Eindrapport Strategische Beleidsvisie Op Het Lokale Bibliotheekwerk

Strategische beleidsvisie op het lokale bibliotheekwerk in Langedijk 2009 - 2012

beleidscoach, Pieter Laban, 12 april 2009

Inhoudsopgave Blz. 1.

Inleiding

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Op weg naar een eigentijdse bibliotheek De bibliotheek in landelijk perspectief De bibliotheek als netwerkproduct Regionale samenwerking Gemeente en bibliotheek als partners Van missie naar visie

2.

Dienstverlening: de vijf kernfuncties van de bibliotheek

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Inleiding Lezen en mediabeheer Informatie en de digitale bibliotheek De scholen Cultuur en ………… …… Ontmoeten: de kracht van het kulturhus

3.

Bedrijfsvoering

3.1 3.2 3.3 3.4

Inleiding Financiën Personeel Organisatie

4.

Strategische visie

4.1 4.2 4.3 4.4

SWOT-analyse Beleidscenario’s Voorkeurscenario Conclusies en aanbevelingen

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

3

6

12

16

2

beleidscoach, 2009

1.

Inleiding

1.1 Op weg naar een eigentijdse bibliotheek De gemeente Langedijk wil een eigentijdse visie op het lokale bibliotheekwerk. Op basis van een doorlichting van de bedrijfsvoering en een kwaliteitstoets van de dienstverlening kunnen aanbevelingen worden gedaan voor de toekomst. Aanleiding hiertoe is de nieuwe situatie die ontstaan is rond de Stichting Openbare Bibliotheekvoorzieningen Langedijk (hierna te noemen: bibliotheek Langedijk): de nieuwe bibliotheekvestiging in De Binding vanaf 2008 en de toegenomen kosten door deze huisvesting, voorlopig gedekt door een overbruggingssubsidie van € 114.154 voor 2009. In 2004 heeft de gemeente voor de bibliotheek een financiële nul-lijn ingesteld. Vanaf 2002 is het Ministerie van OCW gestart met een ingrijpende vernieuwingsoperatie onder de bibliotheken. Schaalvergroting, horizontale verbreding en ICT-innovatie zijn daarin de sleutelwoorden. De gemeente Langedijk heeft daarbij geïnvesteerd in een nieuwe vestiging en zich afgelopen jaren georiënteerd op de verdere modernisering van de bibliotheek. Naast voorbereidend onderzoek op de huisvesting in De Binding heeft de gemeente met provinciale subsidie de mogelijkheden voor regionale samenwerking in kaart laten brengen (ACTA). Na het afketsen van de beoogde samenwerking met bibliotheek Alkmaar heeft de bibliotheek Langedijk een federatie opgericht met de bibliotheek Bergen en Heiloo, waarin het gezamenlijk werkgeverschap is georganiseerd. Na de interne reorganisatie naar één centrale vestiging inclusief twee servicepunten en de oriëntatie op regionale samenwerking is de tijd rijp voor de verdere ontwikkeling van de bibliothecaire dienstverlening in Langedijk.

1.2 De bibliotheek in landelijk perspectief De bibliotheek bereikt landelijk met het uitlenen van boeken vier miljoen inwoners en geldt als de meest laagdrempelige voorziening in ons land. Daarmee is de bibliotheek de uitgelezen organisatie om vele inwoners, diverse bevolkingsgroepen en uiteenlopende gemeenschappen bijeen te brengen door het leveren van informatie en ontmoeting. In het kader van de bibliotheekvernieuwing werkt de bibliotheek op basis van de landelijke “Richtlijn”1 aan de verdere ontwikkeling van de vijf kernfuncties “informatie, educatie, lezen, cultuur en ontmoeten”. Na de herstructurering (vorming basisbibliotheken, omvorming provinciale bibliotheekcentrales/ProBiblio) ligt het accent van het vernieuwingsproces nu op de inhoudelijke innovatie van de bibliotheek met de volgende uitdagingen:

In 2005 vastgesteld door de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) daarna gehanteerd als beleidsinstrument en toetsingscriterium. 1

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

3

beleidscoach, 2009

• • • • •

de veranderende vraag van de consument naar bibliotheekdiensten, te onderscheiden naar bestaande en nieuwe doelgroepen de snelle ICT-ontwikkelingen met mogelijkheden voor nieuwe bibliotheekdiensten de bibliotheek als breed inzetbaar beleidsinstrument voor/van de gemeente de “brede bibliotheek” met goede aanknopingspunten voor een multifunctionele invulling en inpassing in de kernen de bibliotheek als netwerkproduct.

1.3 De bibliotheek als netwerkproduct De bibliotheek biedt in hoofdlijn drie verschillende producten aan: het uitlenen van media, het verschaffen van informatie en het organiseren van activiteiten. Het landelijke en in meerdere mate het provinciale bibliotheeknetwerk2 levert vanwege schaalvoordelen (kennisbundeling, kostenreductie) de producten “media” en “informatie”. Bedrijfsmatig gezien biedt de bibliotheek Langedijk daarmee producten aan die vanuit het landelijke en provinciale netwerk worden geleverd. Hierdoor blijven ook kleinere bibliotheken in staat om een hoge kwaliteit van dienstverlening aan te bieden tegen relatief lage kosten. De subsidie vanuit het Rijk en de provincie bedragen voor Noord-Holland jaarlijks circa € 10 miljoen. Naar rato inwoners is hiervan jaarlijks circa € 150.000 indirect beschikbaar voor Langedijk, die in de vorm van netwerkproducten tegen een lage kostprijs worden geleverd. Daarnaast kan de bibliotheek Langedijk tegen betaling gebruik maken van de gesubsidieerde “dienstenwaaier” van ProBiblio (www.probiblio.nl/producten--diensten.aspx).

1.4 Regionale samenwerking Het uitgangspunt van een basisbibliotheek is dat omwille van een efficiënte bedrijfsvoering en de innovatiekracht de bibliotheek tenminste een verzorgingsgebied van circa 80.000 inwoners bedient. Voor Langedijk is de beoogde basisbibliotheek met ondermeer Alkmaar in 2006 afgeketst wegens te hoge kosten van de backoffice. Vanuit de in de regio “overgebleven” gemeenten Langedijk, Heiloo en Bergen hebben de betreffende bibliotheken in 2007 een federatie gevormd, waarin het werkgeverschap van de drie bibliotheken is ondergebracht. Een vervolgstap hierop is dat de bibliotheken inhoudelijk samenwerken op de volgende onderwerpen: certificering, ondernemingsraad, functiewaardering, klant-segmentatie, collectioneren, ICT, jeugd en specifieke projecten (gericht op bepaalde thema’s, doelgroepen). De federatie is een aparte stichting, waarin vertegenwoordigers van de lokale besturen participeren.

2 Het landelijke bibliotheeknetwerk bestaande uit de Vereniging van Openbare Bibliotheken en de Nederlandse BibliotheekDienst/Biblion, het provinciale bibliotheeknetwerk bestaande uit ProBiblio, Stichting Overleg Openbaar Bibliotheekwerk Noord-Holland.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

4

beleidscoach, 2009

1.5 Gemeente en bibliotheek als partners De gemeente is de primaire opdrachtgever en financier van de bibliotheek. Met voorliggende beleidsvisie wil de gemeente een eerste stap zetten in het ontwikkelen van gezamenlijk beleid, waarbij de bibliotheek verantwoordelijk is voor de uitvoering. De gemeente is primair verantwoordelijk voor de beleidsbepaling, waarvoor het missie- en visiedocument Langedijk 2020 (april 2008) de basis vormt. De gemeente zet voor de komende jaren in op een hoog voorzieningenniveau, met het accent op het verbinden van de verschillende dorpskernen met in achtneming van de plaatselijke waarden. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar het behoud en het versterken van het rijke verenigingsleven in Langedijk. Belangrijke kaders zijn de WMO-beleidsnota, de kadernotitie jeugd en jongerenwerk, het dorpsgericht werken, de ontwikkeling van multifunctionele accommodaties (brede scholen, wijksteunpunten, “kulturhusen”) en de te verschijnen cultuurnota. De gemeente en de bibliotheek kunnen de gezamenlijke afspraken vertalen in de nieuwe prestatieovereenkomst 2010 en verder. Daarbij dient de gemeenteraad in aansluiting op het lopende subsidietraject 2010 de beleidskaders voor het bibliotheekwerk vast te stellen.

