Ch4 Market Failure

บทที4 ่ ทฤษฎีความล้มเหลวภาครัฐและภาค เอกชน

หัวข้อ

4.1 ความหมายของผลกระทบภายนอก 4.2 ประเภทของผลกระทบภายนอก 4.3 รัฐบาลกับผลกระทบภายนอก 4.4 ความล้มเหลวในกลไกตลาดและกลไก ทางการเมือง

4.1 ความหมายของผลกระทบภายนอก

• ผลกระทบภายนอก (Externality) หมายถึง ผลที่เกิดจากการกระทำาของหน่วย

ผลิตหรือผ้้บริโภคใด ๆ ที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อม้ลค่าทางเศรษฐกิจของการผลิต การบริโภคหรือการแลกเปลี่ยนของหน่วยผลิตหนึ่ งหรือบุคคลหนึ่ ง ซึ่งผลกระทบดัง กล่าวอาจทำาให้เกิดผลดีหรือผลเสียต่อการบริโภคหรือการผลิตต่อหน่วยเศรษฐกิจอื่นได้ โดยผลกระทบดังกล่าวอาจไม่ผา่ นกลไกตลาดและไม่มีกฎหมายรองรับให้มก ี ารชดเชย ค่าเสียหายหรือตอบแทนผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นในบางกรณี

• จากความหมายดังกล่าวข้างต้นพิจารณาได้ 3 ประเด็น

-อาจเกิดจากกิจกรรมการบริโภคหรือการผลิตของบุคคลใดหรือหน่วยผลิตใดก็ได้ -จะต้องกระทบการผลิตหรือการบริโภคของบุคคลอื่นโดยตรง แต่ผ้กระทำาไม่ได้นำามา คำานึ งถึงในกระบวนการตัดสินใจ -อาจจะเป็ นผลดีหรือผลเสียก็ได้

แสดงลักษณะของการเกิดผลกระทบภายนอก การบริโภค

ผล ผลดีต่อการ บริโภค

เหตุ เหตุจาก (1) การ

การผลิต

ผลเสียต่อ

ผลดีต่อการ

ผลเสียต่อ

การบริโภค

ผลิต

การผลิต

(2)

(3)

ex.-ผู้โดยสาร ex. –การใชู ex.-ผู้ชม

่ ใส่ บริโภค คนหนึง

รถดัดแปลง ภาพยนต์

น้้าหอม-ทุก ของวัยรุ่นคนชอบกลิน ่ รบกวนผู้ใชู น้้าหอมนั้น -บูาน

(4)

ex.-ผู้ใชูไฟฟูา เรียกรูองใหู

ยินดีนัง ่ เกูาอี ้ เดินสายไฟ เสริม-โรง

แบบท่อหรือ

ถนนและผู้

ภาพยนต์ไดู ฝั งดิน(รัฐบาล

อาศัยทีอ ่ ย่้

ก้าไรเพิม ่ ขึ้น ก้าหนดเป็ น

การบริโภค

ผล ผลดีต่อการ บริโภค

เหตุ เหตุจาก (5)

การผลิต ex.-การตั้ง

การผลิต

ผลเสียต่อ

ผลดีต่อการ

ผลเสียต่อ

การบริโภค

ผลิต

การผลิต

(6)

(7)

(8)

ex. –บูานป่ า ex.-การสรูาง ex.-บริษัท

โรงงานผลิต หมูอเลีย ้ งไก่ เขือ ่ นผลิต

ผลิตเยือ ่

สินคูา

กระแส

กระดาษ

ไฟฟูา-

ปล่อยน้้าเสีย

ทดแทน

รุ่นเกือบทัง ้ หม่บ ้ ูาน-มี

การน้าเขูาที ่ แมลงวันใน มี

เกษตรกรใตู ทีย ่ ังไม่บ้าบัด

หม่บ ้ ูานและ เขือ ่ นไดู

ประสิทธิภาพ หม่บ ้ ูานใกลู ท้าการ

ลงส่้ล้าน้้าเกษตรกร

การอธิบายผลกระทบภายนอกด้วยสมการ

1.ผลกระทบภายนอก จากการบริโภค 1 1 1

U1 = U(X 1 , X2 , X3 ,..., X1m , Xn2 )

