Bai Tap Goi Thay

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

SVTH : Nhoùm 11

GVHD : TS Tröông Quang

Trang : 1

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

SVTH : Nhoùm 11

GVHD : TS Tröông Quang

Trang : 2

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Caâu 2. Tính bền vững của tăng GDP Qua thu thaäp soá lieäu toång hôïp cuûa IMF veà tình hình kinh teá Vieät Nam töø 1996-2005, ta nhaän thaáy nhö sau : + GDP taêng töø 1996-2005, toác ñoä taêng khoâng ñeàu vaø khoâng oån ñònh, tæ leä taêng khoâng ñeàu. + Hieäu suaát söû duïng voán ñaït tæ leä cao vaø söû duïng heát. Söû duïng nguoàn thu vaø chi heát ñaït treân 100% töø 1996-2005 rieâng naêm 1994 ñaït 95%. + Vôùi toác ñoä taêng GDP 8,5% naêm 2005 vôùi möùc ñaàu tö 297.000 trieäu ñoàng. Döï kieán toác ñoä taêng GDP treân 8% moãi naêm thì nguoàn chi tieâu cuûa chính phuû SVTH : Nhoùm 11

Trang : 3

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

phaûi tieát kieäm ñeå cho giaù trò GDS taêng. Naêm 2005, GDS-I bò aâm 43.935 trieäu ñoàng. Do ñoù ñeå ñaït ñöôïc möùc ñaàu tö ñeå ñaùp öùng cho taêng tröôûng thì chuùng ta phaûi thöïc hieän giaûm chi tieâu duøng chính phuû ñeå taêng tieát kieäm leân cho ñaàu tö. Nguoàn tieát kieäm hieän trong nöôùc khoâng ñuû ñaùp öùng nhu caàu ñaàu tö. Trong töông lai nguoàn naøy seõ ñuû neáu chuùng ta bieát taän duïng moïi nguoàn löïc trong nöôùc bao goàm khu vöïc tö nhaân vaø chính phuû ñeå giaûm chi tieâu duøng, gia taêng tieát kieäm. + 3 ngaønh chính laø noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø dòch vuï coù söï chuyeån dòch cô caáu lôùn töø 1996-2005. Noâng nghieäp töø 27,8% naêm1996 giaûm coøn 20,9% naêm 2005 töùc giaûm 6,9%. Trong khi ñoù ngaønh coâng nghieäp taêng töø 29,7% naêm 1996 leân 41% naêm 2005 töùc taêng 11,3%. Ngoaøi ra, ngaønh dòch vuï coù thay ñoåi nhöng khoâng nhieàu giaûm töø 42,5% naêm 1996 coøn 38,1% naêm 2005 töùc giaûm 4,4%. Qua söï thay ñoåi tæ troïng cuûa caùc ngaønh, ta thaáy nöôùc ta baét ñaàu chuyeån töø moät neàn kinh teá noâng nghieäp sang neàn kinh teá coâng nghieäp. Theo soá lieäu cuoái naêm 2005, ngaønh coâng nghieäp chieám 41%, dòch vuï 38,1% vaø noâng nghieäp 20,9%. Qua ñoù ta thaáy neàn kinh teá baét ñaàu coù söï chuyeån bieán tích cöïc theo höôùng coâng nghieäp hoùa. Trong töông lai cô caáu ngaønh seõ tieáp tuïc thay ñoåi theo höôùng coâng nghieäp hoùa, sau ñoù ñeán dòch vuï vaø cuoái cuøng laø noâng nghieäp. Tæ troïng noâng nghieäp ngaøy caøng thu heïp, tæ troïng coâng nghieäp seõ taêng leân cuøng vôùi dòch vuï. Khi raøo caûn treân thò tröôøng haøng hoùa vaø thò tröôøng voán ñöôïc gôõ boû, thò tröôøng haøng hoùa seõ ñöôïc caïnh tranh ngang nhau giöõa caùc nöôùc töùc haøng hoùa noâng nghieäp cuûa Vieät nam seõ chòu söùc eùp lôùn töø beân ngoaøi. Ngaønh noâng nghieäp seõ bò thu heïp khi phaûi giaûm saûn löôïng nhöõng maët haøng khoâng ñuû khaû naêng caïnh tranh. Maët khaùc khi ngaønh coâng nghieäp phaùt trieån thì dieän tích ñaát daønh cho coâng nghieäp taêng leân, do ñoù dieän tích ñaát noâng nghieäp cuõng bò giaûm ñi. Khi thò tröôøng voán ñöôïc gôõ boû, nguoàn voán ñaàu tö seõ ñöôïc taêng leân taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø ñaàu tö coù nhu voán coù khaû

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 4

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

naêng thöïc hieän ñaàu tö caùc lónh vöïc coâng nghieäp, dòch vuï noù seõ ñaåy tæ troïng 2 ngaønh naøy taêng leân. + Khi thöïc hieän hoùa trình töï do hoùa kinh teá, caùc thaønh phaàn kinh teá seõ bình ñaúng nhau trong moïi lónh vöïc, söï caïnh tranh seõ khoác lieät hôn. Doanh nghieäp naøo khoâng ñuû khaø naêng caïnh tranh seõ bò ñaøo thaûi, giaûi theå. Ñieàu naøy seõ laøm gia taêng löïc löôïng thaát nghieäp. Chính phuû caàn phaûi boû tieàn ñeå ñaøo taïo laïi moät löïc löôïng lao ñoäng thaát nghieäp, trang bò coâng ngheä môùi cho nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh toát. Ngoaøi ra chính phuû boû chi phí thaêm doø thò tröôøng lao ñoäng nöôùc ngoaøi ñeå ñöa lao ñoäng Vieät Nam ñi xuaát khaåu lao ñoäng . Câu 3 a. Liệu nguồn thu trong tương lai có nguy cơ sụt giảm không khi chính phủ giảm thuế đối với hàng hóa nhập khẩu, tiến hành cố phần hóa doanh nghiệp nhà nước DNNN? Cần phải làm gì để có nguồn thu ổn định ? Ngay sau khi chính thức gia nhập WTO, từ tháng 1-2007 nước ta đã chủ động thực hiện cam kết: công bố cắt giảm 1.812 dòng thuế nhập khẩu với mức thuế suất giảm bình quân là 14,5%. Trước những con số ấn tượng đó, có hai loại ý kiến khác nhau : Loại ý kiến thứ nhất cho rằng : số thu ngân sách Nhà nước (NSNN) sẽ giảm mạnh do cắt giảm thuế quan, do đó cần tăng các nguồn thu nội địa, trong đó có việc khẩn trương đưa vào thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân để bù đắp sự hụt đi của thuế xuất nhập khẩu (XNK). Nhưng nguồn bù đắp cũng chưa chắc đã có tính hiện thực và khả thi cao, bởi sức cạnh tranh của hàng nhập khẩu giá rẻ sẽ chèn ép làm thu hẹp sản xuất, kinh doanh và số thu thuế trong nước. Loại ý kiến thứ hai cho rằng : song song với việc giảm thuế suất làm giảm số thu thuế XNK thì quy mô ngoại thương lại tăng mạnh, đồng thời các doanh nghiệp, mặt hàng của nước ta nếu đứng vững được thì còn mở rộng thị trường tiêu thụ ở các thành viên WTO, do họ cũng giảm thuế và dỡ bỏ hàng rào phi thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam, do đó tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) vẫn có khả năng tăng trưởng và cân đối tích cực. Sau sáu tháng thực hiện cam kết nêu trên, theo số liệu thống kê của các ngành có liên quan thì thấy : so với cùng kỳ, tổng kim ngạch nhập khẩu tăng 30,4%, xuất khẩu tăng 19,4%, nhưng số thu thuế XNK chỉ tăng 21,68% và tổng số thu các loại thuế XNK, tiêu thụ đặc biệt, giá trị gia tăng, phí, lệ phí đối với hàng XNK mới đạt 49,8% mức kế hoạch năm. Ước tính đến cuối tháng 8, tổng kim SVTH : Nhoùm 11

Trang : 5

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

ngạch XNK đạt gần 69 tỷ USD, các chỉ số tốc độ tăng xuất khẩu, nhập khẩu và thu thuế so với cùng kỳ cũng không chênh lệch mấy so với số liệu nêu trên. Như vậy, tổng giá trị hàng nhập khẩu tăng rất cao, nhưng tốc độ tăng thu thuế thấp hơn đáng kể. Nếu giả định vẫn thực hiện mức thuế suất như năm trước thì tổng thu thuế quan sẽ còn cao hơn khoảng 5-6 nghìn tỷ đồng nữa và tốc độ tăng thu cũng sẽ tương đương tốc độ tăng trưởng kim ngạch XNK. Những con số khách quan cho thấy do giảm thuế suất theo cam kết WTO mà cơ cấu thuế trong giá hàng nhập khẩu giảm đáng kể và NSNN cũng giảm một nguồn thu tương ứng (ước tính cả năm giảm khoảng 11-12 nghìn tỷ đồng). Tuy nhiên, giá thị trường từ đầu năm đến cuối tháng 7 lại không giảm- đó là một nghịch lý vừa được chỉ ra (nguyên nhân chủ yếu do yếu kém trong điều hành tiền tệ- tín dụng và thiên tai, dịch bệnh). Ðể kiềm chế tốc độ tăng giá và lập lại cân đối cung - cầu, tiền - hàng, từ tháng 8, Chính phủ áp dụng giải pháp : giảm thuế suất đối với 18 nhóm mặt hàng nhập khẩu (gồm thực phẩm, lương thực chế biến, điện máy, vật liệu, hóa chất, mỹ phẩm...). Việc giảm thuế này, theo ước tính sẽ làm giảm số thu thuế XNK trong năm tháng cuối năm nay hàng nghìn tỷ đồng). Để có nguồn thu ngân sách ổn định thì cần có một nền kinh tế phát triển ổn định. Đồng nghĩa với chiến lược phát trển kinh tế - xã hội phải được thực hiện đúng hướng và đạt hiệu quả đồng thời các chính sách về kinh tế tài chính phải phù hợp với tình hình thực tế. Ở Việt Nam hiện nay cần định hướng phát triển các ngành kinh tế trong nước, cụ thể là : 1. Ngành Nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và kinh tế nông thôn cần đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn; xây dựng hợp lý cơ cấu sản xuất nông nghiệp; tăng cường tiềm lực khoa học và công nghệ trong nông nghiệp; tiếp tục phát triển và hoàn thiện về cơ bản hệ thống thủy lợi; phát triển mạnh công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn. Từ đó giá trị sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp sẽ tăng lên. Kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sẽ tăng lên, thu nhập sẽ tăng lên tạo thêm nguồn thu thu cho ngân sách nhà nước. 2. Ngành Công nghiệp, xây dựng Phát triển nhanh các ngành công nghiệp có khả năng phát huy lợi thế cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu. Phát triển mạnh các ngành công nghiệp công nghệ cao. Phát triển rộng khắp các cơ sở sản xuất công nghiệp nhỏ và vừa với ngành, nghề đa dạng. Phát triển ngành xây dựng đạt trình độ tiên tiến trong khu vực, đáp ứng nhu cầu xây dựng trong nước và có năng lực đấu thầu công trình xây dựng ở nước ngoài.Phát triển các hoạt động tư vấn và các doanh nghiệp xây dựng. SVTH : Nhoùm 11

Trang : 6

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Tốc độ tăng trưởng giá trị gia tăng công nghiệp (kể cả xây dựng) sẽ tăng. Giá trị xuất khẩu công nghiệp chiếm tỉ trọng cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu. 3- Kết cấu hạ tầng Phát triển năng lượng đi trước một bước đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm an toàn năng lượng quốc gia. Nghiên cứu phương án sử dụng năng lượng nguyên tử. Tăng sức cạnh tranh về giá điện so với khu vực. Phát triển mạng lưới thông tin hiện đại và đẩy nhanh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Về đường bộ Phát triển, nâng cấp hệ thống giao thông. Cung cấp đủ nước sạch cho đô thị, khu công nghiệp và cho trên 90% dân cư nông thôn. Giải quyết cơ bản vấn đề thoát nước và xử lý chất thải ở các đô thị. 4- Các ngành dịch vụ Phát triển mạnh thương mại, Phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải hàng hóa. Tiếp tục phát triển nhanh và hiện đại hóa dịch vụ bưu chính - viễn thông; phổ cập sử dụng Internet . Phát triển du lịch. Mở rộng các dịch vụ tài chính - tiền tệ. Phát triển mạnh các dịch vụ Với chiến lược phát triển kinh tế như trên có hiệu quả thì nguồn thu sẽ tăng. Vì ở nước ta nguồn thu ngân sách ở nước ta chủ yếu là thuế. Khi chính phủ giảm thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu thì nguồn thu từ xuất nhập khẩu sẽ giảm nên chính phủ cần có những chính sách về thuế phù hợp với tình hình thực tế để các nguồn thu ngân sách được ổn định trong tương lai. Như vậy một trong những biện pháp về thuế đó là : Một là hiện nay Quốc hội đã thông qua luật Thuế thu nhập cá nhân, luật này sẽ chính thức có hiệu lực từ 01/01/2009. Một trong những điểm quan trọng nhất của dự án luật là quy định về mức giảm trừ gia cảnh cho người chịu thuế là 4 triệu đồng cho người nộp thuế và 1,6 triệu đồng cho mỗi người phụ thuộc. Thu nhập của người dân ngày càng tăng, tâm lý thích làm giàu nhưng vẫn chưa có ý thức tự nộp thuế cho nên cần tuyên truyền rộng rãi với đối tượng chịu thuế. Nếu luật này được áp dụng triệt để thì tạo một nguồn thu ổn định góp phần không nhỏ vào ngân sách nhà nước. Hai là Bộ xây dựng vừa trình lên Thủ tướng chính phủ một số điều chỉnh về các loại thuế, lệ phí liên quan đến bất động sản. Theo đề xuất này, người có nhiều nhà, đất hoặc có nhà đất ở vị trí mặt tiền sẽ bị đánh thuế cao, thuế lũy tiến;

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 7

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

thuế chuyển quyền giảm từ 4% đối với đất ở, đất xây dựng chỉ còn 1%; lệ phí trước bạ nhà, đất giảm từ 1% xuống còn 0,02% và không quá hai triệu đồng. Ví dụ : Cách tính thuế sở hữu nhà: Nếu nhà có diện tích từ 100m2 trở xuống thì không phải đóng thuế sở hữu nhà. Nếu diện tích 101-150 m2, chủ nhà phải nộp 130% thuế suất nhà ở cơ bản nhân với phần diện tích chênh lệch tăng thêm. Tương ứng với thuế suất là 150% nếu diện tích là 151-200 m2, là 200% nếu diện tích trên 200 m2. Theo tính toán của Bộ Xây dựng mức thuế sử dụng nhà, đất đô thị như hiện nay không quá thấp so với thực tế, không có tác dụng điều tiết đối với người có nhiều bất động sản, đặc biệt là những trường hợp không đưa vào khai thác, sử dụng, gây lãng phí. Còn đối với thuế chuyển quyền 4% đối với đất ở, đất xây dựng như hiện nay là quá cao. Để né khoản thuế trên, người dân sẵn sàng mua bán trao tay, không làm thủ tục với nhà nước hoặc khai thấp hơn giá trị thực tế giao dịch làm ngân sách bị thất thu, nhà nước không quản lý được nhà, đất. Nếu các điều chỉnh về các loại thuế, phí liên quan này được thực hiện thì sẽ tạo nguồn thu ổn định vào ngân sách nhà nước, chống đầu cơ bất động sản. Bên cạnh đó chính phủ cần định giá lại khung giá nhà, đất cho phù hợp với giá thực tế trên thị trường thì nguồn thu các giao dịch về nhà, đất sẽ tăng lên vì giá tính thuế, lệ phí các giao dịch này dựa trên khung giá nhà, đất do chính phủ quy định. Nhà nước quy định chưa sát với giá trị trường và nó nảy sinh thành 2 giá. Nảy sinh thành 2 giá là vô cùng sơ hở, thất thoát và lãng phí. Giá chúng ta phải đền bù thì Nhà nước đều phải đền bù cao, hoặc giá dân thu được đền bù lại thấp, chỉ có đất mới biết tiền đi đâu về đâu. Chúng ta đang đồng nhất giữa giá đất với sự phân phối về lợi ích, tức là giá đất đền bù bao nhiêu, sinh ra giá bao nhiêu thì chúng ta đền bù người dân bấy nhiêu hoặc là giao cho doanh nghiệp bấy nhiêu là không đúng, cần phải tách ra, giá là giá, giá phải sát với thị trường để làm công cụ quản lý xã hội một cách vững chắc, còn vấn đề phân phối giá ở đó cho ai, cho ba lợi ích, cho người được đền bù thu hồi đất là bao nhiêu, ưu đãi cho doanh nghiệp là bao nhiêu, ở nơi này nơi kia và thu vào ngân sách là bao nhiêu đó là quyền của Nhà nước về chính sách phân phối, phải được tách ra, không để phân phối đó lồng vào giá. Ba là ngành thuế thực hiện tốt việc thu thuế theo quy định của pháp luật., tránh tình trạng nợ thuế tồn đọng gây ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách trong từng năm. Thực hiện tốt Luật quản lý thuế số 78/2006/QH11 ngày 29/11/2006, tăng cường kiểm tra, giám sát nhưng quản lý thuế phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người nộp thuế. Về chính sách tài chính - thuế, bên cạnh những đổi mới, hoàn thiện ở tầm vĩ mô cho phù hợp thể chế kinh tế thị trường, nên chú trọng hơn sự phù hợp khả năng chấp hành của người dân xét cả về quy chế và lộ trình thực hiện. SVTH : Nhoùm 11

