Beejak
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Beejak as PDF for free.
More details
- Words: 10,871
- Pages: 106
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá ŒË•ù ¿“Ë•ù „Ù⁄ Á∑ÃÊ’ù ∑ıÀ á„c øÊ„ªÊ (1975) ∑ÁflÃÊflù (1985) çÒ‹‚ÍçË•ù (1991) ¡»Çù (1995)
ii
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áflÿȪ
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑ B EEJAK Poems in Punjabi by Amarjit Chandan Navyug Publishers, New Delhi 1996
ISBN 81-7599-005-8
D •◊⁄¡Ëà ø¢Œá : 1996 ’Ë ˚ ¡ ˚ ∑ Œ ‚⁄fl⁄∑ ŒË Áfl©bà : áË‹ “ı‹⁄« (ߢª‹Ô« b ) ÂflË⁄∑‡Ë à ªÈ⁄ÁÍ ‹“Ë ≈Ê®“ Áflø •˜π⁄ ’Ë»á ŒÊ ∑¢◊ ∑⁄ÃÊ áÓ ¶“ ∑ËÃÊ ‚⁄fl⁄∑ : ◊„ÊÃ◊Ê ’Èœ˜ ŒÊ „˜Õ (øıÕË ‚ŒË ®‚flË ŒË ∑Ò„b ŒË ◊Í⁄ÃË, ◊Ò≈⁄Ù“‹ Ù Ë≈á Á◊©¬◊ ¶˜fl ¶⁄≈, áË©ÿÊ⁄∑) ∑¢“Ë©≈⁄∑Ê⁄Ë : ‡∑¢Ã È ‹Ê ø¢Œá ¿Ê“∑: ÷Ê⁄ÃË Á“a¢≈⁄¬ áflËá ‡Ê„Œ⁄Ê, ÁŒ˜‹Ë “a∑ʇ∑: áflÿȪ “’Á‹‡⁄¬ K 2 4 „ı¬ ∫Ê‚ á® ÁŒ˜‹Ë-1 1 0 0 1 6
÷≈Ê: 95 ⁄È:È iv
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
.
◊ÒÉ øÈ“˜ ‚ÈÀŒË „Ò ¡Ù ◊„Êœ◊Ê∑ Œ ’Ë• •¢Œ⁄ „Ò ‡’Œ Œ ©ø⁄á ÃÙb “„‹ù ◊Ùß•ù ŒË•ù ª˜‹ù Œ Áflø ácŒ⁄ ŒË ∑Í∑ Œ •¢Œ⁄ „Ò „⁄ ‡Ò• •¢Œ⁄...
- •. v
áfl⁄Ù¬ ø¢Œá
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá - 1996
vi
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÁøÀÊ® ∑flË¥flÊø xi ¶ÁŒ∑Ê ŒË Õù á¡◊ „È‚Òá ‚˜ÿŒ ŒË Áø˜∆Ë xx
◊¢ª‹Êø⁄À 1 ‡È∑⁄ÊáÊ 2 ¶⁄ÃË 3 ŒË“ŒÊá 4 ...•¢Œ⁄Ùb ∑⁄Ê„ÈÀ ŒË ¶flʬ 5 œ⁄¡Ê á˜øŒÊ 7 œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ 8 ...◊Òb ‚È„ÀÊ „ù 9 ⁄Êà 10 ◊„∑ ⁄ÊÃaË 11 ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë 12 á¡◊ „È‚á Ò ‚˜ÿŒ Œ áù 13 ‹Ê‹ …¢«⁄Ù Ê 14 ¶flʬù 15 √⁄áÊ 18 ‚⁄„˜Œ 19 ªÊ©ÀÊ 20 21 ¿Ù≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Û≈Ë ŒÙ„» 22 •‚c 23 ªŒ b 24 øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω 25 ◊Ê߶ 26 ª⁄÷“Êà 27 vii
xiii
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ 28 ¶ ¡Ê¥ 29 ¡Ùà 31 ‚Ù„ÀË É 32 ◊ù 33 Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà 34 ∑‚ 35 ¡ıáÇ ’⁄¡⁄ ŒÊ áù 37 ß„ Õù 38 ¡Ëflá ◊Ê⁄ª 39 ◊ıà ŒÊ πÍ„ 40 ÖÙ≈Ù ÁπøflÊÀ ‹˜ªÊ ’˜øÊ 41 42 ‹Û≈◊-“Ù≈◊ ‡Ë‡Ê 43 ‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë 44 …Ù‹∑ 45 …Ù‹À 46 ’Ë’Ë ‚Ãfl¢Ã ∑ı⁄ ŒË ÿÊŒ Áflø 47 ßÕ 48 •Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ 49 ßÕÙb ÃË∑À 50 ÃÈÖ‹ Ò Áá¶¬Ë É ‚ÈÀÁŒ•ù 51 •“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ 52 ªÈ»Ã Ç Ë 53 ÷Ë» Áfl˜øbÙ √Ê∑ŒË •˜π 54 ©“⁄Ùb ©ÃÁ⁄¶ Á∫¶‹ 55 áÒ⁄’Ù Ë 1992 56 ’⁄Ê¬Ë‹Ë Áª≈ÊÁ⁄‚≈ “Ê©‹Û É ∑Ï√ ‚flÊ‹ Ω⁄ 58 ’‹’Ë⁄Ê 59 ß∑Œ◊ 60 61 ≈È∑»-≈È∑» viii
57
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑Èà ˜ Ê 62 ∑flË 63 ‚ÈÖáÓ flÊ‹Ë ∑ÁflÃÊ 64 ŒÈπ˜ ÁáflÊ⁄á 65 ‹Û⁄Ë 67 Ã⁄Ê Á∫¶‹ 69 ©‚ fl‹Ó 70 Ã⁄Ê fl¿Ù»Ê 71 0 72 ∑Ê‚Ê 73 ...flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ 74 Ö⁄◊ 75 ‚Ö⁄ 76 •“a‹ Ò ◊„ËáÓ ŒË ‡Ê◊ 77 ...Á∑‚ á fl˜Á…¶ ◊⁄ áÊ‹Ûb 78 ? 79 ◊„∑◊Ê «Ê∑ 80 ’¢‚⁄Ë 81 ÃÙÃÊ, ΩÙ»Ê Ã ’¢ŒÊ 82 ß„ ‚◊ù 83 ∑‹Ê◊ ¶‡∑ 84 ◊ıà 85 ߘ∑Ù 86 „Ë⁄Ê ¡á◊ 87 ‚Êߢ‚ŒÊá É 88 Ë 89 ªÈÀÊøı⁄ 90 ∑ÁflÃÊ 91
ix
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊Òb ŒËflÊáÊ ÷߶ •ÃËà ˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
∑flË¥flÊø ’Ë¡∑ ©“⁄ÙÕ¤Ë ŒË Á∑ÃÊ’ „Ò˚ ◊⁄ Ë ÃË¡Ë Á∑ÃÊ’ ¡»Çù “⁄¢Í¢È Á‚¶¤ Áflø ¿“Ë È Ë•ù ‚Ë; „ÈÀ ‚Ë˚ ∑Ù® fl‹Ê ‚Ë, ‚Ê‹-㛮 Áflø ◊‚ù “¢¡-¿ ∑ÁflÃÊflù Á‹π „¢Œ Ãù ∑Ù® ÁªÀÃË á„c˚ ◊Òb „Ò⁄Êá „ù˚ ‹ÛßÀ ŒÁπ ⁄„ Á’‚◊ÊŒË ÁøÃÏ •ÁŒ‚Á≈ ‹ªÊ®˚ •ÁŒ‚Á≈ ‚ŒÊ ⁄„ Áá⁄Ê‹◊È ¡ÙÃË ¡ÙÁà Á◊‹Ê®˚˚ - ◊„‹Ê ì ß‚ Á∑ÃÊ’ ŒÊ áù ◊Òb ÷ªÃ ∑’Ë⁄ ¡Ë ÃÙb Á‹¶ „Ò˚ ’Ë¡∑ ‡’Œ Œ ∑® •⁄Õ „Ù ‚∑Œ „á - ∑⁄ÃÊ“È⁄π, ’Ë•, ’Ë• ’Ë¡À flÊ‹Ê, ’Ë¡ù áÊ‹ ÷⁄“Í⁄, •¢∑⁄È , flË⁄¡, fl„Ë-πÊÃÊ flºÒ⁄Ê˚ ß„ ∑ÁflÃÊflù ◊Òb ◊ŒáªÙ“Ê‹ Á‚¢Ω (‚“˜Ã È ⁄ «Ê∑≈⁄ „Á⁄÷¡á Á‚¢Ω) à ’‹⁄Ê¡ Á‚¢Ω ª⁄flÊ‹ (áË©ÿÊ⁄∑) ŒË•ù ÷≈b ∑ËÃË•ù ‚¢Œ È ⁄ fl„Ë•ù ©˜Ã Á‹πË•ù˚ ∑ʺ¬ à ŒÙ‚ÃË ŒÊ ¡ÊŒÍ Á‚⁄ ø»Ç ∑ ’ÙÁ‹¶˚ Á∑‚ ŒË ¶‚ $à “Í⁄Ê ©Ã⁄á ÃÙb fl˜«Ë „Ù⁄ Á∑„»Ë ∫È‡Ë „ÙÀË „Ò˚ «Ê∑≈⁄ ªÈÁ⁄¢Œ⁄ Á‚¢Ω ◊Êá (∑Ù‹@’˶ ÿÍáËfl⁄‚≈Ë, •◊⁄Ë∑Ê) áÓ π⁄»Ê “»Ç ∑ ø¢ª ‚È√Ê• ÁŒ˜Ã; ◊Òb ßáùÇ ŒÊ flË ∑ËÃÊ ◊¢áŒÊ „ù˚ ◊⁄ ‚˜¡À ◊⁄Ë•ù ’Ê„flù „á˚ ©áÇù É ‡Êߌ “ÃÊ á„c Á∑ ©áÇù ŒÊ ◊ÒÉ Á∑¢áÊ ¶‚⁄Ê „Ò˚ ©„ ◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ $ø ⁄Á„¢Œ „á˚ - •◊⁄¡Ëà ø¢Œá xi
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶ÁŒ∑Ê ŒË Õù á¡◊ „È‚Òá ‚˜ÿŒ ŒË Áø˜∆Ë [‹„ı⁄ Ö⁄fl⁄Ë 1996] Á“¶⁄ •◊⁄¡Ëà ¡Ë ß„ á¬◊ù ◊⁄ ∑Ù¤ ⁄„À ÁŒ¥-Á∑©b πÙ„b Œ ¥? ŒË’ÊøÊ Á‹πÀÊ ∑Í»Ê ∑¢◊ ∞‚Èø˜ Ê ∑¢◊ ‡Êß⁄Ë Á‹πÀÊ ∞- ¶“ ‚Èø˜ Ê ∑⁄∑ ◊⁄ ∑Ù‹bÛ ∑Í»Ê Á∑©b ∑⁄flùŒ ¥? ŒË’Êø’Ê¬Ë (ŒË’Êøª⁄ŒË) …⁄ á„c „Ù ª®? ‚Ê« ◊‹Ó ÕË∞≈⁄ Œ ’Ê„⁄ œÍÃÎ flÊ‹Ê „ÙŒ b Ê ∞- ŒË’Êø flÊ‹Ó ¥„Ù ∑¢◊ ∑⁄Œ áÓ- ‡Êß⁄Ë œÍÕ Î ù ŒÊ ÃÙ» „ÙŒ b Ë ∞- ◊ÒÉ œÍÃÎ ç»Ê ∑ ¶“ ©„ŒÊ ÃÙ» ∑⁄Œ ¥? Á“¿‹Ë•ù á¬◊ù ◊ù ’Ù‹Ë flÊÁ‹•ù ¿Ê“ ‹®•ù áÓ- ∞‚ “⁄ʪ Áfl˜øbÙ ÃÏ„Ê«Ë ß¡Ê¬Ã áÊ‹ ∑È¿ ¿Ê“ ‹ÒÀª‚◊ËáÊ „È⁄ù fl‹Ùb •⁄ŒÊ‚ ‹® Œ⁄∫Ê‚ÃÃÈ„Ê«Ê á¡◊
xiii
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊¢ª‹Êø⁄À „⁄ „⁄ „⁄ „⁄
ÁŒá ÁŒá ÁŒá ÁŒá
◊ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ Á“Ã⁄ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ “Èà ° ⁄ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá ßá‚Êá ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò
„⁄ „⁄ „⁄ „⁄
ÁŒá ÁŒá ÁŒá ÁŒá
∑È∑á΂ ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ ‚°¡Àù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò Ã⁄Ê ¡á◊ ÁŒá ◊⁄Ê ¡á◊ ÁŒá „Ò
„⁄ ÁŒá ⁄°’ ‚°øÊ ∑ÊßáÊà ŒÊ ¡á◊ ÁŒá ◊áÊ©bŒÊ „Ò ◊È’Ê⁄∑ „⁄ ÁŒá ‚÷ É!
1
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‡È∑⁄ÊáÊ •°π πÈ‹Œ Ç Ë „Ò Á¡©b ©‚ ’¢Œ ŒË Á¡‚ É ŒÈ‡◊À ¶“ÀÓ Áø°ÃbÙ ◊Ê⁄ ∑ ‚ÈÁ° ≈¶ •°π ð∑ŒË „Ò •Ê∑ʇ „Ê‹Ó flË „Ò˚ ŒÈáË ‚È„ÊflÊ ’ʺ „Ê‹Ó flË „Ò Áfl‡flÊ‚ áÊ „ÈŒ ¢ Ê˚ ªÈ◊áÊ◊ “Á⁄¢Œ ’Ù‹À˚ ŒÍ⁄ Á∑à “∞ ⁄ı¤Ê “Ê©bŒ ’°ø π‹À˚ „Ò⁄à „ÈŒ ¢ Ë‚ËáÓ Áflø ÁŒ‹ „Ê‹Ó flË œ»∑ „Ò˚ øà ŒË $flÊ ⁄È◊∑À ‹ªŒË˚ ÷⁄Ë•ù ≈Ê„Àù flÊ‹Ê ⁄Èπ° »Ê Á„°‹ŒÊ˚ ÿ∑Ëá Á“¢« Áflø ª⁄Œ‡ ∑⁄ŒÊ ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù... ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù... Á◊°≈Ë „Ù߶ Á“¢«Ê ©∆ŒÊ „ı¤Ë-„ı¤Ë ø‹À ‹ªŒÊ “„‹Ó “Ò⁄c ‡È∑⁄ÊáÓ ÷Á⁄¶ „ÈÀ •°‹ ¬∫◊ù ŒË á®b ∑Ù® flË Áø¢ÃÊ ©„ Ãù ‹˜ªŒ ⁄„ÀÓ, ÷⁄Œ ⁄„ÀÓ˚˚
2
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶⁄ÃË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ‚È⁄ áÊŒÁ’¢Œ ŒË ªÊ ∑ ©øÊ⁄Ù ∑Èá ∑Èá ∑Èá ‚Ê„◊ÀÓ Áá„Ê⁄Ù „ÈÀ „ÈÀ „ÈÀ „⁄ ‡Ò• ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË Õʤ ŒË ©ÃÊ⁄Ù Á◊˜≈Ë Œ ŒËÁfl•ù ŒË ¡Ùà ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù “¢¡ ¶’ ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ◊ÊÃÊ Œ “Ò⁄ù ŒË ¶“ÀÓ ¡∆ÓÁ⁄•ù ŒË Á¡Ã ∑ „ÊÁ⁄•ù ŒË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ÷Ê® ◊„ËflÊ‹ ŒË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù Á∑ÃÊ’ ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ∑ʺ¬ à ∑‹◊ ŒË ∑Ê‹»Ë Á‚¶„Ë ŒË áÊá∑ Á‹πÊ⁄Ë ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË
3
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒË“ŒÊá ŒÊá ∑⁄Ù ⁄ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ◊ù ª¢ªÊ É ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù Á“Ã⁄ù É Á◊Ã⁄ù É •À¡¢◊ “ÈÃ⁄ù É ‚˜πÈ ŒË ∫’⁄ ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù “ÊÀË Á“ÃÊ É “flá ªÈ⁄Í É ◊ù •ªáË É ‚÷ ∑È√ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ◊á ŒË ◊◊≈Ë ’˜ÃË ‚ËπÙ ©˜øË ¡Ùà ∑⁄Ù •¢œÊ∑Ê⁄ „⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù
4
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... •¢Œ⁄Ùb ∑⁄Ê„ÈÀ ŒË ¶flʬ ¶©bŒË „Ò˚ ç‹ ≈Ê„ÀË áÊ‹Ùb ¡ÈŒÊ „Ù Á⁄„Ê „Ò˚
ŒËfl ŒË ‹Û• “°Õ⁄ „Ù ª®˚ ’„Èà ÷Ê⁄Ê „Ò ‚◊ù˚ ∑∑⁄Ë‹Ë øÊáÀË ⁄Êà Áflø œ⁄¡Ê á@ªÊ π»ÇÊ Ã“ ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò«ı⁄÷ı⁄ ◊á°πÈ ‚ÙøŒÊ „Ò ⁄°’ áÓ ©„ŒË ‚ÈÀ ‹ÔÀË „Ò˚ ©„ ‚°πÈ ù ‚Èπ° ŒÊ „Ò - „⁄ µ⁄à ◊ù ’ÀÓ... œ⁄¡ áÓ “„‹ù ‚ÙøË „Ù® ¶flʬ “„‹Ë flÊ⁄ ‚ÈÀË, „ÈÀÓ ¡¢◊ ’°ø Œ ⁄ÙÀ ŒË ¶flʬ ©„ π»ÇÊ ¶“ÀË •°«Ë $à ΩÈ◊¢ ¡ùŒÊ „Ò ‹@◊Ê ‚Ê„ Áπ°øÁŒ•ù •Ê“ÀÓ Á∫¶‹ ŒÊ ∑‹ÊflÊ ÷⁄ŒÊ „Ò Ã ©„É “„‹Ë flÊ⁄ ‹ªŒÊ „Ò Á∑ ¡Ù ∑È√ flË „Ò ©„ •‚‹Ë „Ò Ã ©„ ©„ŒÊ ŒÀŒÊ⁄ „Ò
ŒÊ® œ⁄¡ É ◊¢« È Ê •⁄“ŒË „Ò ß∑ „¢√Î ŒÊ® ’Ë’Ë ŒË ’ù„ $à à ß∑ „¢√Î Áª°ª ŒË ª°‹Ç $à Á«ªŒÊ „Ò “Èà ° Á“© Œ ‚ËáÓ ‹ªŒÊ „Ò ©‚ Œ◊ Á∑‚ É ∑È√ ÿÊŒ á„c ⁄Á„¢ŒÊ˚ 5
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ù áÊ‹ “Èà ° ⁄ “ùÁŒ•ù Á“ÃÊ ©ø⁄ŒÊ „Ò - ¡Ë©bŒË ⁄„È... Áfl„» $ø ©˜ª ‚⁄c„ Œ “°Ã Á„°‹Œ „á •‚¢π ΩÁ»•ù $à ¿°Á‹•ù ŒË ≈ÈÀ∑Ê⁄ fl°¡ŒË „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
„Á⁄ŒflÊ⁄ ŒË•ù fl„Ë•ù Áflø ‚ÃÊ⁄flc ‚ŒË $ø „Ù∞ œ⁄¡ Œ áù ÃÙb ‚Ê« ≈˜’⁄ ŒË fl‹ ‡È⁄Í „¢Œ È Ë „Ò˚ œ⁄¡ ’Ê⁄ „Ù⁄ Áâá ∑ÁflÃÊflù ¡»ùÇ Á∑ÃÊ’ Áflø Œ⁄¡ „á˚ - •.ø¢. 6
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
œ⁄¡Ê á°øŒÊ ‹≈-‹≈ ’¤ŒË ◊‡Ê‹ œ⁄¡Ê á°øŒÊ „°Õù $à „flÊ øÈÁ° ∑¶ “Ò⁄ ÷ȃ¢ áÊ ‹ªŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ¿ù ÃÙb «⁄ŒÊ ’¢ŒÊ á°‚ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ÕÊ‹Ë fl°¡ŒË, ‚¢π fl°¡ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ Á◊°≈Ë á°øŒË, ⁄Ê„ á°øŒÊ, ⁄Èπ° á°øŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ øà ∑⁄ŒÊ, •°πù ÷⁄ŒÊ, áʤ „°‚ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ◊ù Œ Áfl„» “Èà ° á°øŒÊ
7
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ •˜πù Á∑‚ É ÷ʤŒË•ù ‚Ùøù fl⁄ª ‚ÈÖáÓ ¶©bŒ •˜÷»flÊ„ ©∆ ∑ ‹÷À ‹ª ¡ùŒÊ ©»Œ ¡ÈªÉ flË ©„É ‹ªŒ ¶“ ¡„ ªÊ©bŒË•ù ∑Ȼ˕ù ¡ÊªÙ ∑…À ©„É ‚Êœ ¡Ùª»Ê ¿»ŒË•ù ©„ •°‹» Ç ù $à ◊È‚∑ùŒÊ ÷٤˕ù ’‚⁄È ÃË Áflø ª°‹ù ∑⁄ŒË•ù ¡ŒÙb Á“¶ Áfl¿Ù»Ê “ÃÊ ‹ª¡ÍªÊ ¡Œ ∑°≈ÀÓ Ááà ¡ª⁄Êà “∞ ‹°ªË ¡Œ •‚Ë‚ ‹@◊Ë•ù ©◊⁄ù ŒË ÿÊŒù É ª¤ ‹Ê ∑ „©∑ ÷⁄áªË•ù ‚°¡À ÁŒ‹ Œ ⁄¢ª‹Ó ‚Èà ° ¡ªŒ á„c ◊¢áÀ Áflø áÊ ¶©bŒ ⁄È‚° ¡á◊ù Œ Á‚⁄ $à ¡ªŒË•ù ¡ÙÃù ¶∫⁄ ’È√˜ ÀªË•ù ªÊ©bŒË•ù ∑Ȼ˕ù ¡ÊªÙ ∑˜…À œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶
8
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... ◊Òb ‚È„ÀÊ „ù “˜Õ⁄ Œ ‚ÈÖá Œ flùæÎ - ’ÍŒ‹Ó•⁄
ŒÍ⁄ ’„Èà ŒÍ⁄ Á∑‚ ῘÃ⁄ ©˜Ã Á“•Ê „Ò “˜Õ⁄ ªË≈Ê ¡Ù Á∑‚ áÊ «Ë∆Ê, á „Ë ¿ÈÁ„•Ê ©„ “˜Õ⁄ ©‚ çÈ‹ ˜ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹ÔŒ b Ê Á¡‚ ŒË ∫ȇ’Í ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ áÊ ∑Ù ⁄¢ª à áÊ „Ë ⁄‚áÊ ∑Ò‚Ê øÊáÀ ŒÊ 瘋 È ÁπÁ»•Ê Á¡‚ ŒË •Ê÷Ê ‚„Ë áÊ ¡Ê∞ Á¡‚ É •˜πù ◊ÈŒ ¢ ∑ Ø∑ÀÊ “ÒŒ b Ê Á¡©b øà •Ê©bŒÊ ‚Ù„ÀÊ ◊Èπ° ‚˜¡Àù ŒÊ ŒÍ⁄ ’„Èà ŒÍ⁄ Á∑‚ ῘÃ⁄ ©˜Ã Á“•Ê „Ò “˜Õ⁄ ªË≈Ê
9
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
⁄Êà ⁄Êà Á∑à ª® „¢Œ È Ë „Ò ‚Í⁄¡ …Á¤•ù Ω⁄ ◊È» ¶©bŒË „Ò „⁄ ‡Ò• ©„É ©«Ë∑ ⁄„Ë „ÈŒ ¢ Ë „Ò Á÷Á»¶ Œ⁄fl°¡Ê “°’ù-÷Ê⁄ π»ÇË•ù ∑È⁄‚Ë•ù áʤ Á“¢«Ê ⁄ª»ŒË Á’°‹Ë ⁄Êà ¡Œ ¶©bŒË „Ò Ãù øÊ• Áflø ’°ÃË•ù ß∑Œ◊ ¡ªŒË•ù „á ‚Í⁄¡ ŒÊ “⁄¿Êflù „Ò ⁄Êà ∑¢«⁄ áÊ ¶∑» ÷¢áŒÊ „Ò ⁄Êà ŒË ‹Û∞ ’°øÊ Áπ«ıÀÓ É áflb ⁄¢ª $ø ŒπŒÊ „Ò ‚ȶÀË •“ÀÓ flʤ πÙ‹Œ Ç Ë „Ò „⁄ ‚°πÀ ÷⁄ŒË ÷ùÁ«•ù Á∑ÃÊ’ù à Á’‚ÃÁ⁄•ù $ø “‹∑»-Á¡„ fl» ∑ ‚ıb ¡ùŒË „Ò ⁄ÊÃ
10
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊„∑ ⁄ÊÃaË „flÊ ◊„∑ áÊ‹ ⁄‚Ë „Ù® “ÃÊ á ‹ªŒÊ ß„ Á◊˜≈Ë „Ò ¡ù ◊c„ Ë-Á◊˜≈Ë Áflø ’¤ŒË ‹Ê‹≈Òá ŒË ’˜ÃË ◊Òb Á∑ÃÊ’ πÙ‹Œ Ç Ê „ù Á∑ÃÊ’ ø Ω⁄ ◊„∑ŒÊ ⁄Ù≈Ë flùæ ◊„∑ŒË ¶¬ÊŒË ’ʬ •˜πù ©»ŒË•ù ŒπŒË•ù ‚¢Ω È ŒË•ù •ÀŒπ ¡¢ª ¢ ‹ù ø „ÈÀ fl˜… ⁄Èπ˜ ù ¬∫◊Ë „Ù® œ⁄ÃË Ã ¡À“ ◊ª⁄Ùb “„‹Ë flÊ⁄ ÷ÙªË ÃËflc ŒË ◊„∑ ‚˜Ã È Ë ⁄ÊÃ
Á∑ÃÊ’ ¡ÊªŒË
11
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«ŒË •Ê “® Ã¢Í flË ⁄¢ª ‚Ȫœ¢ Ë•ù „Ù ¡Ê •Ê∫⁄ •Ê“ÀË áÊ÷Ë Áfl˜øbÙ Á◊⁄ª ∑ÕÍ⁄Ë ‹÷Ë ÁÃa‡áÊ ’È√ ª®, ÷≈∑À ◊È∑ ˜ Ë, ‚Ê„ Áflø ‚Ê„ •Êß•Ê ¡Êª ⁄ÒÀ, ¡ÊªÀ áÔÀ Ã⁄ Áá@Œ⁄Êfl‹Ó Áá⁄◊Ù„Ë Áá⁄‹Û÷Ë ‚¡‹ «’-«’ ∑⁄Œ ⁄Êà ŒË ⁄ÊÀË ◊„∑ Œ “ÊÀË áÇÊ ∑ Áá∑¤Ë ⁄Êà øÊáÀË Á¡‚ ŒÊ «¢Áª•Ê ‚˜“ ◊‹Œ Ç Ê ◊˜Õ Á¡‚ Œ ◊ÀË ‚Èπ˜ ù ŒË Á‹‡-Á‹‡ ∑⁄ŒË •Ò‚Ë ⁄Êà ø»ÇË ‚È„Êfl»Ë „⁄ “Ê‚ øÊáÀ „Ë øÊáÀ ∑È¿ flË á¬⁄ áÊ •Ê∞ ◊Òb øÊáÀ ◊Òb ∫ȇ’Í ÕËflù Á“⁄ ªÁ‹ ’Ê„»Ë•ù ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«ŒË •Ê “®...
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
∑ÃÁ∑ ∑¢Í¡ù øÁà «© ‚ÊflÁÀ Á’¡‹Ë•ù˚˚ ‚˶‹ ‚Ù„¢ŒË•ù Á“⁄ ªÁ‹ ’Ê„»Ë•ù˚˚ ñ ˚˚ ç⁄ËŒÊ ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«Ë± ‚ÈÁö Á◊‹Ô á ÷Ê©˚˚ Á¡¢áfÊ áÒÀ ácŒÊafl‹ ÁÃáfÊ Á◊‹ÀÏ ∑ȶ©˚˚ òê ˚˚ - ‡∫ Ö⁄ËŒ ⁄Êà âŒÍ⁄Ë ÷πŒË ¶ “®... - á¡◊ „È‚Òá ‚°ÿŒ 12
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
á¡◊ „È‚Òá ‚°ÿŒ Œ áù „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ •Ê“ù ß°∑Ù ◊ù Œ “Èà ° „ù •“ÀÊ ∑Ë fl¢Á«¶ „Ò •Ê“ù ∑È√ áüc fl¢«ÀÊ flÃá ŒË•ù ⁄ªù $ø flªŒÊ “ÊÀË ⁄Í„ Áflø fl‚ŒË ◊ù ŒË ’Ù‹Ë “Ê∑“≈á áá∑ÊÀÊ Ã∫à ‹„ı⁄Ë ⁄ÊflË ∑¢… á°øŒÊ “Í⁄á ‚Ã›°¡ ∑¢… ◊°øŒÊ ÷ªÃÊ ◊Ë•ù ◊Ë⁄ ŒÊ ‚¢ª ’ÈÁá¶ŒË ¶“ ‚flÊ‹Ë ¶“ „Ë ŒÊà ÷⁄Ë•ù •°πc, ∫Ê‹Ë „°Õc ∑Ë ⁄°πÀÊ Ã ∑Ë fl¢«ÀÊ „Ò „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ fl¢«ÀÊ Ãù fl¢«ÀÊ ∑® ∑È√ fl¢«ÀÊ ∑Ë ∑È√ fl¢«ÀÊ ŒÈπ° ‚Èπ° fl¢«ÀÊ ÁŒ‹ ŒÊ ‹Û„Í áÓ⁄Ç Œ Áflø ¡ªŒË ¡ÙÃË fl¢« ∑ ¿∑ÀÊ Á⁄¬∑ „ÿÊÃË ß‹◊ Á∑ÃÊ’ù ∑‹◊ à ∑ʺ¬ ‚÷ É fl¢«ÀÊ „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ •Ê“ù ß°∑Ù ◊ù Œ “Ïà ° „ù
13
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê ◊⁄ Á“ÃÊ Œ°Á‚¶ ∑⁄Œ ‚á ∑¢œ fl‹ ߇Ê⁄Ê ∑⁄∑ ◊Òb ¥Õ ⁄˜π ‚á ߘ≈ù „≈Ê ∑ ‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê •∫’Ê⁄ Œ “⁄ø Á¡‚ $ø ◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ ¿“ŒË ‚Ë “⁄ Á∑Õ „ÙÀ áÓ „ÈÀ ªÊ¤ ÁŒ˜Ã „ÛÀª œÈ“˜ , ◊c„ à ‚Ê‹ù áÓ ©áùÇÇ É ø¢ªÊ á„c ‚Ë ‹ªŒÊ “È‹‚ Œ «⁄Ùb ∑ʺ¬ $à ¿“ ‡’Œ É fi„ÀÊ ¡ù ‚È≈° ŒÀÊ
“È‹‚ ∑Œ áÊ •Ê® Á“ÃÊ “⁄Œ‚ ø‹Ó ª∞ „»Ç ¶∞ à ∑¢œ …„ ª® Áfl⁄‚ $ø Á◊‹Ë ◊ÒÉ øà ŒË π»ÇËÇ ©„ ∑¢œ Á¡‚ Áflø ‚ù÷ á «⁄, ‚È“áÓ Ã ÷à ªÊ¤ á„Ëb ‚∑ŒË ∑Ù® flË œÈ“˜ ¡ù ’⁄‚Êà ∑ʺ¬ $à ¿“ ©áÇù „⁄Öù É
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê - “¢¡Ê’ Áflø ©˜áË ‚ı ÃË„ù Áflø ¿“ŒÊ Á⁄„Ê Á∑⁄ÃË “Ê⁄≈Ë ŒÊ •¢«⁄ª⁄Ê™b« •∫’Ê⁄˚ 14
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Êflʬù Á◊Á∑‚ ÕË¥«Ù⁄ÊÁ∑‚ •Ê‚◊Êá Áflø ß∑ Õù Á≈Á∑•Ê ©» Á⁄„Ê “Á⁄¢ŒÊ
◊⁄Ë•Ê Ö¢aáÃÎ⁄Ë ◊ÈÃ⁄-◊ÈÃ⁄ √Ê∑ŒË•ù ∑Ê‹Ë•ù ‚ÊflË•ù •˜πË•ù Áø˜≈Ë „flÊ áÊ‹ ÷⁄ çç» ∑¢’ŒÊ “Ê⁄Ê ’˜ø ŒÊ Ω’⁄Êß•Ê œ»∑ŒÊ ÁŒ‹ ⁄˜‚Ê ≈“ ⁄„Ë ∑È»Ë π»ÇË •Ê‚◊Êá É ŒπŒË ŒÈœ˜ áÊ‹ •Ê∑» ◊¢Á◊•ù flÊ‹Ë ÃËflËb ¬◊Ëá $à “® ’¢‚⁄Ë
‚≈ËflË fl¢«⁄ ŒÈáË•Ê ŒË •˜π πÈ‹Ç ⁄„Ë „Ò „flÊ $ø Á∑‚ áÓ Ω¢ª È ⁄Í ©¿ÊÁ‹•Ê „Ò ‚˜¡À ª˜‹ù ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò 15
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„˜Õ Áflø ’¢‚⁄Ë ç»Ë á˜ø ∑ „≈Ë ∑È»Ë •Ê“ÀÓ “Ò⁄ •Ê“ÀÓ •ÊŒ◊Ë Œ “˜≈ù $à ⁄˜πË ’Ò∆Ë „Ò
÷Ê® ÁŒ‹’ʺ Á‚¢Ω µπË Ω»Ë ÷⁄Êflù É „Ê∑ù ◊Ê⁄ŒÊ ⁄˜’-⁄˜’ ∑⁄ Á⁄„Ê ’¢ŒÊ
⁄‡◊Ê ⁄à Œ ŒÁ⁄¶ ŒË ◊˜¿‹Ë «Ê⁄Ùb Áfl¿»Ë ∑Í¡¢ fl‚‹ É Ã»ç ⁄„Ë ∑¢¡∑Ê
ÃÏÖÒ‹ Áá¶¬Ë •¢’ù Œ ’ʺ Áflø ∑Í∑ŒÊ ◊Ù⁄
16
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„È‚Òá ’∫‡ ß„ Ãù ‡Ê„ „È‚á Ò •Ê“ ªÊ Á⁄„Ò
⁄Ê¡á-‚Ê¡á Á◊‡⁄ ‚ʬ ß∑ •Êflʬ •á∑ ◊‹Ó Áflø ÷Ê©bŒ flÊ¡Ê fl¡Ê©bŒ ◊¢« È
¡ª¡Ëà Á‚¢Ω Á◊˜≈Ë ç⁄Ù¤ŒÊ ¡ÙªË ‚÷ ÃÙb ß∑˜‹Ê ßá‚Êá ªÈÀªÈÀÊ Á⁄„Ê
ÿ‚Í ŒÊ‚ ß„ Ãù ◊Òb „ù
17
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
√⁄áÊ •Ê∫⁄ „Ê⁄ ∑ “°Õ⁄ù áÓ “ÊÀË É ⁄‚ÃÊ ÁŒ°ÃÊ˚ ∑ıÀ ‚Ë “„‹ù ¡ù “°Õ⁄ ¡ù “ÊÀË “°Õ⁄ “Ê» ∑ ©˜ªÊ ⁄Èπ° »Ê ¡ù Áç⁄ ©‚ŒÊ ’Ë•? “ÊÀË Áª°‹Ê Á∑©b „¢Œ È Ê „Ò? ∑Œ Ã∑ ß‚áÓ flÁ„¢Œ ⁄„ÀÊ?
