Giao An Hoa Hoc 12 Toan Tap

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 1

OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông hoaù hoïc ñaïi cöông vaø voâ cô (söï ñieän li, nitô-photpho, cacbon-silic). 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi, döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát. - Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát. 3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn. II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm. - GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – SÖÏ ÑIEÄN LI 1. Söï ñieän li  GV löu yù HS: - ÔÛ ñaây chæ xeùt dung moâi laø nöôùc. Quaùtrình phaâ n li caù c chaá t trong - Söï ñieän li coøn laø quaù trình phaân li nöôù c ra ion laøsöïñieä n li caùc chaát thaønh ion khi noùng chaûy. - Chaát ñieän li laø chaát khi noùng chaûy Nhöõ ng chaá t khi tan trong nöôù c phaâ n li phaân li thaønh ion. ra ion laønhöõ ng chaá t ñieä n li - Khoâng noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan vaøo nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion. Chaá t ñieä n li maïnh laøchaá t khi Chaá t ñieä n li yeá u laøchaá t khi tan Thí duï: H2SO4 laø chaát ñieän li maïnh, tan trong nöôù c, caù c phaâ n töû trong nuôù c chæcoùmoä t phaà n soá nhöng: hoaøtan ñeà u phaâ n li ra ion. phaâ n töûhoaøtan phaâ n li ra ion, H2SO4 → H+ + HSO-4 phaà n coø n laïi vaã n toà n taïi döôù i daïng

HSO-4 ↔ H+ + SO24-

phaâ n töûtrong dung dòch.

2. Axit, bazô vaø muoái Axit, bazô, muoái

Hoaït ñoäng 2  HS nhaéc laïi caùc khaùi nieäm axit, bazô, muoái, hiñroxit löôõng tính.  GV coù theå laáy moät soá thí duï neáu caàn thieát.

Axit laøchaá t khi tan trong Bazô laøchaá t khi tan trong Muoá i laøhôïp chaá t khi tan nöôù c phaâ n li ra ion H+

nöôù c phaâ n li ra ion OH- trong nöôù c phaâ n li ra cation kim loaïi (hoaë c NH4+) vaø

Hiñroxit löôõ ng tính laøhiñroxit tan trong nöôù c vöø a coùtheå phaâ n li nhö axit vöø a coùtheå phaâ n li nhö bazô

anion goá c axit

3. Phaûn öùng trao ñoåi ion trong dung dòch caùc chaát ñieän li

Hoaït ñoäng 3  HS nhaéc laïi ñieàu kieän ñeå xaûy ra phaûn öùng trao ñoåi ion. 1

Phaû n öù ng trao ñoå i ion trong dung dòch caù c chaá t ñieä n li chæxaû y ra khi coùít nhaá t moä t trong caù c ñieà u kieä n sau: - Taïo thaø nh chaá t keá t tuû a. - Taïo thaø nh chaá t ñieä n li yeá u - Taïo thaø nh chaá t khí

Baû n chaá t laølaø m giaû m soáion trong dung dòch.

 GV ?: Baûn chaát cuûa phaûn öùng trao ñoåi ion laø gì ? Hoaït ñoäng 4: GV laäp baûng sau vaø II – NITÔ – PHOTPHO yeâu caàu HS ñieàn vaøo. NITÔ PHOTPHO 2 2 3 Caáu hình electron: 1s 2s 2p Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p3 Ñoä aâm ñieän: 3,04 Ñoä aâm ñieän: 2,19 Caáu taïo phaân töû: N ≡ N (N2) Caáu taïo phaân töû: P4 (photpho traéng); Pn Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5 (photpho ñoû) -3 thu e 0 nhöôø ng e +5 Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +3, +5 NH3 N2 HNO3 -3 +5 thu e 0 nhöôø ng e PH3 P4 H3PO4 +5 O Axit HNO3: H O N H O +5 O Axit H3PO4: H O P O HNO3 laø axit maïnh, coù tính oxi hoaù H O maïnh. H3PO4 laø axit 3 naác, ñoä maïnh trung bình, khoâng coù tính oxi hoaù nhö HNO3. III – CACBON-SILIC CACBON SILIC Caáu hình electron: 1s22s22p2 Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p2 Caùc daïng thuø hình: Kim cöông, than chì, Caùc daïng toàn taïi: Silic tinh theå vaø silic fuleren voâ ñònh hình. Ñôn chaát: Cacbon theå hieän tính khöû laø Ñôn chaát: Silic vöøa theå hieän tính khöû, chuû yeáu, ngoaøi ra coøn theå hieän tính vöøa theå hieän tính oxi hoaù. oxi hoaù. Hôïp chaát: SiO2, H2SiO3, muoái silicat. Hôïp chaát: CO, CO2, axit cacbonic, muoái  SiO2: Laø oxit axit, khoâng tan trong cacbonat. nöôùc.  CO: Laø oxit trung tính, coù tính khöû  H2SiO3: Laø axit, ít tan trong nöôùc (keát maïnh. tuûa keo), yeáu hôn caû axit cacbonic  CO2: Laø oxit axit, coù tính oxi hoaù.  H2CO3: Laø axit raát yeáu, khoâng beàn, chæ toàn taïi trong dung dòch. V. CUÛNG COÁ: 1. Vì sao khoâng neân noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan trong nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion ? 2. Döïa vaøo caáu hình electron nguyeân töû cuûa nitô haõy döï ñoaùn caùc soá oxi hoaù cuûa nitô. VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaàn Ñaïi cöông veà hôïp chaát höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen – ancol – phenol; anñehit – xeton – axit cacboxylic.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 2

OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 2) 2

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông veà hoaù hoïc höõu cô (Ñaïi cöông veà hoaù hoïc höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen –ancol – phenol , anñehit – xeton – axit cacboxylic). 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi, döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát. - Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát. 3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn. II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm. - GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1: GV yeâu caàu HS cho bieát IV – ÑAÏI CÖÔNG HOAÙ HÖÕU CÔ caùc loaïi hôïp chaát höõu cô ñaõ ñöôïc hoïc.

Hôïp chaát höõu cô

Hiñrocacbon

Daã n xuaá t cuû a hiñrocacbon

Daã n xuaá t Ancol, Anñehit, Amino axit Axit halogen phenol, Xeton cacboxylic, Este Este - Ñoàng ñaúng: Nhöõng hôïp chaát höõu cô coù thaønh phaàn phaân töû hôn keùm nhau moät hay nhieàu nhoùm CH2 nhöng coù tính chaát hoaù hoïc töông töï nhau laø nhöõng chaát ñoàng ñaúng, chuùng hôïp thaønh daõy ñoàng ñaúng. - Ñoàng phaân: Nhöõng hôïp chaát höõu cô khaùc nhau coù cuøng CTPT goïi laø caùc chaát ñoàng phaân. V – HIÑROCACBON ANKAN ANKEN ANKIN ANKAÑIEN ANKYLBEZE N Coâng CnH2n+2 (n ≥ 1) CnH2n (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 3) CnH2n-6 (n ≥ 6) thöùc chung Hiñrocacbon Hiñrocacbon Hiñrocacbon khoâ ng no no thôm

Ñaëc Ñieåm caáu taïo

- Chæ coù lieân keát ñôn chöùc, maïch hôû - Coù ñoàng phaân maïch cacbon

- Coù 1 lieân keát ñoâi, maïch hôû - Coù ñf maïch cacbon, ñf vò trí lieân keát ñoâi vaø ñoàng phaân hình hoïc

ANKAN

ANKEN 3

- Coù 1 lieân keát ba, maïch hôû

- Coù 2 lieân keát ñoâi, maïch hôû

- Coù ñoàng phaân maïch cacbon vaø ñoàng phaân vò trí lieân keát ba. ANKIN

- Coù voøng benzen - Coù ñoàng phaân vò trí töông ñoái cuûa nhaùnh ankyl

ANKAÑIEN

ANKYLBEZE N

Tính chaát hoaù hoïc

- Phaûn öùng theá halogen. - Phaûn öùng taùch hiñro. - Khoâng laøm maát maøu dung dòch KMnO4

- Phaûn öùng coäng. - Phaûn öùng truøng hôïp. - Taùc duïng vôùi chaát oxi hoaù.

DAÃN XUAÁT HALOGEN Coâng thöùc chung

CxHyX - Phaûn öùng theá X baèng nhoùm OH. - Phaûn öùng taùch hiñrohalogenua.

- Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng coäng. coäng. theá - Phaûn öùng - Phaûn öùng (halogen, theá H ôû truøng hôïp. nitro). cacbon ñaàu - Taùc duïng - Phaûn öùng maïch coù vôùi chaát oxi coäng. lieân keát ba. hoaù. - Taùc duïng vôùi chaát oxi hoaù. VI – DAÃN XUAÁT HALOGEN – ANCOL PHENOL ANCOL NO, ÑÔN PHENOL CHÖÙC, MAÏCH HÔÛ C6H5OH CnH2n+1OH (n ≥ 1)

- Phaûn öùng vôùi kim - Phaûn öùng vôùi kim loaïi kieàm. loaïi kieàm. - Phaûn öùng theá - Phaûn öùng vôùi dung Tính chaát nhoùm OH dòch kieàm. hoaù hoïc - Phaûn öùng taùch - Phaûn öùng theá nöôùc. nguyeân töû H cuûa - Phaûn öùng oxi hoaù voøng benzen. khoâng hoaøn toaøn. - Phaûn öùng chaùy. - Theá H cuûa hiñrocacbon Töø daãn xuaát Töø benzen hay baèng X. halogen hoaëc cumen. Ñieàu cheá - Coäng HX hoaëc X2 vaøo anken. anken, ankin. VII – ANÑEHIT – XETON – AXIT CACBOXYLIC ANÑEHIT NO, ÑÔN XETON NO, ÑÔN AXIT CACBOXYLIC CHÖÙC, MAÏCH HÔÛ CHÖÙC, MAÏCH NO, ÑÔN CHÖÙC, HÔÛ MAÏCH HÔÛ CnH2n+1 C CmH2m+1 CnH2n+1−COOH (n ≥ CnH2n+1−CHO (n ≥ 0) 0) CTCT O (n ≥ 1, m ≥ 1) - Tính oxi hoaù - Tính oxi hoaù - Coù tính chaát - Tính khöû chung cuûa axit (taùc duïng vôùi Tính chaát hoaù bazô, oxit bazô, kim hoïc loaïi hoaït ñoäng) - Taùc duïng vôùi ancol - Oxi hoaù ancol baäc - Oxi hoaù ancol - Oxi hoaù anñehit I baäc II - Oxi hoaù caét - Oxi hoaù etilen ñeå maïch cacbon. Ñieàu cheá ñieàu cheá anñehit - Saûn xuaát axetic CH3COOH + Leân men giaám. + Töø CH3OH. V. CUÛNG COÁ: 1. Thöïc nghieäm cho bieát phenol laøm maát maøu dung dòch nöôùc brom coøn toluen thì khoâng. Töø keát quaû thöïc nghieäm treân ruùt ra keát luaän gì ? 2. Coù theå duøng Na ñeå phaân bieät caùc ancol: CH3OH, C2H5OH, C3H7OH ñöôïc khoâng ? Neáu ñöôïc, haõy trình baøy caùch laøm. VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol.

4

 Ngaøy soaïn:............/............ CHÖÔNG 1:

ESTE - LIPIT

Tie át 3

ESTE

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Khaùi nieäm, tính chaát cuûa este. - HS hieåu: Nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä soái thaáp hôn axit ñoàng phaân. 2. Kó naêng: Vaän duïng kieán thöùc veà lieân keát hiñro ñeå giaûi thích nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn axit ñoàng phaân. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï, hoaù chaát: Moät vaøi maãu daàu aên, môõ ñoäng vaät, dung dòch axit H2SO4, dung dòch NaOH, oáng nghieäm, ñeøn coàn,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – KHAÙI NIEÄM, DANH PHAÙP H2SO4 ñaë c, t0 Hoaït ñoäng 1 C2H5OH + CH CH3COOC2H5 +H2O 3COOH  GV yeâu caàu HS vieát phöông trình phaûn etyl axetat öùng este hoaù cuûa axit axetic vôùi ancon H2SO4 ñaë c, t0 CH3COOH + HO [CH2]2 CH CH3 etylic vaø isoamylic. CH3  GV cho HS bieát caùc saûn phaåm taïo CH COO [CH 3 3]2 CH CH3 + H 2O thaønh sau 2 phaûn öùng treân thuoäc loaïi CH 3 hôïp chaát este ? Vaäy este laø gì ? isoamyl axetat Hoaëc: Toång quaùt:  GV yeâu caàu HS so saùnh CTCT cuûa 2 H2SO4 ñaë c, t0 chaát sau ñaây, töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt RCOOH + R'OH RCOOR' +H2O veà caáu taïo phaân töû cuûa este.  Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm CH3 C OH CH3 C O CH2 CH3 cacboxyl cuûa axit cacboxylic baèng nhoùm O O OR’ thì ñöôïc este. axit axetic etyl axetat CTCT cuûa este ñôn chöùc: RCOOR’ R: goác hiñrocacbon cuûa axit hoaëc H. R’: goác hiñrocacbon cuûa ancol (R # H) CTCT chung cuûa este no ñôn chöùc: - CnH2n+1COOCmH2m+1 (n ≥ 0, m ≥ 1)  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch - CxH2xO2 (x ≥ 2) phaân loaïi este, vaän duïng ñeå phaân bieät Teân goïi: Teân goác hiñrocacbon cuûa moät vaøi este no, ñôn chöùc ñôn giaûn. ancol + teân goác axit.  GV giôùi thieäu caùch goïi teân este, goïi 1 este ñeå minh hoaï, sau ñoù laáy tieáp thí duï - Teân goác axit: Xuaát phaùt töø teân cuûa axit töông öùng, thay ñuoâi ic→at. vaø yeâu caàu HS goïi teân. Thí duï: CH3COOCH2CH2CH3: propyl axetat HCOOCH3: metyl fomat II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Caùc este laø chaát loûng hoaëc chaát raén trong ñieàu kieän thöôøng, haàu nhö

Hoaït ñoäng 2 5

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát moät vaøi tính chaát vaät lí cuûa este.  GV ?: Vì sao este laïi coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn haún vôùi caùc axit ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù cuøng khoái löôïng mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá nguyeân töû cacbon ?  GV daãn daét HS traû lôøi döïa vaøo kieán thöùc veà lieân keát hiñro.  GV cho HS ngöûi muøi cuûa moät soá este (etyl axetat, isoamyl axeta), yeâu caàu HS nhaän xeùt veà muøi cuûa este.  GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa este ?

Hoaït ñoäng 3  GV yeâu caàu HS nhaän xeùt veà phaûn öùng este hoaù ôû 2 thí duï ñaàu tieân ? Phaûn öùng este hoaù coù ñaëc ñieåm gì ?  GV ñaët vaán ñeà: Trong ñieàu kieän cuûa phaûn öùng este hoaù thì moät phaàn este taïo thaønh seõ bò thuyû phaân.  GV yeâu caàu HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng thuyû phaân este trong moâi tröôøng axit.  GV höôùng daãn HS vieát phöông trình phaûn öùng thuyû phaân este trong moâi tröôøng kieàm. Hoaït ñoäng 4

khoâng tan trong nöôùc. - Coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn haún so vôùi caùc axit ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù cuøng khoái löôïng mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá nguyeân töû cacbon. Thí duï: CH3CH2CH2C CH3[CH2]3CH CH3COOC2H5 0 OOH 2OH (M = 88), ts 0 0 (M = 88) ts (M = 88), ts = 770C 0 0 =163,5 C = 132 C Khoâng tan Tan nhieàu Tan ít trong trong nöôùc trong nöôùc nöôùc Nguyeân nhaân: Do giöõa caùc phaân töû este khoâng taïo ñöôïc lieân keát hiñro vôùi nhau vaø lieân keát hiñro giöõa caùc phaân töû este vôùi nöôùc raát keùm. - Caùc este thöôøng coù muøi ñaëc tröng: isoamyl axetat coù muøi chuoái chín, etyl butirat vaø etyl propionat coù muøi döùa; geranyl axetat coù muøi hoa hoàng… III. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC 1. Thuyû phaân trong moâi tröôøng axit H2SO4 ñaë c, t0

CH3COOC2H5 +H2O C2H5OH + CH 3COOH * Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Thuaän nghòch vaø xaûy ra chaäm. 2. Thuyû phaân trong moâi tröôøng bazô (Phaûn öùng xaø phoøng hoaù)

CH3COOC2H5 + NaOH

t0

CH3COONa +C2H5OH

* Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Phaûn öùng chæ xaûy ra 1 chieàu.

IV. ÑIEÀU CHEÁ 1. Phöông phaùp chung: Baèng phaûn öùng este hoaù giöõa axit cacboxylic vaø ancol.

 GV ?: Em haõy cho bieát phöông phaùp H2SO4 ñaë c, t0 chung ñeå ñieàu cheá este ? RCOOH + R'OH RCOOR' +H2O  GV giôùi thieäu phöông phaùp rieâng ñeå 2. Phöông phaùp rieâng: Ñieàu cheá este ñieàu cheá este cuûa caùc ancol khoâng beàn. cuûa anol khoâng beàn baèng phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol töông öùng.

CH3COOH +CH CH

t0, xt

CH3COOCH=CH2

V. ÖÙNG DUÏNG - Duøng laøm dung moâi ñeå taùch, chieát  HS tìm hieåu SGK ñeå bieát moät soá öùng chaát höõu cô (etyl axetat), pha sôn (butyl axetat),... duïng cuûa este. - Moät soá polime cuûa este ñöôïc duøng  GV ?: Nhöõng öùng duïng cuûa este ñöôïc ñeå saûn xuaát chaát deûo nhö poli(vinyl döïa treân nhöõng tính chaát naøo cuûa axetat), poli (metyl metacrylat),.. hoaëc este ? duøng laøm keo daùn. - Moät soá este coù muøi thôm, khoâng ñoäc, ñöôïc duøng laøm chaát taïo höông trong coâng nghieäp thöïc phaåm (benzyl fomat, etyl fomat,..), mó phaåm (linalyl axetat, geranyl axetat,…),… V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp 1 vaø 6 trang 7 (SGK) VI. DAËN DOØ: 6

- Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 7 (SGK) - Xem tröôùc baøi LIPIT

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 4

LIPIT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Lipit laø gì ? Caùc loaïi lipit. Tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát beùo. - HS hieåu nguyeân nhaân taïo neân caùc tính chaát cuûa chaát beùo. 2. Kó naêng: Vaän duïng moái quan heä “caáu taïo – tính chaát” vieát caùc PTHH minh hoaï tính chaát este cho chaát beùo. 3. Thaùi ñoä: Bieát quyù troïng vaø söû duïng hôïp lí caùc nguoàn chaát beùo trong töï nhieân. II. CHUAÅN BÒ: - GV: Môõ daàu aên hoaëc môõ lôïn, coác, nöôùc, etanol,..ñeå laøm thí nghieäm xaø phoøng hoaù chaát beùo. - HS: Chuaån bò tö lieäu veà öùng duïng cuûa chaát beùo. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: ÖÙng vôùi CTPT C4H8O2 coù bao nhieâu ñoàng phaân laø este ? Choïn moät CTCT cuûa este vaø trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa chuùng. Minh hoaï baèng phöông trình phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù  HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi trong teá baøo soáng, khoâng hoaø tan nieäm cuûa lipit. trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong caùc  GV giôùi thieäu thaønh phaàn cuûa chaát dung moâi höõu cô khoâng cöïc. beùo. Caáu taïo: Phaàn lôùn lipit laø caùc este  GV ñaët vaán ñeà: Lipit laø caùc este phöùc phöùc taïp, bao goàm chaát beùo taïp. Sau ñaây chuùng ta chæ xeùt veà chaát (triglixerit), saùp, steroit vaø photpholipit,… beùo. II – CHAÁT BEÙO 1. Khaùi nieäm Chaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo, goïi chung laø triglixerit hay laø  HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi triaxylglixerol. nieäm cuûa chaát beùo. Caùc axit beùo hay gaëp:  GV giôùi thieäu ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa C17H35COOH hay CH3[CH2]16COOH: axit stearic caùc axit beùo hay gaëp, nhaän xeùt nhöõng C17H33COOH hay cisñieåm gioáng nhau veà maët caáu taïo cuûa CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COOH: axit oleic caùc axit beùo. C15H31COOH hay CH3[CH2]14COOH: axit panmitic  Axit beùo laø nhöõng axit ñôn chöùc coù maïch cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh,  GV giôùi thieäu CTCT chung cuûa axit beùo, coù theå no hoaëc khoâng no. CTCT chung cuûa chaát beùo: giaûi thích caùc kí hieäu trong coâng thöùc. 7

 HS laáy moät soá thí duï veà CTCT cuûa caùc trieste cuûa glixerol vaø moät soá axit beùo maø GV ñaõ gôùi thieäu.

Hoaït ñoäng 2  GV ?: Lieân heä thöïc teá, em haõy cho bieát trong ñieàu kieän thöôøng daàu, môõ ñoäng thöïc vaät coù theå toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ?  GV lí giaûi cho HS bieát khi naøo thì chaát beùo toàn taïi ôû traïng thaùi loûng, khi naøo thì chaát beùo toàn taïi ôû traïng thaùi raén.  GV ? Em haõy cho bieát daàu môõ ñoäng thöïc vaät coù tan trong nöôùc hay khoâng ? Naëng hay nheï hôn nöôùc ? Ñeå taåy veát daàu môõ ñoäng thöïc vaät baùm leân aùo quaàn, ngoaøi xaø phoøng thì ta coù theå söû duïng chaát naøo ñeå giaët röûa ? Hoaït ñoäng 3  GV ?: Treân sôû sôû ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa este, em haõy cho bieát este coù theå tham gia ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ?  HS vieát PTHH thuyû phaân este trong moâi tröôøng axit vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù.  GV bieåu dieãn thí nghieäm veà phaûn öùng thuyû phaân vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù. HS quan saùt hieän töôïng.  GV ?: Ñoái vôùi chaát beùo loûng coøn tham gia ñöôïc phaûn öùng coäng H2, vì sao ?

R1COO CH2 R2COO CH R3COO CH2 R1, R2, R3 laø goác hiñrocacbon cuûa axit beùo, coù theå gioáng hoaëc khaùc nhau. Thí duï: (C17H35COO)3C3H5: tristearoylglixerol (tristearin) (C17H33COO)3C3H5: trioleoylglixerol (triolein) (C15H31COO)3C3H5: tripanmitoylglixerol (tripanmitin) 2. Tính chaát vaät lí ÔÛ ñieàu kieän thöôøng: Laø chaát loûng hoaëc chaát raén. - R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon no thì chaát beùo laø chaát raén. - R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon khoâng no thì chaát beùo laø chaát loûng. Khoâng tan trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô khoâng cöïc: benzen, clorofom,… Nheï hôn nöôùc, khoâng tan trong nöôùc. 3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng thuyû phaân (CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3H 2O tristearin

3CH3[CH2]16COOH +C3H5(OH)3 axit stearic glixerol

b. Phaûn öùng xaø phoøng hoaù t0

(CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3NaOH tristearin

3CH3[CH2]16COONa +C3H5(OH)3 natri stearat glixerol

c. Phaûn öùng coäng hiñro cuûa chaát beùo loûng (C17H33COO)3C3H5 + 3H 2 (loû ng)

Hoaït ñoäng 4

H+, t0

Ni 175 - 1900C

(C17H35COO)3C3H5 (raé n)

4. ÖÙng duïng - Thöùc aên cho ngöôøi, laø nguoàn dinh döôõng quan troïng vaø cung caáp phaàn  GV lieân heä ñeán vieäc söû duïng chaát beùo trong naáu aên, söû duïng ñeå naáu xaø lôùn naêng löôïng cho cô theå hoaït ñoäng. - Laø nguyeân lieäu ñeå toång hôïp moät phoøng. Töø ñoù HS ruùt ra nhöõng öùng soá chaát khaùc caàn thieát cho cô theå. duïng cuûa chaát beùo. Baûo ñaûm söï vaän chuyeån vaø haáp thuï ñöôïc caùc chaát hoaø tan ñöôïc trong chaát beùo. - Trong coâng nghieäp, moät löôïng lôùn chaát beùo duøng ñeå saûn xuaát xaø phoøng vaø glixerol. Saûn xuaát moät soá thöïc phaåm khaùc nhö mì sôïi, ñoà hoäp,… V. CUÛNG COÁ 1. Chaát beùo laø gì ? Daàu aên vaø môõ ñoäng vaät coù ñieåm gì khaùc nhau veà caáu taïo vaø tính chaát vaät lí ? Cho thí duï minh hoaï. 2. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ? A. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc. 8

B. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc, nheï hôn nöôùc nhöng tan nhieàu trong dung moâi höõu cô. C. Daàu aên vaø môõ boâi trôn coù cuøng thaønh phaàn nguyeân toá.  D. Chaát beùo laø este cuûa glixerol vaø caùc axit cacboxylic maïch daøi, khoâng phaân nhaùnh. 3. Trong thaønh phaàn cuûa moät loaïi sôn coù trieste cuûa glixerol vôùi axit linoleic C17H31COOH vaø axit linolenic C17H29COOH. Vieát CTCT thu goïn cuûa caùc trieste coù theå cuûa hai axit treân vôùi glixerol. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 11-12 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 5

KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát khaùi nieäm veà xaø phoøng, chaát giaët röûa toång hôïp. - Hieåu ñöôïc nguyeân nhaân taïo neân ñaëc tính giaët röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. 2. Kó naêng: Söû duïng hôïp lí xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. 3. Thaùi ñoä: - Coù yù thöùc söû duïng hôïp lí coù hieäu quaû xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. - Baûo veä taøi nguyeân moâi tröôøng. II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – XAØ PHOØNG Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm Xaø phoøng thöôøng duøng laø hoãn hôïp  HS nghieân cöùu SGK ñeå ruùt ra khaùi muoái natri hoaëc muoái kali cuûa axit beùo, nieäm veà xaø phoøng. coù theâm moät soá chaát phuï gia.  GV ?: Treân cô sôû khaùi nieäm veà xaø Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa xaø phoøng phoøng, em haõy cho bieát thaønh phaàn thöôøng: Laø muoái natri cuûa axit panmitic chính cuûa xaø phoøng laø gì ? hoaëc axit stearic. Ngoaøi ra trong xaø  GV giôùi thieäu theâm moät soá thaønh phoøng coøn coù chaát ñoän (laøm taêng ñoä phaàn khaùc cuûa xaø phoøng ? cöùng ñeå ñuùc baùnh), chaát taåy maøu, chaát dieät khuaån vaø chaát taïo höông,… Hoaït ñoäng 2 2. Phöông phaùp saûn xuaát t0  GV ?: Döïa vaøo khaùi nieäm veà xaø (RCOO)3C3H5 + 3NaOH 3RCOONa +C3H5(OH)3 phoøng, em haõy cho bieát ñeå saûn xuaát chaá t beù o xaøphoø ng xaø phoøng ta coù theå söû duïng phaûn Xaø phoøng coøn ñöôïc saûn xuaát theo sô öùng hoaù hoïc naøo ? 9

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc giai ñoaïn cuûa quy trình naáu xaø phoøng.  GV cho HS bieát maët haïn cheá cuûa quaù trình saûn xuaát xaø phoøng töø chaát beùo: khai thaùc daãn ñeán caïn kieät taøi nguyeân. Töø ñoù giôùi thieäu cho HS bieát phöông phaùp hieän ñaïi ngaøy nay ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát xaø phoøng laø ñi töø ankan. Hoaït ñoäng 3  GV ñaët vaán ñeà: Xaø phoøng thoâng thöôøng seõ maát ít nhieàu taùc duïng taåy röûa trong nöôùc cöùng neân hieän nay ngöôøi ta duøng chaát giaët röûa toång hôïp.  HS tìm hieåu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà chaát giaët röûa toång hôïp vaø nhöõng öu ñieåm khaùc cuûa noù so vôùi xaø phoøng.  HS nghieân cöùu phöông phaùp saûn xuaát chaát giaët röûa toång hôïp töø nguyeân lieäu laø daàu moû.

ñoà sau: Ankan

axit cacboxylic

muoá i natri cuû a axit cacboxylic

Thí duï: O2, t0, xt

2CH3[CH2]14CH2CH2[CH2]14CH3 4CH3[CH2]14COOH 2CH3[CH2]14COOH +Na2CO3 2CH3[CH2]14COONa +CO2 +H2O

II – CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP 1. Khaùi nieäm Nhöõng hôïp chaát khoâng phaûi laø muoái natri cuûa axit cacboxylic nhöng coù tính naêng giaët röûa nhö xaø phoøng ñöôïc goïi laø chaát giaët röûa toång hôïp.

2. Phöông phaùp saûn xuaát Ñöôïc toång hôïp töø caùc chaát laáy töø daàu moû. Daàu moû

axit ñoñexylbenzensunfonic

natri ñoñexylbenzensunfonat

Na2CO3

C12H25-C6H4SO3H C12H25-C6H4SO3Na axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat

3. TAÙC DUÏNG TAÅY RÖÛA CUÛA XAØ  GV treo moâ hình Sô ñoà quaù trình laøm PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP saïch veát baån cuûa xaø phoøng vaø giaûi - Muoái natri trong xaø phoøng hay trong thích cho HS roû taùc duïng taåy röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp. chaát giaët röûa toång hôïp coù khaû naêng laøm giaûm söùc caêng beà maët cuûa caùc chaát baån baùm treân vaûi, da,… do ñoù veá baån ñöôïc phaân taùn thaønh nhieàu phaàn nhoû hôn vaø ñöôïc phaân taùn vaøo nöôùc. - Caùc muoái panmitat hay stearat cuûa caùc kim loaïi hoaù trò II thöôøng khoù tan trong nöôùc, do ñoù khoâng neân duøng xaø phoøng ñeå giaët röûa trong nöôùc cöùng (nöôùc coù chöùa nhieàu ion Ca2+, Mg2+). Caùc muoái cuûa axit ñoñexylbenzensunfonic laïi tan ñöôïc trong nöôùc cöùng, do ñoù chaát giaët röûa coù öu ñieåm hôn xaø phoøng laø coù theå giaët röûa caû trong nöôùc cöùng. V. CUÛNG COÁ: 1. Xaø phoøng laø gì ? 2. Haõy ñieàn chöõ Ñ (ñuùng) hoaëc S (sai) vaøo oâ troáng ôû caùc phaùt bieåu sau: a) Xaø phoøng laø saûn phaåm cuûa phaûn öùng xaø phoøng hoaù. Ñ b) Muoái natri hoaëc kali cuûa axit höõu cô laø thaønh phaàn chính S cuûa xaø phoøng c) Khi ñun noùng chaát beùo vôùi dung dòch NaOH hoaëc KOH ta Ñ ñöôïc xaø phoøng. d) Töø daàu moû coù theå saûn xuaát ñöôïc chaát giaët röûa toång Ñ hôïp. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 15-16 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP.

10

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 6

LUYEÄN TAÄP: ESTE – CHAÁT BEÙO

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà este vaø lipit 2. Kó naêng: Giaûi baøi taäp veà este. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: So saùnh chaát beùo vaø este veà: Thaønh phaàn nguyeân toá, ñaëc ñieåm caáu taïo phaân töû vaø tính chaát hoaù hoïc. Chaát beùo Este Thaønh phaàn Chöùa C, H, O nguyeân toá Laø hôïp chaát este Ñaëc ñieåm caáu Trieste cuûa glixerol vôùi axit Laø este cuûa ancol vaø axit taïo phaân töû beùo. Tính chaát hoaù hoïc - Phaûn öùng thuyû phaân trong - Phaûn öùng thuyû phaân moâi tröôøng axit trong moâi tröôøng axit - Phaûn öùng xaø phoøng hoaù - Phaûn öùng xaø phoøng hoaù Baøi 2: Khi ñun hoãn hôïp 2 axit cacboxylic Hoaït ñoäng 2 ñôn chöùc vôùi glixerol (xt H2SO4 ñaëc) coù theå thu ñöôïc maáy trieste ? Vieát CTCT 11

 GV höôùng daãn HS vieát taát caû caùc CTCT cuûa este.  HS vieát döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

Hoaït ñoäng 3  GV ?: - Em haõy cho bieát CTCT cuûa caùc este ôû 4 ñaùp aùn coù ñieåm gì gioáng nhau ? - Töø tæ leä soá mol nC17H35COOH : nC15H31COOH = 2:1, em haõy cho bieát soá löôïng caùc goác stearat vaø panmitat coù trong este ?  Moät HS choïn ñaùp aùn, moät HS khaùc nhaän xeùt veà keát quaû baøi laøm.

cuûa caùc chaát naøy. Giaûi Coù theå thu ñöôïc 6 trieste. RCOO CH2 RCOO CH2 R'COO CH RCOO CH RCOO CH2 R'COO CH2

R'COO CH2 R'COO CH RCOO CH2

R'COO CH2 RCOO CH2 R'COO CH2 RCOO CH RCOO CH R'COO CH R'COO CH2 RCOO CH2 R'COO CH2 Baøi 3: Khi thuyû phaân (xt axit) moät este thu ñöôïc hoãn hôïp axit stearic (C17H35COOH) vaø axit panmitic (C15H31COOH) theo tæ leä mol 2:1. Este coù theå coù CTCT naøo sau ñaây ? A. C17H35COO CH2 B. C17H35COO CH2 C15H31COO CH C17H35COO CH C17H35COO CH2 C17H35COO CH2

C17H35COO CH2 C17H35COO CH2 C17H33COO CH C15H31COO CH C. C15H31COO CH2 D. C15H31COO CH2 Baøi 4: Laøm bay hôi 7,4g moät este A no, ñôn chöùc, maïch hôû thu ñöôïc theå tích hôi ñuùng baèng theå tích cuûa 3,2g O2 (ño ôû cuøng ñieàu kieän t0, p). a) Xaùc ñònh CTPT cuûa A. b) Thöïc hieän phaûn öùng xaø phoøng hoaù 7,4g A vôùi dung dòch NaOH ñeán khi phaûn öùng hoaøn toaøn thu ñöôïc 6,8g Hoaït ñoäng 4 muoái. Xaùc ñònh CTCT vaø teân goïi cuûa A.  GV ?: Trong soá caùc CTCT cuûa este no, Giaûi ñôn chöùc, maïch hôû, theo em neân choïn a) CTPT cuûa A coâng thöùc naøo ñeå giaûi quyeát baøi toaùn ngaén goïn ? 74 3,2 nA = nO2 = = 0,1 (mol)  MA = = 74  HS xaùc ñònh Meste, sau ñoù döïa vaøo CTCT 0,1 32 chung cuûa este ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. Ñaët coâng thöùc cuûa A: C H O  14n + n 2n 2  GV höôùng daãn HS xaùc ñònh CTCT cuûa 32 = 74  n = 3. este. HS töï goïi teân este sau khi coù CTCT. CTPT cuûa A: C3H6O2. b) CTCT vaø teân cuûa A Ñaët coâng thöùc cuûa A: RCOOR’ (R: goác hiñrocacbon no hoaëc H; R’: goác hiñrocacbon no). RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH 0,1→ 0,1  mRCOONa = (R + 67).0,1 = 6,8  R = 1  R laø H CTCT cuûa A: HCOOC2H5: etyl fomat Baøi 5: Khi thuyû phaân a gam este X thu Hoaït ñoäng 5 ñöôïc 0,92g glixerol, 3,02g natri linoleat  GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi C17H31COONa vaø m gam natri oleat C17H33COONa. Tính giaù trò a, m. Vieát toaùn.  HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô sôû CTCT coù theå cuûa X. Giaûi höôùng daãn cuûa GV. nC3H5(OH)3 = 0,01 (mol); nC17H31COONa = 0,01 (mol)  nC17H33COONa = 0,02 (mol)  m = 0,02.304 = 6,08g 12

X laø C17H31COO−C3H5(C17H33COO)2 nX = nC3H5(OH)3 = 0,01 (mol)  a = 0,01.882 = 8,82g Baøi 6: Thuyû phaân hoaøn toaøn 8,8g Hoaït ñoäng 6 este ñôn, maïch hôû X vôùi 100 ml dung  HS xaùc ñònh CTCT cuûa este döïa vaøo 2 dòch KOH 1M (vöøa ñuû) thu ñöôïc 4,6g döõ kieän: khoái löôïng cuûa este vaø khoái moät ancol Y. Teân cuûa X laø A. etyl fomat B. etyl löôïng cuûa ancol thu ñöôïc. propionat  HS khaùc xaùc ñònh teân goïi cuûa este. C. etyl axetat  D. propyl axetat Hoaït ñoäng 7 Baøi 7: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 3,7g moät este ñôn chöùc X thu ñöôïc 3,36 lít CO2  HS xaùc ñònh nCO2 vaø nH2O. (ñkc) vaø 2,7g H2O. CTPT cuûa X laø:  Nhaän xeùt veà soá mol CO2 vaø H2O thu A. C2H4O2 B. C3H6O2  ñöôïc  este no ñôn chöùc. C. C4H8O2 D. C5H8O2 Hoaït ñoäng 8 Baøi 8: 10,4g hoãn hôïp X goàm axit axetic vaø etyl axetat taùc duïng vöøa ñuû vôùi  GV ?: Vôùi NaOH thì coù bao nhieâu phaûn 150 g dung dòch NaOH 4%. % khoái löôïng öùng xaûy ra ?  HS xaùc ñònh soá mol cuûa etyl axetat, töø cuûa etyl axetat trong hoãn hôïp laø A. 22% B. 42,3% C. 57,7% ñoù suy ra % khoái löôïng. D. 88% V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp VI. DAËN DOØ: Xem laïi kieán thöùc ñaõ hoïc veà baøi glucozô.

Ngaøy soaïn:............/............ CHÖÔNG 2:

CACBOHIÑRAT MÔÛ ÑAÀU I – KHAÙI NIEÄM: Cacbohiñrat laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùa vaø thöôøng coù coâng thöùc chung laø Cn(H2O)m. Thí duï: Tinh boät: (C6H10O5)n hay [C6(H2O)5]n hay C6n(H2O)5n Glucozô: C6H12O6 hay C6(H2O)6 II – PHAÂN LOAÏI Monosaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat ñôn chöùc giaûn nhaát, khoâng theå thuyû phaân ñöôïc. Thí duï: Glucozô, fructozô. Ñisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat maø khi thuyû phaân moãi phaân töû sinh ra hai phaân töû monosaccarit Thí duï: Saccarozô, mantozô. Polisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat phöùc taïp, khi thuyû phaân ñeán cuøng moãi phaân töû ñeàu sinh ra nhieàu phaân töû monosaccarit. Thí duï: Tinh boät, xenlulzô

Tie át 7

GLUCOZÔ

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: - Caáu truùc daïng maïch hôû cuûa glucozô. 13

- Tính chaát caùc nhoùm chöùc cuûa glucozô ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng hoaù hoïc.  HS hieåu ñöôïc phöông phaùp ñieàu cheá, öùng duïng cuûa glucozô vaø fructozô. 2. Kó naêng: - Khai thaùc moái quan heä giöõa caáu truùc phaân töû vaø tính chaát hoaù hoïc. - Reøn luyeän kó naêng quan saùt, phaân tích caùc keát quaû thí nghieäm. - Giaûi caùc bì taäp coù lieân quan ñeán hôïp chaát glucozô vaø fructozô. 3. Thaùi ñoä: Vai troø quan troïng cuûa glucozô vaø fructozô trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, töø ñoù taïo höùng thuù cho HS muoán nghieân cöùu, tìm toøi veà hôïp chaát glucozô, fructozô. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt nhoû gioït, ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Glucozô, caùc dung dòch AgNO3, NH3, CuSO4, NaOH. 3. Caùc moâ hình phaân töû glucozô, fructozô, hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + tröïc quan + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ – TRAÏNG THAÙI  GV cho HS quan saùt maãu glucozô. TÖÏ NHIEÂN - Chaát raén, tinh theå khoâng maøu, deã Nhaän xeùt veà traïng thaùi maøu saéc ?  HS tham khaûo theâm SGK ñeå bieát tan trong nöôùc, coù vò ngoït nhöng khoâng ñöôïc moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa ngoït baèng ñöôøng mía. glucozô cuõng nhö traïng thaùi thieân - Coù trong haàu heát caùc boä phaän cuûa cô theå thöïc vaät nhö hoa, laù, reã,… vaø nhieân cuûa glucozô. nhaát laø trong quaû chín (quaû nho), trong maùu ngöôøi (0,1%). II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ CTPT: C6H12O6 - Glucozô coù phaûn öùng traùng baïc, bò Hoaït ñoäng 2 oxi hoaù bôûi nöôùc brom taïo thaønh axit  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: Ñeå gluconic → Phaân töû glucozô coù nhoùm xaùc ñònh CTCT cuûa glucozô, ngöôøi ta -CHO. caên cöù vaøo keát quaû thöïc nghieäm - Glucozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch maøu xanh lam → Phaân töû glucozô naøo ?  Töø caùc keát quaû thí nghieäm treân, HS coù nhieàu nhoùm -OH keà nhau. ruùt ra nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa - Glucozô taïo este chöùa 5 goác axit CH3COO → Phaân töû glucozô coù 5 nhoùm – glucozô.  HS neân CTCT cuûa glucozô: caùch ñaùnh OH. - Khöû hoaøn toaøn glucozô thu ñöôïc hexan soá maïch cacbon. → Trong phaân töû glucozô coù 6 nguyeân töû C vaø coù maïch C khoâng phaân nhaùnh. Keát luaän: Glucozô laø hôïp chaát taïp chöùa, ôû daïng maïch hôû phaân töû coù caáu taïo cuûa anñehit ñôn chöùc vaø ancol 5 chöùc. CTCT: 6

5

4

3

2

1

CH2OH CHOH CHOH CHOH CHOH CH O Hay CH2OH[CHOH]4CHO Hoaït ñoäng 3 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC  GV ?: Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa 1. Tính chaát cuûa ancol ña chöùc glucozô, em haõy cho bieát glucozô coù theå a) Taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch tham gia ñöôïc nhöõng phaûn öùng hoaù maøu xanh lam. hoïc naøo ?  GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch glucozô + Cu(OH)2. Hs quan saùt hieän töôïng, giaûi thích vaø keát luaän veà phaûn b) Phaûn öùng taïo este 14

piriñin öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2. Glucozô + (CH Este chöù a 5 goá c CH3COO 3CO)2O  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieùt coâng thöùc este cuûa glucozô maø phaân töû cho chöùa 5 goác axetat. Töø CTCT naøy ruùt ra keát luaän gì veà glucozô ? 2. Tính chaát cuûa anñehit ñôn chöùc Hoaït ñoäng 4 a) Oxi hoaù glucozô baèng dung dòch AgNO3/NH3  GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch t0 glucozô + dd AgNO3/NH3, vôùi Cu(OH)2 ñun CH2OH[CHOH]4CHO + 2AgNO 3 + 3NH 3+ H 2O noùng. Hs quan saùt hieän töôïng, giaûi thích CH2OH[CHOH]4COONH4 +2Ag +NH4NO3 vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng. amoni gluconat

b) Oxi hoaù baèng Cu(OH)2 t0

CH2OH[CHOH]4CHO + 2Cu(OH) 2 + NaOH

 HS vieát PTTT cuûa phaûn öùng khöû glucozô baèng H2.

CH2OH[CHOH]4COONa +2Cu2O natri gluconat

+3H2O

c) Khöû glucozô baèng hiñro CH2OH[CHOH]4CHO + H2

 GV giôùi thieäu phaûn öùng leân men.

(ñoûgaïch)

Ni, t0

CH2OH[CHOH]4CH2OH sobitol

3. Phaûn öùng leân men C6H12O6

enzim

30-350C

2C2H5OH +2CO2

IV – ÑIEÀU CHEÁ VAØ ÖÙNG DUÏNG 1. Ñieàu cheá Thuyû phaân tinh boät nhôø xuùc taùc axit HCl loaõng hoaëc enzim. Thuyû phaân xenlulozô (voû baøo, muøn cöa) nhôø xuùc taùc axit HCl ñaëc. 2. ÖÙng duïng: Duøng laøm thuoác taêng  HS nghieân cöùu SGK ñ bieát nhöõng löïc, traùng göông ruoät phích, laø saûn öùng duïng cuûa glucozô. phaåm trung gian ñ saûn xuaát etanol töø caùc nguyeân lieäu coù chöùa tinh boät hoaëc xenlulozô. Hoaït ñoäng 6 V – ÑOÀNG PHAÂN CUÛA GLUCOZÔ –  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: CTCT FRUCTOZÔ CTCT daïng maïch hôû cuûa fructozô vaø nhöõng ñaëc ñieån caáu 6 5 4 3 2 1 taïo cuûa noù. CH2OH CHOH CHOH CHOH CO CH2OH Hay CH2OH[CHOH]3COCH2OH Laø chaát keát tinh, khoâng maøu, deã tan  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát trong nöôùc, coù vò ngoït hôn ñöôøng mía, nhöõng tính chaát lí hoïc, hoaù hoïc ñaëc coù nhieàu trong quaû ngoït nhö döùa, tröng cuûa fructozô. xoaøi,..Ñaëc bieät trong maät ong coù tôùi 40% fructozô.  GV yeâu caàu HS giaûi thích nguyeân Tính chaát hoaù hoïc: nhaân fructozô tham gia phaûn öùng oxi - Tính chaát cuûa ancol ña chöùc: Töông töï hoaù bôùi dd AgNO3/NH3, maëc duø khoâng glucozô. coù nhoùm chöùc anñehit. - Phaûn öùng coäng H2 Hoaït ñoäng 5  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát phöông phaùp ñieàu cheá glucozô trong coâng nghieäp.

