Ento 2kolo R2a

SZKODNIKI WIELOŻERNE

Meloidogyne hapla – guzak północny • • • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Typ: Nemathelminthes Gromada: Nematoda Rząd: Tylenchida Rodzina: Heteroderidae dymorfizm płciowy – samica gruszkowata, ciało barwy białej, później żółtej, długość ciała 0,8 – 1,9 mm szerokość 0,4 – 0,5 mm, samiec nitkowaty 1 -1,3 mm wnikają do korzenia, wywołując powstawanie guzów/wyrośli na korzeniach, SAMICE GUZAKÓW NIE TWORZĄ CYST(!), ilość jaj – do kilkuset stadium L2 (larwa inwazyjna) L3 – różnicowanie na samca i samice, samce opuszczają korzenie, znajdują samice, po zapłodnieniu giną 2 pokolenia w roku zimuje L2 (ale takie które opuściły chorion = otoczki jajowe) USZKODZENIA: zaburzenie gospodarki wodnej i dystrybucji soli mineralnych, hypertofia = przerost komórek SZKODLIWE: larwa i postać dorosła ZAPOBIEGANIE: higiena pracy, odpowiednie rośliny wrogie (zboża i cebulowe), stosowanie płodozmianu, wydzieliny korzeniowe

Gryllotalpa gryllotalpa – turkuć podjadek • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Orthoptera Rodzina: Gryllotalpidae barwa brunatna, 35 – 50 mm, hemimetabola, aparat gębowy gryzący postacie dorosłe i imago zimują w glebie na głębokości ok. 25 – 30 cm, jaja składane gniazdkowo na 10 – 20 cm, 1 pokolenie w ciągu roku (życie imago 6 – 10 miesięcy) USZKODZENIA: podgryzanie (prze- i wygryzanie) korzeni i bulw roślin, drążenie podziemnych korytarzy – podrywanie młodych roślin, które więdną i zasychają SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: wyłapywanie do pułapek, insektycydy doglebowe w momencie zauważenia uszkodzeń

Agriotes lineatus – osiewnik rolowiec • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Elateridae larwa drutowiec, silnie rozrośnięte przedplecze, 10 – 15 mm postacie dorosłe VIII – IX, po zapłodnieniu jaja są składane między grudki ziemi ZIMUJĄ: larwy w glebie, tam żerują, od 2 do 4 lat, rozwój 1 pokolenia trwa niej więcej 3 – 5 lat USZKODZENIA: podgryzanie korzeni, bulw, kłączy, rozłogów, SZKODLIWE: larwy ZAPOBIEGANIE: niszczenie mechaniczne, zaprawianie materiału siewnego i sadzonkarskiego, bądź stosować preparaty granulowane łącznie z siewem

Melolontha melolontha • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Melolonthinae ciało masywne, 20 -30 mm, etc larwy zimują w glebie, imago w komorze poczwarkowej, na częściach podziemnych larwy żerują 3 – 4 lata, USZKODZENIA: zgryzanie korzeni i rozłogów, dziurawią bulwy roślin SZKODLIWE: larwy (pędraki) ZAPOBIEGANIE: orka zimowa – niszczenie stadiów zimujących, wyłapywanie larw jesienią – zakopywanie gotowanych warzyw, które po kilku dniach niszczy się z pędrakami, chemicznie – zaprawiane nasiona lub wysiew z preparatami granulowanymi, ew. oprysk roślin w przypadku masowego pojawu

Amphimallon solsitiale – guniak czerwczyk • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Melolonthinae mniejszy owłosiony, jaśniejszy od M. melolontha, 14 – 18 mm, słomkowożółte do brunatnożółtej barwy, koniec odwłoka równomiernie zakończony rozwój podobny do chrabąszczy ale krótszy: 2 – 3 letni, imago VI - VIII USZKODZENIA: jak u chrabąszczy SZKODLIWE: wyłącznie pędraki (larwy) ZAPOBIEGANIE: jak u chrabąszczy

