Computer Porichoy Part One

Eõ׶Y=»OôçÌ[ý Y×Ì[ý»JôÌ^

YÒU] \öçG

×`[ýXçU ]ÇFçLÞ 1

� ×`[ýXçU ]ÇFçLÞ nõîç»Oô Xe: 1A, A×[ý-25, Eõ_EõçTöç - 59ý VÉÌ[ý\öçb: 9830078307 [ýSïaeØšöçYX: aÉ^ï adzVÌ[ý åV, ]ç A°OôçÌ[ýYÒç+L, `Y Xe: 13, ×[ý×a-9, åV`[ýµÇùXGÌ[ý, [ýçm+%ç×»Oô, Eõ_EõçTöç - 59 VÉÌ[ý\öçb: 9433408418

2

å_FãEõÌ[ý EõUç Information is power %Uïçd TöUî+ `×Nþ* A+ EõUç×»Oô [ýTöÛ]çãX

açÌ[ýç ×[ýã`Ÿ+ YÒ»Jô×_Tö* EõUç×»OôÌ[ý %Uï c÷_ ^çÌ[ý Eõçä»K÷ ^Tö å[ý`Ý Y×Ì[ý]çãX TöUî UçãEõ åa TöTö+ `×Nþ`ç_Ý c÷Ì^* EõçÌ[ýS [ýTöÛ]çX ^ÇãG `×NþãEõ pûçãXÌ[ý ×X×Ì[ýãF+ ]çYç c÷ãÌ^ UçãEõ* TöUî aeGÐc÷ EõÌ[ýãTö c÷ã_ ×Eõ»KÇ÷»Oôç YÒ^Ç×NþÌ[ý açc÷ç^î VÌ[ýEõçÌ[ý c÷Ì^* %çÌ[ý A+ TöUî YÒ^Ç×NþÌ[ý ×[ýã`Ÿ »RÇôEõãTö c÷ã_ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒçU×]Eõ pûçX UçEõç FÇ[ý+ VÌ[ýEõçÌ[ý* Y׸Jô][ý† aÌ[ýEõçÌ[ý A+ ×[ýbÌ^»Oôç =Y_׍ù EõãÌ[ý •Çõ_ Ø™öÌ[ý åUãEõ+ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å`FçÌ[ý [ýî[ýØšöç EõãÌ[ýä»K÷X* [ýçIø_ç \öçbçÌ^ æ»K÷çä»OôçãVÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å`FçÌ[ý [ý+ FÇ[ý+ Eõ]* æ»K÷çä»OôçãVÌ[ý å[ýçMõçÌ[ý ]TöX ac÷L aÌ[ý_ \öçbçÌ^ A[ýe %” EõUçãTö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å`FçÌ[ý YÒçU×]Eõ ×[ýbÌ^mã_ç [ýÇ×MõãÌ^ åVCÌ^çÌ[ý ]Tö [ý+ YÒçÌ^ åX+ [ý_ã_+ »Jôã_* åa+ EõçÌ[ýãS A+ [ý+ãTö Y‡û]-bœö æ`ÒSÝÌ[ý æ»K÷çä»Oôç æ»K÷çä»Oôç »K÷çy-»K÷çyÝãVÌ[ý ]çX×aEõ GPöãXÌ[ý =YÌ[ý _lùî Ì[ýçFç c÷ãÌ^ä»K÷* TöçãVÌ[ý EõUç ×»JôÜ™öç EõãÌ[ý+ FÇ[ý ac÷L \öçbçÌ^ A[ýe %” EõUçãTö Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×Eõ»KÇ÷ YÒçU×]Eõ ×[ýbÌ^ a¶‘öãµù LçXçãXç c÷ãÌ^ä»K÷ A[ýe Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å`FçÌ[ý ]É_ ×[ýbÌ^ A+ [ý+ãTö %çã_ç»JôXç EõÌ[ýç c÷ãÌ^ä»K÷* A+ [ý+ãTö ^×V åEõ= åEõçãXç TöUîGTö yÓ×»Oô FgÇãL YçX, Töã[ý Töç LçXçã_ [ýç×WýTö UçEõã[ýç* a[ýã`ãb ^çÌ[ýç %ç]çãEõ A+ [ý+×»Oô [Ì ýJ» ôXçÌ^ açc÷ç^î Eõã[Ì ýäK» ÷X TgöçãVÌ[ý aEõ_ãEõ %çÜ™ö×Ì[ýEõ WýXî[ýçV LçXç+* A YÒaㆠ%ç×] =ä{F EõÌ[ýãTö »Jôç+ ×V YçEïõ +X׺Oô×»Oô=`ãXÌ[ý YÒçNþX YÒWýçX ×`lùEõ `ÒÝ YÒ[ýÝÌ[ý »Jô³VÐ \övôç»Jôçã^ïÌ[ý Xç], YÒWýçXTöf TgöçÌ[ý =daçãc÷+ A EõçãL c÷çTö åVCÌ^ç* A»K÷çQÍöç %ç]çÌ[ý aEõ_ ac÷Eõ]Þ, ×[ýã`b EõãÌ[ý `ÒÝ a¶ƒöç»Oô [ýîçXçLÞ A[ýe [ýµÇù aÉ^ï adzVÌ[ý åV'Ì[ý %[ýVçX %XØ‘öÝEõç^ï* ×`[ýXçU ]ÇFçLÞ Eõ_EõçTöç - 59 3

Y‡û] æ`ÒSÝ Class - V

4

aÉ»JôÝYy YÒU] %WýîçÌ^ ×¥TöÝÌ^ %WýîçÌ^ TÊöTöÝÌ^ %WýîçÌ^ JôTÇöUï %WýîçÌ^ »Y‡û] %WýîçÌ^ bœö %WýîçÌ^ aŠ] %WýîçÌ^ %rô] %WýîçÌ^

: : : : : : : :

Eõ׶Y=»OôçÌ[ý Y×Ì[ý×»Jô×Tö C [ýî[ýc÷çÌ[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý EõçL C YÒEõçÌ[ýã\öV Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý +×Töc÷ça Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ ^Ü—öçe` EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý c÷çQïöCÌ^îçÌ[ý A[ýe aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý å_çãGç å_çãGçÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý

5

7 10 9 11 16 21 23 28

×Eõ»KÇ÷ YÒãÌ^çLXÝÌ^ EõUç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ýî[ýc÷çãÌ[ýÌ[ý %çãG åTöç]çãVÌ[ý ×Eõ»KÇ÷ YÒãÌ^çLXÝÌ^ EõUç %[ý`î+ åLãX Ì[ýçFç VÌ[ýEõçÌ[ý --Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ýî[ýc÷çãÌ[ýÌ[ý %çãG A[ýe [ýµù EõÌ[ýçÌ[ý YãÌ[ý å^ a]Ø™ö EõçL EõÌ[ýç =×»JôTö A[ýe å^m×_ =×»JôTö XÌ^ åa+ EõçLm×_ a¶‘öãµù LçXçãXç c÷_ --

å^ a]Ø™ö EõçLm×_ EõÌ[ýç VÌ[ýEõçÌ[ ý--1) Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý HãÌ[ý æ»RôçEõçÌ[ý %çãG LÇãTöç FÇã_ »RÇôEõãTö c÷ã[ý* 2) a[ý a]Ì^ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý åUãEõ ×X×VÛrô VÉÌ[ýã±¼ö [ýaãTö c÷ã[ý* 3) ]×X»OôãÌ[ý å^ a]Ø™ö å_Fç %çaã[ý åa+m×_ \öçã_ç EõãÌ[ý YäQÍö EõçL EõÌ[ýãTö c÷ã[ý* 4) EõçL EõÌ[ýçÌ[ý a]Ì^ ^×V åEõçãXç %aÇ×[ýWýç åVFç åVÌ^ Töçc÷ã_ %[ý`î+ ×`lùãEõÌ[ý açc÷ç^î ×XãTö c÷ã[ý* 5) Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ WýÉã_ç[ýç×_ åUãEõ VÉãÌ[ý Ì[ýçFãTö c÷ã[ý* 6) EõÝ-å[ýçQïö A[ýe ]ç=aãEõ FÇ[ý %çäØ™ö %çäØ™ö [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷ã[ý* 7) +ã_Eõ×®ÏôEõ å[ýçãQïö aç[ýWýçãX c÷çTö ×VãTö c÷ã[ý* 8) Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ýµù EõÌ[ýçÌ[ý YãÌ[ý %[ý`î+ æ»RôãEõ Ì[ýçFãTö c÷ã[ý* 6

9) Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ a[ýa]Ì^ ×XÌ^]]Tö [ýµù EõÌ[ýãTö c÷ã[ý*

å^ a]Ø™ö EõçL EõFX+ EõÌ[ýç =×»JôTö XÌ^ --1) Eõ׶Y=»OôçÌ[ý »Jô_çÌ[ý a]Ì^ åLçãÌ[ý EõUç [ý_ç =×»JôTö XÌ^* 2) Eõ׶Y=»OôçÌ[ý »Jôç_çãXç %[ýØšöçãTö åEõçãXç TöçãÌ[ý c÷çTö åVCÌ^ç =×»JôTö XÌ^* 3) ×a.×Y.+=. åUãEõ å^ a]Ø™ö TöçÌ[ý å[ýÌ[ý c÷ãÌ^ä»K÷ åam×_ åFç_ç [ýç _çGçãXç =×»JôTö XÌ^* 4) EõÝ-å[ýçQïö [ýç ]×X»OôãÌ[ýÌ[ý CYÌ[ý \öçÌ[ýÝ ×Eõ»KÇ÷ Ì[ýçFã[ý Xç* 5) å\öLç c÷çãTö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý »Jôç_çã[ý Xç* 6) aÌ[ýça×Ì[ý aÉã^ïÌ[ý %çã_çÌ[ý aç]ãX Eõ׶Y=»OôçÌ[ý Ì[ýçFç =×»JôTö XÌ^* 7) Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý åEõçãXç ^Ü—öçe`+ %×\öpû å_çEõ »K÷çQÍöç »åFç_ç =×»JôTö XÌ^* 8) Eõ׶Y=»OôçÌ[ý »Jô_ç %[ýØšöçãTö EõFX+ å]X aÇ+»Jô [ýµù EõÌ[ýã[ý Xç*

7

YÒU] %WýîçÌ^

Eõ׶Y=»OôçÌ[ýý Y×Ì[ý×»Jô×Tö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý ×`FãTö c÷ã_ YÒUã]+ åTöç]çãVÌ[ý LçXãTö c÷ã[ý A×»Oô %çaã_ EõÝ ? AÌ[ý açc÷çã^î EõÝ EõÝ EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^ [ýç A×»Oô %ç]çãVÌ[ý åEõçX åEõçX EõçãL açc÷ç^î EõãÌ[ý UçãEõ* Eõ׶Y=»OôçÌ[ý c÷_ A]X AEõ×»Oô +ã_Eõ®Ïô×XEõ ^Ü—ö ^çÌ[ý açc÷çã^î XçXç Ì[ýEõã]Ì[ý EõçL FÇ[ý ac÷ãL ×X\ÇöÛ_\öçã[ý A[ýe TöçQÍöçTöç×QÍö EõÌ[ýç ^çÌ^, å^]X --- ×»Jô×Pö å_Fç, %áø EõÌ[ýç, »K÷×[ý %çgEõç, ×[ý×\ö~ ^Ü—ö »Jôç_çãXç A[ýe %çÌ[ýC %ãXEõ EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^* A»K÷çQÍöç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý %áø, ×»Jô×Pö [ýç »K÷×[ý AgãEõ \ö×[ýbîãTöÌ[ý [ýî[ýc÷çãÌ[ýÌ[ý LXî L]ç EõãÌ[ý Ì[ýçFç ^çÌ^* açWýç[Ì ýS\öçã[ý ]×X»Oô[Ì ý, ]ç=a, EõÝ-ã[ýçQï C ×a.×Y.+=. --- A+ Eõ×O» ô ^Ü—ö AEõ aㆠ^ÇNþ c÷ã^Ì AEõ×O» ô YÉSï Eõ׶Y=»Oôç[Ì ý éTö[Ì ýÝ c÷^Ì * Am×_ K» ÷çQÍöçC %çÌ[ýC %ãXEõ ^Ü—öçe` AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý _çGçX UçãEõ* åam×_ a¶‘öãµù åTöç]Ì[ýç YãÌ[ý ×[ý`V\öçã[ý LçXãTö YçÌ[ýã[ý* 8

Eõ׶Y=OôçãÌ[ýÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ýTöÛ]çãX YÒçÌ^ a]Ø™ö EõçãL+ [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷ä¬K÷* Eõ׶Y=OôçãÌ[ýÌ[ý [ýî[ýc÷çãÌ[ýÌ[ý Zõã_ %ãXEõ Eõ×PöX EõçL %ç]Ì[ýç FÇ[ý ac÷ãL+ EõãÌ[ý åZõ_ãTö YçÌ[ý×»K÷* Töç+ Eõ׶Y=OôçÌ[ý %ç]çãVÌ[ý LÝ[ýãX YÒçÌ^ YÒãTöîEõ ålùäy+ %Y×Ì[ýc÷ç^ï c÷ãÌ^ =Pöä»K÷* å^ a]Ø™ö LçÌ^GçÌ^ Eõ׶Y=OôçãÌ[ýÌ[ý YÒãÌ^çG FÇ[ý å[ý`Ý EõãÌ[ý c÷ä¬K÷ åam×_ c÷_: 1) •Çõ_, Eõã_L C YQÍöçã`çXçÌ^ 2) %×ZõãaÌ[ý ×[ý×\ö~ EõçãL 3) ×»Jô×EõdaçÌ[ý EõçãL 4) ×[ýpûçãXÌ[ý EõçãL 5) AãÌ[ýçäYÀX C Lçc÷çL »Jôç_çãXçÌ[ý LXî 6) ^Ljùãlùäy 7) »K÷×[ý åTöç_ç C %çgEõçãTö 8) ×aãX]ç C GçãXÌ[ý LGãTö 9) ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý Xjç éTöÌ[ýÝ EõÌ[ýãTö 10) [ý+ »K÷çYçãTö

