çok majör bozukluk önemli ölçüde eşlik eder. Bu durumda, hipnozun, depresyon yönetiminde hiç bir rolü olmad??? hatta uygun olmad???na dair yayg?n bir kan? vard?r. Avustralya’da, geçen 10 y?l boyunca, Avustralya Hipnoz Toplulu?u’nun incelemesi sonucunda sunulan veya Avustralya ve Yeni Zelanda Hipnoz Dergisinde yay?nlanan; hipnozun depresyon tedavisinde kullan?lmas? ile ilgili hiçbir detayl?, klinik veya deneysel materyal yoktur.Bu konudaki inanç; uzman görüşün, hipnozun, bireylerin depresyon yönetimi ile kontrendike oldu?unu göz önünde bulundurmas?d?r.Bu durumun Burrows’un (1980) ulaşt??? sonuçtan beri de?işmedi?i görülmektedir. Bir çok deneyimli klinisyenin görüşü hipnozun kesinlikle a??r depresyon ile kontrendike oldu?unu desteklemektedir. Buna ra?men, depresyon, sürekli artan, ortak, t?bbi bir problem olarak görülmektedir. Bir çok modern referans kitab?nda hipnoza çok az yer verilmiştir.?lgili yazarlar?n hipnozun depresyon tedavisinde çok küçük bir yeri oldu?una inanmalar? olas? bir yorum olabilir. (s.167) H?PNOZ VE DEPRESYON ARASINDAK? ?L?ŞK?YE YÖNEL?K GÜNCEL GÖRÜŞ Literatürün yeniden gözden geçirilmesi gösteriyor ki, bu konudaki ortak görüş, hipnozun depresyon tedavisinde kullan?m?na tamamen karş? olunmad???n? desteklemektedir. Fakat yorumcular, hipnozun koşulsuz kullan?m?n? kabul etmede de?işkenlik gösteriyorlar.Yapko (1192) geniş temelli bir görüşü savunuyor: “ Hipnozun kullan?m?na özgü kontrendikasyonlara gelince, şunu vurgulamak isterim ki, ben böyle bir kontrendikasyonun fark?nda de?ilim”. (s.186). Clarke ve Jackson’da (1983) benzer bir bak?ş aç?s? ile, hipnozun depresyon tedavisinde yeri olmad???na ilişkin inanc?n klinik folklorun bir parças? oldu?u görüşünü desteklemişlerdir. Miller (1984) ‘depresyon tedavisinde hipnoz uygulamas?’ bölümünü, bu yaklaş?m?n uygun olup olmad???n? sorgulamadan oluşturdu. Crasilneck ve Hall (1985) ise baz? kontendikasyonlar? listelerken daha muhafazakar bir görüşü savunmuş ve ‘şiddetle tavsiye ederiz ki; hipnozun depresyon tedavisinde kullan?labilmesine karş?n, ancak psikodinamikte yeterli uzmanl??? olan terapistler taraf?ndan yap? lmal?, aksi takdirde dikkat ve özenle kullan?lmal?d?r’. (s.324) Alanda söz konusun olan yazarlarla ilgili önemli farkl?l?klar? belirttikten sonra , bu de?işikli?in nedeni ne olabilir? DEPRESYONUN DO?ASI DSM-IV kriterlerine göre, majör depresyon tan?s? almak içim en az bir ana semptom ve en az 2 hafta boyunca hemen her gün süren en az 4 eşlik eden semptom gerektirir. Depresif ruh hali ve belirgin bir ilgi kayb? veya, tüm veya bir çok aktiviteden zevk kayb? ana semptomlar olarak say?l? r.?kincil semptom ise: (a) iştah kayb? veya beden a??rl???nda de?işim; (b) uyku bozuklu?u; (c) psikomotor ajitasyon veya retardasyon (d) yorgunluk veya enerji kayb?; € de?ersizlik duygular?; (f) konsantrasyonda veya karar verme becerisinde azalma (g) ölüm veya intihar düşünceleri. DSM-IV, majör depresyon ve distimik bozukluk ve bipolar I bozuklu?u gibi duygu durum bozukluklar?n? ay?r?r.Bu s?n?fland?rmalar, anlaml? depresif duygu durumun temsil çeşitlerini kapsamaya çal?şm?şt?r. Güncel düşünce (ör:Parker 1996) depresyon kavram?n?n bir dizi bozuklu? u kapsad???n? vurgular:’E?er depresyonun etraf? birbirine benzemeyen tür koşullarla kuşat?lm?şsa,

çözüm için tek bir yan?t aranmamal?d?r’. Parker (1996), antidepresan ilaç tedavisi ve di?er tedavilere verdi?i yan?ttan yola ç?karak, melankolik ve melankolik olmayan depresyonu birbirinden ay?rm?şt?r. Parker (1996) h?zl? ve yavaş ilerleyen alt depresyon gruplar?n? kar?şt?ran çal?şmalar?n, farkl? alt gruplar? de?erlendiren çal?şmalara göre s?n?rl? bilgi verece?ini savunmuştur.Bu düşünüş tarz? , depresyona karş? tepkimiz hakk?nda bizi , sanki bir üniter yap? ym?ş gibi düşünmek ve depresyonla bo?uşan kişilerle ilgili genellemeler yapmak konusunda uyar? r. Baz? objektif depresyon ölçümleri kullan?lmas?na karş?n, tedavi yöntemleri aras?nda çok küçük yararl? karş?laşt?rmalar yap?labilmektedir. Hamilton Depresyon Ölçüm Skalas? (HDRS) ve Beck Depresyon Envanteri (BDI) yo?un olarak araşt?rmalarda kullan?l?rken, nadir olarak bu alana veri oluşturan vakalarda kullan?lm?şt?r. H?PNOZUN TANIMI Yapko (1992) hipnozun depresyon tedavisindeki de?erinin, hipnozun model varyasyonlar? ile anlaş?labilece?i hakk?ndaki çelişkili ifadeleri tart?şm?şt?r.3 genel neden aç?klam?şt?r: geleneksel, standardize ve kullan?m.Di?er çal?şmalar Erickson’un direk ve endirek telkinleri aras?nda ay?r?m yapar.Hipnozun depresyonda kullan?m? ile ilgili karş?tl?klar, temelde geleneksel , standardize veya direktif yaklaş?mlar ile eşlenmiştir ve böylece Yapko (1992), bu eşlemenin hipnozun kullan?m? ile de?il, hangi model hipnozun kullan?m? ile oldu?u görüşünü tart?ş?r.Bu bak?ş aç?s?, depresif kişilerle çal?ş?l?rken, bir yaklaş?m?n bir yaklaş?m?n di?erine göre daha yararl? olup olmad???n? sorgular. H?PNOT?K ENGELLEMELER?N AMAÇLARI Bu konuda yap?lan yay?nlar?n araşt?r?lmas? sonucunda, hipnotik telkinlerdeki farl?l??a ek olarak, terapistlerin gerçekte, depresyon yönetiminde hipnozla ne yapt?klar?n?n da çok çeşitli oldu?u hakk?nda görüşler belirmiştir.Eldeki dökümante edilmiş vaka materyalleri gözden geçirildi?inde; spesifik olarak belirlenmiş veya hipnoz kullan?m? ile eşlenmiş terapi modelini kapsayan bir çok terapötik amaç oldu?u görülmüştür.Hipnoz bir araçt?r, bir terapötik model de?ildir.ve de?işik terapötik yaklaş?mlar?n yarar?n? artt?rmak için kullan?lm?şt?r.Yay?nlanm?ş bir çok literatür, gerçek terapötik pratikle ilgili minimal detay sa?layan ve sonucun hiçbir objektif dokümantasyonu olmayan vaka raporlar?n? kapsar. SEMPTOM G?DERME TELK?N? Birkaç klinisyen depresyon yönetiminde direk semptom giderme yaklaş?m?n? aç?klam?şlard?r. Crasilneck ev Hall (1985) semptom giderme yaklaş?m?ndan dikkatle kaç?nd?klar?n? ifade etmişlerdir. (s313).Yapko’ya göre ise, semptom giderme e?er örüntüyü bozmaya yard?mc? oluyorsa geçerlidir fakat e?er ayr? bir örüntü veya yeni seçenekler veya davran?şlar?n oluşumunu destekliyorsa terapiye uyumsuzdur. (s.52) Milton Erickson’un (Alexander taraf?ndan 1982’de aç?klanm?şt?r) intihar e?ilimli depresyonlu genç bir bayan?n depresyon yönetimi ile ilgili yaklaş?m? daha derin ve çok zarar veren depresyonu engellemek için ac?y? ç?karma telkinine izin veren zarif bir indirek yaklaş?md?r. DAVRANIŞ DE??Ş?M? VEYA BECER? GEL?Ş?M? Alladin’in (1994) endojen olmayan tek kutuplu depresyonun bilişsel ay?r?c? modeli, bu bak?ş aç? lar?n? kapsayan, tek geniş aç?l?ml? tedavi stratejileridir.Temel olarak kullan?lan bilişsel stratejilerin yan? s?ra Alladin (1994); beden duruşu de?işikli?i, dikkati yönlendirme, sosyal beceri

e?itimi ve tekrarlama kullan?lan hipnotik indüksiyon teknikleri ile hedef belirlemeyi kapsayan çok faktörlü bir yaklaş?m? aç?klar. DEPRESYON YAŞANTISININ B?L?ŞSEL YEN?DEN YAPILANDIRILMASI Alladin’in bilişsel ay?r?c? modeli, bilişsel yeniden yap?land?rmay? kolaylaşt?rmak için hipnotik süreçten yararlan?r.Alladin, hipnoz ve depresyonu ilişkilendiren teorik bir modeli aç?klam?ş ve Beck’in modeliyle bu tedavi metodolojisinin sonuçlar? aras?nda fark olmad???n? bulan temel verisini raporlam?şt?r.Fakat bilişsel hipnoterapi grubundaki süjeler, h?zl? gelişme, anksiyete puanlar?nda büyük düşüş ve kendine güvende anlaml? art?ş göstermiştir.Hipnoz ayr?ca, bilişseldavran?şç? veya psikodinamik teorilerdeki imgeleme tekniklerini kolaylaşt?rmak için kullan?l? r.From (1976) anne-babas?n?n ölümünün ard?ndan bir bayan?n terapisinde, do?a ve yeniden büyüme metaforunu başar?yla kullan?lm?şt?r. MEYDANA ÇIKARMAK, YAŞ GER?LETME YAKLAŞIMLARI, ?NTRAPS?Ş?K ÇEL? ŞK?LER Bir çok vaka raporu hipnozun depresyonlu bireylerde klinik kullan?m?n?n psikodinamik yap?dan yararland???n? gösteriyor. Rosen (1955) hipnotik olarak indüklenmiş geriletme kullan?m?n? , Abrams (1964) bast?r?lm?ş materyalin meydana ç?kar?lmas?n?, ve Chambers (1968) bir bayan hastas?n?n çi? patates yeme kompülsiyonunu psikodinamik terimlerle aç?klar.Haley (1967) Milton Erickson’un obsesyonel depresyon vakas?ndaki otomatik çizimle birlikte hipnoz kullan?m?n? detayland?r?p, raporlar. Anlaml? miktarda bir çok yeni vaka materyali de ayr?ca psikodinamik çat? alt?nda hipnotik tekniklerden yararlanm?şlard?r. Alden (1995) 35 yaş?nda bir erkek dan?şan?n?n uzun dönemli anksiyete semptomlar?, depresyonu ve çoklu travmalar?n? “güvenli, rölaks bir çat? alt?nda bir terapi ortam?nda” ortaya ç?karmak için yaş geriletme hipnozunun kullan?m?n? raporlam?şt?r.Gravitz (1994) hipnotik regresyon ve canland?rma ile travmatik yaşant?lar?n ve geçmiş an?lar?n geri getirildi?i ve yeniden yap?land?r?ld??? 3 vakas?n? içeren tedavi yönetimini örneklerle aç?klam?şt?r. Leistikov (1990) depresyonu için hipnoanalize giren bir erkek hastas?n?n, sözcük eşleştirme, rüya telkini ve yaş geriletme tekniklerinin hipnozla birleştirildi?i vakas?n? detayland?rm?şt?r. Ggriggs (1989) ayr?ca rüya analizi ve yaş geriletmenin hipnozla birleştirilen medikal hipnoanaliz sürecini açk?lam?şt?r. Mendelberg (1990) 2.intihar girişiminin ard?ndan gelen 12 yaş?nda depresif, ast?ml? bir k?z çocu?unda, düzeltici imgelem ve gevşemeyle eşleştirilmiş meydana ç?karma tekni?ini kullanm?şt?r. ANKS?YETE YÖNET?M? Anksiyete düzeyindeki düşüşün, şiddetli depresyonlu hastalardaki intihar riskine katk?da bulundu?u düşünülürken, (Crasilneck ve Hall, 1985; Burrows, 1980), hipnoz kullan?m? daha hafif düzeyde depresyon formlar?nda anksiyete yönetimi için tavsiye edilmiştir.Burrows’a göre (1980), hastay? anksiyeteden kurtarmak ortak bir yaklaş?md?r.Daha az gergin, rölaks rölaks hissetmesi ve daha gerçekçi başa ç?kabilmesi ile ilgili direk telkinler yararl?d?r. (s.169) KEND?NE SAYGI, GÜÇ VE KONTROLÜ ARTTIRMAK Hipnozun depresyonda klinik kullan?m? tart?ş?l?rken, Crasilneck ve Hall’un (1985) görüşü ‘bizim yaklaş?m?m?z hastan?n ego gücünü ve depresyona neden olan problemlerle başa ç?kma yetene?ini artt?rmakt?r’ (s.324). Sachs (1992) kanser hastalar?n?n tedavisinin yönetiminde, hipnotik olarak

artt?r?lm?ş mental imgelemin progresif gevşeme ile birleştirilerek ego gücünü artt?rd???n? aç? klam?şt?r. McBrien’?n (1990) depresyon önleme program?, oto hipnozu; güven artt?rma, depresif duygular? azaltma ve yönetmede kullan?r. Hipnoz ayr?ca mutlu eden olaylarda art?şa neden olan, pozitif düşünce ve duygular? artt?rmak içinde kullan?l?r. TEMELDEK? KAYIP VE ÖFKEN?N ÇÖZÜMLENMES? Birkaç vaka raporunda depresyon, kay?p ve içselleştirilmiş öfke aras?ndaki kabul edilen ilişki ile ilgili bilgiler verilmiştir. Abrams (1964), ör; hipnozu bireyin kabul etmedi?i öfke duygular?n? ifade etmeyi ö?renebildi?i durumlar yaratmak için kulland???n? aç?klar.

?NT?HAR DÜRTÜLER?N?N DE??ŞT?R?LMES? Hipnoz kullan?m?n?n intihar riskini artt?rabildi?i görüşünü savunan baz? terapistlere ra?men, di?er çal?şmac?lar?n intihar dürtülerini de?iştirmek için çabalar? vard?r. Hodge (1972) Hammond (1990) intihar? engellemek için telkin kal?plar?n? aç?lar. Transa girişte, direk telkinler, terapistin hastan?n, intihar düşüncesine yan?t olarak kullan?l?r.Trans halindeyken, ben size izin vermedikçe, intihara teşebbüs edemeyeceksiniz; trans hali başl? baş?na intihar düşüncelerinizden kurtulman?z? sa?lar ve bu rahatlama, problemlerinizin üstesinden gelmek için daha geçerli yollar bulman?za yard?m eder. (s.332).Wright ve Wright (1987) hipnotik telkinleri intihar fantezisini geliştirip, dan?şan?n intihar imgeleri ve etkilerini ortaya ç?karmak , yaşatmak ve kişiyi bu dürtüleri bir yana b?rakarak yerine daha gerçe?e uygun yaşam alternatifleri düşünmek için cesaretlendirmek için kullan?rlar. H?PNOZ SÜREC? Pratikte hipnoz süreci aş?r? de?işkendir.Baz? istisnalar ile (ör;Yapko, 1992;Alladin, 1994) terapistler pratikte ne yapt?klar?n? tan?mlamazlar.Araşt?rmac?lar?n benzer modelleri kulland?klar? n? aç?klay?p, pratikte çok farkl? şeyler yapt?klar?n? göz önüne al?rsak, tedavi teknikleri ve sonuçlar?n?n karş?laşt?r?lmas?n?n çok güç oldu?u aç?kt?r. H?PNOZ KULLANIMINDA POTANS?YEL PROBLEMLER Hipnotik tekniklerin depresyon yönetiminde kullan?m? ile ilgili isteksizli?inin nedenleri kontrendikasyonlar? olarak görünen görünen faktörlerdir. Aşa??dakileri kapsarlar. ?NT?HAR R?SK? Hipnozun depresyon yönetiminde kullan?m?n? tehlikeli k?lan faktörün intihar riski oldu?u tart?ş? lmaktad?r. Crasilneck ve hall (1985), hipnozun bu riski gösteren ayaktan tedavi edilen hastalarda uygun kullan?lmad???n? tart?şm?şlard?r. ?ntihar riskini artt?rma potansiyeli bir çok yolla aç? klanm?şt?r. Burrows’a göre (1980) depresif etki anlaml? bir şekilde kald?r?lmadan önce hipnozun anksiyeteyi rahatlatmak için kullan?m? depresif kişilere yeterli enerji ve anksiyetede düşüş sa?lar ve buda intihar dürtülerinin ortaya ç?kmas?na neden olur (Crasilneck ve Hall, 1985) ise bu olay?n sadece hipnoza atfedilmeyece?ini fakat ayr?ca psikoterapi, antidepresan ilaç kullan?m?n?n da

kapsand??? bir çok tedavi yönetiminin de sorumlu oldu?unu gözlemlemişlerdir. (s.323).Bu önermeyi destekleyen kan?t temel olarak klinik vaka materyali formundad?r ve buda majör depresyonlu hastalardaki anlaml? intihar oran? tart?şmas?na karş?t görüş getirmeyi zorlaşt?r?r ve bu vaka materyalli formundad?r ve buda majör depresyonlu hastalardaki anlaml? intihar oran? tart? şmas?na karş?t görüş getirmeyi zorlaşt?r?r ve bu vaka materyalleri şans korelasyonunu temsil eder. Spiegel ve Spiegel’e göre (1978) intihar potansiyelinin alt?nda depresif kişilerin, trans halinde depresyonlar?n? sonland?rmak için gerçekçi olmayan umutlar? ve deneyimleri yatar. Bu karş? lanmayan beklentiler intihar girişimi ile sonuçlanabilir.Meares (1979), benzer bir bak?ş aç?s?n? tart?şarak “hipnoterapi deneyimi genellikle bir hayal k?r?kl???na yol açar ve hastada gereksiz bir intihar riski yaratabilir. (s.293).Yapko (1992), bu alandaki telkinleri de?erlendirmesini vurgulayan di?er çal?şmac?lar? eleştirir ve bu intihar potansiyelini artt?ran bir başar? veya başar?s?zl?kt?r der.Yapko’ya göre negatif beklentiler depresyonun merkez parçalar?ndand?r ve risk faktörü olarak görülmek yerine hipnoz kullan?m? ile tedavide veri olmal?d?r. Bu literatürün sonucuna göre, depresyonda gelişme ile eşlenmemiş anksiyete düşüşü ve karş? lanmayan tedavi beklentileri intihar riskinin potansiyel öncüllerindendir.Gerçekte, intihar riski çok iyi araşt?r?lm?