∑Ȼ˕ù ◊È« ¢ √⁄áÓ Áflø á„ùŒ Á∑°‹∑Ê⁄Ë•ù øÈ÷Ë•ù ◊Ê⁄á Á‚⁄ù $à Á«ªŒÊ “ÊÀË Á“•Ê⁄ ∑⁄Œ b Ê •Êπ ¡Ë©bŒ ⁄„Ù, ¡flÊáË•ù ◊ÊÀÛ... áflÿÈfl∑ù ‚flÊ‹ ©ÃÊ⁄ ∑ ∑¢… ⁄°π ß‚ fl‹Ó ©áÇù É Á∑©b Á∑flb à Á∑‚ Õù ŒË áüc ∑Ù® flË Áø¢ÃÊ ß„ Ω≈ Á⁄„Ê fl‹Ê ‚flÊ‹ ÃÙb ’Ê„⁄Ê “ÊÀË •¢Œ⁄ “ÊÀË „ÙÀ ŒÊ fl‹Ê ß„ fl‹Ê Ãù ¡Ë©bŒ ⁄„À ¡flÊáË•ù ◊ÊáÀ ŒÊ fl‹Ê „Ò˚ •Ê∫⁄ „Ê⁄ ∑ “°Õ⁄ù áÓ “ÊÀË É ⁄‚ÃÊ ÁŒ°ÃÊ˚˚
ߢª‹≈á, ߢª‹Ôb« 18
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚⁄„˜Œ Áª⁄√ù Á’°∆ù ∑⁄-∑⁄ ’Ù„» É Áø°Á≈•ù ∑ËÃÊ ©˜Ã ‹≈∑À áË‹Ë•ù ø¢á È Ë•ù ‚Êfl “¢¿Ë ◊¢«⁄ùŒ «⁄Œ á ’Á„¢Œ ª¢¡Ë•ù ÃËflËb•ù Áª°œÊ “ÊflÀ “Ò⁄c ‚Ò« b ‹ ©˜øË •°«Ë ∫Êá∑Ê„ Áflø ’¤ŒÊ ŒËflÊ Áø°“Ë Áflø Á«ªŒÊ ∑Ã⁄Ê-∑Ã⁄Ê ∫Íá •ıà b á“Èà ° Ë ◊°Õ •Ê“ÀÓ Á≈°∑Ê ‹Êfl ‚Èà ° Ë ©»ŒË ◊È⁄ºÊ’Ë ‚È∑ ° ¿˜“» Áflø ¶ Á«°ªË ’¢Œ á Á‹@ª •“ÀÓ É fl˜… ∑ „flÊ $ø ‚°≈È ¡Ò∑Ê⁄Ê ¿°Á«¶ ◊¢« È á˜∆ ∑ ’°Œ¤Ë ŒË ¿ù ç» ‹®
19
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÊ©ÀÊ ⁄ÊªË ‚È⁄ Áflø ‚Ùø Á⁄„Ê ªÊ©dŒÊ „Ò ‚È⁄ Áflø ‚ÙøÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ¶‹Ê“ Áfl‹@’à Œ⁄°Ã È flÊ¤Ë ‚Ùø Œ •¢Œ⁄ à ∫Ê◊Û‡Ë •¢Œ⁄ ‚Ùøù ∑⁄◊ á ‚Ùø É •°ª ‹Ê߶ Á¡©b ©bª‹ ¿°« ∑ á°Á‚¶ ¡ùŒÊ ’°øÊ ‚Ùø „⁄Ö ÃÙb ’Ê„⁄ „⁄Ö ŒÊ ◊Ë’ ¶‹ÇÁÀ¥ d ŒÍ⁄ ©»¢ŒÊ “¢¿Ë ‚È⁄ Áflø ð∑ÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ‡Ò• à ‡Ò• Œ •∑‚ ÁfløÊ¤Ó ÁflÕ Á◊≈Ê©bŒË $flÊ¡ ‚È⁄ Áflø ¿Ï„ÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò Ã„ áÊ‹ ‹°Áª•Ê “ÊÀË Ã Áfl¿»Œ „°Õù ŒË ¿Ï„ ∑‹◊ ∑ʺ¬ $à ¡Œ Á∑‚ flË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ ‡’Œ ¿Ï„ Á‹πŒË „Ò ‚È⁄ Áflø ø°πÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ª¢ª È Ê ªÈ» πùŒÊ „Ò ’°øÊ ∑Èπ° •¢Œ⁄ ŒÈœ° øÈΩ ¢ ŒÊ „Ò “⁄Œ‚Ë flÃá ŒË Á◊°≈Ë ø¢◊È . .. ⁄ÊªË ‚È⁄ Áflø ‚Ùø Á⁄„Ê ªÊ©bŒÊ „Ò
20
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¿Û≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Û≈Ë ¿Ù≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Ù≈Ë ◊Ê⁄ÍÕ‹ É ¡‹Õ‹-¡‹Õ‹ ∑⁄ ª® „⁄ “Ê‚ „Á⁄¶fl‹ ◊ı¤Ë ◊Ê⁄ÍÕ‹ ŒË „‚ÃË ◊È∑ ° Ë Á◊aª¡‹ ’Ê√Ùb ◊Ê⁄ÍÕ‹ ‚È∑ ° Ê Ã„ Œ ’Ê√Ùb „¢Œ È Ê áüc ªÈ¬Ê⁄Ê Ã„ ŒÊ œË É Ã»“ ◊ù ŒË •ùŒ⁄ ◊Ê⁄ÍÕ‹ „Á⁄¶fl‹ „Ù “¿ÃÊ߶ ©„ Ãù •“ÀÊ •‚‹Ê ‹Ûø ¡Ù ‚Ë ©„ ◊È» „Ù ¡Ê∞
21
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒÙ„» •“ÀË ¶‚ ŒÊ ¶‚⁄Ê „¢Œ È Ê, ŒÍ¡ ŒË ∑Ë ∑⁄áË ¶‚˚ ŒÍ¡ ŒÊ Œ°πÈ ŒÍÀÊ „¢Œ È Ê, •“ÀÊ ŒÈπ° Ãù ¶“ÀÓ “Ê‚˚˚ ŒÍ⁄ ŒÈ◊‹ ù …Û‹∑ fl°¡ŒÊ, Áπ°Áø¶ ¶“ÀÓ fl‹ É ‚ʬ˚ áÓ» ¡Ê ∑ ¡Œ ‚ÈÁÀ¶ Ãù, ©„ Ãù Áá∑‹Ë ÁŒ‹ ŒË flÊ¡˚˚ ‚Ùø ∑ Œπ,Ù Á„¡⁄ „Ë ⁄°’ „Ò Á„¡⁄ „Ò ¶ÁŒ-¡ÈªÊÁŒ˚ „©∑ flùæ@Í ◊È∑ ° ŒÊ ’¢ŒÊ, ‹Ò ∑ ÁŒ‹ Áflø ÿÊŒ˚˚ ‚Í⁄¡ ŒÊ ŒËflÊ ’¤Ó, „°Õ Áflø ªªáÏ ŒÊ ÕÊ‹˚ áÊá∑ ‡Êß⁄ ∞fl ∑⁄à „Ò ¶⁄ÃË ‚aË •∑Ê‹˚˚
22
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•‚c ◊Òb „ù ◊ù Œ “≈ Œ •¢Œ⁄˚ Á“© ©bª¤ Œ áÊ‹ È Ê˚ ◊ù Œ “≈ Œ ©˜Ã „ı¤Ë-„ı¤Ë ‹Ë∑ „Ò flÊ„¢Œ ◊ù áÓ •˜πù ◊¢Œ È Ë•ù „Ù®•ù˚ Á“© ŒË πÈ‹ËÇ ŒÊ„»Ë •˜¡ „Ù⁄ flË ‚È„ÀË ‹˜ª˚ ◊Òb ©„ŒË ©bª¤ Œ áʤ-áʤ ø‹ŒÊ „ù˚ ◊ù „°‚ ∑ ¶π: ÃÒÉ ‚ƒÊÀŒÒ! ç⁄ ©„ ◊⁄Ê Á‚⁄ ø¢◊È ŒÊ „Ò˚
•˜¡ ‚Ê« “Ò⁄ œ⁄ÃË $à á„c˚˚
23
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªbŒ “ˤ ⁄¢ª ŒË ªŒ b “® ‚È‚ÃùŒË ’»Ê Áø⁄ ⁄„Ë π«ŒË á’Ë Œ áÊ‹ π«-π« Áflø ∑® á¿°Ã⁄ ªÊ„ ∑ ß‚ ŒÈá˶ Áflø ◊È» ¶® „Ò ß„ŒÊ Ω⁄ ‚∑Í‹ ŒÊ ’‚ÃÊ ’‚à ŒÊ Ω⁄ ‚Ê«Ê Ω⁄ „Ò ªŒ b É “°’Ë•ù Œ „á ‚ÈÖáÓ •Ê©bŒ $áÓ⁄ Áflø ∑°Á¡¶ “Ë¤Ê ⁄¢ª œ»∑ Á⁄„Ê „Ò ‚ÈÖáÓ Áflø á’Ë flË ‚Èà ° Ê ©»ŒË ªŒ b Œ áÊ‹ „flÊ É ‚ÈÀŒÊ ß„ Ãù „Ò ∑Ù® ∑ıÃ∑ ¡¢Ã⁄ Á¡‚ É •‚Ëb ªŒ b ‚◊Á√¶ ©„ Ãù ß‚ŒÊ ◊È… ˜ ‹Ê áù „Ò Á⁄»ÇŒË „Ò ß„ ◊˜… È -∑ŒË◊Ùb ◊⁄ “Èà ° ŒË ªŒ b “® ‚È‚ÃùŒË
24
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω ‚¢á 1930 ŒË ⁄Êà á∑ÙŒ⁄ ‡„⁄ Œ ‹Û∑ „Ò⁄Êá „á â’Í Áflø ª¢ª Í Ë ÁÖ‹◊ ŒÊ π‹ ø‹ Á⁄„Ê „Ò Ã áʤ-áʤ øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω flÊ¡Ê fl¡Ê Á⁄„Ê „Ò $áÓ⁄ ŒË ∑¢œ Áflø ’Ê⁄Ë πÈ‹ËÇ „Ù® „Ò ‡Ò•ù ’Ù‹ŒË•ù „á “⁄ flÊ¡ á„c •Ê©bŒË çÈ‹ ° ¡Œ Áπ»ŒÊ „Ò Ãù øÈ“-øÈ“ËÃÊ ÃÏ⁄Œ ¡ùŒ ’¢Œ flË á°‚Œ ¡ùŒ ‹ªŒ „á ‹Û∑ ácŒ⁄ flÊ‹Ó ‚ÈÖáÓ É Œπ ‹Û≈-“Ù≈ „Ù ⁄„ „á øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω flÊ¡ $à ©áÇù ŒË ‚¢ªÃ ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò Ã ç˜‹ È Áπ»Ê Á⁄„Ê „Ò •˜¡ ŒË ⁄Êà á∑ÙŒ⁄ ‡„⁄ Œ ‹Û∑ ß∑°∆ ‚ÈÖáÊ ‹Ô ⁄„ „á „°‚ ⁄„ „á à „Ò⁄Êá „á
25
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊Êß•Ê [“Í⁄á Á‚¢Ω ŒÊ Áfl¶„] “Í⁄á ‚Áá¶‚Ë ◊Ê߶ “⁄áÊflÀ øÁ»Ç¶ „Ò ‹Ê‹ ◊Á„¢ŒË, ‹Ê‹ øÍ»Ê, ‹Ê‹ „Ë ‚Êfi ŒËÁfl•ù fl‹ fl„b ŒË•ù •°πË•ù flË ‹Ê‹ fl‹Ê ±áÊ ‚°øÊ Á∑ ‚°ø áüc •Ê©bŒÊ ∑¢’Œ “Ò⁄ ∑⁄᪠Á∑¢¡ •ªáË ŒË “Á⁄∑⁄◊Ê ◊Ê߶ Œ Ãá Áflø Ãù ÃÊÀ á„c ◊Ê߶ ÁáÃÊÀË „Ò ° ΩÙ»Ë øÁ»Ç¶ ◊ù-⁄°’ ŒÊ “Èà •°πË•ù øÙb „Ò⁄ÊáË flÁ„¢ŒË •ÀÁflœ ◊ÙÃË “È⁄Ù ∑ ‚È≈° ŒÊ ¡ùŒÊ “⁄Œ‚Ë ◊È» Ω⁄ É ø˜Á‹¶ „Ò ∑¢’Œ “Ò⁄ Á∑¢¡ ∑⁄᪠•ªáË ŒË “Á⁄∑⁄◊Ê “Í⁄á Á‚¢Ω Œ Ãá Áflø Ãù ÃÊÀ á„c “Í⁄á Á‚¢Ω ÁáÃÊÀÊ „Ò “Í⁄á ‚Áá¶‚Ë ◊Ê߶ “⁄áÊflÀ øÁ»Ç¶ „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeee
◊Ê߶ - ◊„Ê∑flË “Í⁄á Á‚¢Ω (1881-1931) ŒË “ÃáË˚ 26
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ª⁄÷“Êà ’ÍŒ ¢ ‚flùÃË Á◊°≈Ë Áflø ¡Ê Á«°ªË •Á◊aà Á“¶‹Ê ’È‹Ç ¿Ï„ÊflÀ ‹°Áª•ù „°ÕbÙ Á«ª ∑ ≈È≈° Ê ¡ù Á◊°≈Ë Œ ’Êfl áÓ Ω’⁄Ê ∑ ¶Ã◊„Áö ∑ËÃË ©‚ üáË ¿ÃË ¡ÊÀ Á‹¶ Á∑ ß‚ ¡ËÀÓ Áflø ŒÈπ° „Ë Œ°πÈ „Ò ß‚ ¡ËÀÓ ÃÙb ∑Ë ÕÈÁ»¶ „Ò ß„ ¡ËÀÊ Ãù Ááà ŒÊ ◊⁄áÊ ¡ù ©‚ Œπ Á‹¶ ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ ŒÊ⁄Í á„c „Ò ¡Ù „ÙÀÊ ‚Ë ¥„Ë „Ù߶ •“ÀÊ ∫Íá áÊ •“ÀÊ „ÙÁü¶...
27
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ •À¡ÊÀ Áflø „°Õ Á◊⁄Ê “ÊÀË ŒË ø◊»Ë É ¿ÏÁ„¶ ° Ê øà Œ ‚ʪ⁄ Áflø √°π»-√ù¡Ê √Ï‹ ÁŒ‹ ‚Ò„ flùæ΢ «Á⁄¶, „flÊ $ø ‚¢Ω È ◊ù Œ “⁄‚ËáÓ Ã ŒÈœ° ŒË ∫ȇ’Í ’Í⁄ •¢’ù ŒÊ áÊÇ ∑ Áá∑¤Ë ÃËflc “„‹Ë ŒË “È‚Ã∑ ‚ù÷ ∑ ⁄°π ∫Ãù ŒË ∫ȇ’Í ¡ÊÀÓ Áflø •°πù áÓ •˜πù É ø¢ÁÈ ◊¶ ÁŒ‹ áÓ ÁŒ‹ ŒË ‚◊√Ë ÷°¡Ë•ù ’Ê„c ¡È»Ë•ù “Ò⁄ù áÓ “Ò⁄ “¤Û‚ •“ÀÊ-•Ê“ „flÊ‹Ó ∑ËÃÊ π«ù π«ŒË ⁄ÊœÊ áÓ ◊È⁄‹Ë Áfl˜øbÙ ß∑ ‚È⁄ ∑°…Ë ∑Ê„á ∑áÇ®•Ê ◊È‚∑Ê∞ ¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ Áflø ¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ Áflø ∑Ë ∑È√ „Ùß•Ê
28
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶ ¡Ê¥ [◊⁄ Á“ÃÊ ¶∫⁄Ë fl‹Ó ’Ù‹ÀÊ ÷È‹ ª∞ ‚Ë, “⁄ ©áùÇ flÊ¡ù ◊Ê⁄Œ ⁄„ÀÊ -¶ ¡Ê¥...]
¶ ¡Ê¥ Á“Ã⁄Ù ◊È» ¶¥ Ω⁄ É “⁄Œ‚ù ÃÙb ©‚ ŒÈá˶ ÃÙb ¶ ¡Ê¥ ◊È» ◊⁄áÓ Œ ‹® “Ò»ù •“ÀÓ “Ò⁄ù É ‹Á÷¶ ‹Û• áÓ •“ÀÊ ŒËflÊ ‚È⁄ ‚ʬ ÃÙb ◊È∑à „Ù ⁄„Ë ÕÙ«Ë ∫ÊÃ⁄ Ááà ◊Á⁄•Ê ◊Òb ◊⁄Ë ∫ÊÃ⁄ •°¡ ◊⁄ áÊ‹ ◊È» ◊⁄ ¡Ê¥ ‹Ò ø°‹Ù •“ÀÓ áʤ ◊ÒÉ ◊⁄ ∑ flË ◊Òb Á⁄„Ê ¡ $∑°‹Ê Ãù Áç⁄ ◊ıà flË Á¬¢ŒªË fl⁄ªË „ÙÀË ¶ ¡Ê¥ Á“Ã⁄Ù •Ê ¡Ê¥ ÿʌ٠÷È‹ ° ŒÊ ¡Êø∑ Á⁄„Ê ◊Òb «⁄ŒÊ ◊ÒÉ •“ÀË•ù •°πù •¢Œ⁄ ð∑À ŒÊ ’‹ ’∫‡Ù ◊⁄Ë ∫ÊÃ⁄ Á◊„⁄ Œ „¢√ fl„Ê¥ ◊Ò¤Ë ⁄Í„ É Áá⁄◊‹ ∑⁄ ŒÙ ‚ÈÀÙ ◊⁄Ê ÁŒ‹ ∑¢á ‹Ê ∑ ÕÙ« Ù Ë ∫ÊÃ⁄ „ÈÀ „Ù⁄ ác œ»Á∑•Ê ¡ùŒÊ ‚◊ù Á¡‚◊ „Ò, ÿÊŒ ¶Ã◊Ê ÃÏ‚c á ◊È∑ ° Ë•ù, ◊Òb ◊È∑ ° ø°Á‹•ù •Ê ¡Ê¥ ÿʌ٠•Ê ¡Ê¥ ‹@Ω •Ê¥ ∑ıÀ ÃÏ‚c „Ù ◊Òb á ¡ÊÀÊ 29
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Ò‚Ê ⁄Í“ Á∑à áÊ Á«°∆Ê á •°π⁄ áÊ ⁄πÊ Áflø ‚◊Êflb ’Ù‹ •áÙπ “⁄Ë•ù ªÊflb Áfl¿»Ë ∑Í¡¢ á «Ê⁄ É Á◊‹ÀÊ “¢ª È ⁄á ÃÙb “„‹ù ’Ë• á ª¤ÀÊ ¡Ù flË „ÙÀÊ ©„ ‚÷ „ÈÀ „Ù ¡Ê∞ •Ê ¡Ê¥
30
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡Ùà ◊Ù„ ŒÊ Ë •ÊÃ‡Ë ’°ÃË ∑‹ªËœ⁄ á ‹Ê« ‹«Ê߶ •“ÀÓ “Èà ° É ¡Ùà ¡ªË ◊¢« È Ê ¿Ï„ ∑ ∑¢¡∑Ê É ‡⁄◊Ê߶ ‚Ê„ áÓ Á¡‚◊ ŒË ’°ÃË ‚ËπË ‚¢π “ÍÁ⁄¶ ’È‹ùÇ $à ’È‹Ç œ⁄ ∑ ‚ʪ⁄ Œ Áflø ’ÍŒ ¢ Áª⁄Ë ¡Ùà ÃÙb ¡Ùà ¡ªË fl⁄Çá ÃÙb “„‹ù ’°Œ¤ ’°Œ¤ Œ Áflø ΩÈÁ¤¶ ¡ÙÃù ŒÊ ◊c„ ’⁄‚À ‹˜ªÊ Á÷°¡ ª® ⁄Í„ œ⁄ÃË ŒË ‚ÈÀË ª® Á∑‚ á◊ÊÀÓ ŒË ¡ÙÃË ¡Ùà ‚◊Ê® ¡Œ ¡Ùà ÃÙb ¡Ùà ¡ªË
31
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ù„ÀË É √áù ŒË∞ “⁄Ë∞ ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞ ÃÒÉ Ã⁄Ê ◊„ËflÊ‹ Á◊‹Ó ◊ÒÉ ◊⁄Ë „Ë⁄ ‚÷ Áfl¿¢á È ß∑ ŒÍ¡ ÃÙb „Ù⁄ áÊ ’°√ŒÊ œË⁄ ÷°ÕÊ ≈¢Áª¶ ©◊⁄ù ‹@ΩË•ù ‚ËáÊ ‚‹ÇŒÊ ÃË⁄ Áª•ù É ◊Ù» Á‹¶ áË •»Ë∞, ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞ •Ê“ù ߇∑ Œ ¡¢◊» ߇∑ „Ò •“ÀÊ ŒËá û“à „ù ÁŒá ⁄Êà Á¡©b “ÊÀË ’Ê√Ùb ◊Ëá ¡Ù „Ù߶ ‚Ù „Ù Áª¶ ‚Ê„’ù ¥‚ Áflø „Ò ‹Ëá Ááà ø»ÇŒ É ‹Á„¢ÁŒ¥b •°¡ ø»ÊÇ áË •»Ë∞ Áª•ù É ◊Ù» Á‹¶ áË •»Ë∞ √áù ŒË∞ “⁄Ë∞ ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞
32
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ù ◊ù •Á◊aà fl‹Ó ø°∑Ë “c„ŒË ∑Ë⁄áÓ “Êfl “°Õ⁄ ‹Ò• Áflø Á∑‚É ⁄ÙŒ b Ë ◊Òb á ¡ÊÀÊ Á∑‚ Á„¡⁄ ŒÊ ∑¢«Ê ⁄Í„ Áflø “ÈÁ»¶ ¡ù •“ÀË•ù ◊Êflù Œ ª¤ ‹ª ∑ ©áÇù ŒÊ ŒÈπ° fl¢«Êfl ¡ÊªÙ ◊Ë≈Ë ∑Ù® „Ù⁄ „Ë ŒÈá˶ ¡ù ∑Ù® ⁄°’ Œ ŒflÊÁ⁄¥b ◊ÈÁ»¶ ◊ù „Ë •Êπ - ‚fl⁄ “„⁄ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‚°øÊ „ÈŒ ¢ Ê „ÈÀ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ß‚ ÃÙb flœ ∑Ë ‚°øÊ „ÙÀÊ ∑ù ’áÓ⁄ ¶ ∑ ’Ò∆Ê ‚fl⁄ “„⁄ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ÃÙ» Áç⁄ „¢Œ È Ê „Ò ŒÈπ° ù Œ ¶≈ ŒË ⁄Ù≈Ë ‹Ê„ÈÀ ŒÊ fl‹Ê
33
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà [‚ÃÊÁ‹á ÿȪ ’Ê⁄ Áá∑ËÃÊ Á◊∫Ê®‹Û∑ÖÙ ŒË ÁÖ‹◊ ’¢⁄≈ ’Ê® Œ$ ‚¢á Œπ ∑]
©„ ‚Í⁄¡ flË ∑Ê„ŒÊ ‚Í⁄¡ Á¡‚ Œ øÁ»Ç•ù Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà “∞ Á¡‚ ŒË œ°“È “¢¿Ë ©«ÀÊ ÷È‹ ˜ À Á¡Õ ‚ÈÖá ŒË áÊ ’Êà “∞ Á¡‚ ŒÊ ‚∑ ⁄cªŒÊ ⁄Èπ° ù Œ áÊ‹ ¿Êflù É flË Á᪤ ‹∞ ©„ øÊáÀ flË ∑Ê„ŒÊ øÊáÀ Á¡‚ Áflø ∑È¿ flË á¬⁄ áÊ ¶∞ •¢áÊÇ „°Õ Á∑‚ ŒÊ •°πc ‚È⁄◊Ê ∑°ø ŒÊ “Ê∞ ∑¢œù Œ Ω⁄ $øÙb Áá∑‹À É ÁŒ‹ ∑Ê„¤Ê “ÒŒ b Ê ◊¢„Í É ¶∞ Á¡Õ “ÊÀË ’Ê√Ùb Ãa„ ¶Ã◊„Áö ∑⁄ŒË Á¡‚ ŒË ‹Û∞ „⁄ ‡Ò ß°∑Ù ⁄¢ª ŒË „⁄ ∑٠ߘ∑Ù ’Ù‹Ë ’Ù‹Ó „⁄ ∑٠ߘ∑Ù ‚°ø …Á¤¶ øÊ’Ë ÁŒ°ÃÊ “ÈÃ‹Ê „⁄ ∑٠ߘ∑Ù fl‹Ó ⁄Ùfl „°‚ ‚ı 瘋 È Áπ»Œ ß˜∑Ù ⁄¢ª Œ ß„ Ãù ªa„ÁÀ¶ ‚Í⁄¡ ‚Ê« Á„°‚ ¶ß¶ ß‚ ◊„ù“‚Ê⁄ •¢Œ⁄ „Ù⁄ flË ‹°πù ‚Í⁄¡ ø◊∑À ¶¥ ©áÇù É “ÊÀË •⁄ΩË∞ ¶¥ ©áùÇ ŒË ∫Ò⁄ ◊áÊ®∞
34
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑‚ 1. ◊ù “°Ã È É ŒÈœ° ø¢Ω È Êfl ©„Œ Á‚⁄ $à „°Õ ç⁄ŒË ‚Ùø ‚Èπ° áÊ‹ flÊ„flÊ ‹@◊ „Ù ª∞ ∑‚ „ÈÀ ŒÈœ° ¿Ï«Ê ŒÀÊ „Ò... Á¬¢ŒªË ŒË•ù ©˜øÊ®•ù ©„ ¡“È ¡Ë ŒË ß°∑Ù “ı»Ë áÊ‹ ø»Ç ¡ùŒË „Ò („Ù⁄ ∑Ù® ©„É ¶©bŒË á„c) ¡“È ¡Ë ŒË ‹Û⁄Ë ÁŒ¢ŒË flÊ„ªÈ⁄Í ŒÊ ‡È∑⁄ ∑⁄ÁŒ•ù ©„ flË ’Ò∆Ë-’Ò∆Ë ‚ıb ¡ùŒË „Ò ÷ÒÀ ¿Ù≈ ÷⁄Ê ŒÊ Á‚⁄ flÊ„¢Œ È Ë „Ò ©bª¤ù ŒË ∑¢ΩË áʤ ª¢√È ¤ù ∑…ŒË ÷⁄Ê ‚°øË ÕÙ„»Ë √Î∆Ë ’„ÈÃË ‚Ë• ∑⁄ŒÊ „Ò Ã øË∑ ◊Ê⁄ŒÊ ÷⁄Ê ŒË•ù ª°Ã È ù ∑⁄ÁŒ•ù ÷ÒÀ •“ÀÓ „ÙflÀ flÊ‹Ó ’°Áø•ù ’Ê⁄ ‚Ùø Ãù ◊ù ŒÊ ÁŒ°ÃÊ ß„ ŒÈ∑◊¢ À flË ©„É ø¢ªÊ-ø¢ªÊ ‹ªŒÊ „Ò Á“© „°ÁÈ ’¶-„°ÁÈ ’¶ Áç⁄ŒÊ „Ò “Èà ° áÓ “„‹Ë flÊ⁄Ë “°ª ’¢áËÇ „Ò Á¡flb ‚Ë Á“© Œ Á“© áÓ ’¢áËÇ ©„ •“ÀÓ Á“Ã⁄ù É øà ∑⁄ŒÊ ÁŒ‹ Áflø “°ª ‚ŒÊ Á‚⁄ ’°√Ë ⁄„À ŒË •⁄ŒÊ‚ ∑⁄ŒÊ „Ò Ã •“ÀÓ “°Ã È ŒÊ ◊°ÕÊ ø¢◊È ŒÊ
35
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
2. “⁄ Á∑‚ É ∫’⁄ „Ò ß∑ ÁŒá •À„ÙÀË „ÙÀË Á∑‚ ŒÊ “°Ã È ÷⁄Ê Á∑‚ ŒÊ Á∑‚ ŒÊ Á‚°π ⁄°’ É ◊Ê⁄á flÊÁ¤•ù áÊ‹ ⁄¤ ¡ÊflªÊ ¬¢¡Ë⁄ù ∑°≈À ‹® ‚Ê⁄Ë ŒÈá˶ Á¡°ÃÀ ‹® •“ÀÓ „°Õc •“ÀË “°ª ‹Ê„flªÊ ©„ŒÊ Á‚⁄ ¶Á⁄•ù áÊ‹ á„c ∑Òøb Ë áÊ‹ ∑°Á≈¶ ¡ÊflªÊ ∑Òøb Ë ÁfløÙb Áø°≈ ∑Ù⁄ ∑“» É “Ê»á fl⁄ªË flÊ¡ Áá∑‹ÓªË ∑‚ ∏Ë „Ù∞ ßá‚Êáù flùæ@Í “Ò⁄ù Áflø Á«˜ªÀª Á‚⁄ Áflø ‹°π ¡flÊ‹Ê◊ÈπË ç≈Àª ‚Ë• á„c ∑⁄áÊ “⁄ ©‚ •“ÀË•ù •°πù Áflø √Ê∑ á„c ‚∑ÀÊ ß¢¡ ©„ •“ÀË “„‹Ë ◊ıà ◊⁄ªÊ ◊È» ¡¢◊À ‹® á„c, „ÈÀ Á∑‚ É á®b ß‚ •À„ÙÀË ŒË Áø¢ÃÊ
36
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ıáÇ ’⁄¡⁄ Œ áù ◊Òb ‚ÈÀ Á⁄„ù ÁÃ⁄Ë ¶flʬ ¡Ù Ã΢ ’Ù‹ Á⁄„Òb ©„ á„c ◊Òb ‚ÈÀ Á⁄„ù Á¡flb ç‹ É ¿Ï„ Á⁄„Ê „Ùflù Á’á ¡ÊÁÀ•ù Á∑ ©‚ Œ •¢Œ⁄ ∑Ë „Ò Á¡flb ßá‚Êá ßá‚Êá É ¿Ï„¢ ŒÊ „Ò Á¡flb øÊáÀ •“ÀÓ „Ë ⁄¢ªù É ¿Ï„fl Ã⁄Ë ¶flʬ ’Ù‹Ë ÃÙb “Ê⁄ ŒË ªÍ¡¢ ÷⁄ ¶®•ù •°πË•ù Ááà Œ ‚◊b ÃÙb ’Ê„⁄Ê fl‚‹ ŒÊ Á¿À ◊Òb ÃÒÉ ‚ÈÀ Á⁄„ù Á¡flb ∑Ù® “„‹Ë flÊ⁄Ë ‚ÈÀá ‹ªŒÊ „Ò ÁÃ⁄Ë ¶flʬ ◊ÒÉ •“ÀË ‹°ª ◊Òb „ÈÀÓ ∞‚ É •“ÀÓ “ÙÁ≈•ù áÊ‹ ¿ÏÁ„¶ ÃÒb ‚ÈÁÀ¶?
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
¡ıáÇ ’⁄¡⁄ (¡á◊ 1926) : •¢ª⁄¬Ë ‹Óπ∑ à ∑‹Ê-“Ê⁄πÍ˚ ◊⁄Ê ◊È⁄‡Œ˚ 37
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß„ Õù ß„ Õù flË Ω⁄ fl⁄ªË „Ò Á¡Õ ◊ù ŒË ’È∑ ° ¤ Áflø flË øÒá á„c „⁄ ‚Ê„ Á∑‚ ŒË•ù Á’»∑ù ‹ÔŒ b Ê øà ŒÊ ∑ù „⁄ Œ◊ ’Ù‹Ó ∑Ù® áÊ Áfl„» fl»ŒÊ ‹ªŒÊ Á¡Œù ‚÷ ∑È√ πÈ‚° Á⁄„Ê „Ò „Ë⁄Ê ¡á◊ •◊È‹ ˜ Ê, ∑ı«Ë¥b πÙ≈Ê ‹ªŒÊ ÁŒ‹ ¿Ù≈Ê, ÁŒ„¢È fl°«Ê, Ãá Á◊°≈Ë „¢Œ È Ê ¡ùŒÊ „⁄ ‡Ò• ’»Ë ∏⁄Ë’ „Ò ‹ªŒË Áøà ∑⁄ŒÊ œÊ° ∑ ¡°çË “Êflù ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊflù “⁄ „⁄ ‡Ò• Á¡©b ¿‹Ó«Ê Œ¢ŒË•ù ∑°… ∆Ê∆ù ◊Ê⁄ Á◊aª¡‹ ‚ʪ⁄ •“ÀÊ-•Ê“Ê áŒË Á∑áÊ⁄ ⁄°πÈ »Ê ‹ªŒÊ „⁄ ¿°‹ πÙ⁄Ë ¡ùŒË ∑¢…Ê ΩȪ ° Ë ’¤ŒË ¿Êflb ’Ò∆Ë •“ÀÓ-¶“ áÊ$ ’ÊÃù “Êfl ¢ ⁄ ©» ∑ ¶® ◊⁄Ê Á“°¿Ê ∑⁄ŒË-∑⁄ŒË ‚°Ã ‚◊ÈŒ ‚ÈÖáÓ •¢Œ⁄ ⁄ÙŒ b Ë ∑Ù® áÊ ø°“È ∑⁄ÊflÀ flÊ‹Ê Œπ ◊áù, ß„ Õù flË Ω⁄ fl⁄ªË „Ò...
38
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡Ëflá ◊Ê⁄ª „flÊ áÊ‹ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ „°Õ ¿« ∑ ◊Òb ‚Ò∑‹ ø‹Êflù á áËflù, áÊ ©˜øÊ “Ò« b Ê ◊Òb ‚Êflb ŒÊ ‚Êflù ß‚ fl‹Ó ◊Òb ◊È∑ÃÊ „ù „⁄ ‡Ò „Ù® ◊È∑ÃÊ “Ò⁄ ◊⁄ à “„Ë•ù Õ°‹Ó œ⁄ÃË ◊ÊÃÊ Á’⁄ÃË ‹°ªË á¬⁄ ◊⁄Ë ŒË, ŒÙ “„Ë•ù ŒË ’°ø ŒË ¡Ù ◊ù •“ÀË ŒÊ „°Õ ¿Ï»Ê ∑ á°‚ ‚÷ ∑È√ ß°∑,Ù ‚÷áù áÓ ß∑ ŒÍ¡ É ‚ù÷ ∑ ⁄°Áπ¶ ß„ ∑⁄Ã’ ∑Ò‚Ê, ∑Ù® áÊ Œ⁄‡∑ ß„ á ‚Ò∑‹, ß„ Ãù ©»áπ≈Ù‹Ê ’º◊“È⁄ ŒË•ù ¿°Ãù ©˜ÃbÙ ©»ŒÊ ¡Êflù „flÊ áʤ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ, ‚Ë≈Ë ◊Ê⁄ŒÊ „°Õ ¿« ∑ ◊Òb ‚Ò∑‹ ø‹Êflù...
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
’ª◊“È⁄Ê ‚„⁄ ∑Ù áÊ© - ÷ªÃ ⁄ÁflŒÊ‚ 39
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ıà ŒÊ πÍ„ ◊‹Ó •¢Œ⁄ ‹Û∑ •ƒÊÀÓ ¡È» π‹Ûà «⁄ ∑ ‚„◊ πÍ„ ◊ıà ŒÊ Áª»ŒÊ ð∑À Œπ!Ù ’¢ŒÊ ◊Ù≈⁄‚Ò∑‹ ©˜Ã œ⁄ÃË ŒË Áπ°ø, ◊ıà ŒË Áπ°ø ÃÙb áÊ’⁄ „Ù߶ Á‚°œË ‹Ë∑ $à ‚⁄“≈ ¡ùŒÊ ‚÷ É ‹ªŒÊ Ω¢◊È Á⁄„Ê „Ò ∑Ù® á Á«ªŒÊ á ’¢ŒÊ, á ©‚ŒÊ flÊ„á, áÊ „Ë πÍ„ ŒË•ù ∑¢œù ‚Í⁄¡ ßÕ œ⁄ÃË „Ò Ã œ⁄ÃË ΩÈ◊¢ ŒÊ ’¢ŒÊ ß‚ fl‹Ó „Ò ‚÷ ∑È¿ ’°√Ê Áflø Ãflʬá Á¡©b ◊ıà à ◊È∑ÃË Œ ŒÙ ∑¢Á…•ù •¢Œ⁄ ‚◊b ŒÊ ŒÁ⁄¶ flÁ„¢ŒÊ „Ò ◊‹Ó •¢Œ⁄ ‹Û∑ •ƒÊÀÓ ¡È» π‹Ûà «⁄ ∑ ‚„◊
40
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÖÙ≈Ù ÁπøflÊÀ ‹°ªÊ ’°øÊ ’°øÊ ∑Ò◊⁄ ŒË •°π Áflø ð∑ŒÊ ◊È‚∑ùŒÊ „Ò ∞‚ •°π áÓ ¥flb „Ë Ã°∑ÀÊ Á¡∑À ©„ øÊ„¢Œ È Ê „Ò ß„ Ãù ©‚ŒË „Ù⁄-ß∑ •°π „Ò Á¡‚Œ ÕÊÀË ‚÷ ∑È√ ›Á∑¶ ¬Ê„⁄ „¢Œ È Ê Á¡Õ „⁄ ¡¢Œ⁄Ê ◊È‚∑Êá ŒË øÊ’Ë áÊ$ πÈ‹Œ Ç Ê „Ò ß„ •°π ¡¢ª‹Ë ΩÙÁ»•ù Œ Ááà ‚ÈÖáÓ Œπ ’Ê‹ π»ÇÊ ◊È‚∑ùŒÊ Á∑©b ¡Ù fl°« ◊È‚∑ùŒ „á fl°« Œ°‚À - ߢ¡ ◊È‚∑Ê¥! ’Ê‹ •ƒÊÀÊ •¡ á ¡ÊÀÓ ‚÷ ÃÙb fl°« áÓ ◊È‚∑ÊÀÊ ‚Ë Á∑‚ ÃÙb Á‚°Áπ¶ ß‚ fl‹Ó ©„ ÷ÒÀ áÊ$ ⁄ÈÁ° ‚¶ áÊ øÊ„fl ◊È‚∑ÊÀÊ “⁄ ∑Ë ∑⁄, ß‚ ‚Ê⁄Ë ª°‹ ÃÙb „°‚ÀÙb ⁄„ á„c „¢Œ È Ê „Ê‚Ê ⁄Ù∑Ë ’°øÊ ∑Ò◊⁄ ŒË •°π Áflø ð∑ŒÊ ◊È‚∑ùŒÊ „Ò
41
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Û≈◊-“Ù≈◊ ∑Ù® „°‚À flÊ‹Ë ª°‹ Ãù „Ò á„c Áç⁄ flË ’Ò∆Ê „°‚Ë ¡Êflù ‹Û≈◊-“Ù≈◊ „Ù߶ „Ê‚Ê •“ÀÓ-¶“ $à ¶fl ◊Òb Á∑©b „°‚ŒÊ „ù? fl°Á«¶ ŒÊá‡◊¢ŒÊ, „°‚ÀÊ ◊Í⁄πÃÊ „Ò! ’’‚ ’¢ŒÊ Á¬¶ŒÊ „°‚ „°‚ŒÊ ’ùŒ⁄ ©˜Ã ’ÀÓ „Ù∞ á∑‹Ë ’¢Œ ©˜Ã „°‚ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ ©‚ Œ ©˜Ã Á¡‚ ’¢Œ É ’Ò∆ ’ÀÊ߶ •“ÀË ◊„◊Ê ‚ÈÀá Œ ‹® „Ê‚Ê ¶©bŒÊ ÿÊ⁄ù ©˜Ã Á¡„» ©‚ ÃÙb ◊Èá∑⁄ „Ù∞ ŒÊá-’Ëá ’» Á‚¶ÀÓ ⁄ÙflÀ flÊ¤Ë ª°‹ Œ ©˜Ã „°‚Œ ⁄Á„¢Œ “ʪ‹ ’¢Œ „Ê‚Ê-∆°∆Ê «°«Ê …°…Ê ÀÊÀÊ ÃÊ° Õ®¶ ÃÊ° Õ®¶ ÃÊÀÊ’ÊÀÊ
42
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‡Ë‡Ê ‡Ë‡Ê ◊Í„¢ Áø»Ê ∑ „°Á‚¶ Ã΢ ∑È„¡Ê, ◊Òb ‚Ù„ÀÊ! Ã΢ Áç⁄ ’Ù‹Ê : ◊ÒÉ ŒπÀ ◊ù ŒË•ù •°πù! ÿÊ⁄ ‚°¡À Ááà •Êπ : Ã΢ ‚È„¡Ê, ◊Òb ∑È„¡Ê! ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ „Ò ‡Ë‡Ê ¡Ù flË ø¢ªÊ ð∑ ©‚Œ •“ÀÓ •¢Œ⁄ „ÈŒ ¢ Ê‹Ò‹Ê É Ã°∑À ◊¡É ŒË•ù •°πù˚ ’¢ŒÊ ¡Ù flË ◊¢ŒÊ ð∑ ©‚Œ •“ÀÓ •¢Œ⁄ „ÈŒ ¢ Ê∑ÊŒ⁄ Ãù„Ë¥b ∑Ҍ٠’ÀŒÊ˚ ‡Ë‡Ê ‡Ë‡ É Ááà ð∑ ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ „Ò ‡Ë‡Ê˚˚
43
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë Œπ,Ù ’¢ŒÊ ’Ò∆Ê ‡Ë‡Ê ŒπË ¡ùŒÊ ‡Ë‡ Áflø ◊Í„¢ ŒπŒÊ •“ÀÊ ◊È⁄‡Œ á ‡Ë‡Ê ŒπË ¡ÊÀ ŒÊ Ó Œ°Á‚¶ ‚Ë ‡Ë‡Ê Œπ-Œπ ∑ ’¢ŒÊ •“ÀÓ-¶“ $à ◊ÙÁ„à ŒÈá˶ ‚Ê⁄Ë ÷˜‹ È Ê ⁄Í“ •“ÀÊ ⁄˜’ÊáË ‚◊√ Œπ,Ù ’¢ŒÊ ⁄˜’ ’À ’Ò∆Ê ◊ÊÿÊ ŒÊ ¿Á‹¶ ◊ÊÿÊ É ¿‹áË ∑Á„¢ŒÊ ∑Á„¢ŒÊ - ‡Ë‡Ê √Í∆ ’Ù‹ŒÊ ‡Ë‡ Áflø √Î∆ „Ë ŒπË ¡ùŒÊ √Î∆ ß„Ù ‚˜ø fl⁄ªÊ ‹ªŒÊ ‡Ë‡ $à ¿ù “ÒŒ b Ë „Ò ‡Ë‡ ŒË ß‚ŒË „‚ÃË ©˜Ã „Ò!b ß„ Ãù ß‚ŒË •“ÀË ¿ù „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë (¡á◊ 1932) - ∑flË, ÁøÃa∑Ê⁄ à ¡¢Ã⁄¡ÙªË˚ 44
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
…Ù‹∑ 1. …Ù‹Ë ŒÊ ÁŒ‹ ÁŒ‹ ¶flʬ ŒÊ œ»∑ Á⁄„Ê „Ò ◊„Êœ◊Ê∑ ŒË ◊È…‹Ë ‚È⁄ ç»ŒÊ …Ù‹∑ fl˜¡ Á⁄„Ê „Ò …Ù‹∑ ±‚Ê ÃÁÀ¶ “Ù≈ ŒË ¿Ï„ flË ’„ÈÃË ‹°ª «ª ‚Ùø Œ ‚°πÀ ©˜Ã fl°¡Œ ªÍ¡¢ ŒÈ◊‹ Ëb ¡Ê ‚ÈÀŒË „Ò …Ù‹Ë ŒÊ ÁŒ‹ ÁŒ‹ ¶flʬ ŒÊ œ»∑ Á⁄„Ê „Ò …Ù‹∑ fl˜¡ Á⁄„Ê „Ò 2. …Ù‹ fl˜¡ŒÊ ¡flÊáË á˜øŒË áË‹Ê ΩÙ»Ê á˜øŒÊ …Ù‹ Áflø ‚ÈÀŒÊ ‚˜Ã È Á◊⁄¬ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ø◊∑ı⁄ Œ ÿ˜œÈ Áflø Á‚¢Ωù ŒÊ ¡Ò∑Ê⁄Ê •“À ÁŒ‹ Áflø ‚˜¡Àù ŒÊ ÁŒ‹ ≈È≈˜ Ë•ù ª¢…ŒË ‹„Í ŒË ’Ù‹Ë „˜Õ Á◊‹ùŒË ’Ê“ Œ áÊ‹ ¡Ù ‚¢æŒÊ ∑Œ á á°Áø¶ ‚¢ª ◊⁄ ©„ flË á˜øŒÊ …Ù‹ fl˜¡ŒÊ 45