H HO H H

CHO OH H OH OH CH2OH

glucozô

OH-

CH OH CH2OH C OH C O OH HO H HO H H OH H OH H OH H OH CH2OH CH2OH enñiol

fructozô

CH2OH[CHOH]3COCH2OH + H 2

Ni, t0

CH2OH[CHOH]4CH2OH sobitol

Trong moâi tröôøng bazô fructozô bò oxi hoaù bôûi dung dòch AgNO3/NH3 do trong moâi tröôøng bazô fructozô chuyeån thaønh glucozô. Fructozô

OH-

Glucozô

V. CUÛNG COÁ: 1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ? A. Glucozô vaø fructozô laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau. B. Coù theå phaân bieät glucozô vaø fructozô baèng phaûn öùng traùng baïc. 15

C. Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng öu tieân hôn daïng maïch hôû. D. Metyl α-glicozit khoâng theå chuyeån sang daïng maïch hôû. 2. a) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch hôû cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù (teân nhoùm chöùc, soá löôïng , baäc neáu coù). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng ? b) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch voøng cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù (teân, soá löôïng, baäc vaø vò trí töông ñoái trong khoâng gian). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng ? c) Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû nhöõng daïng naøo (vieát coâng thöùc vaø goïi teân) ? VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 8 trang 32 - 33 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi SACCAROZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 8

SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: - So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. - Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy ñaëc ñieåm caáu taïo daïng maïch hôû cuûa glucozô. Vieát PTHH minh hoaïï cho caùc ñaëc ñieåm caáu taïo ñoù. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC 16

Hoaït ñoäng 1  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí, traïnh thaùi thieân nhieân cuûa ñöôïc saccarozô.

Hoaït ñoäng 2  HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát ñeå xaùc ñònh CTCT cuûa saccarozô, ngöôøi ta caên cöù vaøo nhöõng keát quaû thí nghieäm naøo ?

 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát CTCT cuûa saccarozô, phaân tích vaø ruùt ra ñaëc ñieåm caáu taïo ñoù.

I – SACCAROZÔ Saccarozô laø loaïi ñöôøng phoå bieán nhaát, coù trong nhieàu loaøi thöïc vaät, coù nhieàu nhaát trong caây mía, cuû caûi ñöôøng, hoa thoát noát. 1. Tính chaát vaät lí - Chaát raén, keát tinh, khoâng maøu, khoâng muøi, coù vò ngoït, noùng chaûy ôû 1850C. - Tan toát trong nöôùc, ñoä tan taêng nhanh theo nhieät ñoä. 2. Coâng thöùc caáu taïo - Saccarozô khoâng coù phaûn öùng traùng baïc, khoâng laøm maát maøu nöôùc Br2  phaân töû saccarozô khoâng coù nhoùm – CHO. - Ñun noùng dd saccarozô vôùi H2SO4 loaõng thu ñöôïc dd coù phaûn öùng traùng baïc (dd naøy coù chöùa glucozô vaø fructozô). Keát luaän: Saccarozô laø moät ñisaccarit ñöôïc caáu taïo töø moät goác glucozô vaø moät goác fructozô lieân keát vôùi nhau qua nguyeân töû oxi. 6

H 4

OH

CH2OH 5 O

H

H

1

H

OH H

3

2

OH

Gäú c Â-glucozå

1

O

H CH2OH O 2 H OH 5 3

OH

4

H

CH2OH 6

Gäú c Ã-fructozå

 Trong phaân töû saccarozô khoâng coù nhoùm anñehit, chæ coù caùc nhoùm OH ancol. Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng vôùi Cu(OH)2  HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát hieän Dung dòch saccarozô + Cu(OH)2 → dung töôïng phaûn öùng khi cho dung dòch saccarozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2. Giaûi thích dòch ñoàng saccarat maøu xanh lam. hieän töôïng treân.  HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa b. Phaûn öùng thuyû phaân H+, t0 phaûn öùng thuyû phaân dung dòch C12H22O11 + H2O C6H12O6 +C6H12O6 saccarozô vaø ñieàu kieän cuûa phaûn öùng glucozô fructozô naøy. 4. Saûn xuaát vaø öùng duïng a. Saûn xuaát saccarozô Saûn xuaát töø caây mía, cuû caûi ñöôøng hoaëc hoa thoát noát Hoaït ñoäng 4 Quy trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô töø caây mía  HS xem SGK vaø nghieân cöùu caùc coâng ñoaïn cuûa quaù trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô.

17

Caây mía (1) EÙ p (hoaë c ngaâ m, chieá t)

Nöôù c mía (12-15% ñöôø ng) (2)

+Voâ i söõ a, loïc boûtaïp chaá t

Dung dòch ñöôø ng coùcanxi saccarat (3)

+CO2, loïc boûCO2

Dung dòch ñöôø ng (coùmaø u) (4)

+SO2 (taå y maø u)

Dung dòch ñöôø ng (khoâ ng maø u) (5)

 HS tìm hieåu SGK vaø cho bieát nhöõng öùng duïng cuûa saccarozô.

Coâñaë c ñeåkeá t tinh, loïc

Ñöôø ng kính Nöôù c ræñöôø ng b. ÖÙng duïng - Laø thöïc phaåm quan troïng cho ngöôøi. - Trong coâng nghieäp thöïc phaåm, saccarozô laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát baùnh keïo, nöôùc gaûi khaùt, ñoà hoäp. - Trong coâng nghieäp döôïc phaåm, saccarozô laø nguyeân lieäu duøng ñeå pha thuoác. Saccarozô coøn laø nguyeân lieäu ñeå thuyû phaân thaønh glucozô vaø fructozô duøng trong kó thuaät traùng göông, traùng ruoät phích.

V. CUÛNG COÁ: 1. Ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa saccarozô ? 2. Tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô ? VI. DAËN DOØ: - Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn glucozô vaø fructozô. - Xem tröôùc phaàn XENLULOZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 9

SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: 18

- So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. - Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 II – TINH BOÄT 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, ôû daïng  GV cho HS quan saùt maãu tinh boät. boät, voâ ñònh hình, maøu traéng, khoâng  HS quan saùt, lieân heä thöïc teá, nghieân cöùu SGK cho bieát tính chaát vaät lí cuûa tinh tan trong nöôùc lanh. Trong nöôùc noùng, haït tinh boät seõ ngaäm nöôùc vaø tröông boät. phoàng leân taïo thaønh dung dòch keo, goïi laø hoà tinh boät. Hoaït ñoäng 2 2. Caáu taïo phaân töû Thuoäc loaïi polisaccarit, phaân töû goàm nhieàu maét xích C6H10O5 lieân keát vôùi nhau.  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caáu CTPT : (C6H10O5)n truùc phaân töû cuûa tinh boät. Caùc maét xích lieân keát vôùi nhau taïo thaønh 2 daïng: - Amilozô: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïch daøi, xoaén laïi coù phaân töû khoái lôùn (~200.000). - Amilopectin: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïng khoâng gian phaân nhaùnh. Tinh boät ñöôïc taïo thaønh trong caây xanh nhôø quaù trình quang hôïp.

CO2 Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän xaûy ra phaûn öùng thuyû phaân tinh boät. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.  GV bieåu dieãn thí nghieäm hoà tinh boät + dung dòch I2.  HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt.  GV coù theå giaûi thích theâm söï taïo thaønh hôïp chaát a\maøu xanh. Hoaït ñoäng 4  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc öùng duïng cuûa tinh boät cuõng nhö söï chuyeån hoaù tinh boät trong cô theå ngöôøi.

19

H2O, as dieä p luïc

C6H12O6

(C6H10O5)n

glucozô

tinh boä t

3. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng thuyû phaân

(C6H10O5)n + nH 2O

H+, t0

nC6H12O6

b. Phaûn öùng maøu vôùi iot Hoà tinh boät + dd I2 → hôïp chaát maøu xanh. → nhaän bieát hoà tinh boät Giaûi thích: Do caáu taïo ôû daïng xoaén, coù loã roãng, tinh boät haáp thuï iot cho maøu xanh luïc. 4. ÖÙng duïng - Laø chaát dinh döôõng cô baûn cho ngöôøi vaø moät soá ñoäng vaät. - Trong coâng nghieäp, tinh boät ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát baùnh keïo vaø hoà daùn. - Trong cô theå ngöôøi, tinh boät bò thuyû phaân thaønh glucozô nhôø caùc enzim

trong nöôùc boït vaø ruoät non. Phaàn lôùn glucozô ñöôïc haáp thuï tröïc tieáp qua thaønh ruoät vaø ñi vaøo maùu nuoâi cô theå ; phaàn coøn dö ñöôïc chuyeån veà gan. ÔÛ gan, glucozô ñöôïc toång hôïp lai nhôø enzim thaønh glicogen döï tröõ cho cô theå. V. CUÛNG COÁ: 1. Mieáng chuoái xanh taùc duïng vôùi dung dòch I2 cho maøu xanh. Nöôùc eùp quaû chuoái chín cho phaûn öùng traùng baïc. Haõy giaûi thích 2 hieän töôïng noùi treân ? 2. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån hoaù sau : Khí cacbonic → Tinh boät → Glucozô → Ancol etylic Goïi teân caùc phaûn öùng. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn tinh boät. 2. Xem tröôùc phaàn XENLULOZO

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 10

SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 3)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 2. Kó naêng: - So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 20

- Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân. - Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït. 2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô. 3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC III – XENLULOZÔ Hoaït ñoäng 1 1. Tính chaát vaät lí, traïng thaùi thieân nhieân  GV cho HS quan saùt moät maãu boâng - Xenlulozô laø chaát raén daïng sôïi, maøu noõn. traéng, khoâng muøi vò. Khoâng tan trong  HS quan saùt + nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính chaát vaät lí cuõng nhö traïng nöôùc vaø nhieàu dung moâi höõu cô nhö etanol, ete, benzen,.. nhöng tan ñöôïc trong thaùi thieân nhieân cuûa xenlulozô. nöôùc Svayde laø dung dòch Cu(OH)2/dd NH3. - Laø thaønh phaàn chính taïo neân maøng teá baøo thöïc vaät, taïo neân boä khung cuûa caây coái. 2. Caáu taïo phaân töû Hoaït ñoäng 2 - Laø moät polisaccarit, phaân töû goàm  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc nhieàu goác β-glucozô lieân keát vôùi nhau ñieåm caáu taïo cuûa phaân töû xenlulozô ? taïo thaønh maïch daøi, coù khoái löôïng phaân töû raát lôùn (2.000.000). Nhieàu  GV ?: Giöõa tinh boät vaø xenlulozô coù maïch xenlulozô gheùp laïi vôùi nhau thaønh ñieåm gì gioáng vaø khaùc nhau veà maët sôïi xenlulozô. caáu taïo ? - Xenlulozô chæ coù caáu taïo maïch khoâng phaân nhaùnh, moãi goác C6H10O5 coù 3 nhoùm OH. C6H10O5)n hay [C6H7O2(OH)3]n Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu a. Phaûn öùng thuyû phaân H+, t0 kieän cuûa phaûn öùng thuyû phaân (C6H10O5)n + nH O nC6H12O6 2 xenlulozô vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng. b. Phaûn öùng vôùi axit nitric  GV cho HS bieát caùc nhoùm OH trong phaân töû xenlulozô coù khaû naêng tham H2SO4 ñaë c gia phaûn öùng vôùi axit HNO3 coù H2SO4 [C6H7O2(ONO2)3]n + 3H2O [C6H7O2(OH)3] + 3HNO 3 0 t ñaëc laøm xuùc taùc töông töï nhö ancol ña chöùc.  HS tham khaûo SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 4. ÖÙng duïng  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø - Nhöõng nguyeân lieäu chöùa xenlulozô cho bieát nhöõng öùng duïng cuûa (boâng, ñay, goã,…) thöôøng ñöôïc duøng xenlulozô. tröïc tieáp (keùo sôïi deät vaûi, trong xaây  GV coù theå lieân heä ñeán caùc söï kieän lòch söû nhö: chieán thaéng Baïch Ñaèng,… döïng, laøm ñoà goã,…) hoaëc cheá bieán thaønh giaáy. - Xenlulozô laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát tô nhaân taïo nhö tô visco, tô axetat, cheá taïo thuoác suùng khoâng khoùi vaø cheá taïo phim aûnh. V. CUÛNG COÁ 1. So saùnh söï gioáng nhau vaøkhaùc nhau veà CTPT cuûa xenlulozô vaø tinh boät. 21

2. Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa xenlulozô trong sôïi boâng laø 1.750.000 cuûa xenlulozô trong sôïi gai laø 5.900.000. Tính soá goác glucozô (C6H10O5) trong moãi loaïi xenlulozô neâu treân. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK. 2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa phaàn KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ trongbaøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA CACBOHIÑRAT vaø ghi vaøo vôû baøi taäp theo baûng sau: Monosaccarit Ñisaccarit Polisaccarit Hôïp chaát Glucozô Fructozô Saccarozô Tinhboät Xenluloz cacbohiñrat ô CTPT Ñaëc ñieåm caáu taïo Tính chaát hoaù hoïc

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 11

LUYEÄN TAÄP CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA CACBOHIÑRAT 22

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Caáu taïo cuûa caùc loaïi cacbohiñrat ñieån hình. - Caùc tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa caùc loaïi cacbohiñrat vaø moát quan heä giöõa caùc loaïi hôïp chaát ñoù. 2. Kó naêng: - Reøn luyeän cho HS phöông phaùp tö duy tröøu töôïng, töø caáu taïo phöùc taïp cuûa caùc loaïi cacbohiñrat, ñaëc bieät laø caùc nhoùm chöùc suy ra tính chaát hoaù hoïc thoâng qua giaûi caùc baøi taäp luyeän taäp. - Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc veà hôïp chaát cacbohiñrat. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - HS chuaån bò baûng toång keát veà caùc hôïp chaát cacbohiñrat theo maãu ñaõ cho saün. - Moät soá baøi taäp hoaù hoïc trong SGK. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô, saccarozô vaø anñehit axetic coù  GV ? Caùc chaát glucozô, saccarozô vaø anñehit axetic coù ñieåm gì gioáng vaø khaùc theå duøng daõy chaát naøo sau ñaây laøm thuoác thöû ? nhau veà maët caáu tao ? A. Cu(OH)2 & AgNO3/NH3  HS phaân bieät 3 dung dòch treân döïa B. Nöôùc Br2 & NaOH vaøo caùc phaûn öùng hoaù hoïc ñaëc tröng C. HNO3 & AgNO3/NH3 cuûa moãi chaát. D. AgNO3/NH3 & NaOH Baøi 2: Khi ñoát chaùy moät hôïp chaát Hoaït ñoäng 2 höõu cô thu ñöôïc hoãn hôïp khí CO2 vaø hôi nöôùc coù tæ leä mol 1:1. Chaát naøy coù  HS döïa vaøo tæ leä mol CO2 vaø H2O theå leân men röôïu. Chaát ñoù laø chaát cuõng nhö bieát chaát X coù theå leân men naøo trong soá caùc chaát sau ñaây ? röôïu → Ñaùp aùn B A. Axit axetic B. Glucozô  C. Saccarozô D. Fructozô Hoaït ñoäng 3 Baøi 3: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå phaân bieät caùc dung dòch rieâng  HS döïa vaøo tính chaát rieâng ñaëc tröng bieät trong moãi nhoùm chaát sau ñaây: cuûa moãi chaá ñeå phaân bieät caùc dung a) Glucozô, glixerol, anñehit axetic dòch rieâng bieät. b) Glucozô, saccarozô, glixerol  GV höôùng daãn HS giaûi quyeát neáu HS c) Saccarozô, anñehit axetic, hoà tinh boät khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc. Hoaït ñoäng 4 Baøi 4: Töø 1 taán tinh boät chöùa 20% taïp chaát trô coù theå saûn xuaát ñöôïc  HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng thuyû bao nhieâu kg glucozô, neáu hieäu suaát phaân tinh boät vaècn cöù vaøo hieäu suaát phaûn öùng ñeå tính khoái löôïng glucozô thu cuûa quaù trình saûn xuaát laø 75%. Ñaùp aùn ñöôïc. 666,67kg Hoaït ñoäng 5 Baøi 5: Tính khoái löôïng glucozô thu ñöôïc khi thuyû phaân:  HS tính khoái löôïng cuûa tinh boät vaø a) 1 kg boät gaïo coù chöùa 80% tinh boät. xenlulozô. b) 1 kg muøn cöa coù chöùa 50% xenlulozô,  Vieát PTHH thuyû phaân caùc hôïp chaát, töø phöông trình phaûn öùng tính khoái löôïng coøn laïi laø taïp chaát trô. c) 1 kg saccarozô. caùc chaát coù lieân quan. Giaû thieát caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. Ñaùp soá a) 0,8889 kg b) 0,556 kg c) 0,5263kg Hoaït ñoäng 6 Baøi 6: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 16,2g 23

 Caâu a HS töï giaûi quyeát ñöôïc treân cô sôû cuûa baøi toaùn xaùc ñònh CTPT hôïp chaát höõu cô.  Caâu b HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng vaø tính khoái löôïng Ag thu ñöôïc döïa vaøo phöông trình phaûn öùng ñoù.

moät cacbohiñrat thu ñöôïc 13,44 lít CO2 (ñkc) vaø 9g H2O. a) Xaùc ñònh CTÑGN cuûa X. X thuoäc loaïi cacbohiñrat ñaõ hoïc. b) Ñun 16,2g X trong dung dòch axit thu ñöôïc dung dòch Y. Cho Y taùc duïng vôùi löôïng dö dd AgNO3/NH3 thu ñöôïc bao nhieâu gam Ag ? Giaû söû hieäu suaát cuûa quaù trình laø 80%. Ñaùp aùn a) CTÑGN laø C6H10O5 → CTPT laø (C6H10O5)n, X laø polisaccarit. b) mAg = 17,28g

V. CUÛNG COÁ 1. Xenlulozô khoâng thuoäc loaïi A. cacbohiñrat B. gluxit C. polisaccarit D. ñisaccarit 2. Cho m gam tinh boät leân men thaønh ancol etylic vôùi hieäu suaát 81%. Toaøn boä löôïng khí CO2 sinh ra ñöôïc haáp thuï hoaøn toaøn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö, thu ñöôïc 75g keát tuûa. Giaù trò m laø: A. 75 B. 65 C. 8 D. 55 3. Xenlulozô trinitrat ñöôïc ñieàu cheá xenlulozô vaø axit HNO3 ñaëc coù xuùc taùc laø H2SO4 ñaëc, noùng. Ñeå coù ñöôïc 29,7kg xenlulozô trinitrat, caàn duøng dung dòch chöùa m kg axit HNO3 (hieäu suaát phaûn öùng 90%). Giaù trò m laø: A. 30 B. 21 C. 42 D. 10 4. Cho sô ñoà chuyeån hoaù sau: Tinh boät → X → Y → Axit axetic. X, Y laàn löôït laø: A. glucozô, ancol etylic  B. mantozô, glucozô C. glucozô, etyl axetat D. ancol etylic, anñehit axetic 5. Chaát loûng hoaø tan ñöôïc xenlulozô laø A. benzen B. ete C. etanol D. nöôùc Svayde VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK. 2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa baøi thöïc haønh: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA ESTE VAØ GLUXIT

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 12

THÖÏC HAØNH: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ

HOÏC CUÛA ESTE VAØ CABOHIÑRAT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: 24

- Cuûng coá nhöõng kieán thöùc quan troïng cuûa este, gluxit nhö phaûn öùng xaø phoøng hoùa, phaûn öùng vôùi dung dòch Cu(OH) 2 cuûa glucozô, phaûn öùng vôùi dung dòch I 2 cuûa tinh boät, khaùi nieäm veà phaûn öùng ñieàu cheá este, xaø phoøng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm: + Ñieàu cheá etyl axetat + Phaûn öùng xaø phoøng hoaù chaát beùo + Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2 + Phaûn öùng maøu cuûa hoà tinh boät vôùi dung dòch iot 2. Kó naêng: - Reøn luyeän kó naêng thöïc hieän caùc phaûn öùng hoaù hoïc höõu cô nhö: vöøa ñun noùng hoãn hôïp lieân tuïc, vöøa khuaáy ñeàu hoãn hôïp, laøm laïnh saûn phaåm phaûn öùng, … - Reøn luyeän kó naêng laép raùp duïng cuï thí nghieäm, kó naêng thöïc hieän vaø quan saùt caùc hieän töôïng thí nghieäm xaûy ra. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, baùt söù nhoû, ñuõa thuyû tinh, oáng thuyû tinh, nuùt cao su, giaù thí nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, kieàng saét. 2. Hoaù chaát: C2H5OH, CH3COOH nguyeân chaát; dung dòch: NaOH 4%, CuSO 4 5%; glucozô 1%; NaCl baõo hoaø; môõ hoaëc daàu thöïc vaät; nöôùc ñaù. III. PHÖÔNG PHAÙP: Caùc nhoùm HS tieán haønh thí nghieäm vaø vieát baûn töôøng trình theo maãu. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1  GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh nhöõng ñieåm caàn chuù yù trong tieát thöïc haønh.  GV höôùng daãn HS laép raùp thieát bò ñieàu cheá etyl axetat, thao taùc duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu trong thí nghieäm veà phaûn öùng xaø phoøng hoaù. Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá etyl axetat  HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK.  GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong quaù trình thí nghieäm. HS quan saùt muøi vaø tính tan cuûa este ñieàu cheá ñöôïc. Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Phaûn öùng xaø phoøng hoaù.  HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK.  GV höôùng daãn HS quan saùt lôùp chaát raén, traéng nheï noåi treân beà maët baùt söù, ñoù laø muoái natri cuûa axit beùo.  Caàn löu yù phaøi duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu hoãn hôïp trong baùt söù coù theâm vaøi gioït nöôùc ñeå hoãn hôïp khoâng caïn ñi. Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2  HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK.  GV höôùng daãn HS quan saùt thaáy maøu cuûa dung dòch chuyeån thaønh maøu xanh thaãm, trong suoát. Sau ñoù duøng caëp goã caëp oáng nghieäm, ñun noùng nheï, dung dòch chuyeån sang maøu ñoû gaïch cuûa 25

Cu2O. Hoaït ñoäng 5  HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong SGK. Hoaït ñoäng 6 - GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh. - HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh phoøng thí nghieäm, lôùp hoïc, vieát baûn töôøng trình. V. CUÛNG COÁ: Khoâng

Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa tinh boät vôùi iot

Maãu baùo caùo thí nghieäm: Hoï vaø teân hoïc sinh: TT TEÂN TN CAÙCH TIEÁN HIEÄN TÖÔÏNG HAØNH TN 1 2 3 4

Teân baøi thöïc haønh: GIAÛI THÍCH

VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát 1 tieát.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 14

CHÖÔNG 3:

AMIN, AMINOAXIT VAØ PROTEIN

AMIN (Tieát 1)

26

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin - HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin - Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin. 3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin. II. CHUAÅN BÒ: - Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm. - Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom. - Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM, PHAÂN LOAÏI VAØ DANH PHAÙP  GV laáy thí duï veà CTCT cuûa amoniac vaø moät soá amin nhö beân vaø yeâu caàu 1. Khaùi nieäm, phaân loaïi HS so saùnh CTCT cuûa amoniac vôùi amin. a. Khaùi nieäm: Khi thay theá nguyeân töû H trong phaân töû NH3 baèng goác  HS nghieân cöùu SGK vaø neâu ñònh nghóa amin treân cô sôû so saùnh caáu taïo hiñrocacbon ta thu ñöôïc hôïp chaát amin. Thí duï cuûa NH3 vaø amin. NH2

NH3 CH3NH2 C6H5-NH2 CH3-NH-CH3

 GV giôùi thieäu caùch tính baäc cuûa amin vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh baäc cuûa caùc amin treân.  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc loaïi ñoàng phaân cuûa amin.  GV laáy moät soá thí duï beân vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh loaïi ñoàng phaân cuûa amin.

amoniac metylamin

phenylamin

ñimetylamin

xiclohexylamin

BI

B II

BI

BI

Baäc cuûa amin: Baèng soá nguyeân töû hiñro trong phaân töû NH3 bò thay theá bôûi goác hiñrocacbon. Amin thöôøng coù ñoàng phaân veà maïch cacbon, veà vò trí nhoùm chöùc vaø veà baäc cuûa amin. Thí duï: CH3 CH2 CH2 CH2 NH2 CH3 CH CH2 NH2 CH3

Ñoà ng phaâ n veàmaïch cacbon

CH3 CH2 CH2 NH2 Ñoà ng phaâ n veàvòtrí nhoù m chöù c CH3 CH CH3 NH2

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùch phaân loaïi amin thoâng duïng nhaát.

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch goïi teân amin. 27

CH3 CH2 NH2 Ñoà ng phaâ n veàbaä c cuû a amin CH3 NH CH3

b. Phaân loaïi Theo goác hiñrocacbon: Amin beùo nhö CH3NH2, C2H5NH2,…, amin thôm nhö C6H5NH2, CH3C6H4NH2,… Theo baäc cuûa amin: Amin baäc I, amin baäc II, amin baäc 2. Danh phaùp: Goïi teân theo teân goác chöùc (teân goác hiñrocacbon + amin) vaø

teân thay theá. Thí duï: SGK CTCT Teân goác – Teân thay chöùc theá CH3NH2 metylamin metanamin CH3CH2 NH2 etylamin etanmin CH3NHCH3 ñimetylamin Nmetylmetanmin CH3CH2CH2 propylamin propan-1-amin NH2 (CH3)3N trimetylamin N,Nñimetylmetanmi n CH3[CH2]3 butylamin butan-1-amin NH2 C2H5NHC2H5 ñietylamin N-etyletanmin C6H5NH2 phenylamin Benzenamin H2N[CH2]6NH hexametylen Hexan-1,6ñiamin ñimin 2 II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Metylamin, ñimetylamin, trimetylamin,  HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát tính etylamin laø nhöõng chaát khí, muøi khai, chaát vaät lí cuûa amin. khoù chòu, tan nhieàu trong nöôùc. Caùc amin  GV löu yù HS laø caùc amin ñeàu raát ñoäc, thí duï nicotin coù trong thaønh phaàn coù phaân töû khoái cao hôn laø nhöõng chaát loûng hoaëc raén, ñoä tan trong nöôùc giaûm cuûa thuoác laù. daàn theo chieàu taêng cuûa phaân töû khoái. - Anilin laø chaát loûng, khoâng maøu, ít tan trong nöôùc vaø naëng hôn nöôùc. - Caùc amin ñeàu raát ñoäc. V. CUÛNG COÁ: 1. Khaùi nieäm veà amin. Baäc cuûa amin. Teân goïi cuûa amin. 2. Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin coù CTPT C4H11N. Goïi teân. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi AMIN  HS vaän duïng goïi teân caùc amin beân.

Tie át 15

AMIN(Tieát 2)

28

Ngaøy soaïn:............/............

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin - HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin - Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin. 3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin. II. CHUAÅN BÒ: - Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm. - Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom. - Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin C3H9N. Chæ roõ baäc cuûa caùc amin vaø goïi teân. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC III – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH Hoaït ñoäng 1 CHAÁT HOAÙ HOÏC 1. Caáu taïo phaân töû  GV ? Phaân töû amin vaø amoniac coù - Tuyø thuoäc vaøo soá lieân keát vaø ñieåm gì gioáng nhau veà maët caáu taïo ? nguyeân töû N taïo ra vôùi nguyeân töû  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc cacbon maø ta coù amin baäc I, baäc II, baäc ñieåm caáu taïo cuûa phaân töû amin. III. R-NH2 R NH R1 R N R1 R2 Baä cI Baä c II Baä c III - Phaân töû amin coù nguyeân töû nitô töông töï trong phaân töû NH3 neân caùc amin coù tinh bazô. Ngoaøi ra amin coøn coù tính chaát cuûa goác hiñrocacbon. 2. Tính chaát hoaù hoïc Hoaït ñoäng 2 a. Tính bazô Taùc duïng vôùi nöôùc: Dung dòch caùc  GV bieåu dieãn 2 thí nghieäm sau ñeå HS amin maïch hôû trong nöôùc laøm quyø tím quan saùt: - Thí nghieäm 1: Cho maãu giaáy quyø ñaõ hoaù xanh, phenolphtalein hoaù hoàng. thaám nöôùc leân mieäng loï ñöïng CH3NH2. CH3NH2 + H2O [CH3NH3]+ +OH- Ñöa ñaàu ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng Anilin vaø caùc amin thôm phaûn öùng raát dung dòch HCl ñaëc leân mieäng loï ñöïng keùm vôùi nöôùc. CH3NH2. Taùc duïng vôùi axit  HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi C6H5NH2 + HCl → [C6H5NH3]+Cl− thích. anilin phenylamoni  HS nghieân cöùu SGK so saùnh tính bazô clorua cuûa CH3NH2, NH3, C6H5NH2. Giaûi thích Nhaän xeùt: nguyeân nhaân. - Caùc amin tan nhieàu trong nöôùc nhö metylamin, etylamin,…coù khaû naêng laøm xanh giaáy quyø tím hoaëc laøm hoàng phenolphtalein, coù tính bazô maïnh hôn amoniac nhôø aûnh höôûng cuûa nhoùm ankyl. - Anilin coù tính bazô, nhöng dung dòch cuûa noù khoâng laøm xanh giaáy quyø tím, cuõng khoâng laøm hoàng phenolphtalein vì tính 29

bazô cuûa noù raát yeáu vaø yeáu hôn amoniac. Ñoù laø aûnh höôûng cuûa goác phenyl (töông töï phenol). Tính bazô: CH3NH2 > NH3 > C6H5NH2 Hoaït ñoäng 3 b. Phaûn öùng theá ôû nhaân thôm cuûa  GV bieåu dieãn thí nghieäm khi nhoû vaøi anilin :NH2 NH2 gioït dung dòch Br2 baõo hoaø vaøo oáng nghieäm ñöïng dung dòch anilin. Br Br H2O  HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi + 3Br2 + 3HBr thích nguyeân nhaân, vieát PTHH cuûa phaûn öùng. Br (2,4,6-tribromanilin)

 Nhaän bieát anilin V. CUÛNG COÁ: 1. Coù 3 hoaù chaát sau ñaây: Etylamin, phenylamin vaø amoniac. Thöù töï taêng daàn löïc bazô ñöôïc saép xeáp theo daõy A. amoniac < etylamin < phenylamin B. etylamin < amoniac < phenylamin C. phenylamin < amoniac < etylamin D. phenylamin < etylamin < amoniac 2. Coù theå nhaän bieát loï ñöïng dung dòch CH3NH2 baèng caùch naøo trong caùc caùch sau ? A. Nhaän bieát baèng muøi. B. Theâm vaøi gioït dung dòch H2SO4 C. Theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3 D. Ñöa ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng ddHCl ñaëc leân phía treân mieäng loï ñöïng dd CH3NH2 ñaëc. 3. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng töøng chaát trong moãi hoãn hôïp sau ñaây: a) Hoãn hôïp khí: CH4 vaø CH3NH2 b) Hoãn hôïp loûng: C6H6, C6H5OH vaø C6H5NH2 VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 44 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi AMINOAXIT

30

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 16

AMINOAXIT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Khaùi nieäm veà amino axit - HS hieåu: Nhöõng tính chaát hoaù hoïc ñieån hình cuûa amino axit. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng caùc hôïp chaát amino axit. - Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amino axit 3. Thaùi ñoä: Amino axit coù taàm quan troïng trong vieäc toång hôïp ra protein, quyeát ñònh söï soáng, khi naém ñöôïc baûn chaát cuûa noù (ñònh nghóa, danh phaùp vaø caùc tính chaát ñaëc tröng cuûa noù) seõ taïo höùng thuù cho HS khi hoïc baøi naøy. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caùc caâu hoûi cuûa baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Cho caùc chaát sau: dd HCl, NaCl, quyø tím, dd Br2. Chaát naøo phaûn öùng ñöôïc vôùi anilin. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – KHAÙI NIEÄM Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm Thí duï:  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø CH cho bieát ñònh nghóa veà hôïp chaát amino 3 CH COOH H2N CH2[CH2]3 CH COOH axit. Cho thí duï. NH2 NH2 alanin lysin Aminoaxit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùc, phaân töû chöùa ñoàng thôøi nhoùm amino (NH2) vaø nhoùm cacboxyl (COOH). CTTQ: (H2N)x−R−(COOH)y (x ≥ 1, y ≥ 1) 2. Danh phaùp  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø - Xuaát phaùt töø teân axit töông öùng cho bieát caùch goïi teân amino axit. Cho thí (teân heä thoáng, teân thöôøng) coù theâm duï. tieáp ñaàu ngöõ amino vaø soá hoaëc chöõ caùi Hi Laïp (α, β…) chæ vò trí cuûa nhoùm NH2 trong maïch laø teân thay theá, teân baùn heä thoáng - Caùc α-amino axit coù trong thieân nhieân thöôøng ñöôïc goïi baèng teân rieâng. Teân goïi cuûa moät soá amino axit (SGK) Hoaït ñoäng 2  GV vieát CTCT cuûa axit amino axetic vaø yeâu caàu HS nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm caáu taïo.  GV khaéc saâu ñaëc ñieåm caáu taïo (1 nhoùm COOH vaø 1 nhoùm NH2), caùc nhoùm naøy mang tính chaát khaùc nhau, chuùng coù theå taùc duïng vôùi nhau, töø ñoù yeâu caàu HS vieát döôùi daïng ion löôõng cöïc.  GV thoâng baùo cho HS moät soá tính chaát vaät lí ñaëc tröng cuûa amino axit. 31

II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC 1. Caáu taïo phaân töû: Toàn taïi döôùi hai daïng: Phaân töû vaø ion löôõng cöïc. +

H2N-CH2-COOH H3N-CH2-COOdaïng phaâ n töû ion löôõ ng cöïc  Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát ion neân ôû ñieàu kieän thöôøng laø chaát raén keát tinh, töông ñoái deã tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä noùng chaûy cao (phaân huyû khi ñun noùng).

 GV ? Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa amino axit, em haõy cho bieát amino axit coù theå theå hieän nhöõng tính chaát gì ?  GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa glyxin vôùi dung dòch HCl, dung dòch NaOH.

2. Tính chaát hoaù hoïc Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát löôõng tính, tính chaát rieâng cuûa moãi nhoùm chöùc vaø coù phaûn öùng truøng ngöng. a. Tính chaát löôõng tính +

HOOC-CH2-NH2 + HCl HOOC-CH2-NH3ClH2N-CH2-COOH + NaOH H2N-CH2-COONa + H 2O b. Tính axit – bazô cuûa dung dòch  GV neâu vaán ñeà: Tuyø thuoäc vaøo soá amino axit löôïng nhoùm COOH vaø NH2 trong moãi amino axit seõ cho moâi tröôøng nhaát ñònh. - Dung dòch glyxin khoâng laøm ñoåi maøu  GV bieåu dieãn thí nghieäm nhuùng giaáy quyø tím. + quyø tím vaøo dung dòch glyxin, axit H2N CH2 COOH H3N-CH2-COOglutamic, lysin. - Dung dòch axit glutamic laøm quyø tím  HS nhaän xeùt hieän töôïng, vieát phöông hoaù hoàng trình ñieän li vaø giaûi thích. HOOC-CH2CH2CHCOOH OOC-CH2CH2CHCOO+ NH2 NH3 - Dung dòch lysin laøm quyø tím hoaù xanh. H N[CH ] CH COOH + HO H N[CH ] CH COO- +OH 2

 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng este hoaù giöõa glyxin vôùi etanol (xt khí HCl)

24

NH2

2

3

24

+NH 3

c. Phaûn öùng rieâng cuûa nhoùm – COOH: phaûn öùng este hoaù H2N-CH2-COOH + C 2H5OH

HCl khí

H2N-CH2-COOC2H5 +H2O

Thöïc ra este hình thaønh döôùi daïng muoái. H2N-CH2-COOC2H5 +HCl →

Cl− H3N − CH2COOC2H5 d. Phaûn öùng truøng ngöng  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän ñeå caùc amino axit tham gia phaûn öùng truøng ngöng taïo ra polime loaïi poliamit.  GV yeâu caàu HS neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi phaûn öùng naøy. Vieát PTHH truøng ngöng ε-aminocaproic Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caùc öùng duïng cuûa aminoaxit.

...+ H NH [CH2]5 CO OH +H NH [CH2]5 CO OH +H NH [CH2]5 CO OH + ...

... NH [CH2]5 CO NH [CH2]5 CO NH [CH2]5 CO ... +nH2O

hay nH2N-[CH2]5COOH

t0

(NH

axit ε-aminocaproic policaproamit

[CH2]5 CO )n +nH2O

III – ÖÙNG DUÏNG - Caùc amino axit thieân nhieân (haàu heát laø caùc α-amino axit) laø nhöõng hôïp chaát cô sôû ñeå kieán taïo neân caùc loaïi protein cuûa cô theå soáng. - Muoái mononatri cuûa axit glutamic duøng laøm gia vò thöùc aên (mì chính hay boät ngoït), axit glutamic laø thuoác hoã trôï thaàn kinh, methionin laø thuoác boå gan. - Caùc axit 6-aminohexanoic (ωaminocaproic) vaø 7-aminoheptanoic (εaminoenantoic) laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát tô nilon nhö nilon-6, nilon-7,…

V. CUÛNG COÁ 1. ÖÙng vôùi CTPT C4H9NO2 coù bao nhieâu amino axit laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau ? A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 2. Coù 3 chaát höõu cô: H2NCH2COOH, CH3CH2COOH vaø CH3[CH2]3NH2. Ñeå nhaän ra dung dòch cuûa caùc hôïp chaát treân, chæ caàn duøng thuoác thöû naøo sau ñaây ? A. NaOH B. HCl C. CH3OH/HCl D. Quyø tím VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 48 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi PEPTIT VAØ PROTEIN 32

t0

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 17

PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät. - Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng maïch peptit. - Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein. - Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – PEPTIT Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm * Peptit laø hôïp chaát chöùa töø 2 ñeán 50  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh goác α-amino axit lieân keát vôùi nhau bôûi nghóa veà peptit.  GV yeâu caàu HS chæ ra lieân keát peptit caùc lieân keát peptit. * Lieân keát peptit laø lieân keát -CO-NH- giöõa h trong coâng thöùc sau: Â-aminoaxit. Nhoù m C NH giöõ a hai ñôn vò lieâ n keá t peptit O ... NH CH C N CH C ... Â-aminoaxit ñöôïc goïi laønhoù m peptit R1 O H R2 O lieâ n keá t peptit

 GV ghi coâng thöùc cuûa amino axit vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc amino axit ñaàu N vaø ñaàu C.  GV yeâu caàu HS cho bieát caùch phaân loaïi peptit qua nghieân cöùu SGK.

... NH CH C N CH C ... R1 O H R2 O * Phaân töû peptit hôïp thaønh töø caùc goác α-amino axit baèng lieân keát peptit theo moät traät töï nhaát ñònh. Amino axit ñaàu N coøn nhoùm NH2, amino axit ñaàu C coøn nhoùm COOH.

Thí duï: H2N CH2CO NH CH COOH CH3 ñaà uN ñaà uC

* Nhöõng phaân töû peptit chöùa 2, 3, 4,… goác α-amino axit ñöôïc goïi laø ñi, tri, tetrapeptit. Nhöõng phaân töû peptit chöùa nhieàu goác α-amino axit (treân 10) hôïp thaønh ñöôïc goïi laø polipeptit. * CTCT cuûa caùc peptit coù theå bieåu dieãn baèng caùch gheùp töø teân vieát taét cuûa caùc goác α-amino axit theo traät töï cuûa 33

 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH thuyû phaân maïch peptit goàm 3 goác αamino axit.  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát hieän töôïng CuSO4 taùc duïng vôùi caùc peptit trong moâi tröôøng OH−. Giaûi thích hieän töôïng. GV neâu vaán ñeà: Ñaây laø thuoác thöû duøng nhaän ra peptit ñöôïc aùp duïng trong caùc baøi taäp nhaän bieát. Hoaït ñoäng 2  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà protein.  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát caùc loaïi protein vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi protein.

 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm chính veà caáu truùc phaân töû cuûa protein.

chuùng. Thí duï: Hai ñipeptit töø alanin vaø glyxin laø: Ala-Gly vaø Gly-Ala. 2. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng thuyû phaân

...H2N CH CO NH CH CO NH CH CO ...NH CHCOOH + (n - 1)H 2O R1 R2 R3 Rn H+ hoaëc OH H2NCHCOOH+H2NCHCOOH+H2NCHCOOH + ... + H2NCHCOOH R1 R2 R3 Rn

b. Phaûn öùng maøu biure Trong moâi tröôøng kieàm, Cu(OH)2 taùc duïng vôùi peptit cho maøu tím (maøu cuûa hôïp chaát phöùc ñoàng vôùi peptit coù töø 2 lieân keát peptit trôû leân). II – PROTEIN 1. Khaùi nieäm: Protein laø nhöõng polipeptit cao phaân töû coù khoái löôïng phaân töû töø vaøi chuïc nghìn ñeán vaøi trieäu. Phaân loaïi: * Protein ñôn giaûn: Laø loaïi protein maø khi thuûy phaân chæ cho hoãn hôïp caùc αamino axit. Thí duï: anbumin cuûa loøng traéêng tröùng, fibroin cuûa tô taèm,… * Protein phöùc taïp: Ñöôïc taïo thaønh töø protein ñôn giaûn coäng vôùi thaønh phaàn “phi protein”. Thí duï: nucleoprotein chöùa axit nucleic, lipoprotein chöùa chaát beùo,… 2. Caáu taïo phaân töû Ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu goác α-amino axit noái vôùi nhau baèng lieân keát peptit. ... NH CH C N CH C NH CH C ... hay R1 O H R2 O R3 O

NH CH C Ri O n

(n ≥ 50) V. CUÛNG COÁ 1. Peptit laø gì ? Lieân keát peptit laø gì ? Coù bao nhieâu lieân keát peptit trong moät phaân töû tripeptit ? Vieát CTCT vaø goïi teân caùc tripeptit coù theå ñöôïc hình thaønh töø glyxin, alanin vaø phenylalanin (C6H5CH2−CH(NH2)−COOH, vieát taét laø Phe) 2. Hôïp chaát naøo sau ñaây thuoäc loaïi ñipeptit ? A. H2N−CH2−CONH−CH2CONH−CH2COOH B. H2N−CH2CONH−CH(CH3)−COOH C. H2N−CH2CH2−CONH−CH2CH2COOH D. H2N−CH2CH2CONH−CH2COOH 3. Thuoác thöû naøo sau ñaây duøng ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô, glixerol, etanol vaø loøng traéng tröùng ? A. NaOH B. AgNO3/NH3 C. Cu(OH)2 D. HNO3 VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 3 trang 55 (SGK). 2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi PEPTIT VAØ PROTEIN

34

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 18

PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät. - Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein. 2. Kó naêng: - Nhaän daïng maïch peptit. - Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein. - Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 3. Tính chaát a. Tính chaát vaät lí:  GV bieåu dieãn thí nghieäm veà söï hoaø - Nhieàu protein hình caàu tan ñöôïc trong tan vaø ñoâng tuï cuûa loøng traéng tröùng. nöôùc taïo thaønh dung dòch keo vaø ñoâng  HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt. tuï laïi khi ñun noùng.  GV toùm taét laïi moät soá tính chaát vaät Thí duï: Hoaø tan loøng traéng tröùng vaøo lí ñaëc tröng cuûa protein. nöôùc, sau ñoù ñun soâi, loøng traéng tröùng seõ ñoâng tuï laïi. - Söï ñoâng tuï vaø keát tuûa protein cuõng xaûy ra khi cho axit, bazô vaø moät soá muoái vaøo dung dòch protein. b. Tính chaát hoaù hoïc  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa - Bò thuyû phaân nhôø xt axit, bazô hoaëc enzim protein. Protein → chuoãi polipeptit → α-amino axit  GV bieåu dieãn thí nghieäm phaûn öùng - Coù phaûn öùng maøu biure vôùi Cu(OH)2 maøu biure. HS quan saùt hieän töôïng xaûy → maøu tím ra, nhaän xeùt.  GV ?: Vì sao protein coù tính chaát hoaù hoïc töông töï peptit. 4. Vai troø cuûa protein ñoái vôùi söï  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc soáng taàm quan troïng cuûa protein. (SGK) III – KHAÙI NIEÄM VEÀ ENZIM VAØ AXIT NUCLEIC 1. Enzim Hoaït ñoäng 2 a. Khaùi nieäm: Laø nhöõng chaát haàu 35

heát coù baûn chaát protein, coù khaû naêng xuùc taùc cho caùc quaù trình hoaù hoïc, ñaëc bieät trong cô theå sinh vaät. * Teân cuûa enzim: Xuaát phaùt töø teân cuûa phaûn öùng hay chaát phaûn öùng theâm ñuoâi aza. Thí duï: enzim amilazaõt cho quaù trình thuyû phaân tinh boät (amylum) thaønh matozô. b. Ñaëc ñieåm cuûa enzim - Hoaït ñoäng xt cuûa enzim coù tính choïn loïc raát cao: moãi enzim chæ xuc taùc cho moät söï chuyeån hoaù nhaát ñònh. - Toác ñoä phaûn öùng nhôø xuùc taùc enzim raát lôùn, thöôøng lôùn gaáp töø 109 ñeán 1011 laàn toác ñoä cuûa cuøng phaûn öùng nhôø xuùc taùc hoaù hoïc. 2. Axit nucleic a. Khaùi nieäm: Axit nucleic laø polieste  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: cuûa axit photphoric vaø pentozô - Ñònh nghóa chung veà axit nucleic. (monosaccarit coù 5C); moãi pentozô laïi - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa axit nucleic. lieân keát vôùi moät bazô nitô (ñoù laø caùc hôïp chaát dò voøng chöùa nitô ñöôïc kí hieäu laø A, C, G, T, U). * Axit nucleic thöôøng toâng taïi döôùi daïng keát hôïp vôùi protein goïi laø nucleoprotein. Axit nucleic coù hai loaïi ñöôïc kí hieäu laø  GV thoâng baùo cho HS bieát vai troø quan AND vaø ARN. b. Vai troø troïng cuûa axit nucleic trong hoaït ñoäng - Axit nucleic coù vai troø quan troïng baäc soáng cuûa cô theå. nhaát trong caùc hoaït ñoäng cuûa cô theå, nhö söï toång hôïp protein, söï chuyeån caùc thoâng tin di truyeàn. - AND chöùa caùc thoâng tinh di truyeàn. Noù laø vaät lieäu di truyeàn ôû caáp ñoä phaân töû mang thoâng tinh di truyeàn maõ hoaù cho hoaït ñoäng sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caùc cô theå soáng. - ARN chuû yeáu naèm trong teá baøo chaát, noù tham gia vaøo quaù trình giaûi maõ thoâng tinh di truyeàn. V. CUÛNG COÁ 1. Phaân bieät caùc khaùi nieäm: a) Peptit vaø protein b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn. 2. Xaùc ñònh phaân töû khoái gaàn ñuùng cuûa moät hemoglobin (huyeát caàu toá) chöùa 0,4% Fe veà khoái löôïng (moãi phaân töû hemoglobin chæ chöùa 1 nguyeân töû saét). VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 3 → 6 trang 55 (SGK). 2. HS veà nhaø giaûi quyeát baøi taäp sau:  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà enzim.  GV yeâu caàu HS cho bieát: - Teân goïi cuûa caùc enzim. - Ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim. - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim.

