Diem Huyet

®IÓm huyÖt liÖu ph¸p Cña M· Tó §-êng Nhµ xuÊt b¶n ThiÓm t©y khoa häc kü thuËt xuÊt b¶n x·- Th¸ng 2 / 1981 Ng-êi dÞch. Lª V¨n Söu, Th¸ng 10/1991 lêi giíi thiÖu s¸ch : ¤ng M· Tó §-êng lµ mét nhµ ch©m cøu vµ ®IÓm huyÖt ®· nhiÒu n¨m. Riªng vÒ khoa ®IÓm huyÖt, «ng b¾t ®Çu nghiªn cøu tõ mïa xu©n n¨m 1956 ®Õn mïa thu n¨m 1959, ¤ng ®· ®em nh÷ng liÖu ph¸p kinh nghiÖm l©m sµng giai ®o¹n ®Çu lµm thµnh tæng kÕt b-íc ®Çu ,nhµ xuÊt b¶n ThiÓm T©y nh©n d©n xuÊt b¶n x· gióp ®ì ®em xuÊt b¶n. Sau ®ã, tr¶I qua nhËn ®-îc nhiÒu th- cña ®éc gi¶ cæ vò, thóc giôc, «ng cµng thªm tin t-ëng vµ quyÕt t©m t¨ng thªm søc m¹nh nghiªn cøu cña minh. §Õn n¨m 1978, trªn c¬ së thùc tiÔn l©m sµng “ §IÓm huyÖt liÖu ph¸p” ®· qua 20 n¨m, ch÷a nhiÒu lo¹I bÖnh, t¨ng thªm ®-îc nhiÓu thñ ph¸p ch÷a trÞ, x¸c minh ®-îc mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh lý luËn ®· gÆp trªn l©m sµng, lµm cho mét liÖu ph¸p bÊt luËn lµ c¬ së lý luËn, hay lµ ë vËn dông thñ ph¸p vµ thù tiÔn l©m sµng ®Òu rÊt lµ phong phó so víi s¸ch tr-íc. Nh-ng «ng nãi ë y häc viÖn §Þa lý §µ tÊt c¸nh lµ n¬I vun xíi chÝnh cho v-ên -¬m vun xíi cho c©y ( tø lµ vÊn ®Ò nµy ) nÈy në vµ lín lªn, còng cßn cÇn ngµy cµng nhiÒu viÖn gÆp gì,thÊm n¹p vµ qu¶n lý lµm cho nã dÇn dÇn ph¸t triÓn vµ lín lªn. Theo t¸c gi¶ nãi: th× «ng tù thÊy kinh nghiÖm l©m sµng vµ tr×nh ®é lý gi¶I cña m×nh ®Òu cßn rÊt h¹n chÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái cã sù sai sãt. Khi ®äc s¸ch «ng viÕt: T«I thÊy ®©y lµ mét c«ng tr×nh t©m huyÕt cña mét ®êi ng-êi tËn tuþ víi nghÒ vµ víi con ng-êi, nªn t«I l-îc dÞch l¹I ®Ó cïng nhau häc tËp. Gäi lµ l-îc dich v× t«I bá ®I nh÷ng phÇn vÒ kinh l¹c, huyÖt vÞ mµ chóng ta ®· cã dÞp häc hái ë nh÷ng s¸ch kh¸c, vµ bá ®I nh÷ng y ¸n kÌm theo cã tÝnh chÊt x¸c minh hiªô qu¶ ®Ó lµm c¨n cø kiÓm tra khi cÇn, v× chóng sÏ dïng thùc nghiÖm l©m sµng cña chóng ta ®Ó rót ra kinh nghiÖm cho m×nh trong t-¬ng lai lµ chÝnh. T«I rÊt c¸m ¬n «ng M· Tó §-êng vµ xin phÐp «ng ®-îc giíi thiÖu nh÷ng phÇn chóng t«I muèn häc ë s¸ch «ng viÕt. Hµ Néi, ngµy 28 th¸ng 10 n¨m 1991 Lª V¨n Söu

Môc lôc : Thiªn th-îng :

Tri thøc c¬ b¶n

Ch-¬ng I : Nguyªn lý cña §IÓm huyÖt liÖu ph¸p TiÕt 1 – ThÕ nµo lµ ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p TiÕt 2 - §IÓm huyÖt vµ quan hÖ kinh l¹c TiÕt 3 - ¶nh h-ëng cña ®IÓm huyÖt ®èi víi t¹ng phñ TiÕt 4 – T¸c dông cña ®IÓm huyÖt ®èi víi doanh , vÖ , khÝ , huyÕt . TiÕt 5 – Quan hÖ kinh l¹c vµ t¹ng phñ ( l-îc ) Ch-¬ng II: Thñ ph¸p cña ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p TiÕt 1 – B×nh nhô ph¸p ( phÐp n¾n day ngang b»ng ) 1-1 - Tiªu chuÈn t¶ h÷u b×nh nhô 1-2 – T¶ h÷u b×nh nhô vµ bæ, t¶ 1-3 – T¸c dông cña b×nh nhô ph¸p 1-4 – øng dông cØa b×nh nhô ph¸p TiÕt 2 - ¸p phãng ph¸p ( phÐp nhÊn nh¶ ) 2-1 – Tiªu chuÈn ¸p phãng ph¸p. 2-2 – Bæ t¶ cña ¸p phãng ph¸p 2-3 – T¸c dông cña ¸p phãng ph¸p 2-4 – óng dông cña ¸p phãng ph¸p ( Phô ) – cô thÓ tiªu chuÈn thao t¸c b×nh nhô ph¸p vµ ¸p phãng ph¸p. TiÕt 3 – B× phu ®IÓm ®¶ huyÖt ( phÐp chÊm gâ ë da ) 3-1 – T¸c dông cña phÐp b× thu ®IÓm ®¶ 3-2 – øng dông cña phÐp b× phu ®IÓm ®¶ TiÕt 4 – Kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p ( phÐp dùa theo ®-êng kinh l¹c ) 4-1 – Bæ t¶ cña kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p 4-2 – T¸c dông cña kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p 4-3 – øng dông cña kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p TiÕt 5 – Ngò hµnh liªm dông ph¸p ( phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh ) 5-1 – Tªn gäi n¨m lo¹I thñ ph¸p 5-2 – Thø tù thao t¸c ngò hµnh liªn dông ph¸p 5-3 – Thao t¸c cô thÓ vµ lý luËn cña ngò hµnh liªn dông ph¸p 5-4 – TØnh, huúnh, du, kinh, hîp ( l-îc ) TiÕt 6 – C¸c thñ ph¸p bæ trî kh¸c 6-1 - §Çu bé th«I vËn ph¸p ( phÐp ®Èy xoay ë vïng ®Çu ) 6-2 – Bèi bé tuÇn ¸p ph¸p ( phÐp ¸p theo ë vïng l-ng ) 6-3 – ChÊn chiÕn ph¸p ( ph¸p rung rÈy ) 6-4 – Tø chi dao vËn ph¸p ( phÐp l¾c vÇn tø chi ) 6-5 - ¸p huyÖt ph¸p ( phÐp ¸p huyÖt ) 6-6 – ThiÕt huyÖt ph¸p ( phÐp c¾t huyÖt ) 6-7 - §Êu chÊn ph¸p ( phÐp rung l¾c ) 6-8 – ThiÕt dao ph¸p ( phÐp c¾t lay ) 6-9 – NiÕt huyÖt ph¸p ( phÐp vÐo huyÖt ) 6-10 – Th«i c¶nh h¹ng ph¸p ( phÐp ®Èy ë cæ g¸y ) 6-11 - ¸p c¶nh ®éng m¹ch ®µn nh©n nghinh ph¸p ( phÐp ¸p ®éng m¹ch c¶nh g¸y ë nh©n nghinh ) 2

6-12 – Kh¸ng bèi ph¸p ( phÐp chèng ®ì ë l-ng ) 6-13 – ¸p tÝch ph¸p ( phÐp nhÊn cét sèng ) 6-14 - ¸n tró ph©n b¨ng ph¸p ( phÐp Ên gi÷ kÐo chia ) 6-15 – Cö suÊt ph¸p ( phÐp n©ng lªn h¹ xuèng ) Ch-¬ng III: Sù cè l©m sµng cÇn chó ý khi dïng ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p. TiÕt 1: Th¸I ®é cña ng-êi ®IÓm huyÖt TiÕt 2: C«ng viÖc chuÈn bÞ cña ®IÓm huyÖt TIÕt 3: Chó ý sù cè cña ®IÓm huyÖt TiÕt 4: Tiªu chuÈn lÊy huyÖt cña ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p Ch-¬ng IV: TuÇn hµnh cña 14 kinh m¹ch, bÖnh tËt cña kinh m¹ch vµ du huyÖt th-êng dïng ( L-îc ) Ch-¬ng V: Kinh ngo¹I kú huyÖt th-êng dïng ( L-îc ) Ch-¬ng VI: Ph-¬ng ph¸p c¬ b¶n vÒ phèi huyÖt cña ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p ( L-îc )

Thiªn H¹: TrÞ liÖu l©m sµng Ch-¬ng I: BÖnh néi khoa 1 – B¸n th©n bÊt to¹ 2 – Cao huyÕt ¸p ( can d-¬ng th-îng cang ). 3 – LiÖt 4 – C¶m m¹o 5 – Thæ t¶ 6 – Tiªu ch¶y m· tÝnh ( tú thËn h- hµn ) 7 – Lþ 8 – Tao bãn 9 – Di tinh 10 – LiÖt d-¬ng 11 – MÊt ngñ 12 – Ho h¾ng ( viªn khÝ qu¶n ) 13 - §au ®Çu 14 – ChÊn th-¬ng n·o 15 – Cho¸ng v¸ng ( cho¸ng tiÒn ®×nh ) 16 – Chøng håi hép ( Chinh trung ) 17 - §au d¹ dÇy (Viªm m·n tÝnh, n-íc chua qu¸ nhiÒu, loÐt ®-êng tiªu ho¸) 18 – H¹ s-ên chø¬ng ®au ( viªm gan ) 19 – Lõng ®ïi ®au 20 – Vai, c¸nh tay ®au 21 - §ïi, ®Çu gèi ®au 22 – L-ng trªn, lång ngùc ®au 23 – MÊt tiÕng 24 - §¸I nhiÒu lÇn 25 - §¸I dÇm 26 – T¹ng taã ( bÖnh is–tª-ri ) 27 - §éng kinh ‘ 3

28 – Bµn tay vµ c¸nh tay tª b¹I ( tª b¹I do rèi lo¹n thÇn kinh ) Ch-¬ng II: BÖnh phô khoa 1 – Kinh nguyÖt kh«ng ®Òu 2 – Hµnh kinh ®au bông 3 – BÕ kinh 4 – B¨ng léng huyÕt 5 – S¶n dÞch kh«ng døt 6 – Cã mang n« möa 7 – S¶y thai Ch-¬ng III: BÖnh trÎ em 1 – TrÎ em ph¸p sèt 2 – Thæ t¶ 3 – TrÎ em rèi lo¹n tiªu ho¸ 4 – TrÎ em sî h·I 5 – S-ng quai bÞ ( s-ng tuyÕn d-íi tai ) 6 – Ho gµ (®èn kh¸I, b¸ch nhËt kh¸I ) 7 - B¹I liÖt trÎ em 8 – Chøng trÎ em l¾c ®Çu Ch-¬ng IV: BÖnh ngo¹I khoa TiÕt 1 – Cæ g¸y cã h¹ch ( trµng nh¹c ) TiÕt 2 – Tho¸t giang TiÕt 3 – S¸n khÝ ( hå s¸n ) s-ng dÞch hoµn TiÕt 4 – Bong g©n TiÕt 5 – S¸I cæ TiÕt 6 – B-íu cæ TiÕt 7 – S-ng cô bé do tiªm thuèc TiÕt 8 – Viªm ruét thõa TiÕt 9 – Viªm tæ chøc d-íi da ( tæ chøc phong sµo – h×nh tæ ong ) TiÕt 10 – DÞ øng mÈn ngøa Ch-¬ng V: BÖnh ngò quan TiÕt 1 – Tai kªu TiÕt 5 – Ch¶y m¸u mòi TiÕt 2 – CÊp tÝnh viªm tai gi÷a TiÕt 6 - §au häng TiÕt 3 – Viªm tai ngoµI TiÕt 7 – ThÇn kinh mÆt tª b¹I TiÕt 4 - §au r¨ng TiÕt 8 – MiÖng khã h¸ to.

Thiªn th-îng -----------------Tri thøc c¬ b¶n ---o0o---

Ch-¬ng I: Nguyªn lý cña ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p 4

TiÕt 1: ThÕ naß lµ ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p §iÓm huyÖt liÖu ph¸p lµ mét phÐp ch÷a bÖnh kh«ng dïng thuèc, l¹i kh«ng dïng c«ng cô, chØ dùa vµo hai bµn tay, vËn dông thñ ph¸p nhÊt ®Þnh cã thÓ ®¹t môc ®Ých ch÷a bÖnh. HuyÖt vÞ lµ nãi vÒ kinh huyÖt, nã cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt víi kinh l¹c. Do dïng ngãn tay n¾n, ¸p, ®IÓm, gâ trªn huyÖt vÞ lµ cã hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh, cho nªn gäi lµ ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p d-íi sù chØ ®¹o cña lý luËn y häc cæ ®¹I Ph-¬ng §«ng nh- Kinh l¹c, ©m d-¬ng, ngò hµnh,….Th«ng qua thùc tiÔn l©m sµng, chøng minh hiÖu qu¶ ch÷a bÖnh cña nã rÊt cao, thu ®-îc nh÷ng tiÕn triÓn rÊt lín. Trong ®êi sèng x· héi Ph-¬ng §«ng, nã ®ang dÇn dÇn trë thµnh mét trong nh÷ng ph-¬ng ph¸p ch÷a bÖnh, b¶o vÖ søc khoÎ cña nh©n d©n. Nguyªn lý cña ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p lµ c¨n cø lý luËn cña thóc, ¸n ma mµ kÕt hîp nghiªn cøu, bëi v× lý luËn cña hai lo¹I nµy ®Òu quan hÖ mËt thiÕt víi kinh huyÖt, kinh l¹c, vµ ngò t¹ng, kinh huyÖt vµ kinh l¹c tæ hîp thµnh hÖ thèng tuÇn hoµn khÝ huyÕt, lu©n chuyÓn ph©n bè toµn th©n. Ngò t¹ng lµ khÝ quan chøa tinh cña c¬ thÓ con ng-êi, nã ph¶n øng tÝnh tinh khÝ, ë ph-¬ng diÖn kinh huþªt vµ kinh m¹ch, nh-ng mµ ph¶n øng l¹I dùa vµo sù tuÇn hoµn cña doanh, vÖ, khÝ, huyÕt. Ngò t¹ng cã t-¬ng sinh t-¬ng kh¾c, t-¬ng thõa, t-¬ng vò, ®èi lËp mµ l¹I thèng nhÊt, lo¹I thèng nhÊt nµy lµ trän vÑn mét qu¸ tr×nh sinh tµn tinh khÝ, con ng-êi khi cã bÖnh, sÏ mÊt ®I mÊt b×nh th-êng cña tÝnh thèng nhÊt, sÏ ¶nh h-ëng tíi søc khoÎ cña con ng-êi. Sinh m¹ng cña c¬ thÓ con ng-êi lµ sù kÕt hîp víi nh©u gi÷a tiªn thiªn vµ hËu thiªn, Tiªn thiªn thuéc vÒ chç y häc Ph-¬ng §«ng gäi lµ thËn, hËu thiªn thuéc vÒ t×, ThËn t¸c dông t-¬ng th«ng víi nh©m m¹ch vµ ®èc m¹ch, do thËn tuÇn hµnh lªn bông, ®I kÑp hai bªnh nh©m m¹ch c¸ch n¨m ph©n, Bµng quang kinh tuÇn hµnh tõ ®Ønh ®Çu vµo n·o, l¹I ra ë d-íi mµ ®I ë vïng l-ng, kÑp hai bªn ®èc m¹ch c¸ch 1,5 thèn. Du huyÖt cña ngò t¹ng lôc phñ ®Òu ë trªn bµng quang kinh vïng l-ng. ThËn vµ bµng quan cïng biÓu lý vµ ®Òu cã quan hÖ víi ®èt x-¬ng sèng, quan hÖ ®ã cïng víi ph-¬ng diÖn gi¶I phÉu cña thÇn kinh n·o tuû vµ thÇn kinh thùc vËt cã quan hÖ rÊt lín. Tiªn thiªn lµ sù chi phèi nhÊt thiÕt víi c¬ thÓ cña con ng-êi, hËu thiªn bÞ tiªn thiªn chi phèi, tiªn thiªn nªó kh«ng cã hËu thiªn båi bæ cung cÊp khÝ huyÕt còng kh«ng thÓ duy tr× sinh lý ®ã ®-îc b×nh th-êng. Tú lµ gèc cña hËu thiªn, tú vµ vÞ lµ biÓu lý t-¬ng hç, vÞ n¹p ®å ¨n tú chñ vËn ho¸, tú vÞ thuéc trung tiªu. Trung tiªu ®em tinh hoa cña ®å ¨n thøc uèng lµm cho biÕn ®æi thµnh phÇn (ch-ng ph¸t ) ho¸ thµnh khÝ huyÕt, ®-a lªn phÕ, tuÇn hoµ toµn th©n. T¸c dông cña ®IÓm huyÖt lµ sù kÕt hîp t-¬ng hç cña thñ ph¸p vµ kinh huyÖt th«ng qua sù tuÇn hoµn cña khÝ huyÕt, doanh vÖ, ®Ó xuc tiÕn ph¶n øng cña tinh khÝ ngò t¹ng, lµm cho tiªn thiªn chi phèi n¨ng lùc vµ qu¸ tr×nh cung cÊp khÝ huyÕt cña hËu thiªn, ®¹t ®Õn sinh lý ®óng ®¾n, lo¹I bá chøng tr¹n, kh«I phôc søc khoÎ. TiÕt 2 : §IÓm huyÖt vµ quan hÖ kinh l¹c Kinh huyÖt n»m trong sù bao hµm cña häc thuyÕt kinh l¹c, bëi v× cÇn lµm râ kinh huyÖt, tøc lµ cÇn ph¶I biÕt kÜ vÒ kinh l¹c. §IÓm huyÖt tuy träng ®IÓm tiÕn hµnh thñ ph¸p trªn huyÖt vÞ, nh-ng trªn thùc tÕ lµ c¨n cø vµ sù ph©n bè vµ tuÇn hµnh cña kinh l¹c ë th©n ng-êi. V× kinh l¹c lµ ®-êng th«ng ®Ó vËn thµnh doanh, vÖ, khÝ, huyÕt ë th©n ng-êi, mµ kinh huyÖt lµ ®IÓm giao héi hiÖn râ sù vËn hµnh 5

doanh, vÖ, khÝ, huyÕt trong ®-êng th«ng, cho nªn cã mét sè huyÖt nh- §¹I chuú héi víi thñ tam d-¬ng, tóc tam d-¬ng vµ ®èc m¹ch, Quan nguyªn lµ héi cña tóc tam «ng vµ nh©m m¹ch … Nh÷ng c¸I ®ã nãi nªn r»ng kinh huyÖt vµ kinh l¹c t-¬ng hç thµnh mét qua hÖ g¾n bã, do ®ã ®IÓm huyÖt cã ®ñ søc ®IÒu chØnh c¸c biÕn ho¸ biÓu lý gi÷a c¸c kinh l¹c vµ c¸c lÖch l¹c vÒ hµn nhiÖt cña ©m kinh vµ d-¬ng kinh. Cho nªn muèn hiÓu râ ®-îc liÖu ph¸p ®IÓm huyÖt, tr-íc hÕt cÇn ph¶I hiÓu râ ®-îc häc thuyÕt kinh l¹c, n¾m ®-îc b¶n chÊt hÖ thèng (thÓ) kinh l¹c, míi cã thÓ ®ñ søc n¬I cã bÖnh, c¨n cø cña biÖn chøng thÝ trÞ. TiÕt 3: ¶nh h-ëng cña ®IÓm huyÖt ®èi víi t¹ng phñ C¬ thÓ ng-êi ta lµ do khÝ, huyÕt, g©n m¹ch, x-¬ng, tuû, phñ, t¹ng hîp thµnh. Mçi mét bé phËn tæ thµnh, chóng dùa dÉm vµo nhau ®Òu cã quan hÖ ©m d-¬ng kh«ng thÓ chia c¾t. KhÝ vµ huyÕt, c©n vµ m¹ch, cèt vµ tuû, phñ vµ t¹ng ®Òu lµ gióp nhau lµm viÖc. KhÝ lµ so¸i cña huyÕt, khÝ hµnh th× huyÕt hµnh, khÝ dõng th× huyÕt dõng. C©n lµ sø cña m¹ch, c©n ®Ëu th× m¹ch nhanh ( cÊp ), c©n tÜnh th× m¹ch chËm ( ho·n ). Cèt lµ nhµ cña tuû, x-¬ng r¾n ch¾c th× tuû ®Çy ®ñ, x-¬ng mÒm th× tuû rçng. Phñ lµ biÓu cña t¹ng, phñ khoÎ th× t¹ng khoÎ, phñ yÕu th× t¹ng suy. Chóng ®Òu thuéc vÒ nhau theo biÓu lý ©m d-¬ng, kinh m¹ch, kinh m¹ch nèi liÒn suèt gi÷a c¸c hç t-¬ng ®ã, trong sù hç t-¬ng cña khÝ huyÕt vËn hµnh, thµnh mét hÖ thèng hoµn chØnh ( chØnh thÓ ). Trong ®ã næi lªn t¸c dông chñ ®¹o lµ cña ngò t¹ng lôc phñ, Ngò t¹ng lôc phñ phèi hîp trong thuéc tÝnh ngò hµnh méc, ho¶, thæ, kim, thuû, trong ®ã næi lªn t¸c dông sinh kh¾c lÉn nhau, chÕ -íc lÉn nhau, duy tr× nhau ë møc b×nh th-êng, mµ cßn cã thÓ ®ñ søc ¶nh h-ëng ®Õn quan hÖ sinh lý ®Òu ®Æn cña c¸c mÆt khÝ, huyÕt, c©n m¹ch, cèt, tuû…. ChØnh thÓ con ng-êi bÊt luËn ph¸t sinh bÖnh biÕn ë mét bé phËn nµo ®Òu cã quan hÖ víi t¹ng phñ sinh kh¾c, chÕ -íc. Dùa vµo quan hÖ ph©n bè cña kinh l¹c, trong th× th«ng víi ngò t¹ng lôc phñ, ngoµi th× nèi víi tø chi, b¸ch hµI ( tr¨m ®èt). Do m-êi hai kinh m¹ch thèng thuéc t¹ng phñ ( kinh m¹ch tõng t¹ng phñ nèi nhau ), quan hÖ cu¶ kinh huyÖt vµ t¹ng phñ còng rÊt mËt thiÕt, v× vËy, tiÕn hµnh ®IÓm huyÖt ë bÒ mÆt c¬ thÓ con ng-êi còng sÏ cã thÓ nh»m vµo t¹ng phñ g©y nªn ¶nh h-ëng nhÊt ®Þnh, còng cã thÓ trùc tiÕp ®IÒu tiÕt gi÷a c¸i h÷u dhoÆc bÊt tóc cña ngò t¹ng lôc phñ, lµm cho sù sinh kh¾c, chÕ ho¸ lÉn nhau trë l¹I tr¹ng th¸i ngang b»ng, tõ ®ã lµm cho tæ chøc chØnh thÓ tiÕp tôc duy tr× ®-îc hiÖn t-îng b×nh th-êng cña nã. T¹ng phñ cã h÷u d- hoÆc bÊt tóc, tøc lµ trªn sinh lý mÊt ®i hiÖn t-îng b×nh th-êng, xuÊt hiÖn hiÖn t-îng bÖnh lý mÊt b×nh th-êng. LiÖu ph¸p ®iÓm huyÖt c¨n cø vµo t×nh huèng hiÖn thùc lo¹i nµy, vËn dông thñ ph¸p cô thÓ, bæ c¸i bÊt tóc, t¶ c¸i h÷u d-, thóc ®Èy c«ng n¨ng t¹ng phñ duy tr× sinh lý b×nh th-êng. TiÕt 4: T¸c dông cña ®IÓm huyÖt víi doanh, vÖ, khÝ, huyÕt Kinh huyÖt lµ bé phËn hîp thµnh cña kinh l¹c, 12 kinh l¹c vµ 8 m¹ch kú kinh xuyªn suèt chØnh thÓ ng-êi ta, h×nh thµnh hÖ thèng kinh l¹c hoµn chØnh. Doanh, vÖ, khÝ, huyÕt lµ yÕu tè duy tr× ho¹t ®éng sinh lý b×nh th-êngcña c¬ thÓ con ng-êi. LiÖu ph¸p ®IÓm huyÖt cã thÓ ch÷a ®-îc bÖnh chñ yÕu lµ cã thÓ ®IÒu chØnh ®-îc quan hÖ cña doanh, vÖ, khÝ, huyÕt… Thiªn “ Doanh vÖ sinh héi” s¸ch Linh Khu nãi: (( Ng-êi ta thô khÝ ë ngò cèc, cèc vµo d¹ dÇy, råi chuyÓn vµo phÕ, ngò t¹ng lôc phñ, ®Òu thô khÝ ë ®ã )). ( nh©n thô khÝ vu cèc, cèc nhËp vu vÞ, di chuyÓn vu phÕ, ngò t¹ng lôc phñ, giai dÜ thô 6

khÝ, Kú thanh gi¶… vi doanh, träc gi¶ vi vÖ, doanh t¹I m¹ch trung, vÖ t¹I m¹ch ngo¹I), (( C¸I trong lµ doanh, c¸I ®ôc lµ vÖ, doanh ë trong m¹ch, vÖ ë ngoµI m¹ch )), … Trong “ Trung Quèc y häc ®¹I tõ ®IÓn” cã gi¶I thÝch ®o¹n kinh v¨n ®ã nhsau: “ Trong lµ doanh ( trong s¹ch ), tøc lµ m¸u ë trong huyÕt qu¶n ®I ra ( ph¸t huyÕt qu¶n ), còng gäi lµ m¸u ë ®éng m¹ch , Tho¹t ®Çu qua phÕ läc qua trong kh«ng khÝ s¹ch, qua t©m phßng ®Èy ra, lµm cho tinh khiÕt mµ cã m¸u ®á. ®ôc(träc ) lµ vÖ, tøc lµ m¸u trong s¹ch, m¸u trë vÒ, còng gäi lµ m¸u ¬ tÜnh m¹ch. §óng nhÊt lµ ch-a vÒ tr-íc lóc vµo phÕ t¹ng, chÊt vÈn ®ôc cã nhiÒu ë trong m¸u, cho nªn m¹ch m¸u ®ã còng xanh tèi mµ kh«ng t-¬I s¸ng. Doanh t¹I m¹ch trung, t-c lµ ph¸t huyÕt quantrong con ng-êi lµ m¹ch m¸u ë tõng trong. VÖ t¹I m¹ch ngo¹I, tøc lµ håi huyÕt qu¶n trong con ng-êi lµ m¹ch m¸u tõng ngoµI, ®IÒu ®ã nãi râ quan hÖ doanh vÖ víi hÖ thèng tuÇn hoµn. Thiªn “ quyÕt khÝ” nßi: (( Trong tiªu thô khÝ lÊy n-íc láng, biÕn ho¸ cho ®á lµm ra m¸u)) ( Trung tiªu thô khÝ thñ chÊp, biÕn ho¸ nghi xÝch thÞ vi huyÕt ). Thiªn “ tµ kh¸ch…” nãi: “ Doanh khÝ thÊm ra ngoµi lµ t©n dÞch, tró ë trong m¹ch, ho¸ lµm huyÕt ®Ó nu«I d-ìng tø chi, bªn trong th× tró ë t¹ng phñ” (Doanh khÝ gi¶, th¶m kú t©n dÞch, tró chi vu m¹ch, ho¸ dÜ vi huyÕt, dÜ doanh tø m¹t, néi tró ngò t¹ng lôc phñ). C¨n cø vµo c¸ch nãi trªn, huyÕt cã nguån gèc tõ trong tiªu ho¸ hÊp thu ®-îc chÊt tinh vi cña ®å ¨n thøc uèng, th«ng qua t¸c dông khÝ ho¸ mµ thµnh doanh khÝ, doanh khÝ ph©n chia ra t©n dÞch vµo trong m¹ch, tró ë trong ngò t¹ng lôc phñ, nu«i tø chi tr¨m ®èt ë ngoµi, toµn th©n kh«ng cã chç nµo kh«ng chÞu sù nu«i d-ìng cña nã, VÖ còng gièng nh- thÕ,tõ trong sù hÊp thu ®å ¨n uèng ®ã phÇn d-ìng ra mµ thµnh. Thiªn “B¹i luËn”, trong Tè vÊn kinh nãi r»ng: “VÖ lµ h·n khÝ cña ®å ¨n uèng, khÝ ®ã cùc kú tr¬n tru nhanh nhËy, kh«ng thÓ vµo trong m¹ch, cho nªn ®i ë trong da n¬I gi÷a da vµ thÞt hun ®óc hoang m¹c, t¶n ra ë ngùc , bông”, (vÖ gi¶, thuû cèc, chi h·n, khÝ d·, k× khÝ phiÕm tËt ho¹t lîi, bÊt n¨ng nhËp vu m¹ch d·, cè tuÇn b× phu chi trung, ph©n nhôc chi gian, ch-ng vu hoang m¹c, t¸n vu hung phóc). C¨n cø vµo ®o¹n kinh v¨n trªn, vÖ khÝ ph©n bè ë ngoµi m¹ch ®¹o, rÊt cã quan hÖ víi ®-êng ®i cña tÜnh m¹ch. Thiªn “©m d-¬ng øng t-îng ®¹i luËn” nãi: “KhÝ trêi th«ng vµo phÕ, ®Þa khÝ th«ng vµo häng”, ( thiªn khÝ th«ng vu phÕ, ®Þa khÝ th«ng vu Ých). ®IÒu ®ã còng nãi, mét lµ kh«ng khÝ cña trêi theo thë hÝt mµ vµo phæi, mét n÷a lµ khÝ cña thuû cèc mµ vµo häng. Tõ ®ã chøng minh, khÝ cña c¬ thÓ con ng-êi lµ khÝ cña thuû cèc gép l¹i víi kh«n khÝ cña trêi mµ thµnh, còng lµ cæ nh©n ®· chØ r»ng nguån gèc cô thÓ cña doanh, vÖ, khÝ, huyÕt cã quan hÖ víi kinh l¹c. B×nh nhô ph¸p cña ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p lµ ®iÒu lý ©m d-¬ng trong c¬ thÓ con ng-êi. Bëi v× t-îng tr-ng cña ©m d-¬ng lµ tr¸i vµ ph¶i, tr¸i thuéc d-¬ng, ph¶i thuéc ©m, v× thÕ phÐp b×nh nhô dùa ®óng theo quan hÖ ©m d-¬ng, cã quan hÖ ph¶I, tr¸i. Cæ nh©n lÊy ©m lµ tÜnh, d-¬ng lµ ®éng, tÜnh còng lµ kh«ng ®éng, ®éng còng lµ kh«ng dõng. Nhô lµ ®éng kÕt hîp víi tÜnh, v× thÕ phÐp b×nh nhô còng cã thÓ ®iÒu lý quan hÖ ©m d-¬ng. ¸p phãng ph¸p cña ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p cô thÓ ®iÒu tiÕt doanh, vÖ, lµ theo ®óng doanh hµnh m¹ch trung, ë tæ chøc kinh l¹c vïng h¬i s©u h¬n, vÖ hµnh m¹ch ngoµi ë vïng h¬i n«ng cña tæ chøc kinh l¹c. V× vËy, ¸p phãng ph¸p lµ ¸p s©u ®¹t ®Õn doanh, phãng n«ng ®Õn vÖ, ¸p cïng kÕt hîp víi phãng, trùc tiÕp ®iÒu tiÕt doanh vÖ. Kinh huyÖt lµ ®iÓm cuèi cïng cña sù tuÇn hoµn doanh, vÖ, khÝ, huyÕt, ë th©n thÓ con ng-êi. C¬ thÓ ng-êi ta mét khi sinh ra bÖnh biÕn, cïng víi bÖnh biÕn lµ kinh m¹ch h÷u quan vµ kinh huyÖt trong vïng sÏ sinh ra mét ph¶n øng biÕn ho¸ 7

nhÊt ®Þnh, nh- tª d¹i, ®au ®ín, s-ng ®á.v.v.v. kh¸c nhau, ng-êi kh¸c thÊy mµ m×nh còng tù thÊy, ®ã lµ nh÷ng hiÖn t-îng trùc tiÕp trë ng¹i cña sù tuÇn hµnh doanh, vÖ, khÝ, huyÕt. B×nh nhô, ¸p phãng trong ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p cã thÓ lµm mÊt ®i hiÖn t-îng ph¶n ¸nh trong huyÖt vÞ vµ vïng trung quanh còng lµ nh»m vµo chç g©y nªn t¸c dông ®iÒu tiÕt doanh, vÖ , khÝ, huyÕt. TiÕt 5 – Quan hÖ kinh l¹c vµ t¹ng phñ ( l-îc )

Ch-¬ng thø hai: Thñ ph¸p c¶u ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p Thñ ph¸p ®iÓm huyÖt chia ra: “ B×nh nhô ph¸p”, “ ¸p phãng ph¸p”, “ b× phu ®iÓm ®¶ ph¸p”, “ kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p”, “ ngò hµnh liªn dông ph¸p” lµ n¨m lo¹i thñ ph¸p c¬ b¶n. Ngoµi ra cßn cã: “ §Çu bé th«i vËn ph¸p”, “ bèi bæ tuÇn ¸p ph¸p”, “ tø chi dao vËn ph¸p” vµ c¸c thñ ph¸p bæ trî kh¸c. ViÖc vËn dông thñ ph¸p trªn lÇm sµng ph¶i c¨n cø t×nh h×nh bÖnh tËt mµ tuyÓn chän. Khi thêi gian Ýt, dïng riªng mét lo¹i thñ ph¸p. Khi thêi gian nhiÒu, dïng hai lo¹i thñ ph¸p trë lªn. §èi víi chøng thÇn kinh chøc n¨ng, bÖnh hÖ thèng néi t¹ng, phÇn lín l¸ dïng b×nh nhô ph¸p vµ ¸p phãng ph¸p, cã khi phèi hîp víi ngò hµnh liªn dông ph¸p ( ngò liªn ph¸p ), ®èi víi tËt n¹n ®au ®ín vïng l-ng ®ïi, ngoµi träng ®iÓm dïng ngò liªn ph¸p, c¨n cø vµo bÖnh t×nh kh¸c nhau, cã khi sö dông b×nh nhô ph¸p, ¸p phãng ph¸p, hoÆc kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p ( tuÇn ¸n ph¸p ), vµ tø chi dao vËn ph¸p ( dao vËn ph¸p ). Qu¸ tr×nh thao t¸c cô thÓ cña thñ ph¸p, sÏ nãi kü trong c¸c thñ ph¸p vµ thñph¸p phèi hîp trong ch÷a tõng bé phËn. TiÕt 1: B×nh nhô ph¸p ( phÐp n¾n day ngang b»ng ) Gäi tªn lµ b×nh nhô ph¸p v× “ b×nh mµ nhô”. “ B×nh” tøc lµ kh«ng chÕ nghiªng lÖch, gi÷ g×n møc ngang b»ng thÝch ®¸ng. “ Nhô” tøc lµ ®éng t¸c Ên xoa, lµ ®éng t¸c “ ¸n c«ng” vµ “ ma c«ng” cïng phèi hîp l¹i. ¸n c«ng lµ tay Ên nÆng vµ dõng ë trong c¬ ( b¾p thÞt )kh«ng ®éng. Ma c«ng lµ tay xoa nhÑ ë da kh«ng ngõng, BÊt ®éng lµ tÜnh, thuéc ©m, Kh«ng dõng lµ ®éng, thuéc d-¬ng. nhô lµ ph¸t huy cña sù kÕt hùop “ ¸n” vµ “ ma”, cã t¸c dông ®iÒu tiÕt ©m d-¬ng. Thao t¸c cô thÓ cña B×nh nhô ph¸p lµ: §Çu ngãn tay gi÷a cña ng-êi thaú ®iÓm huyÖt vÞ ng-êi bÖnh, kÕ ®ã ®em ®Çu ngãn tay c¸i ®Ó ë d-íi gÇm, phÝa trong cña ngãn tay gi÷a, chç khíp ®èt thø nhÊt, l¹i lÊy ngãn trá vµ ngãn bèn chôm l¹i ¸p ë phÝa ngoµi ®èt thø nhÊt ngãn gi÷a, ®Ó 8

lµm thÕ bæ trî cho ngãn gi÷a tiÖn cho thao t¸c cña ngãn gi÷a. Sau ®ã dïng ®Çu ngãn gi÷a ®· ®Ó trªn huyÖt vÞ lµm b×nh nhô h×nh vßng trßn, gèm cã hai ý Ên vµ day. V× bÒ mÆt cña ngãn tay nhô ph¶i lâm vµ d-íi da huyÖt vÞ, ®©y lµ ®éng d¹ng nhô ( kiÓu nh- n¾n day ) sÏ kh«ng thÓ rêi khái da ( nÕu nh- nhô ®Çu ngãn tay ngang b»ng víi mÆt da, mµ ®Çu ngãn tay vµ mÆt da lµm thµnh tr¹ng th¸i mµi x¸t, kiªu ®ã sÏ h×nh thµnh phÐp xo¸ trong ¸n ma cÇn chó ý thªm ). B×nh nhô mét vßng lµ mét lÇn, tiªu chuÈn chung lµ 50 – 100 lÇn. T¨ng gi¼m sè lÇn ph¶i tuú bÖnh t×nh mµ quyÕt ®Þnh. DiÖn tÝch vïng nhô lµ do vïng huyÖt quyÕt ®Þnh, mÆt kh¸c cÇn c¨n cø t×nh h×nh bÖnh. Do ®ã ë thao t¸c nhô,cÇn ph¶i xem xÐt toµn diÖn nh-ng chñ yÕu lµ vßng ngãn tay nhu -íc chõng trªn d-íi 1 ph©n ( lem ), lÊy ®ã lµm ph¹m vi vßng trßn vËn nhô vµ kÕt hîp víi diÖn tÝch vïng huyÖt linh ho¹t vËn dông thÝch ®¸ng. Xoay nhô cña b×nh nhô ph¸p, tuú thao t¸c trªn huyÖt vÞ nh-ng do liªn tôc kÝch thÝch cña b×nh nhô, ë trong tæ chøc huyÖt vÞ còng dÉn ®Õn c¶m gi¸c buèt tª hoÆc buèt khã chÞu, còng lµ cho sinh ra biÕn ho¸tæ chøc huyÖt vÞ,dÉn ®Õn c¬ nÆng ®iÒu tiÕt trªn sinh lý cña tæ chøc trong c¬ thÓ con ng-êi. §©y lµ mét thñ ph¸p träng yÕu phi th-êng trong toµn bé phÐp ®iÓm huyÖt. V× vËy, nã ®-îc øng dông trªn lÇm sµng rÊt lµ réng r·i. Thñ ph¸p nÆng hay nhÑ cÇn ph©n biÖt ë thÓ chÊt gÇy hay bÐo, bÖnh t×nh l©u hay míi mµ quyÕt ®Þnh. Ng-êi bÐo míi bÞ bÖnh th× thñ ph¸p nÆng, ng-êi gÇy yÕu bÖnh l©u lµi th× thñ ph¸p nhÑ. Nh-ng ë ng-êi bÐo khÎo còng cã khi dïng thñ ph¸p nhÑ, ng-êi gÇy yÕu bÖnh l©u còng cã khi dïng thñ ph¸p nÆng. HiÖn t-îng nµy lµ ph-¬ng thuèc biÕn ho¸ c¨n cø vµo t×nh h×nh ®Æc thï cña bÖnh tËt mµ linh ho¹t quyÕt ®Þnh sö dông. Ngoµi ra thñ ph¸p nµy kh«ng nh÷ng trùc tiÕp ®iÒu tiÕt ©m d-¬ng, mµ cßn cã thÓ c¨n cø vµo 12 kinh ©m d-¬ng tuÇn hµnh, còng víi vÊn ®Ò khëi chØ cña m¹ch nh©m tuÇn hµnh ë bông, m¹ch ®èc tuÇn hµnh ë l-ng, tiÕn hµnh thñ ph¸p bæ t¶, t¨ng m¹nh thªm t¸c dông®iÒu tiÕt ©m d-¬ng. 1 – 1: Tiªu chuÈn t¶ h÷u b×nh nhô H-íng vÒ bªn tr¸i b×nh nhô, hoÆc lµ h-íng vÒ bªn ph¶i b×nh nhô lµ lÊy vÞ trÝ cña ng-êi bÖnh mµ quyÕt ®Þnh tr¸i ph¶i. Khi huyÖt vÞ ë bªn tr¸i hoÆc ë bªn ph¶i cña ng-êi bÖnh, kh«ng kÓ lµ huyÖt ë d-¬ng kinh hay ë ©m kinh, xoay nhô tõ ph¶i qua tr¸i h-íng lªn lµ h-íng t¶ b×nh nhô. Ng-îc l¹i, tõ tr¸i qua ph¶i h-íng lªn mµ xoay nhô lµ h-íng h÷u b×nh nhô. 1 – 2: T¶ h÷u b×nh nhô vµ bæ t¶ B¶n th©n b×nh nhô ph¸p vèn cã ®ñ t¸c dông ®iÒu tiÕt ©m d-¬ng. ph-¬ng ph¸p bæ t¶ cña h-íng t¶ b×nh nhô vµ h-íng h÷u b×nh nhô cã thÓ t¨ng thªm m¹ch ®iÒu tiÕt bÊt tóc. §ã lµ c¨n cø vµo b¾t ®Çu vµ døt ë 14 kinh tuÇn hµnh trªn c¬ thÓ ngõ¬i, vµ vÊn ®Ò th¨ng gi¸ng cña t¶ d-¬ng h÷u ©m, kÕt hîp cô thÓ vµo thñ ph¸p thao t¸c, tiÕn hµnh bæ t¶ nghªnh tuú. Thñ tam d-¬ng kinh ®i tõ tay lªn ®Çu b»ng: Khi nhô huyÖt vÞ ë bªn tr¸i, h-íng t¶ b×nh nhô tø lµ nhô tõ ph¶i qua tr¸i, h-íng lªn theo chiÒu ®-êng kinh mµ nhô xoay lµ t¶. Khi nhô huyÖt vÞ ë c¹nh ph¶i h-íng b×nh nhô tøc lµ nhô tõ tr¸i qua ph¶i, h-íng lªn theo ®-êng kinh mµ nhô xoay lµ bæ, h-íng xuèng ®ãn ng-îc chiÒu ®-êng kinh mµ nhô xoay lµ t¶. ( NÕu dïng c¶ hai tay mµ nhô cho ng-êi bÖnh ®Òu lÊy h-íng lªn mµ bæ, h-íng xuãng lµ t¶ ) Thñ tam ©m kinh ®i tõ ng-îc ra tay b»ng: 9

Khi nhô huyÖt vÞ ë c¹nh tr¸i, h-íng h÷u b×nh nhô tøc lµ nhô tõ tr¸i qua ph¶i, h-íng lªn ®ãn ng-îc chiÒu ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ t¶, h-íng xuèng theo chiÒu ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ bæ. Khi nhô huyÖt vÞ ë c¹nh ph¶i, h-íng t¶ b×nh nhô tøc lµ nhô tõ ph¶i qua tr¸i, h-íng lªn ®ãn ng-îc chiÒu ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ t¶, h-íng xuèng theo ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ bæ. ( Hai tay nh¾m vµo nhau mµ nhô, ®Òu lµ lÊy h-íng lªn lµm t¶, h-íng xuèng lµ bæ ) Tóc tam d-¬ng kinh ®i tõ ®Çu tíi ch©n: Khi nhô huyÖt vÞ ë c¹nh tr¸i h-íng t¶ b×nh nhô – tøc lµ nhô ë ph¶i qua tr¸i h-íng lªn theo chiÒu ®-êng kinh mµ nhô xoay lµ bæ, h-íng xuèng ®ãn ng-îc chiÒu ®-êng kinh lµ nhô xoay lµ t¶. Khi nhô huyÖt vÞ ë c¹nh ph¶i, h-íng h÷u b×nh nhô - tøc lµ nhô tõ tr¸i qua ph¶i, h-íng lªn theo ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ bæ, h-íng xuèng ®ãng ng-îc chiÒu ®-êng kinh ®i mµ nhô xoay lµ t¶. ( Hai tay nh¾m vµo nhau mµ nhô, ®Òu lµ lÊy h-íng lªn lµm bæ, h-íng xuèng lµ t¶ ) ( Phô ) H×nh vÏ bæ t¶ ë thñ tam d-¬ng kinh

H×nh vÏ vµ nh÷ng vÝ dô kÓ trªn lµ bæ t¶ ë nam giíi. NÕu khi dïng ë n÷ giíi thñ ph¸p bæ t¶ b×nh nhô th× ph¶i ®æi ng-îc chiÒu t¶ h÷u ( tøc lµ ë nam giíi h-íng t¶ b×nh nhô lµ bæ, th× ë n÷ giíi h-íng h÷u b×nh nhô lµ bæ. Nam h-íng b×nh nhô lµ t¶, th× ë n÷ giíi h-íng t¶ b×nh nhô lµ t¶. Ghi chó: BÊt luËn lµ h-íng t¶ b×nh nhô hoÆc h-íng h÷u b×nh nhô ®Òu cã t¸c dông ®iÒu tiÕt ©m d-¬ng . V× ®Ó t¨ng c-êng t¸c dông ®iÒu tiÕt ph¶i cÇn ®Õn thñ ph¸p nghªnh tuú trong b×nh nhô. “ Nghªnh” lµ nguyªn t¾c cæ nh©n nh»m tiÕn hµnh t¶, “ nghªnh nhi ®o¹t chi” tøc lµ ®ãn kinh khÝ ®Õn, ý tø lµ ®o¹t lÊy tµ khÝ thùc. “ Tuú” lµ nguyªn t¾c cæ nh©n tiÕn hµnh bæ, “ tuú nhi tÕ chi” tøc lµ theo ®iÒu kinh khÝ, ý tø lµ gióp cho chÝnh khÝ h-. Kh«ng râ bæ t¶, bµn h-íng t¶ b×nh nhô hoÆc h-íng h÷u b×nh nhô còng ®-îc, kh«ng sao. Sù sai l¹c gi÷a kh«ng dïng bæ t¶ vµ dïng bæ t¶ lµm. nãi chung c¸c bÖnh tËt, kh«ng dïng thñ ph¸p bæ t¶ th× hiÖu qu¶ ch÷a còng ®· rÊt cao. ë nh÷ng bÖnh tËt nghiªm träng cã nh÷ng biÓu hiÖn ®ét xuÊt ë ©m d-¬ng, biÓu, lý, h-, thùc, hµn, nhiÖt, th× tiÕn hµnh thñ ph¸p bæ t¶ cµng tèt. 1 – 3: T¸c dông cña b×nh nhô ph¸p Nh- ®· nãi ë phÇn tr-íc, “ Nhô” lµ s¶n vËt cña sù kÕt hîp hai lo¹i ¸n vµ ma, kh¸i qu¸t chñ yÕu lµ ¸n tró bÊt ®éng lµm cho øc chÕ, cÇn ph¶i cã c¸i n«ng dõng cña ma ®Ó h-ng phÊn. B×nh nhô cã thÓ lµm cho øc chÕ vµ h-ng phÊn kÕt hîp gióp cho nhau vµ gióp nhau g©y nªn ngang b»ng. B×nh nhô trªn huyÖt vÞ cã thÓ g©y nªn t¸c dông v× ë kinh huyÖt vµ ë kinh l¹c cã quan hÖ mËt thiÕt, do ®ã sau khi b×nh nhô ë huyÖt vÞ, lµm cho b¶n kinh ë thuéc ( d-¬ng kinh hoÆc ©m kinh cã huyÖt võa lµm thñ ph¸p ) ®-îc ®Õn sù ®iÒu chØnh. NhthÕ, sÏ lµm c¶i biÕn hiÖn tr¹ng tuÇn hµnh khÝ huyÕt trong kinh m¹ch. V× vËy, lµm 10

cho c«ng n¨ng sinh lý trong c¬ thÓ ng-êi n¶y sinh ra mét lo¹i biÕn ho¸ míi, mµ lo¹i biÕn ho¸ nµy ¶nh h-ëng ngay ®Õn mäi mÆt cña b¶n kinh vµ t¹ng phñ cã quan hÖ biÓu lý. Nãi tãm l¹i, b×nh nhô lµ ®iÒu tiÕt ©m d-¬ng vµ c¸c hiÖn t-îng kh«ng th¨ng b»ng, nã cã thÓ bæ h-, cã thÓ t¶ thùc, th¨ng ®-îc, gi¸ng ®-îc, tiªu tÝch, trõ h·n, còng cã thÓ ®Èy c¸i cò ®Õn t¸c dông míi, lµ thñ ph¸p chñ yÕu trong ®iÓm huyÖt. 1 – 4: øng dông cña b×nh nhô ph¸p b×nh nhô ph¸p trªn l©m sµng, kh«ng kÓ lµ dïng thñ ph¸p bæ hoÆc dïng thñ ph¸p t¶, hoÆc b×nh bæ b×nh t¶ph¸p, tÊt cÇn ph¶i kÕt hîp víi sù nhÑ nÆng cña thñ ph¸p, tèc ®é nhanh chËm khi nhô xoay vµ kÕt hîp víi thÕ bÖnh nÆng nhÑ ho·n cÊp, thÓ chÊt ng-êi bÖnh khoÎ yÕu bÐo gÇy, vµ c¶ quan hÖ kh¸c nhau nh- nam n÷ giµ trÎ, n¾m ch¾c tuú thêi, gÆp chøng øng biÕn. B×nh nhô ph¸p øng dông cùc rçng r·i trªn l©m sµng, bÖnh tËt nãi chung ®Òu cã thÓ chän dïng. Khi phèi hîp thñ ph¸p, th-êng sö dông kÕt hîp víi ¸p phãng ph¸p, vµ c¸c thñ ph¸p kh¸c ®Òu cã thÓ phèi hîp. Khi th¸o t¸c, mét ngãn tay gi÷a còng cã thÓ lÊy ®Ó nhô, hai ngãn tay gi÷a còng cã thÓ lÊy ®Ó nhô. Mét h-íng t¶ b×nh nhô còng ®-îc, h-íng h÷u b×nh nhô còng ®-îc, ®Ó cho thuËn tay ng-êi thµy lµ ®-îc. NÕu nh- ë mét lo¹i bÖnh khi mµ thÊy kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc thu hiÖu qña kh«ng nhiÒu, th× cã thÓ chän dïng ph-¬ng ph¸p bæ t¶ cña b×nh nhô. Gi¶ nh-, ®èi víi viÖc luyÖn tËp ch-a thµnh th¹o ph-¬ng ph¸p bæ t¶ cña b×nh nhô, th× binh nhô ®èi víi mét nam giíi, ta lÊy huuyÖt ë c¹nh bªn tr¸i trø¬c, lÊy huyÖt ë c¹nh bªn ph¶i sau. B×nh nhô ë n÷ giíi ta lÊy huyÖt c¹nh bªn ph¶i tr-íc, lÊy huyÖt ë c¹nh bªn tr¸i sau hoÆc nhô hai tay nh»m vµo nhau, thay ®æi ®Òu mçi bªn mét nöa sè nhô ( nh- nhô ®óng lµ 50 lÇn, nhô quay l¹i lµ 50 lÇn, nh- thÕ nµy còng g©y nªn ®-îc t¸c dông b×nh bæ, b×nh t¶ ). TiÕt 2 : ¸p phãng ph¸p ( phÐp nhÊn nh¶ ) ¸p phãng lµ mét lo¹i thñ ph¸p tiÕn hµnh trªn huyÖt vÞ, “ ¸p” lµ ¸p dïng ë d-íi, “ Phãng” lµ bu«ng níi tay lªn. Hai thø ®èi lËp nhau, nh-ng ®éng t¸c cïng kÕt hîp víi nhau. Khi thao t¸c b×nh nhô xong, ®Çu ngãn tay gi÷a ®Ó l©u dµi trªn huyÖt vÞ ®ã., Ên xuèng tÇng s©u cña huyÖt vÞ, lµm cho ®Çu ngãn tay ë d-íi møc ngang b»ng cña mÆt da huyÖt vÞ, ¸p xuèng xong th× phãng, phãng xong l¹i ¸p. Mét ¸p mét phãng lµ mét lÇn. Nãi chung th-êng lÊy 50 lÇn ®Õn 100 lÇn lµm tiªu chuÈn, sè lÊn ®ã t¨ng hay gi¶m, ph¶i c¨n cø vµo bÖnh t×nh mµ quyÕt ®Þnh. 1 –1: Tiªu chuyÓn cña ¸p phãng ¸p vµ phãng, kho¶ng c¸ch trong qu¸ tr×nh ¸p phãng l¸ ¸p xong phãng më xong l¹i ¸p., nhÊt ®Þnh cÇn ph¶i gi÷ cho ®-îc tèc ®é nhanh chËm thÝch ®¸ng. NÕu nhnhanh chËm kh«ng ®Òu, sÏ mÊt ®i tÝnh hiÖp ®ång ®iÒu ho¸ gi÷a ¸p vµ phãng. ¸p ë chç s©u, k×nh ë tÇng trong cña huyÖt vÞ, phãng më ngang b»ng víi mÆt da, k×nh ë tÇng bÒ mÆt cña huyÖt vÞ. Nguyªn t¾c ë ®©y lµ do bÖnh t×nh kh¸c nhau, l¹i cã thÓ rót ng¾n qu¸ tr×nh ¸p phãngm nh-ng vÉn kh«ng ®-îc ®em ®Çu ngãn tay ra khái mÆt da. ¸p lµ dïng dÇu ngãn tay gi÷a ®Ó ¸p, kh«ng thÓ dïng ngãn tay mµ ¸p. Dïng mãng tay mµ ¸p sÏ thµnh ra thiÕt ( c¾t ), còng kh«ng dïng phao ngãn tay mµ ¸p. Dïng phao ®Çu ngãn tay ®Ó ¸p còng thµnh ¸n ( Ên ). Hai qu¸ tr×nh ¸p vµ phãng cÇn ph¶i gi÷ ®óng trung t©m huyÖt vÞ, lµm cho c¸i ®éng cña k×nh vµ trung t©m huyÖt vÞ thµnh ®-êng th¼ng ®øng. Kh«ng ®óng thÕ, sÏ gi¶m yÕu t¸c dông do thñ ph¸p nµy g©y nªn. 11

2 – 2: Bæ t¶ cña ¸p phãng ph¸p. MÊu chèt cña bæ t¶ ¸p phãng ph¸p chñ yÕu lµ n»m ®-îc ®éng t¸c ¸p xuèng. Nh-ng cÇn ph¶i theo ®óng quan hÖ tuÇn hµnh cña 14 kinh m¹ch ®Ó dÔ lµm ®Õn nghªnh vµ tuú, ®¹t ®Õn thñ ®o¹n bæ vµ t¶. KhÝ huyÕt cña thñ tam d-¬ng kinh, ®i tõ tay lªn ®Çu. Khi vËn dông thñ ph¸p, bæ, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i lªn mét Ýt. Khi vËn dông t¶ ph¸p, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i xuèng mét Ýt. KhÝ huyÕt cña thñ tam ©m kinh, ®i tõ ngùc ra tay. Khi vËn bæ ph¸p, ¸p k×nh ë trong huyÖt vÞ h¬i ®i xuèng mét Ýt. Khi vËn dông t¶ ph¸p, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i lªn mét Ýt. KhÝ huyÕt cña tóc tam d-¬ng kinh, ®i tõ ®Çu xuèng ch©n.Khi vËn dông thñ ph¸p bæ, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i xuèng mét Ýt. Khi vËn dông t¶ ph¸p, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i lªn mét Ýt. KhÝ huyÕt cña tam ©m kinh ®i tõ ch©n lªn bông. Khi vËn dông bæ ph¸p, ¸p k×nh trong huyÖt vÞ h¬i ®i lªn mét Ýt. Khi vËn dông t¶ ph¸p, ¸p kinh trong huyÖt vÞ h¬i ®i xuèng mét Ýt. Ngoµi ra, ¸p kinh gi÷ nguyªn t¹i trung t©m huyÖt vÞ, thuéc vÒ b×nh bæ, b×nh t¶ ph¸p. 2 – 3 : T¸c dông cña ¸p phãng ph¸p ¸p phãng lµ chÌn Ðp tæ chøc cña huyÖt vÞ, lµm cho nã co rót, øc chÕ, xu h-íng ë tr¹ng th¸i tÜnh dõng. Phãng lµ ®em phãng më sù chÌn Ðp ë huyÖt vÞ, lµm cho nã gi·n ch-¬ng, h-ng phÊn, xu h-íng ë tr¹ng th¸i ho¹t ®éng. ¸p xuèng ®i n«ng s©u, lÊy phãng l¹i khèng chÕ cho nªn kÕt hîp ¸p phãng lµ lÊy phãng chÕ ¸p. ¸p s©u, trong c¬ thÓ lµ doanh phÇn. ¸p n«ng, ë trong c¬ thÓ lµ vÖ phÇn. Do ®ã, ¸p phãng cã c«ng n¨ng®iÒu tiÕt doanh, vÖ, khÝ, huyÕt. ¸p lµ ¸p dõng tÝnh ho¹t ®éng cña bÖnh thÕ nãi chung, cã ®ñ c¸c hiÖu lùc thu liÔm, døt nghÞch, døt n«n, døt må h«i, døt ®au. Phãng lµ duy tr× t¸c dông sau khi ¸p g©y nªn, kh«ng thÓ do ¸p mµ dÉn ®Õn hiÖn t-îng ch¼ng lµnh. 2 – 4 : øng dông cña ¸p phãng ¸p phãng ph¸p vµ b×nh nhô ph¸p øng dông trªn l©m sµng träng yÕu nh- nhau. Khi thao t¸c còng cÇn ph¶i kÕt hîp víi thÓ chÊt cña ng-êi bÖnh khoÎ yÕu , gÇy bÐo, gi÷ v÷ng thñ ph¸p nÆng nhÑ thÝch ®¸ng. Theo bÖnh t×nh nÆng nhÑ vµ ®· m¾c bÖnh l©u hay míi, n¾m ch¾c tèc ®é cña ¸p vµ phãng. Møc n«ng hay s©u cña ¸p cã quan hÖ víi ¸p nÆng hoÆc nhÑ. ¸p nhÑ hay ¸p nÆng l¹i cã quan hÖ víi vïng kinh huyÖt. V× thÕ, ë viÖc vËn dông ¸p phãng cÇn liªn hÖ víi c¸c mÆt míi cã thÓ ph¸t huy t¸c dông øng víi môc ®Ých. ( Phô ): Tiªu chuÈn thao t¸c cô thÓ cña b×nh nhô ph¸p vµ ¸p phãng ph¸p. a. §é nhanh chËm cña thao t¸c. Tiªu chuÈn nhanh chËm cña thao t¸c b×nh nhô vµ ¸p phãng lµ c¨n cø vµo nhÞp nh¹ch nh¶y cña ng-êi b×nh th-êng, lÊy ®ã lµm tû lÖ nhanh chËm cña thñ ph¸p. m¹ch b×nh th-êng ®Ëp mçi phót tõ 70 – 80 lÇn. Trong b¾t m¹ch cña ThiÕt trÈn §«ng y, mét lÇn thë ra, mét lÇn hÝt vµo lµ 4 – 5 lÇn. NhiÒu h¬n sè trªn 80 lÇn lµ thñ ph¸p nhanh, Ýt h¬n sè d-íi 60 lÇn lµ thñ ph¸p chËm. §©y lµ ngang víi m¹ch lý “ ba lÇn lµ chËm, s¸u lÇn lµ nhanh” ( Tam chÝ vi tr×, lôc chÝ vi s¸c ) cña ph-¬ng diÖn b¾t m¹ch. Mçi phót b×nh nhô hoÆc ¸p phãng kho¶ng 70 – 80 lÇn ®ã lµ thñ ph¸p kh«ng nhanh kh«ng chËm, còng cã thÓ nãi lµ thñ ph¸p trung hoµ. Tiªu chuÇn nµy cña thñ ph¸p dïng ë bÖnh tËt cña tú vÞ, còng lµ tiªu chuÈn cña thñ ph¸p th-êng dïng trªn l©m sµng. 12

Thñ ph¸p nhanh ( tøc lµ trªn 80 lÇn trong mét phót ) t-¬ng ®-¬ng víi m¹ch x¸c, cã thÎ dïng trong bÖnh tËt h- hµn, còng cã thÓ dïng ë c¶m m¹o khi bÞ m¸t l¹nh. Thñ ph¸p chËm ( tø lµ d-íi 70 lÒn trong mét phót ) t-¬ng ®-¬ng víi m¹ch tr×, cã thÓ dïng trong bÖnh phiÒn t¸o ( thÇn kinh chøc nÆng, tinh thÇn kh¸c th-êng, bÖnh mÊt m¸u ). b. Møc thao t¸c nÆng nhÑ: Møc nÆng nhÑ cña thao t¸c b×nh nhô ph¸p vµ ¸p phãng ph¸p, chñ yÕu lµ theo vïng cña ngò t¹ng, vµ quy luËt b×nh th-êng cña nhÞp m¹ch, qua ®ã quyÕt ®Þnh møc nÆng, møc nhÑ vµ møc kh«ng nÆng kh«ng nhÑ cña thñ ph¸p. PhÕ vµ t©m, ë vïng trªn trong c¬ thÓ con ng-êi, m¹ch t-îng næi ( phï ), chñ vÒ khÝ huyÕt. Can vµ thËn, ë vïng d-íi trong c¬ thÓ con ng-êi, m¹ch t-îng ch×m ( trÇm ), chñ vÒ g©n x-¬ng. Tú vÞ ë vïng gi÷a trong c¬ thÓ con ng-êi, m¹ch t-îng kh«ng næi kh«ng ch×m ( m¹ch ë trung bé ), chñ vÒ c¬ b¾p. Do ®ã, møc nÆng nhÑ cña thñ ph¸p còng c¨n cø theo lý luËn trªn, mµ ch-a thµnh møc nhÑ cña thñ ph¸p ë vïng khÝ huyÕt, møc nÆng cña thñ ph¸p ë vïng g©n x-¬ng, møc kh«ng nÆng kh«ng nhÑ ë vïng c¬ b¾p. Tiªu chuÈn nÆng nhÑ cña thñ ph¸p chØ lµ t-¬ng ®èi, l¹i cÇn ph¶i kÕt hîp víi thÓ chÊt gÇy bÐo vµ vïng huyÖt vÞ. Do vËy, ®¹i ®Ó lµ theo nguyªn t¾c dùa vµo møc cña tiªu chuÈn, nh-ng cÇn kÕt hîp víi t×nh h×nh bÖnh, míi cã thÓ linh ho¹t thÝch ®¸ng, nh- thÓ míi cã thÓ ®¹t ®Õn thñ ph¸p g©y ®-îc t¸c dông. c. Møc cù ly cña vßng trßn b×nh nhô: C¨n cø vµo t×nh h×nh hµn, nhiÖt, h-, thùc cña bÖnh, mµ chia c¸i vßng b×nh nhô lµm ba møc lµ vßng to, vßng nhá vµ vßng trung. Bëi vïng huyÖt vÞ kh¸c nhau do ®ã c¸i vßng tiªu chuÈn cña nhô còng cÇn ph¶i t-¬ng ®èi linh ho¹t. Tiªu chuÈn to nhá cña vßng, lÊy c¨n cø tõ vßng cì trung. Tiªu chuÈn cña vßng cì trung lµ c¨n cø ph¹m vi nãi chung cña huyÖt vÞ chõng to b»ng h¹t ®Ëu, còng lµ khi ngãn tay gi÷a ë chç b×nh nhô cô thÓ, vßng quanh ®Çu ngãn tay kh«ng v-ît qua mét ph©n. Vßng nhá lµ nhá nh¬n so víi ®ã, vßng to lµ to h¬n so víi ®ã. VÒ ph-¬ng diÖn linh ho¹t, vßng to l¹i cã thÓ phãng to h¬n, vßng nhá còng cã thÓ thu nhá l¹i h¬n. d. Møc ®é cù ly ¸p phãng cña ¸p phãng ph¸p: Cù lý cña thñ ph¸p ¸p phãng lµ ®é n«ng s©u thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh, lµ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt doanh, vÖ, khÝ, huyÕt. Ngoµi thÕ ra, c¨n cø vµo bÖnh t×nh kh¸c nhau, l¹i ®em chia thñ ph¸p nµy lµm 3 vïng tøc lµ vïng khÝ huyÕt, vïng g©n x-¬ng, vóng c¬ b¾p, tiÕn hµnh ¸p phãng. Nh-ng ë ®©y nã lµ nguyªn t¾c, khi øng dông l¹i cã thÓ linh ho¹t. VÝ dô: §èi víi chøng mÊt m¸u, khi tiÕn hµnh thñ ph¸p ¸p phãng møc cù ly cña ¸p phãng kh«ng thÓ lµ lín, bëi v× ¸p phãng møc ®é lín ®Òu cã t×nh gi·n në ®èi víi m¹ch m¸u, sÏ lµm cho gi·n ®Õn møc xuÊt huyÕt trë l¹i. NÕu nh- ¸p phãng møc nhá thÝch hîp, sÏ cã tÝnh thu liÔm, cã thÓ thóc cho vïng huyÕt qu¶n t-¬ng ®èi co rót, ®¹t ®Õn t¸c dông cÇm m¸u. L¹i nh-, ®èi víi ng-êi bÖnh huyÕt ¸p bÞ kÑt, khi tiÕn hµnh thñ ph¸p ¸p phãng, sÏ cÇn ®-a cù ly ¸p phãng ®¹t ®Õn ph¹m vi n«ng, s©u, ®ã lµ ®Ó lµm cho kho¶ng chªnh lÖch gi÷a tèi ®a vµo tèi thiÓu cña huyÕt ¸p biÕn gi·n ra. Nh-ng thñ ph¸p kh«ng ph¶i lµ c¸i tuyÖt ®èi, c¸i ®ã cÇn ph¶i kÕt hîp víi chän huyÖt phèi ph-¬ng theo t×nh huèng, míi cã thÓ ph¸t huy t¸c dông trÞ liÖu ch©n chÝnh. TiÕt 3 B× phu ®iÓm t¶ ph¸p (chÊm, gâ da) ChÊm gâ ë da lµ lÊy ®Çu ng¸o gi÷a tay tiÕn hµnh thao t¸c, tr-íc tiªn lµ n©ng ngãn gi÷a lªn, rêi xa mÆt ra kho¶ng 1-2 thèn, l¹i ®em ®Çu ngãn tay gi÷a nh»m vµo ®óng trung t©m huyÖt vÞ chÊm gâ xuèng. Khi chÊm gâ lµm cho lùc chäi n©ng lªn tùa nhcã tÝnh ®µn håi. D¹ng nh- thÕ, søc ngãn tay chÊm gâ, chÊm gâ t¹i tÇng biÓu da dÎ, 13

kh«ng høng chÝ lµm cho träng l-îng gâ kh«ng b×nh th-êng. Mét lÇn gâ, n©ng lµ mét lÇn, sè lÇn chÊm gâ th-êng lÊy 100 lÇn lµm tiªu chuÈn. Møc nÆng nhÑ cña chÊm gâ, mét c¸ch ®Òu nh- nhau cÇn ph¶i c¨n cø vµo bÖnh t×nh mµ quyÕt ®Þnh. Cho ®Õn tèc ®ä cña chÊm gâ, nãi chung thñ ph¸p chÊm gâ ®Òu nhanh. Do nhanh míi cã ®ñ søc sinh ra nhiÖt, c¸i ®ã cã t¸c dông t-¬ng ®-¬ng víi cøu ng¶i. 3–1: T¸c dông cña chÊm gâ da( B× phu ®iÓm ®¶): PhÐp chÊm gâ da lµ trªn bÒ mÆt huyÖt vÞ cña ng-êi bÖnh, tiÕn hµnh chÊm gâ, cã thÓ dÉn ®Õn c¸c mao tÕ (vi ti ) HuyÕt qu¶n gi·n në. V× thÕ, ë chung quanh huyÖt vÞ sinh ra t×nh huèng h¬i ®á, h¬i nãng. HiÖn tr¹ng h¬i ®á, h¬i nãng ®ã kÐo dµi mét thêi gian kh«ng l©u sÏ dÇn dÇn tiªu tan, còng lµ qu¸ tr×nh mao huyÕt qu¶n co rót. Do côc bé mao huyÕt qu¶n ë da tr¸i qua qu¸ tr×nh chÊm gâ xong bÞ gi·n në råi chuyÓn lµm co rót, rÊt râ rµng ®· cÊp cho tæ chøc tÇng ngoµi cña huyÖt vÞ t¨ng thªm lùc l-îng, thay ®æi tr¶ l¹i tuÇn hoµn dÉn ®Õn t¸c dông khoÎ m¹nh c¬ n¨ng sinh lý. Da huyÖt vÞ qua chÊm gâ h¬i ®á, h¬i nãng gièng nh- cøu ng¶i xong còng h¬i ®á h¬i nãng. Cøu ng¶i lµ cung cÊp nhiÖt tõ ngoµi vµo, nhiÖt cña chÊm gâ lµ b¶n th©n dÉn ®Õn nhiÖt. NhiÖt cña ng¶i cøu th-êng t¸o, chøng cÊm kþ cøu ng¶i th-êng nhiÒu. NhiÖt cña chÊm gâ Ýt t¸o, chøng cÊm kþ còng rÊt Ýt. Ngoµi thÕ ra, ph¸p chÊm gâ cã t¸c dông thóc ®Èy c¬ n¨ng hÊp thu phÇn n-íc. VÝ dô: ch÷a b»ng chÊm gâ trong chøng trÎ em tiªu chÈy, qua mét lÇn ch÷a lµ cã thÓ lµm cho ®ang tõ mçi ngµy tiªu chÈy trªn hai chôc lÇn, gi¶m xuèng cßn d-íi 10 lÇn. L¹i c¸ch chÊm gâ ®èi víi ng-êi ®¹i tiÖn ph©n kh« khan. Ng-îc l¹i, dÉn ®Õn ®¹i tiÖn bÝ kÕt. §ã lµ nh÷ng chøng minh phÐp chÊm gâ cã ®ñ søc thóc ®Èy c¬ n¨ng cña ruét hÊp thu n-íc. Tõ trong chøng minh ë thùc tiÔn l©m sµng, ta thÊy phÐp chÊm gâ da cã nh÷ng t¸c dông víi cÇm tiªu chÈy khö phong, døt ngøa. 3 – 2 øng dông cña phÕp chÊm gâ da. PhÐp chÊm gâ da ®ñ søc lµm c-êng tr¸ng c¬ n¨ng, ®èi víi chøng h- nh-îc cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nh- chøng b¹i liÖt ë trÎ em, mçi huyÖt vÞ ®Òu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc phÐp chÊm gâ. Chøng mÊt m¸u (c¸c lo¹i xuÊt huyÕt) dïng huyÖt Èn b¹ch, còng cÇn ph¶i cã chÊm gâ míi cã thÓ ph¸t huy t¸c dông cÇm m¸u. Träng ®iÓm cña chÊm gâ da chñ yÕu lµ ë tÇng biÓu cña da.Do ®ã, ®èi víi chøng phong hµn c¶m m¹o nãi chung hiÖu nghiÖm rÊt tèt. §èi víi chøng da dÎ ngøa g·i, kÕt qu¶ thu ®-îc cµng râ. Tãm l¹i, phÐp chÊm gâ da th-êng dïng phèi hîp víi hai lo¹i thñ ph¸p tr-íc. Nh-ng ®èi víi chøng dÞ øng mÈn ngøa vµ bÖnh da nãi chung, cã thÓ chØ dïng riªng mét phÐp ®ã. §èi víi chøng thÊp chÈn (ngøa g·i cã môn chÈy n-íc) cÇn phèi hîp víi b×nh nhô ph¸p. BÖnh nhiÖt tÝnh (cã sèt) Ýt dïng, cÊm dïng khi ng-êi bÖnh bÞ bÝ ®¹i tiÖn. TiÕt 4 - Kinh l¹c tuÇn ¸n ph¸p ( phÐp dùa theo ®-êng kinh l¹c. PhÐp dùa theo ®-êng kinh l¹c lµ lÊy ngãn tay gi÷a hoÆc ngãn tay trá, trªn ®-êng qua huyÖt vµ kinh l¹c ®ã tiÕn hµnh trë ®i, trë l¹i hoÆc nhô, hoÆc ¸p, hoÆc chÊm gâ, ®ã lµ tuÇn ¸n (dùa theo). VÝ dô nh-: Hîp cèc lµ kinh huyÖt cña §¹i tr-êng cã t¸c dông thªm m¹nh b¶n kinh, sÏ tuyÓn chän mét sè huyÖt trªn ®-êng tõ Hîp cèc ®Õn Kiªn ngung, lµm nhô hoÆc ¸p phãng, hoÆc chÊm gâ trë ®i træ l¹i. Ngoµi ra cã c¸c thñ ph¸p ®Èy theo bæ t¶ 1 (tuÇn th«i bæ t¶ 1), ®Èy theo bæ t¶ 2 (tuÇn th«i bæ t¶ 2). Vµ thñ ph¸p bæ trî tuÇn ¸n lµ: Th¸c niÖm, (mµi vª xoay), ¸p ¸n ( ¸p Ên), ma s¸t ( mµi xoa) ®Ó tiÖn cho viÖc xem chõng trªn l©m sµng mµ tuyÓn chä sö dông. 4–1: Bæ t¶ cña phÐp dùa theo ®-êng kinh l¹c. Bæ t¶ cña phÐp dùa theo lµ theo ®óng ®-êng tuÇn hµnh cña kinh l¹c tiÕn hµnh thñ ph¸p dùa theo. Lµm thao t¸c dùa theo bæ ph¸p, th-êng nhiÒu lÇn thuËn theo ®-êng 14

kinh m¹ch ®i, Ýt lÇn ng-îc theo ®-êng kinh l¹c ®Õn th-êng theo tû lÖ hai so víi mét. VÝ nh-, trong kho¶ng tõ huyÖt hîp cèc ®Õn huyÖt Kiªn ngung cña kinh §¹i tr-êng lµm hai lÇn hoÆc nhô, hoÆc ¸p, hoÆc ®iÓm, tõ huyÖt Kiªn ngung ®Õn huyÖt Hîp cèc th× lµm mét lÇn. HoÆc lµ tõ huyÖt Kiªn ngung ®Õn huyÖt Hîp cèc, l¹i tõ huyÖt Hîp cèc ®Õn huyÖt Khóc tr×. B×nh bæ b×nh t¶ cña phÐp dùa theo lµ lµm ®i trë l¹i nh- nhau, thao t¸c ®i vµ trë l¹i, (phô): Bæ t¶ ®Èy theo kinh l¹c (1) §Èy theo kinh l¹c bæ ph¸p vÝ nh- ë thñ d-¬ng minh ®¹i tr-êng kinh, ngãn tay c¸i ®Èy tõ huyÖt Hîp cèc ®Õn huyÖt Khóc tr× lµm mét lÇn, 9 lÇn lµ cöu d-¬ng sè, th-êng lµ ®Òu lµm 9 x 9=81 lÇn. §Èy theo kinh l¹c t¶ ph¸p lµ tõ huyÖt Khóc tr× ®Èy ®Õn huyÖt Hîp cèc, 6 lÇn lµ lôc ©m sè, th-êng ®Èy 6 x 6 =36 lÇn. Cù ly ®Èy dµi hay ng¾n, cã thÓ liÖu chõng mµ t¨ng gi¶m. §Èy theo bæ t¶ ë c¸c ®-êng kinh kh¸c ®Òu dùa theo c¸ch ®Èy nµy. Bæ t¶ ®Èy theo kinh l¹c ( 2) Qu¸ tr×nh thao t¸c ®Èy theo kinh l¹c lµm tr-íc t¶ sau bæ, tr-íc t¶ lµ: nh- ®Èy kinh Bµng quang ë chi d-íi, mét tay n¾n ë vïng l-ng chän dïng huyÖt hoÆc a thÞ huyÖt ë c¬ b¾p côc bé, tay kia tõ b¾p ®ïi phÝa d-íi h-íng lªn trªn ®i ng-îc ®-êng kinh m¹ch ®Èy ®Õn huyÖt chç huyÖt Th-µ phï. Cïng víi lóc ®Èy nh- thÕ, tay n¾n c¬ b¾p còng theo ®ã k×nh n©ng lªn. §éng t¸c n©ng vµ ®Èy kÕt hîp cïng nhÊt trÝ, ®Èy n©ng nh- thÕ lµ mét lÇn, ®Èy n©ng tÊt c¶ 18 lÇn. Sau bæ lµ mét tay n¾n n©ng ®æi thµnh lµm Ên xuèng, tay kia ®Èy còng ®æi thµnh thuËn ®-êng kinh ®Èy xuèng, nh-ng tõ huyÖt Thõa phï, ®Èy tõ trªn xuèng d-íi tíi phÝa bê d-íi b¾p ®ïi, lµ mét lÇn, Ên xuèng vµ ®Èy kÕt hîp l¹i, còng ph¶i Ên vµ ®Èy nhÊt trÝ, Ên ®Èy tÊt c¶ lµ 27 lÇn.PhÐp nµy còng cã thÓ tuú theo t×nh h×nh c¸c kinh kh¸c mµ chän dïng, nã cã hiÖu dông th- gi·n g©n, ho¹t huyÕt. Thñ ph¸p bæ trî cho phÐp dùa theo: §Õm mµi xoay, ¸p Ên, xoa s¸t. Nay ph©n ra kÓ nh- sau: - Mµi xoay: Dïng hai lßng bµn tay hoÆc chôm c¸c ngãn ë hai bµn tay l¹i, cã thÓ dïng ë tø chi vµ vïng bµn tay, bµn ch©n, thÝch hîp víi chøng ®au ®ín tª b¹i, mµi vßng ®i l¹i 8 –9 lÇn lµ ®-îc. - ¸p Ên: l¹i cßn gäi lµ ¸p b¸ch, tøc lµ mét tay ¸p ë vïng thao t¸c, tay kia kÕ ®ã Ên ë phÝa trªn tay ¸p, hai tay kÕt hîp víi nhau Ên 8 –9 lÇn lµ ®-íc. - Xoa s¸t: §©y lµ ®éng t¸c thªm ë ngoµi da, mét hay hai tay thao t¸c ®Òu ®-îc, tøc lµ lßng bµn tay ®Ó lªn vïng cã bÖnh, xoa s¸t 8 –9 lÇn lµ ®-îc. 4– 2: T¸c dông cña phÐp dùa theo kinh l¹c PhÐp dùa theo do thao t¸c trong ph¹m vi kinh l¹c cã thÓ trùc tiÕp thóc ®Èy tuÇn hoµn khÝ huyÕt. §ång thêi, do ë bæ t¶ kh¸c nhau, l¹i cã thÓ lµm thay ®æi t×nh h×nh ®i, ®Õn cña khÝ huyÕt ë trong kinh l¹c, c¸ch nµy cã thÓ t¨ng thªm t¸c dông bæ t¶ cña mÊy lo¹i thñ ph¸p phÝa tr-íc. PhÐp dùa theo khi dïng phèi hîp th× nã cã tÝnh chÊt bæ trî. NÕu dïng riªng nã th× còng cã hiÖu nghiÖm th«ng kinh l¹c, ho¹t khÝ huyÕt, døt ®au, ch÷a tª b¹i …Bëi v× trong dùa theo cã thñ ph¸p h-ng phÊn, cã thñ ph¸p øc chÕ. Tõ trong thñ ph¸p nhanh, chËm, nÆng, nhÑ kh¸c nhau l¹i cã thÓ sö dông b×nh nhô, ¸p phãng, lµ hai lo¹i thñ ph¸p cã tÝnh n¨ng c¶i biÕn . NÕu nh- thñ ph¸p thao t¸c chËm mµ nÆng sÏ cã thÓ ®em t¸c dông h-ng phÊn ®Õn lµm øc chÕ, ng-îc l¹i thñ ph¸p thao t¸c nhanh mµ nhÑ còng cã thÓ ®em theo t¸c dông øc chÕ biÕn lµm h-ng phÊn. §ã lµ v× ®èi lËp víi h-ng phÊn lµ øc chÕ, h-ng phÊn gi¶m yÕu th× còng l¹i biÕn thµnh øc chÕ. §©y lµ tÝnh thèng nhÊt cña hai mÆt ©m d-¬ng ®èi lËp nhau trong lý luËn ®«ng y. 4–3: øng dông cña phÐp dùa theo kinh l¹c. 15

PhÐp dùa theo kinh l¹c øng dông trªn l©m sµng chñ yÕu lµ c¨n cø vµo quan hÖ cña sù ph©n bè vµ tu©nf hµnh kinh l¹c, th-êng dïng vµo bÖnh phong thÊp vµ tª b¹i do c¬ n¨ng trë ng¹i vÒ mÆt sè lÇn thao t¸c vµ vïng thao t¸c, cÇn ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh bÖnh vµ ph¹m vi bÖnh, tiÕn hµnh dùa theo ë côc bé hoÆc dùa theo trªn toµn th©n, lÊy tõ 5 –8 – 9 lÇn, hoÆc l¹i nhiÒu h¬n mét Ýt cho thÝch hîp kÕt hîp c¸c thñ ph¸p cÇn kÕt hîp víi bÖnh t×nh mµ chän tuyÓn, còng kh«ng ph¶i lµ ®em toµn bé phÐp dùa theo kinh l¹c dung lªn. Møc nÆng, nhÑ, nhanh, chËm cña thñ ph¸p dùa theo còng cÇn ph¶i c¨n cø vµo bÖnh thÕ cña ng-êi bÖnh n¨ng, nhÑ,cò, míi, vµ kÕt hîp víi thÓ chÊt khoÎ yÕu, gÇy , bÐo, linh ho¹t n¾m lÊy, tù m×nh cã thÓ ®¹t ®Õn dù c¶m kÕt qu¶ chuq· cña phÐp dùa theo kinh l¹c. TiÕt 5 – Ngò hµnh liªn dông ph¸p ( phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh). Ngò hµnh lµ méc, ho¶, thæ, kim, thuû. Quan hÖ ngò hµnh t-¬ng hç lµ t-¬ng sinh, t-¬ng kh¾c, t-¬ng thõa, t-¬ng vò. Theo ngò hµnh së thuéc cña ngò t¹ng ( can vµ ®¶m thuéc méc, t©m vµ tiÓu tr-êng thuéc ho¶ , tú vµ vÞ thuéc thæ, phÕ vµ ®¹i tr-êng thuéc kim, thËn vµ bµng quang thuéc thuû ), ngò t¹ng së chñ ( can chñ g©n, thËn chñ x-¬ng, t©m chñ huyÕt, phÕ chñ khÝ, tú chñ c¬ b¾p ), tËp hîp thµnh quan hÖ hç t-¬ng chØnh thÓ, cïng víi vïng ë néi t¹ng bªn trong lµ nhÊt trÝ. T©m phÕ ë trªn, nhÊt trÝ víi khÝ huyÕt ë tÇng n«ng cña chi thÓ. Can thËn ë d-íi, nhÊt trÝ víi g©n x-¬ng ë tÇng s©u cña chi thÓ. Tú vÞ ë gi÷a, nhÊt trÝ víi c¬ b¾p ë khÝ huyÕt kho¶ng gi÷a g©n x-¬ng. Ngò hµnh liªn dông ph¸p lµ dùa theo ®óng lý luËn kÓ trªn, chia lµm: 5 – 1: Tªn gäi cña n¨m loai thñ ph¸p. Tªn gäi cña 5 lo¹i thñ ph¸p lµ: a). ¸p phãng ë x-¬ng ( cèt ¸p phßng ) b). Rung rÈy ë g©n ( c©n chÊn chiªn ) c). Nhô tr¸i ph¶i ë c¬ b¾p ( c¬ nhô t¶ h÷u nhô ) d). Xoa ®Èy ë m¹ch m¸u ( huyÕt m¹ch ma th«i ) ®). ChÊm gâ ë da ( b× phu ®iÓm t¶ ) V× n¨m lo¹i thñ ph¸p nµy lµ phèi hîp n¨m lo¹i du huyÖt tØnh, huúnh, du, kinh, hîp thao t¸c liªn tôc cho nªn gäi lµ ngò hµnh liªn dông ph¸p. 5 –2: Thø tù thao t¸c nguc hµnh liªn dông ph¸p C¨n cø vµo sù kh¸c nhau vÒ n«ng s©u cña khÝ huyÕt, g©n x-¬ng, c¬ b¾p, tËp hîp l¹i thµnh quan hÖ t-¬ng hç chØnh thÓ, vµ kÕt hîp víi ph-¬ng h-íng tuÇn hµnh cña thñ tóc ©m d-¬ng kinh, ®ªm mét thñ ph¸p nµy chia thµnh thø tù tr-íc sau tiÕn hµnh thao t¸c. Do thñ ©m d-¬ng kinh xu thÕ tuÇn hµnh lµ tõ trªn ®i.xuèng ( thñ kinh giao víi tóc kinh ). Thø tù cña thñ ph¸p lµ : ChÊm gâ, xoa ®¶y, ¸p phãng ( Ên nh¶ ), rung rÈy, b×nh nhô tr¸i ph¶i. Tóc d-¬ng kinh vµ ©m kinh cã xu thÕ tuÇn hµnh lµ tõ d-íi ®i lªn ( tóc kinh giao víi thñ kinh ), thø tù cña thñ ph¸p lµ: ¸p phãng ( Ên nh¶ ), rung rÈy, chÊm gâ, xoa ®¶y, b×nh nhô ph¶i tr¸i. Nh©m m¹ch vµ ®éc m¹ch tuÇn hµnh ®Òu lµ tõ d-íi lªn trªn, thø tù cña thñ ph¸p gièng nh- ë tóc kinh. 5 – 3: Thao t¸c cô thÓ vµ lý luËn cña ngò hµnh liªn dông ph¸p a. ChÊm gâ ( ®iÓm ®¨ ): Thao t¸c chÊm gâ lµ tiÕp xóc víi da dÎ cña huyÖt vÞ, thuéc vÒ phÕ, phÕ lµ kinh chñ khÝ. Qu¸ tr×nh cña thñ ph¸p lµ: Mét ngãn gi÷a tay tiÕn hµnh chÊm gâ ë vïng huyÖt chñ ®· chon, ngãn gi÷a tay kia Ên ¸p ngay vµ ®Ó nguyªn kh«ng ®éng ë huyÖt phèi phîp lµ kim huyÖt trong ph¹m vi kinh m¹ch, lµm phèi hîp víi huyÖt chñ ®Ó t¨ng m¹ch t¸c dông cña chÊm gâ, cã gièng nh- chÊm gâ ë ®o¹n ng¾n t¾c cña phÕ m¹ch ( tay kinh n©ng lªn cña chÊm gâ ) nhÊt lo¹t ®ªï lµm 100 lÇn. 16

b. Xoa ®Èy ( ma th«i ): Thao t¸c cña xoa ®Èy lµ tiÕp xóc víi huyÕt m¹ch cña huyÖt vÞ, thuéc vÒ t©m, t©m lµ ho¶. Qu¸ tr×nh thñ ph¸p lµ : lßng bµn tay cña mét tay, hoÆc c¹nh nghiªng cña gèc ngãn c¸i tay ®Ó ë vïng huyÖt chñ ®· chon, xoa ®Èy ®i vµ l¹i thuËn theo ®-êng kinh mét lÇn, tay kia ¸p gi÷ ngay vµ ®Ó nguyªn kh«ng ®éng ë huyÖt phèi hîp lµ ho¶ huyÖt trªn bµn kinh, lam cho t¸c dông phèi hîp víi chñ huyÖt ®Ó t¨ng c-êng t¸c dông cña xoa ®Èy. Ph¹m vi xoa ®Èy v-ît qu¸ huyÖt vÞ ( tøc lµ huyÖt vÞ ë hai mÆt trªn vµ d-íi cña kinh l¹c ), cã tùa nh- t©m m¹ch ph﮹i mµ t¸n, mçi huyÖt xoa ®Èy tÊt c¶ lµ 100 lÇn. c. Ên nh¶ ë x-¬ng ( cèt ¸p phãng ) : Thao t¸c Ên nh¶ lµ Ên sê thÊy ®Õn vïng x-¬ng ( gi¶ sö nh- ë vïng bông gÆp khi -íc chõng ph¶i Ên nh¶, Ên nÆng c¶m thÊy ®Õn tèt, tøc lµ Ên nÆng ( Ên nÆng khã chÞu th× gi¶m bít søc Ên ), thuéc vÒ thËn, thËn lµ thuû. Qu¸ tr×nh thñ ph¸p lµ : ngãn gi÷a cña mét tay cña huyÖt chñ ¸p s©u xuèng ®Õn tíi vïng x-¬ng, sau ®ã tõ tõ h¬i nh¶ tíi vïng g©n. Mét Ên mét nh¶ lµ mét lÇn. Thñ ph¸p chËm mµ nÆng, cã thÓ nhÊt lo¹t chØ nhÊn nh¶ n¨m b¶y lÇn lµ ®-îc, nhÊn nh¶ ë vïng s©u, ®éng t¸c l¹i chËm, cã tùa nh- m¹ch cña thËn ch×m mµ mÒm (chÇm nhi nhuyÔn ). Cïng lóc víi nhÊn nh¶, ngãn gi÷a cña tay kia nhanh chãng Ên ®Ó nguyªn ë thuû huyÖt cña b¶n kinh lµm cho huyÖt phèi hîp t¨ng c-êng t¸c dông cña nhÊn nh¶. d. Rung rÈy ( chÊn chiÕn ): PhÐp nµy lµ Ên sê ë vïng g©n, thuéc can, can lµ méc. Qu¸ tr×nh thñ ph¸p lµ : ngãn tay gi÷a cña mét tay lµm rung r¶y ë huyÖt chñ. Tr-íc hÕt lµm cho l¾c 7 – 9 lÇn. Mçi lÇn l¾c rung rÈy mét, hai xong h¬i ngõng råi l¹i lµm nh- tr-íc ( tøc lµ l¾c vµ rung kÕt hîp l¹i ), kÕ ®ã lµ rung rÈy ( tøc lµ ngãn gi÷a ë trªn huyÖt vÞ liªn tôc rung ®éng ) tõ 70 – 90 lÇn. Rung l¾c hoÆc rung rÈy ®Òu cÇn cã chøa trong ®ã tÝnh chÊt n¶y ®éng ( ®µn ®«ng ), cã gièng nh- m¹ch cña can lµ huyÕt tr-êng ( c¨ng nh- gi©y ®µn dµi ). Cïng lóc víi rung rÈy ngãn gi÷a cña tay kia nhanh chãng Ên gi÷ nguyªn ë lo¹i huyÖt méc cña b¶n kinh, lµ huyÖt phèi hîp ®Ó t¨ng c-êng rung rÈy ë chñ huyÖt. e. T¶ h÷u b×nh nhô : Day ngang b»ng tr¸i ph¶i thao t¸c b×nh nhô tr¸i ph¶i lµ tiÕp xóc ë c¬ b¾p, thuéc vÒ tú, tú lµ phæi. Qu¸ tr×nh cña thñ ph¸p lµ: ngãn gi÷a cña mét tay ë huyÖt chñ lµm chÝnh nhô, xoay nhô mçi chç 100 lÇn, nhô kh«ng nÆng kh«ng nhÑ vµ cÇn ph¶i ®Òu, cã tùa nh- m¹ch cña tú lµ hoµ ho·n, ®èi víi bÖnh viªm m·n tÝnh ®-êng ruét th× rÊt tèt. NÕu nh- bÖnh phong thÊp hoÆc ®au thÇn kinh, cã thÓ lµm nhô nhÑ bít ®i vµ nhô h¬i nÆng ( v× nhô nhÑ vµ nhô nÆng cã ph©n biÖt ). Nhô bíi nhÑ, lµ c¬ b¾p li\\\\ huyÖt m¹ch ( nhô ch©m ), ®©y lµ ©m gióp cho d-¬ng. nhô h¬i nÆng, lµ c¬ b¾p liÒn g©n x-¬ng ( nhô cøng ) ®©y lµ d-¬ng gióp ©m, cã thÓ døt ®au, cã thÓ xóc tiÕn kh«i phóc c¬ n¨ng. ( Chó thªm ): Ngò hµnh liªn dông ph¸p lÊy n¨m lo¹i huyÖt tØnh, húnh du, kinh, hîp, lµm c¬ së phèi hîp huyÖt chän lÊy huyÖt chÝnh tiÕn hµnh n¨m lo¹i thñ ph¸p (xem trªn ). ©m kinh, tØnh huyÖt lµ méc, méc sinh ho¶ ( huúnh ), ho¶ sinh thæ ( du ), thæ sinh kim ( kinh ), kim sinh thuû ( hîp ). D-¬ng kinh, tØnh huyÖt lµ kim, kim sinh thuû ( huúnh ), thuû sinh méc ( du ), méc sinh ho¶ ( kinh ), ho¶ sinh thæ ( hîp ). N¨m lo¹i thñ ph¸p vµ n¨m lo¹i du huyÖt cña tø chi ( chØ n¨m lo¹i du huyÖt cña mét ®-êng kinh ), hç t-îng phèi hîp nhau gäi lµ ngò hµnh liªn dông ph¸p, nÕu nhë côc bé chän hai huyÖt vÞ ( kh«ng phèi hîp ngò du huyÖt ) th× chØ gäi lµ n¨m lo¹i thñ ph¸p. 5 – 4: TØnh, huúnh, du, kinh, hîp. M-êi hai kinh m¹ch cã liªn hÖ víi ngò t¹ng lôc phñ. C¸c t¹ng phñ cã quan hÖ t-¬ng hç cña ngò hµnh lµ t-¬ng sinh, t-¬ng kh¾c, t-¬ng thõa, t-¬ng vò. Mçi mét 17

kinh m¹ch ®Òu cã ngò du huyÖt lµ tØnh, huúnh, du, kinh, hîp. Ph©n bè cña ngò du huyÖt lµ: ©m kinh vµ d-¬ng kinh cña tay thï tõ bµn tay xÕp hµng lªn ®Õn khuûu tay , ©m kinh vµ d-¬ng kinh cña ch©n th× xÕp hµng tõ bµn ch©n lªn ®Õn ®Çu gèi. Sù xÕp ®Æt vµ ph©n vè cña ngò du huyÖt nµy râ rµng lµ quan hÖ hç t-¬ng gi÷a t¹ng khÝ cña mét kinh víi t¹ng khÝ cña bèn kinh, tØnh, huúnh, du, kinh, hîp ë nh÷ng n¬i vïng cña kinh m¹c ©m d-¬ng lµ nhÊt trÝ, nh- theo ngò hµnh th× cã ph©n biÖt. V× thÕ, d-¬ng kinh cña thñ tóc, tØnh lµ kim: ©m kinh cña thñ tóc, tØnh lµ méc. D-¬ng kinh tØnh kim tõ bµn tay lªn khöu tay, tõ bµn ch©n lªn ®Çu gèi: kim sinh thuû, thuû sinh méc, méc sinh ho¶, ho¶ sinh thæ. ¢m kinh tØnh méc tõ bµn tay lªn khöu tõ bµn ch©n lªn ®Çu gèi; méc sinh ho¶, ho¶ sinh thæ, thæ sinh kim, kim sinh thuû. Sù xÕp ®Æt cña d-¬ng tØnh kim vµ ©m tØnh méc, cïng víi sù tuÇn hµnh cña 12 kinh m¹ch tõ khëi ®Õn chØ lµ nhÊt trÝ. Theo phÕ thuéc kim, khÝ huyÕt tuÇn hµnh xuÊt ë thñ th¸i ©m phÕ. Theo can thuéc méc, khÝ huyÕt tuÇn hµnh tèi hËu cña mét kinh lµ tóc quyÕt ©m can. §ã còng lµ tØnh, huúnh, du, kinh, hîp ë mçi kinh lÊy ngò hµnh lµm c¨n cø lý luËn chñ yÕu ®Ó s¾p xÕp. TiÕt 6 – C¸c thñ ph¸p bæ trî kh¸c Thñ ph¸p bæ trî trong ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p lµ chñ ph¸p cã tÝnh chÊt bæ trî mµ ë trªn mÊy lo¹i thñ ph¸p cã mét phÝa côc bé nµo ®ã kh«ng ®ñ. Ph©n ra c¸c mÆt: Vïng ®Çu, vïng l-ng, vïng bông, tø chi,, huyÖt vÞ. §©y còng lµ tÝnh n¨ng vµ ph-¬ng ph¸p, tr×nh bÇy riªng nh- sau: 6 –1 PhÐp ®Èy xoay ë vïng ®Çu (®Çu bé th«i vËn ph¸p ). Khi ®Èy xoay ë vïng ®Çu, tr-íc hÕt nãi ®Ó ng-êi bÖnh ngåi ngay ng¾n, thÇy thuèc lÊy hai tay Ên ë hai bªn vïng tãc mai cña ng-êi bÖnh, l¹i ®em hai ngãn tay c¸i tõ chç gi÷a hai l«ng mµy ng-êi bÖnh thay ®æi nhau ®Èy lªn 24 lÇn, kÕ ®ã tõ phÝa trªn x-¬ng gå l«ng mµy ë trªn l«ng mµy, chia ra ®Èy sang hai bªn c¹nh chç tãc mai, qua mÐp trªn cña hai tai ®Õn x-¬ng chÈm vïng ®Çu rråi ®i xuèng chç huyÖt phong tr×. Khi ®Èy lªn, hai ®Çu nhän ngãn tay chÇu lªn, ®ång thêi ®éng t¸c ®Èy hai lÇn: §Èy sang ®Õn chç hai tãc mai, hai ®Çu nhän ngã tay chÇu vµo nhau, h-íng lªn ®Èy ®Õn hai gãc ®Çu phÝa sau huyÖt, ®Èy hai lÇn. L¹i tõ ®-êng gi÷a mÐp tãc, hai c¹nh ngãn tay c¸i hîp vµo nhau, ®Çu nhän ngãn tay chÇu lªn, hoÆc ®Çu nhän ngãn tay ®Ó ë da, ¸p lªn mét hµng ngang, tuú ¸p, tuú dêi vÞ trÝ, th¼ng ®Õn huyÖt B¸ch héi ¸p hai lÇn. Ph-¬ng ph¸p ®Èy xoay ë trªn cã thÓ ®Èy xoay mét sè lÇn. Søc tay nÆng, nhÑ, nhanh chËm th× lÊy c¶m nhËn cña ng-êi bÖnh thÊy tho¶i m¸i lµ võa. PhÐp nµy ®èi víi chøng ®©u ®Çu, mÖt ®Çu, khÝ ng-îc lªn, n«n möa , cã hiÖu qu¶. 6 –2 PhÐp ¸p theo vïng l-ng ( bèi bé tuÇn ¸p ph¸p ) PhÐp ¸p theo vïng l-ng lµ dïng ngãn tay c¸i ®Ó ë hai bªn mám gai ®èt s«ng lång ngùc ng-êi bÖnh, ®-êng thø nhÊt bªn c¹nh cña tóc th¸i d-¬ng bµng quang kinh ( c¸ch d-êng chÝnh gi÷a cét sèng b»ng bÒ ngang hai ngãn tay ) ®-êng thø hai ( c¸ch ®-êng chÝnh gi÷a cét sèng b»ng bÒ ngang 4 ngãn tay ), tõ trªn xuèng d-íi, tr-íc bªn ph¶i, sau bªn tr¸i, ¸p theo (thø tù ) trªn nhÑ mµ d-íi nÆng. KiÓu ®ã cã t¸c dông øc chÕ vµ dô ®¹o, ®èi víi c¸c chøng cã tÝnh x«ng lªn nh- nÊc, n«n möa, rÊt lµ hîp, lµ thñ ph¸p bæ trî cho bÖnh ë néi t¹ng nãi chung. Mçi ®-êng cã thÓ ¸p theo 8 – 9 lÇn. Sau khi ¸p xong ®-êng thø nhÊt vµ ®-êng thó hai, nªn cïng ¸p theo ë ®-êng gi÷a cét sèng (tøc lµ ®èc m¹ch ). Khi ¸p theo ë kinh tóc th¸i d-¬ng hai bªn, tõ trªn ngang víi ®èt sèng mét lång ngùc, xuíng d-íi chõng ®Õn ®èt sèng 6 – 7 lång ngùc. 6 –3 PhÐp rung rÈy ( chÊn chÕn ph¸p ) 18

PhÐp rung rÈy chia lµm rung rÈy vïng bông, rung rÈy huyÖt vÞ, rung rÈy khíp gèi, khíp vai. a- Rung rÈy vïng bông: Dïng lßng bµn tay ®Ó ë nh÷ng n¬i huyÖt Trung qu¶n, ThÇn khuyÕt, Quan nguyªn, trong khi ®ang Ên th× h¬i dïng lµm rung rÈy nhÑ nhÑ, cã dông døt ®au, rung rÈy mÊy phót lµ ®-îc. b- Rung rÈy huyÖt vÞ: Dïng ngãn tay gi÷a chÊn trªn huyÖt vÞ, ¸p nÆng xuèng s©u ë huyÖt vÞ, gi÷ dõng, lµm ®éng t¸c rung l¾c, ®èi víi ®au khíp do phong thÊp hoÆc ®¸u thÇn kinh, cã t¸c dông døt ®au. c- Rung rÈy khíp gèi vµ khíp vai: Dïng hai lßng bµn tay chô Ên t¹i khíp hai bªn khíp vai hoÆc khíp gèi, sau khi Ên trªn ®ã mÊy phót, hai tay ®ång thêi l¾c ®éng rung rÈy. PhÐp nµy tuy lµ thñ ph¸p côc bé, nh-ng ®óng lµ cã hiÖu qu¶ ho¹t huyÕt døt ®au. 6 – 4: PhÐp l¾c vÇn tø chi ( tø chi giao vËn ph¸p ) PhÐp l¾c vÇn tø chi dïng ë tø chi. NÕu vËn dông thñ ph¸p ë chi trªn, mét lo¹i lµ lÊy mét tay n¾n kh-ûu tay ng-êi bÖnh, mét tay gi÷ cæ tay, lµm cho ng-êi bÖnh cã ®éng t¸c gËp kh-ûu vµ duçi kh-ûu, lµm ®i lµm l¹i mét sè lÇn. Mét lo¹i thñ ph¸p n÷a lµ, lÊy mét tay Ên ë khíp vai cña ng-êi bÖnh, ngãn tay c¸i ë chç huyÖt Nhu du, ngãn tay gi÷a ¸p ë chç huyÖt V©n m«n, tøc lµ ngãn c¸i tay ë phÝa sau khíp vai, ngãn tay gi÷a ë phÝa tr-íc khíp vai, mét tay gi÷ cæ tay lµm cho n©ng lªn, kÕ ®ã lµ bu«ng xuèng, ®-a ra phÝa sau l-ng, hoÆc tõ tõ vËn ®éng thµnh vßng trßn, lµm tiÕp nhau 8 – 9 lÇn lµ ®-íc. L¹i nh-, thñ ph¸p ë chi d-íi, ®Ó mét tay ®Ëy lÊy vïng x-¬ng b¸nh chÌ, ngãn tay c¸i ë c¹nh ngoµi, ngãn trá vµ ngãn gi÷a ®Ó ë c¹nh trong, mét tay kia gi÷ bµn ch©n ng-êi bÖnh, lµm cho bµn ch©n cã ®éng t¸c gËp l¹i vµ duçi ra, vµ cã thÓ lµm ®éng t¸c xoay phÝa ngoµi mµ co duçi, xoay vÒ phÝa trong mµ co duçi, sè lÇn ®Òu 8 – 9 lÇn lµ võa. PhÐp vÇn l¾c tø chi, chñ yÕu lµ nh»m vµo chøng c¬ n¨ng v-íi vÝu, dïng th× cã hiÖu qu¶. 6 – 5: PhÐp ¸p huyÖt ( ¸p huyÖt ph¸p ) ph¸p ¸p huyÖt lµ lîi dông ngãn trá, ngãn gi÷a vµ ngãn c¸i cña mét tay hoÆc hai tay ®ång thêi ¸p ë 2 –3 huyÖt vÞ thÝch øng víi chóng. PhÐp nµy th-êng dïng ë vïng ®Çu. Khi ¸p huyÖt, ®Çu ngãn tay mÒn ra lµm ®éng t¸c nhô ¸p vµ rung rÈy mÊy phót. a) PhÐp ¸p huyÖt ®au phÝa tr-íc ®Çu, lÊy hai ngãn tay c¸i ¸p ë hai huyÖt: T¸n tróc, hai ngãn trá ¸p ë hai huyÖt §Çu duy, hai ngãn gi÷a ¸p ë huyÖt Th¸i d-¬ng hoÆc Ty tróc kh«ng. b) PhÐp ¸p huyÖt ®au bªn ®Çu: lÊy ngãn tay c¸i ¸p ë huyÖt th¸i d-¬ng hoÆc Ty tróc kh«ng, ngãn trá ¸p ë huyÖt ®Çu duy, ngãn tay gi÷a ¸p ë huyÖt suÊt cè. c) PhÐp ¸p huyÖt ®au phÝa sau ®Çu: hai ngãn tay c¸i ®Ó ngang nhau cïng ¸p vµo huyÖt Phong phñ, hai ngãn tay trá ¸p vµo huyÖt Phong tr×, hai ngãn tay gi÷a ¸p ë huyÖt Hoµn cèt. PhÐp nµy kh«ng h¹n chÕ ë c¸c huyÖt vïng ®Çu, ë c¸c vïng kh¸c nÕu khi dïng phÐp nµy cã hiÖu qu¶ còng cã thÓ sö dông. 6 – 6: PhÐp c¾t huyÖt ( thiÕt huyÖt ph¸p ) Kh«ng kÓ lµ kinh huyÖt hoÆc kú huyÖt, a thÞ huyÖt, ®Òu cã thÓ dïng phÐp c¾t huyÖt. Cô thÓ cña phÐp c¾t huyÖt lµ dïng mãng tay ngãn c¸i, ngãn trá hoÆc ngãn gi÷a c¾t ë trªn huyÖt vÞ. C¾t huyÖt vµ ¸p huyÖt kh¸c nhau, nhÊt ®Þnh cÇn chó ý vïng c¾. NÕu nh- dïng søc nÆng dÔ dµng c¾t ®øt ra trõ huyÖt vÞ vïng ®Çu, vïng tay ch©n ra, nhÊt lo¹t tèt nhÊt lµ c¨t c¸ch quÇn ¸o. Thñ ph¸p c¾t huyÖt nÆng hay nhÑ ph¶i c¨n cø t×nh h×nh tù thÊy cña ng-êi bÖnh mµ ®Þnh. PhÐp nµy cã hiÖu qu¶ døt ®au. NÕu 19

c¾t ë 12 tØnh huyÖt vµ huyÖt Nh©n trung, cã t¸c dông rÊt tèt trong cÊp cøu ®Õn tØnh n·o. 6 – 7: PhÐp rung l¾c ( ®Êu chÊn ph¸p ) PhÐp rung l¾c chia lµm hai lo¹i côc bé rung l¾c vµ toµn th©n rung l¾c. Th«ng qua rung l¾c ho¹t ®éng cña tæ chøc c¬ thÓ ®¹t ®Õn môc ®Ých th- kinh l¹c, ho¹t huyÕt m¹ch. Cã thÓ dïng vµo chøng c¬ n¨ng vËn ®éng v-íng ng¹i. PhÐp rung l¾c: dïng ë vïng ngãn tay, chi trªn, chi d-íi vµ ngãn ch©n. Khi lµm rung l¾c ë ngãn tay vµ ngãn ch©n, ng-êi thÇy thuèc dïng ngãn c¸i vµ ngãn trá cña mét tay kÑp lÊy tr-íc ®Çu ngãn tay hoÆc ngãn ch©n cña ng-êi bÖnh, rung l¾c lay ®éng lªn xuèng, lµm cho khíp bÞ rung l¾c ph¸t sinh ra ho¹t ®éng chÊn ®éng. Rung l¾c liªn tôc mét sè lÇn lµ ®-îc. Khi lµ rung l¾c ë chi trªn, ng-êi thÇy thuèc dïng hai tay chôm n¾m lÊy vïng khíp cæ tay cña ng-êi bÖnh, tøc lµ hai ngãn c¸i tay cïng dùa vµo phÝa mu bµn tay cña khíp c«t tay ng-êi bÖnh, c¸c ngãn cßn l¹i cïng hîp ë phÝa lßng bµn tay cña khíp cæ tay, sau ®ã dïng søc rung l¾c, lµm cho tÊt c¶ vïng c¸nh tay vµ khíp vai chÞu sù rung l¾c. rung l¾c liªn tôc chõng 5 – 10 lÇn. Khi lµm rung l¾c ë chi d-íi, mét tay ng-êi thÊy thuèc ®ì lÊy gãt ch©n ng-êi bÖnh, ngãn c¸i tay ë chç huyÖt ChiÕu h¶i phÝa d-íi m¾t c¸ trong ch©n, bèn ngãn cßn l¹i ®Ó ¬r phÝa d-íi m¾t c¸ ngoµi ch©n lµm cho ngãn trá ®óng vµo huyÖt Th©n m¹ch, mét tay cßn l¹i th× n¾m ë lßng bµn ch©n, ngãn c¸i tay ë chç huyÖt Dòng tuyÒn phÝa d-íi lßng bµn ch©n, bèn ngãn tay cßn l¹i ë chç mu bµn ch©n, lµm cho ngãn trá ë ®óng chç huyÖt Th¸i xung. Sau ®ã, tay n¾m lßng bµn ch©n dïng søc rung l¾c, tay ®ì gãt ch©n dïng søc cè ®Þnh ( gãi ®é rung l¾c lÊy mòi nhän bµn ch©n nh»m ®óng vÒ h-íng s-¬ng b¸nh chÌ ®Çu gèi ). C¸ch ®ã cã thÓ lµm cho toµn bé chi d-íi ph¸t sinh ho¹t ®éng rung l¾c. Rung l¾c liªn tôc chõng 5 – 10 lÇn. 6 –8 : PhÐp c¾t lay ( thÝt giao ph¸p ) Thao t¸c cña phÐp c¾t lay lµ ë vïng huyÖt vÞ méc vµ kim cña mçi ®-êng kinh trªn tay vµ ch©n. C¨n cø vµo lý luËn tuÇn hoµn khÝ huyÕt cña toµn th©n xuÊt ë phÕ kim vµ nhËp ë can méc, huyÖt kim vµ huyÖt méc cña mçi ®-êng kinh lµ mÊu chèt cña khÝ huyÕt tuµn hoµn t¹i chç ( chøng bÖnh cÊp tÝnh, th-êng th-êng ph¸t l¹nh m¸t ë ngãn ch©n, bëi v× nã lµ vïng chãt cuèi. Do ®ã khÝ huyÕt tuÇn hoµn trë ng¹i biÓu hiÖn rÊt râ ). Thñ ph¸p lµ ( c¾t ¸p gi÷ ë huyÖt vÞ, lµm l¾c n¾n ( giao nhô ), nªn gäi lµ thiÕt giao ph¸p ), mét tay lÊy ngãn tay c¾t gi÷ ë huyÖt vÞ, lµm vßng trßn nh- l¾c ( giao ), mét tay kia lÊy ngãn tay ¸p gi÷ ë huyÖt vÞ nhô ®Ó l¾c ngãn tay mét vßng trßn lµm mét lÇn, lµm tæ sè trªn d-íi 100 lÇn. Nã ®Òu cã ®ñ t¸c dông th«ng khíp ho¹t huyÕt. PhÐp nµy cã thÓ kÕt hîp víi c¸c thñ ph¸p kh¸c, thÝch hîp ë nh÷ng bÖnh s¸i cæ, bong g©n. 6 – 9: PhÐp vÐo huyÖt ( niÕt huyÖt ph¸p ) PhÐp vÐo huyÖt chñ yÕu lµ dïng ë nh÷ng vïng huyÖt vÞ cã thÓ vÐo c¬ b¾p. Thao t¸c lµ dïng ngãn c¸i vµ ngãn trá tay ®em vÐo da thÞt ë trªn huyÖt vÞ n©ng lªn råi bu«ng ra lµ 1 lÇn. NhÊt lo¹t lµ lµm 100 lÇn, cã t¸c dông tuyªn th«ng ho¹t huyÕt, cã thÓ dïng vµo bÖnh chøng m·n tÝnh. 6 – 10: PhÐp ®Èy ë cæ g¸y ( th«i c¶nh h¹ng ph¸p ) PhÐp ®Èy ë g¸y cæ; dïng mét ngãn tay c¸i hoÆc hai ngãn tay c¸i thay nhau ®Èy tõ huyÖt Phong phñ ®Õn huyÖt §¹i truú lµm mét lÇn, ®Èy tÊt c¶ lµ 18 lÇn; l¹i tõ huyÖt Phong tr× ®Õn huyÖt Kiªn tØnh còng 18 lÇn. 6 –11 : PhÐp ¸p ®éng m¹ch c¶nh g¶y ë Nh©n nghinh ( ¸p c¶nh ®éng m¹ch ®µn Nh©n nghinh ph¸p ) PhÐp ¸p ®éng m¹ch c¶nh g¶y ë Nh©n nghinh; nh-êng cho ng-êi bÖnh ngåi trªn mét ghÕ ®Èu vu«ng kh«ng cã chç tùa, ng-êi thµy thuèc ngåi ë phÝa sau cña ng-êi 20

bÖnh, dïng 4 ngãn tay cña bµn tay ph¶i ¸p ë chç ®éng m¹ch c¶nh cña ng-êi bÖnh, võa rung rÈy võa dêi tõ d-íi lÓntrªn, cã thÓ gièng nh- võa n©ng võa rung c¸i miÖng tói lµm cho vËt ë trong tói l¾ng ch×m xuèng, c¸ch nh- thÕ thao t¸c trë ®i trë l¹i 3 lÇn, kÕ ®ã dïng ngãn tay gi÷a ®Ó ë huyÖt Nh©n nghinh g¶y nh- g¶y ®µn 3 lÇn. Lµm ph-¬ng ph¸p nµy lien tôc 3 l-ît ( mçi l-ît 3 lÇn, tÊt c¶ lµ 9 lÇn ). Sau ®ã, 4 ngãn tay ë bµn tay tr¸i ®Ó ë bªn tr¸i cæ theo ®óng nh- ®· lµm ë bªn ph¶i lµm ®ñ 3 l-ît. 6 – 12 : PhÐp chèng ®ì ë l-ng ( kh¸ng bèi ph¸p ) PhÐp chèng ®ì ë l-ng ngãn gi÷a cña hai tay nhÊn nÆng ë huyÖt Kiªn tØnh, kÕ lµ nhÊn ë huyÖt Nhu du, ®ång thêi víi nhÊn huyÖt lµ lµm kÌm víi rung rÈy; KÕ lµ lÊy hai ngãn tay c¸i chèng ®Èy tõ bê mÐp trong cña x-¬ng b¶ vai trë xuèng ®Õn huyÖt c¸ch quan; Sau ®ã tõ huyÖt C¸ch du, C¸ch quan dïng hai lßng bµn tay chèng ®Èy trë xuèng ®Õn huyÖt ThËn du, TrÝ thÊt, ph¶i lµ ®æi thµnh søc cña n¾m tay ë chç hai bªn c¹nh huyÖt ChÝ thÊt nµy ¸p gi÷ rung rÈy tõ 3 –5 lÇn. Nh- thÕ lµ mét lÇn cña phÐp chèng ®ì ë l-ng. phÐp ®ã cã thÓ lµm 3 – 4 lÇn. 6 – 13 : PhÐp nhÊn cét sèng (¸p tÝch ph¸p ) PhÐp nhÊn cét sèng: Hai ngãn tay c¸i ghÐp l¹i, dïng ®Çu ngãn tay c¸i ®ã nhÊn tõng ®èt, tõng ®èt tõ huyÖt §¹i truú nhÊn xuèng, nhÊn ®Õn huyÖt Yªu D-¬ng quan (tøc lµ d-íi ®èt th¾t l-ng thø t- - L4 ) lµ mét lÇn . PhÐp nµy cã thÓ nhÊn 2 –4 lÇn dïng thÝch hîp víi ng-êi cao huyÕt ¸p. Mét phÐp nhÊn cét aèng kh¸c n÷a lµ: dïng hai ngãn tay c¸i nhÊn t¹i bê mÐp máng gai ®èt sèng th¾t l-ng bªn bÞ bÖnh cña n¹n nh©n, nh- chøng tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng,. Chç tho¸t vÞ th-êng ë vïng ®èt th¾t l-ng 3 – 4 (L3 – L4 ), khi nhÊn ë ®èt th¾t l-ng 3 – 4 ph¶i lµm lªn, xuèng, ®i l¹i, nhÊn nh- thÕ 10 lÇn. 6 – 14: PhÐp Ên gi÷ kÐo chia ( ¸n trÝ ph©n b¨ng ph¸p ) PhÐp Ên gi÷ kÐo chia : phÐp nµy chuyªn dïng ë chøng tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sè vïng th¾t l-ng, mét bµn tay ng-êi thÇy thuèc Ên ë vïng bÖnh bªn c¹nh phÝa d-íi ®èt sèng th¾t l-ng thø n¨m ( L5 ), mét tay kia Ên ë vïng bÖnh bªn c¹nh phÝa trªn mám gai ®èt sèng th¾t l-ng thø hai ( L2 ) hai bµn tay dïng søc Ên gi÷a ®ång thêi Ên lªn vµ Ên xuèng kÐo chia ra lµ mét lÇn. PhÐp nµy cã thÓ lµm 50 – 100 lÇn. 6 – 15: PhÐp n©ng lªn thßng xuèng ( cö suÊt ph¸p ) PhÐp n©ng lªn thßng xuèng: phÐp nµy chuyªn dïng vµo chøng tho¸t ®Üa ®Öm ®èt sèng th¨t l-ng. Nh-êng cho ng-êi bÖnh ngåi xæm phÝa tr-íc vµ b¶o ng-êi bÖnh ®-a hai tay lªn «m lÊy ®Çu thµnh t- thÕ cè ®Þnh, ng-êi thÇy thuèc tõ phÝa sau bÖnh nh©n dïng hai c¸nh tay luån qua d-íi n¸ch ng-êi bÖnh ®-a vÒ phÝa tr-íc, hai tay l¹i tõ phÝa tr-íc h-íng lªn cïng®¸p vµo vïng ®èt sèng cæ ng-êi bÖnh. Lóc nµy lµ thÊy thuèc gi÷ cho cè ®Þnh søc lùc vµ t- thÕ th¸i ®é toµn th©n, kÕ ®ã lµ r-ín m×nh ®øng lªn, ng-êi bÖnh còng theo ng-êi thÇy thuèc mµ ®-îc n©ng lªn, lóc giê phót v-¬ng ®øng n©ng lªn nµy, ph¶i nh¾c tr-íc cho ng-êi bÖnh gi÷ nguyªn t- thÕ lóc ngåi xæm, nh- thÕ sÏ lµm cho ng-êi bÖnh hai ch©n cao lªn khái mÆt ®Ê. Ng-êi thÇy thuèc tøc thêi tõ chç n©ng lªn biÕn lµm thâng xuèng. Qu¸ tr×nh n©ng lªn thâng xuèng cã thÓ liªn tôc lµm mét, hai lÇn. Trong qóa tr×nh n©ng lªn thâng xuèng nµy, vïng ®èt sèng th¾t l-ng ng-êi bÖnh h×nh thµnh qu¸ tr×nh l«i kÐo. Ng-êi bÖnh «m ®Çu cè ®Þnhvµ thÇy thuèc dïng søc cè ®Þnh n©ng lªn thâng xuèng, môc ®Ých lµ phãng døt ®èt cæ ng-êi bÖnh ph¸t sinh bong g©n. Ch-¬ng thø ba: Chý ý sù cè khi l©m sµng dïng ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p

21

TiÕt 1: Th¸i ®é cña ng-êi ®iÓm huyÖt LiÖu ph¸p ®iÓm huyÖt, tøc lµ kh«ng dïng thuèc nh-ng kh«ng dïng c«ng cô, mµ chØ dùa vµo ®«i tay cña ng-êi thÇy thuèc, còng vÉn ®¹t ®Õn môc ®Ých ch÷a bÖnh. Vïng ®iÓm huyÖt ë kh¾p toµn th©n. ®Òu thÝch øng víi tÊt c¶ c¸c ®èi t-îng nam, n÷, giµ, trÎ, thÓ chÊt tèt hoÆc xÊu, bÖnh cÊp tÝnh hoÆc bÖnh m·n tÝnh, bÖnh nhÑ hoÆc bÖnh nÆng. Nh-ng trªn l©m sµng cÇn ®èi ®·i cÈn thËn, kh«ng thÓ th« thiÓn. §èi víi ng-êi giµ th× ph¶i cã ý t«n träng, kÝnh nÓ. §èi víi trÎ em, th× cÇn cã lßng yªu mÕn ch¨m sãc,®ã lµ quan hÖ ®Õn t- thÕ thao t¸c vµ vÊn ®Ò tiÕp xóc vµo da thÞt. Ng-êi giµ th-êng cøng khíp, ho¹t ®éng co duçi c¶m thÊy khã kh¨n, trÎ em da dÎ l¹i rÊt non nít, ®Òu kh«ng nªn kÝch thÝch qu¸ nÆng. Ngoµi ra, ®èi víi nam, n÷ cÇn ph¶i ph©n biÖt. VÝ nh-: khi ®iÓm huyÖt vÞ ë vïng ngùc bông, nam giíi bá ¸o lé l«ng ë th©n thÓ kh«ng sî, mµ n÷ giíi bá ¸o lé th©n thÓ th× thÑn thïng. Bëi vËy, ë trong tÝnh h×nh ®ã ng-êi thÇy thuèc ph¶i rÊt cÈn thËn gi÷ g×n sao cho ph¶i víi ®¹o ®øc phÈm chÊt. TiÕt 2: C«ng t¸c chuÈn bÞ ®Ó ®iÓm huyÖt LiÖu ph¸p ®iÓm huyÖt tuy nhiªn lµ b»ng ®«i tay ®Ó ch÷a bÖnh, nh-ng tr-íc khi vµo viÖc còng cÇn ph¶i lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ. Ph¶i lu«n luyÖn tËp søc ngãn tay, tr-íc h¬n hÕt ngãn tay gi÷a cµng träng yÕu, nÕu nh- kh«ng tÝnh ®Õn viÖc luyÖn tËp tr-íc lóc l©m sµng rÊt khã kiªn tr× thêi gian c«ng t¸c. §ång thêi, khi thao t¸c kh«ng thµnh th¹o, ph-¬ng ph¸p bæ t¶ cña b×nh nhô tr¸i ph¶i còng khã n¾m ®-îc. Ph-¬ng ph¸p luyÖn tËp lµ: dïng ngãn tay gi÷a ®Ó ë trªn mét c¸i ¸o lãt mÒm ( g¸p dµy chõng h¬n mét thèn ), hoÆc ®em kh¨n mÆt, kh¨n vu«ng gÊp l¹i, tiÕn hµnh luyÖn tËp thñ ph¸p gièng nh- l©m sµng. Ngoµi ra mãng tay còng th-êng ph¶i c¾t, bëi v× ngãn tay dµi th× khi b×nh nhô hoÆc nhÊn nh¶ dÔ c¾t r¸ch da thÞt ng-êi bÖnh. Nh-ng mãng tay c¾t ng¾n qu¸, khi thao t¸c thñ ph¸p nÆng dÔ lµm xÐ nøt chç nèi mãng tay cña tù m×nh. Tr-íc khi ®iÓm huyÖt ph¶i röa s¹ch ®«i tay, ngµy nãng rÊt dÔ ta må h«i , l¹i cÇn ph¶i chuÈn bÞ mét Ýt bét ho¹t th¹ch ( phÊn r«m còng ®-îc ) ®Ó s½n khi thao t¸c r¾c bét ®ã lªn tiÖn cho thao t¸c thñ ph¸p. TiÕt 3: Chó ý sù cè khi ®iÓm huyÖt §Ó ph¸t huy t¸c dông ch÷a bÖnh cña ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p, l©m sµng chó ý mÊy ®iÓm sau: 3 – 1: Khi ng-êi bÖnh cã tr¹ng th¸i tinh thÇn cùc ®é c¨ng th¼ng hoÆc cùc ®é mÖt mái, ph¶i b¶o hä nghØ ng¬i 30 phót, lóc ®ã c¨ng th¼ng ®· ho·n gi¶i, hÕt mÖt mái, ®iÓm huyÖt míi thu ®-îc kÕt qu¶ tèt. 3 – 2 : Ng-êi bÖnh ë lóc tr-íc vµ sau b÷a ¨n , kh«ng thÓ dïng thñ ph¸p nÆng. Kh«ng thÕ th× dÔ dµng lµm cho ng-êi bÖnh quay vÒ mÖt mái. Sau b÷a ¨n mµ ®iÓm huyÖt, cÇn ph¶i c¸ch chõng 30 phót. 3 – 3 : Ng-êi bÖnh qu¸ ®ãi, qu¸ no, kh«ng ®iÓm huyÖt , kh«ng thÕ th× cã h¹i. 3 – 4 : Ng-êi bÖnh ®ang sî h·i, uÊt giËn, cÊm kÞ ®iÓm huyÖt 3 – 5 : Nãi chung ng-êi bÖnh ë ®-êng xa ®Õn (bao gåm ngåi xe, c-ìi xe, ®i bé ) cÇn nghØ ng¬i 15 phót míi ®iÓm huyÖt cho hä. GÆp khi cÊp cøu cã thÓ linh ho¹t vËn dông. TiÕt 4: Tiªu chuÈn lÊy huyÖt cña ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p C¸ch lÊy huyÖt cña ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p: cã thÓ dïng c¸ch lÊy huyÖt dïng phÐp ch©m cøu, nay ph©n ra nh- sau: Vïng ®Çu: Tõ mÐp tãc tr-íc tíi mÐp tãc sau lµ 12 thèn, tõ gi÷a hai l«ng mµy ®Õn mÐp tãc tr-íc lµ 3 thèn, tõ §¹i chuú ®Õn mÐp tãc sau 3 thèn, ®ã lµ tiªu chuyÓn 22

chiÒu däc cña ®Çu. Gi÷a hai huyÖt Hoµn cèt phÝa sau tai lµ 9 thèn, lÊy lµm tiªu chuÈn ngang cña vïng ®Çu. Vïng ngùc: Tõ Thiªn ®èt ®Õn Chiªn trung dµi 7 thèn 4 ph©n, lµ tiªu chuÈn ®o däc vïng ngùc. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®Çu ngùc chia lµm 8 thèn, ®ã lµ tiªu chuÈn ®o ngang cña vïng ngùc. Vïng bông trªn: Chç lâm ®Çu d-íi x-¬ng ngùc xuèng ®Õn gi÷a rèn chia lµm 8 thèn, lµ tiªu chuyÓn ®o däc tr-íc bông trªn. Vïng bông d-íi: Tõ gi÷a rèn ®Õn bê trªn x-¬ng mu mÐp m«ng chia lµm 5 thèn, ®ã lµ tiªu chuÈn lÊy ®Ó ®o däc bông d-íi. Vïng l-ng: LÊy ®èt sèng lµm tiªu chuÈn ®o däc vïng l-ng, ®o ngang th× lÊy bÒ ngang hai ngãn tay lµm kho¶ng c¸ch tÝnh tõ gi÷a cét sèng sang hai bªn lµ 1, 5 thèn. Tø chi gÊp khóc ngãn tay gi÷a ng-êi bÖnh, tõ ®Çu hai nÕp gÊp ngang cña ®èt gi÷a, c¸ch nhau lÊy ®ã tÝnh lµm 1 thèn,lµ tiªu chuÈn ®o däc ë tø chi. Trªn ®©y lµ nh÷ng vÝ dô vÒ tiªu chuÈn c¸ch ®o lÊy huyÖt, khi øng dông trªn l©m sµng ph¶i c¨n cø vµo thÓ chÊt ng-êi bÐo gÇy, th©n x¸c to nhá, cña ng-êi bÖnh mµ linh ho¹t vËn dông, ®· kh«ng rêi khái nguyªn t¾c cña phÐp ®o lÊy huyÖt l¹i còng kh«ng b¶o thñ gi¸o ®iÔu, nh- thÕ míi lµm cho lÊy ®-îc huyÖt rÊt lµ chÝnh x¸c.

Môc lôc

Thiªn h¹ Ch-¬ng thø nhÊt: BÖnh néi khoa 1234567891011-

B¸n th©n bÊt to¹I ( LiÖt Nöa ng-êi ) Chøng cao huyÕt ¸p ( can d-¬ng th-îng viÖm ) Chøng liÖt ( nuy chøng ) C¶m m¹o N«n möa Øa ch¶y m·n tÝnh ( tú thËn h- hµn ) BÖnh lÞ BÝ ®¹I tiÖn Di tinh LiÖt d-¬ng MÊt ngñ 23

1213141516171819202122232425262728-

Ho h¾ng ( viªm khÝ qu¶n ) §au ®Çu N·o rung l¾c ( n·o chÊn ®·ng ) Chãng mÆt ( huyÔn vËn ) Chøng håi hép §au d¹ dµy S-ên ngùc ®au ®ín ( viªm gan ) §au l-ng ®ïi ( thÇn kinh to¹ ®au ) Vai vµ c¸nh tay ®au §ïi vµ ®Çu gèi ®au L-ng trªn vµ lång ngùc ®au MÊt tiÕng TiÓu tiÖn nhiÒu lÇn §¸I dÇm T¹ng thao ( bÖnh is-t¬-ri ) §éng kinh Bµn tay vµ c¸nh tay tª b¹I ( thÇn kinh quay tª b¹I )

Ch-¬ng thø hai : BÖnh phô khoa 1- Kinh nguyÖt kh«ng ®Òu 2- Hµnh kinh ®au bông 3- BÕ kinh 4- B¨ng lËu huyÕt 5- N-íc h«i kh«ng døt 6- Cã mang n«n möa 7- DÊu hiÖu b¸o tr-íc cña s¶y thai Ch-¬ng thø ba : BÖnh trÎ em 1- TrÎ em ph¸p sèt 2- Thæ t¶ 3- TrÎ em tiªu ho¸ kÐm 4- TrÎ em bÞ sî h·I 5- Quai bÞ ( viªm tuyÕn mang tai ) 6- Ho gµ 7- TrÎ em b¹I liÖt 8- Chøng trÎ em l¾c ®Çu Ch-¬ng thø t- : BÖnh ngo¹I khoa 1- S-ng h¹ch ë cæ 2- Lßi dom 3- S¸n khÝ 4- Bong g©n 5- S¸I cæ 6- B-íu cæ 7- ¸p xe tiªm 8- Viªm ruét thõa 24

9- Viªm tæ chøc d-íi da 10DÞ øng mÈn ngøa Ch-¬ng thø n¨m : BÖnh ngò quan 1- Tai kªu 2- Viªm tai gi÷a m·n tÝnh 3- Nhät tai 4- §au r¨ng 5- Ch¶y m¸u mòi 6- §au häng 7- MiÖng, m¾t mÐo lÖch 8- MiÖng h¸ kh«ng ®-îc

Thiªn h¹

trÞ liÖu l©m sµng Ch-¬ng thø nhÊt : BÖnh néi khoa

1. B¸n th©n bÊt to¹I ( liÖt nöa ng-êi ) Nguyªn nh©n bÖnh : BÖnh nµy lµ di chøng sau tróng giã ( ch¶y m¸u n·o ), còng cã khi kÑt t¾c ®éng m¹ch n·o mµ g©y ra. Chøng tr¹ng : §Çu mÖt ®au ®Çu, m¾t hoa vµ cho¸ng, tai ï, miÖng m¾t mÐo lÖch, mét bªn tay ch©n liÖt. Chøng nÆng th× tiÕng nãi ngäng, bªn tay ch©n bÞ bÖnh kh«ng ho¹t ®éng ®-îc, n»m ë gi-êng kh«ng thÓ xoay lËt ®-îc, ®¹I tiÓu tiÖn kh«ng cÇm, còng cã khi bÝ kÕt. Chøng nhÑ tuy cã thÓ ho¹t ®éng ®-îc, nh-ng tay ch©n kh«ng theo ý nghÜ, ¨n uèng nhÊt lo¹t rÊt tèt, ®¹I tiÓu tiÖn b×nh th-êng, nh-ng còng cã khi hai ngµy míi ®I mét lÇn. C¸ch ch÷a: BÖnh nµy chñ yÕu lÊy ®IÒu lý kh«I phôc c¬ n¨ng tr-êng vÞ lµm chñ LÊy huyÖt: + T¶ Hîp cèc lµ cã thÓ thanh nhiÖt ë vïng ®Çu, còng cã thÓ thanh nhiÖt ë ®¹I tr-êng, th«ng lîi ®¹I tiÖn. + Bæ Tóc tam lý ®Ó døt n«n möa, hoµ khÝ nghÞch, dÉn vÞ khÝ ®I xuèng mµ t¨ng tiÕn ¨n uèng. Hai huyÖt ®ã lµ chñ huyÖt cña c¸ch ch÷a bªnh nµy. Mçi huyÖt lµm phÐp n¾n day ngang b»ng ( B×nh nhô ) vµ nhÊn nh¶ ( ¸p phãng ) mçi chç tõ 100 ®Õn 200 lÇn. Phèi huyÖt ë tø chi – t¶ Khóc ch×, bæ d-¬ng l¨ng tuyÒn, cã t¸c dông gióp ®ì c¬ thÓ kh«I phôc vµ thóc ®Èy c¬ n¨ng tr-êng vÞ. Vïng bông – t¶ Trung qu¶n ®Ó hoµ thuËn vÞ khÝ, bæ KhÝ h¶I ®Ó t¨ng tiÕn c¬ n¨ng. C¸ch phèi hîp huyÖt t-¬ng hç ®ã kh«ng nh÷ng ®IÒu lý ®-îc tr-êng vÞ, ®ång thêi còng thóc ®Èy kh«I phôc c¬ n¨ng vËn ho¸ cña chi thÓ. §Çu mÖt, thªm phÐp ®Èy xoay vïng ®Çu, ®Ó lµm tan phong nhiÖt ë vïng ®Çu. Tai ï, thªm phÐp ®IÓm ë Phong Tr×, dïng bæ ph¸p, ®Ó dÉn ho¶ 25

cña thiÕu d-¬ng ®I xuèng ( ®Ó b»ng víi ë d-íi ). C¸c huyÖt phèi hîp, mçi huyÖt lµm Ên day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi phÐp 100 lÇn. MiÖng m¾t mÐo lÖch, thªm ®IÓm c¸c huyÖt Gi¸p xa, §¹I th-¬ng, H¹ quan, Thõa t-¬ng. Chøng nhÑ th× c¾t huyÖt ( thiÕt huyÖt ph¸p ), chøng nÆng th× nhÊn nh¶ ( ¸p phãng ) 50 lÇn, thªm m¹nh kh«I phôc c«ng n¨ng côc bé. Nãi ngäng, th× thªm ®IÓm ë c¸c huyÖt Phong phñ, ¸n m«n, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi huyÖt tõ 50 ®Õn 100 lÇn, ®Ó trõ phong. Phèi hîp víi c¸c huyÖt ë Quan xung, Th«ng lý, Õ phong ®Ó gióp ®ì c¸I bÊt tóc cña c¸c huyÖt tr-íc. §¹I tiÓu tiÖn kh«ng b×nh th-êng, bæ LiÖt khuyÕt, ChiÕu h¶I ®Ó t- d-ìng ©m huyÕt, t¶ Thõa s¬n ®Ó thanh to¸n nhiÖt. Mçi huyÖt lµm n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi phÐp ®Òu 100 lÇn, ë tø chi ph¶I lµm kÌm phèi hîp víi phÐp dùa theo ®-êng kinh ( tuÇn ¸n Ph¸p ) nh- maI xoay ( th¸c niÖm ), ¸p Ên ( ¸p b¸ch ), xoa x¸t ( ma x¸t ). Thø tù ®IÓm huyÖt – tõ trªn xuèng d-íi , tr-íc ®Iªm bªn khoÎ, sau ®IÓm bªn bÖnh. KÕt qu¶ ch÷a Chøng nhÑ l¹I ch÷a ngay thêi kú ®Çu, ng-êi bÖnh cã sù ®IÒu d-ìng tèt, thu hiÖu qu¶ nhanh, thêi gian ch÷a ng¾n. BÖnh ®· kÐo dµI, thÕ bÖnh nÆng, mµ sinh khÝ ng-êi bÖnh l¹I b×nh th-êng, thu hiÖu qu¶ chËm, ch÷a khã khái. 2- Chøng cao huyÕt ¸p ( can d-¬ng th-îng viÖt ) Nguyªn nh©n bÖnh: Ng-êi bÞ bÖnhnµy th-êng vµo kho¶ng trªn 40 tuæi, nam n÷ ®Òu cã, ng-êi bÐo th× nhiÒu ng-êi gÇy th× Ýt. Do thËn thuû h- tæn, kh«ng thÓ tù d-ìng can méc, ®Ó can d-¬ng v-ît lªn, b×nh th-êng ®· dÔ sinh khÝ, gÆp sù kÝch thÝch tõ ngoµI vµo lµm cho tinh thÇn c¨ng th¼ng, l©u ngµy th× thµnh bÖnh nµy. Chøng tr¹ng: §Çu ®au, cho¸ng v¸ng, m¾t hoa, tai ï, b-íc ®I th× c¶m thÊy ®Çu nÆng, hoÆc kh«ng muèn ¨n uèng, ®¹I tiÖn kh« khan, chi d-íi mÒm mµ kh«ng cã søc. Ch÷a: Nãi chung t¶ d-¬ng t- ©m, gi¸ng vÞ khÝ ( cã thÓ gi¶m huyÕt ¸p ), b×nh can lîi ®¹I tiÖn lµm chñ. Tr-íc hÕt ®iÓm t¶ Hîp cèc tõ huyÖt Khóc tr× ®Õn huyÖt Hîp cèc ®Èy theo 36 lÇn ) ®Ó t¶ d-¬ng lîi ®¹I tiÖn l¹I bæ Néi quan ®Ó t- ©m, ®Èy xoay vïng ®Çu lµm 5-6 lÇn. T¶ B¸ch héi, §¹I chuú ( ®Èy theo tõ huyÖt Phong phñ ®Õn huyÖt §¹I chuú 36 lÇn ), l¹I lµm phÐp ¸p theo ë vïng l-ng 5 - 6 lÇn ). T¶ Trung qu¶n , bæ Quan nguyªn ®Ó t- ©m, gióp thªm lÊy n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ c¬ b¾p vïng bông, thóc cho nhu ®éng ®-êng ruèt tèt vµ ¶nh h-ëng ®éng m¹ch vïng bông chuyÓn ®éng hoµ hâan ®Ó ®IÒu chØnh c«ng n¨ng gan, d¹ dµy, lµm cho ®¹I tiÖn th«ng tho¸t, Bæ Tóc tam lý ( tõ Tóc tam lý ®Èy theo ®Õn huyÖt Gi¶I khª 81 lÇn ), T¶ Th¸I xung ( tõ Trung phong ®Èy theo ®Õn huyÖt Th¸I xung 36 lÇn ) ®Ó ®Ñp h·m c¸I thÕ cña can d-¬ng v-ît lªn lµm cho khÝ nghÞch ph¶I gi¸ng xuèng. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, vïng trªn thñ ph¸p nhÑ, vïng d-íi thñ ph¸p nÆng. (( Phô )) C¸c ph-¬ng vµ thñ ph¸p ®IÓm huyÖt cña chøng huyÕt ¸p cao. a)- Th¸i d-¬ng, Phong tr×, B¸ch néi, n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi phÐp 50 lÇn b)- §Èy xoay ë vïng ®Çu 4 lÇn c)- §Èy ë g¸y cæ ( xem thñ ph¸p bæ trî ) d)- ¸p ®éng m¹ch gi¶m g¶y ë Nh©n nghinh ba håi ( xem thñ ph¸p bæ trî ) ®)- ¸p theo ë vïng l-ng ( xem thñ ph¸p bé phËn ë tr-íc ) e)- Chèng ®ì ë l-ng ( xem thñ ph¸p bé phËn ë tr-íc ) g)- NhÊn cét sèng, lµm 2 lÇn ( xem thñ ph¸p bé phËn ë tr-íc ) 26

h)- §IÓm Néi quan, Hîp cèc, Trung qu¶n, Quan nguyªn, lµm c¸c phÐp n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi phÐp 50 lÇn, ( ®iÓm ë trung qu¶n nhÑ mµ chËm. ®iÓm ë Quan nguyªn nÆng mµ nhanh, ®Ó dÉn khÝ ®i xuèng ), T©m du, C¸ch du, Can du, Tú du, ThËn du, lµm phÐp n¾n day ngµng b»ng vµ phÐp nhÊn nh¶ 50 lÇn, Can du n¾n vßng trßn nhá, cÇn chËm mµ nÆng tay, huyÖt ThËn du tay l¹i nÆng Ýt h¬n, n¾n vßng trßn nhá mµ nhanh ), c¸c huyÖt Tóc tam lý, Tam ©m giao, Th¸i khª, lµm n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi phÐp ®Çu 50 lÇn, ba huyÖt nµy thñ ph¸p nÆng Ýt, cã thÓ thÊu dÉn huyÖt ¸p ®i xuèng ( nÕu ng-êi bÖnh t©m t¹ng, kh«ng cÇn dïng phÐp nÆng tay ) KÕt qu¶ ch÷a: BÖnh nhÑ, thêi gian ch-a l©u, rÊt dÔ ch÷a khái. BÖnh l©u dµi, chøng tr¹ng nÆng, sÏ rÊt khã ch÷a khái. BÖnh nµy cÇn kiªng thuèc hót, r-îu, vµ c¸c chÊt kÝch thÝch vµ lµm theo. Nªn tr¸nh c¸c nh©n tè kÝch thÝch tinh thÇn ¶nh h-ëng kh«ng tèt. 3. Chøng liÖt ( Nuy chøng ) Nguyªn nh©n bÖnh: Ham muèn mµ kh«ng ®-íc tho¶ lßng, l¹i thªm ho¹t ®éng tinh dôc qu¸ møc, hoÆc lµ ë chç thÊp Èm, hoÆc lµ ®ªm mïa h¹ nãng nùc n»m ngñ d-íi s-¬ng ngoµi trêi, hoÆc khi lµm mÖt l¹i gÆp nãng mµ kh¸t, ®Òu cã thÓ ph¸p sinh chøng liÖt. Chøng tr¹ng: Ph¸p bÖnh khÈn cÊp, toµn th©n kh«bg cã søc, da ë tri d-íi cã c¶m gi¸c tª d¹i, hai ch©n kh«ng ®øng trªn ®Êt ®-îc, hai ®ïi ho¹t ®éng co duçi kh«ng nh¹y, hoÆc mÊt n¨ng lùc ho¹t ®éng, nghiªm träng th× cã hiÖn t-îng ®¹i tiÓu tiÖn bÞ dõng hoÆc kh«ng cÇm. Ch÷a: BÖnh nµy lÊy bæ thËn lµm chÝnh, lÊy c¸c huyÖt Dòng tuyÒn ( bæ ), Th¸i khª ( bæ ), Th¸i uyªn ( bæ) §IÒu lý tr-êng vÞ, lÊy c¸c huyÖt Hîp cèc ( t¶ ), Tóc tam lý ( bæ ), Gi¶i khª ( bæ ), Thiªn khu ( bæ ). Thóc ®Èy kh«i phôc vïng n¨ng lùc co duçi cña chi d-íi, lÊy c¸c huyÖt Th©n du ( bæ ), Thø liªu ( bæ ), Uû trung ( bæ ), Hoµn khiªu ( bæ ), D-¬ng l¨ng tuyÒn ( bæ ), Kh©u kh- ( bæ ), kÌm lµm cho thªm c¸c thñ ph¸p nhÑ mµ chËm, mçi huyÖt dïng c¸c phÐp n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ , chÊm gâ ë da ®Òu 50 ®Õn 100 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt : Tõ trªn xuèng d-íi, theo ®óng nh- thÕ (theo trong bµi )

mµ ®iÓm huyÖt.

KÕt qu¶ ch÷a: BÖnh míi dÔ ch÷a, bÖnh l©u rÊt khã trÞ, th-êng th× tõ 1 ®Õn 3 th¸ng cã thÓ ch÷a khái. Ghi thªm : Chi d-íi kh«ng thÓ ho¹t ®éng, §«ng y gäi lµ h¹ nuy, còng gäi lµ triÖt t¶n. HiÖn nay khoa häc l©m sµng khiÓm tra nã thuéc vÒ thÇn kinh trung khu, còng cã thuéc vÒ ®Çu chèt thÇn kinh. Trung khu lµ lo¹I viªm thÇn kinh ®èt sèng, §Çu chãp thÇn kinh lµ laäi viªm ®Çu chãp thÇn kinh. Viªm thÇn kinh tuû sèng th× ch÷a rÊt khã kh¨n. 4. C¶m m¹o : Nguyªn nh©n bÖnh : Do khÝ hËu ®ét nhiªn biÕn ho¸, hoÆc cë ¸o ë ®ªm ngoµi s-¬ng, l¹i thªm ng-êi bÖnh lóc b×nh th-êng th©n thÓ kh«ng ®-îc khoÎ l¾m, bÞ c¶m phong hµm mµ thµnh. Chøng tr¹ng: §au ®Çu, ph¸p sèt, cã khi sî l¹nh, mòi t¾c kh«ng th«ng hoÆc ch¶y n-íc trong, sî giã, ho h¾ng, h¾t h¬I, th©n thÓ ®au ®ín, th©n nhiÖt t¨ng cao. 27

Ch÷a: LÊy viÖc lµm ra må h«I ®Ó h¹ sèt lµ chñ, T¶ Hîp cèc LiÖt khuyÕt cã thÓ thanh nhiÖt tho¸i biÓu ( giÈm sèt lïi chøng ë biÓu ), cã t¸c dông døt ®©u ®ín, ra må h«I, cã ch÷a ®-îc chøng ®au ®Çu, t¾c mòi, ph¸p sè, sî giã. Bæ huyÖt phong tr× ®Ó dÉn ho¶ cña ThiÕu d-¬ng kinh ®i xuèng, cã thÓ døt chøng nãng rÐt qua l¹i, ( tøc lµ mét c¬n sèt l¹nh, mét c¬n ph¸t sèt ), Bæ Tóc tam lý cã thÓ dÉn nhiÖt cña d-¬ng minh gi¸ng xuèng. Víi sè huyÖt kÓ trªn phèi hîp víi nhau, l¹i cã søc thanh nhiÖt gi¶i biÓu rÊt m¹nh. NÕu nh- sèt nÆng ( bÞ lµ ph¸t sèt ngay, lµ khª l-u nhiÖt ), gia t¶ huyÖt §¹i chuú, cã thÓ thanh nhiÖt ë mäi kinh d-¬ng, NÕu cã phôc tµ trong ( tr-íc giê ngä lui c¬n nãng, sau giê ngä l¹i nãng nh- ®èt ) th× t¶ Héi quan. Ng-êi cã ©m h- ( lßng bµn tay, bµn ch©n nãng ), th× bæ Héi quan, tam ©m giao. NÕu D-¬ng minh thùc nhiÖt ( ph¸t sèt, ra må h«I mµ kh«ng gi¶I), t¶ huyÖt Héi ®×nh; Néi nhiÖt thÞnh ( ph¸t sèt mµ kh¸t, hoÆc cã ®au häng, s-ng m¸, ph©n kh«, n-íc tiÓu vµng ), thªm bæ huyÖt T¸i khª, cã søc ®¹i bæ thËn ©m, dÉn thuû chÕ ho¶ vµ phèi hîp víi Héi ®×nh ®Ó t¶ thùc nhiÖt ë D-¬ng minh, ph¸p huy kÕt qØa ch÷a sÏ rÊt râ rÖt, VÞ tr-êng nÕu kh«ng th- hoÆc vïng bông cã c¶m gi¸c ®au ®ín, gia t¶ ë Trung qu¶n (hoµ vÞ khÝ ), bæ Thiªn khu, thªm viÖc lµm phÐp l¾c rung vïng bông, thªm t¸c dông m¹nh ë kho¶ng gi÷a ®¹I tr-êng vµ vÞ Bæ khÝ h¶I, kh«I phôc c¬ n¨ng cña tr-êng vÞ, NÕu nh- trong qu¸ tr×nh kh«I phôc cho ng-êi thËn h- hoÆc khÝ h- thªm bæ huyÕt Th¸I uyªn, ¢m h- nhiÖt dÉn ®Õn tinh thÇn vµ giÊc ngñ kh«ng yªn gia væ huyÖt Quan nguyªn, Tam ©m giao, Méi huyÖt ®Òu dïng phÐp n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ lµ 100 lÇn,NhÊt lo¹t th-¬ng phong c¶m m¹o, mçi huyÖt riªng gia phÐp chÊm gâ ë da 100 lÇn, Ho h¾ng nÆng, phÕ cã phong nhiÖt th× t¶ ë phong phñ, Khi ®IÓm huyÖt ®¹I chuú mµ sî kh«ng hiÖu, cã thÓ ;µm t¶ ph¸p thªm ë huyÖt §¹o d¹o, vµ nªn tõ hai huyÖt ®ã lÊy ë hai bªn ( tøc lµ ë kinh th¸I d-¬ng bµng quang ) xuèng chõng mÊy ®èt l-ng d-íi, C¶m m¹o l©u ngµy kh«ng khoit hoÆc ng-êi vèn yÕu mµ c¶m m¹o, th× ngoµI viÖc ®IÓm huyÖt ë Hîp cèc, LiÖt khuyÕt, Phong tr× ra, nªn thªm bæ.ë huyÖt Néi quan. Thø tù ®IÓm huyÖt: Nh- ®· kÓ ë trªn KÕt qu¶ ch÷a: BÖnh nhÑ th× tõ 1-3 lÇn lµ khái. Phô ( 1 ) – TrÎ em c¶m m¹o, khi th©n nhiÖt tõ 38 – 38,5 ®é C, cÇn t¶ Hîp cèc, bæ Tóc tam lý, nhÊt lo¹t mét lÇn lµ khái. NÕu khi th©n nhiÖt trªn d-íi 40 ®é C, th× ë mçi huyÖt mçi phÐp ®Òu ®IÓm 200 lÇn, cø c¸ch hai giê ®ång hå l¹I ch÷a mét lÇn, liªn tôc ®IÓm huyÖt 2 – 3 lÇn, th©n nhiÖt cã thÓ gi¶m xuèng, trong vßng 24 giê, th©n nhiÖt trë l¹I b×nh th-êng vµ khái bÖnh. (2) - Ng-êi lín c¶m m¹o møc nhÑ ,®IÓm mét lÇn ë huyÖt Hîp cèc theo t¶ ph¸p th× cã thÓ khái . (3) - Ng-êi lín c¶m m¹o ph¸t trªn d-íi 39 ®é C, hoÆc theo giêi ®ång håi ®iÓm huyÖt mét lÇn, sau khi ®IÓm 3 – 5 lÇn nèi nhau nh- kho¶ng c¸ch trªn, th©n nhiÖt cã thÓ rót xuèng. 5. N«n möa Nguyªn nh©n bÖnh: Th-¬ng thùc bÞ l¹nh, vµ kiªm c¶ ®au vïng d¹ dayg, ph¸t lµm c¬n cÊp tÝnh, lµ thùc chøng ( lµ lo¹I viªm d¹ dµy cÊp tÝnh ), B×nh th-êng tiªu ho¸ kh«ng tèt, trong d¹ dµy cã thøc ¨n ®äng dõng, gÆp khi tÝnh t×nh kh«ng vui s-íng mµ dÉ ®Õn ph¸t lµm m·n tÝnh, gäi lµ h- chøng. Chøng tr¹ng: 28

Vïng d¹ dµy bøt røt mµ ®au ®ín, n«n möa, gÊp, trong miÖng kh¸t, n«n ra n-íc chua, -a l¹nh sî nãng, m¹ch to ( hång ) mµ nhanh ( s¸c ), lµ thùc chøng. Tø chi l¹nh, kh«ng thÊy kh¸t n-íc, n«n möa tõ tõ, sè ngµy bÖnh ( nhÊt kú ) kÐo dµI, n«n möa sau khi ¨n uèng, tinh thÇn mÖt mái hÕt møc, m¹ch t-îng kh«ng cã søc, lµ chøng h-. Tãm l¹I, biÕt luËn lµ n«n möa cÊp tÝnh hay m·n tÝnh, uèng thuèc còng dÔ n«n ra, khã ph¸p huy hÕt t¸c dông, nh-ng mµ ®IÓm huyÖt th× l¹I rÊt tèt. C¸ch ch÷a: Tr-íc hÕt lµm phÐp ¸p theo ë vïng l-ng ( bèi bé tuÇn ¸p ph¸p ), §Ó øc chÕ khÝ, th-îng nghÞch vÞ, ®IÓm ë huyÖt Néi quan, chÊn lµ cÊp, dïng t¶ ph¸p ®Ó thanh trõ nhiÖt ë trong, víi m·n tÝnh , dïng bæ ph¸p ®Ó gióp cho chÝnh khÝ trõ tµ khÝ, cã thÓ gi¶I ®-îc sù ®Çy tøc ë gi÷a d¹ dµy vµ ngùc. NÕu do n«n möa mµ dÉn ®Õn ®Çu ãc mê mÖt qu¸ l¾m, th× thªm phÐp ®Èy xoay ë vïng ®Çu, ph¶I sö dông phÐp nµy tr-íc khi dïng phÐp ¸p theo ë l-ng ). T¶ trung qu¶n, bæ khÝ h¶I, cã thÓ th«ng sî sù tÝnh trÖ ë gi÷a d¹ dµy vµ ruét, sau ®è ®IÓm huyÖt Tóc tam lý, dïng phÐp bæ ®Ó thÊu dÉn vÞ khÝ ®I xuèng, l¹I t¶ huyÖt c«ng t«n ®Ó tiªu thÊp, T¶ tam lý dïng phÐp bæ ®Ó thÊu d·n vÞ khÝ ®I xuèng, l¹I t¶ huyÖt c«ng t«n ®Ó tiªu thÊp, T¶ Th¸I xung ®Ó b×nh can døt n«n, §IÓm huyÖt ChiÕu h¶I; - ©m h- th× dïng phÐp bæ, ®Ó t- ©m l¬I tiÖn, thóc ®Èy c¬ n¨ng tiªu ho¸ trë l¹I nh- th-êng. NÕu nh- cã hiÖn t-îng huyÕt h-, thªm bæ huyÖt C¸ch du; D¹ dµy khã chÞu t¶ huyÖt, Trung qu¶n, khÝ h- bæ huyÖt khsi h¶I, vµ cã thÓ thªm phÐp rung rÈy ë vïng d-íi, dïng thñ ph¸p nÆng h¬n mét Ýt, LiÖu chøng mµ gi¶m bít sè lÇn thao t¸c ë nh÷ng huyÖt vïng trªn, t¨ng thªm sè lÇn thao t¸c ë nh÷ng huyÖt vÞ vïng d-íi, ®ay lµ nh÷ng biÖn ph¸p cã t¸c dông thÊu dÉn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi,Thñ ph¸p ë huyÖt vÞ vïng trªn nhÑ h¬n mét Ýt,thñ ph¸p ë huyÖt vÞ nÆng h¬n mét Ýt. HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh c¾p tÝnh,®IÓm huyÖt mét l»n cã thÓ th¾y hiÖu qu¶,hai,ba l»n lµ ch÷a khái.BÖnh m·n tÝnh, c»n ph¶ ch÷a thêi gian dµi míi khái . 6. Øa ch¶y m·n tÝnh Nguyªn nh¨n bÖnh: Ph»n lín bÖnh do viªm ®-êng ruét c¾p tÝnh ch÷a l¨u dµI kh«ng khái,d»n d»n trë thµnh viªm ruét m·n tÝnh, l¹I còng cã nh¨n gÆp c¸c lo¹I bÖnh kh¸c, trong viÖc nu«i ch÷a kh«ng chó ý vÒ ¨n uèng g©y ra. Chøng tr¹ng: Ruét s«I, bông tr-íng, cã khi ®au bông, kh«ng chÞu ®-îc l¹nh, kh«ng biÕt ngon khi ¨n t-¬I sèng vµ ¨n thÞt. Kh«ng cÈn thËn mét chót lµ bông ®au mµ bµI tiÕt láng, ph©n kh«ng thµnh khu«n, mµ gièng nh- ch¸o láng, mét ngµy bµI tiÕt d¨m ba lÇn kh«ng chõng, tr-íc khi ra ph©n th× bông ®au, sau khi ra ph©n th× bít ®au. C¸ch ch÷a: Bæ néi quan, Bæ Èn b¹ch, Bæ phôc l-u, lµm c¸c phÐp n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶, mçi phÐp ®Òu 50 hoÆc 70 lÇn, hai huyÖt Thiªn khu dïng phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh ( ngò hµnh liªn dông ph¸p ), khi nhÊn nh¶ s©u phèi víi huyÖt Néi ®×nh, khi rung rÈy phèi hîp víi huyÖt H·m cèc, khi chÊm gâ ë da phèi hîp víi huyÖt LÖ ®oµI, khi xoa ®Èy ë m¹ch m¸u phèi víi huyÖt Gi¶I khª, khi n¾n day ngang b»ng tr¸I ph¶p ë c¬ b¾p phèi víi Tóc, tam lý, Bæ ë hai huyÖt Trung qu¶n, KhÝ h¶I, dïng c¶ n¨m lo¹I thñ ph¸p ( ngò hµnh liªn dông ), Bæ ë ba huyÖt ThÇn khuyÕt, MÖnh m«n, Tú du, dïng thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶, mçi thñ ph¸p 70 lÇn. Hai huyÖt ThËn dïng phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh, khi nhÊn nh¶ ë s©u trong s-¬ng khèi víi huyÖt Th«ng cèc, khi rung rÈy ë gÇn phèi víi huyÖt Thóc cèt, khi chÊm gâ ë da phèi víi huyÖt ChÝ ©m, khi xoa ®Èy ë m¹ch m¸u phèi víi huyÖt C«n lu©n, khi 29

n¾n day ngang b»ng tr¸I ph¶I ë c¬ b¾p phèi víi huyÖt uû trung. NÕu gÆp can méc kh¾c vÞ lµm cho n¹p thøc ¨n kh«ng tèt, cã thÓ gia t¶ ë huyÖt Kú m«n, bæ ë huyÖt can du, ®Ó ®IÒu chØnh quan hÖ can vÞ. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, thñ ph¸p ë huyÖt vÞ vïng trªn nªn h¬I nhÑ h¬n Ýt, ë huyÖt vÞ vïng d-íi h¬I nÆng h¬n mét Ýt. HiÖu qu¶ ch÷a: §èi víi lo¹I c«ng n¨ng ®-êng ruét rèi lo¹n vµ viªm kÕt tr-êng m·n tÝnh, ®IÓm 2 – 4 lÇn lµ thÊy hiÖu qu¶ râ rÖt, nhÊt lo¹t ch÷a tõ 20 – 30 lÇn lµ cã thÓ khái. 7. BÖnh lþ Nguyªn nh©n: BÖnh lþ ng-êi x-a còng gäi lµ “trÖ h¹”, th-êng l©y lan vµo kho¶ng gi÷a h¹ vµ thu. Do ngµy nãng mµ ¨n thøc ¨n l¹nh m¸t hoÆc th÷c ¨n kh«ng s¹ch, sÏ thªm vµo ®ã lµ khÝ hËu rÊt mùc kh¸c th-êng, biÕn ho¸ chªnh lÖch,nãng l¹nh rÊt lín, ®· lµm cho tµ tró ë ®-êng ruét mµ xoay ra lµm thµnh lþ. Chøng tr¹ng: §¹I tiÖn kh«ng kho¸i, mµu ph©n hoÆc tr¾ng hoÆc ®á. Th-êng gäi mµu tr¾ng lµ b¹ch lÞ, mµu hång lµ hång lÞ. Nh-ng chung ®Òu cã chøng tr¹ng lý cÊp h©u träng. C¸ch ch÷a: T¶ huyÖt Hîp cèc, cã thÓ trõ ®-îc thÊp nhiÖt tró ë d-íi, bæ hai huyÖt Tóc tam lý, Thiªn khu ( Thêi kú ®Çu th× dïng t¶ ph¸p, thêi kú cuèi thï dïng bæ ph¸p ), ®Ó thóc ®Èy tr-êng vÞ trë l¹I b×nh th-êng, phèi hîp víi huyÖt Trung qu¶n dïng t¶ ph¸p cã thÓ thanh nhiÖt ë tam tiªu, phèi víi Quan nguyªn dïng phÐp bæ cã thÓ lîi c¸I thÊp ( th¸o ®I c¸I thÊp ) ë h¹ tiªu. Bæ huyÖt thËn du ®Ó ®IÒu tiÕt ®¹I tiÓu tiÖn, T¶ huyÖt Thøa s¬n cÝ thÓ thanh t¸o ë bµng quang, Bæ huyÖt ChiÕu h¶I ®Ó cã thÓ t- ©m lîi tiÖn. NÕu gÆp lóc ph¸t sèt, gia ®IÓm ë huyÖt Néi quan, bæ ph¸p, huyÖt §¹I chuú t¶ ph¸p hoÆc dïng phÐp theo ( tuÇn ) mµ t¶ ë kinh huyÖt ®¹I tr-êng, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn, mçi ngµy ®IÓm huyÖt mét lÇn hoÆc hai lÇn. Vïng bông thñ ph¸p kh«ng nªn nÆng, thñ ph¸p ë c¸c huyÖt gi¶m bít søc nÆng ë vïng bông. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, thñ ph¸p ë c¸c huyÖt gi¶m bít søc nÆng ë nh÷ng huyÖt vïng bông. HiÖu qu¶ ch÷a: Mét ®Õn hai lÇn cã thÓ thÊy nhÑ bít, tõ 5 –6 lÇn cã thÓ ch÷a khái. 8. BÝ ®¹i tiÖn: Nguyªn nh©n bÖnh: Do ®¹I tr-êng kh« khan, t©n dÞch kh«ng ®ñ mµ mÊt Èm -ít, v× thÕ mµ bÝ kÕt ®¹I tiÖn kh«ng th«ng th-. Chøng tr¹ng: Kho¶ng hai ®Õn ba ngµy míi bµI ph©n mét lÇn, thêi gian ngåi bµI ph©n rÊt l©u, tuy cã thÊy ph©n ra nh-ng ph©n ra rÊt khã kh¨n. C¸ch ch÷a: Bæ huyÕt Th¸I uyªn ë phÕ kinh, t¶ huyÖt Hîp cèc ë kinh ®¹I tr-êng, cã thÓ lµm cho sù chuyÒn dÉn cã søc. T¶ huyÖt Th-a s¬n, bæ huyÕt ChiÕu h¶I, cã thÓ ®IÒu lý quan hÖ ©m d-¬ng cña thiÖn vµ bµng quang, ThËn chñ vÒ nhÞ tiÖn, ®IÒu ©m d-¬ng cña hai huyÖt ®ã cã thÓ lµm cho trùc tr-êng sinh t©n mµ th«ng tiÖn, víi huyÖt Ph«I tóc tam lý, Bæ huyÖt Trung qu¶n, t¶ huyÖt KhÝ h¶I, bæ ®Ó ®IÒu lý tr-êng vÞ, gÝup cho hiÖu qu¶ th«ng tiÖn. NÕu ®óng lµ thùc kÕt, ë huyÖt ChiÕu h¶I dïng t¶ ph¸p, vµ 30

nªn gi¶m bá ®I huyÖt Th¸I uyªn, gia vµo huyÖt Thiªn khi lµm t¶ ph¸p, ®Ó gióp cho th«nb tiÖn cã hiÖu. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Õn 100 lÇn. Chøng ©m h- tiÖn bÝ, tèc ®é thñ ph¸p ph¶I chËm mµ nÆng, vïng bông liÖu chøng lÊy thªm ph¸p xoa x¸t hoÆc rung rÈy. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, thñ ph¸p nªn tiÕn hµnh chËm chËm. HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh cã thêi gian ch÷a l©u, ch÷a 1 lÇn 2 lÇn cã thÓ th«ng. Ng-êi tuæi cao bÖnh l©u, thêi gian ch÷a cÇn ph¶I dµI h¬n. 9. Di tinh: Nguyªn nh©n bÖnh: Do t©m tÝnh phiÒn n·o hoÆc mÖt mái qu¸ møc dÉn ®Õn t©m thÇn bÊt giao g©y ra méng tinh, còng cã khi bé m¸y thËn kh«ng ch¾c ( thËn quan bÊt cè ), kh«ng méng mµ tinh còng ra. Chøng tr¹ng: Cã méng di tinh hoÆc kh«ng méng ho¹t tinh, mét th¸ng m¾c bÖnh 4 – 5 lÇn, kh«ng chõng, còng cã ng-êi vµI ba ngµy m¾c mét lÇn hoÆc mçi ®ªm mét lÇn, thÊm chÝ ban ngµy còng ho¹t tinh, mçi ngµy mét t¨ng c¸c hiÖn tùng ®Çu tèi m¾t hoa, m×nh mÈy mÖt mái, trÝ nhí gi¶m, chÈn tay kh«ng cã søc, l-ng gèi buèt ®au. C¸ch ch÷a: Bæ c¸c huyÖt T©m du, ThËn du, lµm cho t©m thËn t-¬ng giao, Bæ huyÕt Ngo¹I quan, KhÝ h¶I, Tam ©m giao, cã hiÖu qu¶ ®¹I bæ nguyªn ©m, cñng cã chÝnh khÝ, kh«ng méng mµ ho¹t tinh, bæ c¸c huyÖt Tam ©m giao, Quan nguyªn, KhÝ h¶I, Héi ©m, ngoµI viÖc ph¸t huy t¸c dông nh- trªn ra, mét huyÖt Héi ©m cã t¸c dông nhÊt lµ cñng cè ch©n ©m ( huyÖt Héi ©m ®¹o gia goi lµ H¶I ®Ó l¹I noÝ MÖnh t¹I H¶I ®Ó tÝnh t¹I thiªn, nghÜa vÒ hµm nghÜa trong c©u nãi ®ã ®óng lµ cã ®¹o lý ). Mçi huyÖt Ên day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn, theo ®-êng kinh mµ chËm, ho¹t tinh nÆng c¸c huyÖt Quan nguyªn, KhÝ h¶I thªm phÐp chÊm gâ ë da. C¸ch mét ngµy ch÷a mét lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, thñ ph¸p nªn chËm chËm mµ h¬I nhÑ. HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a®-îc vµI ba lÇn ®· thÊy hiÖu qu¶, nhÊt lo¹t ch÷a 10 lÇn trë lªn cã thÓ khái bÖnh, nh-ng bÖnh thÕ nÆngm cÇn ch÷a thêi gian dµi. 10. LiÖt d-¬ng. Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt ho¹t do ho¹t ®éng t×nh dôc qu¸ møc, xuÊt tinh qu¸ nhiÒu, thËn kinh hao tæn hoÆc suy nghÜ nhiÒu, gÆp c¶nh kinh khñng, ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn sinh ra bÖnh nµy. Chøng tr¹ng: Khi vµo phßng muèn nhanh chãng giao hîp, khi giao hîp d-¬ng vËt kh«ng r¾n cøng, hoÆc cøng r¾n kh«ng l©u, tinh ®· ch¶y ra, cã khi ch-a kÞp giao hîp, tinh ®· sím ch¶y, qu¸ l©u th× thÊy s¾c ®Ñp lµ tinh ch¶y ra ngay mµ mÒm rôt kh«ng cøng lªn ®-îc. C¸ch ch÷a: BÖnh nµy chñ yÕu lµ do can thËn ®Òu h-, bæ huyÖt Th¸I xung ë can kinh, cã thÓ lµm cho d-¬ng vËt ®ñ ®é cøng, bæ huyÖt Th¸I khª ë thËn kinh huyÖt Th¸I uyªn ë phÕ kinh, cã thÓ lµm cho thËn khÝ xung tóc mµ tiÕt tinh chËm chËm, vµ phèi hîp víi huyÖt Héi ©m, Quan nguyen, cã thÓ cñng cè ch©n ©m. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da mét thñ ph¸p 100 lÇn, thñ ph¸p cÇn nhÑ mµ chËm. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn mµ xuèng d-íi, thñ ph¸p nªn nhÑ, nªn chËm. 31

HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ch÷a tõ 5 – 15 lÇn lµ khái, trong thêi gian ch÷a vµ sau khi ch÷a mét thêi gian ph¶I tr¸nh kh«ng ®-îc giao hîp. 11. MÊt ngñ. Nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh nµy th-êng do suy nghÜ h¹I tú, hoÆc bëi huyÕt h- kh«ng thÓ d-ìng t©m hoÆc do ®au ®Çu, ®au l-ng, t©m thËn bÊt giao g©y ra. Chøng tr¹ng: Ban ®ªm kh«ng thÓ vµo giÊc ngñ, hoÆc vµo giÊc ngñ kh«ng l©u ®· tØnh, tØnh l¹I th× kh«ng thÓ nµo vµo l¹I giÊc ngñ, kiªm cã ®au ®Çu, t×nh thÇn kh«ng phÊn khëi. C¸ch ch÷a: Do suy nghÜ qu¸ møc, huyÕt bÊt d-ìng t©m, bæ huyÖt ThÇn m«n ë t©m cã thÓ an t©m thÇn, bæ huyÖt Tam ©m giao ë tú kinh cã thÓ nhËp tÜnh. T©m an thÇn tÜnh sÏ dÔ dµng vµo giÊc ngñ, nÕu do can ho¶ th¨ng lªn trªn, th× t¶ hai huyÖt Th¸I xung vµ Hîp cèc ®Òu ®au, ®Çu tèi, lÊy huyÖt vïng ®Çu hoÆc bæ trî b»ng c¸ch lÊy phÐp ¸p huyÖt vµ phÐp ®Èy xoay ë vïng ®Çu. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶, mçi lo¹I thñ ph¸p lµm 100 lÇn, thñ ph¸p cÇn nhÑ mµ chËm, nh-ng phÐp ¸p huyÖt ë vïng ®Çu lÊy nÆng mét Ýt, mçi ngµy ch÷a 1 lÇn. Thñ ph¸p ®IÓm huyÖt ®Ó t©m thËn t-¬ng giao, an thÇn lµ b»ng bæ huyÖt ThÇn m«n, n¨n day ngang b»ng cã vßng trßn to, tèc ®é chËm, thñ ph¸p nhÑ 100 lÇn ( dÉn thËn giao t©m ). N¾n day ngang b»ng vßng nhá, tèc ®é nhanh, thñ ph¸p nhÑ 100 lÇn ( dÉn thËn giao t©m ), nhÊn nh¶ kh«ng nhanh kh«ng chËm 100 lÇn. Bæ ©m d-¬ng, bæ Quan nguyªn, n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ mçi lo¹I thñ ph¸p ®Òu 100 lÇn( thñ ph¸p kh«ng nhanh, kh«ng chËm, kh«ng nÆng, kh«ng nhÑ) Thñ ph¸p ®IÓm huyÖt ®Ó t©m thËn t-¬ng giao, kiÖn vÞ bæ tú lµ b»ng bæ huyÖt ThÇn m«n, n¾n day ngang b»ng, thñ ph¸p nhÑ , vßng trßn to, tèc ®é chËm ( dÉn thËn vµo t©m ), nhÊn nh¶ kh«ng nÆng, kh«ng nhÑ, tèc ®é chËm võa ph¶I ( kh«ng nhanh kh«ng chËm ) Bæ huyÖt Th¸I khª, n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, thñ ph¸p kh«ng nÆng kh«ng nhÑ, kh«ng nhanh, kh«ng chËm, vßng n¾n kh«ng to,kh«ng nhá. Bæ huyÖt TËm du, thñ ph¸p gièng nh- ë huyÖt ThÇn m«n Bæ huyÖt ThËn du, thñ ph¸p gièng nh- ë huyÖt Th¸I khª Bæ huyÖt Tú du, thñ ph¸p gièng nh- ë huyÖt Tóc tam lý. Gi¶I thÝch thñ ph¸p: T©m ë trªn, thñ ph¸p nhÑ, T©m thuéc ho¶, vßng trßn to mµ nhanh ( dïng tèc ®é chËm lµ dÉn thËn vµo t©m ). ThËn ë d-íi, thñ ph¸p nÆng, thËn thuéc thuû, vßng trßn nhá mµ chËm, dïng tèc ®é nhanh lµ dÉn t©m vµo thËn, Tú vÞ ë gi÷a, thñ ph¸p nªn chËm võa pahØ ( ho·n ), n¾n day ngang b»ngvßng trßn kh«ng to kh«ng nhá. Thø tù ®IÓm huyÖt: Theo thø tù tr×nh bµy ë trªn, tiÕn hµnh ®IÓm huyÖt. HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a hai ®Õn ba lÇn thÊy bÖnh nhÑ ®I, chøng nhÑ th× trªn l-íi 10 lÇn lµ khái. 12. Ho h¾ng: Nguyªn nh©n bÖnh: Do tõ ngo¹I c¶m phong hµn mµ ¶nh h-ëng ®Õn sù vËn hµnh ngay ng¾n cña phÕ khÝ, ®-a ®Õn ®-êng khÝ bÊt lîi mµ g©y ra. Chøng tr¹ng: Trong hÇu häng ph¸t ngøa, ho h¾ngnhiÒu ®êm, gÆp khi mïi vÞ kh¸c th-êng hoÆc khi hÝt ph¶I khãi sÏ ho h¾ng nÆng h¬n, ®· ¶nh h-ëng ®Õn giÊc ngñ. 32

C¸ch ch÷a: Ho h¾ng khi ngo¹I c¶m ch-a lui, tr-íc hÕt dïng ph-¬ng trÞ ngo¹I c¶m ®Ó ch÷a, khi ngo¹I c¶m ®· lui, ho h¾ng còng theo ®ã gi¶m nhÑ hoÆc khái. NÕu nh- ngo¹I c¶m ®· lui, nh-ng vÉn ho h¾ng, th× bæ huyÖt Th¸I uyªn, t¶ huyÖt Thiªn lÞch, bæ c¸c huyÖt phong m«n, PhÕ du, Chiªn trung, T¶ huyÖt Toµn c¬. Nh÷ng huyÖt ®ã cã t¸c dông th«ng phÕ khÝ, øc chÕ ho h¾ng, T¶ huyÖt Trung qu¶n, bæ c¸c huyÖt KhÝ h¶I, Tóc tam lý, c¸c huyÖt Êy cã thÓ kiÖn vÞ ho¸ ®µm. Mçi huyÖt ®Òu Ên day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gox ë da mçi thñ ph¸p ®Òu 100 lÇn. NhiÖt thÞnhho h¾ng th× dïng t¶ ph¸p ë Phong m«n, PhÕ du, vµ bá bít thñ ph¸p chÊm gâ ë da. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- kÓ trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh trong vßng nöa n¨m, trÞ 1 – 3 lÇn lµ cã thÓ khái, bÖnh ®· qua mÊy n¨m thµnh m·n tÝnh, sÏ rÊt khã ch÷a. Ghi thªm PhÐp nµy cã thÓ ch÷a hen phÕ qu¶n nãi chung bÖnh l©u ng-êi yÕu, dïng thñ ph¸p nhÑ lµ cã thÓ thu ®-îc hiÖu qu¶. N¨m 1961 khi trë vÒ quª, mét h«m ®ªm ®Õn tr-íc khi chuÈn bÞ ®Õn ThiÓm tiÒn, gÆp mét ng-êi bÖnh n÷ tuæi qu¸ 80, m¾c bÖnh ®· nhiÒu n¨m, cø ®Õm ®Õn lµ hen xuyÔn, do ng-êi bÖnh qu¸ giµ vµ thêi gian l¹I còng kh«ng kÞp lÊy nh÷ng huyÖt vÞ trªn, nªn bæ hai huyÖt Th¸I uyªn vµ Tóc tam lý. LÊy phñ ph¸p phæ th«ng ®Ó trÞ lµ Ên day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da trªn huyÖt Th¸I uyªn 200 lÇn, Tóc tam lý 100 lÇn, ngay lóc ®ã c¬n khã thë gi¶m nhiÒu. Phô: Thñ ph¸p ch÷a ho h¾ng ( vÐo, n¾n, ®Èy, c¾t, l¾c ) §èt cæ , vÐo lªn bu«ng ra 100 lÇn, nÕu b¾p thÞt c¨ng khã vÐo bu«ng, cã thÓ ®æi lµm vÐo ®Ó ®ã n©ng lªn), Phong m«n, PhÕ du vÐo 100 lÇn ( ®em hai huyÖt phong m«n vµ PhÕ du vÌo dõng ), n¾n day ngang b»ng bªn tr¸I vµ bªn ph¶I 100 lÇn, ( Phong m«n, PhÕ du ®Òu n¾n ), ®Èy lªn xuèng ë ph¹m vi hai huyÖt, h-íng lªn ®Èy 36 lÇn, h-íng xuèng ®Èy 54 lÇn, c¾t dõng ë hai huyÖt Kinh cõ vµ ThiÕu th-¬ng lµm cho ngon tay c¸I c¾t theo lµm dao ®éng vßng trßn 100 lÇn, phÐp trªn gäi lµ ngò tù thñ ph¸p cã t¸c dông trê ®êm døt ho. 13. §au ®Çu: Nguyªn nh©n bÖnh: Cã bÞ c¶m ngo¹I rµ ma ®au ®Çu, gäi lµ ®au ®Çu ngo¹I c¶m cã khÝ huyÕt hao tæn mµ ®au ®Çu, gäi lµ néi th-¬ng ®au ®Çu. §au ®Çu do ngo¹I c¶m phÇn lín lµ phong, hµn g©y ra, néi th-¬ng ®au ®Çu, ®a sè do h- tæn dÉn ®Õn. Chøng tr¹ng: Ngo¹I c¶m ®au ®Çu, sî l¹nh, sî giã, cã må h«I hoÆc kh«ng cã må h«I, vµ kiªm cã hiÖn t-îng ph¸p sèt. Nh- khi chÈn m¹ch sÏ cã hiÖn t-îng m¹ch phï ho·n, phï khÈn hoÆc phï huyÒn. Néi th-¬ng ®au ®Çu th× khi ®au khi døt, gÆp lóc lµm mÖt th× cµng ®au, võa thÊy tinh thÇn kh«ng vui vÎ, m¹ch th-êng v« lùc. C¸ch ch÷a: Ngo¹I c¶m ®au ®Çu, ®IÓm c¸c huyÖt Hîp cèc t¶, Phong tr× bæ, bæ trî b»ng thñ ph¸p ®Èy xoay vïng ®Çu, l¹I dïng mÆt mu cña hai ngãn trá vµ gi÷a tay chç khíp thø hai kÑp vÐo mÊy lÇn ë hai bªn tãc mai vµ gi÷a hai ®Çu l«ng mµy, lµm cho xung huyÕt côc bé thµnh ra mµu tÝm. Néi th-¬ng g©y ®au ®Çu bæ huyÖt LiÖt khuyÕt, t¶ huyÖt Hîp cèc, ®IÒu tiÕt qua hÖ ©m d-¬ng, biÓu lý cña phÕ vµ ®¹I tr-êng, ®Ó thanh nhiÖt døt ®au. Khi ®au phÝa tr-íc ®Çu, dïng phÐp ®Èy xoay ë vïng ®Çu vµ phÐp ¸p huyÖt. NÕu thuéc vÒ ®au mét bªn ®Çu, cã thÓ lÊy t¶ Hîp cèc, bæ LiÖt khuyÕt ë bªn ®èi vµ ¸p huyÖt vÞ ®au ë vïng tãc mai. NÕu ®au ë ®Ønh ®Çu, th× mét tay ¸p n¬I ®au (¸p thèng thiªn ), ë huyÖt TiÒn ®×nh, mét tay ¸p n¬I ®au ( ¸p thèng thiªn ) ë huyÖt Hëu ®Ønh, ®Ó góp cho t¸c dông døt ®au côc bé. Sau ®ã t¶ huyªt B¸ch héi ®Ó th¹nh 33

nhiÖt, khÝ huyÕt h¹ h·m ( tøc lµ thiÕu m¸u n·o ), th× dïng phÐp bæ ë huyÖt B¸ch héi, t¶ huyÖt Th¸I xung ®Ó b×nh can. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: §au ®Çu do ngo¹I c¶m, ch÷a 2 –3 lÇn lµ khái. Néi th-¬ng ®au ®Çu ch÷a 2 –4 lÇn thÊy hiÖu qu¶, nhÊt lo¹t 10 lÇn cã thÓ khái. 14. N·o rung l¾c ( chÊn ®·ng ) Nguyªn nh©n g©y bÖnh: Do va ch¹m hoÆc tÐ ng· dÉn ®Õn tæ chøc thÇn kinh l·o bÞ rung l¾c. Chøng tr¹ng: §Çu ®au, ®Çu mê tèi, kh«ng c¶m thÊy ®éng l¾c, khi b-íc ®I th× ®Çu cµng tèi, chøng nÆng th× thÇn trÝ h«n mª. C¸ch ch÷a: Do va ch¹m hoÆc tÐ ng·, lµm cho tæ chøc n·o sinh ra hiÖn t-îng ø huyÕt, th× khi ch÷a chñ yÕu lµ lÊy l-u th«ng kinh l¹c, thóc ®Èy khÝ huyÕt ë tø chi vµ toµn th©n cho dÔ th«ng, lµm cho æ bÖnh ø huyÕt trong tæ chøc n·o dÇn dÇn tiªu tan. LÊy c¸c huyÖt: T¶ Hîp cèc, bæ LiÖt khuyÕt, bæ Phong tr×, bæ Tóc tam lý, t¶ Th¸I xung vµ lµm c¸c phÐp dùa theo ®-êng kinh, l¹c, ®Èy xoay vïng ®Çu, ¸p theo vïng l-ng. NÕu cã c¸c chøng tr¹ng cña bÖnh kh¸c, ®Çu cã thÓ theo chøng mµ gia gi¶m, hoÆc l¹I thay huyÖt. NÕu cã h«n mª, gia c¾t huyÖt Ên ®-êng, NhÊn trung, t¶ huyÖt B¸ch héi, TiÕng nãi khã kh¨n, thªm t¶ huyÖt ¸ m«n, c¾t c¸c huyÖt Õ phong, Th«ng lý, Quan xung. Mçi huyÖt dïng c¸c phÐp n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 50 – 100 lÇn. T¸c dông cña ®IÓm huyÖt lµ cã thÓ lµm cho khÝ huyÕt l-u th«ng kh«ng trÖ, c¬ thÓ kh«I phôc kh«ng mÖt mái, ®em l¹I cho vïng æ bÖnh tr¸nh t¨ng thªm ¸p lùc, cã lîi cho viÖc kh«I phôc c«ng n¨ng cña c¬ thÓ. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tr-íc hÕt, ®IÓm huyÖt vïng tø chi, thñ ph¸p nªn nhÑ mµ chËm, sau ®ã ®IÓm huyÖt vïng ®Çu, l¹I cÇn dïng thñ ph¸p nhÑ. HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh nÆng, khã tr¸nh cã di chøng. BÖnh nhÑ, mét lÇn ch÷a lµ cã thÓ cã hiÖu qu¶. 15- Chãng mÆt (HuyÔn vËn) Nguyªn nh©n bÖnh: Chãng mÆt th-êng thuéc can thÆn h- nh-îc, c¸I h- d-¬ng ®I lªn ®Çu mÆt bëi vËy mµ ®Çu xoay, hoa m¾t. Còng cã tr-êng hîp do khÝ d-¬ng bÊt tóc mµ ®Çu mê tèi, nh-ng rÊt Ýt thÊy. Chøng tr¹ng : Khi bÖnh nµy ph¸t c¬n , thÊy ®Çu xoay, m¾t hoa, tai ï hoÆc buån n«n. C¸ch ch÷a: T¶ B¸ch héi, c¾t §ång tö liªu, t¶ Hîp cèc, bæ Néi quan, bæ Tóc tam lý, cã thÓ dÉn h- d-¬ng ®I xuèng, lµm cho c¸c chøng bÖnh bÞ dÑp døt. NÕu d-¬ng h- chãng mÆt, c¸c huyÖt ®Òu dïng phÐp bæ. Mçi huyÖt dïng c¸c phÐp n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn. C¸c huyÖt B¸ch héi, Tóc tam lý ®Òu thªm phÐp chÊm gâ ë da 100 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn ®I xuèng mµ ®IÓm huyÖt. HiÖu qu¶ ch÷a: Sau khi ph¸t bÖnh, nÕu kÞp thêi ch÷a ngay th× hiÖu qu¶ rÊt tèt. NÕu cã bÖnh cò mµ míi ph¹m chøng nµy, tuy thÊy cã hiÖu qu¶ råi nh-ng cÇn ph¶I tiÕp tôc ch÷a n÷a. NhÊt lo¹t kho¶ng trªn d-íi 10 lÇn cã thÓ ch÷a khái. 34

16. Chøng håi hép; Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt lo¹t do lao t©m qu¸ møc, hoÆc triÒu thÊp ( thÊp nÆng ) g©y ra. Chøng tr¹ng: §Çu tèi, tai ï, tim håi hép, tim ®Ëp m¹nh, ngùc buån b»n, ng¾n h¬i, mÝ m¾t (s-ng) phï nÒ, cã khi chØ d-íi h¬I phï tr-¬ng, chi d-íi h¬I phï tr-¬ng, n«n möa, kh«ng muèn ¨n, tinh thÇn kh«ng vui, ngñ kh«ng tèt, ®¹i tiÖn bÕ kÕt. C¸ch ch÷a: Bæ Néi quan, bæ Th¸i xung, t¶ Hîp cèc, cã thÓ trõ ®-îc buån b»n trong ngùc vµ ng¾n h¬I, ®IÒu chØnh ®-îc m¹ch ®Ëp. Bæ Th¸I khª, bæ Tam ©m giao, bæ Tóc tam lý, trÞ ®-îc h- nhiÖt, lµm kheo t× vÞ, phèi hîp víi c¸c huyÖt tr-íc kiªm cã thÓ ch÷a ®-îc bÖnh néi tiÕt. Bæ Chiªn trung, bæ Cù khuyÕt, t¶ Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶I, bæ PhÕ du, bæ Tam du, bæ C¸ch du, bæ Tú du, bæ ThËn du, c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu lµm 70 – 100 lÇn… Thñ ph¸p nhÑ, vßng trßn nhá, tèc ®é cÇn chËm, mçi phót chõng trªn d-íi 70 lÇn, kh«ng nªn nhanh. Thñ ph¸p vµ kÕt hîp huþªt trªn ®©y kh«ng nh÷ng nh»m vµo kÕt qu¶ tèt ch÷a nhÊt lo¹t chøng t©m ho¶ng, t©m nh¶y ®éng, l¹I cã thÓ dïng bÖnh s¬ v÷a ®éng m¹ch tim, hoÆc bÖnh tim do phong thÊp. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t chøng tim håi hép, ®IÓm huyÖt 1 – 2 lÇn sÏ thu hiÖu qu¶. BÖnh t©m t¹ng ®IÓm huyÖt nhiÒu lÇn còng thu hiÖu qu¶. NÕu ch÷a 3 th¸ng ®Õn nöa n¨m cã thÓ hoµn toµn mÊt hÕt chøng tr¹ng. 17. §au d¹ dµy ( Viªm cÊp, m·n, n-íc chua qu¸ nhiÒu, loÐt ®-êng tiªu ho¸ ) Nguyªn nh©n bÖnh: Do ¨n uèng kh«ng cã quy luËt nhÊt ®Þnh, qu¸ ®ãi, qu¸ no, ¶nh h-ëng c«ng n¨ng tiªu ho¸, l©u ngµy h×nh thµnh bÖnh nµy. Chøng tr¹ng: §Çu tèi, l-ng trªn ®au, ch-íng vïng d¹ dµy, kÐm ¨n, sau khi ¨n hoÆc sau khi vïng l-ng trªn bÞ l¹nh th× thÊy n«n n-íc chua, cã khi ®au vïng d¹ dµy, thuéc vÒ ®au ®ín do vÞ hµn ( n-íc chua d¹ dµy qu¸ nhiÒu ). NÕu nh- vïng d¹ dµy cã ®au ®ín kh¸c th-êng, vµ c¶m gi¸c ph¸t tr-íng kh¸c víi ®au ®ín m·n tÝnh, ¨n uèng kÐm, th-êng cã c¶m gi¸c no ®Çy, còng thuéc ®au ®ín do vÞ hµn ( viªm d¹ dµy m·n tÝnh ). NÕu ®au ®ín vïng trªn mµ l¹I cã giê ®au nhÊt ®Þnh nh- sau khi ¨n kho¶ng trªn d-íi 1 giê th× ®au lµ cã thÓ cã loÐt vïng d¹ dµy. NÕu sau khi ¨n kho¶ng trªn d-íi 3 giê míi ®au ®ín cã thÓ lµ loÐt hµnh t¸ trµng. §au ®ín ph¶I ®îi chõng mét vµI giê sau míi dÇn dÇn gi¶m nhÑ, sau khi døt ®au, vïng bông trªn cã c¶m gi¸c kh«ng th-, thÝch, kÌm theo cã Ên ®©u ë vïng l-ng trªn, chç Tú du, VÞ du, cã khi n«n khan, î h¬I nãng, î chua, phÇn lín kiªm cã c¶m gi¸c ®au ®ín vïng khíp gèi, hoÆc ®Çu bøt døt, ®Çu ®au, mÊt ngñ. C¸ch ch÷a: PhÐp phèi huyÖt chung ®Ó ch÷a c¸c chøng n-íc chua d¹ dµy qua nhiÒu, viªm d¹ dµy m·n, loÐt d¹ dµy, loÐt t¸ trµng, lµ T¶ huyÖt Hîp cèc ( ph©n láng n¸t vµ tinh thÇn kh«ng tèt th× dïng phÐp bæ, hoÆc gi¶m bá huyÖt Hîp cèc, bæ huyÖt Th¸I uyªn ), bæ huyÖt Néi quan, bæ C¸ch du, bæ Tú du, bæ VÞ du, t¶ huyÖt Trung qu¶n, bæ huyÖt KhÝ h¶I, bæ huyÖt Thiªn khu, bæ Tóc tam lý, t¶ huyÖt Th¸I xung, mçi huyÖt ®Òu dïng c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn. Thñ ph¸p chËm, søc nÆng, c¸c huyÖt C¸ch du, Tú du,søc kh«ng nªn nÆng, cã thÓ t¨ng gÊp ®«I sè lÇn thñ 35

ph¸p, ®èi víi bÖnh nµy cã tÝnh c¸ch t¸c dông quyÕt ®Þnh. Nh-ng ng-êi giµ søc yÕu, th× nªn dïng thñ ph¸p møc võa ph¶i. NÕu cã n«n möa, thªm riªng phÐp ¸p theo ë vïng l-ng, lÊy huyÖt tõ trªn xuèng d-íi, ë nh÷ng huyÖt phÝa trªn thñ ph¸p nhÑ, ë nh÷ng huyÖt phÝa d-íi thñ ph¸p nÆng. §Çu ®au thªm phÐp ®Èy xoay vïng ®Çu vµ phÐp ¸p huyÖt. NÕu kh«ng n«n möa, cã thÓ bá huyÖt Th¸I xung vµ thªm huþªt Tam ©m giao. Vïng bông ®au ®ín, hç trî thªm b»ng phÐp rung rÈy. Kiªm cã ®au ®ín vïng khíp gèi thªm phÐp ¸p huyÖt ë côc bé ( TÊt nhìn, H¹c ®Ønh ). Ng-êi bÖnh nÕu cã t×nh tr¹ng vËt v· ( phiÒn thao ), th× thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng thµnh vßng trßn ph¶I rÊt nhá, cù ly nhÊn nh¶ ph¶I rÊt ng¾n, lµm thÕ sÏ cã thÓ dÉn ®éng vµo tÜnh, cã t¸c dông øc chÕ vËt v·. C¸ch nµy ch÷a 1 lÇn, khi ph¸t bÖnh cÊp tÝnh, cã thÓ mçi ngµy ®IÓm huyÖt 1 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tr-íc hÕt ®IÓm huyÖt ë chi trªn, l¹I ®IÓm huyÖt cña chi d-íi, sau ®ã ®IÓm huyÖt vïng bông vïng l-ng. HiÖu qu¶ ch÷a: §èi víi chøng thõa toan ( n-íc chua qu¸ nhiÒu ), chØ 1 lÇn ch÷a ®· thÊy hiÖu qu¶, ch÷a trªn d-íi 10 lÇn th× khái. Viªm d¹ dµy m·n, tõ 2 –3 lÇn ®É thÊy hiÖu qu¶, ch÷a trªn d-íi 2 th¸ng cã thÓ khái. LoÐt ®-êng tiªu ho¸, ch÷a 5 lÇn th× thÊy hiÖu qu¶ kho¶ng trªn d-íi 10 lÇn th× gi¶m nhÑ chøng tr¹ng, ch÷a trªn d-íi 3 th¸ng th× cã thÓ khái. 18. S-ên ngùc ®au ®ín ( viªm gan ) Nguyªn nh©n bÖnh: Th-êng do ¨n uèng thiÕu dinh d-ìng, ngùc cùc ®é mÖt mái, suy nghÜ qua nhiÒu, t×nh c¶m kh«ng tèt, hoÆc c¶m ngo¹I tµ g©y ra. Chøng tr¹ng: §Çu tèi, bông ch-íng, m¶ng s-ên bªn ph¶I ®au ®ín ( hoÆc nhÑ, hoÆc nÆng ) ¨n uèng kh«ng biÕt ngon, ¨n xong ch-íng tøc, tinh thÇn mÖt mái, giÊc ngñ kh«ng ngon ( kh«ng s©u ), cã khi trßng m¾t h¬I ph¸t vµn, n-íc tiÓu mµu vµng, ph©n kh«ng b×nh th-êng. Mám gai ®èt l-ng 7 cã Ên ®au, hai bªn mám gai ®èt l-ng 9 chç huyÖt Can du cã Ên ®au. C¸ch ch÷a: T¶ hai huyÖt UyÓn cèt vµ ChÝ d-¬ng, cã thÓ thanh c¸I nhiÖt cña tiÓu tr-êng, kiªm cã t¸c dông lµm lui c¸I vµng da. T¶ hai huyÖt Can du vµ Th¸I xung, cã thÓ th- can gi¶I uÊt. Bæ huyÖt Tóc tam lý cã thÓ lµm khoÎ vÞ khÝ, kiªm lîi ®¹I tiÖn, t¨ng thªm muèn ¨n, thóc ®Èy kh«I phôc c¬ n¨ng. N¨m huyÖt ®ã mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn. NÕu d¹ dµy ch-íng hoÆc tiªu ho¸ kh«ng tèt, thªm t¶ huyÖt Trung qu¶n. NÕu lßng bµn tay bµn ch©n ph¸t nãng lªn, gia bæ hai huyÖt Néi quan vµ Tam ©m giao. Thø tù ®IÓm huyÖt: TiÕn hµnh ®IÓm huyÖt tõ trªn xuèng d-íi. HiÖu qu¶ ch÷a: TrÎ em viªm gan ®IÓm huyÖt tõ 5 – 10 lÇn cã thÓ ®· gi¶m nhÑ. Ng-êi lín bÞ viªm gan, nhÊt lo¹t ch÷a trªn d-íi 2 th¸ng cã gi¶m nhÑ. Ghi chó thªm: BÖnh nµy ph¶I ®Æc biÖt chó ý nghØ ng¬I vµ båi d-ìng. Ng-êi lín ph¶I kiªng phßng sù ( giao hîp nam n÷ ). 19. §au l-ng, ®ïi: ( thÇn kinh to¹ ®au ) Nguyªn nh©n bÖnh: Tinh khÝ bÊt tóc, lµm cho thËn h- ®au l-ng, n»m ngåi ë n¬I Èm thÊp hoÆc bÞ giã l¹nh, thuéc vÒ phong thÊp ®au l-ng. Nãi chung vÒ phong thÊp ®au l-ng, ®Òu cã 36

ph¸t triÓn dÇn dÇn ®Õn ®au ®ïi, còng cã khi do tÐ ng· hoÆc bong g©n dÉn ®Õn ®au l-ng. Chøng tr¹ng: §au l-ng do phong thÊt th-êng cã liªn quan ®Õn khÝ trêi biÕn hãa, ngµy trêi ©m u m-a tèi th× ®u rÊt nÆng, thËn h-, ®au l-ng th-êng cã quan hÖ víi ….. ®©ud mèi khi ®au lao ®éng qu¸ mÖt th× ®au nÆng. §au l-ng do bong g©n vµ xïi låi ®Üa ®Öm ®èt sèng th-êng lµ ®au liªn tôc, mµ l¹I cã hiÖn t-îng sau kho ho¹t ®éng cµng t¨ng nÆng thªm. C¸ch ch÷a: LÊy c¸c huyÖt bæ ThËn du, bæ Uû trung lµm chñ, vµ nªn phèi hîp hai huyÖt ë trªn, d-íi, thËn khÝ h- nh-îc thªm bæ c¸c huyÖt Th¸I uyªn cñ phÕ kinh vµ MÖnh m«n, Quan nguyªnm Tóc tam lý, vµ nªn lÊy thªm huyÖt ë vïng ®au ®ín ®Ó bæ trî kÕt qu¶. §au do phong thÊp, gia diÓm Hoµn khiªu, yªu nhìn, thÞ huyÖt, lóc ®Çu lµm t¶ ph¸p mÊy lÇn, sau khi thÊy nhÑ th× dïng bæ ph¸p, ngoµI ra thªm phÐp dùa theo. §au do bong g©n, nÕu khi thÊy ®au ë Kinh tóc th¸I d-¬ng hoÆc Kinh tóc thiÕu d-¬ng th× lÊy huyÖt trªn chç ®au ®ã, ë phÝa trªn dïng t¶ ph¸p, huyÖt ë n¬I ®au ®ín vïng d-íi dïng bæ ph¸p. NÕu nh- huyÖt vÞ ë tam ©m kinh cña ch©n, th× lµm bæ t¶ ng-îc l¹i. NgoµI ra, lµm thªn thñ ph¸p dùa theo. Mçi huyÖt lµm theo thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng vµ thÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn. BÖnh l©u ngµy khÝ huyÕt hnh-îc, thªm phÐp chÊm gâ ë da. NÕu bong g©n hoÆc xïi ®Üa ®Öm th× xem thªm thÝ dô ë d-íi cã thñ ph¸p chuyªn dïng. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ®IÓm huyÖt sè lÇn lµ cã thÓ ch÷a khái. BÖnh ¸n thÝ dô: §Ó tham kh¶o thñ ph¸p chuyªn dïng cña bong g©n vµ xïi ®Üa ®Öm. NguyÔn v¨n A, nam, ng-êi lín, bÖnh ¸n sè 40956, ngµy 26/ 9/1960, ch÷a b»ng ®IÓm huyÖt liÖu ph¸p. - Ghi chÐp r»ng: §au ®ín vïng bªn ph¶I th¾t l-ng vµ ®ïi bªn ph¶I ®au th¶m h¹I, ph¶I chèng gËy míi miÔn c÷ng ®I ®-îc mÊy b-íc, ngåi xæm th× kh«ng thÓ nµo ®øng lªn ®-îc, khi ngåi th× t- thÕ nghiªng lÖch, khi n»m trªn gi-êng th× kh«ng thÓ xoay ng-êi, ®ªm ®Õn th× ®au cµng nÆngm, mçi ®ªm th× cÇn uèng thuèc gi¶m ®au, ®Ýnh kim gi¶m ®au. KiÓm tra néikhoa cho lµ chøng lßi ®Üa ®Öm ®èt sèng th¾t l-ng. - Xö lý: Bæ c¸c huyÖt C«n lu©n, Uû d-¬ng, B¹ch hoµn du, lÊy huyÖt ®Òu ë phÝa bªn ph¶I tõ th¾t l-ng trë xuèng, c¸c huyÖt cã Ên ®au, dïng phÐp bæ. T¶ can du, ®¶m du, ( tõ n¬I ®au ë th¾t l-ng trë lªn dïng t¶ ph¸p ), mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Çu 100 lÇn. Dïng hai ngãn tay c¸I dïng phÐp dùa theo th¸I d-¬ng tÝnh tõ huyÖt Thõa phï trë xuèng, ë phÝa trªn d-íi vïng côc bé ®au chç th¾t l-ng, dïng phÐp Ên day kÐo chia ( ¸n tró ph©n b»ng ) 100 lÇn, vµ xoa x¸t vïng ®au. TiÕp theo ®ã lÊy hai ngãn tau c¸I tr¸I ph¶I ®Èy chia hai bªn, vµ vÐo m¹nh ph¸I trªn, d-íi n¬I ®au l«I lªn Ên xuèng. Råi l¹I lµm c¸c phÐp nh- tr-íc lµ dùa theo ®-êng kinh, Ên day kÐo chia 100 lÇn, cuèi cïng lµ phÐp n©ng lªn thâng xuèng. ChÈn lÇn 2 ( ngµy 27 ) ®au ®ín gi¶m nhiÒu vµo ®ªm ch-a ph¶I uèng thuèc gi¶m ®au, ®I l¹I rÊt tù nhiªn, kh«ng cÇn ph¶I chèng gËy. Xö lý nh- tr-íc. ChÈn lÇn 3 ( ngµy 28 ) ®øt ®au ®ín, tinh thÇn khÎo v-îng nh-ng thÊy chç m¾t c¸ ch©n phÝa ngoµI bªn ph¶I h¬I ®au, ®ïi h¬I ph¸t khã chÞu. Ng-êi bÖnh h«m ®ã lªn phè söa tãc, t¾m géi, nhÊt thiÕt d· nh- ng-êi kh«ng cã bÖnh, bëi vËy, quyÕt ®Þnh ngµy 29 cho ra viÖn BÖnh nµy ®iÓm huyÖt 3 ngµy lµ khái. 20. Vai vµ c¸nh tay ®au 37

Nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh nµy th-êng thÊy ë ng-êi cã ®é tuæi trung b×nh trë lªn. do lÇm mÖt mµ h¹I g©n x-¬ng, kiªm cã bÞ phong thÊp g©y ra ( ng-êi bÖnh trªn d-íi 50 tuæi ®au vai vµ c¸nh tay gäi lµ ngò thÊp kiªm vai cña tuæi 50 ) Chøng tr¹ng: Cã ®au khíp vai, cã ®au c¸nh tay, còng cã c¶ vai vµ c¸nh tay ®Òu ®au. Cã ng-êi ®au mét bªn, còng cã ng-êi ®au 2 bªn, ®au qu¸ l¾m th× c¸nh tau kh«ng gi¬ lªn ®-îc hoÆc kh«ng thÓ ®-a ra sau l-ng , c¸I ®ã thuéc vÒ chøng ®au ng-ng. C¸ch ch÷a: §au vai vµ c¸nh tay lÊy c¸c huyÖt Hîp cèc, LiÖt khuyÕt, Khóc tr×, Kiªn ngung, Kiªn tØnh, Nhu du, V©n m«n, Kiªn trung du. §au vai, lÊy huyÖt ë vïng vai. §au c¸nh tay lÊy huyÖt ë vïng c¸nh tay vµ phèi hîp víi mét Ýt sè vïng ë vai. BÖnh míi ®au dïng t¶ ph¸p, bÖnh l©u ngµy dïng bæ ph¸p. §au ®ín kiªm sî l¹nh, dïng bæ ph¸p ë d-¬ng kinh, dïng t¶ ph¸p ë ©m kinh. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn. H- nh-îc th× thªm phÐp chÊm gâ ë da. ®IÓm huyÖt xong th× thªm phÐp dùa theo n¬I lµm thñ ph¸p dùa theo vµ ph-¬ng ph¸p nh- sau: 1- Mét tay thÇy thuèc lÊy ngãn c¸I ¸p Ên chung quanh chç nèi tiÕp vai víi x-¬ng b¶ vai, ngãn tay c¸I cßn l¹I ¸p Ên ë c¸c huyÖt Kiªm tinh, §¹I chuú, Cù cèt, Ên ®I Ên l¹I 3 –4 lÇn. 2- Hai ngãn tay thÇy thuèc ¸p Ên qua l¹I mét sè lÇn ë chç nèi khíp vai. 3- Mét tay thÇy thuèc n¾m tay ng-êi bÖnh, ngãn tay c¸I cßn l¹I ¸p m¸I trªn thñ d-¬ng mih kinh, bèn ngãn kia ¸p m¸I trªn thñ th¸I ©m kinh, lµm ®I lÇm l¹I lÊy lÇn. L¹I xoay bµn tay mµI ¸p ®em ngãn bèn ngãn trá vµ gi÷a ¸p Ên ë thñ th¸I ©m kinh, ngãn c¸I ¸p theo kho¶ng ë thñ d-¬ng minh kinh vµ thñ thiÕu d-¬ng kinh, lµm phÐp Ên theo mÊy lÇn. 4- Bµn tay vµ c¸nh tay bÞ ho¹t ®éng bÞ h¹n th-êng cã ®IÓm Ên ®au ( ¸p thèng ®IÓm ) ë tr-íc sau khíp vai vµ c¹nh phÝa ngãn trá ë khíp vai lµ chõng “ kiªn ng-ng “ lÊy huyÖt V©n m«n ngo¹I ( Kú huyÖt ),c¸c huyÖt Ên ®au ë Kiªn vu, Tý nhu, theo phÐop nçi tiÕp dïng ngò hµnh. ( Phô ) – v©n m«n ngo¹I ( tøc lµ ®IÓm Ên ®au phÝa ngoµI huyÖt V©n m«n ) , dïng phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh, chÊm gâ phèi huyÖt Kinh cõ, xoa ®Èy phèi huyÖt Ng- tÕ. NhÊn nh¶ s©u phèi huyÖtXÝ xÝch tr¹ch , Ru l¾c phèi huyÖt thiÕu th-¬ng. n¾n day ngang b»ng sang tr¸I sang ph¶I phèi huyÖt Th¸I uyªn, huyÖt Kiªn vu, dïng phÐp nèi tiÕp dïng ngò hµnh chÊm gâ phèu huyÖt Th-¬ng d-¬ng, xoa ®Èy phèi huyÖt D-¬ng khª. NhÊn nh¶ s©u phèi huyÖt NhÞ gian, rung l¾c phèi huyÖ Tam gian, nøn day ngang b»ng sang tr¸I sang ph¶I phèi huyÖt Khóc tr×, Nhu du huyÖt dïng thñ ph¸p nèi tiÕpp ngò hµnh, cham¸ gâ ë da phèi huyÖt ThiÕu tr¹ch. Xoa ®Èy phèi huyÖt D-¬ng cèc, nhÊn nh¶ s©u phèi huyÖt TiÒn cèc, rung l¾c phèi huyÖ Hëu khª, n¾n day ngang b»ng sang ph¶I sang tr¸I phèi huyÖt TiÓu h¶I. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 1 lÇn cã thÓ thÊy hiÖu qu¶, vµI ba lÇn sau thÊy bÖnh ®· mÊt di qu¸ nöa, nhÊt lo¹t ch÷a 10 – 15 lÇn cã thÓ khái hÕt. 21. §ïi vµ ®Çu gèi ®au Nguyªn nh©n bÖnh: PhÇn lín do bÞ phong, thÊp, hµn bªn ngoµI dÉn ®Õn, nh-ng còng cã do 6 kinh ë ch©n thuéc vÒ t¹ng phñ cã bÖnh biÕn m·n tÝnh ph¶n øng ë kinh l¹c së thuéc vïng ®ïi, gèi ®au ®ín. Phong thÊp th× cã quan hÖ thêi khÝ biÕn ho¸ c¸c t¹ phñ nµo ®ã ( 38

cña kinh ë ch©n ) sinh ra bÖnh biÕn m·n tÝnh còng câ hoÆc th-êng, hoÆc Ýt cã ph¶n øng kiÓu ®au ®ín. C¸ch ch÷a: LÊy c¸c huyÖt Tóc tam lý, D-¬ng l¨ng tuyÒn, Phong thÞ, ¢m thÞ, ¢m l¨ng tuyÒn,Tam ©m giao lµm chñ, vµ phèi hîp víi TÊt nh·n, chç khíp nèi ®Çu gèi. HoÆc lµ dïng phÐp “ bÖnh d-íi lÊy huyÖt trªn”, lÊy c¸c huyÖt Phong tr×, Kiªn tØnh, §¹I tr÷. Phong thÊp th× ra phÐp dùa theo kinh l¹c. BÖnh thuéc t¹ng phñ th× phèi hîp huyÖt theo quan hÖ kinh l¹c biÓu lý, ©m d-¬ng. VÝ dô nh-: Tiªu ho¸ kh«ng tèt g©y ra ®au ®Çu gèi ph¶I lÊy huyÖt Tóc tam lý, Gi¶I khª, trªn kinh tóc d-¬ng minh vÞ, huyÖt Tam ©m giao trªn kinh tóc th¸I ©m tú. C¸c bÖnh thuéc c¸c t¹ phñ kh¸c dÉn ®Õn ®au ®Çu gèi cã thÓ dùa theo ph-¬ng ph¸p trªn theo ®-êng kinh lÊy huyÖt. NhÊt lo¹t d-¬ng kinh th-êng lµm thuèc bæ, ©m kinh th-êng dïng phÐp t¶. Mçi huyÖt ®Òu dïng c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹I lµm 100 lÇn. NÕu cã sî l¹nh hoÆc chøng h-, mçi huyÖt ®Òu thªm phÐp chÊm gâ da 100 lÇn. Lµm phÐp dùa theo ®-êng kinh l¹c chõng 6 lÇn vµ lµm phÐp rung rÈy khíp ( theo ph-¬ng ph¸p rung rÈy huyÖt vÞ hoÆc rung rÈy chç ®au ®ín ). §IÓm huyÖt thø tù: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 1 –2 lÇn cã thÓ gi¶m nhÑ chøng, dùa theo bÖnh t×nh nÆng hay nhÑ mµ quyÕt ®Þnh kú h¹n ch÷a. 22. L-ng trªn vµ lång ngùc ®au: Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt lo¹t lµ phong hµn g©y ra bÖnh, còng cã thÓ do bÖnh phæi g©y ra, còng cã khi do vÞ tæn th-¬ng ¶nh h-ëng ®Õn vïng ë ngùc vµ vïng l-ng trªn ®au ®ín, còng cã do va ch¹m dÉn ®Õn ®au ®¬n. Chøng tr¹ng: - Thuéc vÒ phong hµn, th-êng cã quan hÖ biÕn ho¸ khÝ hËu. - Thuéc vÒ bÖnh phæi g©y ra ®au ®ín khi ho, thë hÝt sÏ thÊy ®au ®ín. - Thuéc vÒ bÖnh d¹ dµy g©y ra ®au ®ín th-êng cã quan hÖ víi c¬n ®au t¨ng gi¶m cña bÖnh d¹ dµy. - Va ch¹m g©y ®au ®ín th× ®au liªn tôc. C¸ch ch÷a: - Do phong thÊp, lÊy th- kinh ho¹t l¹c lµm chñ. + Ngùc ®au lÊy huyÖt Néi quan, Khóc tr¹ch, 2 lÇn ch÷a ®Çu dïng t¶ ph¸p, sau khi thÊy bÖnh nhÑ bít th× dïng phÐp bæ. + Vïng l-ng ®au ®ín, bæ huyÖt Uû trung, t¶ Thõa s¬n, ®ã lµ dïng phÐp bÖnh ë trªn lÊy huyÖt ë d-íi, mét bæ mét t¶ ®Ó ®¹t ®Õn t¸c dông th- c©n ho¹t huyÕt, vµ phèi hîp thªm A thÞ huyÖt. - BÖnh phæi g©y ra ®au ®ín, bæ Th¸I uyªn, t¶ Thiªn lÞch, bæ huyÖt Trung phñ ®Ó ®IÒu lý c¸I gèc cña bÖnh ë phæi ( trÞ b¶n ), ngoµI ra lÊy thªm A thÞ huyÖt ®Ó trÞ b¶n ( trÞ tiªu ). - BÖnh d¹ dµy g©y ra ®au ®ín, bæ Tóc tam lý, t¶ Trung qu¶n, bæ huyÖt Thiªn khu, ®Óu ®IÒu lý c¸I gèc cña bÖnh ë d¹ dµy, ngoµI ra lÊy thªm huyÖt côc bé ®Ó ch÷a ngän ( trÞ tiªu). Mçi huyÖt lµm thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn. Khi cÇn thiÕt cã thÓ theo thñ ph¸p dùa theo ®-êng kinh l¹c. Va ch¹m g©y ra ®au ®ín, ngoµI viÖc lÊy huyÖt theo chøng phong thÊp lµ lÊy huyÖt ®-êng xa ra, cßn ph¶I lµm thªm thñ ph¸p Ên gi÷ kÐo chia ë trªn, d-íi, ph¶I, tr¸I cña côc bé n¬I ®au. 39

Thø t- ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a tõ 2 –4 lÇn lµ thÊy hiÖu qu¶, nhÑ bít. NhÊt lo¹t trªn d-íi 10 ch÷a th× khái. 23. MÊt tiÕng: Nguyªn nh©n bÖnh: Ngùc lÐp hÑp, ®ét nhiªn gÆp ph¶I kÝnh ®éng mµ tèi t¨m tÐ ng·, sau khi tØnh thÊy chi thÓ vËn ®éng b×nh th-êng nh-ng l¹I mÊt tiÕng. Chøng tr¹ng: Tù nhiªn rÊt nhanh chãng tèi t¨m tÐ ng· bÊt tØnh nh©n sù, hµm r¨ng c¾n chÆt tø chi cøng ®¬. Sau khi ®-îc cøu ch÷a kÞp thêi ®· tØnh, mÊt ®I n¨ng lùc nãi tiÕng, miÖng h¸ kh«ng ®-îc ta l¾m nh-ng ¨n uèng kh«ng gÆp khã kh¨n, ®Çu l-ìi kh«ng thÓ lÌ ra ngoµI m«I. ThÝnh gi¸c kh«ng trë ng¹I, râ rµng c©m mµ kh«ng ®IÕc. C¸ch ch÷a: Tr-íc hÕt c¾t huyÖt ë c¸c huyÖt 12 TØnh huyÖt, Nh©n trung, ®Ó th«ng khÝ huyÕt toµn th©n, lµm cho chç bÕ t¾c cña kinh l¹c ®-îc gi·n më. Thø ®Õn lµ c¾t c¸c huyÖt ¸ m«n, Phong phñ, B¸ch héi, ®Ó tØnh n·o, T¶ c¸c huyÖt Hîp cèc, LiÖt khuyÕt, Phong tr× ®Ó thanh nhiÖt trõ phong, C¾t Quan xung, t¶ huyÖt Th«ng lý ®Ó gi¶I nhiÖt ë Th-îng tiªu vµ trong tim. T¶ c¸c huyÖt Kú m«n, Th¸I xung, ®Ó th- c¸I uÊt kÕt cña kinh can, Bæ huyÖt Tóc tam lý ®Ó gi¸n khÝ trõ ®êm. §¬md nhiÒu gia bæ Chiªn chung, t¶ Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶I. ThÇn trÝ tØnh t¸o th× kh«ng dïng B¸ch héi, LiÖt khuyÕt, Nh©n trung vµ 12 huyÖt TØnh, mµ thªm t¶ ThÇn m«n, Phong m«n, ¸ m«n, bæ Phong tr×, t¶ huyÖt Gi¸p xa. ¨n uèng nh- th-êng th× cã thÓ kh«ng dïng huyÖt Tóc tam lý. Mçi huyÖt ®Òu dïng thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ 100 lÇn. Thñ ph¸p bæ trî cã thÓ t¶ theo thø tù cña kinh thñ d-¬ng minh, c¾t ë huyÖt Thñ tam lý vµ Quan xung, lµm cho n©ng cao hiÖu qu¶ ch÷a ( b¶o ng-êi bÖnh lÌ l-ìi ra l¹I thôt l-ìi vµo lµm cho l-ìi vËn ®éng co duçi ). Sau ®ã, c¾t c¾t ( bÊm bÊm mãng tay ë c¸c huyÖt Gi¸p xa, Õ phong, Liªm tuyÒn, l¹I dËy cho ng-êi bÖnh tËp nãi (tõng tiÕng mét, tiÕn tíi nãi hai tiÕng mét vµ dÇn t¨ng thªm ). NÕu cã thªm kÌm c¸c chøng kh¸c tuú chøng mµ thªm huyÖt ch÷a. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch-·: MÊt tiÕng ®¬n thuÇn, hiÖu qu¶ ch÷a nhanh, ®IÓm huyÖt mÊy lÇn cã thÓ khái. 24. TiÓu tiÖn nhiÒu lÇn Nguyªn nh©n bÖnh: M·n tÝnh lµ h- hµn, cÊp tÝnh lµ thùc nhiÖt. Ng-êi lín vµ ng-êi giµ bÞ th-êng lµ hhµn, trÎ em th-êng lµ thùc nhiÖt. Chøng tr¹ng: - H- chøng: ý vÒ ®¸I nhanh gÊp, khi n-íc tiÓu ra kh«ng bÞ c¶m gi¸c khã chÞu, n-íc tiÓu mµu tr¾ng, kho¶ng trªn d-íi 1 giê ®ång hå th× ®I tiÓu 1 lÇn. - Thùc chøng: ý vÒ ®I tiÓu b¾t ph¶I thËt nhanh, sè lÇn ®I tiÓu nhiÒu, l-îng n-íc tiÓu Ýt, mµu n-íc tiÓu vµng, khi n-íc tiÓu ra cã c¶m gi¸c khã chÞu trong èng ®¸I. C¸ch ch÷a: - H- chøng: Nªn gi÷ ch¾c khÝ ( cè khÝ ), bæ Th¸I uyªn, KhÝ h¶I. NÕu khi t×nh huèng khèng chÕ tiÓu tiÖn kh«ng dõng th× thªm nhiÒu thñ ph¸p chÊm gâ ë da, bæ ch©n ho¶, bæ khÝ, th× dïng phÐp bæ ë c¸c huyÖt MÖnh m«n, ThËn du. - Thùc chøng: T¶ Hµnh gian, LiÖt khuyÕt, ®Ó thanh nhiÖt, t¶ Trung cùc, ¢m l¨ng tuyÒn ®Ó lîi thÊp. 40

Mçi huyÖt ®Òu dïng c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da mçi lo¹I 100 lÇn. H- chøng, thñ ph¸p nªn nhÑ mµ nhanh. Thùc chøng, bá bít thñ ph¸p chÊm gâ ë da, cßn l¹I cÇn nÆng mµ chËm. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, thñ ph¸p chÇm chËm. HiÖu qu¶ ch÷a: Ng-êi bÖnh lín tuæi, trÞ 1 – 2 lÇn th× thÊy hiÖu qu¶, 5 lÇn th× thÊy hiÖu qu¶. TrÎ em, ch÷a tõ 5 – 7 lÇn cã thÓ khái. 25. §¸I dÇm Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt lo¹t do khÝ h-, còng cã do ®ét nhiªn bÞ l¹nh mµ g©y ra ®¸I dÇm. Chøng tr¹ng: §ªm ngñ kh«ng tØnh, kh«ng biÕt, kh«ng thÊy ®¸I ë trªn gi-êng hoÆc cã thÊy ®I tiÓu trong giÊc méng, mét ®ªm mét lÇn hoÆc mét ®ªm 4 – 5 lµn kh«ng chõng. Mïa h¹ bÖnh nhÑ h¬n, mïa ®«ng bÖnh nÆng h¬n. chøng nhÑ th× mÊy ngµy ®¸I dÇm 1 lÇn hoÆc sau khi lµm mÖt th× ®¸I dÇm. C¸ch ch÷a: Ng-êi khÝ h-, lÊy cè khÝ, bæ ho¶, bæ thËn lµm chñ, lÊy c¸c huyÖt Th¸I uyªn, KhÝ h¶I, MÖnh m«n, ThËn du ®Òu dïng bæ ph¸p. nhÊt lo¹t ®¸I dÇm lÊy huyÖt Tam ©m giao ®Ó an giÊc ngñ, lÊy Quan nguyªn, KhÝ h¶I ®Ó gi÷ ch¾c khÝ, -íc thóc bµng quang. LÊy huyÖt LiÖt khuyÕt ®Ó tØnh n·o, tÊt c¶ ®Òu dïng phÐp bæ. Mçi huyÖt ®Òu dïng c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da, mçi lo¹I tõ 50 – 100 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ®IÓm huyÖt trªn d-íi 10 lÇn cã thÓ ch÷a khái. NÕu ng-êi bÖnh lµ tre em th× cÇn chó ý mÊy ®IÓm d-íi ®©y: 1 - B÷a ®ªm kiªng ¨n chÊt láng, tr-íc khi ®I ngñ kh«ng cho uèng n-íc m¸t hoÆc ¨n thøc ¨n m¸t. 2 - CÊm trÎ em xem phim khñng bè vµ ®¸nh nhau d÷ déi, kh«ng ®Ó cho ham ch¬I qóa møc. 3 - Sau khi ngñ chøng 2 –3 giê ph¶I gäi trÎ em giËy ®I tiÓu 1 lÇn. 26- T¹ng Thao (bÖnh Ýs-t¬-ri ) Nguyªn nh©n bÖnh: Th-êng thuéc t×nh chÝ mÊt ®IÒu ®é, t©m thÇn kh«ng an, l©u ngµy th× thµnh bÖnh nµy. Chøng tr¹ng: §Çu tèi, tim håi hép, hay quªn, -u sÇu, hay buån bÊt th-êng, mÊt ngñ, t- chi cã lóc co qu¾p. C¸ch ch÷a: BÖnh nµy chñ yÕu lµ ®èi chøng lÊy huyÖt, t¶ Hîp cèc, bæ LiÖt khuyÕt, Phong tr×, ®Ó thanh n·o trÊn tÜnh. Bæ Néi quan, Th«ng lý ®Ó t- ©m an t©m, bæ Chiªn trung, t¶ Cù khuyÕt, Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶I ®Ó th«ng khÝ cña Nh©m m¹ch. T¶ Kú m«n, bæ th¸I uyªn ®Ó th- can gi¶I uÊt, vµ t-¬ng hç phèi hîp víi c¸c huyÖt trªn ®Òu cã t¸c dông trÊn tÜnh. NÕu cã kÌm víi chøng kh¸c th× tuú chøng mµ gia huyÖt, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi thñ ph¸p tõ 50 – 150 lÇn. Thñ ph¸p nhÑ mµ chËm, liÖu chõng dïng thªm ph¸p ®Èy xoay ë vïng ®Çu, phÐp ¸p theo ë vïng l-ng. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tr-íc hÕt, ®IÓm huyÖt ë vïng trªn, thñ ph¸p nªn nhÑ mµ tõ tõ. 41

HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a bÖnh nµy, nÕu phèi hîp víi an ñi tinh thÇn cã thÓ ch÷a khái ®-îc. 27. §éng kinh: Nguyªn nh©n bÖnh: Th-êng do tiªn thiªn bÊt tóc, hËu tiªn nu«I d-ìng kÐm, chÝnh khÝ h- nh-îc, tinh thÇn thiÕu tèt ®Ñp, ®ét nhiªn bÞ sî h·I, bÖnh l©u ngµy tù nhiªn ph¸p thµnh, mµ lµm ra chøng gi¶m, ®éng kinh. Chøng tr¹ng: Ph¸t bÖnh ®ét nhiªn, tr-íc khi ph¸t bÖnh cã c¶m gi¸c ®Çu ®au hoÆc ®Çu tèi, kh«ng do tù chñ mµ ng· xuèng ®Êt, tø chi co rót. Chøng nhÑ cã chõng 10 phót th× tù tØnh rót co qu¾p. Chøng nÆng, m«I vµ mý m¾t ®Òu co dËt, ®Çu còng lÖch h-íng vÒ mét bªn, miÖng n«n ra ®êm d·I uèn cong th©n ngùc l¹I, c¬n th× cã c¸ch ngµy hoÆc c¸ch th¸ng ph¸p bÖnh, còng cã tr-êng hîp mét ngµy nhiÒu lÇn ph¸p c¬n. C¸ch ch÷a: T×nh tr¹ng ph¸p c¬n ®éng kinh lµ do trung khu thÇn kinh nhÊt thêi t¸n lo¹n, do ®ã mµ sè lÇn ®IÓm huyÖt ph¶I râ rµng, vßng trong n¾n nhá ph¶I râ rÖt. Do chøng gi¶n khi bÞ l©u ngµy, trung khu n·o tÊt bÞ tæn th-¬ng, cho nªn thñ ph¸p cÇn nhÑ. Th«ng qua thñ ph¸p vµ phèi huyÖt, ®èi víi chøng ®éng kinh ph¸t c¬n chøng tr¹ng cã thÓ gi¶m nhÑ, chñ yÕu lµ cã c«ng n¨ng thóc ®Èy kh«I phôc trung khu n·o. LÊy huyÖt: bæ ThÇn m«n, bæ LiÖt khuyÕt, bæ HËu khª, t¶ Th¸I d-¬ng, bæ Phong tr×, bæ B¸ch héi, bæ Th¸I khª, bæ Tam ©m giao, bæ Tóc tam lý, bæ §íi m¹ch, bæ Chiªn trung, bæ Cù khuyÕt, t¶ Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶I, bæ PhÕ du, bæ T©m du, bæ C¸ch du, bæ Tú du, bæ ThËn du. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu lµm 50 – 70 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi dùa theo thø tù tiÕn hµnh. HiÖu qu¶ ch÷a: §iÓm huyÖt tõ 3 – 5 lÇn cã thÓ thÊy hiÖu qu¶, tø lµ thêi gian lµm c¬n dµI cã thÓ lµm cho thêi gian lµm c¬n ng¾n l¹i. Mçi tuÇn ch÷a 3 lÇn, liªn tôc ch÷a trong thêi gian 2 -3 th¸ng cã thÓ lµm cho bÖnh t×nh chuyÓn biÕn tèt lªn. BÖnh nhÑ mµ ch÷a kÞp thê, th× cã thÓ ch÷a khái. TrÎ em di chøng sau khi bÞ sèt cao mµ ph¸p sinh bÖnh nµy rÊt nhÑ, cã thÓ dËy cho nh÷ng ng-êi trong nhµ cña ®øa trÎ ®ã hµng ngµy ®IÓm huyÖt ë B¸ch héi 200 lÇn, nÕu kiªn tr× thêi gian dµI t-¬ng ®-¬ng tõ nöa n¨m trë nªn th× cã thÓ khái døt. 28. Bµn tay vµ c¸nh tay tª b¹I ( thÇn kinh quay tª b¹I ). Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt lo¹t do khi lao ®éng, lµm cho khíp quay cæ tay gÊp khóc thêi gian rÊt dµI, tæ chøc côc bé mÖt mái, l¹I bÞ l¹nh hoÆc röa n-íc lµnh, sau ®ã dÉn ®Õn tª b¹i. Chøng tr¹ng: Ngãn tay c¸I vµ ngãn trá cïng víi khíp cæ tay quay cã c¶m gi¸c ®au ®ín, dÇn thµnh ra tª b¹I, mÊt n¨ng lùc ho¹t ®éng. C¸ch ch÷a: LÊy huyÖt trªn kinh thñ d-¬ng minh vµ kinh thñ th¸I ©m lµm huyÖt chñ yÕu, bëi v× c¸c huyÖt LiÖt khuyÕt, Hîp cèc, D-¬ng khª cña hai kinh ®ã, thÝch ®¸ng víi chç phô cËn khíp quay cæ tay, vµ cã thÓ phèi hîp víi c¸c huyÖt §¹I l¨ng, Néi quan, D-¬ng tr×, Ngo¹I quan. Bæ trî thªm th× lÊy thñ ph¸p dùa theo ®-êng kinh l¹c, c¸c huyÖt ®Òu nªn dïng bæ ph¸p. mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da c¸c thñ ph¸p ®Òu lµm 50 – 100 lÇn. 42

Th- tù ®IÓm huyÖt : Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ch÷a 10 lÇn th× cã thÓ khái,.

Ch-¬ng II: BÖnh phô khoa 1. Kinh nguyÖt kh«ng ®Òu Nguyªn nh©n bÖnh: Do ë suy nghÜ, lµm lông qu¸ møc, ngo¹I c¶m phong hµn, hoÆc phßng sù kh«ng biÕt h¹n chÕ, hoÆc trong kú hµnh kinh kh«ng biÕt chó ý vÖ sinh thËt tèt, hoÆc do c¸c bÖnh kh¸c dÉn ®Õn. Chøng tr¹ng: Kinh vÒ kh«ng thuËn, kh«ng ®Õn tr-íc th× l¹I ®Õn sau, cã khi m¸u kinh nhiÒu, cã khi m¸u kinh Ýt. Mµu m¸u kinh kh«ng b×nh th-êng. C¸ch ch÷a: §IÒu kinh chñ yÕu lµ lÊy c¸c huyÖt Hîp cèc, Tóc tam lý cña thñ, tóc d-¬ng minh kinh, Tam ©m giao cña kinh tóc th¸I ©m tú , C¸ch du cña kinh tóc th¸I d-¬ng lµm huyÖt chñ yÕu. D-¬ng minh kinh lµ nhiÒu khÝ nhiÒu huyÕt. Tóc th¸I ©m tú kinh chñ vÒ thèng huyÕt. HuyÖt héi c¶u toµn th©n lµ C¸ch du, do ®ã ®· lÊy nh÷ng huyÖt trªn lµm chñ. Kinh nhiÒu lµ nhiÖt, bæ Tam ©m giao, ¸p Tóc tam lý, t¶ Hîp cèc, C¸ch du. Kinh Ýt lµ hµn, bæ C¸ch du, Hîp cèc, t¶ Tam ©m giao. NgoµI ra, gia bæ Thiªn khu, Néi quan, vµ ph¶I trî b»ng phÐp rung rÈy vïng bông. KhÝ h- th× gia bæ huyÖt Th¸I uyªn, Chiªn trung. NÕu kinh dõng døt, c¸ch nhau mét thêi gian kh«ng dµI l¾m l¹I hµnh kinh lµ do khÝ h- kh«ng thÓ nhiÕp huyÕt, ph¶I lÊy cè khÝ chØ huyÕt lµm chñ, bæ Èn b¹ch, Tam ©m giao, t¶ Hîp cèc, bæ Th¸I uyªn, Chiªn trung, C¹nh du, Tú du, Can du. Mçi huyÓt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn.,thñ ph¸p nhÑ mµ chËm. Trong kú hµnh kinh mçi ngµy ®IÓm huyÖt 1 lÇn. Lóc b×nh th-êng, mét tuÇn ®IÓm huyÖt 3 lÇn. NÕu huyÕt vÉn kh«ng døt, thªm thñ ph¸p chÉm gâ ë da t¹I huyÖt Èn b¹ch. 43

Thø tù ®IÓm huyÖt: Dùa theo thø tù tr-íc sau cña huyÖt vÞ ®· tr×nh bµy ë phÇn c¸ch ch÷a bÖnh nµy tiÕn hµnh ®IÓm huyÖt. HiÖu qu¶ ch÷a: §IÓm huyÖt 1 – 2 lÇn lµ thÊy hiÖu qu¶, bÖnh nhÑ, kho¶ng trªn d-íi 3 th¸ng ch÷a cã thÓ khái. 2. Hµnh kinh ®au bông Nguyªn nh©n bÖnh: Th-êng do khÝ trÖ huyÕt ø, hoÆc khÝ huyÕt h- hµn g©y ra. Chøng tr¹ng: Cã tr-íc khi hµnh kinh ®au bông d-íi, còng cã khi hµnh kinh xong bông d-íi ®au, hoÆc la ®au trong khi hµnh kinh. PhÇn lín lµ võa míi b¾t ®Çu ®ît hµnh kinh th× bông d-íi míi ®au ®ín, ®au buèt vïng th¨t l-ng ®au suèt tíi khi døt hµnh kinh. ®µu kú kinh nhiÒu, mµu huyÕt tÝm ®en lµ ®au thùc chøng,. CuooÝ kú kinh Ýt, mµu huyÕt nh¹t lµ ®au h- chøng. C¸ch ch÷a: §IÓm c¸c huyÖt Hîp cèc ( kinh nhiÒu dïng t¶ ph¸p, kinh Ýt dïng bæ ph¸p ), bæ Tóc tam lý, HuyÖt Tam ©m giao (kinh nhiÒu dïng bæ ph¸p , kinh Ýt dïng t¶ ph¸p ) . Nh- thÕ cã thÓ ®IÒu kinh døt ®au, ®au do thùc chøng t¶ Hîp cèc, ¸p Tóc tam lý, bæ Tam ©m giao. §au do h- chøng , bæ Hîp cèc , Chiªn trung, ¸p Tam ©m giao, bæ Tóc tam lý, l¹I bæ Thiªn khu, Quan nguyªn ,t¶ Trung qu¶n vµ lam phÐp rung rÈy ë vïng bông t¹I huyÖt Quan nguyªn (kinh nhiÒu kh«ng thªm phÐp rung rÈy). §au ®ín tÖ h¹I, mÆt tr¾ng nhît, tim ho¶ng hèt, gia bæ c¸c huyÖt Néi quan, T©m du, CÊh du. Mçi huyÖt lµm thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹I thñ ph¸p 100 lÇn . Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t sau khi ®IÓm huyÖt lµ hoµn toµn døt ®au, kiªn tr× ch÷a cã thÓ khái. 3 - BÕ kinh Nguyªn nh©n bÖnh: Do th©n thÓ h- nh-îc, huyÕt m¹ch Ýt dÇn, hoÆc do suy nghÜ phÉn né, huyÕt m¹ch ø trÖ kh«ng hµnh mµ g©y nªn. Chøng tr¹ng: Tinh thÇn kh«ng vui vÎ, bông d-íi cã c¶m gi¸c trøng, buèt vïng th¾t l-ng, ®ïi ®au, trong tim thæn thøc, lßng bµn tay bµn ch©n bãng C¸ch ch÷a: BÖnh nµy lÊy bæ khÝ lµm chÝnh, KhÝ lµ so¸I cña huyÕt, khÝ hµnh th× huyÕt hµnh, khÝ h- th× huyÕt còng h-, bæ khÝ th× huyÕt vùng, bæ c¶ khÝ lÉn huyÕt th× huyÕt tù ®-îc ®Çy ®ñ mµ dÔ hµnh. T©m chñ huyÕt, phÕ chñ khÝ do ®ã lÊy bæ nguyªn huyÖt ThÇn m«n ë t©m kinh, nguyªn huyÖt Th¸I Uyªn cña phÕ kinh, lµ ®· cã t¸c dông bæ m¹nh thªm c¶ khÝ vµ huyÕt. Bæ nguyªn huyÖt Hîp cèc cña thñ d-¬ng minh kinh, vµ dïng phÐp ®Èy theo 81 lÇn, cã t¸c dông thªm m¹nh sù bæ. L¹I t¶ huyÖt Tam ©m giao cña tóc th¸I ©m tú kinh, vµ ®Èy theo t¶ 36 lÇn ®Ó gióp thªm hiÖu qu¶ t¶ huyÖt Tam ©m giao, lµm lùc thèng huyÕt cña tú kinh d-îc bu«ng th¶, huyÕt bÞ ø chÖ ®-îc gi¶i. Phèi víi huyÖt Thuû ®¹o cña tóc d-¬ng minh vÞ kinh lµm phÐp bæ, th× cã thÓ gi¶I c¸I ø cña côc bé, l¹I cã thÓ lµm cho th«ng ho¹t c¬ n¨ng t¹o m¸u. KÕ ®ã lµ t¶ c¸c huyÖt Trung qu¶n, Trung cùc cña nh©m m¹ch, vµ tõ bông ®Èy theo ®Õn huyÖt trung cùc 36 lÇn, vïng bông cã dïng lßng bµn tay xoa s¸t 200 lÇn ®Ó ho¹t ®äng c¬ n¨ng c¸c tæ chøc côc bé. L¹I n¾n vïng bông 100 lÇn cã thÓ gióp 44

cho xoa s¸t cã thªm hiÖu qu¶, c¸c huyÖt Hîp cèc, ThÇn m«n, Th¸I uyªn, mçi huyÕt ray ngang b»ng , nhÊn nh¶, mçi lo¹I ®Òu 100 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Chøng khÝ trÖ huyÕt ø th× thÊy hiÖu qu¶ nhanh, chøng huyÕt Ýt th× thÊy hiÖu qu¶ chËm. Mçi tuÇn ch÷a 3 lÇn, ch÷a liªn tôc 2 th¸ng lÊy viÖc hµnh kinh trë l¹I lµm hiÖu qu¶. Kinh Ýt cÇn tiÕp tôc Ýt kho¶ng trªn d-íi 3 th¸ng th× ch÷a khái. 4 – B¨ng lËu huyÕt Nguyªn nh©n bÖnh: Do phÊn né mµ h¹I gan, bÖnh cña can ph¹m sang tú, bëi vËy mµ can kh«ng tµng huyÕt, tú kh«ng thèng huyÕt, hoÆc do vµo kú hµnh kinh mµ lì ph¹m vµo ho¹t ®éng t×nh dôc, d¹ con bÞ th-¬ng mµ thµnh bÖnh. Tãm l¹I lµ do mµng trong d¹ con (néi m¹c tö cung) t¨ng sinh, huyÕt qu¶n r¸ch vì, h×nh thµnh b¨ng lËu. Chøng tr¹ng: Kinh nguyÖt tù nhiªn vÒ nhiÒu mµ kh«ng døt gäi lµ “B¨ng huyÕt”, kinh nguyÖt ra nhá giät kh«ng døt gäi lµ “lËu huyÕt”. B¨ng th× s¾c mÆt tr¾ng nhît, cã nh÷ng chøng ®Çu tèi, ®Çu xoay, tim håi hép cña chùng tr¹ng h- tho¸t. Lëu huyÕt do huyÕt ra kh«ng døt, cïng dÇn dµn h- nh-îc. C¸ch ch÷a: LÊy lý luËn th× tú kh«ng thèng huyÕt, can kh«ng tµng huyÕt vµ huyÕt héi C¸ch du, bæ c¸ch huyÖt Èn b¹ch, Tam ©m giao, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn, Èn b¹ch gia chÊm gâ ë da 100 lÇn, T¶ c¸c huyÖt c¸ch du, tú du, can du, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ ®Òu 100, lÇn, t¶ huyÖt Hîp cèc cña kinh ®¹I tr-êng lµ t¶ nhiÖt cña d-¬ng minh. Dùa vµo lý luËn huyÕt nhiÖt väng hµnh, nguyªn t¾c lµm t¶ ph¸p ë d-¬ng kinh, lµm bæ ph¸p ë ©m kinh. Khi chÊm gâ ë da t¹I huyÖt Èn b¹ch, tr-íc hÕt chÊm gâ mét huyÖt ë mét bªn råi l¹I ®IÓm ë huyÖt bªn cßn l¹i. Tr-íc khi chÊm gâ, dïng ngãn tay c¸I vµ trá cè ®Þnh ngãn ch©n c¸I ng-êi bÖnh, huyÖt Èn b¹ch sau khi qua chÊm gâ cña thñ ph¸p ®IÓm huyÖt, lµm cho huyÕt qu¶n côc bé huyÖt vÞ gi·n tr-¬ng ra, do t¸c dông cña c¬ n¨ng huyÕt qu¶n t-¬ng ®èi gi·n tr-¬ng ra vµ co l¹I, thóc cho huyÕt qu¶n vïng xuÊt huyÕt co l¹i. Do ®ã huyÖt Èn b¹ch phèi víi huyÖt tú du l¹I cã thÓ ®¹t ®Õn t¸c dông tú thång huyÕt, lµm cho huyÕt døt. KhÝ h-, gia bæ huyÖt Th¸I uyªn, Chiªn trung. ThËn h-, gia bæ huyÖt Th¸I khª, ThËn du. Tú h-, gia bæ c¸c huyÖt ThÇn m«n, Tóc tam lý. L¹I cã thÓ phèi bæ Èn b¹ch, bæ Th¸I khª, Tam ©m giao, Tóc tam lý, Ch-¬ng m«n, t¶ Hîp cèc, bæ Th¸I uyªn, bæ Chiªn trung, bæ C¸ch du, ThËn du, Tú du, Can du. Ba huyÖt C¸ch du, Can du, Tú du, nÕu huyÕt nhiÖt th× t¶, khÝ h- huyÕt m¸t th× bæ. Mçi huyÖt n¾n day, ngang b»ng, nhÊn nh¶ tõ 50 – 70 lÇn, vßng n¾n nhá, thñ ph¸p nhÑ mµ chËm, mét huyÖt Èn b¹ch h¬I nÆng mét Ýt. Thø tù ®IÓm huyÖt: Tõ d-íi mµ lªn trªn theo ®óng thø tù ghi trong bµI ch÷a. HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t tö cung xuÊt huyÕt, ch÷a 1 –2 lÇn th× thÊy hiÖu qu¶, 5 –6 lÇn cã thÓ ch÷a míi khái. 5 - N-íc h«I kh«ng døt Nguyªn nh©n bÖnh: §Î xong n-íc h«I kh«ng døt, chñ yÕu lµ do th©n thÓ hnh-îc, huyÕt kh«ng thu nhiÕp (tøc lµ huyÕt trong tö cung kh«ng thÓ th©u gom l¹I ), ®-a ®Õn n-íc dÇm dÒ kh«ng døt. Chøng tr¹ng : 45

Cã rÊt Ýt m¸u mµu nh¹t tromg am ®ao nhá ra, nhiÒu ngµy kh«ng døt. HuyÕt ø th× mµu m¸u bÇm, cã hiÖn t-îng ®au bông. C¸ch ch÷a : N-íc h«I ra m¸u, lÊy bæ h- lµm chñ . Bæ c¸c huþÖt Èn b¹ch, Tam ©m giao, Tóc tam lý,Thiªn khu, KhÝ h¶I, ThËn du, C¸ch du, Tú du, Can du, t¶ huyÖt Hîp cèc. Cã huyÕt ø gi¶m bá c¸c huyÖt Thiªn khu, KhÝ h¶I, mµ dïng bæ huyÖt Hîp cèc, t¶ huyÖt Tam ©m giao. Mçi huyÖt nÊn day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn, riªng huyÖt Èn b¹ch thªm chÊm gâ ë da 100 lÇn, thñ ph¸p cÇn nhÑ mµ chËm. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 2-3 lÇn n-íc h«I cã thÓ døt. 6- Cã mang n«n möa Nguyªn nh©n bÖnh: Do thai khÝ ng-îc lªn vÞ, do ®ã mµ quÆn bông n«n möa. Chøng tr¹ng: Ng-êi ®µn bµ nhÊt lo¹t sau khi cã chöa ®-îc mét th¸ng, hµng ngµy buæi s¸ng cã n«n möa hoÆc ¨n vµo xong th× n«n möa. Tr-êng hîp nghiªm träng th× ng-êi thÊy mïi thøc ¨n hoÆc mïi c¬m th× ®· n«n möa, ®Õn nçi ®Çu nÆng, m¾t hoa, tø chi mÖt mái. C¸ch ch÷a: LÊy huyÖt Néi quan lµm bæ ph¸p, kÕ ®ã lµ lµm thñ ph¸p ¸p theo ë vïng l-ng, l¹I ®IÓm huyÖt C¸ch du theo bæ ph¸p, ®Ó øc chÕ vÞ khÝ ng-îc lªn.Bæ huyÖt ThËn du cã thÓ lµm yªn tÜnh thai khÝ. Bæ tóc tam lý ®Î dÉn vÞ khÝ ®I xuèng, t¶ huyÖt Th¸I xung cã t¸c dông døt n«n. nÕu cã ®au ®Çu , thªm phÐp ®Èy xoay vïng tr-íc tr¸n. Méi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi lo¹I 100 lÇn. Thø tù ®IÓm huyÖt: Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: Ng-êi nhÑ, n«n möa mÊy ngµy kh«ng ch÷a còng tù khái. Ng-êi nÆng, ®IÓm huyÖt 4 – 5 lÇn th× sÏ khái. 7 –DÊu hiÖu b¸o tr-íc cña sÈy thai (tiªn triÖu l-u s¶n) Nguyªn nh©n bÖnh: KhÝ h- ng-êi yÕu, hoÆc sau khi cã chöa, trªn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng kh«ng chó ý ®-îc hÕt, cã khi dïng tay víi vËt g× ®ã trªn cao, cã khi b-íc ch©n kh«ng cÈn thËn ë chç bê nghiªng dÉn tíi sÈy thai. Cã khi lÇn thø nhÊt bÞ sÈy thai lÇn thø hai cã thai kh«ng ®Õn nöa th¸ng hoÆc ba th¸ng l¹I ®· sÈy thai lµm thµnh tËp qu¸n sÈy thai Chøng tr¹ng: Tho¹t ®Çu bông d-íi trøng, trôt xuèng hoÆc ®au bông d-íi, l-ng ®au, ©m ®¹o cã khi cã chÈy ra mét Ýt n-íc m¸u. C¸ch ch÷a: LÊy t¸c dông døt huyÖt bæ thËn , cè khÝm n©ng lªn lµm nguyªn t¾c . Phèi hîp c¸c huyÖt Èn b¹ch, Phôc l-u, Ch-¬ng m«n, th¸I uyªn, Chuyªn trung, B¸ch héi. Méi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng , nhÊn nh¶, mçi lo¹I thñ ph¸p 100 lÇn ®Òu dïng phÐp bæ. HiÖu qu¶ ch÷a: Chöa lÇn ®Çu, ®IÓm huyÖt 3 – 5 lÇn th× trõ hÕt chøng tr¹ng, cã thÓ lµm cho an thai. NÕu lµ tËp qu¸n sÈy thai, th× cÇn ph¶I kÕ tôc ®IÓm huyÖt gi÷ thai, mçi tuÇn cã thÓ ®IÓm tõ 2 – 3 lÇn khi kh«ng cã c¶m gi¸c nµo kh¸c mçi tuÇn cã thÓ ®IÓm mét lÇn. Sau khi ®ñ 6 th¸ng th× dõng ®IÓm huyÖt. 46

Ch-¬ng thø ba: BÖnh trÎ em 1 – TrÎ em ph¸t sèt Nguyªn nh©n bÖnh: TrÎ em ph¸t sèt nhÊt lo¹t thuéc ngo¹I c¶m, hoÆc do tÝch ®å ¨n (tÝch thùc), ngoµI ra trªn l©m sµng còng cã tr-êg hîp sèt t×m kh«ng thÊy nguyªn nh©n. Chøng tr¹ng; Th-êng thÊy th-¬ng phong c¶m m¹o ph¸t sèt, nãng, ë da dÎ. TrÎ nhá ®au ®Çu , t¾c mòi hoÆc chÈy n-íc mòi trong, mu bµn tay nãng lªn. NÕu tÝch ®å ¨n mµ ph¸t sèt th× ®Ó kh«ng ph¸t nãng qu¸ nhiÒu, lßng bµn tay bµn ch©n ph¸t nãng, kÌm theo kh«ng nghÜ ®Õn ¨n ( kh«ng thÊy ®ãi ), tiªu ho¸ kh«ng tèt. Ph¸t sèt kh«ng râ nguyªn nh©n th× buæi sím nhÑ, vÒ chiÒu nÆng, vÒ ®ªm cµng nÆng, cã ph¸t sèt trªn 10 ngµy kh«ng khái, cã uèng thuèc vµ tiªm thuèc kh¸ng sinh mµ sèt vÉn kh«ng lui. C¸ch ch÷a: C¶m m¹o ph¸t sèt th× t¶ Hîp cèc ®Ó thanh nhiÖt gi¶I yÓu, bæ Tóc tam lý ®Ó dÉn nhiÖt cña Tóc d-¬ng minh ®I xuèng, cø kho¶ng hai giê ®ång hå ®IÓm huyÖt 1 lÇn, mét ngµy ®IÓm huyÖt 2 – 3 lÇn. TÝch thùc mµ ph¸t sèt th× bæ Néi quan, t¶ §¹I chuú ®Ó t- ©m gi¶I nhiÖt. Bæ Tóc tam lý, t¶ Trung qu¶n cã t¸c dông t¨ng c-êng tiªu ho¸. Mçi ngµy ®IÓm huyÖt 1 lÇn, ph¸t sèt kh«ng râ nguyªn nh©n th× bæ huyÖt Néi quan, t¶ huyÖt §¹I chuú. VÒ ®ªm sèt cµng nÆng th× gia bæ Tam ©m giao, kiªm cã thÊy vÞ nhiÖt ( nãng trong vïng d¹ dµy vµ c¸c chøng në miÖng, h«I miÖng ) th× t¶ huyÖt Néi ®×nh. Kiªm cã phÕ nhiÖt th× t¶ huþªt XÝch tr¹ch, c¾t huyÖt ThiÕu th-¬ng. Khi ®IÓm huyÖt §¹I chuú mµ sî khi kh«ng ®ñ søc th× riªng dïng thªm t¶ huyÖt §µo ®¹o, mçi ngµy ®IÓm huyÖt 1 – 2 lÇn. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹I tõ 60 – 100 lÇn. Ngo¹I c¶m th× gia phÐp chÊm gâ ë da. Thø tù ®IÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t th-¬ng phong c¶m m¹o, ch÷a th× cã thÓ lui sèt trong ngµy h«m ®ã. C¸c nguyªn nh©n kh¸c g©y sèt, tõ 1 – 2 ngµy cã thÓ khái. 2. Thæ t¶ Nguyªn nh©n bÖnh: Do ¨n uèng kh«ng han chÕ, tú vÞ bÞ h¹I, hoÆc bÞ l¹nh ph¸t sèt g©y ra thæ t¶ (miÖng n«n tr«n th¸o ) Chøng tr¹ng : CÊp tÝnh thæ t¶ th× ¨n uèng vµo ®Õn d¹ dµy sÏ n«n ra hoµn toµn, ngµy ®ªm ®I t¶ liÒn mÊy lÇn ®Õn mÊy chôc lÇn, ph©n ra láng nh- n-íc. M·n tÝnh thæ t¶ th× n«n möa Ýt, ngµy ®ªm ®I t¶ r¨m ba lÇn kh«ng chõng mùc. C¸ch ch÷a: Bæ huyÖt Néi quan, t¶ huyÖt Hîp cèc, cã thÓ thanh nhiÖt døt n«n. bæ tóc tam lý, t¶ Néi ®×nh cã thÓ lµm khÎo d¹ dµy, l¹I cã c«ng n¨ng thanh nhiÖt ë vÞ, kiªm cã søc døt n«n, døt t¶. NÕu nh- t× h- ®I t¶ l©u dµI, hoÆc thuéc vÒ l-¬ng t¶ ( bÞ l¹nh mµ ®I t¶ ), ph¶I gia bæ ThÇn m«n, ThËn du. Cuèi cïng, lµm phÐp rung rÈy ë vïng bông. Mçi huyÖt ®Òu lµm c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ chÊm gâ ë da, mçi 47

lo¹I 100 lÇn. Riªng huyÖt Néi quan kh«ng thªm phÐp chÊm gâ ë da. Khi n¾n day ngang b»ng ë huyÖt Hîp cèc ph¹m vi nªn h¬I lín. TrÎ nhá th©n yÕu khÝ h- cÇn dïng thñ ph¸p cùc nhÑ. Thø tù ®IÓm huyÖt : Tõ trªn mµ xuèng, thñ ph¸p cùc nhÑ lµ hîp HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 1 lÇn lµ cã thÓ gi¶m nhÑ tõ 2 – 3 lÇn lµ khái. BÖnh nÆng, thêi gian dµI cÇn ch÷a 10 trë lªn míi cã thÓ khái hÕt. 3. TrÎ em tiªu ho¸ kÐm Nguyªn nh©n bÖnh ; PhÇn lín lµ do tõ th-¬ng thùc ( ¨n qu¸ ngon hoÆc qu¸ no, ¨n kh«ng ®IÒu ®é g©y h¹I ) Chøng tr¹ng: Kh«ng thiÕt ¨n uèng, kh«ng ¨n s÷a ch©u, bß , kh«ng ¨n b¸nh ngät, hoÆc c¸c lo¹I thøc ¨n kh¸c, chØ ¨n mét l-îng Ýt hoÆc ®I ®¹I tiÖn nhiÒu lÇn. C¸ch ch÷a: Bæ Néi quan, t¶ Hîp cèc, t¶ Néi ®×nh, bæ Tam ©m giao, ¢m l¨ng tuyÒn ( nÕu kh«ng nghÜ ®Õn ¨n th× dïng phÐp bæ, nÕu ph©n láng th× dïng t¶ ph¸p ). Bæ Tóc tam lý. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng nhÊn nh¶, mçi lo¹I ®Òu 100 lÇn. §Èy theo ë vïng l-ng tõ ®èt th¾t l-ng thø 2 – 3 trªn ®-êng tø cña kinh bµng quang c¹nh mám gai ®èt sèng dïng c¹nh 2 ngãn tay c¸I h-íng lªn, ®Èy lªn ®Õn trç ngang víi mám gai ®èt sèng sè 7 cña lång ngùc lµm 1 lÇn. §Èy nh- thÕ 36 lÇn, sau ®ã dïng hai ngãn c¸I vµ trá tay vÐo da thÞt l«I lªn t¹I c¸c huyÖt vÞ Tú du, VÞ du l«I lªn nhÊn xuèng tÝnh lµm 1 lÇn, lµm 36 lÇn, thÕ lµ t¶ ph¸p. KÕ ®ã lµ dïng c¹nh ngãn tay c¸I ¸p t¹I huyÖt Tú du, VÞ du ¸p xuèng, níi ra tÝnh lµm 1 lÇn, ¸p nh- thÕ 54 lÇn. Sau ®ã dïng hai c¹nh ngãn tay c¸I ®Èy xuèng trªn ®-êng thø nhÊt cña kinh bµng quang c¹nh 2 bªn mám gai ®èt sèng tõ ®èt sèng thø 7 lång ngùc xuèng ®Õn ngang ®èt 2 – 3 – 4 vïng th¾t l-ng, ®©y 54 lÇn, nh- thÕ lµ bæ ph¸p. PhÐp nµy cã t¸c dông lµm khoÎ tú v× c-êng tr¸ng c¬ n¨ng. Thø tù ®IÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: ®èi víi bÖnh nhi kh«ng muèn ¨n hoÆc tiªu ch¶y m·n tÝnh, ch÷a 2 –3 lÇn th× thu hiÖu qu¶, 5 – 10 lÇn th× khái. NÕu nh- lµ m·n tÝnh bµI tiÕt d¹ dµy ( l¹p ®ç ), cã 1 th¸ng trë lªn, th× cÇn ch÷a vµI ba th¸ng míi cã thÓ khái. 4. TrÎ em bÞ sî h·I Nguyªn nh©n bÖnh : Do ng-êi lín vui c-êi to tiÕng hoÆc do trÎ em ®· nh×n thÊy ng-êi sî h·I trong ( phim ®IÖn ¶nh ) mµn ¶nh, c¶nh ®¸nh nhau d÷ déi ho¹c lµ sau khi tù nhiªn va ch¹m tÐ ng· g©y ra. Chøng tr¹ng : Khi nh×n ng-êi th× nhín nh¸c ®«ng t©y, cã vÎ sî h·I, hai m¾t nh×n ng©y d¹I, nh×n ®-êng th¼ng ngãn tay lo¹n ®éng, khi khãc khi dõng, vÒ ®ªm cµng qu¸ l¾m, kh«ng thÓ ngñ yªn, cã khi hai bµn tay co qu¾p l¹I. C¸ch ch÷a: LÊy chÊn tÜnh ngñ yªn lµm chñ, bæ Ên ®-êng, t¶ Hîp cèc, t¶ Th¸I xung, bæ Tam ©m giao. Tø chi co qu¾p th× c¾t ë huyÖt LiÖt khuyÕt, t¶ huyÖt XÝch tr¹ch c¾t ë huyÖt D-¬ng l¨ng tuyÒn. Ban ®ªm sî mµ tØnh dËy lµ ®¶m vµ thËn h-, gia bæ huyÖt Th¸I khª, bæ huyÖt Kh©u kh-, thÇn trÝ kh«ng yªn æn, bæ huyÖt THÇn m«n. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ mçi lo¹I ®Òu lµm 50 – 100 lÇn. 48

Thø tù ®IÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 2 – 7 lÇn lµ cã thÓ khái 5. Quai bÞ ( viªm tuyÕn mang tai ) Nguyªn nh©n bÖnh : PhÕ , vÞ cã nhiÖt to¶ lªn, ngo¹I tµ x©m nhËp vµo lµm cho tuyÕn mang tai s-ng lªn. Chøng tr¹ng: Do ë ngo¹I c¶m nÆng nhÑ kh¸c nhau, v× vËy mµ trªn l©m sµng thÊy chøng tr¹ng kh¸c nhau. Thêi kú ®©ï cã ph¸t sèt l¹I cã c¶m gi¸c l¹nh, hoÆc tinh thÇn kh«ng h¨ng h¸I, ®au ®Çu, n«n möa, kh«ng thiÕt ¨n. chõng 1 – 2ngµy sau, mét bªn hoÆc hai bªn tuyÕn mang tai s-ng lªn, côc bé h¬I ®á, ®au ®ín, th©n nhiÖt kho¶ng 38 – 40oC . C¸ch ch÷a: PhÕ nhiÖt th× t¶ huyÖt Hîp cèc cña kinh ®¹I tr-êng kÕ theo lµ dïng ngãn t¸y c¸I vµ ngãn tay trá miÕt tõ huyÖt Tam gian ®Õn huyÖt Th-¬ng d-¬ng trªn ngãn tay trá cña n¹n nhi, sau khi lµm cho ®Çu ngãn tay s-ng huyÕt th× c¾t ( bÊm b»ng m¸ng tay ) ë huyÖt Th-¬ng d-¬ng, ®Ó t¨ng m¹ng t¸c dông t¶ ( cã t¸c dông cho lui sèt ), vÞ nhiÖt , th× t¶ huyÖt D-¬ng tr× ë tam tiªu kinh ( t¶ ë huyÖt D-¬ng tr× vµ DÞch m«n còng cã huÖu qu¶ gièng nhau ), kÕ ®ã lµ dïng ngãn tay c¸I vµ ngãn tay trá miÕt ë ngãn tay ®eo nhÉn tõ huyÖt DÞch m«n ®Õn huyÖt Quan xung, ®Ó t¨ng m¹nh t¸c dông t¶, ë n¬I s-ng lµ kinh thñ thiÕu d-¬ng tam tiªu, kinh thñ d-¬ng minh ®¹I tr-êng tuÇn hµnh, lÊy hai huyÖt trªn cã thÓ thanh nhiÖt cña th-îng tiªu vµ phÕ kinh. Do nhiÖt thÞnh th× th-¬ng ©m, kÕ ®ã bá huyÖt Néi quan cña thñ quyÕt ©m kinh, Néi quan lµ huyÖt ë ©m duy m¹ch trong kü kinh b¸t m¹ch, cã thÓ g×n gi÷ mäi thø ©m (ch- ©m ). KÕ ®ã lµ t¶ huyÖt §¹I chuú, ®Ó thanh c¸I nhiÖt cña mäi thø d-¬ng ( chd-¬ng ) . Do thËn thuû kh«ng thÓ chÕ ®-îc ho¶, th× nhiÖt ho¶ cµng thÞnh, v× vËy bæ huyÖt Th¸I khª cña thËn kinh cã thÓ dÉn thuû ®I lªn nh÷ng huyÖt nµy kh«ng nh÷ng lµm gi¶m nhiÖt nh©nh, mµ lµm cho dÔ kh«I phôc nh÷ng c¬ n¨ng v× sèt cao lµm cho bÞ tæn h¹i. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ mçi lo¹I 100 lÇn . Thø tù ®IÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Mçi ngµy ®IÓm huyÖt tõ 1 – 3lÇn, ch÷a kho¶ng tõ 2 – 3 ngµy th× khái. 6. Ho gµ ( ho b¸ch nhËt ) Nguyªn nh©n bÖnh: BÞ c¶m tµ cña thêi khÝ ®em ®Õn thµnh bÖnh. Chøng tr¹ng: Míi tho¹t ®Çu cïng mét d¹ng nh- c¶m m¹o, cã ph¸t sèt, t¾n mòi h¾y x× hêi, ho h¾ng thµnh tõng c¬n mét, ho liÒn moät h¬i mÊy chôc viÕng. Khi ho, n-íc m¾t n-íc mòi giµn dôa, trong hÇu cã ®êm kh«ng lîi, kiªm cã n«n möa, ®êm d·i n«n ra ph¸t dÝnh. Do ho h¾ng, b¾t buéc mÆt ph¶i ®á, m¾t ®á cã khi trong mòi ch¶y ra m¸u hoÆc trong ®êm cã day mÊu, ®ång thêi hai c¸nh tay cã sù co ®éng nh- phong co giËt ( theo tiÕng ho mµ co ®éng ). C¸ch ch÷a: LÊy bæ Th¸i uyªn, t¶ Thiªn dÞch, t¶ XÝch tr¹ch, t¶ Th©n trô, bæ C¸ch du, t¶ Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶i, bæ Tóc tam lý. Nh- thÕ cã thÓ lµm khoÎ tú vÞ, døt n«n möa, kiªm cã t¸c dông ho¸ ®êm. Mçi ngµy ch÷a mét lÇn, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu tõ 50 – 100 lÇn, HuyÖt phÕ du ph¶i gia chÊm gâ ë da 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn 49

HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t tõ 2 – 3 tuÇn th× cã thÓ ch÷a khái. 7. TrÎ em b¹i liÖt Nguyªn nh©n bÖnh: Do ngo¹i c¶m tµ cña thêi khÝ, ®-a ®Õn trÖ khÝ cña kinh l¹c, huyÕt m¹ch mÊt ®-îc nu«i d-ìng, tang can, tú, thËn bÞ bÖnh tr-íc hÕt, kÕ ®ã lµ chuyÓn lµm chøng tª b¹i, mµ phÇn lín lµ tª b¹i chi d-íi. Chøng tr¹ng: NhÊt lo¹t ë trÎ em sau khi bÞ sèt, th× ph¸t hiÖn thÊy mét bªn cña chi d-íi kh«ng thÓ dõng ®-îc, hoÆc kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®-îc, còng cã tr-êng hîp c¶ hai bªn cña chi d-íi cïng lóc bÞ bÖnh, mét bªn nÆng, mét bªn nhÑ, dÇn dÇn l-ng vµ bông còng b¹i tª, th©n mÒm v« lùc, kh«ng thÓ ngåi, c¬ bông kh«ng b×nh th-êng ( bÖnh nhÑ th× mét bªn c¬ bông gå lªn, bÖnh nÆng th× mét bªn bông lâm xuèng ). Mét bªn chi d-íi tª b¹i, cã khi l©y ®Õn tª b¹i vïng bông. BÖnh nÆngvµ l©u ngµy, th× vïng ®Çu gèi cña chi d-íi hoÆc vïng x-¬ng trô cña cæ tay thµng dÞ h×nh, cã khi hai ®Çu gèi gÇn thµnh h×nh dïi “ X ”, cã khi hai ®Çu gèi l¹i xa nhau thµnh h×nh dïi “ O ”, cã khi ë vïng d-íi tr-íc m¾t cã ngoµi vµ chung quanh cæ ch©n thÊy b¾p thÞt nhÏo ra mµ dµi, vïng d-íi tr-íc m¾t c¸ trong vµ chung quanh cña khíp cæ ch©n thÊy b¾p thÞt co kÐo c¨ng, h×nh thµnh lßng bµn ch©n b¹i vµo trong, còng cã khi ngãn ch©n c¸i còng tª b¹i, th-êng th-êng hiÖn râ ra ®Çu ngãn ch©n c¸i gôc xuèng, khíp ®èt ngãn ch©n låi lªn. Dùa vµo bÖnh t×nh cò, míi nÆng, nhÑ kh¸c nhau mµ sinh ra c¸c lo¹i chøng tr¹ng kh¸c nhau. NhÑ th× khíp cæ ch©n vµ ®Çu gèi n¹n nhi kh«ng cã søc, cã thÓ men theo mµ ®i, hoÆc lµ ®i thät râ rÖt. C¸ch ch÷a: X-¬ng mÒm kh«ng cã søc, kh«ng thÓ ®øng ®-îc, tr¸ch nhiÖm cña thËn. G©n kh«ng cã søc, kh«ng thÓ co duçi, tr¸ch nhiÖm cña can. B¾p thÞt kh«ng thÓ co vµ gi·n ra, tr¸ch nhiÖm cña tú. §ã lµ chøng vµ h×nh ¶nh cña chøng, ®Òu biÓu hiÖn ë ngoµi, ngoµi thuéc d-¬ng, d-¬ng chñ vÒ ®éng. D-¬ng kinh bÞ bÖnh lµm cho mÊt ®i n¨ng lùc ho¹t ®éng. Dùa vµo quan hÖ biÓu lý cña kinh l¹c. ThËn thuéc tú, bµng quang thuéc biÓu, Can thuéc lý, ®¶m thuéc biÓu, Tú thuéc lý, VÞ thuéc biÓu. BÖnh t¹i biÓu th× lÊy ThËn du cña kinh bµng quang, vµ Thø liªu, Uû trung. L©ý Hoµn khiªu, D-¬ng l¨ng tuyÒn, Kh©u kh- cña kinh ®¶m, l¹i lÊy c¸c huyÖt Gi¶i khª, Tóc tam lý, TÊt nhìn, H¹c ®Ønh cña kinh vÞ. Vïng bông tª b¹i, gia c¸c huyÖt Thiªn khu, KhÝ h¶i. Chi trªn tª b¹i, lÊy c¸c huyÖt Hîp cèc, Khóc tr×, Kiªn ngung, KiÓn tØnh, §¹i tr÷, nhu du. TÊt c¶ ®Òu dïng thñ ph¸p bæ d-¬ng, t¶ ©m, vµ trî thªm th× lÊy phÐp dùa theo ®-êng kinh ( bÖnh nµy ph¸p ë tóc kinh, chuyÓn vµo thñ kinh, do ®ã trªn lý luËnph¶i dùa theo tóc kinh mµ gi¶i thÝch ). Mçi huyÖt ®Òu n¸n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ chÊm gâ ë da, mçi lo¹i thñ ph¸p lµm 50 lÇn, lÊy thñ ph¸p dùa theo ®-êng kinh vµ l¾c vÇn tø chi trî thªm. Ghi chó: 1. B¶o n¹n nhi n»m sÊp, tr-íc hÕt ®iÓm ThËn du, Thø liªu, Uû trung, thø lµ ®iÓm c¸c huyÖt Hoµn khiªu, D-¬ng l¨ng tuyÒn, Kh©u kh-. 2. B¶o n¹n nhi n»m ngöa, lµm phÐp x¸t vª ( th¸c niÖm ) mÊy lÇn, tr-íc hÕt x¸t vª ë kinh d-¬ng minh ë mÆt chÝnh cña ®ïi, vµ ®Õn kinh th¸i d-¬ng ë mÆt sau ®ïi ( x¸t vª b»ng ngãn tay c¸c mÆt tr-íc ®ïi, hai ngãn trá vµ gi÷a x¸t vª ë mÆt sau ®ïi ), l¹i x¸t vª th¸i d-¬ng kinh ë mÆt ngoµi ®ïi, vµ ®Õn quyÕt ©m kinh ë mÆt trong cña ®ïi, ®Ó l-u th«ng khÝ kinh l¹c bÞ trÖ ( thao t¸c trªn lµ däc theo h-íng ho¹t ®éng cña kinh l¹c ).

50

3. Hai bµn tay hîp ¸p x¸t hai c¹nh ®ïi, x¸t qua l¹i mÊy lÇn. Tr-íc hÕt tõ bµn ch©n lªn ®Õn vïng ®ïi to, råi l¹i tõ ®ïi to ®Õn bµn ch©n ( ë thao t¸c nµy lµ tõ h-íng chiÕu ngang c¸c lo¹i ho¹t ®éng tæ ch-cs ë chi cña n¹n nhi ) 4. L¹i dïng hai bµn tay hîp ¸p vµo c¬ b¾p cña chi bÞ n¹n mét sè lÇn, ®Ó Ðp tæ chøc c¬ b¾p lµm cho hiÖn râ sù gi·n në vµ co rót, lµm cho m¹ch m¸u ch¹y m¹nh lªn. 5. Lµm phÐp l¾c vÇn chi d-íi 8 –9 lÇn. Mét tay n¾m lÊy bµn ch©n, tay kia n¾m lÊy ®Çu gèi, lµm cho ®ïi gËp l¹i råi l¹i duçi th¼ng ra ( ®Ó lµm cho khíp vïng ®Çu gèi vµ h¸ng kh«i phôc c¬ n¨ng duçi gËp ). L¹i lµm gËp duçi xoay ra h-íng ngoµi, vµ lµm gËp duçi xoay vµo h-íng trong, mçi phÝa 8 – 9 lÇn. 6. Dïng mét tay ®ì gãt ch©n ( ®ång thêi dïng ngãn tay bÊm mãng, ¸p vµo huyÖt vÞ côc bé tª b¹i xung quanh gãt ch©n ), tay cßn l¹i ®ì vïng lßng bµn ch©n ( ®ång thêi dïng ®Çu gãn tay ¸p, bÊm vµo huyÖt Th¸i xung ) , lµm cho mét mÆt cæ ch©n xoay ra ngoµi, xoay vµo trong, ho¹t ®éng 8 – 9 lÇn l¹i bÊm khe cac ngãn ë bµn ch©n. 7. §iÓm c¸c huyÖt Gi¶i khª, Tóc tam lý, TÊt nhìn, H¹c ®Ønh. 8. Phµm da dÎ vµ b¾p thÞt teo l¹i, ®Òu cã thÓ gia phÐp chÊm gâ ë da t¹i côc bé, ®Ó thóc ®Èy c¬ n¨ng cña b¾p, thÞt t¹i côc bé kh«i phôc. Cuèi cïng dïng lßng bµn tay xoa x¸t da dÎ cña ng-êi bÖnh, xoa ®i xoa l¹i mÊy lÇn. Chi trªn tª b¹i, dùa theo c¸c huyÖt tr×nh bµy ë tr-íc, mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da. Mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu 50 lÇn. L¹i x¸t vª ë chi trªn, tõ bµn tay lªn ®Õn vai, lÊy thñ d-¬ng minh kinh lµm träng ®iÓm. Thø ®ã lµ mét bªn cña thñ th¸id-¬ng kinh, x¸t vª ®i l¹i mÊy lÇn, l¹i dïng hai bµn tay hîp ¸p tõ bµn tay lªn ®Õn vai mÊy lÇn. KÕ lµ mét bµn tay n¾m cæ tay, mét bµn tay ®Ó lßng bµn tay vµo khíp vai lµm cho bµn tay n©ng lªn thâng xuèng ho-¹t ®éng 8 – 9lÇn, tõ h-íng tr-íc xoay c¸nh tay sang h-íng sau8 –9 lÇn, tõ h-íng sau xoay c¸nh tay sang h-íng tr-íc 8 –9 lÇn, lµm ho¹t ®éng gËp khuûu vµ ho¹t ®éng gÊp cæ tay 8 –9 lÇn, sau ®ã bÊm ë khe n«Ý ngãn tay ë bµn tay, vµo xoa x¸t bµn tay trªn da c¸nh tay, lµm qua lµm l¹i mÊy lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Tõ trªn xuèng d-íi, theo ®óng thø tù mµ ®iÓm huyÖt, thñ ph¸p nªn nhÑ mµ nhanh. HiÖu qu¶ ch÷a: Trªn lÇm sµng, nhÊt lo¹t ch÷a 1 –2 lÇn lµ thÊy hiÖu qu¶. C¹ch ngµy ch÷a 1 lÇn , chõng 6 –10 lÇn th× bÖnh gi¶m nhÑ, trªn d-íi 20 lÈn th× khái. BÖnh míi dÔ ch÷a, bÖnh l©u ngµy rÊt khã. BÖnh nhÑ thu hiÖu qu¶ nhanh, bÖnh nÆng thu hiÖu qu¶ chËm,. Tª b¹i hai chi d-íi thu hiÖu qu¶ chËm , mét bªn chi d-íi thu hiÖu qu¶ nhanh. Tãm l¹i: c¾n cø vµo bÖnh t×nh nÆng, nhÑ, míi, cò, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ ch÷a. nh-ng cã bÖnh tuy nhÑ, ch÷a nhÇm mµ kÐo dµi thêi gian th× thu hiÖu qu¶ chËm. Còng cã bÖnh míi, thÕ bÖnh nÆng mµ lo¹n t×m thÊy, ch÷a kh«ng ®óng, lµm cho thi thÓ n¹n nhi bÞ ¶nh h-ëng còng thu hiÖu qu¶ chËm. Ghi thªm: Chi d-íi tª b¹i, bÊt luËn lµ mét bªn hoÆc hai bªn, khi n»m sÊp ®iÓm huyÖt, huyÖt vÞ ë hai chi d-íi ®ªï ®iÓm. Khi n»m nghiªng, ®iÓm huyÖt vµ lµm c¸c thñ ph¸p kh¸c vÉn lµm mét bªn ng-êi bÖnh. 8. Chøng trÎ em l¾c ®Çu: Nguyªn nh©n bÖnh: §Çu lµ mäi ®Çu mèi cña mäi thø d-¬ng, l¾c mµ kh«ng yªn æn lµ d-¬ng khÝ bÊt tóc g©y ra. 51

Chøng tr¹ng: cã khi ®Çu kh«ng tù chñ mµ lµm thµnh dao ®éng tr-íc sau hoÆc ph¶i tr¸i. C¸ch ch÷a: ®èc m¹ch ®èc dÉn mäi kinh d-¬ng, bæ hai huyÖt B¸ch héi vµ §¹i chuú, v× chç ®ã còng lµ héi cña thñ tóc tam d-¬ng kinh, vµ bæ huyÖt Hëu khª lµ chç giao héi cña 8 m¹ch kú kinh. Khi ®iÓm huyÖt ®¹i chuú l¹i cã thÓ bæ huyÖt §µo ®¹o, lµm cho hiÖu qu¶ ®ã thªm m¹ch huyÕt §èc m¹ch. NÕu nh- cã nh÷ng kiªm chøng kh¸c, cã thrrt liÖu chõng mµ gia thªm huyÖt. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu lµm tõ 100 – 200 lÇn.

Ch-¬ng thø t-: BÖnh ngo¹i khoa 1. S-ng h¹ch ë cæ ( c¶nh h¹ng ngËt th¸p ) Nguyªn nh©n bÖnh: Ho¶ uÊt kÕt lªn, t×nh c¶m kh«ng tho¶i m¸i g©y ra, còng gäi lµ viªm tuyÕn l©m ba. Chøng tr¹ng: BÖnh nµy th-êng ë d-íi tai, kho¶ng gi÷a c¹nh tr-íc sau cña g¸y cæ, ph¸p sinh s-ng ®á ®au ®ín, còng cã loai h¹ch kÕt r¾n C¸ch ch÷a: T¶ Hîp cèc, bæ LiÖt khuyÕt, trî thªm lÊy phÐp dùa theo thñ d-¬ng minh ®Ó thanh nhiÖt t¸n s-ng. Bæ huyÖt Kiªn tØnh, Phong tr×, ®Ó dÉn ho¶ cña thiÕu d-¬ng gi¸ng xuèng. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NÕu ch-a lµm mñ, kho¶ng trªn d-íi 10 lÇn ch÷a th× khái. 2. Lßi dom ( tho¸t giang ) Nguyªn nh©n bÖnh: Trung khÝ bÊt tóc, khÝ h- h·m xuèng mµ lµm thµnnh lßi lom. TrÎ em loi dom phÇn lín do l©u ngµy g©y ra. Chøng tr¹ng: Khi ®¹i tiÖn ®o¹n ruét loi ra ( giang m«n cña trùc trµng ) kh«ng thu vµo, dïng tay ®ì ®Èy vµo míi cã thÓ thu vµo. C¸ch ch÷a: 52

LÊy bæ bæ thËn, bæ h-, cè khÝ, kiÖn vÞ, lîi ®¹i tiÖn lµm chñ. Bæ ChiÕu h¶i, t¶ Thõa s¬n, bæ ThËn du, MÖnh m«n, Yªu du, B¸ch héi, t¶ Hîp cèc, bæ Tóc tam lý, KhÝ h¶i, t¶ Trung qu¶n, bæ Chiªn trung. Mçi huyÖt ®Òu dïng c¸c thñ ph¸p n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i 100 lÇn. HuyÖt B¸ch héi ngoµi ra thªm chÊm gâ ë da 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Tõ trªn mµ xuèng, theo ®óng thø tù kÓ trªn tiÕn hµnh ®iÓm huyÖt HiÖu qu¶ ch÷a: TrÞ trÎ em lßi dom hiÖu qu¶ rÊt tèt, bÖnh tr×nh kh«ng l©u, ®iÓm huyÖt 3 – 5 lÇn th× cã thÓ ch÷a khái, bÖnh l©u ngµy , sau khi qua ch÷a mÊy lÇn ®o¹n ruét lßi ra ®· cã thÓ tù thu vµo. 3. S¸n khÝ ( hå s¸n ) Nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh nµy do hµn thÊp trï xuèng ë trong b×u ( tói d¸i ), ( bao tinh hoµn ), lµ do can m¹ch bÊt hoµ g©y ra. Chøng tr¹ng: Mét bªn tinh hoµn tr-íng to, khi ®øng th¬× nã trôt xuèng, khi n»m thêi nã vµo bông, nh- con c¸o ra vµo hang kh«ng th-êng, v× vËy gäi lµ hå s¸n. C¸ch ch÷a: Bæ huyÖt §¹i ®«n, huyÖt §¹i ®«n riªng dïng phÐp chÊm gâ ë da 200 lÇn ®· ®-îc. Kh«ng dïng huyÖt nµy mµ bæ huyÖt Th¸i xung, còng cïng mét hiÖu lùc ), bæ Tam ©m giao, Quan nguyªn, Tam gi¸c ( huyÖt nµy khi n¾n day ngang b»ng th× ®i tõ trong ra ngoµi h-íng lªn ), §¹i ®«n lµ tØnh huyÖt cña can kinh, can kinh l¹i vßng quanh bé m¸y sinh dôc, huyÖt Tam ©m giao chñ trÞ bé m¸y sinh dôc nam n÷, huyÖt Tam gi¸c, Quan nguyªn còng lµ yÕu huyÖt ®Ó ch÷a s¸n khÝ, huyÖt Tam gi¸c cßn gäi lµ huyÖt s¸n khÝ. NÕu cã c¶m gi¸c ®au co rót, ngoµi ra thªm bæ huyÖt D-¬ng l¨ng tuyÒn. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, chÊm gâ ë da, mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu lµm 100 – 200 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ch÷a 2 – 3 lÇn th× cã thÓ thÊy hiÖu qu¶, ch÷a 10 lÇn thï cã thÓ khái. NÕu bÖnh t×nh nghiªm träng, cã thÓ ph¶i qua ngo¹i khoa lµm phÉu thuËt. 4. Bong g©n ( n÷u th-¬ng ) Nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh nµy th-êng do vËn ®éng hoÆc cã khi trong lao ®éng, cã lóc nµo ®ã kh«ng chó ý lµm cho bong g©n, khÝ huyÕt l-u th«ng bÞ trë ng¹i g©y ra. Chøng tr¹ng: BÖnh nµy th-êng ph¸p sinh ë vïng c¸c khíp cæ tay , cæ ch©n, khíp khuûu tay vµ ®Çu gèi. Chç bÞ bÖnh sinh ra xanh tÝm, s-ng tr-íng, Ên vµo th× ®au ®ín, khi ho¹t ®éng th× còng ®au ®ín. C¸ch ch÷a: LÊy th- kinh l¹c, ho¹t huyÕt m¹ch lµm chñ. LÊy huyÖt ë hai ®Çu trªn d-íi cña æ bÖnh. Nguyªn t¾c lµ: ®Òu th× “ nghªnh ®o¹t” ( ý nghÜa lµ t¶ ), ®i th× “ tuú tÕ” ( nghÜa lµ bæ ). NÕu khíp khuûu vµ khíp cæ tay bong g©n, ë ph¹m vi cña thñ d-¬ng minh kinh, th× lÊy huyÖt Hîp cèc, nghiªnh ®o¹t ®Ó t¶. lÊy Kiªn ngung theo gióp ®Ó bæ. Bæ trî th× lÊy phÐp dùa theo ( tõ khuûu tay h-íng vÒ bµn tay, vµ tõ khuûu h-íng vÒ vai, lµm cho chç khÝ huyÕt ng-ng trÖ h-íng vÒ chung quanh mµ tan mÊt ®i ). Vïng 53

c¸c khíp kh¸c ®Òu dùa theo vÝ dô võa nªu mµ suy ra. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i thñ ph¸p lµm 50 – 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh míi, ch÷a 1 – 2 lÇn lµ thÊy hiÖu qña, ch÷a mÊy lÇn th× cã thÎ khái. 5. S¸i cæ Nguyªn nh©n bÖnh: BÞ gèi dµy ®Çu cao, hoÆc ®Çu ®Ó ë ngoµi cña gèi, cæ ®Ó ë trªn c¸i gèi, khi ngñ say bÞ giã g©y ra. Chøng tr¹ng: Sau khi dËy khái gi-êng, c¶m thÊy g¸y cæ cøng ®au, ®au dÇn dÇn nÆng thªm, vïng ®Çu xoay chuyÓn khã kh¨n, cói ®Çu hoÆc ng-íc lªn nh×n kh«ng thÓ ®-îc. C¸ch ch÷a: ®Çu kh«ng thÓ n©ng lªn vµ cói xuèng lµ bÖnh cña tóc th¸i d-¬ng kinh, th× t¶ huyÖt Kinh cèt, bæ huyÖt uû trung, t¶ huyÖt §¹i tr÷, Phong m«n. §Çu kh«ng thÓ quay h-íng sang tr¸i, sang ph¶i lµ bÖnh cña thñ th¸i d-¬ng kinh, th× t¶ huyÖt Kiªn ngo¹i du, HËu khª. BÊt luËn kinh nµo bÞ bÖnh, ®Òu ph¶i thªm huyÖt H¹ng c-êng, huyÖt H¹ng c-êng vÞ trÝ ë trªn vai tiÕp cËn c¹nh sau cña g¸y cæ, Ên ë ®ã cã g©n, g©n ë hai bªn cã 2 huyÖt. Chñ trÞ: chuyªn trÞ cæ g¸y cøng, kh«ng thÓ quay tr¸i quay ph¶i vµ cói ngöa ®-îc (t¶ huyÖt nµy, dùa theo tóc tam d-¬ng kinh ), dïng t¶ ph¸p, liÖu t×nh mµ gia, t¶ huyÖt Phong phñ hoÆc huyÖt Thõa t-¬ng. mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶, mçi loai thñ ph¸p ®Òu lµm 100 lÇn, vµ bæ trî th× lÊy phÐp dùa theo. Phô : ph-¬ng ch÷a s¸i cæ ( bao gåm ®èt sèng cæ t¨ng sinh, hoÆc chøng tæng hîp cña ®èt sèng cæ). S¸i cæ mét bªn dïng huyÖt vÞ 1 bªn, huyÖt Nhu du lµm chñ vµ nèi tiÕp dïng ngò hµnh nh- sau: phèi chÊm gâ ë da t¹i huyÖt ThiÕu tr¹ch, phèi xoa ®Èy ë huyÖt D-¬ng cèc, phèi nhÊn nh¶ s©u ë huyÖt TiÒn cèc, phèi rung rÈy, l¾c huyÖt ë huyÖt Hëu khª, phèi n¾n day ngang b»ng sang tr¸i, sang ph¶i ë huyÖt TiÓu h¶i, phÐp c¾t lay, c¾t dõng ë huyÖt ThiÕu tr¹ch, HËu khª, th× l¾c xoay ngãn tay ót, vÐo ë huyÖt H¹ng c-êng 100 lÇn, huyÖt Phong tr× th× n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu lµm 100 lÇn, nÕu thñ ph¸p b×nh bæ b×nh t¶ th× chØ n¾n vµ ®¶o h-íng n¾n mçi phÝa ®Òu 50 lÇn ). NÕu lµ héi chøng g¸y cæ ( tæng hîp chøng ), c¶ hai c¹nh ®Òu ph¶i dïng thñ ph¸p trªn, vµ t¹i huyÖt C¶nh tæng ( tøc lµ ë gi÷a ®èt cæ 6 vµ ®èt cæ 7 sang hai bªn ) dïng lo¹i thñ ph¸p : tøc lµ t¹i huyÖt nµy dïng nhÊn nh¶ phèi víi huyÖt Th«ng cèc, rung rÈy phèi víi huyÖt Thóc cèt, chÊm gâ da phèi víi huyÖt ChÝ ©m, xoa ®Èy phèi víi huyÖt C«n lu©n, n¾n day ngang b»ng sang ph¶i sang tr¸i phèi víi huyÖ Uû trung. Vµ ë c¸c huyÖt C©n sóc, §¹i chuú th× n¾n day ngang b»ng vµ nhÊn nh¶ ®Òu lµm 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn. HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a 1 – 2 lÇn th× thÊy hiÖu qu¶ , 2- 3 lÇn cã thÓ khái. 6. B-íi cæ. Nguyªn nh©n bÖnh: BÖnh nµy ro néi th-¬ng thÊt t×nh ( 7 lo¹i t×nh c¶m g©y h¹i tõ bªn trong ) khÝ huyÕt uÊt trÖ g©y ra. Chøng tr¹ng: 54

Vïng cæ s-ng, kh«ng ®á, kh«ng ®au, kÌm cã trong ngùc bøt røt, ng¾n h¬n, hoÆc cã c¶m gi¸c cã vËt trong häng nuèt khã. C¸ch ch÷a: T¶ huyÖt Hîp cèc ®Ó thanh nhiÖt, bæ huyÖt Hîp cèc ®Ó lµm khoÎ vÞ, bæ huyÖt KhÝ x¸ ®Ó th«ng khÝ. ®Çu ®au th× bæ huyÖt LiÖt khuyÕt, Phong tr×,. ThÊy cã vËt ë häng khã nuèt , th× thªm c¶ Thiªn dét, ChiÕu h¶i. Tim háng hèt, mÊt ngñ, thªm bæ T©m du, PhÕ du, Can du, §¶m du, Th¸i xung, Kh©u kh-, Quan nguyªn, ph«Ý hîp thªm bæ Chiªn trung, bæ Cù khuyÕt th× t¸c dông cµng tèt. Vµ t¹i chung quanh vïng s-ng tr-íngÊy dïng ngãn tay trá vµ gi÷a lµm phÐp rung rÈy, phèi hîp t-¬ng hç sÏ cã thÓ ®¹t ®Õn th«ng kinh ho¹t l¹c, cã t¸c dông ho·n gi¶i uÊt trÖ. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: BÖnh nhÑ th× ch÷a 8 – 9 lÇn cã thÓ khái. 7. ¸p xe do tiªm ( chç tiªm s-ng ®au ) Nguyªn nhÊn bÖnh: Khi tiªm s¸t trïng kh«ng kü, hoÆc tiªm xong lç tiªm bÞ viªm nhiÔm. Chøng tr¹ng: Lóc ®Çu, lç kim tiªm côc bé h¬i ®au, dÇn dÇn t¨ng nÆng, s-ng ®á, ph¸t sèt. NÕu vïng m«ng bÞ ph¸t viªm, ®ïi cña bªn cã bÖnh kh«ng muèn ho¹t ®éng, nÕu kh«ng kÞp thêi ch÷a ch¹y, vïng s-ng ®ã sÏ dÇn dÇn lµm mñ. C¸ch ch÷a: Lµm tiªu viªm døt ®au, nªn lÊy huyÖt tõ xa ë phÝa trªn, phÝa d-íi cña ®-êng kinh l¹c t¹i chç cã æ bÖnh. Nguyªn t¾c lµ phÝa ®Õn dïng t¶, phÝa ®i dïng bæ, tr-íc lµ lµm cho khÝ huyÕt trong kinh m¹ch phÝa ®Õn bÞ ch©m l¹i, sau lµ lµm cho khÝ huyÕt trong m¹ch phÝa ®i ®-îc nhanh h¬n, nh- thÕ cã thÓ lµm cho gi¶m bít ¸p lùc xung huyÕt vïng s-ng. VÝ dô: vïng m«ng tiªm xong bÞ ph¸t viªm, khi gÇn tóc th¸i d-¬ng kinh vµ tóc thiÕu d-¬ng kinh, th× ë ®Çu trªn kinh th¸i d-¬ng lÊy huyÖt TrËt biªn hoÆc ChÝ thÊt, dïng phÐp t¶, ®Çu d-íi th× bæ huyÖt uû trungvµ Thõa s¬n, Kinh cèt, ë ®Çu trªn tóc thiÕu d-¬ng kinh, lÊy huyÖt Kinh m«n hoÆc C¬ liªu, dïng t¶ ph¸p, ®Çu d-íi th× bæ ë huyÖt D-¬ng l¨ng tuyÒn, TuyÖt cèt vµ Kh©u kh-. NÕu ph¸t sèt hoÆc cã hiÖn t-îng cña chøng nÆng, cã thÓ liÖu chõng mµ lÊy huyÖt ë 3 kinh ©m cña ch©n, t¹i bê trªn cña chç ®au ®ín, dïng phÐp bæ ®Ó d-ìng ©m, lÊy huyÖt ë bê d-íi chç ®au ®ín dïng t¶ ph¸p ®Ó t¸n nhiÖt, hoÆc lÊy huyÖt ë d-¬ng kinh dïng t¶ ph¸p , lÊy huyÖt ©m kinh dïng bæ ph¸p, vµ ph¶i gióp thªm b»ng lÊy thñ ph¸p dùa theo. Khi lµm phÐp dùa theo, cã thÓ lµm ho hÊp s©u vµ dµi ®Ó trî cho hiÖu qu¶ ch÷a. mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu 100 lÇn. Chøng nÆng, mét ngµy ch÷a 1 –3 lÇn, chøng nhÑ, ngµy ch÷a 1 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ch÷a trªn d-íi nöa th¸ng thfi cã thÓ khái h¼n. 8. Viªm ruét thõa. Nguyªn nh©n bÖnh: Do ¨n uèng kh«ng ®iÒu ®é hoÆc bÞ hµn tµ, huyÕt m¹ch ng-ng trÖ mµ thµnh. Chøng tr¹ng: QuÆn bông n«n möa, ®au bông lµ chøng chñ yÕum, phÇn lín lµ míi ®Çu th× ®au ë bông trªn vµ chung quanh rèn dÇn dÇn chuyÓn sang phÝa bªn ph¶i cña vïng bông d-íi. C¸ch ch÷a: 55

T¶ hîp cèc, Tam ©m giao, bæ Lan vÜ, trî thªm th× lÊy phÐp dùa theo ( huyÖt Khóc tr× ®Õn huyÖt Hîp cèc, huyÖt D-¬ng l¨ng tuyÒn ®Õn huyÖt Tam ©m giao ). Theo ®óng quan hÖ kinh l¹c tuÇn hµnh, phÐp nµy bæ t¶, dùa theo ®Òu lÊy v¸n gi¶i chç tËp kÕt lµm chñ ( tøc lµ bæ t¶, dùa theo ®em khÝ huyÕt ph©n ra ®Çu chãt cña tø chi ). Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn. HuyÖt Lan vÜ thªm phÐp chÊm gâ ë da 100 lÇn. Mçi ngµy ch÷a 1 lÇn, cÊp tÝnh th× cã thÓ ch÷a ngµy 2 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Sau khi ch÷a, chøng tr¹ng ®Òu cã thÓ gi¶m nhÑ ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. NhÊt lo¹t trªn d-íi lo lÇn ch÷a th× cã thÓ khái. NÕu ®au ®ín d÷ déi, xuÊt hiÖn h¹ch ®Ëp nhanh mµ yÕu, tôt huyÕt ¸p, th©n nhiÖt gi¶m, c¬ bông t¨ng thªm søc cøng r¾n th× ph¶i chuyÓn ®i ngo¹i khoa ch÷a trÞ. 9. Viªm tæ chøc d-íi da Nguyªn nh©n bÖnh: Do vi khuÈn lµm mñ g©y ra viªm tæ chøc d-íi da. Chøng tr¹ng: Ph¸t sè, toµn th©n mÖt mái, ¨n kh«ng biÕt ngon, kiªm cã ®au ®Çu, xuÊt hiÖn cô bé s-ng ®á, bê câ kh«ng râ rµng. ®au ®ín cã khi dÉn ®Õn viªm h¹ch b¹ch huyÕt. BÖnh nghiªm träng cã thÓ dÉn ®Õn viªm nhiÔm lµm mñ toµn th©n. C¸ch ch÷a: LÊy lui sèt, mÊt s-ng, t- ©m, døt ®au lµm chñ. T¶ Hîp cèc, Thñ tam lý, bæ Phong tr×, Néi quan, t¶ Néi ®×nh, bæ Th¸i khª. Ph¸p sèt nÆng th× gia t¶ c¸c huyÖt §¹i trïy, §µo ®¹o, ®Ó bæ trî th× lÊy thñ ph¸p dùa theo ( lµm t¶ ). Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nh©n nh¶, mçi lo¹i 100 lÇn vµ cã thÓ mµi c¾t ( th¸c thiÕt – day vµ bÊm b»ng ngãn tay ) ë huyÖt Th-¬ng d-¬ng, ThiÕu th-¬ng, LÖ ®oµi (mµi, bÊm cã môc ®Ých lµm cho huyÖt vÞ ë ®Çu ngãn tay xung huyÕt ). Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t ch÷a 1 lÇn th× cã thÓ thÊy nhÑ bít, ch÷a 5 – 10 lÇn th× cã thÓ khái. 10.DÞ øng mÈn ngøa: Nguyªn nh©n bÖnh: Do c«ng n¨ng hÊp thu cña tr-êng vÞ cã sai l¹c, hoÆc thÓ chÊt qu¸ nhaþ c¶m, hoÆc gÆp giã l¹nh th× g©y ra mÈn ngøa. Chøng tr¹ng: Khi ph¸p bÖnh da dÎ mäc môn chÈn nhá, hoÆc lµ næi côc b»ng ®iÒu kh¾c, hoÆc ngøa ng·i vÒ ®ªm cµng qu¸ l¾m. C¸ch ch÷a: LÊy c¸c huyÖt Hîp cèc, D-¬ng khª, Khóc tr×, HuyÕt h¶i, Tóc tam lý. Mçi huyÖt chÊm gâ 100 – 200 lÇn. NÕu do bé m¸y tiªu ho¸ kh«ng tèt g©y ra th× t¶ huyÖt Hîp cèc, HËu khª, bæ huyÖt Khóc tr×. HuyÕt h¶i, bæ Tóc tam lý, Chiªm trung, t¶ Trung qu¶n, bæ KhÝ h¶i, bæ PhÕ du, C¸ch du, Tú du, mçi huyÖt ®Çu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 50 – 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Mét lÇn lµ cã thÓ thÊy hiÖu qu¶, mÊy lÇn th× khái, bÖnh qua nhiÒu n¨m th× khã ch÷a døt gèc.

Ch-¬ng thø n¨m : BÖng ngò quan 56

1. Tai kªu ( tai ï ) Nguyªn nh©n bÖnh: ThËn h-, hoÆc th-îng tiªu ho¶ thÞnh, lµm cho ho¶ cña can, ®¶m th¨ng lªn. Chøng tr¹ng: Trong tai cã tiÕng kªu, lóc kªu lóc døt, thêi gian l©u dµi sÏ ¶nh h-ëng tíi thÝnh lùc. C¸ch ch÷a: NhÊt lo¹t lÊy huyÖt Hîp cèc lµm t¶ ph¸p, Ð phong lµm t¶, ThÝnh héi, NhÜ m«n ®Òu t¶, nh÷ng huyÖt ®ã cã thÓ t¸m nhiÖt ë th-îng tiªu ë t¶ Phong tr×, ®¶m du, bæ ThËn du, Tóc tam lý cã thÓ dÉn ho¶ gi¸ng xuèng, t©m h- th× gia bæ Th«ng lý, §¶m thùc th× ra t¶ huyÖt UyÓn cèt, mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Tai kªu ®¬n thuÇn, qu¸ tr×nh bÖnh kh«ng l©u, th× ch÷a 7 – 8 lÇn lµ khái, nÕu nh- do c¸c bÖnh kh¸c g©y ra, th× ch÷a bÖnh kh¸c ®ã, bÖnh ®ã khái th× tai khái theo. 2. Viªm tai gi÷a m·n tÝnh ( cam tai) Nguyªn nh©n bÖnh: Do viªm mòi, viªm häng g©y ra, ng-íi x-a gäi lµ th-îng tiªu ho¶ thÞnh g©y ra Chøng tr¹ng : Tho¹t ®Çu cã ph¸t sèt, vµnh tai ®á lªn, lç tai ngoµi ®au ®ín, thÝnh lùc gi¶m, nÕu thñng mµng nhÜ th× n-íc mñ tõ trong tai ch¶y ra, l©u ngµy kh«ng khái sÏ chuyÓn thµnh m·n tÝnh viªm tai gi÷a. C¸ch ch÷a: LÊy Hîp cèc ®Ó t¶ nhiÖt cña D-¬ng minh, bæ huyÖt Phong tr×, t¶ dÞch m«n, Õ phong, c¾t huyÖt NhÜ m«n, cã thÓ t¸n nhiÖt cña th-îng tiªu, kiªm cã t¸c dông døt ®au, ®au ®Çu, thªm bæ huyÖt B¸ch héi, N·o kh«ng, ®Ó døt ®au tai, phèi víi c¾t huyÖt Gi¸p xa, t¶ huyÖt SuÊt cèc, m·n tÝnh th× gia bæ huyÖt §¶ng du, mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 100 lÇn, cÊp tÝnh th× mçi ngµy ch÷a 1 – 2 lÇn, m·n tÝnh th× c¸ch ngµy trÞ 1 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: CÊp tÝnh ch÷a rÔ rµng ,ch÷a khái, m·n tÝnh rÊt khã ch÷a khái 3. Nhät tai Nguyªn nh©n bÖnh: Th-îng tiªu ho¶ thÞnh, ®¶m nhiÖt uÊt kÕt ë trong lç tai ngoµi. Chøng tr¹ng: VÆt tai, g·i mang tai, vËt v· kh«ng yªn, ngñ kh«ng yªn,kiªm cã ph¸t sèt, mÊy ngµy sau chç mang tai s-ng ®á. NÕu kh«ng ch÷a kÞp thêi th× trong lç tai ngoµi rÊt dÔ bÞ vì r¸ch ch¶y n-íc mñ ra. C¸ch ch÷a: T¶ Hîp cèc, Phong tr× ®Ó lµm mÊt ®i c¸i nhiÖt ë kinh ®¶ng vµ th-îng tiªu, bæ huyÖt Thai khª, cã thÓ dÉn thuû trÞ ho¶, ph¸t sèt th× bæ huyÖt Néi quan, t¶ huyÖt §¹i trïy lµ phÐp t- ©m tho¸i nhiÖt. Gióp cho thñ d-¬ng minh; lÊy phÐp dùa theo vµ dùa theo ë vïng l-ng h-íng trë xuèng cã hiÖu qu¶ t¸n thòng gi¶i kÕt. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ 50 – 100 lÇn. Mçi ngµy nªn ®iÓm huyÖt tõ 1 – 3 lÇn. BÖnh tai tr¸i, lÊy Hîp cèc bªn ph¶i, huyÖt Th¸i khª vµ huyÖt Phong tr× 57

bªn tr¸i, bÖnh tai ph¶i lÊy huyÖt Hîp cèc bªn tr¸i, huyÖt Th¸i khª vµ huyÖt Phong tr× bªn ph¶i. C¶ hai tai cã bÖnh,lÊy Hîp cèc, Phong tr×, Th¸i khª, c¶ hai bªn. Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a trong vßng 1 – 2 ngµy lµ khái 4. §au r¨ng Nguyªn nh©n bÖnh Do bÞ nhiÖt, hoÆc ®¹i tr-êng cã nhiÖt, thªm vµo ®ã lµ phong hµn ë ngoµi kÝch thÝch vµo mµ g©y ra. Ngoµi ra cã ®au r¨ng do thËn h-, hoÆc ®au do s©u r¨ng. Chøng tr¹ng: Th-êng th× phÇn nhiÒu lµ ®au mét bªn hµm r¨ng, hoÆc lîi r¨ng s-ng ®au. NÕu r¨ng s©u ®au th× vïng r¨ng cã ®iÓm ®en hoÆc vì, nÕu thËn h- ®au r¨ng th× lîi r¨ng kh«ng s-ng mµ c¶m gi¸c ®au ®ín ë vïng ch©n r¨ng. C¸ch ch÷a: ChÕ døt ®au r¨ng, lÊy t¶ huyÖt Hîp cèc lµm chñ. §ªm tèi khi ngñ mµ ®au r¨ng lµ vÞ nhiÖt, gia t¶ huyÖt Néi ®×nh. §¹i tiÖn ph©n r¾n lµ ®¹i tr-êng cã nhiÖt gia t¶ NhÞ gian, Thñ tam lý. R¨ng hµm trªn ®au thuéc vÞ, phèi huyÖt côc bé lÊy Gi¸p xa, NhÜ m«n, Ty tróc kh«ng lµm phÐp ¸p huyÖt. ThËn h- ®au r¨ng bæ huyÖt Th¸i khª. KÐo ®au lªn ®Çu, gia bæ LiÖt khuyÕt, Phong tr×, r¨ng hµm d-íi ®au hoÆc §¹i tr-êng, phèi huyÖt côc bé lÊy Gi¸p xa, ®¹i nghinh, lµm phÐp ¸p huyÖt . NÕu lµ ®au r¨ng s©u, vÉn theo ®óng phÐp trªn mµ ch÷a, vµ thªm t¶ huyÖt Hµnh gian hoÆc Th¸i xung. Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng vµ nh¸n nh¶ , mçi thñ ph¸p 100 lÇn huyÖt Hîp cèc nªn lÊy giao thoa ( lµ ®au r¨ng bªn tr¸i, lÊy huyÖt Hîp cèc bªn ph¶i , ®au r¨ng bªn ph¶i lÊy huyÖt Hîp cèc bªn tr¸i ). L¹i lµm phÐp dùa theo ®-êng kinh tõ huyÖt Kiªn ngung ®Õn huyÖt Hîp cèc c¶u kinh thñ d-¬ng minh , hoÆc ®Èy theo ë thñ d-¬ng minh kinh 36 lÇn ( tø lµ tõ huyÖt Khóc tr× ®Õn huyÖt Hîp cèc ) , nÐu thËn hth× bæ huyÖt Th¸i khª, vµ bæ trî th× lÊy phÐp dùa theo ®-êng kinh ( ®iÓm theo thø tù trªn ®-êng kinh ) tõ huyÖt Th¸i khª dùa theo ®Õn c¹nh trong gÇn ®Çu gèi hoÆc ®Èy theo tõ huyÖt Th¸i khª h-íng vÒ huyÖt Phôc truy ( phóc l-u ? ) lµm 81 lÇn . Thø tù ®iÓm huyÖt : Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ chøa: §au r¨ng do ho¼, hoÆc ©m h- ®au r¨ng m, ch÷a 1 – 2 lÇn lµ khái. ®au do lîi r¨ng cã mñ cÇn ph¶i chÝch mñ. R¨ng s©u ®au, nhÊt lo¹t ®Òu cã thrÓ thu hiÖu qu¶ ®-îc mét lóc. 5. Ch¶y m¸u mòi Nguy©n nh©n bÖnh: Ho¶ ë trªm lµ cho phÕ nhiÖt mµ trµn sang mòi. Chøng tr¹ng: Mòi ch¶y m¸u ra, phÇn lín thÊy ë trÎ em vµ thanh niªm khoÎ m¹nh. Khi ch¶y m¸u, nhÐt lç mòi l¹i m¸u sÏ tõ miÖng ch¶y ra. Cã lo¹i c¸ch mÊy ngµy ra m¸u 1 lÇn, l-îng còng rÊt Ýt. C¸ch ch÷a: Ho¶ thÞnh huyÕt nhiÖt, cho nªn lÊy t¶ Hîp cèc cña thñ d-¬ng minh vµ t¶ Thñ tam lý, vµ ®Ó bæ trî th× lÊy thªm phÐp dùa theo ( tõ huyÖt Kiªn ngung ®Õn huyÖt Hîp cèc, hoÆc dùa theo tõ huyÖt Khóc tr× ®Õn huyÖt Hîp cèc ), lµm tõ 8 – 9 lÇn, huyÖt Th-îng tinh dïng phÐp ¸p huyÖt, lÊy huyÖt Uû trung ®Ó dÉn huyÕt ®i xuèng, l¹i tõ huyÖt Thõa phï ®Õn huyÖt Thõa s¬n, lÊy phÐp dùa theo ®Ó bæ trî, lµm 8 – 9 lÇ. NÕu nh- bÖnh thÕ nÆng, khi phÐp tr-íc v« hiÖu, th× thªm t¶ C¸ch du, Tú du, Can du, bæ huyÖt Èn b¹ch. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 50 – 100 58

lÇn, huyÖt Uû trung sè lÇn lµm thñ ph¸p cã thÓ liÖu chõng t¨ng nhiÒu h¬n. HuyÖt Èn b¹ch cÇn ph¶i thªm riªng phÐp chÊm gâ ë da 100 lÇn. Mçi bªn mòi ra m¸u, lÊy huyÖt Hîp cèc, Thñ tam lý cña c¹nh ®èi. Cao huyÕt ap g©y ra ch¶y m¸u mòi, cÇn ph¶i phèi hîp víi ph-¬ng ph¸p lµm xuèng huyÕt ¸p. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: NhÊt lo¹t sau khi ®iÓm huyÖt th× cã thÓ cÇm m¸u, ch÷a nhiÒu lÇn th× khái. 6. §au häng Nguyªn nh©n bÖnh: Th-êng do phÕ, vÞ tÝch nhiÖt, ngoµi th× bÞ phong tµ, ®-a ®Õn khÝ huyÕt vïng häng ng-ng trÖ, dÉn ®Õn côc bé s-ng ®á, ®au ®ín, ph¸t ®au cÊp tÝnh lµ thùc chøng, ph¸t ®au m·n tÝnh lµ h- chøng. Chøng tr¹ng: D-íi häng ®au ®ín, cã khi ph¸t sèt , sî l¹nh. C¸ch ch÷a: PhÕ vµ ®¹i tr-êng cã lµ biÓu lý, t¶ huyÖt Hîp cèc cña kinh ®¹i tr-êng cã thÓ lµm mÊt ®i phÕ nhiÖt. VÞ thuéc trung tiªu, t¶ D-¬ng tr× vµ huyÖt DÞch m«n, cña kinh tam tiªu cã thÓ thanh nhiÖt cña tam tiªu. C¾t ë huyÖt ThiÕu d-¬ng vµ Quan xung cã thÓ t¨ng nhanh hiÖu qu¶ døt ®au, ë kinh §¹i tr-êng vµ kinh tam tiªu ®Òu nªn bæ trî lÊy phÐp dùa theo hoÆc phÐp ®Èy theo, t¶ Phong tr×, bæ Th¸i khª lµ t- ©m gi¶i nhiÖt. NÕu lµ chøng h- th× bæ huyÖt Phong tr×, kh«ng thªm thñ ph¸p dùa theo, phèi huyÖt ®Ó døt ®au cã c¾t gi¸p xa, Õ phong, Kh©u kh-, L©m khÊp, th¸i xung. NÕu nh- uèng thuèc m¸t vµ tiªm thuèc tiªu ®éc mµ kh«ng hiÖu qu¶, th× gia bæ huyÖt HuyÕt h¶i, chÊm gâ da ë huyÖt B¸ch héi, lµm cho nhiÖt tõ trong h-íng ra ngoµi mµ gi¶i. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 100 lÇn, thñ ph¸p võa ph¶i. HiÖu qu¶ ch÷a: TrÞ 1 lÇn cã thÓ døt ®au, hoÆc gi¶m nhÑ chøng tr¹ng, ch÷a mÊy lÇn th× khái. 7. MiÖng m¾t mÐo lÖch. Nguyªn nh©n bÖnh: NhÊt lo¹t do ë ban ®ªm ngñ thÊy tØnh l¹i råi ®i ra ngoµi bÞ l¹nh, hoÆc sau khi ngñ say ®Çu mÆt bÞ giã g©y ra. TrÎ em th× phÇn lín lµ do sau khi sèt cao dÉn ®Õn, bÖnh nµy. Chøng tr¹ng: MiÖng ng-êi bÖnh h-íng vÒ phÝa khoÎ mµ lÖch, gãc miÖng dÔ dµng ch¶y n-íc d·i ra, khi rung ®éng ®Ó chôm miÖng l¹i th× gãc miÖng phÝa cã bÖnh kh«ng kÝn, mÝ m¾t khÐp l¹i kh«ng lªn, cã khi ch¶y n-íc m¾t, gÆp giã th× trßng m¾t cµng thÊy khã chÞu. C¸ch ch÷a: ®iÓm c¸c huyÖt Hîp cèc, Phong tr×, Tóc tam lý, ®Òu lµm song huyÖt ( c¶ 2 bªn ). Mçi huyÖt ®Òu n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶, mçi lo¹i thñ ph¸p lµm 150 lÇn. Sau 3 lÇn dùa vµo bªn bÞ bÖnh, bÖnh ë bªn tr¸i ( miÖng lÖch vÒ bªn ph¶i ), lÊy huyÖt Hîp cèc, Thñ tam lý bªn ph¶i, vµ lÊy c¸c huyÖt bªn tr¸i lµ §Þa th-¬ng, Gi¸p xa, Nghinh h-¬ng, ThÝnh cung, H¹ quan, Ti tróc kh«ng, §ång tö liªu, D-¬ng b¹ch, Phong tr×. BÖnh ë bªn ph¶i ( miÖng lÖc vÒ bªn tr¸i , th× lÊy huyÖt ng-îc l¹i theo c¸ch võa nãi trªn. Tho¹t ®Çu s-ng ®au th× lµm t¶ ph¸p, ch÷a ®· gi¶m bít th× dïng bæ ph¸p, hoÆc t¶ Hîp cèc, bæ Thñ tam lý. Vïng mÆt dïng phÐp c¾t huyÖt ( bÊm b»ng mãng tay ). Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶ ®Òu 20 – 50 lÇn. Vµ ë c¹nh m¸ mÆt cã bÖnh, vïng tãc mai, vïng trªn d-íi vµnh tai, thªm c¸c thñ ph¸p 59

rung rÈy, ®Èy xoay, xoa x¸t, vµ nªn thªm c¾t ë c¸c huyÖt To¶n tróc, L©m khÊp, §Çu duy, Thõa t-¬ng, Nh©n trung, c¸c huyÖt nµy thay nhau xö dông ®Ó gióp thªm hiÖu qu¶. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Cø c¨n cø vµo thêi gian bÞ bÖnh l©u hay mau, nÆng hay nhÑ, sÏ quyÕt ®Þnh kú h¹n ch÷a trÞ. TrÎ em bÞ bÖnh nµy ch÷a rÊt dÔ khái. 8. MiÖng h¸ kh«ng ®-îc to. Nguyªn nh©n bÖnh: Do vÞ nhiÖt, lîi r¨ng s-ng tr-íng, r¨ng ®au g©y ra. Chøng tr¹ng: Hµm r¨ng co khÝt, lîi r¨ng s-ng, r¨ng ®au, miÖng cè g¾ng còng kh«ng më ra ®-îc hoÆc cã më miÖng ch¼ng qua chØ cã thÎ cho ®òa vµo ®-îc, do ®ã chØ cã thÓ ¨n Ýt mét thøc ¨n vµ kh«ng thÓ nhai c¾n ®-îc. C¸ch ch÷a: Dïng phÐp t¸n nhiÖt døt ®au, t¶ c¸c huyÖt Hîp cèc, Thñ tam lý, t¶ Phong tr×, Õ phong. Gióp thªm th× lÊy phÐp dùa theo ®-êng kinh ( ë kinh thñ d-¬ng minh ( tõ khuûu tay ®Õn bµn tay ), vµ m¸i c¾t ë huyÖt Th-¬ng d-¬ng, ThiÕu th-¬ng, ¸p huyÖt ë huyÖt Gi¸p xa. §au ®Çu th× thªm bæ ë huyÖt LiÖt khuyÕt. ¢m h- th× thªm bæ Lë huyÖt Th¸i khª. Mçi huyÖt n¾n day ngang b»ng, nhÊn nh¶. Mçi lo¹i thñ ph¸p ®Òu lµm 50 – 100 lÇn. Thø tù ®iÓm huyÖt: Gièng nh- trªn HiÖu qu¶ ch÷a: Ch÷a mÊy lÇn cã thÓ khái h¼n.

Lêi ®Ò nghÞ cña ng-êi dÞch. Theo nh÷ng tµi liÖu mµ dÞch gi¶ hiÖn ®· cã trong tay th× phÐp ®iÓm huyÖt nãi chung, tuy ®-îc gäi b»ng nh÷ng tªn kh¸c nhau nh- bÊm huyÖt, ®iÓm huyÖt, xoa bãp…, nh-ng chóng cã cïng mét nguyªn t¾c lµ dïng ¸p lùc cña chi thÓ ng-êi thÇy thuèc t¸c ®éng lªn c¬ thÓ ng-êi bÖnh, nh»m gióp cho c¬ thÓ tù phßng bÖnh, chèng bÖnh. Khi ®i s©u thªm mét b-íc, chóng ta sÏ thÊy trong mçi tr-êng ph¸i ®Òu cã ph¹m vi riªng vµ hiÖu qu¶ riªng. Cã thÓ quy tËp c¸c tr-êng ph¸i lµm ba lo¹i nh- sau: Ph¶i bÊm vuèt nhÑ, ph¶i Ên day nÆng vµ ph¶i Ên day võa ph¶i. 1. Ph¶i Ên day nhÑ, phÐp nµy dùa theo nguyªn lý khai th«ng l¹c m¹ch, l¹c m¹ch ë m«ng ( tÜnh m¹ch næi , ch÷a nh÷ng bÖnh do t¾c nghÑn tÜnh m¹ch mµ g©y ra ®au ®ín. Muèn khai th«ng t¾c nghÏn ë tÜnh m¹ch, tr-íc hÕt ph¶i chËn ë ®éng m¹ch lµ nguån ra cña huyÕt dÞch, lµm gi¶m nhÑ ¸p lùc chi tÜnh m¹ch, sau ®ã dïng c¸ch vuèt xoanhÑ ë nh÷ng chç tÜnh m¹ch bÞ t¾c nghÏn, khi chç t¾c nghÏn ®-îc nh÷ng rung ®éng lµm láng ho¸ ra, bÊy giê ta th¶ ®éng m¹ch, l-îng m¸u ra m¹nh, l-îng m¸u thu vÒ tÜnh m¹ch sÏ nhiÒu lªn ®ét ngét, cã t¸c dông nh- thªm n-íc ®Ó th«ng cèng, nh÷ng chç t¾c nghÏn võa ®-îc lµn láng sÏ cã c¬ héi l-u th«ng nhanh, bÕ t¾c ®-îc gi¶i to¶, bÖnh biÕn lïi nhanh. Cã thÓ nãi, ph-¬ng ph¸p ThËp thñ ®¹o cña l-¬ng y Huúnh thÞ LÞch tuy cã nh÷ng ®éc ®¸o vÒ thñ ph¸p kh¸c biÖt vÒ tªn gäi huyÖt vÞ, nh-ng kh«ng ngo¹i nguyªn t¾c nµy. ( Xem s¸ch BÊm huyÖt ch÷a bÖnh 60

cña l-¬ng y Huúnh thÞ LÞch do tØnh héi y häc d©n téc tØnh TiÒn giang vµ bÖnh viÖn y häc d©n téc tØnh TiÒn giang ph¸t hµnh 6 – 1983 ). 2. Ph¶i Ên day, ph¶i nhÊn day nÆng, dùa trªn nguyªn lý chÌn Ðp g©y ra nh÷ng ph¶n øng míi cho ®éng m¹ch vµ thÇn kinh ë s©u, nh»m qua ®ã lµm c¶i tiÕn t×nh tr¹ng c¬ thÓ nh÷ng ®éng t¸c cña ph¸i nµy th-êng ®-îc theo hai h-íng. Mét lµ khi bÖnh thuéc hÖ thèng thÇn kinh, hoÆc khi cÇn g©y tª côc bé ®Ó chuyÓn bÞ cho c¸c ®éng t¸c chØnh sai khíp s-¬ng, n¾n bã gÉy s-¬ng … , ng-êi ta th-êng Ên chÑn vµo nh÷ng chi thÇn kinh h÷u quan theo nh÷ng thñ ph¸p kh¸c nhau do yªu c©ï ch÷a bÖnh kh¸c nhau. Hai lµ : chÑn vµo ®éng m¹ch ë ®o¹n d-íi níi cã bÖnh, nh»m c¶n trë l¹i mét l-îng lín m¸u, sè m¸u ë ø l¹i nµy sÏ g©y thµnh ¸p lùc ®ét xuÊt m¹nh trong c¸c chi m¹ch nhá phÝa trªn, cã t¸c dông lµm gi·n në nh÷ng nh¸nh ®éng m¹ch nhá. Ên vïng cã bÖnh, l-îng m¸u cung cÊp vµo n¬i nµy nhiÒu h¬n sÏ t¨ng chÊt bæ vµ chÊt chèng bÖnh. Nh- vËy, phÐp nµy cã t¸c dông ch÷a nh÷ng bÖnh do ®éng m¹ch nhá bÞ co hÑp lµm cho l-îng m¸u cung cÊp Ýt, c¸c tæ chøc côc bé do ®ã mµ bÞ suy gi¶m c«ng n¨ng, nhÊt lµ chøng tª b¹i do suy dinh d-ìng côc bé, ( xem s¸ch ¸n ma cña Thiªn t©n thÞ, Thiªn t©n y viÖn, Th¹ch gia trang thÞnh, giao th«ng vËn lu©n côc y viÖn hîp t¸c biªn so¹n, T©n hoa th- ®iÓm B¾c kinh ph¸t hµnh th¸ng 11 n¨m 1954 lµm vÝ dô ). 3. Ph¶i Ên day võa – ph¶i Ên day võa dùa trªn nguyªn lý ®iÒu hoµ khÝ huyÕt, c©n b»ng ©m d-¬ng, cho nªn c¸c thñ ph¸p cña ph¸i nµy th-êng ë ®é s©u võa ph¶i, dïng søc m¹nh võa ph¶i. Nh÷ng thñ ph¸p cña ph¸i nµy lu«n nh»m vµo lµm cho côc bé cã rung ®éng theo nhÞp khac nhau, chiÒu kh¸c nhau. Khi cã nhÞp t¸c ®éng cña ¸p lùc vµo th©n thÓ sÏ cïng mét lóc cã hai t¸c dông: Mét lµ lµm gi·n në thµnh m¹ch, c¸c thµnh phÇn chÊt láng trong vµ ngoµi m¹ch trao ®æi ®-îc rÔ rµng, th× còng lµ thµnh phÇn huyÕt vµ dÞch ®-îc trao ®æi chuyÓn ho¸ cho nhau, sù cung cÊp dinh d-ìng còng sÏ tèt ®Ñp h¬n. Hai lµ: khi rung ®éng kh¸c nhau vÒ nhÞp, kh¸c nhau vÒ chiÒu h-íng, sÏ lµm cho viÖc vËn chuyÓn m¸u trong m¹ch vµ chÊt láng ngoµi m¹ch ®-îc t¨ng nhanh hay chËm l¹i, cã t¸c dông lµm c¶i biÕn t×nh h×nh thùc ( nhiÒu, ®Çy ) hay h- ( thiÕu, Ýt ) cña khÝ huyÕt t¹i chç vµ t¹ng phñ h÷u quan ( xem B¶o anh thÇn thuËt trong s¸ch ch©m cøu ®¹i thµnh lµm vÝ dô vµ s¸ch ®iÓm huyÖt liÖu ph¸p nµy còng cïng lo¹i ph¶i Ên day võa ). Khi ph©n tÝch ra nh- t«i võa nªu, chóng ta sÏ t×nh ®-îc nh÷ng gi¸ trÞ vµ nh÷ng giíi h¹n cña tõng tr-êng ph¸i gióp cho viÖc häc tËp vµ vËn dông kinh nghiÖm ng-êi x-a ®-îc hiÖu qu¶ v× ®óng ph¹m vi vµ ®óng môc ®Ých. Hµ néi, xu©n Nh©m th©n 1992 Kinh bót Lª V¨n Söu

61

62

63

64