1.6 Van missie naar visie Voor het lopende jaar is de bibliotheek verzekerd van de (financiële) steun van de gemeente. Vooruitlopend op de aanvullende steun voor 2008 en 2009 heeft de bibliotheek een aantal bezuinigingsmaatregelen getroffen, in het bijzonder op de collectievorming. De bibliotheek Langedijk heeft met ondersteuning van ProBiblio aan de hand van het INK-model (Instituut Nederlandse Kwaliteit) de vijf kernfuncties vertaald in het meerjarenbeleidsplan 2009 –2012. Het beleidsplan is ambitieus en telt 24 speerpunten. Ook de algemene missie is daarin verwoord: “De bibliotheek Langedijk is een ontmoetingsplek waar mensen graag komen om kennis te vergaren en uit te wisselen en waar lezen en leesbevordering centraal staan. Zij is een aantrekkelijke en uitdagende samenwerkingspartner voor instellingen en bedrijven in de gemeente en neemt daarbij het voortouw. De bibliotheek is een centrum van creativiteit, vernieuwing, debat en ontspanning.” De missie is naar voorliggende strategische visie vertaald langs de sporen “dienstverlening” (hoofdstuk 2) en “bedrijfsvoering” (hoofdstuk 3). In hoofdstuk 4 zijn de kwaliteitseisen voor wat betreft de bedrijfsvoering en de dienstverlening van de bibliotheek Langedijk geformuleerd in drie scenario’s, te weten “1. handhaven”, “2. versterken” en “3. investeren”.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

5

beleidscoach, 2009

2.

Dienstverlening: de vijf kernfuncties van de bibliotheek

2.1 Inleiding De bibliotheek werkt aan de versterking van dienstverlening aan de hand van de in de landelijke “Richtlijn” geformuleerde vijf kernfuncties “lezen, informatie, educatie, cultuur en ontmoeten”. Zoals aangegeven komen de kernfuncties “lezen en informatie” grotendeels tot stand uit het provinciale en landelijke netwerk (zie 1.3). De lokale bibliotheek is daarbij een lokale aanbieder van media en informatie, die in toenemende mate afkomstig is van ProBiblio en de VOB. Voor de bibliotheek geldt het onderwijs (derde kernfunctie) als belangrijke strategische partner, zodat ook vanuit het bibliotheeknetwerk veel inspanningen gericht zijn op educatieve samenwerkingsvormen. Daarbij zijn de (basis) scholen en de “natuurlijke” partners van de plaatselijke bibliotheek. De overige kernfuncties “cultuur en ontmoeting” behoren primair tot het lokale domein, die de bibliotheek dient te ontwikkelen vanuit het relatienetwerk in de gemeente. Recentelijk heeft het Rijk dan ook aangegeven de jaarlijkse vernieuwingsgelden alleen nog te willen inzetten voor de kernfuncties “lezen, informatie en educatie”.

2.2 Lezen en mediabeheer Landelijk bezien is en blijft het zwaartepunt van de bibliotheek de kernfunctie “lezen”, die een beslag doet op circa 80% van alle middelen. De inzet van de frontoffice medewerkers op het vlak van informatievoorziening blijft bijvoorbeeld beperkt. Wel is door de komst van de zelfbedieningsbalies hiervoor meer tijd vrijgekomen. In de backoffice zullen de werkzaamheden op het gebied van het collectioneren verder afnemen. Door de komst van het provinciaal collectioneren en de verdere opmars van internet zullen voor 2012 de volgende wijzigingen hebben plaatsgevonden (figuur 1, pagina 7): • Het leengedrag schuift steeds meer op naar enerzijds populaire titels en anderzijds specifieke aanvragen; daarmee ontstaat een tweedeling voor wat zowel de lokale bibliotheekcollectie (neemt af) als de provinciale en landelijke collectie (neemt toe) dient te bieden • Provinciaal is er één grote collectie en collectief worden er collectieprofielen vastgesteld voor verschillende type vestigingen; aanvullend is er de toevoeging van een specifieke lokale collectie • Nog meer dan nu zullen aanvragen geschieden via internet, waarbij de snelle levering van belang is (ergo: aansluiting op de provinciale collectie, intensivering van transport). Op korte termijn zal ProBiblio praktisch geheel het collectioneren organiseren voor alle bibliotheken in de provincie Noord- en Zuid-Holland, hoofdzakelijk gefinancierd met gelden van de provincie en het Rijk. Daarmee komen alle landelijke als provinciale collecties ter beschikking van de inwoners van Langedijk. Voor een goede ontsluiting zijn ICTaanpassingen nodig (zie 3.2) en logistieke verbetering. Momenteel onderzoekt ProBiblio de

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

6

beleidscoach, 2009

mogelijkheden om het mediatransport te intensiveren, in de eerste plaats van twee naar drie keer per week per (hoofd)vestiging. Figuur 1

Collectioneren in perspectief Digitaal

Gespecialiseerde toegang

Basispakket Bibliotheek.nl Eigen Collectie

Netwerk Collectie

Netwerkcollectie (ProBiblio, landelijk/ zwaartepuntcollecties)

Traditionele collectie (verschuiving naar populaire titels en “couleur locale”)

Fysiek De recente centralisatie in Langedijk naar één grote hoofdvestiging sluit hierop mooi aan. De bibliotheek Langedijk kan de collectie verder toegankelijk maken door verruimde openingstijden, een intensiever transport tussen de filialen in Oudkarspel en Sint Pancras met de hoofdvestiging en een 24-uurs afgiftepunt door optimalisering van de mediabrievenbus in De Binding. Door opschaling van het collectioneren zal op termijn enige formatie vrijkomen, wat mogelijkheden biedt voor de uitvoering van andere werkzaamheden. Vanwege de bezuinigingsopgave heeft de bibliotheek Langedijk de collectie al teruggebracht. De bibliotheek past al in ruime mate het rationeel collectioneren toe getuige de relatief hoge uitleenfrequentie van media (figuur 2, pagina 8).

2.3 Informatie en de digitale bibliotheek Landelijk wil de bibliotheek de informatiefunctie met de inzet van ICT verder professionaliseren. In de uitbouw van de informatiefunctie speelt de ontwikkeling van web 2.0 een belangrijke rol. Web 2.0 staat voor een interactieve benutting van alle internettoepassingen, waarmee de bibliotheek actief communiceert met gebruikers. Hiervoor is vanuit de bibliotheekbranche het traject “23 dingen” gestart, waarin de bibliotheek Langedijk (met Heiloo en Bergen) participeert. Na beëindiging van dit traject kan de bibliotheek aan de slag met de uitvoeringsvoorstellen. Daartoe behoort de verdere benutting

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

7

beleidscoach, 2009

van de verfijnde zoekmachine in de bibliotheek (aquabrowser), waarmee nu al gelijktijdig kan worden gezocht in de collectie van Langedijk, provincie en verder (“Zoek& Boek”). Figuur 2

Uitleenfrequentie van media

Een andere populaire ICT-toepassing uit de bibliotheekbranche is de Gids, een database waarmee allerhande informatie kan worden verzameld en gepresenteerd. Toepassingsgebieden zijn er op het vlak van gemeentelijke informatie, cultuur, toerisme, welzijn en (jeugd)zorg. Een bekend voorbeeld is de ontwikkeling van het lokale WMO-loket door de bibliotheek. De informatievoorziening is één van de prestatievelden uit de WMO-nota. De bibliotheek zou een voortrekkersrol kunnen vervullen in de uitbouw van Loket Langedijk. Een goed voorbeeld hiervan is Loket 33 in de gemeente Assen, waar de bibliotheek met de Gids een geautomatiseerd doorverwijssysteem heeft ontwikkeld met alle grote instellingen op het gebied van welzijn en zorg. Verder zou de bibliotheek in De Binding het in de WMO-nota genoemde Jongeren Informatie Punt (JIP) kunnen realiseren. Ook zijn er in Langedijk goede aanknopingspunten voor een Historisch Informatie Punt (HIP), waarvoor de provincie een subsidie beschikbaar stelt.

