Giun

Bộ môn: Sinh học và di truyền y hoc Dept of: Biology and medicine genetics

Bài 10 §éng vËt kh«ng x­¬ng sèng

môc tiªu 1.

2.

3.

Ph©n biÖt ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ h×nh th¸i, cÊu t¹o cña c¸c ®¹i diÖn thuéc c¸c ngµnh §VKXS. ThÊy ®­îc ®Æc ®iÓm thÝch nghi cña mçi nhãm sinh vËt ký sinh vµ truyÒn bÖnh. ThÊy ®­îc vai trß cña §VKXS ®èi víi thùc tiÔn vµ y häc.

NỘI DUNG I. Ngµnh giun dÑp II. Ngµnh giun trßn III. Ngµnh th©n mÒm: IV. Ngµnh ch©n khíp

I. Ngµnh giun dÑp (Plathelminthes). 1.Líp s¸n l¸ (Trematoda) §¹i diÖn: S¸n l¸ ruét lîn

(Fasciolopsis buski). Dẹp,

hình lá; dài từ 30-70mm, có 2 giác bám ở miệng và bụng. Ký sinh ở ruột. Trứng theo phân ra ngoài và phát triển theo chu kỳ.

Chu tr×nh sèng cña s¸n l¸

Hút chất dinh dưỡng, phù nề, viêm ruột, rối loạn tiêu hoá, tắc ruột. -Yêu cầu : dùng lúp quan sát sán lá ép dọc và vẽ hình

I. Ngµnh giun dÑp 2. Líp s¸n d©y (Cestoda) S¸n d©y bß (s¸n s¬ mÝt) (Taeniarhynchus saginatus) C¬ thÓ d¹ng d©y: dµi 612m; ®Çu cã 4 gi¸c b¸m, c¬ thÓ ph©n nhiÒu ®èt, c¸c ®èt ®Çu tiªn nhá vµ non, cµng vÒ cuèi c¸c ®èt cµng giµ vµ to, mỗi ngày đứt từ 6-8 đốt già, trứng có khả năng tự bò ra ngoài. S¸n sèng 18-20 n¨m trong ruét ng­êi.

Chu tr×nh sèng cña s¸n d©y bß

Ý nghĩa : Yêu cầu :

Hút chất ding dưỡng gây đau bụng, rối loạn tiêu

hoá. • Quan s¸t mÉu ng©m và vẽ hình Quan s¸t ®Ó thÊy ®­îc h×nh th¸i, sù ph©n ®èt cña s¸n d©y bß. 2. Quan s¸t ®èt s¸n tr­ëng thµnh: (KÝnh mÉu) Quan s¸t ®Ó thÊy ®­îc cÊu t¹o vµ c¬ quan sinh s¶n l­ìng tÝnh trong mét ®èt s¸n : c¸c tuyÕn tinh, 1 ®«i tuyÕn trøng, tö cung, tuyÕn no·n hoµng. 3. Quan s¸t ®èt s¸n giµ: (KÝnh mÉu) Quan s¸t thÊy trong ®èt giµ: tö cung lín, ph©n nh¸nh nhiÒu chiÕm toµn bé ®èt vµ chøa ®Çy tróng ®· ®­îc thô tinh, s½n sµng t¸ch khái c¬ thÓ.

II- Ngµnh giun trßn (Nemathelminthes) . Líp giun trßn (Nematoda) -1.Giun Giun ®òa lµ lo¹i giun lín nhÊt trong (Ascaris lumbricoides Linné) : ngµnh. -

ë ng­êi: giun ®òa ®ùc dµi 20-30cm ®u«i cong; giun c¸i 40cm; hai ®Çu th¼ng.

- Quan sát và vẽ hình trên mẫu ngâm.

Chu tr×nh sèng cña giun ®òa

ý nghÜa

Giun tr­ëng thµnh ë ruét hót chÊt dinh d­ìng, tiÕt ®éc tè g©y ®au bông, buån n«n, cã thÓ t¾c ruét…; ¢ó trïng c­ tró ë nhiÒu néi quan g©y ¸p xe gan do giun hoÆc ®­a vi trïng vµo c¸c tæ chøc c¬ thÓ.

II- Ngµnh giun trßn (Nemathelminthes) 2. Giun chØ

(ở VN Brugia malayi).