Trang : 8

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Hơn thế, tính hiện thực, khả thi của chính sách và lộ trình đưa chính sách vào thực tiễn cũng cần tương thích năng lực hàng vạn cán bộ trong ngành thuế và hải quan. Chúng ta đều thấy rõ một số bất cập, tiêu cực như: chi phí thời gian, vật chất cho việc chấp hành các thủ tục thuế còn quá nhiều, sự hướng dẫn còn không ít rườm rà, thiếu nhất quán, tình trạng sách nhiễu, thông đồng tham nhũng tiền thuế trong cơ quan hành thu vẫn xảy ra ở nhiều nơi... Ðáng chú ý là công nghệ quản lý thuế tuy đã được đầu tư lớn, nhưng vẫn còn yếu, chỉ những việc liên quan chưa nhiều "đối tượng quản lý" như doanh nghiệp mua, bán hoá đơn giá trị gia tăng để gian lận tiền hoàn thuế của NSNN, hay việc kê khai, quản lý thuế thu nhập cao của một số người trong đó có các ca sĩ... mà cũng mất vài năm trục trặc, chưa vào nền nếp được. Hàng trăm nghìn hộ kinh doanh hiện vẫn nộp "thuế khoán" vì chương trình mở sổ kế toán do ngành thuế hướng dẫn vẫn chưa đạt yêu cầu. Vậy mà, dự kiến sau hơn một năm nữa đưa thuế thu nhập cá nhân vào thực hiện thì liệu có khả thi với chính ngành thuế không chứ chưa nói tới hàng chục triệu người dân phải được cấp xong mã số thuế, hiểu chính sách và các quy định cụ thể khá dài dòng, phức tạp để lập các bảng kê khai...? Trong quá trình phát triển và hoàn thiện lĩnh vực thuế, những công việc, chính sách đó trước sau gì cũng phải thực hiện, nhưng có lẽ lúc này việc làm cấp thiết và hiệu quả hơn là nâng cao năng lực xây dựng, điều hành, tổ chức thực hiện chính sách của toàn ngành thuế, trọng tâm là những sắc thuế đã được luật hóa nhưng việc chấp hành chưa tốt. Nếu các ngành thuế, hải quan làm tốt hơn công tác chống buôn lậu, chống thất thu, chống quan liêu, tham nhũng, gắn liền với đẩy mạnh cải cách hành chính thì sẽ góp phần tích cực tăng thu NSNN bù đắp phần hụt do thực hiện các cam kết WTO về lộ trình cắt giảm thuế suất như trên đã dẫn. Mặt khác khi Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), theo thông lệ quốc tế chính phủ đã cắt giảm thuế nhập khẩu các mặt hàng cam kết với WTO. Sự cắt giảm thuế này làm cho nguồn thu ngân sách bị suy giảm dẫn đến thâm hụt cán cân thanh toán nhưng chúng ta có cơ hội và lợi ích của hội nhập kinh tế quốc tế. Đó là mở rộng thị trường, tăng cường xuất khẩu; hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam được đối xử bình đẳng; tạo điều kiện cải cách chính sách, thể chế luật pháp; tạo điều kiện thuận lợi trong giải quyết tranh chấp thương mại. Như vậy việc giảm thuế quan theo các cam kết đa phương, khu vực và song phương có mặt tích cực là giảm chi phí đầu vào cho nhiều sản phẩm của nước ta, tạo sức thúc ép các doanh nghiệp trong nước phải đổi mới, nâng cao sức cạnh tranh để giữ vững thị trường và hơn thế còn khai thác thuận lợi để đẩy mạnh xuất khẩu (do cũng được các thành viên WTO giảm thuế và dỡ bỏ hàng rào phi thuế quan đối với hàng hoá Việt Nam). Bởi vậy, giải pháp hàng đầu là nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế như SVTH : Nhoùm 11

Trang : 9

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Nghị quyết Hội nghị T.Ư 4 (khóa X) đã chỉ rõ. Trên cơ sở sản xuất, kinh doanh, quy mô thương mại trong nước và xuất khẩu đều phát triển mạnh thì nguồn thu NSNN sẽ tăng trưởng nhanh và bền vững. Đổi mới doanh nghiệp nhà nước là vấn đề mang tính phổ biến của nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển. Việc đổi mới doanh nghiệp nhà nước được thực hiện bằng nhiều giải pháp, trong đó cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (DNNN) là một giải pháp quan trọng. Mục tiêu của cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là: "Tạo ra loại hình doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu, trong đó có đông đảo người lao động, phát huy vai trò làm chủ thực sự của người lao động, của cổ đông và tăng cường sự giám sát của xã hội đối với doanh nghiệp; bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và người lao động". Ở nước ta, cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước đang là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Cổ phần hóa đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thu hút vốn đầu tư, lành mạnh hóa tài chính doanh nghiệp, giúp hoạt động kinh doanh tốt hơn, các chỉ tiêu chủ yếu đều tăng trưởng khả quan. Điển hình cổ phần hoá thành công là Công ty Sữa Việt Nam Vinamilk, một trong những công ty có vốn hoá lớn nhất thị trường. Năm 2003, Nhà nước đánh giá Vinamilk 100 triệu USD. Năm 2004 khi cổ phần hoá, giá trị Vinamilk được thị trường đánh giá 150 triệu USD. Năm 2007 đến nay, phần vốn và lãi của Nhà nước ở Vinamilk vọt lên 970 triệu USD. Từ cổ phần hoá, Nhà nước - nhà đầu tư đã thu được những hũ vàng. Trong những năm vừa qua cổ phần hóa DNNN đã làm cho hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp tăng lên tạo nguồn thu cho NSNN. Do đó cần đẩy mạnh quá trình cổ phần hóa DNNN, đổi mới cơ chế quản lý Doanh nghiệp nhà nước theo Luật doanh nghiệp để thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Như thế nguồn thu từ ngân sách sẽ tăng. Tóm lại, việc cắt giảm thuế nhập khẩu cũng sẽ dẫn tới việc thúc đẩy gia tăng kim ngạch thương mại. Các mặt hàng nhập khẩu được giảm thuế sẽ có số lượng nhập khẩu gia tăng. Và kết quả sẽ dẫn đến tăng thu thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế tiêu thụ đặc biệt. Nếu xét cả khía cạnh này thì tác động của việc cắt giảm thuế sẽ thấp hơn. Nhưng nhằm đảm bảo nguồn thu cho ngân sách trong điều kiện hội nhập, Bộ Tài chính chủ trương sẽ mở rộng cơ sở chịu thuế và từng bước thu hẹp phạm vi ưu đãi, miễn giảm, không chịu thuế; tách chính sách xã hội ra khỏi chính sách thuế. Đồng thời, giảm số lượng và mức thuế suất một số loại thuế để tăng cường thu ngân sách theo hướng thu trên diện rộng nhưng giảm gánh nặng thuế để khuyến khích sản xuất kinh doanh. Ban hành thêm một số sắc thuế mới như: thuế bảo vệ môi trường, thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp,...Bên cạnh đó, việc cổ phần hóa DNNN và các chính sách về thuế thu nhập cá nhân, thuế sử dụng đất, thuế tài sản... sẽ được sửa đổi nhằm tăng đảm bảo cân bằng giữa các loại thuế: thuế trực thu đánh trên thu nhập; thuế gián SVTH : Nhoùm 11

Trang : 10

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

thu đánh trên hàng hóa dịch vụ và thuế tài sản... để bổ sung nguồn thu, đảm bảo tính ổn định cho ngân sách về dài hạn. Câu 3 b. Phân tích cơ cấu chi tiêu công và nhận xét hiệu quả của chi tiêu công  Phân tích cơ cấu chi tiêu công Chi tiêu công là một phạm trù tài chính gắn liền với chức năng quản lý của Nhà nước và có liên quan đến nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. Nói đến chi tiêu công là nói đến bộ phận chi tiêu của ngân sách quốc gia đầu tư vào các dự án, các công trình của quốc gia và đồng thời chi tiêu để đảm bảo hoạt động bộ máy của các cơ quan quản lý hành chính nhà nước, chi tiêu phục vụ đời sống người dân như chi tiêu trong y tế, giáo dục, giao thông... Trong thời gian qua, chi tiêu công đã góp phần lớn trong công cuộc xoá đói giảm nghèo, giúp các vùng miền tăng trưởng kinh tế nhanh. Ngoài ra, người dân đã tiếp cận dễ dàng với các sự hỗ trợ về tài chính để vươn lên đảm bảo cuộc sống. Có thể nói chi tiêu công là một trong những công cụ quan trọng của Chính phủ để thúc đẩy tăng trưởng và đấu tranh giảm nghèo. Hiệu quả vốn đầu tư có ý nghĩa lớn trong chi tiêu công. Để sử dụng có hiệu quả nguồn đầu tư này cần có nhiều yếu tố trong đó lớn nhất là công tác quy hoạch, chủ trương đầu tư, phê duyệt các dự án. Nếu các khâu này thực hiện tốt sẽ tạo ra hiệu quả cao trong đầu tư. Bên cạnh đó cũng cần kể đến cả các cơ chế chính sách đối với đầu tư. Chúng ta cần có khung pháp lý đầy đủ và đồng bộ để quá trình đầu tư thông suốt, nhưng vẫn đảm bảo tốt sự quản lý và giám sát của các cơ quan chức năng. Khu vực thứ nhất là chi tiêu công phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế. Những khoản chi chúng ta vẫn thường gọi là chi phát triển kinh tế. Chúng bao gồm nhiều khoản mục khác nhau và tất cả chúng đều có liên quan trực tiếp đến việc thiết lập một nền tảng tốt hơn cho phát triển kinh tế. Loại chi tiêu công này được mong đợi là góp phần nâng cao sản lượng của nền kinh tế. Các khoản chi tiêu này được biết đến như là các khoản chi cho đầu tư và phát triển. Một số những khoản chi tiêu này là chi tiêu cho nông lâm nghiệp và phát triển nông thôn, giao thông vận tải và thông tin, thương mại và công nghiệp, năng lượng, và một số khoản chi khác. Bên cạnh các khoản chi vào đầu tư và phát triển, lĩnh vực thứ hai mà chi tiêu công hướng đến là khoản chi nhằm mục đích cải thiện và nâng cao đời sống của người dân trong nền kinh tế. Loại chi tiêu này được xem là chi tiêu dùng mặc dù nó cũng đóng góp vào việc tăng trưởng kinh tế thông qua việc nâng cao năng suất của lực lượng lao động trong xã hội. Vì vậy, loại chi tiêu này được gọi SVTH : Nhoùm 11

Trang : 11

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

là chi đầu tư vốn con người (hay chi tiêu dùng). Điều quan trọng cần lưu ý những khoản chi như thế này phản ảnh một trong những mục tiêu chính của phát triển kinh tế cho bất kỳ quốc gia nào trên toàn thế giới bởi vì, dù bất kỳ lý do gì, kết quả đạt được từ việc phát triển kinh tế phải mang đến lợi ích cho toàn thể nhân dân. Một số khoản chi tiêu biểu là chi cho giáo dục, sức khỏe, những dịch vụ công như luật lệ và trật tự xã hội, trợ cấp và nhiều khoản chi khác. Trong giai đoạn nghiên cứu (1996 – 2005), Việt Nam đã chi tiêu dùng cao hơn so với chi đầu tư phát triển. Điều này được hiểu là do Việt Nam vẫn là quốc gia đang phát triển, vì vậy Chính phủ vẫn đang xem những khoản chi tiêu dùng là ưu tiên nhằm đáp ứng những nhu cầu cần thiết và cấp bách của người dân trong quá trình phát triển nền kinh tế.  Nhận xét hiệu quả của chi tiêu công của Việt Nam trong thời gian

qua Hiệu quả quản lý chi tiêu công được đặt ra trong bối cảnh là nguồn lực tài chính của mỗi quốc gia có sự giới hạn nhất định. Nhưng làm thế nào để thỏa mãn tốt những nhu cầu cần thiết nhằm đạt các mục tiêu quản lý kinh tế, chính trị, xã hội của Nhà nước. Thời gian qua, Nhà nước đã làm nhiều nỗ lực để nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công. Điều này được biểu hiện bằng việc Nhà nước đã xây dựng khuôn khổ pháp lý về quản lý chi ngân sách; cải thiện tính minh bạch chi ngân sách; hoàn thiện cơ chế phân bổ nguồn lực tài chính nhà nước.  Xây dựng khuôn khổ pháp lý quản lý chi tiêu ngân sách Luật NSNN ban hành năm 1996 và qua các lần bổ sung, sửa đổi ở các năm 1998 và năm 2002 đã tạo ra khuôn một khổ pháp lý khá hoàn chỉnh trong việc phân định trách nhiệm giữa các cơ quan nhà nước về quản lý chi NSNN  Cải thiện tính minh bạch chi ngân sách Tính minh bạch chi NSNN có tầm quan trọng trong việc giải trình trước công dân về việc phân bổ nguồn lực tài chính của nhà nước và giải trình về chất lượng chi tiêu NSNN tổng thể. Tính minh bạch chi NSNN cũng rất quan trọng đối với các nhà tài trợ – những người tất nhiên sẽ không hài lòng khi họ hỗ trợ nguồn lực tài chính nhưng lại không có đầy đủ thông tin tin cậy để đánh giá được số tiền tài trợ được sử dụng vào việc gì và sử dụng tốt như thế nào. Đối với Chính phủ cũng như các cơ quan của Chính phủ, tính minh bạch tài chính có tầm quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu ngân sách. Theo đánh giá của IMF, thời gian qua Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ đáng kể trong việc thực hiện minh bạch tài chính.  Nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực Hình thành hệ thống định mức làm cơ sở phân bổ ngân sách SVTH : Nhoùm 11