9

×¥TöÝÌ^ %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý EõçL ×Eõ\öçã[ý EõçL EõãÌ[ý Eõ]×Y=»OôçÌ[ý? Eõ׶Y=»OôçÌ[ý ×Xä»JôÌ[ý »JôçÌ[ý×»Oô Yˆù×TöãTö å^ åEõçãXç EõçL EõÌ[ýãTö YçãÌ[ý* Am×_ c÷_ -(1) [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý åUãEõ TöUî åXCÌ^ç, (2) [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý EõUç ]ãTöç TöUî ×XãÌ^ EõçL EõÌ[ýç A[ýe TöçÌ[ý Zõ_ YÒEõç`, (3) [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý +¬K÷ç ]ãTöç TöUî L×]ãÌ^ Ì[ýçFç A[ýe (4) [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý »Jôç×c÷Vç %XÇ^çÌ^Ý TöUî YÇXÌ[ýÓˆùçÌ[ý EõÌ[ýç*

Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒEõçÌ[ýã\öV Eõ׶Y=»OôçÌ[ý EõÝ [ýç AÌ[ý açc÷çã^î EõÝ EõÝ WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^ åa»Oôç åTöç]Ì[ýç %çãG+ åLãX»K÷* A[ýçãÌ[ý åTöç]Ì[ýç LçXã[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý EõÌ^ YÒEõçãÌ[ýÌ[ý c÷Ì^* Eõ׶Y=»OôçÌ[ý YÒWýçXTöf VÇ+ YÒEõçãÌ[ýÌ[ý c÷Ì^: 1) %îçXç_G A[ýe 2) ×Qö×L»Oôç_* ×Qö×L»Oôç_ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý %ç[ýçÌ[ý »JôçÌ[ý×»Oô \öçG Ì[ýãÌ^ä»K÷* åam×_ c÷_: Eõ) ×]×X Eõ׶Y=»OôçÌ[ý,(IBM 34, 36, 38), F) ]ç+ãyÔç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (IBM HP), G) å]XäZÐõ] Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (CDC), H) aÇYçÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (Cray, PARAM); 10

TÊöTöÝÌ^ %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý +×Töc÷ça ]çX[ý a\öîTöçÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý YÒUã] ]çXÇãbÌ[ý GSXçÌ[ý åEõçX YÒãÌ^çLX ×»K÷_ Xç* ×EõÜ™Çö WýÝãÌ[ý WýÝãÌ[ý ]çXÇb ^Tö =~×Tö EõÌ[ýãTö UçãEõ TöçÌ[ý ×c÷ãa[ý Ì[ýçFç C GSXçÌ[ý YÒãÌ^çLXC [ýçQÍöãTö UçãEõ* YÒUã] ]çXÇb GSXçÌ[ý LXî c÷çãTöÌ[ý %ç†Ç_ C XÇ×QÍö YçUÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTöç* WýÝãÌ[ý WýÝãÌ[ý ×[ý×\ö~ ^Ü—ö %ç×[ý›õçÌ[ý c÷Ì^* YÒçÌ^ ×TöX c÷çLçÌ[ý [ý»K÷Ì[ý %çãG »JôÝXãVã` %îç[ýçEõça Xç]Eõ AEõ WýÌ[ýãXÌ[ý GSEõ ^Ü—ö %ç×[ý›õçÌ[ý c÷Ì^* AÌ[ý [ý§ `TöçŒÝ YãÌ[ý 1614 açã_ LX åX×YÌ^çÌ[ý Xç]Eõ AEõ ×[ýpûçXÝ åX×YÌ^çaï å[ýçX Xçã] AEõ×»Oô GSEõ ^Ü—ö %ç×[ý›õçÌ[ý EõãÌ[ýX* 1620 açã_ m³OôçÌ[ý Xçã] AEõ ×[ýpûçXÝ GSXçÌ[ý LXî ØÚöç+Qö Ì[ýÓ_ %ç×[ý›õçÌ[ý EõãÌ[ýX* AÌ[ýYÌ[ý YçaãEõ_ Xçã]Ì[ý AEõLX ZõÌ[ýçaÝ ×[ýpûçXÝ YÒU] AEõ×»Oô ^ç×Ü—öEõ Eõîç_EÇõã_»OôÌ[ý %ç×[ý›õçÌ[ý EõãÌ[ýX* 1820 açã_ LîçãEõçÌ^çQïö Xçã]Ì[ý AEõLX TgöçTöÝ LîçãEõçÌ^çQïö _Ç] Xçã]Ì[ý AEõ×»Oô GSEõ ^Ü—ö %ç×[ý›õçÌ[ý EõãÌ[ýX* AÌ[ýYÌ[ý 1833 açã_ »Jôç_ïa [ýîçã[ýL YÌ[ýYÌ[ý VÇ×»Oô ^ãÜ—öÌ[ý Y×Ì[ýEõ”Xç EõãÌ[ýX* åam×_ c÷_ -- %îçXç×_ ×»OôEõîç_ +×tX A[ýe ×QöZõçãÌ[ýX×`Ì^ç_ +×tX* A+ ^Ü—ö VÇ×»Oô ×Tö×X a¶YÉSï EõÌ[ýãTö YçãÌ[ýX×X* ×EõÜ™Çö A+ ^ãÜ—öÌ[ý Y×Ì[ýEõ”Xç %XÇaçãÌ[ý %çWýÇ×XEõ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý %ç×[ý›õçÌ[ý c÷ãÌ^ä»K÷* (A+ EõçÌ[ýãS »Jôç_ïa [ýîçã[ýLãEõ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý LXEõC [ý_ç c÷ãÌ^ UçãEõ)* +ã_Eõ×®ÏôEõ EõçãÌ[ý³Oô %ç×[ý›õçãÌ[ýÌ[ý YãÌ[ý YÒU] +ã_Eõ®Ïô×XEõ Eõ׶Y=OôçÌ[ý "]çEïõ 1' %çã]×Ì[ýEõçÌ^ 1944 açã_ éTöÌ[ýÝ c÷Ì^* ^×VC 1942 açã_ A×XÌ^çEõ 11

Xçã]Ì[ý AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ £Ì[ýÓ c÷ãÌ^×»K÷_ ×EõÜ™Çö Töç å`b c÷Ì^ 1945 açã_* A+ a]Ì^ AQö\öîçEõ, AQöaîçEõ +Töîç×V Xçã]Ì[ý %çÌ[ýC EõãÌ^Eõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTö[Ì ýÝ c÷ã^Ì ×»K÷_*AÌ[ýY[Ì ý WýÝãÌ[ý WýÝãÌ[ý ×[ý×\ö~ Wý[Ì ýãXÌ[ý =~Tö]çãXÌ[ý +ã_Eõ®Ïô×XEõ C %XîçXî ^Ü—öçe` éTöÌ[ýÝ c÷ãTö UçãEõ ^çÌ[ý Zõã_ Eõ׶Y=»OôçÌ[ým×_C %çÌ[ýC =~Tö c÷ãÌ^ =PöãTö UçãEõ* [ýTöÛ]çãX %ç]Ì[ýç å^ Eõ׶Y=OôçÌ[ým×_ [ýî[ýc÷çÌ[ý Eõ×Ì[ý åam×_ YÒ^Ç×NþÌ[ý ×VEõ åUãEõ %TöîÜ™ö =~Tö ]çãXÌ[ý A[ýe ^Tö ×VX ^çä¬K÷ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %çÌ[ýC =~Tö c÷ãÌ^ =Pöä»K÷* »K÷×[ý

12

13

»JôTÇöUï %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ ^Ü—öçe` å^ åEõçãXç Eõ]×Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ EõÌ[ýãTö åGã_ %ãXEõm×_ æ»K÷ç»Oô æ»K÷ç»Oô ^Ü—öçeã`Ì[ý YÒãÌ^çLX c÷Ì^* YÒ×Tö×»Oô ^Ü—öçe`+ Aãlùäy a]çX mÌ[ýÓ±¼öYÉSï* Am×_Ì[ý ]ãWýî åEõçãXç AEõ×»Oô ^×V EõçL Xç EõãÌ[ý Töã[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %»Jô_ c÷ãÌ^ YQÍöã[ý* Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒ×Tö×»Oô ^Ü—öçeã`Ì[ý %ç_çVç %ç_çVç EõçL UçãEõ* AFX åTöç]Ì[ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý åa+ a]Ø™ö ^Ü—öçe`m×_ C TöçãVÌ[ý EõçL a¶‘öãµù LçXãTö YçÌ[ýã[ý* ]×X»OôÌ[ý, ×a.×Y.+=. [ýj, c÷çQïö ×Qö•õ QÎöç+\ö, ×a×Qö-Ì[ý] QÎöç+\ö, Ì[ýîç], EõÝ-å[ýçQïö, ]ç=a, ×YÒ°OôçÌ[ý (+áøãL»Oô, å_LçÌ[ý, Qö»Oô ]îç×®Ïôj) - Am×_ c÷_ Eõ]×Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒWýçX ^Ü—öçe`m×_Ì[ý Xç]* ×Xä»Jô AãVÌ[ý »K÷×[ý åVCÌ^ç c÷_

14

15

»Y‡û] %WýîçÌ^ EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý AÌ[ý %çãGÌ[ý %WýîçÌ^m×_ åUãEõ åTöç]Ì[ýç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý a¶‘öãµù %ãXEõ ×Eõ»KÇ÷ LçXãTö åYãÌ[ý»K÷* Eõ׶Y=»OôçÌ[ý EõçãEõ [ýã_ [ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý açWýçÌ[ýS\öçã[ý EõÝ WýÌ[ýãSÌ[ý ^Ü—öçe` UçãEõ TöçC åLãX»K÷* A[ýçÌ[ý åTöç]Ì[ýç EõÝ-ã[ýçQïö a¶‘öãµù ×Eõ»KÇ÷ LçXãTö YçÌ[ýã[ý* Eõ׶Y=»OôçÌ[ý æ»Oô×[ýã_ ]×X»OôãÌ[ýÌ[ý aç]ãX åTöç]Ì[ýç AEõ×»Oô å[ýçQïö åVãF UçEõã[ý ^çÌ[ý ]ãWýî %ãXEõm×_ æ»K÷ç»Oô æ»K÷ç»Oô aÇ+»Jô [ýç å[ýçTöç] ("EõÝ') _çGçãXç UçãEõ* A+ å[ýçTöç]m×_Ì[ý CYãÌ[ý A åUãEõ Z %lùÌ[ý A[ýe 0 åUãEõ 9 aeFîç å_Fç UçãEõ* A»K÷çQÍöç %çÌ[ýC %ãXEõ WýÌ[ýãSÌ[ý ×»Jôc÷Ô åVCÌ^ç "EõÝ' UçãEõ, å^m×_Ì[ý açc÷çã^î ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^* AEõ×»Oô açWýçÌ[ýS EõÝ-å[ýçãQïö 101 / 102-×»Oô "EõÝ' UçãEõ* ]ç×·Oô×]×QöÌ^ç EõÝ-å[ýçãQïö 110 / 112-×»Oô "EõÝ' UçãEõ* EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý EõçL c÷_ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý aㆠ[ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý aeã^çG Eõ×Ì[ýãÌ^ åVCÌ^ç å^ EõçL×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ]çWýîã] EõÌ[ýãTö c÷Ì^ Töç EõÝã[ýçãQïöÌ[ý açc÷çã^î ×_ãF Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Øö‚Ê×TöãTö YÒã[ý` EõÌ[ýçãXç c÷Ì^* açWýçÌ[ýSTöf EõÝ-å[ýçQïöm×_ AEõ×»Oô TöçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î Eõ]×Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý aㆠ(TöUç ×a. ×Y. +=. [ýãjÌ[ý aã†) ^ÇNþ UçãEõ; ×EõÜ™Çö [ýTöÛ]çãX å[ý` ×Eõ»KÇ÷ TöçÌ[ý×[ýc÷ÝX EõÝ-å[ýçQïöC YçCÌ^ç ^çä¬K÷* AEõ×»Oô EõÝ-ã[ýçãQïö %ãXEõ Ì[ýEõã]Ì[ý "EõÝ' UçãEõ, ^çãVÌ[ý ]çWýîã] ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý å_Fç C ×»Jôc÷Ô åVCÌ^ç ^çÌ^* AEõ×»Oô "EõÝ'-ã[ýçãQïöÌ[ý a]Ø™ö "EõÝ'-m×_ãEõ EõãÌ^Eõ×»Oô \öçãG EõÌ[ýç ^çÌ^, å^]X --16

1) 2) 3) 4) 5) 6)

%îç_Zõçã[ý×»OôEõîç_ EõÝ, ×X=]îç×Ì[ýEõîç_ EõÝ EõçÌ[ýaÌ[ý Eõä°®Ïôç_ EõÝ å&`ç_ EõÝ Zõçe`çX EõÝ •˜õÝX Eõä°®Ïôç_ EõÝ