Chaát Vaán ñeà Coâng thöùc chung

Amin baäc 1 RNH2

Amino axit

R CH COOH NH2 Tính chaát hoaù hoïc

NH2

+ HCl + NaOH + R’OH/khí HCl + Br2 36

Protein

... HN CH CO NH CH CO ... R1 R2

(dd)/H2O Truøng ngöng Phaûn öùng biure + Cu(OH)2 3. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA AMIN, AMINO AXIT VAØ PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 19

LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA AMIN, AMINO AXIT VAØ PROTEIN

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: So saùnh, cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo cuõng nhö tính chaát cuûa amin, amino axit vaø protein. 2. Kó naêng: - Laøm baûng toång keát veà caùc hôïp chaát quan troïng trong chöông. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng döôùi daïng toång quaùt cho caùc hôïp chaát amin, amino axit. - Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn amin, amino axit vaø protein. 3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung quanh. II. CHUAÅN BÒ: - Baûng toång keát moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa amin, amino axit. - Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät caùc khaùi nieäm: a) Peptit vaø protein b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Baøi 1: Dung dòch naøo döôùi ñaây laøm Hoaït ñoäng 1 quyø tím hoaù xanh ?  HS 1 choïn ñaùp aùn phuø hôïp. A. CH3CH2CH2NH2 B. H2N−CH2−COOH C. C6H5NH2 D.  HS 2 nhaän xeùt veà ñaùp aùn HS 1 choïn. H NCH(COOH)CH CH COOH 2 2 2  GV nhaän xeùt keát quaû. Baøi 2: C2H5NH2 tan trong nöôùc khoâng phaûn öùng vôùi chaát naøo trong soá caùc chaát sau ? A. HCl B. H2SO4 C. NaOH D. Quyø tím Baøi 3: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng giöõa tirozin

HO

CH2 CH COOH NH2 Vôùi caùc chaát sau ñaây:

Hoaït ñoäng 2 37

 GV ?: tirozin thuoäc loaïi hôïp chaát gì ?  HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc veà amino axit ñeå hoaøn thaønh PTHH cuûa phaûn öùng.

a) HCl c) NaOH (hôi baõo hoaø)

b) Nöôùc brom d) CH3OH/HCl

Giaûi a) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + HCl → HO-C6H4-CH2-CH(NH3Cl)-COOH b) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2Br2 → HO-C6H2Br2-CH2-CH(NH2)-COOH + 2HBr c) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2NaOH → NaO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COONa + 2H2O HCl baõ o hoaø d)HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH +CH3OH HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOCH3 + H2O Baøi 4: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân bieät dung dòch töøng chaát trong  HS döïa treân tính chaát hoaù hoïc ñaëc caùc nhoùm chaát sau: tröng cuûa caùc chaát ñeå giaûi quyeát baøi a) CH3NH2, H2N-CH2-COOH, CH3COONa taäp. b) C6H5NH2, CH3-CH(NH2)-COOH, C3H5(OH)3, CH3CHO Giaûi a) CH3NH2 H2N-CH2CH3COONa COOH Quyø tím − Xanh (1) (nhaän ra Xanh (2) glyxin) Dd HCl khoùi − traéng b) CH3 CH COOH CH2 CH CH2 C6H5NH2 CH3CHO NH2 OH OH OH Cu(OH)2, laéc Dd trong suoát nheï − − maøu xanh lam ↓ ñoû gaïch (2) (1) Cu(OH)2, t0 − − Dung dòch Br2 ↓ traéng (3) − Baøi 5: Cho 0,01 mol amino axit A taùc duïng vöøa ñuû vôùi 80 ml dung dòch HCl 0,125M; sau phaûn öùng ñem coâ caïn thì thu ñöôïc 1,815g muoái. Neáu trung hoaø A baèng moät löôïng vöøa ñuû NaOH thì thaáy tæ leä mol giöõa A vaø NaOH laø 1:1. a) Xaùc ñònh CTPT vaø CTCT cuûa A, bieát raèng phaân töû cuûa A coù maïch cacbon Hoaït ñoäng 3 khoâng phaân nhaùnh vaø A thuoäc loaïi α- amino axit  GV daãn daét HS giaûi quyeát baøi toaùn. b) Vieát CTCT caùc ñoàng phaân coù theå  HS töï giaûi quyeát döôùi söï höôùng daãn cuûa A vaøgoïi teân chuùng theo danh cuûa GV. phaùp theá, khi - thay ñoåi vò trí nhoùm amino. - thay ñoåi caáu taïo goác hiñrocacbon vaø nhoùm amino vaãn ôû vò trí α. Giaûi a) CTCT cuûa A CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH COOH NH2 b) - Thay ñoåi vò trí nhoùm amino

38

7

6

5

4

3

2

1

CH3 CH2 CH2 CH2 CH CH2 COOH NH2 axit 3-aminoheptanoic

… V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp. VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

Ngaøy soaïn:............/............ CHÖÔNG 4:

POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

Tie át 20

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime. - HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng. 2. Kó naêng: - Phaân loaïi vaø goïi teân polime. - So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng. - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime. 3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát phöông trình phaûn öùng taïo polime töø caùc monome sau: CH2=CH2, H2N[CH2]5COOH vaø cho bieát teân cuûa caùc phaûn öùng ñoù. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – KHAÙI NIEÄM: Polime laø nhöõng hôïp chaát coù phaân töû khoái lôùn do nhieàu Hoaït ñoäng 1 ñôn vò cô sôû goïi laø maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø Thí duï:polietilen (CH2 CH2 )n, nilon-6 ( NH [CH2]5 CO )n cho bieát ñònh nghóa veà polime.  HS cho thí duï. Giaûi thích caùc khaùi - n: Heä soá polime hoaù hay ñoä polime nieäm nhö: heä soá polime hoaù, monome. hoaù.  HS ñoïc SGK vaø cho bieát caùch goïi teân - Caùc phaân töû nhö CH2=CH2, polime. Vaän duïng vaøo moät soá thí duï cuï H2N[CH2]5COOH: monome theå. (Vieát PTHH, chæ roõ monome, heä soá * Teân goïi: Gheùp töø poli tröôùc teân monome. Neáu teân cuûa monome goàm hai truøng hôïp). cuïm töø trôû leân thì ñöôïc ñaët trong daáu ngoaëc ñôn. Thí duï: polietilen( CH2 CH2 )n; poli(vinyl clorua) ( CH2 CHCl )n * Moät soá polime coù teân rieâng: Thí duï: Teflon: CF2 CF2 n 39

Nilon-6:

Hoaït ñoäng 2  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu truùc phaân töû polime. Cho thí duï.  GV söû duïng moâ hình caùc kieåu maïch polime ñeå minh hoaï cho HS.

NH [CH2]5 CO n Xenlulozô: (C6H10O5)n II – ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TRUÙC  Maïch khoâng phaân nhaùnh: amilozô, tinh boät,…  Maïch phaân nhaùnh: amilopectin, glicogen,…  Maïng khoâng gian: cao su löu hoaù, nhöïa bakelit,… oooooooooooo ooooo oooo o o o o oo o o o o o o oooooo b) ooooooooooooooo oo ooooooo oo o o oo o o o o o oo o o o o oo c) ooooooooooooo ooooooooo o oo o o o o o o o o o oo oo o o o oo ooooooooo o oooooooooo o oooooooooooooooooooo oooooooooooooooooo

a) ooooooooooooooo

Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát moät soá tính chaát vaät lí cuûa polime.  GV laáy moät soá taùc duïng veà caùc saûn phaåm polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát ñeå chöùng minh theâm cho tính chaát vaät lí cuûa caùc saûn phaåm polime.

a) maïng khoâ ng phaâ n nhaù nh b) maïng phaâ n nhaù nh c) maïng khoâ ng gian

III – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ Caùc polime haàu heát laø nhöõng chaát raén, khoâng bay hôi, khoâng coù nhieät ñoä noùng chaûy xaùc ñònh. Polime khi noùng chaûy cho chaát loûng nhôùt, ñeå nguoäi raén laïi goïi laø chaát nhieät deûo. Polime khoâng noùng chaûy, khi ñun bò phaân huyû goïi laø chaát nhieät raén. IV – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC 1. Phaûn öùng phaân caét maïch cacbon  Polime coù nhoùm chöùc trong maïch deã bò thuyû phaân H+, t0

Thí duï:(C6H10O5)n +nH2O nC6H12O6 Tinh boä t Glucozô  Polime truøng hôïp bò nhieät phaân ôû nhieät ñoä thích hôïp taïo thaønh caùc ñoaïn ngaén, cuoái cuøng thaønh monome ban ñaàu (phaûn öùng giaûi truøng hôïp hay phaûn öùng ñepolime hoaù) 0

300 C CH CH2 nCH CH2 C6H5 C6H5 n  GV giôùi thieäu caùc phaûn öùng hoaù polistiren stiren hoïc cuûa polime. 2. Phaûn öùng giöõ nguyeân maïch  HS nghieân cöùu SGK vaø vieát caùc PTHH cacbon ñeå minh hoaï. Cl

Thí duï:

CH2 CH C CH2 +nHCl CH2 CH2 C CH2 CH3 CH3 n n poliisopren poliisopren hiñroclo hoaù 3. Phaûn öùng taêng maïch polime  Phaûn öùng löu hoaù chuyeån cao su thaønh cao su löu hoaù.  Phaûn öùng chuyeån nhöïa rezol thaønh nhöïa rezit.

40

OH

OH

CH2

CH2 CH2OH n +

CH2

+nH2O CH2

CH2 OH

t0

n

OH

n

V. CUÛNG COÁ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc khoâng ? Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 6 trang 64 (SGK). 2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 21

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime. - HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng. 2. Kó naêng: - Phaân loaïi vaø goïi teân polime. - So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng. - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime. 3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc khoâng ? Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC V – PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHEÁ 1. Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp Hoaït ñoäng 1 laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) gioáng nhau hay töông töï  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nhau thaønh phaân töû lôùn (polime). nghóa veà phaûn öùng truøng hôïp ?  GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng hôïp  Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham gia phaûn öùng truøng hôïp maø chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho laø trong phaân töû phaûi coù lieân keát bieát moät monome muoán tham gia ñöôïc boäi (CH2=CH2, CH2=CH-Cl, CH2=CH-CH-CH2, phaûn öùng truøng hôïp thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù phaûi thoaõ …) hoaëc laø voøng keùm beàn coù theå 41

maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ?  GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh.

môû ra nhö:

Thí duï:

CH2 CH2 C O CH2 CH2, H2C O CH2 CH2 NH,...

nCH2 CH Cl

xt, t0, p

vinyl clorua

CH2 CH2 C O H2C CH2 CH2 NH caprolactam

 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà phaûn öùng truøng ngöng ?  GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng ngöng maø chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho bieát moät monome muoán tham gia ñöôïc phaûn öùng truøng ngöng thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù phaûi thoaõ maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ?  GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh.

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá öùng duïng quan troïng cuûa caùc polime.

CH2 CH Cl n

poli(vinyl clorua) t0, xt

NH[CH2]5CO n capron

2. Phaûn öùng truøng ngöng CH2 CH2 C O 0 t , xt H2C NH[CH2]5CO n CH2 CH2 NH caprolactam

capron

nHOOC-C6H4-COOH + nHOCH 2-CH2OH

t0

CO C6H4-CO OC2H4 O n +2nH2O  Truøng ngöng laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn (polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng phaân töû nhoû khaùc (thí duï H2O).  Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham gia phaûn öùng truøng ngöng laø trong phaân töû phaûi coù ít nhaát hai nhoùm chöùc coù khaû naêng phaûn öùng. VI – ÖÙNG DUÏNG: Vaät lieäu polime phuïc vuï cho saûn xuaát vaø ñôøi soáng: Chaát deûo, tô sôïi, cao su, keo daùn.

V. CUÛNG COÁ 1. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng hôïp ? A. Poli(vinyl clorua)  B. Polisaccarit C. Protein D. Nilon-6,6 2. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng ngöng ? A. Nilon-6,6  B. Polistiren C. Poli(vinyl clorua)D. Polipropilen 3. Töø caùc saûn phaåm hoaù daàu (C6H6 vaø CH2=CH2) coù theå toång hôïp ñöôïc polistiren, chaát ñöôïc duøng ñeû saûn xuaát nhöïa trao ñoåi ion. Haõy vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra (coù theå duøng theâm caùc hôïp chaát voâ cô caàn thieát). VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 2 → 5 trang 64 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi VAÄT LIEÄU POLIME

42

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 22

VAÄT LIEÄU POLIME (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn. - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng. 2. Kó naêng: - So saùnh caùc loaïi vaät lieäu. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång hôïp. - Giaûi caùc baøi taäp polime. 3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. II. CHUAÅN BÒ: - Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,… - Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät söï truøng hôïp vaø truøng ngöng veà caùc maët: phaûn öùng, monome vaø phaân töû khoái cuûa polime so vôùi monome. Laáy thí duï minh hoaï. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – CHAÁT DEÛO  GV neâu vaán ñeà: Hieän nay do taùc 1. Khaùi nieäm veà chaát deûo vaø vaät duïng cuûa moâi tröôøng xung quanh (khoâng khí, nöôùc, khí thaûi,…) kim loaïi vaø lieäu compozit - Chaát deûo laø vaät lieäu polime coù tính hôïp kim bò aên moøn raát nhieàu, trong khi deûo. ñoù caùc khoaùng saûn naøy nagyø caøng caïn kieät. Vì vaäy vieäc ñi tìm caùc nguyeân - Vaät lieäu compozit laø vaät lieäu hoãn hôïp goàm ít nhaát hai thaønh phaàn phaân lieäu môùi laø caàn thieát. Moät trong caùc gaûi phaùp laø ñieàu cheá vaät lieäu polime. taùn vaøo nhau vaø khoâng tan vaøo nhau. Thaønh phaàn cuûa vaät lieäu compozit  Gv yeâu caàu HS ñoïc SGK vaø cho bieát 43

ñònh nghóa veà chaát deûo, vaät lieäu compozit. Theá naøo laø tính deûo ? Cho thí duï khi nghieân cöùu SGK.

goàm chaát neàn (polime) vaø caùc chaát phuï gia khaùc. Caùc chaát neàn coù theå laø nhöïa nhieät deûo hay nhöïa nhieät raén. Chaát ñoän coù theå laø sôïi (boâng, ñay, poliamit, amiaêng,…) hoaëc boät (silicat, boät nheï (CaCO3), boät tan (3MgO.4SiO2.2H2O),… 2. Moät soá polime duøng laøm chaát deûo a) Polietilen (PE): CH2 CH2 n PE laø chaát deûo meàm, noùng chaûy ôû nhieät ñoä treân 1100C, coù tính “trô töông ñoái” cuûa ankan maïch khoâng phaân nhaùnh, ñöôïc duøng laøm maøng moûng, vaät lieäu ñieän, bình chöùa,…

 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PE.  HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PE, ñaëc ñieåm cuûa PE.

 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PVC.  HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PVC, ñaëc ñieåm cuûa PVC.

b) Poli (vinyl clorua) (PVC): CH2 CH

Cl n PVC laø chaát raén voâ ñònh hình, caùch ñieän toát, beàn vôùi axit, ñöôïc duøng laøm vaät lieäu caùch ñieän, oáng daãn nöôùc, vaûi che möa.

 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PMM.  HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PMM, ñaëc ñieåm cuûa PMM.

CH3 C COOCH3 n

c) Poli (metyl metacylat)CH : 2

Laø chaát raén trong suoát cho aùnh saùng truyeàn qua toát (gaàn 90%) neân ñöôïc duøng cheá taïo thuyû tinh höõu cô plexiglat. d) Poli (phenol fomanñehit) (PPF)

Coù 3 daïng: Nhöïa novolac, nhöïa rezol vaø nhöïa rezit

 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng truøng hôïp PPF.  HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng duïng cuûa PPF, ñaëc ñieåm cuûa PPF.

- Sô ñoà ñieàu cheá nhöïa novolac: OH

OH

n

+nCH2O

n

OH CH2

OH

CH2

n

CH2

... CH2

OH

OH

0 > 140 C

Nhöïa rezol

ñeånguoä i

nhöïa novolac

OH OHCH2

OH CH2

OH CH2

CH2OH

nhöïa novolac

- Ñieàu cheá nhöïa rezol: Ñun noùng hoãn hôïp phenol vaø fomanñehit theo tæ leä mol 1:1,2 (xt kieàm), thu ñöôïc nhöïa rezol. - Ñieàu cheá nhöïa rezit:

OH CH2

CH2

-nH2O

ancol o-hiñroxibenzylic

OH

OH

+ 0 CH2OH H , 75 C

OH

CH2 ...

CH2OH OH

Nhöïa rezit

OH CH2

Nhöïa rezit OH

CH2 CH2OH

CH2

Moä t ñoaïn maïch phaâ n töûnhöïa rezol

44

OH

OH CH2

OH CH2

CH2

CH2 CH2

CH2

CH2

CH2

Moä t ñoaïn maïch phaâ n töûnhöïa rezit

Hoaït ñoäng 2 II – TÔ  HS ñoïc SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà 1. Khaùi nieäm - Tô laø nhöõng polime hình sôïi daøi vaø tô, caùc ñaëc ñieåm tô. maûnh vôùi ñoä beàn nhaát ñònh. - Trong tô, nhöõng phaân töû polime coù maïch khoâng phaân nhaùnh, saép xeáp song song vôùi nhau. 2. Phaân loaïi a) Tô thieân nhieân (saün coù trong thieân nhieân) nhö boâng, len, tô taèm. b) Tô hoaù hoïc (cheá taïo baèng phöông phaùp hoaù hoïc)  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø - Tô toång hôïp (cheá taïo töø polime toång cho bieát caùc loaïi tô vaø ñaëc ñieåm cuûa hôïp): tô poliamit (nilon, capron), tô vinylic noù. theá (vinilon, nitron,…) - Tô baùn toång hôïp hay tô nhaân taïo (xuaát phaùt töø polime thieân nhieân nhöng ñöôïc cheá bieán theâm baèng con ñöôøng hoaù hoïc): tô visco, tô xenlulozô axetat,… 3. Moät soá loaïi tô toång hôïp thöôøng gaëp a) Tô nilon-6,6  HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa t0 phaûn öùng toång hôïp tô nilon-6,6 vaø neâu nH2N CH2]6 NH2 + nHOOC-[CH2]4-COOH nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi tô naøy.

NH [CH2]6 NHCO [CH2]4 CO n +2nH2O

poli(hexametylen añipamit) hay nilon-6,6

- Tính chaát: Tô nilon-6,6 dai, beàn, meàm maïi, oùng möôït, ít thaám nöôùc, giaët mau khoâ nhöng keùm beàn vôùi nhieät, vôùi axit vaø kieàm. - ÖÙng duïng: Deät vaûi may maëc, vaûi loùt saêm loáp xe, deät bít taát, beän laøm daây caùp, daây duø, ñan löôùi,… b) Tô nitron (hay olon)  HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp tô nitron vaø neâu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi tô naøy.

nCH2 CH CN acrilonitrin

RCOOR', t0

CH2 CH CN n poliacrilonitrin

- Tính chaát: Dai, beàn vôùi nhieät vaø giöõ nhieät toát. - ÖÙng duïng: Deät vaûi, may quaàn aùo aám, beän len ñan aùo reùt. V. CUÛNG COÁ: 1. Trong caùc nhaän xeùt döôùi ñaây, nhaän xeùt naøo khoâng ñuùng ? A. Moät soá chaát deûo laø polime nguyeân chaát. B. Ña soá chaát deûo, ngoaøi thaønh phaàn cô baûn laø polime coøn coù caùc thaønh phaàn khaùc. C. Moät soá vaät lieäu compozit chæ laø polime.  D. Vaät lieäu compozit chöùa polime vaø caùc thaønh phaàn khaùc. 2. Tô nilon-6,6 thuoäc loaïi 45

A. tô nhaân taïo B. tô baùn toång hôïp C. tô thieân nhieân D. tô toång hôïp 3. Tô visco khoâng thuoäc loaïi A. tô hoaù hoïc B. tô toång hôïp C. tô baùn toång hôïp D. tô nhaân taïo 4. Nhöïa phenol-fomanñehit ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ñun noùng phenol vôùi dung dòch A. CH3COOH trong moâi tröôøng axit. B. CH3CHO trong moâi tröôøng axit. C. HCOOH trong moâi tröôøng axit. D. HCHO trong moâi tröôøng axit.  5. Khi clo hoaù PVC, tính trung bình cöù k maét xích trong maïch PVC phaûn öùng vôùi moät phaân töû clo. Sau khi clo hoaù, thu ñöôïc moät polime chöùa 63,96% clo veà khoái löôïng. Giaù trò cuûa k laø A. 3 B. 4 C. 5 D. 6 6. Trong caùc yù kieán döôùi ñaây, yù kieán naøo ñuùng ? A. Ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå eùp thaønh gaïch, ngoùi; vaäy ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc laø chaát deûo. B. Thaïch cao nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå naën thaønh töôïng; vaäy ñoù laø moät chaát deûo. C. Thuyû tinh höõu cô (plexiglas) raát cöùng vaø beàn ñoái vôùi nhieät; vaäy ñoù khoâng phaûi laø chaát deûo. D. Tính deûo cuûa chaát deûo chæ theå hieän trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh; ôû caùc ñieàu kieän khaùc, chaát deûo coù theå khoâng deûo. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 4 trang 72 SGK 2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 23

VAÄT LIEÄU POLIME(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn. - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng. 2. Kó naêng: - So saùnh caùc loaïi vaät lieäu. - Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång hôïp. - Giaûi caùc baøi taäp polime. 3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. II. CHUAÅN BÒ: 46

- Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,… - Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 III – CAO SU 1. Khaùi nieäm: Cao su laø vaät lieäu coù  HS ñoïc SGK vaø quan saùt sôïi daây sao tính ñaøn hoài. su laøm maãu cuûa GV, cho bieát ñònh nghóa cao su, phaân loaïi cao su. 2. Phaân loaïi: Coù hai loaïi cao su: Cao su thieân nhieân vaø cao su toång hôïp.  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø a) Cao su thieân nhieân cho bieát caáu truùc phaân töû cuûa sao su thieân nhieân.  Caáu taïo: 0

250-300 C Cao su thieân nhieân isopren  Cao su thieân nhieân laø polime cuûa isopren:

CH2 C CH CH2 n~ ~1.500 - 15.000 n CH3  HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính  Tính chaát vaø öùng duïng chaát cuûa cao su thieân nhieân vaø tính - Cao su thieân nhieân coù tính ñaøn hoài, chaát cuûa noù. khoâng daãn ñieän vaø nhieät, khoâng  GV lieân heä nöôùc ta do ñieàu kieän ñaát thaám khí vaø nöôùc, khoâng tan trong ñai vaø khí haäu raát thuaän tieän cho vieäc nöôùc, etanol, axeton,…nhöng tan trong troàng caây sao su, caây coâng nghieäp coù xaêng, benzen. giaù trò cao. - Cao su thieân nhieân tham gia ñöôïc phaûn öùng coäng (H2, HCl, Cl2,…) do trong phaân töû coù chöùa lieân keát ñoâi. Taùc duïng ñöôïc vôùi löu huyønh cho cao su löu hoaù coù tính ñaøn hoài, chòu nhieät, laâu moøn, khoù hoaø tan trong caùc dung moâi hôn so vôùi cao su thöôøng. - Baûn chaát cuûa quaù trình löu hoaù cao su (ñun noùng ôû 1500C hoãn hôïp cao su vaø löu huyønh vôùi tæ leä khoaûng 97:3 veà khoái löôïng) laø taïo caàu noái −S−S− giöõa caùc maïch cao su taïo thaønh maïng löôùi.

S

S

S

S S

S

S

 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa cao su toång hôïp.

S

0

,t  nS   →

b) Cao su toång hôïp: Laø loaïi vaät lieäu polime töông töï cao su thieân nhieân, thöôøng ñöôïc ñieàu cheá töø caùc ankañien baèng phaûn öùng truøng hôïp.  Cao su buna

 HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp cao su buna vaø nCH CH CH CH Na CH2 CH CH CH2 n 2 2 0 t , xt cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao buta-1,3-ñien polibuta-1,3-ñien su naøy. Cao su buna coù tính ñaøn hoài vaø ñoä beàn keùm cao su thieân nhieân.  HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH  Cao su buna-S vaø buna-N cuûa phaûn öùng toång hôïp cao su buna-S 47

vaø buna-N vaø cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao su naøy.

t0

nCH2 CH CH CH2 +nCH CH2 xt C6H5 buta-1,3-ñien stiren t0,p

nCH2 CH CH CH2 +nCH2 CH xt CN buta-1,3-ñien acrilonitrin

 HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù cho bieát ñònh nghóa keo daùn vaø neâu baûn chaát cuûa keo daùn.  HS nghieân cöùu SGK vaø lieân heä thöïc teá sau ñoù cho bieát ñònh nghóa nhöïa vaù xaêm vaø caùch duøng noù.  GV yeâu caàu HS neâu nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa keo daùn epoxi, sau khi nghieân cöùu SGK.  GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp keo daùn ure-fomañehit vaø neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi keo daùn naøy. nH2N-CO-NH2 +nCH2O ure

fomanñehit

H+, t0

CH2 CH CH CH2 CH CH2 n C6H5 cao su buna-S CH2 CH CH CH2 CH CH2 n CN cao su buna-N

IV – KEO DAÙN TOÅNG HÔÏP 1. Khaùi nieäm: Keo daùn laø vaät lieäu coù khaû naêng keát dính hai maûnh vaät lieäu raén gioáng hoaëc khaùc nhau maø khoâng laøm bieán ñoåi baûn chaát cuûa caùc vaät lieäu ñöôïc keát dính. 2. Moät soá loaïi keo daùn toång hôïp thoâng duïng a) Nhöïa vaù saêm: Laø dung dòch ñaëc cuûa cao su trong dung moâi höõu cô. b) Keo daùn epoxi: Laøm töø polime coù chöùa nhoùm epoxi CH2 CH O c) Keo daùn ure-fomanñehit nH2N-CO-NH2 + nCH 2=O

t0, xt

HN CO NH CH2 n +nH2O

nH2N-CO-NH-CH2OH monomemetylolure

V. CUÛNG COÁ 1. Keát luaän naøo sau ñaây khoâng hoaøn toaøn ñuùng ? A. Cao su laø nhöõng polime coù tính ñaøn hoài. B. Vaät lieäu compozit coù thaønh phaàn chính laø polime. C. Nilon-6,6 thuoäc loaïi tô toång hôïp. D. Tô taèm thuoäc loaïi tô thieân nhieân. 2. Tô taèm vaø nilon-6,6 ñeàu A. coù cuøng phaân töû khoái. B. thuoäc loaïi tô toång hôïp. C. thuoäc loaïi tô thieän nhieân. D. chöùa caùc loaïi nguyeân toá gioáng nhau trong phaân töû. 3. Phaân töû khoái trung bình cuûa poli(hexametylen añipamit) laø 30.000, cuûa sao su töï nhieân laø 105.000. Haõy tính soá maét xích (trò soá n) gaàn ñuùng trong CTPT moãi loaïi polime treân. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 3, 5, 6 trang 72-73 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 24

LUYEÄN TAÄP: POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá nhöõng hieåu bieát veà caùc phöông phaùp ñieàu cheá polime. - Cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo maïch polime. 2. Kó naêng: 48

- So saùnh hai phaûn öùng truøng hôïp vaø truøng ngöng ñeå ñieàu cheá polime (ñònh nghóa, saûn phaåm, ñieàu kieän). - Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát polime. 3. Thaùi ñoä: HS khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa hôïp chaát polime trong cuoäc soáng, saûn xuaát vaø bieát aùp duïng söï hieåu bieát veà caùc hôïp chaát polime trong thöïc teá. II. CHUAÅN BÒ: Heä thoáng caâu hoûi veà lí thuyeát vaø choïn caùc baøi taäp tieâu bieåu cho baøi hoïc. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp PVC, PVA töø etilen. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Baøi 1: Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ? Hoaït ñoäng 1 A. Polime laø hôïp chaát coù phaân töû khoái lôùn do nhieàu maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân. B. Nhöõng phaân töû nhoû coù lieân keát  HS caên cöù vaøo caùc kieán thöùc ñaõ ñoâi hoaëc voøng keùm beàn goïi laø hoïc veà polime vaø vaät lieäu polime ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp. monome.  C. Heä soá n maét xích trong coâng thöùc polime goïi laø heä soá truøng hôïp. D. Polime toång hôïp ñöôïc taïo thaønh nhôø phaûn öùng truøng hôïp hoaëc phaûn öùng truøng ngöng. Baøi 2: Nhoùm vaät lieäu naøo ñöôïc cheá taïo töø polime thieân nhieân ? A. Tô visco, tô taèm, sao su buna, keo daùn goã. B. Tô visco, tô taèm, phim aûnh.  C. Cao su isopren, tô visco, nilon-6, keo daùn goã. D. Nhöïa bakelit, tô taèm, tô axetat. Baøi 3: Cho bieát caùc monome ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá caùc polime sau: a) ... CH2 CH CH2 CH ... Cl Cl b) ... CF CF CF CF ... 2

Hoaït ñoäng 2  HS phaân tích ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa moãi polime ñeå tìm ra coâng thöùc cuûa monome töông öùng.  HS vieát CTCT cuûa caùc monome. GV quan saùt HS laøm vaø höôùng daãn.

2

2

CH2 C CH CH2 n CH3

d)

NH [CH2]6 CO

n

e)

CO

g)

NH [CH2]6 NH CO [CH2]4 CO

COOCH2

CH2 O

n

n

Giaûi a) CH2=CH−Cl c) CH2=C(CH3)−CH=CH2 COOH e) HOOC

HOCH2 Hoaït ñoäng 3  GV ?: Em haõy cho bieát thaønh phaàn nguyeân toá cuûa da thaät vaø da giaû 49

2

c)

b) CF2=CF2 d) H2N-[CH2]6-

COOH g) H2N-[CH2]6-NH2 CH2OH

HOOC-[CH2]4COOH

Caâu 4: Trình baøy caùch phaân bieät caùc maãu vaät lieäu sau: a) PVC (laøm giaû da) vaø da thaät.

khaùc nhau nhö theá naøo ?  GV giôùi thieäu caùch phaân bieät.

Hoaït ñoäng 4  HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng.  GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi toaùn.

b) Tô taèm vaø tô axetat. Giaûi Trong caû hai tröôøng hôïp (a), (b), laáy moät ít maãu ñoát, neáu coù muøi kheùt ñoù laø da thaät hoaëc tô taèm. Caâu 5: a) Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng ñieàu cheá caùc chaát theo sô ñoà sau: - Stiren → polistiren - Axit ω-aminoenantoic (H2N-[CH2]6-COOH) → polienantamit (nilon-7) b) Ñeå ñieàu cheá 1 taán moãi loaïi polime treân caàn bao nhieâu taán monome moãi loaïi, bieát raèng hieäu suaát cuûa caû 2 quaù trình ñieàu cheá laø 90%. Giaûi a) PTHH CH CH2 CH CH2 t0, p, xt n

n H2N-[CH2]6-COOH

xt, t0

(1)

NH [CH2]6 CO

n

+nH2O

b) Khoái löôïng monome moãi loaïi Theo (1), muoán ñieàu cheá 1 taán polistiren caàn 1.100 90

=1,11 (taán) stiren (H = 90%)

Theo (2), 145 taán H2N-[CH2]-COOH ñieàu cheá 127 taán polime. mH2N[CH2]6COOH =

145 127

=1,14 (taán)

Vì H=90%→mH2N[CH2]6COOH thöïc teá =1,14. 100 90

=1,27 (taán)

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi thöïc haønh MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 24

THÖÏC HAØNH: MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá nhöõng tính chaát ñaëc tröng cuûa protein vaø vaät lieäu polime. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm. + Söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng. 50

+Phaûn öùng maøu cuûa protein (phaûn öùng biure). + Tính chaát cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô khi ñun noùng (tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieïu polime khi ñun noùng). + Phaûn öùng cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô vôùi kieàm (phaûn öùng cuûa vaät lieäu polime vôùi kieàm). 2. Kó naêng: Söû duïng duïng cuï, hoaù chaát ñeå tieán haønh thaønh coâng moät soá thí nghieäm veà tính chaát cuûa polime vaø vaät lieäu polime thöôøng gaëp. 3. Thaùi ñoä: Bieát ñöôïc tính chaát cuûa polime ñeå baûo veä caùc vaät lieäu polime trong cuoäc soáng. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït, ñeøn coàn, keïp goã, giaù ñeå oáng nghieäm, keïp saét (hoaëc panh saét). 2. Hoaù chaát: Dung dòch protein (loøng traéng tröùng) 10%, dung dòch NaOH 30%, CuSO 4 2%, AgNO3 1%, HNO3 20%, maãu nhoû PVC, PE, sôïi len, sôïi xenlulozô (hoaëc sôïi boâng). Duïng cuï, hoaù chaát ñuû cho HS thöïc hieän thí nghieäm theo nhoùm hoaëc caù nhaân. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1. Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh.  GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh nhöõng löu yù trong buoåi thöïc haønh, nhaán maïnh yeâu caàu an toaøn trong khi laøm thí nghieäm vôùi dd axit, dd xuùt. - OÂn taäp moät soá kieán thöùc cô baûn veà protein vaø polime. - Höôùng daãn moät soá thao taùc nhö duøng keïp saét (hoaëc panh saét) keïp caùc maãu PE, PVC, sôïi tô gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn, quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù môùi ñoát caùc vaät lieäu treân ñeå quan saùt.  HS: Theo doõi, laéng nghe. Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: Söï ñoâng tuï cuûa protein  HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng khi ñun noùng daãn cuûa SGK.  GV: Quan saùt, höôùng daãn HS thöïc hieän thí nghieäm, quan saùt söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng. Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Phaûn öùng maøu biure  HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa SGK.  GV: Höôùng daãn HS giaûi thích. Cu(OH)2 taïo thaønh theo phaûn öùng: CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4 Coù phaûn öùng giöõa Cu(OH)2 vôùi caùc nhoùm peptit −CO−NH− taïo saûn phaåm maøu tím. Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieäu polime khi ñun noùng  HS: Tieán haønh thí nghieäm vôùi töøng vaät lieäu polime. - Hô noùng gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn: PE, PVC, sôïi xenlulozô. - Ñoát caùc vaät lieäu treân ngoïn löûa. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích.  GV: Theo doõi, höôùng daãn HS quan saùt ñeå phaân bieät hieän töôïng khi hô noùng 51

caùc vaät lieäu gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn vaø khi ñoát chaùy caùc vaät lieäu ñoù. Töø ñoù coù nhaän xeùt chính xaùc veà caùc hieän töôïng xaûy ra.  HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa moät vaøi vaät lieäu polime vôùi kieàm. daãn cuûa SGK.  GV: Höôùng daãn HS thöïc hieän caùc thí nghieäm. Hoaït ñoäng 6: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh.  GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù veà tieát thöïc haønh.  HS: Thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN. Vieát töôøng trình theo maãu sau. V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: 1. Vieát baûn töôøng trình thí nghieäm 3, 4 theo maãu sau: Hieän töôïng quan saùt ñöôïc töø thí nghieäm vôùi vaät lieäu Thí nghieäm PE (1) PVC (2) Sôïi len (3) Sôïi xenlulozô (4) Hô noùng gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn Ñoát vaät lieäu treân ngoïn löûa ñeøn coàn Dung dòch 1’, 2’ taùc duïng vôùi dd AgNO3 Dung dòch 3’, 4’ taùc duïng vôùi dd CuSO4 2. Tieát sau kieåm tra vieát.

Ngaøy soaïn:............/............ 52

CHÖÔNG 5:

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI

Tie át 27

VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN VAØ CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn. - Caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo tinh theå cuûa caùc kim loaïi. - Lieân keát kim loaïi. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng töø vò trí cuûa kim loaïi suy ra caáu taïo vaø tính chaát, töø tính chaát suy ra öùng duïng vaø phöông phaùp ñieàu cheá. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Baûng phuï veõ sô ñoà caáu taïo nguyeân töû (coù ghi baùn kính nguyeân töû) cuûa caùc nguyeân toá thuoäc chu kì 2. - Tranh veõ 3 kieåu maïng tinh theå vaø moâ hình tinh theå kim loaïi (maïng tinh theå luïc phöông, laäp phöông taâm dieän, laäp phöông taâm khoái). III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 11Na, 20Ca, 13Al. Xaùc ñònh soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø cho bieát ñoù laø nguyeân toá kim loaïi hay phi kim ? 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC TROØ Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN  GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa caùc - Nhoùm IA (tröø H), nhoùm IIA (tröø B) vaø moät nguyeân toá kim loaïi trong baûng tuaàn phaàn cuûa caùc nhoùm IVA, VA, VIA. - Caùc nhoùm B (töø IB ñeán VIIIB). hoaøn. - Hoï lantan vaø actini.  GV gôïi yù ñeå HS töï ruùt ra keát luaän veà vò trí cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn. II – CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI Hoaït ñoäng 2 1. Caáu taïo nguyeân töû - Nguyeân töû cuûa haàu heát caùc nguyeân toá  GV yeâu caàu HS vieát caáu hình kim loaïi ñeàu coù ít electron ôû lôùp ngoaøi electron cuûa caùc nguyeân toá kim cuøng (1, 2 hoaëc 3e). loaïi: Na, Mg, Al vaø caùc nguyeân toá phi kim P, S, Cl. So saùnh soá electron ôû Thí duï: Na: [Ne]3s1 Mg: [Ne]3s2 Al: [Ne]3s23p1 lôùp ngoaøi cuøng cuûa caùc nguyeân - Trong chu kì, nguyeân töû cuûa nguyeân toá töû kim loaïi vaø phi kim treân. Nhaän kim loaïi coù baùn kính nguyeân töû lôùn hôn vaø xeùt vaø ruùt ra keát luaän.  GV duøng baûng phuï veõ sô ñoà caáu ñieän tích haït nhaân nhoû hôn so vôùi caùc taïo nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá nguyeân töû cuûa nguyeân toá phi kim. thuoäc chu kì 2 vaø yeâu caàu HS ruùt ra Thí duï: 11Na 12Mg 13Al 14Si 15P 16S 17Cl nhaän xeùt veà söï bieán thieân cuûa 0,15 0,13 0,12 0,11 0,11 0,10 0,09 ñieän tích haït nhaân vaø baùn kính 7 6 5 7 0 4 9 nguyeân töû. 2. Caáu taïo tinh theå - ÔÛ nhieät ñoä thöôøng, tröø Hg ôû theå loûng, coøn caùc kim loaïi khaùc ôû theå raén vaø coù caáu taïo tinh theå. - Trong tinh theå kim loaïi, nguyeân töû vaø ion kim loaïi naèm ôû nhöõng nuùt cuûa maïng tinh theå. Caùc electron hoaù trò lieân keát yeáu vôùi haït nhaân neân deã taùch khoûi nguyeân töû 53

Hoaït ñoäng 3  GV thoâng baùo veà caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi.  GV duøng moâ hình thoâng baùo 3 kieåu maïng tinh theå cuûa kim loaïi.  HS nhaän xeùt veà söï khaùc nhau cuûa 3 kieåu maïng tinh theå treân.

 GV thoâng baùo veà lieân keát kim loaïi vaø yeâu caàu HS so saùnh lieân keát kim loaïi vôùi lieân keát coäng hoaù trò vaø lieân keát ion.

vaø chuyeån ñoäng töï do trong maïng tinh theå. a) Maïng tinh theå luïc phöông - Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm caùc maët cuûa hình luïc giaùc ñöùng vaø ba nguyeân töû, ion naèm phía trong cuûa hình luïc giaùc. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng. Ví duï: Be, Mg, Zn. b) Maïng tinh theå laäp phöông taâm dieän - Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm caùc maët cuûa hình laäp phöông. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng. Ví duï: Cu, Ag, Au, Al,… c) Maïng tinh theå laäp phöông taâm khoái - Caùc nguyeân töû,ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø taâm cuûa hình laäp phöông. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi chieám 68%, coøn laïi 32% laø khoâng gian troáng. Ví duï: Li, Na, K, V, Mo,… 3. Lieân keát kim loaïi Lieân keát kim loaïi laø lieân keát ñöôïc hình thaønh giöõa caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi trong maïng tinh theå do coù söï tham gia cuûa caùc electron töï do.

V. CUÛNG COÁ: 1. GV treo baûng tuaøn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa 22 nguyeân toá phi kim. Töø ñoù thaáy phaàn coøn laïi cuûa baûng tuaàn hoaøn laø goàm caùc nguyeân toá kim loaïi. 2. Phaân bieät caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi ñeå thaáy trong ñôn chaát, kim loaïi coù lieân keát kim loaïi. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 9 trang 82 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi phaàn TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

54

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 28

TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. - HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. 2. Kó naêng: Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Lieân keát kim loaïi laø gì ? So saùnh lieân keát kim loaïi vôùi lieân keát coäng hoaù trò vaø lieân keát ion. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ  GV yeâu caàu HS neâu nhöõng tính chaát 1. Tính chaát chung: ÔÛ ñieàu kieän thöôøng, caùc kim loaïi ñeàu ôû traïng thaùi vaät lí chung cuûa kim loaïi (ñaõ hoïc ôû raén (tröø Hg), coù tính deûo, daãn ñieän, naêm lôùp 9). daãn nhieät vaø coù aùnh kim. 2. Giaûi thích a) Tính deûo Hoaït ñoäng 2 Kim loaïi coù tính deûo laø vì caùc ion döông trong maïng tinh theå kim loaïi coù theå  HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích tính tröôït leân nhau deã daøng maø khoâng deûo cuûa kim loaïi.  GV ?: Nhieàu öùng duïng quan troïng cuûa taùch rôøi nhau nhôø nhöõng electron töï do chuyeån ñoäng dính keát chuùng vôùi nhau. kim loaïi trong cuoäc soáng laø nhôø vaøo tính deûo cuûa kim loaïi. Em haõy keå teân nhöõng öùng duïng ñoù.

Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính daãn ñieän cuûa kim loaïi.  GV daãn daét HS giaûi thích nguyeân nhaân vì sao ôû nhieät ñoä cao thì ñoä daãn ñieän cuûa kim loaïi caøng giaûm.

Hoaït ñoäng 4  HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính daãn nhieät cuûa kim loaïi.