Trang : 12

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Sau khi ban hành Luật NSNN năm 1996, Chính phủ đã quyết định ban hành hệ thống định mức chi tiêu ngân sách năm 1997 và các định mức thường xuyên sửa đổi. Những định mức được tiêu chuẩn hóa và áp dụng cho các mục chi trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao. Dựa vào hệ thống định mức, chính quyền địa phương dự toán nhu cầu chi tiêu và phân bổ nguồn lực tài chính… Có thể nói, phương pháp xác lập hệ thống định mức chi tiêu là một yếu tố quan trọng trong việc xác định hiệu quả về phân bổ và hiệu quả về mặt kỹ thuật trong chi tiêu công. Xác lập thứ tự ưu tiên trong phân bổ chi tiêu công  Kém hiệu quả trong phân bổ Mặc dù, đã có nhiều cải thiện, quản lý chi tiêu của Việt nam đã bộc lộ nhiều yếu điểm : ° Lập ngân sách ngắn hạn, chủ yếu ngân sách hàng năm, do đó không được đánh giá, xem xét sự phân bổ nguồn lực gắn kết với những chương trình phát triển kinh tế xã hội hàng năm. ° Thiếu vắng hệ thống các tiêu chí thích hợp để xác định thứ tự ưu tiên chi tiêu. Phân bổ ngân sách theo yếu tố đầu vào đã tạo ra điểm yếu cơ bản là không khuyến khích đơn vị chi tiết kiệm ngân sách, vì nó không đặt ra yêu cầu ràng buộc hợp lý, chặt chẽ giữa số kinh phí được phân bổ với kết quả đạt được ở đầu ra do sử dụng ngân sách đó. Lập ngân sách theo yếu tố đầu vào đã tạo ra những ưu tiên trong phân bổ bị lệch lạc, méo mó. Nguồn lực của xã hội được đầu tư vào những dự án, mang lại lợi ích xã hội rất thấp, trong khi ngân sách thiếu nguồn lực cho những nhu cầu thiết thực như: y tế, văn hóa, giáo dục. ° Tạo ra những quy định đặc biệt, hình thành những quỹ tiền tệ riêng biệt tách ra khỏi ngân sách để thực hiện những chương trình có tính ưu tiên. Từ đó giảm đi rất nhiều vai trò của ngân sách và vi phạm những nguyên tắc thống nhất trong quản lý ngân sách.  Tính kém hiệu quả hoạt động ° Cho đến nay, ở Việt Nam chưa đạt được nhiều tiến bộ trong việc cải cách hành chính công, tinh giảm biên chế trong khu vực công. Biên chế tiếp tục tăng lên (đơn vị ngàn): 1995: 3,053; 1996: 3,138; 1997: 3,267; 1998: 3,339; 1999: 3,363; và năm 2000 : 3,421. Hiệu suất trong khu vực công giảm, công chức không thực sự cố gắng, trình độ và năng suất không cải thiện, thêm vào đó điều kiện làm việc nghèo nàn làm suy yếu hiệu quả hoạt động. ° Nguồn lực hiện hữu của ngân sách chưa đáp ứng đủ cho hoạt động công, thậm chí ngay sau khi ngân sách đã được phê chuẩn. Người quản lý luôn bị động, không nắm chắc nguồn lực để chủ động cân đối cho nhu cầu trong ngắn hạn lẫn dài hạn.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 13

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Về mặt luật pháp, kiểm soát ngân sách được thiết lập theo hướng tập trung cao độ với nhiều quy định rất chi tiết về mua sắm tài sản, định mức chi tiêu… Thế như trên thực tế sự kiểm soát chính thức không được thực hiện có hiệu quả, do thiếu thông tin về tổ chức quản lý. Cách thức quản lý không chính thức tồn tại song song cùng với những quy định chính thức. Chẳng hạn, sự tuyển chọn cán bộ công chức, chi tiêu mua sắm…mặc dù luật pháp quy định rất chặt chẽ nhưng trên thực tế dường như lại được thực hiện theo những quy định không chính thức. Một khi những quy định chính thức không được thực hiện thì tham nhũng có xu hướng gia tăng, gây phương hại đến nguồn lực tài chính quốc gia.  Thiếu mối liên kết chặt chẽ Quy trình phân bổ nguồn lực tài chính nhà nước thiếu mối liên kết chặt chẽ giữa kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trung hạn (3- 5 năm) với nguồn lực trong một khuôn khổ kinh tế vĩ mô được dự báo. Nói cách khác, nguồn tài trợ cho những kế hoạch nói trên không được quan tâm đúng mức dẫn đến sự hụt hẫng về tài chính nên nhiều công trình phải chờ kinh phí hoặc bỏ dở. Thêm vào đó, kinh phí đầu tư dàn trải cho nhiều dự án khiến những ưu tiên của Chính phủ không được tài trợ tương xứng với tầm quan trọng của chúng. Trong quá trình soạn lập ngân sách, kiểm soát các yếu tố đầu vào được coi trọng hơn là sự cải thiện kết quả hoạt động của ngành thông qua thực thi các mục tiêu và nhiệm vụ của ngành. Các thông số về đầu ra cũng như về kết quả thường ít được quan tâm, nên ngân sách thiếu thực tế dễ bị điều chỉnh và có thể tạo ra một kết quả ngoại ý. Ngân sách được lập hàng năm vừa tốn thời gian, nhân lực và tiền bạc vừa không dự liệu hết mọi biến cố trung hạn có thể ảnh hưởng đến dự toán. Ngân sách chi thường xuyên và ngân sách chi đầu tư phát triển được soạn lập một cách riêng rẽ làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực công.  Về phương thức cấp phát các khoản chi tiêu công Hiện nay, nhà nước thực hiện cấp phát kinh phí và vốn từ NSNN theo 2 phương thức chủ yếu đó là hạn mức kinh phí và lệnh chi tiền. + Phương thức cấp phát theo hạn mức kinh phí đã bám sát dự toán chi NSNN được duyệt cả về tổng số cũng như cơ cấu các mục chi; tạo điều kiện thuận lợi cho Kho bạc nhà nước, cơ quan tài chính trong việc kiểm soát chi . + Phương thức cấp phát theo lệnh chi tiền chỉ áp dụng đối với các khoản chi đột xuất, không kế hoạch hóa được hoặc áp dụng đối với những đơn vị ít có quan hệ với NSNN, song trong cả một thời gian khá dài, hình thức cấp phát này được áp dụng cho hầu hết các dự án đầu tư xây dựng cơ bản và các chương trình mục tiêu. Cả hai phương thức cấp phát nói trên, được cơ quan tài chính sử dụng để kiểm soát và chủ động điều hòa NSNN. Tuy nhiên, hiện nay với xu hướng phân SVTH : Nhoùm 11

Trang : 14

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

công nhiệm vụ rõ ràng, chuẩn hóa quy trình ngân sách, điều hành ngân sách theo luật; đặc biệt trong điều kiện hội nhập tài chính quốc tế và khu vực ở lĩnh vực tài chính công, để thích ứng với những chuẩn mực quản lý NSNN của các nước thì việc áp dụng các hình thức cấp phát trên cần nghiên cứu và sửa đổi lại cho phù hợp.  Có nhiều khiếm khuyết trong hệ thống thông tin quản lý chi tiêu công Những chuẩn mực kế toán công chưa được quan tâm đúng mức và do vậy, dẫn đến tình trạng không thể thống nhất và so sánh đánh giá sự phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước. Hiện tại, ít nhất có 3 hệ thống kế toán đang tồn tại bên trong Chính phủ, đó là: kế toán ngân sách nhà nước, kế toán kho bạc nhà nước, kế toán của các đơn vị sử dụng ngân sách. Cơ quan tài chính hạch toán chi NSNN theo chế độ hạch toán riêng dựa trên nguyên tắc ghi sổ đơn và mang đậm tính chất thống kê với tiêu thức lũy kế theo mục lục NSNN. Kho bạc nhà nước hạch toán kế toán chi NSNN theo nguyên tắc ghi sổ kép, có theo dõi chi tiết theo mục lục NSNN do Bộ tài chính ban hành. Các đơn vị hành chính sự nghiệp thực hiện kế toán theo chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp và cũng theo dõi các khoản chi tiêu của mình theo mục lục NSNN. Ba chế độ hạch toán kế toán do ba đầu mối thực hiện, đương nhiên khó mà có sự tương đồng, đặc biệt trong điều kiện các chuẩn mực về kế toán chi tiêu công chưa được nghiên cứu thấu đáo và áp dụng. Đây là một trong những tồn tại gây cản trở cho công tác quản lý và điều hành chi NSNN và áp dụng công nghệ thông tin. 

Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công của Việt nam trong thời gian tới

 Xác định mục tiêu chiến lược quản lý chi tiêu công

Với tư cách là một công cụ trọng tâm của chính sách tài chính quốc gia, liên quan đến việc thực hiện phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính công, nên vấn đề xuyên suốt của quản lý chi tiêu công phải thực hiện các mục tiêu Đại hội Đảng lần thứ IX của Việt Nam đề ra.  Quan điểm xây dựng chiến lược quản lý chi tiêu công Cải cách quản lý chi tiêu công phải đặt trong bối cảnh cải cách hành chính công tổng thể và nâng cao năng lực quản lý của Chính phủ.  Các nội dung đổi mới quản lý chi tiêu công - Xác lập lại vai trò và cấu trúc của Nhà nước. Nội dung chiến lược này là nhằm hướng vào xác lập lại quy mô khu vực công và phạm vi can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế cho phù hợp với năng lực quản lý, thông qua các chính sách cổ phần hóa DNNN, tự do hóa kinh tế, xã hội hóa các hoạt động dịch vụ công.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 15

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

- Nâng cao năng lực hoạt động của các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách. Cung cách quản lý tập trung, quan liêu là đặc tính của hệ thống lập ngân sách theo truyền thống mà kết quả của nó là nguồn lực tài chính công sử dụng kém hiệu quả và hiệu lực, các cơ quan nhà nước không chịu trách nhiệm về hàng hóa, dịch vụ công cung cấp cho xã hội. Những người quản lý và sử dụng ngân sách hoạt động trong một môi trường bị kiểm soát hết sức cứng. Những công cụ truyền thống để thực hiện kiểm soát là định mức và khoản mục hóa các khoản chi tiêu, mua sắm đầu vào. Thế nhưng, chính sự kiểm soát đầu vào đã gây ra tính kém hiệu quả trong hoạt động bởi vì nó không khuyến khích tiết kiệm, không tạo ra sự gắn kết giữa khối lượng chi tiêu với khối lượng đầu ra. - Chuyển sang lập kế hoạch dài hạn với những giới hạn ngân sách bằng việc xây dựng khuôn khổ chi tiêu trung hạn nhằm ràng buộc các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương sử dụng các nguồn lực tài chính phải gắn liền với các ưu tiên tổng thể của quốc gia. Trong năm 2002, dưới sự hỗ trợ của UNDP (dự án VIE/96/028) Chính phủ đã bắt đầu thực hiện thí điểm xây dựng khuôn khổ chi tiêu trung hạn trong ngành giáo dục - đào tạo. Trên cơ sở kinh nghiệm tích lũy được từ việc thực hiện thí điểm này, Chính phủ cần triển khai rộng rãi cho các ngành khác. - Từng bước chuyển quản lý ngân sách theo đầu vào sang quản lý ngân sách theo đầu ra. Một khi đã thay đổi quy trình lập ngân sách theo khuôn khổ chi tiêu trung hạn, thì phương thức quản lý ngân sách cũng phải có những thay đổi nhất định cho tương hợp. Quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra là một hoạt động quản lý dựa vào cách tiếp cận thông tin đầu ra qua đó giúp cho chính phủ và các cơ quan sử dụng ngân sách phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả và hiệu lực hơn. So với phương quản lý ngân sách theo đầu vào, quản lý ngân sách theo đầu ra có nhiều ưu điểm. Trong năm 2002, Chính phủ đã thực hiện mở rộng thí điểm khoán biên chế và kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan hành chính nhà nước (theo QĐ 192/2001 ngày 17.12.2002). Cũng cần thấy rằng, cơ chế khoán chi này chỉ là bước đi ban đầu của quá trình chuyển đổi cung cách quản lý ngân sách theo đầu vào sang quản lý ngân sách theo đầu ra. Do đó, việc thiết lập hoàn chỉnh một quy trình quản lý ngân sách theo đầu ra trong thời gian tới là rất cần thiết (bao gồm quy trình lập, đánh giá, hệ thống báo cáo). - Phát triển hệ thống thông tin quản lý tài chính và hệ thống kế toán công. Những vấn đề này là trong số các yếu tố cơ bản góp phần làm nâng cao năng lực của chính phủ để phân phối và sử dụng các nguồn lực có hiệu quả và hiệu lực. Câu 3 c. Thâm hụt ngân sách có đáng quan tâm không?

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 16

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Về mặt nguyên tắc, tình trạng ngân sách của một quốc gia được xác định là sự chênh lệch (hay hiệu số) giữa số thu và chi ngân sách nhà nước. Nếu tổng thu lớn hơn, hoặc ngay cả bằng tổng chi, ngân sách của quốc gia được xem là trong tình trạng tốt. Nếu điều ngược lại xảy ra, chính phủ đang đối diện với một bài toán khó – ngân sách nhà nước đang trong tình trạng thâm hụt. Với mục đích cân bằng ngân sách, chính phủ các nước có thể thực hiện nhiều cách khác nhau. Chẳng hạn như phát hành tiền cũng là một cách để bù đắp thâm hụt. Cách khác để hạn chế thâm hụt là đi vay, có thể vay trong nước hoặc vay nước ngoài. Điều quan trọng mỗi chúng ta cần lưu ý đó là dù bằng cách nào để hạn chế thâm hụt ngân sách đi nữa, tài trợ cho chi tiêu trong hiện tại đều được xem là nguyên nhân làm giảm đi nguồn lực trong xã hội đáng lý ra phải được sử dụng trong tương lai. Ngân sách của Việt Nam luôn trong tình trạng thâm hụt. Thực tế này là một rào cản nhất định đối với Chính phủ trong công tác điều hành và quản lý nền kinh tế. Trước thời kỳ đổi mới, nguồn thu của ngân sách nhà nước ta từ thuế, phí, lệ phí và toàn bộ số thu khác trong nước cộng lại, thường không đảm bảo đủ chi thường xuyên, chứ chưa nói gì tới chi đầu tư phát triển. Do đó, bội chi ngân sách với tỷ lệ cao diễn ra liên tục nhiều năm. Kể từ khi tiến hành đổi mới nền kinh tế, đặc biệt là từ những năm đầu thập niên 90 đến nay, Chính phủ đã kiên quyết giữ nghiêm kỷ luật tài chính, hạn chế, tiến tới xóa bỏ phát hành tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách. Các nguyên tắc thu, chi ngân sách lành mạnh được thiết lập. Sự chuẩn bị chu đáo của hệ thống tài chính - ngân hàng cùng các bộ, ngành hữu quan nên đã thực hiện thành công "giải pháp tình thế" cắt được "cơn sốt lạm phát phi mã", đẩy lùi và kiểm soát được lạm phát từ 774% năm 1986 xuống còn 67,1% năm 1990, 17,5% năm 1991... và từ năm 1996 trở lại đây đã kiểm soát được lạm phát ở mức một con số, trong đó năm 2003 lạm phát chỉ ở mức 4%. Theo nguyên tắc này, bội chi ngân sách nhà nước nói chung đã được kiềm chế ở mức cho phép, cao nhất là 5% GDP. Từ năm 1995 đến nay nguồn bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước chủ yếu là từ nguồn vay trong nước, trung bình của các giai đoạn này chiếm khoảng 70%, còn nguồn vay nước ngoài trung bình chiếm khoảng 30%. Biểu hiện rõ nét nhất là năm 2004, cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu, thiên tai, dịch bệnh ... đã tác động đến thị trường giá cả trong nước; song nhờ có hệ thống chính sách về tài chính – tiền tệ đúng đắn, linh hoạt ổn định được thị trường, đã giảm được áp lực tăng chỉ số giá tiêu dùng và khống chế được lạm phát ở mức một con số, duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Tốc độ tăng đầu tư cho phát triển qua các năm 2001-2003 đều tăng trên 14,5%, năm 2004 tăng 17,5% và dự kiến năm 2005 tăng 38%. Luật ngân sách nhà nước đã thể hiện một sự thay đổi căn bản theo tư duy mới về quan điểm xây dựng, quản lý, điều hành, thực thi ngân sách nhà nước.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 17