×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý EõÝ-AÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý AEõ×»Oô EõÝ å[ýçãQïö %ãXEõm×_ EõÝ UçãEõ A+ a]Ø™ö EõÝ-m×_ãEõ EõãÌ^Eõ×»Oô \öçãG \öçG EõÌ[ýç c÷ãÌ^ä»K÷* åa+ \öçGm×_Ì[ý Xç] åTöç]Ì[ýç åLãX åGä»K÷ç* A[ýçÌ[ý åTöç]Ì[ýç ---TöçãVÌ[ý EõÝ EõÝ EõçL Töç LçXã[ý*

1) %îç_Zõçã[ý×»OôEõîç_ "EõÝ' +eãÌ[ýLÝãTö %îç_Zõçã[ý»Oô EõUç×»OôÌ[ý %Uï "[ýSï]ç_ç'* Töç+ å^ åEõçãXç WýÌ[ýãSÌ[ý `Œ ×_FãTö åGã_ A+ ×[ý\öçãGÌ[ý EõÝ-m×_ [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* å^ a]Ø™ö EõÝ-AÌ[ý CYãÌ[ý A åUãEõ Z Y^ïÜ™ö %lùÌ[ým×_ å_Fç Ì[ýãÌ^ä»K÷ åam×_ A+ ×[ý\öçãGÌ[ý ]ãWýî YäQÍö* 2) ×X=]îç×Ì[ýEõîç_ "EõÝ' ×X=]îç×Ì[ýEõ EõUç×»OôÌ[ý %Uï c÷_ "aeFîç'* %TöA[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý EõçL EõÌ[ýãTö ×GãÌ^ ^FX åEõçãXç aeFîçÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý c÷Ì^ TöFX A+ ×[ý\öçãGÌ[ý EõÝ-m×_ [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* å^ a]Ø™ö EõÝ-AÌ[ý CYÌ[ý 0 åUãEõ 9 Y^ïÜ™ö aeFîç å_Fç UçãEõ, åam×_ãEõ+ ×X=]îç×Ì[ýEõîç_ EõÝ [ý_ç c÷Ì^* 17

3) EõçÌ[ýaçÌ[ý Eõä°®Ïôç_ "EõÝ' Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý åEõçãXç EõçL EõÌ[ýçÌ[ý a]Ì^ ]×X»OôãÌ[ý AEõ×»Oô Eõçã_ç VçG a[ý a]Ì^ VY VY EõÌ[ýãTö UçãEõ* A×»OôãEõ EõçÌ[ýaçÌ[ý [ýã_* açWýçÌ[ýS\öçã[ý A×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ]×X»OôãÌ[ý ×PöEõ åEõçUçÌ^ EõçL c÷ä¬K÷ åa+ LçÌ^Gç»Oôç ×»Jô×c÷ÔTö EõãÌ[ý* A+ VçG×»Oô å^FçãX Ì[ýçFç c÷Ì^, åaFçãX+ EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý ]çWýîã] »Oôç+Y EõãÌ[ý ×Eõ»KÇ÷ å_Fç ^çÌ^* A+ EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ å^ »JôçÌ[ý×»Oô EõÝAÌ[ý ¥çÌ[ýç ×XÌ^Ü—öS EõÌ[ýç ^çÌ^, åam×_ãEõ [ý_ç c÷Ì^ EõçÌ[ýaçÌ[ý Eõä°®Ïôç_ EõÝ* A+ EõÝ-m×_Ì[ý CYãÌ[ý -×»Jôc÷Ôm×_ %çgEõç UçãEõ* 4) å&`ç_ "EõÝ' ×Eõ»KÇ÷ ×[ýã`b WýÌ[ýãSÌ[ý EõÝ UçãEõ, ^çãVÌ[ý açc÷çã^î ×Eõ»KÇ÷ ×[ýã`b EõçL EõÌ[ýç aö[ý c÷Ì^* A+ EõÝ-m×_Ì[ý CYÌ[ý TöçãVÌ[ý Xç] å_Fç UçãEõ* å^]X -- ×`ZËõ»OËô EõÝ, åQö_ EõÝ, EõîçYËaË _Eõ, [ýîçEõ å&a, å&a +Töîç×V* Eõ) ×`ZËõ»OËô EõÝ: A+ EõÝ-×»OôÌ[ý açc÷çã^î å^ åEõçãXç [ýQÍö c÷çãTöÌ[ý +eãÌ[ýLÝ %lùÌ[ý å_Fç ^çÌ^* A»K÷çQÍöç AÌ[ý açc÷çã^î %çãÌ[ýEõ»Oôç EõçL c÷Ì^ --- å^ a]Ø™ö EõÝAÌ[ý CYÌ[ý VÇ×»Oô EõãÌ[ý ×»Jôc÷Ô UçãEõ, TöçãVÌ[ý CYÌ[ý ×VãEõÌ[ý ×»Jôc÷Ô×»Oô [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷ã_ ×`ZËõ»OËô ×»OôãY B EõÝ-×»OôãEõ ×»OôYãTö c÷Ì^* F) A°OôçÌ[ý EõÝ: A+ EõÝ-AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ AEõ _ç+X åUãEõ %Xî _ç+ãX ×XãÌ^ ^çCÌ^ç ^çÌ^* A°OôçÌ[ý EõÝ açWýçÌ[ýSTöf EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý a[ý åUãEõ mÌ[ýÓ±¼öYÉSï EõÝ* 18

G) [ýîçEõã&a: A+ EõÝ-AÌ[ý CYãÌ[ý BACKSPACE å_Fç UçãEõ [ýç <— ×»Jôc÷Ô åVCÌ^ç UçãEõ* AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçãÌ[ýÌ[ý [ýç] ×VãEõÌ[ý %lùÌ[ý å]ç»K÷ç ^çÌ^ A[ýe EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ XÝä»JôÌ[ý _ç+X åUãEõ CYãÌ[ýÌ[ý _ç+ãX åTöç_ç ^çÌ^* H) EõîçYËaË _Eõ: EõÝ-ã[ýçãQïö A+ EõÝ-AÌ[ý CYÌ[ý CAPS LOCK å_Fç UçãEõ* AÌ[ý açc÷çã^î A åUãEõ Z Y^ïÜ™ö a]Ø™ö %lùÌ[ý [ýQÍö c÷çãTöÌ[ý å_Fç ^çÌ^* Iø) å&a EõÝ: EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý ×Xä»JôÌ[ý ×VãEõ %çQÍöç%ç×QÍö\ öçã[ý açLçãXç _¶‘öç A+ EõÝ-×»Oô UçãEõ* VÇ×»Oô `ãŒÌ[ý ]ãWýî ZgõçEõ Ì[ýçFçÌ[ý LXî A+ EõÝ [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* 5) Zõçe`çX "EõÝ' EõÝ-ã[ýçãQïöÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý YÒU] aç×Ì[ýãTö A+ Zõçe`çX EõÝ-m×_ UçãEõ* A+ EõÝ-m×_Ì[ý CYãÌ[ý F1, F2, F3 åUãEõ %çÌ[ýö EõãÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý F12 Y^ïÜ™ö å_Fç UçãEõ* AãVÌ[ý açc÷çã^î ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^, å^m×_ a¶‘öãµù åTöç]Ì[ýç YãÌ[ý LçXãTö YçÌ[ýã[ý* Töã[ý A»OÇôEÇõ åLãX Ì[ýçF Zõçe`çX EõÝ-m×_ ×VãÌ^ åEõçX EõçL c÷ã[ý Töç å[ý×`Ì[ý\öçG ålùäy+ Y×Ì[ý×Øšö×TöÌ[ý CYÌ[ý ×X\öÛÌ[ý EõãÌ[ý* 6) •˜õÝX Eõä³®Ïôç_ "EõÝ' EõÝ-å[ýçãQïö »K÷’×»Oô A]X EõÝ UçãEõ ^çãVÌ[ý •˜õÝX Eõä³®Ïôç_ EõÝ [ý_ç c÷Ì^* 19

Eõ)åYL %çY: A+ EõÝ AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ åEõçãXç Zõç+ã_ Ì[ý AãEõ[ýçãÌ[ý YÒUã] ×XãÌ^ ^çCÌ^ç ^çÌ^* F)åYL Qöç=X: A+ EõÝ AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ åEõçãXç Zõç+ã_ Ì[ý AãEõ[ýçãÌ[ý å`b YãÌ^ä³Oô ×XãÌ^ ^çCÌ^ç ^çÌ^* G)×Qö×_»Oô EõÝ: EõÝ å[ýçãQïöÌ[ý å^ EõÝ-AÌ[ý CYÌ[ý Delete å_Fç %çä»K÷, TöçãEõ åQö_ EõÝ [ý_ç c÷Ì^* EõçÌ[ýaçãÌ[ýÌ[ý QöçX×VãEõÌ[ý %lùÌ[ý å]ç»K÷çÌ[ý LXî A+ EõÝ [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* H)åc÷ç]: AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ åEõçãXç _ç+ãXÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý £Ì[ýÓãTö ×XãÌ^ ^çCÌ^ç ^çÌ^* Iø)A‰ø EõÝ: A+ EõÝ AÌ[ý açc÷çã^î EõçÌ[ýaçÌ[ýãEõ åEõçãXç _ ç+ãXÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý å`ãb ×XãÌ^ ^çCÌ^ç ^çÌ^* ------------------------- 0 -------------------------

%XÇ`Ý_XÝ 1) ae×lùŠ =wøÌ[ý å_F: Eõ) AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçÌ[ý »Jôç_çãTö åEõçX VÇ×»Oô ×[ý\öçãGÌ[ý YÒãÌ^çLX c÷Ì^? F) AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý _çGçãXç V`×»Oô ^Ü—öçeã`Ì[ý Xç] å_F* G) Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Ygç»Jô×»Oô ^Ü—öçe` a¶‘öãµù ^ç LçX å_F* Iø) Ì[ýîç] C Ì[ý] a¶‘öãµù ^ç LçX å_F* 20

»Jô) »K÷) L) Mõ)

c÷çQïö ×Qö•õ C nõ×Y ×Qö•õ a¶‘öãµù ^ç LçX å_F* ×YÒ°OôçãÌ[ýÌ[ý EõçL ×Eõ? EõÝ å[ýçãQïöÌ[ý EõçL ×Eõ? AEõ×»Oô EõÝ å[ýçãQïöÌ[ý EõÝ-m×_ãEõ açWýçÌ[ýS\öçã[ý EõÌ^\öçãG \öçG EõÌ[ýç c÷Ì^? YÒãTöîEõ×»Oô \öçãGÌ[ý Xç] å_F* AÕ) å&`ç_ EõÝ åEõçXm×_? »Oô) ×`ZËõ»OËô, åQö_, A°OôçÌ[ý, EõîçYËaË _Eõ, [ýîçEõã&a C å&a EõÝ-m×_ a¶‘öãµù ^ç LçX å_F* 2) `ÉXîØšöçX YÉÌ[ýS EõÌ[ý: Eõ) å_çãGç AEõ×»Oô ------------------------- * F) ]×X»OôÌ[ý AEõ×»Oô ------------------------- * G) ]×X»OôãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î a[ý EõçL --------------------------------------------------* H) ]ç=ãaÌ[ý açc÷çã^î Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ----------- åVCÌ^ç c÷Ì^* Iø) ×a.×Y.+=-AÌ[ý YÇãÌ[ýç Xç] ----------------------------»Jô) Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý EõÌ[ýç EõçL ---------------------- ×VãÌ^ »K÷çYçãXç c÷Ì^*

21

bœö %WýîçÌ^

c÷çQïöCÌ^îçÌ[ý AEõ×O» ô Eõ׶Y=»Oôç[Ì ý å^ a]Ø™ö +ã_Eõ×®ÏôEõîç_, å]Eõç×XEõîç_ C +ã_Eõ®ôÏ ×XEõ ^Ü—öçe` ×XãÌ^ GPöX EõÌ[ýç c÷Ì^, åa+ a]Ø™ö ^Ü—öçe`m×_ãEõ c÷çQïöCÌ^îçÌ[ý [ý_ç c÷Ì^* A+ ^Ü—öçe`m×_ãEõ [ýç c÷çQïöCÌ^îçÌ[ýãEõ c÷çTö ×VãÌ^ æ»Kg÷çÌ^ç ^çÌ^* =Vçc÷Ì[ýS ---- ]×X»OôÌ[ý, ×YÒ³OôçÌ[ý, EõÝ-å[ýçQïö, ]ç=a, c÷çQïö ×Qö•õ, nõ×Y ×Qö•õ, Ì[ýîç] +Töîç×V*

aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ aÇœÉö\öçã[ý »Jôç_çãTö c÷ã_ ×Eõ»KÇ÷ ×XãVÛã`Ì[ý YÒãÌ^çLX c÷Ì^* A+ ×XãVÛã`Ì[ý açc÷çã^î+ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ %e` ×PöEõ\öçã[ý »Jôã_* aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý c÷çQïöCÌ^îçÌ[ýãEõ a[ý a]ãÌ^+ %ç`ÒÌ^ EõãÌ[ý UçãEõ* [ýØ™ÇöTöf c÷çQïöCÌ^îçÌ[ý »K÷çQÍöç aZËõ»OôCÌ^îçãÌ[ýÌ[ý åEõçãXç %×Ø™ö±¼ö UçEõãTö YçãÌ[ý Xç* ×[ýYÌ[ýÝTöyÔã] aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý »K÷çQÍöç %×WýEõçe` c÷çQïöCÌ^îçÌ[ý åEõçãXç EõçL EõÌ[ýãTö YçãÌ[ý Xç* aZËõ»OôCÌ^îçãÌ[ýÌ[ý =Vçc÷Ì[ýS --- Qöa, =+XãQöçL, CÌ^çQïö, Aãj_, å_çãGç, åYLã]EõçÌ[ý, ×a, ×a ++ +Töîç×V* aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý ]É_Töf VÇ+ Ì[ýEõã]Ì[ý, Eõ) ×aäºOô] aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý* F) %îç×YÀãEõ`X aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý* 22