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
…Ù‹À •‚≈‡á $à …Ù‹ fl¡Ê©bŒË á°øŒË ÃËflc ‹@ΩŒ ‹Ù∑c Á‚°∑ ≈Ù“Ë Áflø ‚°≈È Œ ¡ùŒ ∑È√ “‹ ‚Ö⁄ ‚ÈπÊflù ‹@ΩŒÊ …Ù‹À ≈Ê„⁄ù ◊Ê⁄ …Ù‹ á„c ◊Òb Á…˜« fl¡Êflù ◊⁄Ê á„c ªÈ¬Ê⁄Ê „¢Œ È Ê ª¤ ŒÊ …Ù‹∑ ’ÁÀ¶ ¡Ëflá ∑⁄∑ ∑‹Ó¡ ◊ÊÁ„ ◊⁄Ê ŒÈπ° “¿ÊÀÙ Ãù ‚Èπ° -ŒÈπ° ‚◊ ∑⁄ ¡ÊÀÙ ‚ÈπË ’¢ŒÊ áÊ ’Ù‹Ó ‡⁄◊ù ‹Ê„ ∑ ∫‹∑à •°ª á°ø ‚Èπ° ŒË ÷°πÈ ∑Ù® áÊ Á◊„ÀÊ ¶¥ ÃÏ‚c flË Á„¢◊à ∑⁄∑ á°øÙ ’Ù‹Û øË∑Ù ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊflÙ ¶∫⁄ ’¢ŒÊ ’¢Œ Œ ∑¢◊ ¶©bŒÊ
46
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë’Ë ‚Ãfl¢Ã ∑ı⁄ (1928-1995) ŒË ÿÊŒ Áflø Áª°œ Œ Áflø Á∑‚ áÓ ◊ıà ŒË ’Ù‹Ë “Ê® ÿÊŒù ŒË ◊Ê¤Ê ŒÊ, ‚Ê„ù ŒÊ œÊªÊ ß∑Œ◊ ≈È≈° Ê Áπ‹⁄ ◊À∑, π⁄-Í¢ π⁄¢Í „Ù® Á‚◊⁄áË ŒºŒÊ Áø„⁄Ê ◊°œ◊-◊°œ◊ „¢Œ È Ê øÊáÀ Áflø ‚◊Ê߶ Ã΢ ¡ÊÀÓ áÊ ‚Ë á∑‡Ê ð∑ÀÊ “⁄ Á∑Õ „Ò “⁄Œ‚, ÃÒÉ ‚Ê⁄Ê “ÃÊ ‚Ë „ÈÀ ß„ ¿« ∑ Á∑„» Œ‚ Á“¶ ÃÒÉ ¡ÊÀÊ ß‚ ¡ËÀÓ É Ã΢ ∆@…Ë ‚¢á È ∑Á„¢ŒË ‚Ë Á¡‚ŒË ‡∑‹ ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ ’Ë’Ë, ß„ ‚Èá ¢ Ãù „⁄ Õù, „⁄ ‚Í⁄à Áflø ‚◊Ê® Ã⁄Ë ⁄Í„ ŒÊ ‚¢á È Ê “¢¿Ë Á’⁄„Ê Œ •‚◊Êác •°¡ flË ©»ŒÊ ¶‹ÇÀÊ Á¡‚ŒÊ Ã⁄ ’Ê‹ù Œ Á„⁄Œ Áflø „Ò ’Ê‹ù Œ Á„⁄Œ Áflø ∑Á„¢Œ ⁄°’ fl‚ŒÊ „Ò
47
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ßÕ ’Ë’Ë ∑¢œ $à ‹˜ªË Ω»Ë ŒπŒË ⁄Á„¢ŒË „Ò Á¡¢Œ É ≈È∑ ˜ ŒË Ω»Ë “⁄Œ‚ ŒÊ ߘ∑Ù fl‹Ê Œ‚ŒË „Ò ◊Òb Á∑Õ ‚Ë ◊Òb Á∑Õ „ù ◊Òb Á∑Õ „ÙflùªË ß„ ‚Ùø ©„ŒÊ ‚Ê„ ΩÈ≈˜ ŒÊ „Ò Ã ß∑Œ◊ Á∫¶‹ Á∑‚ „Ù⁄ “Ê‚ “Ê ‹ÔŒ b Ë „Ò ßÕ „⁄ øˬ πÊÀ É ¶©bŒË „Ò „⁄ ‡Ò• Á¡flb ÁŒ‹ „Ò „⁄Œ◊ œ»∑ŒÊ ¶“ÀÊ „ÙÀÊ Œ‚ŒÊ ÁŒ‹ Ω≈ŒÊ ÁŒ‹ «Ï’˜ ŒÊ „Ò ÁŒ‹ ÕÙ„»Ê „¢Œ È Ê ÷Ù¤Ê flÒŒ ŒflÊ ÁŒ¢ŒÊ „Ò ¡Ë©À ‹® Á‚⁄ $à “˜‹Ê ‹Ô “Ê∆ ∑⁄á ‹ªŒË „Ò ⁄ÃÊ ◊á Á≈∑ÊÀÓ ¶©bŒÊ „Ò ßÕ ŒÈ◊‹ á„Ëb œ⁄ÃË Ã ¶∑ʇ Á◊‹Œ á„Ëb áÊ á¬⁄ù “Ê⁄ ⁄‹ ŒË•ù ‹Ë„ù ª˜«Ë Á∑œ⁄ á˜∆Ë ¡ùŒË „Ò ’Ë’Ë “⁄Ê® ’Ù‹Ë ’Ù‹ŒË „Ò „˜‚À ‹ªŒË „Ò Ã ø˜“È ∑⁄ ¡ùŒË „Ò Ω⁄ ‹ÊÁª©b ⁄‹ª˜«Ë ‹@ΩŒË „Ò Ω⁄ ŒË ¿˜Ã $à ŒÍ⁄bÙ ¶∞ ©Ã⁄Œ „flÊ® È ’˜Œ¤flÊ® „Ò ¡„ʬ ŒË ¿ù “ÒŒ b Ë „Ò ‚Ê⁄Ê fl¡ÍŒ ∑¢’-∑¢’ ¡ùŒÊ „Ò ßÕ „⁄ ⁄˜Ã Áá˜∑Ë-Áá˜∑Ë ∑ÀË ŒÊ ◊Ëb„ á„Ëb ◊È∑ ˜ ŒÊ ∑Œ “¢¿Ë Á÷˜¡ flË ªÊ©bŒ „á ’⁄Ö áÊ‹ π‹Œ „á ’˜ø ∑Ù® ©„ŒÊ áù ‹Ò ∑ „Ê∑ ◊Ê⁄ŒÊ „Ò ∑Ò„d b ŒÊ Õʤ „˜ÕbÙ Á«˜ªŒÊ „Ò ©„ ÷©b ∑ ŒπŒË „Ò ∑Ù® Á∑à á„Ëb ‚Èà ˜ ’°Áø•ù Œ ‚Ê„flù ŒË flÊ¡ ‚ÈÀŒË „Ò $áÓ⁄Ç $ø •˜πù Œ ÃÊ⁄ á¬⁄ ¶©bŒ „á ◊‹Àù ªÊ©bŒË•ù „á - „Ê∞ ¥∞ ‚ÊÁ¤¶ “ÒÁ‚¶ ÃÒÉ ŒÈπ˜ ù áʤ ¡ÙÁ»¶ ‚Ë ‚Ê„ ◊˜∑ È Œ ¡ùŒ „á ‚Ùøù á„c ◊È∑ ˜ ŒË•ù ÁÕ¢ŒË•ù ‚⁄Œ‹ù É ΩÈÀ πÊÀ ‹˜ªÊ „Ò ∑ŒÙb ◊Ȼ᪠Ω⁄ù flʤ ßÕÙb
48
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Òb¡‹Ê «Áfl‚ 14 ◊Ê⁄ø 1986 ŒË ◊„∑ÀË ‚fl⁄ ŒÁ⁄¶ ≈Ç◊¬ ŒË•ù ‹„⁄ù $à Á≈∑Ë ßÁÄʂ-“⁄Ë ‚Ê« Áfl„» ¶® „Ò “⁄ª≈ „Ù® ŒflË ©„ŒÊ ‚ÈÖáÊ ŒÁπ¶ Á¡áùÇ ©„ •˜πù á◊ „á •Ò¡b ‹Ê •Ò¡b ‹Ê ∑Í∑Œ ‹Ù∑ù „˜Õù $à øÈÁ˜ ∑¶ Á‚⁄ $à ¡≈ù Á∑‚ Œ ∑Ê⁄À „Ù® ‚ÊœÀË ∑À∑-Á÷¢áË ∑Ê߶ ©˜ø Œ¢Œ ª¤ ‚Ùá ŒË ªÊáË ©bª‹ù $ø “Ê∞ ¿˜‹Ó Áá‡ÊáË ’Ê„flc „ÊÕËŒ¢Œ Œ ∑» Á‹’Ê‚ áË‹Ê Á∑⁄◊øË ±‚ fl‹Ó ∑ıÀ ‚ÈÀŒÊ ∑Ù® ∑Ë ∑Á„¢ŒÊ „Ò •Êflʬ Á√¢áË-Á√¢áË ¶©bŒË ©„ √Î◊ŒË ’Ù‹Ë ÃÏ⁄Ë ¡ùŒË ’˜ø ‹Û∑ fl¡Ê©bŒ Ãʻ˕ù •Êflʬ ¡‹ù ÃÙ»ŒË ¡ı⁄¡ ¡Ò∑‚á á ß‚ŒÊ ‚ÈÖáÊ Á‹¶ ‚Ë ©„ ¡ÊªŒÊ ’˜øÊ ⁄Ù® ¡ùŒÊ ◊ù ŒË•ù ’Ê„flù $ø ÷Ë» Áflø ŒË ⁄‚ÃÊ ’ÀÊ©bŒÊ ◊Òb Ω⁄ ◊È»ŒÊ „Ò ª˜«Ë ŒÊ π»∑Ê flË ø¢ªÊ-ø¢ªÊ ‹ªŒÊ ¥“⁄Ë ‹Ù∑Ê® flË ∑¢œù „≈ ∑ “Ȥ ’À ª®•ù Ω»Ë-ŒË-Ω»Ë ßá‚Êá¬Êà ŒÊ áù „Ò •Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ øà ¶® 7 ◊Ê⁄ø 1996
––––––––––
•Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ - •◊⁄Ë∑Ê ŒË ∑Ê¤Ë ßá∑‹Ê’À˚ ß„Œ ’‹Ô∑ “ÒÕb ⁄Ë∞ ŒÙ‚à ¡ı⁄¡ ¡Ò∑‚á É 1970 Áflø ¡‹ Áflø “È‹‚ áÓ ªÙ¤Ë áʤ ◊Ê⁄ ÁŒ˜ÃÊ ‚Ë˚ 49
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ßÕÙb ÃË∑À ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù çÈ⁄áÊ çÈÁ⁄¶ ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù „°ÕbÙ Áá∑¤ ©Á»¶ “¢¿Ë Á«ª ∑ ◊Á⁄¶ ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù „Á⁄¶ ⁄Èπ° »Ê •°ª á ‚Ê» ∑ …⁄Ë ∑ËÃÊ ◊Ù∞ ⁄Èπ° à “¢¿Ë ◊Ù… øÊ® ’¢ŒÊ ß‚ fl‹Ó ŒË ÷ʤ $ø Áç⁄ŒÊ ßÕÙb ÃË∑À ¶ “È¡° Ê „Ò
50
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÃÏÖÒ‹ Áá¶¬Ë É ‚ÈÀÁŒ•ù ¶flʬ Ã⁄Ë ◊ÒÉ ’ù„ ÃÙb ¶ ∑ ç»ŒË ŒÈ¶’Ë Áflø ◊⁄Ê „Ê‹ “°¿ Ï ŒË „Ò Ã΢ Á∑©b …⁄Ë …Ê„ ∑ ’Ò∆?bÔ ∑Ë Ã⁄ flË ‹Ê‹ ªÈ¶ø? È ’Ù‹Ë „Ù⁄ „Ë ’Ù‹À ⁄Ù≈Ë Á⁄¬∑ à Œ°œÈ -“°Ã ¡ËÀÊ •“ÀË ’Ù‹Ë ’Ê√Ùb ‹@◊Ë ø°“È ‹°ªË „Ò •˜πù ‡Ò•ù Á’≈-Á’≈ ð∑À ÁŒ‹ ŒË ÁŒ‹ Áflø ⁄Á„¢ŒË „Ò “°∆ Ï ¥Õ ⁄Ê„ ©„
fl„Àc Ã⁄Œ ¶“ù ŒÙ„flb ¡ùŒ Á¡ÕÙb ’Ù‹Ë ŒÊ ŒÁ⁄¶ Áá∑‹Ó „Ò Áflø áÊá∑ ’È‹ÊÇ Á◊‹Œ flË áʤ „Ù ‹ÔŒ b „Òb
•“ÀË ’Ù‹Ë Áflø „⁄ Á∑Á⁄¶ ŒË ∑Ê߶ ∑‹“ „ÙÀÊ - ‚÷ ∑È√ „Ù ¡ùŒÊ „Ò ¡Ë©ÀÊ - „⁄ ‡Ò• Áflø ¡Ë©»Ê œ»∑ ‚ÈÀáÊ - ≈°’⁄ ’Ò∆Ê ª°‹ù ∑⁄ŒÊ •“ÀË ’Ù‹Ë Á¡∑À “¢¡Ê’À ŒÊ ¡°‚È Ê, Á¡‚É ◊⁄Ê Á“¢«Ê ¿Ï„¢ ŒÊ Á¡©b ‚°¡À „°Õ Á◊‹Ê߶ Á¡∑À “°Õ⁄ ‹°Áª¶ “¢¡Ê ’Ê’‹ É œË Á◊‹ŒË „Ò •“ÀË ’Ù‹Ë ⁄Í„ ŒË ‚ÈÀŒË ©‚Œ •˜ª ‚÷ Áá⁄fl‚Ã⁄ •“ÀË ’Ù‹Ë ¡Êª ◊Ùß•ù ŒË, Á◊„áÃ∑‡ ŒË Á◊°∆Ë ácŒ⁄ eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
„ÈÁ‡¶⁄“È⁄ ŒÊ ¡¢Á◊•ù ⁄ÊªË ÃÏÖ‹ Ò Áá¶¬Ë 1990 Áflø “ÊÁ∑‚ÃÊá Áflø “Í⁄Ê „Ù߶˚ 51
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ [¡ªŒË‡ ‚Ù…Ë Œ áù]
•“ÀË ’Û‹Ë •¢Œ⁄ ‡Ò•ù ¡Ë•ù Œ áù ©áÇù ÃÙb flœ ∑ Á“¶⁄ ‹˜ªÀ ©áÇù ŒË ⁄Í„ Œ Œ⁄‡á „¢Œ È Á¡∑À ‡’Œ ⁄ÈÀ√ÈÀ ⁄ÈÀ√ÏÀ ÃÙb flË ‚È„ÀÊ Á¡‚ Áflø ÀÊÀÊ fl˜¡ŒÊ ¿À-¿À ¿À-¿À Á¡‚ •¢Œ⁄ ªÈ⁄• Í ù ¶á@Œ œÈáË ‚ÈÀË ‚ÊflÀ ⁄Èà ˜ ◊Ù⁄Ëb ⁄ÈÀ√ÏÀ ‹Ê߶ ‚„¡ ⁄ÈÀ√ÏÀ∑Ê⁄ ‚È„Ê߶ Á¡∑À ∑À∑ Á⁄¬∑ ‚Èfl⁄ÀÊ ¡ËÀÓ ŒÊ flÊ„á ’ÀŒÊ ¡ËfláœÊ⁄Ê ◊ÊÀ‚ Á‚⁄¡À„Ê⁄Ê ªÈ»Ã Ç Ë ‚˜œ⁄ •Á◊aÃfl‹Ê ‚Ê⁄ ‚˜ø áÊ©b ‚È„ÊflÀ ‡’Œ ªÈ⁄ù Œ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ⁄ù√Ê ©∆ ∑ flÊ„ ‚˜¡À ¶π Á◊„⁄ Œ ◊ÈŒ ¢ Œ⁄ πÈ‹Ç ¡ÊflÀ Á¡∑À øÊáÀ “ÊÀË “aÊÀ “flÀ ∑ʪŒÈ flÊÀË Áª¶á ªªá ◊ı¤Ë ◊Á„¢ŒË fl¢æ ∑‹Ë⁄ ◊˜πÀË ¡Ù’á Áá˜∑»Ê ŒÈœ˜ Í ◊Ê™b-◊Ê™b ◊¢◊ÀË •Ê“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ ’¢ŒÊ •“ÀÊ ◊Í‹ ‚¢ƒÊ“˚˚
52
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÈ»ÇÃË ªÈ»Ã Ç Ë ŒflÀ flÊ¤Ë ’Ë’Ë ∑Ë ∑È√ ◊ÒÉ ÷È‹ ˜ Ê Ã⁄Ë ‚Í⁄à ¶∞ áÊ øà ’ø“á „¢Œ È Ê ¡ùŒÊ œ¢Œ È ‹Ê Ã⁄ „°Õc ¡Ù ◊Òb ø°Á≈¶ ©„ ◊„È⁄Ê ‚Ë Áá°Ã ø°πŒÊ, Áá˜Ã ◊⁄ŒÊ, ◊Òb Áá˜Ã ¡¢◊ŒÊ „ù ¬È‹◊ ∑È„¡ ŒË ¬„⁄ É ∑°≈ŒÊ Ã΢ ªÈ»Ã Ç Ë ÁŒ°ÃË ©◊⁄ù ¡« ©«Ë∑ù ŒË øÈ“° ‹°ªË Œ ªËÃù ŒË ‚¢√ Œ “„‹Ó ÃÊ⁄ ŒË ‚È∑⁄Êà ◊Ë⁄Ê Œ Á“¶⁄ ŒË ©‚ ◊È∑Ê◊ $à “È¡° À ŒË Á¡Õ ŒÈœ° , ‹„Í Ã ‡„Œ Á◊‹Œ áŒË „ÿÊÃË flªÀ ‹ªŒË... ªÈ»Ã Ç Ë ŒflÀ flÊ¤Ë ’Ë’Ë Ã⁄Ë ‚È„ÀË ‚Í⁄à ÷°‹ È Ë, “⁄ ÷°‹ È Ê á„c ◊Òb ÃÒÉ
53
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
÷Ë» ÁfløÙb √Ê∑ŒË •°π ⁄‹ª°«Ë ŒË ÷Ë» Á¡flb ∑Ù® ‚¢ΩÀÊ ¡¢ª‹ Á∑‚ ⁄Èπ° Œ ¥„Á‹¥b ∑Ù® •˜π ◊ÒÉ Œπ ⁄„Ë „Ò ◊Òb ©‚ •°π Œ •¢Œ⁄ Œπù ©„ ‚È⁄ª ¢ Áflø ¡ùŒË ª°«Ë •¢Œ⁄ ß∑°‹Ë ’Ò∆Ë ’Ê⁄Ë Œ ‡Ë‡ Áflø •“ÀÊ-¶“Ê Ã°∑ ⁄„Ë „Ò ©‚ŒË ø◊∑ ÃÙb ‹ªŒÊ Á∑ ©‚áÓ ‚÷ ∑È√ Œπ Á‹¶ „Ò ©‚É ∑È√ áüc øÊ„ËŒÊ áÊ ∑Ù® ◊„⁄◊, áÊ „◊Œ⁄ŒË, áÊ ∑Ù® „◊á¬⁄ ∑Ë ß„ ◊⁄Ë Áfl¿»Ë œË ŒË •°π „Ò? ¡ù ‚¢á È ŒÊ Œ⁄flʬÊ? ¡ù „ÈÀ Œ ‚◊b ŒÊ áÓÃ⁄? ∑Ë „Ò ß„? ß„ ◊ÒÉ ® Á∑©b Œπ ⁄„Ë „Ò ß‚ fl‹Ó Á¡‚áÓ “‹∑ ◊ª⁄Ùb •˜πbÙ ¥√‹ „Ù ¡ÊÀÊ „Ò
54
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
©“⁄Ùb ©ÃÁ⁄¶ Á∫¶‹ ß„ Á∫¶‹ ¡Ù ◊Òb „ÈÀ ∑ʺ¬ $à ©ÃÊ⁄ Á⁄„ù Á‚°œÊ ©“⁄Ùb ¶ß¶ „Ò ◊á ∑Ë Á‚°“Ë ŒÊ πÈ‹ÊÇ ◊¢„Í „Ò ¡ù ©„ ÷Ù⁄Ê Á¡‚ Áflø ªÈ⁄Í ¡Ë áÓ ’Ê⁄ù fl⁄Ç Ã“ ∑ËÃÊ ¡ù Á÷∑‡Í ŒË Áø°“Ë Á¡‚ Áflø ‚È∑ ° Ê “°ÃÊ •“ÀÓ-¶“ ¶ Á«ªŒÊ „Ò Á‚°“Ë ÷Ù⁄Ê Áø˜“Ë Ã “˜ÃÊ ßáÇù ‚ÊÁ⁄•ù ŒË ¬◊Ëá ∑ʺ¬ „Ò Á¡‚ Áflø ∑‹◊ Á‚¶» ∑…ŒË „Ò Ã Á‚¶„Ë Á¡‚É Á‚¢¡ŒË „Ò ß¢¡ ©Ã⁄ŒÊ „Ò Á∫¶‹ ¥Õ ¶ ◊È»ŒÊ „Ò Á¡ÕÙb ÃÏÁ⁄¶ ‚Ë Á∫¶‹ „Ò Á¡flb Á∫‹Ê• $ø Ã⁄ŒÊ π¢÷ „Ùfl ¡ù „flÊ $ø ©»ŒÊ √¢«Ê ¡ù Œ⁄fl‡ ŒË ∑’⁄ $à ’¤Œ ŒËfl ŒË ‹Ê≈ Á∫¶‹ „⁄ “‹ ’Œ‹ŒÊ „Ò œ»∑Œ ÁŒ‹ flùæ “ÊÀË ŒË ‹„⁄ flùæ à ¡Ù ∑È√ flË „Ò ©‚ flùæ
55
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áÔ⁄Ù’Ë 1992 Á∑‚ áÓ ◊ÈÁ¢ Œ¶ ’ø“á ŒÊ Œ⁄flÊ¬Ê ‹Ê ∑ ø°“È ŒÊ ¡¢Œ⁄Ê ∑ıÀ ⁄Á„¢ŒÊ ◊⁄ ΩÈ⁄áÓ •¢Œ⁄ ‚Ê⁄Ë ŒÈá˶ Á¡‚ŒÊ Áfl„»Ê Á¡‚ Áflø ‚ù÷ ∑ ⁄°π ’¢≈ “Òá‚‹ Á‚°∑ ◊c„ Áflø Á÷°¡Ë “È‚Ã∑ ‚Ò∑‹ ÁÃ¢á “„Ë•ù $à ᰂ çÈ‹ ° ’ºËø ≈„∑À ÷ÒÀ ŒË•ù ∑°…Ë•ù ø°Œ⁄ù ©˜Ã ŒÙ ªÈà ° ù flÊ‹Ê ›∑À◊ËøË π«ŒÊ ◊¢« È Ê ›Á∑¶ „Ù߶ ¡°ª Áflø ÷Ê©bŒÊ •“ÀÓ Ω⁄ ŒÊ ⁄‚ÃÊ ÷È‹ ° Ê áÊ‹ Áπ«¢Œ „ÊÀË ◊áÛb Áfl‚Ê⁄Ê Á÷» Œ⁄fl°¡ Á“°¿bÙ Ω⁄ áÓ “°ÁÈ ¿¶ •°¡ Á∑flb ÃÒÉ øÃÊ ¶ß¶? Á∑Õ áÓ ©„ Á¡áÇù ŒË ’⁄∑à ◊Òb „Ù߶ ‚ù ¡Ù ‚á ‚ÊÉ ‹Ê« ‹«ùŒ? ©„ flË ¶ ¡ÊflÀª ß∑ ÁŒá Á¡flb ⁄‚ÃÊ ÷°‹ È ∑ Ã¢Í ¶ß¶ „Òb ‹@Ω ¶ •¢Œ⁄...
56
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’⁄Ê¬Ë‹Ë Áª≈ÊÁ⁄‚≈ “Ê©‹Û É ∑È√ ‚flÊ‹ •“ÀÊ ‚ʬ ∑Œ Ã΢ ª„È áÊ‹ Á«°∆Ê? “Ù≈Ê-“Ù≈Ê øà ∑⁄∑ Œ˜‚ Ãù Ã⁄ ¿Ï„◊¢«‹ ŒË Á∑„»Ë ⁄ª ‚÷ ÃÙb flœ ŒÈπŒË „Ò? ¡Œ Ã΢ ‚ËáÓ ‹Ê Áª≈Ê⁄ fl¡Êflb Ãù ÃÒÉ ß„ •“ÀÊ •¢ª á„c ‹ªŒË? ∞‚ •¢ª ŒÊ ∑Ë áù ⁄Áπ¶, ¡Ù Ã΢ ‚¢æŒÊ ∑Œ áÊ Œ˜‚ŒÊ? ¡Œ Ã΢ ‚ʬ ª¤Ùb ©ÃÊ⁄b Ãù ߢ¡ áüc ‹ªŒÊ Á¡flb ∑Ù® ÿÙœÊ •“ÀÊ ‡‚Ã⁄ ‹Ê„ ∑ ⁄°π ¡ù ∑Ù® ÃËflc á°∑ ŒÊ ∑Ù∑Ê ¡ù ‚°“ •“ÀË ∑È¡¢ ‹Ê„¢Œ È Ê „Ò? ∑Ë ß„ ‚÷ Ã΢ •“ÀÓ ‚ÈÖáÓ Á«˜∆Ê? ‚˜Ã È ‚ʬù ŒË ‚È⁄ ácŒ⁄ Áflø ∑Ë∑À ¡ªŒË? Áª≈Ê⁄ ÁÄÊ⁄Ë ’˜ø flÊæ΢ „˜Õ ¿Ï»Ê á®b ᘂŒË? ’Ò∆ ∑ ∑˜‹◊∑˜‹Ê ß‚ áÊ$ Á∑„»Ë•ù ’ÊÃù “Êfl?b ‚È⁄ù ¡Ù ÃÏ‚c Á◊‹∑ ∑˜…Œ ∑ıÀ „Ò ßá∑Ë ¡¢◊À„Ê⁄Ë? flÒ⁄Ë ªÊ©bŒ „˜Õù É Á∑©b ÷¢áŒ „á? Áfl∑≈⁄ „Ê⁄Ê øà ÃÒÉ? ÁŒ‹ ©˜Ã „˜Õ ⁄π∑ Œ˜‚c ‚ʬ ÁŒ‹Ûb Á∑¢¡ flπ⁄Ê „ÈŒ ¢ Ê?
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
Áfl∑≈⁄ „Ê⁄Ê Áø‹Ë Œ‚ ŒÊ ∑Á◊©Áá‚≈ ªÊß∑; 1973 Áflø Öı¡ á ß„É ∏Ë ∑⁄á ÃÙb “„‹ù ß„Œ „˜Õ ÃÙ» ‚á˚ 57
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ω⁄ ‚Êß’⁄˶ Áflø …Ê® „¬Ê⁄ ‚Ê‹ “È⁄ÊÀË ’È… ˜ »Ë ŒË Œ„ ‹˜÷Ë ß„ ∫’⁄ ≈Ò‹Ë Áflø Ø∑ ∑ •“ÀÓ “Èà ˜ É ¶π ‚ÈÀÊ߶ ’È… ˜ »Ë ‚Êß’⁄˶ áÊ ¡ùŒË Ãù ø¢ªÊ ‚Ë ◊⁄áÊ Á‹¶ ‚Ë ¥„á ∑Ê„É “Èà ˜ ⁄ •°ªbÙ ¶πÀ ‹˜ªÊ ’È… ˜ »Ë ¥Õ ª® á„c ‚Ë, ©„ Ãù ¥Õ ® ⁄Á„¢ŒË ‚Ë ß‚ ŒÊ ◊Ë’ Á¡Õ ’¢ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ „ÈŒ ¢ Ê ¥Õ á„c ©„ ¡ùŒÊ? Á’‹∑È‹ áüc, ©„ Ãù ¥Õ ‚ŒÊ ® „ÈŒ ¢ Ê ◊⁄Ë•ù ‚Ùøù ’È‹ùÇ Ã∑ áÊ ¶®•ù ◊Òb á„c ßÕ ⁄Á„¢ŒÊ ‚˜Ã ‚◊¢Œ È ⁄ ø˜‹ ∑ ¶ß¶ •‚c á’Ë ŒÊ ◊Í„¢ Ø∑ÀÊ ‚Ë “⁄ á’Ë á„c ∞Õ ¶ß¶ ß„ Ãù ∞Õ „Ë ⁄Á„¢ŒÊ „Ò, ∞Õ ¡¢Á◊¶ ©˜π» ⁄Èπ˜ » áÓ ¡»Çù ◊È» ∑ ç» ‹®•ù ’ªÊáË Á◊˜≈»Ë •¢Œ⁄ „ÈÀ ◊Òb ßÕ Ã ¥Õ flË ⁄Á„¢ŒÊ „ù
58
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’‹’Ë⁄Ê ¡‹@œ⁄, 23 •∑ÃÎ’⁄ - ¡‹@œ⁄ “È‹‚ á π≈∑» ∑‹ù Œ ‡„ËŒ ÷ªÃ Á‚¢Ω •¡Êß’ Ω⁄ Áfl°øbÙ ßÁÄʂ∑ fl‚Ãù ŒË øÙ⁄Ë Œ ŒÙ‡ Áflø Á“¢« √¢«⁄ πÈ⁄Œ Œ ’‹’Ë⁄ Á‚¢Ω œË⁄ á@Í ÁªaÖÃÊ⁄ ∑⁄ Á‹¶ „Ò˚ “È‹‚ ◊ÈπË áÓ Œ°Á‚¶ Á∑ ’‹’Ë⁄ Á‚¢Ω ˜ ≈Ê®, ‡„ËŒ ÷ªÃ Á‚¢Ω ŒÊ ‚Èá„⁄Ë ∑Ù‹dÛ ‚⁄ŒÊ⁄ •¡Ëà Á‚¢Ω ŒË ¡’-Ω»Ë Ã áÒ∑ ’∑‚Ê, ⁄Ê¡ªÈ⁄Í ŒË•ù ø“‹ù à “Òb≈ ’⁄Ê◊Œ „Ù ª® „Ò˚ ŒÙ‡Ë áÓ ¡’-Ω»Ë ¶“ÀÓ ª¤ $ø “Ê® „Ù® ‚Ë˚ Á“¢« Œ ‹Û∑ Œ˜‚Œ „á Á∑ ’‹’Ë⁄ ’Èœ° Í Á∑‚◊ ŒÊ ’¢ŒÊ „Ò˚ ©„Œ ∑Ù‹bÛ á¤∑ ŒË „°ÕË flË ’⁄Ê◊Œ „Ù® „Ò, Á¡„Œ áʤ ©„áÓ •¡Êß’ Ω⁄ Œ ‡Ë‡ ÃÛ» ‚Ë˚ - áflù ¬◊ÊáÊ, 24.10.94
∑Ò‚Ê ‚ùª ⁄øÊ߶ √¢«⁄ ù Œ œË⁄ ’‹’Ë⁄ áÓ ’ÁÀ¶ ∑Ë Áç⁄ŒÊ ÿÊ⁄ ‡„ËŒù ŒÊ! „°Õ Áflø ’∑‚Ê ‚Ùá ⁄¢Áª¶, ¡ÊŒÍ ÷Á⁄¶ û “Ãfiá ⁄Ê¡ªÈ⁄Í ŒË “Ê ∑ “Ò⁄Ëb ø“‹ù ÃÏÁ⁄¶ ¡Êfl ∑⁄ŒÊ ¡Ò≈b ‹◊ÒáË ª¤ Áflø ∑Ò∆ b Ë Ω»Ë øÊø ŒË ¶¬ÊŒË ŒË ⁄Êà ©‚ Œ ÁŒ‹ Œ áÊ‹ π»ÙÇ ª® ◊È» ∑ Áç⁄ áÊ ø°‹Ë ¶“ „Ë ±∑≈⁄, ¶“ „Ë Œ⁄‡∑ ¶“ÀÓ-¶“ áÊ$ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ Á∑¢áÊ «˜‹ Ï ÊÇ ∫Íá ‡„ËŒù ŒÊ Ã∑ŒË⁄ áÊ ’Œ‹Ë ∑ı◊ù ŒË „°‚ŒÊ ⁄ÙŒ b Ê ø°“È ∑⁄ ¡ùŒÊ ªÊflÀ ‹ªŒÊ, áÊ•⁄ ‹Ê©bŒÊ ‚°Ã È Ë ∫‹∑Ã, ∑Ù® Á∑à á ÷⁄ „¢ª È Ê⁄Ê √¢«⁄ ù Œ ’‹’Ë⁄ É ‹Û∑c ∑◊¤Ê-∑◊¤Ê ∑Á„¢Œ áÓ˚˚ 59
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß∑Œ◊ „◊ ¶Œ◊Ë „ù ß∑Œ◊Ë˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
ß‚ Œ◊ ŒÊ ∑Ë ÷⁄flÊ‚Ê ¡Ù ∑È√ ∑⁄áÊ ß∑Œ◊ ∑⁄ ‹Ô˚ ¡Ù ∑ŒË flË ç» á „Ù߶ ©‚ πÈ√¢ “‹ á¢Í ç» ‹Ô˚ Áfl¢áÇ ¿˜« „flÊ $ø ‹≈∑Ë ◊˜¿Ë ŒË •˜π Á¬¢ŒªÊáË É fl⁄ ‹Ô˚ ‚÷ ¡Ë• ῘÃ⁄ ߘ∑Ù Á’⁄ÃË ‹˜ª ¡Ù πÈÁ° ‚¶, ‚⁄ ∑⁄ ‹Ò˚ “⁄Œ‚Ë ◊á, Œ‚ “⁄Ê∞ ‚÷Ù „⁄ ÁŒ‹ •¢Œ⁄ Ω⁄ ∑⁄ ‹Ô˚ ß‚ ¡Ëflá ŒË flÒÃ⁄áË ’¢ÁŒ¶ Áª¶á ŒË “¢¿ Í ‹ ç» ∑ Ã⁄ ‹Ò˚ “® ∑ȶ⁄Ë fl˜Ã⁄ Á◊˜≈Ë •¢Œ⁄ Áª⁄ ¡Ê ’Ë¡∑ ’À ∑, ‚˜πÀ ÷⁄ ‹Ò˚ Á¡‚á@Í øà ∑⁄áÊ, ∑⁄ ‹Ò ⁄Èπ˜ ù flùæ@Í Á’⁄„Ê ¡⁄ ‹Ò˚ ß∑Œ◊ ©◊⁄ù ‹@’Ê, ¡˜ª È ù ¡«Ê ⁄˜¡ ∑ ¡Ë ‹Ò ’¢ÁŒ¶, ◊⁄ ‹Ò˚˚
60
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
≈È∑»-≈È∑» ‚÷ ∑È√ ≈È≈˜ Ê ≈È∑»-≈È∑» Ã˜Ã π¢« ’a„◊¢« ‚È⁄ áÊŒÁ’¢ŒÈ Ãá ◊á ≈È∑» Ω»Ë ŒÊ fl‹Ê „⁄ ‡Ò• ≈È∑»Ê Á∑‚ fl˜«Ë ‡Ò• ŒË „⁄ ‡Ò• ≈Ï∑»Ê Á∑‚ fl˜«Ë ‡Ò• ŒÊ Á‚◊aÁà ‚Ùøù á¬⁄ù ≈È≈˜ ∑ ‡’Œ •˜π⁄ ’À Áπ‹⁄Ê •˜π⁄ •˜π⁄ ¡È» ∑ ’ÊÀË ’ÊÀË ¡È»∑ ¡»Ç Ãù®b •“»Ë Á’¢ŒÍ ≈È≈˜ Ê ⁄πÊ ŒË ¡»Ç çÒ‹À ‹ÊªË øÊáÀ flË ‚÷ ⁄¢ªù Áflø ≈˜≈È ¡ùŒÊ ‚¢ªÁŒ‹ Á„¡⁄ á ≈È≈˜ ŒÊ ¡Ë©»Ê π˜‚È ŒÊ
61
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑ȘÃÊ [÷ªflÊá ¡Ù‡ Œ áù]
‹@◊-‚‹@◊Ë áŒË Á∑áÊ⁄ ÃÅÊ⁄Ë∫ŒÊá à ‡Êß⁄ ŒÙ„flù ⁄¤ ∑ ∑Ò‚Ê ◊¢¬⁄ Á«˜∆Ê ¥œ⁄Ùb ¥œ⁄ É flÁ„¢ŒË•ù ¿˜‹ù “È∆ ˜ fl„Àc Ã⁄ŒË•ù ’˜Ãπù Á’⁄ÃË ‹Ê ∑ ’Ò∆Ó „¢‚... á°Á‚¶ ¡ùŒÊ ∑˜Ã È Ê øÊÀ∑ ⁄ÈÁ∑¶ Ø∑À ‹˜ªÊ „¢‚ù à ‹„⁄ù É ©‚ ŒÊ Áø˜Ã flË „¢‚ „ÙÀ É ∑Á⁄¶ ©‚áÓ ‚ÙÁø¶ „ÙÀÊ ◊Òb flË ©„Œ flùæ@Í “ÊÀË ©˜Ã ø‹ÀÊ ç⁄ ¥‚ áÓ ¿Ê¤ ¡Ê ◊Ê⁄Ë π¢÷ù ’Ê√Ùb Ã⁄ á ‚Á∑¶ Áá¢◊√Ù À Í Ê „Ù ∑ ∑¢… $à ◊È» ¶ß¶ ’¢ÁŒ•ù ŒÊ ÃÅÊ⁄Ë∫ŒÊá ∑Èà ˜ ©˜Ã „˜Á‚¶ à ‡Êß⁄ áÓ ‡Êß⁄Ë ∑ËÃË ’¢ŒÊ flË •“ÀË „‚ÃË Áfl˜øbÙ Áá∑‹À É ∑Ê„¤Ê “ÒŒ b Ê ©„ ‚Ùøù Œ π¢÷ù $à „Ë ø»Ç ∑ ’ÁÀ¶ ’ʬ “Á⁄¢ŒÊ à ‚Ê ª ⁄ ŒÊ ◊ÙÃË ‹@◊-‚‹@◊Ë áŒË Á∑áÊ⁄ „◊ áÓ ∑Ò‚Ê ◊¢¬⁄ Á«˜∆Ê˚˚ 62
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑flË ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ¶∫⁄ ÃÙb “È∆ ° Ó “ÊÁ‚¥b “»ÇáË ‡È⁄Í ∑⁄ŒÊ „Ò ‚°Á¡¥b π°’ É Ã⁄ŒË á¬⁄ •˜π⁄ù ŒË ÁøÀÊ® Œπ ∫ÈŒ „Ò⁄Êá „¢Œ È Ë „Ò ß¢¡ “„‹ù á¬⁄ á ∑Œ á„c ‚Ë ŒÁπ¶ ¡Œ ∑flË Ã∑ ª˜‹ •“»ŒË „Ò Ãù ©„ „˜‚ŒÊ „Ò „Ò⁄Êá á„c „¢Œ È Ê Á∑Ã-Á∑à Áflª»Ë ª˜‹ ’ÀŒË ‹ªŒË „Ò Ãù ø˜“È ∑⁄ ¡ùŒÊ „Ò ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ‚¢Ã⁄ flùæ Á¿‹ŒÊ „Ò ∑ÁflÃÊ ŒÊ •¢Œ⁄ Ãù „Ù⁄ flË ‚È„ÀÊ „Ò ©‚ŒÊ •¢Œ⁄ œÈ“˜ ŒË ø¢◊È Ë fl⁄ªÊ Á◊˜∆Ê „Ò ©‚Œ •¢Œ⁄ ’Ë• „Ò ÷Áflπ ŒÊ Á◊aÃÿÍ ŒÊ ‚¢Œ„ ŒÊ ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ©¤≈Ê ∑ ŒπŒÊ „Ò ⁄à ŒË Ω»Ë Áflø ⁄à ⁄à Áflø Á∑⁄á ‹ªŒË „Ò ◊c„ áŒË áŒË ‚ʪ⁄ ‚ʪ⁄ ’¢Œ Í ’ÀŒÊ „Ò µ⁄à ¶Œ◊Ë Áflø “afl‡ ∑⁄ŒË „Ò ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ áʤ π«ù ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò
63
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚ÈÖá flÊ¤Ë ∑ÁflÃÊ ‚ÈÖá Áflø ∑flË áÓ ∑ÁflÃÊ ∑ËÃË Œπ,Ù ‚ÈÖáÓ Áflø flË ÿÊŒù á Á“˜¿Ê á ¿Ù»Ê “ÃÊ á„c ©ŒÇ ÁŒ‹ Áflø ∑Ë ¶® ©„ ⁄‚à Áflø π»Ù ∑ Á‹πÀ ‹˜ªÊ ∑ʺ¬ ∑‹◊ ŒË ‚¢ªÃ Áflø ©„ $∑˜‹Ê ‚Ë Á¡‚◊ ÷ÙªÀ fl‹ Á¡¢áÊ $∑˜‹Ê ©„áÓ •˜π⁄ “Ê∞ ‡Ë‡-’‹Ú⁄Ë ∑ʺ¬ “Ê⁄ flùæ@Í ∑¢’À ‹˜ªÊ ¡ÊªŒË•ù ‚Ùøù ŒÊ ∑flË áÓ ‚ÈÖáÓ Áflø ‚ÈÖáÊ ‹ËÃÊ ‚ÈÖá Áflø ∑flË áÓ Á‚⁄¡À ∑ËÃÊ È Áª¶ à ¡ÊªÀ-‚Ê⁄ ® ÷˜‹
64
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒÈ˜π ÁáflÊ⁄á ŒÈπ ‚Èπ „Ë Ã ÷∞ Áá⁄Ê‹Ó˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚ Áá⁄¢∑Ê⁄ ŒÈπŒÊ⁄Ë˚˚ ◊„‹Ê ï˚˚
Á¡‚ É ∑⁄ ∑ ŒÈπË ¡ „Ùfl ’¢ŒÊ ©„ ∑¢◊ áÊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ á “¢ªÊ áÊ Œ¢ªÊ ø¢ªÊ áÊ ¡Êª Ãù ø¢ªÊ áÊ Œπ Ãù ø¢ªÊ áÊ ¡ÊÀÓ Ãù ø¢ªÊ ¶“ ’Ò∆ á’»Ê ∑⁄ ‹∞ ∑Ë ◊¢ŒÊ ∑Ë ø¢ªÊ áÊ ‚ÈÀÓ Ãù „Ù⁄ flË ø¢ªÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ
’Ù‹Ó Ãù ø¢ªÊ ’„ÈÃÊ ◊ÊÀ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ◊Ù„ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ Áá„¢È ‹Êfl Ãù ø¢ªÊ ÁŒ‹ ŒË ’Êà ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ÃùΩ á ∑⁄ ©«Ë∑ù ÿÊŒ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ÷È‹ ˜ Ãù ø¢ªÊ ‚Ùø Ãù ø¢ªÊ ⁄È‚˜ Ãù ’„ÈÃÊ ø¢ªÊ
áÊ ∑¢◊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ áÊ ∑Ê◊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ 65
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áÊ „˜Õ ‹Êfl Ãù ø¢ªÊ áÊ Ω⁄ ¿˜«, á ’Ò∆Ó ’ÊÁ⁄ “⁄Ê∞ ø¢ªÊ á ¶∞ á ¡Ê∞ ø¢ªÊ •∑‹ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ á ‚flÊ‹ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ „⁄Œ◊ Áä-Áä ◊⁄á áÊ‹Ûb áÊ ¡Ëfl Ãù ø¢ªÊ øÊ⁄ Á‚Á⁄¥b ¡ á„c ‚⁄ŒÊ ’¢ŒÊ ŒÈπ˜ É ‚˜πÈ ∑⁄ ¡ÊÀÓ Ãù ‚÷ ÃÙb ø¢ªÊ˚˚
66
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Ù⁄Ë 1. ’≈Í ◊⁄Ê •˜πù áʤ ‚ÈÀŒÊ „˜Õù áʤ ’Ù‹ŒÊ ’≈Í ŒË•ù •áÊ◊ „Ò Á¡ŒÇÊ ⁄¢ª Á¡ŒÇÊ ⁄¢ª
•˜πË•ù $ø fl˜«Ë-‚Ê⁄Ë √Ë‹ „Ò •∑Ê‹ „Ò •áË‹ „Ò áÊ ¶∑Ê⁄ „Ò ŒÈœ˜ Í Ã Œ˜œÈ Í „Ë ‚Ê∑Ê⁄ „Ò
’≈Í Œ ‚ÈÖá fl˜«-fl˜« ∫Ê’ù Œ Áá˜∑- Áá˜∑ ’Ë• á’˜Œ¤ù, ⁄Ê„flù à ‚Í⁄¡ù Œ ’Ë• ’≈Í ŒÊ ‚ÈÖáÊ ©»áÊ á„c ¡ÊÀŒÊ ©«À ÃÙb “„‹ù ¶∑ʇ „ÙÀÊ ‹ÛøŒÊ ’≈Í ◊⁄Ê •˜πù áʤ ‚ÈÀŒÊ „˜Õù áʤ ’Ù‹ŒÊ
2. ‚ıb ¡Ê “Ê⁄Ù “⁄Ë•ù ªÊflÀ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ªËà „flÊ Œ “ıÀù ÃÒÉ ªÈ»Ã Ç Ë ÁŒ˜ÃË ‚ŒÊ fl„À à ‚ŒÊ ⁄„À ŒË œË ◊⁄Ë Ã΢ ‚πË ‚„‹Ë 67
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Á…˜« ŒË •ùŒ⁄ ◊⁄Ë ∑Ê߶ ‚ÈÀ áË ‹Ê«Ù “⁄Ë•ù ªÊflÀ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ªËà „flÊ Œ •Ê“ù Ø∑Ë∞ ߘ∑Ù ‚ÈÖáÊ ◊Òb Ã¢Í ŒÙ„flb „Ù⁄ ∑Ù® áÊ ’Ê’‹ Œ Ω⁄ ’≈»Ë ‚Ëá ‹˜ªË ◊⁄Ë ¿Ê߶ ‚ÈÀ áË “Ê⁄Ù...