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Các quy trình ngân sách nhà nước đã được điều chỉnh, hợp lý hóa và minh bạch hóa bằng các điều khoản pháp luật cụ thể: Về quản lý bội chi ngân sách, luật quy định: "Ngân sách nhà nước được cân đối theo nguyên tắc tổng số thu từ thuế, phí và lệ phí phải lớn hơn tổng số chi thường xuyên và góp phần tích lũy ngày càng cao vào chi đầu tư phát triển. Trường hợp còn bội chi, thì số bội chi phải nhỏ hơn số chi đầu tư phát triển, tiến tới cân bằng thu, chi ngân sách". Như vậy thâm hụt ngân sách rất đáng quan tâm. Nếu thâm hụt ngân sách do chi tiêu nhiều thì xấu, còn thâm hụt do đầu tư tăng lên thì tốt khi nó mang lại hiệu quả. Với các quốc gia, việc gia tăng chi ngân sách nhà nước qua các năm là điều không thể tránh khỏi và trên một số phương diện, điều này chấp nhận được.Tuy nhiên, điều cần nhìn nhận là chi tiêu công phải được kiểm soát và quản lý chặt chẽ để tránh những ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Trong hoàn cảnh của Việt Nam, với những kỳ vọng về sự phát triển kinh tế trong tương lai là có cơ sở, chắc chắn sẽ có sự gia tăng trong tổng chi tiêu ngân sách nhà nước trong tương lai. Trong thực tế, khi có những giới hạn nhất định trong các quyết định chi tiêu, Chính phủ sẽ gặp khó khăn trong việc hoàn thành nhiệm vụ quản lý nền kinh tế. Tuy nhiên, khi khả năng thu thuế từ nền kinh tế còn nhiều giới hạn, sẽ không có gì ngạc nhiên khi phải quản lý chặt chẽ chi tiêu công và đây là công việc cần thiết và cần được làm ngay. Sau đây là một số giải pháp quản lý chi tiêu công nhằm giảm thâm hụt ngân sách góp phần phát triển kinh tế : ° Cần phải có một chiến lược phát triển kinh tế rõ ràng. Để đạt được tính hiệu quả, chiến lược phát triển kinh tế phải được xây dựng trên những điều kiện hiện tại và cụ thể của nền kinh tế quốc gia cũng như là nền kinh tế thế giới với những dự đoán thuyết phục. Nếu làm được như vậy, chính phủ sẽ dễ dàng hơn trong công tác hoạch định chi tiêu công và tránh những sự thay đổi không cần thiết. ° Các khoản chi tiêu công cần hướng đến những lĩnh vực mang tính tiên phong và có khả năng thúc đẩy các lĩnh vực khác trong nền kinh tế cùng phát triển. ° Cần phải có sự chuyển dịch những khoản chi tiêu công từ những lĩnh vực không hiệu qủa đến những lĩnh vực hiệu quả hoặc hiệu quả hơn để tiết kiệm chi tiêu góp phần làm giảm sức ép thâm hụt ngân sách. ° Chính phủ phải quản lý chặt chẽ việc sử dụng ngân sách bằng việc quy định rõ ràng quyền hạn và giới hạn của địa phương trong việc quyết định các khoản chi. ° Báo cáo về chi tiêu công phải được kiểm tra thường xuyên nhằm đảo bảo tiền đã đến được điểm chúng cần đến. Trên phương diện này, tham nhũng, cửa quyền hay chiếm dụng tài sản công sẽ được hạn chế ở mức thấp nhất. Tóm lại, ngân sách nhà nước phản ánh khía cạnh đặc biệt nguồn lực của quốc gia và có những ảnh hưởng to lớn đến mọi mặt của đời sống xã hội. Hiệu SVTH : Nhoùm 11

Trang : 18

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

quả chi tiêu ngân sách không chỉ là vấn đề kinh tế đơn thuần mà còn mang ý nghĩa chính trị, văn hóa, xã hội, một yếu tố phản ánh chất lượng bộ máy nhà nước và mức độ phát triển ở mỗi quốc gia. Chi tiêu ngân sách với hiệu quả thấp, biểu hiện dưới dạng lãng phí, thất thoát, tham nhũng... là một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến đói nghèo, tụt hậu và bất ổn an ninh chính trị. Chi tiêu ngân sách với hiệu quả cao vừa là mục tiêu vừa là điều kiện để xây dựng một xã hội dân chủ, văn minh và một nhà nước vững mạnh, tiến bộ. Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, yêu cầu nâng cao hiệu quả chi tiêu ngân sách được đặt ra đối với cả các nước phát triển và đang phát triển như một thách thức to lớn trong cuộc chạy đua giành các lợi thế để xây dựng và bảo vệ đất nước. Trước thách thức này, nhiều nước chủ trương tiến hành những cải cách sâu rộng nhằm nâng cao hiệu quả của việc chi tiêu ngân sách. Ở một số nước nỗ lực cải cách không đem lại kết quả mong đợi. Thâm hụt ngân sách thêm nặng nề; bộ máy chính phủ trở nên cồng kềnh, quan liêu và thiếu hiệu quả hơn; khoảng cách giàu nghèo tăng lên. Trong khi đó, ở nhiều nước, thử nghiệm cải cách đã đem lại thành công nhất định, mở ra những thay đổi căn bản về chức năng, vai trò của chính phủ và tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước, góp phần đưa những nước này đến với kỷ nguyên thịnh vượng. Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hoạt động quản lý và chi tiêu ngân sách tuy đã có những chuyển biến quan trọng, góp phần đáng kể vào những thành tựu phát triển; nhưng bên cạnh những thành công ấy, nhiều lãng phí và thất thoát đã bộc lộ trong một số chương trình đầu tư của Chính phủ. Thực hiện nhiệm vụ trọng tâm của đất nước trong giai đoạn hiện nay Đảng ta đã xác định, mục tiêu quan trọng trong quá trình xây dựng quan hệ sản xuất là gắn kết chế độ sở hữu, cơ chế quản lý và chế độ phân phối với nhau, phát huy được các nguồn lực, tạo ra động lực mạnh mẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thực hiện công bằng xã hội. Muốn vậy, nghiên cứu có hệ thống kinh nghiệm thành công và thất bại của các nước trong việc nâng cao hiệu quả chi tiêu ngân sách là thiết thực và cấp bách, nhằm tiết kiệm nguồn lực và thời gian, phục vụ mục tiêu phát triển nhanh và bền vững đất nước. Caâu 4. Phaân tích söï bieán ñoäng cuûa giaù caû qua caùc naêm Qua baûng thoáng keâ tình hình kinh teá Vieät Nam töø 1996-2005 ta nhaän thaáy söï bieán ñoäng veà giaù qua caùc naêm nhö sau Toác ñoä taêng giaù khoâng ñeàu thaáp nhaát laø – 1,6% vaø cao nhaát laø 8,35%. Toác ñoä taêng GDP cuõng taêng thaáp nhaát laø 4,8% vaø cao nhaát laø 9,3%. Nhö vaäy SVTH : Nhoùm 11

Trang : 19

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuõng laøm taêng giaù. Ngoaøi ra giaù caû taêng cuõng do cung tieàn M1 taêng leân. Toác ñoä taêng M1 töø 23,5% naêm 1996 leân 31,98% naêm 2005. Qua baûng soá lieäu thoáng keâ ta thaáy toác ñoä taêng giaù chaäm hôn toác ñoä taêng cuûa M1,M2. Toác ñoä taêng giaù thaáp nhaát laø -1,6% vaø cao nhaát laø 8,3%. Trong khi ñoù toác ñoä taêng cuûa M1 thaáp nhaát laø 22,14% naêm 1997 vaø cao nhaát laø 48,72% naêm 1999. Trong khi ñoù toác ñoä taêng cuûa M2 thaáp nhaát laø 22,7% naêm 1996 vaø cao nhaát laø 39,3% naêm 1999. Nhö vaäy toác ñoä taêng cuûa M1 vaø M2 ñaõ laøm taêng giaù nhöng toác ñoä taêng cuûa giaù khoâng baèng toác ñoä taêng cuûa M1, M2 . Do ñoù toác ñoä taêng cuûa M1, M2 laøm aûnh höôûng ñeán toác ñoä taêng cuûa giaù, ñieàu naøy chöùng toû toác ñoä taêng cuûa giaù coøn chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng nhaân toá khaùc . - Ba nhaân toá giaù, tyû giaù vaø laõi suaát coù moái quan heä vôùi nhau. Khi chính phuû ñöa ra chính saùch khuyeán khích ñaàu tö nöôùc ngoaøi, chính phuû seõ cam keát oån ñònh tyû giaù trong moät thôøi gian daøi. Khi nhaø ñaàu tö oà aït ñaàu tö vaøo thì khoái löôïng ñoàng ngoaïi teä taêng, ñeå giöõ tyû giaù nhaø nöôùc phaûi boû tieàn ra ñeå mua vaøo, luùc naøy löôïng tieàn M1 seõ taêng leân vaø giaù caû cuõng taêng theo do löôïng tieàn thöøa trong löu thoâng. Nhaø nöôùc muoán laøm giaûm löôïng tieàn trong löu thoâng, nhaø nöôùc duøng coâng cuï ngaân haøng ñeå laøm giaûm löôïng tieàn baèng caùch taêng tæ leä döï tröõ baét buoäc leân cho caùc ngaân haøng thöông maïi. Khi ngaân haøng thöông maïi bò baét buoäc taêng tæ leä döï tröõ baét buoäc leân, luùc naøy chi phí seõ taêng leân do löôïng tieàn nhaøn roãi khoâng sinh lôïi. Ñeå buø ñaép khoaûng chi phí naøy, ngaân haøng seõ taêng laõi suaát cho vay leân. Nhö vaäy khi giöõ tyû giaù khoâng thay ñoåi, giaù caû taêng leân cuøng vôùi laõi suaát taêng. Khi ta thaû noåi tyû giaù, khoái löôïng ñoàng ngoaïi teä taêng leân do ñaàu tö taêng, chính phuû khoâng can thieäp vaøo tyû giaù, luùc naøy löôïng tieàn trong löu thoâng seõ khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ñoåi ngoaïi teä töùc cung vuôït caàu ñöa ñeán ñoàng noäi teä taêng töùc tyû giaù taêng, giaù caû giaûm do vieäc nhaäp khaåu coù lôïi hôn xuaát khaåu. Ñeå oån ñònh giaù vaø taêng SVTH : Nhoùm 11

Trang : 20

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

löôïng tieàn vaøo löu thoâng, nhaø nöôùc söû duïng coâng cuï ngaân haøng trung öông giaûm tæ leä döï tröõ baét buoäc leân, luùc naøy löôïng tieàn dö ra cuûa caùc ngaân haøng gia taêng vaø ñeå söû duïng heát löôïng tieàn naøy, ngaân haøng thöông maïi khuyeán khích cho caùc ñoái töôïng vay vôùi laõi suaát thaáp. Toùm laïi giaù, tyû giaù vaø laõi suaát coù aûnh höôûng, taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau nhö khoâng cuøng chieàu vôùi nhau, coù khi ngöôïc chieàu nhau. Caââu 5 : Söï beàn vöõng trong thaâm huït caùn caân taøi khoaûn vaõng lai vaø nôï nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn 2000-2010? a) Phaân tích söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai töø naêm 1996-2005? Nguoàn goác cuûa söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø gì ?

CAB=GNI+N TR (C+I+G) CAB=NX+NI A+NTR

199 6

199 7

199 8

1999

2000

2001

30,48 4 30,67 8

28,15 2 27,96 3

33,34 0 32,40 9

-17,139

-15,277

-15,785

-16,306

-15,177

-15,422

2002

200 3

200 4

200 5

-30,744

55,967

-34,070

58,043

60,10 1 64,58 1

57,06 1 52,94 8

Keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính –tieàn teä Chaâu AÙ xaûy ra naêm 1997, caùn caân taøi khoaûn vaõng lai cuûa Vieät Nam sau gaàn moät thaäp kyû thaâm huït ñaõ baét ñaàu thu heïp töø naêm 1998 vaø chuyeån sang thaëng dö töø naêm 1999. Tuy nhieân, thaëng dö caùn caân taøi khoaûn cuûa Vieät Nam khoâng oån ñònh trong giai ñoaïn 1996-2001 vaø keå töø naêm 2003, caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laïi chuyeån sang thaâm huït, ñaëc bieät trong naêm 2004 thaâm huït ôû möùc lôùn (chieám hôn 9% GDP), cao hôn nhieàu so vôùi naêm 2001 (chieám 3% GNP). Tuy nhieân treân thöïc teá, xem xeùt toång theå caùn caân thanh toaùn vaãn coøn naèm trong taàm kieåm soaùt. Thaâm huït caùn caân vaõng lai naêm 2003-2004 chuû yeáu do thaâm huït caùn caân thöông maïi ôû möùc lôùn (chieám töø 7,5%-8.4% GDP). Thaâm huït caùn caân thöông maïi khoâng phaûi do nhöõng yeáu keùm veà xuaát khaåu, traùi laïi xuaát khaåu ñaït möùc taêng tröôûng cao (>20%) theo SVTH : Nhoùm 11

Trang : 21

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

höôùng ña daïng hoaù maët haøng vaø thò tröôøng. Nguyeân chuû yeáu cuûa thaâm huït laø do nhaäp khaåu cao hôn nhieàu so vôùi kim ngaïch xuaát khaåu. Tuy nhieân nhìn vaøo cô caáu nhaäp khaåu thaáy raèng nhaäp khaåu chuû yeáu laø maùy moùc thieát bò, nguyeân vaät lieäu phuïc vuï trong nöôùc, goùp phaàn ñaït taêng tröôûng kinh teá ôû möùc cao 8,2% trong naêm 2004. Dieãn bieán naêm 2005 cho thaáy hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu coù nhöõng chuyeån bieán khaù laïc quan. Söï gia taêng cuûa xuaát khaåu ñieàu nhôø söï taêng tröôûng khaù cuûa haàu heát caùc maët haøng chuû löïc nhö gaïo, daàu thoâ. Neáu nhö trong naêm 2003 taêng tröôûng nhaäp khaåu cao hôn nhieàu so vôùi taêng tröôûng xuaát khaåu (xuaát khaåu taêng 20%; nhaäp khaåu taêng 25%) thì töø naêm 2004, xuaát khaåu ñaït möùc taêng tröôûng cao hôn nhieàu so vôùi taêng tröôûng nhaäp khaåu (naêm 2004: xuaát khaåu taêng 29%; nhaäp khaåu taêng 26%; naêm 2005: xuaát khaåu taêng 23% nhaäp khaåu taêng 17%), keát quaû laø thaâm huït thöông maïi ñöôïc thu heïp vaø theo ñoù thaâm huït caùn caân vaõng lai cuõng ñöôïc thu heïp. Maët khaùc, coù theå thaáy roõ thaâm huït thöông maïi ñaõ ñöôïc taøi trôï bôûi moät löôïng lôùn ngoaïi teä töø nguoàn chuyeån tieàn tö nhaân (chuû yeáu laø chuyeån tieàn cuûa Vieät kieàu vaø chuyeån tieàn cuûa coâng nhaân lao ñoäng vaø laøm vieäc ôû nöôùc ngoaøi), töø naêm 2002 ñaït möùc treân 2 tyû USD/naêm . b) Söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai phaûn chieáu nhöõng maát caân ñoái naøo trong neàn kinh teá? Xem xeùt moái quan heä giöõa söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai cheânh leäch giöõa tieát kieäm trong nöôùc vaø toång ñaàu tö? Söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø toát hay xaáu cho neàn kinh teá ? - Nhöõng maát caân ñoái trong neàn kinh teá: + Nhaäp khaåu > xuaát khaåu + Thu nhaäp roøng töø beân ngoaøi (NIA) ngaøy caøng giaûm töø naêm 2001 + Chi tieâu duøng (C+G) ngaøy caøng taêng .