2.4 De scholen De bibliotheek Langedijk organiseert voor tien van de elf basisscholen educatieve programma’s, die jaarlijks terugkeren. Landelijk gezien is dit een zeer hoge score. Daarnaast zijn er de reguliere activiteiten als de kinderboekenweek en voorleesbijeenkomsten. Voor nieuwe educatieve activiteiten kan de bibliotheek gebruik maken van het educatieve aanbod van Probiblio. De bibliotheek kan in samenwerking met een of meerdere scholen een specifiek

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

8

beleidscoach, 2009

aanbod maken. Dit geldt in het bijzonder voor het Jan Arentz College in De Binding, die voor de mediatheek logischerwijs gebruik zou kunnen maken van de bibliotheek. Ook kan de bibliotheek mediawijsheid onder de scholieren bevorderen en leerwerkplekken aanbieden. De nieuwe coördinator volwassenen is een mediathecaris en kan hierin een goede voortrekkersol vervullen. Daarnaast verricht de bibliotheek jaarlijks ook werkzaamheden voor de peuterscholen, die wellicht nog verder kunnen worden geïntensiveerd. Daarnaast kan de bibliotheek de beperkte activiteiten voor de vroeg- en voorschoolse educatie (VVE) en de buitenschoolse opvang (BSO) met betreffende instellingen uitbreiden. De gemeente pleit vanuit het jeugdbeleid voor een extra inzet voor de bovenbouw van de basisschool. Daarbij zou het voormalige jeugdnetwerk in de leeftijdscategorie 0 – 12 jaar weer geactiveerd kunnen worden om verschillende activiteiten uit te wisselen en knelpunten op te lossen.

2.5 Cultuur en ………… De bibliotheek Langedijk organiseert diverse activiteiten op het grensvlak van cultuur en de lokale gemeenschap. Veelal in het verlengde van de kernactiviteit van de bibliotheek, zoals bijvoorbeeld lezingen. De bibliotheek geldt als een uiterst laagdrempelige voorziening met een professioneel kader. Vanuit deze invalshoek is de bibliotheek bij uitstek de maatschappelijke partner op lokaal niveau voor het organiseren van publieke bijeenkomsten. Het vertrekpunt daarbij is dat de bibliotheek faciliteert en de initiatiefnemer organiseert en uitvoert. Als eerste stap kan de bibliotheek hierover afspraken maken met “natuurlijke” partners, zoals bijvoorbeeld de gemeente en de scholen. Uit de workshop met medewerkers van de gemeente en de bibliotheek komen de volgende concrete voorstellen (bijlage 2): • jongerenpanel/platform • voorlezen (jong bij oud, oud bij zeer jong) • bijeenkomsten over maatschappelijke onderwerpen (lokaal, landelijk, modiaal) • vrijwilligersloket (en ontwikkeling integraal vrijwilligersbeleid ism gemeente) • werkplaatsen voor de op de arbeidsmarkt kansarme cliënten van Sociale Zaken, bijvoorbeeld voor de dienstverlening “boek aan huis”.

2.6 …… Ontmoeten: de kracht van het kulturhus Met huisvesting in het cultureel en educatief centrum De Binding beschikt de bibliotheek over een zeer hoogwaardige, centraal gelegen accommodatie. Doordat de bibliotheek onder één dak is geplaatst met ondermeer de scholengemeenschap Jan Arentz, de theaterzaal, de muziekschool, een kunstatelier en enkele verenigingen is in beginsel sprake van een zeer laagdrempelige cultuuraccommodatie. Na de opening begin 2008 is alleen nog weinig te merken van de onderlinge synergie, mede door het uitblijven van de beoogde brede schoolcoördinator. Vooral voor de bibliotheek, die evenals het De Binding in beginsel alle bevolkingsgroepen onder de Langedijkse gemeenschap bedient, is dit een gemiste kans. Mogelijk dat Sport Servicepunt Langedijk als gemeentelijke uitvoeringsorganisatie de

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

9

beleidscoach, 2009

beheertaak op korte termijn gaat invullen en vanuit deze rol wellicht de verbinding tussen de bewoners van de accommodatie en de bezoekende inwoners kan gaan versterken. Het bibliotheekgebouw is de plek van alle handelingen. Hier komt de klant om een boek te lenen, een kop koffie te drinken, een tijdschrift te lezen, een voorstelling bij te wonen of een discussie aan te gaan met andere inwoners. Uit klanttevredenheidsonderzoek blijkt ook dat de waardering voor de bibliotheek sterk is gerelateerd aan de huisvesting. Het kulturhus is bij uitstek de formule waarin de bibliotheek zich kan positioneren als centrale dienstverlener voor de lokale gemeenschap. Met de andere bewoners kan de bibliotheek het gastheerschap, het beheer en de programmering verder vormgeven. Gericht op de specifieke klanten- en doelgroepen van de bibliotheek in Langedijk. Daarbij kan de bibliotheek zich meer dan nu positioneren als ontmoetings- en verblijfsplek. Dit betekent in de bibliotheek minder boeken en meer “hoeken”. Recentelijk zijn in de eerste bibliotheken winkelconcepten (pilot bibliotheek Almere) geïntroduceerd, waardoor de aantallen bezoekers en uitleningen na jaren van dalingen weer duidelijk zijn toegenomen. Voor mensen met een beperking (specifieke doelgroep uit WMO-nota) dient de bibliotheek tenminste goed bereikbaar en toegankelijk te zijn. Uit onderzoek blijkt dat de maximale reisafstand naar de bibliotheek circa drie kilometer bedraagt. Omwille van de nabijheid pleit dit voor nieuwe, eigentijdse bibliotheekvoorzieningen in Oudkarspel en Sint Pancras. Mogelijke inrichtingsvoorstellen De Binding In de visie van De Educatieve Stad wordt De Binding geschetst als een dynamisch trefpunt en gemeenschapshuis, waarin de verschillende bewoners elkaar versterken door het delen van openbare en facilitaire ruimten, het maken van beheerafspraken en het opzetten van een gezamenlijke programmering. Het cultureel profiel kan door een nauwere samenwerking tussen bibliotheek, muziekschool en Atelier 6 worden versterkt, bijvoorbeeld uitmondend in een kunstuitleen voor Langedijk. Verder verdient de programmering van de theaterzaal verdere verbreding. In het oorspronkelijke ontwerp zou het Leescafé via een gang verbonden zijn met de bibliotheek, waarmee het Leescafé een ruimtelijke verbinding zou vormen tussen het Jan Arentzcollege en de bibliotheek. Het Leescafé vormt tevens de ideale toegankelijke lokatie voor de mogelijke mediatheekfunctie van het Jan Arentzcollege. Op basis van de bestaande situatie kunnen de volgende aanpassingen in de inrichting een bijdrage leveren aan het leefklimaat van De Binding: • fase 0 Voor wat betreft de toegankelijkheid dienen de openslaande klapdeuren achter de draaideuren in de entree van De Binding elektronisch geopend te kunnen worden, evenals de hoofddeuren van de bibliotheekingang. • fase 1 Huidige speel-o-theek Het uitplaatsen van de speel-o-theek, die een plek kan krijgen bij de beoogde nieuwe huisvesting van het op te richten Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). De vrijkomende ruimte kan worden ingericht als een verblijfsruimte (lees: Leescafé) met een open balie, waarmee de bibliotheek een centrale, uitnodigende plek verkrijgt in De Binding.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

