Drzavno Uredjenje Bih

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

1 Sadržaj 1 Sadrža __________________________________________ 2 2 Uvod ____________________________________________ 3 3 Parlamentarna skupština ____________________________ 4 3.1 Dom naroda _____________________________________ 4 3.2 Predstavnički dom ________________________________ 4 4 Predsjedništvo ____________________________________ 6 5 Savjet ministara ___________________________________ 7 6 Ustavni sud _______________________________________ 8 7 Centralna banka ___________________________________ 9 8 Zaključak ________________________________________10 9 Literatura ________________________________________11

2

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

2 Uvod Bosna i Hercegovina se sastoji od dva entiteta: Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske.1

Bosna i Hercegovina je specifična državna zajednica nastala potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma2. Ustavom Bosne i Hercegovine propisano je da se sastoji od dva entiteta: Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, što određuje složeno državno uređenje Bosne i Hercegovine. Detaljniju sliku složenog državnog uređenja možemo dobiti analizom Ustava Bosne i Hercegovine posebno u pogledu nadležnosti između Bosne i Hercegovine i njenih entiteta. Ustav Bosne i Hercegovine je najviši pravno-politički dokument ove države. Trenutni ustav je donesen kao aneks IV Dejtonskog mirovnog sporazuma potpisanog 14. decembra 1995. godine u Parizu. Taj sporazum je potpisan od strane tri predsjednika država učesnica u ratu u Bosni i Hercegovini - Alije Izetbegovića, Franje Tuđmana i Slobodana Miloševića. Sporazum je podrazumijevao okončanje sukoba, te donošenje novog ustava Bosne i Hercegovine. Organizacija, nadležnost i način rada institucija Bosne i hercegovine regulisani su članovima IV, V, VI i VII Ustava Bosne i Hercegovine i u njima se govori o Parlamentarnoj Skupštini, Predsjedništvu kao kolektivnom šefu Bosne i Hercegovine, Savjetu ministara, Ustavnom sudu i Centralnoj banci.

3 Parlamentarna skupština 1 2

Ustav Bosne i Hercegovine, član I stav 3 Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini

3

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Parlamentarna skupština je najviši zakonodavni organ Bosne i Hercegovine i sastoji se od dva doma, Predstavničkog doma i Doma naroda. Sve zakonodavne odluke donose se usvajanjem u oba doma Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine. Konstituisanje ove institucije Bosne i Hercegovine je zasnovano na principu pariteta, to jest zastupljenosti entiteta. Mandat izabranih članova Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine do 2002. godine bio je dvije godine, a nakon izbora 2002. godine oni se biraju i delegiraju na mandat od četiri godine.

3.1 Dom Naroda Dom naroda se sastoji od petnaes delegata, dvije trećine iz Federacije Bosne i Hercegovine i jedne trećine iz Republike Srpske. Hrvatske, odnosno bošnjačke delegate biraju delegati Doma naroda Federacije Bosne i Hercegovine, a delegate iz Republike Srpske bira Narodna skupština Republike Srpske. Devet članova doma naroda sačinjavaju kvorum, s tim što najmanje tri bošnjačka, tri hrvatska i tri srpska delegata moraju biti prisutni. Dom naroda je ovlašten da stavi veto na usvajanje određenog zakona u parlamentarnoj proceduri koji je već usvojen u Predstavničkom domu. Ukoliko većina bošnjačkih, hrvatskih ili sprskih delegata zaključi da određeni zakon ugrožava vitalni nacionalni interes jednog od konstitutivnih naroda Bosne i Hercegovine, tada ulaže veto na taj zakon. U tom slučaju se saziva Zajednička komisija koja u roku od pet dana mora postići saglasnost, te se u protivnom zakon prosljeđuje Ustavnom sudu Bosne i Heregovine koji donosi konačnu odluku. Zajedničku komisiju čine po jedan član bošnjačkom, hrvatskog i srpskog naroda koji je ujedno i delegat u Domu naroda.

3.2 Predstavnički dom Predstavnički dom se sastoji od četrdesetdva člana, dvije trećine izabranih na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, a jedna trećina izabrana na teritoriji Republiek Srpske. Članovi predstavničkog doma će se birati neposredno u svom entitetu prema izbornom zakonu koji će usvojiti Parlamentarna skupština. Da bi se određeni zakon usvojio u Predstavničkom domu potrebno je najmanje 2/3 ukupnih glasova (28 glasova), a od toga mora biti najmanje 1/2 iz svakog entiteta (14 iz Federacije i 7 iz Republike 4

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Srpske). Ovakav način glasanja se naziva etničko glasanje i utvrđen je članom 4 Ustava Bosne i Hercegovine i bio je jedna od tačaka Dejtonskog mirovnog sporazuma. Na čelu Predstavničkog doma se nalazi Predsjedavajući Predstavničkog doma Bosne i Hercegovine sa dva zamjenika, te se to rukovodstvo rotira. Članovi rukovodstva (predsjedavajući i zamjenici) moraju biti različite nacionalnosti, odnosno u rukovodstvo mora biti jedan Bošnjak, jedan Srbin i jedan Hrvat.