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 22

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

+ Tieát kieäm < ñaàu tö ( TK taêng khoâng ñaùng keå, ñaàu tö taêng maïnh ) - Moái quan heä giöõa söï thaâm huït trong caân ñoái taøi khoaûn vaõng lai vaø cheânh leäch giöõa tieát kieäm trong nöôùc vaø toång ñaàu tö: Coù theå thaáy raèng nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa thaâm huït laø do nhaäp khaåu cao hôn nhieàu so vôùi kim ngaïch xuaát khaåu. Söï thaâm huït nhaäp khaåu chuû yeáu laø maùy moùc, thieát bò, nguyeân vaät lieäu phuïc vuï saûn xuaát trong nöôùc, goùp phaàn ñaït taêng tröôûng kinh teá ôû möùc cao. Do vaäy, coù theå noùi vieäc thaâm huït caùn caân thöông maïi vaø theo ñoù laø thaâm huït caùn caân vaõng lai ôû möùc lôùn laø ñieàu khoâng ñaùng lo ngaïi bôûi trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn thieáu voán, trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät coøn laïc haäu, vieäc cho pheùp nhaäp sieâu laø ñieàu caàn thieát ñeå hoã trôï ñaàu tö trong nöôùc, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá trong giai ñoaïn naøy. - Söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø toát hay xaáu cho neàn kinh teá ? Taøi khoaûn vaõng lai cuûa Vieät Nam bò thaâm huït lieân tuïc suoát töø naêm 2002, coù luùc leân tôùi 4,9% GNP, trong khi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån noùi chung khaùc laø thaêng dö lieân tuïc töø naêm 2000. Cheânh leäch veà thaëng dö treân taøi khoaûn vaõng lai cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån giöõa 2 thôøi kyø 1999-2001 vaø 2002-2004 laø 1.3%,so vôùi möùc cuûa Vieät Nam laø aâm 6.2% (töùc caùn caân thöông maïi ñaõ bò xaáu ñi nhanh choùng). Noùi caùch khaùc, taêng töôûng xuaát khaåu khoâng ñuû buø ñaép ñöôïc söï taêng maïnh cuûa nhaäp khaåu ôû Vieät Nam trong maáy naêm qua. Ñieàu naøy laø do tieàn VND ñaõ leân giaù ôû möùc ñoä nheï trong trong thôøi kyø 2002-2006, trong khi ñoàng baûng teä cuûa ña phaàn caùc nöôùc ñang phaùt trieån bò phaù giaù ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau. Phaûi chaêng, toác ñoä taêng maïnh cuûa boán yeáu toá teân cho thaáy roõ neàn kinh teá Vieät Nam coù daáu hieäu taêng tröôûng noùng, maø moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng laø söï taêng maïnh meõ nguoàn voán töø nöôùc ngoaøi (goàm voán ODA, FDI, ñaàu tö giaùn tieáp vaø kieàu hoái – ñeàu coù xu höôùng taêng maïnh gaàn ñaây) . SVTH : Nhoùm 11

Trang : 23

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Nhöõng daáu hieäu khoâng bình thöôøng treân neân ñöôïc sôùm khaéc phuïc, neáu khoâng neàn kinh teá coù theå gaëp trôû ngaïi, khi maø nieàm tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo “söùc khoeû” cuûa neàn kinh teá suy giaûm hoaëc coù theâm caùc cuù soác ngoaïi lai lôùn khaùc . c) Söï thaâm huït coù yù nghóa gì ñoái vôùi Vieät Nam khi maø taêng tröôûng chuû yeáu döïa vaøo tieát kieäm beân ngoaøi? Caùn caân vaõng lai cuûa Vieät Nam vaãn tieáp tuïc thaâm huït nhöng nhöõng phaân tích treân ñaây cho thaáy möùc thaâm huït naøy vaãn trong taàm kieåm soaùt. Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo oån ñònh kinh teá vó moâ veà trung haïn, trong quaûn lyù caùn caân thanh toaùn caàn quan taâm ñeán moät soá khía caïnh nhö : Thöù nhaát, caùn caân thanh toaùn quoác teá cuûa Vieät Nam ngaøy caøng bieán ñoäng theo nhöõng dieãn bieán cuûa moâi tröôøng kinh teá ñoái ngoaïi, coù theå thaáy roõ keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ, taêng tröôûng xuaát, nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam coù nhieàu bieán ñoäng, khoù döï baùo. Thöù hai, löôïng chuyeån tieàn tö nhaân ñaït möùc treân hai tyû USD/naêm laø nguoàn ngoaïi teä raát lôùn, goùp phaàn laøm giaûm thaâm huït caùn caân vaõng lai nhöng laøm theá naøo ñeå söû duïng hieäu quaû nguoàn ngoaïi teä naøy ñeå ñaùp öùng nhu caàu chi ngoaïi teä cuûa neàn kinh teá laø vieäc caàn ñöôïc Chính phuû vaø caùc Boä, ngaønh ñaëc bieät quan taâm. d) Taïi sao phaûi nghieân cöùu söï beàn vöõng cuûa söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai ôû VN? Khi naøo thì söï thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai laø beàn vöõng ? Theo döï baùo, thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai cuûa Vieät Nam trong thôøi gian tôùi dao ñoäng trong khoaûn 1% ñeán 3% GDP, ñoù laø chöa tính ñeán nhöõng cuù soác do nhöõng bieán ñoäng kinh teá quoác teá vaø trong nöôùc laøm cho thaâm huït maäu dòch coù khaû naêng trôû neân naëng neà hôn. Trong boái caûnh ñoù, hoaëc laø chuùng ta phaûi tính ñeán caùc giaûi phaùp ñeå taêng theâm döï tröõ ngoaïi hoái trong ñoù coù giaûi phaùp môû roäng bieân ñoä tyû giaù ñeå SVTH : Nhoùm 11

Trang : 24

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

taêng khaû naêng caïnh tranh haøng xuaát khaåu –hoaëc laø tieán haønh kieåm soaùt voán chaët cheõ caùc giao dòch ngoaïi hoái ngaén haïn, hoaëc laø tieán haønh ñoàng thôøi caû hai giaûi phaùp treân. Giaûi phaùp hai ngaõ coù theå laø höõu ích cho chuùng ta trong giai ñoaïn hoäi nhaäp. Khoâng chæ laø caùc bieän phaùp kieåm soaùt voán treân caùc giao dòch ngaén haïn maø chuùng ta coøn phaûi tính ñeán môû roäng bieân ñoä tyû giaù. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, thaâm huït caùn caân vaõng lai ñaõ ñöôïc thu heïp ñaùng keå bôûi coù söï gia taêng trong haïn muïc chuyeån giao ñôn phöông maø chuû yeáu laø löôïng kieàu hoái chuyeån veà nöôùc ngaøy caøng taêng. Maët khaùc doøng voán ñaàu tö chaûy vaøo Vieät Nam ngaøy caøng taêng töø nhieàu keânh khaùc nhau ñaõ phaàn naøo taøi trôï cho thaâm huït caùn caân thöông maïi vaø do vaäy döï tröõ ngoaïi hoái taêng leân. Trong nhieàu naêm qua, dieãn bieán treân ñaây phaàn naøo cho thaáy löôïng cung lôùn hôn caàu ngoaïi teä, tyû giaù VND/USD seõ coù xu höôùng giaûm xuoáng, nghóa laø VND taêng giaù. Tuy nhieân treân thöïc teá, lieân tuïc trong nhieàu thôøi ñieåm, VND phaûi chòu aùp löïc giaûm giaù. Nghòch lyù naøy phaûn aûnh moät trình traïng “dö caàu” trong neàn kinh teá . Soá lieäu thöïc teá trong nhöõng naêm qua luoân cho thaáy taøi saûn coù nöôùc ngoaøi (chuû yeáu laø tieàn gôûi coù ngoaïi teä nöôùc ngoaøi) cuûa heä thoáng ngaân haøng ñaõ taêng maïnh. Vaø heát söùc nghòch lyù khi heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam naém giöõ moät löôïng lôùn ngoaïi teä, khoaûng 9 tyû USD ôû nöôùc ngoaøi, thì kinh teá Vieät Nam laïi thu huùt moät löôïng voán lôùn töø nöôùc ngoaøi, khieán gaùnh naëng nôï nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam ngaøy caøng taêng leân. e) Söï thaâm huït naøy ñöôïc taøi trôï chuû yeáu baèng nhöõng nguoàn naøo? Cô caáu cuûa taøi trôï beân ngoaøi ôû Vieät Nam töø naêm 1996-2005? Ñoàng nhaát thöùc naøo chæ ra quan heä giöõa thaâm huït trong caùn caân taøi khoaûn vaõng lai vaø nôï nöôùc ngoaøi? Xem xeùt tính chaát beàn vöõng cuûa nôï nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 25

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Maëc duø möùc thaâm huït caùn caân vaõng lai gia taêng nhöng Vieät Nam vaãn huy ñoäng ñöôïc moät löôïng voán nöôùc ngoaøi, chuû yeáu vaãn laø caùc luoàng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. ODA vaø vay thöông maïi trung vaø daøi haïn, laø nhöõng nguoàn voán coù tính oån ñònh cao. Maëc duø voán nöôùc ngoaøi ngaén haïn vaøo Vieät Nam taêng, goùp phaàn taøi trôï thaâm huït caùn caân vaõng lai nhöng chuû yeáu vaãn laø vay döôùi hình thöùc nhaäp haøng traû chaäm (L/C traû chaäm) neân khoâng chöùa ñöïng ruûi ro cuûa vieäc ruùt voán ñoät ngoät. Maët khaùc voán vay nöôùc ngoaøi döôùi hình thöùc ODA cuõng nhö caùc khoaûn vay thöông maïi vaãn tieáp tuïc ñöôïc thu huùt, goùp phaàn cuøng vôùi nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp taøi trôï cho thaâm huït caùn caân vaõng lai. Thöù hai, löôïng chuyeån tieàn tö nhaân ñaït möùc treân 2 tyû USD/naêm laø nguoàn ngoaïi teä raát lôùn, goùp phaàn laøm giaûm thaâm huït caùn caân vaõng lai nhöng laøm theá naøo ñeå söû duïng hieäu quaû nguoàn ngoaïi teä naøy ñeå ñaùp öùng nhu caàu chi ngoaïi teä cuûa neàn kinh teá laø vieäc caàn ñöôïc Chính phuû vaø caùc Boä ngaønh ñaëc bieät quan taâm. Sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính khu vöïc naêm 1997, caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaõ aùp duïng moät loaït caùc bieän phaùp giaûm thieåu taùc ñoäng ñi keøm vôùi doøng voán nöôùc ngoaøi trong khi vaãn khai thaùc taùc ñoäng tích cöïc cuûa noù ñeán taêng tröôûng nhö : (1) taêng döï tröõ ngoaïi hoái; (2) thöïc thi cô cheá ñieàu haønh tyû giaù linh hoaït hôn; (3) giaûm phuï thuoäc vaøo nôï nöôùc ngoaøi vaø voán ngaén haïn; vaø (4) töï do hoaù caùc giao dòch taøi saûn taøi chính giöõa caù nhaân vaø toå chöùc trong nöôùc vôùi nöôùc ngoaøi. Coù theå noùi hieän taïi Vieät Nam môùi chæ thöïc hieän toát bieän phaùp thöù ba. Tyû troïng nôï nöôùc ngoaøi treân GDP trung bình trong caùc nöôùc phaùt trieån laø 34% naêm 2004. Tyû troïng naøy cuûa Vieät Nam cuõng laø 34%, vaø coù xu höôùng giaûm daàn trong caùc naêm tôùi. Tính theo tyû troïng cuûa giaù xuaát khaåu, möùc nôï cuûa ta khoaûng 78%. Chính phuû Vieät Nam ñaõ vay moät löôïng tieàn voán lôùn möùc ñoä taêng nhanh töø thò tröôøng noäi ñòa trong 20022005. Chæ rieâng trong moät naêm 2004-2005 tyû leä naøy taêng 33%. Ñaây laø khoaûn nôï ñeán töø coâng daân Vieät SVTH : Nhoùm 11

Trang : 26

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Nam vaø moät khi chính phuû – qua vieäc baùn coâng khoá phieáu – thu huùt maïnh nguoàn voán naøy, söï caïnh tranh veà tieàn voán trong neàn kinh teá seõ cao hôn vaø heä quaû laø ñaåy laõi suaát treân thò tröôøng taøi chính leân cao, maø giôùi kinh teá taøi chính goïi hieän töôïng naøy laø “crowding out” Theo baùo caùo cuûa IMF, toång soá dö nôï trong vaø ngoaøi nöôùc cuûa Vieät Nam ñaõ leân ñeán 44% cuûa GDP tính ñeán naêm 2005 trong ñoù nôï nöôùc ngoaøi chieám 26.6% cuûa GDP - trong khi Trung Quoác coù soá dö nôï öôùc ngoaøi chöa ñeán 13% cuûa GDP (trích nguoàn World Bank) vaø coù soá döï tröõ ngoaïi teä hôn 1000 tyû Myõ kim tính ñeán cuoái naêm 2006. So vôùi Hoa Kyø – moät neàn kinh teá phaùt trieån döïa vaøo tieâu thuï (consumer spending) vôùi tyû troïng chieám 2/3 cuûa GDP vaø nôï tín duïng ôû nhieàu daïng khaùc nhau – lieân tuïc bò thaâm thuûng maäu dòch vaø ngaân saùch ôû möùc ñaùng ngaïi trong maáy naêm qua cuõng chæ coù toång soá nôï chieám 36% cuûa GDP. Nhìn vaøo caùc con soá taêng tröôûng nôï cuûa Vieät Nam trong 4 naêm qua, tyû leä taêng toång dö nôï treân GDP laø raát ñaùng lo ngaïi vaø tyû leä naøy dao ñoäng trong khoaûng 3% 7%. Neáu toác ñoä taêng nôï duy trì chæ ôû möùc 3%/naêm, toång soá nôï cuûa Vieät Nam vaøo naêm 2010 seõ vöôït 50% cuûa GDP moät gaùnh naëng taøi chính khoång loà cho moät neàn kinh teá vöøa nhoû veà quy moâ vöøa thieáu naêng ñoäng nhöng traøn ngaäp tham nhuõng. Vay nôï ñeå phaùt trieån laø con ñöôøng maø caùc nöôùc ñang phaùt trieån buoäc phaûi ñi khi caàn moät nguoàn tieàn voán tö baûn lôùn ñeå môû roäng neàn saûn xuaát, xaây döïng vaø toå chöùc caùc ngaønh kyõ ngheä quan troïng laøm ñoøn baåy phaùt trieån cho caû neàn kinh teá, nhöng baøi hoïc phaùt trieån khoâng thieáu caùc quoác gia vì laõnh ñaïo voâ traùch nhieäm hoaëc quaûn trò keùm(mis management) hoaëc tham nhuõng ñaõ bò caùc moùn nôï khoång loà keùo luøi nhö : Philippine, Pakistan, Sri Lanka….. Nôï luoân laø con dao hai löôõi bôûi bieát söû duïng noù moät caùch höõu hieäu vaø coù traùch nhieäm noù seõ laø ñoøn baåy kích thích taêng tröôûng kinh teá nhöng xem ñoù nhö laø “cuûa trôøi cho” baèng caùch caét xeùn tham nhuõng khi coù SVTH : Nhoùm 11

Trang : 27

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

theå vaø söû duïng keùm hieäu quaû seõ ñöa ñeán haäu quaû naëng neà cho caùc theá heä töông lai cuûa ñaát nöôùc. Caùc bieän phaùp nhö xin giaûm nôï, khaát nôï chæ laøm xaáu hình aûnh uy tín quoác gia vaø laøm thay ñoåi xaáu ñi ñaùnh giaù treân thò tröôøng taøi chính bôûi caùc nhaø ñaàu tö hoaëc chuû nôï. Toång soá nôï cuûa Vieät Nam hieän nay ñang ôû möùc gaàn “ñuïng traàn” maø moät neàn kinh teá nhoû vaø keùm hieäu quaû nhö Vieät Nam cho pheùp. f) Chi phí cuûa nôï nöôùc ngoaøi laø gì? “Dòch vuï nôï” ñöôïc quyeát ñònh bôûi nhöõng yeáu toá naøo ? Vaán ñeà nôï cuûa theá giôùi thöù ba ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc nhaø taøi chính, ñaàu tö, caùc nhaø kinh teá treân theá giôùi theo doõi phaân tích thöôøng xuyeân töø thaäp kyû 80 cuûa theá kyû tröôùc. Bôûi vì, nôï nöôùc ngoaøi lieân quan chaët cheõ vôùi söï oån ñònh, phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa moät nöôùc. Ñaëc bieät, nôï nöôùc ngoaøi aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi khaû naêng thanh toaùn quoác teá, taøi chính vaø döï tröõ quoác gia. Ngoaøi ra, khuûng hoaûng nôï cuûa moät nöôùc seõ aûnh höôûng tôùi trình traïng phaùt trieån kinh teá cuûa nhöõng nöôùc lieân quan vaø töø ñoù seõ aûnh höôûng tôùi kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Nôï nöôùc ngoaøi thöôøng ñöôïc xem xeùt treân boán phöông dieän : quy moâ, cô caáu, töông quan giöõa nôï vaø nhöõng chæ tieâu kinh teá lieân quan khaùc vaø toác ñoä thay ñoåi cuûa ba loaïi chæ tieâu treân. Quy moâ nôï thöôøng tính hai chæ tieâu : Thöù nhaát, laø toång nôï nöôùc ngoaøi, ñaây laø löôïng tieàn vaø voán maø Chính phuû, doanh nghieäp vaø ngöôøi daân nöôùc ñoù ñaõ vaø ñang vay ñeå chi tieâu cho ñaàu tö hoaëc cho tieâu duøng. Thöù hai, laø toång thanh toaùn nôï laø löôïng ngoaïi teä (hoaëc haøng hoaù quy ñoåi thaønh ngoaïi teä) haøng naêm phaûi thanh toaùn cho chuû nôï bao goàm caû laõi nôï vaø goác ñeán kyø phaûi traû. Loaïi chæ tieâu thöù hai laø cô caáu nôï nöôùc ngoaøi cuûa moät quoác gia. Vôùi toång nôï, chuùng ta chæ coù theå hieåu roõ ñöôïc quy moâ nôï cuûa moät nöôùc, nhöng khi xem xeùt caùc loaïi cô caáu nôï, chuùng ta coù theå hình dung ñöôïc phaàn naøo trình traïng vay vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi cuûa moät nöôùc. Cô caáu nôï coù theå tính theo (1) chuû cho SVTH : Nhoùm 11