Phylloperta horticola – ogrodnica niszczylistka • • ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Rutelidae ok 9 – 11mm, USZKODZENIA: jak u chrabąszcza majowego SZKODLIWE: pędraki, imago odżywiają się liśćmi i częściami generatywnymi różnych roślin (różowych, baldaszkowych, zbożowych) ZAPOBIEGANIE: jak u chrabąszczy

Bibio marci – leń marcowy Bibio hortulanus – leń ogodowy • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Diptera Rodzina: Bibionidae larwy apodialne, wyodrębniona puszka głowowa, zimują w glebie, poczwarka około 10 dni, jaja składane do gleby B. marci – samiec i samica jednej barwy – czarnej długość 11 – 13 mm, reszta biologii, wylot III, szkodliwości i zwalczania jak u B.h. B. hortulanus – samica żółtobrunatna, samiec czarny, 10 -13 mm, wylot IV - V USZKODZENIA: larwy zjadają kiełkujące nasiona, zgryzają korzenie, bulwy SZKODLIWE: tylko larwa ZAPOBIEGANIE: osuszanie gleb (owad wyst. na glebach raczej wilgotnych), zabiegi chemiczne jak w przypadku komarnic

Lygus rugulipennis – zmiennik lucernowiec • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Hemiptera Rodzina: Myridae barwa żółtawozielonkawobrunatna, zimowanie: ściółka i miedza, zadrzewienia, zerowanie w III, po 1 miesięcy – na inną roślinę, którą zasiedlają, jaja składane do tkanek roślinnych – pojaw po około 20 dniach, poł. VII – imago, 2 pokolenia w roku USZKODZENIA: bezpośrednie i pośrednie, odbarwienia tkanek, chlorozy, nekrozy, deformacje, więdnięcie i opadanie pąków SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: oprysk preparatami chemicznymi w okresie pojawienia się pierwszych uszkodzeń

Agrostis segetum – rolnica zbożówka Agrostis exclamationis – rolnica czopówka Xestia c-nigrum – rolnica panewka • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Noctuidae A. segetum: 40 – 50 mm, w ciągu roku 2 pokolenia, plamka nerkowata X. c-nigrum: 35 – 40 mm, 2 pokolenia w roku, „c-plamka” zimują wyrośnięte gąsienice w glebie, w 2 poł. V wylot imago, jaja składane na liściach roślin zielnych – 2 pierwsze stadia na roślinie, następnie schodzą do gleby, gdzie odbywają dalszą część rozwojową, larwa polipodialna, USZKODZENIA: gąsienice pierwszych stadiów – gołożery blaszek liściowych, starsze gąsienice żerują na korzeniach, często przegryzają korzeń główny, wgryzają się do korzeni spichrzowych i bulw zjadając przyziemne części roślin, SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: orka jesienna głęboka (niszczenie stadiów zimujących + wyciąganie ich na powierzchnie – żer dla ptaków;), niszczenie chwastów na polach – ograniczenie żywicieli alternatywnych

Mamestra brassicae – piętnówka kapustnica Melanchra pisi – piętnówka grochówka Melanchra persicariae – piętnówka rdestówka • • ✔ ✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Hadeninae rozpiętość skrzydeł 35 – 60 mm, gąsienice wyraźnie dwubarwne jaja składane na częściach nadziemnych na dolnej stronie liści, zimuje poczwarka w glebie, wylot imago w 2 poł. V i na początku VI, 2 pokolenia w roku USZKODZENIA: wygryzanie piętna w częściach nadziemnych, zjadanie liści i pędów, przy masowych pojawach – powstawanie gołożerów; M. brassicae: szkodnik kapustnych - początkowo dziury w liściach, potem gołożer, w późniejszym okresie wgryzają się do wnętrza główek, gdzie żerują w chodnikach, zanieczyszczając wnętrze rośliny odchodami SZKODLIWE: ZAPOBIEGANIE: oprysk preparatami chemicznymi + ew. preparaty bakteryjne, jesienna głęboka orka – niszczenie zimujących poczwarek, niszczenie chwastów – żywiciele alternatywni dla gąsienic + pokarm dla imago