68
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ã⁄Ê Á∫¶‹ Ã⁄Ê Á∫¶‹ ◊⁄ ‹„Í Áflø ª⁄ÁŒ‡ ∑⁄ŒÊ ◊ÒÉ ¡Ë©bÁŒ•ù ⁄πŒÊ Ã⁄Ê Á∫¶‹ œ˜“È ù-œÙÃË „flÊ Á¡‚ Áflø ◊Òb ‚Ê„ ‹ÒŒ b Ê „ù Ã⁄Ê Á∫¶‹ ◊⁄Ë flÊÀË $ø ’Ù‹ŒÊ ß‚ Áflø ‚ÈÀŒÊ „ù Ã⁄Ë ¶flʬ Ã⁄Ê Á∫¶‹ “„‹Ó ‹„Í ŒÊ ∑Ã⁄Ê ‚Í⁄¡◊ÈπË Œ πÃù Áflø ‚÷ ÃÙb “„‹ù ÁπÁ»¶ 瘋 È •“ÀË ’Ù‹Ë ŒÊ “„‹Ê •˜π⁄ œË •“ÀË ŒÊ “„‹Ê ’Ù‹ ⁄ÊªË ¶‹Ê“ ¿¢„È ŒÊ „Ò ◊Òb Ã⁄Ê ◊˜ÕÊ ø¢◊È ŒÊ „ù Á¡flb ¥ŒÙb “„‹Ë flÊ⁄ ø¢ÁÈ ◊•ù ‚Ë Áç⁄ •˜πù Ã⁄Ê Á∫¶‹ Áá⁄Ê Á∫¶‹ á„c Ã⁄ Á∫¶‹ Áflø ‚÷ ∑È√ áflb Á‚Á⁄¥b “„‹Ë flÊ⁄ „ÙÀ ‹ªŒÊ „Ò Ã⁄Ê Á∫¶‹
‚¢¡Ëflá
“„‹-Á“aÕ◊Ê
69
◊Í‹-¶œÊ⁄
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
©‚ fl‹Ó ¡ÊÀ ∑ ⁄‚ÃÊ ÷°‹ È Ó ÷≈∑ ⁄„ ‚ù Á“¢«ù •¢Œ⁄ øÊ⁄ “Ê‚ á ∑Ù® ’¢ŒÊ, áÊ ’¢Œ ŒË ¬Êà “Ë¤Ê ø¢á œ⁄ÃË ©˜Ã øÁ»Ç¶ ‹ªŒÊ ‚Ë ŒÙ ⁄°πÈ ‹@◊-‚‹@◊ ß∑ ŒÍ¡ É ø¢◊È Œ ø°≈Œ ‚»∑ Á¡©b ◊ÀË ŒÊ ŒÁ⁄¶ flÁ„¢ŒÊ ‚Ë ‚Í⁄¡◊ÈπË Œ πÃù •¢Œ⁄ ’Ëb« ª°‹ù ∑⁄Œ π»ÇË ∑Ê⁄ Œ ¥„‹Ó áʤ-ŒË á°…Ë Œ ◊ÍÃÀ ŒË flÊ¡ •Ê©bŒË ‚Ë ©‚ fl‹Ó Ã΢ ’„Èà „Ë øà ¶® Ã⁄Ê áù ‹Ò ∑ ◊Òb ’È⁄»Ê߶ Ã⁄ áÊ$ ª°‹ù ∑⁄á É ¡Ë• ∑⁄ŒÊ ‚Ë Á∑œ⁄ •ÀÁŒ‚ “¢¿Ë •÷»flÊ„ ©Á»¶ à Áç⁄ ’Ò∆ Áª¶
70
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ã⁄Ê fl¿Ù»Ê Ã⁄Ê fl fl¿Ù»Ê ◊⁄Ë ¡Êá π˜‚ŒÊ Á◊⁄ª ŒË Áá¶üc ÁŒ‹ Áç⁄ ᘂŒÊ Ááà ¶fl ÿÊŒ Ã⁄Ë ºÙà πÊfl ÁŒ‹ «˜’È ÁË-ÁË ÁÃÀ∑ É ç»ŒÊ Ã΢ ‚Ë ‚ŒÊ ¡ÊáŒflÊ ’ÁÀ¥d Á∑©b ¡Êá‹ÓflÊ Ã¢Í „Ë ◊⁄Ë ¡Êá ÷ÈÁ° ‹¶˜ Á∑©b Áç⁄ŒÊ ¶“ É Ã‚Ë„ Œ ∑ ∑Ò‚ ‹flb ‚Èπ˜ ∑Œ Ãù Á∫¶‹ ∑⁄ •“ÀÓ flË ŒÈπ˜ ŒÊ ¡ Ã¢Í „Ùflb áʤ ç⁄ ∑ËÇŒ •ù Œflʤ ’¢áÇ ‹®∞ “Êfl áʤ Á¡»ÇÊ ⁄„ „˜‚ŒÊ Ã⁄Ê fl fl¿Ù»Ê ◊⁄Ë ¡Êá π˜‚ŒÊ Á◊⁄ª ŒË Áá¶üc ÁŒ‹ Áç⁄ ᘂŒÊ
71
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
o 1. ø¢á ‚Í⁄¡ à ªŒ b ø°∑Ë ÃflÊ Ã ø⁄πÊ fl°«Ë Ω»Ë ŒË•ù ª⁄Ê⁄Ë•ù à ⁄‚à Œ “„Ë∞ ¡Ù •Ê“ á„c ø‹ŒÊ “„Ë•ù É ∑Á„¢ŒÊ „Ò : ø‹ ∑ ¶¥ Ã΢ ø‹ ∑ ¶flb Ã⁄ “Ò⁄Ëb Áfl¿ ¡Êflù ◊Òb ¶ ¡Ê •»Ë∞ 2. Ã⁄ „°Õ Á‚⁄¡Œ •“ÀÓ „Ë ⁄¢ª ŒË Á◊°≈Ë ŒÊ ∑Ê‚Ê ‚’⁄ ŒË •ªá “∑Ê ∑ ¶“ù fl‚‹ ŒÊ •Á◊aà “ËÀÊ Ã Áç⁄ ß‚ É •“ÀÓ „°Õc ÷¢áÀÊ ∆Ë∑⁄-∆Ë∑⁄ ∑⁄áÊ ß„ „ÙÀË „Ò ß‚ ∑Ê‚ ŒË Ω»Ë Ãù Áç⁄ flË ø‹ŒË ⁄„ÀË
72
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑Ê‚Ê ∑Á⁄ ∑Ê‚Ê Œ⁄‚á ∑Ë ÷Íπ ◊Òb Œ⁄ ◊ùÁª¥ áËÃÊ áËÃ˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
If in Spain there is one glass of pure wine It is the people who will drink it. - PAUL ELUARD, 1948
©„áÓ ‚ÙÁø¶ Œ˜œÈ ‚ÙÁø¶ •ªáË Ã „flÊ Ã ø˜∑ $à ‚Ã⁄¢ªË Á◊˜≈Ë Ω¢◊È À ‹˜ªË •“ÀÓ „˜Õc ‚ÊÁ¡¶ ŒÈ◊‹ œÊª áÊ‹ ∑˜≈ ∑ ø˜∑ ÃÙb ‹ÊÁ„¶ ŒÈ◊‹ ◊ÍœÊ Á“¶ ∑Ê‚Ê Á¡‚ œ⁄ÃË …∑Ë „Ù® ¥‚ Áflø ‚◊Ù߶ ‚÷Ù ∑È√ •¢ª⁄Í ù ŒË ‡⁄Ê’ ŒÊ ‚ÙøŒË Á¡„»Ë “Ê‹ ∞›¶⁄ á ‚“á Œ ‹Û∑ù ‹® ÁøÃflË ‚Ë •“ÀË•ù ⁄ªù $ø flÁ„¢Œ “¢¡Ê’ ŒÊ ‚ÙøŒË ¡Ù Á«˜∆Ê á„c ∑Œ ‚ù÷ ∑ ⁄Áπ¶ Á“¶⁄ Á∑‚ ‹® ¡Ù Á«˜∆Ê á„c ◊˜Œ È Ãù „Ù®•ù ‚ÙøŒË „Ò ß„ ∑Ê‚Ê ¥‚ ‹® „Ò... 73
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ©‚ ŒÊ ªËà ‚ÈÀËfl Áfl„» Œ Áflø ø¢áÀ ÁπÁ»¶ ø¢Œ⁄◊Ê áÓ ∑Ȼ˕ù É ªÊflÀ ŒÊ ‚˜ŒÊ ÁŒ˜ÃÊ «Ê⁄ ∑¢¡Í ù ŒË ©Ã⁄Ë œ⁄ÃË ©˜Ã Á‚⁄ $à ‹Ò ∑ ∑Ê¤Ë ø¢á È Ë «¢Ω Í ‚Ê„ ÷⁄ŒË ªÊfl ◊ËÃù ©‚ „©∑ ŒÊ ªËà ¡Ù Á„∑ •¢Œ⁄ «˜Á∑¶ •À’Ù‹Ë øË‚ ¡Ù ’È‹ùÇ ≈È∑ ˜ Ë Á¡‚ •¢Œ⁄ ø¢á ø∑Ù⁄ ß∑ ŒÍ¡ É Ã⁄‚ÁŒ•ù ◊˜∑ È ¡ÊflÀ ∑Ù∆Ó ø»Ç ’áÓ⁄ ¥„‹Ó ¿Ï“ ∑ ◊Òb ¥‚É ªÊ©bÁŒ•ù Ø∑ù <◊Òb Ãù ¿ÃË ∑Ê¡ ⁄øÊ ∑ ŒÍ⁄ fl‹ÔÃc ¡ÊÀÊ Ã΢ “„á ’‚¢ÃË øÙ¤Ê Á∑‚ ‹Ê»Ë É fl⁄áÊ á Áø˜∆Ë áÊ ‚Èπ˜ -‚Èá„Ó Ê ç⁄ áÊ „ÙÀÓ ◊‹Ó Ã΢ Á¡Õ flË fl˜‚ÀÊ „˜‚ÀÊ ‚˜Ã ∫Ò⁄ù ‚˜¡ÀÊ...> flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ‹ªŒÊ ©„ ªÊ©bŒË „Ò flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ©‚ ŒÊ ªËà ‚ÈÀËfl
74
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ö⁄◊ [ÁøÃa∑Ê⁄ Á⁄‡◊ ‚˜ÿŒ Œ áù]
ÃÙ» Œ „˜Œù ◊È∑ÃÊ „Ù ¡Ê Á∑⁄ ¡ÊÀ Œ ⁄¢ª à ⁄πÊ ‚ù÷ ∑ ⁄°Áπ¶ ∑Í»Ê ¿˜« ß‚ fl‹ ŒË Áø¢ÃÊ ÷È‹ ˜ ¡Ê ∑‹ÇÇ Œ áù fl‚Ë•Ã „Ù®•ù ÿÊŒù πÈ‹ ˜ ËÇ •ù ’Ê„flù ∑⁄∑ Á‚⁄ ©˜øÊ ◊á ŒË ‚˜πÀ É ‚˜πÀ áÊ$ ÷⁄ ‹Ò à ¥‚Œ •¢Œ⁄ ’Ë• ∑⁄Œ Áç⁄ ¡Ù flË ©˜ªÀÊ ©„ ©˜ªÀÊ “„‹Ë flÊ⁄Ë „⁄ ‚Ë◊Ê ÃÙb ’Ê„⁄ ‡Ê„⁄ª ÃÙb flË flœ ∑ á»
75
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ö⁄ ‹@◊Ê ‚Ö⁄ •∑flù ª˜«Ë ŒË ’Ê⁄Ë Œ ‡Ë‡ $à ◊Òb Á‚⁄ ⁄˜Áπ¶ „Ò ’Ê⁄Ë ∆¢…Ë ‚Ëà Á¡©b ’⁄ÖË‹Ë ⁄˜Ã È ‚˜¡À „˜Õ Á◊¤Ê߶ ¡ù Á“¶⁄Ë Œ ∆@… ∑¢á É á˜∑ ŒË ’Í’¢ ¤ ¿Ù„fl ¡ù ÃÊ“ ø»Ç $à ’¤Œ ◊˜Õ ©˜Ã ◊ù á „˜Õ ⁄Áπ¶ „Ò ∑È√ “‹ ⁄Ê„Ã Á◊¤ŒË ÁŒ‹ É ∆@… “ÒŒ b Ë „Ò ‚Ê⁄ ¡˜ª ŒË•ù ª˜«Ë•ù ŒÊ π»∑Ê ß˜∑-Ù Á¡˜∑Ê ‚Ê⁄ ¡˜ª ŒË•ù ª˜«Ë•ù ŒÊ ‚Ö⁄ •∑flù ¶∫⁄ Œ⁄-‚fl⁄ ߘ∑Ù Õù $à ¡Ê ∑ ◊˜∑ È ¡ùŒÊ „Ò
76
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•“aÒ‹ ◊„ËáÓ ŒË ‡Ê◊ ‚◊ù Ω»Ë ŒÊ øÊ’Ë Œ áʤ •˜ª ∑ËÃÊ ⁄˜Ã È ’„Ê⁄ ŒË ’Í„ ¶À π‹ÛÃË «ÒÖÁÙ «‹ Œ 瘋 È flË fl‹Ó Á‚⁄ Áπ» „á “⁄ ∆¢… „Ê‹Ó flË „Ò ∆¢… Ω»Ë ÃÙb áÊ’⁄ „Ù® ∑¢áù É ¿Ï„¢ ŒË ø¢ªË ‹˜ª ø¢ªË•ù-ø¢ªË•ù ÿÊŒù ŒË $flÊ ⁄È◊∑ ◊⁄ ∑È‹ Á“¶⁄ ‚˜¡À ◊ÒÉ Á◊‹À Œ ‹® ¶∞ ‚Ê„flb ’Ò∆ ◊⁄Ë fl‹ Œπ ⁄„ „á Áflø∑Ê„ ∑¢œ Á„¡⁄ ŒË ©‚⁄Ë „Ù® ß∑ ŒÍ¡ fl‹ Ø∑Œ ◊È‚∑ùŒ „ù ©„ •“À áʤ Á‹¶∞ flÃá ŒË•ù ⁄Èà ˜ ù ⁄◊¬ù ‚Ê⁄ù ¡Ë© ∑ áʤ Á’ÃÊ®•ù ⁄ÊÃù “a÷ÊÃù ©„ ‡Ò•ù flË ¡Ù ◊È‚ÊÖ⁄ •À¡ÊÀ Áflø áʤ ‹Ò ÃÏ⁄ŒÊ ◊ù ◊⁄Ë ©„ Ö⁄Ê∑ Á‹¶® ¡Ù ©‚ “Ùà Œ “ÊflÀ ‹® ⁄πË ‚Ë ’Ê“ Á‹¶ß¶ ∫à ÂflË⁄ù •Ã Á∑ÃÊ’ù ¡Ù “ÈÁ‹‚ á ∑’¬ Áflø ∑⁄Ë•ù ‚á ◊⁄Ê ‚Ê®∑‹ ‚∑Í‹ ŒÊ ’‚ÃÊ Á¡‚ Áflø ≈˜≈È Ë ‚‹Ó≈ “® „Ò ∆@…Ë-∆@…Ë “ıÀ ⁄È◊∑ŒË
77
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... Á∑‚ á fl˜Á…¶ ◊⁄ áÊ‹Ùb ◊⁄Ê „Ë “⁄¿Êflù ∑ıÀ Á∑‚ Œ ’Ê√Ùb ¡cŒÊ á„c „Ò? ∑Ë “⁄¿Êflù Á“¢« ’Ê√Ùb „Ù ‚∑ŒÊ „Ò? “ÃÊ á ø‹ŒÊ ß‚ fl‹Ó ◊Òb ‡⁄Ë⁄ Œ Áflø „ù ‚Í⁄¡ ◊⁄ ◊˜Õ ’¤ŒÊ ¿ù Œ ’Ê√Ùb ‚∑ ’»Ê „Ò ¿ù Ãù ◊⁄Ê ŒÍ¡Ê „˜Õ ‚Ë “Ò⁄ ŒÍ‚⁄Ê ÃË‚⁄Ê áÓÃ⁄ ©‚Œ ’Ê√Ùb ∑Ê„ŒË „‚ÃË ¡’ ∑Ê Á’¿»Ê ◊⁄ áÊ‹Ùb ◊⁄Ê „Ë “⁄¿Êflù Ã’ ∑ „◊ „Òb ÷∞ •œÍ⁄ Á◊⁄Ã∑ ¡Ò‚
78
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
? ‹@◊Ë ‹@◊Ë áŒË ’„Ò˚˚ - ’Ê’Ê ‡∫ Ö⁄ËŒ
øÈ“-øÈ“Ëà ᰂ ¡ùŒ ‹Û∑c Á∑Õ ø˜‹? •“ÀË áÊ÷Ë ŒË ∑‚ÃÎ⁄Ë-«¢ª? ÷Èπ˜ ◊ıà Á„¡⁄ ÃÙb «⁄Œ? ∑Ë ßáÇù ◊Ê»Ë ª˜‹ ‚ÈÀ ‹ËÃË? ¡ù ßáùÇ •“ÀË „ÙÀË É ¡Ê Á◊‹ÀÊ? •˜¡ ∑Ë Á∑‚ ◊‚Ë„ ¶©ÀÊ? Á∑„»Ë ¡Ê ∑ ª˜«Ë ç»áË? ¡ π¢√È ª∞ Ãù ∑Ë „Ùflª Ê? ß„ ∑Ò‚Ê áÊ≈∑ Á¡‚ Áflø „⁄ ∑Ù® ‚ùª ⁄øÊ©bŒÊ? ¶“Ê ÷˜‹ È ∑ ŒÍ¡Ê ’ÁÀ¶? ∑Ë „⁄ ∑Ù® ø˜‹Ê √Ù∑ ⁄ù√À ŒË ∑‹◊∑˜‹Ê? ‡Ê„ „È‚á Ò , „Ë⁄ à ⁄ù√Ê, ∑˜‹ È “Òº’¢ ⁄? Í Ë áÒb Œ “Ê⁄‹Ó “˜ÃÀ? ‹@◊Ë-‹@◊Ë «¢Ω „⁄ ∑Ù® √˜‹Ê Á∑Õ ø˜‹Ê?
79
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊„∑◊Ê «Ê∑ ≈Ò‹ËÖÍáù flÊ‹Ó „Ù∑Ê ÁŒ¢Œ ‚ıŒÊ fløÀ ª˜‹ ∑⁄ ‹ÔÀË ø¢ªË „¢Œ È Ë* “⁄ ¡ ∑Ù® ª˜‹ ∑⁄áÙb flË ¡Ê∞ à ÖÍá Œ áÓ» flË áÊ ¶∞ Ãù ∑Ë„ŒË ◊ù É ◊Ê‚Ë ¶π ’¢ŒÊ! ±“⁄ Á‹πÀÊ ‚÷ ÃÙb ø¢ªÊ “È⁄ÊÀÊ •¬◊Ê߶ ≈Ò‹ËÖÎá˚ ß‚ áÊ$ ±‚Ë ÃÊ⁄ ¡È»ŒË „Ò œÈ⁄ ∑ʤ¡ ¡Ê ‹˜ªŒË „Ò˚ •ª‹ É ª˜‹ ∑⁄áË “ÒŒ b Ë⁄Í„ É ∆@… “ÒŒ b Ë „Ò˚ ÃÊáÊ“Í⁄Ê fl˜¡ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ˚ ◊ᶮ•ù ∑⁄ŒÊ ’¢ŒÊ˚ ¡’ ‹ªÈ ŒÈá˶ ⁄Á„¢ŒË „Ò Á∑¿Ï ‚ÈÀŒÊ Á∑¿Ï ∑Á„¢ŒÊ „Ò˚ ’Ù‹ ’Ù‹ ∑ÊÖÍ⁄ „Ù ¡ùŒ Áø˜∆Ë “˜Õ⁄ ©˜Ã ‹Ë∑ù “»Çá flÊ‹Ê ¡ á®b “»ÇŒÊ ŒÈáË•ù ⁄Á„¢ŒË “»ÇŒË •ÀÁ‹Áπ¶ flÊø, •ÀÁ∑„Ê ‚ÈÀŒË˚ á’¬ ©«Ë∑ ŒË ø‹ŒË ⁄Á„¢ŒË ¶‚ ŒË ’˜ÃË ’¤ŒË „Ò˚ Áø˜∆Ë•ù Á‹π-Á‹π “Ê® ¡Ê ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊ® ¡Ê˚˚
_______ *It’s good to talk -- British Telecom 80
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’¢‚⁄Ë ∑flÀ ‚È ⁄ù√Ê, ∑ıÀ ∑áÇ®¶ ‚˜Ã È Ë ∑Ê߶ •¢Œ⁄ ‚Ê„ ÷⁄ŒÊ „Ò ’È‹-Ç „˜Õù ŒË ¿Ï„ ‚È⁄ù ∑¢’Ê©bŒË Ãá π˜‚È ŒÊ, ◊á «⁄ŒÊ „Ò •˜‹ ¬∫◊ù ©˜Ã çÍ∑ù ◊Ê⁄ flÒŒ ÁŒ‹Ó ŒÊ “Ë» „⁄ŒÊ „Ò ¢ Ê ◊ΩÊ ’⁄‚ ⁄¢ª-‚È⁄ª ∑ıÀ ‚ùfl⁄Ê ⁄¢ª ⁄¢ªŒÊ „Ò ∑flÀ ‚È „Ë⁄ à ∑ıá ‚Ë ⁄ÊœÊ ’¤ŒË fl¢√‹Ë É ø¢◊È ŒË „Ò ‚˜Ã ‚È⁄ ∑˜πÈ Áflø ‹Ô ∑ ‚Ã⁄¢ªË ‹Ù• ¡¢◊ŒË „Ò Áπ»Ë øÊáÀË ⁄Êà Œ Áfl„» ◊„∑ù-«¢ªË ‚˜“ÀË á˜øŒË „Ò áÊŒÁ’¢ŒÈ Œ ∑¢Á…•ù •¢Œ⁄ ‚˜πÈ ŒË áŒË¶ fl˜ªŒË „Ò ∑flÀ ‚È ⁄ù√Ê, ∑ıÀ ∑áÇ®¶ ∑flÀ ‚È „Ë⁄ à ∑ıá ‚Ë ⁄ÊœÊ
81
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÃÙÃÊ, ΩÙ»Ê Ã ’¢ŒÊ ÃÙÃÊ ◊á◊ÙÃÊ ‚Ë ’Ò∆Ê •¢’ ŒË ≈Ê„À $à ‚ÈÖáÊ ‹ÒŒ b Ê’¢ŒÊ ©‚É Á“¢¡⁄ “Ê ∑ “Ê∆ “»ÇÊflÀ ‹˜ªÊ˚ ÃÙà ŒË •˜π πÈ‹ËÇ ÿ∑Œ◊ ŒÍ⁄ ©«Ê⁄Ë ◊Ê⁄ Áª¶ ◊È» ∑ ç⁄ á ¶ß¶˚ ¡¢ª‹Ë ΩÙ» ‚ÈÖáÊ ‹ËÃÊ ’¢ŒÊ ©‚Œ “ı»Ëb Á∑˜‹ ∆Ù∑ŒÊ ©‚ ©˜Ã ∑Ê∆Ë “ÊflÀ ‹˜ªÊ˚ ΩÙ» ŒË •˜π πÈ‹ËÇ ÿ∑Œ◊ ŒÍ⁄ ©«Ê⁄Ë ◊Ê⁄ Áª¶ ◊È» ∑ ç⁄ á ¶ß¶˚ ’¢Œ É ©‚ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹Ô ’Ò∆Ê˚ ’¢Œ á ’¢Œ $à ∑Ê∆Ë “Ê ∑ ©‚É Á“¢¡⁄ “Ê߶ à “Ò⁄c Á∑˜‹ ∆Û∑ ∑ ‚Í¤Ë øʘ ø»ÇÊ߶˚ ∑ÒŒË „Ù߶ ¥‚ Õù „Ë ⁄Á„¢ŒÊ ’¢ŒÊ Á∑Ã á ¡ÊflÀ ¡ÙªÊ˚˚
82
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß„ ‚◊ù 1. ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ‹ªŒÊ „Ò ‚÷Ù ∑È√ ¶“ $ø ‚◊Ù߶ Á¡flb ÿÊŒù $ø ‚◊Ê® ©ŒÇËÇ ¶flʬ à ∫ȇ’Í ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ßflb ‹˜ª ‚Ê⁄ áÊflù ŒÊ •⁄Õ ß˜∑Ù Ã ‚Ê⁄ •⁄Õù ŒÊ flË áù ß∑ „Ò Ó 2. “⁄ ¡¢◊Œ ’˜ø É ¡È „Ùß “Ë»Ê ©„ Á∑‚ ◊ù É “ÃÊ „Ò ¡È Œ°Á‚•ù Œ˜‚Ë á„c ¡ùŒË ¡Ù ßá‚Êá $à ’Ëà ©„ Á∑‚ ⁄˜’ É “ÃÊ „Ò ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ¡Ù á Á„¡⁄ •⁄ áÊ „Ë fl‚‹ „Ò „⁄ ∑Ù® Á∑‚ áÊ‹ “⁄ Áç⁄ flË ß∑˜‹Ê „Ò ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ßflb ‹ªŒÊ Á∑ flÈ„ á„c ÃÙ ∑È¿ ÷Ë á„c „Ò
83
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑‹Ê◊ ¶‡∑ ◊Òb Ãù ’‚ •À÷Ù¤ π»ÇÊ ‚Ë ÃÏ⁄Œ ¡ùŒ ‹Ù∑ ŒπŒÊ˚ „⁄ ∑Ù® flπÃù-◊Ê⁄Ê ’»Ê Á“¶⁄Ê ‹ªŒÊ ‚Ë˚ ‚˜øË ª˜‹ „Ò ◊Òb Ãù ©‚É ‹÷ŒÊ ‚Ë˚ øÊá∑ ◊Òb ∑Ë ∑ıÃ∑ Á«˜∆Ê ©„ ‚ÊÇ◊À ¶® á¬⁄ ’øÊ ∑ ‹@Ω ª® ¡Ò‚ - „◊ áÓ á®b “„øÊáÊ ÃÏ◊ ∑Ù! ¡Ò‚ - „◊ Á∑¶ ¡Êá ÃÏ◊ ∑ıá „Ù! “˜‹Ê ◊Ê⁄ ’È√Ê ª® ŒËflÊ ◊˜¿Ë „˜ÕbÙ ÁËÇ∑Ë ª⁄Œ‡ ∑⁄ŒÊ ≈°≈È Ê ÃÊ⁄Ê Á‚⁄ Áflø ’„ ∑ ⁄ÖË ◊È„◊¢ Œ ªÊÀÓ ªÊflÀ ‹ÊªÊ˚ •‚‹ ◊b „◊ ∑Ù Á∑¶ ©‚áÓ ∫ÈŒ ∑Ù á®b “„øÊáÊ˚ ©‚∑ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ •“ÀÊ-¶“Ê á¬⁄c ¶ß¶˚ ‚÷ ∑È√ ‚È„ÀÊ-‚È„ÀÊ ‹˜Áª¶ „ÈÀ flË ‚È„ÀÊ ‹˜ªŒÊ ⁄˜’ á √Î∆ ’È‹Ê∞ ◊Òb ÃÙ˚b ©‚É Á◊‹ ∑ ‚÷ ∑È√ ÷˜‹ È Ê ¡¢◊ÀÊ ◊⁄áÊ ◊⁄ Ê-Ã⁄Ê ©‚É ‹÷À á°Á‚¶˚ ŒÈá˶ Œ ◊‹Ó Áflø πÙ ª® Á∑à áÊ ‹÷Ë˚
∑‹Ê◊ ‡Êß⁄ ‹˜π ◊Ê⁄ ‹Ò „Ê∑ù ©‚ ◊È» á„c •ÊÀÊ˚ ‚’⁄-‚Èπ˜ ∑⁄ ‹Ò fl⁄à Áª¶ ‚Ù ÷ÊÀÊ˚˚
84
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ıà ÷‹flÊá ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ …„ ¡Ê∞ á⁄Ã∑Ë ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ á˜øŒË-á˜øŒË ©˜π» ¡Ê∞ ¡˜≈ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ŒÊ ’Ù„¤ ‚» ¡Ê∞ “¢¿Ë ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„É •“ÀÊ ¶‹ÇÀÊ á Á◊‹ ‡Êß⁄ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ Á‹π á ‚∑ ÿÙœ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ •“ÀÓ „Ë •˜ª „Ê⁄ ¡Ê∞ ßá‚Êá ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ ÿÊŒ á„c ⁄πŒÊ
85
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ߘ∑Ù ª˜‹ ߘ∑Ù „Ë „Ò ¡Ù ◊Òb ∑Œ ’Ù‹ ∑ ∑⁄ŒÊ „ù ∑Œ Á‹π ∑ ∑Œ ø˜“È ∑⁄∑ ∑⁄ŒÊ „ù ª˜‹ ߘ∑Ù „Ë „Ò ªËà ߘ∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® ’Ò∆ ∑ ªÊ©bŒÊ „Ò ∑Ù® ߇áÊá ∑⁄ŒÊ ªÊ©bŒÊ „Ò ∑Ù® á˜øŒÊ ªÊ©bŒÊ „Ò ªËà ߘ∑Ù „Ë „Ò ‚◊ù ∑Ù® ∑Ù® ∑Ù®
ߘ∑Ù „Ë „Ò «Êß⁄Ë Á‹πŒÊ „Ò œ˜∑Ê ÁŒ¢ŒÊ „Ò ÿÊŒ ⁄πŒÊ „Ò ‚◊ù ߘ∑Ù „Ë „Ò
‚ÈÖáÊ ß˜∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® ‚°ÁÈ Ã•ù ‹ÒŒ b Ê „Ò ∑Ù® ¡ÊªÁŒ•ù •À¡¢◊ •“ÀÓ “È⁄Áπ•ù ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹ÒŒ d „á ‚ÈÖáÊ ß˜∑Ù „Ë „Ò ‚÷ ∑È√ ߘ∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® áÊ‹ ⁄Á„¢ŒÊ „Ò ∑Ù® Áfl¿Á»¶ ⁄Á„¢ŒÊ „Ò ∑Ù® Áª¶á ∑Ù “aÊ“Ã „¢Œ È Ê „Ò „Ò ‚÷ ∑È√ ߘ∑Ù „Ë 86
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„Ë⁄Ê ¡á◊ …⁄Ë …Ê„ ∑ ’Ò∆Ê Á◊˜≈Ë çÙ‹ù „Ë⁄Ê ¡á◊ •◊˜‹ È »Ê ‹ªŒÊ ∑ı«Ë¥b πÙ≈Ê ß‚ „Ë⁄ ŒÊ ÷Ê• ‚Ê„flù áÊ‹ “ÒŒ b Ê ¶“ ªÊ„∑ ¶“ „Ë flÀ¡Ê⁄Ê ∑Ò‚Ë•ù π«ù π« Á‚⁄¡À„Ê⁄Ê ◊˜∑ È À Áflø á ¶©bŒÊ fl‹Ê Á∑‚ Ã⁄ùÇ Áç⁄ ∑⁄Œù „Ë‹Ê “˜Ã È ⁄ áÊ‹ ‹Ö¬ù ŒË π«* π« ∑ “Ê⁄∑ Áflø ¡Ê Œı»ù ‹Ê ∑ ¡ù Áç⁄ ©„É Áø˜∆Ë Á‹π ∑ Á¡‚ŒË ∫ÊÃ⁄ ‹ªŒÊ ¡Ëflù ©„ŒÊ ‡È∑⁄ ◊áÊflù ∑ı«Ë¥b „Ë⁄Ê „Ù ¡Êflù
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeee *Scrabble 87
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Êߢ‚ŒÊá É ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ß„ Œ˜‚À ‹® Á∑ ’¢Œ ŒÈ¶¤ „flÊ ŒÊ ÷Ê⁄ 22 “ı« b ◊È⁄’˜ Ê ß¢ø „ÈŒ ¢ Ê „Ò Á∑ ÁŒ◊ʺ ŒË ⁄ı• 80 ‹˜π ø∑a ÖË ‚Ò∑« ¢ ÃÏ⁄ŒË Á∑ ß∑ Õù Á≈∑ ’¢Œ ŒË œ⁄ÃË ŒË Áπ˜ø 1G „¢Œ È Ë Ã ß‚ ÖÊ⁄◊Í‹Ó ŒÊ flË e = mc2 ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ß„ Œ˜‚À ‹® œ⁄ÃË „Ù⁄ “⁄ „Ù⁄ „Ù⁄ „Ò “ÊÃÊ‹Ê “ÊÃÊ‹ ‹π ¶ªÊ‚Ê ¶ªÊ‚ ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ‚Êߢ‚ŒÊá Ã⁄Ê Œ°Á‚¶ ‚◊√ Á‹¶ „Ò ◊ÒÉ flË ‹ª Á⁄„Ê „Ò Á∑ ◊Òb „ù ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù
88
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ë Ë Œπ٠Ë ŒË œÊ⁄ ŒπÙ ß∑ ∑Ê‚ øÙb ŒÍ¡ ∑Ê‚ ø Á«ªŒÊ Ë ŒÙ„flù É ¡Ù» ∑ ⁄Áπ¶ ß‚ œÊ⁄ á •“ÀÓ „Ë ⁄¢ª⁄˜ÃË Á∑¢áË ‚È„ÀË ‹˜ª ß„ Ë ¥‚ ’Ë¡ ŒÊ „Ò ¡Ù ©˜ªÀ ‹® ªÁ¤¶ á„c Á“‚ Áª¶ ’Ë• ‚ÙøŒÊ ©„ ∑Ù„fi ÃÙb ◊È∑à „Ù Áª¶ Ë Áflø flÁ„¢Œ ‚◊b É ŒπÙ ß„ ÿÊŒ ⁄πÁŒ•ù Á∑ œÊ⁄ flË Ã‹ „Ë „Ò Ã‹ Œπ٠Ë ŒË œÊ⁄ ŒπÙ
89
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÈÀÊøı⁄ ªÈÀÊøı⁄ ◊Òb ∑Œ á„c Áª¶ ∑Ù® ªÈÀÊøı⁄ ŒÊ áù ‹ÔŒ b Ê „Ò Ãù ÁŒ‹ É ∑È¿ „ÙÀ ‹ªŒÊ „Ò ◊ù ªÈÀÊøı⁄ ⁄Á„¢Œ •“ÀÓ Á⁄‡ÃŒÊ⁄ù ŒË•ù ª˜‹ù ∑⁄ŒË „¢Œ È Ë ‚Ë ◊Òb ©„Œ π¢÷ù $à ’Ò∆ ªÈÀÊøı⁄ ø‹Ó ¡ÊÀÊ ¥ ı ŒÙb ‹ªŒÊ ‚Ë ªÈÀÊøı⁄ ∑Ù® ¡ªÇÊ „Ò ¡‹@œ⁄ Œ “⁄Ç áflb ‡„⁄ ‹Êª áÇ⁄ Áflø ∑Ù® ’˜ÃË „Ò ¡ªŒË-’È√˜ ŒË ◊Òb Á⁄‡ÃŒÊ⁄ù ŒÊ ‚ÙøŒÊ ¡Ù ∑Œ Á◊‹Ó á„c •˜¡ flË ©„ Õù ’„ÈÃË ŒÍ⁄ á„c áÓ» „Ë „Ò ’„Èà áÓ» ◊Òb Á¡Õ flË „¢Œ È Ê „ù ¥ Ùı Õ „Ë „¢Œ È Ë „Ò ◊ù ¥ ı Õ „Ë „¢Œ È Ê „Ò ªÈÀÊøı⁄
90
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑ÁflÃÊ [’‹⁄Ê¡ ª⁄flÊ‹ flÊ‚Ã]
◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ •¢Œ⁄ ÃÒÉ ÁŒ‚ŒÊ ⁄ıÀ∑ ◊‹Ê
Áª˜œÊ “ÒŒ b Ê
ß„ Ãù ’Ê’‹ Áfl„» Áª˜œÊ π»ÇË Áfl•ùŒ» Ø∑ œ◊∑ ∑ʤ¡ œ⁄ÃË ∑ù’Ê ‚÷ ∑È√ á˜ø ‚πË•ù ◊Êflù ÷ÒÀù ß∑ ¿˜« ŒÍ¡Ë øÈ∑ ˜ ŒË ’Ù‹Ë „˜Õ “Ò⁄ù áÊ‹ ª˜‹c ‹˜ª
„Ê‚Ê ÁπÁ»¶
π»ÇË Áfl•ùŒ» ‚Ùø ß„ flË Á„¡⁄ Áfl¿Ù» «⁄Ë•ù •“ÀÊ «⁄ ›∑ÊÀ Œ ‹® Áª˜œ ŒÊ ß„ ‚ùª ⁄øÊ߶˚ ©‚É „ÈÀÓ ® ‚ÈÖáÊ ¶fl ‚ÈÖáÊ „Ù߶ ’Ê’‹ Áfl„»Ê øË∑ù ◊Ê⁄ “È∑Ê⁄ ’Í„Ê á πÈ‹Ç Á∑Õ ‚πË•ù Á∑Õ ◊Ê“˚ œ⁄ÃË ∑ù’Ê Á¿Á»¶ œ◊∑ ∑ʤ¡ “ÒŒ b Ë π»ÇË Áfl•ùŒ» „˜‚˚ ˚ ●
91
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑flË ’Ê⁄ •◊⁄¡Ëà ø¢Œá (¡á◊ 1946, áÒ⁄’Ù Ë, ∑Ëá˶) ‚¢á 1980 ÃÙb ‹@«á ⁄Á„¢ŒÊ „Ò˚ ß‚ ÃÙb “Á„‹ù ß„á π˜’Ë-•˜ÃflÊŒË á∑‚‹Ë ‹„⁄ Áflø ŒÙ ‚Ê‹ ∞∑ùà ∑ÒŒ ∑˜≈Ë; ß‚ ‹„⁄ Œ ‚ÊÁ„à Œ “⁄ø Œ‚ÃÊfl¬ à ∑ÊÁfl-‚¢ª„a Á◊˜≈Ë ŒÊ ⁄¢ª ŒÊ •Ã ÃË„ ÃÙb flœ ºÒ⁄-“¢¡Ê’Ë ‚ÊÁ„Ã∑ Á∑ÃÊ’ù ŒÊ ‚¢“ÊŒá/•áÏflÊŒ ∑ËÃÊ˚ Á“¿‹Ó ‚Ê‹ù Œı⁄Êá ¿“Ë ‹Óπù ŒË Á∑ÃÊ’ çÒ‹‚ÍçË•ù à ∑ÁflÃÊflù ŒË Á∑ÃÊ’ ¡»Çù ŒÊ “Ê∆∑ù áÓ ÷⁄flù „¢ª È Ê⁄Ê ÷Á⁄¶˚ ß„ŒË ∑ÁflÃÊ ŒÊ •¢ª⁄¬Ë à „Ù⁄ ’Ù‹Ë•ù Áflø ©‹ÕÊ ¿“ ø˜∑ È Ê „Ò˚
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá ŒË•ù ¿“Ë•ù „Ù⁄ Á∑ÃÊ’ù ∑ıÀ á„c øÊ„ªÊ (1975) ∑ÁflÃÊflù (1985) çÒ‹‚ÍçË•ù (1991) ¡»Çù (1995)
ii
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áflÿȪ
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑ B EEJAK Poems in Punjabi by Amarjit Chandan Navyug Publishers, New Delhi 1996
ISBN 81-7599-005-8
D •◊⁄¡Ëà ø¢Œá : 1996 ’Ë ˚ ¡ ˚ ∑ Œ ‚⁄fl⁄∑ ŒË Áfl©bà : áË‹ “ı‹⁄« (ߢª‹Ô« b ) ÂflË⁄∑‡Ë à ªÈ⁄ÁÍ ‹“Ë ≈Ê®“ Áflø •˜π⁄ ’Ë»á ŒÊ ∑¢◊ ∑⁄ÃÊ áÓ ¶“ ∑ËÃÊ ‚⁄fl⁄∑ : ◊„ÊÃ◊Ê ’Èœ˜ ŒÊ „˜Õ (øıÕË ‚ŒË ®‚flË ŒË ∑Ò„b ŒË ◊Í⁄ÃË, ◊Ò≈⁄Ù“‹ Ù Ë≈á Á◊©¬◊ ¶˜fl ¶⁄≈, áË©ÿÊ⁄∑) ∑¢“Ë©≈⁄∑Ê⁄Ë : ‡∑¢Ã È ‹Ê ø¢Œá ¿Ê“∑: ÷Ê⁄ÃË Á“a¢≈⁄¬ áflËá ‡Ê„Œ⁄Ê, ÁŒ˜‹Ë “a∑ʇ∑: áflÿȪ “’Á‹‡⁄¬ K 2 4 „ı¬ ∫Ê‚ á® ÁŒ˜‹Ë-1 1 0 0 1 6
÷≈Ê: 95 ⁄È:È iv
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
.