Ký sinh hệ bạch mạch và tổ chức liên kết, dưới da, tim. Nhiều loài.Kích thước thay đổi từ 2mm đến hàng mét. Vật chủ : người và chân khớp

Vßng ®êi giun chØ

ý nghÜa: Gây chứng phù voi. Phòng bệnh: diệt muỗi

3. Giun kim (Entrobius vermicularis Linné). Nhỏ, màu trắng. Giun đực dài 2-5mm, cái 9-12mm.Gây rối loạn tiêu hoá, viêm ruột thừa, rối loạn thần kinh, sinh dục và các biến chứng khác …

Vßng ®êi giun kim

4. Giun xo¾n (Trichinella spiralis).

3-4mm. Ký sinh ë chuét, lîn, ng­êi vµ c¸c thó hoang. Giun trưởng thành sống ở ruột. Ấu Đực dài 1,4-1,6mm, cái dµi

trùng trong kén

, ở trong cơ.

Vßng ®êi giun xo¾n G©y rối loạn tiêu hoá, tiêu chảy; gây c¸c æ dÞch nguy hiÓm cho ng­êi vµ gia sóc.

 Yêu cầu : Quan s¸t Êu trïng giun xo¾n trong c¬ lîn trªn kÝnh mÉu.

III. Ngµnh th©n mÒm (Mollusca)

§¹i diÖn: Limnaea èc nhá, kh«ng cãèc n¾p miÖng , sèng ë r·nh n­íc, ao bÌo… lµ vËt chñ trung gian cña s¸n l¸. TruyÒn bÖnh s¸n l¸ cho ng­êi vµ ®éng vËt.

IV. Ngµnh ch©n khíp (Arthropoda). . Líp nhÖn (Arachnida) §¹i diÖn: 1. C¸i ghÎ (Sarcoptes scabiei) D¹ng « van, 4 ®«i ch©n ng¾n, con c¸i dµi tíi 0,4mm; con ®ùc dµi 0,15-0,2mm. Con c¸i ®µo hang d­íi da vµ ®Î kho¶ng 50 trøng suèt ®êi (4-5 tuÇn). Sau 5-15 ngµy Êu trïng tr­ëng thµnh l¹i b¾t ®Çu ®Î.

ý nghÜa GhÎ ký sinh g©y bÖnh ghÎ ë ng­êi vµ §V cã vó. Ng­êi bÞ bÖnh do tiÕp xóc víi bÖnh nh©n hoÆc dïng chung quÇn ¸o, ®å dïng…

Ng­êi bÞ ghÎ ë bµn tay

IV. Ngµnh ch©n khíp (Arthropoda). . Líp nhÖn 2. Mß (Trombicula akamushi) C¬ thÓ d¹ng «deliensis, van, T.cã 4 ®«i ch©n dµi (Êu trïng cã 3 ®«i ch©n)

Vßng ®êi cña Mß

ý nghÜa Gây viêm da, ngứa, loét, truyền bệnh sốt mò. Ấu trùng mò đốt người truyền Rickettsia orientalis cho người. Khoảng 1-2 tuần sau khi bị nhiễm R.orientalis, bệnh nhân lên cơn rét run và sốt cao dần. Đồng thời xuất hiện các triệu chứng khác như đau đầu, chóng mặt...

IV. Ngµnh ch©n khíp (Arthropoda). Líp nhÖn 3. Ve (Ixodes sp.) C¬ thÓ d¹ng h×nh trøng. Cã 4 ®«i ch©n dµi, ký sinh ë ®éng vËt nu«i vµ hoang d¹i (chã, tr©u, ,bß....).

 Ve

truyÒn bÖnh nghiªm träng cho ng­êi vµ gia sóc nh­ bÖnh sèt ph¸t ban do ve vïng ch©u Mü, sèt gi¶ th­¬ng hµn, viªm n·o – mµng n·o do ve,…  Ve cßn ®­îc nghi vÊn cã kh¶ n¨ng truyÒn mét sè bÖnh kh¸c nh­ dÞch h¹ch, sèt vµng ngoµi ra cßn g©y bÖnh: viªm ngøa, tª liÖt do ve.

V. Ngµnh ch©n khíp (Arthropoda). Líp c«n trïng (Insecta) 1.  Hä Bä chÐt (Pulicidae) Bä chÐt rÊt nhá, c¬ thÓ dÑp bªn, cã 3 ®«i ch©n kh«ng c©n ®èi, ®«i ch©n thø 3 khoÎ gióp nh¶y xa.  Ký sinh ë chuét, chã, mÌo. §èt ®au vµ ngøa; truyÒn 1 sè bÖnh nguy hiÓm nh­ dÞch h¹ch, sèt ph¸t ban.

Vßng ®êi cña bä chÐt

Yªu cầu: Quan s¸t và vẽ h×nh c¸c ®¹i diÖn

(Bài sau : Động vật cã xương sống)