Autographa gamma – błyszczka jarzynówka • • ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Noctuidae motyl średnich rozmiarów, 35 -45 mm, skrzydła brunatne, plamka w kształcie litery gamma, gąsienice zielone do zielonożółtych, pierwsze pokolenie nadlatuje z południa Europy (dane o zimowaniu gąsienic w Polsce nie są potwierdzone), jaja składane na różnych częściach roślin, uprawnych i chwastów, żerowanie na częściach nadziemnych, wylot imago IV – V, USZKODZENIA: objadanie liści – powstawanie gołożerów SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: głęboka orka niszcząca zimujące gąsienice, niszczeni żywicieli alternatywnych – chwastów, w przypadku masowego pojawu – preparatami chemicznymi lub bakteryjnymi

Aphis fabae – mszyca burakowa • • ✔ ✔

✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Hemiptera Rodzina: Apphididae rozwój mszyc – skrypt strona 128 – 132, bezskrzydłe 2,2 mm dł., matowoczarne z brązowym odcieniem, uskrzydlone – czarnozieloneczarnozielone, błyszczące, gatunek dwudomny – żywiciel pierwotny (zimowy) drzewa lub krzewy (trzmielina, kalina, jaśminowiec) na częściach nadziemnych zimują jaja – na wiosnę wylęg – bezskrzydłe założycielki rodu, rozmnażają się dzieworodnie prze 2 – 3 pokolenia, w ostatnich pokoleniach pojawiają się formy uskrzydlone – migrantki, przelot na żywiciela wtórnego (letniego – burak, bób, bobik, mak, ziemniaki). kolonie na wierzchołkowych częściach rośliny, dalej powrót na żywiciela pierwotnego – uskrzydlone samice rodzą larwy z których rodzą się samice pokolenia obupłciowego (amfigoniczne) i w okresie dorastania samce z żywicieli letnich przylatują, kopulują – następuje składanie jaj do 10 pokoleń w ciągu roku, zimują jaja USZKODZENIA: wysysanie soku, zaburzenie procesów metabolicznych, deformacja liści, zniekształcenia, wyrośla, zmiana barwy tkanki roślinnej + pokrywanie spadzią – środowisko do życia dla grzybów (sadzaki) + wektor wielu chorób, SZKODLIWE: larwy oraz imago ZAPOBIEGANIE: zwalczanie chemiczne w okresie naloty form uskrzydlonych

Myzus persicae – mszyca brzoskwiniowa • • ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Hemiptera Rodzina: Aphididae bezskrzydłe dzieworódki – kolor bezbarwny:) żółtozielone, żółte lub różowe o długości 2 – 3mm, f. uskrzydlone maja głowę, tułów czarne, odwłok oliwkowozielony z dużą plamką i ciemniejszymi syfonami, syfony lekko rozdęte 2 żywicieli: zimowy = brzoskwinia, letni = burak, ziemniaki, tytoń, motylkowate możliwość rozwoju anholocyklicznego (cały czas dzieworodnie – np. pod osłonami) zimuje w stadium jaja składanego na brzoskwini, w okresie pękania pąków wylęgają się założycielki rodu, 1 – 2 pokolenia, dalej osobniki uskrzydlone przelatują na żywicieli letnich, gdzie rozwija się nawet kilkanaście pokoleń USZKODZENIA: kędzierzawienie roślin, liści, przenoszenie ponad 100 chorób wirusowych, w tym wirusy pyry = ziemniaka, SZKODLIWE: larwy i imago ZAPOBIEGANIE:

Tetranychus urticae – przędziorek chmielowiec • • • ✔

✔ ✔

✔ ✔ ✔

✔ ✔

Gromada: Arachnida Rząd: Acarida = Acarina Rodzina: Tetranychidae lubią ciepło i sucho :) 20st C, wilgotność ok 70%, samice żyją dłużej, płodność = 1 – 2 jaja dziennie, min temp. rozwoju 7 – 12st C, max32 – 38st C, pojaw od VI do końca IX, lata suche i ciepłe => masowe pojawy, samica owalna, grzbietowo wypukła, barwy żółtozielonej, samiec smuklejszy gruszkowaty o zwężonym tylnym końcu zimują zapłodnione samice w różnych kryjówkach, w czasie zimy ginie 15 – 50 % samic na skutek żerowania innych stawonogów, wiosną wychodzą z ukrycia, przechodzą na rośliny żywicielskie, po wstępnym żerowaniu rozpoczynają składanie jaj na dolnej stronie blaszki liściowej pokrywając je delikatną pajęczynką, rozwój embrionalny 2 - 22 dni – zależy od temp, całego pokolenia 20 -60 dni, w uprawach polowych zwykle od 4 - 5 pokoleń, (do 17 pokoleń w roku) larwy 3 pary(!) odnóży, osobnik dorosły 4 pary. USZKODZENIA: nakłuwanie chelicerami i wysysanie soków, prędkość 20 kom/min. (jedna samica), przebarwienia, chlorozy, brunatnienie, przedwczesne opadanie liści, SZKODLIWE: larwy oraz postacie dorosłe ZAPOBIEGANIE: akarycydy (śr. chem. na roztocza) lub (pod osłonami) drapieżne roztocza

Porcellio scaber – stonóg piwniczny • • • • ✔ ✔

✔ ✔ ✔ ✔

Typ: Arhropoda Podtyp: Crustacea Rząd: Isopoda Rodzina: Porcellionidae pancerz wysycony WĘGLANEM WAPNIA,1 pokolenie w roku zimują postacie dorosłe w glebie i różnych kryjówkach, wiosną samica składa jaja do pakiecika na przednich kończynach, wylęgające sie larwy są noszone przez samicę, starsze – indywidualny tryb życia, zasiedlają wilgotne środowiska. dł. ciała 11 -16 mm, szerokość 6 -7,5 mm, USZKODZENIA: kiełkujące nasiona i młode rośliny, jednak ich głównym pokarmem są rozkładające substancje roślinne, SZKODLIWE: postać dorosła i larwa ZAPOBIEGANIE:

Blaniulus guttulatus – krocionóg krwawoplamy • • • • • ✔

✔

✔

✔ ✔

Typ: Arhropoda Podtyp: Myriapoda Gromada: Diplopoda Rząd: Ophistospermophora Rodzina: Blaniulidae ciało podzielone na 37 – 57 segmentów, samice 67 – 103 pary odnóży, samce 59 – 87 par, barwa ciała biała do białożółtej, po bokach 40 brodawek wydzielających czerwono-pomarańczowy płyn, aparat gębowy gryzący, oczu brak, dł. 9 -16 mm zimują osobniki dorosłe i larwy w glebie , w różnych kryjówkach, składanie jaj rozpoczyna się w maju i trwa niemal przez całe lato,w ciągu roku 1 pokolenie, dorosłe osobniki mogą żyć nawet do 3 lat, unikają silnego nasłonecznienia USZKODZENIA: wgryzają się w korzeń rośliny, występuje także na owocach truskawki, bulwach ziemniaka, w korzeniach buraka, ogórkach, pospolity szkodnik pod osłonami roślin ozdobnych SZKODLIWE: ZAPOBIEGANIE:

Deroceras agreste– pomrowik polny

• • • • ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Typ: Mollusca Gromada: Gastropoda Rząd: Stylommatophora Rodzina: Limacidae dł. ciała 4 – 6 cm, barwa jasnobrązowa, pokryty białym, mlecznym śluzem zimują jaja, rzadko osobniki dorosłe, wiosną lęgną się młode, żerują 2 – 3 mies., po kopulacji jaja składane po 20 – 30 sztuk w miejscach ocienionych i wilgotnych, 1 pokolenie w ciągu roku USZKODZENIA: podłużne otwory w liściach (wygryzanie blaszek liściowych i owoców różnych roślin) miejsca żerowania pokryte są błyszczącym śluzem SZKODLIWE: ZAPOBIEGANIE: zbyt wilgotne pola osuszać, wykaszanie traw i chwastów na polach w pobliżu upraw, wyłapywanie za pomocą przynęt, w latach masowego pojawu można opylać pola kainitem, wapnem lub preparatami chemicznymi (moluskocydami)

