Môc tiªu häc tËp Tr×nh bµy ®îc c¸c KN: n«ng nghiÖp, kinh
tÕ n«ng th«n, CNH – H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n Ph©n tÝch néi dung c¬ b¶n cña KT n«ng
th«n, vai trß cña KT n«ng th«n trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë VN
Tµi liÖu tham kh¶o Giáo trình kinh tế chính trị Mác – Lê nin
(Dùng cho các khối ngành không chuyên kinh tế quản trị kinh doanh trong các trường đại học, cao đẳng). Bộ GD & ĐT, NXB Chính trị quốc gia. Hà nội – 2006 V¨n kiÖn §H§BTQ lÇn thø VI, VII, VIII, IX, X
I
Kinh tÕ n«ng th«n lµ khu vùc cña nÒn kinh tÕ g¾n víi ®Þa bµn n«ng th«n. Kinh tÕ n«ng th«n cã thÓ hiÓu theo 3 gãc ®é: cc ngµnh, cc TPKT
a. C¬ cÊu ngµnh nghÒ KT n«ng th«n N«ng – l©m – ng
nghiÖp: ®¶m b¶o nhu
cÇu
l¬ng
thùc,
thùc
phÈm
cho x· héi, nguyªn liÖu cho CN chÕ biÕn, hµng ho¸ cho thÞ trêng trong vµ
a. C¬ cÊu ngµnh nghÒ KT n«ng th«n C«ng nghiÖp
(G¾n víi N - L- N nghiÖp) - CN chÕ biÕn (thøc
¨n gia sóc, thuû h¶i s¶n…) - CN
phôc
vô
cho
n«ng nghiÖp (ph©n
a. C¬ cÊu ngµnh nghÒ KT n«ng th«n C¸c lo¹i h×nh dÞch
vô (th¬ng nghiÖp, tÝn dông, KHCN, t vÊn…) cïng c¸c c¬ së h¹ tÇng (®iÖn ® êng, trêng, tr¹m…)
b. C¬ cÊu TPKT n«ng th«n Kinh tÕ nhµ níc:
- Chñ ®¹o trong KT n«ng th«n (n«ng, l©m tr êng QD, tr¹m tr¹i kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng…) -
Më réng ra c¸c ngµnh nghÒ c¬ b¶n: N«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, th¬ng nghiÖp, tÝn dông, ng©n hµng, DV kinh tÕ vµ khoa häc (chØ lµ ®¹i diÖn cña KT nhµ níc: Chi nh¸nh ng©n hµng, cöa hµng th¬ng nghiÖp,
b. C¬ cÊu TPKT n«ng th«n Kinh tÕ tËp thÓ: - §a d¹ng: N«ng – c«ng – th¬ng – tÝn (ph¸t
triÓn tõ thÊp – cao) - HTX kiÓu míi (HTX cæ phÇn) - Liªn hiÖp c¸c HTX kinh doanh nhiÒu ngµnh
nghÒ -> HTX lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó n«ng d©n vµ c d©n n«ng th«n ®i lªn SX lín XHCN
b. C¬ cÊu TPKT n«ng th«n Kinh tÕ hé gia ®×nh: - Cha tham gia HTX thuéc TPKT c¸ thÓ hoÆc
tiÓu chñ - Hé gia ®×nh vµ HTX (®îc tæ chøc theo
chÝnh s¸ch vµ LuËt HTX) lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n trong kinh tÕ n«ng nghiÖp
b. C¬ cÊu TPKT n«ng th«n Kinh tÕ T b¶n t nh©n vµ kinh tÕ t b¶n
nhµ níc: TiÕp tôc tån t¹i, ph¸t triÓn trong nhiÒu ngµnh nghÒ vµ DV ë n«ng th«n
a. Gãp phÇn t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng b¶o ®¶m th¾ng lîi cho tiÕn tr×nh CNH – H§H ®Êt níc:
L¬ng thùc, thùc
phÈm
Nguyªn liÖu cho CN
nhÑ (chÕ biÕn l ¬ng thùc, thùc phÈm, CN dÖt, giÊy, ®êng)
T¹o vèn cho CNH –
H§H
(b»ng viÖc
ph¸t triÓn ®ång bé c¸c ngµnh)
+ N«ng th«n lµ thÞ trêng quan träng cho c¸c ngµnh CN, DV ( ph©n bãn, ho¸ chÊt, may mÆc, tÝn dông, th¬ng nghiÖp…)
b. Gãp phÇn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh CNH- H§H t¹i chç
Ho¹t ®éng kinh tÕ
n«ng th«n s«i ®éng h¬n
CCKT, PCL§ di chuyÓn ®óng híng, cã hiÖu
qu¶ (CN g¾n bã víi NN t¹i chç, ®« thÞ ho¸ t¹i chç, viÖc lµm gia t¨ng t¹i chç, t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng VC, TT; gi¶m chªnh lÖch KT gi÷a thµnh thÞ, n«ng th«n, vïng ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn.