◊ÒÉ øÈ“˜ ‚ÈÀŒË „Ò ¡Ù ◊„Êœ◊Ê∑ Œ ’Ë• •¢Œ⁄ „Ò ‡’Œ Œ ©ø⁄á ÃÙb “„‹ù ◊Ùß•ù ŒË•ù ª˜‹ù Œ Áflø ácŒ⁄ ŒË ∑Í∑ Œ •¢Œ⁄ „Ò „⁄ ‡Ò• •¢Œ⁄...
- •. v
áfl⁄Ù¬ ø¢Œá
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•◊⁄¡Ëà ø¢Œá - 1996
vi
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÁøÀÊ® ∑flË¥flÊø xi ¶ÁŒ∑Ê ŒË Õù á¡◊ „È‚Òá ‚˜ÿŒ ŒË Áø˜∆Ë xx
◊¢ª‹Êø⁄À 1 ‡È∑⁄ÊáÊ 2 ¶⁄ÃË 3 ŒË“ŒÊá 4 ...•¢Œ⁄Ùb ∑⁄Ê„ÈÀ ŒË ¶flʬ 5 œ⁄¡Ê á˜øŒÊ 7 œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ 8 ...◊Òb ‚È„ÀÊ „ù 9 ⁄Êà 10 ◊„∑ ⁄ÊÃaË 11 ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë 12 á¡◊ „È‚á Ò ‚˜ÿŒ Œ áù 13 ‹Ê‹ …¢«⁄Ù Ê 14 ¶flʬù 15 √⁄áÊ 18 ‚⁄„˜Œ 19 ªÊ©ÀÊ 20 21 ¿Ù≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Û≈Ë ŒÙ„» 22 •‚c 23 ªŒ b 24 øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω 25 ◊Ê߶ 26 ª⁄÷“Êà 27 vii
xiii
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ 28 ¶ ¡Ê¥ 29 ¡Ùà 31 ‚Ù„ÀË É 32 ◊ù 33 Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà 34 ∑‚ 35 ¡ıáÇ ’⁄¡⁄ ŒÊ áù 37 ß„ Õù 38 ¡Ëflá ◊Ê⁄ª 39 ◊ıà ŒÊ πÍ„ 40 ÖÙ≈Ù ÁπøflÊÀ ‹˜ªÊ ’˜øÊ 41 42 ‹Û≈◊-“Ù≈◊ ‡Ë‡Ê 43 ‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë 44 …Ù‹∑ 45 …Ù‹À 46 ’Ë’Ë ‚Ãfl¢Ã ∑ı⁄ ŒË ÿÊŒ Áflø 47 ßÕ 48 •Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ 49 ßÕÙb ÃË∑À 50 ÃÈÖ‹ Ò Áá¶¬Ë É ‚ÈÀÁŒ•ù 51 •“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ 52 ªÈ»Ã Ç Ë 53 ÷Ë» Áfl˜øbÙ √Ê∑ŒË •˜π 54 ©“⁄Ùb ©ÃÁ⁄¶ Á∫¶‹ 55 áÒ⁄’Ù Ë 1992 56 ’⁄Ê¬Ë‹Ë Áª≈ÊÁ⁄‚≈ “Ê©‹Û É ∑Ï√ ‚flÊ‹ Ω⁄ 58 ’‹’Ë⁄Ê 59 ß∑Œ◊ 60 61 ≈È∑»-≈È∑» viii
57
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑Èà ˜ Ê 62 ∑flË 63 ‚ÈÖáÓ flÊ‹Ë ∑ÁflÃÊ 64 ŒÈπ˜ ÁáflÊ⁄á 65 ‹Û⁄Ë 67 Ã⁄Ê Á∫¶‹ 69 ©‚ fl‹Ó 70 Ã⁄Ê fl¿Ù»Ê 71 0 72 ∑Ê‚Ê 73 ...flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ 74 Ö⁄◊ 75 ‚Ö⁄ 76 •“a‹ Ò ◊„ËáÓ ŒË ‡Ê◊ 77 ...Á∑‚ á fl˜Á…¶ ◊⁄ áÊ‹Ûb 78 ? 79 ◊„∑◊Ê «Ê∑ 80 ’¢‚⁄Ë 81 ÃÙÃÊ, ΩÙ»Ê Ã ’¢ŒÊ 82 ß„ ‚◊ù 83 ∑‹Ê◊ ¶‡∑ 84 ◊ıà 85 ߘ∑Ù 86 „Ë⁄Ê ¡á◊ 87 ‚Êߢ‚ŒÊá É 88 Ë 89 ªÈÀÊøı⁄ 90 ∑ÁflÃÊ 91
ix
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊Òb ŒËflÊáÊ ÷߶ •ÃËà ˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
∑flË¥flÊø ’Ë¡∑ ©“⁄ÙÕ¤Ë ŒË Á∑ÃÊ’ „Ò˚ ◊⁄ Ë ÃË¡Ë Á∑ÃÊ’ ¡»Çù “⁄¢Í¢È Á‚¶¤ Áflø ¿“Ë È Ë•ù ‚Ë; „ÈÀ ‚Ë˚ ∑Ù® fl‹Ê ‚Ë, ‚Ê‹-㛮 Áflø ◊‚ù “¢¡-¿ ∑ÁflÃÊflù Á‹π „¢Œ Ãù ∑Ù® ÁªÀÃË á„c˚ ◊Òb „Ò⁄Êá „ù˚ ‹ÛßÀ ŒÁπ ⁄„ Á’‚◊ÊŒË ÁøÃÏ •ÁŒ‚Á≈ ‹ªÊ®˚ •ÁŒ‚Á≈ ‚ŒÊ ⁄„ Áá⁄Ê‹◊È ¡ÙÃË ¡ÙÁà Á◊‹Ê®˚˚ - ◊„‹Ê ì ß‚ Á∑ÃÊ’ ŒÊ áù ◊Òb ÷ªÃ ∑’Ë⁄ ¡Ë ÃÙb Á‹¶ „Ò˚ ’Ë¡∑ ‡’Œ Œ ∑® •⁄Õ „Ù ‚∑Œ „á - ∑⁄ÃÊ“È⁄π, ’Ë•, ’Ë• ’Ë¡À flÊ‹Ê, ’Ë¡ù áÊ‹ ÷⁄“Í⁄, •¢∑⁄È , flË⁄¡, fl„Ë-πÊÃÊ flºÒ⁄Ê˚ ß„ ∑ÁflÃÊflù ◊Òb ◊ŒáªÙ“Ê‹ Á‚¢Ω (‚“˜Ã È ⁄ «Ê∑≈⁄ „Á⁄÷¡á Á‚¢Ω) à ’‹⁄Ê¡ Á‚¢Ω ª⁄flÊ‹ (áË©ÿÊ⁄∑) ŒË•ù ÷≈b ∑ËÃË•ù ‚¢Œ È ⁄ fl„Ë•ù ©˜Ã Á‹πË•ù˚ ∑ʺ¬ à ŒÙ‚ÃË ŒÊ ¡ÊŒÍ Á‚⁄ ø»Ç ∑ ’ÙÁ‹¶˚ Á∑‚ ŒË ¶‚ $à “Í⁄Ê ©Ã⁄á ÃÙb fl˜«Ë „Ù⁄ Á∑„»Ë ∫È‡Ë „ÙÀË „Ò˚ «Ê∑≈⁄ ªÈÁ⁄¢Œ⁄ Á‚¢Ω ◊Êá (∑Ù‹@’˶ ÿÍáËfl⁄‚≈Ë, •◊⁄Ë∑Ê) áÓ π⁄»Ê “»Ç ∑ ø¢ª ‚È√Ê• ÁŒ˜Ã; ◊Òb ßáùÇ ŒÊ flË ∑ËÃÊ ◊¢áŒÊ „ù˚ ◊⁄ ‚˜¡À ◊⁄Ë•ù ’Ê„flù „á˚ ©áÇù É ‡Êߌ “ÃÊ á„c Á∑ ©áÇù ŒÊ ◊ÒÉ Á∑¢áÊ ¶‚⁄Ê „Ò˚ ©„ ◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ $ø ⁄Á„¢Œ „á˚ - •◊⁄¡Ëà ø¢Œá xi
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶ÁŒ∑Ê ŒË Õù á¡◊ „È‚Òá ‚˜ÿŒ ŒË Áø˜∆Ë [‹„ı⁄ Ö⁄fl⁄Ë 1996] Á“¶⁄ •◊⁄¡Ëà ¡Ë ß„ á¬◊ù ◊⁄ ∑Ù¤ ⁄„À ÁŒ¥-Á∑©b πÙ„b Œ ¥? ŒË’ÊøÊ Á‹πÀÊ ∑Í»Ê ∑¢◊ ∞‚Èø˜ Ê ∑¢◊ ‡Êß⁄Ë Á‹πÀÊ ∞- ¶“ ‚Èø˜ Ê ∑⁄∑ ◊⁄ ∑Ù‹bÛ ∑Í»Ê Á∑©b ∑⁄flùŒ ¥? ŒË’Êø’Ê¬Ë (ŒË’Êøª⁄ŒË) …⁄ á„c „Ù ª®? ‚Ê« ◊‹Ó ÕË∞≈⁄ Œ ’Ê„⁄ œÍÃÎ flÊ‹Ê „ÙŒ b Ê ∞- ŒË’Êø flÊ‹Ó ¥„Ù ∑¢◊ ∑⁄Œ áÓ- ‡Êß⁄Ë œÍÕ Î ù ŒÊ ÃÙ» „ÙŒ b Ë ∞- ◊ÒÉ œÍÃÎ ç»Ê ∑ ¶“ ©„ŒÊ ÃÙ» ∑⁄Œ ¥? Á“¿‹Ë•ù á¬◊ù ◊ù ’Ù‹Ë flÊÁ‹•ù ¿Ê“ ‹®•ù áÓ- ∞‚ “⁄ʪ Áfl˜øbÙ ÃÏ„Ê«Ë ß¡Ê¬Ã áÊ‹ ∑È¿ ¿Ê“ ‹ÒÀª‚◊ËáÊ „È⁄ù fl‹Ùb •⁄ŒÊ‚ ‹® Œ⁄∫Ê‚ÃÃÈ„Ê«Ê á¡◊
xiii
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊¢ª‹Êø⁄À „⁄ „⁄ „⁄ „⁄
ÁŒá ÁŒá ÁŒá ÁŒá
◊ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ Á“Ã⁄ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ “Èà ° ⁄ù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá ßá‚Êá ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò
„⁄ „⁄ „⁄ „⁄
ÁŒá ÁŒá ÁŒá ÁŒá
∑È∑á΂ ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò ◊⁄ ‚°¡Àù ŒÊ ¡á◊ ÁŒá „Ò Ã⁄Ê ¡á◊ ÁŒá ◊⁄Ê ¡á◊ ÁŒá „Ò
„⁄ ÁŒá ⁄°’ ‚°øÊ ∑ÊßáÊà ŒÊ ¡á◊ ÁŒá ◊áÊ©bŒÊ „Ò ◊È’Ê⁄∑ „⁄ ÁŒá ‚÷ É!
1
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‡È∑⁄ÊáÊ •°π πÈ‹Œ Ç Ë „Ò Á¡©b ©‚ ’¢Œ ŒË Á¡‚ É ŒÈ‡◊À ¶“ÀÓ Áø°ÃbÙ ◊Ê⁄ ∑ ‚ÈÁ° ≈¶ •°π ð∑ŒË „Ò •Ê∑ʇ „Ê‹Ó flË „Ò˚ ŒÈáË ‚È„ÊflÊ ’ʺ „Ê‹Ó flË „Ò Áfl‡flÊ‚ áÊ „ÈŒ ¢ Ê˚ ªÈ◊áÊ◊ “Á⁄¢Œ ’Ù‹À˚ ŒÍ⁄ Á∑à “∞ ⁄ı¤Ê “Ê©bŒ ’°ø π‹À˚ „Ò⁄à „ÈŒ ¢ Ë‚ËáÓ Áflø ÁŒ‹ „Ê‹Ó flË œ»∑ „Ò˚ øà ŒË $flÊ ⁄È◊∑À ‹ªŒË˚ ÷⁄Ë•ù ≈Ê„Àù flÊ‹Ê ⁄Èπ° »Ê Á„°‹ŒÊ˚ ÿ∑Ëá Á“¢« Áflø ª⁄Œ‡ ∑⁄ŒÊ ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù... ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù... Á◊°≈Ë „Ù߶ Á“¢«Ê ©∆ŒÊ „ı¤Ë-„ı¤Ë ø‹À ‹ªŒÊ “„‹Ó “Ò⁄c ‡È∑⁄ÊáÓ ÷Á⁄¶ „ÈÀ •°‹ ¬∫◊ù ŒË á®b ∑Ù® flË Áø¢ÃÊ ©„ Ãù ‹˜ªŒ ⁄„ÀÓ, ÷⁄Œ ⁄„ÀÓ˚˚
2
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶⁄ÃË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ‚È⁄ áÊŒÁ’¢Œ ŒË ªÊ ∑ ©øÊ⁄Ù ∑Èá ∑Èá ∑Èá ‚Ê„◊ÀÓ Áá„Ê⁄Ù „ÈÀ „ÈÀ „ÈÀ „⁄ ‡Ò• ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË Õʤ ŒË ©ÃÊ⁄Ù Á◊˜≈Ë Œ ŒËÁfl•ù ŒË ¡Ùà ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù “¢¡ ¶’ ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ◊ÊÃÊ Œ “Ò⁄ù ŒË ¶“ÀÓ ¡∆ÓÁ⁄•ù ŒË Á¡Ã ∑ „ÊÁ⁄•ù ŒË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù ÷Ê® ◊„ËflÊ‹ ŒË ¶⁄ÃË ©ÃÊ⁄Ù Á∑ÃÊ’ ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË ∑ʺ¬ à ∑‹◊ ŒË ∑Ê‹»Ë Á‚¶„Ë ŒË áÊá∑ Á‹πÊ⁄Ë ŒË ©ÃÊ⁄Ù ¶⁄ÃË
3
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒË“ŒÊá ŒÊá ∑⁄Ù ⁄ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ◊ù ª¢ªÊ É ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù Á“Ã⁄ù É Á◊Ã⁄ù É •À¡¢◊ “ÈÃ⁄ù É ‚˜πÈ ŒË ∫’⁄ ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù “ÊÀË Á“ÃÊ É “flá ªÈ⁄Í É ◊ù •ªáË É ‚÷ ∑È√ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù ◊á ŒË ◊◊≈Ë ’˜ÃË ‚ËπÙ ©˜øË ¡Ùà ∑⁄Ù •¢œÊ∑Ê⁄ „⁄Ù ŒË“∑ ŒÊá ∑⁄Ù
4
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... •¢Œ⁄Ùb ∑⁄Ê„ÈÀ ŒË ¶flʬ ¶©bŒË „Ò˚ ç‹ ≈Ê„ÀË áÊ‹Ùb ¡ÈŒÊ „Ù Á⁄„Ê „Ò˚
ŒËfl ŒË ‹Û• “°Õ⁄ „Ù ª®˚ ’„Èà ÷Ê⁄Ê „Ò ‚◊ù˚ ∑∑⁄Ë‹Ë øÊáÀË ⁄Êà Áflø œ⁄¡Ê á@ªÊ π»ÇÊ Ã“ ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò«ı⁄÷ı⁄ ◊á°πÈ ‚ÙøŒÊ „Ò ⁄°’ áÓ ©„ŒË ‚ÈÀ ‹ÔÀË „Ò˚ ©„ ‚°πÈ ù ‚Èπ° ŒÊ „Ò - „⁄ µ⁄à ◊ù ’ÀÓ... œ⁄¡ áÓ “„‹ù ‚ÙøË „Ù® ¶flʬ “„‹Ë flÊ⁄ ‚ÈÀË, „ÈÀÓ ¡¢◊ ’°ø Œ ⁄ÙÀ ŒË ¶flʬ ©„ π»ÇÊ ¶“ÀË •°«Ë $à ΩÈ◊¢ ¡ùŒÊ „Ò ‹@◊Ê ‚Ê„ Áπ°øÁŒ•ù •Ê“ÀÓ Á∫¶‹ ŒÊ ∑‹ÊflÊ ÷⁄ŒÊ „Ò Ã ©„É “„‹Ë flÊ⁄ ‹ªŒÊ „Ò Á∑ ¡Ù ∑È√ flË „Ò ©„ •‚‹Ë „Ò Ã ©„ ©„ŒÊ ŒÀŒÊ⁄ „Ò
ŒÊ® œ⁄¡ É ◊¢« È Ê •⁄“ŒË „Ò ß∑ „¢√Î ŒÊ® ’Ë’Ë ŒË ’ù„ $à à ß∑ „¢√Î Áª°ª ŒË ª°‹Ç $à Á«ªŒÊ „Ò “Èà ° Á“© Œ ‚ËáÓ ‹ªŒÊ „Ò ©‚ Œ◊ Á∑‚ É ∑È√ ÿÊŒ á„c ⁄Á„¢ŒÊ˚ 5
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ù áÊ‹ “Èà ° ⁄ “ùÁŒ•ù Á“ÃÊ ©ø⁄ŒÊ „Ò - ¡Ë©bŒË ⁄„È... Áfl„» $ø ©˜ª ‚⁄c„ Œ “°Ã Á„°‹Œ „á •‚¢π ΩÁ»•ù $à ¿°Á‹•ù ŒË ≈ÈÀ∑Ê⁄ fl°¡ŒË „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
„Á⁄ŒflÊ⁄ ŒË•ù fl„Ë•ù Áflø ‚ÃÊ⁄flc ‚ŒË $ø „Ù∞ œ⁄¡ Œ áù ÃÙb ‚Ê« ≈˜’⁄ ŒË fl‹ ‡È⁄Í „¢Œ È Ë „Ò˚ œ⁄¡ ’Ê⁄ „Ù⁄ Áâá ∑ÁflÃÊflù ¡»ùÇ Á∑ÃÊ’ Áflø Œ⁄¡ „á˚ - •.ø¢. 6
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
œ⁄¡Ê á°øŒÊ ‹≈-‹≈ ’¤ŒË ◊‡Ê‹ œ⁄¡Ê á°øŒÊ „°Õù $à „flÊ øÈÁ° ∑¶ “Ò⁄ ÷ȃ¢ áÊ ‹ªŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ¿ù ÃÙb «⁄ŒÊ ’¢ŒÊ á°‚ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ÕÊ‹Ë fl°¡ŒË, ‚¢π fl°¡ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ Á◊°≈Ë á°øŒË, ⁄Ê„ á°øŒÊ, ⁄Èπ° á°øŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ øà ∑⁄ŒÊ, •°πù ÷⁄ŒÊ, áʤ „°‚ŒÊ œ⁄¡Ê á°øŒÊ ◊ù Œ Áfl„» “Èà ° á°øŒÊ
7
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶ ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ •˜πù Á∑‚ É ÷ʤŒË•ù ‚Ùøù fl⁄ª ‚ÈÖáÓ ¶©bŒ •˜÷»flÊ„ ©∆ ∑ ‹÷À ‹ª ¡ùŒÊ ©»Œ ¡ÈªÉ flË ©„É ‹ªŒ ¶“ ¡„ ªÊ©bŒË•ù ∑Ȼ˕ù ¡ÊªÙ ∑…À ©„É ‚Êœ ¡Ùª»Ê ¿»ŒË•ù ©„ •°‹» Ç ù $à ◊È‚∑ùŒÊ ÷٤˕ù ’‚⁄È ÃË Áflø ª°‹ù ∑⁄ŒË•ù ¡ŒÙb Á“¶ Áfl¿Ù»Ê “ÃÊ ‹ª¡ÍªÊ ¡Œ ∑°≈ÀÓ Ááà ¡ª⁄Êà “∞ ‹°ªË ¡Œ •‚Ë‚ ‹@◊Ë•ù ©◊⁄ù ŒË ÿÊŒù É ª¤ ‹Ê ∑ „©∑ ÷⁄áªË•ù ‚°¡À ÁŒ‹ Œ ⁄¢ª‹Ó ‚Èà ° ¡ªŒ á„c ◊¢áÀ Áflø áÊ ¶©bŒ ⁄È‚° ¡á◊ù Œ Á‚⁄ $à ¡ªŒË•ù ¡ÙÃù ¶∫⁄ ’È√˜ ÀªË•ù ªÊ©bŒË•ù ∑Ȼ˕ù ¡ÊªÙ ∑˜…À œ⁄¡ ŒÊ ∑È√ ªflÊø Áª¶
8
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... ◊Òb ‚È„ÀÊ „ù “˜Õ⁄ Œ ‚ÈÖá Œ flùæÎ - ’ÍŒ‹Ó•⁄
ŒÍ⁄ ’„Èà ŒÍ⁄ Á∑‚ ῘÃ⁄ ©˜Ã Á“•Ê „Ò “˜Õ⁄ ªË≈Ê ¡Ù Á∑‚ áÊ «Ë∆Ê, á „Ë ¿ÈÁ„•Ê ©„ “˜Õ⁄ ©‚ çÈ‹ ˜ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹ÔŒ b Ê Á¡‚ ŒË ∫ȇ’Í ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ áÊ ∑Ù ⁄¢ª à áÊ „Ë ⁄‚áÊ ∑Ò‚Ê øÊáÀ ŒÊ 瘋 È ÁπÁ»•Ê Á¡‚ ŒË •Ê÷Ê ‚„Ë áÊ ¡Ê∞ Á¡‚ É •˜πù ◊ÈŒ ¢ ∑ Ø∑ÀÊ “ÒŒ b Ê Á¡©b øà •Ê©bŒÊ ‚Ù„ÀÊ ◊Èπ° ‚˜¡Àù ŒÊ ŒÍ⁄ ’„Èà ŒÍ⁄ Á∑‚ ῘÃ⁄ ©˜Ã Á“•Ê „Ò “˜Õ⁄ ªË≈Ê
9
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
⁄Êà ⁄Êà Á∑à ª® „¢Œ È Ë „Ò ‚Í⁄¡ …Á¤•ù Ω⁄ ◊È» ¶©bŒË „Ò „⁄ ‡Ò• ©„É ©«Ë∑ ⁄„Ë „ÈŒ ¢ Ë „Ò Á÷Á»¶ Œ⁄fl°¡Ê “°’ù-÷Ê⁄ π»ÇË•ù ∑È⁄‚Ë•ù áʤ Á“¢«Ê ⁄ª»ŒË Á’°‹Ë ⁄Êà ¡Œ ¶©bŒË „Ò Ãù øÊ• Áflø ’°ÃË•ù ß∑Œ◊ ¡ªŒË•ù „á ‚Í⁄¡ ŒÊ “⁄¿Êflù „Ò ⁄Êà ∑¢«⁄ áÊ ¶∑» ÷¢áŒÊ „Ò ⁄Êà ŒË ‹Û∞ ’°øÊ Áπ«ıÀÓ É áflb ⁄¢ª $ø ŒπŒÊ „Ò ‚ȶÀË •“ÀÓ flʤ πÙ‹Œ Ç Ë „Ò „⁄ ‚°πÀ ÷⁄ŒË ÷ùÁ«•ù Á∑ÃÊ’ù à Á’‚ÃÁ⁄•ù $ø “‹∑»-Á¡„ fl» ∑ ‚ıb ¡ùŒË „Ò ⁄ÊÃ
10
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊„∑ ⁄ÊÃaË „flÊ ◊„∑ áÊ‹ ⁄‚Ë „Ù® “ÃÊ á ‹ªŒÊ ß„ Á◊˜≈Ë „Ò ¡ù ◊c„ Ë-Á◊˜≈Ë Áflø ’¤ŒË ‹Ê‹≈Òá ŒË ’˜ÃË ◊Òb Á∑ÃÊ’ πÙ‹Œ Ç Ê „ù Á∑ÃÊ’ ø Ω⁄ ◊„∑ŒÊ ⁄Ù≈Ë flùæ ◊„∑ŒË ¶¬ÊŒË ’ʬ •˜πù ©»ŒË•ù ŒπŒË•ù ‚¢Ω È ŒË•ù •ÀŒπ ¡¢ª ¢ ‹ù ø „ÈÀ fl˜… ⁄Èπ˜ ù ¬∫◊Ë „Ù® œ⁄ÃË Ã ¡À“ ◊ª⁄Ùb “„‹Ë flÊ⁄ ÷ÙªË ÃËflc ŒË ◊„∑ ‚˜Ã È Ë ⁄ÊÃ
Á∑ÃÊ’ ¡ÊªŒË
11
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«ŒË •Ê “® Ã¢Í flË ⁄¢ª ‚Ȫœ¢ Ë•ù „Ù ¡Ê •Ê∫⁄ •Ê“ÀË áÊ÷Ë Áfl˜øbÙ Á◊⁄ª ∑ÕÍ⁄Ë ‹÷Ë ÁÃa‡áÊ ’È√ ª®, ÷≈∑À ◊È∑ ˜ Ë, ‚Ê„ Áflø ‚Ê„ •Êß•Ê ¡Êª ⁄ÒÀ, ¡ÊªÀ áÔÀ Ã⁄ Áá@Œ⁄Êfl‹Ó Áá⁄◊Ù„Ë Áá⁄‹Û÷Ë ‚¡‹ «’-«’ ∑⁄Œ ⁄Êà ŒË ⁄ÊÀË ◊„∑ Œ “ÊÀË áÇÊ ∑ Áá∑¤Ë ⁄Êà øÊáÀË Á¡‚ ŒÊ «¢Áª•Ê ‚˜“ ◊‹Œ Ç Ê ◊˜Õ Á¡‚ Œ ◊ÀË ‚Èπ˜ ù ŒË Á‹‡-Á‹‡ ∑⁄ŒË •Ò‚Ë ⁄Êà ø»ÇË ‚È„Êfl»Ë „⁄ “Ê‚ øÊáÀ „Ë øÊáÀ ∑È¿ flË á¬⁄ áÊ •Ê∞ ◊Òb øÊáÀ ◊Òb ∫ȇ’Í ÕËflù Á“⁄ ªÁ‹ ’Ê„»Ë•ù ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«ŒË •Ê “®...
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
∑ÃÁ∑ ∑¢Í¡ù øÁà «© ‚ÊflÁÀ Á’¡‹Ë•ù˚˚ ‚˶‹ ‚Ù„¢ŒË•ù Á“⁄ ªÁ‹ ’Ê„»Ë•ù˚˚ ñ ˚˚ ç⁄ËŒÊ ⁄Êà ∑ÕÍ⁄Ë fl¢«Ë± ‚ÈÁö Á◊‹Ô á ÷Ê©˚˚ Á¡¢áfÊ áÒÀ ácŒÊafl‹ ÁÃáfÊ Á◊‹ÀÏ ∑ȶ©˚˚ òê ˚˚ - ‡∫ Ö⁄ËŒ ⁄Êà âŒÍ⁄Ë ÷πŒË ¶ “®... - á¡◊ „È‚Òá ‚°ÿŒ 12
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
á¡◊ „È‚Òá ‚°ÿŒ Œ áù „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ •Ê“ù ß°∑Ù ◊ù Œ “Èà ° „ù •“ÀÊ ∑Ë fl¢Á«¶ „Ò •Ê“ù ∑È√ áüc fl¢«ÀÊ flÃá ŒË•ù ⁄ªù $ø flªŒÊ “ÊÀË ⁄Í„ Áflø fl‚ŒË ◊ù ŒË ’Ù‹Ë “Ê∑“≈á áá∑ÊÀÊ Ã∫à ‹„ı⁄Ë ⁄ÊflË ∑¢… á°øŒÊ “Í⁄á ‚Ã›°¡ ∑¢… ◊°øŒÊ ÷ªÃÊ ◊Ë•ù ◊Ë⁄ ŒÊ ‚¢ª ’ÈÁá¶ŒË ¶“ ‚flÊ‹Ë ¶“ „Ë ŒÊà ÷⁄Ë•ù •°πc, ∫Ê‹Ë „°Õc ∑Ë ⁄°πÀÊ Ã ∑Ë fl¢«ÀÊ „Ò „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ fl¢«ÀÊ Ãù fl¢«ÀÊ ∑® ∑È√ fl¢«ÀÊ ∑Ë ∑È√ fl¢«ÀÊ ŒÈπ° ‚Èπ° fl¢«ÀÊ ÁŒ‹ ŒÊ ‹Û„Í áÓ⁄Ç Œ Áflø ¡ªŒË ¡ÙÃË fl¢« ∑ ¿∑ÀÊ Á⁄¬∑ „ÿÊÃË ß‹◊ Á∑ÃÊ’ù ∑‹◊ à ∑ʺ¬ ‚÷ É fl¢«ÀÊ „◊‡Ë⁄ „◊‚È∫á ÷⁄ÊflÊ •Ê“ù ß°∑Ù ◊ù Œ “Ïà ° „ù
13
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê ◊⁄ Á“ÃÊ Œ°Á‚¶ ∑⁄Œ ‚á ∑¢œ fl‹ ߇Ê⁄Ê ∑⁄∑ ◊Òb ¥Õ ⁄˜π ‚á ߘ≈ù „≈Ê ∑ ‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê •∫’Ê⁄ Œ “⁄ø Á¡‚ $ø ◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ ¿“ŒË ‚Ë “⁄ Á∑Õ „ÙÀ áÓ „ÈÀ ªÊ¤ ÁŒ˜Ã „ÛÀª œÈ“˜ , ◊c„ à ‚Ê‹ù áÓ ©áùÇÇ É ø¢ªÊ á„c ‚Ë ‹ªŒÊ “È‹‚ Œ «⁄Ùb ∑ʺ¬ $à ¿“ ‡’Œ É fi„ÀÊ ¡ù ‚È≈° ŒÀÊ
“È‹‚ ∑Œ áÊ •Ê® Á“ÃÊ “⁄Œ‚ ø‹Ó ª∞ „»Ç ¶∞ à ∑¢œ …„ ª® Áfl⁄‚ $ø Á◊‹Ë ◊ÒÉ øà ŒË π»ÇËÇ ©„ ∑¢œ Á¡‚ Áflø ‚ù÷ á «⁄, ‚È“áÓ Ã ÷à ªÊ¤ á„Ëb ‚∑ŒË ∑Ù® flË œÈ“˜ ¡ù ’⁄‚Êà ∑ʺ¬ $à ¿“ ©áÇù „⁄Öù É
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
‹Ê‹ …¢«Ù⁄Ê - “¢¡Ê’ Áflø ©˜áË ‚ı ÃË„ù Áflø ¿“ŒÊ Á⁄„Ê Á∑⁄ÃË “Ê⁄≈Ë ŒÊ •¢«⁄ª⁄Ê™b« •∫’Ê⁄˚ 14
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Êflʬù Á◊Á∑‚ ÕË¥«Ù⁄ÊÁ∑‚ •Ê‚◊Êá Áflø ß∑ Õù Á≈Á∑•Ê ©» Á⁄„Ê “Á⁄¢ŒÊ
◊⁄Ë•Ê Ö¢aáÃÎ⁄Ë ◊ÈÃ⁄-◊ÈÃ⁄ √Ê∑ŒË•ù ∑Ê‹Ë•ù ‚ÊflË•ù •˜πË•ù Áø˜≈Ë „flÊ áÊ‹ ÷⁄ çç» ∑¢’ŒÊ “Ê⁄Ê ’˜ø ŒÊ Ω’⁄Êß•Ê œ»∑ŒÊ ÁŒ‹ ⁄˜‚Ê ≈“ ⁄„Ë ∑È»Ë π»ÇË •Ê‚◊Êá É ŒπŒË ŒÈœ˜ áÊ‹ •Ê∑» ◊¢Á◊•ù flÊ‹Ë ÃËflËb ¬◊Ëá $à “® ’¢‚⁄Ë
‚≈ËflË fl¢«⁄ ŒÈáË•Ê ŒË •˜π πÈ‹Ç ⁄„Ë „Ò „flÊ $ø Á∑‚ áÓ Ω¢ª È ⁄Í ©¿ÊÁ‹•Ê „Ò ‚˜¡À ª˜‹ù ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò 15
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„˜Õ Áflø ’¢‚⁄Ë ç»Ë á˜ø ∑ „≈Ë ∑È»Ë •Ê“ÀÓ “Ò⁄ •Ê“ÀÓ •ÊŒ◊Ë Œ “˜≈ù $à ⁄˜πË ’Ò∆Ë „Ò
÷Ê® ÁŒ‹’ʺ Á‚¢Ω µπË Ω»Ë ÷⁄Êflù É „Ê∑ù ◊Ê⁄ŒÊ ⁄˜’-⁄˜’ ∑⁄ Á⁄„Ê ’¢ŒÊ
⁄‡◊Ê ⁄à Œ ŒÁ⁄¶ ŒË ◊˜¿‹Ë «Ê⁄Ùb Áfl¿»Ë ∑Í¡¢ fl‚‹ É Ã»ç ⁄„Ë ∑¢¡∑Ê
ÃÏÖÒ‹ Áá¶¬Ë •¢’ù Œ ’ʺ Áflø ∑Í∑ŒÊ ◊Ù⁄
16
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„È‚Òá ’∫‡ ß„ Ãù ‡Ê„ „È‚á Ò •Ê“ ªÊ Á⁄„Ò
⁄Ê¡á-‚Ê¡á Á◊‡⁄ ‚ʬ ß∑ •Êflʬ •á∑ ◊‹Ó Áflø ÷Ê©bŒ flÊ¡Ê fl¡Ê©bŒ ◊¢« È
¡ª¡Ëà Á‚¢Ω Á◊˜≈Ë ç⁄Ù¤ŒÊ ¡ÙªË ‚÷ ÃÙb ß∑˜‹Ê ßá‚Êá ªÈÀªÈÀÊ Á⁄„Ê
ÿ‚Í ŒÊ‚ ß„ Ãù ◊Òb „ù
17
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
√⁄áÊ •Ê∫⁄ „Ê⁄ ∑ “°Õ⁄ù áÓ “ÊÀË É ⁄‚ÃÊ ÁŒ°ÃÊ˚ ∑ıÀ ‚Ë “„‹ù ¡ù “°Õ⁄ ¡ù “ÊÀË “°Õ⁄ “Ê» ∑ ©˜ªÊ ⁄Èπ° »Ê ¡ù Áç⁄ ©‚ŒÊ ’Ë•? “ÊÀË Áª°‹Ê Á∑©b „¢Œ È Ê „Ò? ∑Œ Ã∑ ß‚áÓ flÁ„¢Œ ⁄„ÀÊ?