Eõ) ×aäºOô] aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý a]Ø™ö ^Ü—öçe`ãEõ ×PöEõ\öçã[ý »Jôç_çãXçÌ[ý LXî å^ a]Ø™ö ×XãVÛ` [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^, TöçãEõ ×aäºOô] aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý [ý_ç c÷Ì^* A+ aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý »K÷çQÍöç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý ×VãÌ^ åEõçãXç EõçL+ EõÌ[ýç ^çã[ý Xç* A»K÷çQÍöç %XîçXî aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý »[ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTöC AÌ[ý VÌ[ýEõçÌ[ý c÷Ì^* Töç+ YÒãTöîEõ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý ×aäºOô] aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý %[ý`î+ UçEõã[ý* =Vçc÷[Ì ýS ---- å^ åEõçãXç [Ì ýEõã]Ì[ý %YçãÌ[ý×O» ôe ×aäºOô] (Qöa, =+XãQöçL, ×_Xçj)* Eõ) %îç×YÀãEõ`X aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î æEõçãXç ×X×VÛrô EõçL EõÌ[ýãTö c÷ã_ ×Eõ»KÇ÷ ×X×VÛrô WýãÌ[ýSÌ[ý ×XãVÛ` [ýç æYÒçGÐçã]Ì[ý VÌ[ýEõçÌ[ý c÷Ì^* A+ WýÌ[ýãSÌ[ý æYÒçGÐç]ãEõ %îç×YÀãEõ`X aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý [ý_ç c÷Ì^ * =Vçc÷Ì[ýS ---- å^ åEõçãXç WýÌ[ýãSÌ[ý å_FçÌ[ý EõçãLÌ[ý LXî A] Aa CÌ^çQïö, åYLã]EõçÌ[ý, »K÷×[ý %çgEõçÌ[ý LXî åY°Oô, åEõçãÌ[ý_QÎö, ×c÷ãa[ýYy EõÌ[ýçÌ[ý LXî »Oôîç×_, Zõîçkô +Töîç×V*

23

aŠ] %WýîçÌ^ å_çãGç AÌ[ý %çãGÌ[ý %WýîçÌ^m×_ åUãEõ åTöç]Ì[ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý C TöçÌ[ý ^Ü—öçe` a¶‘öãµù %ãXEõ ×Eõ»KÇ÷ LçXãTö åYãÌ[ýä»K÷ç* A[ýçÌ[ý åTöç]Ì[ýç å_çãGç a¶‘öãµù ×Eõ»KÇ÷ ×`Fã[ý* å_çãGç c÷ä¬K÷ AEõ×»Oô aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý* AÌ[ý açc÷çã^î »K÷×[ý %çgEõç C %áø EõÌ[ýç ^çÌ^* 1967 açã_ åaç]çÌ[ý YçÌ[ýãY³Oô Xçã] AEõLX å_çãGç éTöÌ[ýÝ EõãÌ[ýX*

å_çãGçÌ[ý açc÷çã^î »K÷×[ý %çgEõç å_çãGçÌ[ý açc÷çã^î åEõçX ×Eõ»KÇ÷ %çgEõãTö c÷ã_ YÒUã] ×Eõ»KÇ÷ ×XãVÛ` [ýç Eõ]îç‰ø [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷Ì^* AEõ×»Oô »OôçÌ[ýOËô_Ë (=¬JôçÌ[ýãSÌ[ý å`b ×VEõ»Oôç +eãÌ[ýLÝ "×_OËô_Ë' `ãŒÌ[ý ]Tö* A+ »OôçÌ[ýOËô_Ë åVFãTö ×Åy\ÉöãLÌ[ý ]Tö UçãEõ* A+ »OôçÌ[ýOËô_Ë-×»Oô Qöç+ãX, [ýgçãÌ^, =YãÌ[ý, XÝä»Jô ×XãVÛ` %XÇaçãÌ[ý HÇãÌ[ý HÇãÌ[ý »K÷×[ý %çgEõãTö açc÷ç^î EõãÌ[ý* å_çãGçãTö »K÷×[ý %çgEõçÌ[ý a]Ì^ »OôçÌ[ýOËô_ËäEõ å^ ×XãVÛ` åVCÌ^ç c÷Ì^, åa+ ×XãVÛ`m×_ãEõ ×YÒ×]×»Oô\ö [ý_ç c÷Ì^* AFX åTöç]Ì[ýç å_çãGçãTö »K÷×[ý %çgEõçÌ[ý LXî å^ a]Ø™ö ×XãVÛ` [ýç ×YÒ×]×»Oô\ö [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^ åam×_ ×`Fã[ý* A+ ×XãVÛ` A[ýe TöçÌ[ý EõçLm×_ ^UçyÔã] ---

24

Draw (QÎö)

A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý EõçL c÷_ ]×X»OôãÌ[ýÌ[ý •˜õÝXãEõ VÇ\öçãG \öçG EõÌ[ýç* =YãÌ[ýÌ[ý %e` %çgEõçÌ[ý LXî A[ýe XÝä»JôÌ[ý %e` ×XãVÛ` å_FçÌ[ý LXî* FD (ZõÌ[ýCÌ^çQïö) A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý açc÷çã^î %ç]Ì[ýç »OôçÌ[ýOËô_ËäEõ aç]ãXÌ[ý ×VãEõ A×GãÌ^ ×XãÌ^ å^ãTö Yç×Ì[ý* ^×V [ý_ç c÷Ì^ FD 20, Töçc÷ã_ »OôçÌ[ýËOËô_Ë 20 HÌ[ý aç]ãX ^çã[ý* BK ([ýîçEõCÌ^çQïö) A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý YÒãÌ^çãG »OôçÌ[ýOËô_Ë åY»K÷ãXÌ[ý ×VãEõ %çaã[ý* å^]X BK 20-AÌ[ý ]çãX »OôçÌ[ýOËô_Ë 20 HÌ[ý ×Y×»K÷ãÌ^ ^çã[ý* RT (Ì[ýç+»Oô »OôçXï) A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý açc÷çã^î »OôçÌ[ýOËô_Ë QöçX ×VãEõ HÇÌ[ýã[ý* ^×V »RT 90 å_Fç c÷Ì^ Töçc÷ã_ »OôçÌ[ýOËô_Ë QöçX ×VãEõ 90 ×QöGÐÝ HÇÌ[ýã[ý* LT (å_ZËõ»OËô »OôçXï) A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý YÒãÌ^çãG »OôçÌ[ýOËô_Ë [ýgç ×VãEõ HÇÌ[ýã[ý* ^×V å_Fç c÷Ì^ LT 90, Töçc÷ã_ »OôçÌ[ýOËô_Ë [ýgç ×VãEõ 90 ×QöGÐÝ HÇÌ[ýã[ý* Clean (zõÝX) A+ Eõ]îçã‰øÌ[ý açc÷çã^î •˜õÝãXÌ[ý åEõçãXç »K÷×[ýãEõ a¶YÉSï ]Çä»K÷ åZõ_ç ^çÌ^* ×EõÜ™Çö »OôçÌ[ý»OËô_ YÇXÌ[ýçÌ^ YÒU] %ç[ýØšöçÌ^ åZõÌ[ýTö %çãa Xç* CS (zõÝX •˜õÝX) A+ Eõ]îçã‰ø[Ì ý å_çãGçÌ[ý GÐç×Zõj A×Ì[ý^Ì ç Y×Ì[ý•õç[Ì ý EõÌ[ýç c÷Ì^ A[ýe »OôçÌ[ý»OËô_Ë YÇXÌ[ýçÌ^ YÒU] %ç[ýØšöçãX åZõÌ[ýTö %çãa* 25

PU (åYX %çY) Pen Up [ýç PU Eõ]îç‰ø×»OôÌ[ý YÒãÌ^çãG »OôçÌ[ýOËô_Ë AEõ×»Oô Eõ]îçã‰øÌ[ý YãÌ[ý •˜õÝãX åEõçãXç Ì[ýEõ] VçG Xç ×VãÌ^ YãÌ[ýÌ[ý Eõ]îçã‰øÌ[ý EõçL EõÌ[ýãTö YçãÌ[ý* PD (åYX Qöç=X) PU Eõ]îçã‰øÌ[ý YãÌ[ý »OôçÌ[ýOËô_ËäEõ %ç[ýçÌ[ý •˜õÝãX ×Zõ×Ì[ýãÌ^ %çXçÌ[ý LXî Pen Down [ýç PD Eõ]îç‰ø×»Oô [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷Ì^* PE (åYX +ãÌ[ýL) •˜õÝãXý %çgEõç åEõçãXç VçGãEõ å]ç»K÷çÌ[ý LXî A+ Pen Erase [ýç PE Eõ]îç‰ø YÒãÌ^çG EõÌ[ýç c÷Ì^* Repeat (×Ì[ýYÝ»Oô) AEõ+ EõçL [ýçÌ[ý[ýçÌ[ý EõÌ[ýçÌ[ý LXî [ýçÌ[ý [ýçÌ[ý B AEõ+ Eõ]îç‰ø Xç ×_ãF Repeat Eõ]îç‰ø×»Oô [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç ^çÌ^* BYE ([ýç+) å_çãGçÌ[ý åUãEõ å[ý×Ì[ýãÌ^ %çaãTö c÷ã_ BYE Eõ]îç‰ø×»Oô [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷Ì^*

26

%rô] %WýîçÌ^ å_çãGçÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý %çãGÌ[ý %WýîçÌ^ åUãEõ åTöç]Ì[ýç å_çãGç a¶‘öãµù %ãXEõ ×Eõ»KÇ÷ LçXãTö åYãÌ[ý»K÷* AFçãX åTöç]Ì[ýç å_çãGçÌ[ý ×[ý×\ö~ ×YÒ×]×»Oô\ö [ýç Eõ]îç‰øm×_Ì[ý açc÷çã^î åEõ]X EõãÌ[ý ]LçÌ[ý ]LçÌ[ý »K÷×[ý %çgEõç ^çÌ^ A[ýe %áø EõÌ[ýç ^çÌ^ Töç LçXãTö YçÌ[ýã[ý* 1) XÝä»JôÌ[ý »K÷×[ý×»Oô %çgEõçÌ[ý LXî å^ ×YÒ×]×»Oô\öm×_ YÒãÌ^çG EõÌ[ýãTö c÷ã[ý, åam×_ãEõ »K÷×[ý×»OôÌ[ý [ýgçÅ×VãEõ åVCÌ^ç c÷_*

2) å_çãGçÌ[ý ×YÒ×]×»Oô\ö [ýî[ýc÷çÌ[ý EõãÌ[ý %çgEõç c÷ä¬K÷ %çÌ^Töãlùy* (»K÷×[ý YãÌ[ýÌ[ý YçTöçÌ^)

27

3) å^ a]Ø™ö ×YÒ×]×»Oô\ö [ýî[ýc÷çÌ[ý EõãÌ[ý YTöçEõç %çgEõç ^çÌ^:

4) Repeat Eõ]îçã‰øÌ[ý açc÷çã^î + ×»Jôc÷Ô×»Oô ×Eõ\öçã[ý %çgEõç ^çã[ý åVF:

DRAW Repeat 4 [FD 40 BK 40 RT 90] (Enter) 28

29

5) A[ýçãÌ[ý åTöç]Ì[ýç PU %çÌ[ý PD Eõ]îçã‰øÌ[ý açc÷çã^î %çgEõç AEõ×»Oô »K÷×[ý åVFã[ý:

30

ATölùS åTöç]Ì[ýç å_çãGçãTö »K÷×[ý %çgEõç ×`F×»K÷ã_* »K÷×[ý %çgEõç å`b c÷ãÌ^ åGã_ åaFçX åUãEõ å[ý×Ì[ýãÌ^ Aãa %Xî EõçL EõÌ[ýãTö c÷ã_ a[ý a]Ì^ AEõ×»Oô Eõ]îç‰øãEõ ]ãX Ì[ýçFãTö c÷ã[ý*, åa+ Eõ]îç‰ø×»Oô c÷_ --"åXç QÎö' (No Draw)* A+ Eõ]îç‰ø×»Oô »K÷×[ý %çgEõçÌ[ý Y×Ì[ýã[ý` åUãEõ å[ýÌ[ý EõãÌ[ý ×XãÌ^ Aãa %áø EõbçÌ[ý Y×Ì[ýã[ýã` AãX åVÌ^* å_çãGçÌ[ý açc÷çã^î %áø Eõbç AFçãX å_çãGçÌ[ý açc÷çã^î ×Eõ\öçã[ý %áø EõÌ[ýç ^çÌ^, Töç EõãÌ^Eõ»Oôç =Vçc÷Ì[ýãSÌ[ý açc÷çã^î åVFçX c÷_* YÒ×Tö×»Oô =Vçc÷Ì[ýãSÌ[ý åGçQÍöçãTö åVFã[ý ]É_ %áø×»Oô åVCÌ^ç %çä»K÷ ---