Apodemus agriarius – mysz polna Microtus arvalis – nornik polny Clethrionymus glareolus – nornica ruda

• • • • • ✔ ✔ ✔ ✔

✔ ✔ ✔ ✔

Typ: Chordata Podtyp: Vertebrata Gromada: Mammalia Rodzina: Muridae (myszowate) Rodzina: Arvicolidae (nornikowate) mysz: długość ciała ok 10 cm, ogona 7 cm, na polach, łąkach, wyrębach, sadach norniki: 9 – 20 cm (n. polny 10 cm / 3cm = ogon) ciało krępe, pyszczek tępy i krótki, uszy krótkie i przylegające oraz ogon krótszy od połowy ciała nornica: 10 cm / 4cm, lasy, parki, sady, gniazda buduje w starych pniach USZKODZENIA: mysz: zgryza zboża na polu, w stogach i magazynach oraz zielone części roślin uprawnych, w zimie ogryza korę drzew w szkółkach drzew owocowych i ozdobnych; USZKODZENIA: nornik: zjada zboża, części zielone roślin, przede wszystkim motylkowate, wygryza podziemne części roślin (marchwi, pietruszki) USZKODZENIA: nornica: zjada zielone części roślin i nasiona, zimą ogryza kore drzew w szkółkach i w młodych sadach, sąsiadującymi z lasami SZKODLIWE: osobnik dorosły ZAPOBIEGANIE: wczesny zbiór zbóż, bezpośrednia podorywka po zbiorze, głęboka orka jesienna, szybki omłot, likwidowanie ugorów i nieużytków, ustawienie tyczek na otwartych powierzchniach – zwiększenie skuteczności ptaków

SZKODNIKI ROŚLIN MOTYLKOWATYCH Kakothrips robustus – wciorniastek grochowiec • • ✔

✔

✔

✔ ✔

Rząd: Thysanoptera Rodzina: Thripidae samica 1,6 – 1,8 mm, samiec ok 1 mm dł., 2 pary skrzydeł opatrzone szeroka frędzlą (zasadnicza powierzchnia nośna), larwy żółte, imago czarno – brunatne, aparat kłująco – ssący, nimfa praktycznie nie pobiera pokarmu, jest nieruchliwa i bardzo słabo sie przemieszcza zimują larwy oraz nimfy w glebie do głębokości 40 cm, od końca IV imago do połowy VII, przemieszczają się one na motylkowate, gdzie żerują i składają jaja do różnych części roślin żywicielskich, wylęgające się larwy żerują około 4 tyg., po czym schodzą do gleby, gdzie przechodzą dalszy rozwój, następnie zimują - ciągu roku 1 pokolenie, występowanie. na grochu i bobie USZKODZENIA: nakłuwanie i wysysanie soków, przebarwienia, żółknięcia, zasychanie części lub całych roślin, uszkodzone strąki są zdeformowane i mają skorkowaciałą powierzchnie SZKODLIWE: larwy i imago ZAPOBIEGANIE: zabiegi agrotechniczne – głęboka orka, wysiewać odmiany szybko rosnące i szybko zakwitające, w przypadku masowego pojawu – oprysk roślin preparatami chemicznymi krótko przed kwitnieniem albo w początkowym okresie zakwitania roślin

Acyrthosiphon pisum – mszyca grochowianka • • ✔ ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Hemiptera Rodzina: Aphididae bezskrzydłe dzieworódki 3,5 – 5,5 mm, trawiastozielone, długie czułki oraz nogi, obecne syfony, około 10 pokoleń w roku zimują jaja na wieloletnich motylkowatych, głównie lucernie i wyce, stąd rozprzestrzeniają się wiosną na groch, duże kolonie spotyka się na młodych pędach roślin, kwiatach, liściach, strąkach USZKODZENIA: wysysanie soku,przebarwienia, deformacje, spadek plonu, etc + grzyby sadzakowe i czernidłakowe – na spadzi mszyc SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: wczesny wysiew grochu, izolacje grochu od koniczyny łąkowej i wyki piaskowej, przy silnym pojawie zwalczać chemicznie w okresie tworzenia pierwszych kolonii