10

beleidscoach, 2009

•

•

fase 2 Huidig Leescafé In het extensief gebruikte Leescafé kan een nieuwe maatschappelijke voorziening worden geplaatst, die versterkend dient te zijn voor het cultureel-educatieve profiel van De Binding. Gedacht kan worden aan een kunstuitleen of een centrale informatiebalie met VVV, JIP, HIP, etc. fase 3 Huidige hal/straat In een vervolgstap kan het eerste deel van de straat ook worden ingericht als verblijfspromenade, in aansluiting op het Leescafé en de informatiebalie. Daarbij zou het Jan Arentzcollege met de restauratie een horecafunctie kunnen vervullen voor de gehele Binding. In combinatie met een brede verhuur van de theaterzaal is uitbesteding aan een horeca-ondernemer een overweging. Het uitlenen en lezen van de media in dit nieuwe verblijfsgebied kan vrij eenvoudig worden gerealiseerd door de aanwezige RIFD-apparatuur. Bibliotheekvoorzieningen Oudkarspel en Sint Pancras

De huidige servicepunten in Oudkarspel en Sint Pancras gelden als een ondergrens voor de bibliothecaire dienstverlening door een klein collectie-aanbod, beperkte openingstijden en het ontbreken van aanvullende dienstverlening. De beoogde ontwikkeling van multifunctionele accommodaties (mfa’s) in Oudkarspel en Sint Pancras is een uitgelezen kans voor een eigentijdse bibliotheekvoorziening in beide kernen. Het uitgangspunt is dat de ontmoetingsruimte(n), het informatieloket en de facilitaire vertrekken van de mfa dan ook voor bibliotheekbezoekers beschikbaar worden gesteld. De bibliotheekvoorziening betreft dan een servicepunt, waarvan de bedrijfsvoering in nauwe relatie met het mfa plaatsvindt. Daarbij kan het personeel voor meerdere voorzieningen worden ingezet, resulterend in ruime openingstijden van de mfa en de bibliotheek. De bibliotheek kan dorpsgerichte informatieavonden organiseren en bij de komst van een brede school media-ondersteuning leveren aan de leerlingen. Ook andere invullingen zijn mogelijk, zie het rapport “Dienstverleningsmodules voor bibliotheekvoorzieningen in kleine kernen” van ProBiblio (2005). De provincie Noord-Holland stelt subsidies beschikbaar voor de ontwikkeling van wijksteunpunten, dorpshuizen en bibliotheek-infrastructuur. Wat betreft de laatste regeling is alleen nog dit jaar een bedrag van € 300.000 gereserveerd voor de basisbibliotheek Langedijk-Heiloo-Bergen.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

11

beleidscoach, 2009

3.

Bedrijfsvoering

3.1 Inleiding Op basis van het benchmarkonderzoek uit het BibliotheekInformatieSysteem (BIS) is de bibliotheek Langedijk vergeleken met enkele soortgelijke bibliotheken. Referenties zijn gezocht op de criteria “inwonersaantal kleiner dan 40.000”, “plattelandsgemeente (nabij grotere stad)” en “één hoofdvestiging”. Aangezien de gegevens voor 2008 ontbreken is gebruik gemaakt van de beschikbare data uit 2007. Een vergelijking met de huidige situatie in De Binding is dus niet mogelijk. De bibliotheek Langedijk is vergeleken met de volgende plaatsen: Bergen, Castricum, Heiloo, Nijkerk en Pijnacker-Nootdorp. De volgende facetten van de bedrijfsvoering worden hieronder belicht: • financiën (kosten, tarieven, eigen vermogen) • personeel (tevredenheid, formatie) • organisatie (management, besturing, strategie, samenwerking).

3.2 Financiën De bibliotheek Langedijk gaat efficiënt om met de middelen. In 2009 bedraagt de subsidie per inwoner in Langedijk € 24,48. Voor de bibliotheek Bergen is dit bedrag in 2007 € 25,14 en voor de bibliotheek Heiloo in 2008 € 28,49. Door de extra overbruggingssubsidie 2009 van € 114.154 kan de bibliotheek Langedijk zich nu redelijk meten met het gemiddelde subsidiebudget van de omringende bibliotheken. Het zuinige beleid van de bibliotheek Langedijk is ook zichtbaar in de gemiddelde kosten per openingsuur (figuur 3, pagina 12). Door de nieuwe vestiging in De Binding heeft de bibliotheek Langedijk relatief hoge huisvestingslasten, die zijn toegenomen van € 150.000 in 2007 tot € 240.000 in de begroting 2009. In Langedijk vormt de huisvesting 30% van de totale kosten, in Bergen en Castricum is dit aandeel 20%. Dit betekent dat de middelen voor de dienstverlening in Langedijk zeer krap zijn. De tarieven in Langedijk zijn relatief laag. Een onbeperkt abonnement voor volwassenen kost in Langedijk € 25, in Bergen is dit € 28. Een volwassene betaalt voor een basisabonnement in Castricum (onderdeel bibliotheek Kennemerwaard) € 38 en in Heiloo € 35. Verder beschikt de bibliotheek Langedijk over een zeer beperkt eigen vermogen.

3.3 Personeel De certificeringsnorm voor bibliotheken is geënt op het INK-model (Instituut Nederlandse Kwaliteit), waarin de eis is opgenomen om eens in de vier jaar een klant- en medewerkerstevredenheidsonderzoek te houden. De laatste onderzoeken zijn uitgevoerd in 2004, waarbij in 2008 het klantenonderzoek is uitgesteld vanwege de verhuizing naar De Binding. Op dit moment werkt de bibliotheek Langedijk aan het medewerkersonderzoek. Uit het BIS blijkt dat de medewerkers de bibliotheek Langedijk als werkgever hoog waarderen.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

12

beleidscoach, 2009

Wat betreft de klanten beschikt de bibliotheek wel over het landelijke klantensegmentatiemodel van de bibliotheek. Figuur 3

Totale kosten per openingsuur

Verder is in het BIS met betrekking tot de medewerkers de verhouding back- en frontoffice opgenomen. De bibliotheek Langedijk heeft een relatief kleine backoffice, die echter niet afwijkt van het gemiddelde. Alleen Heiloo als traditioneel zelfstandige bibliotheek beschikt over een grote, slagvaardige backoffice. In Langedijk bestaat de backoffice uit de directeur, een coördinator volwassenen/servicepunten en een coördinator jeugd. Alle drie werken daarbij nog in de frontoffice, waarvan de laatste twee circa de helft van de werktijd en een deeltijdaanstelling hebben. Om de slagkracht van de backoffice te vergroten zouden deze uren tot een minimum beperkt kunnen worden. Een andere mogelijkheid is dat ook frontofficemedewerkers zich gaan inzetten voor de product- en marktontwikkeling. Voor de uitvoering van de speerpunten van het meerjarenbeleidsplan en eventuele beleidswensen van de gemeente is uitbreiding van de backoffice noodzakelijk. De smalle backoffice komt terug in de verhouding van het opleidingsniveau (HBO-MBOMBVO), waarbij de bibliotheek Langedijk relatief weinig hoog opgeleide medewerkers telt (figuur 4, pagina 13). In vergelijking met de gemeentelijke doelstelling om bijvoorbeeld voor het Loket Langedijk personeel met HBO-niveau aan te stellen is dit opvallend. De nieuwe coördinator volwassenen heeft een universitaire achtergrond, zodat Langedijk zich weer meer kan meten met het landelijk gemiddelde. Verder werken in alle bibliotheken veel vrijwilligers. De bibliotheek Langedijk komt overeen met het landelijk gemiddelde: gemeten op 1