31

bœö æ`ÒSÝ

Class - VI

32

aÉ»JôÝYy YÒU] %WýîçÌ^ : Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Y×Ì[ý\öçbç ×¥TöÝÌ^ %WýîçÌ^ : Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒLX½ TÊöTöÝÌ^ %WýîçÌ^ : Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Eõç^ïYˆù×Tö C æ`ÒSÝ×[ý\öçG JôTÇöUï %WýîçÌ^ : Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ ^Ü—öçeã`Ì[ý ×[ý[ýÌ[ýS C [ýî[ýc÷çÌ[ý »Y‡û] %WýîçÌ^ : %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] bœö %WýîçÌ^ : =+ã‰øçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] aŠ] %WýîçÌ^ : =+ã‰øçãLÌ[ý ×[ý×\ö~ =YçVçX %rô] %WýîçÌ^ : åY°Oô[ýÐç` X[ý] %WýîçÌ^ : EõãÌ^Eõ×»Oô YÒãÌ^çLXÝÌ^ TöUî

33

7 8 9 11 16 21 23 23 28

YÒU] %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ýý Y×Ì[ý\öçbç AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Y×Ì[ý\öçbç [ý_ãTö ×GãÌ^ %ãXEõ ×Eõ»KÇ÷+ [ý_ç ^çÌ^* %ãXãEõ TöçãVÌ[ý ×XãLãVÌ[ý ]ãTöç EõãÌ[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ Y×Ì[ý\öçbç ×VãÌ^ä»K÷X* açWýçÌ[ýS\öçã[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý c÷_ A]X AEõ×»Oô Ø‘öÌ^e×yÔÌ^ +ã_Eõ®Ïô×XEõ ^Ü—ö ^ç ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý Gç×S×TöEõ C XîçÌ^×\ö×wøEõ GSXç A[ýe Eõç^ïyÔ] ×XÌ^Ü—öãSÌ[ý LXî [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý LXEõ »Jôç_ïa [ýîçã[ýãLÌ[ý ]ãTö AEõ×»Oô ^Ü—öãEõ TöFX+ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ý_ç ^çã[ý ^FX åa XÝä»Jô å_Fç »JôçÌ[ý×»Oô `TöÛ YÉSï EõÌ[ýã[ý* 1) å^ åEõçãXç WýÌ[ýãSÌ[ý Yç×»OôGç×S×TöEõ C XîçÌ^×\ö×wøEõ a]aîçÌ[ý a]çWýçX EõÌ[ýãTö YçÌ[ýã[ý* 2) TöUî a‡ûÌ^ EõãÌ[ý Ì[ýçFçÌ[ý LXî ×XLØ‘ö ×[ý\öçG UçEõãTö c÷ã[ý, ^çãTö VÌ[ýEõçÌ[ý ]ãTöç å^ åEõçãXç a]Ì^ åa+ a]Ø™ö TöUîãEõ YçCÌ^ç ^çÌ^* 3) +XYÇ»Oô C %ç=»OôYÇ»Oô ×[ý\öçG UçEõãTö c÷ã[ý* ^çãTö [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝ C+ ×[ý\öçãGÌ[ý açc÷çã^î ^ãÜ—öÌ[ý açãU å^çGçã^çG Ì[ýçFãTö YçãÌ[ý* 4) ×XLØ‘ö ×aˆùçÜ™ö åXCÌ^çÌ[ý lù]Töç UçEõãTö c÷ã[ý* TöçÌ[ý ]çãX A+ XÌ^ å^ åa ×XãL+ å^ åEõçãXç [ýîçYçãÌ[ý ×aˆùçÜ™ö åXã[ý* TöçÌ[ý ×aˆùçÜ™ö åXCÌ^çÌ[ý ×[ýbÌ^m×_ %çãG åUãEõ+ ×[ý×\ö~ `TöÛ 34

%XÇaçãÌ[ý ×ØšöÌ[ý EõÌ[ýç UçãEõ, ^çÌ[ý [ýç+ãÌ[ý ×GãÌ^ åa åEõçãXç ×aˆùçÜ™ö ×XãTö YçãÌ[ý Xç* Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý AEõ×»Oô åÌ[ýFç×»Jôy ×Xä»Jô åVCÌ^ç c÷_

35

×¥TöÝÌ^ %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒLX½ Y‡û] æ`ÒSÝãTö åTöç]Ì[ýç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %ç×[ý›õçÌ[ý A[ýe AÌ[ý ×[ý[ýTöÛãXÌ[ý +×Töc÷ça a¶‘öãµù ×Eõ»KÇ÷»Oôç åLãX»K÷* A[ýçãÌ[ý åTöç]Ì[ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý YÒLãX½Ì[ý ×[ýbãÌ^ LçXã[ý* YÒU] +ã_Eõ®Ïô×XEõ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý "]çEïõ 1' éTöÌ[ýÝ c÷CÌ^çÌ[ý YÌ[ý åUãEõ [ýTöÛ]çX a]Ì^ Y^ïÜ™ö å^ WýÌ[ýãSÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷ãÌ^ä»K÷ [ýç Eõ׶Y=OôçãÌ[ýÌ[ý å^ =~×Tö c÷ãÌ^ä»K÷ TöçãEõ »JôçÌ[ý×»Oô \öçãG \öçG EõÌ[ýç ^çÌ^* A+ \öçGm×_ãEõ AEõ AEõ×»Oô YÒLX½ [ý_ç c÷ãÌ^ UçãEõ* YÒU] YÒLX½ YÒU] +ã_Eõ®Ïô×XEõ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý "]çEïõ 1' éTöÌ[ýÝ c÷CÌ^çÌ[ý a]Ì^, %Uïçd %çXÇ]ç×XEõ 1942 aç_ åUãEõ 1954 aç_ Y^ïÜ™ö å^ a]Ø™ö Eõ]×Y=»OôçÌ[ý éTö[Ì ýÝ c÷ã^Ì ×»K÷_ åam×_ ×»K÷_ YÒU] YÒLãX½Ì[ý Eõ]×Y=»OôçÌ[ý* YÒU] YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý \öîçEÇõÌ^ç] ×»Oô=[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Tö* A+ a]ãÌ^Ì[ý å]×`Xm×_ %TöîÜ™ö ×[ý`ç_ ]çãYÌ[ý ×»K÷_* Am×_ãEõ »Jôç_çãXçÌ[ý LXî YÒ»JÇôÌ[ý ×[ýVÇîãTöÌ[ý YÒãÌ^çLX c÷Tö, A»K÷çQÍöçC AãVÌ[ý YÒ»JÇôÌ[ý aÝ]ç[ýˆùTöç ×»K÷_* A+ a]Ì^ AQöaîçEõ, AQö\öîçEõ +Töîç×V Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷ãÌ^×»K÷_* ×¥TöÝÌ^ YÒLX½ ®ÏôçX×LºOôÌ[ý %ç×[ý›õçÌ[ý c÷CÌ^çÌ[ý YÌ[ý åUãEõ Eõ׶Y=OôçãÌ[ýC %ãXEõ Y×Ì[ý[ýTöÛX Hä»Oô×»K÷_* %ãXEõm×_ \öîçEÇõÌ^ç] ×»Oô=ã[ýÌ[ý EõçL AEõ×»Oô 36

æ»K÷ç»Oô ®ÏôçX×LºOôçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î EõãÌ[ý åZõ_çÌ[ý Zõã_ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý ®ÏôçX×LºOôçÌ[ý [ýî[ýc÷ÖTö c÷ãTö UçãEõ* AÌ[ý Zõã_ YÒU] YÒLãX½Ì[ý TÇö_XçÌ^ A+ Eõ׶Y=»OôçÌ[ým×_ %çEõçãÌ[ý æ»K÷ç»Oô c÷ãTö UçãEõ A[ýe Am×_Ì[ý Eõç^ï lù]TöçC %ãXEõ å[ýäQÍö ^çÌ^* %çXÇ]ç×XEõ 1955 aç_ åUãEõ 1965 aç_ Y^ïÜ™ö ®ÏôçX×LºOôçÌ[ý ×VãÌ^ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷Tö* A+ a]Ì^Eõçã_ éTöÌ[ýÝ c÷CÌ^ç Eõ׶Y=»OôçÌ[ým×_ãEõ ×¥TöÝÌ^ YÒLãX½Ì[ý Eõ]×Y=»OôçÌ[ý [ý_ç c÷Ì^* TÊöTöÝÌ^ YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý AÌ[ý YÌ[ý %ç×[ý›õçÌ[ý c÷Ì^ %ç+. ×a.* %ãXEõm×_ ®ÏôçX×LºOôãÌ[ýÌ[ý EõçL AEõ×»Oô æ»K÷ç»Oô %ç+. ×a.-Ì[ý açc÷çã^î c÷ãTö UçãEõ* %çXÇ]ç×XEõ 1965 aç_ åUãEõ 1974 aç_ Y^ïÜ™ö A+ %ç+. ×a. ×VãÌ^+ Eõ]×Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷ãTö UçãEõ* A+ a]ãÌ^ éTöÌ[ýÝ c÷CÌ^ç Eõ׶Y=»OôçÌ[ým×_ ×»K÷_ TÊöTöÝÌ^ YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý* Am×_ %çEõçãÌ[ý %çãGÌ[ý YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=OôçÌ[ým×_Ì[ý åUãEõ %ãXEõ æ»K÷ç»Oô c÷ãTöç A[ýe Eõ]ïlù]Töç %çãGÌ[ý YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ým×_Ì[ý åUãEõ %ãXEõ å[ý`Ý c÷ãTöç* »JôTÇöUï YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %ç+. ×a.-åEõ %çÌ[ýC =~Tö EõãÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷Ì^ A_. Aa. %ç+. ×a., ×\ö. A_. Aa. %ç+. ×a. A[ýe a[ýã`ãb éTöÌ[ýÝ c÷Ì^ ]ç+ãyÔçYÒãaaÌ[ý* %çXÇ]ç×XEõ 1976 aç_ åUãEõ %çL Y^ïÜ™ö å^ a]Ø™ö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý éTöÌ[ýÝ c÷ãÌ^ä»K÷ åam×_ A+ ]ç+ãyÔçYÒãaaÌ[ý ×VãÌ^+ éTöÌ[ýÝ c÷ä¬K÷* A+ a]ãÌ^ éTöÌ[ýÝ c÷CÌ^ç å]×`Xm×_ c÷_ »JôTÇöUï YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý* Am×_Ì[ý Eõç^ïlù]Töç %TöîÜ™ö å[ý`Ý A[ýe ^Tö ×VX ^çä¬K÷ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý TöTö å[ý`Ý %çÌ[ýC =~Tö ]çãXÌ[ý c÷ä¬K÷* 37

38

TÊöTöÝÌ^ %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Eõç^ïYˆù×Tö C æ`ÒSÝ×[ý\öçG %ç]Ì[ýç Lç×X AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõÌ[ýç ^çÌ^* ×EõÜ™Çö AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý EõçL EõÌ[ýçÌ[ý %ç\öîÜ™öÌ[ýÝS Yˆù×Tö a¶‘öãµù åLãX åXÌ^ç VÌ[ýEõçÌ[ý* å^ åEõçãXç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý YÒWýçXTöf »JôçÌ[ý WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõãÌ[ý UçãEõ* (1) åQö»Oôç [ýç TöUî GÐc÷S EõÌ[ýç AEõLX [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î åEõçX EõçL EõÌ[ýçÌ[ý LXî YÒUã] åa+ a¶Y×EïõTö a¶YÉSï TöUî +XYÇ»Oô +=×Xä»OôÌ[ý açc÷çã^î Eõ׶Y=OôçÌ[ýãEõ åVÌ^* Eõ׶Y=»OôçÌ[ý åa+ åQö»Oôç [ýç TöUîm×_ GÐc÷S EõãÌ[ý ×XãLÌ[ý+ ×X×VÛrô %eã` Yç×PöãÌ^ åVÌ^* (2) TöUî ×[ýä`ÀbS EõÌ[ýç [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý åVCÌ^ç TöUîm×_ TöçÌ[ý ×XãVÛ` %XÇaçãÌ[ý aç×LãÌ^ ×XãÌ^ Eõ]×Y=»OôçÌ[ý åam×_ãEõ ×[ýä`ÀbS EõãÌ[ý Zõ_ YÒEõç` EõãÌ[ý* A+ a]Ø™ö EõçL Eõ]×Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ]ãWýî UçEõç åa°®Ïôç_ YÒãa×ae +=×Xä»OôÌ[ý (×a. ×Y. +=.) açc÷çã^î c÷ãÌ^ UçãEõ* (3) TöUî a‡ûÌ^ EõÌ[ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý åVCÌ^ç a]Ø™ö TöUî A[ýe ×[ýä`À×bTö Zõ_çZõ_ \ö×[ýbîãTöÌ[ý LXî æºOôçãÌ[ýL +=×Xä»Oô a‡ûÌ^ Eõã[Ì ý [Ì ýçãF* Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý[Ì ý A+ æºOôçãÌ[ýL +=×X»Oô×»Oô ØšöçÌ^Ý A[ýe %ØšöçÌ^Ý VÇ+ YÒEõçãÌ[ýÌ[ý c÷ãÌ^ UçãEõ* 39

