Acquisition!!!

Επίπεδα Γλωσσικής Ανάλυσης

Κατάκτηση Γλώσσας Εβδομάδα 1

Μαρία Μπαλτατζάνη

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

1

Τι σημαίνει ‘ξέρω’ Ελληνικά; Η δομή της γλώσσας είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Τα παιδιά ‘ξέρουν’ σχεδόν τέλεια τη γλώσσα τους πριν τα 5 χρόνια τους. Πριν να μπορούν να προσθέσουν 2+2 μπορούν να παράγουν σύνθετες προτάσεις, ερωτήσεις, αρνήσεις, αναφορικές προτάσεις, ...

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

2

Προφορικός και γραπτός λόγος Εκατομμύρια φυσιολογικοί άνθρωποι ζουν χωρίς να μάθουν ανάγνωση και γραφή. Όλοι όμως μιλούν και καταλαβαίνουν τόσο σύνθετες και αφηρημένες ιδέες, όσο και οι εγγράμματοι ομιλητές. Η γραφή και ανάγνωση πρέπει να διδαχθούν. Η ομιλία και κατανόηση όχι.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

3

Πώς κατακτούν γλώσσα χωρίς διδασκαλία; Τα πουλιά δεν διδάσκουν στα μικρά τους να πετούν. Οι γονείς δεν διδάσκουν στα παιδιά τους να μιλούν.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

4

Η ομιλία – όπως το βάδισμα – βρίσκεται κωδικοποιημένο στο βιολογικό μας κώδικα. Noam Chomsky (1994):  “Είμαστε σχεδιασμένοι να περπατάμε. ...Κανείς δεν μας το διδάσκει. Το ίδιο ισχύει και για τη γλώσσα. Κανένας δε διδάσκεται γλώσσα. Για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν μπορεί κανείς να εμποδίσει ένα παιδί να κατακτήσει τη γλώσσα.” Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

5

Μια από τις κεντρικότερες ερωτήσεις της σύγχρονης γλωσσολογίας: Τι ποσοστό της γλώσσας είναι επίκτητο και τι ποσοστό εγγενές;

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

6

Πείραμα 1: Αμφίσημη πρόταση Η ερευνήτρια λέει την εξής ιστορία σε κάθε παιδί: Ένα αγοράκι σκαρφάλωσε ένα δέντρο στο δάσος. Το αγοράκι γλίστρησε και έπεσε. Το ίδιο βράδυ στο μπάνιο είδε ότι είχε μια μεγάλη μελανιά. Είπε λοιπόν στον πατέρα του: ‘Πρέπει να χτύπησα όταν έπεσα το απόγευμα.’

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

7

Ερευνήτρια: Πότε είπε το αγοράκι ότι χτύπησε; Κορίτσι 1: Σκαρφαλώνοντας το δέντρο. Αγόρι 1: Όταν έκανε μπάνιο. Κορίτσι 2: Στη μπανιέρα. Αγόρι 2: Όταν έπεσε. Συμπέρασμα: Υπάρχουν δύο πιθανές απαντήσεις!!!

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

8

Πείραμα 2: Μη αμφίσημη πρόταση Παρόμοιος σχεδιασμός με το Πείραμα 1, αλλά η ερώτηση είναι: ‘Πότε είπε το αγοράκι πώς χτύπησε;’ Τα παιδιά απαντούν: Στη μπανιέρα. Συμπέρασμα: Υπάρχει μία μόνο πιθανή απάντηση

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

9

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ (1) και (2): (1) Πότε είπε το αγοράκι ότι χτύπησε; (2) Πότε είπε το αγοράκι πώς χτύπησε;

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

10

Βαθεία δομή Εξήγηση: Η (1) έχει δύο βαθείες δομές Η (2) έχει μόνο μία

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

11

Αμφίσημη πρόταση 1

Πότε είπε το παιδάκι ___ ότι χτύπησε;

Α: ΜΙΚΡΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

12

Αμφίσημη πρόταση 2

Πότε είπε το παιδάκι ότι χτύπησε ___;

Β: ΜΕΓΑΛΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

13

Μη αμφίσημη πρόταση

Πότε είπε το παιδάκι _____ ΠΩΣ χτύπησε; Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

14

Τι σημασία έχει αυτό το πείραμα; Οι γονείς δεν διδάσκουν προτάσεις σαν κι αυτές των πειραμάτων στα παιδιά τους. Συνεπώς τα πειράματα δείχνουν ότι τα παιδιά έχουν έμφυτη κάποια γνώση σύνταξης.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

15

Θέση Τα παιδιά ακούν τους γονείς τους και μιμούνται τη γλώσσα τους

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

16

Αντίθεση Ακούστε τι λέει ένα τρίχρονο. Μπορεί τα παρακάτω να είναι αποτέλεσμα μίμησης;  Σταμάτα να με ξεκαρδίζεις.  Η τηλεόραση εκρήχτηκε.  Η μύτη μου κλαίει.  Είμαι ξυπόλητος ολόκληρος.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

17

Γλωσσική κατάκτηση

Ο όρος ‘γλωσσική κατάκτηση’ αναφέρεται στη διαδικασία ανάπτυξης της γλωσσικής ικανότητας στα ανθρώπινα όντα

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

18

Η κατάκτηση αρχίζει νωρίς Τα έμβρυα ακούν κατά τη διάρκεια της κύησης (ρυθμό και χροιά). Κατά τη γέννηση τα βρέφη : προτιμούν τη φωνή της μητέρας τους από άλλες γυναικείες φωνές προτιμούν τη γλώσσα των γονιών τους από άλλες αναγνωρίζουν ότι μία γλώσα δεν ακούγεται όπως μια άλλη

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

19

Πειραματική μελέτη Έμβρυα άκουγαν τις μητέρες τους να τους διαβάζουν κάθε μέρα κατά τις τελευταίες έξι εβδομάδες της κύησης μία από τις δύο ιστορίες που βλέπετε εδώ.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

20

Β’ φάση πειράματος Παρουσιάζονταν και οι δύο ιστορίες στα νεογέννητα. Σε ποια από τις δύο νομίζετε ότι έδειχναν προτίμηση; Στην ιστορία που άκουγαν ως έμβρυα—ακόμη και αν τους τη διάβαζε κάποιο άλλο πρόσωπο και όχι η μητέρα τους.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

21

Συμπέρασμα Προφανώς τα έμβρυα είναι ικανά ακόμη και πριν τη γέννησή τους να προσλαμβάνουν αρκετά από τα χαρακτηριστικά της ομιλίας που ακούν, στην περίπτωσή μας ιστορίας στην οποία είχαν εκτεθεί ώστε να την αναγνωρίσουν και μετά τη γέννησή τους.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

22

Η κατάκτηση επιτελείται ταχύτατα Μεταξύ 2 και 6 ετών τα παιδιά μαθαίνουν 10 νέες λέξεις κατά μέσο όρο. Δηλαδή περίπου μια καινούργια λέξη για κάθε ώρα που είναι ξύπνια! Επιπλέον αυτό συμβαίνει μετά που θα ακούσουν τη λέξη μόνο μία ή δύο φορές! Γύρω στα 6, έχουν περίπου 14.000 λέξεις στο λεξιλόγιό τους.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

23

Πώς μπορούν να μαντέψουν το νόημα των νέων λέξεων; Στρατηγικές:  Θεωρούν ότι μια νέα λέξη αναφέρεται σε αντικέιμενο και όχι στο χρώμα του, την υφή του ή τη χρήση του. Gavagai  Η νέα λέξη αναφέρεται σε όλα τα αντικείμενα αυτού του είδους και μόνο σε αυτά.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

24

Καθοδηγητικές ενδείξεις Ενδείξεις από τη συμπεριφορά των ενηλίκων: Οι ενήλικες τείνουν να κοιτάζουν το αντικείμενο στο οποίο αναφέρονται. Πείραμα: (2 ετών) Ενήλικας κοιτάζει ένα παιχνίδι και λέει «Κοίτα, ένα μόντι», ενώ ταυτόχρονα ένα άλλο παιχνίδι φωτίζεται. Όταν ζητήσουν από τα παιδιά να φέρουν το μόντι, φέρνουν το αντικείμενο που κοιτούσε ο ενήλικας.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

25

Στάδια κατάκτησης Γενικά η ανάπτυξη των παιδιών ακολουθεί προβλέψιμα στάδια, υπάρχει όμως ποικιλία στην ηλικία που κάθε παιδί περνάει κάθε στάδιο. •

• • • • •

Προ-γλωσσικοί ήχοι Συλλαβισμός Μεμονωμένες λέξεις Στάδιο δύο λέξεων Τηλεγραφικό στάδιο Ωρίμανση

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

26

1. Προ-γλωσσικοί ήχοι  0-2 μήνες: οι ήχοι των βρεφών εκφράζουν

κυρίως δυσαρέσκεια, είναι ενστικτώδεις και δεν έχουν σχέση με τη γλώσσα  2-4 μήνες: τα βρέφη αρχίζουν να παράγουν

ήχους που δηλώνουν ευχαρίστηση. ‘Αγκού’ στα Ελληνικά ‘coo-ing’ στα Αγγλικά. Το γέλιο εμφανίζεται γύρω στους 4 μήνες.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

27

1. Προ-γλωσσικοί ήχοι  4-7 μήνες: τα βρέφη ασχολούνται με φωνητικά

παιχνίδια, δηλαδή πειραματίζονται με τον επιτονισμό, την ένταση της φωνής τους και τους αρθρωτές τους αρθρώνοντας τριβόμενους, κλειστούς και ρινικούς ήχους

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

28

Παραγωγή και αντίληψη Έξυπνα πειράματα έχουν δείξει ότι τα περισσότερα βρέφη δείχνουν να καταλαβαίνουν κάποιες λέξεις στην ηλικία των 4-9 μηνών, πριν το στάδιο του συλλαβισμού. Τα νεογέννητα μπορούν να ξεχωρίσουν φθόγγους από άλλους ήχους και να διαχωρίσουν τους φθόγγους μεταξύ τους (π.χ. [t] και [d] ή [t] και [k]). Στους 2 μήνες ξεχωρίζουν τη μητρική τους από άλλες γλώσσες.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

29

Φωνητική οδός βρεφών Κατά τη γέννηση η φωνητική οδός των βρεφών μοιάζει σε κάποια χαρακτηριστικά περισσότερο με αυτή των πιθήκων παρά των ενηλίκων ανθρώπων. Η άκρη της υπερώας ακουμπά ή επικαλύπτεται με την επιγλωττίδα. Όσο το βρέφος μεγαλώνει η φωνητική οδός αλλάζει σχήμα ώστε να γίνει σαν των ενηλίκων.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

30

Φωνητική οδός βρεφών

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

31

Διαδικασία καθόδου

Το υοειδές κόκαλο και ο λάρυγγας βρίσκονται όσο ψηλά όσο και των υπολοίπων θηλαστικών. Χαμηλώνουν βαθμιαία κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής. Έτσι η φωνητική οδός επιμηκύνεται με αποτέλεσμα την ικανότητα παραγωγής σύνθετων φθόγγων.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

32

Ανθρωποειδή και πίθηκοι Ανατομική αλλαγή ανάμεσα στη ρινική κοιλότητα και τις φωνητικές πτυχές συνέβη πριν 5 εκ χρόνια διαχωρίζοντας τα ανθρωποειδή από τους υπόλοιπους μεγάλους πιθήκους:  Η μουσούδα και η στοματική κοιλότητα μίκρυναν  Ο λάρυγγας χαμήλωσε και σαν αποτέλεσμα ο

φάρυγγας έγινε μακρύτερος

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

33

Ανατομικές διαφορές μεταξύ ανθρώπων και πιθήκων

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

34

Ευεργετικά αποτελέσματα Το αποτέλεσμα των ανατομικών αλλαγών είναι ότι  η γλώσσα μας μπορεί να κινείται πολύ πιο ελεύθερα, έτσι ώστε η στοματική κοιλότητα να αλλάζει σχήμα και να δημιουργεί μεγαλύτερη ποικιλία φθόγγων  Ο φωνητικός σωλήνας αποτελείται από δύο αντηχεία (οριζόντιο και κατακόρυφο) που συνεισφέρουν στην παραγωγή συνθετότερων φθόγγων

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

35

Αρνητικά αποτελέσματα Αυτές οι αλλαγές είναι πολύ καλές για τη δημιουργία ποικιλίας φωνηέντων και συμφώνων. Είναι όμως κακές για άλλους λόγους: Πχ, αν γελάσουμε ενώ πίνουμε, το υγρό μπορεί να βγεί από τη μύτη. Πιο σοβαρό πρόβλημα είναι ότι είναι εύκολο να πνιγούμε από φαγητό που σφηνώνει στο λάρυγγα.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

36

Διαδικασία κατάποσης

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

37

2. Συλλαβισμός 6-8 μήνες: Επαναλαμβανόμενες συλλαβές ΣΦ [bababa] ή [nanana]. Τα βρέφη πειραματίζονται με τους ήχους της γλώσσας τους, χωρίς ακόμη να παράγουν αναγνωρίσιμες λέξεις. Παράγονται και όταν τα βρέφη βρίσκονται με τους γονείς τους, αλλά και όταν είναι μόνα τους.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

38

2. Συλλαβισμός - Βάβισμα Ακόμη και τα κουφά βρέφη περνούν αυτό το στάδιο. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι το βάβισμα εμφανίζεται λόγω έμφυτου ενστίκτου που υπαγορεύει τη χρήση των αρθρωτών με συγκεκριμένο τρόπο σε αυτά τα αρχικά στάδια της κατάκτησης.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

39

3. Μεμονωμένες λέξεις 9-18 μήνες: Ολοφραστικό στάδιο. Τα νήπια παράγουν μία λέξη. 10 μήνες: οι λέξεις είναι αναγνωρίσιμες. Οι περισσότερες ονομάζουν αντικείμενα

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

40

3. Μεμονωμένες λέξεις Η σημασία των λέξεων που χρησιμοποιούν είναι είτε υπερβολικά στενή (υπερστένωση) ή υπερβολικά ευρεία (υπερεπέκταση) . Πχ: ‘μπουκάλι’ μόνο για πλαστικά μπουκάλια, ‘γάτα’ για όλα τα τετράποδα

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

41

3. Μεμονωμένες λέξεις Πολλές φορές η λέξη μπορεί να σημαίνει ολόκληρη πρόταση. Για παράδειγμα η λέξη ‘γάλα’ μπορεί, ανάλογα με την περίσταση να σημαίνει  ‘Μαμά θέλω γάλα’  ‘Πίνεις και συ γάλα’  ‘Κοίτα, το ποτήρι έχει γάλα’

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

42

4. Στάδιο δύο λέξεων 18-24 μήνες: παράγονται «μίνι-προτάσεις» που αποτελούνται από δύο λέξεις, πχ, «Πάει γάλα!» Δεν μπορούν ακόμη να παράγουν όλους

τους φθόγγους.  Τα τριβόμενα αντικαθιστούνται από κλειστά και τα υπερωικά από φατνιακά: γάτα  τάτα Αποφεύγονται τα συμπλέγματα και τα [l], [r]: σκύλος τίο

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

43

4. Στάδιο δύο λέξεων  Τα σύμφωνα εμφανίζονται στην αρχή λέξεων,

αλλά όχι στο τέλος  Κάποιες άτονες συλλαβές παραλείπονται: μπανάνα  νάνα  Τα [l], [r] αντικαθιστούνται από [j]: λύκος  [jiko]

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

44

Παραγωγή και αντίληψη (πάλι)  Τα νήπια, παρ’ όλο που δεν καταφέρνουν να

αρθρώσουν κάποιους φθόγγους, έχουν ανάγκη να ακούν τις λέξεις με σωστή άρθρωση στην ομιλία των ενηλίκων.  Παράδειγμα: ‘Fis’ story

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

45

5. Τηλεγραφικό στάδιο 24-30 μήνες: Προτάσεις με περισσότερες των δύο λέξεων. Οι προτάσεις δεν περιέχουν λειτουργικά μορφήματα ή λέξεις, όπως πχ ‘θα’, ‘να’, άρθρα, κλπ ‘Θέλω την κούκλα μου’  ‘Χέλω κούκα’ Μετά τους 30+ μήνες αρχίζουν να εμφανίζονται λειτουργικά μορφήματα και λέξεις.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

46

Παραγωγή και αντίληψη (πάλι) Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που παραλείπουν λειτουργικά μορφήματα, έχουν ανάγκη να τα ακούν στην ομιλία των ενηλίκων, αλλιώς δυσκολεύονται στην κατανόηση των προτάσεων που ακούν.

Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

47

Έκρηξη λεξιλογίου Αρχικά στάδια: 1-3 λέξεις/εβδομάδα. Μετά από 40 λέξεις: 8-10 νέες λέξεις/εβδομάδα. Μετά το 3ο έτος: μέσος όρος 10 λέξεις/ημέρα.

6. Ωρίμανση Γύρω στα 5 χρόνια τα παιδιά μιλούν σχεδόν όσο καλά όσο και οι ενήλικες στο περιβάλλον τους Κατάκτηση

Εισαγωγή 2

48