Alms Psychology

‫روانشناسي‬ ‫صدقه‬ ‫‪PSYCHOLOGY OF ALMS‬‬

‫!‬ ‫‪[email protected] :‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫وبلگ‪http://www.majidmim.persianblog.com:‬‬

‫شكر پروردگاري را كه كلمه طيبه صدقه را به انسان‬ ‫تعليم داد‬

‫‪1‬‬

‫به پدرم كه با سادگي و صداقتش ‪ ،‬راه و رسم‬ ‫زندگي را نشانم داد‪.‬‬ ‫و به مادرم كه اولين بارصدقه دادن را به من آموخت‪.‬‬ ‫به همسرم كه سلمتي اش را به پايم نثار كرد ‪،‬‬ ‫‪:‬‬ ‫و به آنان كه كردارشان بيانگر‬

‫گفتارشان است‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫»‬

‫«‬

‫فهرست‬ ‫عنوان‬ ‫صفحه‬ ‫سرآغاز…………………‪……………………………..‬‬ ‫……………‪6‬‬ ‫چرا روانشناسي صدقه ؟…‪…… ………….…......‬‬ ‫…‪9.…..……..…..‬‬ ‫‪2‬‬

‫بخشش قانون حيات…………………‪….…………..‬‬ ‫……………‪15.‬‬ ‫صدقه چه هست؟………‪..………………………….‬‬ ‫…‪16.…..……..‬‬ ‫كوچك زيباست………………………………………‪..‬‬ ‫…………‪18.‬‬ ‫جبرو اختيار………‪……….…….………………….….‬‬ ‫…………‪20.‬‬ ‫صدقه خداوند!……………………………‪……...….‬‬ ‫……………‪21..‬‬ ‫صدقه و رهايي………………………………………‬ ‫……………‪22.‬‬ ‫پاليش وجود……………………………‪………....….‬‬ ‫…………‪23..‬‬ ‫عرفان و صدقه……………………………‪…..….….‬‬ ‫……………‪26.‬‬ ‫انسان بالغ و انسان كامل……………………………‪.‬‬ ‫…‪32.…….….‬‬ ‫صعود و نزول……………………‪…….…..….……..‬‬ ‫……………‪34.‬‬ ‫عشق و صدقه………………‪….…..…..……..…….‬‬ ‫……………‪37..‬‬ ‫بخشش و ارتباطات انساني………………‪…..…….‬‬ ‫…………‪45.….‬‬ ‫ارتباط از ديدگاه قٌرآن………………‪………….…….‬‬ ‫…‪46.………..‬‬ ‫كار نيكو كردن از پركردن است………………‪.……..‬‬ ‫…‪47.……….‬‬ ‫‪3‬‬

‫صدقه و انفاق………………‪….…….……….……..‬‬ ‫…………‪50.….‬‬ ‫ايمان و عمل صالح…‪.……….…..…....…………….‬‬ ‫……………‪51.‬‬ ‫انواع انفاق………………………‪…………….….….‬‬ ‫……………‪56‬‬ ‫كيفيت بخشش………‪………….…………………..‬‬ ‫……………‪58.‬‬ ‫صدقه راهي به سوي توانگري………………………‬ ‫……………‪59.‬‬ ‫اثرات رواني صدقه‬ ‫شادي و صدقه………………………………………‬ ‫……………‪66..‬‬ ‫شادي و لذ ّت…………………………………………‬ ‫……………‪70‬‬ ‫صدقه و مبارزه با افسردگي………‪…………..……..‬‬ ‫……………‪72.‬‬ ‫صدقه و عزت نفس…………‪.…….………..……….‬‬ ‫……………‪76.‬‬ ‫رفتار متقابل…………………………‪.…….………..‬‬ ‫……………‪77.‬‬ ‫صدقه و شجاعت……………………‪.…….…..…….‬‬ ‫……………‪78.‬‬ ‫راه مقابله با ترس…………‪.……….…….………….‬‬ ‫……………‪81.‬‬ ‫بخشش يا بارش ……………………………………‬ ‫……………‪83..‬‬ ‫دگرخواهي…………………………‪…………….…..‬‬ ‫………………‪86..‬‬ ‫‪4‬‬

‫صدقه از نگاه ديگران‬ ‫دادو دهش ………………‪……………………….…..‬‬ ‫………………‪90.‬‬ ‫شهامتي براي بردن…………………‪……………….‬‬ ‫………………‪94..‬‬ ‫جادوي موفقيّت………………………………………‬ ‫………………‪95.‬‬ ‫تفكر انديشه……………‪……………………….…….‬‬ ‫………………‪95.‬‬ ‫تولد بخشنده…………………………………………‬ ‫………………‪96.‬‬ ‫بارش…………………………………………………‬ ‫………………‪97..‬‬ ‫به سوي كاميابي……………‪……………………….‬‬ ‫………………‪98..‬‬ ‫هنر عشق ورزيدن ………‪…………………………..‬‬ ‫………………‪99‬‬ ‫حرف آخر …………‪…………………………….…..‬‬ ‫………………‪102.‬‬ ‫منابع…………‪………………………………….…..‬‬ ‫………………‪105..‬‬ ‫« هــــوال ول »‬ ‫سرآغاز‬ ‫َ‬ ‫سهم»‬ ‫ن الله ل يُغَيُِرما بِقَوم َ‬ ‫«ا ِ َ‬ ‫حتي يُغَيِروا مابِانفُ ِ ِ‬ ‫انسان تا ازدرون تحول پيدا نكند نمي تواند در بيرون‬ ‫تحولي ايجاد كند‪.‬جامعه جهت تغيير و تحول نيازمند‬ ‫افراد متحول شده و رشد يافته است‪.‬‬ ‫‪5‬‬

‫آدمي به عنوان خليفه الهي موظف است گونه اي‬ ‫رفتار كند تا رداي اين خلفت برازنده اش باشد و اين‬ ‫جز با شناخت خويشتن كه منجر به شناخت خدا مي‬ ‫شود ممكن نيست و هنگامي كه خود راشناخت به‬ ‫ارزشها ‪،‬توان و استعداد بالقوه و از طرفي كمبودها ‪،‬‬ ‫ناخالصيها و عيبها ي‬ ‫خويش پي برده و به رفع نقاط ضعف و تقويت‬ ‫توانائيها مي پردازد ‪.‬‬ ‫دمبدم در تو‬ ‫اي برادر عقل يكدم با خود آر‬ ‫خزانست و بهار‬ ‫بهار آدمي فصل شكفتن و شكوفا شدن اوست ‪.‬زماني‬ ‫كه انســان آماده مي شود براي سبز شدن و رشد‬ ‫كردن و اين درحالي است كه خزان را پشت سر‬ ‫گذاشته باشد و برگهاي زرد ش ريخته باشد و در واقع‬ ‫پاك و تزكيه شده باشد ‪.‬‬ ‫برگ بي برگيـش‬ ‫گر بريزد برگهـاي اين چنــــار‬ ‫بخشد كردگار‬ ‫بهار فصل تعادل است و همانگونه كه گفته اند «خير‬ ‫امور اوسطها»‪،‬بهترين حالت ‪،‬حالت ميانه‪ ،‬يعني‬ ‫هنگامي است كه بين همه قواي جسماني و رواني‬ ‫هماهنگي و تعادل ايجاد شده باشد ‪.‬‬ ‫بسياري افراد باروشهايي چون مراقبه ‪،‬يوگا ‪،‬مديتيشن‬ ‫و… سعي دارند به چنين حالتي دست يابند ‪ .‬كه در‬ ‫صورت موفقيّت موقتي و ناپايدار است‪ ،‬چون هنوز‬ ‫مسائل خود را حل نكرده اند به وحدت و يگانگي‬ ‫دست نيافته اند به ل اله اللله نرسيده اند ‪.‬‬ ‫ازاين روي دچـار دوگانــگي ودوبيني يا احوليت و يا‬ ‫از خود بيگانگي مي شوند‪ ،‬چون جايگاه خويش را در‬ ‫جهان هستي پيدا نكرده اند‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫نظم حاكم بر جهان حاكي از تعادل و توازن است ‪.‬‬ ‫تعادل حالتي است پايدار و ماندگار ‪.‬‬ ‫جهان با همه تغييرات و تحولت در عين حركت در‬ ‫حالت تعادل و توازن است و اين نيست مگر بواسطه‬ ‫نظام الهي حاكم بر آن‪.‬‬ ‫انسان به عنوان اشرف مخلوقات و عضوي از اين‬ ‫سيستم متعادل ‪ ،‬جهت همگون شدن با كائنات و قرار‬ ‫گرفتن در مسير تكاملي خويش(راه راست)‪،‬و رسيدن‬ ‫به آرامش نياز به تعادل دارد و اين تعادل با تحول‬ ‫ممكن مي گردد‪.‬‬ ‫نمود بيروني تحول دروني چيست؟‬ ‫عمل ‪ ،‬عمل صالح‪ .‬آنچه كه بيانگر تغيير و تحول‬ ‫دروني آدمي است اعمال و رفتاري است كه از وي‬ ‫سر مي زند‪.‬كسي كه متحول مي شود اعمالش نيز‬ ‫دگرگون مي گردد‪.‬‬ ‫چرا كه عمل تغيير دل است از حالي به حالي و حالي‬ ‫كه بهتر از حال قبل باشد‪ .‬رو به رشد و كمال‪.‬‬ ‫جود وبخشش يكي از مهمترين راهها براي رسيدن به‬ ‫تعادل است ‪.‬با بخشش چيزي از وجود آدمي كم نمي‬ ‫شود ‪،‬فقط به ايجاد و حفظ تعادل و توازن كمك مي‬ ‫كند ‪.‬‬ ‫تعادل با توالي مكرر عمل و عكس العمل‪،‬كنش و‬ ‫واكنش‪،‬داد و ستد و موازنه بين دريافت ها و پرداخت‬ ‫ها برقرار مي گردد‪.‬‬ ‫و صدقه آغاز اين موازنه است ‪ ،‬مقدمه بخشش‬ ‫است ‪،‬جل دهنده آينه دل است و پاليشگر روح و روان‬ ‫آدمي است‪ .‬در عوض آنچه مي دهي چيزي ارزشمند‬ ‫تر مي گيري‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ -‬مولوي‪ ،‬فيه مافيه‬

‫‪7‬‬

‫مي دهد نور‬

‫مي خرد از مالت انباني نجس‬ ‫ضميري مقتبس‬ ‫اگر بخواهيم سعادت و خوشبختي درو كنيم ‪،‬بايد بذر‬ ‫عشق و محبت بكاريم كه‪«:‬هركسي آن درود عاقبت‬ ‫كار كه كشت» ‪،‬و صدقه دانه وهسته محبت است و‬ ‫شادي ميوه آن‪.‬‬ ‫و خلصه اين كه صدقه روزنه اي است به سوي نور‬ ‫و به گفته مولنا‪:‬‬ ‫لزم به توضيح است كه در پي جستجوي روشي براي‬ ‫سنجش آثار رواني صدقه به اين نكته دست يافتم‬ ‫كه‪:‬هيچ روش تحقيقي نمي تواند اثرات رواني اعمالي‬ ‫چون صدقه را بسنجد‪( .‬تاثيرات ظاهري و فعل و‬ ‫انفعالت ناشـي از آن راممكن است بتوان بررسي‬ ‫كرد كه اينهارا نيز نمي توان بطور قطع ناشي از عمل‬ ‫مورد مطالعه دانست‪ ،‬بواسطه پيچيدگي روح و روان‬ ‫آدمي و كار كردهاي آن)‬ ‫چون وقتي وارد حريم خصوصي! روح و روان شدي ‪،‬‬ ‫عوامل ثانوي به شدت مداخله مي كنند و مانع از‬ ‫رسيدن به حقيقت مي گردند‪،‬از جمله خود «نفس»با‬ ‫حيله ها و شيطنتهاي مخصوص خود!‬ ‫تنها را ه نگاه و مشاهده بدون قضاوت و پيشداوري‬ ‫است در لحظه انجام عمل مورد بررسي مثل از كسي‬ ‫كه در حال صدقه دادن است اگردر باره انگيزه ويا اثر‬ ‫آن بپرسي ‪،‬پاسخها جوابيه نفس است نوعي توجيه‬ ‫عمل است‪(،‬چون ممكن است فرد در اين حالت خود‬ ‫آگاهي و اشعار نداشته باشد يعني خودش نيز نداند‬ ‫چرا؟ عمل صالح و ناب اين گونه است ‪ ،‬در آن فكر و‬ ‫‪8‬‬

‫وسوسه هاي شيطاني ‪،‬حساب سود و زيان و…دخيل‬ ‫نيست)‬ ‫و عجيب اينجاست كه حتي خود فرد هم نمي تواند به‬ ‫اثر رواني عملي بعد از آن پي ببرد‪ .‬تنها بايد تجربه‬ ‫كند و به لحاظ دريافت دروني كه قابل بيان هم‬ ‫نيست ‪ ،‬متاثر مي شود‪.‬آن هم براساس تجربه نو و‬ ‫درزمان اكنون و نه تجارب گذشته ‪،‬مرده و كهنه‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫يعني بايد هر لحظه آن را تجربه كني ‪،‬نه آن كه بر اسا‬ ‫س تجربيات گذشته آن حالت به تو دست دهد‪،‬خاطره‬ ‫اي نيست كه به آن دلخوش كني و اينجا ست كه به‬ ‫ارزش عمل صالح در زمان حال(زماني كه در آنيم)و‬ ‫تاكيد قرآن بر آن پي مي بريم‪.‬‬ ‫« والعصر ان النسان لفي خسر ال الذين آمنو و عملو‬ ‫الصالحات…»‬ ‫مجيد‬ ‫محمدخاني‬ ‫رفسنجان‪-‬‬ ‫بهار‬

‫‪1384‬‬

‫چرا روانشناسي صدقه؟‬ ‫بخشش بطور عام وصدقه بطور خاص مدتهاي مديدي‬ ‫فكرم را به خود مشغول كرده بود وكمتر شبي را‬ ‫‪ - 1‬در وجود آدمي عقل و روان‬ ‫آب روان‬ ‫هر زمان از غيب نونو مي رسد‬ ‫مي رسد‬

‫‪9‬‬

‫مي رسد از غيب چون‬ ‫وز جهان تن برون شو‬

‫بدون تامل وانديشه در باره آن صبح مي كردم‪.‬به‬ ‫خصوص با شنيدن حديث ‪ :‬صدقه باعث شادي‬ ‫دلهاست‪ .‬و اين سوال كه شادي كدام دل؟ گيرنده يا‬ ‫بخشنده؟ و رسيدن به اين نكته كه اساسا اين ها هر‬ ‫دو يكي هستند‪.‬‬ ‫همين امر باعث شد تا مصمم شدم ضمن بررسي‬ ‫موضوعي بخشش بطور عام و صدقه بطور خاص‬ ‫اثرات رواني صدقه را مورد بررسي قرار دهم و‬ ‫نگاهي به ژرفاي آن بياندازم‪.‬‬ ‫جهت تحقق اين هدف فقط فكر وانديشه كافي نبود ‪,‬‬ ‫به مطالعه منابع مختلف نياز داشتم و در همين راستا‬ ‫مطالعه كتب مختلف به خصوص روانشناسي را آغاز‬ ‫كردم و به دنبال هر مطلبي در خصوص بخشش و‬ ‫صدقه در هر كجا كه دسترسي داشتم مي گشتم ‪.‬‬ ‫ونوشته حاضر توفيق خاص الهي وحاصل تقريبا ده‬ ‫سال تلش و تحقيق در اين موضوع است ‪.‬كه ‪:‬‬ ‫جهد بي توفيق جان كندن بود‬ ‫گرچه صد خرمن بود‬

‫زارزني كم‬

‫ودر اين مدت براستي كه توفيقات بزرگي نصيبم شده‬ ‫كه جاي بسي شكرو سپاس خداي را دارد‪.‬ابتدا سعي‬ ‫داشتم در نوشتن اين مطالب از حاديث و روايات و‬ ‫ما چه كنم كه هر چه‬ ‫آيات قرآن كمتر استفاده كنم ا ّ‬ ‫دارم همه از دولت قرآن دارم و‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬چون هدف اين نوشته كشف رابطه صدقه با حالت رواني‬ ‫و دروني آدمي بوده است‪ ،‬احاديث و روايات و همچنين‬ ‫اشعاري از مثنوي مولوي به عنوان شاهد آورده شده است‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫قابل ذكر است كه مطالبي كه در اين نوشته آورده‬ ‫شده از تازگي و طراوت خاصي بر خوردار است و‬ ‫اصول از دريچه و ديدگاهي نو و متفاوت به موضوع‬ ‫صدقه نگاه شده است كه شما هم پس از مطالعه‬ ‫حتما تصديق خواهيد كرد‪ ..‬اميد است كه مطالعه اين‬ ‫كتاب بتواند در نگرش و ديدگاه شما تغيير و تحولي هر‬ ‫چند اندك ايجاد كند كه همين مرا بسنده است ‪.‬‬ ‫ناگفته نماند بسياري از دوستان و آشنايان كه متن را‬ ‫ديده اند‪،‬مي گفتند‪ :‬خوب است فقط عنوان جذاب‬ ‫نيست! در جواب گفته ام تعداد خواننده و بقول‬ ‫مولنا مشتري مهم نيست !بلكه آنچه مهم است اصل‬ ‫مطلب است كه تا چه حد مايه داشته و سود مند باشد‬ ‫و كيفيت آن كه تا چه اندازه اثر گذار باشد و بر دل‬ ‫نشيند‪:‬‬

‫خواننده گرامي‬ ‫لطفا قبل از شروع به خواندن اين اثر ابتدا ذهن وفكر‬ ‫خود را از هر آنچه در مورد صدقه تا به حال شنيده و‬ ‫‪11‬‬

‫يا خوانده ايد پاك كنيد چون كهنه بيرون كن گرت ميل‬ ‫نويست‪ ،‬و چشمها را بايد شست و جور ديگر بايد‬ ‫ديد!‪ .‬پس لحظه اي سكوت كنيد ! حال يك نفس‬ ‫عميق كشيده و سعي كنيد تا آنجا كه مي توانيد نفس‬ ‫خود را نگه داشته ودر سينه حبس كنيد……‬ ‫چه مدت توانستيد نفس خود را نگه داريد ؟ چند‬ ‫ثانيه ؟ مطمئنا كمتر از يك دقيقه ‪ ،‬درست است؟‬ ‫آري نفسي كه ممد حيات است و مفرح ذات اگر‬ ‫گرفته شود و لي باز پس داده نشود مي تواند موجب‬ ‫ممات و قطع حيات باشد!!‬ ‫پس داد وستد بخشيدن و بخشودن قانون ل يتغير‬ ‫وجود و رمز بقا ي آدمي و كل موجودات است‪.‬‬ ‫به نظر مي رسد اين تمرين مي تواند شروع خوبي‬ ‫براي درك بخشندگي باشد‪.‬‬ ‫بخشش قانون حيات ‪،‬رمز وجود‬ ‫«‬ ‫‬‫»‬ ‫‪-‬‬

‫‪.‬‬

‫!‬

‫‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫لطف حق ناگفته‬

‫ما نبوديم و تقاضامان نـبـــــود‬ ‫ما مي شنـود‬ ‫اين طلب در ماهم ا ز ايجاد تست‬ ‫يارب داد تسـت‬ ‫بي طلب تو اين طلبمان داده اي‬ ‫همه بگشاده اي‬ ‫با طلب چون ندهي اي حي ودود‬ ‫جملگي جود و وجود‬ ‫در عدم كي بود خود ما را طلـب‬ ‫عطاهاي عجـب‬ ‫جان ونان دادي و عمــر جاودان‬ ‫نايد در بيــــان‬ ‫بي طلب هم مي دهي گنج نهان‬ ‫اي جان جهــان‬

‫رستن از بيداد‬ ‫گنج احسان بر‬ ‫كز تو آمد‬ ‫بي سبب كردي‬ ‫ساير نعمت كه‬ ‫رايگان بخشيده‬

‫بخشش سرچشمه حيات است همه كائنات از كلمه‬ ‫طيبه (الرحمن)پديد آمده ا ند ‪ .‬همه چيز از بخشش‬ ‫سر مي زند و براستي اين كلمه اعجاز برانگيز است‬ ‫و از آن مي توان به همه چيز رسيد‪.‬‬ ‫بي حكمت نيست كه در قرآن كريم بعد از اسم جلله‬ ‫الله صفت رحمن آمده و پس از آن رحيم كه حكايت‬ ‫از آن دارد‪ ،‬كه خداوند رحمن است بخشنده است‬ ‫‪,‬هستي بخش است و رحيم مهربان وعاشق و اثبات‬ ‫اين عطوفت ومهرباني همان بخشندگي است ‪.‬‬ ‫چه بخششي؟ بخشش عام بي قيد و شرط به همه‬ ‫كائنات عالم وآدم كافر ومومن‪:‬‬ ‫‪1‬‬

‫براين خوان نعمت‬ ‫چنان گسترانيده شد خوان دوست‬ ‫چه دشمن چه دوست‬

‫‪«- 1‬الرحمن» يكي از كلمات عجيب قرآن است و رابطه‬ ‫نزديكي با اسم اعظم دارد!!‬

‫‪13‬‬

‫رحمن و رحيم دواسم از اسما خداوند ذو الجلل اند و‬ ‫هردو به معني فضل واحسان و كرم نامتناهي اوست‪.‬‬ ‫ليكن رحمت رحماني او فراگرفته تمام موجودات را‬ ‫وهر موجودي بقدر استعداد و فراخور (حال) خود از‬ ‫آن رحمت نصيبي دارد ‪ .‬بلكه مي توان گفت وجود‬ ‫موجودات به عينه همان رحمت رحماني است‪.‬‬ ‫و رحمت رحيمي او مخصوص به اشخاص با ايمان وبا‬ ‫‪1‬‬ ‫تقوي است‬ ‫رحمان بر وزن فعلن نشان كثرت است و دللت‬ ‫بركثرت داردمثل عطشان كلمات بر وزن فعيل دللت‬ ‫بر نوعي ثبات و دوام دارند ‪.‬‬ ‫اصول هر چيزي ‪،‬چيز بودنش مساوي با رحمت حق‬ ‫است ‪.‬چون وجود و هستي عين رحمت است‪:‬‬ ‫))‬ ‫((‬ ‫‪156‬‬ ‫سراسر گيتي مشمول رحمانيت حق است و عين آن‬ ‫است ‪.‬يعني آنچه در‬ ‫عالم هستي است رحمت حق است‪.‬‬ ‫رحيم بر وزن فعيل دللت بر رحمت ل ينقطع و دائم‬ ‫حق مي كند ‪ .‬رحمان كه دللت بر رحمت واسعه‬ ‫پروردگار مي كرد و شامل همه موجودات مي گشت‪،‬‬ ‫ولي بالخره در اين عالم يك سلسله از موجودات پس‬ ‫از هستي معدوم مي شوندو فاني مي گردند‪.‬‬ ‫رحيم نوعي از رحمت است كه جاودانگي دارد و تنها‬ ‫شامل آن بندگاني است كه از طريق ايمان و عمل‬ ‫صالح خود رادر مسير رحمت خاصه حق قرار داده اند‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪-1 1‬‬ ‫‪ -2‬استاد شهيد مرتضي مطهري‪،‬آشنايي با قرآن ‪،‬ص‬

‫‪14‬‬

‫‪84‬‬

‫خداوند رحمن و رحيم است يعني بخشنده و پذيرنده و‬ ‫جه اين كه صفت رحمانيت بر رحيميت مقدم‬ ‫قابل تو ّ‬ ‫است ‪.‬رحمت عام الهي نشان عشق است و رحمت‬ ‫خاص نشان عدل اوست‪.‬و عجيب اينكه خداوند رحمت‬ ‫را بر خود فرض كرده است‪:‬‬ ‫…»‬ ‫«…‬ ‫اي رسول بگو خداوند رحمت و بخشايش را بر خود‬ ‫انعام ‪12‬‬ ‫فرض و لزم كرده است‪..‬‬ ‫«و اذجاءك الذين يومنون باياتنا فقل سلم عليكم‬ ‫كتب ربكم علي نفسه الرحمه انه من عمل منكم سوء‬ ‫بجهاله ثم تاب من بعده و اصلح‬ ‫انعام ‪54‬‬ ‫فانه غفور رحيم»‬

‫هرگاه آنان كه به آيات ما مي گروند نزد تو آيند بگو‬ ‫سلم برشما ‪ ،‬خداوند بر خود رحمت و مهرباني را‬ ‫فرض نمود كه هركس از شما كار زشتي به ناداني‬ ‫كرد وبعد از آن توبه كند و اصلح نمايد البته خدا‬ ‫بخشنده و مهربان است‪.‬‬ ‫آدمي كه خود ثمره هستي است و نتيجـه بخشش‬ ‫الهـــــي است وقتي مي بخشد ‪,‬شروع به گسترش‬ ‫مي كند ‪.‬بخشش آغاز حيات است ‪.‬شروع انبساط‬ ‫آدمي است و اثبات وجود است‪ ،‬هستي بخش است ‪:‬‬ ‫كي تواند‬ ‫ذات نايافته از هستي بخش‬ ‫كه شود هستي بخش‬ ‫صدقه نوعي بخشش اسـت دادن بي اميد به ستاندن‬ ‫حتي نه به اميدي‬ ‫‪ .‬صدقه آغاز عمل‬ ‫كه ‪:‬‬ ‫اســت ‪ ،‬يــا عمــل آغازيــن اســت‪ .‬در ميان همــه اعمال‬ ‫آدمـي كاملتريـن اسـت كـه‪ :‬كنـش اسـت نـه واكنـش ‪،‬‬ ‫عمــل اســت نــه عكــس العمــل‪ ،‬در يــك كلم بخشــش‬ ‫عاشقانه است بخشش بدون قيد و شرط‪.‬‬ ‫‪15‬‬

‫صدقه عمل صالح است ‪.‬زيباترين عمل كوچك و يا‬ ‫كوچكترين عمل زيبا‪.‬‬ ‫ما در باطن عميق و ژرف و‬ ‫در ظاهر بسيار كوچك ا ّ‬ ‫اثر گذار آنچنان كه آدمي را از خاك به افلك مي‬ ‫رساند‪.‬‬ ‫صدقه روزنه اي است به سوي نور‪ ,‬حقيقت ‪,‬خدا‪ .‬و‬ ‫اگر اين روزن بسته باشد‪:‬‬

‫صدقه شكافي است در سقف باورها يمان و به تعبير‬ ‫مولنا كلوخي است كه از سر ديوار اوهام‬ ‫وپندارهايمان مي كنيم ودر آب مي اندازيم تا با شنيدن‬ ‫صداي حقيقت كه‪:‬‬ ‫كو دل كه‬ ‫آواز خدا هميشه در گوش دل است‬ ‫دهدگوش به آواز خدا‬ ‫لحظه لحظه ‪,‬ذره ذره به خداي نزديكتر شويم !‬ ‫كسي كه ادعاي عاشق بودن مي كند چگونه مي تواند‬ ‫صدق گفتارش را اثبات كند؟‬ ‫با بخشش و صدقه ‪,‬كه صدقه يعني اثبات صداقت‬ ‫‪.‬كسي كه ادعاي صداقت دارد بايد در عمل به ثبوت‬ ‫برساند كه تا چه حد در اين ادعا صادق است ؟‬ ‫و اين ممكن نيست ال با بخشش ‪،‬اين كه مدعي تا چه‬ ‫حد حاضر است گذشت داشته باشد‪,‬ايثار كند و به‬ ‫عبارتي ببخشد‪.‬‬ ‫صدقه سنگ محك عشق صادقانه است‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪- 1‬نگاهي كنيد به آيه ‪33‬سوره زخرف(…لجعلنا لمن يكفر بالرحمن لبيوتهم‬ ‫سقف من فضه و…)‬

‫‪16‬‬

‫صدقه چه هست و چه نيست؟‬ ‫»‬ ‫«‬ ‫صدقه تعهد و تكليف نيست گرچه لزم است ولي‬ ‫ما نذر نيست ‪.‬‬ ‫واجب نيست‪ ،‬صدقه گرچه نياز است ا ّ‬ ‫صدقه كنش كامل است( نسبت به همه اعمال ادمي)‬ ‫چون در آن صداقت و اخلص هست ‪.‬‬ ‫صدقه نوعي بخشش است كه از بخشش هم بطور‬ ‫عام زيباتر است‪.‬‬ ‫صدقه راز هستي است رمز وجود است و آغاز كلم‪.‬‬ ‫بالي است براي پرواز و گامي براي آغاز‪!..‬‬ ‫و خلصه اينكه هر كار نيكي صدقه است ‪ :‬سيراب‬ ‫كردن تشنگان‪ ،‬واسطه خير شدن‪ ،‬راهنمايي‬ ‫گمشدگان‪،‬آشتي دادن و اصلح ذات بين‪.‬‬ ‫آب دادن به گلها و گياهان ‪ ،‬زدودن غباري از آيينه‪،‬‬ ‫لبخند زدن به يك كودك ‪،‬جاي خود را به پيرمردي دادن‬ ‫در اتوبوس در حالي كه بسيار هم خسته اي و دلت لك‬ ‫زده براي چرتي خواب تا رسيدن به محل كار‪.‬‬ ‫هول دادن اتومبيل كسي را كه اصل نمي شناسي ولي‬ ‫مي بيني تنها در خيابان گير افتاده و از شرم يا كم‬ ‫رويي حتي طلب كمك هم نمي كندو به تنهايي سعي‬ ‫مي كند خودرويش را به گوشه خيابان برساند‪.‬‬ ‫دست پيره زني فرتوت را گر فتن و زنبيلش را با‬ ‫دست ديگر و عبور دادن از عرض خيابان ‪.‬‬ ‫خريدن يك شاخه گل از پسرك گلفروش بي آنكه نياز‬ ‫داشته باشي و بخشيدن آن به دخترك كبريت فروش‬ ‫چند قدم آنسو تر!‬ ‫ريختن قطره اشكي با ديدن چهره اي محزون كشيدن‬ ‫دست محبتي بر سر كودك يتيمي‪.‬‬ ‫خواندن حمدي بر مردگان ناشناس!‬ ‫‪17‬‬

‫برداشتن سنگي از سر راهي نكند پايي برسنگ خورد‬ ‫و خراشي بر دل نشيند‪.‬‬ ‫پوست موزي را با پاي در جوي خيابان پرت كردن تا‬ ‫مبادا كسي بلغزد و كساني بر لغزشش بخندند!‬ ‫دادن يك دستمال كاغذي به شخصي كه اشكي گونه‬ ‫اش را تر كرده و دستپاچه مي خواهد به گونه اي آن‬ ‫را پنهان يا پاك كند‪.‬‬ ‫گرد خاك كفشي را باسرآستين پيراهن زدودن!‬ ‫گفتن لطيفه اي ويا خود را مضحكه ديگران كردن و‬ ‫جمعي را خنداندن‪.‬‬ ‫شكلك در آوردن تا لبخندي بر چهره محزوني بنشيند‪.‬‬ ‫اينها چيست ؟ چيزي به جز زندگي و يا چيزيست غير‬ ‫بخشيدن و مهرباني؟‬ ‫آيا زندگي غير از بخشش چيز ديگري هم هست؟‬ ‫ببخش گرچه نباشد مال و منالي و دينار ودرهمي‪.‬‬ ‫سلمي ‪ ،‬كلمــي‪ ،‬ل اقل لبخندت را دريغ مدار‪ .‬و در‬ ‫نهايت بخشش جان كه زيباترين بخششها ست و‬ ‫نهايت صداقت و صدقه است و اثبات عشق!‬ ‫‪1‬‬

‫(مانند قصه درويش و عطار و جان دادن درويش در‬ ‫برابر چشم عطار و بيقراري وشيدايي او با ديدن آن‬ ‫ماجرا)‬ ‫و بخشش اول و آغاز كار است آغاز كلم وآغاز عمل‬ ‫در واقع عمل آغازين است نقطه شروع پرواز آدمي‬ ‫است‪:‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ -‬شاهد چنين صحنه اي بوده ام‬

‫‪18‬‬

‫به مشك و به‬

‫فريدون فرخ فرشتـــــه نبـــود‬ ‫عنبر سرشته نبود‬ ‫به داد و دهش يافت اين نيكويي‬ ‫دهش كن فريدون تويي‬ ‫‪2‬‬

‫تو داد و‬

‫بخشش دادن تنها نيست بلكه داد و ستدي است‬ ‫عاشقانه و عارفانه!بين تو و او ‪،‬خدا و خلق خدا ‪،‬بين‬ ‫بينهايت كوچك با بينهايت بزرگ‪.‬‬ ‫صدقه نور صراط است‪:‬‬ ‫!‬ ‫كه روز قيامت پلي و صراطـي است‬ ‫گذشتن شد آنروز معمول‬ ‫كه خواهد گذشتن از آن پل بگويم‬ ‫كه بگذشت از پـول‬

‫از آن پل‬ ‫زپل بگذرد هر‬

‫صدقه ريشه ‪،‬پايه و اساس هر عمل صالح است‬ ‫صدقه حركت و قدم آغازين است ‪،‬آغاز بخشش ‪،‬‬ ‫شجاعت‪،‬عدالت‬ ‫بخشش آغاز هر عمل است و صدقه شروع بخشش!‬ ‫‪:‬‬ ‫»‬

‫«‬ ‫‪.‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫‪2‬‬

‫)‬

‫‪ -‬حكيم ابوالقا سم فردوسي‬

‫‪19‬‬

‫‪.‬‬ ‫ما صدقه با همه كوچكي زيبايي‬ ‫آري كوچك زيباست ا ّ‬ ‫ديگري دارد و پهنا و وسعت ديگري‪ .‬صدقه هسته و‬ ‫دانه بخشش است ‪.‬‬ ‫مي گوينددر پس هر دانه اي دامي است پنهان ‪،‬‬ ‫وگسترده بدان دامي كه در پس دانه بخشش است‬ ‫دام عاشقي است!كه تو را تا سراپرده معشوق مي‬ ‫كشاند‪.‬‬ ‫صدقه در باغ سبزي است كه از آن مي توان تمامي‬ ‫باغ را و سبزينه آن را حس كرد ديد و چشيد!‬ ‫صدقه برگي است ازشاخه سرو بهشت كه اگر بدان‬ ‫در آويزي با حق در آميزي‪:‬‬ ‫بخـل‬

‫لب ببند و كف پر زر برگشـــا‬ ‫بگذار و پيش آور سخــا‬ ‫اين سخا شاخيست از سرو بهشت‬ ‫كز كف چنين شاخي بهشت‬

‫واي او‬

‫نگاه به كوچكي ظاهرصدقه نكن به ژرفاي باطنش‬ ‫بنگر كه مي تواند تورا با خود تا اوج تا عرش ببرد ‪.‬‬ ‫مي تواند تو را از مدار زمين و زمان فراتر برده در‬ ‫دايره شور و جذبه عشق الهي قرار دهد واز فرش به‬ ‫عرش برساند‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬اين در مورد صدقه بطور عام مصداق دارد‪ ،‬اما در باب‬ ‫انفاق بايدگفت‪:‬‬

‫‪20‬‬

‫در هر آن كاري كه كه ميل استت بدان‬ ‫خود را هـمي بيـني عيـان‬

‫وندران كاري كه ميلت نيست و خواسـت‬ ‫جبري شوي كاين از خداست‬

‫انبــيا در كار دنيـــــا جبـري اند‬ ‫عقبي جبـري اند‬ ‫انبيــاء را كار عقـــــبي اختيـار‬ ‫كار دنيـا اختيـــار‬

‫قدرت‬ ‫اندرآن‬

‫كافــران در كار‬ ‫كافـران را‬

‫بخشش گر چه عملي است الهي و از صفات مردان‬ ‫خدا‪ ،‬كاري است در دنيا براي آخرت‪ ،‬ولي مي توان‬ ‫گفت بخشش عملي اختياري نيست و اگر بگوييم‬ ‫جبري است بيهوده نگفته ايم‪ ،‬چرا كه هر كه پاي در‬ ‫اين سراي فاني دنيا نهاد ‪.‬اگر بخواهد بماند حتي دمي‬ ‫و لحظه اي چاره اي نيست جز داد و ستد با محيط ‪،‬‬ ‫اطراف و اطرافيان و لجرم هر گرفتني را دادني‬ ‫است ‪،‬كم و بيش كه اين قانون حيات است و سنت‬ ‫الهي ‪.‬‬ ‫هر دمي را بازدمي است ‪ ،‬و هرچه گرفتني را پس‬ ‫دادني!‬ ‫بدون شك صدقه اختيار ي است! زيبايي آن هم در‬ ‫اختياري بودن آن است ‪ ،‬گرچه مي توان گفت لزم‬ ‫ما واجب نيست ‪ ،‬قيد و بند آنچناني هم ندارد‬ ‫است ا ّ‬ ‫‪1‬‬

‫چون محل‬

‫منفق و ممسك محل بين به بود‬ ‫باشد موثر مي شود‬ ‫مال خود را جز‬ ‫اي بسـا امساك از انفـــاق به‬ ‫بامر حـق مده‬ ‫‪ - 1‬لزم به ذكر است در اين نوشته منظور از صدقه ‪،‬صدقه‬ ‫مستحبي است‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫گرچه آورده اند مثل اگر پنهاني باشد بهتر است ولي‬ ‫علني آن هم منع نشده ‪.‬‬ ‫!‬ ‫بخشش يعني اظهار وجود‬

‫« كل يوم هو في شان»‬

‫‪.‬‬

‫!‬ ‫‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫‪.‬‬

‫راز رهايي رها كردن است ‪.‬و دل كندن از دنيا و مافيها‬ ‫‪.‬كه دل بستگي وا بستگي مي آورد واسارت بار است‬ ‫هر دلبستگي بندي است بر پاي دل!‬ ‫تو در بند آني كه در بند توست‬ ‫خواهي رها كن نخست‬

‫رهايي چو‬

‫بي بال وپر مي توان پرواز كرد ولي با دست بسته‬ ‫هرگّزكه بايد ‪:‬‬ ‫دست را باز كنيم تاكه پرواز كنيم‬ ‫آري بايد دست و دلباز بود و وسبكبار تا بتوان آسوده‬ ‫خاطر و رها ازهمه قيد وبندها زندگي كرد‪.‬‬ ‫«‬

‫»‬ ‫براي رسيدن به اين رهايي ابتدا بايد كوله بارخود را‬ ‫سبك كرد و سبكتر‪ ،‬هر چه سبكتر رهاتر‪.‬‬ ‫‪23‬‬

‫و چه راهي ممكن تر و عملي تر و آسان تر از صدقه ‪:‬‬ ‫كه صدقه هرچه باشد(مقدار معين ندارد)‪ ,‬هرجا‬ ‫باشد(حتي در نماز) و به هر كه باشد(حتي كسي را كه‬ ‫نمي شناسي)‬ ‫‪.‬‬ ‫همانطور كه دربالن هر زمان كه خواستند بالتر بروند‬ ‫نياز است كيسه هاي شن را به بيرون اندازند تا بالن‬ ‫اوج گيرد ‪ .‬آدمي نيز نياز دارد تا بار هاي اضافي! كه‬ ‫در طو ل عمر ومسير پر پيچ وخم زندگي (چه آگاهانه‬ ‫و چه ناآگاه) جمع آوري كرده به بيرون پرتاب كند تا‬ ‫سبكبار شود‪.‬و بتواند رشد كند و اوج بگيرد!‬ ‫براي رهايي و رسيدن به آزادي بايد از همه بستگيها و‬ ‫وابستگيها دل كند ويا به تعبيري مرد‪:‬‬ ‫رمز موتو‬ ‫«بهر اين گفت آن رسول خوش پيام‬ ‫قبل موت يا كرام»‬ ‫از نفي همه اله ها مي توان به الله رسيد‪:‬‬ ‫نيـــــست ره در‬

‫هيچ كس را تا نگردد او فنــا‬ ‫بارگاه كبريا‬ ‫عاشقانرا مذهب‬ ‫چيست معراج فلك اين نيستي‬ ‫و جان نيستي‬ ‫اگر مي خواهي به سراي باقي و مكان والتري پاي‬ ‫نهي بايد دل از اين بيغوله و خرابه بر كني اگر عشق‬ ‫بزرگتري مي خواهي هدف واليي داري بايد از اين‬ ‫عشقهاي مجازي و كوچك ‪ ،‬از اين پستي ها رها شوي‬ ‫كه‪:‬‬ ‫شرط روز بعث اول مردن اســـت‬ ‫مرده زنده كردنست‬ ‫از كجا جوئيم علم از ترك علـــم‬ ‫سلم از ترك سلم‬

‫‪24‬‬

‫زانـكه بعث از‬ ‫از كجــا جوئيم‬

‫از كجا جوئيم هست از ترك هست‬ ‫جوييم سيب از ترك دست‬

‫از كجا‬

‫اين موضوع ما را به اصلي ديگر در زمينه بخشش‬ ‫رهنمون مي گردد با عنوان اصل پاليش وجود‬

‫طبق اين اصل بايد ظرفيت ايجاد كرد ‪ .‬ما مانند كانالي‬ ‫هستيم كه در اثر مرور زمان و عبور آبهاي آلوده ‪،‬‬ ‫وجودمان آلوده مي گردد و كانال وجودمان جرم مي‬ ‫گيرد ‪ ،‬هر از گاهي نياز به رسوب زدايي داريم و گرنه‬ ‫ممكن است كار به جايي رسد كه درياي وجودمان‬ ‫مبدل به مرداب شود يعني اشباع شويم از آلينده ها و‬ ‫لبريز از ناخالصي!‬ ‫پس تا دير نشده بايد چاره اي انديشيد ؟‬ ‫تا خانه دل را از خاك و خاشاك نروبي نمي تواني‬ ‫عشق او را در دل جاي دهي ‪:‬‬

‫تا جويبار وجودت را ليروبي نكني نمي تواني محمل‬ ‫آب زللي باشي و نويد سبزي كشتزاري تا كيسه را از‬ ‫مال دنيا تهي نكني نخواهي توانست آن را از نور خدا‬ ‫پركني!‬ ‫‪25‬‬

‫دارايي و مال آن هم حلل و طيب مي تواند رفاه‬ ‫ما اگر از حد گذشت ديگر مايه‬ ‫برايت به ارمغان آورد ا ّ‬ ‫آسايش نيست كه وبال گردن است ‪ ,‬و باعث اسارت‬ ‫و بلي جان است ‪:‬‬ ‫باري را كه به هر حال بايد گذاشت و رفت ‪ .‬و در مرز‬ ‫آخرت ديــــگر نمي گذارند كوله بارت را با خود ببري‬ ‫و بايد چمدانهايت را بگذاري بروي‪.‬آنجا بايد از مركب‬ ‫پياده شد ‪،‬بي مركب‪ ،‬بي سر و پا بايد رفت‪.‬‬ ‫مال دنيا مانند آب است كه مىتواند باعث حيات باشد‬ ‫ودر واقع مايه زندگي است‪ .‬اگر بيش از نياز و‬ ‫ضرورت جمع گرد بي شك موجب هلك و غرق كشتي‬ ‫وجود است‪.‬‬

‫همانطور كه در داستان حضرت نوح (ع) خداوند از‬‫او خواست براي رهايي از طوفان ونجات ازغرق‬ ‫شدن ‪,‬به اندازه ضرورت!! وفقط به قدر نيازبا‬ ‫خود توشه برگيرد ‪.‬‬ ‫كه ماخانه بدوشان غم سيلب ندارند‬‫خوشا به حال آنانكه خانه بر دوشند و آزاد از قيد وبند‬ ‫و هميشه آماده طو فان ‪.‬‬ ‫‪26‬‬

‫مال دنيا علوه بر اين باعث غفلت و فراموشي مي‬ ‫گردد ‪ .‬فراموشي خود و هدف و مهمتر از همه‬ ‫فراموشي خدا‪.‬و به گفته مولنا‪:‬‬

‫صدقه تلنگري است كه آدمي را از خواب غفلت بيدار‬ ‫مي كند‪ .‬و لذ ّت بخشيدن را به اوا مي چشاند هر چند‬ ‫اندك‪.‬‬ ‫و وقتي از چشمه سار بخشش نوشيدي ديگر از آن‬ ‫دل نمي كني‪ .‬چون تشنه تر مي شوي و عطشي سبز‬ ‫تورا فرا مي گيرد ‪.‬‬ ‫تا بجوشد‬ ‫آب كم جو تشنگي آور بدست‬ ‫آبت از بال و پست‬ ‫!‬

‫« و جعلنا من بين ايديهم سدا و من خلفهم‬ ‫سدا فاغشيناهم فهم ل يبصرون»‬ ‫سو‬ ‫ره يس‪ -‬آيه ‪9‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪ -1‬نگاه درسكوت‬

‫‪27‬‬

‫‪1‬‬

‫ديواري است بين ما و حقيقت بين ما و نور گرچه ما‬ ‫درو ن حقيقت عالميم و حقيقت درون ما و خداوند از‬ ‫رگ گردن نيز به ما نزديكتر است‪.‬‬ ‫پس اين چگونه ديواري است و چه پرده اي است كه‬ ‫مانع ديدن نور حقيقت و روشنايي مي گردد؟‬ ‫بي شك پرده و حجاب غفلت‪.‬‬ ‫اين ديوار شيطاني كه معمار آن نفس است مصالح آن‬ ‫ماديات و مال ومنال دنيوي مانع و حجاب رسيدن ما‬ ‫به حقيقت است كه چشم دل را كور مي كند‪.‬‬ ‫بند هرچه گشته اي از نيك و بد‬ ‫صندوقيست سد‬ ‫تانگردي زين همــه آزاد تـــو‬ ‫جان زغم دلشاد تو‬

‫هريكي بر تو چو‬ ‫كي شــود اي‬

‫مشاهده ونگاه كه رابطه نزديكي با بينش و بصيرت دارد ‪ ،‬نگاه‬ ‫با توجه بي پرده‪ ،‬كه بحث مفصلي را مي طلبد ‪ ،‬به فرموده‬ ‫خداوند در قرآن چه بسيار كساني كه چشم دارند اما نمي‬ ‫بينند‪(.‬ادامه پاورقي ص ‪)29‬‬ ‫َ‬ ‫صرون…»‬ ‫ادامه ص ‪28‬‬ ‫هم اعيُن ل يُب ِ‬ ‫ول ُ‬ ‫«… َ‬ ‫اعراف ‪179‬‬ ‫چرا كه پرده غفلت بر چشمشان افتاده‪:‬‬ ‫زين سبب دنيا كبودت‬ ‫چون به چشمت داشتي شيشه كبود‬ ‫مي نمود‬ ‫اين ديدن ‪ ،‬ديدن ناخالص است ديدن ناب نيست بصيرت يعني‬ ‫نگاه در آرامش و سكوت نگاهي از ورا و فرا ‪.‬‬ ‫زيرا رسول گفت‪:‬‬ ‫اي بستگان تن به تماشاي جان رويد‬ ‫تماشا مبارك است‬ ‫به تماشا نشستن ! نگاه بي ريا بي شائبه بي تصوير قبلي ! بي‬ ‫واسطه و بي حجاب ‪ ،‬بدون ارزش گذاري و قضاوت‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫همين ديوارها نه تنها مانع ديدن حقيقتند كه باعث‬ ‫جدايي ما از يكديگر وبيخبري از حال همنوعانمان نيز‬ ‫مي شوند‪:‬‬ ‫بي خبر از‬ ‫بلكه هفتاد و دو ملت هر يكـــي‬ ‫يكديگر اندر شـــكـي‬ ‫نيست آگه چون‬ ‫چون دو ناطق را زحال يكدگــر‬ ‫بود ديـــوار ودر‬ ‫صد بود نسبت‬ ‫همچو آن يك نور خورشيد سما‬ ‫به صحن خانـه ها‬ ‫چونكه برگيري تو‬ ‫ليك يك باشد همه انوارشـــان‬ ‫ديوار از ميــان‬ ‫مومنــــان مانند‬ ‫چون نماند خانه ها را قاعــــده‬ ‫نفـس واحــده‬ ‫نياز به توضيح نيست كه منظور ديوار خشت گلي‬ ‫نيست‪ ،‬كه ديوار پنداري است ديوار غفلت است كه‬ ‫مارا از يكديگر‪ ،‬از خود و ازخدا غافل مي كند‪ .‬اين‬ ‫ديوار چيزي نيست جز تصوير ذهني كه اين تصويرها‬ ‫در طول زمان در ذهن ما نقش بسته كه ما از ديگران‬ ‫داريم و آنهـا را از منــظر آنهـا مي بينيم نه حقيقت‬ ‫عريان را !‬ ‫اي بر كرانه درياي حقيقت نشسته برخيز‪.‬سنگي در‬ ‫آب اندازو بشنو بانگ آب را‪.‬‬ ‫پرده پندار را پاره كن ‪,‬ديوار بلند حاشا را ديواري كه‬ ‫از وهم و خيال ساخته اي بشكاف تا به نور‪ ,‬روشنايي‬ ‫و حقيقت وخدا برسي‪!.‬‬

‫‪29‬‬

‫بر سـر ديـــوار‬

‫برلب جو بــــود ديـواري بلــند‬ ‫تشنه ئ دردمـند‬ ‫عاشـــقي‬ ‫تـشنـه اي مستسقئي زار و نــزار‬ ‫مسـتي غريبي بيقـرار‬ ‫از پـي آب او چو‬ ‫مانعــش از آب آن ديـــوار بــود‬ ‫ماهـــي زار بـود‬ ‫برفـلك ميــشد‬ ‫شد حجـــاب آب او ‪ ,‬ديــوار او‬ ‫فــــغان زار او‬ ‫بانگ آب آمد‬ ‫ناگـهان انداخت او خشـتي درآب‬ ‫بگوشش چون خطاب‬ ‫مـست كرد آن بانگ‬ ‫چون خطاب يار شــــيرين لـذيذ‬ ‫آبش چون نبيذ‬ ‫گشت خشت انداز‬ ‫ازصفـاي بانگ آب آن ممتــــحن‬ ‫وز آنجا خشت كن‬ ‫فـايده چه زين‬ ‫آب مي زد بانــگ ‪,‬يعـني هي تو را‬ ‫زدن خشـــتي مرا‬ ‫مـن از اين‬ ‫تشنه گفت آبا مرا دو فـايـده است‬ ‫صنعت ندارم هيچ دست‬ ‫كـه بود مر‬ ‫فايده اول ‪ ,‬سمـــــع بانـگ آب‬ ‫تشنــگانرا چـون رباب‬ ‫…‪..‬‬ ‫بر كنــــــــم آيم‬ ‫فايده ديگر ‪ ,‬كه هر خشتي كزيــن‬ ‫سوي ما معين‬ ‫پست تر گردد به هر‬ ‫گر كني خشتي زديوار بلنــــــد‬ ‫خشتي كه كند‬ ‫فصـــــل او درمان‬ ‫پستي ديوار قربي مي شـــــــود‬ ‫دردي مي شود‬ ‫موجـــب قربي كه‬ ‫سجده آمد كندن خشـــــت لزب‬ ‫واسجد واقترب‬ ‫مانع اين ســــر‬ ‫تا كه اين ديوار عالي گردنســــت‬ ‫فرود آوردن است‬ ‫تا نيـــــابي زين‬ ‫سجده نتوان كرد بر آب حيــــات‬ ‫تن خاكي نجات‬ ‫زود تر بر مي كند‬ ‫برسر ديوار هر كو تشنـــــــه تر‬ ‫خشــــت ومدر‬ ‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬طرح روي جلد بر اساس اين حكايت مثنوي طراحي شده‬ ‫است‪( .‬حكايت فوق اصل مطلب و چكيده اين كتاب است)‬

‫‪30‬‬

‫هر كه عاشق تر بود بر بانـــگ آب‬ ‫كند از حجــــاب‬

‫او كلوخ زفت تر‬

‫آري هر كه عاشق تر است و براي وصال معشوق‬ ‫مشتاق تر‪ ،‬بخشنده تر است‪ .‬ناگفته نماند اين تنها‬ ‫يكي از راههاي رسيدن به حقيقت و نور است‪ .‬البته‬ ‫ساده ترين و سهل الوصولترين راه!‬ ‫كه حقيقت چون نامحدود و بي انتهاست راههاي‬ ‫فراواني دارد و هركسي از راهي به آن مي رسد ‪.‬‬ ‫گرچه كوتاهترين راه صراط مستقيم است‪.‬‬ ‫حتي مي توان يك شبه نيز ره صد ساله را پيمود ‪.‬‬ ‫مانند كساني كه جهشي عمل كرد و تاريخ گواه اين‬ ‫امر است ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫نگار من كه به مكتب نرفت وخط ننوشت‬ ‫مسئله آموز صد مدرس شد‬

‫به غمزه‬

‫مرداني چون فضيل ابن عياض‪ ,‬ابوذر غفاري ‪ ,‬حربن‬ ‫يزيد رياحي و… چنين كرده اند ‪.‬‬ ‫و يك شبه ره صد ساله پيموده اند و به يكباره ديوار‬ ‫حجاب بين خود و حقيقت را از پايه ويران كرده اند‪.‬و‬ ‫رسيده اند بدانجا كه بايد‪.‬‬ ‫همه كه آزاده و حر نيستند(بايد از همه وابستگيها آزاد‬ ‫بود) ولي باز بايد تاكيد كرد كه مي شود آن طور هم‬ ‫عمل كرد و اتّفاقا در آن صورت كار يكسره مي شود‬ ‫وكمتر در راه دچار وسوسه نفس مي شويم ‪.‬‬ ‫به هر حال را ه گام به گام همين است كه مولنا‬ ‫گفته است ‪:‬‬ ‫بايد ذره ذره ديوار بلند حاشاي حقيقت را خراب كرد‬ ‫تا آب راديد و بانگش را شنيد‪.‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ -‬والذين جاهدو فينا لنهدينهم سبلنا‬

‫‪31‬‬

‫گرچه براي ويران كردن يكباره نيز بايد ابتدا مقدمات‬ ‫را فراهم كرد ‪ ،‬يعني از جايي شروع كرد‪ .‬ذره ذره‪،‬تا‬ ‫نبُري و نااميد نشوي ‪ ،‬شايد هركس تحملش را‬ ‫نداشته باشد (منظور تحمل خرابي خانه عنكبوتي‬ ‫اوهام است‬ ‫كه يكباره و يك شبه ساخته نشده و در اثر مرور زمان‬ ‫شكل گرفته)‪.‬‬ ‫تا وقتي كه آمادگي شكستن و شكفتن را پيدا كردي‬ ‫‪.‬سه مرحله شكوفايي عبارت از‪- :‬مرحله آمادگي‬ ‫(دوران نهفتگي) ‪ -‬لحظه شكستن ( جهش) – دوره‬ ‫شكوفايي (انفجار دروني يا تحول )‪.‬مرحله دوم به‬ ‫منزله چاشني است! كه بدون آن قويترين بمب هم‬ ‫عمل نخواهد كرد!‪.‬‬ ‫براي پرواز لزم است چند گام برداشت تا بتوان اوج‬ ‫گرفت و زمين پايگاه آسمان است و دنيا مزرعه‬ ‫آخرت ‪.‬‬ ‫صدقه راهي به سوي نور‬ ‫كسي كه در ظلمت وتاريكي جهل به سر مي برد‬ ‫طاقت ديدن نور و حقيقت را ندارد‪ .‬واين چنين كس‬ ‫«چشم در خورشيد نتواند گشود»‬ ‫واين حكايت افراد سودجو و ثروت اندوز كوته بين‬ ‫است است كه چون موش …‬ ‫در تلون غرق و‬ ‫آنچنا ن كس را كه كوتــه بين بود‬ ‫بي تمـكين بود‬ ‫خاك باشد‬ ‫موش گفتم زانكه در خاكست جاش‬ ‫موش را جاي معاش‬ ‫‪ - 2‬با حركت مرحله اي و پلكاني به هيچ جا نمي توان رسيد‪.‬تنها‬ ‫راه‪ ،‬فرار از دام زمان و حركت جهشي است‪.‬مانند دانه كه زير‬ ‫خاك منتظر جوانه زدن مي ماند‪ ،‬ابتدا بايد صبر و تحمل كند تا‬ ‫به رشد و شكوفايي برسد‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫گرچه روز و شب تلش مي كند و راههاي پول در‬ ‫آوردن را خوب مي داند‬ ‫ليكن ‪:‬‬ ‫هر طرف او خاك را‬ ‫را ههــــا داند ولي در زير خاك‬ ‫كردست چاك‬ ‫ودر اين صورت هيچگاه رشد و نمو نخواهد كرد‪:‬‬ ‫كرده موشانه‬ ‫همچو نخلي بر نيارد شاخه ها‬ ‫زمين سوراخها‬ ‫در واقع اينان حركتشان حتي اگربه قهقرا و نزولي‬ ‫نباشد افقي است ‪،‬در زير زمين نه رو به بال و نه رو‬ ‫به رشد و تعالي‪.‬‬ ‫اينان ره در تاريكي مي سپارند و از نور بهره اي‬ ‫ندارند و هر چه بيشتر تلش مي كنند بيشتر در تاريكي‬ ‫خود فرو مي روند‪.‬‬ ‫كي طواف‬ ‫سست چشماني كه شب جولن كنند‬ ‫مشعل جانان كنند‬ ‫تا در تاريكي هستي به نور هدايت نيز دسترسي‬ ‫نداري ور نه عالم جمله پر نور خداست‪:‬‬ ‫جمله عالم شرق و غرب آن نور يافت‬ ‫تا تو در چا هي نخواهـــد بر تو تافت‬ ‫مگر اينكه توفيق الهي يار شود كه هر كه را بخواهد و‬ ‫زمينه اش و لياقتش را داشته باشد مشمول هدايت‬ ‫گرداند‪.‬‬ ‫همچو موشي هر طرف سوراخ كرد چونكه نورش‬ ‫راند از در گشت سرد‬ ‫مي كنــــــد‬ ‫هـمچو موشي هر طرف سوراخها‬ ‫غافل ز انوار خـــدا‬ ‫چونكه سوي دشت و نورش ره نبود‬ ‫هم درآ ن ظلمات جهدي مي نمود‬ ‫‪33‬‬

‫گر خدا يــــــش پر دهد پر خرد‬ ‫چون مرغان پرد‬

‫برهــد از موشي‬

‫راه نجات اين است كه روزنه اي به سوي نور بگشايند‬ ‫تا از زندان جهل و غفلت رهايي يابند‪:‬‬ ‫حفره كن زندان و‬ ‫اين جهان زندان و ما زندانيان‬ ‫خود را وارهان‬ ‫چگونه؟ با صدقه ! با صدقه مي شود شكافي در‬ ‫ديوار زنداني كه خود ساخته ايم ايجاد كرد‪،‬روزني در‬ ‫سقف باورها گشود‪ ،‬تا چشم به نور افتد و آن نور‬ ‫هدايت گر و نشان دهنده راه شود و ديگر «خود ره به‬ ‫تو گويدت كه چون بايد رفت»‪.‬‬

‫درياي رحمت‬ ‫خداوند چشمه خروشان رحمت است‬ ‫دارندگان نهرها و جويبارهايي هستند كه‬ ‫ازاين چشمه سيراب‬ ‫مي شوند و سيراب مي كنند‪.‬‬ ‫و نيازمندان كشتزارهاي خدايند كه بوسيله‬ ‫نهرها‬ ‫آبياري مي شوند‪.‬‬

‫دانه تا زماني در در مرحله جنيني است ‪،‬بسته است‬ ‫گر چه حاوي اطلعات و توان بالقوّه رشد است ولي‬ ‫بصورت نهفته‪.‬كم تحرك منقبض‪ ،‬بدون تبادل با محيط‬ ‫ارتباط با محيط بسيار ضعيف است‪ ،‬وقتي در جريان‬ ‫‪34‬‬

‫روئيدن و رشد قرار مي گير د ابتدا آب و موادي از‬ ‫خاك مي گيرد و جوانه مي زند و وقتي سر از خاك‬ ‫بيرون آورد نور و هوا دريافت مي كند و بدنيال اين‬ ‫دريافت شروع به تبادل با طبيعت مي كند و هر چه‬ ‫بيشتر رشد مي كنــــد ‪ ،‬بيشـتر ارتباط بر قرار مي‬ ‫كند و در ازاي گرفته ها بيشتر مي بخشدو اكسيژن‬ ‫در قبال دي اكسد كربن پس مي دهد و طراوت و‬ ‫سبزي در ازاي نور ي كه از خورشيــــــد مي گيرد‪.‬و‬ ‫در مرحله رشد و كمـال كه مبدل به درختي كامل مي‬ ‫شود بخشندگي اش نيز به كمال مي رسد‪.‬‬ ‫درخت رايگان شاخه خود را به پرندگان مي بخشد‬ ‫سايه اش را به زمين ‪،‬اكسيژن را به هوا زيبايي اش را‬ ‫به رهگذران ‪،‬و برگهايش را به گوسفندان‪ ،‬و سرانجام‬ ‫عصاره وجودش و ثمره هستي اش ‪،‬ميوه اش را به‬ ‫گرسنگان!‬

‫انسان نيز در حالت جنيني بسته و بخيل است ‪،‬كوچك‬ ‫‪،‬خام ‪ ،‬فقط در حال گرفتن است و دريافت با كمترين‬ ‫پرداخـــــت و تنها مي خورد ‪،‬مي خواهد و لي نمي‬ ‫بخشد‪.‬در خود فرو رفته است‪.‬‬ ‫در بدو تولد و در دوران كودكي آدمي اندك اندك با‬ ‫ما‬ ‫اطراف و محيط پيرامون ارتباط برقرار مي كند‪ .‬ا ّ‬ ‫‪35‬‬

‫باز براي دريافت! يعني در اين مرحله نيز‬ ‫بيشترگيرنده است تا دهنده وهمه چيز را براي خود‬ ‫مي خواهد اصل تصورش اين است كه همه در خدمت‬ ‫اويند و براي او آفريده شده اند‪ .‬حتي در آموختن ‪،‬‬ ‫مي خواهد ياد بگيرد‪ .‬به ديگران ‪،‬پدر و مادر شديدا‬ ‫وابسته است ‪،‬مادر را چشمه رحمت مي شناسد و‬ ‫منبع تغذيه و پدر را حامي و نان آور‪ ،‬گريه و خنده اش‬ ‫نيز براي دريافت است ‪.‬وقتي گرسنه مي شود گريه‬ ‫مي كند و براي ابراز رضايت گاهي خنده اي و يا خود‬ ‫شيريني‪(.‬در اينجا مي آموزد در ازاي آنچه دريافت مي‬ ‫كند بايد چيزي پرداخت كند مثل يك لبخند و از همين‬ ‫جا بخشيدن آغاز مي شود)‬ ‫انسان بالغ‪ ،‬از نظر رواني نه تنها جسمي‪ ،‬در مرحله‬ ‫رشد و تعالي بخشنده است يعني به عبارتي مي توان‬ ‫گفت علمت و نشان رشد و بلوغ بخشش است و تنها‬ ‫خود را نديدن و براي خود نخواستن‪ .‬ديگران را بر خود‬ ‫و خواست آنها را بر خواسته خود ترجيح دادن‪.‬‬ ‫رفتن به سوي وحدت و يگانگي با اجتما ع و با كل‬ ‫هستي‪.‬‬ ‫رهايي از خودبيني ‪ ،‬خودخواهي و كبر و غرور ‪ ،‬حسد‬ ‫كينه ‪،‬بخل ناشي از عدم رشد و بلوغ است اينها از‬ ‫صفات افراد خام و نابالغند‪.‬ناشي از جهل وناداني‬ ‫است‪.‬‬ ‫كمال است در نفس مرد كريم‬ ‫چه نقصان و بيم‬ ‫اگر در نيابد كرم پيشـــــه نان‬ ‫بود همچــنان‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪ -‬سعدي‬

‫‪36‬‬

‫گرش زر نباشد‬ ‫نهانش توانــگر‬

‫دانه اگر طالب رشد ونمو و صعود است بايد يك قوس‬ ‫نزولي را طي كند به خاك افتد و در زير خاك مدتي‬ ‫بماند تا آماده رشد شود و پس از صبرو تحمل است‬ ‫كه نوبت به رشد و تعالي مي رسد‪.‬‬ ‫سر آن سر‬ ‫دانه چون اندر زمين پنهان شود‬ ‫سبزي بستان شود‬ ‫انسان در حالت پذيرش در قوس نزول سراپا نياز‬ ‫است و خواهش ‪،‬گيرنده‪ ،‬ظرف و اگر خالي باشد‬ ‫ظرفيت‪ .‬مانند دره و دشت ‪،‬منتظر ‪،‬تشنه‪ ،‬با دستاني‬ ‫گشاده به سوي آسمان‪.‬‬ ‫ما در حالت بخشش در قوس صعود است ‪ ،‬رفيع ‪،‬‬ ‫ا ّ‬ ‫رشد يابنده رو به بال‪ ،‬درست شبيه قلّه كوه كه هرچه‬ ‫آب بر فرازش بريزد براي خود نگه نمي دارد شسته‬ ‫مي شود ‪ ،‬سيراب مي گرد ولي با كمال سخاوت مي‬ ‫بخشد ‪ .‬به زير دستان ‪ ،‬به فرودستان دره نشين و‬ ‫ساكنان كوهپايه ‪.‬‬ ‫قلّه اگر برف را نيز نگه مي دارد نه براي خود است‬ ‫كه برف براي او حاصلي جز سرما و سرزنش ! ندارد‪.‬‬ ‫شايد عليرغم ميل باطني آن را پاس مي دارد تا روز‬ ‫گار بي آبي و عطش دشت چون مي داند كه زمينهاي‬ ‫پست تشنه سيراب نشدني اند و آزمند ‪،‬كه هر چه آب‬ ‫ببيند مي بلعـند بي انديشه فردا!‬ ‫در نماز اين حالت نزول و صعود ‪،‬فراز و فرود به اوج‬ ‫خود مي رسد ‪ .‬از خاك برشدن و بر خاك شدن‪ ،‬قيام‬ ‫و قعود وهمه به حول و قوه الهي(بحول الله قوتي‬ ‫واقوم و اقعد)‬ ‫‪37‬‬

‫وقتي در قنوت دست دعا مي گشايي و از آن بخشنده‬ ‫بي همتا طلب حاجت مي كني ‪ ،‬و آماده پذيرش‬ ‫رحمت واسعه اش مي شوي(قوس نزول)‪ ،‬يا آن‬ ‫هنگام كه در حال سجده برخاك مي افتي و اورا به‬ ‫بزرگي ياد مي كني ‪ ،‬در حالت وصل قرار مي گيري ‪،‬‬ ‫كاملترين حالت(قوس صعود)‪:‬‬ ‫در بهاران كي شود سر سبز سنگ‬ ‫گل برويي رنگ‪ ،‬رنگ‬

‫خاك شو تا‬

‫پس از سجده گواهي مي دهي به وحدانيت خدا و‬ ‫رسالت نبي اكرم(ص) ‪،‬فرقي است بين اين شهادت با‬ ‫آنچه در اقامه مي گويي‪ ،‬چرا كه اينجا در حالت بلوغ و‬ ‫رشد گواهي مي دهي وگرنه (الست بربكم قالو بلي )‬ ‫ما اين كجا و آن كجا؟‬ ‫را كه مدتها پيش گفته اي ‪،‬ا ّ‬ ‫و چه باشكوه و زيباست بخشش موليمان علي (ع) در‬ ‫ركوع !( و يوتون الزكوه و هم راكعون)‪ .‬زيباترين نوع‬ ‫بخشش‪ ،‬صدقه ناب و عاشقانه‪ .‬بايد ايستاد و درنگ‬ ‫كرد ‪.‬جاي تامل است !چرا در نماز ؟و چرا در‬ ‫ركوع؟چرا به تعويق نيانداخت؟ حتي لحظه اي؟‬ ‫نكتـــه ظريفي است ‪،‬به ســادگي از آن نمي توان‬ ‫گذشت‪.‬تا آنجا كه خداوند در قرآن حضرت علي (ع) را‬ ‫با عنوان بخشنده درحال ركوع ذكر مي كند و نه با نام‬ ‫ديگر‪،‬كه نشانگر اهميّت موضوع است‪.‬‬ ‫در نماز‪،‬هنگام ركوع در ارتباط با خالق‪،‬بدون نگاه و‬ ‫تصوير نه نگاه به آنچه مي بخشد(انگشتري)ونه به‬ ‫آنكه مي بخشد! و اين شكوه بخشش است ‪،‬اوج‬ ‫وكمال بخشندگي و تمامي صدقه و صداقت‪.‬‬ ‫در ركوع يعني در اوج فروتني و تواضع بدون اين كه‬ ‫كسي را كه به او عطايي مي كني ببيني و بدون اينكه‬ ‫نظاره گر شرمش باشــي‪ ،‬بي ريا بي منت بي‬ ‫تصوير ذهني(بي آنكه آن همه زيبايي راثبت كني تا‬ ‫‪38‬‬

‫بعدها بتواني در هنگان ناتواني! آنرا بازخواني كني و‬ ‫لذ ّت ببري)‪.‬‬ ‫نكته‪ :‬ثبت تصاوير ذهني كاري است كه همه ما در‬ ‫تمامي عمرمان بدان مشغوليم و مي خواهيم به‬ ‫اصطلح لحظات به ياد ماندني را زنده نگه داريم !‬ ‫علقه به عكس‪ ،‬فيلم ‪ ،‬حتي آثار هنري و عتيقه جات‬ ‫نيز جزيي از اين است و اينها چيزي نيست جز مرده‬ ‫پرستي !‬ ‫و اين نيست مگر اينكه ما مي ترسيم از ان كه ديگر‬ ‫نتوانيم ‪ ،‬ترس از داست دادن باعث مي شود فرصتها‬ ‫را ازدست بدهيم ‪،‬ترس تمام شدن و ترس از فنا‪،‬‬ ‫چون عشق نيست!‬ ‫و اينگونه است كه ديدمان و شنودمان ناب و خالص‬ ‫نيست ‪ ،‬آلوده است‬ ‫در لحظه اكنون نيست ‪،‬مي گذاريم براي بعد تا آن را‬ ‫بررسي كنيم ‪،‬لذ ّت ببريم‪ ،‬يا براي ديگران توصيف و‬ ‫ياتعريف كنيم ‪.‬‬ ‫اگر بدانيم كه لحظه ها هرگز تكرار نمي شوند وآب‬ ‫رفته به جوي باز نمي گردد ‪،‬ديدمان خالص و زيبا مي‬ ‫شود و در نتيجه ادراك مان از هستي*‪.‬‬ ‫نگاه پاك از ذهن و دل پاك برمي خيزد از دلي كه هيچ‬ ‫تصويري چه خوب و چه بد در آن نيست‪،‬از بخل‬ ‫حسد ‪،‬كينه خالي است‪ ،‬اسير عادتها نشده ‪ ،‬رها است‬ ‫‪ ،‬صاف و شفاف چون آينه است كه مي شود تجلي‬ ‫گاه حقيقت ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬در لحظه اي كه انسان صدقه مي دهد اينگونه است ‪،‬در بي‬ ‫زماني ‪ ،‬بي ريايي‪،‬خلوص و پاكي و در خلوت انس‪- * .‬‬ ‫(رجوع كنيد به نگاه درسكوت پاورقي ص ‪)29‬‬ ‫در فلسفه اسلمي از آن به عنوان علم حضوري ياد مي شود‬ ‫كه با حقايق و عين واقعيت سرو كار دارد نه تصاوير ذهني كه‬

‫‪39‬‬

‫و اين همان تقوي و پرهيزگاري است و گونه اي‬ ‫معصوميت است كه نوع اصيلش را معصومين (س)‬ ‫داشته اند‪.‬‬ ‫صدقه يعني بخشش عاشقانه ‪ ،‬بخشش بدون قيد‬ ‫وشرط‬ ‫و عشق يعني« اشد حباالله» ‪،‬عشق يعني ل اله ال‬ ‫الله‬ ‫يعني اورا ديدن و ديگر هيچ …‬ ‫همه را در او ديدن و اورا در همه ديدن كه‪:‬‬ ‫به جهان خرم از آنم كه جهان خرم ازاوست‬ ‫همه عالم كه همه عالم از اوست‬

‫عاشقم بر‬

‫نشان اهل خدا عاشقي است باخود دار‪.‬‬ ‫و« بهترين چيز رسيدن به نگاهي است كه از حادثه عشق‬ ‫تر است»‬ ‫عشق اصليت دنيايي ندارد‪ .‬انسان آن را همچون چيز‬ ‫درك ناشدني تجربه مي كند چيزي كه بر انسان مي‬ ‫گذردو آن بدينسان كه در اثر آن انسان خود اصليت‬ ‫مي يابد‪.‬‬ ‫عشق از نظر واقعيت تجربي اثبات ناپذيراست ليك‬ ‫واقع گرا مي تواند آن را آشكار كند ‪.‬‬ ‫عشق موضوعي نيست كه بتوان آنرا به تحقيق‬ ‫دريافت‪ .‬بايد آن را تجربه كرد ‪.‬‬ ‫ما همه توان بالقوه عشق ورزيدن را داريم كه خداوند‬ ‫از روح خود درما دميده و ما را گرچه از آب و گل ولي‬ ‫با روح و دل آفريده‪.‬‬ ‫كار كرد قوه خيال است براي تبديل به علم حصولي‪(.‬اصول‬ ‫فلسفه و روش رئاليسم‪ ،‬علمه طباطبايي)‬

‫‪40‬‬

‫چگونه مي توان به آن قابليت بخشيد؟ فقط با بخشش و‬ ‫بخشش‪.‬‬ ‫علمه جعفري مي گويد‪:‬‬ ‫((هنگامي كه عشق سطح ظاهري و سطح عميق‬ ‫«من » را احاطه كرد جهاني براي ما ساخته مي شود‬ ‫كه گسيختگيها پيوسته و پيوستگيها گسيخته مي نمايد!‬ ‫به عبارتي ديگر عاشق براي خود جهاني ساخته كه‬ ‫همه حقايق و نمودهاي آن با معشوقش سنجيده مي‬ ‫شود ‪.‬‬ ‫لحظاتي در عشق وجود دارد كه همه جهان شكو فان‬ ‫است حتي موجودات موذي و كثيف زشتي خود را از‬ ‫دست مي دهند !‬ ‫لحظاتي ديگر وجود دارد كه جهان در نظر عاشق‬ ‫بقدري كوچك مي شود كه در مقابل معشوق حق‬ ‫عرض اندام ندارد‪.‬‬ ‫عشق همه تناقصات را حل مي كند يا در خود هضم‬ ‫مي كند‪.‬عشق تمام خواص و ارتباطات اشياء را‬ ‫دگرگون نشان مي دهد‪.‬‬ ‫هنگامي كه عشق به مرحله كمال رسيد زيبائيهاي‬ ‫ناچيز جزوي از آن زيباي مطلق قرار مي گيرد كه‬ ‫درون او را اشغال نموده است‪)).‬‬ ‫كه عشق رمز و راز هستي است ‪ .‬سّر وجود است از‬ ‫منظر عشق همه چيز زيباست ديگر زشتيها نمودي‬ ‫ندارند‪ .‬جز زيبايي نمي توان ديد كه‪:‬‬ ‫»‬ ‫«‬ ‫در وادي عشق همه چيز در هم آميخته شده و يك كل‬ ‫را تشكيل داده كه زشتيها درآن محو مي شوند‪!.‬‬

‫‪41‬‬

‫جز خيالت‬

‫گر هزارانند يك تن بيش نيست‬ ‫عدد انديش نيست‬ ‫در دنياي عشق يعني دنياي وحدت و يك پارچگي در‬ ‫عين آن وحدت و كليت هرچيزي در جايگاه خاص خود‬ ‫قرار دارد ‪.‬حتي يك پشه و مورچه ويا يك سلول در‬ ‫موضع خود و در قرارگاه خود نهاده شده كه اين همان‬ ‫عدل خداوندي است‪ .‬يعني قرار گرفتن هر چيز در‬ ‫موضع خود‪.‬‬ ‫وهمه چيز در عين كمال است و جمال‪.‬‬ ‫حتي گر پشه نبود زندگي چيزي كم داشت ! و به‬ ‫قانون حيـات لطمه مي خورد و تابلوي آفرينش ناقص‬ ‫بود‪.‬‬ ‫تابلويي كه هرچه بيشتر به آن خيره مي شويم عجايب‬ ‫و ظرايف بيشتري از آن در ميابيم و هيچوقت به عمق‬ ‫و ژرفاي آن پي نمي بريم‪.‬‬ ‫همه موجودات از ريز و درشت دست اندر كار اين‬ ‫حفظ تعادل و زيباييند و همه در تسبيح خداي بواسطه‬ ‫عشق به مبدا و خالق ‪،‬عشقي آگاهانه‪.‬‬

‫در صــحنه بزگ هســتي و ســمفوني عظيــم وجود همــه‬ ‫وهمـه در حال نواختن و يا خواندن سـرود هسـتي انـد با‬ ‫يك همگوني و هارموني بي نظير !‬ ‫و تنها اين انسان است كه بواسطه ارده و اختيار ي كه‬ ‫خداوند به او مرحمت فرموده هر از گاه ساز مخالف‬ ‫مي زند و ناسپاسي كرده و اين توازن و زيبايي را‬ ‫برهم مي زند!! گر چه نمي تواند در زيبايي سمفوني‬ ‫‪42‬‬

‫آفرينش خللي ايجاد كند‪.‬و فقط باعث درد سر و‬ ‫ناآرامي خودش مي شود كه‪ « :‬الله الصمد»‬ ‫پس بقول حافظ‪:‬‬

‫عشق يعني خلصه كردن عالم در يك موجود و بزرگ‬ ‫كردن يك موجود تا مقام خدايي ‪.‬‬ ‫عشق عامل و باعث حركت است جوششي است كه‬ ‫به كوشش و جنبش مي انجامد‪.‬‬ ‫و عشق يعني حركت يعني رهايي يعني آرامي در عين‬ ‫ناآرامي ‪ .‬عاشق يعني بيقراركه‪:‬‬ ‫وادي عاشق جاي خفتن نيست جاي برآشفتن است‪.‬‬ ‫چون عارفان در ميانه ميدان بود در رقص و سماع در‬ ‫كوشش در جوشش‬ ‫عشق معجزه خداست عشق شفاي هر دردي است‪.‬‬ ‫عشق عامل حركت است اگر ماه شيدا بيقرار دور‬ ‫زمين مي گردد و زمين دور خورشيد و‪..‬‬ ‫همه معجزه عشق است كه عشق پيوند دهنده اجزاي‬ ‫كائنات است اكسير وجود است ‪.‬‬ ‫كميايي است كه كيمياگران در طي تاريخ پي اش مي‬ ‫گشتند غافل از اين كه‪:‬‬

‫‪43‬‬

‫عشق دردانه اي است كه در دل همه آدمها نهفته‬ ‫است همان امانتي است كه بردوشمان نهاده اند‪.‬‬ ‫عشق نفخه اي الهي است و هديه اي خدايي كه به‬ ‫بشر ارزاني داشته اند‪.‬‬ ‫عشق گنجي است نهان در ويرانه دل يا دل ويران‪.‬‬

‫كه اگر عشق شكوفا شود و دانه عشق پر وبال گيرد‬ ‫و رشد نمو كند و درست پرورش يابد مي شود درخت‬ ‫دوستي و شجره طيبه ‪.‬‬ ‫عشق شرقي و غربي ندارد و بال و پايـين نمي‬ ‫شـناسد ‪ ،‬لمكان است و بي زمان ‪،‬زمان عشق لحظه‬ ‫ابدي اكنون است ‪.‬‬ ‫همين حال عاشق شو دست بكار عشق كه فردا دير‬ ‫است و در وادي عشق فردا يعني هرگز يعني‬ ‫هيچوقت‪.‬‬ ‫عشق فراگير است مومن وكافر نيز نمي شناسد‪:‬‬ ‫و بفرموده مول علي (ع)‪:‬‬ ‫«انسانها يا در دين با تو برادرند يا در آفرينش با تو برابر »‬ ‫پس بهانه اي براي كينه و نفرت نيست ‪.‬‬ ‫كمتر از ذره نه اي پست مشو عشق بورز‬ ‫خورشيد رسي رقص كنان‬

‫تا به سرچشمه‬

‫زيركي زابليس و عشق از آدم است‬ ‫و‪:‬‬ ‫جوهر آينه بخشد سنگ‬ ‫عشق صيقل مي دهد فرهنگ را‬ ‫را‬ ‫عشق حقيقي آن است كه عاشق خود را در معشوق‬ ‫پيدا كند و معشوق را در خود به مصداق حديث‪«:‬من‬ ‫‪44‬‬

‫عرفه نفسه فقد عرف ربه» يعني آگاهانه و در كمال‬ ‫هوشياري‪.‬كه معشوق از ما به مانزديكتراست حتي از‬ ‫رگ گردن و «اني اجيب قريب »‬ ‫و عشق دروغين و بت پرستانه آن است كه عاشق‬ ‫خود را در معشوق گم كند بي معرفت و بي شناخت نا‬ ‫دانسته و جاهلنه‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫عشق كلي يا سيستماتيك همه چيز در ارتباط با هم‬ ‫ديدن كليت گرايي و كل نگري و جهان و هستي را‬ ‫به عنوان يك كل تفكيــك ناپذير و ناگسستني ديدن با‬ ‫خاصيت از اويي و به سوي اويي و يا همان وحدت‬ ‫وجود با روحي الهي‬ ‫نفس‬ ‫نفس انساني كه نفس الواحد است‬ ‫حيواني سفال الجامد است‬ ‫و عشق جزيي عشق كودكانه‪ ،‬دوستي خرس گونه و‬ ‫جاهلنه! تجزيه به جاي تركيب و تفرقه به جاي وحدت‬ ‫چون كودكان كم خرد كه اسبا ب بازيهاي خودرا با‬ ‫همه عشق !وعلقه اي كه به آنها دارند تكه تكه مي‬ ‫كنند تا به راز ورمز وجود شان پي ببرند غافل از اين‬ ‫كه هر بيشتر آنها را جزء جزء وپاره پاره كنند بيشتر از‬ ‫اصل و هدف دور مي شوند‪.‬‬ ‫با نگاهي از پايين به جاي نگاه از بال‪ ،‬كه به فرموده‬ ‫مول علي (ع) نگاه دردنيا باعث كور ي دل و نگاه برآن‬ ‫باعث روشن بيني وبصيرت مي گردد‪.‬كه آن جزء‬ ‫نگري است و اين كل نگري و از بال ‪،‬از فراز بر فرود‪.‬‬ ‫نگاهي است فراگير ‪.‬‬

‫‪ -1‬حقيقت عشق تقسيم ناپذير است‪.‬اينها تفاسير و تعابيري از‬ ‫عشق است ‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫در عشق كلي ديگرخواهي است و بذل و بخشش و‬ ‫محبت مهرباني دوست داشتن حتي دوست داشتن‬ ‫خود نه براي خويش بلكه براي ديگران چون در اين‬ ‫حالت ديگر «من» و «تو» به تنهايي معنا ندارد ‪ .‬و‬ ‫«كلكم راع و كلكم مسول» و هركس در گردش چرخ‬ ‫به اندازه توان مسئول است ‪.‬‬ ‫و هر ذره چون خورشيد مي تواند روشنايي بخش‬ ‫باشد ‪ .‬كه ارمغان اين نوع نگرش مهر و محبت صفاي‬ ‫باطن دلرحمي نوعدوستي ‪،‬عدالت ‪،‬بخشندگي و…‬ ‫است‪.‬‬ ‫به عكس در عشق جزيي خودبيني ‪،‬خودخواهي و همه‬ ‫چيز رابراي خود خواستن ‪،‬دستخوش احساسات شدن‬ ‫لذ ّت جويي زود گذر‪ ،‬جهان را ميدان مسابقه و رقابت‬ ‫دانستن و اعتقاد به تنازع بقا به جاي تعاون براي بقا‬ ‫داشتن ‪،‬خود را تافته جدا بافته دانستن ‪…،‬كه منجر‬ ‫مي شود به ظلم ستم و بيرحمي استثمار‪ ،‬بخل و‬ ‫حسد و كينه و…‬ ‫هدف از اطاله كلم و درازاي سخن اين بود كه نشان‬ ‫عشق چيزي نيست جز بخشش و بخشش با صدقه‬ ‫آغاز مي شود !!‬

‫!‬ ‫صدقه بخشي از بخشش است ‪ ،‬نوعي بخشش ‪،‬‬ ‫بخشش ارادي ‪،‬عاشقانه‪ ،‬و عارفانه ‪،‬بخشش بي ريا ‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫كنشي است نه واكنشي گرچه برخاسته از فطرت‬ ‫الهي آدمي است و در عين حال واكنشي است به اين‬ ‫همه فضل و كرم خدايي‪.‬‬ ‫جوششي است دروني‪ ،‬عملي است آسماني ‪ ،‬بر روي‬ ‫زمين در پايگاه زمين‪ ،‬جرقه ابتدايي است‪.‬‬ ‫گام نخست است به سوي نور آغاز است به سوي‬ ‫پرواز‪.‬‬ ‫چنين مي نمايد وقتي صدقه اي مي دهي سكه اي مي‬ ‫اندازي حال فرق نمي كند كجا و به كي‪ ،‬انگار تلنگري‬ ‫به طبل كبريايي مي زني كه آوايش و پژواكش تا ابد‬ ‫ادامه ميابد‪.‬‬ ‫موجي ايجاد مي شود تابينهايت تاخدا‪:‬‬ ‫هر كار نيك و عمل صالحي چنين است ‪ ،‬مانا و ماندگار‬ ‫‪،‬پويا و پايدار با اثرات موجي مانند انداختن سنگ در‬ ‫آب‪.‬‬

‫لزمه زندگي و حيات دنيوي ارتباط و تبادل و تعامل با‬ ‫ديگران است‪.‬نمي توان با ديگران همنوعان ‪ ،‬و هستي‬ ‫حشر ونشر نداشت‪ ،‬ونشست و برخاست نداشت اگر‬ ‫خلوت نشيني اختيار كنيم و ره تاركين دنيا پيش گيريم‬ ‫با مردگان فرقي نداريم‪.‬‬ ‫‪47‬‬

‫تنهايي به اين معنا و دوري از اجتماع و مردم هنر‬ ‫نيست بلكه بسيار هم آسان است كه خود را در گوشه‬ ‫اي حبس كنيم و شانه از زير بار مسوليت خالي كنيم‪.‬‬ ‫درست تر اين است كه در ميان مردم باشيم با آنها‬ ‫در آميزيم و به يكديگر سود رسانيم‪.‬اصول به تنهايي‬ ‫نمي توان به جايي رسيد كه انسان موجودي است‬ ‫اجتماعي‪:‬‬ ‫كه در آفرينش زيك‬ ‫بني آدم اعضاي يك پيكرند‬ ‫گوهرند‬ ‫ما اعضاي يك پيكره يعني اجتماع بشري هستيم مانند‬ ‫سلولهاي بدن كه با هم ارتبا ط ارگانيك داريم ‪ .‬اگر از‬ ‫پيكره خود جامعه كناره گيري كنيم اين مائيم كه زيان‬ ‫برده و در اثر اين جدايي سرنوشتي جز مرگ ونابودي‬ ‫در انتظار مان نيست‪.‬جامعه به حيات خود ادامه خواهد‬ ‫داد و سلولهاي ديگر وظيفه خود را انجام مي‬ ‫دهندوتنها شايد تاثير كوچكي در نظم اجتماع ايجاد‬ ‫شود و اختلل اندكي پديد آيد ‪.‬گرچه اگر اين روند‬ ‫جدايي افراد از پيكره ادامه يابد ارگانيسم نمي تواند‬ ‫به حيات خود ادامه دهد و سرانجام از پاي در مي آيد‪.‬‬ ‫آدمي روزانه با افراد مختلفي برخورد مي كند از همان‬ ‫آغاز روز ‪،‬بعضي با بي تفاوتي از كنارش مي گذرند و‬ ‫يا تنها به تكان دادن سري و يا احيانا سلمي اكتفا مي‬ ‫كنند ‪.‬‬ ‫به هر حال ارتباط با بخشش آغاز مي شود زماني كه‬ ‫براي كسي دست تكان مي دهيم و يا وقتي با كســــي‬ ‫باب سخن مي گشاييم آن كه اول سر صحبت را باز‬ ‫مي كند در حقيقت از خود مايه مي گذارد و لزمه اش‬ ‫بخشش است هر چند سلمي و كلمي و يا لبخندي ‪.‬‬ ‫‪48‬‬

‫ارتباط با طبيعت و كائنات نيز چنين است و لزمه يك‬ ‫ارتباط سالم يك بخشش است هر چندجزيي ‪.‬‬ ‫ارتباط از ديدگاه قرآن‬ ‫در قرآن كريم بهترين اعمال آدمي دو چيز است ‪:‬‬ ‫‪-1‬ارتباط با خدا«ويقيمون الصلوه» (در قاموس‬ ‫جه و انعطاف و پيوند آمده‬ ‫قرآن صلوه به معني تو ّ‬ ‫كه همان رابطه را مي رساند)‬ ‫‪ -2‬ارتباط با هستي و مردم «و مما رزقنهم‬ ‫ينفقون» بقره ‪3‬‬ ‫ويا«واقيموالصلوه و اتواالزكوه» بقره ‪43‬‬ ‫ابتدا برپاداشتن نماز وبعد انفاق و بخشش‬ ‫نماز مظهر عاليترين نوع ارتبا ط است ‪،‬ارتباط با منبع‬ ‫و مبداء وجود‪ ،‬ارتباط بينهايت كوچك با بينهايت‬ ‫بزرگ‪،‬مخلوق با خالق ( او از رگ گردن به ما نزديكتر‬ ‫است و ارتباطش مستمر است كه اگر لحظه اي قطع‬ ‫شــود مساويست با فنا و نابودي نماز‪ ،‬نياز ماست ‪ ،‬و‬ ‫يادآوري است ‪).‬‬ ‫با بخشش ‪،‬انفاق و صدقه‪ ،‬انسان به ديگران و همنوع‬ ‫جه نشان مي دهد و از خود بيني و‬ ‫وغير خويش تو ّ‬ ‫خودخواهي به ديگر خواهي گرايش پيدا مي كند‪.‬‬ ‫صدقه رابطه اي است از درون با بيرون‪ .‬نوعي عبادت‬ ‫و خودسازي است در خود فرورفتن و از خود فرارفتن‬ ‫شايد به همين جهت صدقه پنهاني توصيه شده است‬ ‫كه‪:‬‬ ‫ســـر آن‬ ‫دانه چون اندر زمين پنهان شود‬ ‫سرسبزي بستان شود‬

‫‪49‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫اين كه مي گويند ‪:‬پول پول مي آورد درست است‬ ‫‪.‬چون اين يك قانون است كه هرچيز همجنس خود را‬ ‫جذب مي كند‪.‬علم نيز علم مي آورد و حلم ‪،‬حلم ‪.‬و به‬ ‫عبارتي ‪،‬كند همجنس با همجنس پرواز ‪:‬‬ ‫زانكه هر مرغي بسوي جنس خويش‬ ‫پس و جان پيش پيش‬

‫ميپرد او در‬

‫با اين اوصاف صدقه‪،‬صدقه مي آورد و بخشش ‪،‬‬ ‫بخشندگي و …اين رشته سر دراز دارد و پيامد آن‬ ‫رشد و تعالي است‪.‬مانند دانه اي كه از يك دانه هفت‬ ‫خوشه برويد در هر خوشه صد دانه باشد كه يكدانه‬ ‫هفتصد شود و خداوند از اين مقدار نيز بر هركه خواهد‬ ‫بيفزايد ‪.‬‬ ‫‪50‬‬

‫چون ببازي عقل در عشق صمد‬ ‫دهد يا هفتصد‬

‫عشر امثالت‬

‫«يمحق الله الرباو يربي الصدقات »‬ ‫خداوند صدقات را رشد و افزوني مي بخشد‪.‬‬ ‫وقتي كار نيك و عملي صالح انجام مي دهيم اين عمل‬ ‫خود راهنماي ما مي شود جهت ادامه راه و مشوق ما‬ ‫چراكه كار نيك ‪،‬موافق فطرت پاك الهي ماست يا مي‬ ‫توان گفت از جنس ماست! از جنس ما البته از جنبه‬ ‫ملكوتـي و روح الهـي مـا ‪.‬اينجـا آن تضادي كـه شايـد تـا‬ ‫كنون بـا خواندن ايـن نوشتـه بـه ذهنتان متبادر شده كـه‬ ‫آب گودال را پيدا مـي كنـد و بايـد خالي شـد و ظرفيـت‬ ‫براي پر شدن و نيستي زمينه هستي است و (هر كجا‬ ‫مشكل جواب آنجا رود)قابل طرح و بررسي است‪:‬‬ ‫اول اين كه‪:‬‬ ‫يعني جنسيت به ظاهر نيست ‪.‬ما گرچه از آب و گليم‬ ‫ليك در اصل اهل دليم و داراي روحي پـاك و ملكوتي‬ ‫هستيم‪.‬‬ ‫و از طرفي اگر آينه زنگار گرفت كه دليل بر جنس‬ ‫آن نيست گر چه قابليتش را دارد ‪ .‬اينجا بحث جوهر و‬ ‫ماهيت و عرض و مرض پيش مي آيد كه در اين مقوله‬ ‫نمي گنجد‪.‬‬ ‫بعضي چيزها همجنسند ‪ ،‬نه از نظر شباهت ظاهري‬ ‫حتي زن و مرد كه در اصطلح به آنها جنس مخالف‬ ‫مي گويند‪.‬‬ ‫در حقيقت هم جنسند كه ‪:‬بني آدم اعضاي يك پيكرند‪.‬‬ ‫‪51‬‬

‫در كشاكش دهر خاك سوي پايين مي كشد و باد سوي‬ ‫آسمان به جهت دو بعدي بودن انسان كه حاصل‬ ‫ازدواج ماده و معنا ‪،‬جسم و روح است ‪.‬‬ ‫از اين مطلب مي توان نتيجه اي جالب و شايد عجيبي‬ ‫هم گرفت كه‪ :‬آن چيزهايي كه نسبت به هم تمايل‬ ‫كشش و جاذبه دارند در اصل همگون و همجنسند‪.‬و‬ ‫جاذبه زن و مرد نه به جهت تفاوتها بلكه بيشـتر به‬ ‫لحاظ همجنسي و يگانگي آنهاست و از اينجا به‬ ‫وحدت وجود مي رسيم و اينكه «يسبح لله مافي‬ ‫جمعه آيه ‪1‬‬ ‫السماوات و ما في الرض…»‬ ‫و اينكه خداوند فرموده در خلقت هيچ تفاوتي نيست‬ ‫و…‪..‬‬ ‫و اينكه چرا انبيا از جنس بشر انتخاب شده اند‪:‬‬

‫( ‪)1‬‬

‫جاذبه و دافعه انبيا و اوليا نيز از همين رو بوده است‬ ‫ديوصفتها از آنها گريزان بوده و پاك نيتان عاشق آنها‬ ‫و شيفـته اخــلق و رفتار شان مي شوند‪.‬‬ ‫((الم ذالك الكتاب ل ريب فيه ‪ .‬هدي للمتقين ‪ .‬الذين‬ ‫يومنون بالغيب و يقيمون الصلوه ومما رزقنهم ينفقون‬ ‫…))‬

‫‪52‬‬

‫سه صفت پرهيزگاران‪ :‬ايمان به غيب(بعد اعتقادي و‬ ‫عقلني)‪ ,‬برپاداشتن نماز (بعد عرفاني) و بخشندگي ‪،‬‬ ‫آنهم نه از خود از آنچه به آنها داده شده است( بعد‬ ‫عملي تقوي )‬ ‫كه اين آخري يعني بخشش از همه موارد ديگر آسانتر‬ ‫و عملي تر است و البته نه براي آنان كه مالشان به‬ ‫جانشان بسته است! يعني مي توان براي رسيدن به‬ ‫مراحل تقوي و كمال و رشد و تعالي از اينجا آغاز كرد‬ ‫‪!.‬‬ ‫يعني از‬ ‫و زياد هم سخت نيست ‪ ،‬وقتي از كوچك شروع كردي‬ ‫از پله هاي اول با گامهاي كوتاه ‪،‬در مسير كه افتادي‬ ‫كار آسان مي شود و هرچه به نور و حقيقت نزديكتر‬ ‫شوي مشتاق تر مي شوي وهر چه رشد كني و‬ ‫بزرگتر شوي بخششت هم بزرگتر ي شود ‪( .‬حكايت‬ ‫تشنه اي كه برديواربود و كلوخ در آب مي انداخت‬ ‫…)‬ ‫انفاق به معناي پر كردن شكاف و فاصله طبقاتي‬ ‫است شكافي كه در اثر بي عدالتي ايجاد شده ‪،‬‬ ‫بوسيله مترفين و زر اندوزان و رياكاران(منافقان‬ ‫اقتصادي‪ )،‬كه از راه ‪،‬ربا و رانت و … باعث بوجود‬ ‫آمدن فاصله ودر نتيجه فقر و محروميت در جامعه‬ ‫شده اند‪.‬‬ ‫معرفت ‪،‬شناخت و عشق زير بناي بخشش و انفاق‬ ‫است ‪ .‬هر چه شناختها و عشق ها گسترده تر باشد‬ ‫انفاق وسيع تر خواهد شد ‪.‬و صدقه نشان عشق‬ ‫است‪ .‬گام اول است در وادي عشق !‬

‫‪53‬‬

‫واي بر نمازگزاراني (مدعيان دروغين) كه رياكارند و‬ ‫بخشش و احسان را از فقيران منع مي كنند‪.‬‬ ‫اينها همان تكذيب كنندگان واقعـي دين هستـند ‪،‬كه‬ ‫يتـيم را از خود مي رانند و به مسكين نيز توجهي‬ ‫ندارند‪ .‬اصول غير از خودرا نمي بينند ‪.‬‬ ‫پس ادعا ‪ ،‬و نماز و عبادت و‪ ..‬كافي نيست بايد در‬ ‫عرصه عمل عبوديتت را به ثبوت برساني با صدقه كه‬ ‫نشان صداقت است ‪،‬با بخشش و انفاق ‪.‬‬

‫صدقه ‪،‬ايمان و عمل صالح‬ ‫«‬

‫……… »‬ ‫‪7‬‬

‫ايمان و انفاق لزم و ملزوم يكديگرند‪ .‬براي مومن‬ ‫شدن بايد از جاده انفاق عبور كرد‪.‬‬ ‫مومن حركتش از تاريكي به نور است‪،‬جركتي مداوم و‬ ‫مستمر ‪،‬كه توقف در آن راه ندارد ‪،‬ايستادن يعني‬ ‫برگشت و رفتن به قهقرا از نور در ظلمت‪.‬‬ ‫همانگونه كه ايمان مي تواند زيربناي عمل باشد«الذين‬ ‫آمنو وعملو الصالحات» عمل هم مي تواند ايمان ساز‬ ‫باشد ‪.‬‬ ‫‪54‬‬

‫عمل به باورها و اعتقادات قوت مي بخشد و ايمان را‬ ‫به يقين تبديل مي كند ‪ .‬ايماني كه توام با عمل نباشد‬ ‫‪،‬ايمان حقيقي نيست‪،‬ريا است‪،‬دروغ است‪« :‬الذين‬ ‫يكذب بالدين»‬ ‫مومن در جريان بي عملي به بي تفاوتي و انفعال‬ ‫كشيده مي شود و بتدريج باور خودرا از دست مي‬ ‫دهد‪ .‬ايماني كه با عمل همراه باشد بر صفحه وجود‬ ‫نقش مي بندد و پايا و ماندگار مي شود يا به عبارتي‬ ‫تبديل به يك اخلق و ملكه ذهن مي شود( نه يك‬ ‫عادت خوب و يا شرطي شدن )‬ ‫پس مي توان با اعمال صالح به ويژه صدقه كه‬ ‫كوچكترين عمل صالح است به درجات بالي ايمان و‬ ‫تقوي رسيد‪.‬و ازاين طريق رشد و كمال يافت‪.‬‬ ‫انواع انفاق و بخشش‬ ‫بعضي بخششها واجب است يعني بيش از نياز‪ ،‬مازاد‬ ‫و اضافه هاي دارايي كه اگر نبخشي هلك مي شوي‬ ‫وبال گردنت است ديني است بر ضمه ات مجبوري‬ ‫ببخشي‪،‬مانند اكسيژن و هواي اضافي است اگر بيــايد‬ ‫و نرود مي تواند خفه ات كند‪ ،‬يا همانند خاريست در‬ ‫پاي دل! ‪:‬‬ ‫در گلويـت‬ ‫مال خس باشد چو هست آن بي ثبات‬ ‫مانـع آب حيـــات‬ ‫چيست آن خس‪،‬‬ ‫در گلو مـــاند خــس او سالهـا‬ ‫مهر مال و جاهها‬ ‫گاهي از همان سهم و رزق و روزي مقسوم است كه‪:‬‬ ‫«مما رزقناهم ينفقون» البته اين مربوط به متقين است ‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬براي نوشتن اين بخش از كتاب انفاق نوشته (علي ـ صاد)‬ ‫بهره گرفته ام‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫گاهي بخشش ‪،‬ايثار و از خود گذشتگي است ‪،‬فداكاري‬ ‫است ‪،‬كه اين همان عشق كامل است «اشد حباالله»‬ ‫است‪.‬مانند بخششهاي حضرت علي (ع) و فاطمه‬ ‫زهرا(س)‪.‬‬ ‫ما به بخششها و صدقاتمان نيازمند تريم تا گيرندگان‬ ‫آنها‪ .‬پس نبايد با منت روح و روان خود را بيالييم‪.‬‬ ‫هيچوقت نهرا و جويبارها بر كشتزارها منت نمي‬ ‫گذارند كه ازما سپاسگذاري كنيد‪ .‬براي ما تواضع كنيد‪،‬‬ ‫اين ماييم كه شما را سيراب كرده ايم! چون مي دانند‬ ‫اگر كشتزارها نبودند ‪،‬نهرها آبي نمي ديدند و شايد‬ ‫اصل وجو نداشتند و هستي نمي يافتند‪ ،‬و فقط زباله‬ ‫داني مي شدند كه هركس در آنها زباله مي ريخت‪.‬‬ ‫دراين هستي چشمه ايست جوشان و فياض(خداوند)‬‫و كشتزارها و دشتهاي تشنه(نيازمندان)‬‫و نهرها و جويبارها و واسطه هايي(دارندگان )‬‫اگر اين كشتزارها نبودند ‪،‬نهرها زباله دان شيطان مي‬ ‫شدند! و جايگاه امن او!‬ ‫اين كشتزارها هستند كه متواضعانه و فروتنانه آبها را‬ ‫به سوي خويــش مي خوانند و نهرها و جويبارها را به‬ ‫طراوت مي رسانند و سنگريزه هايش را مي شويند‪.‬‬ ‫جويباري كه به كشتزاري منتهي نشود به عبارتي بن‬ ‫بست باشد و فقط بگيرد و نم پس ندهد چه مي تواند‬ ‫باشد؟ جز مردابي بي خاصيت و گندابي متعفن!‬ ‫بخشـــش بايـــد براي دهنده و گيرنده رشـــد و حركـــت‬ ‫بيافرينــد ‪ ،‬چون غرض تنهــا ســير شدن شكــم نيســت‬ ‫(چون خداوندي كه رحمان و رحيمم است خود بهتر از‬ ‫هركس مي توانست شكمها را سيركند و نيازمندان را‬ ‫بي نيازگرداند‪).‬‬ ‫كيفيت بخشش‬ ‫‪56‬‬

‫چگونه ببخشيم تا به روح و روان آدمها لطمه اي وارد‬ ‫نيايد؟‬ ‫بهتر است طوري بخشش و انفاق كرد كه گيرنده‬ ‫وابسته به ما نشود و متكي به دهنده و واسطه فيض و‬ ‫بخشش بار نيايد و فقط در اين فرآيند دريا ي بيكران‬ ‫و سر چشمه فيض خداوند و لطف او را ببيند‪.‬‬ ‫نبايد به او تامين داد ‪،‬پس بهتر است ازراههاي حساب‬ ‫نشده به او كمك كرد ‪،‬به همين جهت صدقه پنهاني تو‬ ‫صيه شده است‪.‬‬ ‫طوري عمل نشود كه گيرنده متملق و چاپلوس بار‬ ‫بيايد و من راببيند به جاي دهنده اصلي يعني خدا كه‬ ‫اگر «من» نبودم و بخشنده واقعي يعني خداي را‬ ‫نشان دادم مدح ها و سپاسها يه او بر مي گرددو‬ ‫همچنين خواهشها و در خواستها‪.‬‬ ‫گيرنده ذليل و خوار نگردد در واقع عزت نفسش‬ ‫پايمال نشود كه رزق اوست و از خداست و دهنده‬ ‫فقط واسطه ايست مانند نهري كه آب در آن جاري‬ ‫است ودر نتيجه رساندان آب به كشتزار‪ ،‬اول خود‬ ‫سيراب مي شود و وجودش در اين راه پاك مي‬ ‫گردد‪.‬‬ ‫بنابراين بخشنده بايد مواظب باشد كه دچار منت ‪،‬آزار‬ ‫و اذيت ‪،‬ريا و خود نمايي و كبر و غرور نشود‪:‬‬ ‫«ل تبطلو صدقاتكم بالمن ولذي كالذي ينفق‬ ‫ماله ريا الناس كمثل صفوان عليه تراب…‪».‬‬ ‫پس هرگاه ديدي كه نيازمندي در كنار تو و يا در برابر‬ ‫تو شرمنده شده و آزار مي بيند ‪،‬بدان كه تو بيرنگ و‬ ‫ريا نبوده اي و خودي نشان داده اي تا خداي را‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫آيا هيچ شده در كوير داغ گرفتار شده باشي و لبهايت‬ ‫از عطش تاول زده باشد و آنگاه به چشمه اي رسيده‬ ‫باشي ؟‬ ‫وقتي به چشمه حيات مي رسي چگونه وجودت را به‬ ‫قطره ها مي سپاري و بدون هيچ شـرمي خــود را بـه‬ ‫آب مي زني و دل را به دريا ؟ و سيراب مي شوي؟‬ ‫اگر بخواهي در هنگام تشنگي از كسي يا خانه اي آب‬ ‫طلب كني‪ ،‬مدتها فكر مي كني ‪،‬چگونه در بزنم؟ از‬ ‫كجا شروع كنم ؟ و چگونه ازصاحبخانه تشكر نمايم؟‬ ‫آنها كه رنگي و نيرنگي ندارند ‪ ،‬هر كس به راحتي از‬ ‫چشمه سار وجودشان آب مي نوشد و هيچ آزاري نمي‬ ‫بيندو شرمنده نمي گردد و احساس بيگانگي نمي كند‪.‬‬ ‫در چشمه بي رنگ آفريدگار شرم وآزار نيست ( گر‬ ‫چه در محضر اويي و او همه چشم است ولي به‬ ‫چشمانت نگاه نمي كند مبادا شرمنده شوي ! منّان‬ ‫ما منّت سرت نمي گذارد كه اگر مي گذاشت‬ ‫است ا ّ‬ ‫به حق بود )‬ ‫بخشش يعني دل كندن از جزئيات براي رسيدن به كل‬ ‫و كمال ‪،‬آنها كه به عشق بزرگتري رسيده اند به‬ ‫راحتي از عشقهاي مجازي و دل بستگيهاي كوچكتر‬ ‫مي گذرند و يا نردباني مي سازند براي رسيدن به‬ ‫مقصود ‪ ،‬به هدف و به معشوق!‬ ‫آنها كه از خود رهيده اند و بزرگي و عظمت اورا ديده‬ ‫اند و دارايي خود را از او مي دانند ديگر سخني در‬ ‫‪1‬‬

‫‪- 1‬روايت عنوان بصري از امام جعفر صادق (ع)‪:‬‬ ‫اي ابا عبدالله (ع) حقيقت عبوديت كدام است؟‬ ‫فرمود‪ :‬سه چيز است ‪ ،‬اين كه بنده خدا براي خودش در باره‬ ‫آنچه كه خدا به وي سپرده ملكيتي نبيند ‪.‬چرا كه بندگان داراي‬ ‫ملك نمي باشند‪ .‬همه اموال را مال خدا مي بينند و در آنجايي‬ ‫كه خداوند ايشان را امر نموده بنهند مي گذارند‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫دهانشان و غروري در ريزش بي امان دستهايشان‬ ‫نيست‪.‬‬ ‫در فرآيند بخشش و گير ودار داد و ستد خداوند مي‬ ‫خواهد دو دسته خودشان را باور و يا بار ور كنند‪ ،‬يكي‬ ‫با دادن و ديگري با روي نيانداختن! يكي با شكر و‬ ‫ديگري با صبر!‬ ‫بخشش به ثروت نيست بلكه به ميزان توانايي است ‪.‬‬ ‫به عبارتي بخشش نه به دارايي بلكه به توانايي ما‬ ‫بستگي دارد ‪ .‬كه ما نسبت به توانمان مسوليم «كلكم‬ ‫راع و كلكم مسول عن رعيته» كه بايد هر چه در توان‬ ‫ما‬ ‫داريم بكوشيم تا كشتزارها و دشتهاي تشنه ا ّ‬ ‫مستعد و حاصلخيز را با جويبارهاي هرچند كوچكمان‬ ‫آبياري كنيم ‪ ،‬تا شاهد فردايي روشن و مزارعي سبز‬ ‫در سراسر گيتي باشيم و دنيا را مزرعه اي كنيم براي‬ ‫آخرت ‪.‬‬ ‫بخشنده يعني بزرگوار‬ ‫براي بخشش دو چيز لزم است ‪:‬‬ ‫اول بلوغ دوم هنر ‪.‬بايد به رشد و تكامل رسيده باشي‬ ‫تا بتواني عاشقانه ببخشي ‪.‬يك انسان بالغ و رشد يافته‬ ‫و بزرگوار براستي مي تواند ببخشد نه يك كودك خام‬ ‫‪.‬و ديگر اينكه بخشندگي با همه سادگي و زيبايي يك‬ ‫هنر است و به ظرافت و لطافت خاصي نياز دارد‪.‬‬ ‫بدون شك براي رسيدن به اين بلوغ و آموزش اين هنر‬ ‫الهي‪ ،‬تمرين لزم است و بهترين و آسانترين راه‬ ‫صدقه است‪ ،‬بخشش كوچك ‪.‬كه در هرمرحله اي و هر‬ ‫جا باشي و هر چه داشته باشي(كميّت مهم نيست)‬ ‫مي تواني ببخشي!‬

‫‪59‬‬

‫كـي كند فضـــل‬

‫گرنماند از جود در دست تو مال‬ ‫الهت پايمال‬ ‫ليك اندر مزرعــــه‬ ‫هركه كارد گردد انبــارش تهي‬ ‫باشد بهي‬ ‫اشپش ومـوش‬ ‫وانچه در ا نبار ماند و صرفه كرد‬ ‫حوادثهاش خرد‬ ‫وقتي مي بخشي و چيـزي مي دهي بخواهي يا نه‬ ‫نتيجه به خودت بر مي گردد در واقع از ماست كه‬ ‫برماست‪:‬‬ ‫«و ما تنفقو من خير يوف اليكم»‬ ‫اين جهان كوه است و فعل ما ندا‬ ‫هر چه كني به خود كني گر همه نيك و بد كني ‪ ،‬وايـن‬ ‫يك قانــون‬ ‫ما نه‬ ‫است كه هر عملي را عكس العملي است‪ .‬ا ّ‬ ‫مساوي و نه در خلف جهت آن كه درست در جهت‬ ‫عمل ‪:‬‬

‫كار نيك كني علوه بر اين كه نتيجه به خودت بر مي‬ ‫گردد چندين برابر پاداش در انتظارت است و اگر بدي‬ ‫كني فقط به همان اندازه كيفـــــر مي شوي و دير يا‬ ‫زود نتيجه عملت گريبانگيرت مي شود‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫مي توان گفت دهنده و گيرنده يكي اســـت ‪،‬طبـــق‬ ‫اين اصل هر چه مي بخشي در واقع يك جابجايي است‬ ‫از اين جيب به جيب ديگرت!‬ ‫پس انداز است و سرمايه گذاري‪ ،‬نه هزينه! ممكن‬ ‫است دير يا زود شود ولي سوخت نمي شود‪.‬‬ ‫درگه سودست سودي‬ ‫در محل دخل اگر خرجي كني‬ ‫برزني‬ ‫هم در آنجا مي كند دادو‬ ‫دخل از آنجا آمدستش لجرم‬ ‫كرم‬ ‫اين زمين سختيان پرده است و بس‬ ‫اصـــل روزي از خـدا دان هر نفس‬ ‫تا برويد هر يكي را‬ ‫چون بكاري در زمين اصل كار‬ ‫صد هزار‬ ‫گندم خود را به ارض‬ ‫بشنو از عقل خودا ي انبار دار‬ ‫الله سپار‬ ‫پس بخشش نوعي سرمايه گذاري است آن هم در بانك‬ ‫الهي‪.‬‬ ‫كه اين سرمايه در مسير داد و دهش ‪،‬رشد مي يابد و‬ ‫به عنوان سرمايه در گردش به همگان سود مي‬ ‫رساند و چون بركت در حركت است ‪ .‬بركت مي كند‬ ‫كه‪ :‬يربي الصدقات‬ ‫كه ناخوش‬ ‫زنعمت نهادن بلنــدي مجوي‬ ‫كند آب استاده بوي‬ ‫به سيلش‬ ‫به بخشندگي كوش كآب روان‬ ‫مدد ميرسد هر زمان‬ ‫*****‬ ‫حضرت علي (ع)‪:‬‬ ‫‪».‬‬ ‫«‬

‫صدقه راهي به سوي توانگري‬ ‫‪61‬‬

‫نگو اگر داشتم مي بخشيدم ويا اگر پولدار شوم‬ ‫بخشنده خواهم شد كه اين يعني از دست دادن‬ ‫فرصت ‪ .‬بلكه ببخش تا دارنده شوي بده تا بستاني ‪.‬‬

‫"‬ ‫نظامي "‬ ‫و براي كسب‪ ،‬و بدست آوردن بايد اول بخشيد ‪:‬كه‬ ‫دانه تا نيفشاني نرويد!‬ ‫شايد بسياري ندانند كه براي كسب ثروت ‪،‬نخست بايد‬ ‫بخشيد و براي برداشت ابتدا بايد كاشت و سپس صبر‬ ‫كرد تا دانه رشد كند و به ثمر نشيند‪.‬‬ ‫جالب است كه يكي از فرمولهاي ثروتمند شدن و‬ ‫نجات از فقر را انفاق و صدقه دانسته اند‪.‬‬ ‫«ينفقون في السراو الضرا» ويا «من قدر عليه رزقه‬ ‫فلينفق بما اته الله» هر كس كه تنگدست شد از‬ ‫آنچه خدا وند به او داده انفاق كند‪.‬نكته قابل تامل اين‬ ‫كه از راههاي نجات از فقر و تنگدستي بخشش‬ ‫جه به آثار عظيم وانكارناپذير رواني صدقه‬ ‫است‪ (.‬با تو ّ‬ ‫در احساس توانايي و دارندگي ) با بخشيدن راه براي‬ ‫دريافت باز مي شود‪ ،‬جويبار وجود آماده پذيرش آبهاي‬ ‫تازه مي گردد‪.‬‬ ‫يكي از دليل وجود فقر در جامعه با عنايت به رحمت‬ ‫بيكران الهي و خير كثير‪ ،‬استفاده نادرست از نعمتها و‬ ‫جه به توان بالقوه و بي توجهي به قانون‬ ‫عدم تو ّ‬ ‫توانگري است‪.‬كه طبق آن در ازاي هيچ نمي توان همه‬ ‫چيز بدست آورد‪ .‬بلكه بايد چيزي هرچند اندك‪،‬هر چه در‬ ‫‪62‬‬

‫توان داريم ‪،‬حتي صدقه اي كوچك داد تا درهاي رحمت‬ ‫و بركت برويمان گشوده شود‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪(.‬‬ ‫‬‫‬‫)‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫«‬

‫»‬

‫‪.‬‬ ‫‪ - 1‬مي توان از نظر روانشناسي گفت ‪ :‬فقر حالتي است كه‬ ‫فرد تصور كند چيزي براي بخشيدن ندارد ‪.‬‬ ‫تعريف فلسفي فقر عبارت از‪ :‬فاصله بين احساس نياز و‬ ‫ارضاء نياز ( اين فاصله را تلش و حركت پر مي كند)‪ .‬اما آن‬ ‫كه دچار فقر ذهني است حتي احساس نياز هم نمي كند‪.‬و به‬ ‫تواناييها و استعداد هاي بالقوه (كه خداوند مقدر فرموده ودر‬ ‫همگان قرار داده است«قدر اقواتهم» ) آگاه نيست‪.‬فقر مادي‬ ‫(عيني) انگيزه تلش و كوشش است و به نوعي لزم است‪.‬‬

‫‪63‬‬

.

!.

***** .

. 64

‫‪.‬‬ ‫*****‬

‫سخي رااز عطا‬

‫جوانمرد از كرم مفلس نگردد‬ ‫چين نيست بر چهر‬ ‫بافشاندن چه كم‬ ‫زپاشيدن چه نقص آيد ز دريا‬ ‫گردد هم از مهر‬

‫شادي حالتي پايدار است كه فرد ميان اميال ارضا‬ ‫شده و كل اميال خود مطلوبترين نسبت را مي يابد‬ ‫به شرط آنكه اميال ارضا شده شامل مواردي باشند‬ ‫كه فرد از قبل ميل خاصي به آنها نداشته است ‪ .‬بلكه‬ ‫بطور ناگهاني اتفاق افتاده است‪.‬‬ ‫(آيزنگ ترجمه چلونگر ‪)1378‬‬

‫بايد خاطر نشان كرد كه شادي نه تنها به ميزان بالي‬ ‫عواطف و احساسات مثبت ‪ ,‬بلكه به برداشت فرد از‬ ‫خوشنودي در زندگي اش نيز بستگي دارد‪.‬‬ ‫حالت احساسات مثبت تداوم كمي دارند‪ .‬ولي‬ ‫خوشنودي مدت زيادي به طول مي انجامد‪.‬بنابراين‬ ‫مي تواند يكي از اهداف واقعي تر وجود انسان باشد‪.‬‬ ‫به عقيده ارسطو سه نوع شادي وجود دارد‪ .‬در پايين‬ ‫ترين سطح مردم عادي اين نظريه ساده رادارندكه‬ ‫لذ ّت شادي آفرين است و در سطحي كمي بالتر‬ ‫مردمي با فرهنگي قوي تر شادي را با موفقيّت و‬ ‫كاميابي يكسان مي دانند‪.‬‬ ‫ارسطو نوع سوم را تعريف كرده و آن را از بقيه بالتر‬ ‫مي داند و آن شادي ناشي از زندگي معنوي است‪.‬‬ ‫‪65‬‬

‫فيلسوفان و مراجع ديگر معتقدند كه نيل به خوشنودي‬ ‫و شادي تنها با داشتن ماهيت و وجود ي مذهبي و‬ ‫معنوي امكان پذير است و فيلسوفاني نظير جان لك‬ ‫و جرمي بتنام شادي را مبني بر تعداد وقايع لذ ّت‬ ‫بخش زندگي مي دانند‪.‬‬ ‫زنون رواقي مي گويد‪ :‬راز شاد بودن اين است كه‬ ‫آرزوهاو خواسته هايمان اندك و دستيابي به همه آنها‬ ‫نيز آسان باشد‪.‬‬ ‫البرت اليس روش اصلي افزايش شادي را درمان‬ ‫محرك عقلني بنا نهاده ‪ ,‬تغيير افكاري كه بر ضد‬ ‫خودفرد هستند و پس از وقوع حوادث بد در زندگي به‬ ‫كرات ايجاد مي شوند‪.‬‬ ‫بضي ديگر از روانشناسان شادي را متضاد افسردگي‬ ‫دانسته اند‪.‬‬ ‫به نظر آرجيل سه جزء اساسي شادكامي عبارتند از‪:‬‬ ‫هيجان مثبت رضايت از زندگي ‪ .‬و نبود هيجانات منفي‬ ‫از جمله افسردگي و اضطراب‪ ،‬او وهمكارانش در‬ ‫يافتند كه روابط مثبت با ديگران ‪ ,‬هدفمند بودن‬ ‫زندگي ‪,‬رشد شخصي(شخصيت) ‪ ,‬دوست داشتن‬ ‫ديگران و دوست داشتن طبيعت نيز از اجزاي‬ ‫شادكامي هستند‪.‬‬ ‫مايز روداينر مي گويد وقتي از مردم پرسيده شود فرد‬ ‫شادكام چه كسي است؟ در پاسخ به شبكه اي حمايتي‬ ‫از روابط در يك فرهنگ اشاره مي كنند كه به تفسيري‬ ‫مثبت و خوشبينانه از رويدادهاي زندگي روزمره مي‬ ‫انجامد‪ .‬وهمچنين برخي از پژوهشگران از جمله‬ ‫شوارتز و استراك ‪,‬باور دارند كه افراد شادكام كساني‬ ‫هستند كه در پرورش اطلعات سويگري دارند ‪ ,‬اين‬ ‫سويگري در جهت خوشحالي و خوش بيني است ‪.‬‬ ‫‪66‬‬

‫يعني اطلعات را به گونه اي پردازش و تفسيرمي‬ ‫كنند كه به خوشحالي آنها بيانجامد‪.‬‬ ‫جه به توضيحات ياد شده به نظر مي رسد‬ ‫با تو ّ‬ ‫شادكامي مفهومي است كه چند جز اساسي دارد‪:‬‬ ‫نخست آن كه جزئي عاطفي و هيجاني درادكه باعث‬ ‫مي شود فرد شادكام همواره از نظر خلقي شادو‬ ‫خوشحال باشد‪.‬‬ ‫دوم آنكه جزئي اجتماعي داردكه گسترش روابط‬ ‫اجتماعي با ديگران ‪,‬افزايش حمايت اجتماعي را به‬ ‫دنبال دارد‪.‬‬ ‫سوم جزئي شناختي دارد كه موجب مي گردد فرد‬ ‫شادكام نوعي تفكر و پردازش اطلعات ويژه خود‬ ‫داشته باشد و وقايع روزمره را طوري تعبير و تفسير‬ ‫كند كه خوشبيني وي را به دنبال داشته باشد‪.‬‬ ‫رابطه شادي و بخشندگي‬ ‫بررسي هاي مكرر نشان داده است ‪,‬كه افراد غمگين‬ ‫بيشتر توجهشان به خود متمركز شده است و اغلب‬ ‫از اجتماع كناره گير ي مي كننـــد و د رخود فرو مي‬ ‫روند وبا هم (ديگران ) ضديت دارند‪.‬‬ ‫افراد شاد به عكس آنها معمول اجتماعي تر ‪ ,‬انعطاف‬ ‫پذير تر و خلق تر هستند و قادرند مشكلت روز مره‬ ‫خود را راحت تر حل كنند ‪ 0‬و مهمتر اينكه آنها دوست‬ ‫داشتني تر و بخشنده تر هستند ‪.‬‬ ‫محققان آزمايشات جالبي انجام داده اند كه نشان مي‬ ‫دهد افراد شاد‪ ,‬خصوصيت جالبي دارند و آ ن گشاده‬ ‫رويي و تمايل كمك به ديگران است‪.‬‬ ‫به عنوان نمونه آنها ترتيبي دادند تا حالتي شاد را در‬ ‫افرادي به طور آزمايشي ايجاد كنند‪ .‬مقداري پول را‬ ‫‪67‬‬

‫در باجه تلفني قرار داده و ترتيبي دادند كه فرد آن را‬ ‫غير منتظره در باجه پيدا كند ‪ ,‬سپس يك نفر از‬ ‫محققين كنار او عبور كرد و ظاهرا بطور اتفاقي دسته‬ ‫اي كاغذ را به روي زمين انداخت ‪ ,‬پژوهشگران مي‬ ‫خواستند بدانند آيا خوشحالي و شادي فرد باعث كمك‬ ‫به ديگران مي شود و كه مشاهده كردند او كمك كرد‬ ‫آنهم با گشاده رويي‪.‬‬ ‫در تحقيق ديگري روان فرد مورد آزمايش را با گوش‬ ‫دادن به يك موسيقي شاد تحت تاثير قرار دادندو‬ ‫سپس كسي را مامور كردند تا به او نزديك شود و‬ ‫درخواست كمك مالي كند‪.‬‬ ‫آنها در يافتند كه افرادي كه احساس خوشحالي و‬ ‫شادي دارند ‪ ,‬راغب تر به پاسخ مثبت در اين مورد‬ ‫بوده و تمايل بيشتري به كمك به ديگران داشتند تا‬ ‫افرادي كه تحت تاثير هي عامل شادي بخشي نبودند‪.‬‬ ‫اين نوع آزمايشات با اين فرضيه كه دستيابي به شادي‬ ‫جه به خود‬ ‫فردي به گونه اي منجر به خود خواهي و تو ّ‬ ‫مي شود كامل تناقص دارد‪.‬‬ ‫از آنچه گفته شد مي توان نتيجه گرفت شاد بودن و‬ ‫شادكامي رابطه مستقيمي با نگرش مثبت و در واقع‬ ‫خوش بيني دارد‪ .‬و در مرحله بعد نداشتن ترس وخوف‬ ‫كه ايندو از صفات مومنان است كه در قرآن كريم هم‬ ‫خداوند مي فرمايد‪:‬‬ ‫مومنان كساني اند نه ترس دارند ونه حزن(لخوف‬ ‫عليهم و لهم يحزنون)‪.‬‬

‫كسي كه به منبع شادي و قدرت برتر و قادر مطلق و‬ ‫خداي بخشنده و مهربان ‪ ,‬ايمان داشته باشد ‪ .‬نه‬ ‫ترسي دارد و نه اندوهي به دل راه مي دهد و در همه‬ ‫حال شاد است حتي در برابر مشكلت ‪.‬‬ ‫‪68‬‬

‫((الذين ينفقون اموالهم في سبيل الله ثم ل‬ ‫يتبعون ماانفقوا منا و ل اذي لهم اجرهم عند‬ ‫ربهم و لخوف عليهم و لهم يحزنون))‬ ‫بقره ‪262‬‬ ‫آنان كه مالشان را در خدا انفاق كنند و در پي انفاق‬ ‫منتي نگذارندو آزاري نكنند ‪,‬آنهاراپاداشي نيكونزد‬ ‫خداخواهد بود و ازهيچ پيشامدي بيمناك نباشند و هرگز‬ ‫اندوهناك نخواهند بود ‪ ( .‬نه ترس دارنــد و نه غمگين‬ ‫مي شوند يعني شادند)‬ ‫شادي جاوداني از فضل و رحمت خداوند حاصل مي‬ ‫شود كه بدون شك بالترين سرمايه است‪:‬‬ ‫((قل بفضل الله و برحمته فبذالك فليفرحو‬ ‫هو خير مما يجمعون))‬ ‫يونس‬

‫‪58‬‬

‫‪.‬‬ ‫كسي كه اميد وار به فضل و رحمت خداوند است و‬ ‫دست نياز جز به سوي بي نيازش دراز نمي كند‪ .‬از‬ ‫بخشش هم هيچ ابايي ندارد‪.‬‬ ‫در رخت كو از مي دين فرخــي‬ ‫بحـر كو كف سخي‬ ‫آنكه جو را ديد آب را نكند دريغ‬ ‫ديد آن دريا و ميغ!‬ ‫شادي و لذّت‬

‫‪69‬‬

‫گر بديدي‬ ‫خاصه آنكو‬

‫يكي از آثار رواني صدقه شادي است‪ .‬كه گفته اند((‬ ‫صدقه باعث شادي دلهاست))‬ ‫شادي و غم دو روي يك سكه اند ‪.‬غم وشادي بر‬ ‫عارف چه تفاوت دارد؟‬ ‫شادي از دل و درون رنج بيرون مي آيد ‪ .‬همانگونه كه‬ ‫روز از دل شب و سپيدي از دل تاريكي و ظفر از‬ ‫درون صبرو…‬ ‫آدمي وقتي به ديگران كمك و خدمتي مي كند‪ (،‬چه‬ ‫كمك مادي و چه معنوي )گر چه اين عملش همراه با‬ ‫رنج و مللت وسختي است ‪ ،‬چون به هر حال نياز به‬ ‫ما نتيجه شادي آفرين و‬ ‫كار و مصرف انرژي دارد‪ .‬ا ّ‬ ‫سرور انگيز است ‪.‬اين را همه كســـاني كه به همنو‬ ‫عان خود خدمتي هرچند كوچك كرده باشند به خوبي‬ ‫درك مي كنند‪.‬و به همين جهت در قرآن كريم آمده‪:‬‬ ‫((ان مع العسر يسري)) با هر سختي آساني است‬ ‫‪ .‬آري با هر سختي يعني همراه هر سختي آساني در‬ ‫حال شكل گرفتن و متولد شدن است‪.‬‬ ‫مانند درد زايمان كه مژده تولد ي ميمون ومبارك‬ ‫دارد‪.‬و از همين روي براي مادر قابل تحمل است‪.‬‬ ‫كساني كه به دنبال كسب لذتند مصيبتها و درد و رنجها‬ ‫برايشان طاقت فرسا و غير قابل تحمل است‪.‬‬ ‫آنها كه دلي شاد دارند ‪ .‬سختيها و دردها را نيز با‬ ‫فراغ بال نه تنها تحمل بلكه از آن استقبال مي كنند ‪.‬‬ ‫چون به اين مو ضوع واقفند ‪ .‬كه با هر سختي آساني‬ ‫‪70‬‬

‫است و انتظار فرج بعد از شدت را دارند ‪ .‬حتي اگر‬ ‫اين راحتي و آساني في الفور به وقوع نپيوندد‪.‬‬

‫باز به واسطه ايمان به قدرتي كه براعمال آنها ناظر‬ ‫است ‪ .‬وحساب همه اعمال را‪ ،‬حتي به اندازه خردلي‬ ‫دارد‪ .‬اميد وارندو همين باعث شادي روحي ودروني‬ ‫آنها مي گردد‪.‬‬ ‫شادي همراه همدردي حس مشترك نوعدوستي‬ ‫است ‪.‬‬ ‫شادي رابطه نزديكي با وحدت دارد ‪ .‬در واقع همان‬ ‫خاطر جمعي و اطميناني است كه ناشي از نفس‬ ‫مطمئنه است‪.‬‬ ‫بنابراين مي توان گفت ‪ :‬شادي وحدت آفرين است ‪.‬‬ ‫و دراين حالت انسان خود را با جامعه و همه هستي‬ ‫يكي مي داند و از اين برتر خود را به خداي بسيار‬ ‫نزديك مي بيند ‪.‬‬ ‫كه خداوند از رگ گردن نيز به ما نزديكتر است ‪.‬‬ ‫و از اين رو احساس قدرتي شگرف مي نمايد ‪ .‬وبه‬ ‫درستي حس مي كند مي تواند كن فيكن كند‪ .‬و هر‬ ‫چه آدمي به خداي نزديكتر شود داراي قدرت بيشتري‬ ‫مي گردد‪.‬و خدايي تر مي شود‪.‬و از همين روي‬ ‫بخشنده تر مي گردد‪ .‬بخششي كه در نهايت و در اصل‬ ‫مخصوص خداوند است وهر چه هست از اوست‬ ‫وحاصل لطف و كرم بي پايان اوست‪.‬‬ ‫و ما فقط مي توانيم به عنوان واسطه خير وخوبي‬ ‫عمل كنيم ‪ .‬مانند كانال ‪ ,‬كانالي براي گذر خوبيها از‬ ‫طريق آن ‪.‬‬ ‫‪71‬‬

‫چه خوب گفته اند‪:‬‬ ‫كه دانه تا‬ ‫بزرگي بايدت بخشندگي كن‬ ‫نيفشاني نرويد‬ ‫كه براي رشد و ترقي و تعالي نيز بايد بخشنده بود‬ ‫‪.‬براي گرفتن بايد دست دهش داشت‪.‬‬ ‫بايد اذعان داشت كه شادي حالتي روحي و رواني‬ ‫است تا جسماني ‪ ،‬لذ ّت حالتي گذرا است وشادي‬ ‫پايدار‪.‬‬ ‫لذ ّت كاهنده است و شادي افزاينده‪ .‬لذ ّت را اگر‬ ‫تقسيم كني كم مي شود و شادي هر چه بيشتر تقسيم‬ ‫شود زيادتر مي شود‪.‬‬ ‫در حقيقت لذ ّت جان كاه است و شادي جانبخش و‬ ‫روح افزا‪.‬‬ ‫لذ ّت آغاز درد است و شادي پايان غم‪ .‬لذ ّت بعد مادي‬ ‫و جسماني داردو صفتي حيواني است ‪.‬‬ ‫در لذ ّت جويي بي توجهي و تمركز است و خودخواهي‬ ‫جه و مراقبت كه ديگران آسيب نبينند ‪.‬‬ ‫در شادي تو ّ‬ ‫لذ ّت خشك و منقبض است و فردي ‪،‬ولي شادي‬ ‫بسيط و لطيف ‪,‬ساري و جاري چون موج قابل‬ ‫گسترش و فراگير ‪(.‬در حقيقت لذ ّت همگراست ولي‬ ‫شادي واگرا !)‬ ‫در لذ ّت جويي همدردي ‪ ,‬عشق ‪,‬رابطه سالم ‪,‬‬ ‫انسانيت ‪,‬عاطفه و اخلق فراموش مي شود ‪.‬‬ ‫و انسان در حالت تمركز به سوي خود ‪.‬نفس خود و‬ ‫منيت خود و خواسته لذ ّت جويانه خويش قرار مي‬ ‫جه مي شود با‬ ‫گيرد‪ .‬كه ديگر به همه چيز بي تو ّ‬ ‫جه كامل‬ ‫اطرافيان وحتي خداو همنوعان و به چيزي تو ّ‬ ‫ندارد ‪.‬در واقع به نوعي بينش و معرفت خود را از‬ ‫دست مي دهدو در حالت جهل و تاريكي و ناآگاهي‬ ‫‪72‬‬

‫قرار گرفته و هيچ چيز برايش مهم نيست‪ .‬جز خودو‬ ‫((من)) خويش‪،‬پس در اين حالت جهل ‪ ,‬غرور و‬ ‫خودبيني به طرز بارزي به چشم مي خورد‪.‬‬ ‫لذ ّت از آنجا كه بيشتر با خواهش نفس همراه است‬ ‫جز امور مادي و دنيوي پست وگذراست‪.‬از آنجا كه‬ ‫لذ ّت از مركزي بنام «من» و «خود» سرچشمه مي‬ ‫گيرد ‪،‬با ترس همراه است ‪ .‬از كاركردهاي نفس است‬ ‫‪،‬بر اساس تصاوير ذهني است‪،‬براساس تجربه اي‬ ‫كهنه است‪(.‬لذ ّت هاي ناشي از موا مخدر ‪،‬الكل و…‬ ‫ازاين دسته اند‪،‬اولين تجربه به جهت تازگي لذ ّت بخش‬ ‫است ‪ ،‬فرد ازآن تصويري مي سازد و براي رسيدن به‬ ‫آن حرص و ولع و تكرار ‪،‬تكرار و اين چنين است قصه‬ ‫اسفبار اعتياد!)‬ ‫وشادي مربوط به دل و ضمير است و از امور معنوي‬ ‫است كه روح افزاست‪.‬شادي از مركزي در درون و يا‬ ‫بيرون صورت نمي گيرد ‪ .‬در اين حالت اصول فرد به‬ ‫آن اشعار نداردناخودآگاه است‪(.‬به محض اينكه به‬ ‫شادي خود آگاه شويم ‪،‬محو مي شود و فقط‬ ‫تصويري از آن باقي مي ماند ‪،‬مبدل مي شود به چيزي‬ ‫كه در جستجوي آنيم به ميل و آرزو!) چون حاصل فكر‬ ‫و انديشه نيست محصول عمل است ‪ ،‬عمل صالح و‬ ‫ناب‪،‬حاصل حضوردر هستي است و علم حضوري‪.‬‬ ‫به همين دليل نماز و دعا و نيايش و هر گونه ارتباط با‬ ‫خالق هستي شادي بخش و آرامبخش است‪.‬‬ ‫آري شادي آرام بخش است!!چون حالتي دروني است‬ ‫‪ .‬و فقط شايد در چهره نمودي به صورت تبسمي يا‬ ‫لبخندي داشته باشد‪.‬‬ ‫شادي حالي است خوش كه فقط اهل دل دانند ‪.‬‬ ‫مستي است بي باده بي بدمستي !‬ ‫‪73‬‬

‫شادي بيشتر با آرامش ‪ ،‬سكون و سكوت همراه‬ ‫است و سازگار با فطرت‪.‬‬ ‫و هيچ وسيله مادي نياز ندارد و فقط ذهني آرام ‪ ,‬دلي‬ ‫پاك و سينه اي بي كينه مي خواهد‪ .‬دقيقا به عكس‬ ‫لذ ّت ‪،‬براي دستيابي به شادي بايد از امور دنيوي و‬ ‫مادي دل برگيري و از وابستگي ها رهايي يابي و هر‬ ‫ما كسب لذ ّت مستلزم‬ ‫چه رهاتر‪ ،‬شادي بيشتر‪ ..‬ا ّ‬ ‫اسباب و علل مادي است‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫جه به شادي ديگران شاد بود ‪ .‬افراد‬ ‫نمي توان بدون تو ّ‬ ‫شاد مايلند محيطي شاد پيرامون خود داشته باشند به‬ ‫عبارتي در يك دنياي شـاد مي توان شاد و سر حال‬ ‫بود ‪.‬‬ ‫در سالهاي اخير مطالعات زياد ي در پشتيباني از اين‬ ‫عقيده كه توسعه احساس همدردي اثري مثبت در‬ ‫سلمت جسم و روان دارد ‪،‬انجام گرفته است ‪ .‬در يك‬ ‫آزمايش بسيار مشهور ديويد مك كلند از روانشناسان‬ ‫دانشگاه هاروارد به يك گروه از دانشجويان فيلم «‬ ‫مادام ترزا» را در ميان مردم بيمار و فقير كلكته‬ ‫نشان دادند كه فيلم احساس همدردي آنان را بر‬ ‫انگيخت ‪ ،‬پس از آن بزاق دهان دانشجويان مورد‬ ‫آزمايش قرار گرفت و دريافتند كه ايمو گلو بين ( ‪)A‬‬ ‫آنها افزايش يافته است ‪ ،‬پادزهري كه مي تواند در‬ ‫مقابل عفونتهاي دستگاه تنفس مقاومت كند‪.‬‬ ‫‪74‬‬

‫در آزمايش ديگري كه بوسيله جيمز هاوس در مر كز‬ ‫تحقيقات دانشگاه ميشيگان انجام گرفت ‪ .‬محققان در‬ ‫يافتند كه انجام كارهاي داوطلبانه معمولي و برخورد‬ ‫گرم و همدردانه با ديگران به طور قابل توجهي‬ ‫احساس اميدواري را در زندگي افزايش مي دهد و‬ ‫احتمال سرزندگي را نيز در ميان آنها رواج مي دهد ‪.‬‬ ‫بسياري از محققان در زمينه جديد پزشكي فكري ـ‬ ‫جسمي يافته هاي مشابهي را نشان داده اند و با سند‬ ‫ثابت كرده اند كه مراحل مثبت فكري مي تواند‬ ‫سلمت جسمي ما را افزايش دهد‪.‬‬ ‫علوه بر اين اثرات مفيد در سلمت جسم ‪ ،‬شواهدي‬ ‫وجود دارد كه رفتار همدردانه در سلمت روان نيز‬ ‫اثرات خوبي دارد ‪ .‬مطالعات نشان مي دهد كه كمك‬ ‫به ديگران احساس شادي را افزايش داده ‪ ،‬آرامش‬ ‫فكري به ارمغان آورده و افسردگي را كاهش مي‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫تحقيق ديگري بو سيله آلن لكز با چند هزار نفر كه‬ ‫بطور منظم در گير فعاليتهاي داوطلبانه بودند و به‬ ‫ديگران كمك مي كردند ‪،‬نشان داد نود درصد داوطلبان‬ ‫يك نوع «واليي» را همراه اين فعاليت گزارش دادند ‪،‬‬ ‫يك احساس گرمي ‪،‬حرارت و يك نوع احساس‬ ‫رضايت‪.‬همچنين يك احساس آرامش و ارزش ‪ .‬اين‬ ‫رفتارها نه تنها برخوردي را ايجاد مي كند كه از لحاظ‬ ‫احساسي بسيار غني است ‪ .‬بلكه دريافتند كه اين‬ ‫آرامش باعث تسكين نگرانيهاي ناشي از اختللت‬ ‫جسمي نيز مي شود‪.‬‬ ‫ما به خوبي مي توانيم حلقه هاي پيوند ميان احساس‬ ‫همدردي و بخشش و شادي و رضايت را در زندگي‬ ‫خود و اطرافيانمان ببينيم ‪.‬‬ ‫‪75‬‬

‫«البذكر الله تطمئن القلوب»‬

‫‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫عشق‪،‬عداوت ‪ ،‬نگراني‪،‬اضطراب ‪،‬ترس ‪،‬آرامش و هر‬ ‫گونه فعاليت و كوشش جسماني ما به دنبال تصوراتي‬ ‫صورت مي گيرد كه در فكر ما خود نمايي مي كند ‪،‬‬ ‫حتي اگر صورتهاي ذهني ما با واقعيتهاي عيني نيز‬ ‫تطبيق نكند اين اثرات را به دنبال خواهد داشت در‬ ‫حالي كه وجود عيني به تنهايي (در صورتي كه در ذهن‬ ‫ما منعكس نگردد ) هرگز منشا جسمي فعاليتهاي‬ ‫ارادي نخواهد بود‪.‬‬ ‫در بخش پيش ديديم كه چگونه بخشندگي و شادي‬ ‫باهم در ارتباطند و همان طور كه گفته اند صدقه‬ ‫باعث شادي دلها مي گردد‪ ،‬و آدمي با پرداخت صدقه‬ ‫بطور خاص و بخشش بطور عام كمتر دچار‬ ‫افسـردگي مي شود‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪76‬‬

‫بدون شك كسي كه مي بخشد احساس بزرگي مي‬ ‫كند‪.‬‬ ‫يك ضرب المثل فارسي مي گويد ‪« :‬بخشش از‬ ‫بزرگان است» يعني كسي مي تواند ببخشد (هم‬ ‫بخشش به معناي عفو و هم بخشيدن چيزي به‬ ‫ديگران) كه بزرگوار و بزرگ منش باشد‪ .‬و اين مطلب‬ ‫گوياي اين است كه بالعكس اگر كسي بخشيد و به‬ ‫بخشش روي آورد احساس بزرگي و در پي آن عزت‬ ‫نفس مي كند‪.‬‬ ‫دكتر محمد عثمان نجاتي در كتاب قرآن و روانشناسي‬ ‫مي گويد‪:‬توانايي فرد در محبت و نيكي كردن به‬ ‫مردم و تلش براي خوشبتي آنها ‪ ،‬موجب تقويت‬ ‫احساس تعلق به گروه و سبب ايجاد احساس رضايت‬ ‫از خود مي شود و داشتن چنين احساسي براي‬ ‫سلمت رواني داراي اهميّت فراوان است ‪.‬‬ ‫صدقه محكي است براي سنجش توان افراد براي‬ ‫ايثار و بخشش و گذشت‪ .‬در واقع فرد با دادن‬ ‫صدقه ‪،‬بخشيدن جزئي و ناچيز پاي در ميدان تجربه‬ ‫مي گذارد و ضمن آماده كردن خويش براي گامهاي‬ ‫بزرگتر ‪،‬وقتي از اثرات آن بهره مند شد ‪،‬مشتاقانه راه‬ ‫را ادامه مي دهد ‪.‬‬ ‫صدقه مي تواند باعث افزايش عزت نفس در انسان‬ ‫گردد‪ .‬چون وقتي چيزي هرچند اندك مي بخشي در‬ ‫واقع اين پيام را به درون خود و ضميرت مي فرستي‬ ‫كه من دارم و مي توانم و ازاين روي احساس‬ ‫قدرت ‪ ،‬شوكت و بي نيازي مي كني و اين‬ ‫احساســـات مثبت را در خود پرورش‬ ‫مي دهي‪.‬‬ ‫‪77‬‬

‫بي جهت نيست كه گفته اند وقتي تنگدست شدي‬ ‫شروع به بخشش كن! حتي قر ض بگير و ببخش‪.‬‬ ‫وقتي به بن بست رسيدي (تصورت اين است كه ديگر‬ ‫به بن بست رسيدي و همه درها برويت بسته است)‬ ‫بايد كاري بكني ‪ ،‬دست آويزي بيابي تا به آن چنگ‬ ‫زني‪ ،‬بقولي بزني به سيم آخر هر چه بادا باد‪ ،‬كه اينجا‬ ‫مي تواند نقطه آغاز باشد ‪.‬همين نقطه پايان شروعي‬ ‫و تولدي ديگر ‪.‬‬ ‫يك راه اين است بنشيني و ببيني چه داري؟‬ ‫واقعا چه داري ؟به داشته هايت بيانديش نه نداشته ها‬ ‫‪،‬آيا چيزي براي عرضه داري ؟ چيزي براي بخشيدن‬ ‫داري؟‬ ‫شايد سوالي خنده دار بنظر برسد‪ .‬آه ندارم كه با ناله‬ ‫سوداكنم‪ .‬حتي يك ستاره در هفت آسمون هم ندارم و‬ ‫از اين حرفها كه معمول مي زنند و غافل از اين كه‬ ‫دارند به خود ظلم مي كنند چون به خود فقر و‬ ‫نداري و مفلسي را تلقين مي كنند‪.‬‬ ‫از اينگونه آدمها چه انتظاري مي توان داشت جز‬ ‫بيچارگي ‪ ،‬و درماندگي؟!‬ ‫دوراه در پيش داري ‪.‬يا بنشيني و زانوي غم در بغل‬ ‫بگيري و منتظر سرنوشت و شانسي باشي كه‬ ‫هيچوقت سراغت نخواهد آمد! چون خودت خواستي و‬ ‫مي پنداري آدم بدبخت‪ ،‬فلك زده و بدشانسي هستي‪:‬‬ ‫چو خود كرده اي اختر خويش رابد‬ ‫چشم نيك اختري را‬

‫مدار از فلك‬

‫دســتها رابســته اي و در گوشــه اي نشســته اي بــي‬ ‫كوشـش و بـي انكـه حركتـي كنـي دادي بزنـي كـه بهتـر‬ ‫است‪:‬‬ ‫‪78‬‬

‫جنبشي اندك بكن همچون جنين‬ ‫حواس نور بين‬

‫تا ببخشندت‬

‫جنيـن هـم اگـر بيحركـت در همان حالت چمباتمـه اي كـه‬ ‫حالت افراد افسـرده اسـت بنشينـد هيچوقـت چشمـش‬ ‫به دنيا گشوده نخواهد شد!‬ ‫اتّفاقا بايد گفت يكي از علل افســردگي و يا هر نوع‬ ‫عارضه رواني همين كودكي! و عدم بلوغ و رشد‬ ‫رواني است‪ .‬كه كودك وابسته است و ترس از دست‬ ‫دادن و ناتواني و وابستگي به بزرگتر (پدر و مادر) او‬ ‫را از باز شدن منع مي كند از بخشيدن مي هراسد‪ .‬از‬ ‫استقلل وحشت دارد‪ .‬او نان آور را پدر مي داند و‬ ‫شير دهنده را مادر و بالتر ازاين را نمي فهمد و نمي‬ ‫ما بالغ مي داند كه روزي دهنده اي است كه‬ ‫بيند ‪ .‬ا ّ‬ ‫هيچوقت كيسه اش تهي نمي شود و جايي نمي رود‬ ‫كه باز نگردد و دارايي اش تمام شدني نيست جاويد و‬ ‫باقيست‪ .‬پس ديگر چه جاي ترس و اضطراب و‬ ‫افسردگي؟‬ ‫اگر از چاه خيالت و وابستگي ها بيرون بيايي ‪،‬اگر‬ ‫دريا را ببيني و اگر خير كثير را باوركني‪ .‬در ميابي كه‬ ‫كسي مقصر نيست ‪ ،‬وارض الله واسعه ‪:‬‬ ‫چون روي در‬

‫گير عالم پر بود خورشيد و نور‬ ‫ظلمتي مانند گور‬ ‫بستـه روزن‬ ‫بي نصيب آيي از آن نور عظيم‬ ‫باشي از ماه كريم‬ ‫چه گنه دارد جها‬ ‫تو درون چاه رفتسـتي زكـاخ‬ ‫نهــاي فراخ‬

‫راه دوم‬ ‫‪79‬‬

‫مي تواني اميد وار باشي به خداوند رحمان و رحيم‬ ‫آنكه روزيت را تضمين كرده تا نگران فردا نيز نباشي‪.‬‬ ‫بلكه از آسمان بياموزي باز بودن و دست و دلباز‬ ‫بودن را ‪ .‬دري بزن تا دري باز شود هايي بكن تا هويي‬ ‫بشنوي ‪.‬‬ ‫بقول مولنا اگر مي خوابي هم در راه بخواب كه از‬ ‫چشم كاروان دور نباشي‪.‬‬ ‫اگر مي خواهي رستگار شوي و از رنج رهايي يابي راه‬ ‫ساده اي وجود دارد‪ :‬ببخش و ببخش ‪.‬حتي سلمي ‪،‬‬ ‫كلمي و لبخندي بروي عابران بزن‪.‬‬ ‫ازهر چه داري صدقه اي بده حتي اگر يك سكه بيشتر‬ ‫در جيب نداري وقتي مي بخشي مطمئن باش ده و‬ ‫صد برابر دريافت مي كني ‪ .‬واين بخشش آغاز‬ ‫شكفتن است‪،‬آغاز روييدن و جوانه زدن دانه وجود‪.‬و‬ ‫تولدي است دوباره‪.‬‬ ‫وقتي كه خالي مي شوي آماده دريافت مي گردي ‪ .‬در‬ ‫اصل ظرفيت ايجاد مي كني براي پر شدن‪.‬‬ ‫مشكل اينجاست كه ما اكثرا مي ترسيم از اين خل ء ‪،‬‬ ‫نه ترس ازدست دادن بلكه ترس از پر نشدن و‬ ‫سرمان بي كله ماندن ! حتي در موقع تنفس‪ ،‬نفس‬ ‫را كامل بيرون نمي دهيم كه اگر اين كار بكنيم لذ ّت‬ ‫تنفس و اكسيژن حيات را بهتر احساس خواهيم كرد‪.‬‬ ‫تنها راه امتحان است ‪ .‬به آزمايشش مي ارزد مثل مي‬ ‫توان با تنفس عميق شروع كرد كه خرجي هم ندارد!‬ ‫اگر نتيجه داد با چرك كف دستتان شروع كنيد! پول ته‬ ‫جيبتان را مي گويم‪ .‬پولهاي اضافي تان را ببخشيد و‬ ‫‪1‬‬

‫‪ - 1‬گفت پيغمبر‪:‬كه چون كوبي دري‬ ‫ســري‬

‫‪80‬‬

‫عاقبت زان در برو آيد‬

‫يا آنچــه فـكر مي كنيد رورزي ممكن است بدردتان‬ ‫بخورد‪.‬‬ ‫با بخشش مي توانيد خود را سبك كنيد و آماده پرواز‬ ‫شويد ! تعجب نكنيد ‪.‬پرواز ممكن است ‪ ،‬سبكبار‬ ‫شويد ‪ ،‬دستهارا باز كنيدو به همين سادگي پرواز كنيد‪.‬‬ ‫گرچه همين كه شروع كرديد به از خود بيرون آمدن‪،‬از‬ ‫خود گذشتن ‪،‬سبك شدن و رهايي از وابستگي ها ‪ .‬اين‬ ‫خود پروازي است فوق پرش عمودي! پروازي است‬ ‫دروني ‪.‬رسيدن از خاك به خدا‪.‬آسماني شدن ‪،‬رشد و‬ ‫تعالي‪:‬‬ ‫رسد آدمي به جايي كه به جز خدا نبيند‬ ‫حد است مقام آدميت‬

‫بنگر كه تا چه‬

‫رفتار متقابل‬ ‫در تحليل رفتار متقابل چهار وضعيت روي مي دهد از‬ ‫ديدگاه و مواضع كودك يا با لغ ويا والد وجود‪(.‬تحليل‬ ‫رفتار متقابل بر اين اسا س است كه همه ما سه‬ ‫شخصيتيم در يك قالب ‪،‬گاهي مانند بچه در گذشته با‬ ‫تجربيات ظبط شده «كودك»‪ ،‬گاهي مانند والدين با‬ ‫ارزشها و سنتها و دستورات«والد»‪ ،‬و گاه واقعيت گرا‬ ‫با فكر و انديشه و با حركات ارادي«بالغ» ‪،‬و اين كه‬ ‫كردار ما بر اساس كدام يك از اين حالت صورت مي‬ ‫گيرد ‪.‬كدام يك از اين شخصيتها تبادل رفتار را شروع‬ ‫مي كند و كدام يك از شخصيتهاي طرف مقابل پاسخ‬ ‫مي دهد؟)‬ ‫اگر در فرآيند بخشش وضعيت آخر حاكم باشد ‪،‬‬ ‫بهترين حالت است‪ .‬يعني من خوبم تو خوبي ‪.‬‬ ‫آن كه بي منت مي بخشد نه براي اين كه از طرف‬ ‫مقابل دارنده تراست ويا تواناتر ‪،‬بلكه به شكرانه‬ ‫نعمتي كه بدستش رسيده و امتحاني كه پس مي دهد‬ ‫‪81‬‬

‫و انتخاب شده است تا واسطه بخشش باشد كه‬ ‫هرچه هست از اوست ‪ ،‬مالك اصلي خداست و ما‬ ‫امانت داري بيش نيستيم ‪ .‬و در حقيقت اين من‬ ‫نيستم كه مي بخشم محبت ‪ ،‬وهدايت اوست ‪،‬دست‬ ‫اوست كه از آستين من بيرون مي آيد‪.‬‬

‫‪.‬‬ ‫و آنكه مي گيرد ‪،‬بي تكلف ‪ ،‬متواضعانه ‪ ،‬نه ازروي‬ ‫خواري و زاري ‪،‬عاشقانه و بزرگوارانه ‪،‬نه در موضع‬ ‫كودكي نابالغ ‪،‬ناتوان و درمانده‪ ،‬بلكه اگاهانه‪ ،‬مي داند‬ ‫چه مي كند و باآن چه بايد بكند و آن بخشش را هر‬ ‫چند كوچك باشد در چه راهي مصرف كند و چگونه‬ ‫شكر اين نعمت را به جاي آورد‪ .‬و اين بخشش اورا به‬ ‫تلشي وكوششي وا مي دارد تا جبران كند و روزي جز‬ ‫دهندگان و بخشندگان گردد‪ .‬او نيز در اين داد و دهش‬ ‫خداي را مي بيند و دست او را كه بالترين‬ ‫دستهاست‪.‬‬ ‫دادو دهش و بخشش ارتباطي دو سويه است بين‬ ‫دونفر ارتباط و مقابله بين دو بالغ نه بالغ به عنوان‬ ‫بخشنده و كودك گيرنده ‪ ،‬كه بخشش از روي ترحم و‬ ‫دلسوزي از اين نوع است و مي تواند مضر باشد ‪ ،‬و‬ ‫نابود كننده عزت نفس و حرمت و كرامت انساني هر‬ ‫دو طرف اين مبادله ‪.‬‬ ‫ناگفته پيداست زماني انسان از اين ارتباط احساس‬ ‫رضايت و خوشنودي مي كند كه طرف ديگر نيز‬ ‫رضايتش جلب شده باشد و تنها به فكر خويش نيست‪.‬‬ ‫‪82‬‬

‫صدقه و شجاعت‬ ‫ابن ابي الحديد مي گويد‪:‬‬ ‫سخاوت داخل در شجاعت است زيرا سخاوت رام‬ ‫كردن مال است ‪،‬همان طوري كه شجاعت رام كردن‬ ‫نفس است‪.‬‬ ‫شجاع در ميدان جنگ جانش را بذل مي كند ‪.‬كسي كه‬ ‫مال خود را بذل و بخشش مي كند در حقيقت او نيز‬ ‫در ميدان انفاق كردن شجاع است و براي همين است‬ ‫كه طايي مي گويد‪ :‬يقين كردم كه شجاعت از سماح‬ ‫بوجود مي آيد و جود و بخشش از شجاعت سرچشمه‬ ‫مي گيرد‬ ‫شرح نهج البلغه ابن ابي الحديد ج ‪ 6‬ص ‪370‬‬ ‫ترسو تنها كسي نيست كه از بذل جانش مي ترسد‬ ‫بلكه آن كه از دادن مال مي ترسد آن بخيل است‬ ‫كسي كه حاضر نيست در ازاي اين همه چيز كه‬ ‫دريافت كرده كمي پس دهد ترسوي واقعي است كه‬ ‫اين ترس ناشي ازجهل است ‪.‬چون كه آنكه آن داد‬ ‫تواند اين داد‪:‬‬ ‫آنكه رخسار تورا رنگ گل و نسرين داد‬ ‫صــبر و آرام تواند به من مسكين داد‬ ‫وانكه گيسوي تورا رسم تطاول اموخت‬ ‫هم توانــد كرمش داد من غمگين داد‬ ‫‪83‬‬

‫آري آن كه اين همه نعمت بي منت و بي خواستن‬ ‫ارزاني داشته باز مي تواند بدهد و ان كه دريا را ببيند‬ ‫از بخشش قطره واهمه اي ندارد‪:‬‬ ‫گر بدبدي بحر‬

‫در رخت كو از مي دين فرخــي‬ ‫كو كف سخــــي‬ ‫خاصـه آن كو ديد‬ ‫آنكه جو ديد آب را نكند دريـغ‬ ‫آن دريا و ميغ‬ ‫و بقول مولنـا آنكـه ثروت مـي اندوزد و طمعكاراسـت‬ ‫چون مور كور اسـت و وقتـي نگاهـش بـه مال دنيـا مـي‬ ‫افتد دست و پايش را گم مي كند‪:‬‬ ‫مـور بر دانـه بـــدان لرزان شـــود‬ ‫خوش اعمي بـود‬ ‫مي كشد آن دانه را با حرص و بيـم‬ ‫چنان چاش كريـم‬ ‫…‪.‬‬ ‫اي به صورت ذره كيوان راببيــن‬ ‫رو سليمان راببيــن‬

‫كه زخرمنهاي‬ ‫كه نمي بيند‬ ‫مور لنگي‬

‫و بي شك اينها همه از فريب كاري نفس است و نفس‬ ‫اسـت كـه مـا را مـي ترسـاند و امـر مـي كنـد بـه حرص و‬ ‫طمع و مال اندوزي كه اگر با ديد بصيرت بنگريم مي‬ ‫بينيم هزاران سال است كه آدميان آمده اند و رفته اند‬ ‫و هيچ دهاني بي روزي نمانده وهنوز آسمان مي بارد و‬ ‫هنوز خورشيـد مـي درخشـد وباز شبهـا ماه مـي تابـد و‬ ‫هنوز سبزه ها سبزند و درياها آبي …‬ ‫يك جزيره سبز هست اندر جهان‬ ‫خوش دهان‬

‫‪84‬‬

‫اندرو گاويست تنها‬

‫جمله صحرا را چرد او تا بشـــب‬ ‫و منتجبـب‬ ‫شب زانديشه كه فردا چه خــورم‬ ‫لغر زغــم‬ ‫هيچ ننديشد كه چندين سال مــن‬ ‫و اين چمن‬ ‫هيچ روزي كـــم نيامد روزيـــم‬ ‫و دلسوزيم‬

‫تا شود زفت و عظيم‬ ‫گردد او چون تار مو‬ ‫ميخورم اين سبزه زار‬ ‫چيست اين ترس و غم‬

‫وخلصه آنكه‪:‬‬

‫نفس آن گاواست و آن دشت اين جهان‬ ‫شود از خوف نان‬

‫كو همـــي لغر‬

‫ترس به جز قدرتي كه ما مي دهيم قدرت ديگري‬ ‫ندارد‪.‬در واقع ترس ساخته فكر و تصورات ماست‬ ‫ايمان به قدرت مافوق و قادر متعال مي تواند ترس را‬ ‫درما زايل گرداند‪.‬‬ ‫خساست و بخل و در پي آن حب دنيا نتيجه ترس‬ ‫است ‪.‬ترس از دست دادن ‪،‬ترس تمام شدن‪،‬‬ ‫جه به خير كثير نداريم (زهر و ترياق كمياب‬ ‫چون تو ّ‬ ‫است و آب وهوا و خلصه چيزهاي لطيف‪،‬نعمتها و‬ ‫خوبيها فراوان)‬ ‫جه داشت كه تا ازدست ندهيم بدست نمي‬ ‫بايد تو ّ‬ ‫آوريم تا تهي نشويم پر نمي شويم ‪.‬چون خالي شدن‬ ‫پيش نياز پر شدن است و آنهم چه مي دهيم و چه مي‬ ‫گيريم ‪:‬‬

‫با هر تنفسي دي اكسيد كربن مي دهي و به جايش‬ ‫اكسيژن مي گيري‪،‬يك دانه مي كاري صد خوشه بر‬ ‫‪85‬‬

‫مي داري‪،‬دنيا مي دهي و عقبي مي گيري ‪ ،‬يك كار‬ ‫نيك مي كني ده برابر پاداش نصيبت مي شود‪.‬با اين‬ ‫اوصاف آيا ديگر جايي براي ترس باقي مي ماند؟‬ ‫ترس از فقر ونداري وعده شيطان است (الشيطان‬ ‫يعدكم الفقر)‪ .‬كه مي خواهد تورا از رحمت حق نااميد‬ ‫كند و از بخشش باز دارد ‪.‬ولي مگر ‪:‬‬ ‫اندرين پستي چه‬ ‫في ا لسمـا رزقكم نشنيده اي‬ ‫برچسبيده اي‬ ‫ميكشد گــوش‬ ‫ترس و نوميديت داد آواز غول‬ ‫تو تا قعر سقول‬ ‫راه مقابله با ترس‬

‫نمي خواهم بگويم اصل نترس ‪ ،‬بترس ولي ببخش !‬ ‫اينگونه اندك اندك ترست زايل مي شود و درميدان‬ ‫عمل در ميابي كه ترست بيهوده بوده است‪،‬به عبارتي‬ ‫لزم نيست ابتدا به دنبال مقابله و مبارزه با ترس‬ ‫باشي و پس از آن عمل كني (هر نوع عمل ازجمله‬ ‫عمل صالح و به ويژه بخشش كه منظور نظر اين‬ ‫نوشته است‪.‬چرا كه ترس مانع عمل ناب و صالح‬ ‫ما‬ ‫است!هر چند مي تواند انگيزه عمل هم باشد‪ ،‬ا ّ‬ ‫عمل آلوده ! و در واقع واكنش و عكس العمل در‬ ‫برابر محرك ترسناك! كه بدون شك در بيشتر مواقع‬ ‫منجر به فرار مي شود تا مقابله و ايستادگي و فرار‬ ‫هم نتيجه اي ندارد جز پيش روي آن چيز ترسناك!)‬ ‫چون شنيدي‬ ‫ني ز دريا ترس ني از موج و كـــف‬ ‫تو خطاب لتخـف‬ ‫‪86‬‬

‫نان فرستد‬

‫ل تخف دان چونكه خوفت داد حق‬ ‫چون فرستادت طبق!‬ ‫جهت مبارزه با اين گونه ترس يعني ترس از دست‬ ‫دادن يك راه ساده وجود دارد ‪،‬بخشش كوچك و يا‬ ‫صدقه‪،‬با دادن صدقه به اين باور مي رسيم كه از‬ ‫دست دادن زياد هم سخت نيست آن هم اختياري و‬ ‫اين تمريني است براي بخشش و گذشت! بلكه در‬ ‫بخشيدن لذ ّت و شادماني نهفته است كه در گرفتن‬ ‫نيست‪.‬‬ ‫عاشق نمي ترسد از هيچ چيز نمي هراسد به جز ترس‬ ‫دوري و از دست دادن معشوق واين د رصورتي است‬ ‫كه عملي انجام دهد كه معشوق ازو برنجد‪:‬‬ ‫كه گرگ از هي‬ ‫كسي كه عاشقه از جان نترسه‬ ‫هيه چوپان نترسه‬ ‫عاشق در ميدان عشق نيرومند وشجاع است حاضر‬ ‫است از همه چيز حتي جان بگذرد تا به جانان برسد‬ ‫ديگرمال ومنال دنيا در چشمش پشيزي ارزش ندارد و‬ ‫عاشقانه بذل و بخشش مي كند‪.‬‬ ‫صدقه ‪،‬بخشش قطره قطره‬ ‫در هنگام بارش جرياني مــداوم از داد و ستدي‬ ‫عاشقــــانه به وقوع مي پيوندد ‪ .‬دريا مي بخشد‬ ‫خورشيد نور و گرما به دريا هديه مي كند دريا آبهايش‬ ‫را به صورت بخار در هوا مي پراكند ‪.‬در حالتي زيبا و‬ ‫با شكوه همچون رقصي در ميانه ميدان ‪ ،‬ابر ي شكل‬ ‫مي گيرد و عاشقانه شروع به ريزش و بخشش مي‬ ‫كند كه همراه خود طــراوت و تازگــي به ارمغان مي‬ ‫آورد و پاكي صفا‪.‬‬

‫‪87‬‬

‫و هركس به اندازه ظرفيش و زمينه اش از آن بهره‬ ‫مي گيرد ‪.‬‬ ‫بخشندگي را بايد از خورشيــد آموخت كه بي پرا و بي‬ ‫قيد و شرط نور مي افشاند و گل و خار از نورش به‬ ‫يك اندازه برخوردار و يا ابر كه قطره قطره ‪،‬دانه‬ ‫دانه‪ ،‬ذره ذره ‪ ،‬بر پهنه هستي مي بارد و هر كه‬ ‫بامش بيش برفش بيشتر ! البته بام دلش ‪ ،‬بام‬ ‫آسمانش نه سقف خانه اش آن كه دلش به وسعت‬ ‫درياست بيشتر نصيبش مي شود اين پـاكي و طراوت‬ ‫باران را گرچه‪:‬‬ ‫«‬ ‫»‬ ‫باران حاصل بخشندگي درياست به امر خداي‬ ‫بخشنده‪.‬‬ ‫حيات يعني دادو ستد و تعامل و تبادل انرژي با كائنات‪.‬‬ ‫يعني تنفس‪ ،‬قبض و بسط در دايره هستي فرا رفتن و‬ ‫فرود آمدن ‪.‬‬ ‫خورشيد به دريا مي تابد گرما مي بخشد ‪،‬آب بخار مي‬ ‫شود (دريا شروع به بخشش مي كند)‬ ‫قطرات ريز آب متحد مي شوند و باران اين رحمت‬ ‫الهي شروع به ريزش مي كند بي ريا بي منت‪،‬‬ ‫زندگي و طراوت مي بخشد ‪.‬‬ ‫سرانجام آبهاي حاصل از باران پس از تطهير زمين و‬ ‫البته آلوده شدن خود دوباره در جويبارها و آبرفتها‬ ‫جمع مي شوند بهم مي پيوندند و راه دريا پيش مي‬ ‫گيرند(انالله و انا اليه راجعون)و اين حكايت‬ ‫هميشكي و زيباي زندگي است فراز و فرود(النهايه‬ ‫الي بدايه)‪.‬‬ ‫‪88‬‬

‫و آدمي نيز از بهشت به زمين رانده شد تا با بخشش‬ ‫و كوشش ‪،‬برويد و بروياند ‪،‬رشد كند و تعالي بخشد تا‬ ‫بدين گونه ليق بهشتي جاويدان گردد‪.‬‬ ‫«و ما انزل الله من السما من ما فاحيا به الرض بعد‬ ‫موتها و بث فيها من كل دابه»‬ ‫بقر‬ ‫ه ‪164‬‬ ‫آسمان هنگام ريزش و بارش رحمت جشن مي گيرد‬ ‫هنگام بارش آن گاه كه در هاي رحمت بازمي شود‪.‬‬ ‫در آسمان جشني به پا مي شود ‪،‬شور و غو غايي ‪،‬‬ ‫هلهله اي برپاست ‪.‬‬ ‫باران … باران‬ ‫هنگامه نزول رحمت الهي است‬ ‫…‪.‬‬ ‫اين پويش دريا‪،‬دريا‬ ‫اين بخشش قطره‪ ،‬قطره‬ ‫كه در دستان تشنه زمين مي‬ ‫اين صدقه آسمان‬ ‫چكد‬ ‫فلسفه صدقه‬

‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬

‫(‬

‫)‬

‫از ديدگاه استاد مطهري ‪،‬انفاق فلسفه اش تنها پر‬ ‫شـــــدن خلها نمي باشد بلكه رابطه اي با ساخته‬ ‫شدن دارد‪.‬اينكه انسان چيزي داشته باشد و از خود‬ ‫‪89‬‬

‫جداكند‪ ,‬و مظهر رحمانيت پروردگار شود‪.‬نقش بزرگي‬ ‫در ساختن انسان دارد‪.‬‬ ‫جه‬ ‫عطوفت كه از ماده عطف است ‪ ,‬يعني تمايل و تو ّ‬ ‫به ديگران‪ ,‬با ديگران يكي شدن و دل بجاي دل آنها‬ ‫نهادن ‪ ,‬خود هدف است‪.‬‬ ‫و هدف اساسي و قابل اهميّت ‪ ,‬اگر چنين مفهومي در‬ ‫جامعه نباشد ‪,‬عينا مثل آن است كه در محيط خانواده‬ ‫محبت و عطوفت مفقود گردد‪.‬‬ ‫انفاق نيز از اين قبيل است ‪ .‬نبايد از يك جنبه آن را‬ ‫ملحظه كرد و گفت فلسفه اش تنها سير كردن شكم‬ ‫گرسنگان است و لذا مي شود از راه ديگر انجام‬ ‫داد‪(.‬منظور از طريق نهادها و سازمانهاي خيريه و‬ ‫غيره است)‬ ‫بلكه فلسفه انفاق انسان سازي است زيرا انسانها در‬ ‫سايه گذشتها‪ ,‬بخششها و ايثارها روحشان روح انساني‬ ‫مي گردد‪.‬‬ ‫روي اين حساب كسي نمي تواند بگويد من شخص‬ ‫قانعي هستم و به بادامي مي سازم و نمي خواهم‬ ‫چيزي داشته باشم ‪,‬لذا شخص كاملي هستم ‪ ,‬خير‬ ‫شخصي كه مي تواند داشته باشد بايستي بدست آورد‬ ‫و با دهش مال ‪ ,‬خود را تكميل كند‪.‬‬ ‫نداشتن و ندادن كمال نيست ‪ .‬بدست آوردن و از خود‬ ‫جدا ساختن عامل سازندگي انسان است ‪ .‬اين نكته‬ ‫بخوبي از قرآن مجيدبدست مي آيد ‪ ,‬آنجا كه خطاب‬ ‫به رسول الله (ص) مي فرمايد‪:‬‬ ‫((خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزكيهم ))‬ ‫توبه _‪104‬‬ ‫در اين آيه به فلسفه سازندگي صدقه اشاره مي‬ ‫كند‪.‬نه به فلسفه اجتماعيش يعني سير كردن شكم‬ ‫‪90‬‬

‫مستمندان ‪ .‬زيرا مي فرمايد از اموال آنها صدقه بگير‬ ‫كه به اين وسيله آنها را پاكيزه مي كني ‪ ,‬رشد مي‬ ‫دهي‪ .‬درست مثل گياهي كه با وجين كردن رشد‬ ‫بيشتري مي يابد‪ .‬و اصول هر موجود زنده اين چنين‬ ‫است كه گرفتن آفتها مساوي با رشد بيشتر آن است‪.‬‬

‫«آنچه بر خود نمي پسندي بر ديگران نيز مپسند »‬ ‫( )‬ ‫دگر خواهي نوعي كنش اجتماعي است كه در آن فرد‬ ‫بيش از تعهداتش عمل كند به نحوي كه منافع ديگران‬ ‫را بر منافع خود ترجيح دهد‪.‬‬ ‫يا حداقل نسبت به منافع ديگران به اندازه منافع خود‬ ‫اجساس تعهد و مسوليت كند‪ .‬در صورتي كه چنين‬ ‫امري تحقق يابد زمينه اي را فراهم مي سازد كه در‬ ‫ان انسان اهميّت پيدا مي كند و انسانها مورد عزت و‬ ‫احترام قرار مي گيرند‪.‬همچنين نزديكي انسانها به‬ ‫عنوان موجوداتي مشاركت جو ‪،‬نوعدوست و دگر‬ ‫جه قرار مي گيرند‪.‬‬ ‫خواه مورد تو ّ‬ ‫نمونه هاي عيني كنش دگر خواهانه معمول در‬ ‫رفتارهاي نوع دوستانه ‪،‬كمك به نيازمندان و حمايت‬ ‫از مستمندان منعكس مي شود‪.‬‬ ‫برخي دگرخواهي را به عنوان انگيزه و حالتي ذهني و‬ ‫برخي به عنوان تظاهرات رفتاري دانسته اند‪.‬‬ ‫بعضي دانشمندان نوعدوستي را ذاتي و فطري مي‬ ‫دانند و مي گويند انسان در اجتماع شانس بيشتري‬ ‫براي بقا دارد‪ .‬عده اي بر خصوصيت اكتسابي بودن‬ ‫نوعدوستي از طريق مشاهده اعمال نوعدوستانه و‬ ‫‪91‬‬

‫امدادگري اشاره مي كنند‪ .‬كه از طريق تقليد ‪،‬‬ ‫تشويق و دريافت پاداش و در نتيجه تكرار شكل مي‬ ‫گيرد‪.‬‬ ‫يكي از نظريات مهمي كه در چارچوب روانشناسي‬ ‫اجتماعي در مورد نوعدوستي به تحليل رفتار‬ ‫اجتماعي فرد پرداخته ‪،‬نظريه مبادله اجتماعي‬ ‫است‪.‬مبادله اجتماعي تعاملي است كه در آن علوه بر‬ ‫ماديات مانند پول‪ ،‬روابط و فرآيندهايي نظير دوستي و‬ ‫عليق اجتماعي‪ -‬و خدمات نيز مبادله مي شوند‪.‬‬ ‫برخي از جامع شناسان در تقسيم بندي مبادلت موارد‬ ‫فوق را در چارچوب مبادله نامتقارن گرم مورد بحث‬ ‫قرار داده اند‪.‬‬ ‫«مبادله نامتقارن انتشاري و عاطفي است‪ .‬دراين‬ ‫مبادله طرفين نسبت به يكديگر احساس مثبت‬ ‫دارند‪.‬ايثار‪،‬ياري ديگران ‪،‬بخشش يا به تعبير‬ ‫مالينوفسكي" هديه ناب " ا ز مظاهر برجسته اين‬ ‫نوع مبادله محسوب مي شوند ‪ .‬ديگران اين نوع‬ ‫مبادله را بده بســتان تعميم يافتــه و برخي‬ ‫بده بستان مثبت ناميده اند‪.‬‬ ‫اساس آن دوستي همنوع است‪.‬دراين نوع مبادله فرد‬ ‫در ازاي كمك و ارائه خدمت به افراد ديگر گرچه‬ ‫ما انتظار جبران از طرف‬ ‫متحمل هزينه مي شود ا ّ‬ ‫مقابل را ندارد‪.‬برگشت تنها از نوع نفع جانشيني و يا‬ ‫رضاي جانشيني است ‪.‬‬ ‫اين نوع مبادلت مقوله هايي چون ‪ :‬ايثار و فداكاري را‬ ‫شامل مي گردد ‪.‬‬ ‫نوع ديگر مبادله متقارن گرم كه در آن نفع طرفين‬ ‫مطرح است ‪.‬‬ ‫‪92‬‬

‫در تحليل معنايي رفتار نوعدوستانه نظريه پردازان به‬ ‫كسب بيشترين پاداش در مقابل كمترين هزينه اشاره‬ ‫مي كنند‪ .‬از اين منظر انسانها سعي مي كنند در‬ ‫مناسبات خود پاداش بيشتري بدست آورند‪.‬پاداشها يا‬ ‫رواني اند مانند كاهش استرس ‪ -‬اضطراب و‬ ‫افسردگي و افزايش رضايت اززندگي يا بيروني اند‬ ‫مانند جلب اعتماد و تاثير اجتماعي‪.‬‬ ‫بر اساس نظريه بيولوژيكي اجتماعي اساس هستي‬ ‫بر بقائ ژنها استوار است ‪.‬‬ ‫اين ژنها هستند كه مارا بسوي شرايطي هدايت مي‬ ‫كنند كه در آن شرايط بيشترين شانس را براي بقا در‬ ‫جهان داريم و ژنها مردم را براي ادامه حيات آماده‬ ‫مي سازند‪.‬تا درست عمل كنند و توانمند باشند‪.‬‬ ‫ژنها در بروز ويژگيها ي تمام افراد يك خانواده مهم اند‬ ‫و همين ارتباط ژنتيك است كه سبب حمايت‬ ‫خويشاوندان از هم مي گردد‪.‬‬ ‫از ديدگاه بعضي جامعه شناسان افراد بر اساس‬ ‫قرادادهاي اجتماعي به همديگر كمك كنند و كمك به‬ ‫همنوع يك هنجار اجتماعي است‪.‬‬ ‫در انفاق و صدقه واجب بحث ارتباطات اجتماعي‬ ‫موضوعيت دارد و قابل تامل است يعني بيشتر بايد از‬ ‫ديد جامعه شناسي مسئله را بررسي كرد چرا كه‬ ‫انفاق پركردن شكاف فقر است ‪ .‬ازبين بردن و كم‬ ‫كردن فاصله طبقاتي است‪.‬‬ ‫در زكات و ساير وجوهات واجب شرعي ديگر اختيار‬ ‫مطرح نيست پس بخشش مجسوب نمي شود بايد داد‬ ‫وظيفه است ‪،‬بدهي است كه به خداو مردم داري ‪.‬كه‬ ‫اثرات خاص خود رادارد گرچه اگر به قصد قربت باشد‬ ‫و با نيت خالص و خود بدهي قبل از اين كه بستانند‬ ‫‪93‬‬

‫ديگر وارد مقوله اهدا و بخشش مي گردد وبخشنده‬ ‫از همه آثار و بركاتش بهره مند مي سازد‪.‬‬ ‫در مورد بخشش و به خصوص مبحث صدقه آنچه قابل‬ ‫جه و حائز اهميّت است كمك به خويشتن است به‬ ‫تو ّ‬ ‫جاي كمك به همنوع و ديگران ‪ .‬در اينجا انگيزه تعيين‬ ‫كننده نيست بلكه صرف عمل مهم است شايد نوعي‬ ‫بي هنجاري مطرح باشد‪.‬‬ ‫در بسياري مواقع به خصوص موقعيتهاي اضطراري‬ ‫كمك و ياري انسانها بر اساس قاعده خاص ‪،‬فكر و‬ ‫منطق و حتي حساب سود و زيان نيست بلكه بيشتر‬ ‫به نظر مي رسد انسان در اين حالت بر اساس‬ ‫فطرت پاك الهي عمل مي كند عملي ناب و خالص‬ ‫دور از دخالت و وسوسه هاي شيطاني ! عمل صالح‪.‬‬ ‫قضيه مربوط به درون و روان آدمي است از همين‬ ‫روي شايد كمتر قابل توضيح باشد گرچه توجيه‬ ‫پذيراست ‪.‬‬ ‫وقتي در كنار بركه يا رودخانه اي آرام و ساكت‬ ‫ايستاده ايد ‪ .‬و سكوت مطلقي حكمفرماست چه مي‬ ‫كنيد؟ بارها ديده شده در اين گونه مواقع‬ ‫افراد سنگي را در آب مي اندازند و سكوت آن را به‬ ‫هم مي زنند‪ .‬با اين كار موجي در ان ايجاد مي گردد‬ ‫و صداي پاي آب به گوش مي رسد‪.‬‬ ‫اين داستان سكه انداختن در آب خود حكايتي است و‬ ‫از جمله چيزهاي غريب كه بيشتر در اماكن تاريخي‬ ‫مشاهده مي شود افراد سكه اي در آب مي اندازند‬ ‫مثل آبنماهاي‪ :‬آرامگاه سعدي ‪ -‬باغ فين كاشان‬ ‫چهلستون اصفهان كه شخصا اين گونه مناظر را‬‫شاهد بوده ام‪.‬‬ ‫‪94‬‬

‫يا وقتي بر بال زخمي پرنده اي مرهم مي نهي و يا‬ ‫گياهي را آبياري مي كني ويا حيواني را نوازش مي‬ ‫كني ‪،‬اينجا نوعي ارتباط مد نظر است ‪ .‬از درون با‬ ‫بيرون ‪،‬يك نوع مبادله با هستي و طبيعت‪ ،‬ايجا‬ ‫ديگرنوعدوستي مطرح نيست و هنجار و ارتباط ژنتيك‬ ‫هم در كار نيست‪.‬پس موضوع از چه قرار است؟‬ ‫ديگر پاي روانشناسي به ميان كشيده مي شود و‬ ‫انسان با همه پيچيدگيهايش و عواطف لطيف و طبع‬ ‫ظريفش ؟آيا غير اين است كه‪،‬عالمي در آدمي است‬ ‫و انسان خود را جزئي از كل كائنات بلكه ميوه و ثمره‬ ‫هستي مي داندو نسبت به همه موجودات نوعي‬ ‫احساس مسوليت و دل بستگي عاطفي مي كند‪.‬‬

‫صدقه در نگاه ديگران‬ ‫ه»‬ ‫«فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسن ْ‬ ‫قهر ورزي‬

‫اصل نقدش لطف و داد و بخشش است‬ ‫چون غباري از غش است‬ ‫ذره ها را آفتاب‬ ‫از براي لطـــــــف عالم را بساخت‬ ‫او نواخـــــــت‬

‫داد و دهش‬ ‫»‬ ‫«‬ ‫‪.‬‬ ‫وقتي از دارايي خود چيزي مي بخشي چندان عطايي‬ ‫نكرده اي ‪ .‬بخشش حقيقي آن است كه از وجود خود‬ ‫به ديگري هديه كني !‬ ‫‪95‬‬

‫زيرا دارايي تو چيزي نيست جز متاعي كه از ترس‬ ‫نيازهاي فردا آنرا نگاهباني مي كني و فردا چه بار‬ ‫خواهد آورد براي آن سگي كه از فرط حرص و احتياط‬ ‫استخوانهاي خود را در ميان شنهاي بي نشان پنهان‬ ‫كرده و همراه زائران شهر مقدس در سفر است؟‬ ‫وترس از نياز چيست؟ مگر نيازي ديگر كه جان ادمي‬ ‫را مي گدازد‪.‬‬ ‫وقتي چاه تو پرآب است و همچنان ترس از تشنگي‬ ‫تورا به وحشت انداخته آيا اين ترس تنها نشان از يك‬ ‫عطش سيري ناپذير در تو نيست؟كساني هستند كه از‬ ‫بسيار ‪ ،‬اندكي مي بخشند تا به وصف كرامت شناخته‬ ‫شوندو همين شوق به نام وشهرت هديه آنانرا مسموم‬ ‫مي كند ‪.‬‬ ‫كساني هستند كه از كم تمام را مي بخشند ‪ ,‬آنان به‬ ‫حيات و كرامت بي پايان آن ايمان دارند‪.‬‬ ‫و كيسه شان هيچگاه تهي نخواهد ماند‪,‬‬ ‫و كساني هستند كه با لذ ّت مي بخشند و ان رنج‬ ‫وسختي غسل تعميد آنهاست ( تا ار تعلق دنيوي پاك‬ ‫شوند)‬ ‫و كساني هستند كه مي بخشند و از رنج و لذ ّت فارغند‬ ‫و ســـــوداي فضيلت وتقوي در ســـــرندارند‪ .‬همچون‬ ‫درخت عطر اگين مورد كه در دره اي دوردست شميم‬ ‫جان پرورش را در هر نفس به دست نسيم مي سپارد‬ ‫‪.‬‬ ‫خداوند از دستهاي چنين بخشندگاني با آدميان سخن‬ ‫مي گويدو از پشت چشم آنان بر زمين لبخند مي زند‪.‬‬ ‫ما نيكوتر از‬ ‫بخشيدن در پاسخ درخواست نيكوست ‪,‬ا ّ‬ ‫آن بخشيدن است پيش از درخواست ‪,‬از راه فهم‪.‬‬ ‫‪96‬‬

‫وبراي انسان گشاده دست جستجوي پذيرنده بخشش‬ ‫لذتي است كه به لذ ّت بخشش فزوني دارد‪.‬‬ ‫ايا چيزي هست كه بايد ازبخشش آن دريغ كرد؟‬ ‫هرچه هست روزي بناچار خود بخود بخشيده خواهد‬ ‫شد! پس چه بهتر كه اكنون كه كسي را به آن نيازي‬ ‫هست آن راببخشي تا فرصت بخشش از آن تو باشد‬ ‫وبر وارثان نماند‪.‬‬ ‫خزينه داري ميراث خواران كفر است‬ ‫ساقي و مطرب به فتوي دف و ني‬

‫به قول‬

‫ما آن كس را‬ ‫چه بسيار كه مي گويند‪ :‬من مي بخشم ا ّ‬ ‫كه سزاوار است‬ ‫درختــان باغ نزد گوسفنـدان چراگاه چنــين نمي‬ ‫گوينــد ‪ .‬آنان مي بخشند تا زنده باشند زيرا نگاه‬ ‫داشتن و دريغ كردن هلك شدن است‪!.‬‬ ‫آب در بيرون‬

‫آب در كشتي هلك كشتي است‬ ‫كشتي پشتي است‬ ‫بيگمان آن كس كه خداوند موهبت عمر و ثروت ‪,‬‬ ‫شب و روز را به او عطا كرده است به هر چه تو بر‬ ‫وي نثار كني سزاوار است ‪.‬‬ ‫وان كس كه شايسته است تا از اقيانوس بيكران‬ ‫حيات آب بنوشد اين شايستگي را نيز دارد كه تو‬ ‫جام اورا از جويبار كوچك خود پر كني ‪.‬‬ ‫آن كس كه نزد خداوند به جاني ارزد‬ ‫نزد ابوالحســن به لقـمه ناني ارزد !‬

‫"اب‬ ‫والحسن خرقاني"‬

‫‪97‬‬

‫و كدام شايستگي پيش از شجاعت و اعتماد به نفس‬ ‫كه در خواستن است و كدام بايستگي بيش از خير و‬ ‫نيكويي كه در نفس دريافتن ‪.‬‬ ‫و تو كيستي كه نيازمند پيش تو عريان شود و جامه‬ ‫غرور خود چاك كند تا تو شايستگي او را عريان بيني و‬ ‫غرور او را بي شرم نظاره كني ‪ ,‬نخست بنگر كه ايا‬ ‫تو خود مقام بخشندگي را شايسته اي ‪ ,‬و آيا اين شان‬ ‫و مرتبه را يافته اي كه واسطه فيض و بخشش‬ ‫باشي!؟‬ ‫زيرا براسـتي زندگـي اسـت كـه بـه زندگان چيزي مـي‬ ‫بخشد و توكه خود را دهنده مي بيني تنها شاهد و گواه‬ ‫اين بخششي ‪.‬‬ ‫و شما گيرندگان بخششها كه تمامي مردم جهانيد بار‬ ‫سنگين سپاس زياده بر دوش خود مگذاريد مبادا كه بر‬ ‫گردن خود و گردن آن كس كه شمارا بخششي كرده‬ ‫است يوغ اسارت نهيد‪.‬‬ ‫خوشتر آن است كه گيرنده و بخشنده هر دو باهم بر‬ ‫بالهاي هديه پرواز كنند‪ ,‬زيرا زياده در انديشه سپاس‬ ‫بودن شك كردن است در گوهر سخاوت ‪,‬كه زمين‬ ‫بخشنده مادر او و آسمان پدر اوست‪.‬‬ ‫بر در شاهم گدايي نكته اي در كار كرد‬ ‫خوان كه بنشستم خدا رزاق بود‬

‫گفت ‪ :‬بر هر‬

‫با اشتياق به بخشيدن آنچه مي جوييم ‪ .‬فراواني‬ ‫كائنات را در زندگيمان به جريان مي اندزيم و را ه آن‬ ‫اين است‪:‬‬ ‫ببخشيد‪ ،‬دريافت كنيد ‪ ،‬به جريان اندازيد‪.‬‬ ‫ترجمه دكتر حسين الهي قمشه اي‬ ‫جبران خليل جبران‬ ‫*****‬ ‫‪98‬‬

‫شهامتي براي بردن‬ ‫ده درصد از درآمد خود را انفاق كنيد (از فرمولهاي‬ ‫پنج گانه كسب ثروت)‬ ‫شايد بعضي ها تعجب كنند كه ما چگونه انفاق كردن‬ ‫را در فهرست قوانين پول در آوردن گنجانيده ايم ‪.‬‬ ‫دليلش اين است كه انفاق ‪ ،‬يك اصل معنوي عالم گير‬ ‫است ‪ .‬اگر ما ده درصد از در آمد خود را از طريق‬ ‫مساجد‪ ،‬كليسا‪ ،‬كنيسه ‪ ،‬و يا هر بنياد خيريه ديگر به‬ ‫خدا باز گردانيم خداوند صد چندان نصيبمان خواهد‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫بهره اي مضاعف در يافت خواهيم كرد‪ .‬خداوند صد در‬ ‫صد نيازهاي ما را برآورده مي سازد و در مقابل تنها‬ ‫ده درصد ان را مطالبه مي كند‪!.‬‬ ‫ما معتقديم كه اگر تمامي انسانها ده درصد از در آمد‬ ‫خود را در راه خدا انفاق كنند جهان معنويت ‪ ،‬امكان‬ ‫صلح و آرامش كامل را بر جهان مادي مهيّا خواهد‬ ‫ساخت‪.‬‬ ‫مارك ويكتور هانس‬

‫ترجمه‪ :‬وحيد افضلي پور‬

‫نوعدوست باشيد – هر يك از ما عضوي از جامعه‬ ‫هستيم و هنگامي كه به سطح قابل قبولي از زندگي‬ ‫رسيديم بايد دين ملي خود را ادا كنيم ‪.‬‬ ‫وقتي از ما خواسته مي شود كه داوطلبانه وقت ‪ ،‬فكر‬ ‫و پول و انرژي خود را در اختيار جامعه و كليسا و بنياد‬ ‫خيريه قرار دهيم و ظيفه ماست كه در حد توان خود‪،‬‬ ‫در اين امر مشاركت كنيم‪.‬‬ ‫انساندوستي و علقه به همنوع بيانگر شخصيت انسان‬ ‫است‪.‬‬ ‫شخصيتي كه مورد ستايش ديگران قرار خواهد گرفت‬ ‫و بهره اي مضاعف را نصيب خود او خواهد ساخت‪.‬‬ ‫‪99‬‬

‫جادوي موفقيّت‬ ‫به ديگران كمك كنيد تا فلسفه دادن براي گرفتن را‬ ‫بهتر درك كنيد‪.‬‬ ‫ما نمي خواهند متقابل از‬ ‫كساني كه دست بگير دارند ا ّ‬ ‫خود مايه بگذارند دزد هستند!!!‬ ‫وقتي تعداد گيرندگان از تعداد دهندگان بيشتر‬ ‫شودجامعه در (از) هم فرو مي پاشد‪ .‬حتي يك كودك‬ ‫مي تواند فلسفه دادن براي گرفتن را درك كند!‬ ‫نوشته‪ :‬ديويد شوارتز‬

‫قدرت تفكر و انديشه‬ ‫براساس نظر شوپن هاور ‪:‬‬ ‫((كمك و همدردي با ديگران مبناي تقوي و ديانت و‬ ‫صداقت است))‬ ‫كمك و همياري نسبت به مردم ايجاب مي كند ‪،‬روح‬ ‫گذشت و ايثار در شما پرورش يابد‪.‬‬ ‫تمايل و اقدام به نجات همنوعان خود از تنگناها و‬ ‫كمك به آنها باعث مي شود كه همه افراد يك ملت‬ ‫دست به دست هم داده در رفاه و آسايش زندگي‬ ‫كنند‪.‬‬ ‫آنچه به ديگران كمك كرديد به خودتان باز مي گردد‪.‬‬ ‫نويسنده ‪ :‬ماكس ول‬

‫تولد بخشنده‬ ‫نيكبختي فقط در ستاندن نيست ‪.‬در بخشيدن نيز‬ ‫هست ‪.‬اين اكتشافي عظيم است زيرا فرد را از هر‬ ‫گونه ترس مي رهاند‪ .‬ترس از انزوا‪ ،‬كه خودخواهي‬ ‫كامل به آن مي انجامد ‪ .‬ترس از دست دادن‪ ،‬چون‬ ‫هيچ نمي توانيد براي ابد به همه چيز بچسبيد‪.‬‬ ‫" بخشندگي دو انسان را بهم متصل مي كند‪:‬‬ ‫‪100‬‬

‫بخشاينده وستاننده ‪ .‬اين اتصال موجب حس تعلق‬ ‫تازه اي مي شود … تعلقي فعال و شادي آفرين‪".‬‬ ‫(( بخشندگي خلق است ‪ .‬ديدگاه فرد را دگرگون مي‬ ‫سازد ‪ .‬پيش از آن مهمترين چيز جبهه گيري بر ضد‬ ‫فقدان بود‪.‬‬ ‫از دست دادن پول ودارايي…‬ ‫اكنون شخص آزادانه چيزي را ترك مي كند و با اين‬ ‫حال احساس فقدان نمي كند و اين شگفت انگيز‬ ‫است ‪ .‬زيرا شادماني ستاندن هرگز چنين نبود‪)).‬‬ ‫بخشندگي ‪ ،‬به بخشيدن پول و شي محدود نمي شود‬ ‫‪ :‬خدمات ‪،‬وقف و ايثار خويشتن و عشق خالصانه را‬ ‫نيز در بر مي گيرد‪.‬‬ ‫بخشندگي تازگي و رهايي است‪ .‬يعني نگرش به بيرون‬ ‫از خود‪.‬‬ ‫(ديپاك چوپرا ‪ ،‬كتاب‪ :‬اكسير)‬

‫(( بخشيدن بايد خود انگيخته باشد و ناشي ازاين‬ ‫احساس كه ‪ :‬مي خواهم ببخشايم ‪ .‬نه اينكه بهتر‬ ‫است ببخشم‪)).‬‬ ‫بخشش يعني گسترش "من" يعني انبساط ‪ ،‬يعني‬ ‫بزرگ شدن و بزرگ منشي ‪ ،‬يعني يكي شدن با همه و‬ ‫هماهنگي با كل كائنات‪.‬‬ ‫(( بخشنده در بهترين حالت انساندوست است ‪.‬با‬ ‫بخشش به خانواده و دوستان و آنگاه به موسسات‬ ‫خيريه و اجتماع آغاز كرده است‪)).‬‬ ‫اگر بخواهيم شادي درو كنيم بايد محبت بكاريم‪.‬‬ ‫شيوا‬ ‫(( بخشندگي راز فراواني است‪)).‬‬ ‫ناندا – حكيم هندي‬ ‫*****‬ ‫هفت قانون معنوي‬ ‫‪101‬‬

‫فقط چيزي را حفظ مي كنيم كه مي بخشيم‬ ‫وقتي چيزي را مي بخشيد ‪،‬سپاس خود را به منشا‬ ‫همه چيزها(خداوند) نشان مي دهيد‪.‬‬ ‫در چرخش روزگار بخشش باعث دريافت و ستاندن‬ ‫موجب بخشيدن مي شود‪ ( .‬زندگي يك هديه است از‬ ‫جانب خداوند بزرگ)‬ ‫عظيمترين هديه خداوند يعني توان رشد كردن را ما‬ ‫ستانده ايم ‪.‬‬ ‫حتما دريافت كردن به شكل خوشايند يك هنر است ‪.‬‬ ‫با اين احساس كه به كمك و يا بخشش ديگران نياز‬ ‫نداريم ‪ ،‬اينها واكنش "منيت " است‪.‬‬ ‫از‪ :‬ديپاك چوپرا‬

‫بارش‬ ‫يكي ديگر از كليدهاي راهگشا ‪،‬ايثار ‪ ،‬بخشش يا بارش‬ ‫است‪.‬‬ ‫كائنات از انرژي خالص تشكيل شده است كه فطرت‬ ‫آن حركت و جريان است ‪ .‬طبيعت زندگي دگرگوني و‬ ‫سيلن مداوم است‪ .‬به محض آگاهي از اين حقيقت ‪،‬‬ ‫هماهنگ با آن‪،‬آزادانه قادر به بخشيدن و ستاندن مي‬ ‫شويم با اين يقين كه‪:‬‬ ‫هرگز چيزي را از دست نمي دهيم ‪،‬بلكه همواره‬ ‫بدست مي آوريم‪.‬‬ ‫به محض اينكه مي آموزيم عطاياي كائنات را بپذيريم ‪،‬‬ ‫طبيعتا مي خواهيم آن را با ديگران قسمت كنيم ‪.‬‬ ‫چون مي دانيم ‪ :‬به محض اين كه اين انرژي را بيرون‬ ‫بفرستيم ‪.‬جا باز مي كنيم تا انرژي بيشتري به درون‬ ‫ما جريان يابد‪.‬‬ ‫وقتي با احساس ناامني يا ترس از اينكه به اندازه ي‬ ‫كافي نداريم ‪،‬مي كوشيم به آنچه داريم محكم بچسبيم‬ ‫‪ ،‬جريان شگفتي انگيز اين انرژي را بند مي آوريم ‪.‬با‬ ‫‪102‬‬

‫چسبيدن به آنچه داريم ‪ ،‬انرژي را از حركت باز مي‬ ‫داريم ‪ ،‬و جا باز نمي كنيم تا انرژي تازه به سوي ما‬ ‫جريان يابد‪.‬‬ ‫در مقام بخشش و بارش ‪،‬جريان ايثار همواره به خود‬ ‫ما باز مي گردد‪ .‬در اين جايگاه بخشش تنها بدليل‬ ‫شادماني ناشي از بخشش وبارش صورت مي گيرد‪.‬‬ ‫تنها به اين دليل كه بخشش دلپذير است‪.‬‬ ‫تجسم خلق‬ ‫شاكتي گواين‬ ‫به سوي كاميابي‬ ‫آخرين كليد ثروت و خوشبختي اين است كه‪ :‬هميشه‬ ‫بيش از آنچه مي گيريد بايد بدهيد‪.‬‬ ‫اين نكته از همه نكات قبلي مهمتر است ‪ ،‬زيرا ضامن‬ ‫سعادت حقيقي است ‪ .‬راز زندگي بخشش است ‪،‬‬ ‫سخاوت به زندگي انسان معنا مي بخشد‪.‬‬ ‫اگر مي خواهيد زندگي شما معني دار شود ياد‬ ‫بگيريد كه چگونه ببخشيد ‪ .‬غالب مردم در زندگي به‬ ‫چيزي جز گرفتن فكر نمي كنند…‬ ‫رمز موفقيّت در هر نوع رابطه متقابل اين است كه‬ ‫شما پيشقدم شويد ‪ ،‬نه منتظر گرفتن باشيد‪.‬‬ ‫اگر بخواهيد حساب نگه داريد ‪ ،‬بازي را باخته ايد ‪،‬‬ ‫يعني مي ايستيد و مي گوييد‪« :‬من يك قدم برداشتم و‬ ‫حال نوبت اوست» و اينجاست كه بازي تمام مي‬ ‫شود‪.‬اين حساب و كتابها اگر هم در سياره ديگري‬ ‫كاربرد داشته باشد ‪،‬در روي اين كره كار ساز‬ ‫نيست!بايد تخم پاشيد و آن قدر به آن آب دهيد تا‬ ‫بارور شود‪.‬‬

‫‪103‬‬

‫اگر به خاك رو كنيد و بگوييد‪«:‬به من ميوه بده» به‬ ‫زبان حال به شما مي گويد ‪:‬ببخشيد آقا گويا در اين‬ ‫كره تازه وارد هستيد‪ .‬قواعد بازي در اينجا متفاوت‬ ‫است‪ ،‬آن وقت ممكن است به شما بگويد‪ :‬كه اول‬ ‫جه كرد‪،‬آب داد كود‬ ‫بايد تخم پاشيد بعد بايد به آن تو ّ‬ ‫دادو انواع مراقبتها را به عمل آورد ‪ .‬آنگاه اگر همه‬ ‫اين كارها را خوب و به موقع انجام داده باشيد و صبر‬ ‫هم داشته باشيد ‪ ،‬بالخره روزي ثمر خواهد داد‪.‬‬ ‫و گرنه هر چه از خاك تقاضا كنيد بي ثمر است‪ .‬بايد‬ ‫جه و مراقبت از خاك ادامه دهيد تا ميوه‬ ‫به بخشش‪،‬تو ّ‬ ‫اي از آن بگيريد‪ .‬زندگي نيز دقيقا چنين است‪.‬‬ ‫–‬

‫‪:‬‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫در دنياي ماديات نثار كردن به معناي غني بودن است‬ ‫‪.‬آن كه مي دهد غني است نه آنكه بسيار دارد‪.‬‬ ‫اريك فروم مي گويد‪ :‬عشق يك عمل است ‪،‬عمل به‬ ‫كار انداختن نيروهاي انساني است كه تنها در‬ ‫شرايطي كه شخص كامل آزاد باشد نه تحت زور و‬ ‫اجبار ‪،‬آنها را به كار مي اندازد‪.‬‬ ‫‪104‬‬

‫عشق فعال بودن است نه فعل پذيري ‪،‬پايداري است‬ ‫نه اسارت ‪،‬به طور كلي خصيصه فعال عشق را مي‬ ‫توان چنين بيان كرد كه عشق در درجه اول نثار كردن‬ ‫است نه گرفتن‪!.‬‬ ‫نثار كردن چيست؟ اشتباه مردم اين است كه نثار‬ ‫كردن را با «ترك» چيزها و با محروم شدن و قرباني‬ ‫گشتن يكي مي دانند‪ .‬كساني كه هنوز منشهاي انان به‬ ‫اندازه كافي رشد نيافته و از مرحله گرفتن و اندوختن‬ ‫فراتر نرفته اند ‪،‬از كلمه نثار كردن دركي همانند مفهوم‬ ‫فوق دارند‪.‬‬ ‫شخص تاجر مسلك هميشه حاضر است چيزي بدهد ‪،‬‬ ‫ولي فقط در صورتي كه بتواند متقابل چيزي بگيرد‪.‬‬ ‫دادن بدون گرفتن براي او به منزله فريب خوردن‬ ‫است ‪.‬مردمي كه جهت گيري اصلي آنان بارور نيست‬ ‫احساس مي كنند كه نثار كردن فقر مي آورد‪ .‬بدين‬ ‫ترتيب اكثر اين نوع افراد از نثار كردن مي پرهيزند‪.‬به‬ ‫عكس عده اي آن را نوعي فضيلت به معني فداكاري‬ ‫مي دانندكه(از نظر اينان) درست به همان دليل كه‬ ‫نثار كردن عملي دشوار جلوه مي كند ‪ ،‬انسان بايد‬ ‫نثار كند و ببخشد‪.‬‬ ‫فضيلت نثار كردن براي آنان در همان قبول فداكاري‬ ‫تجلي مي كند و براي آنان اين اصل كه نثار كردن بهتر‬ ‫از گرفتن است بدين معني است كه رنج كشيدن و‬ ‫محروميت والتر از احساس شادي است‪.‬‬ ‫براي كسي كه داراي منشي بار آور ‪ .‬سازنده است ‪،‬‬ ‫نثار كردن مفهوم كامل متفاوتي دارد ‪،‬نثار كردن‬ ‫برترين مظهر قدرت آدمي است در حين نثار كردن‬ ‫است كه من قدرت خـود ‪ ،‬ثـروت خود و توانايي خود‬ ‫را تجربه مي كنم ‪.‬تجربه نيروي حياتي و قدرت‬ ‫‪105‬‬

‫دروني ‪ ،‬كه بدين وسيله به حد اعلي خود مي رسد ‪،‬‬ ‫مرا غرق در شادي مي كند‪ .‬من خودرا لبريز ‪،‬‬ ‫فياض‪،‬زنده و در نتيجه شاد احساس مي كنم ‪.‬‬ ‫نثار كردن از دريافت كردن شيرين تر است ‪ ،‬نه به‬ ‫سبب اين كه ما به محروميتي تن در مي دهيم ‪.‬بلكه‬ ‫به اين دليل كه شخص در عمل نثار كردن ‪،‬زنده بودن‬ ‫خود را احساس مي كند‪.‬‬ ‫در دنياي ماديات نثار كردن به معناي غني بودن است‬ ‫‪.‬آن كه مي دهد غني است نه آنكه بسيار دارد‪.‬‬ ‫محتكري كه نگران از دست دادن مال خويش است ‪،‬‬ ‫هرچند ثروتمند باشد از نظر روانشناسي مردي فقير و‬ ‫زبون است ‪.‬‬ ‫آن كه توانايي بخشيدن از خودش را دارد ‪،‬بي نياز‬ ‫است ‪ .‬او خود را به منزله انساني احساس مي كند‬ ‫كه قادر است از هستي خودش به ديگران ببخشد‬ ‫‪.‬فقط كسي نمي تواند از بخشيدن اشياي مادي لذ ّت‬ ‫ببرد كه قادر نباشد از حداقل ضروريات زندگي پا‬ ‫فراتر بگذارد‪.‬‬ ‫ولي تجارب روزانه نشان مي دهد كه حداقل‬ ‫ضروريات در نظر اشخاص به همان اندازه كه بستگي‬ ‫به دارايي آنان دارد به هان اندازه نيز تابع صفات و‬ ‫منشهاي آنان است ‪.‬‬ ‫مشهور است كه فقرا به مراتب بخشنده تر از‬ ‫ثروتمندانند ‪.‬با وجود اين ‪ ،‬فقر وقتي كه از حد معيني‬ ‫گذشت ديگر راهي براي بخشيدن باز نمي گذاردو‬ ‫بسيار موجب زبوني مي شود‪،‬نه فقط به سبب رنجي‬ ‫كه بطور مستقيم به وجود مي آ ورد ‪ .‬بلكه بواسطه‬ ‫اين حقيقت كه انسان را از لذ ّت نثار كردن محروم‬ ‫مي سازد‪.‬‬ ‫‪106‬‬

‫«‬

‫»‬

‫« هـــــوالخر»‬ ‫حرف آخر‬ ‫در پايان از پير ميكده حافظ مدد مي جوييم‪:‬‬ ‫خــوش كرد ياوري فلكــت روز داوري‬ ‫كني و شكرانه آوري؟‬ ‫آن كس كه اوفتاد خدايش گرفت دست‬ ‫غم افتادگان خوري‬ ‫در كوي عشق شوكت شاهي نمي خرند‬ ‫كن و اظهار چاكري‬

‫تا شكر چون‬ ‫گو بر تو باد تا‬ ‫ا قرار بندگي‬

‫…‪.‬‬

‫در شاهراه جاه و بزرگي خطر بسي است‬ ‫كوي سبكبار بگذري‬

‫آن به كزين‬

‫براي رسيدن به هدف اول انديشه وانگهي تلش و‬ ‫مت كه‪:‬‬ ‫ه ّ‬ ‫نيل مراد بر حسب فكر و همت است‬ ‫خير و‪ ،‬توفيــق ياوري‬ ‫حافظ غبار فقر و عنايت زرخ مشوي‬ ‫از عمل كيمياگري‬

‫از شاه نذر‬

‫كاين خاك بهتر‬

‫ما بخشش را حكايتي‬ ‫گرچه اين دفتر به پايان رسيد ‪،‬ا ّ‬ ‫است بي پايان آغاز ي دارد ‪ ،‬انتها و پاياني نمي توان‬ ‫بر آن متصور شد‪.‬‬ ‫‪107‬‬

‫تا زماني كه سرچشمه فياض و جوشان وجود دارد ‪،‬‬ ‫اين قصه ادامه دارد ‪.‬‬ ‫آن چه در اين كوتاه سخن بيان شد هر چند همه از آثار‬ ‫و بركات صدقات بر بخشنده حكايت مي كرد كه شايد‬ ‫ذهن را به اين موضوع معطوف كند كه‪ ،‬پس بيهوده‬ ‫نگفته اند‪ :‬بخشنده مي بخشد چون نياز دارد به اين‬ ‫بخشندگي و نوعي خودخواهي است نه دگر خواهي ‪،‬‬ ‫اگر مي بخشد خود از نتايجش بهره مند مي شود ‪ .‬و‬ ‫اگر يكي مي دهد در عـــوض ده تا و بيشترمي گيرد‪.‬‬ ‫بايد گفت ‪ :‬دادن و ستاندن دو روي يك سكه اند‪،‬‬ ‫بخشنده و گيرنده در اصل يكي است وآنكه مي‬ ‫بخشد و دست بخشش دارد تنها بدين جهت است كه‬ ‫دست و دلباز است چه در دادن و چه و در ستاندن! و‬ ‫اصول مگر مي توان بدون گرفتن بخشيد و مگر چيزي‬ ‫هست كه بخشيده شود ‪ ،‬جز آنچه مالك اصلي مي‬ ‫بخشد ‪.‬‬ ‫و جويبار اگر در هر لحظه تهي نشود پر از آب زلل‬ ‫نمي گردد و واسطه اي است بين سرچشمه و‬ ‫كشتزار‪ ،‬كه اگر آب را در خود نگه دارد تبديل به‬ ‫مرداب مي شود و ديگر قابل تحمل نيست‪.‬و در مورد‬ ‫صدقه بايد گفت‪:‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪108‬‬

»

« . .

. . ( »

«

)

.

: … 109

‫!‬ ‫‪.‬‬

‫«‬

‫»‬

‫«‬

‫»‬

‫‪!.‬‬ ‫شكر و سپاس خدايي را كه توفيق داد تا اين نوشته را‬ ‫با همه كم و كاستيها و به پايان برم گرچه در آن‬ ‫پراكندگي و گاهي ناهمنگي موضوع و نوع متن به‬ ‫چشم مي خورد كه از اين بابت از خواننـده محتــرم‬ ‫پوزش‬ ‫مي طلبم ‪ ،‬تلش بر اين بوده است كه از اصل‬ ‫مطلب دور نيافتم كه تصور مي كنم به اين هدف‬ ‫رسيده ام و تمامي نوشته عليرغم ظاهر ‪ ،‬به صدقه و‬ ‫آثار ارزشمند آن اشاره دارد‪.‬اميد است توانسته باشم‬ ‫با نگاهي كه از ديدگاهي متفاوت و يا به عبارتي از‬ ‫ديده دل بر موضوع افكنده ام دريچه اي نو را برروي‬ ‫شما عزيزان بگشايم ‪.‬‬ ‫اصفهان ‪-‬‬

‫‪110‬‬

‫خرداد ‪1384‬‬

‫صدقه انتشار وجود است ‪ ،‬وقتي صدقه مي دهي با‬ ‫قلم دست بر صفحه هستي كلمات ‪،‬عشق ‪ ،‬محبت و‬ ‫مهرباني را مي نگاري‬ ‫‪:‬‬ ‫« بايد كتاب را بست‬ ‫بايد بلند شد‬ ‫در امتداد وقت قدم زد‬ ‫گل را نگاه كرد‬ ‫ابهام را شنيد‬ ‫بايد دويد تا ته بودن …‪»..‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪1366‬‬

‫‪:‬‬ ‫(‬

‫)‪:‬‬ ‫‪1376‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪1375‬‬

‫‪111‬‬

:)

( :

1379

: )

( :)

( :

1376

:)

( :

1376

:)

( :

1377

: 1381

: 1382

:

.

1380

: 1357

: :

1378

112

‫)‪:‬‬

‫(‬ ‫‪1370‬‬

‫‪:‬‬ ‫(‬

‫(‬

‫) ‪1382‬‬

‫)‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪1376‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪1381‬‬

‫‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪WWW.BALAGH.NET‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪1367‬‬

‫‪:‬‬ ‫‪1377‬‬

‫‪:‬‬

‫‪:‬‬ ‫نهضت صالحيان‪،‬مهين‬

‫‪:‬‬ ‫‪113‬‬

: 1374

114