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

13

beleidscoach, 2009

medewerker werken er bijna vier vrijwilligers. De bibliotheek hanteert een eigen vrijwilligersbeleid en zou met de gemeente een vrijwilligerssteunpunt kunnen opzetten. Figuur 4

3.4

Opleidingsniveau van de medewerkers

Organisatie

Beleid De bibliotheek heeft vorig jaar het meerjarenbeleidsplan 2009-2012 met ondersteuning van ProBiblio opgesteld. Dit ambitieuze plan telt 24 speerpunten op basis van een uitwerking van de vijf kernfuncties. De bibliotheek wil graag in overleg met de gemeente hieraan verdere uitvoering geven en daarbij nadere keuzes maken. Wat betreft de beoogde certificering dit jaar ontbreken er nog enkele documenten. De bibliotheek werkt op dit moment aan het medewerkerstevredenheidsonderzoek en de werkprotocollen. Het ontbreken van de certificering blijft vooralsnog zonder gevolgen, voor de volgende tranche (2010-2013) dreigt uitsluiting van het provinciale en landelijke netwerk. Directievoering Het management bestaat uit de directeur (32 uur per week), die verantwoordelijk is voor het functioneren van de gehele bibliotheek. Op basis van de huidige eisen aan een bibliotheekdirecteur (branche-netwerker, culturele ondernemer, people-manager, bedrijfskundige) is dit op het schaalniveau van Langedijk nauwelijks goed invulbaar.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

14

beleidscoach, 2009

De directies van de bibliotheken Langedijk, Heiloo en Bergen hebben dan ook besloten om nauwer te gaan samenwerken. Dit heeft geleid tot een federatie, waarin het werkgeverschap voor de drie bibliotheken is geregeld. Hierdoor is de bibliotheek Langedijk minder kwetsbaar met betrekking tot de personeelsinzet. Daarnaast hebben de drie directeuren een taakverdeling afgesproken voor de volgende werkgebieden: certificering, ondernemingsraad, functiewaardering, klantsegmentatie, collectioneren, ICT en specifieke projecten (naar thema of doelgroep). Op basis van de ervaringen dit jaar willen de drie directeuren bezien of de huidige samenwerkingsvorm een aanzet kan zijn tot meer. Een eerste stap zou kunnen zijn om de taakvelden van de federatie uit te breiden met niet-vrijblijvende samenwerkingsafspraken voor de genoemde werkgebieden. Voor een meer zakelijke organisatie met goede aansluiting op het provinciale en landelijke netwerk lijkt een fusie op termijn noodzakelijk. Om dit op natuurlijke wijze te laten verlopen zou een gedeelde directeursfunctie met Bergen (met de aanstaande pensionering van de directeur in Bergen) een eerste stap kunnen zijn. Voor meer slagkracht op korte termijn zou de bibliotheek werkkracht kunnen inhuren uit de backoffice van Heiloo. Besturing De federatie bestaat uit een stichtingsbestuur, waarin bestuurlijke vertegenwoordigers van de lokale bibliotheken participeren. In de federatie ontbreekt een dagelijks aanspreekpunt en/of manager. Hierdoor bestaat het risico dat de bestuurders uitvoerende werkzaamheden verrichten. Wat betreft de aansturing van de bibliotheek dienen de uitgangspunten van “cultural governance” (bijlage 3) in acht te worden genomen. De slagkracht van een organisatie neemt toe met een sterke directeur en een zakelijk bestuur op afstand. Daarbij dient de kracht van het lokale bestuur vooral te liggen in het onderhouden van het lokale bestuurlijke netwerk.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

15

beleidscoach, 2009

4.

Strategische visie

4.1 SWOT-analyse bibliotheek Langedijk De bibliotheek Langedijk vervult de traditionele media-uitleenfunctie naar behoren (rationeel collectioneren) en beschikt met de huisvesting in De Binding over een prachtige centrale ontmoetingsplek voor de inwoners uit Langedijk. Voor extra inspanningen op het gebied van de kernfuncties “informatie, educatie, cultuur en ontmoeten” biedt de smalle backoffice nauwelijks ruimte. De bibliotheek maakt educatieve programma’s voor tien van de elf basisscholen, een bijzonder hoog gemiddelde. De samenwerking met andere instellingen is beperkt en nauwelijks strategisch ingevuld. Voor de verdere invulling van de dienstverlening kan de bibliotheek meer gebruikmaken van het aanbod van ProBiblio. Met betrekking tot de certificering ontbreken nog enkele documenten in de bedrijfsvoering. Hieronder zijn de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van de bibliotheek in kaart gebracht (Figuur 5). Figuur 5 • • • • • • • •

•

• •

Sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen

STERKTEN Meerjarenbeleidsplan geeft globale visie weer Traditionele mediafunctie goed op orde Goede samenwerking met basisscholen Optimale centrale huisvesting in De Binding met culturele instellingen en Jan Arentzcollege Spreiding bibliotheekvoorzieningen door servicepunten in Oudkarspel en Sint Pancras Deelname aan het provinciale bibliotheeknetwerk, afname van producten ProBiblio Samenwerking met Heiloo en Bergen Betrokken personeel en vrijwilligers BEDREIGINGEN Snelle markt- en brancheontwikkelingen resulterend in toenemende afhankelijkheid van provinciale en landelijke bibliotheeknetwerk Traditionele mediafunctie verdwijnt meer en meer Gebrek aan financiën en personeel voor uitvoering

• •

• • •

• • • • •

• •

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

16

ZWAKTEN Bedrijfsvoering sterk afhankelijk van het provinciaal en landelijk bibliotheeknetwerk Weinig samenwerking met gemeente, bewoners van De Binding en instellingen buiten het basisonderwijs Slagkracht personeelsformatie gering Dienstverlening in Oudkarspel en Sint-Pancras beperkt Klein budget voor aanvullende dienstverlening op het gebied van informatie, ontmoeting en cultuur

KANSEN Optimalisering uitleen- en informatiefunctie (fysiek en digitaal) Versterking interne organisatie door nieuwe prioriteitstelling van werkzaamheden Benutting mogelijkheden “brede bibliotheek” als maatschappelijke partner (o.a. ontmoetingsfunctie) Samenwerking met de bewoners in De Binding Intensivering samenwerkingsverbanden, gericht op effectievere en efficiëntere bedrijfsvoering en nieuwe activiteiten (cultuur, welzijn/WMO) Ontwikkeling multifunctionele accommodaties in Oudkarspel en Sint Pancras Regionale samenwerking intensiveren met Heiloo en Bergen (directiefunctie Bergen op termijn vacant)

beleidscoach, 2009

4.2

Beleidscenario’s

Missie Bibliotheek Langedijk “De bibliotheek Langedijk is een ontmoetingsplek waar mensen graag komen om kennis te vergaren en uit te wisselen en waar lezen en leesbevordering centraal staan. Zij is een aantrekkelijke en uitdagende samenwerkingspartner voor instellingen en bedrijven in de gemeenteen neemt daarbij het voortouw. De bibliotheek is een centrum van creativiteit, vernieuwing, debat en ontspanning.” De gemeente onderschrijft op hoofdlijnen de missie van de bibliotheek en kan op basis van het meerjarenbeleidsplan nadere keuzes maken in de beleidsuitoefening. Daarin kan de gemeente in de eerste plaats de vijf kernfuncties “lezen, informatie, educatie, cultuur en ontmoeten” onderling prioriteren. Op basis van de analyse van de dienstverlening en de bedrijfsvoering zijn drie scenario’s uitgewerkt, te weten “1. handhaven”, “2. versterken” en “3. investeren” (figuur 6). Daarbij kan de gemeente beleidskeuzes maken door de kernfuncties vast te stellen op het gewenste uitwerkingsniveau van handhaven, versterken of investeren. En kan de gemeente natuurlijk ook binnen deze niveaus kiezen om bepaalde uitwerkingsvoorstellen wel of niet ten uitvoer te laten brengen. Daarbij zijn voor de verbetervoorstellen de benodigde middelen (financiën, personele inzet) globaal begroot in bijlage 1.