Trang : 28

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

vay hoaëc chuû vay nôï : Tö nhaân hay Nhaø nöôùc hoaëc caùc toå chöùc quoác teá cho vay nôï; Nhaø nöôùc hay tö nhaân ñöùng ra vay nôï, tyû leä nôï nôï ñöôïc baûo laõnh coâng vaø coâng khai; (2) Laõi suaát cho vay: Nôï thöông maïi vaø nôï öu ñaõi, Nôï tín duïng töø quyõ tieàn teä quoác teá (IMF); (3) Thôøi haïn vay: Nôï daøi haïn, trung haïn vaø ngaén haïn. Ngoaøi ra caùc chæ soá töông quan giöõa toång nôï hoaëc dòch vuï nôï so vôùi moät soá chæ tieâu kinh teá vó moâ khaùc. Nhöõng chæ soá naøy phaûn aûnh khaû naêng quaûn lyù, ñieàu tieát nôï nöôùc ngoaøi cuûa moät nöôùc. Trong caùc soá lieäu thoáng keâ quoác teá hieän nay, nhöõng chæ soá sau ñaây ñöôïc tính: (1) Toång giaù trò nôï so vôùi toång thu nhaäp quoác daân (GNI) hay toång saûn phaåm quoác daân hay quoác noäi (GNP hoaëc GDP) cuûa moät nöôùc hoaëc so vôùi toång giaù trò xuaát khaåu. Hai chæ soá naøy noùi leân trình traïng vaø khaû naêng thanh toaùn nôï cuûa moät neàn kinh teá; (2) Toång giaù trò dòch vuï nôï so vôùi GNI hay GNP vaø toång giaù trò xuaát khaåu cuûa moät nöôùc. Chæ soá naøy phaûn aùnh khaû naêng thanh toaùn nhanh nôï hieän nay cuûa moät nöôùc. Ngoaøi ra, noù cuõng chæ ra möùc thu nhaäp haøng naêm maø moät nöôùc phaûi giaønh cho chuû nôï. Neáu chæ soá naøy quaù cao vaø keùo daøi thì quoác gia coù theå laâm vaøo trình traïng khoâng thanh toaùn ñöôïc nôï, vì beân caïnh vieäc traû nôï, moät neàn kinh teá coøn caàn ngoaïi teä cho nhieàu hoaït ñoäng khaùc; (3) Töông quan giöõa nôï coâng vaø nôï ñöôïc Chính phuû baûo laõnh so vôùi toång thu cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc. Chæ soá naøy cuõng noùi leân khaû naêng quaûn lyù nôï vaø khaû naêng traû nôï haøng naêm cuûa Chính phuû caùc nöôùc . Do coù nhieàu chuyeån bieán tích cöïc trong chính saùch vay nôï, quaûn lyù ngoaïi teä vaø thu huùt caùc nguoàn ngoaïi teä dö thöøa nhaøn roãi trong xaõ hoäi, Vieät Nam ñaõ ñöôïc Ngaân haøng Theá giôùi xeáp vaøo haïng nôï ít vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi toát. Tuy nhieân, chuùng ta coøn nhieàu vaán ñeà caàn giaûi quyeát vaø vaãn coøn tieáp tuïc vay nôï ñeå phaùt trieån ñaát nöôùc. Hy voïng raèng, Vieät Nam seõ giöõ vaø quaûn lyù ñöôïc nôï nöôùc ngoaøi nhö hieän nay vaø coù ñöôïc chính saùch vay quaûn lyù nôï toát hôn trong thôøi gian

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 29

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

tôùi ñeå ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa quoác gia .

Caâu 6: Töï do hoaù taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam; Ñònh cheá vaø taùc ñoäng a) Taïi sao phaûi töï do hoaù taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam? Nhöõng gì laø lôïi ích nhaän ñöôïc töø hoaù trình töï do hoaù taøi khoaûn voán naøy? Cô sôû lyù thuyeát cuûa nhöõng taùc ñoäng coù lôïi laø gì? Töï do hoaù taøi khoaûn voán (KA-Capital account) : Ñònh cheá vaø taùc ñoäng . Taøi khoaûn voán (coøn goïi laø caùn caân voán) laø moät boä phaän cuûa caùn caân thanh toaùn cuûa moät quoác gia. Noù ghi laïi cuûa taát caû caùc giao dòch veà taøi saûn (goàm taøi saûn thöïc nhö baát ñoäng saûn hay taøi saûn taøi chính nhö coå phieáu, traùi phieáu, tieàn teä) giöõa ngöôøi cö truù trong nöôùc vôùi ngöôøi cö truù ôû quoác gia khaùc. Khi nhöõng tuyeân boá veà taøi saûn nöôùc ngoaøi cuûa ngöôøi soáng trong nöôùc lôùn hôn tuyeân boá veà taøi saûn trong nöôùc cuûa ngöôøi soáng ôû nöôùc ngoaøi, thì quoác gia coù thaëng dö taøi khoaûn voán (hay doøng voán vaøo roøng). Theo quy öôùc, doøng voán vaøo roøng phaûi baèng thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai. Taøi khoaûn taøi chính (Taøi khoaûn ñaàu tö) laø moät boä phaän cuûa taøi khoaûn voán ghi laïi nhöõng giao dòch veà taøi saûn taøi chính. - Luoàng voán vaøo khi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi mua taøi saûn trong nöôùc (FL) - Luoàng voán ra khi caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc mua taøi saûn trong nöôùc (FL) Töï do hoaù taøi saûn voán laø vieäc cho töï do tieán haønh chuyeån ñoåi caùc taøi saûn taøi chính trong nöôùc thaønh taøi saûn taøi chính ôû nöôùc ngoaøi vaø ngöôïc laïi theo tyû giaù hoái ñoaùi do thò tröôøng quy ñònh . ÔÛ nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån, nhöõng chuyeån ñoåi nhö vaäy thöôøng bò haïn cheá nghieâm nhaët bôûi haøng loaït quy cheá. Muïc ñích cuûa söï haïn cheá naøy laø ñeå giöõ tieát kieäm ôû laïi trong nöôùc vaø phuïc vuï cho ñaàu tö trong nöôùc, traùnh ñeå neàn kinh teá cuûa ñaát nöôùc bò aûnh SVTH : Nhoùm 11

Trang : 30

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

höôûng bôûi nhöõng cuù soác töø beân ngoaøi. Tuy nhieân, töø thaäp nieân 1970 vaø thaäp nieân 1980, ngaøy caøng nhieàu quoác gia nhaän ra raèng chæ tieát kieäm trong nöôùc khoâng ñuû ñeå ñaùp öùng nhu caàu taøi chính cho ñaàu tö trong nöôùc. Vì theá, hoï ñaõ quy ñoäng caû tieát kieäm ngoaøi nöôùc döôùi hình thöùc cho pheùp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø ñaàu tö giaùn tieáp. Khi nhieàu chuyeån ñoåi taøi saûn taøi chính ôû nöôùc ngoaøi thaønh taøi saûn taøi chính ôû trong nöôùc ñöôïc chaáp nhaän, töï nhieân caùc nöôùc naøy bò ñoøi hoûi phaûi chaáp nhaän caû chieàu ngöôïc laïi vôùi lyù do laø ñeå baûo veä lôïi ích caùc nhaø ñaâu tö nöôùc ngoaøi. Ñaây chính laø töï do hoaù taøi khoaûn voán. Töï do hoùa taøi khoaûn voán laøm cho voán töï do luaân chuyeån qua bieân giôùi quoác gia. Noù giuùp cho neàn kinh teá quoác gia trôû neân linh hoaït hôn, hoäi nhaäp saâu hôn vaøo kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Song, noù cuõng laøm cho neàn kinh teá quoác gia trôû neân deã bò toån thöông. Taïi sao phaûi töï do hoaù taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam? Caùc cô quaûn lyù taøi khoaûn voán vaø kieåm soaùt caùc luoàng voán vaøo vaø luoàng voán ra cuûa neàn kinh teá phaûn aùnh tröïc tieáp möùc ñoä töï do hoaù thò tröôøng voán cuûa quoác gia ñoù. Ñaây laø vaán ñeà heát söùc nhaïy caûm cuûa chính saùch töï do hoaù taøi khoaûn voán ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån maø Vieät Nam laø moät trong caùc nöôùc ñieån hình. Vieäc aùp duïng taïm thôøi vaø coù hieäu quaû chính saùch thaét chaët kieåm soaùt caùc luoàng voán vaøo vaø ra ôû Malaysia(Capital control) trong thôøi kyø xaûy ra khuûng hoaûng 1997-1998 ñaõ chæ ra tính nhaïy caûm cuûa chính saùch töï do hoaù taøi khoaûn voán. Vì vaäy, muïc tieâu ñaët ra trong loä trình hoäi nhaäp ñoái vôùi vieäc töï do hoaù taøi khoaûn voán trong ASEAN ñeán naêm 2020 laø söï dòch chuyeån voán töï do hôn. Trong tieán trình hoäi nhaäp vaø xu höôùng toaøn caàu hoaù taøi chính hieän nay, Vieät Nam khoâng ngoaøi muïc tieâu ñoù. Kinh teá Vieät Nam voán laø neàn kinh teá noâng nghieäp laïc haäu, ñoâng daân vaø chaäm phaùt trieån, ñaõ töøng traûi qua nhöõng cuoäc chieán tranh keùo daøi. Töø sau Ñaïi Hoäi Ñaûng Laàn thöù VI, Vieät Nam thöïc hieän chính saùch ñoåi SVTH : Nhoùm 11

Trang : 31

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

môùi, môû cöûa xoaù boû bao caáp vaø töøng böôùc chuyeån dòch sang neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Neàn kinh teá daàn thoaùt khoûi khuûng hoaûng vaø ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng. Taêng tröôûng kinh teá, chuyeån dòch cô caáu coù nhöõng böôùc khôûi saéc roõ reät. Nhu caàu môû roäng voán ñaàu tö vaø cô caáu voán ñaàu tö ñang ñöôïc quan taâm trong moïi lónh vöïc phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, nhaát laø voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhö : tröôùc heát laø voán FDI (Nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi). FDI mang laïi cho Vieät Nam nguoàn voán caàn thieát, kyõ thuaät vaø kinh nghieäm quaûn lyù tieân tieán, do ñoù thuùc ñaåy söï taêng tröôûng veà kinh teá cuûa nöôùc chuû nhaø. Vieäc thu huùt ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi ôû möùc ñoä phuø hôïp roõ raøng ñaõ ñoùng goùp to lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa Vieät Nam. Nhöng taùc duïng phuï cuûa noù cuõng caàn chuù yù; Thöù hai laø: nguoàn voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi FPI (Foreign Portfolio Investment), vaø nguoàn voán thöù ba laø vay nôï. Chính vì vaäy, vaán ñeà töï do hoaù taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam, töùc laø töï do hoaù kieåm soaùt voán vôùi kyø voïng voán xuyeân quoác gia trong boái caûnh hoäi nhaäp seõ caûi thieän keát quaû taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam cuõng trôû neân deã bò toån thöông cuõng nhö nhöõng quoác gia khaùc khi phaûi tieáp nhaän noù. Vì theá, töï do hoaù ôû möùc ñoä naøo coøn tuyø thuoäc vaøo nhieàu vaán ñeà khaùc nhau nhö thieát laäp theå cheá nhö theá naøo ñeå ñieàu chænh thò tröôøng vaøo caùc thôøi ñieåm khoù khaên,.. Theo döï kieán, caùc noäi dung töï do hoaù taøi khoaûn voán seõ ñöôïc xem xeùt treân saùu lónh vöïc, bao goàm: - Khaû naêng chuyeån ñoåi tieàn teä ñoái vôùi caùc giao dòch qua taøi khoaûn vaõng lai; - Caùc luoàng voán vaøo caùc khoaûn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI), bao goàm voán ñeå chuyeån tieàn vaø ruùt voán cuûa quyõ ñaàu tö, traû coå töùc, thanh toaùn hoaøn traû caùc khoaûn vay tröïc tieáp vôùi nöôùc ngoaøi cuûa caùc döï aùn FDI; - Caùc luoàng voán vaøo ñöôïc ñaàu tö theo danh muïc qua TTCK (portfolio investment inflows), bao goàm vaán ñeà SVTH : Nhoùm 11

Trang : 32

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

chuyeån tieàn vaøo vaø ruùt voán ra, veà vay nôï, coå phaàn, cho vay ngoaïi teä ñoái vôùi coâng daân nöôùc sôû taïi; - Luoàng voán FDI ra nöôùc ngoaøi, bao goàm caû vieäc mua saém cuûa caùc coâng daân nöôùc sôû taïi; - Luoàng voán ra ñöôïc ñaàu tö theo danh muïc qua TTCK (Portfolio investment outflows), vaán ñeà sôû höõu traùi phieáu baèng ñoàng noäi teä cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi vaø luoàng voán ra cuûa caùc khoaûn vay baèng ngoaïi teä; - Taát caû caùc haïn cheá coøn duy trì ñoái vôùi caùc giao dòch taøi chính qua bieân giôùi cuûa coâng daân nöôùc sôû taïi. Hieän nay caùc hoaït ñoäng hôïp taùc veà töï do hoaù taøi khoaûn voán khoâng ñöa ra nhöõng cam keát cuï theå veà maët thôøi gian vaø möùc ñoä töï do hoaù cuûa töøng noäi dung trong chính saùch quaûn lyù taøi chính voán. Theo söï phaân coâng trong nöôùc, Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam laø cô quan ñaàu moái chuû trì thöïc hieän caùc hoaït ñoäng hôïp taùc veà töï do taøi khoaûn voán trong ASEAN vaø moät soá noäi dung cô baûn cuûa cô cheá taøi khoaûn voán cuûa Vieät Nam theo cô cheá hieän haønh. Nhöõng gì laø lôïi ích nhaän ñöôïc töø töï do hoaù taøi khoaûn voán naøy? Cô sôû lyù thuyeát cuûa nhöõng taùc ñoäng coù lôïi laø gì ? Ta bieát, keát caáu taøi khoaûn voán goàm: - Nguoàn voán FDI (ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ) - Nguoàn voán FPI (ñaàu tö giaùn tieáp) - Vay nôï Töï do hoaù taøi khoaûn voán töùc laø töï do hoaù caùc nguoàn voán keå treân. Thaùo dôõ nhöõng raøng buoäc ñoái vôùi ngöôøi khoâng cö truù ñaàu tö vaøo thò tröôøng taøi chính trong nöôùc vaø ñoái vôùi ngöôøi cö truù ñaàu tö ra thò tröôøng quoác teá. Thoâng thöôøng caùc quoác gia tieán haønh töï do hoaù taøi khoaûn vaõng lai tröôùc sau ñoù tieán haønh töï do hoaù taøi khoaûn voán. E ngaïi lôùn nhaát trong tieán trình töï do hoaù taøi khoaûn voán laø kieåm soaùt caùc doøng chaûy ngaén haïn.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 33