เมือ ่ ใหู

เป็ นสมการอรรถประโยชน์ของ ผู้บริโภคคนที ่ 1 เป็ นจ้านวนสินคูาชนิดที ่ 1,2,3,…,m ที ่ X11 , X12 , X13 ,..., X1m ผู้บริโภคคนที ่ 1 บริโภค เป็ นจ้านวนสินคูาชนิดที ่ n ทีผ ่ ู้ Xn2 บริโภคคนที ่ 2 บริ การเปลีย ่ นแปลงในปริ มาณสิ นคูโาภคXn ทีผ ่ ู้บริโภคคนที ่ 2 บริโภค จะท้าใหูอรรถประโยชน์ของผู้บริโภคคนที ่ 1 เปลีย ่ นแปลงไปดูวย คนที ่ 1 เดือดรูอนร้าคาญจนอรรถประโยชน์หน่วยสุดทูายเป็ นลบ U1

∂U

2 ∂Xn

<0

ไดูรับประโยชน์เพิม ่ ขึ้น ∂ U 2 ∂ Xn

> 0

ความพอใจเพิม ่ ขึ้น

ท้าใหูอรรถประโยชน

การอธิบายผลกระทบภายนอกด้วยสมการ(ต่อ)

2.ผลกระทบภายนอกจากการ ผลิต 1 2 เมือ ่

= F(L, K, F )

F

เป็ นสมการการผลิตของหน่วยผลิตที ่ 1 เป็ นจ้านวนปั จจัยการผลิต 2 ชนิด คือ L, K แรงงาน(L) และทุน(K) 2 เป็ นสมการการผลิตของหน่วยผลิตที ่ F 2 F1

ณการผลิตของหน่วยผลิตที ่ 2 จะท้าใหูผลผลิตของหน่วยผลิตที ่ 1

วยผลิตที ่ 1 เกิดความเสียหาย ∂F1

∂F

2

หรือการผลิตลดลง นัน ่ คือ

<0

ยผลิตที ่ 1 ไดูรับประโยชน์เพิม ่ ขึ้น ∂ F1

∂F

2

>0

และสามารถผลิตไดูมากขึ้นนัน ่

ตัวอย่างแนวคำาถาม

• ความหมายของผลกระทบภายนอกคืออะไร? ผลกระทบภายนอกมีลักษณะอย่างไร? พร้อม แบ่งแยกลักษณะทั้งในรูปตาราง และเชิงสมการ ทั้งในกรณี ท่ีเป็ นการบริโภคและการผลิต

4.2 ประเภทของผลกระทบภายนอก

• สาเหตุของการเกิดผลกระทบภายนอก 3 ประเภท 1) ผลกระทบภายนอกด้านเทคนิ ค 2) ผลกระทบภายนอกอันเนื่ องจาก กรรมสิทธิใ์ นทรัพย์สินส่วนบุคคลไม่ชด ั เจน 3) ผลกระทบภายนอกอันเนื่ องมาจากสินค้า สาธารณะ

1) ผลกระทบภายนอกด้านเทคนิ ค(Technical Externality)

• เป็ นผลกระทบที่เกิดขึ้น ในกิจกรรมการผลิตของ หน่วยผลิตที่มีการค้นพบเทคโนโลยีการ ผลิตแบบ ใหม่จนเกิดการประหยัดจากขนาด หน่วยผลิตนี้ จึงกลายเป็ นผ้ผ ้ ้กขาดที่มผ ี ลกระทบสร้างความเสีย หายแก่ผ้ผลิตรายอื่น ๆ และกลไกราคาของตลาด ไม่อาจจัดสรรทรัพยากรในสังคมได้อย่างมี ประสิทธิภาพ หรือทำาให้กลไกราคาล้มเหลม บางครั้งเรียก เกิดความล้มเหลวอันเนื่ องมาจาก โครงสร้าง (Failure by Structure)

-หน่วยผลิตจะขยาย กลไกราคาล้มเหลวเพราะผลกระทบภายนอกทาง การผลิตจนถึงจุดที่ ด้านเทคนิ ค ทำาให้ ราคา MR = MC(ที่จุด F B) P1 D -ปริ D มาณการผลิต 0Q3 P2 A A -ราคาขายOP หรือ B MC C Q3F บาทต่อหน่วย MR -ต้นทุนต่อหน่วย Q3A ปริมดาการประหยั -กำาไร FAดจาก บาทต่อ หน่วยธุรกิQ จที Q1 Qใ2หม่จะเกิ 00่ค้นพบเทคโนโลยี ณ ลาดตำ หน่วย ขนาด ทำาให้เส้นต้นทุนต่อหน่วย (AC) า่ ลงเมื่อ ขยายการผลิตเพิม ่ ขึ้น ในท้ายที่สด ุ หน่วยผลิตจะกลายเป็ น ผ้ผ ้ ก ้ ขาด และทำาให้ผผ ้ ลิตรายอื่น ๆ ขาดทุนจนต้องปิ ด

2) ผลกระทบภายนอกอันเนื่ องจากกรรมสิทธิ์ ในทรัพย์สน ิ ส่วนบุคคลไม่ชัดเจน

• ทรัพยากรบางชนิ ดไม่เปิ ดโอกาสให้สามารถทำาการ กำาหนดเรื่องกรรมสิทธิไ์ ด้ ตัวอย่างเช่น อากาศ นำ้า ในแม่น้ ำา หรือปลาในทะเล ซึ่งไม่มีเครื่องมือใดที่จะ ์ องบุคคล จับอากาศและปริมาตรนำ้านี้ มาเป็ นกรรมสิทธิข ใดบุคคลหนึ่ งได้ ลักษณะทางกายภาพนี้ เป็ นอุปสรรค ในการกำาหนด ์ ่วนบุคคล นอกจากนี้ แล้วค่าใช้จ่ายในการ • กรรมสิทธิส จัดให้มก ี รรมสิทธิ์ ตลอดจนการดำาเนิ นการเพื่อป้ องกัน ์ ี่ได้จัดให้มีข้ ึนนั้น และแก้ไขการละเมิดในกรรมสิทธิท แพงมาก ไม่คุ้มที่จะเข้าไปจัดการ และควรให้ ทรัพยากรนั้นอย่้ตามธรรมชาติดังเดิม

3) ผลกระทบภายนอกอันเนื่ องมาจาก น ค้ า สาธารณะ • สิ สินค้าสาธารณะที่ก่อให้เกิดผลกระทบภายนอกที่

เป็ นผลดี ตัวอย่างเช่น การที่รัฐนำาเอาเงินภาษี อากรจัดให้มก ี ารรักษาความสงบภายในด้วยบริการ ของตำารวจ • บางกรณีสน ิ ค้าสาธารณะก่อให้เกิดความไม่พอใจ หรือไม่ต้องการให้มีอย่้แต่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ทำาให้ ความพึงพอใจของประชาชนลดลง เช่น การที่ รัฐนำาเงินภาษีไปซื้ อหรือผลิตอาวุธสงคราม นิ วเคลียร์

ตัวอย่างแนวคำาถาม

• สาเหตุของผลกระทบภายนอกแต่ละสาเหตุก่อให้ เกิดผลกระทบอย่างไรบ้าง? อธิบาย

4.3 รัฐบาลกับผลกระทบภายนอก • พิจารณาผลกระทบภายนอกกับการจัดสรรทรัพยากร • การแทรกแซงของรัฐบาลในกรณี ผลกระทบภายนอก

1)พิจารณาผลกระทบภายนอกกับการจัดสรรทรัพยากร 1.1) ผลกระทบภายนอกที่เป็ นผลดีกับการจัดสรรทรัพยากร 1.2) ผลกระทบภายนอกที่เป็ นผลเสียกับการจัดสรรทรัพยากร

ภาวะดุลยภาพเมื่อมีผลกระทบภายนอก(ผลดี) ผลประโยชน์หน่วยสุดท้ายหรือต้นทุน หน่วยสุดท้าย(บาท) P2 P1 P0

B0 B1 O

-MBa MC0 อรรถประโยชน์ N หน่วย E สุดท้ายA -MBb D MBa อรรถประโยชน์ M +b หน่วย L MB สุดท้ายA C MBab -MBa+b อรรถประโยชน์ Q0 Q1 ปริมาณการศึ ษา/วย MB กหน่ หน่วยเวลา สุดท้ายA+B -MC ต้นทุน

แสดงภาวะดุลยภาพเมื่อมีผลกระทบภายนอก(ผลเสีย) -MCc ต้นทุน MCc+d หน่วยสุดท้าย บริษัท MC -MCd ต้นทุน c หน่วยสุดท้าย B M ของสังคม E B MC -MCc+d ต้นทุน Cd A หน่วย F สุดท้ายC+D -MB ผล ปริ ม าณ Q0 Q1 นำ้าตาล/หน่วย ประโยชน์ หน่วยสุดท้าย เวลา

ผลประโยชน์หน่วยสุดท้ายหรือต้นทุน หน่วยสุดท้าย(บาท) C P2 D P1 P0

C 1C 2

กระบวนการเกิดผลกระทบภายนอกกับการจัดสรร ทรัพยากร

ผลกระทบภายนอก ผลกระทบภายนอกทางด้านเทคนิ ค ผลกระทบภายนอกอันเนื่ องมาจากกรรมสิทธิใ์ นทรัพย์สิน ส่วนบุคคลไม่ชัดเจน ผลกระทบอันเนื่ องมาจากสินค้าสาธารณะ ผลดี

ผล เสีย

≠ ต้นทุนทางสังคม ต้นทุนของเอกชน การจัดสรรทรัพยากรเป็ นไปอย่างไม่มี ประสิทธิภาพ

2)การแทรกแซงของรัฐบาลในกรณี การออกกฎหมายหรือข้อบังคับเพื่อป้ องกันไม่ให้เกิดผลกระทบภายนอก • ผลกระทบภายนอก • ภาษีและเงินอุดหนุ น

2)การแทรกแซงของรัฐบาลในกรณี มาตรการภาษี ในกรณีผลกระทบภายนอกที่เป็ นผลเสีย ผลกระทบภายนอก ราคา/หน่ วย

E

D C

O

S/

I

/

C E

F

H

G Q1

Q0

D S ปริมาณ สินค้า X

มาตรการเงินอุดหนุนในกรณีผลกระทบภายนอกที่เป็ นผลดี ผลประโยชน์หน่วยสุดท้ายหรือ ต้นทุนหน่วยสุดท้าย(บาท) N

P1

E

P0

D

M L

B0 B1 O

Q0

MC0

MBa +b

C Q1

MB

MBab B

ปริ มาณการศึกษา/ MB หน่วยเวลา

ตัวอย่างแนวคำาถาม

• เมื่อเกิดผลกระทบภายนอก(ผลดี-ผลเสีย)รัฐบาล จะทำาการจัดสรรอย่างไร? และในกรณี ท่ีเป็ นผล ดีและผลเสียการจัดสรรจะแตกต่างกันอย่างไร? • รัฐบาลเข้าไปมีบทบาทด้วยการแทรกแซงอย่างไร บ้างเมื่อเกิดผลกระทบภายนอก? และใช้เกณฑ์ อะไรบ้างในการเข้าไปมีบทบาทดังกล่าว?

4.4 ความล้มเหลวในกลไกตลาดและ กลไกทางการเมื อง 1)ผลภายในและจุดหมายส่วนตัว 2)ต้นทุนมากเกินไปและค่าใช้จา่ ยเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ 3)ผลภายนอกสืบเนื่ อง 4)การกระจายที่ไม่เป็ นธรรม(ด้านอำานาจการวินิจฉัยสัง่ การ)

ประเภทความล้มเหลว ในระบบตลาด

ในระบบราชการ

1.ผลภายนอกและสินค้า

1.ผลภายในและจุดหมายส่วน

สาธารณะ

ตัว

2.ต้นทุนการผลิตลดลงและ

2.ต้นทุนมากเกินไปและค่าใช้

การผ้กขาด

จ่ายเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ

3.ความไม่สมบ้รณ์ของตลาด 3.ผลภายนอกสืบเนื่ อง 4.การกระจายที่ไม่เป็ น

4.การกระจายที่ไม่เป็ น

ธรรม(ด้านรายได้)

ธรรม(ด้านอำานาจการวินิจฉัย

ตัวอย่างแนวคำาถาม

• แนวข้อสอบยกตัวอย่างมาให้วิเคราะห์ผลกระทบ ความล้มเหลว แนวทางการแก้ไข โดย ตัวอย่างจะเป็ นเหตุการณ์สมมติหรือเหตุการณ์ จริง