4.3 Voorkeurscenario Met de aanvullende overbruggingssubsidie van 2009 kan de bibliotheek Langedijk op het niveau van het scenario “handhaven” reguliere diensten blijven aanbieden. In overleg met vertegenwoordigers van de bibliotheek en de gemeente is een voorkeurscenario uitgewerkt vanuit de volgende invalshoek: 1. Versterking van vigerend gemeentelijk beleid Belangrijke kaders zijn de WMO-beleidsnota, de kadernotitie jeugd- en jongerenwerk, het dorpsgericht werken en de ontwikkeling van multifunctionele accommodaties in Oudkarspel en Sint Pancras, in navolging van De Binding. Het jeugd- en jongerenwerk richt zich op het ondersteunen van een doorgaande ontwikkelingslijn via de volgende speerpunten: beperking overlast door jongeren, openstelling jeugdhuis Sint Pancras, jongeren Oudkarspel, dorpsgericht werken en JIP/jeugdparticipatie/website. Deze punten komen ook terug in de WMO-nota, waarin de volgende prestatievelden zijn opgenomen: 1) Bevorderen samenhang en leefbaarheid in dorpen, wijken en buurten 2) Op preventie gerichte ondersteuning van jeugd met problemen en betreffende ouders 3) Geven van informatie en advies en cliëntenondersteuning 4) Ondersteunen van vrijwilligers en mantelzorgers 5) Bevorderen van maatschappelijke deelname van mensen met een psychisch probleem 6) Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een psychisch probleem 7) Bieden van maatschappelijke opvang voor mensen die kampen met huiselijk geweld 8) Bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg (waaronder verslavingsbeleid).

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

17

beleidscoach, 2009

De bibliotheek als laagdrempelige voorziening midden in de maatschappij kan bij uitstek een functie vervullen in het informeren en het ondersteunen van de jeugd en sociaal zwakkere inwoners. Daarvoor dient de bibliotheek in de eerste plaats de functies “educatie” en “ontmoeting” verder te “versterken” , betreffende de volgende uitwerkingsvoorstellen: • Educatie Programma’s voor peuterspeelzalen, VVE en BSO uitbreiden, daarbij het dienstenpakket ProBiblio benutten, de mediatheekfunctie voor het Jan Arentzcollege verzorgen (of in uitgebreide versie: mediaplein) en de mediafunctie voor de (brede) (basis) scholen vervullen. • Ontmoeting Programmering De Binding en theaterzaal stimuleren (met SSL), Leescafé in ruimte huidige Speel-o-theek ontwikkelen, stimuleren nieuwe maatschappelijke functie in Leescafé, in aansluiting op diensten bibliotheek, optimale bibliotheekfunctie in mfa’s Oudkarspel en Sint Pancras. 2. Continue verbetering van de kernfuntie “media/lezen” en bibliothecaire bedrijfsvoering De bibliotheek wil blijven inspelen op de doorlopende vernieuwingen uit het bibliotheeknetwerk, waarvan de provincie en het Rijk de kosten grotendeels voor rekening nemen. De bibliotheek wil volledig aansluiting behouden op de netwerkcollecties, de toegangspoorten en de zoekmachines. Daarbij onderkent de bibliotheek het toenemende belang van regionale samenwerking en positionering in het netwerk. Ook hierin wil de bibliotheek verder investeren, gericht op verdere verbetering van de dienstverlening tegen relatief lagere kosten. Financiering en vervolg De bibliotheek kan de functie “media/lezen” en de bedrijfsvoering op het niveau van “investeren” uitbouwen, zonder dat hiermee grote kosten zijn gemoeid. Het intensiveren van de educatieve programma’s kan een start krijgen met een eenmalige subsidie van € 10.000. Voor het continueren is een jaarlijks bedrag geraamd van € 5.000. Voor wat betreft de mediafuncties dient de bibliotheek eerst in overleg met de betreffende school een plan van aanpak op te stellen. De kosten van de mediatheek voor het Jan Arentzcollege worden in een sobere uitvoering begroot op eenmalig € 20.000 en daarnaast jaarlijks € 10.000. Met de mediatheek komt een daadwerkelijke samenwerking tot stand tussen de bibliotheek en het Jan Arentzcollege en is daarmee een aanzet tot meer gezamenlijke activiteiten. Omwille van dit strategisch belang is het voorstel dat de gemeente deze kosten voor rekening neemt. Voor wat betreft de ontmoetingsfunctie speelt de accommodatie een grote rol. In samenwerking met SSL kan de bibliotheek kosteloos een bijdrage in de programmering van De Binding en de theaterzaal leveren. De inrichting van een nieuw Leescafé op de plek van de huidige speel-o-theek kost circa € 50.000. Idealiter wordt omwille van de toegankelijkheid ook hier de mediatheek van het Jan Arentzcollege geplaatst. Door herverdeling van de bestaande personeelsinzet dient de bibliotheek een oplossing aan te dragen voor het beheer van deze ruimte. De inzet van vrijwilligers en een samenwerkingsvorm met het Jan Arentzcollege

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

18

beleidscoach, 2009

bieden daarvoor mogelijkheden. Een nieuwe maatschappelijke voorziening in het huidige Leescafé dient op basis van een eigen, zelfstandige financiering te geschieden. Voor de ontwikkeling van een optimale bibliotheekvoorziening in de mfa’s in Oudkarspel en Sint Pancras is € 200.000 per kern begroot. Financiering dient te geschieden in het kader van de mfa-ontwikkeling, gebruikmakend van beschikbare externe (provinciale) subsidies en middelen. Samenvattend is het voorstel voor financiering als volgt: Functie en voorstel

Gemeentelijke bijdrage Eenmalig Structureel

Media/lezen Mediatransport intensiveren Toegankelijkheid netwerkcollectie Bedrijfsvoering Optimaliseren (zie voorstellen) Educatie Programma’s peuterscholen, VVE en BSO Mediatheek Jan Arentzcollege Ontmoeting Leescafé De Binding Eigentijdse bibliotheekvoorziening in Oudkarspel en Sint Pancras

Bibliotheekinzet Eenmalig structureel € 3.000 - € 5.000 € 5.000 € 1.000 200 uur 50 uur p/j nihil

€ 10.000 € 20.000 € 50.000

nihil € 5.000

€ 10.000 beheer Financiering op basis van investeringsplan mfa’s

4.4 Conclusies en aanbevelingen De algemene conclusies en aanbevelingen luiden als volgt: • De bibliotheek Langedijk voert op een efficiënte wijze haar traditionele media- en educatietaak uit, die zonder de overbruggingssubsidie in gevaar komt • De bibliotheek beschikt met de vestiging in De Binding over een hoogwaardige accommodatie, die een uitstekend vertrekpunt vormt voor de uitbouw van de beperkt ontwikkelde kernfuncties “informatie”, “cultuur” en “ontmoeting”. Dit geldt ook voor de te bouwen MFA’s in Oudkarspel en Sint Pancras • De kwaliteit van dienstverlening neemt sterk toe door de groeiende connectie met het provinciale en landelijke bibliotheeknetwerk. Omwille van slagkracht en effectiviteit dient de bibliotheek de samenwerking in de regio te intensiveren, met Heiloo en Bergen en/of een andere basisbibliotheek. Bij voorkeur in de vorm van een fusie, waarvan de mogelijkheden onder de randvoorwaarde van budgettaire neutraliteit (exclusief eventuele integratiekosten) nog dit jaar in kaart kunnen worden gebracht. Na de beleidskeuze van de gemeente is de vervolgstap dat de bibliotheek op basis van het gemeentelijk besluit een plan van aanpak opstelt voor de uitvoeringsvoorstellen.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

19

beleidscoach, 2009

Figuur 6

Beleidscenario’s Media/lezen

Informatie

Educatie

Cultuur

Ontmoeting/ De Binding + mfa’s

Bedrijfsvoering

1. “handhaven”

* Rationeel collectioneren doorvoeren * Afgifte media vergemakkelijken

* Uitoefening baliefunctie bibliotheek optimaliseren

* Samenwerking basisscholen uitbouwen

* Bestaande samenwerking uitbouwen (Atelier 6, muziekschool)

* Toegankelijkheid verbeteren voor mensen met beperking * Inrichten verblijfsplek

2. “versterken”

* Mediatransport ProBiblio intensiveren * Aansluiting op provinciaal/landelijk netwerk optimaliseren met internet zoekfunctie

* Fysieke en digitale informatiepunten voor jeugd, erfgoed, welzijn, gemeente, toerisme, etc. * Oprichting vrijwilligersteunpunt (met gemeente)

* Programma’s voor peuterspeelzalen, BSO * Benutten dienstenpakket ProBiblio * Mediatheek Jan Arentz (of in uitgebreide versie: mediaplein) * Mediafunctie (brede) (basis)scholen vervullen

* Samenwerkingsplatform cultureel Langedijk oprichten * Benutten dienstenpakket ProBiblio * Programmering theaterzaal De Binding

3. “investeren”

nvt

* Digitaal Loket Langedijk

nvt

* Opzetten kunstuitleen

* Programmering De Binding en theaterzaal stimuleren (met SSL) * Leescafé in ruimte huidige Speel-o-theek * Nieuwe maatschappelijke functie in Leescafé, in aansluiting op diensten bibliotheek * optimale bibliotheekfunctie in mfa’s Oudkarspel en Sint Pancras * 1 centrale balie Binding * 1 horeca verblijfsgebied * Verblijfsgebied eerste deel van de “straat”

* Ontbrekende documenten maken (certificering) * Herverdeling taken en werkzaamheden * Organiseren bestuur lokaal en regionaal op basis van cultural governance * Regionale samenwerking uitbouwen (voorkeurspositie Heiloo en Bergen) * Inhuren van backoffice van Heiloo * Positioneren federatief samenwerkingsverband bij provincie en VOB

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

20

* Directeursfunctie delen met Bergen * Fuseren met bibliotheek in regio (voorkeurspositie Heiloo en Bergen)

beleidscoach, april 2009

Bijlage 1

Overzicht uitwerkingsvoorstellen (indicatieve kostenraming) Investering

Exploitatie (p/w = per week)

Toelichting

Additionele besparingen Klein meerwerk € 3.000 - € 5.000 € 1.000 50 uur

Kleine kerncollectie, goede distributie media ProBiblio Mediabus buiten de openingstijden bibliotheek Transport ProBiblio van 2 keer naar 3 keer per week Aanschaf en toepassing aquabrowser

Baliefunctie delen (nieuwe functie bij openstelling 40 uur p/w € 30.000) € 5.000 40 uur p/w (loketfunctie delen) Loketfunctie delen

Herverdeling werkzaamheden personeel en vrijwilligers

Bibliotheek voert vrijwilligersbeleid, dat een aanzet kan zijn voor gemeentelijk vrijwilligersbeleid en - steunpunt Loketfunctie oprichten met andere partijen; ketenwerking

Herverdelen huidige werkzaamheden Meer ureninzet; start met 8 uur p/w € 5.000 € 10.000 8 uur p/w 40 uur p/w (mediafunctie delen) 4 uur p/w per basisschool

Samenwerking op niveau van eigen “best practice” organiseren Bestaande activiteiten uitbouwen voor BSO in het bijzonder Aankopen en aanbieden programma’s ProBiblio Afspraken maken met Jan Arentz voor onderbrengen verschillende media op 1 plek in de bibliotheek Inrichten van Internetvoorzieningen en verblijfsruimte Onderrichten van mediawijsheid

2 uur p/w

Afspraken maken met Atelier 6 en muziekschool voor exposities en voorstellingen Coördinatie en promotie culturele activiteiten Aankopen en aanbieden programma’s ProBiblio Brede culturele programmering opzetten en organiseren

Media/lezen * Rationeel collectioneren verder doorvoeren * Afgifte media vergemakkelijken (24 uurs) * Mediatransport ProBiblio intensiveren * Optimaliseren mogelijkheden via provinciaal/landelijk netwerk met internet-zoekfunctie (aquabrowser)

€ 2.000 € 5.000 200 uur

Informatie * Uitoefening baliefunctie bibliotheek optimaliseren * Fysieke informatiepunten voor jeugd, erfgoed, welzijn, gemeente, toerisme, etc. * Oprichting vrijwilligerssteunpunt * Digitaal Loket Langedijk

€ 10.000 per infopunt € 20.000 400 uur € 25.000

Educatie * Samenwerking basisscholen uitbouwen * Programma’s peuterspeelzalen, BSO * Benutten dienstenpakket ProBiblio * Mediatheek Jan Arentz * Mediaplein (in huidig Leescafé) * Mediafunctie (brede) (basis)scholen vervullen

€ 10.000

€ 20.000 200 uur € 200.000 € 2.000

Cultuur * Bestaande samenwerking uitbouwen (Atelier 6, muziekschool) * Samenwerkingsplatform cultureel Langedijk oprichten * Benutten dienstenpakket ProBiblio * Programmering theaterzaal De Binding

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

€ 1.000 100 uur 400 uur € 5.000 200 uur

21

4 uur p/w € 5.000 8 uur p/w (start)

beleidscoach, april 2009

* Opzetten kunstuitleen

€ 25.000 400 uur

8 uur p/w (delen met baliefunctie)

Langedijk heeft geen kunstuitleen; opzetten met Atelier 6 op basis van “best practice” elders

-

Electronische bediening deuren De Binding en bibliotheek Een hoek inrichten als verblijfsruimte

Beheer organiseren

Verhuizen van Speel-O-Theek (naar op te richten CJG), inrichten ruimte tot Leescafé Uitvoering derden

Ontmoeting/De Binding + mfa’s * Toegankelijkheid verbeteren mensen met beperking * Inrichting verblijfsplek in de bibliotheek * Programmering theaterzaal De Binding * Fysieke informatiepunten * Leescafé in ruimte huidige Speel-o-theek * Nieuwe maatschappelijke functie in Leescafé, in aansluiting op diensten bibliotheek (CJG, VVV, ??) * 1 centrale balie Binding (in/bij Leescafé) * 1 horeca verblijfsgebied * Verblijfsgebied eerste deel van de “straat” (inclusief centrale balie en horeca) * Optimale bibliotheekfunctie in mfa’s Oudkarspel en Sint Pancras

€ 5.000 € 15.000 100 uur Zie cultuur Zie informatie € 50.000 200 uur € 100.000 300 uur € 100.000 300 uur € 500.000 800 uur € 200.000 per kern 400 uur per kern

40 uur p/w (baliefunctie delen) -

Combinatie van de verschillende (nog te plaatsen) informatiebalies in De Binding Te plaatsen in huidige Leescafé of Speel-O-Theek