(4) TöUî YÇXÌ[ýÓˆùçÌ[ý EõÌ[ýç Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý a‡ûÌ^ EõãÌ[ý Ì[ýçFç TöUîm×_ [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý »Jôç×c÷Vç %XÇaçãÌ[ý Øö‚Ê×Tö \öç‰øçÌ[ý åUãEõ [ýçÌ[ý [ýçÌ[ý YÇXÌ[ýÓˆùçÌ[ý EõãÌ[ý UçãEõ*

Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý æ`ÒSÝ×[ý\öçG [ýTöÛ]çãX ×[ý×\ö~ ]çX, Vç] C %çEÊõ×TöÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý açÌ[ýç YÊ×U[ýÝãTö EõçL EõãÌ[ý »Jôã_ä»K÷* Töã[ý EõçãLÌ[ý ×\ö×wøãTö Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ ×TöX\öçãG \öçG EõÌ[ýç ^çÌ^* %îçXç_G Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å^ a]Ø™ö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý åEõ[ý_]çy %îçXç_G QöçO» ôç [ýç ænõç×»Oôe TöUî %Uïçd Y×Ì[ý[ýTöXÛ `Ý_ TöUî ×XãÌ^ EõçL Eõã[Ì ý TöçãVÌ[ý %îçXç_G Eõ׶Y=»Oôç[Ì ý [ý_ç c÷^Ì * ænõç×»Oôe TöUî åa+ a]Ø™ö TöUîãEõ å[ýçMõç^Ì å^m×_Ì[ý ]çX ×Øšö[Ì ý XÌ^* å^]X -- [ýçÌ^ÇÌ[ý G×Töã[ýG, æ؃öçãTöÌ[ý Y×Ì[ý]çS +Töîç×V* %îçXç_G Eõ׶Y=»OôçÌ[ý A+ WýÌ[ýãSÌ[ý TöUî ×XãÌ^ EõçL EõãÌ[ý* ×Qö×L»Oôç_ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý å^ a]Ø™ö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý ×ZõjQËö TöUî %Uïçd %Y×Ì[ý[ýTöÛX`Ý_ TöUî ×XãÌ^ EõçL EõãÌ[ý TöçãVÌ[ý ×Qö×L»Oôç_ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý [ý_ç c÷Ì^* ×Qö×L»Oôç_ Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ »JôçÌ[ý\öçãG \öçG EõÌ[ýç c÷ãÌ^ä»K÷, åam×_ c÷_ Eõ) ×]×X Eõ׶Y=»OôçÌ[ý,(%ç+. ×[ý. A]. 34, 36, 38), F) ]ç+ãyÔç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (A+»Jô.×Y.), G) å]XäZÐõ] Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (×a.×Qö.×a.), H) aÇYçÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (åyÔ, YÌ[ý])* 40

c÷ç+×[ýÐQö Eõ׶Y=»OôçÌ[ý -- A]X AEõ WýÌ[ýãSÌ[ý Eõ׶Y=»OôçÌ[ý Ì[ýãÌ^ä»K÷ å^m×_ %îçXç_G A[ýe ×Qö×L»Oôç_ VÇ+ WýÌ[ýãSÌ[ý TöUî ×XãÌ^+ EõçL EõÌ[ýãTö YçãÌ[ý* %Uïçd A+ WýÌ[ýãSÌ[ý AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %îçXç_G A[ýe ×Qö×L»Oôç_ VÇ+ WýÌ[ýãSÌ[ý ×]`ÒãS+ éTöÌ[ýÝ c÷Ì^*

41

JôTÇöUï %WýîçÌ^ Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ×[ý×\ö~ ^Ü—öçeã`Ì[ý ×[ý[ýÌ[ýS C [ýî[ýc÷çÌ[ý AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý ^Ü—öçe` UçãEõ* AãVÌ[ý YÒãTöîãEõÌ[ý EõçLm×_C ×[ý×\ö~ Ì[ýEõã]Ì[ý* EõçãLÌ[ý %XÇaçãÌ[ý a]Ø™ö ^Ü—öçe`m×_ãEõ ×[ý×\ö~ ×[ý\öçãG \öçG EõÌ[ýç ^çÌ^ --- AEõ×»Oô Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý »JôçÌ[ý×»Oô YÒWýçX ×[ý\öçG Ì[ýãÌ^ä»K÷* 1) +XYÇ»Oô +=×X»Oô 2) %ç=»OôYÇ»Oô +=×X»Oô 3) å]ã]çÌ[ýÝ +=×X»Oô 4) åa°®Ïôç_ YÒãa×ae +=×X»Oô ×a.×Y.+=. AÌ[ý %ç[ýçÌ[ý VÇ×»Oô ×[ý\öçG Ì[ýãÌ^ä»K÷* Eõ) A. A_. +=. F) ×a. +=. 1) +XYÇ»Oô +=×X»Oô å^ ×[ý\öçãGÌ[ý açc÷çã^î [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝÌ[ý åVCÌ^ç TöUî Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý YÒã[ý` EõãÌ[ý åa+ ×[ý\öçGãEõ +XYÇ»Oô +=×X»Oô [ý_ç c÷Ì^* A+ ×[ý\öçãGÌ[ý EõãÌ^Eõ×»Oô YÒWýçX ^Ü—öçe` c÷_ --Eõ) EõÝ-å[ýçQïö AEõ×»Oô açWýçÌ[ýS EõÝ-å[ýçãQïö 101 / 102-×»Oô "EõÝ' UçãEõ* ]ç×·Oô×]×QöÌ^ç EõÝ-å[ýçãQïö 110 / 112-×»Oô EõÝ UçãEõ* Am×_ åVFãTö æ»K÷ç»Oô å[ýçTöçã]Ì[ý 42

]ãTöç c÷Ì^* A+ EõÝm×_Ì[ý açc÷çã^î [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝ ×[ý×\ö~ %lùÌ[ý, aeFîç [ýç ×XãVÛ` Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý ×_ãF YÒã[ý` EõÌ[ýçãTö YçãÌ[ý* F) ]ç=a A×»Oô AEõ×»Oô YãÌ^׳Oôe +XYÇ»Oô ×Qö\öç+a* AEõ×»Oô TöçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î ×a.×Y.+=.-[ýãjÌ[ý aㆠ]ç=a×»Oô ^ÇNþ EõÌ[ýç UçãEõ* ]ç=ãa VÇ×»Oô/×TöX×»Oô å[ýçTöç] UçãEõ* [ýgçÅ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]×»OôãEõ å_ZËõ»Oô [ýç»OôX A[ýe QöçX×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]ãEõ Ì[ýç+»Oô [ýç»OôX [ý_ç c÷Ì^* açWýçÌ[ýSTöf [ýgçÅ ×VãEõÌ[ý å[ýçTöçã]Ì[ý açc÷çã^î+ å[ý×`Ì[ý\öçG EõçL EõÌ[ýç c÷Ì^* ×Eõ»KÇ÷ ×[ýã`b EõçãLÌ[ý LXî QöçX×VãEõÌ[ý [ýç»OôX [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷ãÌ^ UçãEõ* [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝ ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý ×XãVÛ` ]ç=ãaÌ[ý açc÷çã^î Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý YçPöçãTö YçãÌ[ý* =+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã] ]ç=a AEõ×»Oô %×Tö YÒãÌ^çLXÝÌ^ +XYÇ»Oô ^Ü—öçe`* G) _ç+»Oô åYX A+ ^Ü—öçe`×»Oô åVFãTö %ãXEõ»Oôç açWýçÌ[ýS åYãXÌ[ý ]ãTöç+* _ç+»Oô åYX AEõ×»Oô TöçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î ×a.×Y.+=.-[ýãjÌ[ý aㆠ^ÇNþ UçãEõ* AÌ[ý açc÷çã^î aÌ[ýça×Ì[ý ]×X»OôãÌ[ýÌ[ý CYãÌ[ý åEõçãXç ×Eõ»KÇ÷ %çgEõç ^çÌ^* ×»Oô×\öãTö åF_ç åVFçÌ[ý a]Ì^ åEõçãXç åFã_çÌ^çQÍöãEõ ]çãMõ ]çãMõ åGç_ ×»Jôc÷Ô ×VãÌ^ ×»Jô×c÷ÔTö EõÌ[ýãTö åVFç ^çÌ^* A+ ×»Jôc÷Ô _ç+»Oô åYãXÌ[ý açc÷çã^î+ %çgEõç c÷Ì^* H) LÌ^׺OôEõ LÌ^׺OôEõ AEõ×»Oô +XYÇ»Oô ^Ü—öçe`* ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý åG]aË åF_çÌ[ý a]Ì^ LÌ^׺OôãEõÌ[ý açc÷çã^î Eõ׶Y=»OôçÌ[ýãEõ ×XãVÛ` åVCÌ^ç c÷ãÌ^ UçãEõ* 43

Iø) •õîçXçÌ[ý ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãXÌ[ý »K÷×[ý %U[ýç å_FçãEõ •õîçXçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î TöçÌ[ý YÒ×Tö×_×Y éTö×Ì[ý EõãÌ[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý YÒã[ý` EõÌ[ýçãXç ^çÌ^* AãEõ åLÌ[ýãjÌ[ý lÇùVÐ ae•õÌ[ýSC [ý_ç ^çÌ^* •õîçXçÌ[ýC TöçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î ×a.×Y.+=.-[ýãjÌ[ý aㆠ^ÇNþ UçãEõ* A+ a]Ø™ö ^Ü—öçe`m×_ »K÷çQÍöçC %çÌ[ýC EõãÌ^Eõ WýÌ[ýãSÌ[ý +XYÇ»Oô ^Ü—öçe` Ì[ýãÌ^ä»K÷, å^]X -- [ýçÌ[ýãEõçQö Ì[ýÝQöçÌ[ý, %Y×»OôEõîç_ EõîçãÌ[ýEõ»OôçÌ[ý Ì[ýÝQöçÌ[ý (C.×a.%çÌ[ý.), ]îçGãX×»OôEõ +áø EõîçãÌ[ýEõ»OôçÌ[ý Ì[ýÝQöçÌ[ý (A].%ç+.×a. %çÌ[ý.)*

44

»Y‡û] %WýîçÌ^ %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] c÷_ A]X AEõ WýÌ[ýãSÌ[ý æYÒçGÐç] ^çÌ[ý ]ãWýî Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý a]Ø™ö ^Ü—öçe`ãEõ aZõ_\öçã[ý EõçL EõÌ[ýçÌ[ý ×XãVÛ` åVCÌ^ç UçãEõ* %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] [ýî[ýc÷çÌ[ýEõçÌ[ýÝ C Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý ]ãWýî åaTÇöÌ[ý EõçL EõãÌ[ý* A»K÷çQÍöç ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãSÌ[ý EõçL EõÌ[ýçÌ[ý LXî å^ a]Ø™ö aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý [ýç æYÒçGÐç] [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^ TöçãVÌ[ýãEõ %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô]+ »Jôç_çÌ^* å^]X AEõ»Oôç Gç×QÍö AEõLX QÎöç+\öçÌ[ý »K÷çQÍöç »Jôç_çãXç aö[ý XÌ^, ×PöEõ åTö]X+ AEõ»Oôç Eõ׶Y=»OôçÌ[ý %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] »K÷çQÍöç »Jôç_çãXç aö[ý XÌ^* EõãÌ^Eõ×»Oô %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý =Vçc÷Ì[ýS c÷_ -- (1) Qöa (×Qö•õ %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô]), (2) =+ã‰øçL (3) _ç+Xçj %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý YÒçU×]Eõ EõçL å^ åEõçãXç %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý YÒçU×]Eõ\öçã[ý »JôçÌ[ýä»Oô YÒWýçX EõçL UçãEõ õEõ) +XYÇ»Oô %ç=»OôYÇ»Oô ]îçãXLã]³Oô F) å]ã]ç×Ì[ý ]îçãXLã]³Oô G) Zõç+_ ]îçãXLã]³Oô H) YÒãaaÌ[ý ]îçãXLã]³Oô 45

bœö %WýîçÌ^ =+ã‰øçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] =+XãQöçL AEõ×»Oô %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô]* =+XãQöçãLÌ[ý %ãXEõmã_ç ae•õÌ[ýS %çä»K÷* YÒU]×VãEõÌ[ý EõãÌ^Eõ»Oôç ae•õÌ[ýSãEõ %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] [ý_ç c÷ãTöç Xç* å^]X - =+XãQöçL 3.1, 3.11 +Töîç×V* Amã_ç »Jôç_çãTö c÷ã_ Qöa %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý açc÷ç^î ×XãTö c÷ãTöç* 1995 açã_Ì[ý 24å` %çGºOô YÒU] =+XãQöçL 95 Xç] ×VãÌ^ a¶YÉSï %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] ×c÷ãaã[ý =+XãQöçãLÌ[ý AEõ»Oôç ae•õÌ[ýS YÒEõç` EõÌ[ýç c÷Ì^* A»K÷çQÍöçC =+XãQöçãLÌ[ý %çãÌ[ýç ×Eõ»KÇ÷ ae•õÌ[ýS YÒEõç` åYãÌ^ä»K÷, å^]X =+XãQöçL AX. ×»Oô., =+XãQöçL 98, =+XãQöçL 2000, =+XãQöçL A]. +..(×]ã_×XÌ^ç] A×Qö`X), =+XãQöçL Aj ×Y, =+XãQöçL ×\öºOôç*