∑Ȼ˕ù ◊È« ¢ √⁄áÓ Áflø á„ùŒ Á∑°‹∑Ê⁄Ë•ù øÈ÷Ë•ù ◊Ê⁄á Á‚⁄ù $à Á«ªŒÊ “ÊÀË Á“•Ê⁄ ∑⁄Œ b Ê •Êπ ¡Ë©bŒ ⁄„Ù, ¡flÊáË•ù ◊ÊÀÛ... áflÿÈfl∑ù ‚flÊ‹ ©ÃÊ⁄ ∑ ∑¢… ⁄°π ß‚ fl‹Ó ©áÇù É Á∑©b Á∑flb à Á∑‚ Õù ŒË áüc ∑Ù® flË Áø¢ÃÊ ß„ Ω≈ Á⁄„Ê fl‹Ê ‚flÊ‹ ÃÙb ’Ê„⁄Ê “ÊÀË •¢Œ⁄ “ÊÀË „ÙÀ ŒÊ fl‹Ê ß„ fl‹Ê Ãù ¡Ë©bŒ ⁄„À ¡flÊáË•ù ◊ÊáÀ ŒÊ fl‹Ê „Ò˚ •Ê∫⁄ „Ê⁄ ∑ “°Õ⁄ù áÓ “ÊÀË É ⁄‚ÃÊ ÁŒ°ÃÊ˚˚
ߢª‹≈á, ߢª‹Ôb« 18
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚⁄„˜Œ Áª⁄√ù Á’°∆ù ∑⁄-∑⁄ ’Ù„» É Áø°Á≈•ù ∑ËÃÊ ©˜Ã ‹≈∑À áË‹Ë•ù ø¢á È Ë•ù ‚Êfl “¢¿Ë ◊¢«⁄ùŒ «⁄Œ á ’Á„¢Œ ª¢¡Ë•ù ÃËflËb•ù Áª°œÊ “ÊflÀ “Ò⁄c ‚Ò« b ‹ ©˜øË •°«Ë ∫Êá∑Ê„ Áflø ’¤ŒÊ ŒËflÊ Áø°“Ë Áflø Á«ªŒÊ ∑Ã⁄Ê-∑Ã⁄Ê ∫Íá •ıà b á“Èà ° Ë ◊°Õ •Ê“ÀÓ Á≈°∑Ê ‹Êfl ‚Èà ° Ë ©»ŒË ◊È⁄ºÊ’Ë ‚È∑ ° ¿˜“» Áflø ¶ Á«°ªË ’¢Œ á Á‹@ª •“ÀÓ É fl˜… ∑ „flÊ $ø ‚°≈È ¡Ò∑Ê⁄Ê ¿°Á«¶ ◊¢« È á˜∆ ∑ ’°Œ¤Ë ŒË ¿ù ç» ‹®
19
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÊ©ÀÊ ⁄ÊªË ‚È⁄ Áflø ‚Ùø Á⁄„Ê ªÊ©dŒÊ „Ò ‚È⁄ Áflø ‚ÙøÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ¶‹Ê“ Áfl‹@’à Œ⁄°Ã È flÊ¤Ë ‚Ùø Œ •¢Œ⁄ à ∫Ê◊Û‡Ë •¢Œ⁄ ‚Ùøù ∑⁄◊ á ‚Ùø É •°ª ‹Ê߶ Á¡©b ©bª‹ ¿°« ∑ á°Á‚¶ ¡ùŒÊ ’°øÊ ‚Ùø „⁄Ö ÃÙb ’Ê„⁄ „⁄Ö ŒÊ ◊Ë’ ¶‹ÇÁÀ¥ d ŒÍ⁄ ©»¢ŒÊ “¢¿Ë ‚È⁄ Áflø ð∑ÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ‡Ò• à ‡Ò• Œ •∑‚ ÁfløÊ¤Ó ÁflÕ Á◊≈Ê©bŒË $flÊ¡ ‚È⁄ Áflø ¿Ï„ÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò Ã„ áÊ‹ ‹°Áª•Ê “ÊÀË Ã Áfl¿»Œ „°Õù ŒË ¿Ï„ ∑‹◊ ∑ʺ¬ $à ¡Œ Á∑‚ flË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ ‡’Œ ¿Ï„ Á‹πŒË „Ò ‚È⁄ Áflø ø°πÀÊ „Ë ªÊ©ÀÊ „Ò ª¢ª È Ê ªÈ» πùŒÊ „Ò ’°øÊ ∑Èπ° •¢Œ⁄ ŒÈœ° øÈΩ ¢ ŒÊ „Ò “⁄Œ‚Ë flÃá ŒË Á◊°≈Ë ø¢◊È . .. ⁄ÊªË ‚È⁄ Áflø ‚Ùø Á⁄„Ê ªÊ©bŒÊ „Ò
20
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¿Û≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Û≈Ë ¿Ù≈Ë-Á¡„Ë ’Œ‹Ù≈Ë ◊Ê⁄ÍÕ‹ É ¡‹Õ‹-¡‹Õ‹ ∑⁄ ª® „⁄ “Ê‚ „Á⁄¶fl‹ ◊ı¤Ë ◊Ê⁄ÍÕ‹ ŒË „‚ÃË ◊È∑ ° Ë Á◊aª¡‹ ’Ê√Ùb ◊Ê⁄ÍÕ‹ ‚È∑ ° Ê Ã„ Œ ’Ê√Ùb „¢Œ È Ê áüc ªÈ¬Ê⁄Ê Ã„ ŒÊ œË É Ã»“ ◊ù ŒË •ùŒ⁄ ◊Ê⁄ÍÕ‹ „Á⁄¶fl‹ „Ù “¿ÃÊ߶ ©„ Ãù •“ÀÊ •‚‹Ê ‹Ûø ¡Ù ‚Ë ©„ ◊È» „Ù ¡Ê∞
21
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒÙ„» •“ÀË ¶‚ ŒÊ ¶‚⁄Ê „¢Œ È Ê, ŒÍ¡ ŒË ∑Ë ∑⁄áË ¶‚˚ ŒÍ¡ ŒÊ Œ°πÈ ŒÍÀÊ „¢Œ È Ê, •“ÀÊ ŒÈπ° Ãù ¶“ÀÓ “Ê‚˚˚ ŒÍ⁄ ŒÈ◊‹ ù …Û‹∑ fl°¡ŒÊ, Áπ°Áø¶ ¶“ÀÓ fl‹ É ‚ʬ˚ áÓ» ¡Ê ∑ ¡Œ ‚ÈÁÀ¶ Ãù, ©„ Ãù Áá∑‹Ë ÁŒ‹ ŒË flÊ¡˚˚ ‚Ùø ∑ Œπ,Ù Á„¡⁄ „Ë ⁄°’ „Ò Á„¡⁄ „Ò ¶ÁŒ-¡ÈªÊÁŒ˚ „©∑ flùæ@Í ◊È∑ ° ŒÊ ’¢ŒÊ, ‹Ò ∑ ÁŒ‹ Áflø ÿÊŒ˚˚ ‚Í⁄¡ ŒÊ ŒËflÊ ’¤Ó, „°Õ Áflø ªªáÏ ŒÊ ÕÊ‹˚ áÊá∑ ‡Êß⁄ ∞fl ∑⁄à „Ò ¶⁄ÃË ‚aË •∑Ê‹˚˚
22
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•‚c ◊Òb „ù ◊ù Œ “≈ Œ •¢Œ⁄˚ Á“© ©bª¤ Œ áÊ‹ È Ê˚ ◊ù Œ “≈ Œ ©˜Ã „ı¤Ë-„ı¤Ë ‹Ë∑ „Ò flÊ„¢Œ ◊ù áÓ •˜πù ◊¢Œ È Ë•ù „Ù®•ù˚ Á“© ŒË πÈ‹ËÇ ŒÊ„»Ë •˜¡ „Ù⁄ flË ‚È„ÀË ‹˜ª˚ ◊Òb ©„ŒË ©bª¤ Œ áʤ-áʤ ø‹ŒÊ „ù˚ ◊ù „°‚ ∑ ¶π: ÃÒÉ ‚ƒÊÀŒÒ! ç⁄ ©„ ◊⁄Ê Á‚⁄ ø¢◊È ŒÊ „Ò˚
•˜¡ ‚Ê« “Ò⁄ œ⁄ÃË $à á„c˚˚
23
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªbŒ “ˤ ⁄¢ª ŒË ªŒ b “® ‚È‚ÃùŒË ’»Ê Áø⁄ ⁄„Ë π«ŒË á’Ë Œ áÊ‹ π«-π« Áflø ∑® á¿°Ã⁄ ªÊ„ ∑ ß‚ ŒÈá˶ Áflø ◊È» ¶® „Ò ß„ŒÊ Ω⁄ ‚∑Í‹ ŒÊ ’‚ÃÊ ’‚à ŒÊ Ω⁄ ‚Ê«Ê Ω⁄ „Ò ªŒ b É “°’Ë•ù Œ „á ‚ÈÖáÓ •Ê©bŒ $áÓ⁄ Áflø ∑°Á¡¶ “Ë¤Ê ⁄¢ª œ»∑ Á⁄„Ê „Ò ‚ÈÖáÓ Áflø á’Ë flË ‚Èà ° Ê ©»ŒË ªŒ b Œ áÊ‹ „flÊ É ‚ÈÀŒÊ ß„ Ãù „Ò ∑Ù® ∑ıÃ∑ ¡¢Ã⁄ Á¡‚ É •‚Ëb ªŒ b ‚◊Á√¶ ©„ Ãù ß‚ŒÊ ◊È… ˜ ‹Ê áù „Ò Á⁄»ÇŒË „Ò ß„ ◊˜… È -∑ŒË◊Ùb ◊⁄ “Èà ° ŒË ªŒ b “® ‚È‚ÃùŒË
24
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω ‚¢á 1930 ŒË ⁄Êà á∑ÙŒ⁄ ‡„⁄ Œ ‹Û∑ „Ò⁄Êá „á â’Í Áflø ª¢ª Í Ë ÁÖ‹◊ ŒÊ π‹ ø‹ Á⁄„Ê „Ò Ã áʤ-áʤ øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω flÊ¡Ê fl¡Ê Á⁄„Ê „Ò $áÓ⁄ ŒË ∑¢œ Áflø ’Ê⁄Ë πÈ‹ËÇ „Ù® „Ò ‡Ò•ù ’Ù‹ŒË•ù „á “⁄ flÊ¡ á„c •Ê©bŒË çÈ‹ ° ¡Œ Áπ»ŒÊ „Ò Ãù øÈ“-øÈ“ËÃÊ ÃÏ⁄Œ ¡ùŒ ’¢Œ flË á°‚Œ ¡ùŒ ‹ªŒ „á ‹Û∑ ácŒ⁄ flÊ‹Ó ‚ÈÖáÓ É Œπ ‹Û≈-“Ù≈ „Ù ⁄„ „á øÊøÊ ◊Ù„á Á‚¢Ω flÊ¡ $à ©áÇù ŒË ‚¢ªÃ ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò Ã ç˜‹ È Áπ»Ê Á⁄„Ê „Ò •˜¡ ŒË ⁄Êà á∑ÙŒ⁄ ‡„⁄ Œ ‹Û∑ ß∑°∆ ‚ÈÖáÊ ‹Ô ⁄„ „á „°‚ ⁄„ „á à „Ò⁄Êá „á
25
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊Êß•Ê [“Í⁄á Á‚¢Ω ŒÊ Áfl¶„] “Í⁄á ‚Áá¶‚Ë ◊Ê߶ “⁄áÊflÀ øÁ»Ç¶ „Ò ‹Ê‹ ◊Á„¢ŒË, ‹Ê‹ øÍ»Ê, ‹Ê‹ „Ë ‚Êfi ŒËÁfl•ù fl‹ fl„b ŒË•ù •°πË•ù flË ‹Ê‹ fl‹Ê ±áÊ ‚°øÊ Á∑ ‚°ø áüc •Ê©bŒÊ ∑¢’Œ “Ò⁄ ∑⁄᪠Á∑¢¡ •ªáË ŒË “Á⁄∑⁄◊Ê ◊Ê߶ Œ Ãá Áflø Ãù ÃÊÀ á„c ◊Ê߶ ÁáÃÊÀË „Ò ° ΩÙ»Ë øÁ»Ç¶ ◊ù-⁄°’ ŒÊ “Èà •°πË•ù øÙb „Ò⁄ÊáË flÁ„¢ŒË •ÀÁflœ ◊ÙÃË “È⁄Ù ∑ ‚È≈° ŒÊ ¡ùŒÊ “⁄Œ‚Ë ◊È» Ω⁄ É ø˜Á‹¶ „Ò ∑¢’Œ “Ò⁄ Á∑¢¡ ∑⁄᪠•ªáË ŒË “Á⁄∑⁄◊Ê “Í⁄á Á‚¢Ω Œ Ãá Áflø Ãù ÃÊÀ á„c “Í⁄á Á‚¢Ω ÁáÃÊÀÊ „Ò “Í⁄á ‚Áá¶‚Ë ◊Ê߶ “⁄áÊflÀ øÁ»Ç¶ „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeee
◊Ê߶ - ◊„Ê∑flË “Í⁄á Á‚¢Ω (1881-1931) ŒË “ÃáË˚ 26
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ª⁄÷“Êà ’ÍŒ ¢ ‚flùÃË Á◊°≈Ë Áflø ¡Ê Á«°ªË •Á◊aà Á“¶‹Ê ’È‹Ç ¿Ï„ÊflÀ ‹°Áª•ù „°ÕbÙ Á«ª ∑ ≈È≈° Ê ¡ù Á◊°≈Ë Œ ’Êfl áÓ Ω’⁄Ê ∑ ¶Ã◊„Áö ∑ËÃË ©‚ üáË ¿ÃË ¡ÊÀ Á‹¶ Á∑ ß‚ ¡ËÀÓ Áflø ŒÈπ° „Ë Œ°πÈ „Ò ß‚ ¡ËÀÓ ÃÙb ∑Ë ÕÈÁ»¶ „Ò ß„ ¡ËÀÊ Ãù Ááà ŒÊ ◊⁄áÊ ¡ù ©‚ Œπ Á‹¶ ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ ŒÊ⁄Í á„c „Ò ¡Ù „ÙÀÊ ‚Ë ¥„Ë „Ù߶ •“ÀÊ ∫Íá áÊ •“ÀÊ „ÙÁü¶...
27
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ •À¡ÊÀ Áflø „°Õ Á◊⁄Ê “ÊÀË ŒË ø◊»Ë É ¿ÏÁ„¶ ° Ê øà Œ ‚ʪ⁄ Áflø √°π»-√ù¡Ê √Ï‹ ÁŒ‹ ‚Ò„ flùæ΢ «Á⁄¶, „flÊ $ø ‚¢Ω È ◊ù Œ “⁄‚ËáÓ Ã ŒÈœ° ŒË ∫ȇ’Í ’Í⁄ •¢’ù ŒÊ áÊÇ ∑ Áá∑¤Ë ÃËflc “„‹Ë ŒË “È‚Ã∑ ‚ù÷ ∑ ⁄°π ∫Ãù ŒË ∫ȇ’Í ¡ÊÀÓ Áflø •°πù áÓ •˜πù É ø¢ÁÈ ◊¶ ÁŒ‹ áÓ ÁŒ‹ ŒË ‚◊√Ë ÷°¡Ë•ù ’Ê„c ¡È»Ë•ù “Ò⁄ù áÓ “Ò⁄ “¤Û‚ •“ÀÊ-•Ê“ „flÊ‹Ó ∑ËÃÊ π«ù π«ŒË ⁄ÊœÊ áÓ ◊È⁄‹Ë Áfl˜øbÙ ß∑ ‚È⁄ ∑°…Ë ∑Ê„á ∑áÇ®•Ê ◊È‚∑Ê∞ ¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ Áflø ¡ÊÀ-•À¡ÊÀÓ Áflø ∑Ë ∑È√ „Ùß•Ê
28
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¶ ¡Ê¥ [◊⁄ Á“ÃÊ ¶∫⁄Ë fl‹Ó ’Ù‹ÀÊ ÷È‹ ª∞ ‚Ë, “⁄ ©áùÇ flÊ¡ù ◊Ê⁄Œ ⁄„ÀÊ -¶ ¡Ê¥...]
¶ ¡Ê¥ Á“Ã⁄Ù ◊È» ¶¥ Ω⁄ É “⁄Œ‚ù ÃÙb ©‚ ŒÈá˶ ÃÙb ¶ ¡Ê¥ ◊È» ◊⁄áÓ Œ ‹® “Ò»ù •“ÀÓ “Ò⁄ù É ‹Á÷¶ ‹Û• áÓ •“ÀÊ ŒËflÊ ‚È⁄ ‚ʬ ÃÙb ◊È∑à „Ù ⁄„Ë ÕÙ«Ë ∫ÊÃ⁄ Ááà ◊Á⁄•Ê ◊Òb ◊⁄Ë ∫ÊÃ⁄ •°¡ ◊⁄ áÊ‹ ◊È» ◊⁄ ¡Ê¥ ‹Ò ø°‹Ù •“ÀÓ áʤ ◊ÒÉ ◊⁄ ∑ flË ◊Òb Á⁄„Ê ¡ $∑°‹Ê Ãù Áç⁄ ◊ıà flË Á¬¢ŒªË fl⁄ªË „ÙÀË ¶ ¡Ê¥ Á“Ã⁄Ù •Ê ¡Ê¥ ÿʌ٠÷È‹ ° ŒÊ ¡Êø∑ Á⁄„Ê ◊Òb «⁄ŒÊ ◊ÒÉ •“ÀË•ù •°πù •¢Œ⁄ ð∑À ŒÊ ’‹ ’∫‡Ù ◊⁄Ë ∫ÊÃ⁄ Á◊„⁄ Œ „¢√ fl„Ê¥ ◊Ò¤Ë ⁄Í„ É Áá⁄◊‹ ∑⁄ ŒÙ ‚ÈÀÙ ◊⁄Ê ÁŒ‹ ∑¢á ‹Ê ∑ ÕÙ« Ù Ë ∫ÊÃ⁄ „ÈÀ „Ù⁄ ác œ»Á∑•Ê ¡ùŒÊ ‚◊ù Á¡‚◊ „Ò, ÿÊŒ ¶Ã◊Ê ÃÏ‚c á ◊È∑ ° Ë•ù, ◊Òb ◊È∑ ° ø°Á‹•ù •Ê ¡Ê¥ ÿʌ٠•Ê ¡Ê¥ ‹@Ω •Ê¥ ∑ıÀ ÃÏ‚c „Ù ◊Òb á ¡ÊÀÊ 29
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Ò‚Ê ⁄Í“ Á∑à áÊ Á«°∆Ê á •°π⁄ áÊ ⁄πÊ Áflø ‚◊Êflb ’Ù‹ •áÙπ “⁄Ë•ù ªÊflb Áfl¿»Ë ∑Í¡¢ á «Ê⁄ É Á◊‹ÀÊ “¢ª È ⁄á ÃÙb “„‹ù ’Ë• á ª¤ÀÊ ¡Ù flË „ÙÀÊ ©„ ‚÷ „ÈÀ „Ù ¡Ê∞ •Ê ¡Ê¥
30
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡Ùà ◊Ù„ ŒÊ Ë •ÊÃ‡Ë ’°ÃË ∑‹ªËœ⁄ á ‹Ê« ‹«Ê߶ •“ÀÓ “Èà ° É ¡Ùà ¡ªË ◊¢« È Ê ¿Ï„ ∑ ∑¢¡∑Ê É ‡⁄◊Ê߶ ‚Ê„ áÓ Á¡‚◊ ŒË ’°ÃË ‚ËπË ‚¢π “ÍÁ⁄¶ ’È‹ùÇ $à ’È‹Ç œ⁄ ∑ ‚ʪ⁄ Œ Áflø ’ÍŒ ¢ Áª⁄Ë ¡Ùà ÃÙb ¡Ùà ¡ªË fl⁄Çá ÃÙb “„‹ù ’°Œ¤ ’°Œ¤ Œ Áflø ΩÈÁ¤¶ ¡ÙÃù ŒÊ ◊c„ ’⁄‚À ‹˜ªÊ Á÷°¡ ª® ⁄Í„ œ⁄ÃË ŒË ‚ÈÀË ª® Á∑‚ á◊ÊÀÓ ŒË ¡ÙÃË ¡Ùà ‚◊Ê® ¡Œ ¡Ùà ÃÙb ¡Ùà ¡ªË
31
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ù„ÀË É √áù ŒË∞ “⁄Ë∞ ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞ ÃÒÉ Ã⁄Ê ◊„ËflÊ‹ Á◊‹Ó ◊ÒÉ ◊⁄Ë „Ë⁄ ‚÷ Áfl¿¢á È ß∑ ŒÍ¡ ÃÙb „Ù⁄ áÊ ’°√ŒÊ œË⁄ ÷°ÕÊ ≈¢Áª¶ ©◊⁄ù ‹@ΩË•ù ‚ËáÊ ‚‹ÇŒÊ ÃË⁄ Áª•ù É ◊Ù» Á‹¶ áË •»Ë∞, ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞ •Ê“ù ߇∑ Œ ¡¢◊» ߇∑ „Ò •“ÀÊ ŒËá û“à „ù ÁŒá ⁄Êà Á¡©b “ÊÀË ’Ê√Ùb ◊Ëá ¡Ù „Ù߶ ‚Ù „Ù Áª¶ ‚Ê„’ù ¥‚ Áflø „Ò ‹Ëá Ááà ø»ÇŒ É ‹Á„¢ÁŒ¥b •°¡ ø»ÊÇ áË •»Ë∞ Áª•ù É ◊Ù» Á‹¶ áË •»Ë∞ √áù ŒË∞ “⁄Ë∞ ÷ÒÀ ‚Ù„ÀË∞
32
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ù ◊ù •Á◊aà fl‹Ó ø°∑Ë “c„ŒË ∑Ë⁄áÓ “Êfl “°Õ⁄ ‹Ò• Áflø Á∑‚É ⁄ÙŒ b Ë ◊Òb á ¡ÊÀÊ Á∑‚ Á„¡⁄ ŒÊ ∑¢«Ê ⁄Í„ Áflø “ÈÁ»¶ ¡ù •“ÀË•ù ◊Êflù Œ ª¤ ‹ª ∑ ©áÇù ŒÊ ŒÈπ° fl¢«Êfl ¡ÊªÙ ◊Ë≈Ë ∑Ù® „Ù⁄ „Ë ŒÈá˶ ¡ù ∑Ù® ⁄°’ Œ ŒflÊÁ⁄¥b ◊ÈÁ»¶ ◊ù „Ë •Êπ - ‚fl⁄ “„⁄ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‚°øÊ „ÈŒ ¢ Ê „ÈÀ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ß‚ ÃÙb flœ ∑Ë ‚°øÊ „ÙÀÊ ∑ù ’áÓ⁄ ¶ ∑ ’Ò∆Ê ‚fl⁄ “„⁄ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ÃÙ» Áç⁄ „¢Œ È Ê „Ò ŒÈπ° ù Œ ¶≈ ŒË ⁄Ù≈Ë ‹Ê„ÈÀ ŒÊ fl‹Ê
33
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà [‚ÃÊÁ‹á ÿȪ ’Ê⁄ Áá∑ËÃÊ Á◊∫Ê®‹Û∑ÖÙ ŒË ÁÖ‹◊ ’¢⁄≈ ’Ê® Œ$ ‚¢á Œπ ∑]
©„ ‚Í⁄¡ flË ∑Ê„ŒÊ ‚Í⁄¡ Á¡‚ Œ øÁ»Ç•ù Á‚π⁄ ŒÈ“„⁄ ⁄Êà “∞ Á¡‚ ŒË œ°“È “¢¿Ë ©«ÀÊ ÷È‹ ˜ À Á¡Õ ‚ÈÖá ŒË áÊ ’Êà “∞ Á¡‚ ŒÊ ‚∑ ⁄cªŒÊ ⁄Èπ° ù Œ áÊ‹ ¿Êflù É flË Á᪤ ‹∞ ©„ øÊáÀ flË ∑Ê„ŒÊ øÊáÀ Á¡‚ Áflø ∑È¿ flË á¬⁄ áÊ ¶∞ •¢áÊÇ „°Õ Á∑‚ ŒÊ •°πc ‚È⁄◊Ê ∑°ø ŒÊ “Ê∞ ∑¢œù Œ Ω⁄ $øÙb Áá∑‹À É ÁŒ‹ ∑Ê„¤Ê “ÒŒ b Ê ◊¢„Í É ¶∞ Á¡Õ “ÊÀË ’Ê√Ùb Ãa„ ¶Ã◊„Áö ∑⁄ŒË Á¡‚ ŒË ‹Û∞ „⁄ ‡Ò ß°∑Ù ⁄¢ª ŒË „⁄ ∑٠ߘ∑Ù ’Ù‹Ë ’Ù‹Ó „⁄ ∑٠ߘ∑Ù ‚°ø …Á¤¶ øÊ’Ë ÁŒ°ÃÊ “ÈÃ‹Ê „⁄ ∑٠ߘ∑Ù fl‹Ó ⁄Ùfl „°‚ ‚ı 瘋 È Áπ»Œ ß˜∑Ù ⁄¢ª Œ ß„ Ãù ªa„ÁÀ¶ ‚Í⁄¡ ‚Ê« Á„°‚ ¶ß¶ ß‚ ◊„ù“‚Ê⁄ •¢Œ⁄ „Ù⁄ flË ‹°πù ‚Í⁄¡ ø◊∑À ¶¥ ©áÇù É “ÊÀË •⁄ΩË∞ ¶¥ ©áùÇ ŒË ∫Ò⁄ ◊áÊ®∞
34
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑‚ 1. ◊ù “°Ã È É ŒÈœ° ø¢Ω È Êfl ©„Œ Á‚⁄ $à „°Õ ç⁄ŒË ‚Ùø ‚Èπ° áÊ‹ flÊ„flÊ ‹@◊ „Ù ª∞ ∑‚ „ÈÀ ŒÈœ° ¿Ï«Ê ŒÀÊ „Ò... Á¬¢ŒªË ŒË•ù ©˜øÊ®•ù ©„ ¡“È ¡Ë ŒË ß°∑Ù “ı»Ë áÊ‹ ø»Ç ¡ùŒË „Ò („Ù⁄ ∑Ù® ©„É ¶©bŒË á„c) ¡“È ¡Ë ŒË ‹Û⁄Ë ÁŒ¢ŒË flÊ„ªÈ⁄Í ŒÊ ‡È∑⁄ ∑⁄ÁŒ•ù ©„ flË ’Ò∆Ë-’Ò∆Ë ‚ıb ¡ùŒË „Ò ÷ÒÀ ¿Ù≈ ÷⁄Ê ŒÊ Á‚⁄ flÊ„¢Œ È Ë „Ò ©bª¤ù ŒË ∑¢ΩË áʤ ª¢√È ¤ù ∑…ŒË ÷⁄Ê ‚°øË ÕÙ„»Ë √Î∆Ë ’„ÈÃË ‚Ë• ∑⁄ŒÊ „Ò Ã øË∑ ◊Ê⁄ŒÊ ÷⁄Ê ŒË•ù ª°Ã È ù ∑⁄ÁŒ•ù ÷ÒÀ •“ÀÓ „ÙflÀ flÊ‹Ó ’°Áø•ù ’Ê⁄ ‚Ùø Ãù ◊ù ŒÊ ÁŒ°ÃÊ ß„ ŒÈ∑◊¢ À flË ©„É ø¢ªÊ-ø¢ªÊ ‹ªŒÊ „Ò Á“© „°ÁÈ ’¶-„°ÁÈ ’¶ Áç⁄ŒÊ „Ò “Èà ° áÓ “„‹Ë flÊ⁄Ë “°ª ’¢áËÇ „Ò Á¡flb ‚Ë Á“© Œ Á“© áÓ ’¢áËÇ ©„ •“ÀÓ Á“Ã⁄ù É øà ∑⁄ŒÊ ÁŒ‹ Áflø “°ª ‚ŒÊ Á‚⁄ ’°√Ë ⁄„À ŒË •⁄ŒÊ‚ ∑⁄ŒÊ „Ò Ã •“ÀÓ “°Ã È ŒÊ ◊°ÕÊ ø¢◊È ŒÊ
35
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
2. “⁄ Á∑‚ É ∫’⁄ „Ò ß∑ ÁŒá •À„ÙÀË „ÙÀË Á∑‚ ŒÊ “°Ã È ÷⁄Ê Á∑‚ ŒÊ Á∑‚ ŒÊ Á‚°π ⁄°’ É ◊Ê⁄á flÊÁ¤•ù áÊ‹ ⁄¤ ¡ÊflªÊ ¬¢¡Ë⁄ù ∑°≈À ‹® ‚Ê⁄Ë ŒÈá˶ Á¡°ÃÀ ‹® •“ÀÓ „°Õc •“ÀË “°ª ‹Ê„flªÊ ©„ŒÊ Á‚⁄ ¶Á⁄•ù áÊ‹ á„c ∑Òøb Ë áÊ‹ ∑°Á≈¶ ¡ÊflªÊ ∑Òøb Ë ÁfløÙb Áø°≈ ∑Ù⁄ ∑“» É “Ê»á fl⁄ªË flÊ¡ Áá∑‹ÓªË ∑‚ ∏Ë „Ù∞ ßá‚Êáù flùæ@Í “Ò⁄ù Áflø Á«˜ªÀª Á‚⁄ Áflø ‹°π ¡flÊ‹Ê◊ÈπË ç≈Àª ‚Ë• á„c ∑⁄áÊ “⁄ ©‚ •“ÀË•ù •°πù Áflø √Ê∑ á„c ‚∑ÀÊ ß¢¡ ©„ •“ÀË “„‹Ë ◊ıà ◊⁄ªÊ ◊È» ¡¢◊À ‹® á„c, „ÈÀ Á∑‚ É á®b ß‚ •À„ÙÀË ŒË Áø¢ÃÊ
36
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡ıáÇ ’⁄¡⁄ Œ áù ◊Òb ‚ÈÀ Á⁄„ù ÁÃ⁄Ë ¶flʬ ¡Ù Ã΢ ’Ù‹ Á⁄„Òb ©„ á„c ◊Òb ‚ÈÀ Á⁄„ù Á¡flb ç‹ É ¿Ï„ Á⁄„Ê „Ùflù Á’á ¡ÊÁÀ•ù Á∑ ©‚ Œ •¢Œ⁄ ∑Ë „Ò Á¡flb ßá‚Êá ßá‚Êá É ¿Ï„¢ ŒÊ „Ò Á¡flb øÊáÀ •“ÀÓ „Ë ⁄¢ªù É ¿Ï„fl Ã⁄Ë ¶flʬ ’Ù‹Ë ÃÙb “Ê⁄ ŒË ªÍ¡¢ ÷⁄ ¶®•ù •°πË•ù Ááà Œ ‚◊b ÃÙb ’Ê„⁄Ê fl‚‹ ŒÊ Á¿À ◊Òb ÃÒÉ ‚ÈÀ Á⁄„ù Á¡flb ∑Ù® “„‹Ë flÊ⁄Ë ‚ÈÀá ‹ªŒÊ „Ò ÁÃ⁄Ë ¶flʬ ◊ÒÉ •“ÀË ‹°ª ◊Òb „ÈÀÓ ∞‚ É •“ÀÓ “ÙÁ≈•ù áÊ‹ ¿ÏÁ„¶ ÃÒb ‚ÈÁÀ¶?
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
¡ıáÇ ’⁄¡⁄ (¡á◊ 1926) : •¢ª⁄¬Ë ‹Óπ∑ à ∑‹Ê-“Ê⁄πÍ˚ ◊⁄Ê ◊È⁄‡Œ˚ 37
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß„ Õù ß„ Õù flË Ω⁄ fl⁄ªË „Ò Á¡Õ ◊ù ŒË ’È∑ ° ¤ Áflø flË øÒá á„c „⁄ ‚Ê„ Á∑‚ ŒË•ù Á’»∑ù ‹ÔŒ b Ê øà ŒÊ ∑ù „⁄ Œ◊ ’Ù‹Ó ∑Ù® áÊ Áfl„» fl»ŒÊ ‹ªŒÊ Á¡Œù ‚÷ ∑È√ πÈ‚° Á⁄„Ê „Ò „Ë⁄Ê ¡á◊ •◊È‹ ˜ Ê, ∑ı«Ë¥b πÙ≈Ê ‹ªŒÊ ÁŒ‹ ¿Ù≈Ê, ÁŒ„¢È fl°«Ê, Ãá Á◊°≈Ë „¢Œ È Ê ¡ùŒÊ „⁄ ‡Ò• ’»Ë ∏⁄Ë’ „Ò ‹ªŒË Áøà ∑⁄ŒÊ œÊ° ∑ ¡°çË “Êflù ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊflù “⁄ „⁄ ‡Ò• Á¡©b ¿‹Ó«Ê Œ¢ŒË•ù ∑°… ∆Ê∆ù ◊Ê⁄ Á◊aª¡‹ ‚ʪ⁄ •“ÀÊ-•Ê“Ê áŒË Á∑áÊ⁄ ⁄°πÈ »Ê ‹ªŒÊ „⁄ ¿°‹ πÙ⁄Ë ¡ùŒË ∑¢…Ê ΩȪ ° Ë ’¤ŒË ¿Êflb ’Ò∆Ë •“ÀÓ-¶“ áÊ$ ’ÊÃù “Êfl ¢ ⁄ ©» ∑ ¶® ◊⁄Ê Á“°¿Ê ∑⁄ŒË-∑⁄ŒË ‚°Ã ‚◊ÈŒ ‚ÈÖáÓ •¢Œ⁄ ⁄ÙŒ b Ë ∑Ù® áÊ ø°“È ∑⁄ÊflÀ flÊ‹Ê Œπ ◊áù, ß„ Õù flË Ω⁄ fl⁄ªË „Ò...
38
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
¡Ëflá ◊Ê⁄ª „flÊ áÊ‹ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ „°Õ ¿« ∑ ◊Òb ‚Ò∑‹ ø‹Êflù á áËflù, áÊ ©˜øÊ “Ò« b Ê ◊Òb ‚Êflb ŒÊ ‚Êflù ß‚ fl‹Ó ◊Òb ◊È∑ÃÊ „ù „⁄ ‡Ò „Ù® ◊È∑ÃÊ “Ò⁄ ◊⁄ à “„Ë•ù Õ°‹Ó œ⁄ÃË ◊ÊÃÊ Á’⁄ÃË ‹°ªË á¬⁄ ◊⁄Ë ŒË, ŒÙ “„Ë•ù ŒË ’°ø ŒË ¡Ù ◊ù •“ÀË ŒÊ „°Õ ¿Ï»Ê ∑ á°‚ ‚÷ ∑È√ ß°∑,Ù ‚÷áù áÓ ß∑ ŒÍ¡ É ‚ù÷ ∑ ⁄°Áπ¶ ß„ ∑⁄Ã’ ∑Ò‚Ê, ∑Ù® áÊ Œ⁄‡∑ ß„ á ‚Ò∑‹, ß„ Ãù ©»áπ≈Ù‹Ê ’º◊“È⁄ ŒË•ù ¿°Ãù ©˜ÃbÙ ©»ŒÊ ¡Êflù „flÊ áʤ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ, ‚Ë≈Ë ◊Ê⁄ŒÊ „°Õ ¿« ∑ ◊Òb ‚Ò∑‹ ø‹Êflù...
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
’ª◊“È⁄Ê ‚„⁄ ∑Ù áÊ© - ÷ªÃ ⁄ÁflŒÊ‚ 39
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ıà ŒÊ πÍ„ ◊‹Ó •¢Œ⁄ ‹Û∑ •ƒÊÀÓ ¡È» π‹Ûà «⁄ ∑ ‚„◊ πÍ„ ◊ıà ŒÊ Áª»ŒÊ ð∑À Œπ!Ù ’¢ŒÊ ◊Ù≈⁄‚Ò∑‹ ©˜Ã œ⁄ÃË ŒË Áπ°ø, ◊ıà ŒË Áπ°ø ÃÙb áÊ’⁄ „Ù߶ Á‚°œË ‹Ë∑ $à ‚⁄“≈ ¡ùŒÊ ‚÷ É ‹ªŒÊ Ω¢◊È Á⁄„Ê „Ò ∑Ù® á Á«ªŒÊ á ’¢ŒÊ, á ©‚ŒÊ flÊ„á, áÊ „Ë πÍ„ ŒË•ù ∑¢œù ‚Í⁄¡ ßÕ œ⁄ÃË „Ò Ã œ⁄ÃË ΩÈ◊¢ ŒÊ ’¢ŒÊ ß‚ fl‹Ó „Ò ‚÷ ∑È¿ ’°√Ê Áflø Ãflʬá Á¡©b ◊ıà à ◊È∑ÃË Œ ŒÙ ∑¢Á…•ù •¢Œ⁄ ‚◊b ŒÊ ŒÁ⁄¶ flÁ„¢ŒÊ „Ò ◊‹Ó •¢Œ⁄ ‹Û∑ •ƒÊÀÓ ¡È» π‹Ûà «⁄ ∑ ‚„◊
40
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÖÙ≈Ù ÁπøflÊÀ ‹°ªÊ ’°øÊ ’°øÊ ∑Ò◊⁄ ŒË •°π Áflø ð∑ŒÊ ◊È‚∑ùŒÊ „Ò ∞‚ •°π áÓ ¥flb „Ë Ã°∑ÀÊ Á¡∑À ©„ øÊ„¢Œ È Ê „Ò ß„ Ãù ©‚ŒË „Ù⁄-ß∑ •°π „Ò Á¡‚Œ ÕÊÀË ‚÷ ∑È√ ›Á∑¶ ¬Ê„⁄ „¢Œ È Ê Á¡Õ „⁄ ¡¢Œ⁄Ê ◊È‚∑Êá ŒË øÊ’Ë áÊ$ πÈ‹Œ Ç Ê „Ò ß„ •°π ¡¢ª‹Ë ΩÙÁ»•ù Œ Ááà ‚ÈÖáÓ Œπ ’Ê‹ π»ÇÊ ◊È‚∑ùŒÊ Á∑©b ¡Ù fl°« ◊È‚∑ùŒ „á fl°« Œ°‚À - ߢ¡ ◊È‚∑Ê¥! ’Ê‹ •ƒÊÀÊ •¡ á ¡ÊÀÓ ‚÷ ÃÙb fl°« áÓ ◊È‚∑ÊÀÊ ‚Ë Á∑‚ ÃÙb Á‚°Áπ¶ ß‚ fl‹Ó ©„ ÷ÒÀ áÊ$ ⁄ÈÁ° ‚¶ áÊ øÊ„fl ◊È‚∑ÊÀÊ “⁄ ∑Ë ∑⁄, ß‚ ‚Ê⁄Ë ª°‹ ÃÙb „°‚ÀÙb ⁄„ á„c „¢Œ È Ê „Ê‚Ê ⁄Ù∑Ë ’°øÊ ∑Ò◊⁄ ŒË •°π Áflø ð∑ŒÊ ◊È‚∑ùŒÊ „Ò
41
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Û≈◊-“Ù≈◊ ∑Ù® „°‚À flÊ‹Ë ª°‹ Ãù „Ò á„c Áç⁄ flË ’Ò∆Ê „°‚Ë ¡Êflù ‹Û≈◊-“Ù≈◊ „Ù߶ „Ê‚Ê •“ÀÓ-¶“ $à ¶fl ◊Òb Á∑©b „°‚ŒÊ „ù? fl°Á«¶ ŒÊá‡◊¢ŒÊ, „°‚ÀÊ ◊Í⁄πÃÊ „Ò! ’’‚ ’¢ŒÊ Á¬¶ŒÊ „°‚ „°‚ŒÊ ’ùŒ⁄ ©˜Ã ’ÀÓ „Ù∞ á∑‹Ë ’¢Œ ©˜Ã „°‚ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ ©‚ Œ ©˜Ã Á¡‚ ’¢Œ É ’Ò∆ ’ÀÊ߶ •“ÀË ◊„◊Ê ‚ÈÀá Œ ‹® „Ê‚Ê ¶©bŒÊ ÿÊ⁄ù ©˜Ã Á¡„» ©‚ ÃÙb ◊Èá∑⁄ „Ù∞ ŒÊá-’Ëá ’» Á‚¶ÀÓ ⁄ÙflÀ flÊ¤Ë ª°‹ Œ ©˜Ã „°‚Œ ⁄Á„¢Œ “ʪ‹ ’¢Œ „Ê‚Ê-∆°∆Ê «°«Ê …°…Ê ÀÊÀÊ ÃÊ° Õ®¶ ÃÊ° Õ®¶ ÃÊÀÊ’ÊÀÊ
42
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‡Ë‡Ê ‡Ë‡Ê ◊Í„¢ Áø»Ê ∑ „°Á‚¶ Ã΢ ∑È„¡Ê, ◊Òb ‚Ù„ÀÊ! Ã΢ Áç⁄ ’Ù‹Ê : ◊ÒÉ ŒπÀ ◊ù ŒË•ù •°πù! ÿÊ⁄ ‚°¡À Ááà •Êπ : Ã΢ ‚È„¡Ê, ◊Òb ∑È„¡Ê! ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ „Ò ‡Ë‡Ê ¡Ù flË ø¢ªÊ ð∑ ©‚Œ •“ÀÓ •¢Œ⁄ „ÈŒ ¢ Ê‹Ò‹Ê É Ã°∑À ◊¡É ŒË•ù •°πù˚ ’¢ŒÊ ¡Ù flË ◊¢ŒÊ ð∑ ©‚Œ •“ÀÓ •¢Œ⁄ „ÈŒ ¢ Ê∑ÊŒ⁄ Ãù„Ë¥b ∑Ҍ٠’ÀŒÊ˚ ‡Ë‡Ê ‡Ë‡ É Ááà ð∑ ’¢ŒÊ ’¢Œ ŒÊ „Ò ‡Ë‡Ê˚˚
43
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë Œπ,Ù ’¢ŒÊ ’Ò∆Ê ‡Ë‡Ê ŒπË ¡ùŒÊ ‡Ë‡ Áflø ◊Í„¢ ŒπŒÊ •“ÀÊ ◊È⁄‡Œ á ‡Ë‡Ê ŒπË ¡ÊÀ ŒÊ Ó Œ°Á‚¶ ‚Ë ‡Ë‡Ê Œπ-Œπ ∑ ’¢ŒÊ •“ÀÓ-¶“ $à ◊ÙÁ„à ŒÈá˶ ‚Ê⁄Ë ÷˜‹ È Ê ⁄Í“ •“ÀÊ ⁄˜’ÊáË ‚◊√ Œπ,Ù ’¢ŒÊ ⁄˜’ ’À ’Ò∆Ê ◊ÊÿÊ ŒÊ ¿Á‹¶ ◊ÊÿÊ É ¿‹áË ∑Á„¢ŒÊ ∑Á„¢ŒÊ - ‡Ë‡Ê √Í∆ ’Ù‹ŒÊ ‡Ë‡ Áflø √Î∆ „Ë ŒπË ¡ùŒÊ √Î∆ ß„Ù ‚˜ø fl⁄ªÊ ‹ªŒÊ ‡Ë‡ $à ¿ù “ÒŒ b Ë „Ò ‡Ë‡ ŒË ß‚ŒË „‚ÃË ©˜Ã „Ò!b ß„ Ãù ß‚ŒË •“ÀË ¿ù „Ò
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
‚Ù„á ∑ÊŒ⁄Ë (¡á◊ 1932) - ∑flË, ÁøÃa∑Ê⁄ à ¡¢Ã⁄¡ÙªË˚ 44
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
…Ù‹∑ 1. …Ù‹Ë ŒÊ ÁŒ‹ ÁŒ‹ ¶flʬ ŒÊ œ»∑ Á⁄„Ê „Ò ◊„Êœ◊Ê∑ ŒË ◊È…‹Ë ‚È⁄ ç»ŒÊ …Ù‹∑ fl˜¡ Á⁄„Ê „Ò …Ù‹∑ ±‚Ê ÃÁÀ¶ “Ù≈ ŒË ¿Ï„ flË ’„ÈÃË ‹°ª «ª ‚Ùø Œ ‚°πÀ ©˜Ã fl°¡Œ ªÍ¡¢ ŒÈ◊‹ Ëb ¡Ê ‚ÈÀŒË „Ò …Ù‹Ë ŒÊ ÁŒ‹ ÁŒ‹ ¶flʬ ŒÊ œ»∑ Á⁄„Ê „Ò …Ù‹∑ fl˜¡ Á⁄„Ê „Ò 2. …Ù‹ fl˜¡ŒÊ ¡flÊáË á˜øŒË áË‹Ê ΩÙ»Ê á˜øŒÊ …Ù‹ Áflø ‚ÈÀŒÊ ‚˜Ã È Á◊⁄¬ ŒÊ ‚ÈÖáÊ ø◊∑ı⁄ Œ ÿ˜œÈ Áflø Á‚¢Ωù ŒÊ ¡Ò∑Ê⁄Ê •“À ÁŒ‹ Áflø ‚˜¡Àù ŒÊ ÁŒ‹ ≈È≈˜ Ë•ù ª¢…ŒË ‹„Í ŒË ’Ù‹Ë „˜Õ Á◊‹ùŒË ’Ê“ Œ áÊ‹ ¡Ù ‚¢æŒÊ ∑Œ á á°Áø¶ ‚¢ª ◊⁄ ©„ flË á˜øŒÊ …Ù‹ fl˜¡ŒÊ 45
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
…Ù‹À •‚≈‡á $à …Ù‹ fl¡Ê©bŒË á°øŒË ÃËflc ‹@ΩŒ ‹Ù∑c Á‚°∑ ≈Ù“Ë Áflø ‚°≈È Œ ¡ùŒ ∑È√ “‹ ‚Ö⁄ ‚ÈπÊflù ‹@ΩŒÊ …Ù‹À ≈Ê„⁄ù ◊Ê⁄ …Ù‹ á„c ◊Òb Á…˜« fl¡Êflù ◊⁄Ê á„c ªÈ¬Ê⁄Ê „¢Œ È Ê ª¤ ŒÊ …Ù‹∑ ’ÁÀ¶ ¡Ëflá ∑⁄∑ ∑‹Ó¡ ◊ÊÁ„ ◊⁄Ê ŒÈπ° “¿ÊÀÙ Ãù ‚Èπ° -ŒÈπ° ‚◊ ∑⁄ ¡ÊÀÙ ‚ÈπË ’¢ŒÊ áÊ ’Ù‹Ó ‡⁄◊ù ‹Ê„ ∑ ∫‹∑à •°ª á°ø ‚Èπ° ŒË ÷°πÈ ∑Ù® áÊ Á◊„ÀÊ ¶¥ ÃÏ‚c flË Á„¢◊à ∑⁄∑ á°øÙ ’Ù‹Û øË∑Ù ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊflÙ ¶∫⁄ ’¢ŒÊ ’¢Œ Œ ∑¢◊ ¶©bŒÊ
46
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’Ë’Ë ‚Ãfl¢Ã ∑ı⁄ (1928-1995) ŒË ÿÊŒ Áflø Áª°œ Œ Áflø Á∑‚ áÓ ◊ıà ŒË ’Ù‹Ë “Ê® ÿÊŒù ŒË ◊Ê¤Ê ŒÊ, ‚Ê„ù ŒÊ œÊªÊ ß∑Œ◊ ≈È≈° Ê Áπ‹⁄ ◊À∑, π⁄-Í¢ π⁄¢Í „Ù® Á‚◊⁄áË ŒºŒÊ Áø„⁄Ê ◊°œ◊-◊°œ◊ „¢Œ È Ê øÊáÀ Áflø ‚◊Ê߶ Ã΢ ¡ÊÀÓ áÊ ‚Ë á∑‡Ê ð∑ÀÊ “⁄ Á∑Õ „Ò “⁄Œ‚, ÃÒÉ ‚Ê⁄Ê “ÃÊ ‚Ë „ÈÀ ß„ ¿« ∑ Á∑„» Œ‚ Á“¶ ÃÒÉ ¡ÊÀÊ ß‚ ¡ËÀÓ É Ã΢ ∆@…Ë ‚¢á È ∑Á„¢ŒË ‚Ë Á¡‚ŒË ‡∑‹ ∑Ù® áÊ ¡ÊÀÓ ’Ë’Ë, ß„ ‚Èá ¢ Ãù „⁄ Õù, „⁄ ‚Í⁄à Áflø ‚◊Ê® Ã⁄Ë ⁄Í„ ŒÊ ‚¢á È Ê “¢¿Ë Á’⁄„Ê Œ •‚◊Êác •°¡ flË ©»ŒÊ ¶‹ÇÀÊ Á¡‚ŒÊ Ã⁄ ’Ê‹ù Œ Á„⁄Œ Áflø „Ò ’Ê‹ù Œ Á„⁄Œ Áflø ∑Á„¢Œ ⁄°’ fl‚ŒÊ „Ò
47
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ßÕ ’Ë’Ë ∑¢œ $à ‹˜ªË Ω»Ë ŒπŒË ⁄Á„¢ŒË „Ò Á¡¢Œ É ≈È∑ ˜ ŒË Ω»Ë “⁄Œ‚ ŒÊ ߘ∑Ù fl‹Ê Œ‚ŒË „Ò ◊Òb Á∑Õ ‚Ë ◊Òb Á∑Õ „ù ◊Òb Á∑Õ „ÙflùªË ß„ ‚Ùø ©„ŒÊ ‚Ê„ ΩÈ≈˜ ŒÊ „Ò Ã ß∑Œ◊ Á∫¶‹ Á∑‚ „Ù⁄ “Ê‚ “Ê ‹ÔŒ b Ë „Ò ßÕ „⁄ øˬ πÊÀ É ¶©bŒË „Ò „⁄ ‡Ò• Á¡flb ÁŒ‹ „Ò „⁄Œ◊ œ»∑ŒÊ ¶“ÀÊ „ÙÀÊ Œ‚ŒÊ ÁŒ‹ Ω≈ŒÊ ÁŒ‹ «Ï’˜ ŒÊ „Ò ÁŒ‹ ÕÙ„»Ê „¢Œ È Ê ÷Ù¤Ê flÒŒ ŒflÊ ÁŒ¢ŒÊ „Ò ¡Ë©À ‹® Á‚⁄ $à “˜‹Ê ‹Ô “Ê∆ ∑⁄á ‹ªŒË „Ò ⁄ÃÊ ◊á Á≈∑ÊÀÓ ¶©bŒÊ „Ò ßÕ ŒÈ◊‹ á„Ëb œ⁄ÃË Ã ¶∑ʇ Á◊‹Œ á„Ëb áÊ á¬⁄ù “Ê⁄ ⁄‹ ŒË•ù ‹Ë„ù ª˜«Ë Á∑œ⁄ á˜∆Ë ¡ùŒË „Ò ’Ë’Ë “⁄Ê® ’Ù‹Ë ’Ù‹ŒË „Ò „˜‚À ‹ªŒË „Ò Ã ø˜“È ∑⁄ ¡ùŒË „Ò Ω⁄ ‹ÊÁª©b ⁄‹ª˜«Ë ‹@ΩŒË „Ò Ω⁄ ŒË ¿˜Ã $à ŒÍ⁄bÙ ¶∞ ©Ã⁄Œ „flÊ® È ’˜Œ¤flÊ® „Ò ¡„ʬ ŒË ¿ù “ÒŒ b Ë „Ò ‚Ê⁄Ê fl¡ÍŒ ∑¢’-∑¢’ ¡ùŒÊ „Ò ßÕ „⁄ ⁄˜Ã Áá˜∑Ë-Áá˜∑Ë ∑ÀË ŒÊ ◊Ëb„ á„Ëb ◊È∑ ˜ ŒÊ ∑Œ “¢¿Ë Á÷˜¡ flË ªÊ©bŒ „á ’⁄Ö áÊ‹ π‹Œ „á ’˜ø ∑Ù® ©„ŒÊ áù ‹Ò ∑ „Ê∑ ◊Ê⁄ŒÊ „Ò ∑Ò„d b ŒÊ Õʤ „˜ÕbÙ Á«˜ªŒÊ „Ò ©„ ÷©b ∑ ŒπŒË „Ò ∑Ù® Á∑à á„Ëb ‚Èà ˜ ’°Áø•ù Œ ‚Ê„flù ŒË flÊ¡ ‚ÈÀŒË „Ò $áÓ⁄Ç $ø •˜πù Œ ÃÊ⁄ á¬⁄ ¶©bŒ „á ◊‹Àù ªÊ©bŒË•ù „á - „Ê∞ ¥∞ ‚ÊÁ¤¶ “ÒÁ‚¶ ÃÒÉ ŒÈπ˜ ù áʤ ¡ÙÁ»¶ ‚Ë ‚Ê„ ◊˜∑ È Œ ¡ùŒ „á ‚Ùøù á„c ◊È∑ ˜ ŒË•ù ÁÕ¢ŒË•ù ‚⁄Œ‹ù É ΩÈÀ πÊÀ ‹˜ªÊ „Ò ∑ŒÙb ◊Ȼ᪠Ω⁄ù flʤ ßÕÙb
48
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•Òb¡‹Ê «Áfl‚ 14 ◊Ê⁄ø 1986 ŒË ◊„∑ÀË ‚fl⁄ ŒÁ⁄¶ ≈Ç◊¬ ŒË•ù ‹„⁄ù $à Á≈∑Ë ßÁÄʂ-“⁄Ë ‚Ê« Áfl„» ¶® „Ò “⁄ª≈ „Ù® ŒflË ©„ŒÊ ‚ÈÖáÊ ŒÁπ¶ Á¡áùÇ ©„ •˜πù á◊ „á •Ò¡b ‹Ê •Ò¡b ‹Ê ∑Í∑Œ ‹Ù∑ù „˜Õù $à øÈÁ˜ ∑¶ Á‚⁄ $à ¡≈ù Á∑‚ Œ ∑Ê⁄À „Ù® ‚ÊœÀË ∑À∑-Á÷¢áË ∑Ê߶ ©˜ø Œ¢Œ ª¤ ‚Ùá ŒË ªÊáË ©bª‹ù $ø “Ê∞ ¿˜‹Ó Áá‡ÊáË ’Ê„flc „ÊÕËŒ¢Œ Œ ∑» Á‹’Ê‚ áË‹Ê Á∑⁄◊øË ±‚ fl‹Ó ∑ıÀ ‚ÈÀŒÊ ∑Ù® ∑Ë ∑Á„¢ŒÊ „Ò •Êflʬ Á√¢áË-Á√¢áË ¶©bŒË ©„ √Î◊ŒË ’Ù‹Ë ÃÏ⁄Ë ¡ùŒË ’˜ø ‹Û∑ fl¡Ê©bŒ Ãʻ˕ù •Êflʬ ¡‹ù ÃÙ»ŒË ¡ı⁄¡ ¡Ò∑‚á á ß‚ŒÊ ‚ÈÖáÊ Á‹¶ ‚Ë ©„ ¡ÊªŒÊ ’˜øÊ ⁄Ù® ¡ùŒÊ ◊ù ŒË•ù ’Ê„flù $ø ÷Ë» Áflø ŒË ⁄‚ÃÊ ’ÀÊ©bŒÊ ◊Òb Ω⁄ ◊È»ŒÊ „Ò ª˜«Ë ŒÊ π»∑Ê flË ø¢ªÊ-ø¢ªÊ ‹ªŒÊ ¥“⁄Ë ‹Ù∑Ê® flË ∑¢œù „≈ ∑ “Ȥ ’À ª®•ù Ω»Ë-ŒË-Ω»Ë ßá‚Êá¬Êà ŒÊ áù „Ò •Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ øà ¶® 7 ◊Ê⁄ø 1996
––––––––––
•Ò¡b ‹Ê «Áfl‚ - •◊⁄Ë∑Ê ŒË ∑Ê¤Ë ßá∑‹Ê’À˚ ß„Œ ’‹Ô∑ “ÒÕb ⁄Ë∞ ŒÙ‚à ¡ı⁄¡ ¡Ò∑‚á É 1970 Áflø ¡‹ Áflø “È‹‚ áÓ ªÙ¤Ë áʤ ◊Ê⁄ ÁŒ˜ÃÊ ‚Ë˚ 49
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ßÕÙb ÃË∑À ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù çÈ⁄áÊ çÈÁ⁄¶ ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù „°ÕbÙ Áá∑¤ ©Á»¶ “¢¿Ë Á«ª ∑ ◊Á⁄¶ ÷ÍÃ∑Ê‹ Ãù „Á⁄¶ ⁄Èπ° »Ê •°ª á ‚Ê» ∑ …⁄Ë ∑ËÃÊ ◊Ù∞ ⁄Èπ° à “¢¿Ë ◊Ù… øÊ® ’¢ŒÊ ß‚ fl‹Ó ŒË ÷ʤ $ø Áç⁄ŒÊ ßÕÙb ÃË∑À ¶ “È¡° Ê „Ò
50
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÃÏÖÒ‹ Áá¶¬Ë É ‚ÈÀÁŒ•ù ¶flʬ Ã⁄Ë ◊ÒÉ ’ù„ ÃÙb ¶ ∑ ç»ŒË ŒÈ¶’Ë Áflø ◊⁄Ê „Ê‹ “°¿ Ï ŒË „Ò Ã΢ Á∑©b …⁄Ë …Ê„ ∑ ’Ò∆?bÔ ∑Ë Ã⁄ flË ‹Ê‹ ªÈ¶ø? È ’Ù‹Ë „Ù⁄ „Ë ’Ù‹À ⁄Ù≈Ë Á⁄¬∑ à Œ°œÈ -“°Ã ¡ËÀÊ •“ÀË ’Ù‹Ë ’Ê√Ùb ‹@◊Ë ø°“È ‹°ªË „Ò •˜πù ‡Ò•ù Á’≈-Á’≈ ð∑À ÁŒ‹ ŒË ÁŒ‹ Áflø ⁄Á„¢ŒË „Ò “°∆ Ï ¥Õ ⁄Ê„ ©„
fl„Àc Ã⁄Œ ¶“ù ŒÙ„flb ¡ùŒ Á¡ÕÙb ’Ù‹Ë ŒÊ ŒÁ⁄¶ Áá∑‹Ó „Ò Áflø áÊá∑ ’È‹ÊÇ Á◊‹Œ flË áʤ „Ù ‹ÔŒ b „Òb
•“ÀË ’Ù‹Ë Áflø „⁄ Á∑Á⁄¶ ŒË ∑Ê߶ ∑‹“ „ÙÀÊ - ‚÷ ∑È√ „Ù ¡ùŒÊ „Ò ¡Ë©ÀÊ - „⁄ ‡Ò• Áflø ¡Ë©»Ê œ»∑ ‚ÈÀáÊ - ≈°’⁄ ’Ò∆Ê ª°‹ù ∑⁄ŒÊ •“ÀË ’Ù‹Ë Á¡∑À “¢¡Ê’À ŒÊ ¡°‚È Ê, Á¡‚É ◊⁄Ê Á“¢«Ê ¿Ï„¢ ŒÊ Á¡©b ‚°¡À „°Õ Á◊‹Ê߶ Á¡∑À “°Õ⁄ ‹°Áª¶ “¢¡Ê ’Ê’‹ É œË Á◊‹ŒË „Ò •“ÀË ’Ù‹Ë ⁄Í„ ŒË ‚ÈÀŒË ©‚Œ •˜ª ‚÷ Áá⁄fl‚Ã⁄ •“ÀË ’Ù‹Ë ¡Êª ◊Ùß•ù ŒË, Á◊„áÃ∑‡ ŒË Á◊°∆Ë ácŒ⁄ eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
„ÈÁ‡¶⁄“È⁄ ŒÊ ¡¢Á◊•ù ⁄ÊªË ÃÏÖ‹ Ò Áá¶¬Ë 1990 Áflø “ÊÁ∑‚ÃÊá Áflø “Í⁄Ê „Ù߶˚ 51
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ [¡ªŒË‡ ‚Ù…Ë Œ áù]
•“ÀË ’Û‹Ë •¢Œ⁄ ‡Ò•ù ¡Ë•ù Œ áù ©áÇù ÃÙb flœ ∑ Á“¶⁄ ‹˜ªÀ ©áÇù ŒË ⁄Í„ Œ Œ⁄‡á „¢Œ È Á¡∑À ‡’Œ ⁄ÈÀ√ÈÀ ⁄ÈÀ√ÏÀ ÃÙb flË ‚È„ÀÊ Á¡‚ Áflø ÀÊÀÊ fl˜¡ŒÊ ¿À-¿À ¿À-¿À Á¡‚ •¢Œ⁄ ªÈ⁄• Í ù ¶á@Œ œÈáË ‚ÈÀË ‚ÊflÀ ⁄Èà ˜ ◊Ù⁄Ëb ⁄ÈÀ√ÏÀ ‹Ê߶ ‚„¡ ⁄ÈÀ√ÏÀ∑Ê⁄ ‚È„Ê߶ Á¡∑À ∑À∑ Á⁄¬∑ ‚Èfl⁄ÀÊ ¡ËÀÓ ŒÊ flÊ„á ’ÀŒÊ ¡ËfláœÊ⁄Ê ◊ÊÀ‚ Á‚⁄¡À„Ê⁄Ê ªÈ»Ã Ç Ë ‚˜œ⁄ •Á◊aÃfl‹Ê ‚Ê⁄ ‚˜ø áÊ©b ‚È„ÊflÀ ‡’Œ ªÈ⁄ù Œ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ⁄ù√Ê ©∆ ∑ flÊ„ ‚˜¡À ¶π Á◊„⁄ Œ ◊ÈŒ ¢ Œ⁄ πÈ‹Ç ¡ÊflÀ Á¡∑À øÊáÀ “ÊÀË “aÊÀ “flÀ ∑ʪŒÈ flÊÀË Áª¶á ªªá ◊ı¤Ë ◊Á„¢ŒË fl¢æ ∑‹Ë⁄ ◊˜πÀË ¡Ù’á Áá˜∑»Ê ŒÈœ˜ Í ◊Ê™b-◊Ê™b ◊¢◊ÀË •Ê“ÀË ’Ù‹Ë •¢Œ⁄ ’¢ŒÊ •“ÀÊ ◊Í‹ ‚¢ƒÊ“˚˚
52
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÈ»ÇÃË ªÈ»Ã Ç Ë ŒflÀ flÊ¤Ë ’Ë’Ë ∑Ë ∑È√ ◊ÒÉ ÷È‹ ˜ Ê Ã⁄Ë ‚Í⁄à ¶∞ áÊ øà ’ø“á „¢Œ È Ê ¡ùŒÊ œ¢Œ È ‹Ê Ã⁄ „°Õc ¡Ù ◊Òb ø°Á≈¶ ©„ ◊„È⁄Ê ‚Ë Áá°Ã ø°πŒÊ, Áá˜Ã ◊⁄ŒÊ, ◊Òb Áá˜Ã ¡¢◊ŒÊ „ù ¬È‹◊ ∑È„¡ ŒË ¬„⁄ É ∑°≈ŒÊ Ã΢ ªÈ»Ã Ç Ë ÁŒ°ÃË ©◊⁄ù ¡« ©«Ë∑ù ŒË øÈ“° ‹°ªË Œ ªËÃù ŒË ‚¢√ Œ “„‹Ó ÃÊ⁄ ŒË ‚È∑⁄Êà ◊Ë⁄Ê Œ Á“¶⁄ ŒË ©‚ ◊È∑Ê◊ $à “È¡° À ŒË Á¡Õ ŒÈœ° , ‹„Í Ã ‡„Œ Á◊‹Œ áŒË „ÿÊÃË flªÀ ‹ªŒË... ªÈ»Ã Ç Ë ŒflÀ flÊ¤Ë ’Ë’Ë Ã⁄Ë ‚È„ÀË ‚Í⁄à ÷°‹ È Ë, “⁄ ÷°‹ È Ê á„c ◊Òb ÃÒÉ
53
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
÷Ë» ÁfløÙb √Ê∑ŒË •°π ⁄‹ª°«Ë ŒË ÷Ë» Á¡flb ∑Ù® ‚¢ΩÀÊ ¡¢ª‹ Á∑‚ ⁄Èπ° Œ ¥„Á‹¥b ∑Ù® •˜π ◊ÒÉ Œπ ⁄„Ë „Ò ◊Òb ©‚ •°π Œ •¢Œ⁄ Œπù ©„ ‚È⁄ª ¢ Áflø ¡ùŒË ª°«Ë •¢Œ⁄ ß∑°‹Ë ’Ò∆Ë ’Ê⁄Ë Œ ‡Ë‡ Áflø •“ÀÊ-¶“Ê Ã°∑ ⁄„Ë „Ò ©‚ŒË ø◊∑ ÃÙb ‹ªŒÊ Á∑ ©‚áÓ ‚÷ ∑È√ Œπ Á‹¶ „Ò ©‚É ∑È√ áüc øÊ„ËŒÊ áÊ ∑Ù® ◊„⁄◊, áÊ „◊Œ⁄ŒË, áÊ ∑Ù® „◊á¬⁄ ∑Ë ß„ ◊⁄Ë Áfl¿»Ë œË ŒË •°π „Ò? ¡ù ‚¢á È ŒÊ Œ⁄flʬÊ? ¡ù „ÈÀ Œ ‚◊b ŒÊ áÓÃ⁄? ∑Ë „Ò ß„? ß„ ◊ÒÉ ® Á∑©b Œπ ⁄„Ë „Ò ß‚ fl‹Ó Á¡‚áÓ “‹∑ ◊ª⁄Ùb •˜πbÙ ¥√‹ „Ù ¡ÊÀÊ „Ò
54
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
©“⁄Ùb ©ÃÁ⁄¶ Á∫¶‹ ß„ Á∫¶‹ ¡Ù ◊Òb „ÈÀ ∑ʺ¬ $à ©ÃÊ⁄ Á⁄„ù Á‚°œÊ ©“⁄Ùb ¶ß¶ „Ò ◊á ∑Ë Á‚°“Ë ŒÊ πÈ‹ÊÇ ◊¢„Í „Ò ¡ù ©„ ÷Ù⁄Ê Á¡‚ Áflø ªÈ⁄Í ¡Ë áÓ ’Ê⁄ù fl⁄Ç Ã“ ∑ËÃÊ ¡ù Á÷∑‡Í ŒË Áø°“Ë Á¡‚ Áflø ‚È∑ ° Ê “°ÃÊ •“ÀÓ-¶“ ¶ Á«ªŒÊ „Ò Á‚°“Ë ÷Ù⁄Ê Áø˜“Ë Ã “˜ÃÊ ßáÇù ‚ÊÁ⁄•ù ŒË ¬◊Ëá ∑ʺ¬ „Ò Á¡‚ Áflø ∑‹◊ Á‚¶» ∑…ŒË „Ò Ã Á‚¶„Ë Á¡‚É Á‚¢¡ŒË „Ò ß¢¡ ©Ã⁄ŒÊ „Ò Á∫¶‹ ¥Õ ¶ ◊È»ŒÊ „Ò Á¡ÕÙb ÃÏÁ⁄¶ ‚Ë Á∫¶‹ „Ò Á¡flb Á∫‹Ê• $ø Ã⁄ŒÊ π¢÷ „Ùfl ¡ù „flÊ $ø ©»ŒÊ √¢«Ê ¡ù Œ⁄fl‡ ŒË ∑’⁄ $à ’¤Œ ŒËfl ŒË ‹Ê≈ Á∫¶‹ „⁄ “‹ ’Œ‹ŒÊ „Ò œ»∑Œ ÁŒ‹ flùæ “ÊÀË ŒË ‹„⁄ flùæ à ¡Ù ∑È√ flË „Ò ©‚ flùæ
55
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áÔ⁄Ù’Ë 1992 Á∑‚ áÓ ◊ÈÁ¢ Œ¶ ’ø“á ŒÊ Œ⁄flÊ¬Ê ‹Ê ∑ ø°“È ŒÊ ¡¢Œ⁄Ê ∑ıÀ ⁄Á„¢ŒÊ ◊⁄ ΩÈ⁄áÓ •¢Œ⁄ ‚Ê⁄Ë ŒÈá˶ Á¡‚ŒÊ Áfl„»Ê Á¡‚ Áflø ‚ù÷ ∑ ⁄°π ’¢≈ “Òá‚‹ Á‚°∑ ◊c„ Áflø Á÷°¡Ë “È‚Ã∑ ‚Ò∑‹ ÁÃ¢á “„Ë•ù $à ᰂ çÈ‹ ° ’ºËø ≈„∑À ÷ÒÀ ŒË•ù ∑°…Ë•ù ø°Œ⁄ù ©˜Ã ŒÙ ªÈà ° ù flÊ‹Ê ›∑À◊ËøË π«ŒÊ ◊¢« È Ê ›Á∑¶ „Ù߶ ¡°ª Áflø ÷Ê©bŒÊ •“ÀÓ Ω⁄ ŒÊ ⁄‚ÃÊ ÷È‹ ° Ê áÊ‹ Áπ«¢Œ „ÊÀË ◊áÛb Áfl‚Ê⁄Ê Á÷» Œ⁄fl°¡ Á“°¿bÙ Ω⁄ áÓ “°ÁÈ ¿¶ •°¡ Á∑flb ÃÒÉ øÃÊ ¶ß¶? Á∑Õ áÓ ©„ Á¡áÇù ŒË ’⁄∑à ◊Òb „Ù߶ ‚ù ¡Ù ‚á ‚ÊÉ ‹Ê« ‹«ùŒ? ©„ flË ¶ ¡ÊflÀª ß∑ ÁŒá Á¡flb ⁄‚ÃÊ ÷°‹ È ∑ Ã¢Í ¶ß¶ „Òb ‹@Ω ¶ •¢Œ⁄...
56
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’⁄Ê¬Ë‹Ë Áª≈ÊÁ⁄‚≈ “Ê©‹Û É ∑È√ ‚flÊ‹ •“ÀÊ ‚ʬ ∑Œ Ã΢ ª„È áÊ‹ Á«°∆Ê? “Ù≈Ê-“Ù≈Ê øà ∑⁄∑ Œ˜‚ Ãù Ã⁄ ¿Ï„◊¢«‹ ŒË Á∑„»Ë ⁄ª ‚÷ ÃÙb flœ ŒÈπŒË „Ò? ¡Œ Ã΢ ‚ËáÓ ‹Ê Áª≈Ê⁄ fl¡Êflb Ãù ÃÒÉ ß„ •“ÀÊ •¢ª á„c ‹ªŒË? ∞‚ •¢ª ŒÊ ∑Ë áù ⁄Áπ¶, ¡Ù Ã΢ ‚¢æŒÊ ∑Œ áÊ Œ˜‚ŒÊ? ¡Œ Ã΢ ‚ʬ ª¤Ùb ©ÃÊ⁄b Ãù ߢ¡ áüc ‹ªŒÊ Á¡flb ∑Ù® ÿÙœÊ •“ÀÊ ‡‚Ã⁄ ‹Ê„ ∑ ⁄°π ¡ù ∑Ù® ÃËflc á°∑ ŒÊ ∑Ù∑Ê ¡ù ‚°“ •“ÀË ∑È¡¢ ‹Ê„¢Œ È Ê „Ò? ∑Ë ß„ ‚÷ Ã΢ •“ÀÓ ‚ÈÖáÓ Á«˜∆Ê? ‚˜Ã È ‚ʬù ŒË ‚È⁄ ácŒ⁄ Áflø ∑Ë∑À ¡ªŒË? Áª≈Ê⁄ ÁÄÊ⁄Ë ’˜ø flÊæ΢ „˜Õ ¿Ï»Ê á®b ᘂŒË? ’Ò∆ ∑ ∑˜‹◊∑˜‹Ê ß‚ áÊ$ Á∑„»Ë•ù ’ÊÃù “Êfl?b ‚È⁄ù ¡Ù ÃÏ‚c Á◊‹∑ ∑˜…Œ ∑ıÀ „Ò ßá∑Ë ¡¢◊À„Ê⁄Ë? flÒ⁄Ë ªÊ©bŒ „˜Õù É Á∑©b ÷¢áŒ „á? Áfl∑≈⁄ „Ê⁄Ê øà ÃÒÉ? ÁŒ‹ ©˜Ã „˜Õ ⁄π∑ Œ˜‚c ‚ʬ ÁŒ‹Ûb Á∑¢¡ flπ⁄Ê „ÈŒ ¢ Ê?
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
Áfl∑≈⁄ „Ê⁄Ê Áø‹Ë Œ‚ ŒÊ ∑Á◊©Áá‚≈ ªÊß∑; 1973 Áflø Öı¡ á ß„É ∏Ë ∑⁄á ÃÙb “„‹ù ß„Œ „˜Õ ÃÙ» ‚á˚ 57
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ω⁄ ‚Êß’⁄˶ Áflø …Ê® „¬Ê⁄ ‚Ê‹ “È⁄ÊÀË ’È… ˜ »Ë ŒË Œ„ ‹˜÷Ë ß„ ∫’⁄ ≈Ò‹Ë Áflø Ø∑ ∑ •“ÀÓ “Èà ˜ É ¶π ‚ÈÀÊ߶ ’È… ˜ »Ë ‚Êß’⁄˶ áÊ ¡ùŒË Ãù ø¢ªÊ ‚Ë ◊⁄áÊ Á‹¶ ‚Ë ¥„á ∑Ê„É “Èà ˜ ⁄ •°ªbÙ ¶πÀ ‹˜ªÊ ’È… ˜ »Ë ¥Õ ª® á„c ‚Ë, ©„ Ãù ¥Õ ® ⁄Á„¢ŒË ‚Ë ß‚ ŒÊ ◊Ë’ Á¡Õ ’¢ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ „ÈŒ ¢ Ê ¥Õ á„c ©„ ¡ùŒÊ? Á’‹∑È‹ áüc, ©„ Ãù ¥Õ ‚ŒÊ ® „ÈŒ ¢ Ê ◊⁄Ë•ù ‚Ùøù ’È‹ùÇ Ã∑ áÊ ¶®•ù ◊Òb á„c ßÕ ⁄Á„¢ŒÊ ‚˜Ã ‚◊¢Œ È ⁄ ø˜‹ ∑ ¶ß¶ •‚c á’Ë ŒÊ ◊Í„¢ Ø∑ÀÊ ‚Ë “⁄ á’Ë á„c ∞Õ ¶ß¶ ß„ Ãù ∞Õ „Ë ⁄Á„¢ŒÊ „Ò, ∞Õ ¡¢Á◊¶ ©˜π» ⁄Èπ˜ » áÓ ¡»Çù ◊È» ∑ ç» ‹®•ù ’ªÊáË Á◊˜≈»Ë •¢Œ⁄ „ÈÀ ◊Òb ßÕ Ã ¥Õ flË ⁄Á„¢ŒÊ „ù
58
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’‹’Ë⁄Ê ¡‹@œ⁄, 23 •∑ÃÎ’⁄ - ¡‹@œ⁄ “È‹‚ á π≈∑» ∑‹ù Œ ‡„ËŒ ÷ªÃ Á‚¢Ω •¡Êß’ Ω⁄ Áfl°øbÙ ßÁÄʂ∑ fl‚Ãù ŒË øÙ⁄Ë Œ ŒÙ‡ Áflø Á“¢« √¢«⁄ πÈ⁄Œ Œ ’‹’Ë⁄ Á‚¢Ω œË⁄ á@Í ÁªaÖÃÊ⁄ ∑⁄ Á‹¶ „Ò˚ “È‹‚ ◊ÈπË áÓ Œ°Á‚¶ Á∑ ’‹’Ë⁄ Á‚¢Ω ˜ ≈Ê®, ‡„ËŒ ÷ªÃ Á‚¢Ω ŒÊ ‚Èá„⁄Ë ∑Ù‹dÛ ‚⁄ŒÊ⁄ •¡Ëà Á‚¢Ω ŒË ¡’-Ω»Ë Ã áÒ∑ ’∑‚Ê, ⁄Ê¡ªÈ⁄Í ŒË•ù ø“‹ù à “Òb≈ ’⁄Ê◊Œ „Ù ª® „Ò˚ ŒÙ‡Ë áÓ ¡’-Ω»Ë ¶“ÀÓ ª¤ $ø “Ê® „Ù® ‚Ë˚ Á“¢« Œ ‹Û∑ Œ˜‚Œ „á Á∑ ’‹’Ë⁄ ’Èœ° Í Á∑‚◊ ŒÊ ’¢ŒÊ „Ò˚ ©„Œ ∑Ù‹bÛ á¤∑ ŒË „°ÕË flË ’⁄Ê◊Œ „Ù® „Ò, Á¡„Œ áʤ ©„áÓ •¡Êß’ Ω⁄ Œ ‡Ë‡ ÃÛ» ‚Ë˚ - áflù ¬◊ÊáÊ, 24.10.94
∑Ò‚Ê ‚ùª ⁄øÊ߶ √¢«⁄ ù Œ œË⁄ ’‹’Ë⁄ áÓ ’ÁÀ¶ ∑Ë Áç⁄ŒÊ ÿÊ⁄ ‡„ËŒù ŒÊ! „°Õ Áflø ’∑‚Ê ‚Ùá ⁄¢Áª¶, ¡ÊŒÍ ÷Á⁄¶ û “Ãfiá ⁄Ê¡ªÈ⁄Í ŒË “Ê ∑ “Ò⁄Ëb ø“‹ù ÃÏÁ⁄¶ ¡Êfl ∑⁄ŒÊ ¡Ò≈b ‹◊ÒáË ª¤ Áflø ∑Ò∆ b Ë Ω»Ë øÊø ŒË ¶¬ÊŒË ŒË ⁄Êà ©‚ Œ ÁŒ‹ Œ áÊ‹ π»ÙÇ ª® ◊È» ∑ Áç⁄ áÊ ø°‹Ë ¶“ „Ë ±∑≈⁄, ¶“ „Ë Œ⁄‡∑ ¶“ÀÓ-¶“ áÊ$ ª°‹ù ∑⁄ŒÊ Á∑¢áÊ «˜‹ Ï ÊÇ ∫Íá ‡„ËŒù ŒÊ Ã∑ŒË⁄ áÊ ’Œ‹Ë ∑ı◊ù ŒË „°‚ŒÊ ⁄ÙŒ b Ê ø°“È ∑⁄ ¡ùŒÊ ªÊflÀ ‹ªŒÊ, áÊ•⁄ ‹Ê©bŒÊ ‚°Ã È Ë ∫‹∑Ã, ∑Ù® Á∑à á ÷⁄ „¢ª È Ê⁄Ê √¢«⁄ ù Œ ’‹’Ë⁄ É ‹Û∑c ∑◊¤Ê-∑◊¤Ê ∑Á„¢Œ áÓ˚˚ 59
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß∑Œ◊ „◊ ¶Œ◊Ë „ù ß∑Œ◊Ë˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
ß‚ Œ◊ ŒÊ ∑Ë ÷⁄flÊ‚Ê ¡Ù ∑È√ ∑⁄áÊ ß∑Œ◊ ∑⁄ ‹Ô˚ ¡Ù ∑ŒË flË ç» á „Ù߶ ©‚ πÈ√¢ “‹ á¢Í ç» ‹Ô˚ Áfl¢áÇ ¿˜« „flÊ $ø ‹≈∑Ë ◊˜¿Ë ŒË •˜π Á¬¢ŒªÊáË É fl⁄ ‹Ô˚ ‚÷ ¡Ë• ῘÃ⁄ ߘ∑Ù Á’⁄ÃË ‹˜ª ¡Ù πÈÁ° ‚¶, ‚⁄ ∑⁄ ‹Ò˚ “⁄Œ‚Ë ◊á, Œ‚ “⁄Ê∞ ‚÷Ù „⁄ ÁŒ‹ •¢Œ⁄ Ω⁄ ∑⁄ ‹Ô˚ ß‚ ¡Ëflá ŒË flÒÃ⁄áË ’¢ÁŒ¶ Áª¶á ŒË “¢¿ Í ‹ ç» ∑ Ã⁄ ‹Ò˚ “® ∑ȶ⁄Ë fl˜Ã⁄ Á◊˜≈Ë •¢Œ⁄ Áª⁄ ¡Ê ’Ë¡∑ ’À ∑, ‚˜πÀ ÷⁄ ‹Ò˚ Á¡‚á@Í øà ∑⁄áÊ, ∑⁄ ‹Ò ⁄Èπ˜ ù flùæ@Í Á’⁄„Ê ¡⁄ ‹Ò˚ ß∑Œ◊ ©◊⁄ù ‹@’Ê, ¡˜ª È ù ¡«Ê ⁄˜¡ ∑ ¡Ë ‹Ò ’¢ÁŒ¶, ◊⁄ ‹Ò˚˚
60
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
≈È∑»-≈È∑» ‚÷ ∑È√ ≈È≈˜ Ê ≈È∑»-≈È∑» Ã˜Ã π¢« ’a„◊¢« ‚È⁄ áÊŒÁ’¢ŒÈ Ãá ◊á ≈È∑» Ω»Ë ŒÊ fl‹Ê „⁄ ‡Ò• ≈È∑»Ê Á∑‚ fl˜«Ë ‡Ò• ŒË „⁄ ‡Ò• ≈Ï∑»Ê Á∑‚ fl˜«Ë ‡Ò• ŒÊ Á‚◊aÁà ‚Ùøù á¬⁄ù ≈È≈˜ ∑ ‡’Œ •˜π⁄ ’À Áπ‹⁄Ê •˜π⁄ •˜π⁄ ¡È» ∑ ’ÊÀË ’ÊÀË ¡È»∑ ¡»Ç Ãù®b •“»Ë Á’¢ŒÍ ≈È≈˜ Ê ⁄πÊ ŒË ¡»Ç çÒ‹À ‹ÊªË øÊáÀ flË ‚÷ ⁄¢ªù Áflø ≈˜≈È ¡ùŒÊ ‚¢ªÁŒ‹ Á„¡⁄ á ≈È≈˜ ŒÊ ¡Ë©»Ê π˜‚È ŒÊ
61
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑ȘÃÊ [÷ªflÊá ¡Ù‡ Œ áù]
‹@◊-‚‹@◊Ë áŒË Á∑áÊ⁄ ÃÅÊ⁄Ë∫ŒÊá à ‡Êß⁄ ŒÙ„flù ⁄¤ ∑ ∑Ò‚Ê ◊¢¬⁄ Á«˜∆Ê ¥œ⁄Ùb ¥œ⁄ É flÁ„¢ŒË•ù ¿˜‹ù “È∆ ˜ fl„Àc Ã⁄ŒË•ù ’˜Ãπù Á’⁄ÃË ‹Ê ∑ ’Ò∆Ó „¢‚... á°Á‚¶ ¡ùŒÊ ∑˜Ã È Ê øÊÀ∑ ⁄ÈÁ∑¶ Ø∑À ‹˜ªÊ „¢‚ù à ‹„⁄ù É ©‚ ŒÊ Áø˜Ã flË „¢‚ „ÙÀ É ∑Á⁄¶ ©‚áÓ ‚ÙÁø¶ „ÙÀÊ ◊Òb flË ©„Œ flùæ@Í “ÊÀË ©˜Ã ø‹ÀÊ ç⁄ ¥‚ áÓ ¿Ê¤ ¡Ê ◊Ê⁄Ë π¢÷ù ’Ê√Ùb Ã⁄ á ‚Á∑¶ Áá¢◊√Ù À Í Ê „Ù ∑ ∑¢… $à ◊È» ¶ß¶ ’¢ÁŒ•ù ŒÊ ÃÅÊ⁄Ë∫ŒÊá ∑Èà ˜ ©˜Ã „˜Á‚¶ à ‡Êß⁄ áÓ ‡Êß⁄Ë ∑ËÃË ’¢ŒÊ flË •“ÀË „‚ÃË Áfl˜øbÙ Áá∑‹À É ∑Ê„¤Ê “ÒŒ b Ê ©„ ‚Ùøù Œ π¢÷ù $à „Ë ø»Ç ∑ ’ÁÀ¶ ’ʬ “Á⁄¢ŒÊ à ‚Ê ª ⁄ ŒÊ ◊ÙÃË ‹@◊-‚‹@◊Ë áŒË Á∑áÊ⁄ „◊ áÓ ∑Ò‚Ê ◊¢¬⁄ Á«˜∆Ê˚˚ 62
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑flË ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ¶∫⁄ ÃÙb “È∆ ° Ó “ÊÁ‚¥b “»ÇáË ‡È⁄Í ∑⁄ŒÊ „Ò ‚°Á¡¥b π°’ É Ã⁄ŒË á¬⁄ •˜π⁄ù ŒË ÁøÀÊ® Œπ ∫ÈŒ „Ò⁄Êá „¢Œ È Ë „Ò ß¢¡ “„‹ù á¬⁄ á ∑Œ á„c ‚Ë ŒÁπ¶ ¡Œ ∑flË Ã∑ ª˜‹ •“»ŒË „Ò Ãù ©„ „˜‚ŒÊ „Ò „Ò⁄Êá á„c „¢Œ È Ê Á∑Ã-Á∑à Áflª»Ë ª˜‹ ’ÀŒË ‹ªŒË „Ò Ãù ø˜“È ∑⁄ ¡ùŒÊ „Ò ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ‚¢Ã⁄ flùæ Á¿‹ŒÊ „Ò ∑ÁflÃÊ ŒÊ •¢Œ⁄ Ãù „Ù⁄ flË ‚È„ÀÊ „Ò ©‚ŒÊ •¢Œ⁄ œÈ“˜ ŒË ø¢◊È Ë fl⁄ªÊ Á◊˜∆Ê „Ò ©‚Œ •¢Œ⁄ ’Ë• „Ò ÷Áflπ ŒÊ Á◊aÃÿÍ ŒÊ ‚¢Œ„ ŒÊ ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ ©¤≈Ê ∑ ŒπŒÊ „Ò ⁄à ŒË Ω»Ë Áflø ⁄à ⁄à Áflø Á∑⁄á ‹ªŒË „Ò ◊c„ áŒË áŒË ‚ʪ⁄ ‚ʪ⁄ ’¢Œ Í ’ÀŒÊ „Ò µ⁄à ¶Œ◊Ë Áflø “afl‡ ∑⁄ŒË „Ò ∑flË •“ÀË „ÈÀÓ Á‹πË ∑ÁflÃÊ áʤ π«ù ∑⁄ Á⁄„Ê „Ò
63
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚ÈÖá flÊ¤Ë ∑ÁflÃÊ ‚ÈÖá Áflø ∑flË áÓ ∑ÁflÃÊ ∑ËÃË Œπ,Ù ‚ÈÖáÓ Áflø flË ÿÊŒù á Á“˜¿Ê á ¿Ù»Ê “ÃÊ á„c ©ŒÇ ÁŒ‹ Áflø ∑Ë ¶® ©„ ⁄‚à Áflø π»Ù ∑ Á‹πÀ ‹˜ªÊ ∑ʺ¬ ∑‹◊ ŒË ‚¢ªÃ Áflø ©„ $∑˜‹Ê ‚Ë Á¡‚◊ ÷ÙªÀ fl‹ Á¡¢áÊ $∑˜‹Ê ©„áÓ •˜π⁄ “Ê∞ ‡Ë‡-’‹Ú⁄Ë ∑ʺ¬ “Ê⁄ flùæ@Í ∑¢’À ‹˜ªÊ ¡ÊªŒË•ù ‚Ùøù ŒÊ ∑flË áÓ ‚ÈÖáÓ Áflø ‚ÈÖáÊ ‹ËÃÊ ‚ÈÖá Áflø ∑flË áÓ Á‚⁄¡À ∑ËÃÊ È Áª¶ à ¡ÊªÀ-‚Ê⁄ ® ÷˜‹
64
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ŒÈ˜π ÁáflÊ⁄á ŒÈπ ‚Èπ „Ë Ã ÷∞ Áá⁄Ê‹Ó˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚ Áá⁄¢∑Ê⁄ ŒÈπŒÊ⁄Ë˚˚ ◊„‹Ê ï˚˚
Á¡‚ É ∑⁄ ∑ ŒÈπË ¡ „Ùfl ’¢ŒÊ ©„ ∑¢◊ áÊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ á “¢ªÊ áÊ Œ¢ªÊ ø¢ªÊ áÊ ¡Êª Ãù ø¢ªÊ áÊ Œπ Ãù ø¢ªÊ áÊ ¡ÊÀÓ Ãù ø¢ªÊ ¶“ ’Ò∆ á’»Ê ∑⁄ ‹∞ ∑Ë ◊¢ŒÊ ∑Ë ø¢ªÊ áÊ ‚ÈÀÓ Ãù „Ù⁄ flË ø¢ªÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ áÊ
’Ù‹Ó Ãù ø¢ªÊ ’„ÈÃÊ ◊ÊÀ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ◊Ù„ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ Áá„¢È ‹Êfl Ãù ø¢ªÊ ÁŒ‹ ŒË ’Êà ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ÃùΩ á ∑⁄ ©«Ë∑ù ÿÊŒ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ ÷È‹ ˜ Ãù ø¢ªÊ ‚Ùø Ãù ø¢ªÊ ⁄È‚˜ Ãù ’„ÈÃÊ ø¢ªÊ
áÊ ∑¢◊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ áÊ ∑Ê◊ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ 65
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
áÊ „˜Õ ‹Êfl Ãù ø¢ªÊ áÊ Ω⁄ ¿˜«, á ’Ò∆Ó ’ÊÁ⁄ “⁄Ê∞ ø¢ªÊ á ¶∞ á ¡Ê∞ ø¢ªÊ •∑‹ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ á ‚flÊ‹ ∑⁄ Ãù ø¢ªÊ „⁄Œ◊ Áä-Áä ◊⁄á áÊ‹Ûb áÊ ¡Ëfl Ãù ø¢ªÊ øÊ⁄ Á‚Á⁄¥b ¡ á„c ‚⁄ŒÊ ’¢ŒÊ ŒÈπ˜ É ‚˜πÈ ∑⁄ ¡ÊÀÓ Ãù ‚÷ ÃÙb ø¢ªÊ˚˚
66
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‹Ù⁄Ë 1. ’≈Í ◊⁄Ê •˜πù áʤ ‚ÈÀŒÊ „˜Õù áʤ ’Ù‹ŒÊ ’≈Í ŒË•ù •áÊ◊ „Ò Á¡ŒÇÊ ⁄¢ª Á¡ŒÇÊ ⁄¢ª
•˜πË•ù $ø fl˜«Ë-‚Ê⁄Ë √Ë‹ „Ò •∑Ê‹ „Ò •áË‹ „Ò áÊ ¶∑Ê⁄ „Ò ŒÈœ˜ Í Ã Œ˜œÈ Í „Ë ‚Ê∑Ê⁄ „Ò
’≈Í Œ ‚ÈÖá fl˜«-fl˜« ∫Ê’ù Œ Áá˜∑- Áá˜∑ ’Ë• á’˜Œ¤ù, ⁄Ê„flù à ‚Í⁄¡ù Œ ’Ë• ’≈Í ŒÊ ‚ÈÖáÊ ©»áÊ á„c ¡ÊÀŒÊ ©«À ÃÙb “„‹ù ¶∑ʇ „ÙÀÊ ‹ÛøŒÊ ’≈Í ◊⁄Ê •˜πù áʤ ‚ÈÀŒÊ „˜Õù áʤ ’Ù‹ŒÊ
2. ‚ıb ¡Ê “Ê⁄Ù “⁄Ë•ù ªÊflÀ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ªËà „flÊ Œ “ıÀù ÃÒÉ ªÈ»Ã Ç Ë ÁŒ˜ÃË ‚ŒÊ fl„À à ‚ŒÊ ⁄„À ŒË œË ◊⁄Ë Ã΢ ‚πË ‚„‹Ë 67
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Á…˜« ŒË •ùŒ⁄ ◊⁄Ë ∑Ê߶ ‚ÈÀ áË ‹Ê«Ù “⁄Ë•ù ªÊflÀ “⁄Ë•ù ªÊflÀ ªËà „flÊ Œ •Ê“ù Ø∑Ë∞ ߘ∑Ù ‚ÈÖáÊ ◊Òb Ã¢Í ŒÙ„flb „Ù⁄ ∑Ù® áÊ ’Ê’‹ Œ Ω⁄ ’≈»Ë ‚Ëá ‹˜ªË ◊⁄Ë ¿Ê߶ ‚ÈÀ áË “Ê⁄Ù...