55

b) Tính daãn ñieän - Khi ñaët moät hieäu ñieän theá vaøo hai ñaàu daây kim loaïi, nhöõng electron chuyeån ñoäng töï do trong kim loaïi seõ chuyeån ñoäng thaønh doøng coù höôùng töø cöïc aâm ñeán cöïc döông, taïo thaønh doøng ñieän. - ÔÛ nhieät ñoä caøng cao thì tính daãn ñieän cuûa kim loaïi caøng giaûm do ôû nhieät ñoä cao, caùc ion döông dao ñoäng maïnh caûn trôû doøng electron chuyeån ñoäng. c) Tính daãn nhieät - Caùc electron trong vuøng nhieät ñoä cao coù ñoäng naêng lôùn, chuyeån ñoäng hoãn loaïn vaø nhanh choùng sang vuøng coù nhieät ñoä thaáp hôn, truyeàn naêng löôïng cho caùc ion döông ôû vuøng naøy neân nhieät ñoä lan truyeàn ñöôïc töø vuøng naøy ñeán vuøng khaùc trong khoái kim loaïi. - Thöôøng caùc kim loaïi daãn ñieän toát

Hoaït ñoäng 5  HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân veà tính aùnh kim cuûa kim loaïi.  GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí khaùc cuûa kim loaïi.

cuõng daãn nhieät toát. d) AÙnh kim Caùc electron töï do trong tinh theå kim loaïi phaûn xaï haàu heát nhöõng tia saùng nhìn thaáy ñöôïc, do ñoù kim loaïi coù veû saùng laáp laùnh goïi laø aùnh kim. Keát luaän: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi gaây neân bôûi söï coù maët cuûa caùc electron töï do trong maïng tinh theå kim loaïi. Khoâng nhöõng caùc electron töï do trong tinh theå kim loaïi, maø ñaëc ñieåm caáu truùc maïng tinh theå kim loaïi, baùn kính nguyeân töû,…cuõng aûnh höôûng ñeán tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi.  Ngoaøi moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa caùc kim loaïi, kim loaïi coøn coù moät soá tính chaát vaät lí khoâng gioáng nhau. - Khoái löôïng rieâng: Nhoû nhaát: Li (0,5g/cm3); lôùn nhaát Os (22,6g/cm3). - Nhieät ñoä noùng chaûy: Thaáp nhaát: Hg (−390C); cao nhaát W (34100C). - Tính cöùng: Kim loaïi meàm nhaát laø K, Rb, Cs (duøng dao caét ñöôïc) vaø cöùng nhaát laø Cr (coù theå caét ñöôïc kính).

V. CUÛNG COÁ 1. Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi ? Giaûi thích. 2. Em haõy keå teân caùc vaät duïng trong gia ñình ñöôïc laøm baèng kim loaïi. Nhöõng öùng duïng cuûa caùc ñoà vaät ñoù döïa treân tính chaát vaät lí naøo cuûa kim loaïi ? VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 8 trang 88 (SGK). 2. Xem tröôùc phaàn TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CHUNG CUÛA KIM LOAÏI

56

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 29

TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS bieát tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi vaø daãn ra ñöôïc caùc PTHH ñeå chöùng minh cho caùc tính chaát hoaù hoïc chung ñoù. - HS hieåu ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi. 2. Kó naêng: Töø vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn, suy ra caáu taïo nguyeân töû vaø töø caáu taïo nguyeân töû suy ra tính chaát cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:  Hoaù chaát: Kim loaïi Na, ñinh saét, daây saét, daây ñoàng, daây nhoâm, haït keõm. Dung dòch HCl, H2SO4 loaõng, dung dòch HNO3 loaõng.  Duïng cuï: OÁng nghieäm, coác thuyû tinh, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi laø gì ? Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung ñoù. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 II. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Trong moät chu kì: Baùn kính nguyeân töû  GV ?: Caùc electron hoaù trò deã taùch ra cuûa nguyeân toá kim loaïi < baùn kính khoûi nguyeân töû kim loaïi ? Vì sao ? nguyeân töû cuûa nguyeân toá phi kim.  GV ?: Vaäy caùc electron hoaù trò deã - Soá electron hoaù trò ít, löïc lieân keát vôùi taùch ra khoûi nguyeân töû kim loaïi. Vaäy tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi laø haït nhaân töông ñoái yeáu neân chuùng deã taùch khoûi nguyeân töû. gì ?  Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi laø tính khöû. M → Mn+ + ne 1. Taùc duïng vôùi phi kim Hoaït ñoäng 2 a) Taùc duïng vôùi clo 0 0 +3 -1 t0  GV ?: Fe taùc duïng vôùi Cl2 seõ thu ñöôïc 2Fe + 3Cl2 2FeCl3 saûn phaåm gì ? b) Taùc duïng vôùi oxi  GV bieåu dieãn thí nghieäm ñeå chöùng 0 0 t0 +3 -2 minh saûn phaåm taïo thaønh sau phaûn 2Al + 3O 2Al2O3 2 öùng treân laø muoái saét (III). 0 0 0 t +8/3 -2  HS vieát caùc PTHH: Al chaùy trong khí O2; 3Fe + 2O Fe3O4 2 Hg taùc duïng vôùi S; Fe chaùy trong khí O2; c) Taùc duïng vôùi löu huyønh Fe + S. Vôùi Hg xaûy ra ôû nhieät ñoä thöôøng, caùc  HS so saùnh soá oxi hoaù cuûa saét trong kim loaïi caàn ñun noùng. FeCl3, Fe3O4, FeS vaø ruùt ra keát luaän veà 0 0 t0 +2 -2 Fe + S FeS söï nhöôøng electron cuûa saét. 0

0

+2 -2

Hg + S HgS 2. Taùc duïng vôùi dung dòch axit  GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa kim loaïi a) Dung dòch HCl, H2SO4 loaõng 0 +1 +2 0 Fe vôùi dung dòch HCl, nhaän xeùt veà soá Fe + 2HCl FeCl2 + H 2 oxi hoaù cuûa Fe trong muoái thu ñöôïc. b) Dung dòch HNO3, H2SO4 ñaëc: Phaûn  GV thoâng baùo Cu cuõng nhö caùc kim öùng vôùi haàu heát caùc kim loaïi (tröø Au, loaïi khaùc coù theå khöû N+5 vaø S+6 trong Pt) HNO3 vaø H2SO4 loaõng veà caùc möùc oxi 0 +5 +2 +2 hoaù thaáp hôn. 3Cu + 8HNO 3 (loaõng) 3Cu(NO3)2 +2NO +4H2O 57

 HS vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng.

0

+6

Cu + 2H 2SO4 (ñaëc)

+2

+4

CuSO4 +SO2 +2H2O

3. Taùc duïng vôùi nöôùc - Caùc kim loaïi coù tính khöû maïnh: kim  GV thoâng baùo veà khaû naêng phaûn loaïi nhoùm IA vaø IIA (tröø Be, Mg) khöû H2O öùng vôùi nöôùc cuûa caùc kim loaïi ôû deã daøng ôû nhieät ñoä thöôøng. nhieät ñoä thöôøng vaø yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa Na vaø Ca vôùi - Caùc kim loaïi coù tính khöû trung bình chæ khöû nöôùc ôû nhieät ñoä cao (Fe, Zn, nöôùc. …). Caùc kim loaïi coøn laïi khoâng khöû  GV thoâng baøo moät soá kim loaïi taùc ñöôïc H2O. duïng vôùi hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao nhö 0 +1 +1 0 Mg, Fe,… 2Na + 2H O 2NaOH + H 2

2

4. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái: Kim  GV yeâu caàu HS vieát PTHH khi cho Fe taùc duïng vôùi dd CuSO4 ôû daïng phaân töû loaïi maïnh hôn coù theå khöû ñöôïc ion cuûa kim loaïi yeáu hôn trong dung dòch muoái vaø ion thu goïn. Xaùc ñònh vai troø cuûa thaønh kim loaïi töï do. caùc chaât trong phaûn öùng treân. 0 +2 +2 0  HS neâu ñieàu kieän cuûa phaûn öùng Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu  (kim loaïi maïnh khoâng taùc duïng vôùi nöôùc vaø muoái tan). V. CUÛNG COÁ: 1. Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa kim loaïi laø gì vaø vì sao kim loaïi coù nhöõng tính chaát ñoù ? 2. Thuyû ngaân deã bay hôi vaø raát ñoäc. Neáu chaúng may nhieät keá thuyû ngaân bò vôõ thì duøng chaát naøo trong caùc chaát sau ñeå khöû ñoäc thuyû ngaân ? A. Boät saét B. Boät löu huyønh C. Boät than D. Nöôùc 3. Dung dòch FeSO4 coù laãn taïp chaát laø CuSO4. Haõy giôùi thieäu phöông phaùp hoaù hoïc ñôn giaûn ñeå coù theå loaïi ñöôïc taïp chaát. Giaûi thích vieäc laøm vaø vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 3, 4, 5 trang 88-89 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI

58

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 30

TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 3)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø yù nghóa cuûa noù. 2. Kó naêng: Döï ñoaùn ñöôïc chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû döïa vaøo quy taéc α. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Hoaøn thaønh caùc PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng sau: Cu + dd AgNO3; Fe + CuSO4. Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát trong phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC III – ÑAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI Hoaït ñoäng 1 1. Caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi  GV thoâng baùo veà caëp oxi hoaù – khöû Ag+ + 1e Ag 2+ cuûa kim loaïi: Daïng oxi hoaù vaø daïng Cu + 2e Cu khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi Fe2++ 2e Fe taïo thaønh caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi. [O] [K]  GV ?: Caùch vieát caùc caëp oxi hoaù – Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng khöû cuûa kim loaïi coù ñieåm gì gioáng moät nguyeân toá kim loaïi taïo neân caëp nhau ? oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi. Thí duï: Caëp oxi hoaù – khöû Ag+/Ag; Cu2+/Cu; Fe2+/Fe Hoaït ñoäng 2 2. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöû  GV löu yù HS tröôùc khi so saùnh tính 2+ chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu /Cu Thí duï: So saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag. vaø Ag+/Ag laø phaûn öùng + 2+ Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2Ag Cu + 2Ag → Cu + 2Ag chæ xaûy ra theo 1 Keát luaän: Tính khöû: Cu > Ag chieàu. Tính oxi hoaù: Ag+ > Cu2+  GV daãn daét HS so saùnh ñeå coù ñöôïc keát quaû nhö beân. Hoaït ñoäng 3: GV giôùi thieäu daõy ñieän 3. Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi hoaù cuûa kim loaïi vaø löu yù HS ñaây laø daõy chöùa nhöõng caëp oxi hoaù – khöû thoâng duïng, ngoaøi nhöõng caëp oxi hoaù – khöû naøy ra vaãn coøn coù nhöõng caëp khaùc. K + Na+ Mg2+ Al 3+ Zn2+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ H+ Cu2+ Ag+ Au3+ Tính oxi hoaùcuû a ion kim loaïi taê ng

K

Na

Mg

Al

Zn

Fe

Ni

Sn

Pb

H2 Cu

Ag

Au

Tính khöûcuû a kim loaïi giaû m

Hoaït ñoäng 4:  GV giôùi thieäu yù nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø quy taéc α.  HS vaän duïng quy taéc α ñeå xeùt chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû. 59

4. YÙ nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi Döï ñoaùn chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû theo quy taéc α: Phaûn öùng giöõa hai caëp oxi hoaù – khöû seõ xaûy ra theo chieàu chaát oxi hoaù maïnh hôn seõ oxi hoaù chaát khöû maïnh hôn, sinh ra chaát oxi hoaù yeáu hôn vaø chaát khöû yeáu hôn.

Thí duï: Phaûn öùng giöõa hai caëp Fe2+/Fe vaø Cu2+/Cu xaûy ra theo chieàu ion Cu2+ oxi hoaù Fe taïo ra ion Fe2+ vaø Cu.

Fe2+

Cu2+

Fe

Cu 2+

2+

Fe + Cu → Fe + Cu Toång quaùt: Giaû söû coù 2 caëp oxi hoaù – khöû Xx+/X vaø Yy+/Y (caëp Xx+/X ñöùng tröôùc caëp Yy+/Y).

Xx+

Yy+

X

Y

Phöông trình phaûn öùng: Yy+ + X → Xx+ + Y V. CUÛNG COÁ 1. Döïa vaøo daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi haõy cho bieát: - Kim loaïi naøo deã bò oxi hoaù nhaát ? - Kim loaïi naøo coù tính khöû yeáu nhaát ? - Ion kim loaïi naøo coù tính oxi hoaù maïnh nhaát. - Ion kim loaïi naøo khoù bò khöû nhaát. 2. a) Haõy cho bieát vò trí cuûa caëp Mn2+/Mn trong daõy ñieän hoaù. Bieát raèng ion H+ oxi hoaù ñöôïc Mn. Vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng. b) Coù theå döï ñoaùn ñöôïc ñieàu gì xaûy ra khi nhuùng laø Mn vaøo caùc dung dòch muoái: AgNO3, MnSO4, CuSO4. Neáu coù, haõy vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng. 3. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöû sau: Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag; Sn2+/Sn vaø Fe2+/Fe. 4. Kim loaïi ñoàng coù tan ñöôïc trong dung dòch FeCl3 hay khoâng, bieát trong daõy ñieän hoaù caëp Cu2+/Cu ñöùng tröôùc caëp Fe3+/Fe. Neáu coù, vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng. 5. Haõy saép xeáp theo chieàu giaûm tính khöû vaø chieàu taêng tính oxi hoaù cuûa caùc nguyeân töû vaø ion trong hai tröôøng hôïp sau ñaây: a) Fe, Fe2+, Fe3+, Zn, Zn2+, Ni, Ni2+, H, H+, Hg, Hg2+, Ag, Ag+ b) Cl, Cl−, Br, Br−, F, F−, I, I−. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 6,7 trang 89 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

60

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 31

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Heä thoáng hoaù veà kieán thöùc cuûa kim loaïi qua moät soá baøi taäp lí thuyeát vaø tính toaùn. 2. Kó naêng: Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát cuûa kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trong tieát luyeän taäp. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Daõy caùc kim loaïi ñeàu phaûn öùng vôùi H2O ôû nhieät ñoä thöôøng laø:  HS vaän duïng tính chaát hoaù hoïc A. Fe, Zn, Li, Sn B. Cu, Pb, Rb, Ag chung cuûa kim loaïi ñeå giaûi quyeát baøi taäp. C. K, Na, Ca, Ba D. Al, Hg, Cs, Sr Baøi 2: Ngaâm moät ñinh saét trong 100 ml dung dòch CuCl2 1M, giaû söû Cu taïo ra baùm heát vaøo ñinh saét. Sau khi phaûn öùng xong, laáy ñinh saét ra, saáy khoâ, khoái löôïng ñinh saét taêng theâm A. 15,5g B. 0,8g C. 2,7g D. 2,4g Baøi 3: Cho 4,8g kim loaïi R hoaù trò II tan hoaøn toaøn trong dung dòch HNO3 loaõng thu ñöôïc 1,12 lít NO duy nhaát (ñkc). Kim loaïi R laø: A. Zn B. Mg C. Fe D. Cu Baøi 4: Cho 3,2g Cu taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 ñaëc, dö thì theå tích khí NO2 thu ñöôïc (ñkc) laø A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 3,36 lít D. 4,48 lít  Fe vaø FeS taùc duïng vôùi HCl ñeàu cho Baøi 5: Nung noùng 16,8g Fe vôùi 6,4g boät S cuøng moät soá mol khí neân theå tích khí (khoâng coù khoâng khí) thu ñöôïc saûn phaåm X. Cho X taùc duïng vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc xem nhö chæ do moät mình dö thì coù V lít khí thoaùt ra (ñkc). Caùc phaûn löôïng Fe ban ñaàu phaûn öùng. öùng xaûy ra hoaøn toaøn. Giaù trò V laø Fe → H2 B. 4,48 lít C. 6,72 lít D. 3,36  nH2 = nFe = 16,8/56 = 0,3  V = 6,72 lít A. 2,24 lít lít Baøi 6: Ñeå khöû hoaøn toaøn hoãn hôïp  nhh oxit = nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol) goàm FeO vaø ZnO thaønh kim loaïi caàn 2,24 Khi hoãn hôïp kim loaïi taùc duïng vôùi lít H2 (ñkc). Neáu ñem heát hoãn hôïp thu ñöôïc dung dòch HCl thì: cho taùc duïng vôùi dung dòch HCl thì theå tích nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol)  V = 2,24 lít khí H2 thu ñöôïc (ñkc) laø A. 4,48 lít B. 1,12 lít C. 3,36 lít D. 2,24 lít Baøi 7: Cho 6,72 lít H2 (ñkc) ñi qua oáng söù ñöïng 32g CuO ñun noùng thu ñöôïc chaát raén  Tính soá mol CuO taïo thaønh  nHCl = A. Theå tích dung dòch HCl ñuû ñeå taùc duïng nCuO  keát quaû heát vôùi A laø 61  Vaän duïng phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng (nhanh nhaát). Fe + CuCl2 → FeCl2 + Cu 56g ←1mol→ 64g  taêng 8g 0,1 mol  taêng 0,8g.  Baøi naøy chæ caàn caân baèng söï töông quan giöõa kim loaïi R vaø NO 3R → 2NO 0,075 ←0,05  R = 4,8/0,075 = 64  Töông töï baøi 3, caân baèng söï töông quan giöõa Cu vaø NO2 Cu → 2NO2

Hoaït ñoäng 2

 HS vaän duïng quy luaät phaûn öùng giöõa kim loaïi vaø dung dòch muoái ñeå bieát tröôøng hôïp naøo xaûy ra phaûn öùng vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.  GV löu yù ñeán phaûn öùng cuûa Fe vôùi dung dòch AgNO3, trong tröôøng hôïp AgNO3 thì tieáp tuïc xaûy ra phaûn öùng giöõa dung dòch muoái Fe2+ vaø dung dòch muoái Ag+.

 Caùch laøm nhanh nhaát laø vaän duïng phöông phaùp baûo toaøn electron.

A. 0,2 lít B. 0,1 lít C. 0,3 lít D. 0,01 lít Baøi 8: Cho moät laù saét nhoû vaøo dung dòch chöùa moät trong nhöõng muoái sau: CuSO4, AlCl3, Pb(NO3)2, ZnCl2, KNO3, AgNO3. Vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra (neáu coù). Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng. Giaûi  Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓  Fe + Pb(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Pb↓ Fe + Pb2+ → Fe2+ + Pb↓  Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag↓ Fe + 2Ag+ → Fe2+ + 2Ag↓ Neáu AgNO3 dö thì: Fe(NO3)2 + AgNO3 → Fe(NO3)3 + Ag↓ 2+ Fe + Ag+ → Fe3+ + Ag↓ Baøi 9: Hoaø tan hoaøn toaøn 1,5g hoãn hôïp boät Al vaø Mg vaøo dung dòch HCl thu ñöôïc 1,68 lít H2 (ñkc). Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp. Giaûi Goïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa Al vaø Mg.

 2 7+a2 4=b1 , 5  a= 1 / 3 0     1 ,6 8  3 a+ 2 b= 2 2 ,. 42= 0 , 1 5  b = 0 , 0 2 5 %Al =

27/30 1,5

.100 =60%  %Mg = 40%

V. CUÛNG COÁ 1. Ñoát chaùy heát 1,08g moät kim loaïi hoaù trò III trong khí Cl2 thu ñöôïc 5,34g muoái clorua cuûa kim loaïi ñoù. Xaùc ñònh kim loaïi. 2. Khoái löôïng thanh Zn thay ñoåi nhö theá naøo sau khi ngaâm moät thôøi gian trong caùc dung dòch: a) CuCl2 b) Pb(NO3)2 c) AgNO3 d) NiSO4 3. Cho 8,85g hoãn hôïp Mg, Cu vaø Zn vaøo löôïng dö dung dòch HCl thu ñöôïc 3,36 lít H2 (ñkc). Phaàn chaát raén khoâng tan trong axit ñöôïc röûa saïch roài ñoát trong khí O2 thu ñöôïc 4g chaát boät maøu ñen. Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp. VI. DAËN DOØXem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

62

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 32

HÔÏP KIM

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: - Khaùi nieäm veà hôïp kim. - Tính chaát vaø öùng duïng cuûa hôïp kim trong caùc ngaønh kinh teá quoác daân.  HS hieåu: Vì sao hôïp kim coù tính chaát cô hoïc öu vieät hôn caùc kim loaïi vaø thaønh phaàn cuûa hôïp kim. 2. Kó naêng: 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: GV söu taàm moät soá hôïp kim nhö gang, theùp, ñuyra cho HS quan saùt. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – KHAÙI NIEÄM: Hôïp kim laø vaät lieäu Hoaït ñoäng 1 kim loaïi coù chöùa moät soá kim loaïi cô baûn vaø moät soá kim loaïi hoaëc phi kim  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát khaùi khaùc. nieäm veà hôïp kim. Thí duï: - Theùp laø hôïp kim cuûa Fe vôùi C vaø moät soá nguyeân toá khac. - Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm vôùi ñoàng, mangan, magie, silic. II – TÍNH CHAÁT Tính chaát cuûa hôïp kim phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn caùc ñôn chaát tham gia caáu taïo maïng tinh theå hôïp kim.  Tính chaát hoaù hoïc: Töông töï tính chaát Hoaït ñoäng 2 cuûa caùc ñôn chaát tham gia vaøo hôïp kim.  Hs traû lôøi caùc caâu hoûi sau: Thí duï: Hôïp kim Cu-Zn - Vì sao hôïp kim daãn ñieän vaø nhieät - Taùc duïng vôùi dung dòch NaOH: Chæ coù keùm caùc kim loaïi thaønh phaàn ? Zn phaûn öùng - Vì sao caùc hôïp kim cöùng hôn caùc kim Zn + 2NaOH → Na2ZnO2 + H2↑ loaïi thaønh phaàn ? - Taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, - Vì sao hôïp kim coù nhieät ñoä noùng noùng: Caû 2 ñeàu phaûn öùng chaûy thaáp hôn caùc kim loaïi thaønh phaàn Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O ? Zn + 2H2SO4 → ZnSO4 + SO2 + 2H2O  Tính chaát vaät lí, tính chaát cô hoïc: Khaùc nhieàu so vôùi tính chaát cuûa caùc ñôn chaát. Thí duï: - Hôïp kim khoâng bò aên moøn: Fe-Cr-Ni (theùp inoc),… - Hôïp kim sieâu cöùng: W-Co, Co-Cr-W-Fe,… - Hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp: Sn-Pb (thieác haøn, tnc = 2100C,… - Hôïp kim nheï, cöùng vaø beàn: Al-Si, AlCu-Mn-Mg. III – ÖÙNG DUÏNG 63

Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK vaø tìm nhöõng thí duï thöïc teá veà öùng duïng cuûa hôïp kim.  GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa caùc hôïp kim.

- Nhöõng hôïp kim nheï,beàn chòu ñöôïc nhieät ñoä cao vaø aùp suaát cao duøng ñeå cheá taïo teân löûa, taøu vuõ truï, maùy bay, oâ toâ,… - Nhöõng hôïp kim coù tính beàn hoaù hoïc vaø cô hoïc cao duøng ñeå cheá taïo caùc thieát bò trong ngaønh daàu moû vaø coâng nghieäp hoaù chaát. - Nhöõng hôïp kim khoâng gæ duøng ñeå cheá taïo caùc duïng cuï y teá, duïng cuï laøm beáp,… - Hôïp kim cuûa vaøng vôùi Ag, Cu (vaøng taây) ñeïp vaø cöùng duøng ñeå cheá taïo ñoà trang söùc vaø tröôùc ñaây ôû moät soá nöôùc coøn duøng ñeå ñuùc tieàn.

V. THOÂNG TIN BOÅ SUNG 1. Veà thaønh phaàn cuûa moät soá hôïp kim - Theùp khoâng gæ (goàm Fe, C, Cr, Ni). - Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm (goàm 8% - 12%Cu), cöùng hôn vaøng, duøng ñeå ñuùc tieàn, laøm ñoà trang söùc, ngoøi buùt maùy,… - Hôïp kim Pb-Sn (goàm 80%Pb vaø 20%Sn) cöùng hôn Pb nhieàu, duøng ñuùc chöõ in. - Hôïp kim cuûa Hg goïi laø hoãn hoáng. - Ñoàng thau (goàm Cu vaø Zn). - Ñoàng thieác (goàm Cu, Zn vaø Sn). - Ñoàng baïch (goàm Cu; 20-30%Ni vaø löôïng nhoû saét vaø mangan) 2. Veà öùng duïng cuûa hôïp kim - Coù nhöùng hôïp kim trô vôùi axit, bazô vaø caùc hoaù chaát khaùc duøng cheá taïo caùc maùy moùc, thieát bò duøng trong nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát. - Coù hôïp kim chòu nhieät cao, chòu ma saùt maïnh duøng laøm oáng xaû trong ñoäng cô phaûn löïc. - Coù hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy raát thaáp duøng ñeå cheá taïo daøn oáng chöõa chaùy töï ñoäng. Trong caùc kho haøng hoaù, khi coù chaùy, nhieät ñoä taêng laøm hôïp kim noùng chaûy vaø nöôùc phun qua nhöõng loã ñöôïc haøn baèng hôïp kim naøy. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 4 trang 91 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

64

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 33

SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: - Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính. - Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn.  HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông. 2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù hoïc. 3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi. II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi saét. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi bieán ñoåi nhö theá naøo khi chuyeån thaønh hôïp kim ? 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM: Söï aên moøn kim loaïi laø söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do  GV neâu caâu hoûi: Vì sao kim loaïi hay hôïp kim deã bò aên moøn ? Baûn chaát cuûa taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng xung quanh. aên moøn kim loaïi laø gì ?  GV gôïi yù ñeå HS töï neâu ra khaùi nieäm Heä quaû: Kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông söï aên moøn kim loaïi vaø baûn chaát cuûa M → Mn+ + ne söï aên moøn kim loaïi. II – CAÙC DAÏNG AÊN MOØN 1. AÊn moøn hoaù hoïc: Hoaït ñoäng 2 Thí duï: - Thanh saét trong nhaø maùy saûn xuaát  GV neâu khaùi nieäm veà söï aên moøn khí Cl2 hoaù hoïc vaø laáy thí duï minh hoaï. 0

0

0

0

+3 -1

2Fe + 3Cl 2FeCl3 2 - Caùc thieát bò cuûa loø ñoát, caùc chi tieát cuûa ñoäng cô ñoát trong 3Fe + 2O 2 0

Hoaït ñoäng 3  GV treo baûng phuï hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu thí nghieäm veà söï aên moøn ñieän hoaù.  GV yeâu caàu HS neâu caùc hieän töôïng vaø giaûi thích caùc hieän töôïng ñoù.

65

+1

t0

t0

+8/3 -2

Fe3O4

+8/3

0

3Fe + 2H Fe3O4 +H2 2O  AÊn moøn hoaù hoïc laø quaù trình oxi hoaù – khöû, trong ñoù caùc electron cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån tröïc tieáp ñeán caùc chaát trong moâi tröôøng. 2. AÊn moøn ñieän hoaù a) Khaùi nieäm  Thí nghieäm: (SGK)  Hieän töôïng: - Kim ñieän keá quay  chöùng toû coù doøng ñieän chaïy qua. - Thanh Zn bò moøn daàn. - Boït khí H2 thoaùt ra caû ôû thanh Cu.  Giaûi thích: - Ñieän cöïc aâm (anot); Zn bò aên moøn theo phaûn öùng:

Zn → Zn2+ + 2e Ion Zn ñi vaøo dung dòch, caùc electron theo daây daãn sang ñieän cöïc Cu. - Ñieän cöïc döông (catot): ion H+ cuûa dung dòch H2SO4 nhaän electron bieán thaønh nguyeân töû H roài thaønh phaân töû H2 thoaùt ra. 2H+ + 2e → H2↑  AÊn moøn ñieän hoaù laø quaù trình oxi hoaù – khöû, trong ñoù kim loaïi bò aên moøn do taùc duïng cuûa dung dòch chaát ñieän li vaø taïo neân doøng electron chuyeån dôøi töø cöïc aâm ñeán cöïc döông. b) AÊn moøn ñieän hoaù hoïc hôïp kim saét trong khoâng khí aåm Thí duï: Söï aên moøn gang trong khoâng khí aåm. - Trong khoâng khí aåm, treân beà maët cuûa gang luoân coù moät lôùp nöôùc raát moûng ñaõ hoaø tan O2 vaø khí CO2, taïo thaønh dung dòch chaát ñieän li. - Gang coù thaønh phaàn chính laø Fe vaø C cuøng tieáp xuùc vôùi dung dòch ñoù taïo neân voâ soá caùc pin nhoû maø saét laø anot vaø cacbon laø catot. Taïi anot: Fe → Fe2+ + 2e Caùc electron ñöôïc giaûi phoùng chuyeån dòch ñeán catot. Taïi catot: O2 + 2H2O + 4e → 4OH− Ion Fe2+ tan vaøo dung dòch chaát ñieän li coù hoaø tan khí O2, Taïi ñaây, ion Fe2+ tieáp tuïc bò oxi hoaù, döôùi taùc duïng cuûa ion OH− taïo ra gæ saét coù thaønh phaàn chuû yeáu laø Fe2O3.nH2O. 2+

e

>

-

--o ------o o -o o o o o o

o o oZn2+ o o o + o H o o o

o o o o o

Hoaït ñoäng 4  GV treo baûng phuï veà söï aên moøn ñieän hoaù hoïc cuûa hôïp kim saét. Lôù p dd chaá t ñieä n li O2 + 2H2O + 4e

4OH-

Fe2+

Fe

C Vaä t laø m baè ng gang e

 GV daãn daét HS xeùt cô cheá cuûa quaù trình gæ saét trong khoâng khí aåm.

V. CUÛNG COÁ 1. AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå bieán hôn ? 2. Cơ chế của quaù trình aên moøn ñieän hoaù ? VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 1,2 trang 95 (SGK). 2. Xem tröôùc phần II.C cho đến hết baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

66

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 34

SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: - Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính. - Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn.  HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông. 2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù hoïc. 3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi. II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi saét. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå bieán hôn ? 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 c) Ñieàu kieän xaûy ra söï aêm moøn  GV ?: Töø thí nghieäm veà quaù trình aên ñieän hoaù hoïc moøn ñieän hoaù hoïc, em haõy cho bieát  Caùc ñieän cöïc phaûi khaùc nhau veà caùc ñieàu kieän ñeå quaù trình aên moøn baûn chaát. ñieän hoaù xaûy ra ? Caëp KL – KL; KL – PK; KL – Hôïp chaát hoaù hoïc  GV löu yù HS laø quaù trình aên moøn ñieän hoaù chæ xaûy ra khi thoaõ maõn  Caùc ñieän cöïc phaûi tieáp xuùc tröïc ñoàng thôøi caû 3 ñieàu kieän treân, neáu tieáp hoaëc giaùn tieáp qu daây daãn. thieáu 1 trong 3 ñieàu kieän treân thì quaù  Caùc ñieän cöïc cuøng tieáp xuùc vôùi trình aên moøn ñieän hoaù seõ khoâng xaûy moät dung dòch chaát ñieän li. ra. Hoaït ñoäng 2 III – CHOÁNG AÊN MOØN KIM LOAÏI  GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông 1. Phöông phaùp baûo veä beà maët Duøng nhöõng chaát beàn vöõng vôùi moâi phaùp baûo veä beà maët. tröôøng ñeå phuû maët ngoaøi nhöõng ñoà  HS laáy thí duï veà caùc ñoà duøng laøm vaät baèng kim loaïi nhö boâi daàu môõ, sôn, baèng kim loaïi ñöôïc baûo veä baèng maï, traùng men,… phöông phaùp beà maët. Thí duï: Saét taây laø saét ñöôïc traùng thieác, toân laø saét ñöôïc traùng keõm. Caùc ñoà vaät laøm baèng saét ñöôïc maï niken hay crom. Hoaït ñoäng 2 2. Phöông phaùp ñieän hoaù  GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông Noái kim loaïi caàn baûo veä vôùi moät kim loaïi hoaït ñoäng hôn ñeå taïo thaønh pin phaùp ñieän hoaù. ñieän hoaù vaø kim loaïi hoaït ñoäng hôn seõ  GV ?: Tính khoa hoïc cuûa phöông phaùp bò aên moøn, kim loaïi kia ñöôïc baûo veä. ñieän hoaù laø gì? Thí duï: Baûo veä voû taøu bieån laøm baèng theùp baèng caùch gaùn vaøo maët ngoaøi cuûa voû taøu (phaàn chìm döôùi nöôùc) nhöõng khoái Zn, keát quaû laø Zn bò nöôùc 67

bieån aên moøn thay cho theùp. V. CUÛNG COÁ 1. Trong hai tröôøng hôïp sau ñaây, tröôøng hôïp naøo voû taøu ñöôïc baûo veä ? Giaûi thích. - Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh keõm. - Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh ñoàng. 2. Cho laù saét vaøo a) dung dòch H2SO4 loaõng. b) dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4. Neâu hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích vaø vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong moãi tröôøng hôïp. 3. Moät daây phôi quaàn aùo moät moät ñoaïn daây ñoàng noái vôùi moät ñoaïn daây theùp. Hieän töôïng naøo sau ñaây xaûy ra ôû choå noái 2 ñoaïn daây khi ñeå laâu ngaøy ? A. Saét bò aên moøn. B. Ñoàng bò aên moøn C. Saét vaø ñoàng ñeàu bò aên moøn. D. Saét vaø ñoàng ñeàu khoâng bò aên moøn. 4. Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laø A. söï khöû kim loaïi B. söï oxi hoaù kim loaïi. C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng. D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát. 5. Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát trong tröôøng hôïp naøo sau ñaây ? A. Ngaâm trong dung dòch HCl. B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4. C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng. D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4. 6. Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim loaïi bò aên moøn tröôùc laø A. thieác B. saét C. caû hai ñeàu bò aên moøn nhö nhau. D. khoâng kim loaïi bò aên moøn. VI. DAËN DOØ 1. Baøi taäp veà nhaø: 3→6 trang 95 (SGK). 2. Xem laïi taát caû caùc kieán thöùc veà phaàn hoaù höõu cô ñaõ hoïc vaø heä thoáng laïi vaøo baûng sau, tieát sau oân taäp HK I (1 tieát) ESTE – LIPIT Este

Lipit

Khaùi nieäm Tính chaát hoaù hoïc Glucozô

CACBOHIÑRAT Saccarozô

Tinh boät

Xenlulozô

CTPT CTCT thu goïn Tính chaát hoaù hoïc AMIN – AMINO AXIT – PROTEIN Amin Amino axit

Peptit vaø protein

Khaùi nieäm CTPT Tính chaát hoaù hoïc POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME Polime Khaùi nieäm Tính chaát hoaù hoïc 68

Vaät lieäu polime

Ñieàu cheá

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 35

OÂN TAÄP HOÏC KÌ I

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô (Este – lipit; Cacbohiñrat; Amin, amino axit vaø protein; Polime vaø vaät lieäu polime).  HS bieát: 2. Kó naêng: - Phaùt trieån kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. - Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp traéc nghieäm vaø baøi taäp töï luaän thuoäc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô lôùp 12. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông hoaù hoïc höõu cô tröôùc khi leân lôùp oân taäp phaàn hoaù hoïc höõu cô. - GV laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông ESTE – LIPIT theo baûng sau: Este Lipit Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm - Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cacboxyl cuûa axit cacboxylic baèng cô coù trong teá baøo soáng, nhoùm OR thì ñöôïc este. khoâng hoaø tan trong nöôùc, tan Coâng thöùc chung: RCOOR’ nhieàu trong dung moâi höõu cô khoâng phaân cöïc. Lipit laø caùc Khaùi nieäm este phöùc taïp. - Chaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo (axit beùo laø axit ñôn chöùc coù maïch cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh).  Phaûn öùng thuyû phaân, xt axit.  Phaûn öùng thuyû phaân  Phaûn öùng ôû goác hiñrocacbon  Phaûn öùng xaø phoøng hoaù. Tính chaát khoâng no: Phaûn öùng coäng H2 cuûa chaát hoaù hoïc - Phaûn öùng coäng. beùo loûng. - Phaûn öùng truøng hôïp. Hoaït ñoäng 2: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông CACBOHIÑRAT theo baûng sau: Glucozô Saccarozô Tinh boät Xenlulozô CTPT C6H12O6 C12H22O11 (C6H10O5)n (C6H10O5)n CH2OH[CHOH]4C C6H11O5-O[C6H7O2(OH)3]n HO C6H11O5 Glucozô laø (saccarozô laø CTCT thu goïn (monoanñehit poliancol, vaø poliancol) khoâng coù nhoùm CHO) Tính chaát hoaù - Coù phaûn - Coù phaûn - Coù phaûn - Coù phaûn hoïc öùng cuûa öùng thuyû öùng thuyû öùng cuûa 69

chöùc anñehit (phaûn öùng traùng baïc) - Coù phaûn öùng cuûa chöùc poliancol (phaûn öùng vôùi Cu(OH)2 cho hôïp chaát tan maøu xanh lam.

phaân nhôø xt H+ hay enzim - Coù phaûn öùng cuûa chöùc poliancol

phaân nhôø xt H+ hay enzim. - Coù phaûn öùng vôùi iot taïo hôïp chaát maøu xanh tím.

Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, kieán thöùc chöông AMIN – AMINO AXIT - PROTEIN theo baûng sau: Amin Amino axit Amin laø hôïp chaát Amino axit laø hôïp höõu cô coù theå coi chaát höõu cô taïp nhö ñöôïc taïo neân khi chöùc, phaân töû thay theá moät hay chöùa ñoàng thôøi Khaùi nieäm nhieàu nguyeân töû H nhoùm amino (NH2) trong phaân töû NH3 vaø nhoùm cacboxyl baèng goác (COOH) hiñrocacbon. CH3NH2; CH3−NH−CH3 H2N−CH2−COOH (CH3)3N, C6H5NH2 (anilin) (Glyxin) CTPT CH3−CH(NH2)−COOH (alanin)  Tính bazô CH3NH2 + H2O ¾ [CH3NH3]+ + OH− RNH2 + HCl → RNH3Cl

chöùc poliancol. - Coù phaûn öùng vôùi axit HNO3 ñaëc taïo ra xenlulozôtrinitra t - Coù phaûn öùng thuyû phaân nhôø xt H+ hay enzim

heä thoáng hoaù Peptit vaø protein  Peptit laø hôïp chaát chöùa töø 2 – 50 goác α-amino axit lieân keát vôùi nhau baèng caùc lieân keát peptitC N O H  Protein laø loaïi polipeptit cao phaân töû coù PTK töø vaøi chuïc nghìn ñeán vaøi trieäu.  Phaûn öùng thuyû phaân.  Phaûn öùng maøu biure

 Tính chaát löôõng tính H2N-R-COOH + HCl → ClH3N-R-COOH H2N-R-COOH + NaOH Tính chaát → H2N-R-COONa + H2O hoaù hoïc  Phaûn öùng hoaù este.  Phaûn öùng truøng ngöng Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông AMIN – POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME theo baûng sau: Polime Vaät lieäu polime Polime hay hôïp chaát cao phaân töû laø nhöõng hôïp chaát coù PTK Khaùi nieäm lôùn do nhieàu ñôn chöùc vò cô sôû goïi laø maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân. Coù phaûn öùng phaân caét maïch, Tính chaát giöõ nguyeân maïch vaø phaùt hoaù hoïc trieån maïch. - Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) gioáng nhau hay töông töï nhau thaønh phaân töû lôùn (polime). Ñieàu cheá - Phaûn öùng truøng ngöng: Truøng ngöng laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn (polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng phaân töû nhoû khaùc (nhö nöôùc). V. CUÛNG COÁ: Trong tieát oân taäp. 70

VI. DAËN DOØ: TIEÁT SAU THI HOÏC KÌ.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 37

LUYEÄN TAÄP: SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi, caùc kieåu aên moøn kim loaïi vaø choáng aên moøn. 2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù lieân quan. 3. Thaùi ñoä: Nhaän thöùc ñöôïc taùc haïi nghieâm troïng cuûa söï aên moøn kim loaïi, nhaát laø nöôùc ta ôû vaøo vuøng nhieät ñôùi gioù muøa, noùng nhieàu vaø ñoä aåm cao. Töø ñoù, coù yù thöùc vaø haønh ñoäng cuï theå ñeå baûo veä kim loaïi, tuyeân truyeàn vaø vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng thöïc hieän nhieäm vuï naøy. II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC TROØ Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laø HS vaän duïng kieán thöùc veà lí thuyeát A. söï khöû kim loaïi.  aên moøn kim loaïi ñeå choïn ñaùp aùn B. söï oxi hoaù kim loaïi ñuùng. C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng. D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát. Baøi 2: Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát Hoaït ñoäng 2 trong tröôøng hôïp naøo sau ñaây ? A. Ngaâm trong dung dòch HCl.  HS xaùc ñònh trong moãi tröôøng B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4. hôïp, tröôøng hôïp naøo laø aên moøn C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng. hoaù hoïc, tröôøng hôïp naøo laø aên D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù moøn ñieän hoaù. nhoû theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.   GV yeâu caàu HS cho bieát cô cheá cuûa quaù trình aên moøn ñieän hoaù ôû ñaùp aùn D. Hoaït ñoäng 3 Baøi 3: Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim  HS so saùnh ñoä hoaït ñoäng hoaù loaïi bò aên moøn tröôùc laø: hoïc cuûa 2 kim loaïi ñeå bieát ñöôïc khaû naêng aên moøn cuûa 2 kim loaïi A. thieác B. saét Fe vaø Sn. C. caû hai bò aên moøn nhö nhau D. khoâng kim loaïi bò aên moøn Baøi 4: Sau moät ngaøy lao ñoäng, ngöôøi ta Hoaït ñoäng 3: HS vaän duïng kieán phaûi laøm veä sinh beà maët kim loaïi cuûa caùc thöùc veà aên moøn kim loaïi vaø lieân thieát bò maùy moùc, duïng cuï lao ñoäng. Vieäc heä ñeán kieán thöùc cuûa cuoäc soáng laøm naøy coù muïc ñích chính laø gì ? ñeå choï ñaùp aùn ñuùng nhaát. A. Ñeå kim loaïi saùng boùng ñeïp maét. 71

Hoaït ñoäng 4  GV ?: Trong soá caùc hoaù chaát ñaõ cho, hoaù chaát naøo coù khaû naêng aên moøn kim loaïi ?  HS choïn ñaùp aùn ñuùng vaø giaûi thích.

B. Ñeå khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. C. Ñeå khoâng laøm baån quaàn aùo khi lao ñoäng. D. Ñeå kim loaïi ñôõ bò aên moøn.  Baøi 5: Moät soá hoaù chaát ñöôïc ñeå treân ngaên tuû coù khung laøm baèng kim loaïi. Sau moät thôøi gian, ngöôøi ta thaáy khung kim loaïi bò gæ. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù khaû naêng gaây ra hieän töôïng treân ? A. Etanol B. Daây nhoâm C. Daàu hoaû D. Axit clohiñric

Baøi 6: Söï phaù huyû kim loaïi hay hôïp kim do kim loaïi taùc duïng tröïc tieáp vôùi caùc chaát oxi hoaù trong moâi tröôøng ñöôïc goïi laø A. söï khöû kim loaïi. B. söï taùc duïng cuûa kim loaïi vôùi nöôùc. C. söï aên moøn hoaù hoïc.  D. söï aên moøn ñieân hoaù hoïc. Baøi 7: Khi ñieàu cheá H2 töø Zn vaø dung dòch H2SO4 loaõng, neáu theâm moät vaøi gioït dung dòch CuSO4 vaøo dung dòch axit thì thaáy khí H2 thoaùt ra nhanh hôn haún. Haõy giaûi thích hieän Hoaït ñoäng 6 töôïng treân. Giaûi  GV ?: Ban ñaàu xaûy ra quaù trình aên moøn hoaù hoïc hay aên moøn ñieän  Ban ñaàu Zn tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi dung hoaù ? Vì sao toác ñoä thoaùt khí ra laïi dòch H2SO4 loaõng vaø bò aên moøn hoaù hoïc. bò chaäm laïi ? Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑ Khí H2 sinh ra baùm vaøo beà maët laù Zn ,  Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch ngaên caûn söï tieáp xuùc giöõa Zn vaø H2SO4 CuSO4 thì coù phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ? Vaø khi ñoù xaûy ra quaù neân phaûn öùng xaûy ra chaäm. trình aên moøn loaïi naøo ?  Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch CuSO4, coù phaûn öùng: Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu Cu taïo thaønh baùm vaøo Fe taïo thaønh caëp ñieän cöïc vaø Fe bò aên moøn ñieän hoaù. - ÔÛ cöïc aâm (Fe): Keõm bò oxi hoaù. Zn – 2e → Zn2+ - ÔÛ cöïc döông (Cu): Caùc ion H+ cuûa dung dòch H2SO4 loaõng bò khöû thaønh khí H2. 2H+ + 2e → H2↑ H2 thoaùt ra ôû cöïc ñoàng, neân Zn bò aên moøn nhanh hôn, phaûn öùng xaûy ra maïnh hôn. Baøi 8: Ngaâm 9g hôïp kim Cu – Zn trong dung Hoaït ñoäng 7 dòch HCl dö thu ñöôïc 896 ml H2 (ñkc). Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim.  GV ?: Khi ngaâm hôïp kim Cu – Zn Giaûi trong dung dòch HCl thì kim loaïi naøo bò Ngaâm hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl dö, aên moøn ? chæ coù Zn phaûn öùng.  HS döïa vaøo löôïng khí H2 thu ñöôïc, Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑ tính löôïng Zn coù trong hôïp kim vaø töø 0,986 ñoù xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp = 0,04  nZn = nH2 = 22,4 kim. Hoaït ñoäng 5 HS vaän duïng ñònh nghóa veà söï aên moøn hoaù hoïc vaø aên moøn ñieän hoaù ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng.