Bruchus pisorum – strąkowiec grochowy Bruchus rufimanus – strąkowiec bobowy Acanthoscelides obtectus – strąkowiec fasolowy

• • ✔

✔

✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Bruchidae Bp: długość 4 – 5 mm, pokrywy czarne, pokryte szarymi lub rudawymi włoskami, pygidium u nasady plamkę jasnych włosków ułożonych w kształcie lilijki, zimują postacie dorosłe w ziemi lub wewnątrz nasion, wylot następuj w okresie kwitnienia grochu, samice składają jaja na młodych strąkach Br: 4 – 5 mm, pokrywy czarne z białymi nieregularnie rozmieszczonymi plamami, widoczna część odwłoka (pygidium) ubarwiona jednolicie – szaro, zimują postacie dorosłe na polach lub magazynach, po krótkim żerowaniu samica składa jaja na młodych strąkach bobu i bobiku, Ao: 2 – 4 mm, pokrywy brunatnoszare, pokryte złotawymi łuseczkami, z wyraźnie ciemniejszymi cętkami, w warunkach magazynowych 8 pokoleń w roku, w 1 nasieniu kilka larw USZKODZENIA: larwy wgryzają się do nasion, żerują pojedynczo (BP + BF), kilka lub kilkanaście (Ao) SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: rośliny przeznaczone na nasiona wcześnie zbierać i młócić, po zbiorze glebę głęboko przeorać lub przekopać – zniszczenie zimujących imago, zwalczanie chemiczne przed kwitnieniem i w okresie powstawania pierwszego piętra kwiatostanu

Sitona lineatus – oprzędzik pręgowany Sitona griseus – oprzędzik szary Sitona crinitus – oprzędzik wielożerny • • ✔ ✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Curculionidae SL: czarny, 4 – 5 mm, zimują imago, na wiosnę się uaktywniają – żer uzupełniający na motylkowatych, żer zatokowy, jaja składane do gleby, w glebie zapoczwarczenie USZKODZENIA: osłabienie roślin, larwy żerują na korzeniach (na brodawkach korzeniowych) wyjadając ich zawartość – upośledzenie wiązania azotu, rośliny słabiej się rozwijają, gorzej kwitną, wiążą mniej strąków SZKODLIWE: imago i larwy ZAPOBIEGANIE: wczesny wysiew roślin zasilanych nawozami zmniejsza niebezpieczeństwo zniszczenia ich przez chrząszcze, zaprawianie nasion zabezpiecza korzenie we wczesnej fazie ich rozwoju przed larwami, postacie dorosłe zwalcza się chemicznie wiosną w początkowym okresie ich żerowania

Cydia nigricana – pachówka strąkóweczka • • ✔

✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Torticidae kilkanaście mm, ciemnobrunatna barwa, jaja składane zwykle na działkach kielicha lub młodych strąkach, wyrośnięta larwa opuszcza strąk i schodzi do gleby gdzie zimuje, w strąku zwykle 1 lawa czasem 2 – wtedy jedna maleńka a druga już opuszcza strąk <= skłonności kanibalistyczne, 1 pokolenie w roku zimują wyrośnięte gąsienice, V – przepoczwarczenie, pod koniec V latają już imago USZKODZENIA: larwy wgryzają się do strąka i tam żerują, nasiona zgryzane z zewnątrz, zanieczyszczając wnętrze strąka odchodami SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: głęboka orka – niszczenie zimujących gąsienic, plantacje grochu należy zakładać możliwie daleko od pól na których uprawiano go w roku poprzednim, należy siać możliwie jak najwcześniej, przy przekroczeniu progu 1 złoża na 10 roślin – w momencie wylęgu larw preparaty chemiczne