=+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý é[ý×`rôî =+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý A]X ×Eõ»KÇ÷ é[ý×`rôî %çä»K÷ ^çÌ[ý LXî =+XãQöçL FÇ[ý+ LX×YÒÌ^ c÷ãÌ^ =äPöä»K÷* =+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý YÒWýçX é[ý×`rôîmã_ç c÷_ ---Eõ) ×L+=%ç+ aÇ×[ýWýç F) AEõ+ Ì[ýEõã]Ì[ý Eõ]îç‰ø [ýî[ýc÷çÌ[ý G) ×Qö×Qö+ aÇ×[ýWýç H) ]ç×·Oô»Oôçוõe aÇ×[ýWýç Iø) ]ç×·Oô +=LçÌ[ý aÇ×[ýWýç 46

aŠ] %WýîçÌ^ =+ã‰øçãLÌ[ý ×[ý×\ö~ =YçVçX =+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã] EõçL EõÌ[ýçÌ[ý %çãG AÌ[ý EõãÌ^Eõ»Oôç =YçVçX a¶‘öãµù \öçã_ç EõãÌ[ý åLãX åXCÌ^ç =×»JôTö; åam×_ c÷_: Eõ) åQö•õ»OôY F) %ç+EõX G) »Oôç•õ[ýçÌ[ý

»EõãÌ^Eõ×»Oô ×[ýã`b %ç+EõX =+XãQöçL %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOôã]Ì[ý åQö•õ»OôãY EõãÌ^Eõ×»Oô ×[ýã`b WýÌ[ýãSÌ[ý %ç+EõX UçãEõ å^mã_ç a]Ø™ö Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý+ UçãEõ* TöçãVÌ[ý Xç]m×_ XÝä»Jô åVCÌ^ç c÷_: 47

Eõ) ]ç+ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý F) ]ç+ QöEÇõã]°Oô G) ×Ì[ýaç+EËõ_Ë ×[ýX H) åZõç_QöçÌ[ý =+XãQöçãL ^FX+ åEõçãXç Zõç+_, æYÒçGÐç] [ýç aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý åFç_ç c÷Ì^ TöFX+ AEõ»Oôç =+XãQöç FÇã_ ^çÌ^* A+ =+XãQöçmã_çÌ[ý ×[ý×\ö~ %eã`Ì[ý ×[ý×\ö~ Xç] %çä»K÷* YÒUã] åa+ a]Ø™ö Xç] åLãX Ì[ýçFç VÌ[ýEõçÌ[ý* YãÌ[ýÌ[ý »K÷×[ý åUãEõ AEõ»Oôç =+XãQöçÌ[ý ×[ý×\ö~ %eã`Ì[ý Xç] LçXç ^çã[ý*

48

%rô] %WýîçÌ^ åY°Oô[ýÐç` +eÌ[ýçLÝ åY+³Oô EõUçÌ[ý %Uï c÷_ Ì[ýe EõÌ[ýç* AÌ[ý aㆠL×QÍöãÌ^ %çäK÷ åEõçãXç ×EõKÇ÷ %çgEõçÌ[ý ×[ýbÌ^×Oô* %ç]Ì[ýç å^]X açVç YçTöçÌ^ åYX×a_ C Ì[ýe A[ýe TÇö×_Ì[ý açc÷çã^î K÷×[ý %çg×Eõ åTö]×X Eõ׶Y=»OôçÌ[ý-AÌ[ý YVÛçãTöC K÷×[ý %çgEõç aö[ý* A] Aa åY+³Oô aZõOôCÌ^îçãÌ[ýÌ[ý açc÷çã^î Eõ׶Y=»OôçÌ[ý-AÌ[ý YVÛçÌ^ K÷×[ý %çgEõãTö YçÌ[ýç ^çÌ^* åY+³Oô ×Eõ \öçã[ý FÇ_ã[ý?

49

YÒUã] Eõ׶Y=»OôçÌ[ý-AÌ[ý YVÛçÌ[ý [ýgçÅ×VãEõ ºOôç»OôÛ (Start) å[ýçTöç]×OôÌ[ý =YãÌ[ý ]ç=a YãÌ^³OôçÌ[ý×Oô ×XãÌ^ ^çCÌ^ç c÷_* ]ç=ãaÌ[ý [ýç] ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]×Oô ×zõEõ EõÌ[ýã_ AEõ×Oô Töç×_Eõç [ýç å]XÇ FÇã_ ^çÌ^* C+ Töç×_EõçÌ^ æYÒçGÐç] (Program) EõUç×OôÌ[ý =YÌ[ý ]ç=a ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýã_ %çãÌ[ýç AEõ×Oô Töç×_Eõç FÇã_ ^çÌ^ ^çÌ[ý ]ãWýî %îçãja×Ì[ýL (Accessories) EõUç×Oô UçãEõ* %îçãja×Ì[ýL EõUç×OôÌ[ý =YÌ[ý ]ç=a ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýã_ å`b å^ Töç×_Eõç åFçã_ TöçÌ[ý ]ãWýî+ UçãEõ åY³Oô* XÝäJô åY+ä³OôÌ[ý ×[ý×\ö~ mÌ[ýÓ±¼öYÉSï %e` ×Jô×c÷ÔTö EõÌ[ýç c÷_

50

Eõ׶Y=»»OôçÌ[ý-AÌ[ý YVÛçÌ^ K÷×[ý %çgEõçÌ[ý LXî å^ a[ý =YEõÌ[ýãSÌ[ý VÌ[ýEõçÌ[ý c÷Ì^, åam×_ UçãEõ OÇô_[ýçãÌ[ý* å^ a]Ø™ö =YEõÌ[ýS [ýî[ýc÷çÌ[ý EõãÌ[ý %ç]Ì[ýç K÷×[ý %çgEõ[ý åam×_ OÇô_[ýçãÌ[ý YÒTöÝãEõÌ[ý %çEõçãÌ[ý UçãEõ* K÷×[ý %çgEõçÌ[ý LXî %ç]Ì[ýç å^ =YEõÌ[ýS×Oô [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö Jôç+, ]ç=a YãÌ^³OôçÌ[ý×OôãEõ OÇô_[ýçãÌ[ý åa+ YÒTöÝãEõÌ[ý =YÌ[ý ×XãÌ^ å^ãTö c÷ã[ý* A[ýçÌ[ý ]ç=ãaÌ[ý [ýgç ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]×OôãTö ×zõEõ EõãÌ[ý =YEõÌ[ýS×Oô [ýî[ýc÷çãÌ[ý[Ì ý LXî å[ýäK÷ ×XãTö c÷ã[ý* AÌ[ýYÌ[ý ]ç=a YãÌ^³OôçÌ[ýãEõ K÷×[ý %çgEõçÌ[ý ×X×VÛrô açVç %eã` ×XãÌ^ Aãa [ýgç ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]×Oô æJôãY WýãÌ[ý K÷×[ý %çgEõãTö c÷ã[ý* ^TölùS [ýgçÅ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö å[ýçTöç]×Oô æJôãY WýÌ[ýç UçEõã[ý TöTölùS+ K÷×[ý %çgEõç ^çã[ý* å[ýçTöç] æK÷äQÍö ×Vã_ %çÌ[ý K÷×[ý %çgEõç ^çã[ý Xç*

XÝäJô OÇô_[ýçãÌ[ýÌ[ý =YçVçXm×_Ì[ý Xç] A[ýe TöçãVÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý YÒSç_Ý %çã_çJôXç EõÌ[ýç c÷_ 51

1) åYX×a_ (Pencil) - OÇô_[ýçãÌ[ý [ýgçÅ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö =YÌ[ý åUãEõ JôçÌ[ý X¶‘ö ãÌ[ý å^ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô %çäK÷ åa×Oô c÷_ åYX×a_* åYX×aã_Ì[ý açc÷çã^î K÷×[ý %çgEõçÌ[ý ×X×VÛrô %eã` +ä¬K÷ ÷]ãTöç VçG EõçOôç ^çÌ^* 2) +ãÌ[ýLçÌ[ý (Erasure) [ýç Ì[ýç[ýçÌ[ý - OÇô_[ýçãÌ[ý [ýgçÅ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö =YÌ[ý åUãEõ VÇý X¶‘öãÌ[ý å^ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô %çäK÷ åa×Oô c÷_ Ì[ýç[ýçÌ[ý* Eõ׶Y=»»OôçÌ[ý-AÌ[ý YVÛçÌ^ %çgEõç K÷×[ýÌ[ý å^ åEõçãXç %e` AÌ[ý açc÷çã^î ]ÇäK÷ åZõ_ç å^ãTö YçãÌ[ý* Ì[ýç[ýçãÌ[ýÌ[ý %çEõçÌ[ýC +ä¬K÷ ]ãTöç [ýQÍö [ýç æK÷çOô EõÌ[ýç å^ãTö YçãÌ[*

3) [ýÐç` (Brush) [ýç TÇö×_ - OÇô_[ýçãÌ[ý QöçX ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö =YÌ[ý åUãEõ JôçÌ[ý X¶‘öãÌ[ý å^ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô %çäK÷ åa×Oô c÷_ [ýÐç`* AÌ[ý açc÷çã^î %çgEõç K÷×[ý Ì[ýIø EõÌ[ýç ^çÌ^* ]ç=ãaÌ[ý açc÷çã^î [ýÐç` ×X[ýïçJôX EõÌ[ýã_ 52

OÇô_[ýçãÌ[ýÌ[ý XÝäJôÌ[ý ×VãEõ ×[ý×\ö~ aç+ãLÌ[ý [ýÐç` åVFçÌ^, ^çãVÌ[ý ]Wýî åUãEõ +ä¬K÷ ]ãTöç aç+ãLÌ[ý [ýÐç` YK÷³V EõÌ[ýç ^çÌ^* 4) _ç+X (Line) [ýç aÌ[ý_ãÌ[ýFç - A+ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô×Oô OÇô_[ýçãÌ[ýÌ[ý [ýgçÅ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö =YÌ[ý åUãEõ K÷Ì^ X¶‘öãÌ[ý UçãEõ* AÌ[ý açc÷çã^î aÌ[ý_ãÌ[ýFç OôçXç ^çÌ^* [ýÐçã`Ì[ý ]ãTöç aÌ[ý_ãÌ[ýFçC aÌ[ýÓ åUãEõ å]çOôç ×[ý×\ö~ Ì[ýEõ] c÷ãTö YçãÌ[* 5) Eõç\öÛ (Curve) [ýç [ýyÔãÌ[ýFç - _ç+X YÒTöÝãEõÌ[ý ×PöEõ =ä·Oôç×VãEõ %çäK÷ Eõç\öÛ [ýç [ýyÔãÌ[ýFç* [ýyÔãÌ[ýFç×Oô VÇ+×Oô Y^ïçãÌ^ %çgEõç c÷Ì^* YÒUã] AEõ×Oô aÌ[ý_ãÌ[ýFç %çgEõç c÷Ì^* AÌ[ýYÌ[ý ]ç=ãaÌ[ý [ýgç ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]Ë×OôÌ[ý açc÷çã^î aÌ[ý_ãÌ[ýFç×OôãEõ +äK÷]ãTöç [ýgçEõçãXç c÷Ì^*

53

6) åÌ[ýkôîç†Ë_Ë (Rectangle) [ýç %çÌ^Töãlùy -- OÇô_[ýçãÌ[ý [ýgçÅ×VãEõÌ[ý aç×Ì[ýãTö =YÌ[ý åUãEõ JôçÌ[ý X¶‘öãÌ[ý å^ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô UçãEõ åa×Oô c÷_ åÌ[ýkôîç†Ë_Ë [ýç %çÌ^Töãlùy* AÌ[ý açc÷çã^î %ç]Ì[ýç %çÌ^Töãlùy %çgEõãTö Yç×Ì[ý* 7) +×_´a (Ellipse) [ýç =Y[ýÊwø --- åÌ[ýkôîç†Ë_Ë [ýç %çÌ^TöãlùäyÌ[ý Tö_çÌ[ý YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô×OôÌ[ý açc÷çã^î %ç]Ì[ýç =Y[ýÊwø %çgEõãTö Yç×Ì[ý* [ýÊwø c÷_ =Y[ýÊãwøÌ[ý+ AEõ×Oô ×[ýã`b Ì[ýÖY* %Uïçd A+ YÒTöÝEõ ×Jôc÷Ô×OôÌ[ý açc÷çã^î [ýÊwøC %çgEõç aö[ý* 8) ×aã_kô (Select) -- åEõçãXç K÷×[ýÌ[ý åEõçãXç ×[ýã`b %e` ×X[ýïç×JôTö EõÌ[ýãTö c÷ã_ A+ ×Jôc÷Ô×OôÌ[ý açc÷ç^î åXCÌ^ç c÷Ì^* ×X[ýïçJôãXÌ[ý YãÌ[ý B %e`×OôãEõ XçXç\öçã[ý Y×Ì[ý[ý×TöÛTö EõÌ[ýç å^ãTö YçãÌ[ý* ×Jôc÷Ô×Oô åVFãTö