 %Zn =

0,04.65 9

.100 = 28,89%  %Cu = 71,11%

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù nhöõng caëp kim loaïi sau ñaây cuøng tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän li: a) Al – Fe; b) Cu – Fe; c) Fe – Sn. 72

Cho bieát kim loaïi naøo trong moãi caëp bò aên moøn ñieän hoaù hoïc. A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO 2. Vì sao khi noái moät sôïi daây ñieän baèng ñoàng vôùi moät sôïi daây ñieän baèng nhoâm thì choå noái trôû neân mau keùm tieáp xuùc. VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 38

ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - HS hieåu: Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi. - HS bieát: Caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi. 2. Kó naêng: Reøn luyeän tö duy: Tính khöû khaùc nhau cuûa caùc kim loaïi vaø bieát caùch choïn phöông phaùp thích hôïp ñeå ñieàu cheá kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Hoaù chaát: dung dòch CuSO4, ñinh saét. - Duïng cuï: OÁng nghieäm thöôøng, oáng nghieäm hình chöõ U, loõi than laáy töø pin hoûng duøng laøm ñieän cöïc, daây ñieän, pin hoaëc bình aêcquy. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI Khöû ion kim loaïi thaønh nguyeân töû.  GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: Mn+ + ne → M - Trong töï nhieân, ngoaøi vaøng vaø platin coù ôû traïng thaùi töï do, haàu heát caùc kim loaïi coøn laïi ñeàu toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ? - Muoán ñieàu cheá kim loaïi ta phaûi laøm gì ? - Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi laø gì ? II – PHÖÔNG PHAÙP Hoaït ñoäng 2 1. Phöông phaùp nhieät luyeän  GV giôùi thieäu phöông phaùp nhieät  Nguyeân taéc: Khöû ion kim loaïi trong hôïp luyeän. chaát ôû nhieät ñoä cao baèng caùc chaát  GV yeâu caàu HS vieát PTHH ñieàu cheá khöû nhö C, CO, H2 hoaëc caùc kim loaïi hoaït ñoäng. Cu vaø Fe baèng phöông phaùp nhieät luyeän sau:  Phaïm vi aùp duïng: Saûn xuaát caùc kim CuO + H2→ loaïi coù tính khöt trung bình (Zn, FE, Sn, Pb,…) Fe2O3 + CO → trong coâng nghieäp. Fe2O3 + Al → Thí duï:

PbO + H 2 73

t0

Pb +H2O

t0

Fe3O4 + 4CO

3Fe +4CO2

t0

Fe2O3 + 2Al 2Fe +Al2O3 2. Phöông phaùp thuyû luyeän Hoaït ñoäng 3  Nguyeân taéc: Duøng nhöõng dung dòch  GV giôùi thieäu phöông phaùp thuyû thích hôïp nhö: H2SO4, NaOH, NaCN,… ñeå luyeän. hoaø tan kim loaïi hoaëc caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi vaø taùch ra khoûi phaàn khoâng tan  GV bieåu dieãn thí nghieäm Fe + dd coù ôû trong quaëng. Sau ñoù khöû nhöõng ion CuSO4 vaø yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa kim loaïi naøy trong dung dòch baèng nhöõng phaûn öùng.  HS tìm theâm moät soá thí duï khaùc veà kim loaïi coù tính khöû maïnh nhö Fe, Zn,… Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu↓ phöông phaùp duøng kim loaïi ñeå khöû ion Thí duï: Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓ kim loaïi yeâu hôn.  Phaïm vi aùp duïng: Thöôøng söû duïng ñeå ñieàu cheá caùc kim loaïi coù tính khöû yeáu. 3. Phöông phaùp ñieän phaân a) Ñieän phaân hôïp chaát noùng chaûy  Nguyeân taéc: Khöû caùc ion kim loaïi baèng Hoaït ñoäng 4: doøng ñieän baèng caùch ñieän phaân noùng  GV ?: chaûy hôïp chaát cuûa kim loaïi. - Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng  Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim hoaù hoïc nhö theá naøo phaûi ñieàu cheá loaïi hoaït ñoäng hoaù hoïc maïnh nhö K, Na, baèng phöông phaùp ñieän phaân noùng Ca, Mg, Al. chaûy ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo trong Thí duï 1: Ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy ñeå daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? ñieàu cheá Al. K (-) Al2O3 A (+)  HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra ôû caùc ñieän Al 3+ O2cöïc vaø PTHH chung cuûa söï ñieän phaân Al3+ +3e Al 2O2O2 +4e khi ñieän phaân noùng chaûy Al2O3, MgCl2. ñpnc 2Al2O3 4Al +3O2 Thí duï 2: Ñieän phaân MgCl2 noùng chaûy ñeå ñieàu cheá Mg. K (-) MgCl2 A (+) 2+ Mg ClMg2+ +2e Mg 2ClCl2 +2e ñpnc

MgCl2 Mg +Cl2 Hoaït ñoäng 5: b) Ñieän phaân dung dòch  GV ?:  Nguyeân taéc: Ñieän phaân dung dòch - Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng muoái cuûa kim loaïi. hoaù hoïc nhö theá naøo phaûi ñieàu cheá  Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim baèng phöông phaùp ñieän phaân dung loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc trung bình dòch ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo trong hoaëc yeáu. daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? Thí duï: Ñieän phaân dung dòch CuCl2 ñeå  HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH ñieàu cheá kim loaïi Cu. K (-) CuCl2 A (+) cuûa phaûn öùng xaûy ra ôû caùc ñieän 2+ cöïc vaø PTHH chung cuûa söï ñieän phaân Cu , H2O (H2O) Cl-, H2O khi ñieän phaân dung dòch CuCl2. Cu2+ +2e Cu 2ClCl2 +2e ñpdd

Hoaït ñoäng 6  GV giôùi thieäu coâng thöùc Farañaây duøng ñeå tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc vaø giaûi thích caùc kí hieäu coù trong coâng thöùc.

74

CuCl2 Cu +Cl2 c) Tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc Döïa vaøo coâng thöùc Farañaây: m =

AIt nF

,

trong ñoù: m: Khoái löôïng chaát thu ñöôïc ôû ñieän cöïc (g). A: Khoái löôïng mol nguyeân töû cuûa chaát thu ñöôïc ôû ñieän cöïc.

n: Soá electron maø nguyeân töû hoaëc ion ñaõ cho hoaëc nhaän. I: Cöôøng ñoä doøng ñieän (ampe) t: Thôøi gian ñieän phaân (giaáy) F: Haèng soá Farañaây (F = 96.500). V. CUÛNG COÁ: 1. Trình baøy caùch ñeå - Ñieàu cheá Ca töø CaCO3 - ñieàu cheá Cu töø CuSO4 2. Töø Cu(OH)2, MgO, Fe2O3 haõy ñieàu cheá caùc kim loaïi töông öùng baèng moät phöông phaùp thích hôïp. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 98 SGK. 2. Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 39

LUYEÄN TAÄP: ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà nguyeân taéc ñieàu cheá kim loaïi vaø caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi. 2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù lieân quan. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC TROØ Baøi 1: Baèng nhöõng phöông phaùp naøo coù theå ñieàu cheá ñöôïc Ag töø dung dòch AgNO3, Hoaït ñoäng 1 ñieàu cheá Mg töø dung dòch MgCl2 ? Vieát caùc phöông trình hoaù hoïc.  HS nhaéc laïi caùc phöông phaùp Giaûi ñieàu cheá kim loaïi vaø phaïm vi aùp 1. Töø dung dòch AgNO3 ñieàu cheá Ag. Coù 3 duïng cuûa moãi phöông phaùp. caùch:  GV ?: Kim loaïi Ag, Mg hoaït ñoäng hoaù hoïc maïnh hay yeáu ? Ta coù theå  Duøng kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn ñeå söû duïng phöông phaùp naøo ñeå ñieàu khöû ion Ag+. Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓ cheá kim loaïi Ag töø dung dòch AgNO3, kim loaïi Mg töø dung dòch MgCl2 ?  Ñieän phaân dung dòch AgNO3: ñpdd  HS vaän duïng caùc kieán thöùc coù 4AgNO3 + 2H 4Ag +O2 +4HNO3 2O lieân quan ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.  Coâ caïn dung dòch roài nhieät phaân AgNO3: t0

2AgNO3 2Ag + 2NO2 + O2 2. Töø dung dòch MgCl2 ñieàu cheá Mg: chæ coù 1 caùch laø coâ caïn dung dòch roài ñieän phaân noùng chaûy: ñpnc

MgCl2 Mg + Cl2 Baøi 2: Ngaâm moät vaät baèng ñoàng coù 75

Hoaït ñoäng 2  HS - Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. - Xaùc ñònh khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g dung dòch vaø soá mol AgNO3 ñaõ phaûn öùng.  GV phaùt vaán ñeå daãn daét HS tính ñöôïc khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng theo coâng thöùc: mvaät sau phaûn öùng = mCu(bñ) – mCu(phaûn öùng) + mAg(baùm vaøo)

khoái löôïng 10g trong 250g dung dòch AgNO3 4%. Khi laáây vaät ra thì khoái löôïng AgNO3 trong dung dòch giaûm 17%. a) Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng vaø cho bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng. b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng. Giaûi a) PTHH Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓ b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng Khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g dd: 250 100

.4 =10 (g)

Soá mol AgNO3 tham gia phaûn öùng laø: 10.17 100.170

Hoaït ñoäng 3  GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi taäp.

= 0,01(mol)

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓ mol: 0,005 ←0,01→ 0,01 Khoái löôïng vaät sau phaûn öùng laø: 10 + (108.0,01) – (64.0,005+ = 10,76 (g) Baøi 3: Ñeå khöû hoaøn toaøn 23,2g moät oxit kim loaïi, caàn duøng 8,96 lít H2 (ñkc). Kim loaïi ñoù laø A. Mg B. Cu C. Fe D. Cr Giaûi MxOy + yH2 → xM + yH2O nH2 = 0,4  nO(oxit) = nH2 = 0,4  mkim loại trong oxit = 23,2 – 0,4.16 = 16,8 (g) x:y=

16,8 M

: 0,4. Thay giaù trò nguyeân töû

khoái cuûa caùc kim loaïi vaøo bieåu thöùc treân ta tìm ñöôïc giaù trò M baèng 56 laø phuø hôïp vôùi tæ leä x : y. Hoaït ñoäng 4 Baøi 4: Cho 9,6g boät kim loaïi M vaøo 500 ml dung dòch HCl 1M, khi phaûn öùng keát thuùc  GV ?: - Trong soá 4 kim loaïi ñaõ cho, kim loaïi thu ñöôïc 5,376 lít H2 (ñkc). Kim loaïi M laø: naøo phaûn öùng ñöôïc vôùi dung dòch A. Mg B. Ca C. Fe HCl ? Hoaù trò cuûa kim loaïi trong muoái D. Ba clorua thu ñöôïc coù ñieåm gì gioáng Giaûi nhau ? nH2 = 5,376/22,4 = 0,24 (mol) - Sau phaûn öùng giöõa kim loaïi vôùi dd nHCl = 0,5.1 = 0,5 (mol) HCl thì kim loaïi heát hay khoâng ? M + 2HCl → MCl2 + H2  HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô 0,24 0,48 ←0,24 sôû höôùng daãn cuûa GV. nHCl(pứ) = 0,48 < nHCl(bđ) = 0,5  Kim loaïi heát, HCl dö M=

9,6 0,24

= 40  M laø Ca

Baøi 5: Ñieän phaân noùng chaûy muoái clorua kim loaïi M. ÔÛ catot thu ñöôïc 6g kim loaïi vaø ôû anot thu ñöôïc 3,36 lít khí (ñkc) thoaùt ra. Muoái clorua ñoù laø Hoaït ñoäng 5 A. NaCl B. KCl C. BaCl2 D.  HS laäp 1 phöông trình lieân heä giöõa CaCl2 hoaù trò cuûa kim loaïi vaø khoái löôïng Giaûi 76

mol cuûa kim loaïi.  GV theo doõi, giuùp ñôõ HS giaûi quyeát baøi toaùn.

nCl2 = 0,15 2MCln → 2M + nCl2 0,3 n

←0,15

6 0,3 M= = 20n  n = 2 & M = 40 M laø Ca n

V. CUÛNG COÁ: 1. Cho khí CO dö ñi qua hoãn hôïp goàm CuO, Al2O3 vaø MgO (ñun noùng). Khi phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn thu ñöôïc chaát raén goàm: A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO 2. Hoaø tan hoaøn toaøn 28g Fe vaøo dung dòch AgNO3 dö thì khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc laø: A. 108g B. 162g  C. 216g D. 154g VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 40

THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT, ÑIEÀU CHEÁ VAØ SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  Cuûng coá kieán thöùc veà: daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, ñieàu cheá kim loaïi, söï aên moøn kim loaïi.  Tieán haønh moät soá thí nghieäm: - So saùnh phaûn öùng cuûa Al, Fe, Cu vôùi ion H+ trong dung dòch HCl (daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi). - Fe phaûn öùng vôùi Cu2+ trong dung dòch CuSO4 (ñieàu cheá kim loaïi baèng caùch duøng kim loaïi maïnh khöû kim loaïi yeáu trong dung dòch). - Zn phaûn öùng vôùi dung dòch H2SO4, dung dòch H2SO4 theâm CuSO4 (söï aên moøn ñieän hoaù hoïc). 2. Kó naêng: - Tieáp tuïc reøn luyeän caùc kó naêng thöïc haønh hoaù hoïc: laøm vieäc vôùi duïng cuï thí nghieäm, hoaù chaát, quan saùt hieän töôïng. - Vaän duïng ñeå giaûi thích caùc vaán ñeà lieân quan ñeán daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, veà söï aên moøn kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, keùo, duõa hoaëc giaáy giaùp. 2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Na, Mg, Fe (ñinh saét nhoû hoaëc daây saét); Dung dòch: HCl. H2SO4, CuSO4 III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh laøm caùc thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa GV. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 77

1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. Nhaéc nhôû noäi quy PTN, nhöõng löu yù tröôùc khi tieán haønh caùc thí nghieäm hoaù hoïc. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh - GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu tieát thöïc haønh vaø moät soá ñieåm caàn löu yù trong buoåi thöïc haønh. - GV coù theå laøm maãu moät soá thí nghieäm. Hoaït ñoäng 2: Thí nghieäm 1: Daõy ñieän hoaù cuûa - HS tieán haønh caùc thí nghieäm nhö yeâu kim loaïi caàu cuûa SGK Hoaït ñoäng 3: Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá kim loaïi - HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. baèng caùch duøng kim loaïi maïnh khöû - Löu yù laø ñaùnh thaät saïch gæ saét ñeå ion kim loaïi trong dung dòch. phaûn öùng xaûy ra nhanh vaø roõ hôn. Hoaït ñoäng 4: Thí nghieäm 3: AÊn moøn ñieän hoaù - HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. - GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng. Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc cuoái buoåi thöïc haønh. - GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh. - HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN, lôùp hoïc, vieát töôøng trình thí nghieäm theo maãu. V. CUÛNG COÁ: Trong tieát thöïc haønh. VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi KIM LOAÏI KIEÀM.

CHÖÔNG 6:

Ngaøy soaïn:............/............ KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ, NHOÂM

Tie át 41

KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát. - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm. - Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá moät soá kim loaïi kieàm.  HS hieåu: Nguyeân nhaân cuûa tính khöû raát maïnh cuûa kim loaïi kieàm. 2. Kó naêng: - Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà kim loaïi kieàm. - Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc. II. CHUAÅN BÒ: 1. Baûng tuaàn hoaøn, baûng phuï ghi moät soá tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm. 2. Duïng cuï, hoaù chaát: Na kim loaïi, bình khí O2 vaø bình khí Cl2, nöôùc, dao. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: 78

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ Hoaït ñoäng 1 - GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS töï tìm hieåu vò trí cuûa nhoùm IA vaø caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá nhoùm IA

NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC A. KIM LOAÏI KIEÀM I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - Thuoäc nhoùm IA cuûa baûng tuaàn hoaøn, goàm caùc nguyeân toá: Li, Na, K, Rb, Cs vaø Fr (nguyeân toá phoùng xaï). - Caáu hình electron nguyeân töû: Li: [He]2s1 Na: [Ne]3s1 K: [Ar]4s1 Rb: [Kr]5s1 Cs: [Xe]6s1 Hoaït ñoäng 2 II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - GV duøng dao caét moät maãu nhoû kim - Maøu traéng baïc vaø coù aùnh kim, daãn loaïi Na. ñieän toát, nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät - HS quan saùt beà maët cuûa kim loaïi Na ñoä soâi thaáp, khoái löôïng rieâng nhoû, ñoä sau khi caét vaø nhaän xeùt veà tính cöùng cöùng thaáp. cuûa kim loaïi Na. - Nguyeân nhaân: Kim loaïi kieàm coù caáu - GV giaûi thích caùc nguyeân nhaân gaây truùc maïng tinh theå laäp phöông taâm khoái, neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa caáu truùc töông ñoái roãng. Maët khaùc, caùc kim loaïi kieàm. trong tinh theå caùc nguyeân töû vaø ion lieân - HS döïa vaøo baûng phuï ñeå bieát theâm keát vôùi nhau baèng lieân keát kim loaïi yeáu. quy luaät bieán ñoåi tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm. III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC Hoaït ñoäng 3 Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm coù naêng - GV ?: Treân cô sôû caáu hình electron löôïng ion hoaù nhoû, vì vaäy kim loaïi kieàm nguyeân töû vaø caáu taïo maïng tinh theå coù tính khöû raát maïnh. Tính khöû taêng cuûa kim loaïi kieàm, em haõy döï ñoaùn daàn töø Li → Cs. tính chaát hoaù hoïc chung cuûa caùc kim M → M+ + 1e loaïi kieàm. Trong caùc hôïp chaát, caùc kim loaïi kieàm coù soá oxi hoaù +1. 1. Taùc duïng vôùi phi kim a. Taùc duïng vôùi oxi - GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: Na + 2Na + O2 → Na2O2 (natri peoxit) O2; K + Cl2; Na + HCl. 4Na + O2 → 2Na2O (natri oxit) - HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát b. Taùc duïng vôùi clo PTHH cuûa phaûn öùng. Nhaän xeùt veà 2K + Cl2 → 2KCl möùc ñoä phaûn öùng cuûa caùc kim loaïi 2. Taùc duïng vôùi axit kieàm. 2Na + 2HCl → 2NaCl + H2↑ 3. Taùc duïng vôùi nöôùc 2K + 2H2O → 2KOH + H2↑  Ñeå baûo veä kim loaïi kieàm ngöôøi ta ngaâm kim loaïi kieàm trong daàu hoaû. IV – ÖÙNG DUÏNG, TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN VAØ ÑIEÀU CHEÁ Hoaït ñoäng 4 1. ÖÙng duïng: HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc - Duøng cheá taïo hôïp kim coù nhieät ñoä öùng duïng quan troïng cuûa kim loaïi ngoaøi cuøng thaáp. kieàm. Thí duï: Hôïp kim Na-K noùng chaûy ôû nhieät ñoä 700C duøng laøm chaát trao ñoåi nhieät trong caùc loø phaûn öùng haït nhaân. - Hôïp kim Li – Al sieâu nheï, ñöôïc duøng trong kó thuaät haøng khoâng. - Cs ñöôïc duøng laøm teá baøo quang ñieän. 2. Traïng thaùi thieân nhieân HS nghieân cöùu SGK. Toàn taïi ôû daïng hôïp chaát: NaCl (nöôùc bieån), moät soá hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm ôû daïng silicat vaø aluminat coù ôû trong ñaát. - GV ? Em haõy cho bieát ñeå ñieàu cheá 3. Ñieàu cheá: Khöû ion cuûa kim loaïi kieàm kim loaïi kieàm ta coù theå söû duïng trong hôïp chaát baèng caùch ñieän phaân 79

phöông phaùp naøo ? noùng chaûy hôïp chaát cuûa chuùng. - GV duøng tranh veõ höôùng daãn HS Thí duï: ñpnc nghieân cöùu sô ñoà thieát bò ñieän phaân 2NaCl 2Na +Cl2 NaCl noùng chaûy trong coâng nghieäp. V. CUÛNG COÁ: 1. Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng cuûa nguyeân töû kim loaïi kieàm laø A. ns1  B. ns2 C. ns2np1 D. (n – 1)dxnsy + 2. Cation M coù caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø 2s22p6. M+ laø cation naøo sau ñaây ? A. Ag+ B. Cu+ C. Na+  D. K+ 3. Noàng ñoä % cuûa dung dòch taïo thaønh khi hoaø tan 39g kali kim loaïi vaøo 362g nöôùc laø keát quaû naøo sau ñaây ? A. 15,47% B. 13,97% C. 14%  D. 14,04% VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 1 → 4 trang 111 (SGK) 2. Xem tröôùc phaàn HÔÏP CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 42

KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát ñöôïc tính chaát vaø öùng duïng moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa kim loaïi kieàm. 2. Kó naêng: - Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm. - Giaûi baøi taäp veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt. 2. Hoaù chaát: NaOH daïng vieân,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG Hoaït ñoäng 1 CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM I – NATRI HIÑROXIT 1. Tính chaát a. Tính chaát vaät lí: 80

- Chaát raén, khoâng maøu, deã noùng chaûy (tnc = 3220C), huùt aåm maïnh (deã chaûy röõa), tan nhieàu trong nöôùc. - Khi tan trong nöôùc, NaOH phaân li hoaøn toaøn thaønh ion: NaOH → Na+ + OH− b. Tính chaát hoaù hoïc  HS vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï  Taùc duïng vôùi axit HCl + NaOH → NaCl + H2O cho tính chaát cuûa NaOH H+ + OH− → H2O  Taùc duïng vôùi oxit axit NaOH + CO2 → NaHCO3 (nNaOH : nCO2 ≤ 1) GV: Giaûi thích caùc tröôøng hôïp xaûy ra 2NaOH + CO2 → Na2CO3 (nNaOH : nCO2 ≥ 2) phaûn öùng cho muoái axít, trung hoaø  Taùc duïng vôùi dung dòch muoái hoaëc caû hai. CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4 Cu2+ + 2OH− → Cu(OH)2↓  GV cho HS quan saùt moät maãu NaOH döôùi daïng vieân vaø nghieân cöùu tính tan, tính huùt aåm cuûa noù.

 HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa NaOH.

Hoaït ñoäng 2  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa NaHCO3.  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát hoaù hoïc cuûa NaHCO3.  GV ?: Vì sao coù theå noùi NaHCO3 laø hôïp chaát löôõng tính ?  HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa NaHCO3.

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa Na2CO3.

 HS daãn ra nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc minh hoaï cho tính chaát cuûa Na2CO3.  GV giôùi thieäu cho HS bieát moâi tröôøng cuûa muoái Na2CO3  HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa Na2CO3. Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát vaät lí cuûa KNO3.  GV ?: Em coù nhaän xeùt gì veà saûn phaåm cuûa phaûn öùng phaân huyû KNO3 ? 81

2. ÖÙng duïng: Naáu xaø phoøng, cheá phaåm nhuoäm, tô nhaân taïo, tinh cheá quaëng nhoâm trong coâng nghieäp luyeän nhoâm vaø duøng trong coâng nghieäp cheá bieán daàu moû. II – NATRI HIÑROCACBONAT 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, ít tan trong nöôùc. 2. Tính chaát hoaù hoïc a. Phaûn öùng phaân huyû t0

2NaHCO3 Na2CO3 +CO2 +H2O b. NaHCO3 laø hôïp chaát löôõng tính NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2↑ + H2O NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O 2. ÖÙng duïng: Duøng trong coâng nghieäp döôïc phaåm (cheá thuoác ñau daï daøy,…) vaø coâng nghieäp thöïc phaåm (laøm boät nôû,…) III – NATRI CACBONAT 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén maøu traéng, tan nhieàu trong nöôùc. ÔÛ nhieät ñoä thöôøng toàn taïi döôùi daïng muoái ngaäm nöôùc Na2CO3.10H2O, ôû nhieät ñoä cao muoái naøy maát daàn nöôùc trôû thaønh Na2CO3 khan, noùng chaûy ôû 8500C. 2. Tính chaát hoaù hoïc  Phaûn öùng vôùi axit, kieàm, muoái Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2↑ + H2O Na2CO3 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + 2NaOH Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3↓ + 2NaCl  Muoái cacbonat cuûa kim loaïi kieàm trong dung dòch nöôùc cho moâi tröôøng kieàm. 3. ÖÙng duïng: Laø hoaù chaát quan troïng trong coâng nghieäp thuyû tinh, boät giaët, phaåm nhuoäm, giaáy, sôïi,… IV – KALI NITRAT 1. Tính chaát vaät lí: Laø nhöõng tinh theå khoâng maøu, beàn trong khoâng khí, tan nhieàu trong nöôùc. 2. Tính chaát hoaù hoïc: Bò phaân huyû ôû nhieät ñoä cao

t0

 ÖÙng duïng thuoác noå cuûa KNO3 döïa treân tính chaát naøo cuûa muoái KNO3?

2KNO3 2KNO2 +O2 3. ÖÙng duïng: Duøng laøm phaân boùn (phaân ñaïm, phaân kali) vaø cheá taïo thuoác noå. Thuoác noå thoâng thöôøng (thuoác suùng) laø hoãn hôïp 68%KNO3, 15%S vaø 17%C (than)  Phaûn öùng chaùy cuûa thuoác suùng: 2KNO3 + 3C + S

t0

N2 +3CO2 +K 2S

V. CUÛNG COÁ: 1. Trong caùc muoái sau, muoái naøo deã bò nhieät phaân ? A. LiCl B. NaNO3 C. KHCO3 D. KBr 2. Cho 100g CaCO3 taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc moät löôïng khí CO2. Suïc khí CO2 thu ñöôïc vaøo dung dòch chöùa 60g NaOH. Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh. 3. Nung 100g hoãn hôïp Na2CO3 vaø NaHCO3 cho ñeán khi khoái löôïng cuûa hoãn hôïp khoâng thay ñoåi, ñöôïc 69g chaát raén. Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa moãi chaát raén trong hoãn hôïp ñaàu. VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 5 → 8 trang 111 (SGK) 2. Xem tröôùc phaàn KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 43

KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ(Tieát 1)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm thoå. - Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi kieàm thoå. 2. Kó naêng: - Töø caáu taïo suy ra tính chaát, töø tính chaát suy ra öùng duïng vaø ñieàu cheá. - Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm thoå.. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc. II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn, baûng haèng soá vaät lí cuûa moät soá kim loaïi kieàm thoå. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 4Be, 12Mg, 20Ca. Nhaän xeùt veà soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC A. KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, 82

CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - Kim loaïi kieàm thoå thuoäc nhoùm IIA cuûa baûng tuaàn hoaøn, goàm caùc nguyeân toá beri (Be), magie (Mg), canxi (Ca), stronti (Sr), bari (Ba) vaø Ra (Ra). - Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø ns2 (n laø soá thöù töï cuûa lôùp). Be: [He]2s2; Mg: [Ne]2s2; Ca: [Ar]2s2; Sr: [Kr]2s2; Ba: [Xe]2s2 Hoaït ñoäng 2 II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Maøu traéng baïc, coù theå daùt moûng.  HS döïa nghieân cöùu baûng 6.2. Moät soá haèng soá vaät lí quan troïng vaø kieåu - Nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät ñoä soâi cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå tuy coù cao maïng tinh theå cuûa kim loaïi kieàm thoå hôn caùc kim loaïi kieàm nhöng vaãn töông ñeå ruùt ra caùc keát luaän veà tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm thoå nhö beân. ñoái thaáp. - Khoái löôïng rieâng nhoû, nheï hôn nhoâm  GV ?: Theo em, vì sao tính chaát vaät lí (tröø Ba). Ñoä cöùng cao hôn caùc kim loaïi cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå laïi bieán kieàm nhöng vaãn töông ñoái meàm. ñoåi khoâng theo moät quy luaät nhaát ñònh gioáng nhö kim loaïi kieàm ? Hoaït ñoäng 3 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm thoå coù  GV ?: Töø caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå, em coù naêng löôïng ion hoaù töông ñoái nhoû, vì vaäy döï ñoaùn gì veà tính chaát hoaù hoïc cuûa kim loaïi kieàm thoå coù tính khöû maïnh. Tính khöû taêng daàn töø Be ñeán Ba. caùc kim loaïi kieàm thoå ? M → M2+ + 2e  HS vieát baùn phaûn öùng daïng toång quaùt bieåu dieãn tính khöû cuûa kim loaïi - Trong caùc hôïp chaát caùc kim loaïi kieàm thoå coù soá oxi hoaù +2. kieàm thoå. 1. Taùc duïng vôùi phi kim  GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS tìm vò trí nhoùm IIA.  HS vieát caáu hình electron cuûa caùc kim loaïi Be, Mg, Ca,… vaø nhaän xeùt veà soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng.

0

0

+2 -2

2Mg + O 2MgO 2 2. Taùc duïng vôùi axit a) Vôùi HCl, H2SO4 loaõng 0

+1

+2

0

2Mg + 2HCl MgCl2 +H2 b) Vôùi HNO3, H2SO4 ñaëc  GV yeâu caàu HS laáy caùc thí duï minh hoaï vaø vieát PTHH ñeå minh hoaï cho tính chaát cuûa kim loaïi nhoùm IIA.

Hoaït ñoäng 4  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng tính chaát cuûa Ca(OH)2.  GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát cuûa Ca(OH)2 maø HS chöa bieát.

 GV bieåu dieãn thí nghieäm suïc khí CO2 töø töø ñeán dö vaøo dung dòch Ca(OH)2.  HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng. 83

0

+5

0

+6

+2

-3

4Mg + 10HNO 3(loaõng) 4Mg(NO3)2 +NH4NO3 +3H2O +2

-2

4Mg + 5H 2SO4(ñaëc) 4MgSO4 +H2S +4H2O 3. Taùc duïng vôùi nöôùc: ÔÛ nhieät ñoä thöôøng Be khoâng khöû ñöôïc nöôùc, Mg khöû chaäm. Caùc kim loaïi coøn laïi khöû maïnh nöôùc giaûi phoùng khí H2. Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2↑ B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA CANXI 1. Canxi hiñroxit  Ca(OH)2 coøn goïi laø voâi toâi, laø chaát raén maøu traéng, ít tan trong nöôùc. Nöôùc voâi laø dung dòch Ca(OH)2.  Haáp thuï deã daøng khí CO2: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O  nhaän bieát khí CO2  ÖÙng duïng roäng raõi trong nhieàu ngaønh coâng nghieäp: saûn xuaát NH3, CaOCl2, vaät lieäu xaây döïng,… 2. Canxi cacbonat  Chaát raén maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc, bò phaân huyû ôû nhieät ñoä cao.

CaCO3

t0

CaO +CO2

 GV höôùng daãn HS döïa vaøo phaûn  Bò hoaø tan trong nöôùc coù hoaø tan khí öùng phaân huyû Ca(HCO3)2 ñeå giaûi thích CO2 CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2 caùc hieän töôïng trong töï nhieân nhö caën 0 t trong nöôùc ñun nöôùc, thaïch nhuõ trong caùc hang ñoäng,.. 3. Canxi sunfat Hoaït ñoäng 4  Trong töï nhieân, CaSO4 toàn taïi döôùi daïng  GV giôùi thieäu veà thaïch cao soáng, muoái ngaäm nöôùc CaSO4.2H2O goïi laø thaïch cao nung. thaïch cao soáng.  Boå sung nhöõng öùng duïng cuûa CaSO4  Thaïch cao nung: maø HS chöa bieát. 1600C CaSO4.2H2O CaSO4.H2O +H2O thaïch cao soá ng thaïch cao nung  Thaïch cao khan laø CaSO4 3500C

CaSO4.2H2O thaïch cao soá ng

CaSO4 +2H2O thaïch cao khan

V. CUÛNG COÁ: 1. Xeáp caùc kim loaïi kieàm thoå theo chieàu taêng cuûa ñieän tích haït nhaân, thì A. baùn kính nguyeân töû giaûm daàn. B. naêng löôïng ion hoaù giaûm daàn.  C. tính khöû giaûm daàn. D. khaû naêng taùc duïng vôùi nöôùc giaûm daàn. 2. Cho dung dòch Ca(OH)2 vaøo dung dòch Ca(HCO3)2 seõ A. Coù keát tuûa traéng.  B. coù boït khí thoaùt ra. C. coù keát tuûa traéng vaø boït khí. D. khoâng coù hieän töôïng gì. 3. Cho 2,84g hoãn hôïp CaCO3 vaø MgCO3 taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc 672 ml khí CO2 (ñkc). Phaàn traêm khoái löôïng cuûa 2 muoái trong hoãn hôïp laàn löôït laø A. 35,2% & 64,8% B. 70,4% & 26,9% C. 85,49% & 14,51% D.17,6% & 82,4% 4. Cho 2 g moät kim loaïi nhoùm IIA taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl taïo ra 5,55g muoái clorua. Kim loaïi ñoù laø kim loaïi naøo sau ñaây ? A. Be B. Mg C. Ca D. Ba VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 1 → 7 trang 119 (SGK). 2. Xem tröôùc phaàn NÖÔÙC CÖÙNG.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 44

KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ(Tieát 2)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: Nöôùc cöùng laø gì ? Nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng. 2. Kó naêng: Bieát caùch duøng caùc hoaù chaát ñeå laøm meàm caùc loaïi nöôùc cöùng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy hieän töôïng xaûy ra khi cho töø töø khí CO 2 suïc vaøo dung dòch Ca(OH)2 cho ñeán dö. Giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC C. NÖÔÙC CÖÙNG Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm: 84

 GV ? - Nöôùc coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng con ngöôøi vaø saûn xuaát? - Nöôùc sinh hoaït haøng ngaøy laáy töø ñaâu? Laø nguoàn nöùôc gì?  GV: thoâng baùo: Nöôùc töï nhieân laáy töø soâng suoái, ao hoà. nöôùc ngaàm laø nöôùc cöùng, vaäy nöôùc cöùng laø gì ? Nöôùc meàm laø gì? Laáy ví duï.  GV ?: Em haõy cho bieát cô sôû cuûa vieäc phaân loaïi tính cöùng laø gì ? Vì sao goïi laø tính cöùng taïm thôøi ? Tính cöùng vónh cöõu ?

Hoaït ñoäng 2  GV ? Trong thöïc teá em ñaõ bieát nhöõng taùc haïi naøo cuûa nöôùc cöùng ?  HS: Ñoïc SGK vaø thaûo luaän.

Hoaït ñoäng 3  GVñaët vaán ñeà: Nhö chuùng ta ñaõ bieát nöôùc cöùng coù chöùa caùc ion Ca2+, Mg2+, vaäy theo caùc em nguyeân taéc ñeå laøm meàm nöôùc cöùng laø gì?  GV ?: Nöôùc cöùng taïm thôøi coù chöùa nhöõng muoái naøo ? khi ñung noùng thì coù nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ? - Coù theå duøng nöôùc voâi trong vöøa ñuû ñeå trung hoaø muoái axit taønh muoái trung hoaø khoâng tan , loïc boû chaát khoâng tan ñöôïc nöùôc meàm.  GV ?: Khi cho dung dòch Na2CO3, Na3PO4 vaøo nöôùc cöùng taïm thôøi hoaëc vónh cöûu thì coù hieän töôïng gì xaûy ra ? Vieát pö döôùi daïng ion.  GV ñaët vaán ñeà: Döïa treân khaû naêng coù theå trao ñoåi ion cuûa moät soá chaát cao phaân töû töï nhieân hoaëc nhaân taïo ngöôøi ta coù phöông phaùp trao ñoåi ion.  GV ?: Phöông phaùp trao ñoåi ion coù theå laøm maát nhöõng loaïi tính cöùng 85

- Nöôùc chöùa nhieàu ion Ca2+ vaø Mg2+ ñöôïc goïi laø nöôùc cöùng. - Nöôùc chöùa ít hoaëc khoâng chöùa caùc ion Mg2+ vaø Ca2+ ñöôïc goïi laø nöôùc meàm.  Phaân loaïi: a) Tính cöùng taïm thôøi: Gaây neân bôûi caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2. Khi ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2 bò phaân huyû → tính cöùng bò maát.

Ca(HCO3)2

t0 0

CaCO3 +CO2 +H2O

Mg(HCO3)2 MgCO3 +CO2 +H2O b) Tính cöùng vónh cöõu: Gaây neân bôûi caùc muoái sunfat, clorua cuûa canxi vaø magie. Khi ñun soâi, caùc muoái naøy khoâng bò phaân huyû. c) Tính cöùng toaøn phaàn: Goàm caû tính cöùng taïm thôøi vaø tính cöùng vónh cöõu. 2. Taùc haïi - Ñun soâi nöôùc cöùng laâu ngaøy trong noài hôi, noài seõ bò phuû moät lôùp caën. Lôùp caën daøy 1mm laøm toán theâm 5% nhieân lieäu, thaäm chí coù theå gaây noå. - Caùc oáng daãn nöôùc cöùng laâu ngaøy coù theå bò ñoùng caën, laøm giaûm löu löôïng cuûa nöôùc. - Quaàn aùo giaë baèng nöôùc cöùng thì xaø phoøng khoâng ra boït, toán xaø phoøng vaø laøm aùo quaàn mau choùng hö hoûng do nhöõng keát tuûa khoù tan baùm vaøo quaàn aùo. - Pha traø baèng nöôùc cöùng seõ laøm giaûm höông vò cuûa traø. Naáu aên baèng nöôùc cöùng seõ laøm thöïc phaåm laâu chín vaø giaûm muøi vò. t

3. Caùch laøm meàm nöôùc cöùng  Nguyeân taéc: Laøm giaûm noàng ñoä caùc ion Ca2+, Mg2+ trong nöôùc cöùng. a) Phöông phaùp keát tuûa  Tính cöùng taïm thôøi: - Ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2 bò phaân huyû taïo ra muoái cacbonat khoâng tan. Loïc boû keát tuûa → nöôùc meàm. - Duøng Ca(OH)2, Na2CO3 (hoaëc Na3PO4). Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 → 2CaCO3↓ + 2H2O Ca(HCO3)2 + Na2CO3→ CaCO3↓ + 2NaHCO3  Tính cöùng vónh cöõu: Duøng Na2CO3 (hoaëc Na3PO4). CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3↓ + Na2SO4 b) Phöông phaùp trao ñoåi ion - Duøng caùc vaät lieäu polime coù khaû naêng trao ñoåi ion, goïi chung laø nhöïa cationit. Khi ñi qua coät coù chöùa chaát trao ñoåi ion, caùc ion Ca2+ vaø Mg2+ coù trong nöôùc cöùng ñi vaøo caùc loã troáng trong caáu truùc polime, theá choã cho caùc ion Na+

hoaëc H+ cuûa cationit ñaõ ñi vaøo dung dòch. - Caùc zeolit laø caùc vaät lieäu trao ñoåi ion voâ cô cuõng ñöôïc duøng ñeå laøm meàm nöôùc. 4. Nhaän bieát ion Ca2+, Mg2+ trong dung Hoaït ñoäng 4 dòch - HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc  Thuoác thöû: dung dòch muoái CO 32− vaø caùch nhaän bieát ion Ca2+ vaø Mg2+. khí CO2.  Hieän töôïng: Coù keát tuûa, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trôû laïi.  Phöông trình phaûn öùng: Ca2+ + CO 32− → CaCO3↓ CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2 (tan)

naøo ?

Ca2+ + 2HCO3-

Mg2+ + CO 32− → MgCO3↓ MgCO3 + CO2 + H2O Mg(HCO3)2 (tan) Mg2+ + 2HCO3-

V. CUÛNG COÁ: 1. Trong moät coác nöôùc coù chöùa 0,01 mol Na+, 0,02 mol Ca2+, 0,01 mol Mg2+, 0,05 mol HCO3−, 0,02 mol Cl−. Nöôùc trong coác thuoäc loaïi naøo ? A. Nöôùc cöùng coù tính cöùng taïm thôøi. B. Nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu. C. Nöôùc cöùng coù tính cöùng toaøn phaàn.  D. Nöôùc meàm. 2. Coù theå duøng chaát naøo sau ñaây ñeå laøm meàm nöôùc coù tính cöùng taïm thôøi ? A. NaCl. B. H2SO4. C. Na2CO3.  D. KNO3. 3. Anion goác axit naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc cöùng ? A. NO 3− B. SO24 − C. ClO −4 D. PO 34 −  4. Coù theå loaïi boû tính cöùng taïm thôøi cuûa nöôùc baèng caùch ñun soâi vì lí do naøo sau ñaây ? A. Nöôùc soâi ôû nhieät ñoä cao (ôû 1000C, aùp suaát khí quyeån). B. Khi ñun soâi ñaõ laøm taêng ñoä tan cuûa caùc chaát keát tuûa. C. Khi ñun soâi caùc chaát khí hoaø tan trong nöôùc thoaùt ra. D. Caùc muoái hiñrocacbonat cuûa magie vaø canxi bò phaân huyû bôûi nhieät ñeå taïo ra keát tuûa.  VI. DAËN DOØ: 1. BTVN: 8 → 9 trang 119 (SGK). 2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 45

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc veà kim loaïi kieàm, kim loaïi kieàm thoå vaø hôïp chaát cuûa chuùng. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå cuõng nhö hôïp chaát cuûa chuùng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:  HS: Ñoïc tröôùc phaàn noäi dung noäi dung KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ.  GV: Caùc baøi taäp lieân quan ñeán noäi dung luyeän taäp. 86

III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na 3PO4 laøm meàm nöôùc coù tính cöùng toaøn phaàn. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Hoaøn thaønh PTHH cuûa caùc phaûn - HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc öùng xaûy ra theo sô ñoà sau ñaây CaO Ca(OH)2 CaCl2 ñeå giaûi quyeát baøi taäp beân. - GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi CaCO3 CaCO3 CaCO3 CaCO3 quyeát baøi taäp. CO2 KHCO3 K 2CO3 Baøi 2: Cho 3,04g hoãn hôïp NaOH vaø KOH taùc duïng vôùi axit HCl thu ñöôïc 4,15g hoãn hôïp muoái clorua. Khoái löôïng moãi hiñroxit trong hoãn hôïp laàn löôït laø Hoaït ñoäng 2 A. 1,17g & 2,98g B. 1,12g & 1,6g - HS giaûi quyeát theo phöông phaùp C. 1,12g & 1,92g D. 0,8g & 2,24g  taêng giaûm khoái löôïng hoaëc phöông Giaûi phaùp ñaët aån giaûi heä thoâng thöôøng. NaOH + HCl → NaCl + H2O - GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi KOH + HCl → KCl + H2O quyeát baøi taäp. Goïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa NaOH vaø KOH  40a + 56b = 3,04 (1) Töø 2 PTHH treân ta thaáy: 1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17 = 18,5g. 1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17 = 18,5g.  1 mol hoãn hôïp (KOH, NaOH) → 1 mol hoãn hôïp (KCl vaø NaCl), khoái löôïng taêng 18,5g. Theo baøi cho khoái löôïng hoãn hôïp taêng 4,15 – 3,04 = 1,11g  a + b = 1,11:18,5 = 0,06 (2) Töø (1) vaø (2): a = 0,02; b = 0,04  mKOH = 40.0,02 = 0,8g;  ñaùp aùn D. Baøi 3: Suïc 6,72 lít CO2 (ñkc) vaøo dung dòch Hoaït ñoäng 3 coù chöùa 0,25 mol Ca(OH)2. Khoái löôïng keát - GV giôùi thieäu cho HS phöông phaùp tuûa thu ñöôïc laø giaûi toaùn CO2 taùc duïng vôùi dung dòch A. 10g B. 15g C. kieàm. 20g D. 25g Giaûi nCO2 = 0,3  1 <

- HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn cuûa GV.

nCO2

nNaOH

=

0,3 0,25

= 1,2 < 2 

Phaûn öùng taïo muoái CaCO3 vaø Ca(HCO3)2 Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓ a→ a a Ca(OH)2 + 2CO2 → Ca(HCO3)2 b→ 2b

 a+ b= 0 , 2 5  a= 0 , 2      mCaCO  a+ 2 b = 0 , 3  b= 0 , 0 5 - HS vaän duïng phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. 87

3

=

100.0,2 = 20g Baøi 4: Chaát naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ?

Hoaït ñoäng 4 HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn cuûa GV.