40 uur p/w (baliefunctie delen)

Horecafunctie door derden

€ 20.000 8 uur p/w

Compacte, complete collectie voor belangrijkste doelgroep in de kern met multifunctioneel gebruik van openbare ruimten (ontmoeting, facilitair)

-

Uitvoeren klanten- en medewerkersonderzoek, opstellen protocollen werkprocessen Prioriteren op basis van missie/visie, optimaliseren inzet vrijwilligers Nadere afspraken door bestuur en directie bibliotheek Bestaande samenwerking uitbouwen en verzakelijken Voor aanvullende productmarktontwikkeling mogelijkheden Heiloo benutten Samen een “speler” vormen in het provinciale en landelijke bibliotheeknetwerk (mbt ondermeer subsidietrajecten) Door organisatie-aanpassing mogelijk besparing op termijn Door organisatie-aanpassing mogelijk besparing op termijn

Bedrijfsvoering * Ontbrekende documenten maken (certificering) * Herverdeling taken en werkzaamheden * Organiseren bestuur op basis van cultural governance * Samenwerking Heiloo en Bergen professionaliseren * Inhuren van backoffice van Heiloo * Positioneren samenwerkingsverband binnen provincie en VOB * Directeursfunctie delen met Bergen * Fuseren met Heiloo en Bergen

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012

€ 20.000 200 uur 200 uur 120 uur

Herschikking van werk € 10.000 Herschikking van werk

100 uur 100 uur 500 uur

22

Herschikking van werk Herschikking van werk

beleidscoach, april 2009

Bijlage 2

Verslag workshop lokaal bibliotheekbeleid Langedijk dd. 23 maart 2009

Aanwezig Gemeente Langedijk: Fokko Bons, Eric van Tatenhove, Ria Spath, Ada Wester, Nelly Wijnker Bibliotheek Langedijk: Ton de Kruijf, Karen Jaspers Afwezig Monique Chung-Wong (gemeente) en Marjolein Doesburg Smits (bibliotheek) Uitkomsten De bijeenkomst heeft als doel maatschappelijke vraagstukken te verkennen en daarbij projecten te benoemen waarvoor de bibliotheek een rol kan vervullen. De volgende onderwerpen zijn ingebracht: 1. Informatiemakelaar De bibliotheek verzamelt, categoriseert en waardeert informatie voor nader te noemen doelgroepen. De bibliotheek kan hiervoor bijvoorbeeld ook trainingen aanbieden voor het onderwijs, ouderen, minderheden. 2. Gemeenschapshuis en ontmoetingsplek Juist vanuit De Binding kan de bibliotheek zich meer ontwikkelen als een lokaal trefpunt en cultuurhuis voor verschillende doelgroepen 3. Maatschappelijke ontwikkelingen centraal De bibliotheek dient vooral een spreekbuis te zijn mbt actuele maatschappelijke ontwikkelingen (van mondiaal tot lokaal) en hierop in te spelen (Kredietcrisis, terug naar de gemeenschapszin?) 4. Jeugd * Zoals eerder voorgenomen dient er in de bibliotheek een JIP (evt. in combinatie met CJG, zie 8.) te zijn * ook kan de bibliotheek een rol vervullen mbt het opzetten van jongerenpanels, netwerken of –platform (voorheen aanwezig voor leeftijdsgroepen 0-12 jaar en 13-24 jaar, nu versmalt door probleembenadering vanuit GOBO, Gemeentelijk Overleg Buitenjeugd en Overlast) * bijzondere aandacht voor de bovenbouw basisonderwijs (10-12 jaar), ihb leesbevordering, leescafe, mediatheek; brede schoolcoördinator dient hierin ook een rol te vervullen * met name voor de verschillende vormen van kinderopvang kan de bibliotheek meer diensten aanbieden * meer uitwisseling tussen de verschillende leeftijdsgroepen, bijvoorbeeld voorlezen (kan ook voor ouderen)

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012 beleidscoach, april 2009

23

5. Minderheden * De bibliotheek kan als laagdrempelige voorziening activiteiten mbt werkgelegenheidsbevordering (voorlichting, platform voor presentaties) en reintegratie faciliteren ism de bekende instituties * de bibliotheek kan met de instituties (Vrijwilligerswerk) gericht op te benoemen probleemjongeren taalcoaches/buddies plaatsen 6. Ouderen De bibliotheek kan het aanbod aan ouderen uitbreiden. De bibliotheek heeft al een kleine uitleenplek in de drie verzorgingstehuizen en verzorgt al boek aan huis. Deze activiteiten verdienen een betere PR. 7. Gratis bibliotheekpas Bibliotheek levert actief gratis bibliotheekpas aan leden van samenwerkende instellingen, zoals scholen 8. Leescafe en ontmoetingsplek Bezoekers van de bibliotheek dienen te worden uitgenodigd met een aantrekkelijke, laagdrempelige verblijfsruimte. Het huidige Leescafe in de Binding kan worden aangepast zodat het als cafe functioneert. De verhuizing van Speelotheek Hakkepuf naar bijvoorbeeld de Binnenmikke biedt dan ook goede mogelijkheden voor samenwerking vanuit de bibliotheek. Dit zou gepaard kunnen gaan met het te ontwikkelen CJG, dat overigens ook goed zou aansluiten bij de primaire doelgroep van De Binding. Op deze wijze zou ook “de straat”van De Binding meer kunnen worden ontwikkeld tot verblijfsgebied 9. Mensen met een beperking De huidige duwdeuren van de bibliotheek dienen aangepast te worden voor minder valide mensen. Ook dient de vitrine bij het rolstoeltoilet te worden verplaatst. De mogelijkheid van alternatief vervoer verdient een betere PR, ism de instellingen. 10. Leeskringen/boekenclubs De bibliotheek bedient circa 15 boekenclubs; het dienstenaanbod kan kwalitatief en kwantitatief worden uitgebreid (bijvoorbeeld via internetsite) 11. Internetdienstverlening De bibliotheek dient alle mogelijkheden ter verbetering van de dienstverlening via internet te benutten, ihb het reserveren en uitlenen van media. 12. Kleine kernen Omwille van de laagdrempeigheid, ihb voor mensen met een beperking, dient de bibliotheek de voorzieningen in Oudkarspel en Sint Pancras te behouden en te verbeteren. Aansluiting bij de Kulturhus-ontwikkeling in beide kernen is belangrijk. 13. Kunstuitleen In Langedijk is geen kunstuitleen. De bibliotheek kan dit uitstekend vanuit De Binding ism Atelier 6 ontwikkelen (goed voorbeeld elders: Schermer)

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012 beleidscoach, april 2009

24

14. HIP In Langedijk is grote belangtelling onder verschillende partijen om een Historisch InformatiePunt op te zetten. Ism de historische vereniging en de werkgroep Erfgoed kan de bibliotheek dit opzetten. 15. Vrijwilligers De bibliotheek werkt met tientallen vrijwilligers en heeft hiervoor een beleid ontwikkeld. In de gemeente ontbreekt een vrijwilligerssteunpunt en de bibliotheek zou ism gemeente en vrijwilligersorganisatie(s) een steunpunt kunnen ontwikkelen/faciliteren. 16. Stages/werkplaatsen Voor clienten SoZa en Wmo kan de bibliotheek werkplaatsen aanbieden. Algemeen De bibliotheek is een maatschappelijke partner die faciliteert door het leveren van kennis en informatie, het aanbieden van een laagdrempelige accommodatie en het professioneel verzorgen van activiteiten op het gebied van organisatie en PR.

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012 beleidscoach, april 2009

25

Bijlage 3

Aanbevelingen Cultural Governance

Beleidsvisie bibliotheekwerk Langedijk 2009 – 2012 beleidscoach, april 2009

26