54

%ãXEõOôç åÌ[ýkôîç†Ëã_Ì[ý ]Tö+ A[ýe ×Jôc÷Ô×Oô UçãEõ OÇô_[ýçãÌ[ýÌ[ý AãEõ[ýçãÌ[ý =YãÌ[ýÌ[ý QöçX×VãEõ* 9) ×Zõ_ =+U Eõç_çÌ[ý (Fill with color) -- OÇô_[ýçãÌ[ýÌ[ý A+ YÒTöÝEõ×Oô K÷×[ýÌ[ý åEõçãXç %e`ãEõ Ì[ýIø ×VãÌ^ \öÌ[ýãTö açc÷ç^î EõãÌ[ý* å^ %e` Ì[ýIø ×VãÌ^ \öÌ[ýãTö c÷ã[ý TöçÌ[ý ×X×VÛrô aÝ]çXç UçEõç VÌ[ýEõçÌ[ý, Töç Xçc÷ã_ Ì[ýIø aÝ]çXçÌ[ý [ýç+ãÌ[ýC K÷×QÍöãÌ^ YQÍöã[ý* 10) ]îçG×XZõçÌ^çÌ[ý (Magnifier) -- A+ YÒTöÝEõ×Oô åVFãTö %ãXEõOôç %çTöa EgõçäJôÌ[ý ]ãTöç* AÌ[ý açc÷çã^î K÷×[ýãEõ [ýQÍö EõãÌ[ý åVFç ^çÌ^* 11) ×YEõ Eõç_çÌ[ý (Pick Color) - A+ YÒTöÝEõ×OôÌ[ý açc÷çã^î K÷×[ýÌ[ý åEõçãXç ×X×VÛrô Ì[ýIø-åEõ ×X[ýïçJôX EõÌ[ýç ^çÌ^* 12) AÌ^çÌ[ý [ýÐç` (Air Brush) -- A+ YÒTöÝEõ×OôC Ì[ýIø EõÌ[ýçÌ[ý EõçãL _çãG Töã[ý Aãlùäy Ì[ýIø×Oô åVFãTö å&Ò åYä³OôÌ[ý ]Tö c÷Ì^* 13) æOôjOô (Text) [ýç c÷Ì[ýZõ -- AÌ[ý açc÷çã^î K÷×[ýÌ[ý ]ãWýî å_Fç ^çÌ^* A+ ×Jôc÷Ô×Oô ×zõEõ EõÌ[ýçÌ[ý YãÌ[ý ]ç=aãEõ •˜õÝãX %çXã_ AEõ×Oô å^çG ×Jôc÷Ô åVFç ^çÌ^* A+ %[ýØšöçÌ^ ]ç=ãaÌ[ý [ýgçÅ×VãEõÌ[ý å[ýçTöç]×Oô æJôãY WýãÌ[ý OôçXã_ AEõ×Oô %çÌ^TöãlùyçEõçÌ[ý LçÌ^Gç éTöÌ[ýÝ c÷Ì^, ^çÌ[ý ]ãWýî å_Fç ^çÌ^* 14) Y×_GX (Polygon) [ýç [ý§\ÉöL --- A+ YÒTöÝEõ ×»Jôc÷Ô×»Oô [ý§\ÉöL %çgEõçÌ[ý LXî [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* AÌ[ý CYãÌ[ý ×zõEõ EõãÌ[ý ]ç=aãEõ •˜õÝãX AãX YÒUã] AEõ×»Oô aÌ[ý_ãÌ[ýFç %çgEõãTö c÷ã[ý* AÌ[ý YãÌ[ý ]ç=a •˜õÝãXÌ[ý å^ åEõçãXç LçÌ^GçÌ^ ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýã_ åVFç ^çã[ý YÒUã] %çgEõç aÌ[ý_ãÌ[ýFç×»Oô å^FçãX å`b c÷ãÌ^ä»K÷ åaFçX åUãEõ AFX å^FçãX ]ç=a 55

×zõEõ EõÌ[ýç c÷ãÌ^ä»K÷ åa+ Y^ïÜ™ö %çÌ[ý AEõ×»Oô aÌ[ý_ãÌ[ýFç c÷ãÌ^ åGä»K÷* AÌ[ýYÌ[ý ]ç=a %çÌ[ý AEõ LçÌ^GçãTö ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýã_ %çÌ[ý AEõ×»Oô aÌ[ý_ åÌ[ýFç éTöÌ[ýÝ c÷ã[ý* A+ \öçã[ý ^Töm×_ +ä¬K÷ aÌ[ý_ãÌ[ýFç %çgEõçÌ[ý YãÌ[ý YÒU] åÌ[ýFçÌ[ý £Ì[ýÓÌ[ý ×[ý³VÇãTö ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýã_ AEõ×»Oô [ý§\ÇöL éTöÌ[ýÝ c÷ãÌ^ ^çã[ý* A+ ×»Jôc÷Ô×»Oô »OÇô_ [ýçãÌ[ý QöçX×VãEõ açTö X¶‘öãÌ[ý UçãEõ* 15) Ì[ýç=ã‰øQö åÌ[ýkôîç†Ë_Ë (Rounded Rectangle) -- A+ ×»Jôc÷Ô×»OôÌ[ý açc÷çã^î A]X »JôTÇö\ÇöÛL %çgEõç ^çÌ^, ^çÌ[ý »JôçÌ[ý×»Oô åEõçX [ýgçEõçãXç [ýç åGç_* A×»Oô »OÇô_[ýçãÌ[ý QöçX×VãEõÌ[ý %ç»Oô X¶‘öÌ[ý ×»Jôc÷Ô* 16) ZÐõÝ-Zõ]ï ×aã_kô (Freeform Select) -- A+ YÒTöÝEõ ×»Jôc÷Ô×»OôÌ[ý açc÷çã^î åEõçãXç »K÷×[ý åUãEõ å^ åEõçãXç %e` åEõä»Oô åXCÌ^ç ^çÌ^ [ýç TöçÌ[ý Eõ×Y EõãÌ[ý åXCÌ^ç ^çÌ^* A].Aa.åY³Oô [ýç åY³Oô [ýÐç` åFç_çÌ[ý YãÌ[ý •˜õÝãX å^ »OÇô_[ýçÌ[ý UçãEõ TöçÌ[ý ×[ý×\ö~ =YEõÌ[ýS a¶‘öãµù åTöç]Ì[ýç A+ %WýîçÌ^ åUãEõ ×`Fã_* A+ =YEõÌ[ýSm×_Ì[ý açc÷ç^î ×XãÌ^ ×[ý×\ö~ WýÌ[ýãXÌ[ý »K÷×[ý %çgEõç ^çÌ^* AEõ»Oôç EõUç a[ý a]Ì^ ]ãX Ì[ýçFãTö c÷ã[ý, å^ YÒTöÝEõ ×»Jôäc÷ÔÌ[ý açc÷çã^î EõçL EõÌ[ýã[ý ]ç=aãEõ ×PöEõ TöçÌ[ý CYãÌ[ý ×XãÌ^ ×GãÌ^ ×zõEõ EõÌ[ýãTö c÷ã[ý A[ýe TöçÌ[ýYãÌ[ý ]ç=aãEõ %ç[ýçÌ[ý •˜õÝãXÌ[ý açVç %eã` ×XãÌ^ Aãa Töã[ý+ TöçÌ[ý [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýãTö c÷ã[ý*

56

%XÇ`Ý_XÝ 1) aeãlùãY =wøÌ[ý VçC ----Eõ) åY³Oô EõÝ\öçã[ý FÇ_ãTö c÷Ì^ ? F) åY³Oô-AÌ[ý »OÇô_[ýçãÌ[ý å^ a]Ø™ö ×»Jôc÷Ôm×_ UçãEõ TöçãVÌ[ý Xç] å_F* G) åYX×a_ A[ýe +ãÌ[ýLçÌ[ý YÒTöÝEõ ×»Jôäc÷ÔÌ[ý EõçL EõÝ ? H) %çÌ^Töãlùy A[ýe =Y[ýÊwø EõÝ\öçã[ý %çgEõãTö c÷Ì^ ? Iø) ×Zõ_ =+U Eõç_çÌ[ý, AÌ^çÌ[ý [ýÐç`, ×YEõ Eõç_çÌ[ý C [ýÐçã`Ì[ý EõçL a¶‘öãµù å_F* 2) `ÉXîØšöçX YÉÌ[ýS EõÌ[ý -------Eõ) åY³Oô[ýÐç` aZõ»OËôCÌ^îçÌ[ý×»Oô . . . . . . . . . . . . . . . EõçãL [ýî[ýc÷çÌ[ý EõÌ[ýç c÷Ì^* F) åEõçãXç »K÷×[ýãEõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . açc÷çã^î [ýQÍö EõãÌ[ý åVFç ^çÌ^* G) åY³Oô-A ×Eõ»KÇ÷ ×_FãTö c÷ã_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AÌ[ý açc÷ç^î ×XãTö c÷Ì^* H) »K÷×[ýÌ[ý åEõçãXç %e` åEõä»Oô Eõ×Y EõÌ[ýãTö c÷ã_ . . . . . . . . . . . . . . . AÌ[ý CYÌ[ý ×zõEõ EõÌ[ýãTö c÷ã[ý* Iø) »JôçÌ[ý×»Oô åEõçX [ýgçEõçãXç A]X »JôTÇö\ÇöÛL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . AÌ[ý açc÷çã^î %çgEõç ^çÌ^* 57

X[ý] %WýîçÌ^ EõãÌ^Eõ×»Oô YÒãÌ^çLXÝÌ^ TöUî 1) A×XÌ^çEõ (ENIAC) -- +ã_Eõ®Ïô×XEõ ×X=]îç×Ì[ýEõîç_ +×°OôäGлOôÌ[ý %îç‰ø Eõîç_EÇõã_»OôÌ[ý (Electronic Numerical Integrator And Calculator) 2) AQö\öîçEõ (EDVAC) -- +ã_Eõ®Ïô×XEõ ×Qöa×yÔ»Oô \ öîç×Ì[ýãÌ^[ýË_Ë %ä»Oôçã]×»OôEõ Eõ׶Y=»OôçÌ[ý (Electronic Discrete Variable Automatic Computer) A+ VÇ×»Oô YÒU] YÒLãX½Ì[ý Eõ׶Y=»OôçãÌ[ýÌ[ý Xç]* 3) %ç+. ×a. (IC) ---- +׳OôäGÐä»OôQö açÌ[ý×Eõ»Oô (Integrated

Circuit)

4) A_. Aa. %ç+. ×a (LSIC) --- _çLÛ å•õ_ +׳OôäGÐä»OôQö açÌ[ý×Eõ»Oô (Large Scale Integrated Circuit) 5) ×\ö. A_. %ç+. ×a. (VLSIC) --- å\ö×Ì[ý _çLÛ å•õ_ +׳OôäGÐä»OôQö açÌ[ý×Eõ»Oô (Very Large Scale Integrated

Circuit)

6) c÷çQïö×Qö•õ (Hard Disk), nõ×Y ×Qö•õ (Floppy Disk) -- Eõ׶Y=OôçãÌ[ýÌ[ý ØšöçÌ^Ý Øö‚Ê×Tö \öç‰øçÌ[ý* 7) Qö»Oôã]×®Ïôj (Dot Matrix), +áøãL»Oô (Inkjet), å_LçÌ[ý (Laser) ---- Eõ׶Y=»OôçãÌ[ý EõÌ[ýç EõçL EõçGãL »K÷çYçãXçÌ[ý ×YÒ³OôçÌ[ý* 58

8) ×a. ×Y. +=. (CPU) ---- åa³®Ïôç_ YÒãa×ae +=×X»Oô

(Central Processing Unit) 9) å_çãGç (LOGO) ---- _îç†ÇåÌ^L %çZõ GÐç×Zõj C×Ì[ýãÌ^ä³OôQ (Language Of Graphics Oriented)ö AEõ×»Oô aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý* AÌ[ý açc÷çå^î »K÷×[ý %çgEõç ^çÌ^ C %áø EõÌ[ýç ^çÌ^* 10) åY³Oô[ýÐç` (Paint Brash) ---- AEõ×»Oô aZËõ»OôCÌ^îçÌ[ý ^çÌ[ý açc÷çå^î »K÷×[ý %çgEõç ^çÌ^* 11) A A_ += (ALU) -- %îçãÌ[ýUã]×»OôEõ _×LEõ +=×X»Oô 12) 13) 14) 15) 16) 17)

(Arithmetic Logic Unit) C Aa (OS) -- %YçåÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] (Operating System) ×a += (CU) -- Eõä³®Ïôç_ +=×X»Oô (Contrl Unit) Qöa (DOS) --- ×Qö•õ %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô] (Disk Operating System) =+XãQöçL (Windows) --- AEõ×»Oô %YçãÌ[ý×»Oôe ×aäºOô]* Ì[ýîç] (RAM) -- Ì[ýîçXQö] %îçEõãaa å]ã]ç×Ì[ý (Random Access Memory) Ì[ý] (ROM) -- ×Ì[ýQö CX×_ å]ã]ç×Ì[ý (Read Only Memory) 59

(VDU) -- ×\öLÇÌ^îç_/×\ö×QöC ×QöaäYÀ +=×X»Oô (Visual/Video Unit) 19) ×L += %ç+ (GUI) -- GÐîç×ZõEõîç_ +=LçÌ[ý +³OôçÌ[ýãZõa (Graphical User Interface) 20) C A_ + (OLE) -- %[ýãLkô ×_e×Eõe %îç‰ø A㶑ö×Qöe (Object Linking and Embedding) 21) ×[ý»OôaË (Bits) -- [ýç+Xç×Ì[ý ×Qö×L»Oôa (Binary Digits) 22) +-ã]_ (E-mail) -- +å_k˜ô×XEõ å]+_ (Electronic Mail) 18) ×\ö ×Qö +=

23)

60