A. NaCl B. H2SO4 C. Na2CO3 D. HCl Baøi 5: Cho 28,1 g hoãn hôïp MgCO3 vaø BaCO3, trong ñoù MgCO3 chieám a% khoái löôïng. Cho hoãn hôïp treân taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl ñeå laáy khí CO2 roài ñem suïc vaøo dung dòch coù chöùa 0,2 mol Ca(OH)2 ñöôïc keát tuûa B. Tính a ñeå keát tuûa B thu ñöôïc laø lôùn nhaát. Giaûi MgCO3 + 2HCl → MgCl2 + CO2 + H2O (1) CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2 + H2O (2) CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O (3) Theo (1), (2) vaø (3): nCO2 = nMgCO3 + nCaCO3 = 0,2 mol thì löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø lôùn nhaát. Ta coù:

28,1.a 100.84

+

28,1.(100 - a) 100.197

= 0,2  a =

29,89% Hoaït ñoäng 5 Baøi 6: Caùch naøo sau ñaây thöôøng ñöôïc - GV ?: Kim loaïi Ca laø kim loaïi coù tính duøng ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ca ? khöû maïnh. Vaäy ñeå ñieàu cheá kim loaïi A. Ñieän phaân dung dòch CaCl2 coù maøng Ca ta coù theå söû duïng phöông phaùp ngaên. naøo trong soá caùc phöông phaùp ñieàu B. Ñieän phaân CaCl2 noùng chaûy.  cheá caùc kim loaïi maø ta ñaõ hoïc ? C. Duøng Al ñeå khöû CaO ôû nhieät ñoä cao. - HS choïn ñaùp aùn phuø hôïp. D. Duøng kim loaïi Ba ñeå ñaåy Ca ra khoûi dung dòch CaCl2. Hoaït ñoäng 6 Baøi 7: Suïc a mol khí CO2 vaøo dung dòch - GV ? Vì sao khi ñun noùng dung dòch sau Ca(OH)2 thu ñöôïc 3g keát tuûa. Loïc taùch khi ñaõ loïc boû keát tuûa ta laïi thu ñöôïc keát tuûa, dung dòch coøn laïi ñem ñun noùng theâm keát tuûa nöõa ? laïi thu ñöôïc theâm 2g keát tuûa nöõa. Giaù - HS: Vieát 2 PTHH vaø döïa vaøo 2 löôïng trò cuûa a laø keát tuûa ñeå tìm löôïng CO2. A. 0,05 mol B. 0,06 mol C. 0,07 mol D. 0,08 mol V. CUÛNG COÁ: A Boå tuùc chuoåi phaûn öùng vaø vieát caùc phöông trình phaûn öùng (moãi muûi teân laø t0 moät phaûn öùng). Cho bieát B laø khí duøng E F ñeå naïp cho caùc bình chöõa löûa (daäp taét B Na OH OH Na löûa). A laø khoaùng saûn thöôøng duøng ñeå NaOH C D saûn xuaát voâi soáng. HCl VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 46

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa nhoâm.  HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân tính khöû maïnh cuûa nhoâm vaø vì sao nhoâm chæ coù soá oxi hoaù +3 trong caùc hôïp chaát. 2. Kó naêng: 88

- Tieán haønh moät soá thí nghieäm ñôn giaûn. - Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ:  Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc.  Duïng cuï, hoaù chaát: haït nhoâm hoaëc laù nhoâm, caùc dung dòch HCl, H2SO4 loaõng, NaOH, NH3, HgCl2. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na 3PO4 laøm meàm nöôùc coù tính cöùng toaøn phaàn. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ  GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho - OÂ soá 13, nhoùm IIIA, chu kì 3. HS xaùc ñònh vi trí cuûa Al trong baûng - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p1 hay tuaàn hoaøn. 2 1  HS vieát caáu hình electron nguyeân töû [Ne]3s 3p - Deã nhöôøng caû 3 electron hoaù trò neân cuûa Al, suy ra tính khöû maïnh vaø chæ coù soá oxi hoaù +3 trong caùc hôïp chaát. coù soá oxi hoaù duy nhaát laø +3. II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ HS töï nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc - Maøu traéng baïc, tnc = 6600C, khaù meàm, caùc tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi Al deã keùo sôïi, deã daùt moûng. - Laø kim loaïi nheï (d = 2,7g/cm3), daãn ñieän toát vaø daãn nhieät toát. Hoaït ñoäng 2 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC  HS: Cho bieát vò trí caëp oxi hoùa khöû Nhoâm laø kim loaïi coù tính khöû maïnh, chæ cuûa nhoâm trong daõy ñieän hoùa, töø sau kim loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå, ñoù xaùc ñònh tính chaát hoùa hoïc cuûa neân deã bò oxi hoaù thaønh ion döông. Al. Al ∏ Al3+ + 3e  GV bieåu dieãn thí nghieäm Al moïc 1. Taùc duïng vôùi phi kim loâng tô. HS quan saùt hieän töôïng xaûy a) Taùc duïng vôùi halogen ra vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 2Al + 3Cl2 ∏ 2AlCl3 b) Taùc duïng vôùi oxi  GV ?: Vì sao caùc vaät duïng laøm baèng t0 4Al + 3O 2Al2O3 2 Al laïi raát beàn vöõng trong khoâng khí ôû nhieät ñoä thöôøng ?  Al beàn trong khoâng khí ôû nhieät ñoä thöôøng do coù lôùp maøng oxit Al2O3 raát moûng baûo veä. 2. Taùc duïng vôùi axit - GV laøm thí nghieäm vôùi oxi, axit HCl,  Khöû deã daøng ion H+ trong dung dòch HCl H2SO4ñ, HNO3. vaø H2SO4 loaõng ∏ H2 - HS quan saùt giaûi thích hieän töôïng vaø 2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2↑ vieát phöông trình phaûn öùng.  Taùc duïng maïnh vôùi dung dòch HNO3 - Vôùi axit HCl, H2SO4l…. thì Al khöû ion loaõng, HNO3 ñaëc, noùng vaø H2SO4 ñaëc, naøo ? Saûn phaåm ? noùng. - Vôùi axit HNO3, H2SO4ññ…thì Al khöû ion t0 Al + 4HNO naøo ? Vì sao ? 3 (loaõng) Al(NO3)3 +NO +2H2O - Tröôøng hôïp vôùi axit HNO3, H2SO4ñ t0 2Al + 6H SO (ñaëc) Al2(SO4)3 +3SO2 +6H2O 2 4 nguoäi thì phaûn öùng cho saûn phaåm  Nhoâm bò thuï ñoäng hoaù bôûi dung dòch gì ? Vì sao ? HNO3 ñaëc, nguoäi hoaëc H2SO4 ñaëc nguoäi. 3. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïi t0  HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 2Al + Fe Al2O3 +2Fe 2O3 4. Taùc duïng vôùi nöôùc - Phaù boû lôùp oxit treân beà maët Al (hoaëc  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc taïo thaønh hoãn hoáng Al-Hg thì Al seõ phaûn phaûn öùng cuûa Al vôùi nöôùc xaûy ra öùng vôùi nöôùc ôû nieät ñoä thöôøng) trong ñieàu kieän naøo. 89

2Al + 6H2O → 2Al(OH)3↓ + 3H2↑ - Nhoâm khoâng phaûn öùng vôùi nöôùc duø ôû nhieät ñoä cao laø vì treân beà maët cuûa nhoâm ñöôïc phuû kín moät lôùp Al2O3 raát moûng, beàn vaø mòn, khoâng cho nöôùc vaø khí thaám qua. 5. Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm  GV giôùi thieäu vaø daãn daét HS vieát - Tröôùc heát, lôùp baûo veä Al2O3 bò hoaø tan PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra khi cho kim trong dung dòch kieàm: Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O (1) loaïi Al taùc duïng vôùi dung dòch kieàm. - Al khöû nöôùc: 2Al + 6H2O → 2Al(OH)3↓ + 3H2 (2) - Lôùp baûo veä Al(OH)3 bò hoaø tan trong dung dòch kieàm Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O (3) Caùc phaûn öùng (2) vaø (3) xaûy ra xen keõ nhau cho ñeán khí nhoâm bò hoaø tan heát.  2Al + 2NaOH + 2H2O ∏ 2NaAlO2 + 3H2↑ V. CUÛNG COÁ: Tính chaát hoùa hoïc cuûa nhoâm laø gì? Laáy caùc phaûn öùng khaùc ñeå minh hoïa. VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.  GV ?: Vì sao caùc vaät laøm baèng Al laïi raát beàn vöõng vôùi nöôùc ?

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 47

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: ÖÙng duïng vaø traïng thaùi thieân nhieân cuûa Al.  HS hieåu: Cô sôû khoa hoïc cuûa phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi Al. 2. Kó naêng: Vieát ñöôïc caùc quaù trình oxi hoaù – khöû xaûy ra treân beà maët caùc ñieän cöïc trong quaù trình saûn xuaát nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Sô ñoà thuøng ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 90

1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa nhoâm laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 IV. ÖÙNG DUÏNG VAØ TRAÏNG THAÙI  HS trình baøy caùc öùng duïng quan troïng THIEÂN NHIEÂN 1. ÖÙng duïng cuûa Al vaø cho bieát nhöõng öùng duïng ñoù döïa treân nhöõng tính chaát vaät lí naøo - Duøng laøm vaät lieäu cheá taïo oâ toâ, maùy bay, teân löûa, taøu vuõ truï. cuûa nhoâm. - Duøng trong xaây döïng nhaø cöûa, trang  GV boå sung theâm moät soá öùng duïng trí noäi thaát. khaùc cuûa nhoâm. - Duøng laøm daây daãn ñieän, duøng laøm duïng cuï nhaø beáp. - Hoãn hôïp tecmit (Al + FexOy) ñeå thöïc hieän phaûn öùng nhieät nhoâm duøng haøn ñöôøng ray. 2. Traïng thaùi thieân nhieân  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc Ñaát seùt (Al2O3.2SiO2.2H2O), mica traïng thaùi thieân nhieân cuûa Al. (K2O.Al2O3.6SiO2), boxit (Al2O3.2H2O), criolit (3NaF.AlF3),... Hoaït ñoäng 2 V. SAÛN XUAÁT NHOÂM Trong coâng nghieäp, nhoâm ñöôïc saûn  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát Al trong coâng nghieäp ñöôïc saûn xuaát theo phöông xuaát baèng phöông phaùp ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy. phaùp naøo.  GV ?: Vì sao trong coâng nghieäp ñeå saûn xuaát Al ngöôøi ta laïi söû duïng phöông phaùp ñieän phaân noùng chaûy maø khoâng söû duïng caùc phöông phaùp khaùc ? 1. Nguyeân lieäu: Quaëng boxit Al2O3.2H2O coù laãn taïp chaát laø Fe2O3 vaø SiO2. Loaïi  GV ?: Nguyeân lieäu ñöôïc söû duïng ñeå boû taïp chaát baèng phöông phaùp hoaù saûn xuaát Al laø gì ? Nöôùc ta coù saün nguoàn nguyeân lieäu ñoù hay khoâng ? hoïc ∏ Al2O3 gaàn nhö nguyeân chaát. 2. Ñieän phaân nhoâm oxit noùng chaûy  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát vì sao  Chuaån bò chaát ñieän li noùng phaûi hoaø tan Al2O3 trong criolit noùng chaûy: Hoaø tan Al2O3 trong criolit noùng chaûy ? Vieäc laøm naøy nhaèm muïc ñích chaûy nhaèm haï nhieät ñoä noùng chaûy gì ? cuûa hoãn hôïp xuoáng 9000 C vaø daãn  GV giôùi thieäu sô ñoà ñieän phaân Al2O3 ñieän toát, khoái löôïng rieâng nhoû. noùng chaûy.  Quaù trình ñieän phaân Al2O3 t → 2Al3+ + 3O2K (-) Al2O3 (noù ng chaû y) A (+) 3+ Al O2Al3+ +3e Al 2O2- O2 +4e o

ñpnc

Phöông trình ñieän phaân: 2Al2O3 4Al +3O2  GV ?: Vì sao sau moät thôøi gian ñieän  Khí oxi ôû nhieät ñoä cao ñaõ ñoát chaùy phaân, ngöôøi ta phaûi thay theá ñieän cöïc cöïc döông laø cacbon, sinh ra hoãn hôïp khí döông ? CO vaø CO2. Do vaäy trong quaù trình ñieän phaân phaûi haï thaáp daàn daàn cöïc döông. V. CUÛNG COÁ: 1. Muïc ñích cuûa vieäc chuaån bò chaát ñieän li noùng chaûy laø gì ? 2. Caùc quaù trình xaûy ra treân caùc ñieän cöïc trong quaù trình saûn xuaát nhoâm ? Phöông trình phaûn öùng ? VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

91

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 48

NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát tính chaát vaø öùng duïng cuûa moät soá hôïp chaát cuûa nhoâm. 2. Kó naêng: Tieán haønh ñöôïc moät soá thí nghieäm veà hôïp chaát quan trong cuûa nhoâm vaø giaûi ñöôïc moät soá baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát hôïp chaát cuûa nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc hoaù chaát vaø duïng cuï thí nghieäm coù lieân quan. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 92

2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy caùc giai ñoaïn saûn xuaát nhoâm. Vieát phöông trình phaûn öùng minh hoaï. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – NHOÂM OXIT Hoaït ñoäng 1 1. Tính chaát  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc  Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu moät soá tính chaát vaät lí cuûa nhoâm traéng, khoâng tan trong nöôùc vaø khoâng oxit. taùc duïng vôùi nöôùc, tnc > 20500C.  Tính chaát hoaù hoïc: Laø oxit löôõng tính.  HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa * Taùc duïng vôùi dung dòch axit phaûn öùng ñeå chöùng minh Al2O3 laø hôïp Al2O3 + 6HCl ∏ 2AlCl3 + 3H2O chaát löôõng tính. Al2O3 + 6H+ ∏ 2Al3+ + 3H2O * Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm Al2O3 + 2NaOH ∏ 2NaAlO2 + H2O natri aluminat − − Al2O3 + 2OH ∏2AlO2 + H2O 2. ÖÙng duïng: Nhoâm oxit toàn taïi döôùi daïng ngaäm nöôùc vaø daïng khan.  Daïng ngaäm nöôùc laø thaønh phaàn cuûa  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc yeáu cuûa quaëng boxit (Al2O3.2H2O) duøng moät soá öùng duïng cuûa nhoâm oxit. ñeå saûn xuaát nhoâm.  Daïng oxit khan, coù caáu taïo tinh theå ñaù quyù, hay gaëp laø: - Corinñon: Daïng tinh theå trong suoát, khoâng maøu, raát raén, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo ñaù maøi, giaáy nhaùm,... - Trong tinh theå Al2O3, neáu moät soá ion Al3+ ñöôïc thay baèng ion Cr3+ ta coù hoàng ngoïc duøng laøm ñoà trang söùc, chaân kính ñoàng hoà, duøng trong kó thuaät laze. - Tinh theå Al2O3 coù laãn taïp chaát Fe2+, Fe3+ vaø Ti4+ ta coù saphia duøng laøm ñoà trang söùc. - Boät nhoâm oxit duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát chaát xuùc taùc cho toång hôïp höõu cô. Hoaït ñoäng 2 II. NHOÂM HIÑROXIT  HS bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá  Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu Al(OH)3, sau ñoù cho HS quan saùt Al(OH)3 traéng, keát tuûa ôû daïng keo. vöøa ñieàu cheá ñöôïc.  HS nhaän xeùt veà traïng thaùi, maøu  Tính chaát hoaù hoïc: Laø hiñroxit löôõng saéc cuûa Al(OH)3. tính. * Taùc duïng vôùi dung dòch axit  GV bieåu dieãn thí nghieäm hoaø tan Al(OH)3 + 3HCl ∏ AlCl3 + 3H2O Al(OH)3 trong dung dòch HCl vaø dung dòch Al(OH)3 + 3H+ ∏ Al3+ + 3H2O NaOH. * Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm  HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, vieát Al(OH)3 + NaOH ∏ NaAlO2 + 2H2O phöông trình phaân töû vaø phöông trình natri aluminat − − ion cuûa phaûn öùng. Al(OH)3 + OH ∏ AlO2 + 2H2O III – NHOÂM SUNFAT Hoaït ñoäng 3: HS nghieân cöùu SGK ñeå - Muoái nhoâm sunfat khan tan trong nöôùc bieát ñöôïc moät soá öùng duïng quan vaølaøm dung dòch noùng leân do bò hiñrat troïng cuûa nhoâm sunfat. hoaù. - Pheøn chua: K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O hay KAl(SO4)2.12H2O ñöôïc duøng trong ngaønh thuoäc da, coâng nghieäp giaáy, chaát caàm maøu trong coâng nghieäp nhuoäm vaûi, chaát 93

laøm trong nöôùc,... - Pheøn nhoâm: M2SO4.Al2(SO4)3.24H2O (M+ laø Na+; Li+, NH4+) IV – CAÙCH NHAÄN BIEÁT ION Al3+ TRONG  GV ?: Treân sô sôû tính chaát cuûa moät DUNG DÒCH soá hôïp chaát cuûa nhoâm, theo em ñeå Cho töø töø dung dòch NaOH vaøo dung dòch chöùng minh söï coù maët cuûa ion Al3+ thí nghieäm, neáu thaáy keát tuûa keo xuaát trong moät dung dòch naøo ñoù thì ta coù hieän roài tan trong NaOH dö ∏ coù ion Al3+. − theå laøm nhö theá naøo ? Al3+ + 3OH ∏ Al(OH)3↓ − − Al(OH)3 + OH (dö) ∏ AlO2 + 2H2O V. CUÛNG COÁ: 1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau: (1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

Al2O3 Al AlCl3 Al(OH)3 NaAlO2 Al(OH)3 Al 2. Coù 2 loï khoâng nhaõn ñöïng dung dòch AlCl3 vaø dung dòch NaOH. Khoâng duøng theâm chaát naøo khaùc, laøm theá naøo ñeå nhaän bieát moãi hoaù chaát ? 3. Phaùt bieåu naøo döôùi ñaây laø ñuùng ? A. Nhoâm laø moät kim loaïi löôõng tính. B. Al(OH)3 laø moät bazô löôõng tính. C. Al2O3 laø oxit trung tính. D. Al(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính.  4. Trong nhöõng chaát sau, chaát naøo khoâng coù tính löôõng tính ? A. Al(OH)3 B. Al2O3 C. ZnSO4 D. NaHCO3 5. Coù 4 maãu boät kim loaïi laø Na, Al, Ca, Fe. Chæ duøng nöôùc laøm thuoác thöû thì soá kim loaïi coù theå phaân bieät ñöôïc toái ña laø bao nhieâu ? A. 1 B. 2 C. 3 D. 4  VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 49

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá heä thoáng hoaù kieán thöùc veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. Baûng phuï ghi moät soá haèng soá vaät lí quan troïng cuûa nhoâm. III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm. 94

IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau:

Al

(1)

AlCl3

(2)

Al(OH)3

(3)

NaAlO2

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ Hoaït ñoäng 1 HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al, Al2O3 vaø Al(OH)3 ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp.

Hoaït ñoäng 2 HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp. Hoaït ñoäng 3 HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng, sau ñoù döïa vaøo phöông trình phaûn öùndung dòch ñeå tính löôïng kim loaïi Al coù trong hoãn hôïp (theo ñaùp aùn thì chæ caàn tính ñöôïc khoái löôïng cuûa moät trong 2 chaát vì khoái löôïng cuûa moãi chaát ôû 4 ñaùp aùn laø khaùc nhau)

(4)

Al(OH)3

(5)

Al2O3

(6)

Al

NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Baøi 1: Nhoâm beàn trong moâi tröôøng khoâng khí vaø nöôùc laø do A. nhoâm laø kim loaïi keùm hoaït ñoäng. B. coù maøng oxit Al2O3 beàn vöõng baûo veä.  C. coù maøng oxit Al(OH)3 beàn vöõng baûo veä. D. Nhoâm coù tính thuï ñoäng vôùi khoâng khí vaø nöôùc. Baøi 2: Nhoâm khoâng tan trong dung dòch naøo sau ñaây ? A. HCl B. H2SO4 C. NaHSO4 D. NH3 Baøi 3: Cho 31,2 gam hoãn hôïp boät Al vaø Al2O3 taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 13,44 lít H2 (ñkc). Khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ban ñaàu laàn löôït laø A. 16,2g vaø 15g B. 10,8g vaø 20,4g C. 6,4g vaø 24,8g D. 11,2g vaø 20g Giaûi 3 Al ∏ H2 2

2 2 13,44 nAl = nH2 = . = 0,4 mol  mAl = 3 3 22,4 0,4.27 = 10,8g  ñaùp aùn B. Baøi 4: Chæ duøng theâm moät hoaù chaát haõy phaân bieät caùc chaát trong nhöõng daõy sau vaø vieát phöông trình hoaù hoïc ñeå Hoaït ñoäng 4: HS vaän duïng nhöõng giaûi thích. kieán thöùc ñaõ hoïc veà nhoâm, caùc hôïp a) caùc kim loaïi: Al, Mg, Ca, Na. chaát cuûa nhoâm cuõng nhö tính chaát b) Caùc dung dòch: NaCl, CaCl2, AlCl3. cuûa caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi nhoùm c) Caùc chaát boät: CaO, MgO, Al2O3. IA, IIA ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi a) H2O b) dd Na2CO3 hoaëc dd NaOH c) H2O Hoaït ñoäng 5: Baøi 5: Vieát phöông trình hoaù hoïc ñeå giaûi  GV höôùng daãn HS vieát PTHH cuûa thích caùc hieän töôïng xaûy ra khi a) cho dung dòch NH3 dö vaøo dung dòch caùc phaûn öùng xaûy ra.  HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng, neâu AlCl3. b) cho töø töø dung dòch NaOH ñeán dö vaøo hieän töôïng xaûy ra. dung dòch AlCl3. c) cho töø töø dung dòch Al2(SO4)3 vaøo dung dòch NaOH vaø ngöôïc laïi. d) suïc töø töø khí ñeán dö khí CO2 vaøo dung dòch NaAlO2. e) cho töø töø ñeán dö dung dòch HCl vaøo dung dòch NaAlO2. Baøi 6: Hoãn hôïp X goàm hai kim loaïi K vaø Al coù khoái löôïng 10,5g. Hoaø tan hoaøn 95

Hoaït ñoäng 6:  GV ñaët heä thoáng caâu hoûi phaùt vaán: - Hoãn hôïp X coù tan heát hay khoâng ? Vì sao hoãn hôïp X laïi tan ñöôïc trong nöôùc ? - Vì sao khi theâm dung dòch HCl vaøo dung dòch A thì ban ñaàu chöa coù keát tuûa xuaát hieän, nhöng sau ñoù keát tuûa laïi xuaát hieän ?  HS traû lôøi caùc caâu hoûi vaø giaûi quyeát baøi toaùn döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.

toaøn hoãn hôïp X trong nöôùc thu ñöôïc dung dòch A. Theâm töø töø dung dòch HCl 1M vaøo dung dòch A: luùc ñaàu khoâng coù keát tuûa, khi theâm ñöôïc 100 ml dung dòch HCl 1M thì baét ñaàu coù keát tuûa. Tính % soá mol moãi kim loaïi trong X. Giaûi Goïi x vaø y laàn löôït laø soá mol cuûa K vaø Al.  39x + 27y = 10,5 (a) 2K + 2H2O → 2KOH + H2↑ (1) x→ x 2Al + 2KOH + 2H2O → 2KAlO2 + 3H2↑ (2) y→ y Do X tan heát neân Al heát, KOH dö sau phaûn öùng (2). Khi theâm HCl ban ñaàu chöa coù keát tuûa vì: HCl + KOHdö → HCl + H2O (3) x–y ←x – y Khi HCl trung hoaø heát KOH dö thì baét ñaàu coù keát tuûa. KAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3↓ + KCl (4) Vaäy ñeå trung hoaø KOH dö caàn 100 ml dung dòch HCl 1M. Ta coù: nHCl = nKOH(dö sau pöù (2)) = x – y = 0,1.1 = 0,1 (b) Töø (a) vaø (b): x = 0,2, y = 0,1. %nK = 0,2 .100 = 66,67%  %nAl = 33,33% 0,3

V. CUÛNG COÁ: 1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây laø ñuùng khi noùi veà Al2O3 ? A. Al2O3 ñöôïc sinh ra khi nhieät phaân muoái Al(NO3)3. B. Al2O3 bò khöû bôûi CO ôû nhieät ñoä cao. C. Al2O3 tan ñöôïc trong dung dòch NH3. D. Al2O3 laø oxit khoâng taïo muoái. 2. Coù caùc dung dòch: KNO3, Cu(NO3)2, FeCl3, AlCl3, NH4Cl. Chæ duøng hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå nhaän bieát ñöôïc taát caû caùc dung dòch treân ? A. dung dòch NaOH dö. B. dung dòch AgNO3 C. dung dòch Na2SO4 D. dung dòch HCl 3. Hoaø tan hoaøn toaøn m gam boät Al vaøo dung dòch HNO3 dö chæ thu ñöôïc 8,96 lít hoãn hôïp khí X goàm NO vaø N2O (ñkc) coù tæ leä mol laø 1:3. Giaù trò cuûa m laø A. 24,3 B. 42,3 C. 25,3 D. 25,7 4. Troän 24g Fe2O3 vôùi 10,8g Al roài nung ôû nhieät ñoä cao (khoâng coù khoâng khí). Hoãn hôïp thu ñöôïc sau phaûn öùng ñem hoaø tan vaøo dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 5,376 lít khí (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng nhieät nhoâm laø A. 12,5% B. 60% C. 80% D. 90% VI. DAËN DOØ:

Ngaøy soaïn:............/............

Tie át 50

THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT CUÛA NATRI, 96 MAGIE, NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc veà tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa natri, magie, nhoâm vaø hôïp chaát quan troïng cuûa chuùng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm: + So saùnh phaûn öùng cuûa Na, Mg, Al vôùi nöôùc. + Al taùc duïng vôùi dung dòch kieàm. + Al(OH)3 taùc duïng vôùi dung dòch NaOH, H2SO4 loaõng. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm thöïc haønh nhö laøm vieäc vôùi hoaù chaát, vôùi duïng cuï thí nghieäm, kó naêng laøm thí nghieäm vôùi löôïng nhoû hoaù chaát. 3. Thaùi ñoä: Nghieâm tuùc khi tieáp xuùc vôùi caùc hoaù chaát ñoäc haïi. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng ngieäm + giaù ñeå oáng nghieäm + coác thuyû tinh + ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Caùc kim loaïi: Na, Mg, Al; caùc dung dòch: NaOH, AlCl3, NH3, phenolphtalein. III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu böôùc thöïc haønh. - GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc haønh, nhöõng löu yù caàn thieát, thí duï nhö phaûn öùng giöõa Na vôùi nöôùc, khoâng ñöôïc duøng nhieàu Na, duøng oáng nghieäm chöùa gaàn ñaày nöôùc. - GV coù theå tieán haønh moät soá tính chaát maãu cho HS quan saùt. Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: So saùnh khaû naêng - Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK. phaûn öùng cuûa Na, Mg, Al vôùi H2O. - GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Nhoâm taùc duïng vôùi - Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK. dung dòch kieàm. - GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Tính chaát löôõng tính - Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK. cuûa Al(OH)3. - GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh. - GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh, yeâu caàu HS vieát töôøng trình. - HS: Thu doïn hoaù chaát, veä sinh PTN. V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát.

97

CHÖÔNG 7:

SAÉT VAØ MOÄT SOÁ KIM LOAÏI QUAN

TROÏNG Tiết 52 (27)

Bài 31:

SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû cuûa saét. - Tính chaát vaät lí vaø hoaù hoïc cuûa saét. 2. Kó naêng: - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï tính chaát hoaù hoïc cuûa saét. - Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Duïng cuï, hoaù chaát: bình khí O 2 vaø bình khí Cl2 (ñieàu cheá tröôùc), daây saét, ñinh saét, dung dòch H2SO4 loaõng, dung dòch CuSO4, oáng nghieäm, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm, keïp saét,… III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, - GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ xaùc ñònh vò trí cuûa Fe trong baûng tuaàn - OÂ thöù 26, nhoùm VIIIB, chu kì 4. hoaøn. - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d64s2 - HS vieát caáu hình electron cuûa Fe, Fe2+, hay [Ar]3d64s2 Fe3+; suy ra tính chaát hoaù hoïc cô baûn  Saét deã nhöôøng 2 electron ôû phaân lôùp cuûa saét. 4s trôû thaønh ion Fe2+ vaø coù theå nhöôøng theâm 1 electron ôû phaân lôùp 3d ñeå trôû thaønh ion Fe3+. II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ: Laø kim loaïi maøu - HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc traéng hôi xaùm, coù khoái löôïng rieâng lôùn nhöõng tính chaát vaät lí cô baûn cuûa (d = 8,9 g/cm3), noùng chaûy ôû 15400C. Saét saét. coù tính daãn ñieän, daãn nhieät toát vaø coù tính nhieãm töø. 98

Hoaït ñoäng 2 - HS ñaõ bieát ñöôïc tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét neân GV yeâu caàu HS xaùc ñònh xem khi naøo thì saét thò oxi hoaù thaønh Fe2+, khi naøo thì bò oxi hoaù thaønh Fe3+ ? - HS tìm caùc thí duï ñeå minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét.

III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC Coù tính khöû trung bình. Vôùi chaát oxi hoaù yeáu: Fe → Fe2+ + 2e Vôùi chaát oxi hoaù maïnh: Fe → Fe3+ + 3e 1. Taùc duïng vôùi phi kim a) Taùc duïng vôùi löu huyønh 0

0

Fe + S b) Taùc duïng vôùi oxi

- GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: + Fe chaùy trong khí O2.

0

0

t0 +2 -2

FeS

t0 +8/3 -2

+2

+3

3Fe + 2O2 Fe3O4 (FeO.Fe2O3) c) Taùc duïng vôùi clo

+ Fe chaùy trong khí Cl2.

0

0

t0

+3 -1

2Fe + 3Cl2 2FeCl3 + Fe taùc duïng vôùi dung dòch HCl vaø 2. Taùc duïng vôùi dung dòch axit H2SO4 loaõng. a) Vôùi dung dòch HCl, H2SO4 loaõng 0 +1 +2 0 - HS quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Fe + H SO4 FeSO4 + H2 2 Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. b) Vôùi dung dòch HNO3 vaø H2SO4 ñaëc, noùng - GV yeâu caàu HS hoaøn thaønh caùc Fe khöû +5 hoaëc +6 trong HNO hoaëc H SO 3 2 4 N S PTHH: ñaëc, noùng ñeán soá oxi hoaù thaáp hôn, + Fe + HNO3 (l) → +3 + Fe + HNO3 (ñ) → coøn Fe bò oxi hoaù thaønh Fe . + Fe + H2SO4 (ñ) → 0 +5 +3 +2 Fe + 4HNO 3 (loaõng) Fe(NO3)3 + NO + 2H2O ♣ Fe bò thuï ñoäng bôûi caùc axit HNO3 ñaëc, nguoäi hoaëc H2SO4 ñaëc, nguoäi. - HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng: Fe + 3. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái 0 +2 +2 0 CuSO4 → Fe + CuSO FeSO4 + Cu 4 4. Taùc duïng vôùi nöôùc - HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc t0 <5700C 3Fe + 4H O Fe3O4 + 4H2 2 ñieàu kieän ñeå phaûn öùng giöõa Fe vaø 0 0 t >570 C H2O xaûy ra. Fe + HO FeO + H  2

2

IV – TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN Hoaït ñoäng 3 - Chieám khoaûng 5% khoái löôïng voû traùi - HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc ñaát, ñöùng haøng thöù hai trong caùc kim traïng thaùi thieân nhieân cuûa saét. loaïi (sau Al). - Trong töï nhieân saét chuû yeáu toàn taïi döôùi daïng hôïp chaát coù trong caùc quaëng: quaëng manhetit (Fe3O4), quaëng hematit ñoû (Fe2O3), quaëng hematit naâu (Fe2O3.nH2O), quaëng xiñerit (FeCO3), quaëng pirit (FeS2). - Coù trong hemoglobin (huyeát caàu toá) cuûa maùu. - Coù trong caùc thieân thaïch. V. CUÛNG COÁ: 1. Caùc kim loaïi naøo sau ñaây ñeàu phaûn öùng vôùi dung dòch CuSO4 ? A. Na, Mg, Ag. B. Fe, Na, Mg C. Ba, Mg, Hg. D. Na, Ba, Ag 2. Caáu hình electron naøo sau ñaây laø cuûa ion Fe3+ ? A. [Ar]3d6 B. [Ar]3d5 C. [Ar]3d4 D. [Ar]3d3 3. Cho 2,52g moät kim loaïi taùc duïng heát vôùi dung dòch H2SO4 loaõng, thu ñöôïc 6,84g muoái sunfat. Kim loaïi ñoù laø A. Mg B. Zn C. Fe D. Al 4. Ngaâm moät laù kim loaïi coù khoái löôïng 50g trong dung dòch HCl. Sau khi thu ñöôïc 336 ml H2 (ñkc) thi khoái löôïng laù kim loaïi giaûm 1,68%. Kim loaïi ñoù laø A. Zn B. Fe C. Al D. Ni 99

VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 141 (SGK) 2. Xem tröôùc baøi HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

Baøi 33:

Tieát 53(28)

HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc:  HS bieát: - Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø hôïp chaát saét (III). - Caùch ñieàu cheá Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3.  HS hieåu: Nguyeân nhaân tính khöû cuûa hôïp chaát saét (II) vaø tính oxi hoaù cuûa hôïp chaát saét (III). 2. Kó naêng: - Töø caáu taïo nguyeân töû, phaân töû vaø möùc oxi hoaù suy ra tính chaát. - Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl3. III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1: I – HÔÏP CHAÁT SAÉT (II) - GV ?: Em haõy cho bieát tính chaát hoaù Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø gì saét (II) laø tính khöû. ? Vì sao ? Fe2+ → Fe3+ + 1e 1. Saét (II) oxit - HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa a. Tính chaát vaät lí: (SGK) saét (II) oxit. b. Tính chaát hoaù hoïc +2 +5 +3 +2 - HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng bieåu t0 3FeO + 10HNO (loaõng) 3Fe(NO ) + NO +5H2O 3 3 3 dieãn tính khöû cuûa FeO. − 3FeO + 10H+ + NO 3 → 3Fe3+ + NO↑ + 5H2O c. Ñieàu cheá - GV giôùi thieäu caùch ñieàu cheá FeO. t0 Fe2O3 + CO 2FeO +CO2 2. Saét (II) hiñroxit 100

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa saét (II) hiñroxit. - GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Fe(OH)2. - HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích vì sao keát tuûa thu ñöôïc coù maøu traéng xanh roài chuyeån daàn sang maøu naâu ñoû.

a. Tính chaát vaät lí : (SGK) b. Tính chaát hoaù hoïc Thí nghieäm: Cho dung dòch FeCl2 + dung dòch NaOH FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2↓ + 2NaCl 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3 c. Ñieàu cheá: Ñieàu cheá trong ñieàu kieän khoâng coù khoâng khí.

3. Muoái saét (II) a. Tính chaát vaät lí : Ña soá caùc muoái saét (II) tan trong nöôùc, khi keát tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc. Thí duï: FeSO4.7H2O; FeCl2.4H2O - HS laáy thí duï ñeå minh hoaï cho tính b. Tính chaát hoaù hoïc +2 0 +3 -1 chaát hoaù hoïc cuûa hôïp chaát saét (II). 2FeCl2 + Cl2 2FeCl3 - GV giôùi thieäu phöông phaùp ñieàu cheá c. Ñieàu cheá: Cho Fe (hoaëc FeO; Fe(OH)2) taùc duïng vôùi HCl hoaëc H2SO4 loaõng. muoái saét (II). Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑ FeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O - GV ?: Vì sao dung dòch muoái saét (II)  Dung dòch muoái saét (II) ñieàu cheá ñöôïc phaûi duøng ngay vì trong khoâng khí seõ ñieàu cheá ñöôïc phaûi duøng ngay ? chuyeån daàn thaønh muoái saét (III). II – HÔÏP CHAÁT SAÉT (III) Hoaït ñoäng 2 Tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa hôïp - GV ?: Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa chaát saét (III) laø tính oxi hoaù. hôïp chaát saét (III) laø gì ? Vì sao ? Fe3+ + 1e → Fe2+ Fe3+ + 2e → Fe 1. Saét (III) oxit - HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa a. Tính chaát vaät lí: (SGK) Fe2O3. b. Tính chaát hoaù hoïc  Fe2O3 laø oxit bazô - HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O chöùng minh Fe2O3 laø moät oxit bazô. Fe2O3 + 6H+ → 2Fe3+ + 3H2O  Taùc duïng vôùi CO, H2 - HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét (II).

Fe2O3 + 3CO c. Ñieàu cheá - GV giôùi thieäu phaûn öùng nhieät phaân Fe(OH)3 ñeå ñieàu cheá Fe2O3.

- HS tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa Fe(OH)3 trong SGK. - GV ?: Chuùng ta coù theå ñieàu cheá Fe(OH)3baèng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ?

- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét (III). - GV bieåu dieãn thí nghieäm: + Fe + dung dòch FeCl3. + Cu + dung dòch FeCl3. - HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. 101

t0

2Fe +3CO2

t0

2Fe(OH)3 Fe2O3 + 3H 2O  Fe3O3 coù trong töï nhieân döôùi daïng quaëng hematit duøng ñeå luyeän gang. 2. Saét (III) hiñroxit  Fe(OH)3 laø chaát raén, maøu naâu ñoû, khoâng tan trong nöôùc, deã tan trong dung dòch axit taïo thaønh dung dòch muoái saét (III). 2Fe(OH)3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 6H2O  Ñieàu cheá: dung dòch kieàm + dung dòch muoái saét (III). FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3↓ + 3NaCl 3. Muoái saét (III)  Ña soá caùc muoái saét (III) tan trong nöôùc, khi keát tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc. Thí duï: FeCl3.6H2O; Fe2(SO4)3.9H2O  Muoái saét (III) coù tính oxi hoaù, deã bò khöû thaønh muoái saét (II) 0

+3

Fe + 2FeCl 3

+2

3FeCl2

0

+3

Cu + 2FeCl 3

+2

+2

CuCl2 +2FeCl2

V. CUÛNG COÁ: 1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån ñoåi sau: (1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

Fe2O3 Fe2O3 FeS2 FeCl3 Fe(OH)3 FeO FeSO4 Fe 2. Cho Fe taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc V lít H2 (ñkc), dung dòch thu ñöôïc cho bay hôi ñöôïc tinh theå FeSO4.7H2O coù khoái löôïng laø 55,6g. Theå tích khí H2 ñaõ giaûi phoùng laø A. 8,19 B. 7,33 C. 4,48 D. 3,23 3. Khöû hoaøn toaøn 16g Fe2O3 baèng khí CO ôû nhieät ñoä cao. Khi ñi ra sau phaûn öùng ñöôïc daãn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö. Khoái löôïng (g) keát tuûa thu ñöôïc laø A. 15 B. 20 C. 25 D. 30 VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 145 (SGK) 2. Xem tröôùc baøi HÔÏP KIM CUÛA SAÉT

Baøi 33:

Tieát 54(28)

HÔÏP KIM CUÛA SAÉT I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát - Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa gang, theùp. - Nguyeân taéc vaø quy trình saûn xuaát gang, theùp. 2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp lieân quan ñeán gang, theùp. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl3. III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø saét (III) laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – GANG 1. Khaùi nieäm: Gang laø hôïp kim cuûa saét  GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: vaø cacbon trong ñoù coù töø 2 – 5% khoái - Gang laø gì ? löôïng cacbon, ngoaøi ra coøn coù moät löôïng nhoû caùc nguyeân toá Si, Mn, S,… 2. Phaân loaïi: Coù 2 loaïi gang a) Gang xaùm: Chöùa cacbon ôû daïng than - Coù maáy loaïi gang ? chì. Gaãngms ñöôïc duøng ñeå ñuùc beä maùy, oáng daãn nöôùc, caùnh cöûa,…  GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå b) Gang traéng chöa chính xaùc trong ñònh nghóa vaø - Gang traéng chöùa ít cacbon hôn vaø chuû phaân loaïi veà gang cuûa HS. yeáu ôû daïng xementit (Fe3C). - Gang traéng (coù maøu saùng hôn gang xaùm) ñöôïc duøng ñeå luyeän theùp. Hoaït ñoäng 2 3. Saûn xuaát gang  GV neâu nguyeân taéc saûn xuaát gang. a) Nguyeân taéc: Khöû quaëng saét oxit baèng than coác trong loø cao.  GV thoâng baùo caùc quaëng saét b) Nguyeân lieäu: Quaëng saét oxit (thöôøng thöôøng dung ñeå saûn xuaát gang laø: laø hematit ñoû Fe2O3), than coác vaø chaát hematit ñoû (Fe2O3), hematit naâu chaûy (CaCO3 hoaëc SiO2). (Fe2O3.nH2O) vaø manhetit (Fe3O4). c) Caùc phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra trong quaù trình luyeäân quaëng thaønh 102

gang  GV duøng hình veû 7.2 trang 148 ñeå  Phaûn öùng taïo chaát khöû CO giôùi thieäu veà caùc phaûn öùng hoaù hoïc t0 C +O2 CO2 xaûy ra trong loø cao. 0 t  HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng CO2 +C 2CO xaûy ra trong loø cao.  Phaûn öùng khöû oxit saét - Phaàn treân thaân loø (4000C) t0

3Fe2O3 +CO 2Fe3O4 + CO2 - Phaàn giöõa thaân loø (500 – 6000C) t0

Fe3O4 +CO 3FeO + CO 2 - Phaàn döôùi thaân loø (700 – 8000C) t0

 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: - Theùp laø gì ?

- Coù maáy loaïi theùp ?  GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå chöa chính xaùc trong ñònh nghóa vaø phaân loaïi veà theùp cuûa HS vaø thoâng baùo theâm: Hieän nay coù tôùi 8000 chuûng loaïi theùp khaùc nhau. Haøng naêm treân theá giôùi tieâu thuï côõ 1 tæ taán gang theùp.

 GV neâu nguyeân taéc cuûa vieäc saûn xuaát theùp.

 GV duøng sô ñoà ñeå giôùi thieäu caùc phöông phaùp luyeän theùp, phaân tích öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa moãi phöông phaùp.  GV cung caáp theâm cho HS: Khu lieân hôïp gang theùp Thaùi Nguyeân coù 3 loø 103

FeO +CO Fe + CO 2 0  Phaûn öùng taïo xæ (1000 C) CaCO3 → CaO + CO2↑ CaO + SiO2 → CaSiO3 d) Söï taïo thaønh gang (SGK) II – THEÙP 1. Khaùi nieäm: Theùp laø hôïp kim cuûa saét chöùa töø 0,01 – 2% khoái löôïng cacbon cuøng vôùi moät soá nguyeân toá khaùc (Si, Mn, Cr, Ni,…) 2. Phaân loaïi a) Theùp thöôøng (theùp cacbon) - Theùp meàm: Chöùa khoâng quaù 0,1%C. Theùp meàm deã gia coâng, ñöôïc duøng ñeå keùp sôïi,, caùn thaønh theùp laù duøng cheá taïo caùc vaät duïng trong ñôøi soáng vaø xaây döïng nhaø cöûa. - Theùp cöùng: Chöùa treân 0,9%C, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo caùc coâng cuï, caùc chi tieát maùy nhö caùc voøng bi, voû xe boïc theùp,… b) Theùp ñaëc bieät: Ñöa theâm vaøo moät soá nguyeân toá laøm cho theùp coù nhöõng tính chaát ñaëc bieät. - Theùp chöùa 13% Mn raát cöùng, ñöôïc duøng ñeå laøm maùy nghieàn ñaù. - Theùp chöùa khoaûng 20% Cr vaø 10% Ni raát cöùng vaø khoâng gæ, ñöôïc duøng laøm duïng cuï gia ñình (thìa, dao,…), duïng cuï y teá. - Theùp chöùa khoaûng 18% W vaø 5% Cr raát cöùng, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo maùy caét, goït nhö maùy phay, maùy nghieàn ñaù,… 3. Saûn xuaát theùp a) Nguyeân taéc: Giaûm haøm löôïng caùc taïp chaát C, Si, S, Mn,…coù trong thaønh phaàn gang baèng caùch oxi hoaù caùc taïp chaát ñoù thaønh oxit roài bieán thaønh xæ vaø taùch khoûi theùp. b) Caùc phöông phaùp luyeän gang thaønh theùp  Phöông phaùp Bet-xô-me  Phöông phaùp Mac-tanh  Phöông phaùp loø ñieän

luyeän gang, 2 loø Mac-coâp-nhi-coâp-tanh vaø moät soá loø ñieän luyeän theùp. V. CUÛNG COÁ: 1. Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao. 2. Neâu caùc phöông phaùp luyeäân theùp vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa moãi phöông phaùp. 3. Khöû hoaøn toaøn 17,6g hoãn hôïp goàm Fe, FeO, Fe3O4,Fe2O3 ñeán Fe caàn vöøa ñuû 2,24 lít CO (ñkc). Khoái löôïng saét thu ñöôïc laø A. 15 B. 16 C. 17 D. 18 VI. DAËN DOØ: 1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 151 (SGK)

Baøi 34

Tieát 55(29)

CROM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa crom. - Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa crom. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng bieåu dieãn tính chaát hoaù hoïc cuûa crom vaø hôïp chaát cuûa crom. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: - Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Duïng cuï, hoaù chaát: Cheùn söù, giaù thí nghieäm, keïp oáng nghieäm, ñeøn coàn. - Tinh theå K2Cr2O7, dung dòch CrCl3, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, tinh theå (NH4)2Cr2O7 III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ  GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu - OÂ 24, nhoùm VIB, chu kì 4. caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa Cr trong - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d54s1 baûng tuaàn hoaøn. 5 1  HS vieát caáu hình electron nguyeân töû hay [Ar]3d 4s . cuûa Cr. II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ - Crom laø kim loaïi maøu traéng baïc, coù  HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,2g/cm3), t0nc = Cr trong SGK theo söï höôùng daãn cuûa 18900C. GV. - Laø kim loaïi cöùng nhaát, coù theå raïch ñöôïc thuyû tinh. Hoaït ñoäng 2 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC - Laø kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn saét.  GV giôùi thieäu veà tính khöû cuûa kim - Trong caùc hôïp chaát crom coù soá oxi hoaù loaïi Cr so vôùi Fe vaø caùc möùc oxi hoaù töø +1 → +6 (hay gaëp +2, +3 vaø +6). hay gaëp cuûa crom. 1. Taùc duïng vôùi phi kim t0  HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng 4Cr + 3O 2Cr2O3 2 giöõa kim loaïi Cr vôùi caùc phi kim O2, Cl2, 0 t S 2Cr + 3Cl 2CrCl3 2 104

t0

 HS nghieân cöùu SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi sau: Vì sao Cr laïi beàn vöõng vôùi nöôùc vaø khoâng khí ?  HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng giöõa kim loaïi Cr vôùi caùc axit HCl vaø H2SO4 loaõng. Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa Cr2O3.

 HS daãn ra caùc PTHH ñeå chöùng minh Cr2O3 theå hieän tính chaát löôõng tính.  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát tính chaát vaät lí cuûa Cr(OH)3.