Xưởng chế tạo công cụ SX
Phát triển CN chế biến
c. Gãp phÇn to lín trong viÖc b¶o vÖ vµ sö dông tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ TNTN vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i
d. T¹o c¬ së VC cho sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ n«ng th«n - N«ng th«n lµ n¬i cã truyÒn thèng v¨n ho¸ céng ®ång cßn s©u ®Ëm -> ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n t¹o §K gi÷ g×n, b¶o tån vµ ph¸t huy nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp ®ã
®. Gãp phÇn quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña CNXH ë n«ng th«n nãi riªng vµ ®Êt níc nãi chung - Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n lµ c¬ së æn
®Þnh KT, CT, XH cña ®Êt níc - Mét n«ng th«n cã KT, VH ph¸t triÓn,
®êi sèng Êm no, VC ®Çy ®ñ, tinh thÇn yªn vui -> th¾t chÆt mèi liªn
II
Lµ qu¸ tr×nh x©y dùng CSVC, kü thuËt vµ chuyÓn dÞch CCKT n«ng nghiÖp n«ng th«n theo híng SX hµng ho¸ lín H§, g¾n NN víi CN vµ DV, cho phÐp ph¸t huy cã hiÖu qu¶ cao mäi nguån lùc vµ lîi thÕ cña nÒn NN nhiÖt ®íi, më réng giao lu rtong níc vµ quèc tÕ, nh»m nÇn cao NSL§ XH trong NN, n«ng th«n; x©y dùng QHSX phï hîp; x©y dùng n«ng th«n míi giµu cã, c«ng b»ng,
a. Kh¸i niÖm
Gi¶m tû träng n«ng nghiÖp, t¨ng tû träng CN vµ DV Ph¸ bá ®éc canh, ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, h×nh thµnh vïng chuyªn canh cã quy m« lín. G¾n s¶n xuÊt víi thÞ trêng ®Çu ra - ph¸t triÓn bÒn v÷ng. G¾n víi qu¸ tr×nh héi nhËp KTQT
b. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña CNH – H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n Mét ®ßi hái bøc thiÕt, néi dung träng yÕu cña CNH – H§H nÒn kinh tÕ quèc d©n: NN, n«ng th«n, n«ng d©n cã vÞ trÝ chiÕn l
îc, cã vai trß, t¸c dông to lín trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt níc; sù nghiÖp CNH – H§H. §Èy m¹nh NN, n«ng th«n, n©ng cao ®êi
sèng ND -gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó chuyÓn nÒn KT NN l¹c hËu -> nÒn KT cã CC CN – NN - DV
Thùc tr¹ng NN, n«ng th«n, §S n«ng d©n
cßn nhiÒu KK, yÕu kÐm -> trë ng¹i cho CNH - H§H Ph¸t triÓn NN, n«ng th«n lµ gi¶i ph¸p quan
träng gi¶i quyÕt c¸c V§ KT-XH ë n«ng th«n (viÖc lµm, an ninh quèc phßng…); thùc hiÖn ®« thÞ ho¸ n«ng th«n -> ®k thuËn lîi CNH – H§H ®Êt níc
C. Quan ®iÓm môc tiªu cña CNH – H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n (SGK Tr. 245-248)
2. Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë n«ng th«n víi c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn Kinh tÕ nhµ níc trong kinh tÕ n«ng
th«n:
- Trong c¬ chÕ cò: bao cÊp, kÐm hiÖu qu¶,
kh«ng t¬ng xøng víi ®Çu t cña nhµ níc - Trong c¬ chÕ thÞ trêng: Mét sè DN ph¸t
triÓn kh¸ (KD tæng hîp, më réng mäi ®Þa bµn, mäi ngµnh nghÒ) - Nh×n toµn côc: mê nh¹t, t¸c ®éng cha
m¹nh ®Õn KT NN vµ n«ng th«n
Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó KTNN ë n«ng th«n
gi÷ vai trß chñ ®¹o: - §Èy nhanh viÖc s¾p xÕp vµ ®æi míi qu¶n
lý, t¨ng cêng tÝnh ®éc lËp tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ KTNN trong NN, n«ng th«n, gi¶m dÇn (xo¸ bá) bao cÊp tõ ng©n s¸ch ®Çu t. Mäi H§ KT cña c¸c ®¬n vÞ theo ®óng ph¸p luËt hiÖn hµnh
- Quan t©m thÝch ®¸ng lîi Ých KT cña ngêi L§
(lµm chñ thùc sù); Gi¶i quyÕt tèt quan hÖ R§ theo luËt ®Þnh (giao quyÒn sö dông R§ cho ngêi L§, thõa nhËn quyÒn së h÷u c¸c TLSX kh¸c) - X¸c ®Þnh quyÒn tù chñ SX KD cña ngêi L§
vµ c¸c DN - KTNN lµm dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra gióp c¸c
-
Gi¶i quyÕt ®óng ®¾n mèi quan hÖ
gi÷a DN vµ hé gia ®×nh (b¶o ®¶m tho¶ ®¸ng lîi Ých KT cña mçi bªn)
Kinh tÕ tËp thÓ trong kinh tÕ n«ng th«n (HTX) HTX
theo
m«
h×nh
cò
kh«ng cßn phï hîp -> ra ®êi HTX kiÓu míi - HTX theo m« h×nh cò: Tæ
chøc kinh tÕ hîp t¸c cña nh÷ng ngêi L§ liªn kÕt tù nguyÖn gãp vèn, gãp søc ®Ó SX KD n«ng, l©m, ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh nghÒ DV kh¸c ®îc sù híng dÉn
Kinh tÕ tËp thÓ
- HTX kiÓu míi: HTX trë thµnh tæ chøc DV cho KT hé gia ®×nh n«ng d©n hoÆc tæ chøc ho¹t ®éng SX KD cã hiÖu qu¶ díi d¹ng HTX cæ phÇn
Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ trong kinh tÕ n«ng th«n
§ang ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn LLSX,
khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, vèn SL§, tay nghÒ Xu híng chuyÓn lªn HTX kiÓu míi Nhµ níc t¹o §K ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i Nhµ níc khuyÕn khÝch liªn kÕt víi c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c
Kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ t b¶n nhµ níc
Kinh tÕ t b¶n t nh©n
Kinh tÕ t b¶n nhµ níc
Míi chØ b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë n«ng th«n CÇn khuyÕn khÝch t¹o §K cho t nh©n
trong níc vµ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t trong n«ng nghiÖp (c«ng nghiÖp phôc vô NN vµ x©y dùng CSHT, liªn kÕt víi DN nhµ níc x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn, t×m thÞ trêng tiªu thô n«ng s¶n… )
3. Ng¨n chÆn sù xung ®ét lîi Ých trong néi bé n«ng th«n, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ (SGK Tr. 252-253)