68
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ã⁄Ê Á∫¶‹ Ã⁄Ê Á∫¶‹ ◊⁄ ‹„Í Áflø ª⁄ÁŒ‡ ∑⁄ŒÊ ◊ÒÉ ¡Ë©bÁŒ•ù ⁄πŒÊ Ã⁄Ê Á∫¶‹ œ˜“È ù-œÙÃË „flÊ Á¡‚ Áflø ◊Òb ‚Ê„ ‹ÒŒ b Ê „ù Ã⁄Ê Á∫¶‹ ◊⁄Ë flÊÀË $ø ’Ù‹ŒÊ ß‚ Áflø ‚ÈÀŒÊ „ù Ã⁄Ë ¶flʬ Ã⁄Ê Á∫¶‹ “„‹Ó ‹„Í ŒÊ ∑Ã⁄Ê ‚Í⁄¡◊ÈπË Œ πÃù Áflø ‚÷ ÃÙb “„‹ù ÁπÁ»¶ 瘋 È •“ÀË ’Ù‹Ë ŒÊ “„‹Ê •˜π⁄ œË •“ÀË ŒÊ “„‹Ê ’Ù‹ ⁄ÊªË ¶‹Ê“ ¿¢„È ŒÊ „Ò ◊Òb Ã⁄Ê ◊˜ÕÊ ø¢◊È ŒÊ „ù Á¡flb ¥ŒÙb “„‹Ë flÊ⁄ ø¢ÁÈ ◊•ù ‚Ë Áç⁄ •˜πù Ã⁄Ê Á∫¶‹ Áá⁄Ê Á∫¶‹ á„c Ã⁄ Á∫¶‹ Áflø ‚÷ ∑È√ áflb Á‚Á⁄¥b “„‹Ë flÊ⁄ „ÙÀ ‹ªŒÊ „Ò Ã⁄Ê Á∫¶‹
‚¢¡Ëflá
“„‹-Á“aÕ◊Ê
69
◊Í‹-¶œÊ⁄
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
©‚ fl‹Ó ¡ÊÀ ∑ ⁄‚ÃÊ ÷°‹ È Ó ÷≈∑ ⁄„ ‚ù Á“¢«ù •¢Œ⁄ øÊ⁄ “Ê‚ á ∑Ù® ’¢ŒÊ, áÊ ’¢Œ ŒË ¬Êà “Ë¤Ê ø¢á œ⁄ÃË ©˜Ã øÁ»Ç¶ ‹ªŒÊ ‚Ë ŒÙ ⁄°πÈ ‹@◊-‚‹@◊ ß∑ ŒÍ¡ É ø¢◊È Œ ø°≈Œ ‚»∑ Á¡©b ◊ÀË ŒÊ ŒÁ⁄¶ flÁ„¢ŒÊ ‚Ë ‚Í⁄¡◊ÈπË Œ πÃù •¢Œ⁄ ’Ëb« ª°‹ù ∑⁄Œ π»ÇË ∑Ê⁄ Œ ¥„‹Ó áʤ-ŒË á°…Ë Œ ◊ÍÃÀ ŒË flÊ¡ •Ê©bŒË ‚Ë ©‚ fl‹Ó Ã΢ ’„Èà „Ë øà ¶® Ã⁄Ê áù ‹Ò ∑ ◊Òb ’È⁄»Ê߶ Ã⁄ áÊ$ ª°‹ù ∑⁄á É ¡Ë• ∑⁄ŒÊ ‚Ë Á∑œ⁄ •ÀÁŒ‚ “¢¿Ë •÷»flÊ„ ©Á»¶ à Áç⁄ ’Ò∆ Áª¶
70
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ã⁄Ê fl¿Ù»Ê Ã⁄Ê fl fl¿Ù»Ê ◊⁄Ë ¡Êá π˜‚ŒÊ Á◊⁄ª ŒË Áá¶üc ÁŒ‹ Áç⁄ ᘂŒÊ Ááà ¶fl ÿÊŒ Ã⁄Ë ºÙà πÊfl ÁŒ‹ «˜’È ÁË-ÁË ÁÃÀ∑ É ç»ŒÊ Ã΢ ‚Ë ‚ŒÊ ¡ÊáŒflÊ ’ÁÀ¥d Á∑©b ¡Êá‹ÓflÊ Ã¢Í „Ë ◊⁄Ë ¡Êá ÷ÈÁ° ‹¶˜ Á∑©b Áç⁄ŒÊ ¶“ É Ã‚Ë„ Œ ∑ ∑Ò‚ ‹flb ‚Èπ˜ ∑Œ Ãù Á∫¶‹ ∑⁄ •“ÀÓ flË ŒÈπ˜ ŒÊ ¡ Ã¢Í „Ùflb áʤ ç⁄ ∑ËÇŒ •ù Œflʤ ’¢áÇ ‹®∞ “Êfl áʤ Á¡»ÇÊ ⁄„ „˜‚ŒÊ Ã⁄Ê fl fl¿Ù»Ê ◊⁄Ë ¡Êá π˜‚ŒÊ Á◊⁄ª ŒË Áá¶üc ÁŒ‹ Áç⁄ ᘂŒÊ
71
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
o 1. ø¢á ‚Í⁄¡ à ªŒ b ø°∑Ë ÃflÊ Ã ø⁄πÊ fl°«Ë Ω»Ë ŒË•ù ª⁄Ê⁄Ë•ù à ⁄‚à Œ “„Ë∞ ¡Ù •Ê“ á„c ø‹ŒÊ “„Ë•ù É ∑Á„¢ŒÊ „Ò : ø‹ ∑ ¶¥ Ã΢ ø‹ ∑ ¶flb Ã⁄ “Ò⁄Ëb Áfl¿ ¡Êflù ◊Òb ¶ ¡Ê •»Ë∞ 2. Ã⁄ „°Õ Á‚⁄¡Œ •“ÀÓ „Ë ⁄¢ª ŒË Á◊°≈Ë ŒÊ ∑Ê‚Ê ‚’⁄ ŒË •ªá “∑Ê ∑ ¶“ù fl‚‹ ŒÊ •Á◊aà “ËÀÊ Ã Áç⁄ ß‚ É •“ÀÓ „°Õc ÷¢áÀÊ ∆Ë∑⁄-∆Ë∑⁄ ∑⁄áÊ ß„ „ÙÀË „Ò ß‚ ∑Ê‚ ŒË Ω»Ë Ãù Áç⁄ flË ø‹ŒË ⁄„ÀË
72
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑Ê‚Ê ∑Á⁄ ∑Ê‚Ê Œ⁄‚á ∑Ë ÷Íπ ◊Òb Œ⁄ ◊ùÁª¥ áËÃÊ áËÃ˚˚ ◊„‹Ê ë˚˚
If in Spain there is one glass of pure wine It is the people who will drink it. - PAUL ELUARD, 1948
©„áÓ ‚ÙÁø¶ Œ˜œÈ ‚ÙÁø¶ •ªáË Ã „flÊ Ã ø˜∑ $à ‚Ã⁄¢ªË Á◊˜≈Ë Ω¢◊È À ‹˜ªË •“ÀÓ „˜Õc ‚ÊÁ¡¶ ŒÈ◊‹ œÊª áÊ‹ ∑˜≈ ∑ ø˜∑ ÃÙb ‹ÊÁ„¶ ŒÈ◊‹ ◊ÍœÊ Á“¶ ∑Ê‚Ê Á¡‚ œ⁄ÃË …∑Ë „Ù® ¥‚ Áflø ‚◊Ù߶ ‚÷Ù ∑È√ •¢ª⁄Í ù ŒË ‡⁄Ê’ ŒÊ ‚ÙøŒË Á¡„»Ë “Ê‹ ∞›¶⁄ á ‚“á Œ ‹Û∑ù ‹® ÁøÃflË ‚Ë •“ÀË•ù ⁄ªù $ø flÁ„¢Œ “¢¡Ê’ ŒÊ ‚ÙøŒË ¡Ù Á«˜∆Ê á„c ∑Œ ‚ù÷ ∑ ⁄Áπ¶ Á“¶⁄ Á∑‚ ‹® ¡Ù Á«˜∆Ê á„c ◊˜Œ È Ãù „Ù®•ù ‚ÙøŒË „Ò ß„ ∑Ê‚Ê ¥‚ ‹® „Ò... 73
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ©‚ ŒÊ ªËà ‚ÈÀËfl Áfl„» Œ Áflø ø¢áÀ ÁπÁ»¶ ø¢Œ⁄◊Ê áÓ ∑Ȼ˕ù É ªÊflÀ ŒÊ ‚˜ŒÊ ÁŒ˜ÃÊ «Ê⁄ ∑¢¡Í ù ŒË ©Ã⁄Ë œ⁄ÃË ©˜Ã Á‚⁄ $à ‹Ò ∑ ∑Ê¤Ë ø¢á È Ë «¢Ω Í ‚Ê„ ÷⁄ŒË ªÊfl ◊ËÃù ©‚ „©∑ ŒÊ ªËà ¡Ù Á„∑ •¢Œ⁄ «˜Á∑¶ •À’Ù‹Ë øË‚ ¡Ù ’È‹ùÇ ≈È∑ ˜ Ë Á¡‚ •¢Œ⁄ ø¢á ø∑Ù⁄ ß∑ ŒÍ¡ É Ã⁄‚ÁŒ•ù ◊˜∑ È ¡ÊflÀ ∑Ù∆Ó ø»Ç ’áÓ⁄ ¥„‹Ó ¿Ï“ ∑ ◊Òb ¥‚É ªÊ©bÁŒ•ù Ø∑ù <◊Òb Ãù ¿ÃË ∑Ê¡ ⁄øÊ ∑ ŒÍ⁄ fl‹ÔÃc ¡ÊÀÊ Ã΢ “„á ’‚¢ÃË øÙ¤Ê Á∑‚ ‹Ê»Ë É fl⁄áÊ á Áø˜∆Ë áÊ ‚Èπ˜ -‚Èá„Ó Ê ç⁄ áÊ „ÙÀÓ ◊‹Ó Ã΢ Á¡Õ flË fl˜‚ÀÊ „˜‚ÀÊ ‚˜Ã ∫Ò⁄ù ‚˜¡ÀÊ...> flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ‹ªŒÊ ©„ ªÊ©bŒË „Ò flÊ¡ Ã⁄Ë Œ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ ©‚ ŒÊ ªËà ‚ÈÀËfl
74
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ö⁄◊ [ÁøÃa∑Ê⁄ Á⁄‡◊ ‚˜ÿŒ Œ áù]
ÃÙ» Œ „˜Œù ◊È∑ÃÊ „Ù ¡Ê Á∑⁄ ¡ÊÀ Œ ⁄¢ª à ⁄πÊ ‚ù÷ ∑ ⁄°Áπ¶ ∑Í»Ê ¿˜« ß‚ fl‹ ŒË Áø¢ÃÊ ÷È‹ ˜ ¡Ê ∑‹ÇÇ Œ áù fl‚Ë•Ã „Ù®•ù ÿÊŒù πÈ‹ ˜ ËÇ •ù ’Ê„flù ∑⁄∑ Á‚⁄ ©˜øÊ ◊á ŒË ‚˜πÀ É ‚˜πÀ áÊ$ ÷⁄ ‹Ò à ¥‚Œ •¢Œ⁄ ’Ë• ∑⁄Œ Áç⁄ ¡Ù flË ©˜ªÀÊ ©„ ©˜ªÀÊ “„‹Ë flÊ⁄Ë „⁄ ‚Ë◊Ê ÃÙb ’Ê„⁄ ‡Ê„⁄ª ÃÙb flË flœ ∑ á»
75
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Ö⁄ ‹@◊Ê ‚Ö⁄ •∑flù ª˜«Ë ŒË ’Ê⁄Ë Œ ‡Ë‡ $à ◊Òb Á‚⁄ ⁄˜Áπ¶ „Ò ’Ê⁄Ë ∆¢…Ë ‚Ëà Á¡©b ’⁄ÖË‹Ë ⁄˜Ã È ‚˜¡À „˜Õ Á◊¤Ê߶ ¡ù Á“¶⁄Ë Œ ∆@… ∑¢á É á˜∑ ŒË ’Í’¢ ¤ ¿Ù„fl ¡ù ÃÊ“ ø»Ç $à ’¤Œ ◊˜Õ ©˜Ã ◊ù á „˜Õ ⁄Áπ¶ „Ò ∑È√ “‹ ⁄Ê„Ã Á◊¤ŒË ÁŒ‹ É ∆@… “ÒŒ b Ë „Ò ‚Ê⁄ ¡˜ª ŒË•ù ª˜«Ë•ù ŒÊ π»∑Ê ß˜∑-Ù Á¡˜∑Ê ‚Ê⁄ ¡˜ª ŒË•ù ª˜«Ë•ù ŒÊ ‚Ö⁄ •∑flù ¶∫⁄ Œ⁄-‚fl⁄ ߘ∑Ù Õù $à ¡Ê ∑ ◊˜∑ È ¡ùŒÊ „Ò
76
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
•“aÒ‹ ◊„ËáÓ ŒË ‡Ê◊ ‚◊ù Ω»Ë ŒÊ øÊ’Ë Œ áʤ •˜ª ∑ËÃÊ ⁄˜Ã È ’„Ê⁄ ŒË ’Í„ ¶À π‹ÛÃË «ÒÖÁÙ «‹ Œ 瘋 È flË fl‹Ó Á‚⁄ Áπ» „á “⁄ ∆¢… „Ê‹Ó flË „Ò ∆¢… Ω»Ë ÃÙb áÊ’⁄ „Ù® ∑¢áù É ¿Ï„¢ ŒË ø¢ªË ‹˜ª ø¢ªË•ù-ø¢ªË•ù ÿÊŒù ŒË $flÊ ⁄È◊∑ ◊⁄ ∑È‹ Á“¶⁄ ‚˜¡À ◊ÒÉ Á◊‹À Œ ‹® ¶∞ ‚Ê„flb ’Ò∆ ◊⁄Ë fl‹ Œπ ⁄„ „á Áflø∑Ê„ ∑¢œ Á„¡⁄ ŒË ©‚⁄Ë „Ù® ß∑ ŒÍ¡ fl‹ Ø∑Œ ◊È‚∑ùŒ „ù ©„ •“À áʤ Á‹¶∞ flÃá ŒË•ù ⁄Èà ˜ ù ⁄◊¬ù ‚Ê⁄ù ¡Ë© ∑ áʤ Á’ÃÊ®•ù ⁄ÊÃù “a÷ÊÃù ©„ ‡Ò•ù flË ¡Ù ◊È‚ÊÖ⁄ •À¡ÊÀ Áflø áʤ ‹Ò ÃÏ⁄ŒÊ ◊ù ◊⁄Ë ©„ Ö⁄Ê∑ Á‹¶® ¡Ù ©‚ “Ùà Œ “ÊflÀ ‹® ⁄πË ‚Ë ’Ê“ Á‹¶ß¶ ∫à ÂflË⁄ù •Ã Á∑ÃÊ’ù ¡Ù “ÈÁ‹‚ á ∑’¬ Áflø ∑⁄Ë•ù ‚á ◊⁄Ê ‚Ê®∑‹ ‚∑Í‹ ŒÊ ’‚ÃÊ Á¡‚ Áflø ≈˜≈È Ë ‚‹Ó≈ “® „Ò ∆@…Ë-∆@…Ë “ıÀ ⁄È◊∑ŒË
77
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
... Á∑‚ á fl˜Á…¶ ◊⁄ áÊ‹Ùb ◊⁄Ê „Ë “⁄¿Êflù ∑ıÀ Á∑‚ Œ ’Ê√Ùb ¡cŒÊ á„c „Ò? ∑Ë “⁄¿Êflù Á“¢« ’Ê√Ùb „Ù ‚∑ŒÊ „Ò? “ÃÊ á ø‹ŒÊ ß‚ fl‹Ó ◊Òb ‡⁄Ë⁄ Œ Áflø „ù ‚Í⁄¡ ◊⁄ ◊˜Õ ’¤ŒÊ ¿ù Œ ’Ê√Ùb ‚∑ ’»Ê „Ò ¿ù Ãù ◊⁄Ê ŒÍ¡Ê „˜Õ ‚Ë “Ò⁄ ŒÍ‚⁄Ê ÃË‚⁄Ê áÓÃ⁄ ©‚Œ ’Ê√Ùb ∑Ê„ŒË „‚ÃË ¡’ ∑Ê Á’¿»Ê ◊⁄ áÊ‹Ùb ◊⁄Ê „Ë “⁄¿Êflù Ã’ ∑ „◊ „Òb ÷∞ •œÍ⁄ Á◊⁄Ã∑ ¡Ò‚
78
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
? ‹@◊Ë ‹@◊Ë áŒË ’„Ò˚˚ - ’Ê’Ê ‡∫ Ö⁄ËŒ
øÈ“-øÈ“Ëà ᰂ ¡ùŒ ‹Û∑c Á∑Õ ø˜‹? •“ÀË áÊ÷Ë ŒË ∑‚ÃÎ⁄Ë-«¢ª? ÷Èπ˜ ◊ıà Á„¡⁄ ÃÙb «⁄Œ? ∑Ë ßáÇù ◊Ê»Ë ª˜‹ ‚ÈÀ ‹ËÃË? ¡ù ßáùÇ •“ÀË „ÙÀË É ¡Ê Á◊‹ÀÊ? •˜¡ ∑Ë Á∑‚ ◊‚Ë„ ¶©ÀÊ? Á∑„»Ë ¡Ê ∑ ª˜«Ë ç»áË? ¡ π¢√È ª∞ Ãù ∑Ë „Ùflª Ê? ß„ ∑Ò‚Ê áÊ≈∑ Á¡‚ Áflø „⁄ ∑Ù® ‚ùª ⁄øÊ©bŒÊ? ¶“Ê ÷˜‹ È ∑ ŒÍ¡Ê ’ÁÀ¶? ∑Ë „⁄ ∑Ù® ø˜‹Ê √Ù∑ ⁄ù√À ŒË ∑‹◊∑˜‹Ê? ‡Ê„ „È‚á Ò , „Ë⁄ à ⁄ù√Ê, ∑˜‹ È “Òº’¢ ⁄? Í Ë áÒb Œ “Ê⁄‹Ó “˜ÃÀ? ‹@◊Ë-‹@◊Ë «¢Ω „⁄ ∑Ù® √˜‹Ê Á∑Õ ø˜‹Ê?
79
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊„∑◊Ê «Ê∑ ≈Ò‹ËÖÍáù flÊ‹Ó „Ù∑Ê ÁŒ¢Œ ‚ıŒÊ fløÀ ª˜‹ ∑⁄ ‹ÔÀË ø¢ªË „¢Œ È Ë* “⁄ ¡ ∑Ù® ª˜‹ ∑⁄áÙb flË ¡Ê∞ à ÖÍá Œ áÓ» flË áÊ ¶∞ Ãù ∑Ë„ŒË ◊ù É ◊Ê‚Ë ¶π ’¢ŒÊ! ±“⁄ Á‹πÀÊ ‚÷ ÃÙb ø¢ªÊ “È⁄ÊÀÊ •¬◊Ê߶ ≈Ò‹ËÖÎá˚ ß‚ áÊ$ ±‚Ë ÃÊ⁄ ¡È»ŒË „Ò œÈ⁄ ∑ʤ¡ ¡Ê ‹˜ªŒË „Ò˚ •ª‹ É ª˜‹ ∑⁄áË “ÒŒ b Ë⁄Í„ É ∆@… “ÒŒ b Ë „Ò˚ ÃÊáÊ“Í⁄Ê fl˜¡ŒÊ ⁄Á„¢ŒÊ˚ ◊ᶮ•ù ∑⁄ŒÊ ’¢ŒÊ˚ ¡’ ‹ªÈ ŒÈá˶ ⁄Á„¢ŒË „Ò Á∑¿Ï ‚ÈÀŒÊ Á∑¿Ï ∑Á„¢ŒÊ „Ò˚ ’Ù‹ ’Ù‹ ∑ÊÖÍ⁄ „Ù ¡ùŒ Áø˜∆Ë “˜Õ⁄ ©˜Ã ‹Ë∑ù “»Çá flÊ‹Ê ¡ á®b “»ÇŒÊ ŒÈáË•ù ⁄Á„¢ŒË “»ÇŒË •ÀÁ‹Áπ¶ flÊø, •ÀÁ∑„Ê ‚ÈÀŒË˚ á’¬ ©«Ë∑ ŒË ø‹ŒË ⁄Á„¢ŒË ¶‚ ŒË ’˜ÃË ’¤ŒË „Ò˚ Áø˜∆Ë•ù Á‹π-Á‹π “Ê® ¡Ê ÁŒ‹ ŒÊ „Ê‹ ‚ÈÀÊ® ¡Ê˚˚
_______ *It’s good to talk -- British Telecom 80
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
’¢‚⁄Ë ∑flÀ ‚È ⁄ù√Ê, ∑ıÀ ∑áÇ®¶ ‚˜Ã È Ë ∑Ê߶ •¢Œ⁄ ‚Ê„ ÷⁄ŒÊ „Ò ’È‹-Ç „˜Õù ŒË ¿Ï„ ‚È⁄ù ∑¢’Ê©bŒË Ãá π˜‚È ŒÊ, ◊á «⁄ŒÊ „Ò •˜‹ ¬∫◊ù ©˜Ã çÍ∑ù ◊Ê⁄ flÒŒ ÁŒ‹Ó ŒÊ “Ë» „⁄ŒÊ „Ò ¢ Ê ◊ΩÊ ’⁄‚ ⁄¢ª-‚È⁄ª ∑ıÀ ‚ùfl⁄Ê ⁄¢ª ⁄¢ªŒÊ „Ò ∑flÀ ‚È „Ë⁄ à ∑ıá ‚Ë ⁄ÊœÊ ’¤ŒË fl¢√‹Ë É ø¢◊È ŒË „Ò ‚˜Ã ‚È⁄ ∑˜πÈ Áflø ‹Ô ∑ ‚Ã⁄¢ªË ‹Ù• ¡¢◊ŒË „Ò Áπ»Ë øÊáÀË ⁄Êà Œ Áfl„» ◊„∑ù-«¢ªË ‚˜“ÀË á˜øŒË „Ò áÊŒÁ’¢ŒÈ Œ ∑¢Á…•ù •¢Œ⁄ ‚˜πÈ ŒË áŒË¶ fl˜ªŒË „Ò ∑flÀ ‚È ⁄ù√Ê, ∑ıÀ ∑áÇ®¶ ∑flÀ ‚È „Ë⁄ à ∑ıá ‚Ë ⁄ÊœÊ
81
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ÃÙÃÊ, ΩÙ»Ê Ã ’¢ŒÊ ÃÙÃÊ ◊á◊ÙÃÊ ‚Ë ’Ò∆Ê •¢’ ŒË ≈Ê„À $à ‚ÈÖáÊ ‹ÒŒ b Ê’¢ŒÊ ©‚É Á“¢¡⁄ “Ê ∑ “Ê∆ “»ÇÊflÀ ‹˜ªÊ˚ ÃÙà ŒË •˜π πÈ‹ËÇ ÿ∑Œ◊ ŒÍ⁄ ©«Ê⁄Ë ◊Ê⁄ Áª¶ ◊È» ∑ ç⁄ á ¶ß¶˚ ¡¢ª‹Ë ΩÙ» ‚ÈÖáÊ ‹ËÃÊ ’¢ŒÊ ©‚Œ “ı»Ëb Á∑˜‹ ∆Ù∑ŒÊ ©‚ ©˜Ã ∑Ê∆Ë “ÊflÀ ‹˜ªÊ˚ ΩÙ» ŒË •˜π πÈ‹ËÇ ÿ∑Œ◊ ŒÍ⁄ ©«Ê⁄Ë ◊Ê⁄ Áª¶ ◊È» ∑ ç⁄ á ¶ß¶˚ ’¢Œ É ©‚ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹Ô ’Ò∆Ê˚ ’¢Œ á ’¢Œ $à ∑Ê∆Ë “Ê ∑ ©‚É Á“¢¡⁄ “Ê߶ à “Ò⁄c Á∑˜‹ ∆Û∑ ∑ ‚Í¤Ë øʘ ø»ÇÊ߶˚ ∑ÒŒË „Ù߶ ¥‚ Õù „Ë ⁄Á„¢ŒÊ ’¢ŒÊ Á∑Ã á ¡ÊflÀ ¡ÙªÊ˚˚
82
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ß„ ‚◊ù 1. ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ‹ªŒÊ „Ò ‚÷Ù ∑È√ ¶“ $ø ‚◊Ù߶ Á¡flb ÿÊŒù $ø ‚◊Ê® ©ŒÇËÇ ¶flʬ à ∫ȇ’Í ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ßflb ‹˜ª ‚Ê⁄ áÊflù ŒÊ •⁄Õ ß˜∑Ù Ã ‚Ê⁄ •⁄Õù ŒÊ flË áù ß∑ „Ò Ó 2. “⁄ ¡¢◊Œ ’˜ø É ¡È „Ùß “Ë»Ê ©„ Á∑‚ ◊ù É “ÃÊ „Ò ¡È Œ°Á‚•ù Œ˜‚Ë á„c ¡ùŒË ¡Ù ßá‚Êá $à ’Ëà ©„ Á∑‚ ⁄˜’ É “ÃÊ „Ò ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ¡Ù á Á„¡⁄ •⁄ áÊ „Ë fl‚‹ „Ò „⁄ ∑Ù® Á∑‚ áÊ‹ “⁄ Áç⁄ flË ß∑˜‹Ê „Ò ß„ ∑Ò‚Ê ‚◊ù „Ò ßflb ‹ªŒÊ Á∑ flÈ„ á„c ÃÙ ∑È¿ ÷Ë á„c „Ò
83
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑‹Ê◊ ¶‡∑ ◊Òb Ãù ’‚ •À÷Ù¤ π»ÇÊ ‚Ë ÃÏ⁄Œ ¡ùŒ ‹Ù∑ ŒπŒÊ˚ „⁄ ∑Ù® flπÃù-◊Ê⁄Ê ’»Ê Á“¶⁄Ê ‹ªŒÊ ‚Ë˚ ‚˜øË ª˜‹ „Ò ◊Òb Ãù ©‚É ‹÷ŒÊ ‚Ë˚ øÊá∑ ◊Òb ∑Ë ∑ıÃ∑ Á«˜∆Ê ©„ ‚ÊÇ◊À ¶® á¬⁄ ’øÊ ∑ ‹@Ω ª® ¡Ò‚ - „◊ áÓ á®b “„øÊáÊ ÃÏ◊ ∑Ù! ¡Ò‚ - „◊ Á∑¶ ¡Êá ÃÏ◊ ∑ıá „Ù! “˜‹Ê ◊Ê⁄ ’È√Ê ª® ŒËflÊ ◊˜¿Ë „˜ÕbÙ ÁËÇ∑Ë ª⁄Œ‡ ∑⁄ŒÊ ≈°≈È Ê ÃÊ⁄Ê Á‚⁄ Áflø ’„ ∑ ⁄ÖË ◊È„◊¢ Œ ªÊÀÓ ªÊflÀ ‹ÊªÊ˚ •‚‹ ◊b „◊ ∑Ù Á∑¶ ©‚áÓ ∫ÈŒ ∑Ù á®b “„øÊáÊ˚ ©‚∑ •¢Œ⁄ ◊ÒÉ •“ÀÊ-¶“Ê á¬⁄c ¶ß¶˚ ‚÷ ∑È√ ‚È„ÀÊ-‚È„ÀÊ ‹˜Áª¶ „ÈÀ flË ‚È„ÀÊ ‹˜ªŒÊ ⁄˜’ á √Î∆ ’È‹Ê∞ ◊Òb ÃÙ˚b ©‚É Á◊‹ ∑ ‚÷ ∑È√ ÷˜‹ È Ê ¡¢◊ÀÊ ◊⁄áÊ ◊⁄ Ê-Ã⁄Ê ©‚É ‹÷À á°Á‚¶˚ ŒÈá˶ Œ ◊‹Ó Áflø πÙ ª® Á∑à áÊ ‹÷Ë˚
∑‹Ê◊ ‡Êß⁄ ‹˜π ◊Ê⁄ ‹Ò „Ê∑ù ©‚ ◊È» á„c •ÊÀÊ˚ ‚’⁄-‚Èπ˜ ∑⁄ ‹Ò fl⁄à Áª¶ ‚Ù ÷ÊÀÊ˚˚
84
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
◊ıà ÷‹flÊá ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ …„ ¡Ê∞ á⁄Ã∑Ë ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ á˜øŒË-á˜øŒË ©˜π» ¡Ê∞ ¡˜≈ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ŒÊ ’Ù„¤ ‚» ¡Ê∞ “¢¿Ë ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„É •“ÀÊ ¶‹ÇÀÊ á Á◊‹ ‡Êß⁄ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ Á‹π á ‚∑ ÿÙœ ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ •“ÀÓ „Ë •˜ª „Ê⁄ ¡Ê∞ ßá‚Êá ŒË ◊ıà „¢Œ È Ë „Ò ¡Œ ©„ ÿÊŒ á„c ⁄πŒÊ
85
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ߘ∑Ù ª˜‹ ߘ∑Ù „Ë „Ò ¡Ù ◊Òb ∑Œ ’Ù‹ ∑ ∑⁄ŒÊ „ù ∑Œ Á‹π ∑ ∑Œ ø˜“È ∑⁄∑ ∑⁄ŒÊ „ù ª˜‹ ߘ∑Ù „Ë „Ò ªËà ߘ∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® ’Ò∆ ∑ ªÊ©bŒÊ „Ò ∑Ù® ߇áÊá ∑⁄ŒÊ ªÊ©bŒÊ „Ò ∑Ù® á˜øŒÊ ªÊ©bŒÊ „Ò ªËà ߘ∑Ù „Ë „Ò ‚◊ù ∑Ù® ∑Ù® ∑Ù®
ߘ∑Ù „Ë „Ò «Êß⁄Ë Á‹πŒÊ „Ò œ˜∑Ê ÁŒ¢ŒÊ „Ò ÿÊŒ ⁄πŒÊ „Ò ‚◊ù ߘ∑Ù „Ë „Ò
‚ÈÖáÊ ß˜∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® ‚°ÁÈ Ã•ù ‹ÒŒ b Ê „Ò ∑Ù® ¡ÊªÁŒ•ù •À¡¢◊ •“ÀÓ “È⁄Áπ•ù ŒÊ ‚ÈÖáÊ ‹ÒŒ d „á ‚ÈÖáÊ ß˜∑Ù „Ë „Ò ‚÷ ∑È√ ߘ∑Ù „Ë „Ò ∑Ù® áÊ‹ ⁄Á„¢ŒÊ „Ò ∑Ù® Áfl¿Á»¶ ⁄Á„¢ŒÊ „Ò ∑Ù® Áª¶á ∑Ù “aÊ“Ã „¢Œ È Ê „Ò „Ò ‚÷ ∑È√ ߘ∑Ù „Ë 86
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
„Ë⁄Ê ¡á◊ …⁄Ë …Ê„ ∑ ’Ò∆Ê Á◊˜≈Ë çÙ‹ù „Ë⁄Ê ¡á◊ •◊˜‹ È »Ê ‹ªŒÊ ∑ı«Ë¥b πÙ≈Ê ß‚ „Ë⁄ ŒÊ ÷Ê• ‚Ê„flù áÊ‹ “ÒŒ b Ê ¶“ ªÊ„∑ ¶“ „Ë flÀ¡Ê⁄Ê ∑Ò‚Ë•ù π«ù π« Á‚⁄¡À„Ê⁄Ê ◊˜∑ È À Áflø á ¶©bŒÊ fl‹Ê Á∑‚ Ã⁄ùÇ Áç⁄ ∑⁄Œù „Ë‹Ê “˜Ã È ⁄ áÊ‹ ‹Ö¬ù ŒË π«* π« ∑ “Ê⁄∑ Áflø ¡Ê Œı»ù ‹Ê ∑ ¡ù Áç⁄ ©„É Áø˜∆Ë Á‹π ∑ Á¡‚ŒË ∫ÊÃ⁄ ‹ªŒÊ ¡Ëflù ©„ŒÊ ‡È∑⁄ ◊áÊflù ∑ı«Ë¥b „Ë⁄Ê „Ù ¡Êflù
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeee *Scrabble 87
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
‚Êߢ‚ŒÊá É ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ß„ Œ˜‚À ‹® Á∑ ’¢Œ ŒÈ¶¤ „flÊ ŒÊ ÷Ê⁄ 22 “ı« b ◊È⁄’˜ Ê ß¢ø „ÈŒ ¢ Ê „Ò Á∑ ÁŒ◊ʺ ŒË ⁄ı• 80 ‹˜π ø∑a ÖË ‚Ò∑« ¢ ÃÏ⁄ŒË Á∑ ß∑ Õù Á≈∑ ’¢Œ ŒË œ⁄ÃË ŒË Áπ˜ø 1G „¢Œ È Ë Ã ß‚ ÖÊ⁄◊Í‹Ó ŒÊ flË e = mc2 ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ß„ Œ˜‚À ‹® œ⁄ÃË „Ù⁄ “⁄ „Ù⁄ „Ù⁄ „Ò “ÊÃÊ‹Ê “ÊÃÊ‹ ‹π ¶ªÊ‚Ê ¶ªÊ‚ ‡È∑⁄˶ Ã⁄Ê ‚Êߢ‚ŒÊá Ã⁄Ê Œ°Á‚¶ ‚◊√ Á‹¶ „Ò ◊ÒÉ flË ‹ª Á⁄„Ê „Ò Á∑ ◊Òb „ù ◊Òb ¡Ë©bŒÊ „ù
88
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
Ë Ë Œπ٠Ë ŒË œÊ⁄ ŒπÙ ß∑ ∑Ê‚ øÙb ŒÍ¡ ∑Ê‚ ø Á«ªŒÊ Ë ŒÙ„flù É ¡Ù» ∑ ⁄Áπ¶ ß‚ œÊ⁄ á •“ÀÓ „Ë ⁄¢ª⁄˜ÃË Á∑¢áË ‚È„ÀË ‹˜ª ß„ Ë ¥‚ ’Ë¡ ŒÊ „Ò ¡Ù ©˜ªÀ ‹® ªÁ¤¶ á„c Á“‚ Áª¶ ’Ë• ‚ÙøŒÊ ©„ ∑Ù„fi ÃÙb ◊È∑à „Ù Áª¶ Ë Áflø flÁ„¢Œ ‚◊b É ŒπÙ ß„ ÿÊŒ ⁄πÁŒ•ù Á∑ œÊ⁄ flË Ã‹ „Ë „Ò Ã‹ Œπ٠Ë ŒË œÊ⁄ ŒπÙ
89
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
ªÈÀÊøı⁄ ªÈÀÊøı⁄ ◊Òb ∑Œ á„c Áª¶ ∑Ù® ªÈÀÊøı⁄ ŒÊ áù ‹ÔŒ b Ê „Ò Ãù ÁŒ‹ É ∑È¿ „ÙÀ ‹ªŒÊ „Ò ◊ù ªÈÀÊøı⁄ ⁄Á„¢Œ •“ÀÓ Á⁄‡ÃŒÊ⁄ù ŒË•ù ª˜‹ù ∑⁄ŒË „¢Œ È Ë ‚Ë ◊Òb ©„Œ π¢÷ù $à ’Ò∆ ªÈÀÊøı⁄ ø‹Ó ¡ÊÀÊ ¥ ı ŒÙb ‹ªŒÊ ‚Ë ªÈÀÊøı⁄ ∑Ù® ¡ªÇÊ „Ò ¡‹@œ⁄ Œ “⁄Ç áflb ‡„⁄ ‹Êª áÇ⁄ Áflø ∑Ù® ’˜ÃË „Ò ¡ªŒË-’È√˜ ŒË ◊Òb Á⁄‡ÃŒÊ⁄ù ŒÊ ‚ÙøŒÊ ¡Ù ∑Œ Á◊‹Ó á„c •˜¡ flË ©„ Õù ’„ÈÃË ŒÍ⁄ á„c áÓ» „Ë „Ò ’„Èà áÓ» ◊Òb Á¡Õ flË „¢Œ È Ê „ù ¥ Ùı Õ „Ë „¢Œ È Ë „Ò ◊ù ¥ ı Õ „Ë „¢Œ È Ê „Ò ªÈÀÊøı⁄
90
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑ÁflÃÊ [’‹⁄Ê¡ ª⁄flÊ‹ flÊ‚Ã]
◊⁄Ë ∑ÁflÃÊ •¢Œ⁄ ÃÒÉ ÁŒ‚ŒÊ ⁄ıÀ∑ ◊‹Ê
Áª˜œÊ “ÒŒ b Ê
ß„ Ãù ’Ê’‹ Áfl„» Áª˜œÊ π»ÇË Áfl•ùŒ» Ø∑ œ◊∑ ∑ʤ¡ œ⁄ÃË ∑ù’Ê ‚÷ ∑È√ á˜ø ‚πË•ù ◊Êflù ÷ÒÀù ß∑ ¿˜« ŒÍ¡Ë øÈ∑ ˜ ŒË ’Ù‹Ë „˜Õ “Ò⁄ù áÊ‹ ª˜‹c ‹˜ª
„Ê‚Ê ÁπÁ»¶
π»ÇË Áfl•ùŒ» ‚Ùø ß„ flË Á„¡⁄ Áfl¿Ù» «⁄Ë•ù •“ÀÊ «⁄ ›∑ÊÀ Œ ‹® Áª˜œ ŒÊ ß„ ‚ùª ⁄øÊ߶˚ ©‚É „ÈÀÓ ® ‚ÈÖáÊ ¶fl ‚ÈÖáÊ „Ù߶ ’Ê’‹ Áfl„»Ê øË∑ù ◊Ê⁄ “È∑Ê⁄ ’Í„Ê á πÈ‹Ç Á∑Õ ‚πË•ù Á∑Õ ◊Ê“˚ œ⁄ÃË ∑ù’Ê Á¿Á»¶ œ◊∑ ∑ʤ¡ “ÒŒ b Ë π»ÇË Áfl•ùŒ» „˜‚˚ ˚ ●
91
’Ë ˚ ¡ ˚ ∑
∑flË ’Ê⁄ •◊⁄¡Ëà ø¢Œá (¡á◊ 1946, áÒ⁄’Ù Ë, ∑Ëá˶) ‚¢á 1980 ÃÙb ‹@«á ⁄Á„¢ŒÊ „Ò˚ ß‚ ÃÙb “Á„‹ù ß„á π˜’Ë-•˜ÃflÊŒË á∑‚‹Ë ‹„⁄ Áflø ŒÙ ‚Ê‹ ∞∑ùà ∑ÒŒ ∑˜≈Ë; ß‚ ‹„⁄ Œ ‚ÊÁ„à Œ “⁄ø Œ‚ÃÊfl¬ à ∑ÊÁfl-‚¢ª„a Á◊˜≈Ë ŒÊ ⁄¢ª ŒÊ •Ã ÃË„ ÃÙb flœ ºÒ⁄-“¢¡Ê’Ë ‚ÊÁ„Ã∑ Á∑ÃÊ’ù ŒÊ ‚¢“ÊŒá/•áÏflÊŒ ∑ËÃÊ˚ Á“¿‹Ó ‚Ê‹ù Œı⁄Êá ¿“Ë ‹Óπù ŒË Á∑ÃÊ’ çÒ‹‚ÍçË•ù à ∑ÁflÃÊflù ŒË Á∑ÃÊ’ ¡»Çù ŒÊ “Ê∆∑ù áÓ ÷⁄flù „¢ª È Ê⁄Ê ÷Á⁄¶˚ ß„ŒË ∑ÁflÃÊ ŒÊ •¢ª⁄¬Ë à „Ù⁄ ’Ù‹Ë•ù Áflø ©‹ÕÊ ¿“ ø˜∑ È Ê „Ò˚
Related Documents
Beejak
August 2019 9More Documents from "Jasdeep"
Beejak
August 2019 9