 GV ?: Vì sao hôïp chaát Cr3+ vöøa theå hieän tính khöû, vöøa theå hieän tính oxi hoaù ?  HS daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï cho tính chaát ñoù cuûa hôïp chaát Cr3+.

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CrO3.  HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa CrO3 vôùi H2O.

 HS nghieân cöùu SGK ñeå vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa K2Cr2O7 vôùi FeSO4 trong moâi tröôøng axit.

2Cr + 3S Cr2S3 2. Taùc duïng vôùi nöôùc Cr beàn vôùi nöôùc vaø khoâng khí do coù lôùp maøng oxit raát moûng, beàn baûo veä  maï crom leân saét ñeå baûo veä saét vaø duøng Cr ñeå cheá taïo theùp khoâng gæ. 3. Taùc duïng vôùi axit Cr + 2HCl → CrCl2 + H2↑ Cr + H2SO4 → CrSO4 + H2↑  Cr khoâng taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 hoaëc H2SO4 ñaëc, nguoäi. IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM 1. Hôïp chaát crom (III) a) Crom (III) oxit – Cr2O3  Cr2O3 laø chaát raén, maøu luïc thaåm, khoâng tan trong nöôùc.  Cr2O3 laø oxit löôõng tính Cr2O3 + 2NaOH (ñaëc) → 2NaCrO2 + H2O Cr2O3 + 6HCl → 2CrCl3 + 3H2 b) Crom (III) hiñroxit – Cr(OH)3  Cr(OH)3 laø chaát raén, maøu luïc xaùm, khoâng tan trong nöôùc.  Cr(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2O Cr(OH)3+ 3HCl → CrCl3 + 3H2O  Tính khöû vaø tính oxi hoaù: Do coù soá oxi hoaù trung gian neân trong dung dòch vöøa coù tính oxi hoaù (moâi tröôøng axit) vöøa coù tính khöû (trong moâi tröôøng bazô) 2CrCl3 + Zn → 2CrCl2 + ZnCl2 2Cr3+ + Zn → 2Cr2+ + Zn2+ 2NaCrO2 + 3Br2 + 8NaOH → 2Na2CrO4 + 6NaBr + 4H2O − 2CrO2 + 3Br2 + 8OH‒ → 2CrO 24− + 6Br‒ + 4H2O 2. Hôïp chaát crom (VI) a) Crom (VI) oxit – CrO3  CrO3 laø chaát raén maøu ñoû thaãm.  Laø moät oxit axit CrO3 + H2O → H2CrO4 (axit cromic) 2CrO3 + H2O → H2Cr2O7 (axit ñicromic)  Coù tính oxi hoaù maïnh: Moät soá chaát höõu cô vaø voâ cô (S, P, C, C2H5OH) boác chaùy khi tieáp xuùc vôùi CrO3. b) Muoái crom (VI)  Laø nhöõng hôïp chaát beàn. - Na2CrO4 vaø K2CrO4 coù maøu vaøng (maøu cuûa ion CrO 24− ) - Na2Cr2O7 vaø K2Cr2O7 coù maøu da cam (maøu cuûa ion Cr2O27− )  Caùc muoái cromat vaø ñicromat coù tính oxi hoaù maïnh. +6

+2

K 2Cr2O7 + 6FeSO 4 + 7H 2SO4 +3

+3

3Fe2(SO4)3 +Cr2(SO4)3 +K 2SO4 +7H2O 2−  Trong dung dòch cuûa ion Cr2O7 luoân coù

105

caû ion CrO 24− ôû traïng thaùi caân baèng vôùi nhau:

Cr2O72- + H2O

2CrO24- +2H+

V. CUÛNG COÁ: 1. Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau: (1)

(2)

(3)

(4)

Cr2O3 Cr2(SO4)3 Cr2O3 Cr Cr(OH)3 2. Khi ñun noùng 2 mol natri ñicromat ngöôøi ta thu ñöôïc 48g O2 vaø 1 mol Cr2O3. Haõy vieát phöông trình phaûn öùng vaø xem natri ñicromat ñaõ bò nhieät phaân hoaøn toaøn chöa ? VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

Tieát 56(29)

Baøi 35

ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Vò trí, caáu hình electron nguyeân töû tính chaát vaät lí. - Tính chaát vaø öùng duïng caùc hôïp chaát cuûa ñoàng. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn minh hoaï tính chaát hoaù hoïc cuûa ñoàng. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Ñoàng maûnh (hoaëc daây ñoàng), dd H2SO4 loaõng, dd H2SO4 ñaëc, dd HNO3 loaõng, dd NaOH, dd CuSO4, ñeøn coàn, baûng tuaàn hoaøn. III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau: Cr

(1)

Cr2O3

(2)

Cr2(SO4)3

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ

(3)

Cr(OH)3

(4)

Cr2O3

NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN, Hoaït ñoäng 1 CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ - OÂ thöù 29, nhoùm IB, chu kì 4.  GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d104s1 caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa Cu trong hay [Ar]3d104s1 baûng tuaàn hoaøn.  HS vieát caáu hình electron nguyeân töû  Trong caùc phaûn öùng hoaù hoïc, Cu deã nhöôøng electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø cuûa Cu. Töø caáu hình electron ñoù em electron cuûa phaân lôùp 3d haõy döï ñoaùn veà caùc möùc oxi hoaù Cu → Cu+ + 1e coù theå coù cuûa Cu. Cu → Cu2+ + 2e → trong caùc hôïp chaát, ñoàng coù soá oxi hoaù laø +1 vaø +2. II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ  HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính Laø kim loaïi maøu ñoû, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,98g/cm3), tnc = 10830C. Ñoàng tinh chaát vaät lí cuûa kim loaïi Cu. khieát töông ñoái meàm, deã keùo daøi vaø daùt moûng, daãn nhieät vaø daãn ñieän toát, chæ keùm baïc vaø hôn haún caùc kim loaïi khaùc. III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC: Laø kim loaïi keùm hoaït ñoäng, coù tính khöû yeáu.  HS döïa vaøo vò trí cuûa ñoàng trong daõy ñieän hoaù ñeå döï ñoaùn khaû naêng 1. Taùc duïng vôùi phi kim 106

phaûn öùng cuûa kim loaïi Cu.  GV bieåu dieãn thí nghieäm ñoát sôïi daây ñoàng maøu ñoû trong khoâng khí vaø yeâu caàu HS quan saùt, vieát PTHH cuûa phaûn öùng.  GV bieåu dieãn thí nghieäm: Cu + H2SO4 → (nhaän bieát SO2 baèng giaáy quyø tím aåm.  HS quan saùt ruùt ra keát luaän vaø vieát PTHH vaø phöông trình ion thu goïn cuûa phaûn öùng. Hoaït ñoäng 3  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CuO.  HS vieát PTHH theå hieän tính chaát cuûa CuO qua caùc phaûn öùng sau: - CuO + H2SO4 → - CuO + H2 →

t0

2Cu + O 2 Cu + Cl 2

t0

2CuO CuCl2

2. Taùc duïng vôùi axit +6

t0

+4

Cu + 2H 2SO4 (ñaëc) CuSO4 +SO2 +2H2O +5

+4

Cu + 4HNO 3 (ñaëc) Cu(NO3)2 +2NO2 +2H2O +5

+2

3Cu + 8HNO 3 (loaõng) 3Cu(NO3)2 +2NO +4H2O IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG 1. Ñoàng (II) oxit  Chaát raén, maøu ñen,, khoâng tan trong nöôùc.  Laø moät oxit bazô CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O  Deã bò khöû bôûi H2, CO, C thaønh Cu kim loaïi khi ñun noùng t0

 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa Cu(OH)2.  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät lí cuûa CuO.  GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Cu(OH)2 töø dd CuSO4 vaø dd NaOH. Nghieân cöùu tính chaát cuûa Cu(OH)2.

CuO + H Cu +H2O 2 2. Ñoàng (II) hiñroxit  Cu(OH)2 laø chaát raén maøu xanh, khoâng tan trong nöôùc.  Laø moät bazô Cu(OH)2 + 2HCl → CuCl2 + H2O  Deã bò nhieät phaân t0

Cu(OH)2 CuO +H2O 3. Muoái ñoàng (II)  Dung dòch muoái ñoàng coù maøu xanh.  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc  Thöôøng gaëp laø muoái ñoàng (II): CuCl2, tính chaát cuûa muoái ñoàng (II). CuSO4, Cu(NO3)3,… t0

CuSO4.5H2O CuSO4 + 5H2O maø u xanh maø u traé ng 4. ÖÙng duïng cuûa ñoàng vaø hôïp chaát  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc cuûa ñoàng nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa kim  Treân 50% saûn löôïng Cu duøng laøm daây loaïi Cu trong ñôøi soáng. daãn ñieän vaø treân 30% laøm hôïp kim. Hôïp kim cuûa ñoàng nhö ñoàng thau (Cu – Zn), ñoàng baïch (Cu – Ni),…Hôïp kim ñoàng coù nhieàu öùng duïng trong coâng nghieäp vaø ñôøi soáng nhö duøng ñeå cheá taïo caùc chi tieát maùy, cheá taïo caùc thieát bò duøng trong coâng nghieäp ñoùng taøu bieån.  Hôïp chaát cuûa ñoàng cuõng coù nhieàu öùng duïng. Dung dòch CuSO4 duøng trong noâng nghieäp ñeå chöõa beänh moác söông cho caø chua, khoai taây. CuSO4 khan duøng ñeå phaùt hieän daáu veát cuûa nöôùc trong caùc chaát loûng. CuCO3.Cu(OH)2 ñöôïc duøng ñeå pha cheá sôn voâ cô maøu xanh, maøu luïc. V. CUÛNG COÁ: 1. Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa ñoàng, ion Cu+, ion Cu2+. 2. Cho 19,2g kim loaïi M taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö thu ñöôïc 4,48 lít khí NO duy nhaát (ñkc). Kim loaïi M laø A. Mg B. Cu C. Fe D. Zn 107

3. Cho 7,68g Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng thaáy coù khí NO thoaùt ra. Khoái löôïng muoái nitrat sinh ra trong dung dòch laø A. 21,56g B. 21,65g C. 22,56g D. 22,65g 4. Coù caùc dung dòch: HCl, HNO3, NaOH, AgNO3, NaNO3. Chæ duøng theâm chaát naøo sau ñaây ñeå nhaän bieát caùc dung dòch treân ? A. Cu B. dd Al2(SO4)3 C. dd BaCl2 D. dd Ca(OH)2 5. Coù 3 hoãn hôïp kim loaïi: (1) Cu – Ag; (2) Cu – Al; (3) Cu – Mg. Duøng dung dòch cuûa caùc caëp chaát naøo sau ñaây ñeå nhaän bieát caùc hoãn hôïp treân ? A. HCl vaø AgNO3 B. HCl vaø Al(NO3)3 C. HCl vaø Mg(NO3)2 D. HCl vaø NaOH 6. Cho hoãn hôïp goàm 0,1 mol Ag2O vaø 0,2 mol Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö. Coâ caïn dung dòch sau phaûn öùng thu ñöôïc hoãn hôïp muoái khan A. Nung A ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thu ñöôïc chaát raén B coù khoái löôïng laø A. 26,8g B. 13,4g C. 37,6g D. 34,4g

Tieát 57(30)

Baøi 36

SÔ LÖÔÏC VEÀ NIKEN, KEÕM, CHÌ, THIEÁC

I. Muïc tieâu baøi hoïc: 1. Kieán thöùc: * HS bieát: - Vò trí cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn trong baûng tuaàn hoaøn. - Tính chaát vaø öùng duïng cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn. 2. Kó naêng: - Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn xaûy ra (neáu coù) khi cho töøng kim loaïi Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn taùc duïng vôùi caùc dung dòch axit, vôùi caùc phi kim. II. Chuaån bò: GV: - Caùc maãu kim loaïi: Ag, Ni, Zn, Pb, Sn. - Dung dòch HCl hoaëc H2SO4 loaõng. - Baûng HTTH nguyeân toá hoaù hoïc III. Phöông phaùp daïy hoïc chuû yeáu - Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. Tieán trình baøi daïy: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung Hoaït ñoäng 1 I – BAÏC: Ag GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Ag trong OÂ soá 47, nhoùm IB, chu kì 5. baûng tuaàn hoaøn. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng , GV: Cho HS quan saùt maãu Ag vaø meàm, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 10,5g/cm3). nghieân cöùu theâm caùc tính chaát Daãn ñieän, daãn nhieät toát nhaát vaät lí khaùc ôû SGK.  Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu: - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng - Khoâng taùc duïng vôùi axit HCl, H2SO4 loaõng cuûa Ag - Taùc duïng vôùi axit coù tính oxh maïnh nhö axit H2SO4 ñaëc, HNO3: Ag + 2HNO3 ñ  AgNO3 + NO2 + H2O HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ag - Ag coù maøu ñen khi tieáp xuùc vôùi kk hoaëc trong SGK. nöôùc coù maët H2S: 108

4Ag + 2H2S + O2  2Ag2S + 2H2O  ÖÙng duïng: - Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí.. - Cheá taïo hôïp kim - Ion Ag+ coù khaû naêng saùt truøng, dieät khuaån Hoaït ñoäng 2 II – VAØNG: Au GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Au trong OÂ soá 79, nhoùm IB, chu kì 6. baûng tuaàn hoaøn. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu vaøng , GV: Cho HS quan saùt maãu Au vaø meàm, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 19,3g/cm3). nghieân cöùu theâm caùc tính chaát Daãn ñieän, daãn nhieät toát nhaát vaät lí khaùc ôû SGK.  Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû raát yeáu: - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng - Khoâng bò hoøa tan trong axit cuûa Au - Bò hoøa tan trong nöôùc cöôøng toan (hoãn hôïp goàm 1VHNO3+ 3VHCl) Au + HNO3 + 3HCl AuCl3 + NO + 2H2O HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Au - Coù k/n taïo phöùc vôùi dd muoái xianua cuûa kim trong SGK. loaïi kieàm. - Taïo hoãn hoáng vôùi Hg 4Ag + 2H2S + O2  2Ag2S + 2H2O  ÖÙng duïng: - Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí.. - Cheá taïo hôïp kim Hoaït ñoäng 3 GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Ni trong baûng tuaàn hoaøn.

III – NIKEN 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn OÂ soá 28, nhoùm VIIIB, chu kì 4. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng GV: Cho HS quan saùt maãu Ni vaø baïc, raát cöùng, khoái löôïng rieâng lôùn (d = nghieân cöùu theâm caùc tính chaát 8,9g/cm3). vaät lí khaùc ôû SGK.  Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu hôn Fe, taùc duïng ñöôïc vôùi nhieàu ñôn chaát vaø hôïp HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng chaát, khoâng taùc duïng vôùi H2. Ni taùc duïng vôùi O2 vaø Cl2. 5000C 2Ni + O 2NiO 2 t0

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ni trong SGK.

Ni + Cl NiCl2 2  Beàn vôùi khoâng khí vaø nöôùc ôû nhieät ñoä thöôøng.  ÖÙng duïng: - Duøng trong ngaønh luyeän kim. Theùp chöùa Ni coù ñoä beàn cao veà maët cô hoïc vaø hoaù hoïc. - Maï leân saét ñeå choáng gæ cho saét. Trong coâng nghieäp hoaù chaát, Ni ñöôïc duøng laøm chaát xuùc taùc.

109

Hoaït ñoäng 4 GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Zn trong baûng tuaàn hoaøn.

IV – KEÕM 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn OÂ soá 30, nhoùm IIB, chu kì 4. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi coù maøu lam GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø nhaït. Trong khoâng khí aåm, keõm bò phuû moät nghieân cöùu theâm caùc tính chaát lôùp oxit moûng neân coù maøu xaùm. Khoái löôïng vaät lí khaùc ôû SGK. rieâng lôùn (d = 7,13g/cm3), tnc = 419,50C.  ÔÛ traïng thaùi raén vaø caùc hôïp chaát cuûa Zn khoâng ñoäc. Rieâng hôi cuûa ZnO thì raát ñoäc.  Tính chaát hoaù hoïc: Laø kim loaïi hoaït ñoäng, HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng coù tính khöû maïnh hôn Fe. Zn taùc duïng vôùi O2 vaø S. t0 2Zn + 2O 2ZnO

Zn + S

t0

ZnS

HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Zn  ÖÙng duïng: Duøng ñeå maï (hoaëc traùng) leân saét ñeå baûo veä saét khoûi bò gæ. Duøng ñeå trong SGK. cheá taïo hôïp kim nhö hôïp kim vôùi Cu. Duøng ñeå saûn xuaát pin khoâ. Moät soá hôïp chaát cuûa keõm duøng trong y hoïc nhö ZnO duøng laøm thuoác giaûm ñau daây thaàn kinh, chöõa beänh eczema, beänh ngöùa,… Hoaït ñoäng 5 V – CHÌ GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn HS xaùc ñònh vò trí cuûa Pb trong OÂ soá 82, nhoùm IVA, chu kì 6. baûng tuaàn hoaøn. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng hôi GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø xanh, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 11,34g/cm3), tnc nghieân cöùu theâm caùc tính chaát = 327,40C, meàm. vaät lí khaùc ôû SGK.  Tính chaát hoaù hoïc:

2Pb + 2O HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Pb taùc duïng vôùi O2 vaø S. HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Pb trong SGK. Hoaït ñoäng 6 GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc ñònh vò trí cuûa Sn trong baûng tuaàn hoaøn. GV: Cho HS quan saùt maãu Sn vaø nghieân cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû SGK. HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Sn taùc duïng vôùi HCl vaø O2.

Pb + S

t0

t0

2PbO

PbS

 ÖÙng duïng: - Chì vaø caùc hôïp chaát cuûa chì ñeàu raát ñoäc. - Cheá taïo caùc baûn cöïc aêcquy, voû daây caùp, ñaàu ñaïn vaø duøng ñeå cheá taïo thieát bò baûo veä khoûi tia phoùng xaï. VI – THIEÁC 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn OÂ soá 50, nhoùm IVA, chu kì 5. 2. Tính chaát vaø öùng duïng  Tính chaát vaät lí: - Laø kim loaïi maøu traéng baïc, khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,92g/cm3), meàm, deã daùt moûng, tnc = 2320C. - Toàn taïi döôùi 2 daïng thuø hình laø thieác traéng vaø thieác xaùm.  Tính chaát hoaù hoïc: Sn + 2HCl  SnCl2 + H2↑ t0

Sn + O SnO2 2  ÖÙng duïng: Phuû leân beà maët cuûa saét ñeå HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Sn choáng gæ (saét taây) duøng trong coâng nghieäp trong SGK. thöïc phaåm. Laù thieác moûng (giaáy thieác) duøng trong tuï ñieän. Hôïp kim Sn – Pb (tnc = 1800C) duøng ñeå haøn. SnO2 ñöôïc duøng laøm men trong coâng nghieäp goám söù vaø laøm thuyû tinh môø 110

Hoaït ñoäng 7: Cuûng coá 1. Daøy kim loaïi naøo sau ñaây saép xeáp caùc kim loaïi ñuùng theo thöù töï tính khöû taêng daàn ? A. Pb, Ni, Sn, Zn B. Pb, Sn, Ni, Zn C. Ni, Sn, Zn, Pb D. Ni, Zn, Pb, Sn 2. Saét taây laø saét ñöôïc phuû leân beà maët bôûi kim loaïi naøo sau ñaây ? A. Zn B. Ni C. Sn D. Cr * BTVN: 5, 6, 7, 8, 9/ 219. Tieát 58(30)

Baøi 37

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS hieåu: - Vì sao saét thöôøng coù soá oxi hoaù +2 vaø +3. - Vì sao tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø tính khöû, cuûa hôïp chaát saét (III) laø tính oxi hoaù. 2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp coù lieân quan ñeán saét vaø hôïp chaát cuûa saét. III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC VAØ TROØ Hoaït ñoäng 1: HS traû lôøi caâu Baøi 1: Vieát caáu hình electron cuûa Fe, hoûi. Fe2+ vaø Fe3+. Töø ñoù haõy cho bieát tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét laø gì ? Baøi 2: Hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa phaûn öùng theo sô ñoà sau: (1) FeCl2  HS vaän duïng caùc kieán thöùc Fe (2) (3) (4) ñaõ hoïc ñeå hoaøn thaønh PTHH (6) (5) cuûa caùc phaûn öùng theo sô ñoà FeCl3 beân. Giaûi  GV quan saùt, theo doûi, giuùp (1) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2 ñôõ HS hoaøn thaønh caùc PTHH (2) FeCl2 + Mg → MgCl2 + Fe cuûa phaûn öùng. (3) 2FeCl2 + Cl2 → 2FeCl3 (4) 2FeCl3 + Fe → 3FeCl2 (5) 2FeCl3 + 3Mg → 3MgCl2 + 2Fe (6) 2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3 Baøi 3: Ñieàn CTHH cuûa caùc chaát vaøo nhöõng choå troáng vaø laäp caùc PTHH sau: a) Fe + H2SO4 (ñaëc) → SO2↑ + … b) Fe + HNO3 (ñaëc) → NO2↑ + … Hoaït ñoäng 2 c) Fe + HNO3 (loaõng) → NO↑ + …  HS döïa vaøo caùc kieán thöùc d) FeS + HNO3 → NO↑ + Fe2(SO4)3 + … ñaõ hoïc ñeå hoaøn thaønh caùc Giaûi phaûn öùng. a) 2Fe + 6H2SO4 (ñaëc) → Fe2(SO4)3 + 3SO2↑  GV löu yù HS phaûn öùng (d) coù + 6H2O nhieàu phöông trình phaân töû b) Fe + 6HNO3 → Fe(NO3)3 + 3NO2↑ + 3H2O nhöng coù cuøng chung phöông c) Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO↑ + 2H2O trình ion thu goïn. d) FeS + HNO3 → Fe2(SO4)3 + NO↑ + Fe(NO3)3 + H2O Baøi 4: Baèng phöông phaùp hoaù hoïc, haõy phaân bieät 3 maãu hôïp kim sau: Al –  GV ñaët caâu hoûi: Caùc kim 111

loaïi trong moãi caëp coù söï gioáng vaø khaùc nhau nhö theá naøo veà maët tính chaát hoaù hoïc ?  HS phaân bieät moãi caëp kim loaïi döïa vaøo tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa chuùng.

Fe, Al – Cu vaø Cu – Fe. Giaûi  Cho 3 maãu hôïp kim treân taùc duïng vôùi dung dòch NaOH, maáu naøo khoâng thaáy suûi boït khí laø maãu Cu – Fe.  Cho 2 maãu coøn laïi vaøo dung dòch HCl dö, maãu naøo tan heát laø maãu Al – Fe, maãu naøo khoâng tan heát laø maãu Al – Cu. Baøi 5: Moät hoãn hôïp boät goàm Al, Fe, Cu. Haõy trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng töøng kim loaïi töø hoãn hôïp ñoù. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng. Giaûi  HS döïa vaøo tính chaát hoaù Al, Fe, Cu hoïc ñaëc tröng rieâng bieät cuûa dd HCl dö moãi kim loaïi ñeå hoaøn thaønh sô ñoà taùch. Vieát PTHH cuûa caùc Cu AlCl3, FeCl2, HCl dö phaûn öùng xaûy ra trong quaù NaOH dö trình taùch. Fe(OH)2

O2 + H2O t0

Fe(OH)3 t0

Fe2O3 CO t0

Fe

NaAlO2, NaOHdö CO2 dö

Al(OH)3 t0

Al2O3 ñpnc

Al

Baøi 6: Cho moät ít boät Fe nguyeân chaát taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc 560 ml moät chaát khí (ñkc). Neáu cho moät löôïng gaáp ñoâi boät saét noùi treân taùc duïng heát vôùi dung dòch CuSO4 dö thì thu ñöôïc moät chaát raén. Tính khoái löôïng cuûa saét ñaõ duøng trong hai Hoaït ñoäng 3: HS töï giaûi tröôøng hôïp treân vaø khoái löôïng chaát quyeát baøi toaùn. raén thu ñöôïc. Giaûi  Fe + dung dòch H2SO4 loaõng: nFe = nH2 = 0,025 (mol)  mFe = 0,025.56 = 1,4g  Fe + dung dòch CuSO4 nFe = 0,025.2 = 0,05 (mol)  mFe = 0,05.56 = 2,8g Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu↓  nFe = nCu = 0,05.64 = 3,2g Baøi 7: Bieát 2,3g hoãn hôïp goàm MgO, CuO vaø FeO taùc duïng vöøa ñuû vôùi 100 ml dung dòch H2SO4 0,2M. Khoái löôïng muoái thu ñöôïc laø  HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. A. 3,6g B. 3,7g C. 3,8g D. 3,9g Giaûi nH2SO4 = 0,02 (mol) mmuoái = 2,3 + 0,02(96 – 16) = 3,9g Baøi 8: Nguyeân töû cuûa moät nguyeân toá X coù toång soá haït proton, nôtron vaø electron laø 82, trong ñoù soá haït mang 112

ñieän nhieàu hôn soá haït khoâng mang ñieän laø 22. Nguyeân toá X laø A. Fe B. Br C. P D. Cr Giaûi

 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn.

 2 Z+ N = 8 2    Z = 26  Fe  2 Z− N = 2 2

Tieát 59(31)

Baøi 38

LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA CROM, ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: HS bieát: - Caáu hình electron baát thöôøng cuûa nguyeân töû Cr, Cu. - Vì sao ñoàng coù soá oxi hoaù +1 vaø +2, coøn crom coù soá oxi hoaù töø +1 ñeán + 6. 2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa caùc phaûn öùng theå hieän tính chaát hoaù hoïc cuûa Cr vaø Cu. 3. Thaùi ñoä: II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp luyeän taäp. III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau: Cu

(1)

CuO

(2)

3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ Hoaït ñoäng 1  HS döïa vaøo caùc tính chaát hoaù hoïc cuûa Cu vaø hôïp chaát ñeå hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong daõy chuyeån ñoåi beân.

CuSO4

(3)

Cu

(4)

Cu(NO3)2

NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Baøi 1: Hoaøn thaønh phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc phaûn öùng trong daõy chuyeån ñoåi sau: Cu

(1)

CuS

(2)

(3)

Cu(NO3)2 Cu(OH)2 Giaûi t0

(4)

CuCl2

(5)

Cu

Cu + S CuS (1) CuS + HNO3 (ñaëc) → Cu(NO3)2 + H2SO4 + NO2 + H2O (2) Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + 2NaNO3 (3) Cu(OH)2+ 2HCl → CuCl2 + 2H2O (4) CuCl2 + Zn → Cu + ZnCl2 (5) Baøi 2: Khi cho 100g hôïp kim goàm coù Fe, Cr vaø Al taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 6,72 lít khí. Laáy phaàn khoâng tan cho taùc duïng vôùi dung dòch HCl dö 113

Hoaït ñoäng 2  GV ?: Vôùi NaOH thì kim loaïi naøo phaûn öùng ? Phaàn khoâng tan sau phaûn öùng giöõa hôïp kim vaø dung dòch NaOH coù thaønh phaàn nhö theá naøo ?

 GV ?: Phaàn khoâng tan taùc duïng vôùi dung dòch HCl thì coù phaûn öùng naøo xaûy ra ?  HS hoaøn thaønh caùc phaûn öùng vaø tính toaùn caùc löôïng chaát coù lieân quan.

(khoâng coù khoâng khí) thu ñöôïc 38,08 lít khí. Caùc theå tích khí ño ôû ñkc. Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim. Giaûi  Vôùi NaOH dö: Chæ coù Al phaûn öùng 3 Al → H2 2

2 2 6,72 nH2 = . = 0,2 (mol) 3 3 22, 4 0, 2.27 .100 = 5,4%  %Al = 100

 nAl =

 Phaàn khoâng tan + dd HCl Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑ a→ a Cr + 2HCl → CrCl2 + H2↑ b→ b 56a+ 52 b = 94, 6 %Fe =86,8% a= 1,55  38, 08        b= 0,15 %Cr =7,8%  a+ b =

22, 4



 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn.

Baøi 3: Hoãn hôïp X goàm Cu vaø Fe, trong ñoù Cu chieám 43,24% khoái löôïng. Cho 14,8g X taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl thaáy coù V lít khí (ñkc) bay ra. Giaù trò V laø A. 1,12 B. 2,24 C. 4,48 D. 3,36 Giaûi %khoái löôïng cuûa saét = 100% - 43,24% = 56,76%  nFe = 14,8.

56,76 1 . = 0,15 (mol) 100 56

Fe + 2HCl → FeCl2 + H2↑  nFe = nH2 = 0,15  V = 0,15.22,4 = 3,36 lít Baøi 4: Khöû m gam boät CuO baèng khí H2  HS töï giaûi quyeát baøi ôû nhieät ñoä cao ñöôïc hoãn hôïp raén X. Ñeå hoaø tan heát X caàn vöøa ñuû 1 lít dung toaùn. dòch HNO3 1M, thu ñöôïc 4,48 lít khí NO duy nhaát (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng khöû CuO laø A. 70% B. 75% C. 80% D. 85% Baøi 5: Nhuùng thanh saét vaøo dung dòch  HS töï giaûi quyeát baøi CuSO4, sau moät thôøi gian laáy thanh saét ra röûa saïch, saáy khoâ thaáy khoái löôïng toaùn. taêng 1,2g. Khoái löôïng Cu ñaõ baùm vaøo thanh saét laø A. 9,3g B. 9,4g C. 9,5g D. 9,6g Baøi 6: Cho Cu taùc duïng vôùi dung dòch  HS töï giaûi quyeát baøi hoãn hôïp goàm NaNO3 vaø H2SO4 loaõng seõ giaûi phoùng khí naøo sau ñaây ? toaùn. A. NO2 B. NO C. N2O D. NH3 V. CUÛNG COÁ: 1. Ñeå phaân bieät dung dòch H2SO4 ñaëc, nguoäi vaø dung dòch HNO3 ñaëc, nguoäi coù theå duøng kim loaïi naøo sau ñaây ? A. Cr B. Al C. Fe D. Cu 114

2. Coù hai dung dòch axit laø HCl vaø HNO3 ñaëc, nguoäi. Kim loaïi naøo sau ñaây coù theå duøng ñeå phaân bieät hai dung dòch axit noùi treân ? A. Fe B. Al C. Cr D. Cu 3. Cho kim loaïi X taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng roài laáy khí thu ñöôïc ñeå khöû oxit kim loaïi Y. X vaø Y coù theå laø A. Cu vaø Fe B. Fe vaø Cu C. Cu vaø Ag D. Ag vaø Cu 4. Hoaø tan 9,14g hôïp kim Cu, Mg vaø Al baèng dung dòch HCl dö thu ñöôïc khí X vaø 2,54g chaát raén Y. Trong hôïp kim, khoái löôïng Al gaáp 4,5 laàn khoái löôïng Mg. Theå tích khí X (ñkc) laø A. 7,84 lít B. 5,6 lít C. 5,8 lít D. 6,2 lít 5. Cho 19,2g Cu vaøo dung dòch loaõng chöùa 0,4 mol HNO3, phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn thì theå tích khí NO thu ñöôïc (ñkc) laø A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 4,48 lít D. 3,36 lít 6. Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc phaûn öùng trong sô ñoà chuyeån hoaù sau Cr

Tieát 60(32)

(1)

Cr2O3

(2)

Cr2(SO4)3

(3)

Cr(OH)3

(4)

NaCrO2

Baøi 38

THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT, CROM, ÑOÀNG VAØ NHÖÕNG HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Cuûng coá kieán thöùc veà tính chaát hoaù hoïc quan troïng cuûa saét, crom, ñoàng vaø moät soá hôïp chaát cuûa chuùng. - Tieán haønh moät soá thí nghieäm cuï theå: + Ñieàu cheá FeCl2, Fe(OH)2. + Thöû tính oxi hoaù cuûa K2Cr2O7 + Cu taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng. 2. Kó naêng: Tieáp tuïc reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm hoaù hoïc nhö kó naêng laøm vieäc vôùi caùc hoaù chaát (raén, loûng), vôùi duïng cuï thí nghieäm, ñun noùng dung dòch, kó naêng quan saùt, giaûi thích caùc hieän töôïng hoaù hoïc,… 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc. II. CHUAÅN BÒ: 1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn. 2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Cu, ñinh saét; Caùc dung dòch: HCl, NaOH, K2Cr2O7; H2SO4ñaëc. III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh caùc thí nghieäm theo nhoùm. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh. GV: neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc haønh, oân taäp nhöõng kieán thöùc cô baûn veà saét, crom, ñoàng, veà phaûn öùng oxi hoaù – khöû. - Laøm maãu moät soá thí nghieäm. HS: laéng nghe, tieáp thu, chuaån bò thöïc haønh. 115

Hoaït ñoäng 2: Thí nghieäm 1: Tính chaát hoùa hoïc cuûa HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. K2Cr2O7 GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS * Tiến hành: (SGK) thöïc hieän thí nghieäm. * Hiện tượng và giải thích: - Dung dịch lúc đầu có màu gia cam của ion Cr 2O72- sau chuyển dần sang màu xanh của ion Cr3+. K2Cr2O7 + 6 FeSO4 + 7 H2SO4 Cr2(SO4)3 +K2SO4 +3 Fe2(SO4)3 + 7 H2O. * Kết luận: K2Cr2O7 có tính oxi hóa mạnh , đặc biệt trong môi trường axit, Cr+6 bị khử thành ion Cr3+. Hoaït ñoäng 3: Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá vaø thöû tính HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. chaát cuûa hiñroxit saét GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS * Tiến hành: (SGK) thöïc hieän thí nghieäm. * Hiện tượng và giải thích: - Trong ống nghiệm (1) xuất hiện kết tủa màu trắng xanh, ống nghiệm (2) xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ. Pư: FeSO4 + 2 NaOH  Fe(OH)2↓ + Na2SO4 Fe2(SO4)3 + 6 NaOH  2 Fe(OH)3↓ + 3 Na2SO4 - Dùng đũa thuỷ tinh lấy nhanh từng loại kết tủa, sau đó nhỏ tiếp vào mỗi ống nghiệm vài giọt dung dịch HCl. - Trong ống nghiệm (1) kết tủa tan dần, thu được dung dịch có màu lục nhạt của FeCl2. Trong ống nghiệm (2) kết tủa tan dần tạo ra dung dịch có màu nâu của FeCl3. * Kết luận: Sắt (II) hidroxit và sắt (III) hidroxit có tính bazơ. Hoaït ñoäng 4: Thí nghieäm 3: Tính chaát hoùa hoïc cuûa HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. muoái saét GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS * Tiến hành: (SGK) thöïc hieän thí nghieäm. * Dung dịch trong ống nghiệm chuyển dần từ màu vàng sang màu nâu sẫm và cuối cùng xuất hiện kết tủa tím đen. Pư: 2 FeCl3 + 2 KI  2 FeCl2 + 2 KCl + I2 * Kết luận: Muối Fe3+ có tính oxi hóa. Hoaït ñoäng 5 Thí nghieäm 4: Tính chaát hoùa hoïc cuûa HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. ñoàng GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS * Tiến hành: (SGK) thöïc hieän thí nghieäm. * Hiện tượng và giải thích: - Ống nghiệm (1) không có pư xảy ra - Ống nghiệm (2) pư hóa học cũng không xảy ra. - Ống nghiệm (3) sau một thời gian miệng ống nghiệm có khí màu nâu đỏ, dung dịch có màu xanh. Hoaït ñoäng 6: HS: Vieát töôøng trình GV: Nhaän xeùt buoåi thöïc haønh. V. CUÛNG COÁ: VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

CHÖÔNG 8:

PHAÂN BIEÄT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ

CÔ 116

Tieát 62(32)

Baøi 39

NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát nguyeân taéc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch. 2+ 3+ 3+ 2+ 2+ - Bieát caùch nhaän bieát caùc cation: Na+, NH + 4 , Ba , Al , Fe , Fe , Cu . - Bieát caùch nhaän bieát caùc anion: NO 3− , SO 24− , Cl‒, CO 32− 2. Kó naêng: Coù kó naêng tieán haønh thí nghieäm ñeå nhaän bieát caùc cation vaø anion trong dung dòch. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc. II. CHUAÅN BÒ: - OÁng nghieäm, caëp oáng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn. - Caùc dung dòch: NaCl, BaCl2, AlCl3, NH4Cl, FeCl3, NaNO3, Na2SO4, Na2CO3, CuCl2, NH3, HCl, H2SO4. Caùc kim loaïi: Fe, Cu. III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC NHAÄN BIEÁT MOÄT ION TRONG DUNG DÒCH  GV ?: Baèng maét thöôøng, döïa vaøo Theâm vaøo dung dòch moät thuoác thöû taïo ñaâu ta coù theå nhaän bieát saûn phaåm vôùi ion ñoù moät saûn phaåm ñaëc tröng nhö cuûa moät phaûn öùng hoaù hoïc ? moät keát tuûa, moät hôïp chaát coù maøu  HS: Töï neâu ra ñöôïc nguyeân taéc chung ñeå nhaän bieát moät ion trong dung hoaëc moät chaát khí khoù tan suûi boït hoaëc moät khí bay ra khoûi dung dòch. dòch. Hoaït ñoäng 2 II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CATION  GV bieåu dieãn thí nghieäm nhaän bieát TRONG DUNG DÒCH 1. Nhaän bieát cation Na+: Thöû maøu cation Na+ baèng caùch thöû maøu ngoïn ngoïn löûa. löûa. ngoïn löû a  HS neâu hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Cation Na+ maø u vaø ng töôi (dd hoaë c muoá i raé n)

 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2 ml dung dòch NH4Cl roài ñun noùng oáng nghieäm. Dung giaáy quyø tím aåm ñeå nhaän bieát khí NH3 hoaëc nhaän bieát baèng muøi khai.

+ 2. Nhaän bieát cation NH 4  Thuoác thöû: dung dòch kieàm NaOH (hoaëc KOH).  Hieän töôïng: Coù khí muøi khai thoaùt ra, khí naøy laøm xanh giaáy quyø tím aåm).

+

NH 4 + OH-

t0

NH 3 + H 2O

(laø m quyøtím aå m hoaùxanh)

 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd H2SO4 loaõng vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1 ml dung dòch BaCl2. Nhoû theâm dd H2SO4 l, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa khoâng tan trong H2SO4 dö.  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû daàn töøng gioït dd NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1ml dd AlCl3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa traéng döôùi daïng keo. Nhoû theâm dd NaOH, laéc oáng nghieäm ñeå 117

3. Nhaän bieát cation Ba2+  Thuoác thöû: dung dòch H2SO4 loaõng.  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh. Ba2+ + SO24− → BaSO4↓ 4. Nhaän bieát cation Al3+  Thuoác thöû: dung dòch kieàm dö.  Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa keo traéng, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trôû laïi. Al3+ + 3OH‒ → Al(OH)3 Al(OH)3 + OH‒ → AlO 2− + 2H2O

thaáy keát tuûa tan trong dd NaOH dö.  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo oáâng nghieäm chöùa khoaûng 2ml dd FeCl2 ñeå thu ñöôïc keát tuûa maøu traéng xanh Fe(OH)2. Ñun noùng oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa traéng xanh chuyeån daàn sang maøu vaøng roài cuoái cuøng thaønh maøu naâu ñoû.

 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2ml dd FeCl3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa naâu ñoû Fe(OH)3.

5. Nhaän bieát caùc cation Fe2+ vaø Fe3+ a) Nhaän bieát cation Fe2+  Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch NH3.  Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa maøu traéng hôi xanh, sau ñoù chuyeån thaønh keát tuûa maøu vaøng roài cuoái cuøng chuyeån thaønh maøu naâu ñoû. Fe2+ + 2OH‒ → Fe(OH)2↓ 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3↓ b) Nhaän bieát cation Fe3+  Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch NH3.  Hieän töôïng: Taïo thaønh keát tuûa maøu naâu ñoû. Fe3+ + 3OH‒ → Fe(OH)3↓ b) Nhaän bieát cation Cu2+  Thuoác thöû: dung dòch NH3.  Hieän töôïng: Ban ñaàu taïo thaønh keát tuûa maøu xanh, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trong dung dòch NH3dö taïo thaønh dung dòch coù maøu xanh lam ñaäm. Cu2+ + 2OH‒ → Cu(OH)2↓ Cu(OH)2 + 4NH3 → [Cu(NH3)4]2+ + 2OH‒

 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch NH3 vaøo oáng nghieäm chöùa khoaûng 1 ml dd CuSO4 ñeå thu ñöôïc keát tuûa maøu xanh Cu(OH)2. Nhoû theâm dd NH3 ñeán dö, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa laïi tan ñi do taïo thaønh ion phöùc [Cu(NH3)4]2+ coù maøu xanh lam ñaäm. Hoaït ñoäng 3 III – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ANION TRONG DUNG DÒCH −  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Cho vaøo 1. Nhaän bieát anion NO 3 oáng nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch  Thuoác thöû: Kim loaïi Cu + dd H SO 2 4 NaNO3, theâm tieáp vaøi gioït dung dòch loaõng. H2SO4 vaø vaøi laù Cu moûng. Ñun noùng  Hieän töôïng: Kim loaïi Cu bòhoaø tan taïo oáng nghieäm chöùa hoãn hôïp caùc chaát dung dòch maøu xanh lam ñoàng thôøi coù khí phaûn öùng. maøu naâu ñoû thoaùt ra. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH 3Cu + 2 NO 3− + 8H+ → 3Cu2+ + 2NO↑ + daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa 4H2O phaûn öùng. 2NO + O2 → 2NO2↑ (naâu ñoû 2−  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung 2. Nhaän bieát anion SO4 dòch BaCl2 vaøo oáng nghieäm chöùa 2 ml  Thuoác thöû: dung dòch BaCl /moâi 2 dd Na2SO4 → ↓ traéng BaSO4. Nhoû theâm tröôøng axit loaõng dö (HCl hoaëc HNO3 vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dd HCl hoaëc loaõng) H2SO4 loaõng, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo keát tuûa khoâng tan trong axit HCl hoaëc thaønh. H2SO4 loaõng. Ba2+ + SO24− → BaSO4↓  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo 3. Nhaän bieát anion Cl‒ oáng nghieäm 2 ml dung dòch NaCl vaø  Thuoác thöû: dung dòch AgNO3 theâm vaøi gioït dd HNO3 laøm moâi  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo tröôøng. Nhoû vaøo oáng nghieäm treân thaønh. vaøi gòt dung dòch AgNO3 ñeå thu ñöôïc Ag+ + Cl‒ → AgCl↓ keát tuûa AgCl maøu traéng. 2− 4. Nhaän bieát anion CO3  Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo  Thuoác thöû: dung dòch H+ vaø dung dòch oáng nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch Ca(OH) . 2 Na2CO3. Nhoû tieáp vaøo oáng nghieäm ñoù  Hieän töôïng: Coù khí khoâng maøu bay vaøi gioït dd HCl haëc H2SO4 loaõng. Quan ra, khí naøy laøm dung dòch nöôùc voâi trong saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH daïng bò vaãn ñuïc. phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn 2− CO 3 + 2H+ → CO2↓ + H2O öùng. 118

CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp soá 1 trang 174 (SGK). VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ.

Tie át 63

NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: - Bieát nguyeân taéc chung ñeå nhaän bieát moät chaát khí. - Bieát caùch nhaän bieát caùc chaát khí CO2, SO2, H2S, NH3. 2. Kó naêng: laøm thí nghieäm thöïc haønh nhaän bieát moät soá chaát khí. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc. II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï thí nghieäm vaø caùc bình khí CO2, SO2, H2S, NH3. III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: Coù 3 dung dòch, moãi dung dòch chöùa moät cation sau: Ba2+, Al3+, NH + 4 . Trình baøy caùch nhaän bieát chuùng. 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC CHUNG ÑEÅ NHAÄN BIEÁT MOÄT CHAÁT KHÍ  GV ñaët vaán ñeà: Coù bình khí Cl2 vaø Döïa vaøo tính chaát vaät lí hoaëc tính chaát bình khí O2. laøm theá naøo ñeå nhaän hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa chaát khí ñoù. bieát caùc khí ñoù ? - Khí Cl2 coù maøu vaøng luïc: Nhaän bieát Thí duï: Nhaän bieát khí H2S döïa vaøo muøi tröùng thoái, khí NH3 baèng muøi khai ñaëc baèng tính chaát vaät lí. tröng cuûa noù. - Ñöa than hoàng vaøo bình khí O2 noù buøng chaùy: Nhaän bieát baèng tính chaát hoaù hoïc.  Ruùt ra keát luaän. II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ 1. Nhaän bieát khí CO2 Hoaït ñoäng 2  Ñaëc ñieåm cuûa khí CO2: Khoâng maøu,  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc khoâng muøi, naëng hôn khoâng khí, raát ít nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí CO2. tan trong nöôùc → Khi taïo thaønh töø caùc dung dòch nöôùc noù taïo neân söï suûi boït  GV ñaët vaán ñeà: Trong thí nghieäm khaù maïnh vaø ñaëc tröng. thoåi khí CO ñi qua oáng söù ñöïng CuO, 2− ñun noùng, ta coù theå nhaän bieát saûn CO 3 + 2H+ → CO2↑ + H2O phaåm khí cuûa phaûn öùng baèng caùch HCO 3− + H+ → CO2↑ + H2O naøo ?  Thuoác thöû: Dung dòch Ca(OH)2 hoaëc  HS choïn thuoác thöû ñeå traû lôøi. Ba(OH)2 dö.  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh, laøm dung dòch thu ñöôïc bò vaãn ñuïc. CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + H2O  Chuù yù: Caùc khí SO2 vaø SO3 cuõng taïo ñöôïc keát tuûa traéng vôùi dung dòch Ca(OH)2 vaø dung dòch Ba(OH)2. 119

2. Nhaän bieát khí SO2  Ñaëc ñieåm cuûa khí SO2 - Khí SO2 khoâng maøu, naëng hôn khoâng khí, gaây ngaït vaø ñoäc. - Khí SO2 cuõng laøm ñuïc nöôùc voâi trong nhö khí CO2.  Thuoác thöû: Dung dòch nöôùc Br2 dö.  Hieän töôïng: Nöôùc Br2 bò nhaït maøu. SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr 3. Nhaän bieát khí H2S  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí H2S.  Ñaëc ñieåm cuûa khí H2S: Khí H2S khoâng maøu, naëng hôn khoâng khí, coù muøi tröùng  GV ñaët vaán ñeà: Coù theå nhaän bieát thoái vaø raát ñoäc. khí H2S döïa vaøo tính chaát vaät lí vaø tính  Thuoác thöû: Dung dòch muoái Cu2+ hoaëc chaát hoaù hoïc naøo ? Pb2+. - Tính chaát vaät lí: Muøi tröùng thoái.  Hieän töôïng: Coù keát tuûa maøu ñen - Tính chaát hoaù hoïc: Taïo ñöôïc keát taïo thaønh. tuûa ñen vôùi ion Cu2+ vaø Pb2+. H2S + Cu2+ → CuS↓ + 2H+ maøu ñen 2+ H2S + Pb → PbS↓ + 2H+ maøu ñen 4. Nhaän bieát khí NH 3  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí NH3.  Ñaëc ñieåm cuûa khí NH3: Khí H2S khoâng maøu, nheï hôn khoâng khí, tan nhieàu trong  GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo nöôùc, coù muøi khai ñaëc tröng. nhaän bieát khí NH3 baèng phöông phaùp vaät lí vaø phöông phaùp hoaù hoïc ?  Thuoác thöû: Ngöûi baèng muøi hoaëc - Phöông phaùp vaät lí: Muøi khai. duøng giaáy quyø tím aåm. - Phöông phaùp hoaù hoïc: NH3 laøm giaáy  Hieän töôïng: Coù muøi khai, laøm giaáy quyø tím aåm hoaù xanh. quyø tím aåm hoaù xanh. V. CUÛNG COÁ: 1. Coù theå duøng dung dòch nöôùc voâi trong ñeå phaân bieät 2 khí CO2 vaø SO2 ñöôïc khoâng ? Taïi sao ? 2. Cho 2 bình khí rieâng bieät ñöïng caùc khí CO2 vaø SO2. Haõy trình baøy caùch nhaän bieát töøng khí. Vieát caùc PTHH. VI. DAËN DOØ: 1. HS veà nhaø chuaån bò moät soá baûng toång keát theo maãu sau: a) Nhaän bieát moät soá cation trong dung dòch Thuoá dung dòch H2SO4 c thöû dung dòch NaOH dung dòch NH3 loaõng Cation  HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí SO2.  GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo ñeå phaân bieät khí SO2vôùi khí CO2 ? Coù theå duøng dung dòch Ca(OH)2hay khoâng ? Keát luaän: Thuoác thöû toát nhaát ñeå nhaän bieát khí SO2 laø dung dòch nöôùc Br2.

NH + 4 Ba2+ Al3+ Fe3+ Fe2+ Cu2+ b) Nhaän bieát moät soá anion trong dung dòch Thuoá c thöû dung dòch NaOH dung dòch NH3 Anion

dung dòch H2SO4 loaõng

− NO 3

SO 24− Cl‒ CO 32 −

c) Nhaän bieát moät soá chaát khí Khí Phöông phaùp vaät lí CO2 120

Phöông phaùp hoaù hoïc

SO2 H 2S NH3 2. XEM TRÖÔÙC BAØI: LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

Tie át 64

LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ CÔ

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá chaát khí. 2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm nhaän bieát. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc. II. CHUAÅN BÒ: HS chuaån bò baûng toång keát caùch nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá chaát khí. III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY: 1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm. 2. Kieåm tra baøi cuõ: 3. Baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC TROØ Baøi 1: Trình baøy caùch nhaän bieát caùc ion trong caùc dung dòch rieâng reõ sau: Hoaït ñoäng 1 Ba2+, Fe3+, Cu2+. Giaûi  HS döïa vaøo phaûn öùng ñaëc 2+ 3+ 2+ tröng duøng ñeå nhaän bieát caùc Ba , Fe , Cu 2cation ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. +dd SO4  GV quan saùt, theo doûi, giuùp  traé ng khoâ ng hieä n töôïng ñôõ HS hoaøn thaønh baøi taäp. 2+ 3+ 2+ Ba Fe , Cu  naâ u ñoû 3+

Hoaït ñoäng 2  GV yeâu caàu HS cho bieát caùc hieän töôïng xaûy ra khi cho töø töø dung dòch NaOH vaøo moãi dung dòch, töø ñoù xem coù theå nhaän bieát ñöôïc toái ña bao nhieâu dung dòch.

Hoaït ñoäng 3

+dd NH3 dö  xanh, sau ñoù tan 2+

Fe Cu Baøi 2: Coù 5 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng ñöïng moät trong caùc dung dòch sau ñaây (noàng ñoä khoaûng 0,1M): NH4Cl, FeCl2, AlCl3, MgCl2, CuCl2. Chæ duøng dung dòch NaOH nhoû töø töø vaøo töøng dung dòch, coù theå nhaän bieát ñöôïc toái da caùc dung dòch naøo sau ñaây ? A. Hai dung dòch: NH4Cl, CuCl2. B. Ba dung dòch: NH4Cl, MgCl2, CuCl2. C. Boán dung dòch: NH4Cl, AlCl3, MgCl2, CuCl2. D. Caû 5 dung dòch.  Baøi 3: Coù 4 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng ñöïng moät trong caùc 121

 GV yeâu caàu HS xaùc ñònh moâi dung dòch sau (noàng ñoä khoaûng 0,01M): NaCl, Na2CO3, KHSO4 vaø CH3NH2. Chæ tröôøng cuûa caùc dung dòch. duøng giaáy quyø tím laàn löôït nhuùng  HS giaûi quyeát baøi toaùn. vaøo 4 dung dòch, quan saùt söï thay ñoåi maøu saéc cuûa noù coù theå nhaän bieát ñöôïc daõy caùc dung dòch naøo ? A. Dung dòch NaCl. B. Hai dung dòch NaCl vaø KHSO4.  C. Hai dung dòch KHSO4 vaø CH3NH2. D. Ba dung dòch NaCl, KHSO4 vaø Na2CO3. Baøi 4: Haõy phaân bieät hai dung dòch Hoaït ñoäng 3 rieâng reõ sau: (NH4)2S vaø (NH4)2SO4 baèng moät thuoác thöû.  HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi Cho moät maãu giaáy loïc taåm dung dòch Pb(NO3)2 vaøo 2 dung dòch treân, dung dòch naøo laøm cho maãu giaáy loïc chuyeån sang maøu ñen laø dung dòch (NH4)2S. (NH4)2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + 2NH4NO3 Baøi 5: Coù hoãn hôïp khí goàm SO2, CO2vaø H2. Haõy chöùng minh trong hoãn Hoaït ñoäng 4 hôïp coù maët töøng khí ñoù. Vieát PTHH  GV löu yù HS ñaây laø baøi taäp cuûa caùc phaûn öùng. Giaûi chöùng toû söï coù maët cuûa caùc chaát neân neáu coù n chaát thì ta  Cho hoãn hôïp khí ñi qua nöôùc Br2 dö, phaûi chöùng minh ñöôïc söï coù thaáy nöôùc Br2 bò nhaït maøu chöùng toû maët cuûa caû n chaát. Daïng baøi coù khí SO2. taäp nay khaùc so vôùi baøi taäp SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr (1) nhaän bieát (nhaän bieát n chaát thì  Khí ñi ra sau phaûn öùng tieáp tuïc daãn ta chæ caàn nhaän bieát ñöôïc n – 1 vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö thaáy coù keát chaát). tuûa traéng chöùng toû coù khí CO2.  HS giaûi quyeát baøi toaùn döôùi CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O (2) söï höôùng daãn cuûa GV.  Khí ñi ra sau phaûn öùng (2) daãn qua oáng ñöïng CuO ñun noùng thaáy taïo ra Cu maøu ñoû chöùng toû coù khí H2.

CuO + H 2

t0

Cu + H2O

V. CUÛNG COÁ: 1. Coù caùc dung dòch khoâng maøu ñöïng trong caùc loï rieâng bieät, khoâng coù nhaõn: ZnSO4, Mg(NO3), Al(NO3)3. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch treân coù theå duøng A. quyø tím B. dd NaOH C. dd Ba(OH)2 D. dd BaCl2 2. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch trong caùc loï rieâng bieät, khoâng daùn nhaõn: MgCl2, ZnCl2, AlCl3, FeCl2, KCl baèng phöông phaùp hoaù hoïc, coù theå duøng A. dd NaOH B. dd NH3 C. dd Na2CO3 D. quyø tím 3. Ñeå phaân bieät 2 dung dòch Na2CO3 vaø Na2SO3 coù theå chæ caàn duøng A. dd HCl B. nöôùc Br2 C. dd Ca(OH)2 D. dd H2SO4 4. Khoâng theå nhaän bieát caùc khí CO2, SO2 vaø O2 ñöïng trong caùc bình rieâng bieät neáu chæ duøng A. nöôùc Br2 vaø taøn ñoùm chaùy dôû. B. nöôùc Br2 vaø dung dòch Ba(OH)2. C. nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2. D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc voâi trong. 5. Ñeå phaân bieät caùc khí CO, CO2, O2 vaø SO2 coù theå duøng A. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2. B. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø dung dòch K2CO3. C. dung dòch Na2CO3 vaø nöôùc Br2. D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc Br2. 6. Phoøng thí nghieäm bò oâ nhieãm baån bôûi khí Cl2. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå khöû ñöôïc Cl2 moät caùch töông ñoái an toaøn ? 122

A. Dung dòch NaOH loaõng. B. Duøng khí NH3 hoaëc dung dòch NH3. C. Duøng khí H2S. D. Duøng khí CO2. 7. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân bieät caùc khí: O2, O3, NH3, HCl vaø H2S ñöïng trong caùc bình rieâng bieät. 8. Ñeå khöû khí H2S trong phoøng thí nghieäm coù theå duøng hoaù chaát naøo ? 9. Trong quaù trình saûn xuaát NH3 thu ñöôïc hoãn hôïp goàm coù 3 khí: H2, N2 vaø NH3. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå chöùng toû söï coù maët cuûa moãi khí trong hoãn hôïp. VI. DAËN DOØ:

LUYỆN TẬP

Tiết ** Bài 53 I. MỤC TIÊU CỦA BÀI LUYỆN TẬP: 1. kiến thức : * Củng cố cách nhận biết một số cation, anion và chất khí bằng thuốc thử. * Củng cố nguyên tắc xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp chuẩn độ axit – baz . 2. kĩ năng: * kĩ năng viết phương trinh phản ứng. * kĩ thuật nhận biết và tách một số chất. II- CHUẨN BỊ: • Bảng tóm tắt tính chất của một số cation, anion, chất khí thường gặp và một số thuốc thử . • Ôn lại các kiến thức đã được học. • Biên soạn một số câu hỏi để củng cố kiến thức HS. III- HOẠT ĐỘNG : • Hoạt động 1: CÁC KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ . • GV sử dụng bảng câm, cho HS điền các hiện tượng vào ô trống trong bảng. 123

1. Nhận biết các cation từ dd hỗn hợp đơn giản: Cation Fe2+ Fe3+

Thuốc thử SO42– trong H2SO4 loãng OH– OH–

Hiện tượng ↓ trắng ( không tan trong môi trường axit) ↓ trắng xanh ↓ nâu đỏ

Al3+

OH– dư

↓ keo trắng sau đó tan

Cu2+

NH3 dư

↓ xanh sau đó tạo thành ddNH3 ddNH3 dd xanh lam Cu2+ Cu(OH)2

Ba2+

Giải thích Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓ Fe2+ + 2OH– → Fe(OH)2 ↓ Fe3+ + 3OH– → Fe(OH)3 ↓ Al

3+

OH–

Al(OH)3 ↓

OH–

[Al(OH)4]– [ Cu(NH3)4]2+

2. Nhận biết các anion từ một dung dịch hỗn hợp đơn giản: Anion NO3– SO42–

Thuốc thử Bột Cu trong H2SO4 loãng Ba2+ trong H2SO4 loãng

Cl–

Ag+ trong HNO3

CO32–

H+

Hiện tượng Dd màu xanh, khí hóa nâu trong không khí ↓ trắng ( không tan trong môi trường axit) ↓ trắng (không tan trong môi trường axit) Sủi bọt khí(khí này làm vẫn đục nước vôi trong)

Giải thích 3Cu + 2NO3– + 8H+→3Cu2++2NO +4H2O Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓ Ag+ + Cl– → AgCl ↓ CO32– + 2H+ → H2O + CO2

3. Nhận biết một số chất khí : Khí CO2 SO2 (mùi hắc) Cl2 (mùi sốc, màu vàng) H2S(mùi trứng thối) NH3(mùi khai)

Thuốc thử Ba(OH)2 dư

Hiện tượng ↓ trắng

Giải thích CO2 + Ba(OH)2→ BaCO3 + H2O

Nước brôm

Mất màu nước brom

SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr

KI + hồ tinh bột

Chuyển màu xanh tím

Cl2 + 2KI → 2KCl + I2

Cu2+, hoặc Pb2+

↓ đen

H2S + Cu2+ → CuS + 2H+

Quỳ tím ẫm

Quỳ tím chuyển thành màu xanh

Dung dịch NH3 có tính baz

4. Xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp trung hòa : Dựa vào tính chất của ion NH4+ tác dụng với các dung dịch kiềm dư tạo thành khí NH3 có thể bay hơi hoàn toàn khỏi dung dịch khi đun nóng , người ta xác định nồng độ các muối amoni bằng cách chưng cất nó để hấp thụ khí NH3 vào một lượng dư nhưng biết chính xác dd HCl . Sau đó chuẩn độ lượng HCl còn dư bằng phương pháp axit – baz , thường dùng metyl da cam làm chất chỉ thị. NH4+ + OH– dư NH3 + H2O NH3 + HCl NH4Cl HCl (còn lại) + NaOH NaCl + H2O Giải bài tập SGK và SBT

124

Chương 8: Tiết 65(35) Bài 46:

HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ KINH TẾ XÃ HỘI MÔI TRƯỜNG HÓA HỌC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

Mục tiêu của bài học: 1. Kiến thức: - Biết những vấn đề đặt ra cho nhân loại: Nguồn năng lượng bị cạn kiệt, khan hiếm nhiên liệu, cần những vật liệu mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của con người. - Biết được hóa học sẽ góp phần giải quyết những vấn đề đó, như tạo ra nguồn năng lượng mới, những vật liệu mới... 2. Kĩ năng: - Đọc và tóm tắt thông tin bài học. - Vận dụng kiến thức đã học trong chương trình phổ thông để minh học - Tìm thông tin từ các phương tiện khác hoặc từ thực tiễn cuộc sống. II. Chuẩn bị: 1. Tranh ảng tư liệu có liên quan như nguồn năng lượng cạn kiệt, khan hiếm.. 2. Một số thông tin, tư liệu cập nhật như: nhà máy điện nguyên tử, ô tô sử dụng nhiên liệu hidro, vật liệu nano, cmpozit... 3. Đĩa hình có nội dung về một số quá trình sản xuất hóa học. III. Tổ chức các hoạt động dạy học Hoạt động 1: Vấn đề năng lượng và nhiên liệu: GV yêu cầu học sinh đọc những thông tin trong bài, sử dụng kiến thức đã có...thảo luận và trả lời các câu hỏi sau: 1. Năng lượng và nhiên liệu có vai trò như thế nào đối với sự phát triển nói chung và sự phát triển kinh tế nói riêng ? 2. Vần đề năng lượng và nhiên liệu đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ? 3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề năng lượng và nhiên liệu như thế nào trong hiện tại và tương lai ? Kết luận:

Nhân loại đang giải quyết vấn đề thiếu năng lượng và khan hiêm nhiên liệu do tiêu thụ quá nhiều. Hóa học góp phần giải quyết vấn đề này là: Sản xuất và sử dụng nguồn nguyên liệu nhân tạo thay thế cho nguồn nguyên liệu thiên nhiên như than, dầu mỏ.. Sử dụng các nguồn năng lượng mới một cách khoa học.

125

Hoạt động 2: Vấn đề nguyên liệu cho công nghiệp: HS nghiên cứu sgk , đọc các thông tin bổ sung sử dụng kiến thức đã có, trả lời các câu hỏi sau: 1. Vấn đề nguyên liệu đang đặt ra cho các ngành kinh tế là gì ? 2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ? HS thảo luận để thấy được nguồn nguyên liệu hóa học đang được sử dụng cho công nghiệp hiện nay là : - Quặng, khoáng sản và các chất có sẵn trong vỏ Trái đất. - Không khí và nước. đó là nguồn nguyên liệu rất phong phú trong tự nhiên và được sử dụng rộng rãi trong nhiều nhành công nghiệp hóa học. - Nguồn nguyên liệu thực vật. - Dầu mỏ, khí, than đá là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp tổng hợp chất dẻo, tơ sợi tổng hợp, cao su....

 Kết luận:

Nhân loại đang gặp phải vấn đề : Nguồn nguyên liệu tự nhiên đang sử dụng ngày càng cạn kiệt. hóa học đã góp phần: sử dụng hợp lí có hiệu quả nguồn nguyên liệu chủ yếu cho công nghiệp hóa học. sử dụng lại các vật liệu phế thải là hướng tận dụng nguyên liệu cho công nghiệp hóa học.

Hoạt động 3: Vấn đề vật liệu: GV: Đưa ra các câu hỏi thảo luận như sau: 1. Vấn đề đang đặt ra về vật liệu cho các ngành kinh tế là gì ? 2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ? Hoạt động 4: Hướng giải quyết vần đề năng lượng và nhiên liệu cho tương lai: HS quan sát hình ảnh và đọc những thông tin trong bài học, thảo luận và đưa ra những ý kiến . GV: Hướng dẫn HS thảo luận, hoàn chỉnh và kết luận.

Để giải quyết vấn đề khan hiếm năng lượng và cạn kiệt nguồn nguyên liệu, có 3 phương hướng cơ bản sau đây: Tìm cách sử dụng một cách có hiệu quả nguồn năng lượng và nhiên liệu hiện có. Sản xuất và sử dụng nguồn năng lượng và nhiên liệu nhân tạo... Sử dụng các nguồn năng lượng mới.

Tiết 66(35) Bài 47: HÓA HỌC VÀ CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘI I. Mục tiêu của bài học: 1. Kiến thức: Học sinh hiểu được hóa học đã góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về lương thực, thực phẩm, may mặc, thuốc chữa bệnh và tăng cường thể lực cho con người, cụ thể như: - Sản xuất được phân bón, thuốc bảo vệ và phát triên cây trồng... - Sản xuất tơ sợi tổng hợp để tạo ra vải, len... 126

- Sản xuất ra các loại thuốc chữa bệnh, thuốc bổ và thuốc chống gây nghiện,.... 2. Kĩ năng: - Phân tích được một vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm, may mặc, sưc khoẻ. - Nêu được hướng giải quyết và ví dụ cụ thể về đóng góp của hóa học với từng lĩnh vực đã nêu trên. II.Chuẩn bị: 1. Tranh ảnh, hình vẽ, các nhà máy sản xuất phân bón, thuốc chữa bệnh... 2. Số liệu thống kê thực tế về lương thực, dược phẩm... III.Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Hóa học và vấn đề lương thực, thực phẩm. Tìm hiểu một số vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm. GV yêu cầu HS trả lời một số câu hỏi. Vấn đề về lương thực thực phẩm đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ? Lí do tại sao ?  Kết luận: Do sự bùng nổ dân số và nhu cầu của con người ngày càng cao, do đó vấn đề đặt ra đối với lương thực, thực phẩm là: Không những cần tăng về số lượng mà còn tăng về chất lượng. GV hỏi: Hóa học đã góp phần đã góp phần giải quyết những vấn đề liên quan đến lương thực, thực phẩm như thế nào ? HS: thảo luận các nội dung: ứng dụng của các chất đã học ,đặc biệt là cabohidrat, chất béo, protein....và kiến thức thực tiên để thảo luận....và rút ra kết luận.  Kết luận: Hóa học đã góp phần làm tăng số lượng và chất lượng về lương thực, thực phẩm. Nghiên cứu và sản xuất các chất hóa học có tác dụng bảo vệ và phát triển động thực vật như: phân bón, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, kích thích sinh trưởng.... Bằng phương pháp hóa học, tăng cường chế biến thực phẩm nhân tạo hoặc chế biến thực phẩm theo công nghệ hóa học tạo ra sản phẩm có chất lượng cao hơn. Hoạt động 2: Hóa học và vấn đề may mặc: Học sinh tìm hiểu vấn đề may mặc đã và đang đặt ra cho nhân loại và vai trò của hóa học trong việc giải quyết các vấn đề trên như thé nào ? - Nếu con người chỉ dựa vào tơ sợi thiên nhiên như bông, đay, gai,...thì không đủ. - Ngày nay việc sản xuất ra tơ, sợi hóa học đã đáp ứng được nhu cầu may mặc cho nhân loại. - So với tơ tự nhiên ( sợi bông, sợi gai, tơ tằm), tơ hóa học như tơ visco, tơ axetat, tơ nilon, ....có nhiều ưu điểm nổi bật: dai, đàn hồi, mềm mại, nhẹ, xốp, đẹp và rẻ tiền. - Các loại tơ sợi hóa học được sản xuất bằng phương pháp công nghiệp nên dã đáp ứng được nhu cầu về số lượng , chất lượng và mĩ thuật. Hoạt động 3: Hóa học và sức khoẻ con người: Học sinh đọc thông tin trong bài học, vận dụng kiến thức thực tiễn và các thông tin bổ sung về các loại thuốc và tìm hiểu thành phần hóa học chính của một số loại thuốc thông dụng. Nêu một số bệnh hiểm nghèo cần phải có thuốc đặc trị mới có thể chữa được.... Từ đó cho biết vấn đề đã và đang đặt ra đối với ngành dược phẩm và đóng góp của hóa học giúp giải quyết vấn đề đó như thế nào ?  Kết luận: - Nhiều loại bệnh không thể chỉ dùng các loại cây cỏ tự nhiên trực tiếp để chữa trị. - Ngành Hóa dược đã góp phần tạo ra những loại thuốc tân dược có nhiều ưu thế: sử dụng đơn giản , khỏi bệnh nhanh, hiệu quả đặc biệt đối với một số bệnh do virut và một số bệnh hiểm nghèo... Học sinh tìm hiểu một số chất gây nghiện , ma tuý và có thái độ phòng chống tích cực. Tìm hiểu sách giáo khoa và trả lòi các câu hỏi: 1. Ma túy là gì ? 2. Vấn đề hiện nay đang đặt ra đối với vấn đề matúy là gì ? 3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề đó như thế nào ? nhiệm vụ của hóa học ? Hoạt động 4: Củng cố và đánh giá. Các bài tập 1,2,3/sgk Tiết 67(36): Bài 48: HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG I. Mục tiêu bài học: 1. Kiến thức: - Hỉểu ảnh hưởng của hóa học đối với môi trường sống ( khí quyển, nước, đất) - Biết và vận dụng một số biện pháp để bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày. 2. Kĩ năng: - Biết phát hiện một số vấn đề thực tế về môi trường. - Biết giải quyết vấn đề bằng những thông tin thu thập được từ nội dung bài học, từ các kiến thức đã biết, qua các phương tiện thông tin đại chúng,... 127

II. Chuẩn bị: Tư liệu, tranh ảnh, băng đĩa về ô nhiễm môi trường, một số biện pháp bảo vệ môi trường sống ở Việt Nam và trên thế giới. III. Tổ chức các hoạt động dạy học: Hoạt động 1: Ô nhiêm môi trường không khí: GV yêu cầu học sinh: 1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm không khí mà em biết ? 2. Đưa ra nhận xét về không khí sạch và không khí bị ô nhiễm và tác hại của nó ? GV: Vậy nguồn nào gây ô nhiễm không khí ? 3. Những chất hóa học nào thường có trong không khí bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng tới đời sống của sinh vật như thế nào ? HS: Thảo luận nhóm, thảo luận toàn lớp và rút ra kết luận. Hoạt động 2: Ô nhiễm môi trường nước: HS: đọc tài liệu , từ các thông tin khác, trả lời các câu hỏi: 1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm nguồn nước ? 2. Đưa ra nhận xét về nước sạch, nước bị ô nhiễm và tác hại của nó . 3. Nguồn gây ô nhiễm nước do đâu mà có ? 4. Những chất hóa học nào thường có trong nguồn nước bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng như thế nào đến con người và sinh vật khác ? Hoạt động 3: Ô nhiễm môi trường đất: HS thảo luận với câu hỏi tương tự như trên. Hoạt động 4: Nhận biết môi trường bị ô nhiễm. GV: đặt vấn đề: Bằng cách nào có thể xác định được môi trường bị ô nhiễm ? HS : suy nghĩ, đọc những thông tin trong bài học để trả lời câu hỏi và nêu phương pháp xác định .

Một số cách nhận biết môi trường bị ô nhiễm: Quan sát màu sắc, mùi. Dùng một số hóa chất để xác định các ion gây ô nhiễm bằng phương pháp phân tích hóa học. Dùng các dụng cụ đo như: nhiệt kế, sắc kí, máy đo pH, ...để xác định nhiệt độ, các ion và độ pH của đất, nước...

Hoạt động 5: Xử lí chất ô nhiễm như thế nào ? GV: Nêu tình huống cụ thể và yêu cầu học sinh đưa ra phương pháp giải quyết. HS: Đọc thêm thông tin trong sách giáo khoa, quan sát hình vẽ thí dụ về xử lí chất thải, khí thải trong công nghiệp. Tiến hành thảo luận nhóm, phân tích tác dụng của mỗi công đọan và rút ra nhận xét chung về một số biện pháp cụ thể trong sản xuất, đời sống về: - Xử lí khí thải. - Xử lí chất thải rắn. - Xử lí nước thải. Kết luận: Để xử lí chất thải theo phương pháp hóa học, cần căn cứ vào tính chất vật lí, tính chất hóa học của mỗi loại chất thải để chọn phương pháp cho phù hợp.

Tiết 68,69:

ÔN TẬP HỌC KÌ VÀ THI HỌC KÌ 2

I. MUÏC TIEÂU: 1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc hk2 128

2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm tn. 3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc. II. CHUAÅN BÒ: HS ôn tập. III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan. Gv: Cho hs chia nhóm giải bt Gv và hs sau đó nhận xét điều chỉnh Câu 1 : Nhúng lá sắt nặng 8 gam vào 500 ml dung dịch CuSO 4 2M .Sau một thời gian lấy lá sắt ra cân lại thấy khối lượng của nó bằng 8,8 gam .Xem thể tích dung dịch không đổi thì nồng độ CuSO4 sau phản ứng bằng bao nhiêu ? A. 0,9 M B. 1,8 M C. 1 M D. 1,5 M Câu 2 :Một hỗn hợp X (Al2O3, Fe2O3, SiO2) để tách Fe2O3 ra khỏi hỗn hợp X ,ta cần khuấy X vào dung dịch lấy dư A . H2SO4 B. HCI C. NaOH D. NaCl Câu 3 : Có 5 mẫu kim loại: Ba, Mg, Fe, Ag, Al. Nếu chỉ dùng dung dịch H2SO4 loãng có thể nhận biết được những kim loại nào ? A. Ba, Al, Ag B. Ag, Fe, Al C. Ag, Ba D. cả 5 kim loại Câu 4: Hoà tan hỗn hợp gồm: a mol Na2O và b mol Al2O3 vào nước thì chỉ thu được dung dịch chứa chất tan duy nhất. khẳng định nào đúng ? A. a ≤ b B. a = 2b C. a=b D. a ≥ b Câu 5: Hàm lượng oxi trong một oxit sắt FexOy không lớn hơn 25%. Oxit sắt này có thể là: A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 D. không xác định được Câu 6: Hỗn hợp X gồm Zn và CuO. X tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH sinh ra 4,48 lit khí H 2 (đktc). Để hoà tan hết X cần 400ml dung dịch HCl 2M. khối lượng X bằng: A. 21 gam B. 62,5 gam C. 34,5 gam D. 29 gam Câu 7: Sắt không tác dụng với chất nào sau đây ? A. dung dịch HCl loãng B. dung dịch H2SO4 đặc nóng C. dung dịch CuSO4 D. dung dịch Al(NO3)3 Câu 8: Phát biểu nào sau đây không đúng ? A. ion Ag+ có thể bị oxi hoá thành Ag B. nguyên tử Mg có thể khử được ion Sn2+ 2+ C. ion Cu có thể oxi hóa được nguyên tử Al D. CO không thể khử MgO thành Mg Câu 9: Nhóm mà các kim loại đều phản ứng với dung dịch CuSO4 là: A. Ba, Mg, Hg B. Na, Al, Fe, Ba C. Al, Fe, Mg, Ag D. Na, Al, Cu Câu 10: cho sơ đồ sau: Al  A  Al(OH)3  B  Al(OH)3  C  Al. các kí tự A, B, C lần lượt là: A. NaAlO2, AlCl3, Al2O3 B. Al2O3, AlCl3, Al2S3 C. KAlO2, Al2(SO4)3, Al2O3 D. A và C đúng Câu 11: Trong các phương pháp điều chế kim loại sau, phương pháp nào không đúng ? A. Điều chế nhôm bằng cách điện phân nóng chảy Al2O3 B. Điều chế Ag bằng phản ứng giữa dung dịch AgNO3 với Zn C. Điều chế Cu bằng phản ứng giữa CuO với CO ở nhiệt độ cao D. Điều chế Ca bằng cách điện phân dung dịch CaCl2 Câu 12: Hòa tan hết 0,5 gam hỗn hợp gồm: Fe và kim loại hóa trị 2 bằng dung dịch H2SO4 loãng thu được 1,12 lit khí H2 (đktc). Kim loại hóa trị 2 đã dùng là: A. Ni B. Zn C. Mg D. Be Câu 13: Hòa tan 8 gam hỗn hợp gồm Fe và kim loại M ( hóa trị 2, đứng trước H 2 trong dãy điện hóa) vào dung dịch HCl dư thu được 4,48 lit H2 (đktc). Mặt khác để hòa tan 4,8 gam kim loại M thì dùng chưa đến 500 ml dung dịch HCl 1M. Kim loại M là: A. Zn B. Mg C. Ca D. Ba Câu 14: Một vật bằng hợp kim Cu-Zn được nhúng trong dung dịch H2SO4 loãng, hiện tượng xảy ra là: A. Zn bị ăn mòn, có khí H2 thóat ra. B. Zn bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra. C. Cu bị ăn mòn, có khí H2 thoát ra D. Cu bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra. Câu 15: Một dung dịch chứa a mol NaAlO2 tác dụng với một dung dịch chứa b mol HCl. Điều kiện để thu được kết tủa Al(OH)3 sau phản ứng là: A. a=2b B. b<4a C. a=b . b<5a Câu 16: Cho 2 cặp oxi hóa khử: Xx+/X đứng trước cặp Yy+/Y trong dãy điện hóa. Phát biểu nào sau đây không dúng ? A. tính oxi hóa của Yy+ mạnh hơn Xx+ B. X có thể oxi hoá được Yy+đứng trước cặp Yy+/Y y+ C. Y có thể oxi hóa được X D. tính khử của X mạnh hơn Y Câu 17: Cho dung dịch NaOH đến dư vào dung dịch hỗn hợp gồm AlCl 3 và FeSO4, thu được kết tủa A. Nung A trong không khí đến khối lượng không đổi được chất rắn B. cho H 2 dư qua B nung nóng , phản ứng hoàn toàn thu được chất rắn C. C có chứa: A. Al và Fe B. Al2O3 và Fe C. Al, Al2O3, Fe và FeO D. Fe Câu 18: Phản ứng nào sau đây thu được Al(OH)3 ? A. dung dịch AlO2- + dung dịch HCl B. dung dịch AlO2- + dung dịch Al3+ 129

C. dung dịch AlO2- + CO2/H2O D. cả A, B, C Câu 19: Để kết tủa hoàn toàn Al(OH)3 có thể dùng cách nào sau đây ? A. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NaOH dư. B. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NH3 dư C. Cho dung dịch NaAlO2 tác dụng với dung dịch HCl dư. D. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch Ba(OH)2 dư. Câu 20: Có 3 dung dịch: NaOH, HCl, H2SO4. thuốc thử duy nhất để phân biệt 3 dung dịch trên là: A. Al B. CaCO3 C. Na2CO3 D. quỳ tím Câu 21: Khi điện phân nóng chảy Al2O3 sản xuất Al, người ta thêm criolit (Na3AlF6) vào Al2O3 với mục đích A. tạo lớp màng bảo vệ cho nhôm lỏng B. tăng tính dẫn điện của chất điện phân C. giảm nhiệt độ nóng chảy của chất điện phân D. cả A, B, C đều đúng Câu 22: Điện phân dung dịch FeCl2 , sản phẩm thu được là: A. Fe, O2, HCl B. H2, O2, Fe(OH)2 C. Fe, Cl2 D. H2, Fe, HCl Câu 23: Cho dung dịch chứa các ion: Na+, Ca2+, Mg2+, Ba2+, H+, Cl-+. muốn loại được nhiều cation nhất ra khỏi dung dịch trên thì nên dùng hóa chất nào sau đây ? A. dung dịch NaOH B. dung dịch Na2CO3 C. dung dịch KHCO3 D. dung dịch Na2SO4. Câu 24: Hòa tan hoàn toàn 2,32 gam Fe3O4 trong dung dịch HNO3 đặc nóng thu được V ml khí X ( màu nâu) ở đktc. V có giá trị là: A. 336 ml B. 112 ml C. 224 ml D. 448 ml Câu 25: Trong nước tự nhiên thường có lẫn những lượng nhỏ các muối: Ca(NO3)2, Mg(NO3)2, Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2. Có thể dùng một hóa chất nào sau đây để loại đồng thời các cation trong các muối trên ? A. NaHCO3 B. K2SO4 C. Na2SO4 D. NaOH Câu 26: cho sơ đồ sau: + Fe + dd NH3 +HNO3 +HCl +Cl2 Fe A B A D E. Các kí tự A, B, D, E lần lượt là: A. FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)3 B. FeCl2, FeCl3, Fe(OH)2, Fe(NO3)3 C. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)2 D. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)3, Fe(NO3)3 Câu 27: Điện phân dung dịch NaCl đến hết ( có màng ngăn, điện cực trơ), cường độ dòng địên 1,61A thì hết 60 phút. Thêm 0,03 mol H2SO4 vào dung dịch sau điện phân thì thu được muối với khối lượng: A. 4,26 gam B. 8,52 gam C. 6,39 gam D. 2,13 gam Câu 28: Cho 4 kim loại: Al, Fe, Mg, Cu và bốn dung dịch ZnSO 4, AgNO3, CuCl2, Al2(SO4)3, kim loại nào khử được cả 4 dung dịch muối trên : A. Mg B. Mg và Al C. Mg và Fe D. Cu Câu 29: Hỗn hợp X gồm Al và Fe3O4. Thực hiện phản ứng nhiệt nhôm hoàn toàn thu được chất rắn Y. Chia Y làm 2 phần bằng nhau. Phần 1 cho tác dụng với dung dịch NaOh dư thu được 6,72 lit H2 (đktc). Phần 2 cho tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 26,88 lit khí H2 (đktc). Khối lượng Al và Fe3O4 trong hỗn hợp đầu bằng: A. 54g; 139,2g B. 29,7g; 69,6g C. 27g; 69,6g D. 59,4;g; 139,2g Câu 30: Trong quá trình ăn mòn điện hóa, ở điện cực âm xảy ra: A. quá trình oxi hóa nước trong dd điện li B. quá trình khử kim loại C. qúa trình oxi hóa kim loại D. quá trình oxi hóa oxi trong dd điện

Tiết 70

THI HỌC KÌ II

I Mục tiêu; Đánh giá năng lực học tập của học sinh II. Chuẩn bị 4 mã đề trắc nghiệm SỞ GD & ĐT CM TRƯỜNG THPT KHÁNH HƯNG

Mã đề thi 567

ĐỀ KIỂM TRA HỌC KỲ II - MÔN HOÁ HỌC 12

Thời gian làm bài: 60 phút (40 câu trắc nghiệm)

Họ, tên học sinh:.......................................................................... Lớp 12C Câu 1: Số electron lớp ngoài cùng trong nguyên tử của các nguyên tố nhóm IA là A. 1. B. 3. C. 2. D. 4. +X +Y Câu 2: Cho sơ đồ chuyển hoá: Fe  → Fe2(SO4)3  → Fe(OH)3 (mỗi mũi tên ứng với một phản ứng). Hai chất X, Y lần lượt là A. H2SO4 loãng, NaOH. B. H2SO4 đặc nóng, NaOH. 130

C. Na2SO4, NaOH. D. H2SO4 đặc nguội, NaOH. Câu 3: Để bảo vệ vỏ tàu biển người ta có thể dùng phương pháp A. dùng chất chống ăn mòn. B. mạ một lớp kim loại bền lên vỏ tàu. C. gắn lá Zn lên vỏ tàu. D. dùng hợp kim không gỉ. Câu 4: Hoà tan m gam Al bằng dung dịch NaOH dư, sau phản ứng giải phóng 6,72 lít khí H 2 (đktc). Giá trị của V là (Cho Al = 27) A. 5,4 gam. B. 4,05 gam. C. 10,8 gam. D. 2,7 gam. Câu 5: Cho m gam Mg vào dung dịch HCl loãng dư, thu được 3,36 lít khí H2 (đktc), giá trị của m là (Cho Mg = 24) A. 7,2 gam. B. 4,8 gam. C. 3,6 gam. D. 2,4 gam. Câu 6: Kim loại Al, Fe và Cu đều phản ứng được với A. dung dịch HCl. B. dung dịch HNO3 đặc nguội. C. dung dịch NaOH. D. dung dịch HNO3 loãng. Câu 7: Cho m gam Fe vào dung dịch CuSO4 1M thấy cần dùng hết 100ml, tính giá trị của m là (Cho Fe = 56) A. 11,2 gam. B. 5,6 gam. C. 16,8 gam. D. 8,4 gam. Câu 8: Kim loại nào sau đây thuộc loại kim loại kiềm thổ A. Na. B. Li. C. Mg. D. K. Câu 9: Kim loại không phản ứng được với dung dịch muối sắt (II) clorua (FeCl2) là A. Cu. B. Mg. C. Al. D. Zn. Câu 10: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO2 vào dung dịch chứa 16 gam NaOH thu được dung dịch X. Khối lượng của muối tan thu được trong dung dịch X là (Cho Na = 23, C = 12, O = 16, H = 1) A. 42,4 gam. B. 20,8 gam. C. 23,0 gam. D. 21,2 gam. Câu 11: Trong công nghiệp, người ta điều chế nhôm bằng phương pháp A. điện phân nóng chảy Al2O3. B. điện phân nóng chảy AlCl3. C. khử Al2O3 bằng CO. D. cho Mg đẩy Al ra khỏi dung dịch AlCl3. Câu 12: Cho 7,8 gam kim loại kiềm tác dụng với nước (dư). Sau phản ứng thu được 2,24 lít khí hiđro H 2 (đktc). Kim loại kiềm là (Cho Li = 7, Na = 23, K = 39, Rb = 85) A. Li. B. Rb. C. Na. D. K. Câu 13: Khi cho Fe phản ứng với axit H2SO4 đặc nóng sinh ra A. FeSO4 và khí SO2. B. Fe2(SO4)3 và khí H2. C. FeSO4 và khí H2. D. Fe2(SO4)3 và khí SO2. Câu 14: Để chuyển 11,2 gam Fe thành FeCl2 thì thể tích dung dịch HCl 1M cần dùng là (Cho Fe = 56) A. 0,2 lít. B. 0,4 lít. C. 0,6 lít. D. 0,8 lít. Câu 15: Nhận biết hợp chất của natri bằng phương pháp A. tạo ra bọt khí. B. thử màu ngọn lửa. C. tạo ra chất kết tủa. D. sự thay đổi màu sắc của các chất. Câu 16: Các hợp chất Cr2O3, Cr(OH)3, Al2O3, Al(OH)3 đều có A. đều là oxit là axit. B. tính lưỡng tính. C. đều là oxit bazơ. D. có tính axit. 3+ 2+ 3+ + Câu 17: Để nhận biết các ion Al , Fe , Fe và NH4 cần dùng một dung dịch duy nhất là A. NaOH. B. BaCl2. C. Na2SO4. D. NaCl. 2Câu 18: Để nhận biết ion SO4 người ta dùng A. Na+. B. Al3+. C. Cu2+. D. Ba2+. Câu 19: Các kim loại Al, Fe và Cr đều phản ứng được với A. HNO3 loãng, H2SO4 loãng. B. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nguội. C. HNO3 loãng, H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nóng. Câu 20: Cho phương trình hoá học: aAl + bFe3O4 → cFe + dAl2O3 (a, b, c, d là các số nguyên, tối giản). Tổng các hệ số a, b, c, d là A. 24. B. 6. C. 8. D. 4. Câu 21: Kim loại Fe phản ứng được với dung dịch A. MgSO4. B. ZnSO4. C. Al2(SO4)3. D. CuSO4. Câu 22: Chất phản ứng được với dung dịch NaOH là A. Ca(OH)2. B. Al(OH)3. C. KOH. D. Mg(OH)2. Câu 23: Trong phản ứng sau: Ni + Pb2+  → Ni2+ + Pb. Chất khử mạnh nhất là 2+ A. Ni . B. Pb. C. Pb2+. D. Ni. Câu 24: Một vật được chế tạo từ hợp kim Zn -Cu để trong không khí. Hãy cho biết vật sẽ bị ăn mòn theo loại nào? A. ăn mòn vật lý. B. ăn mòn hoá học. C. ăn mòn điện hoá. D. ăn mòn cơ học. Câu 25: Kim loại không phản ứng với dung dịch H2SO4 loãng là 131

A. Fe. B. Zn. C. Al. D. Cu. Câu 26: Khi điều chế kim loại, các ion kim loại đóng vai trò là chất A. nhường proton. B. bị khử. C. bị oxi hoá. D. nhận proton. 2 2 6 2 6 6 2 Câu 27: Cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố Fe (1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s ). Vậy cấu hình của ion Fe3+ là A. 1s22s22p63s23p64s24p6. B. 1s22s22p63s23p63d8. 2 2 6 2 6 5 C. 1s 2s 2p 3s 3p 3d . D. 1s22s22p63s23p63d64s2. Câu 28: Kim loại Al phản ứng được với chất nào sau đây A. dung dịch NaCl. B. HNO3 loãng. C. H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội. Câu 29: Tính khối lượng kết tủa Fe(OH)2 khi cho 100ml dung dịch NaOH 1M vào dung dịch FeCl 2 dư (Cho Fe = 56, O = 16, H = 1) A. 4,5 gam. B. 9 gam. C. 10 gam. D. 8 gam. Câu 30: Hoà tan 6,4 gam Cu bằng dung dịch HNO3 đặc nóng dư, sau phản ứng thấy thoát ra V lít khí NO2 (đktc). Giá trị của V là (Cho Cu = 64) A. 2,24 lít. B. 3,36 lít. C. 1,12 lít. D. 4,48 lít. Câu 31: Nhiệt phân hoàn toàn 7,8 gam Al(OH)3, thu được m gam một chất rắn, giá trị của m là (Cho Al = 27, O = 16, H = 1) A. 21,4 gam. B. 10,2 gam. C. 5,1 gam. D. 2,55 gam. Câu 32: Nước cứng là nước có chứa nhiều các ion A. HCO3-, Cl-. B. Ca2+, Mg2+. C. SO42-, Cl-. D. Na+, K+. Câu 33: Ở nhiệt độ thường, dung dịch NaOH phản ứng được với kim loại A. Fe. B. Cu. C. Al. D. Ag. 2+ Câu 34: Dung dịch Fe thể hiện tính chất A. khử. B. oxi hoá. C. vừa khử, vừa oxi hoá. D. không khử, không oxi hoá. Câu 35: Kim loại Cu tác dụng được với dung dịch chất nào sau đây? A. FeCl2. B. CaCl2. C. MgCl2. D. AgNO3. Câu 36: Bằng phương pháp thuỷ luyện có thể điều chế được kim loại A. kali (K). B. nhôm (Al). C. đồng (Cu). D. magie (Mg). 2+ 2Câu 37: Nước cứng có chứa các ion Mg , Cl , SO4 thuộc loại nước cứng A. tạm thời. B. vĩnh cửu. C. toàn phần. D. một phần. Câu 38: Trong số các kim loại Na, Mg, Al, Fe, kim loại có tính khử mạnh nhất là A. Al. B. Mg. C. Fe. D. Na. Câu 39: Hợp chất sắt (III) hiđroxit có công thức là A. Fe2(SO4)3. B. Fe2O3. C. Fe(OH)3. D. FeSO4. Câu 40: Oxit của kim loại kiềm (nhóm IA) là A. R2O. B. RO. C. RO2. D. R2O3.

132