Con Dau Quan Than

C¬n ®au quÆn thËn GS.TS.NguyÔn ThÕ Kh¸nh

®¹i c­¬ng • C¬n ®au quÆn thËn lµ mét héi chøng ®au th¾t l­ng cÊp do c¨ng gi·n ®«t ngét ®µi bÓ thËn trªn mét vËt c¶n th­êng do sái.

Nguyªn nh©n  Sái niÖu qu¶n (90% tr­êng hîp): c¬n ®au quÆn thËn th­êng lµ triÖu chøng béc lé sái thËn, sái cã thÓ c¶n quang hay kh«ng c¶n quang. BÖnh nh©n bÞ ®au do c¨ng gi·n ®µi bÓ thËn, co th¾t niÖu qu¶n khi sái di chuyÓn  C¸c nguyªn nh©n kh¸c m¾c ph¶i hay bém sinh Côc m¸u ®«ng ë niÖu qu¶n khi ®¸i ra m¸u tõ thËn Ho¹i tö nhó thËn cÊp

Nguyªn nh©n NiÖu qu¶n bÞ chÝt hÑp bëi u hay h¹ch l©n cËn, hay do x¬ ho¸ sau phóc m¹c, do ph×nh ®éng m¹ch chñ bông. NiÖu qu¶n n»m sau tÜnh m¹ch chñ NiÖu qu¶n bÞ chÌn Ðp bëi ®éng m¹ch cùc d­íi cña thËn

L©m sµng C¬n ®iÓn h×nh biÓu hiÖn b»ng ®au vïng th¾t l­ng d÷ déi nh­ quÆn mét bªn, ®au thµnh tõng c¬n liªn tiÕp, ®au däc theo niÖu qu¶n, ®au xuyªn xuèng c¬ quan sinh dôc ngoµi vµ mÆt trong tr­íc ®ïi. • Th­êng x¶y ra ®ét ngét khi ch¹y nh¶y hay khi bÞ rung l¾c m¹nh nh­ ®i « t«, ®­êng xa gËp ghÒnh, hiÕm h¬n lµ sau mÊt n­íc nhiÒu hoÆc dïng thuèc lîi tiÓu m¹nh

L©m sµng • Tr­íc c¬n, ®«i khi bÖnh nh©n c¶m thÊy nÆng bông, tøc ë vïng th¾t l­ng vµ ®¸i r¾t. • C¬n ®au th­êng kÌm theo ®¸i khã, hay muèn ®i ®¸i nh­ng kh«ng ®¸i ®­îc. §ång thêi bÖnh nh©n lo l¾ng, bån chån, to¸t må h«i, m¹ch nhanh, huyÕt ¸p cã thÓ t¨ng, buån n«n hay n«n do co th¨t ph¶n x¹ d¹ dµy – ruét, cã thÓ cã sèt nÕu nh­ cã nhiÔm

L©m sµng • C¬n th­êng kÐo dµi tõ vµi giê ®Õn vµi ngµy, cã thÓ dÞu ®i råi l¹i cã c¬n liªn tiÕp. Cuèi c¬n th­êng bÖnh nh©n thÊy dÔ chÞu, khoan kho¸i, nhÊt lµ khi hßn sái xuèng ®­îc ®u«i bµng quang råi ®¸i ra ®­îc nÕu hßn sái cã kÝch th­íc nhá kho¶ng 0,5 cm bÒ mÆt nh½n. nÕu sái qu¸ nhá, cÇn läc n­íc tiÓu ®Ó ph¸t hiÖn. Tr­êng hîp hßn sái kh«ng xuèng ®­îc bµng quang, bÖnh nh©n bít ®au nh­nh vÉn nÆng tøc vïng hè chËu cïng bªn

Chén ®o¸n x¸c ®Þnh T­¬ng ®èi dÔ trong tr­êng hîp c¬n ®au quÆn thËn ®iÓn h×nh do sái. NÕu hßn sái ®¸i ra ®­îc, m¾t th­êng nh×n thÊy hoÆc ph¶i läc n­íc tiÓu míi thÊy th× cã c¨n cø ®Ó chén ®o¸n nguyªn nh©n. nÕu hßn sái ch­ a ®¸i ra ®­îc th× cÇn lµm mét sè xÐt nghiÖm cËn l©m sµng: • Siªu ©m: cho thÊy vÞ trÝ hßn sái ë niÖu qu¶n, ®µi bÓ thËn gi·n, cã thÓ thÊy c¶ sái trong ®µi bÓ thËn n÷a.

Chén ®o¸n x¸c ®Þnh • Chôp thËn: trong khi cã c¬n ®au th­ êng thÊy thËn kh«ng ngÊm thuèc hay ngÊm chËm, ®µi bÓ thËn bÞ gi·n, niÖu qu¶n trªn chç sái bÞ gi·n hay cã chç chÝt hÑp • Chôp X quang æ bông kh«ng chuén bÞ: ph¸t hiÖn sái c¶n quang ë niÖu qu¶n vµ c¶ ë ®µi bÓ thËn • XÐt nghiÖm n­íc tiÓu: ®¸i m¸u vi thÓ, cã thÓ thÊy nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh

Chén ®o¸n x¸c ®Þnh • CÊy n­íc tiÓu vµ lµm kh¸ng sinh ®å, t×m tinh thÓ urat, oxalat, calci, cystin vµ ®o ®é PH n­íc tiÓu. • M¸u: urª, creatinin, acid uric t¨ng, nhÊt lµ khi thËn bªn kia bÞ tæn th­ ¬ng hay chØ cã 1 thËn • Kh¸m l©m sµng thÊy thËn to, hoÆc vç h«ng l­ng (+), ®iÓm ®au däc niÖu qu¶n

Chén ®o¸n ph©n biÖt • Víi c¸c bÖnh thËn kh¸c: viªm, ¸p xe quanh thËn, viªm thËn – bÓ thËn, nhåi m¸u thËn • Héi chøng ®au bông cÊp: viªm ruét thõa cÊp, viªm tói mËt cÊp, viªm tuþ cÊp, t¾c ruét cÊp… • BÖnh phô khoa cÊp nh­: viªm phÇn phô cÊp, ch¶y m¸u hay xo¾n nang buång trøng… • §au l­ng cÊp

Xö trÝ • ®iÒu trÞ néi khoa • ®iÒu trÞ ngo¹i khoa

§iÒu trÞ néi khoa • Chèng ®au: thuèc gi¶m ®au, chèng co th¾t Atropin èng 1/4 mg x 2 èng tiªm b¾p Nospa viªn 40 mg Spasmaverin viªn 40 mg Visceralgine forte Buscopan • Chèng lo l¾ng bån chån: cho thuèc an thÇn nh­ Senduxen

§iÒu trÞ néi khoa • NÕu cã sèt, b¹ch cÇu cao, c«ng thøc chuyÓn tr¸i: cho thuèc kh¸ng sinh ®­ êng tiÕt niÖu chèng khuén Gram (-) nh­ lo¹i quinolon, cô thÓ lµ acid nalidixic, ciprofoxacin, gentamycin • Cho uèng nhiÒu n­íc: nÕu cã sèt cã thÓ cho truyÒn NaCl, glucose • Tr­êng hîp sái nhá: kho¶ng 0,5 cm mµ sö dông c¸c biÖn ph¸p trªn vÉn kh«ng ra th× tiÕp tôc kiªn tr× ®iÒu trÞ b¶o tån

§iÒu trÞ ngo¹i khoa • NÕu ®µi bÓ thËn ë trªn vÉn cßn sái, cã thÓ mæ lÊy ®i ®Ó tr¸nh t¸i ph¸t c¬n ®au quÆn thËn • NÕu sái san h« th× kh«ng ®Æt vÊn ®Ò mæ ngay • Ph¸ sái b»ng m¸y ph¸ sái xung ®iÖn thuû lùc hay xung ®iÖn tõ, xung ¸p ®iÖn, ph¸ sái qua néi soi

§iÒu trÞ theo nguyªn nh©n Néi khoa phèi hîp víi ngo¹i khoa, ho¸ chÊt, chiÕu tia x¹…