Contarinia pisi – Paciornica grochowianka • •

✔ ✔ ✔

✔

✔ ✔

Rząd: Diptera Rodzina: Cecidomyiidae około 2 mm, barwy żółtej, z brunatnymi paskami na stronie grzbietowej, niemal czarne czułki, larwa biaława lub żółtawa ok 3mm, 2 pokolenia w roku jaja składane do pąków kwiatowych i wierzchołków pędów zimują larwy w glebie w delikatnym oprzędzie (skrypt => kokonie), wiosną przepoczwarczenie, V – VI wylot imago, korelacja z fazą rozwojową grochu – w momencie formowania się pąków kwiatowych, wyrośnięte larwy opuszczają kwiaty USZKODZENIA: grubienie dna kwiatowego, skracanie międzywęźli, nabrzmiewają i usychają, strąki powstałe z uszkodzonych kwiatów są drobne i skręcone, wewnętrzna powierzchnia strąków i nasiona są wygryzione SZKODLIWE: larwy ZAPOBIEGANIE: wcześniejszy siew (przyspieszenie kwitnienia) siew odmian wczesnych o krótkim okresie wegetacji, izolacja przestrzenna od zeszłorocznych upraw grochu , zwalczanie chemiczne w czasie lotu muchówek, przed złożeniem jaj, w okresie zawiązywania pąków kwiatowych

SZKODNIKI ROŚLIN KRZYŻOWYCH (cz. 1) Brevicoryne brassicae – mszyca kapuścianka • • ✔ ✔ ✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Hemiptera Rodzina: Aphidoidea bezskrzydłe dzieworódki, o dł. 2 – 3,3 mm, żółtozielone, zielone lub oliwkowe silnie pokryte nalotem woskowym – sprawiają wrażenie barwy szarej gat. jednodomny, jaja zimują na rzepaku wiosną, wylęg larw daje pokolenie założycielek rodu (+os. uskrzydlone) masowy lot w VI, w ciągu roku do 9 pokoleń USZKODZENIA: wysysanie soku, skutki: deformacja liści, przebarwienia, słabszy wzrost, większa podatność na choroby, spadek plonu – kapusta ma nie zawiązane główki SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: zwalczanie chemicznie po stwierdzeniu 6 mszyc na roślinach, z chwilą tworzenia pierwszych kolonii, niszczenie resztek pożniwnych po zbiorach r. krzyżowych, unikanie sąsiedztw rzepaka ozimego w pobliżu plantacji kapustowatych

Eurydema oleraceum – warzywnica kapustna Eurydema ornatum – warzywnica ozdobna • • • ✔

✔ ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Hemiptera Podrząd: Heteroptera Rodzina: Pentatomidae EOL: 6 – 8 mm, owalnie wydłużony, ciemnozielony lub niebieskawy, metalicznie błyszczący, na górnej stronie ciała plamki: żółtawe u samca, czerwonawe u samicy, larwa jet czarno – biała, EOR: 10 – 11 mm, barwa ciemnoczerwona, z czarnym deseniem różnych plamek, błyszczące (EOR + EOL): zimuje owad dorosły w ściółce lub pod korą drzew, w V owady gromadzą się na chwastach i w VI przelatują na rośliny krzyżowe, na których żerują, samice składają beczułkowate jaja w złożach w dolnej stronie liści i na ogonkach liściowych, wylęgające się po kilku dniach larwy żerują gromadnie później pojedynczo na roślinach, w ciągu roku 1 pokolenie USZKODZENIA: nakłuwanie i wysysanie soku z liści – jasne nekrotyczne plamki, wypadanie tkanek w tych miejscach,uszkodzone liście zasychają SZKODLIWE: larwa i imago ZAPOBIEGANIE: oprysk roślin w momencie pojawienia się szkodnika

Pieris brassicae – bielinek kapustnik Pieris rapae – bielinek rzepnik • • ✔

✔ ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Pieridae PB: rozpiętość skrzydeł 40 – 60 mm, ubarwienie skrzydeł białe, na przednich skrzydłach kącie wierzchołkowym duża czarna plama sięgająca do połowy brzegu zewnętrznego, u samic dodatkowo 2 małe czarne plamki, gąsienice są zielone z czarnymi plamami tworzącymi smugi, złoża jaj po kilkanaście sztuk, początkowo żerują gromadnie potem się rozchodzą przez przepoczwarczeniem PR: larwy całe zielone, plama nie sięga do połowy – maleńka, jaja składane pojedynczo, larwy żerują pojedynczo 2 – 3 pokolenia w roku, zimuje poczwarka przyklejona do gałęzi, patyków, murów, płotów, etc, poczwarko pokryta, jasna z ciemnymi plamkami, na wiosnę wylatuje motyl, jaja są składane na liściach roślin kapustnych, imago latają IV - XI USZKODZENIA: wygryzanie + zanieczyszczanie swoimi odchodami, gołożer blaszek liściowych SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: w okresie masowych pojawów gąsienic – zwalczanie chemiczne lub biologiczne (preparaty bakteryjne)

