Het Centraal Technisch Interceptiesysteem

Telefoonlijnen, gsm, sms, fax en data afluisteren en onderscheppen

Het centraal technisch interceptiesysteem Op 11 mei 2003 trad het centraal technisch interceptiesysteem of kortweg het CTIF (naar het Engelse Central Technical Interception Facility) in werking. Dat centrale systeem, in de politiemond ook gewoon “tapkamer” Foto: Petra De Weser

genoemd, kan op vraag van een onderzoeksrechter communicatie intercepteren en observeren.

Een batterij computers vormt het hart van het interceptiesysteem: alle onderschepte communicaties komen in deze computers toe.

Het gaat dan om vaste telefoonlijnen, gsm, sms, fax en data. Kostprijs van het splinternieuwe systeem: zo’n 6 miljoen euro.

BRUSSEL. - Het CTIF kan, op vraag, zowel communicatie onderscheppen als observeren. Interceptie van communicatie is het afluisteren en opnemen van privé-communicatie en -telecommunicatie. In het jaar 2002 werden net geen 1 000 intercepties uitgevoerd. Bij een observatie worden alleen de communicatiegegevens gevraagd door de onderzoeksrechter, zonder de inhoud van het gesprek (enkel datum, uur, nr. van de correspondent,…). De minister van Justitie heeft de exploitatie van het systeem toevertrouwd aan de Federale Politie

Magazine van de Federale Politie

omdat zij beschikt over specialisten in politiespitstechnologie (namelijk de National Technical Support Unit die deel uitmaakt van de Speciale Eenheden) en in operaties. De controle op het systeem kan ook meteen worden uitgevoerd door de Directie van de operaties en de inlichtingen van gerechtelijke en operationele aard (DJO).

Procedure Communicatie tussen personen kan niet zomaar worden afgetapt. Alles begint met het bevelschrift van de onderzoeksrechter. Zodra het afgeleverd is, gaat dat

Pol - nr 1 0 - 31

Het centraal technisch interceptiesysteem

enerzijds naar het CTIF en anderzijds naar de Directie van de operaties en de inlichtingen van gerechtelijke en operationele aard (DJO) bij de Federale Politie. Daar wordt onder andere nagegaan of er niet al iemand anders met hetzelfde onderzoek bezig is. Wanneer deze directie haar fiat geeft, neemt het CTIF contact op met de provider. Dat is diegene die instaat voor het communicatienetwerk. Het is de provider die dan begint met het doorsturen van de aangevraagde communicatie naar het CTIF. Het CTIF is dus enkel een technisch centrum. Wanneer het de aangevraagde gesprekken ontvangt, stuurt het die door naar de Gerechtelijke Diensten van het Arrondissement (GDA’s) of naar een aantal mobiele stations. In de gebouwen van de GDA’s staat een installatie om de ontvangen informatie, al dan niet met de hulp van een tolk, te beluisteren. Binnen de GDA hebben alleen de speurders van wie de naam aan de onderzoeksrechter werd overgemaakt, via login-

naam en paswoord, toegang tot de afgetapte gesprekken. Voor de verzending naar de GDA zijn drie mogelijkheden: > De speurder van de GDA logt in op het systeem en downloadt alle geïntercepteerde communicaties voor verdere verwerking. > De gebruiker in een GDA beluistert de gesprekken in real time. Dit kan door een alarmsysteem dat de speurder waarschuwt telkens er een gesprek aankomt. > Het systeem CTIF stuurt ’s nachts automatisch alle gesprekken die tijdens de dag nog niet zijn opgevraagd door naar de GDA. Niet alleen de GDA’s zijn eindgebruiker, de politie heeft ook een aantal mobiele stations die afgetapte communicatie kunnen ontvangen. Dit is handig wanneer er in extreme situaties (b.v. gijzelingen) mobiele commandoposten worden opgericht. Door het gebruik van zo’n mobiel station komt de onderschepte communi-

Intercepteren of observeren van communicatie Bevelschrift onderzoeksrechter

Central Technical Interception Facility Provider CTIF 28 GDA’s

32 - Pol - nr 1 0

Directie van de operaties en inlichtingen (controle)

catie onmiddellijk bij de bron terecht en kan de verworven informatie zeer snel worden gebruikt in het onderzoek.

Beveiliging Natuurlijk is er bij de verwezenlijking van het CTIF veel aandacht besteed aan de veiligheid. Ten eerste is het systeem zelf zeer goed beveiligd en ten tweede is ook veel zorg besteed aan de beveiliging van de verbindingen. Het gaat hierbij om de verbindingen tussen de operatoren en het systeem enerzijds en het systeem en de GDA’s anderzijds. De zwakste schakel in het hele beveiligingssysteem is echter de mens. Daarom worden de medewerkers van het CTIF op voorhand gescreend door de Staatsveiligheid. Op de dienst zelf werkt men daarenboven met verschillende gradaties van veiligheidsaccreditatie. Niet iedereen heeft dus zomaar toegang tot alle lokalen en alle systemen. Bovendien berust de exploitatie van de tapkamer bij een louter technische eenheid, namelijk de National Technical Support Unit (NTSU). Die dienst maakt deel uit van de Directie van de Speciale Eenheden en heeft niets te maken met de gerechtelijke onderzoeken. Dit is een extra beveiliging om de eventuele neiging tot misbruik van het systeem door speurders die nauw bij een zaak betrokken zijn, tegen te gaan. ✓ Anke Jacobs

mobiele stations

Magazine van de Federale Politie

Het centraal technisch interceptiesysteem

Wettelijke basis en controle

Foto: Petra De Weser

De basis voor de onderzoekstechnieken op vlak van communicatie is terug te vinden in de Wet van 30 juni 1994 ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer tegen het afluisteren, kennisnemen en opnemen van privé-communicatie en –telecommunicatie.

Alle medewerkers van het CTIF worden op voorhand gescreend door de Staatsveiligheid.

Indianenverhalen Er doen nog wel eens indianenverhalen de ronde over het afluisteren van telefoongesprekken. Pol vertelt u de ware toedracht. > Alle telefoongesprekken die gevoerd worden, worden opgenomen. Niet waar. De operatoren zijn wel verplicht alle gespreksgegevens gedurende één jaar bij te houden. Dat is dus niet het gesprek zelf maar wel de datum, het tijdstip, de plaats vanwaar wordt opgebeld enz. De politie kan dus bijvoorbeeld in september nog gegevens opvragen van gesprekken die in februari van datzelfde jaar gevoerd zijn. > Als je een klik hoort vooraleer je begint te praten, dan wordt het telefoongesprek afgeluisterd. Niet waar. Die klik heeft niets met het afluisteren te maken. De persoon die een telefoongesprek voert, kan nergens uit opmaken dat hij of zij wordt afgeluisterd. Afluisteren gebeurt trouwens niet op de telefoonlijn zelf maar met software. ✓ A.J.

Magazine van de Federale Politie

Die wet regelt de interceptie en observatie van communicatie. Ook de voorwaarden voor de tussenkomst van de onderzoeksrechter werden bepaald en de operatoren werden ertoe verplicht hun medewerking aan de interceptie en observatie te verlenen. Op 10 februari 2003 werd het Koninklijk Besluit in het Staatsblad gepubliceerd dat de modaliteiten bepaalt volgens welke de intercepties en observaties moeten verlopen. Drie maanden na publicatie in het Staatsblad, dus op 11 mei 2003, kon het CTIF in werking treden.

Controle Behalve de “interne” controle bij de Federale Politie door de Directie van de operaties en de inlichtingen van gerechtelijke en operationele aard (DJO), kan het gebruik van het systeem uiteraard ook gecontroleerd worden door de gekende controleorganen zoals het Comité P, het parlement, de Commissie Privacy, … ✓ A.J.

Pol - nr 1 0 - 33