4 Predsjedništvo

5

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Predsjedništvo je nadležno za vođenje vanjske politike Bosne i Hercegovine, imenovanje ambasadora i drugih međunarodnih predstavnika Bosne i Hercegovine, predstavljanje Bosne i Hercegovine u međunarodnim i evropskim organizacijama i institucijama i traženje članstva u onim međunarodnim organizacijama i institucijama u kojima Bosna i Hercegovina nije član, vođenje pregovora za zaključenje međunarodnih ugovora Bosne i Hercegovine, otkazivanje i, uz saglasnost Parlamentarne skupštine, ratifikovanje takvih ugovora, izvršavanje odluka Parlamentarne skupštine, predlaganje godišnjeg budžeta Parlamentarnoj skupštini, uz preporuku Vijeća ministara, podnošenje izvještaja o rashodima Predsjedništva Parlamentarnoj skupštini na njen zahtjev, koordinaciju sa međunarodnim i nevladinim organizacijama u Bosni i Hercegovini, vršenje drugih djelatnosti koje mogu biti potrebne za obavljanje dužnosti koje mu prenese Parlamentarna skupština, ili na koje pristanu entiteti. Predsjedništvo Bosne i Hercegovine se sastoji od tri člana: jednog Bošnjaka, jednog Hrvata, koji se svaki biraju neposredno sa teritorije Federacije, i jednog Srbina, koji se bira neposredno sa teritorije Republike Srpske i predstavlja kolektivnog šefa državne zajednice. Članovi predsjedništva među sobom imenuju predsjedavajućeg koji se mijenja metodom rotacije. Ovo državno tijelo nastoji da svoje odluke donosi konsenzusom, osim u slučaju da svi pokušaji ovakvog načina donošenja odluka ne uspiju i takve odluke donose dva člana predsjedništva. Predsjedništvo imenuje predsjedavajućeg Savjeta ministara koji preuzima dužnost po odobrenju Predstavničkog doma. Predsjedavajući imenuje ministra vanjskih poslova, ministra vanjske trgovine i druge ministre po potrebi, koji preuzimaju dužnost po odobrenju Predstavničkog doma.

5 Savjet ministara

6

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Savjet ministara je organ izvršne vlasti Bosne i Hercegovine koji vrši svoja prava i dužnosti kao vladine funkcije, u skladu sa Ustavom BiH, zakonima i drugim propisima Bosne i Hercegovine. Savjet ministara čine predsjedavajući i ministri, i to: - ministar spoljnih poslova, - ministar spoljne trgovine i ekonomskih odnosa, - ministar finansija i trezora, - ministar komunikacija i transporta, - ministar civilnih poslova, - ministar za ljudska prava i izbjeglice, - ministar pravde, - ministar bezbjednosti, - ministar odbrane. Predsjedništvo imenuje predsjedavajućeg Savjeta ministara koji preuzima dužnost po odobrenju Predstavničkog doma. Predsjedavajući i ministri zajedno sačinjavaju Savjet ministara i odgovorni su za provođenje politike i odluka Bosne i Hercegovine u oblastima kako je naznačeno u stavovima 1, 4 i 5 člana III Ustava Bosne i Hercegovine, o čemu podnose izvještaj Parlamentarnoj skupštini (uključujući, najmanje jedanput godišnje, izvještaj o rashodima Bosne i Hercegovine). Najviše dvije trećine svih ministara mogu biti imenovani sa teritorije Federacije Bosne i Hercegovine. Predsjedavajući će, također, imenovati zamjenike ministara (koji neće biti iz istog konstitutivnog naroda kao i njihovi ministri), koji će preuzeti dužnost nakon odobrenja Predstavničkog doma.

6 Ustavni sud

7

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Institucija Ustavnog suda je regulisana članom VI Ustava Bosne i hervegovine, kojim se osim nadležnosti uređuju i organizacija i procedure, te konačnost i obaveznost odluka. Ustavni sud se satoji od devet članova: četiri člana bira Predstavnički dom Federacije Bosne i Hercegovine, a dva člana Narodna skupština Republike Srpske. Ostala tri člana bira predsjednik Evropskog suda za ljudska prava nakon konsultacija sa Predsjedništvom Bosne i Hercegovine. Nadležnosti Ustavnog suda se odnosi na zaštutu Ustava Bosne i hercegovine, tako da ustavni sud ima isključivo pravno na rješavanje sporova koji nastaju po Ustavu, između entiteta, ili između Bosne i Hercegovine i jednog ili oba entiteta, ili između ustanova Bosne i Hercegovine. Ova nadleđnost obuhvata: - da li je odluka jednog entiteta da uspostavi specijalne paralelne odnose sa susjednom državom u skladu sa ovim Ustavom, uključujući tu odredbe koje se odnose na suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine, - da li je neka odredba ustava ili zakona nekog od entiteta u skladu sa ovim Ustavom. Ustavni sud takođe ima i apelacionu jurizdikciju u pitanjima iz Ustava Bosne i Hercegevone koji proizađu iz presude bilo kog drugog suda u Bosni i Hercegovini.

7 Centralna banka

8

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Centralna banka Bosne i Hercegovine održava monetarnu stabilnost u skladu s currency board3 aranžmanom. Centralna banka definiše i kontroliše provođenje monetarne politike Bosne i Hercegovine, te upravlja službenim deviznim rezervama ostvarenim izdavanjem domaće valute. Najviši organ Centralne banke Bosne i Hercegovine je Upravni savjet, koju je nadležan za utvrđivanje monetarne politike i kontrolu njenog provođenja, organizaciju i strategiju Centralne banke u skladu s ovlaštenjima utvrđenim Zakonom. U prvih šest godina, Upravni savjet činili su guverner, koji je bio i predsjedavajući, i tri člana, od kojih su dva (Bošnjak i Hrvat) iz Federacije Bosne i Hercegovine i jedan (Srbin) iz Republike Srpske. Nakon toga, Upravni savjet se, prema Zakonu o Centralnoj banci Bosne i Hercegovine, sastoji od pet osoba koje imenuje Predsjedništvo na period od šest godina. Savjet za guvernera imenuje jednog od svojih članova. Upravu Centralne banke čine guverner i tri viceguvernera, koje imenuje guverner uz odobrenje Upravnog savjeta. Zadatak Uprave je operativno rukovođenje poslovanjem Centralne banke. Centralna banka Bosne i Hercegovine ima tri glavne jedinice i dvije filijale. Glavne jedinice su Glavna jedinica Sarajevo, Glavna banka Republike Srpske Banja Luka i Glavna jedinica Mostar. Filijale su Brčko Distrikt i Filijala Glavne Banke RS Pale.

8 Zaključak

3

currency board aranžman znači da izdaje domaću valutu uz puno pokriće u slobodnim konvertibilnim deviznim sredstvima po fiksnom kursu 1 KM: 0,51129 EURO

9

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

Bosna i Hercegovina je složena državna zajednica sa pretežnim elementima konfederalnog državnog uređenja, iako ne posjeduje značajnu karakteristiku ovakvog oblika državnog uređenja, a to je mogućnost secesije bilo kojeg od dva entiteta. Iz podjele i načina funkcionisanja Parlamentarne skupštine može se zaključiti da je način odlučivanja tipičan za konfederalni oblik državnog uređenja jer njena nadležnost ne obuhvata nadležnosti potrebne za funkcionisanje savezne države. Postojanje kolektivnog šefa države upućuje na njeno složeno uređenje, kao i postojanje Savjeta ministara. Kompleksnots strukture Bosne i Hercegovine može se uvidjeti i iz strukture njenih entiteta. Svaki entitet ima svoju političku strukturu i upravu, sa krovnim centralnim organima vlasti. Politička struktura Federacije Bosne i Hercegovine podijeljena je na tri nivoa: - entitetski nivo, sa dvodomim Parlamentom (Predstavnički dom i Dom naroda), predsjednikom, dva potpredsjednika i Vladom, pod vođstvom premijera; - kantonalni nivo, gdje svaki od deset kantona ima svoju skupštinu, sa ovlašćenjima da usvaja kantonalne zakone, kao i kantonalnu vladu; - opštinski nivo, gdje svaka opština ima vlastito opštinsko vijeće i upravnu strukturu. Nasuprot tome, Republika Srpska ne sastoji se od kantona, već samo od opština. Na nivou Republike Srpske postoje Narodna skupština, Savjet naroda, predsjednik, dva potpredsjednika, kao i Vlada, pod vođstvom premijera. Sve opštine imaju vlastite skupštine opština i upravnu strukturu.

9 Literatura

10

Osnove prava

Državno uređenje Bosne i Hercegovine

1. S. Savić, Osnove prava, Banja Luka, 2005. 2. R. Kuzmanović, Ustavno pravo, Banja Luka, 2002. 3. Ustav Bosne i Hercegovine, Aneks IV Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini 4. www.bs.wikipedia.org, Wikipedia – slobodna enciklopedija, novembar 2008. 5. www.oscebih.org, Organizacija za Evropsku bezbjednost i saradnju - Misija u Bosni i Hercegovini, novembar 2008 6. www.parlament.ba, Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine, novembar 2008. 7. www.predsjednistvobih.ba, Predsjedništvo Bosne i Hercegovine, novembar 2008. 8. www.vijeceministara.gov.ba, Savjet ministara Bosne i Hercegovine, novembar 2008. 9. www.ccbh.ba, Ustavni sud Bosne i Hercegovine, novembar 2008. 10. www.cbbh.ba, Centralna banka Bosne i Hercegovine, novembar 2008.

11