ş ve temek faktörleri kapsayan çok iyi bir anlaşma ortaya ç?km?şt?r.Beck ve çal?şma grubu (Beck, Rush, 1979; Beck, Brown, 1990) 2 büyük ölçekli intihar çal?şmas? raporlam?şlard?r ve Beck Ümitsizlik Ölçe?i ile ölçülen ümitsizli?in, güçlü bir intihar öncülü oldu?unu ortaya koymuşlard?r.Fawcett, Schafter, Clark, 1987, yararland?klar? modelin ard?ndan, ümitsizli?in, zevk ve ilgi kayb? ve duygu durum döngüsü sonucunda anlaml? bir öncül oldu?unu bulmuşlard? r.Fawcett (1987) ayr?ca bu de?işkenin tahmin edici de?erini “depresif kar?ş?kl?k” olarak aç?klam? şlard?r.Bunun anksiyeteye ba?l? olup olmad??? çok aç?k de?il fakat kesin bulgular, klinik literatüre karş?tt?r.Yani artan kar?ş?kl?k, artan intihar riski ile eşlenirken, klinik hipoteze göre düşük anksiyete risk art?ş? ile eşlenmektedir. Bize göre ümitsizlik, intihar riskinin en iyi öncülüdür.Klinisyenlerin karar? ise, bu de?işkeni yüksek hastalarda, hipnoz kullan?m?ndan kaç?nmak, ya da ümitsizli?i de?iştirmek için hipnozdan araç olarak yararlanmaktad?r. Bilişsel-Davran?şç? literatür hipnoz alan?nda geçerli baz? veriler sa?lam? şt?r.Ör; Rush, Beck ve Kovacs’?n 1982’de yapt?klar? bir çal?şmada, bilişsel terapi ile tedavi edilen hastalar, ümitsizlik puan?nda, antidepresan ilaçla tedavi edilen gruba göre daha h?zl? düşüş göstermişlerdir. Ş?DDETL? DEPRESYONLU K?Ş?LER?N H?PNOZDAN YARARLANMA KAPAS? TELER? YOKTUR Depresyonlu kişilerin kat?lmakla ilgili sorun mu yaşad?klar? veya hipnoza daha az yatk?n olduklar? ile ilgili de?işik hipotezler vard?r. Spiegel ve Spiegel’e göre (1987); yüksek düzeyde depresyonlu hastalar narsistik geri çekilme yolu ile enerjiden yoksun kal?p giriş sinyallerini alamayabilir.(s.148-149). Di?er çal?şmac?lar ise, şiddetli depresyon ve dikkat güçlüklerine de?inmişler ve bu kişilerin indüksiyon sürecinde odaklanma güçlü?ü yaşad?klar?n? düşünmüşleridir. Yapko (1992) depresyonun, dan?şan?n odaklanma yetene?ini nas?l bozdu?u hakk?ndaki görüşlerini dile getirmiştir. Yapko (119) bu fenomeni terapideki bir kontrendikasyon olarak görmesine ra?men baz? seanslar? genel rölaksasyon sa?layarak ve odaklanma teknikleri ile terapiden yararlanmak için yeterli dikkat süresi oluşturmak için harcamaktad?r. Yapko, seans kay?tlar?n?n sürekli kullan?m?n?n odaklanma yetene?ini anlaml? bir şekilde artt?rd???n? savunmaktad?r. (s.47). Hipnoza giriş kapasitesinin düzeyini karş?laşt?ran bir çok klinik çal?şma, depresif kişilerin hipnoza daha az yatk?n olup olmad??? sorusuna kan?t sa?lamaktad?r.Pettinati, Kogan, Evans, (1990) hipnoza giriş yetene?ini beş klinik ve 1normal kolej popülasyonu için 2 ölçekle (Hipnotik ? ndüksiyon Profili-HIP, ve Stanford Hipnotik Telkiniyet Ölçe?i-SHSS;C) karş?laşt?rm?şlard?r. H?PNOZ ?LERLEYEN BOZULMAYI ÇABUKLAŞTIRIR

Bu bilgi birkaç formda ortaya ç?kar.Bir çok yorumcuyu göre (ör; Miller 1979; Terman,1980) e?er kişinin yaşam?n?n duygusal anlamda çökmüş yönlerine hipnotik olarak odaklan?l?rsa ego bölünmesi gerçekleşebilir.Hipnozun ayr?ca, transferans?n gelişimini çabuklaşt? rd??? ve hastan?n belirli terapi konular?na karş? aş?r? tepkisel olmas?na yol açabilece?i de belirtilmiştir (Burrows, 1980).Bu konular psikodinamik modelle ilişkili olarak ortaya ç?km?ş ve terapist deneyimli klinik uzman oldu?u takdirde önemli olduklar?na dair hiçbir objektif kan?t yoktur. HASTALAR DEPRESYONU ARTTIRMAK ?Ç?N H?PNOT?K SÜREÇTEN YARARLANAB?L?RLER Hammond (1990) anlaml? depresyonlu hastalarda ‘yaş projeksiyonu tekni?i’ni tart?şm?şt? r.Hammond Erika Fromm’un görüşünü referans alarak, Erickson’un bu teknikten yararlanmas?na ra?men, yaş geriletme prosedürünün, şiddetli depresyonlu hastalar ve intihar e?ilimli hastalarda kontrendike oldu?u görüşünü savunmuştur. Hammond, bu tekni?in gelecekte kendilerini olumsuz olarak gören a??r depresyonlu hastalar?n gelecekteki ümitsizlik duygular?n? da uyaraca??na önemle dikkati çekmiştir. (s.543). GEÇERL? KONULAR Michael Yapko (1989, 1992, 1994) hipnotik tekniklerden depresyon yönetiminde büyük bir hevesle yararlanan en verimli günümüz terapistlerindendir.Ne yaz?k ki, O’nun çal?şmas?n? yeniden gözden geçiren araşt?rmac?lara (Stanley, 1994; Council,1993) göre şüphesiz, hasta yönetiminde esnek ve yarat?c? yaklaş?m, deneysel verinin göz ard? edilmesi ile eşlenmiştir. Di?erleri bu eleştiriyi Erickson’un özet terapi literatürüne genellemişlerdir (Bloom, 1991).Teoriye dikkat edilmemesi , araşt?rma ve de?erlendirmeyi standardize etmek eleştirisi ,fakat, hipnoz alan?nda yap?lan tüm yay?nlanm?ş aç?klanm?ş vaka materyallerine yönlendirilmiştir. Depresyon yönetiminde hipnozun de?eri ile ilgili yararl? bir ifade vermek için, geniş depresyon araşt?rmalar?n? daha uzun süre incelemek ve hipnotik telkinlerin depresyon yönetiminde klinik yaklaş?mlar? güçlendiren yollar?n? göz önüne almak gereklidir. Ulusal Depresyon Ak?l Sa?l??? Tedavisi ?şbirli?i araşt?rma Program? Enstitüsü (TDCCRP: Eklin, Parloff, Hadley & Autry, 1985), 250 tek kutuplu ayaktan tedavi edilen 3 farkl? bölgedeki depresyon hastas?n? takip ve analiz ederek, her birine tesadüfi olarak dört tedavi koşulundan biri (bilişsel-davran?şç? terapi, imipramin plus klinik yönetimi, kişiler aras? psikoterapi ve plesebo hap kontrol), uygulanm?ş ve bilginin güncel k?sm?na anlaml? katk?lar? olmuştur. Bu araşt?rman?n bulgular? ve süre gelen tart?şma (bkz, ör; Jacobson & Hollon) alana say?s?z anlaml? konu eklemiştir. Shea, Eklin ve Imber (1992), tedavi yöntemlerinden hiç birinin iyileşmede süreklili?i sa?lama kapasitesi aç?s?ndan başar? gösteremeyece?ine dikkat çekmişlerdir. Majör depresyon, farmakoterapi de dahil olmak üzere tüm tedavi yaklaş?mlar?na meydan okumaktad?r. Jakopson & Hollon (1996) , ayr?ca, terapötik ba?l?l?k konusunun önemini vurgulam?ş ve herhangi bir belirli tedavi modeline ba?l? olan terapistlerin, o tedaviyi, di?erlerinden daha etkin uygulayacaklar? telkininde bulunmuşlard?r. Böyle incelemeler, hem bir meydan okuma, hem de artm?ş gücün potansiyel kayna??n? temsil etmektedir. H?PNOZUN DEPRESYON TEDAV?S?NDEK? GÜNCEL YAKLAŞIMLARLA B?RLEŞT? R?LMES? Daha önce özetlendi?i gibi, say?s?z vaka çal?şmas?, psikodinamik terapide hipnotik yöntemlerden yararlanma yollar?n? tavsiye eder. Yapko (1989, 1992, 1994) çeşitli, bilişsel- davran?şç? yap? içinde çeşitli indirek ve metaforik teknik aç?klam?şlard?r. Fakat, Stanley’in yorumlar?na göre

(1994), kendisi, oldukça iyi dokümante edilmiş çeşitli, daha direk bilişsel-davran?şç? tekniklerden pek yararlanamam?şt?r. Endojen Olmayan Tek Kutuplu Bilişsel Dissosiyatif Depresyon Modeli (Alladin, 1994), hipnozdan ve bilişsel-davran?şç? tekniklerden, multifaktörlü tedavi yaklaş?m? içinde yararlanmaya çal?şm?şt?r.Hipnotik tekniklerin, bilişsel-davran?şç? depresyon program? yönetimini güçlendirebilmesi, gelecek araşt?rmalar? için başar?y? temsil etmektedir. B?L?ŞSEL-DAVRANIŞÇI DEPRESYON PROGRAMI YÖNET?M?NDE H?PNOT?K TEKN?KLERDEN YARARLANMA Hipnozun bilişsel-davran?şç? tekniklerle birleştirilmesi aşa??daki olas?l?klar? ortaya ç?kar?r: 1 Depresyonun eksiksiz de?erlendirmesi, aktivite kay?tlar?n?, bilişleri ve ölçekleri kapsar (Hamilton Depresyon Ölçe?i, Beck Depresyon Envanteri ve Beck Ümitsizlik Ölçe?i, gibi), ve böylece kişiselleşmiş bir tedavi yaklaş?m? gelişir. Depresyonun şiddeti, tedavi oda??n? belirlemede anlaml? bir faktör olacakt?r. 2 Majör depresyonun kişisel deneyimlerinden önce, herhangi bir terapi yönelimi için ümitsizlik tan?mlanmal?d?r. Ümitsizli?in anlam?, bilişsel-davran?şç? depresyon yaklaş?m?nda önemli bir özelliktir. Dpresyonun “Ö?renilmiş Çaresizlik Modeli” (Abramson, Seligman & Teasdale, 1978) ‘depresif’ tutum stilini vurgularken Beck’in (1979)depresyon teorisi, negatif gelecek bak?ş aç?s?n?, depresif üçlüsünün bir yönü olarak kapsar. Yapko (1992) ümitsizli?i ortaya ç?karmak için bir çok strateji aç?klam?şt?r. Ek A, hipnotik süreç kullanarak ümitsizli?in de?iştirilmesi için belirlenmiş olas? bir yaklaş?m? kapsar. 3 Ego güçlendirici teknikler, teorik olarak depresyonun de?iştirilmesi için epey umut vericidirler. Kendili?in negatif bak?ş aç?c?, Beck’in (1979) bilişsel üçlemesinin temel parçalar?ndand?r. Hartland (1971) ‘ego güçlendirme’ kavram?n? popüler yapm?ş, ve bir çok terapisinde kendili?e güven ve pozitif kendilik imaj?n? güçlendirmek için yararlanm?şt?r. (bkz. Hammond, 1990, hipnotik yaklaş?mlar?n ego güçlendirmede yarar?n? tart?şmak için). 4 Hipnotik tekniklerin kullan?m? ile belki de bilişsel yeniden yap?land?rma süreci h? zlanabilecektir. Alladin (1994) hipnoz alt?nda bilişsel yeniden yap?land?rma sürecini aç?klam?şt?r. Trans sa?lan?r ve dan?şan normalde stres veren bir durumu imajine eder. Daha sonra dan?şan aşa?? daki talimatlar? al?r Fonksiyonel olmayan düşünce ve eşlik eden duygular?n?za, fizyolojik ve davran?şsal tepkilerinize odaklan?n. Cesaretlendirme, ‘donmay?’ tan?mlamak için verilir (bölüm bölüm, sanki bir sinema gibi) düşünceler, inançlar, imajlar, fanteziler ve gündüz düşleri formundaki tüm işlevsel olmayan bilişler.Bir işlevsel olmayan biliş seti donduruldu?u zaman, hasta daha uygun bir düşünce veya imajla yer de?iştirir ve sonucunda (istenen) ‘uyumlu’ tepkilere devam eder. Bu süreç, hasta belirgin bir duruma ba?l? işlevsel olmayan biliş setini güvenle yeniden yap?land?rana kadar tekrar edilir. (s.283). 5 Hipnoz, depresif düşünce ve davran?şlarla çal?ş?rken bilişsel ve imajinatif tekrarlar? h?zland? rmak için de kullan?labilir. Clarke & Jackson’s (1983) at?lganl?k problemleri (s.256) için canland? rma ve tekrar etme stratejileri ile hipnoz kullan?m? metodu, depresyondaki benzer stratejilerde yararl? başlang?ç noktas? olmas?na hizmet edebilir. SONUÇLAR Hipnoz ve depresyon geleneksel olarak ‘yasakl? arkadaşlar’ olarak (Yapko, görülmüşlerdir (Yapko, 1992). Bu tabu, hipnozun, ortak, meydan okuyan ve güçsüz b?rakan problem depresyona herhangi bir önemli katk?s? olup olmad??? ile ilgili ciddi de?erlendirmeye engel olmuştur. Yak?n incelemeye göre bu uzun ayr?m?n arkas?nda küçük bir temel vard?r, gerçekte, temel kitaplar,

dergiler ve e?itimlerin d?ş?ndaki gizli toplant?larda dikkate de?er kan?tlar vard?r. Hem hipnoz, hem de depresyon heterojen yap?lard?r ve hangi depresyon koşulunda, hangi hipnotik yaklaş?m?n yararl? olaca?? sorular? ile daha yararl? eşleşmeler sa?lanabilir. Bu ilişkinin güçlü ve zay?f yanlar? n?n aç?k de?erlendirmesi için geç kal?nm?şt?r.

REFERANSLAR EKLER ÜM?TS?ZL???N DE??ŞT?R?LMES? ?Ç?N B?R H?PNOT?K ?NDÜKS?YON Depresyonu yaşayan kişiler, istila edici bir ümitsizlik duygusu tarif etmektedirler. Bugün, negatif ve e?lencesiz olarak görülmekte , ve gelecekse ayn?s?n?n sadece daha fazlas?d?r. Başka bir yararl? çal?şmadan önce depresif düşünceyle karakterize olan bu sabit negatif tutumun de?iştirilmesi çabas? çok önemlidir. ?deal olarak, klinisyen, ümitsizli?in de?iştirilmesini amaçlayan trans indüksiyonunu h?zland?ran materyali dan?şandan al?r ve yararlan?r. Bazen, dan?şan?n de?işim sürecine kat?l?m?n? sa?lamak için, dan?şan?n ümitsizlik duygular?ndan önce, daha önemsiz bilgilerle çal?şmak gerekecektir. Aşa??daki sahne olas? bir yaklaş?mdand?r. Depresyonun a??rl???n? fark etmek için kendine izin verebilecek misin diye merak ediyorum… karanl?k bir duman?n a??r tabakas? gibi…Kendine izin ver… gitmene izin ver, mücadele etmene de?il…seni ba?layan depresyonun a??rl???n? basitçe yaşamak…Ve akl?n?n gözü ile bakt???nda, sanki geride hiçbir şey b?rakmayan bir yang?n gibi…sanki gözün alabildi?ine karanl?k ve k?raç… hiç de?işim olmadan…daha az yorgun olman?n başka yolu yok… a??r, koyu depresyon bulutu taraf?ndan a??rlaşt?n…Hiçbir de?işimin olmayaca??na dair bir tarz… her zaman olabilir…sonsuz bekleme…sürekli ba?l?.Ve sen bu a??rl???n bir süredir seninle birlikte oldu?unu biliyorsun…ve bunun senin yaşam kal?b?n oldu?una inanmal?s?n…ve gelecek daha fazlas? olacak …ve hiçbir ç? k?ş yolu yok. Ve belki…bedeninin a??rl???n? hissetti?inde…baz? a??rl?klar?n seni aşa?? do?ru çekmesinin gevşeme duygusunu artt?rd???n? ve beklemenin çözülme gibi hissettirebilece?ini keşfedebilecek misin diye merak ediyorum…Fark?na varman için kendine izin ver…beklemenin başlad??? noktay?…merak?n a??rl???…seni bekliyor.Kendine izin verdi?inde…rahat beklemeyi yaşamaya devam etti?inde…derin, gevşemiş, yorgunluk. Ve belki şimdi k?sa bir sürede yar?n?n bugüne ba?l? olmad???n? keşfetmen olas? olacak…Kendini keşfetmene izin vermen olas?…bir şeyler seni bekliyor…ve sen bu beklemeyi çözmeye başlayabilirsin…ileriye do?ru bir yol bul. Etraf?na bakt???nda, daha önce sonsuz karanl?k olarak gördüklerini yak?ndan görmen için yeterli bak?nca yeni büyümenin başlang?c? olarak görebilecek misin diye merak ediyorum…Çünkü bilirsin do?a her zaman yenilenmek için bir yolunu bulur.Kara parças? tamamen k?raç…her zaman de?işimin işaretlerini bulmak olas?d?r…Çünkü de?işim çok yavaş hareket eder…belki kendine, fark etmen için izin vermeye başlars?n…gevşemenin a??rl??? ne kadar hafif görünüyor…Ve gecenin a??r karanl???…günün hafifli?i oluverir…çünkü bilirsin…sürekli ileri do?ru bir hareket olacakt?r…Ve kendini karanl??a daha az ba?l? olarak keşfedebilirsin…ve artan hafiflik işaretleri… Daha ve daha fazla, de?işimin fark?na varmak olas? olacakt?r…yeni başlang?çlar?n büyümesi…?ş? k ve gölgenin kal?plar?…ve bekleyen kocaman ayd?nl?k.