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Ích lôïi cuûa vieäc töï do hoaù taøi khoaûn voán, ñoù laø: - Tính hieäu quaû trong phaân phoái nguoàn löïc : Khi haøng raøo taøi khoaûn voán veà doøng chaûy tö baûn bò loaïi boû, thì doøng di chuyeån voán xuyeân quoác gia seõ ñaåy maïnh (töø quoác gia thöøa voán vôùi tyû suaát sinh lôøi thaáp sang quoác gia thieáu voán vôùi tyû suaát sinh lôøi cao). - Thò tröôøng voán laøm cho tyû leä ñaàu tö trong nöôùc nhaïy caûm vôùi doøng chaûy voán beân ngoaøi. - Taêng cöôøng quy moâ vaø caûi thieän söï phuïc hoài naêng löïc taøi chính . - Taïo ñieàu kieän cho caùc coâng ty trong nöôùc tieáp caän thò tröôøng taøi chính toaøn caàu. - Chi phí voán thaáp ñeán löôït coù aûnh höôûng tích cöïc ñeán ñaàu tö vaø saûn löôïng. - Aûnh höôûng tích cöïc ñeán taêng tröôûng kinh teá,taêng phuùc lôïi xaõ hoäi. Maëc duø töï do hoaù taøi khoaûn voán coù leõ khuyeán khích söï di chuyeån voán, nhöng söï ño löôøng chính saùch khoâng ñuû chaéc chaén ñeå ñaûm baûo raèng söï phaân phoái hieäu quaû voán saûn xuaát giöõa caùc coâng ty vaø khu vöïc. Töï do hoaù taøi khoaûn voán laøm cho voán töï do luaân chuyeån qua bieân giôùi quoác gia. Noù giuùp cho neàn kinh teá Vieät Nam trôû neân linh hoaït hôn, hoäi nhaäp saâu hôn vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Song song ñoù, noù cuõng laøm cho neàn kinh teá nöôùc ta trôû neân deã bò toån thöông neáu chuùng ta khoâng caån troïng trong quyeát ñònh theå cheá, chính saùch töï do hoaù phuø hôïp. “Hieän töôïng bay hôi” taøi chính (volatility) laø khía caïnh maët traùi cuûa töï do hoaù taøi chính. Hieän töôïng bay hôi taøi chính ñöôïc bieát vaøo nhöõng naêm 70 ôû nhöõng thò tröôøng môùi noåi Chaâu Myõ Latin vaø sau ñoù vaøo nhöõng naêm 90 ôû thò tröôøng môùi noåi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ. Nhöõng neàn kinh teá Ñoâng Nam AÙ thaønh coâng veà caûi caùch kinh teá trong nhöõng naêm ñaàu thaäp kyû 90. Ñeán naêm 1997, nhieàu nöôùc phaûi chaáp nhaän – thua cuoäc suy thoaùi toài teä nhaát. Nhöõng doøng chaûy voán toaøn caàu ñeán nhöõng neàn kinh teá môùi nôi maø noù buøng noå leân SVTH : Nhoùm 11

Trang : 34

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

trong nhöõng naêm ñaàu 90, thì sau ñoù giaûm xuoáng 19971998. Töï do hoaù taøi chính gaây ra nhöõng toån thöông caû nöôùc vaø toaøn caàu. Moät soá nhaø kinh teá hoïc Krugman (1998) vaø Stglitz (1999) phaûn ñoái töï do hoaù taøi chính vaø uûng hoä kieåm soaùt doøng chaûy tö baûn toaøn caàu. Logic cuûa nhaø kinh teá naøy laø, söï kieåm soaùt doøng chaûy tö baûn toaøn caàu seõ laøm giaûm nheï söï buøng noå quaù möùc cuûa thò tröôøng taøi chính (excessive boom burst). Quan ñieåm naøy trôû veà quan ñieåm coå cuûa thaäp nieân 70. Do vaäy, vaán ñeà töï do hoaù taøi khoaûn voán hoaëc thaû noåi hay kieåm soaùt doøng chaûy vôùi möùc ñoä naøo coøn tuyø thuoäc thöïc traïng neàn kinh teá vaø vaøo caùch nhìn cuûa moãi nhaø quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá cuûa moãi nöôùc . b) Phaân tích cô caáu luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam nhö FDI, ñaàu tö giaùn tieáp? cheá ñoä tyû giaù vaø söï linh ñoäng cuûa luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam ? Coù deã daøng cho caùc nhaø ñaàu tö khi chuyeån ñoåi taøi saûn trong nöôùc sang taøi saûn nöôùc ngoaøi khoâng ? Cô caáu caùc luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam bao goàm nhieàu luoàng voán : nguoàn FDI (ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi), nguoàn FPI (ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi) vaø nguoàn vay nôï. Cô caáu caùc doøng voán thay ñoåi roõ reät theo thôøi gian. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) hieän nay ñaõ trôû thaønh moät nguoàn voán tö nhaân chuû yeáu ñoå vaøo Vieät Nam vaø caùc nöôùc coù neàn kinh teá môùi noåi – nhoùm nöôùc ñang phaùt trieån tham gia tích cöïc vaøo quaù trình toaøn caàu hoaù taøi chính – doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp döôùi hình thöùc mua coå phaàn (portfolio equity flows-PEF) cuõng ñang taêng, trong khi caùc doøng vay nôï laïi giaûm. FDI vaø PEF ñöôïc coi laø oån ñònh hôn vaø ít xaûy ra xu höôùng ñaûo chieàu hôn vaø ñöôïc kyø voïng laø mang laïi nhieàu lôïi ích giaùn tieáp cuûa toaøn caàu hoaù taøi chính nhö chuyeån giao coâng ngheä vaø kinh nghieäm quaûn lyù. Ngöôïc laïi caùc doøng vay nôï thöôøng ñöôïc cho laø ruûi ro cao hôn, ñaëc bieät laø chuùng mang tính thuaän chu kyø vaø

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 35

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

raát khoâng oån, coù theå khueách ñaïi nhöõng taùc ñoäng baát lôïi cuûa caùc cuù soác tieâu cöïc ñeán taêng tröôûng kinh teá. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi : (FDI = Foreign Direct Investment) laø hình thöùc ñaàu tö daøi haïn cuûa caù nhaân hay coâng ty nöôùc naøy vaøo nöôùc khaùc baèng caùch thieát laäp cô sôû saûn xuaát, kinh doanh. Caù nhaân hay coâng ty nöôùc ngoaøi ñoù seõ naém quyeàn quaûn lyù cô sôû saûn xuaát kinh doanh naøy. Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi ñöa ra nhöõng ñònh nghóa nhö sau veà FDI : Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) xaûy ra khi moät nhaø ñaàu tö töø moät nöôùc (nöôùc chuû ñaàu tö) coù ñöôïc moät taøi saûn ôû moät nöôùc khaùc (nöôùc thu huùt ñaàu tö) cuøng vôùi quyeàn quaûn lyù taøi saûn ñoù. Phöông dieän quaûn lyù laø thöù ñeå phaân bieät FDI vôùi caùc coâng cuï taøi chính khaùc. Trong phaàn lôùn tröôøng hôïp, caû nhaø ñaàu tö laãn taøi saûn maø ngöôøi ñoù quaûn lyù ôû nöôùc ngoaøi laø caùc cô sôû kinh doanh. Trong nhöõng tröôøng hôïp ñoù, nhaø ñaàu tö thöôøng hay goïi laø “coâng ty meï” vaø caùc taøi saûn goïi laø “coâng ty con” hay “chi nhaùnh coâng ty”. Caùc hình thöùc FDI phaân theo baûn chaát ñaàu tö: Ñaàu tö phöông tieän hoaït ñoäng : laø hình thöùc FDI trong ñoù coâng ty meï ñaàu tö mua saém vaø thieát laäp caùc phöông tieän kinh doanh môùi ôû nöôùc nhaän ñaàu tö. Hình thöùc naøy laøm taêng khoái löôïng ñaàu tö vaøo. Mua laïi vaø saùp nhaäp : Mua laïi vaø saùp nhaäp laø hình thöùc FDI trong ñoù hai hay nhieàu doanh nghieäp coù voán FDI ñang hoaït ñoäng saùp nhaäp vaøo nhau hoaëc moät doanh nghieäp naøy (coù theå ñang hoaït ñoäng ôû nöôùc nhaän ñaàu tö hay ôû nöôùc ngoaøi) mua laïi moät doanh nghieäp coù voán FDI ôû nöôùc nhaän ñaàu tö. Hình thöùc naøy khoâng nhaát thieát daãn tôùi taêng khoái löôïng ñaàu tö vaøo. Caùc hình thöùc FDI phaân tích theo tính chaát doøng voán : Voán chöùng khoaùn : Nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå mua coå phaàn hoaëc traùi phieáu doanh nghieäp do moät coâng ty trong nöôùc phaùt haønh ôû moät möùc ñuû lôùn ñeå SVTH : Nhoùm 11

Trang : 36

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

coù quyeàn tham gia vaøo caùc quyeát ñònh quaûn lyù cuûa coâng ty. Voán taùi ñaàu tö : Doanh nghieäp coù voán FDI coù theå duøng lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng kinh doanh trong quaù khöù ñeå ñaàu tö theâm. Voán vay noäi boä hay giao dòch nôï noäi boä : Giöõa caùc chi nhaùnh hay coâng ty con trong cuøng moät coâng ty ña quoác gia coù theå cho nhau vay ñeå ñaàu tö hay mua coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp cuûa nhau. Luyõ keá tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø 1988 ñeán thaùng 10/2006 taïi Vieät Nam : Tính ñeán cuoái thaùng 10 naêm 2006, caû nöôùc coù 6.761 döï aùn coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù 57,3 tyû USD, voán thöïc hieän (cuûa caùc döï aùn coøn hoaït ñoäng) ñaït treân 28,5 tyû USD (Neáu tính caû caùc döï aùn ñaõ heát hieäu löïc thì toång voán thöïc hieän ñaït hôn 36 tyû USD). a) Phaân theo ngaønh : Lónh vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng chieám tyû troïng lôùn nhaát chieám 67,38% veà soá döï aùn vaø 68,64% toång soá ñaàu tö ñaêng kyù. Tieáp theo laø lónh vöïc dòch vuï chieám 19.52% veà soá döï aùn vaø 24,54% veà soá voán ñaàu tö ñaêng kyù. Soá coøn laïi thuoäc lónh vöïc noâng laâm, ngö nghieäp . b) Phaân theo hình thöùc ñaàu tö: - Hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi chieám 75,98% veà soá döï aùn vaø 55,01% veà toång voán ñaêng kyù. - Lieân doanh chieám 20,87% veà soá döï aùn vaø 34,4% veà toång voán ñaêng kyù; - Soá coøn laïi thuoäc lónh vöïc hôïp doanh, BOT, Coâng ty coå phaàn vaø Coâng ty quaûn lyù voán. c) Phaân theo nöôùc. Ñaõ coù 76 quoác gia vaø vuøng laõnh thoå coù döï aùn ñaàu tö taïi Vieät Nam, trong ñoù caùc nöôùc chaâu AÙ chieám 67% toång voán ñaêng kyù; caùc nöôùc chaâu AÂu chieám 29% toång voán ñaêng kyù; caùc nöôùc chaâu Myõ chieám 4% voán ñaêng kyù.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 37

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Rieâng 5 neàn kinh teá ñöùng ñaàu trong ñaàu tö vaøo Vieät Nam laø Haøn Quoác, Singapore, Ñaøi Loan, Nhaät Baûn vaø Hoàng Koâng ñaõ chieám 59,25% toång voán ñaêng kyù. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam töø 1naêm 988 ñeán 7/2007 vôùi 20 nhaø ñaàu tö daãn ñaàu d) Phaân theo ñòa phöông : Caùc thaønh phoá lôùn, coù ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi thuaän lôïi thuoäc caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm vaãn laø nhöõng ñòa phöông daãn ñaàu thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi theo thöù töï nhö sau : (1) TP Hoà Chí Minh chieám 30,57% veà soá döï aùn vaø 23,97% toång voán ñaêng kyù vaø 22,9% toång voán thöïc hieän; (2) Haø Noäi chieám 11,09% veà soá döï aùn; 17,33 toång soá voán ñaêng kyù vaø 12,2% toång voán thöïc hieän; (3) Ñoàng Nai chieám 11,54% veà soá döï aùn; 15,81% toång voán ñaêng kyù vaø 14,2% toång voán thöïc hieän; (4) Bình Döông chieám 18,56% veà soá döï aùn; 10,56% toång voán ñaêng kyù vaø 6,8% toång voán thöïc hieän; (5) Baø Ròa –Vuõng Taøu chieám 18,04% veà soá döï aùn; 10,65% toång voán ñaêng kyù vaø 4,4% toång voán thöïc hieän. Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi FPI (Foreign Portfolio Investment) laø hình thöùc ñaàu tö giaùn tieáp xuyeân bieân giôùi. Noù chæ caùc hoaït ñoäng mua taøi saûn taøi chính nöôùc ngoaøi nhaèm kieám lôøi. Hình thöùc ñaàu tö naøy khoâng keøm theo vieäc tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng quaûn lyù vaø nghieäp vuï cuûa doanh nghieäp gioáng nhö trong hình thöùc Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa FPI trong neàn kinh teá Vieät Nam: • Goùp phaàn laøm taêng nguoàn voán treân thò tröôøng voán noäi ñòa vaø laøm giaûm chi phí voán thoâng qua vieäc ña daïng hoaù ruûi ro. • Thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi chính noäi ñòa . • Thuùc ñaåy caûi caùch theå cheá vaø naâng cao kyû luaät ñoái vôùi caùc chính saùch cuûa chính phuû . SVTH : Nhoùm 11

Trang : 38

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa FPI : • Neáu doøng FPI vaøo taêng maïnh, thì neàn kinh teá tieáp nhaän deã rôi vaøo trình traïng phaùt trieån quaù noùng (bong boùng), nhaát laø caùc thò tröôøng taøi chính taøi saûn cuûa noù. • Voán FPI coù ñaëc ñieåm laø di chuyeån (vaøo vaø ra) raát nhanh neân noù seõ khieán cho heä thoáng taøi khoaûn chính trong nöôùc deã bò toån thöông vaø rôi vaøo khuûng hoaûng taøi chính moät khi gaëp phaûi caùc cuù soác töø beân trong cuõng nhö beân ngoaøi neàn kinh teá. • FPI laøm giaûm tính ñoäc laäp cuûa chính saùch tieàn teä vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Taàm quan troïng ngaøy caøng taêng cuûa voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi, nhaát laø nguoàn voán PEF ñoå vaøo caùc neàn kinh teá Vieät Nam, ít nhieàu thu huùt söï quan taâm cuûa moät loaït coâng trình nghieân cöùu, trong ñoù phaân tích taùc ñoäng cuûa quaù trình töï do hoaù thò tröôøng voán coå phaàn ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá, tieán trình töï do hoaù coù aûnh höôûng ñeán toác ñoä taêng saûn löôïng. Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø caùc taùc ñoäng ñöôïc ñaùnh giaù ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá coù bao haøm aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá khaùc hay khoâng – ñaëc bieät laø coâng cuoäc caûi caùch theo höôùng töï do hoaù vaãn coøn ñang boû ngoõ. Treân thöïc teá chuùng ta thaáy raèng FDI chaéc chaén taïo ra nhöõng lôïi ích kinh teá cho taêng tröôûng, nhöng thöïc ra, nhöõng lôïi ích naøy khoù phaùt hieän ra hôn so vôùi lôïi ích cuûa PEF. Nôï nöôùc ngoaøi : Tính ñeán cuoái naêm 2005, toång nôï nöôùc ngoaøi laø 16,7 tyû USD töông ñöông 35,5% GDP, cao hôn naêm 2004 laø 10,4%. Boä taøi chính döï kieán naêm 2006 laø 34%. Nôï nöôùc ngoaøi cuûa chính phuû oån ñònh theo xu höôùng giaûm daàn caùc khoaûn nôï môùi trong khi nôï thöông mai cuûa khu vöïc doanh nghieäp taêng leân. Naêm 2005, vieäc traû nôï chieám 5,5% xuaát khaåu; traû nôï cuûa chính phuû chieám 9,1% toång ngaân saùch naêm 2005. Cheá ñoä tyû giaù vaø söï linh ñoäng cuûa luoàng voán quoác teá ôû Vieät Nam? Coù deã daøng cho caùc SVTH : Nhoùm 11