Plutella xylostella – tantniś krzyżowiaczek • • ✔

✔

✔

✔ ✔

Rząd: Lepidoptera Rodzina: Plutellidae rozpiętość skrzydeł 15 – 18 mm, skrzydła 1 pary – stosunkowo długie, wąskie, brązowe, z biała falistą smugą wzdłuż brzegu tylnego, tylne szare z długą sztrzępiną, gąsienice są zielone z czarną głową, bardzo ruchliwe zimują poczwarki w luźnych kokonach, na chwastach i w szczelinach drzew, pojawiające się na wiosnę motyle składają jaja na dolnej stronie liścia roślin krzyżowych uprawnych i chwastach, w ciągu roku rozwijają sie 2 – 3 pokolenia USZKODZENIA: wylęgłe gąsienice początkowo minują liście, a później żerują na ich dolnej stronie wyjadając małe otworki – żer okienkowy silnie porażone rośliny zamierają SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: głęboka orka jesienna – niszczenie stadiów zimujących, usuwanie chwastów z rodziny krzyżowych – eliminacja żywicieli zastępczych, po przekroczeniu na początku wegetacji 1 gąsienicy na 50 roślin – oprysk preparatami chemicznymi

Ceutorhynchus assimilis – chowacz podobnik • • ✔ ✔

✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Curculionidae szaroczarny, 3 – 4 mm, grupa łuszczynowe, długi ryjek, widoczne czułki larwa apodialna z wykształconą puszką głowową, zimują postacie dorosłe, na wiosnę się uaktywniają (żer uzupełniający, głównie na rzepaku), jaja są składane do wnętrza łuszczyny, larwa żeruje wewnątrz, zgryzając nasiona od zewnątrz, 1 pokolenie w roku USZKODZENIA: p. pow. + żółknięcie łuszczynek, spadek ilości i jakości plonu, SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: niszczenie chwastów krzyżowych, zwalczanie chemiczne – stosowanie preparatu bezpośrednio na roślinę Ceutorhynchus quadridens – chowacz czterozębny

• • ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Curculionidae zimuje imago, na wiosnę się uaktywnia, jaja składane do ogonków liściowych lub łodyg (!), larwy żerują w miejscu złożenia jaj (pźniej do łodyg), USZKODZENIA: wyjadane zawartości łodyg, wyginanie i łamliwość łodyg, jednostronne pękanie pędów SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: próg szkodliwości wynosi 2 chrząszcze na 25 roślin, zwalczanie preparatami chemicznymi, patrz pow. Ceutorhynchus napi – chowacz brukwiaczek

• • ✔ ✔ ✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Curculionidae biologia identyczna jak u C. quadridens, USZKODZENIA: często jednostronne pękanie pędów, staśmienie pędów, wyleganie roślin, utrudniony wzrost i przewodzenie soli mineralnych SZKODLIWE: larwa ZAPOBIEGANIE: jak u Ca

Ceutorhynchus pleurostigma – chowacz galasówek • • ✔ ✔

✔ ✔

Rząd: Coleoptera Rodzina: Curculionidae jaja składane na szyjce korzeniowej rzepaku i kapustnych, USZKODZENIA: żerowanie larw prowadzi do powstania wyrośli = galasów, hypertrofia komórek, osłabienie pędu, gorsze przewodzenia wody i soli mineralnych, w miejscu uszkodzeń często wchodzą grzyby SZKODLIWE: larwa – rasa letnia, (może żerować imago – rasa wiosenna) ZAPOBIEGANIE: