Chuong Hh -dhbk (sua)

•

•

CHÖÔNG SINH LYÙ HOÂ HAÁP Th.S, BS Leâ Thò Hoàng Tuyeát

MUÏC TIEÂU • 1- Trình baøy caùc hoaït ñoäng chöùc naêng hoâ haáp. • 2- Giaûi thích ñöôïc caùc hieän töôïng lieân quan hoïat ñoäng hoâ haáp • 3- Trình baøy vaø cho bieát giaù trò caùc nghieäm phaùp ñaùnh giaù hoïat ñoäng hoâ haáp. • 4- Trình baøy hoïat ñoäng cuûa trung taâm hoâ haáp vaø caùc yeáu toá lieân quan

PHAÛN ÖÙNG TAÏO NAÊNG LÖÔÏNG C6 H12 06

E + C02 + H20 02

PÖ CARBONHYDRAT

PÖ HYDROXYT

I- MÔÛ ÑAÀU 1-Ñònh nghóa Hoâ haáp cuûa cô theå laø hoaït ñoäng trao ñoåi khí, nhaèm cung caáp khí caàn thieát (oâxy) cho teá baøo söû duïng taïo naêng löôïng vaø ñaøo thaûi khí khoâng caàn thieát (carbondioxide) ra ngoaøi cô theå duy trì pH noäi moâi.

2-Quaù trình thöïc hieän chöùc naêng hoâ haáp Khí thôû moâi tröôøng ngoøai phoåi Tim phaûi

Tim traùi Mao maïch quanh moâ moâ

Toùm taét: - Thoâng khí moâ

- Trao ñoåi khí vôùi

3-Nhaéc laïi ñaëc ñieåm giaûi phaãu boä maùy HH Respiratory System

CAÁU TRUÙC ÑÖÔØNG DAÃN KHÍ VAØ MOÂ HOÏC

Toùm taét PHOÅI :

.Ñöôøng HH treân: oáng daãn khí to, suïn khoù xeïp. .Ñöôøng HH döôùi: oáng daãn khí nhoû khoâng coù suïn deã xeïp , nhöng coù cô trôn tieåu P. Q coù theå co giaõn. . Pheá nang: laø nhöõng tuùi chöùa khí vaø coù heä thoáng mao maïch PN bao quanh. Caáu truùc maøng trao ñoåi PN- MM moûng chæ coù lôùp teá baøo bieåu moâ PN vaø teá baøo noäi moâ mao maïch

II-HOÏAT ÑOÄNG HOÂ HAÁP 1- Hoïat ñoäng thoâng khí phoåi -Söï thoâng khí phoåi -Vai troø loàng ngöïc –Hoïat ñoäng hít vaøo thôû ra -Söï thoâng khí pheá nang. Vai troø surfactant. -Maøng phoåi. Vai troø khoang aâm maøng phoåi -AÙp suaát pheá nang -Moái lieân quan ñaøn hoài cuûa phoåi vaø loàng ngöïc

1.1-Söï thoâng khí: P khí cao

P khí thaáp

1.2-Vai troø loàng ngöïc . Hoïat ñoäng hít vaøo, thôû ra -Ñaëc ñieåm caáu truùc loàng ngöïc laø loàng kín. -Söï co giaõn loàng ngöïc laø do cô hoâ haáp thay ñoåi V trong loàng ngöïc thay ñoåi AS trong loàng ngöïc Aûnh höôûng hoïat ñoäng chöùc naêng caùc cô quan trong loàng ngöïc - Hoïat ñoäng hít vaøo, thôû ra + Bình thöôøng Hít vaøo chuû ñoäng Thôû ra thuï ñoäng +Gaéng söùc: caàn cô phuï hoã trôï

1.3-Söï thoâng khí pheá nang -Phoåi laø caùc tuùi PN xeïp naèm trong loàng ngöïc. -Yeáu toá gaây co xeïp phoåi laø nhöõng sôïi chun ôû maøng ñaùy PN -Chaát dòch traùng beân trong beà maët pheá nang Theo ñònh luaät Laplace: 2 phaân töû gioáng nhau gaàn nhau huùt nhau , ta coù coâng thöùc sau: 2T P(dynes /cm2 )

= r

P: aùp suaát khí laøm giaõn pheá nang. T : parietal Tension: aùp suaát caêng thaønh pheá nang r: Radius :baùn kính

-Yeáu toá choáng söï co xeïp PN laø: +Chaát surfactant + Vai troø maøng phoåi + AÙp suaát pheá nang CHAÁT SURFACTANT-VAI TROØ - Giaûm söùc caêng beà maët PN -Taêng maët thoùang PN -Traùnh öù dòch trong PN

Maøng phoåi. Vai troø aùp suaát aâm maøng phoåi -Taùc duïng maøng phoåi: Gaén keát phoåi vôùi thaønh ngöïc. Thaønh pheá nang luoân ñöôïc keùo giaõn aùp löïc thaønh giaûm + theå tích PN taêng AS PN taïo thuaän cho hoïat ñoäng thoâng khí PN. -Vai troø aùp suaát aâm khoang maøng phoåi: +Giuùp thoâng khí pheá nang. Hít vaøo theå tích loàng ngöïc taêng maøng phoåi bò keùo giaõn Theå tích pheá nang taêng maøng phoåi taêng AS pheá nang giaûm

theå tích khoang aùp suaát khoang

Aùp suaát khí cuûa pheá nang -Cô sôû hình thaønh: Do caùc yeáu toá choáng xeïp PN -Vai troø ASPN: Choáng xeïp pheá nang. -AS PN thay ñoåi khi hoâ haáp: +Hít vaøo BT taêng +5mmHg +Thôû ra giaûm -5 mmHg - Söï thay ñoåi ASPN : lieân quan ñeán söï ñaøn hoài LN-PN

1.4-Moái lieân quan ñaøn hoài loàng ngöïc - pheá nang -Yeáu toá taïo ñaøn hoài LN-PN: + yeáu toá gaây co xeïp phoåi: Keùo LN vaøo trong + heä thoáng cô loàng ngöïc: choáng thu heïp LN -Keát quaû hoïat ñoäng ñaøn hoài: taïo thuaän nhòp hoâ haáp deã thöïc hieän -Ñaùnh giaù khaû naêng ñaøn hoài PN: Ño AS Pheá nang khi khoâng hoâ haáp ( ño theå tích phoåi tónh (0.3ml)

1.5- VAI TROØ KHÍ TRONG ÑÖÔØNG DAÃN KHÍ -Khoaûng cheát: Laø khí naèm trong ñöôøng daãn khí khoâng tham gia hoïat ñoäng trao ñoåi khí +Khoaûng cheát cô theå hoïc: Phaàn khí naèm trong ñöôøng hoâ haáp töø phaàn tieåu pheá quaûn taän trôû leân. +Khoaûng cheát sinh lyù: Phaàn khí naèm trong khoûang cheát cô theå hoïc vaø pheá nang khoâng thoâng khí toát. -Khí caën +Khí caën cô theå hoïc: Laø löôïng khí coøn

1.6-NGHIEÄM PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ CN THOÂNG KHÍ - Duïng cuï ghi hoâ haáp kyù theo thôøi gian Nguyeân lyù: Thay ñoåi aùp suaát bình thay ñoåi theå tích

ÑÖÔØNG BIEÅU DIEÃN THEÅ TÍCH KHÍ THEO TG

Maùy ño hoâ haáp Spirometry

Nguyeân lyù: Theå tích bình khoâng ñoåi, Theå tích khí thay ñoåi theo: löu löôïng vaø AS.

CAÙC THOÂNG SOÁ CAÀN THIEÁT TREÂN LAÂM SAØNG

Maùy ño chöùc naêng hoâ haáp Spirometry

ÑO KHÍ MAÙU ÑOÄNG MAÏCH Giaù trò: Theo doõi ñöôïc noàng ñoä Pa02, PaC02 maùu ÑM Phöông phaùp laáy maùu ÑM phaân tích thaønh phaàn khí trong maùu ÑM: Pa02=95mmHg PC02=40mmHg Tp khí maùu mao maïch: Pa02=40mmHg PC02=45mmHg

2- HOAÏT ÑOÄNG KHUYEÁCH TAÙN

2- HOAÏT ÑOÄNG KHUYEÁCH TAÙN -Cô cheá khuyeách taùn: thuï ñoäng ñôn thuaàn -Yeáu toá aûnh höôûng vaän toác khuyeách taùn S x A x F V= d x Wm -Ñieàu kieän khuyeách taùn toát: pheá nang thoâng khí toát vaø tuaàn hoaøn mao maïch phoåi löu thoâng toát. -Heä soá khuyeách taùn: V/Q = 0.8 -Phaûn öùng ñieàu hoøa heä soá: +PN thoâng khí mao maïch co +Tuaàn hoøan MM

3- HOÏAT ÑOÄNG VAÄN CHUYEÅN KHÍ 3.1-Daïng khí toàn taïi trong tuaàn hoøa -Daïng hoøa tan; Daïng khuyeách taùn vaøo moâ -Daïng keát hôïp; daïng duy trì söï oån ñòch noäi moâi V02

3.2-Vaän chuyeån khí 02 -Daïng hoøa tan: +SL: 3% noàng ñoä 02 maùu ñoäng maïch P02 +Yeáu toá laøm thay ñoåi noàng ñoä 02 hoøa tan laø P02 -Daïng keát hôïp + SL: 97% noàng ñoä 02 maùu ñoäng maïch

3.3-Yeáu toá aûnh höôûng söï gaén nhaû 02 cuûa hb -Vai troø P02: +Ñöôøng bieåu dieãn laø ñöôøng Sigmoid

• + Nôi noàng ñoä P02 maùu thaáp 030mmHg, khi P02 giaûm ít, tæ leä Hb02 giaûm nhieàu. Chöùng toû söï gaén keát Hb vôùi 02 yeáu neân Hb deã nhaû 02. Nhö vaäy, khu vöïc coù P02 thaáp nhö moâi tröôøng quanh moâ Hb deã daøng giao 02 cho moâ. (Ñöôøng bieåu dieãn doác ñöùng) • +Nôi noàng ñoä P02 cao >30 mmHg, khi P02 giaûm nhieàu, tæ leä Hb02 giaûm ít. Chöùng toû, söï gaén keát Hb vôùi 02 chaët, neân Hb khoù nhaû 02. Nôi coù P02 cao nhö ôû phoåi, neáu P02 coù giaûm moät chuùt thì soá löôïng Hb02 trong maùu thay ñoåi khoâng ñaùng keå.(Ñöôøng cong doác taø taø) • +Söï gaén nhaû deã daøng nhanh choùng giöõa Hb vôùi 02 chöùng toû cô cheá Hb

- Caùc yeáu toá aûnh höôûng tæ leä Hb02 maùu: Döïa vaøo söï thay ñoåi P50 , khaûo saùt caùc yeáu toá aûnh höôûng tæ leä Hb02. P50 laø noàng ñoä P02 taïo ra 50% löôïng Hb baõo hoøa 02. +Nhieät ñoä: Nhieät ñoä taêng + noàng ñoä C02 maùu taêng leä Hb02 giaûm + pH maùu giaûm + SL chaát 23 DPG (Di phosphate Glycerate) trong HC taêng

tæ

3.5- Vaän chuyeån khí C02 -Daïng hoøa tan -Daïng keát hôïp: Taùc duïng giaûm tính acid cuûa C02 + H20 : Taïo H2C03 +Protein + Hb: C02 + Hb do phaûn öùng Carbamine

3.6-Söï trao ñoåi 02 vaø C02 vôùi Hb trong hoàng caàu. Caùc yeáu toá aûnh höôûng MOÂ

02 C02

GIAN BAØO 02 +

PHOÅI C02

HHb02 + KHC03

KHb02 H20

H20

KHb

+

H2C02

KHb02

H2C03 H+

HHb

KHC03

HC03ClClK+

HC03+

III-ÑIEÀU HOØA HOÂ HAÁP 1-Trung taâm hoâ haáp: -5 trung taâm: +TT döôùi voû hoïat ñoäng töï ñoäng +voû naõo hoïat ñoäng chuû ñoäng -Thuï theå nhaän caûm +thuï theå trung öông +thuï theå ngoïai bieân 2- Yeáu toá aûnh höôûng +yeáu toá hoùa hoïc

IV- SINH LYÙ BEÄNH CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP 1-Phaân loaïi beänh : a- Theo cô cheá beänh sinh khí trôøi - Roái loaïn thoâng khí cô quan hoâ haáp - Roái loaïn khuyeách taùn LN, cô HH,MP, TK - Roái loaïn vaän chuyeån khí: Do TB maùu, do T.Hoaøn - Roái loaïn söû duïng 02 trong teá baøo b-Theo laâm saøng - Hoäi chöùng taéc ngheõn: Beänh lyù ñöôøng daãn khí

CAÙC BEÄNH HOÂ HAÁP THÖÔØNG GAËP

Taéc ngheõn

-Hen pheá quaûn, VPQ, öù khí pheá nang, PQ,Vieâm tieåu PQ

Haïn cheá -xô phoåi, buïi phoåi, vieâm phoåi do nhu keõ, moâ Haïn cheá Beänh cô HH, Thaønh ngöïc do khoâng nhu moâ

2- Cô cheá beänh sinh moät soá beänh hoâ haáp a- Nguyeân nhaân taéc ngheõn - Beänh vieâm pheá quaûn caáp: dòch vieâm + phuø neà nieâm Haäu quaû: khoù hít vaøo vaø thôû ra (FEV1 giaûm nheï, VC bt)

-Beänh vieâm PQ maïn: +Cô cheá : dòch phuø vieâm + daøy thaønh PQ +Bieåu hieän: khoù hít vaøo vaø thôû ra (FEV1 giaûm nheï, VC bt)

Öù khí PN

Taêng tieát dich nhaày Daøy thaønh PQ

-Hen suyeãn: Co thaét cô trôn tieåu pheá quaûn +Bieåu hieän: khoù thôû ra (FEV1 giaûm maïnh)

b- Nguyeân nhaân haïn cheá -Beänh vieâm phoåi, xô phoåi, öù khí pheá nang, xeïp phoåi: dung tích soáng giaûm

VIEÂM

ÖÙ KHÍ

XÔ PHOÅI

KEÁT QUAÛ NGHIEÄM PHAÙP ÑO ROÁI LOÏAN CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP

Chaån ñoaùn

TLC

Taéc ngheõn

BT,

RV

4 – 4.5l

VC

(33.5l)

FEV1 VC 75%-80%

MIP MEP BT

BT

BT,

BT

BT

BT

BT

BT

Thay ñoåi

BT

BT

Haïn cheá Do Nhu moâ Thôû vaøo ngoaøi nhu moâ Thôû vaøo vaø ra ngoaøi nhu moâ

BT,

3- Caùc bieåu hieän beân ngoaøi roái loaïn CNHH - Ho: Laø hoaït ñoäng toáng xuaát vaät caûn laøm thoâng ñöôøng daãn khí. Bieåu hieän phaûn xaï ho laø hoaït ñoäng töï ñoäng, hay chuû ñoäng. - Khaïc ñaøm: Laø hoaït ñoäng chuû ñoäng toáng xuaát vaät gaây taéc ngheõn. NN beänh sinh do söï taêng tieát dòch nhaày, hay dòch ræ vieâm - Khoù thôû (Suy hoâ haáp): +Laø thay ñoå nhòp thôû nhöng khoâng cung caáp khí ñuû theo nhu caàu cô theå, do giaûm hoaït ñoäng ñieàu hoøa cuûa TTHH.

+ Nguyeân nhaân - Bieåu hieän: .RL nhòp thôû: nhòp Cheyne-Stock laø kieåu HH bôûi söï kích thích cuûa noàng ñoä C02. .RL kieåu thoâng khí: hít vaøo , thôû ra, 2 thì + phaân loaïi khoù thôû: 4 möùc Tím taùi: Do noàng ñoä Hb khoâng baõo hoøa 02 taêng trong mao maïch (>30%). Bình thöôøng laø 17,5%. Haäu quaû thieåu naêng hoâ haáp: laøm tæ leä thaønh phaàn khí trong maùu ñoäng maïch thay ñoåi. Tröôùc heát laø

4- Phaûn öùng cô theå khi coù roái loaïn CNHH -

Cô quan hoâ haáp Cô quan tuaàn hoaøn, vaän maïch Ñaëc ñieåm veà maùu Ñaëcñieåm veà moâ

ÑOÙI OÂXYGEN • - Ñònh nghóa: • Laø vieäc CC hay söû duïng 02 trong teá baøo khoâng hieäu quaû,laøm TB khoâng saûn xuaát ñöôïc E. Do ñoù cô theå luoân coù caûm giaùc thieáu 02. • - Nguyeân nhaân: • + CC töø ngoaøi vaøo thieáu • + Vaän chuyeån thieáu • + Khoâng söû duïng ñöôïc.