Trang : 39

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

nhaø ñaàu tö trong nöôùc chuyeån ñoåi taøi saûn ra nöôùc ngoaøi khoâng? Taøi khoaûn voán vaø tyû giaù hoái ñoaùi Khi ñoàng tieàn trong nöôùc leân giaù so vôùi ngoaïi teä, cuõng coù nghóa laø tyû giaù hoái ñoaùi danh nghóa giaûm, doøng voán vaøo seõ giaûm ñi, trong khi doøng voán ra taêng leân. Haäu quaû laø taøi khoaûn voán xaáu ñi. c) Chi phí cuûa quaù trình töï do hoaù taøi khoaûn voán laø gì? Vaán ñeà haáp thuï voán vaø caên beänh Haø Lan nhö taêng tyû giaù vaø tieàn löông lao ñoäng coù kyõ naêng? Vaán ñeà thoâng tin baát caân xöùng treân thò tröôøng vaø phaân boå voán khoâng hieäu quaû ? “Caên beänh Haø Lan” (Dutch disease) laø moät thuaät ngöõ trong kinh teá hoïc ra ñôøi naêm 1977 ñeå moâ taû söï suy giaûm cuûa khu vöïc saûn xuaát Haø Lan sau khi nöôùc naøy tìm ra moû khí gas lôùn. Töø ñoù veà sau, thuaät ngöõ naøy ñöôïc söû duïng ñeå noùi veà moái quan heä giöõa vieäc phaùt hieän nhöõng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vôùi söï tuït haäu saûn xuaát trong nöôùc cuûa moät quoác gia. Theo lyù thuyeát thöông maïi quoác teá coå ñieån, moät quoác gia neân taäp trung saûn xuaát vaøo nhöõng ngaønh nöôùc ñoù coù lôïi theá so saùn. Vì vaäy, nhöõng nöôùc coù nguoàn taøi nguyeân phong phuù neân taäp trung khai thaùc taøi nguyeân maø mình coù. Ñieàu naøy laøm dòch chuyeån caùc yeáu toá lao ñoäng (voán, lao ñoäng) töø caùc ngaønh saûn xuaát khaùc trong nöôùc sang ngaønh khai thaùc taøi nguyeân. Do khoâng coøn ñöôïc chuù troïng ñaàu tö, caùc ngaønh saûn xuaát trong nöôùc ngaøy caøng tuït haäu veà coâng ngheä, saûn löôïng, caàu veà haøng hoaù trong nöôùc taêng vaø ñaåy tyû giaù hoái ñoaùi thöïc teá leân cao. “Caên beänh Haø Lan” phaùt taùn moät khi nguoàn taøi nguyeân trong nöôùc ñaõ caïn kieät hoaëc coù söï bieán ñoäng giaûm giaù taøi nguyeân treân thò tröôøng theá giôùi. Khi ñoù vieäc khai thaùc taøi nguyeân ñeå baùn gaëp khoù khaên, caùc ngaønh saûn xuaát khaùc trong nöôùc haàu nhö ñaõ teâ lieät vì tuït haäu kyõ thuaät khi khoâng ñöôïc ñaàu tö trong moät thôøi gian daøi. Neàn kinh teá laâm vaøo khuûng hoaûng. SVTH : Nhoùm 11

Trang : 40

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Caên beänh Haø Lan laø moät vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc vôùi moät neàn kinh teá chöa phaùt trieån caân ñoái toaøn dieän veà nhaân löïc, veà tieàn voán, söï yeáu keùm veà trình ñoä quaûn lyù, thieáu theå cheá chaët cheõ, moät chính saùch minh baïch thì cho duø nguoàn voán ñaàu tö töø nöôùc ngoaøi coù oà aït ñoå vaøo Vieät Nam nhöng khaû naêng haáp thuï voán khoâng toát thì chaúng khaùc naøo moät cô theå quaù yeáu ñuoái khoâng theå haáp thuï ñöôïc thuoác maëc duø laø thuoác boå. Vaán ñeà ñaët ra cho chuùng ta laø trong tieán haønh töï do hoaù phaûi coù söï ñoàng boä hoaù veà nhieàu maët : Töï do hoaù taøi chính ñi ñoâi vôùi moät chính saùch kinh teá toát; taêng cöôøng caùc ñònh cheá taøi chính; luaät leä quy ñònh chaët cheõ; cô cheá giaùm saùt taøi chính minh baïch; naêng löïc quaûn lyù cuûa heä thoáng taøi chính ñuû maïnh thì vaán ñeà haáp thuï voán seõ khoâng coøn xaûy ra trình traïng nguoàn voán ODA 750 tyû USD coøn chöa ñöôïc giaûi ngaân heát trong khi coù nôi coøn ñang ñoùi voán. Cuõng nhö töông töï vôùi vaán ñeà thoâng tin baát caân xöùng vaø phaân boå voán khoâng hieäu quaû. Khi nguoàn voán ñaàu tö vaøo Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu nhöng do thoâng tin baát caân xöùng giöõa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc seõ daãn ñeán “Caên beänh Haø Lan” nhö ñaõ noùi. Khi aáy nguoàn löïc seõ khoâng ñöôïc phaân boå ñuùng nôi caàn voán seõ daãn ñeán laõng phí voán vaø daãn ñeán tham nhuõng, gaây thaát thoaùt nguoàn voán raát lôùn trong xaõ hoäi khi maø neàn kinh teá nöôùc nhaø raát caàn voán ñaàu tö. d) Hieän töôïng ñaûo ngöôïc luoàng voán laø gì ? Noù coù taùc ñoäng ñeán bieán soá kinh teá vyõ moâ nhö theá naøo? Ta bieát caùc thaønh toá trong caùn caân taøi khoaûn voán : -Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) -Ñaàu tö giaùn tieáp (FPI) -Vay nôï Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán taøi khoaûn voán : - Söï khaùc nhau veà laõi suaát trong nöôùc vaø laõi suaát nöôùc ngoaøi . - Toác ñoä taêng giaù cuûa ñoàng tieàn trong nöôùc SVTH : Nhoùm 11

Trang : 41

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Söï kieåm soaùt thaû noåi cuûa taøi khoaûn voán Vaø yeáu toá quyeát ñònh dòch chuyeån nguoàn voán trong neàn kinh teá ñoù chính laø yeáu toá ñaàu tö. Khi tyû suaát sinh lôøi veà ñoàng voán cao seõ daãn ñeán löôïng voán ñoå veà nhieàu (do caùc nhaø ñaàu tö ñoå tieàn vaøo ñaàu tö trong nöôùc – löôïng tieàn vaøo). Laõi suaát seõ aûnh höôûng tyû suaát sinh lôøi; Khi caùc nhaø ñaàu tö baùn ngoaïi teä, mua ñoàng tieàn Vieät Nam giaûm daàn ñeán taøi saûn giaûm (FL giaûm). Vì vaäy, moät soá quoác gia phaûi cam keát ñaûm baûo söï oån ñònh ñoàng tieàn trong nöôùc ñeå caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi an taâm ñaàu tö trong nöôùc. Khi ñoù, caùc nhaø ñaàu tö seõ ra quyeát ñònh laø laøm sao ñöa ñoàng voán vaøo nôi coù tyû suaát lôïi nhaän cao. Tuy vaäy, caùc nhaø ñaàu tö ra quyeát ñònh bao giôø cuõng tieân lieäu, döï ñoaùn khi ñaàu tö. Theo doù, doøng voán coù theå bò ñaûo ngöôïc bôûi nieàm tin hay maát nieàm tin nôi ñaàu tö. Ñoù chính laø hieän töôïng ñaûo ngöôïc nguoàn voán quoác teá . Khi maát nieàm tin caùc nhaø ñaàu tö seõ ruùt voán (daãn ñeán ruûi ro neàn kinh teá vaø keùo theo laø khuûng hoaûng kinh teá). Nhaát laø ñoái vôùi nhaø ñaàu tö ngaén haïn thì vaán ñeà phaûi ñöôïc ñaët ra : Taøi khoaûn voán neân ñöôïc kieåm soaùt ñeán möùc ñoä naøo hay thaû noåi ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån vì nhöõng ruûi ro khi töï do hoaù taøi khoaûn voán daãn ñeán ruûi ro neàn kinh teá khi caùc nhaø ñaàu tö ruùt voán . Ñaây laø vaán ñeà heát söùc nhaïy caûm cuûa chính saùch töï do hoaù taøi khoaûn voán vaø kieåm soaùt caùc luoàng voán vaøo vaø luoàng voán ra cuûa neàn kinh teá phaûn aùnh tröïc tieáp möùc ñoä töï do hoaù thò tröôøng voán cuûa quoác gia ñoù. Vieäc aùp duïng taïm thôøi vaø coù hieäu quaû chính saùch thaét chaët kieåm soaùt caùc luoàng voán vaøo vaø ra coù taùc ñoäng ñeán bieán soá kinh teá vó moâ cuûa neàn kinh teá. -

Nhöõng gì laø thaùch thöùc ñoái vôùi töï do hoaù taøi khoaûn voán ôû Vieät Nam ? Caàn thaáy raèng : Töï do hoaù taøi chính – chính saùch tieàn teä – söï bay hôi taøi chính coù moái quan heä vôùi nhau. Trong SVTH : Nhoùm 11

Trang : 42

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

ñoù töï do hoaù nguoàn voán laø böôùc cuoái cuûa töï do hoaù taøi chính : Töï do hoaù + chính saùch kinh teá = bay hôi Vì vaäy, töï do hoaù taøi chính khoâng töï noù bay hôi maø seõ bay hôi khi maø söï töï do ñoù ñi keøm vôùi chính saùch kinh teá toài: - Boäi chi NSNN cao - Laïm phaùt cao - Ñoàng tieàn ñaùnh giaù cao - Caùc ñònh cheá yeáu keùm Vôùi nhöõng thaùch thöùc trong töï do hoaù taøi chính, chuùng ta khuyeán nghò Chính phuû caàn taêng cöôøng : - Caùc ñònh cheá taøi chính - Luaät leä, quy ñònh chaët cheõ - Giaùm saùt taøi chính. - Naêng löïc quaûn lyù cuûa heä thoáng taøi chính Ñaây laø vaán ñeà nhaïy caûm trong vieäc töï do hoaù taøi khoaûn voán vay hieän nay – keå caû Vieät Nam. Caâu hoûi ñaët ra laø töï do hoaù thò tröôøng coå phieáu coù gaây ra söï bay hô taøi chính hay khoâng? Vieät Nam ñang treân ñöôøng hoäi nhaäp, trong moâi tröôøng thoâng tin baát caân xöùng, coù söï khaùc nhau veà leäch chuaån thoâng tin thì vieäc ñoùn nhaän voán ñaàu tö laø ruûi ro cho caùc nhaø ñaàu tö Vieät Nam vì chuùng ta chöa hieåu roõ ñoái taùc cuûa mình. Trong thôøi kyø khuûng hoaûng cuûa caùc neàn kinh teá noåi, ngöôøi ta thaáy thò tröôøng coå phieáu bieåu loä haønh ñoäng buøng noå quaù möùc, vaø do vaäy coù quan ñieåm cho raèng chính töï do hoaù thò tröôøng coå phieáu gaây ra söï bay hôi cuûa thò tröôøng taøi chính. Nghieân cöùu thöïc nghieäm (Empirical studies): Kaminsky vaø Schmukler (2002) cho raèng söï bay hôi thò tröôøng coå phieáu khoâng phaûi laø do bôûi töï do taøi chính. Chu kyø thò tröôøng coå phieáu trôû neân “eâm aû hôn” sau khi töï do hoaù. Söï hoäi nhaäp thò tröôøng coå phieáu trong nöôùc vôùi toaøn caàu laøm giaûm ñi söï bay hôi taøi chính vaø seõ giuùp cho caùc nhaø ñaàu tö taøi chính Vieät Nam khaéc phuïc trình traïng thoâng tin baát caân xöùng trong moät neàn kinh teá Vieät Nam coøn non treû. Söï hoäi nhaäp toaøn caàu hoaù seõ giuùp cho :

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 43

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

- Nhöõng nhaø ñaàu tö trong nöôùc coù nhieàu cô hoäi ñaàu tö treân thò tröôøng quoác teá vaø naâng cao trình ñoä quaûn lyù danh muïc ñaàu tö. - Caùc coâng ty coå phaàn coù cô hoäi nieâm yeát coå phieáu treân thò tröôøng quoác teá, ôû nôi maø coù luaät leä chaët cheõ hôn laø nöôùc sôû taïi. - Phaùt trieån nhieàu ñònh cheá môùi laøm giaûm ñi söï bay hôi cuûa thò tröôøng taøi chính. Vaán ñeà thöù hai trong thaùch thöùc cuûa töï do hoaù taøi chính ôû Vieät Nam, ñoù laø khi tyû troïng FDI trong GDP caøng cao thì lieäu vieäc gì coù theå xaûy ra khi neàn kinh teá suy giaûm vì nhieàu lyù do? Maëc duø Vieät Nam chuùng ta laø nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö khoâng phaûi traû laõi cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhöng phaûi cho nhaø ñaàu tö chuyeån lôïi nhaän veà nöôùc hoï neân veà thöïc chaát, FDI cuõng laø moät khoaûn nôï laõi suaát cao vôùi thôøi haïn raát daøi. (Tyû suaát lôïi nhuaän ñaàu tö cao hôn tyû suaát lôïi nhuaän ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 16-18%, ôû caùc nöôùc ngheøo cuûa Chaâu Phi laø 24%-30%). Khi soá lôïi nhuaän naøy chuyeån khoûi nöôùc ta, ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù seõ mang laïi ruûi ro cho caùc caùn caân taøi khoaûn vaõng lai, thaäm chí cho caùn caân thanh toaùn quoác teá cuûa Vieät Nam. FDI mang laïi cho Vieät Nam nguoàn voán caàn thieát, kyõ thuaät vaø kinh nghieäm quaûn lyù tieân tieán, do ñoù thuùc ñaåy söï taêng tröôûng veà kinh teá cuûa nöôùc chuû nhaø. Vieäc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû möùc ñoä thích hôïp roõ raøng ñaõ ñoùng goùp to lôùn cho söï phaùt trieån cuûa Vieät Nam, ñoù laø ñieàu deã daøng nhöng taùc duïng phuï cuûa noù cuõng caàn ñöôïc chuù yù. Töï do hoaù taøi khoaûn voán coøn tuøy thuoäc vaøo thaùi ñoä ngöôøi tieâu duøng cuûa chuùng ta laø öa chuoäng voán beân ngoaøi, lieäu coù mang laïi moät ngoaïi taùc tích cöïc hay khoâng? Vaø söï löïa choïn, söï öa vaø thích cuûa caùc nhaø ñaàu tö daãn khaû naêng coù theå ruùt voán baát kyø hay oà aït thì quaû laø moät thaùch thöùc ñoái vôùi chuùng ta trong töï do hoaù taøi khoaûn voán, neáu chuùng ta khoâng coù baát kyø moät theå cheá kieåm soaùt hay moät chính saùch minh baïch coù khaû naêng gaây baát lôïi cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 44

Baøi taäp Kinh teá vó moâ Huøng

GVHD : TS Tröông Quang

Moät quoác gia coù cô cheá toát daãn ñeán nôï coù theå taêng leân. Ta phaûi hieåu ñöôïc raèng : nôï khoâng phaûi laø xaáu maø phaûi chaáp nhaän nôï ôû möùc ñoä naøo. Chính vì vaäy phaûi xaây döïng moät theå cheá toát trong cô cheá quaûn lyù vaø giaùm saùt vaán ñeà töï do hoaù taøi khoaûn voán ñoái vôùi moät quoác gia noùi chung vaø Vieät Nam noùi rieâng. F) Khía caïnh ñònh cheá lieân quan khuoân khoå ñieàu tieát, cô cheá giaùm saùt vaø thöïc thi phaùp luaät coù quan heä nhö theá naøo ñoái vôùi luoàng voán quoác teá? Nhö treân ñaõ noùi, trong tình hình hieän nay, tieán trình hoäi nhaäp vaø toaøn caàu hoaù taøi chính, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù nhöõng böôùc ñi thaät vöõng chaéc ñeå tieáp nhaän ñöôïc luoàng voán quoác teá ñang raát caàn thay ñoåi da thòt neàn kinh teá nöôùc nhaø. Tieán trình töï do hoaù taøi khoaûn voán ñeå ñaûm baûo lôïi ích ñoâi beân giöõa caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, chuùng ta buoäc phaûi thöïc hieän ñoàng boä hoaù taát caû caùc khía caïnh coù lieân quan khuoân khoå ñieàu tieát, cô cheá giaùm saùt minh baïch vaø thöïc thi phaùp luaät coù hieäu quaû trong vieäc tieáp nhaän luoàng voán quoác teá maø moãi nöôùc ñieàu coù böôùc ñi rieâng thích hôïp.

SVTH : Nhoùm 11

Trang : 45